Kerkinmokum oktober 2013

Even persoonlijk pagina

De 7 deugden

2

pagina

B LAD V O O R KERK , CULTUUR EN SAMENLEVING

De berg van de ziel

4

pagina

6

OKTOBER 2013 ✖ WWW.PROTESTANTSAMSTERDAM.NL

KERK IN MOKUM ‘Een begrafenis is een kantelmoment’ Dichters geven eenzaam gestorvene waardig afscheid Gedichten voor gestorvenen

Annemijn Molenaar ‘Er liggen mensen dood in torenflats, en in portieken, in de anonieme nieuwbouwprojecten, en in de intieme volksbuurtjes achter bakkies vol geklets.’

foto: Keke Keukelaer

Het zijn de eerste regels van een gedicht van Catharina Blaauwendraad, een van de dichters uit de Poule des Doods.

F. Starik, coördinator van stichting De Eenzame Uitvaart

Deze groep, verbonden in stichting De Eenzame Uitvaart, maakt sinds 2002 gedichten voor ‘eenzaam gestorvenen’, mensen die het aan familie, vrienden of een sociaal netwerk ontbreekt en door niemand naar het graf worden gebracht. De dichter van dienst schrijft het gedicht op basis van de informatie die bekend is en leest het voor tijdens de uitvaart.

hier mijn leven mee doorga. Het is een kwestie van beschaving, van minimaal fatsoen, om woorden te geven aan iemand die is overleden.

Op een reguliere uitvaart wordt er ook gesproken. En als er niemand is moet er een vervanger worden gevonden. We proberen een eenzame uitvaart zo gewoon mogelijk te laten verlopen.’

In Amsterdam wordt de Eenzame Uitvaart gecoördineerd door schrijver, dichter, zanger en kunstenaar F. Starik (1958), tussen 2010 en 2012 stadsdichter van Amsterdam.

In november verschijnt zijn bundel Moeder Doen, waarin hij in kleine hoofdstukjes nauwkeurig het ziekteproces van zijn dementerende moeder beschrijft.

Raden naar wie iemand was

Maar waarom een gedicht en niet bijvoorbeeld een mooie toespraak?

Starik: ‘Een gedicht is een geëigende vorm, je weet doorgaans maar heel weinig van degene die je wegbrengt. In wezen moet je dikwijls raden naar wie iemand is geweest, je moet een leven reconstrueren. Met een toespraak zou je veel te beperkt en te beslist zijn in wat je beweert.’

Woorden geven aan overledene kwestie van beschaving Met de poule, waaronder grote namen als Menno Wigman, Jannah Loontjens en Eva Gerlach, maakte Starik de afgelopen tien jaar zo’n 165 gedichten voor gestorvenen in Amsterdam. ‘En ik vermoed dat ik

lees verder op pagina 6

BIJBELTEKST VAN EEN AMSTERDAMMER

’Kan ik dan niet een uur voor jou waken?’

IKON-presentator Annemiek Schrijver

Annemiek Schrijver ging al op heel jonge leeftijd naar de Matthäus Passion. ‘Dat was nogal atypisch in ons milieu, maar ik vond het prachtig. Iedere keer als ik het zag, dacht ik: waarom doet niemand iets? Het voelde heel onlogisch dat de mensen zich zo tegen Jezus keerden tijdens de veroordeling en al helemaal dat zijn discipelen er niet voor hem waren. Sindsdien blijft de zin bij me: Kunt gij een uur voor me waken?’

Inmiddels is de zin voor Schrijver van perspectief veranderd: Kan ik dan niet een uur voor jou waken?

‘Ik denk wel eens dat we het sacrament van de Aanwezigheid zouden moeten instellen.

Sacrament van de Aanwezigheid instellen Oplettendheid als voelsprieten, op straat, bij kinderen. Zelf beschouw ik het als mijn levenstaak: luisteren en aandacht schenken.’

Een minuut

‘Vroeger dacht ik wel, wie weet wat voor verplichtingen ik schep als ik iemand help. Maar nu denk ik: zo moet je helemaal niet leven. Jezus vroeg: “Kun je een uur met me waken”, en niet “Je mag de rest van

je leven niet meer slapen.” Een uur is niet je hele leven. Het hoeft soms maar een minuut te zijn dat je aandacht aan iemand schenkt.’

Troost

Schrijver heeft heel lang in hartje Amsterdam gewoond in een klein hoekpand in de Jordaan. Een half jaar geleden besloot ze de stad te verlaten.

Luisteren en aandacht geven ‘In de stad werd ik vaak belaagd, door mannen die begonnen te schelden, drugsdealers die iets wilden. Het leek bijna mijn karma te

zijn. Het bodemloze van de nooddruftigen in de stad werkt behoorlijk verontrustend. En met mensen die niet geholpen willen worden, is het moeilijk omgaan. De kunst is om dit soort ervaringen niet je hart te laten verstarren. Mijn Tibetaanse leraar zegt altijd: “Je hart sluiten is de pijnlijkste emotie die er is, je kunt maar het beste leren het open te houden ook al is het eng.” ‘

Bijbeltekst Kunt gij dan niet een uur met mij waken?

(Matteüs 26:40, Statenvertaling)

foto: Ineke Oostrveen

Guido Attema

Annemiek Schrijver

2 KERK in MOKUM

oktober 2013

Els Kolleman uit de Jeruzalemkerk

Mirjam Nieboer

Mirjam Nieboer

Sinds ze in 1959 in Slotervaart kwam wonen, is mevrouw Lies Boon (80) bij De Ark betrokken.

Ouderling, diaken, vrouwengroep - als ze niet thuis is, bellen haar dochters naar de kerk, haar tweede huis. Mevrouw Boon werd al jong weduwe, haar man overleed in 1975. Ze heeft een speciale band met de gedachtenisdienst voor de overledenen.

Voormalig geestelijk verzorger Els Kolleman (47) ontpopt zich regelmatig als troubadour in de Jeruzalemkerk in Amsterdam West. ‘Als ik tijdens de dienst warm word in het hart, sta ik op en pak ik mijn gitaar.’

De gedachtenis voor de overledenen bracht haar vorig jaar op een bijzondere manier in beweging.

en verlies, maar ook uitzicht, opstanding, vreugde over waar je heen gaat. Het is een dienst waarin veel mensen af en toe iets moeten wegslikken.

Hoe ervaart u deze dienst?

Ons hele leven draait om vitaliteit en snelheid. Vorig jaar kwam in de verkondiging van de gedachtenisdienst aan de orde dat het goed is

Kunt u iets vertellen over de gedachtenisdienst in De Ark?

Ruim van tevoren nodigen we de familie uit van de gemeenteleden die in het afgelopen jaar zijn overleden. In de dienst noemen we hun namen. Voor in de kerk staat voor iedere overledene een kaars. Als de

foto: Peter Lowie

Hoe herdenkt u zelf de overledenen?

‘Wij hebben een ritueel met witte rozen’

Hoe ziet de gedachtenisdienst in de Jeruzalemkerk er uit?

Wij hebben een ritueel met witte rozen. De familie van de overledenen, die we voor deze dienst uitnodigen, speelt daarbij een rol. Voor het noemen van de namen leest de diaken een gedicht voor, vorig jaar was dat Namen in het Licht van André Troost.

En natuurlijk staat de verkondiging in het teken van thema’s als rouw

om ook eens stil te staan bij je eigen levenseinde. Daar heb ik gehoor aan gegeven. Ik ben er voor gaan zitten en heb van alles opgeschreven. Liederen en gedichten die ik mooi vind, maar bijvoorbeeld ook wat ik als rode draad van mijn leven zie: de liefde van vriendschap waarover Jezus met zijn leerlingen praat in Johannes 15.

Het stemde me wat weemoedig om dit te doen, maar het was ook goed.

In de week voor de gedachtenisdienst koop ik een bos rozen, bij mij zijn het rode, en schrijf ik de namen op van de mensen uit mijn omgeving die overleden zijn. Bij iedere naam roep ik herinneringen op aan die persoon. Ik vind het goed dat dit in de kerk ook gebeurt en dat we af en toe stil staan bij onze kwetsbaarheid.

Maar ook, dat je na een verlies de draad weer kunt oppakken. Zoals in het verhaal van Abraham. Nadat hij geweend had over Sara, stond hij op en vervolgde zijn pad.

Gedachtenisdienst, zondag 24 november, 10.00 uur Jan Maijenstraat 14 www.jeruzalem-kerk.nl

foto: Peter Lowie

Stilstaan bij het Teken van verbondenheid Lies Boon uit De Ark-Jacobuskapel levenseinde

‘Samen vorm je een gemeenschap van heiligen’

betreffende naam genoemd wordt, komt een familielid naar voren en steekt een kaars aan. Er is altijd een kaars extra, wie dat wil kan voor die kaars een naam opgeven.

Het valt me op dat veel nabestaanden naar zo’n dienst komen, ook mensen die anders nooit naar de kerk gaan. En vrijwel alle gasten blijven koffiedrinken na afloop. Je hoort dan veel positieve reacties.

Mensen zijn ontroerd en vinden het mooi dat dit gebeurt.

Wat is volgens u het belang van de gedachtenisdienst?

Ik vind het belangrijk dat de namen van de overledenen genoemd worden. Niet alleen als eerbetoon, maar ook als teken van verbondenheid. Samen vorm je een ‘gemeenschap van heiligen’.

Zij hoorden erbij en wij bouwen op hen voort. Sinds 1992 houden we in De Ark ieder jaar zo’n

dienst. We hadden natuurlijk al wel de Eeuwigheidzondag, maar deze dienst is wat minder zwaar en beladen.

Doet u thuis ook aan herdenkingsrituelen?

Mijn man was de eerste die vanuit De Ark is uitgedragen. Rond de datum van zijn verjaardag komen we als gezin meestal samen, maar thuis doe ik er verder niet zo veel aan.

Ach, weet je, voor mijn gevoel is hij er altijd bij. De vriendenkring in de kerk kende hem en zijn naam valt nog regelmatig in verhalen over vroeger. Zij zijn het ook die me in de jaren na het overlijden er doorheen hebben gesleept. Daarom is mijn band met deze kerk ook zo sterk.

Gedachtenisdienst, zondag 3 november, 10.00 uur Van Oleffenstraat 9 www.deark-slotervaart.nl

EVEN PERSOONLIJK

Meneer en mevrouw Ysbrandy-Prato (allebei ongeveer 60 jaar oud) zijn sinds enkele jaren lid van de Sloterkerk. Hij heeft een winkel en zij is medisch geschoold.

Samen zijn ze trouwe bezoekers van de zondagse diensten.

Hoe bent u bij de Sloterkerk betrokken geraakt?

Via dominee Bakker van de Sloterkerk. Hij organiseerde inloopavonden. Daar hebben we een aantal keer aan deelgenomen. Met ongeveer twaalf mensen gebruikten we dan samen de maaltijd. Dat waren mooie avonden. We zochten daar verdieping in het geloof. We waren wel bekend met het geloof maar hadden er een tijdje minder mee gedaan.

Wat zorgt er voor dat u zich nu zo betrokken voelt bij de Sloterkerk?

We vinden daar een geweldige verdieping.

Het bevalt echt heel goed, we slaan geen zondag over. We verdiepen ons wekelijks in

het geloof en kunnen er veel leren. Ook het ontmoeten van mensen en samen het geloof beleven maakt het heel bijzonder. We hebben verder geen speciale taak behalve af en toe koffie zetten voor onze medekerkgangers. Daar zorgen we wel altijd voor, dat er koffie is.

Zijn er nog andere dingen die u wilt zeggen?

In de Sloterkerk is er iedere week aandacht voor de kinderkerk, tenminste, als het geen vakantie is. Dat vinden we heel belangrijk voor jonge gezinnen. Het is een groot pluspunt aan deze kerk, dat er zo veel aandacht is voor kinderen. Onze eigen kinderen zijn allemaal al volwassen, maar voor de jonge kinderen van deze tijd is het goed dat er in de kerk aandacht voor hen is. Het stukje opvoeding dat kinderen daar gegeven wordt, dat is anders dan thuis. Dat zouden ouders misschien wel heel graag thuis willen geven, maar in zo’n kinderkerk gaat het haast spelenderwijs. www.osdorpsloten.nl

foto: Peter Lowie

Willemien van Berkum

Meneer Ysbrandy is samen met zijn vrouw sinds enkele jaren lid van de Sloterkerk

KERK in MOKUM

Klimaatverandering raakt kwetsbare mensen het eerst

oktober 2013

3

L oket L evensvragen

De manier waarop iemand omgaat met klimaatverandering wordt soms mede bepaald door het beeld dat zij of hij heeft van God. Een gesprek over klimaat wordt zo in de kerk vanzelf een geloofsgesprek. Om dat gesprek op gang te brengen is de Klimaat- en geloofgroep Amsterdam gestart om elkaar te informeren over klimaatverandering en actie te ondernemen. Mensen uit de wijkkerken van de Protestantse Kerk Amsterdam, maar ook anderen die zich zorgen maken over klimaatverandering zijn van harte welkom om aan te haken bij dit initiatief.

Van de redactie Het klimaat verandert. Als we geen actie ondernemen, dreigen grotere droogtes, overstromingen en ander extreem weer hele regio’s onleefbaar te maken. Om ook in de kerk meer aandacht te vragen voor klimaatverandering hebben Elske Scholte, Marjan Bosch en Janne van den Akker uit de Keizersgrachtkerk de ‘Klimaat- en geloofgroep’ opgericht.

Een van de initiatiefneemsters: ‘Veel mensen denken liever niet na over klimaatverandering. Omdat ze het gevoel hebben dat ze er toch niets aan kunnen doen en omdat het hen moedeloos maakt. Anderen zeggen te vertrouwen op Gods belofte dat het uiteindelijk goed zal komen of op de menselijke vindingrijkheid. Behoorlijk wat mensen betwijfelen of het klimaatprobleem echt bestaat. Want roept de milieubeweging niet al veertig jaar dat het helemaal fout gaat met onze aarde? Die ramp kwam toch niet?’

Nietsdoen

Zij wordt aangevuld: ‘Dat is precies de tragiek waarin we ons nu bevinden. Na waarschuwingen van de Club van Rome in de jaren zeventig werd een aantal milieuproblemen effectief aangepakt en bleef een ecologische ramp voorlopig uit. Intussen gingen sommige bedrijven, politici en zelfs wetenschappers voor het grote geld en verspeelden door allerlei schandalen het ver-

Angst zaaien of zorg voor de schepping?

De Klimaat- en geloofgroep Amsterdam: (vlnr) Elske Scholte, Marjan Bosch, Janne van den Akker

trouwen van burgers. Hierdoor en door het uitblijven van voorspelde ecologische ineenstorting reageren veel mensen met cynisme, twijfelen en nietsdoen.’

Klimaat is geen milieuprobleem, maar een sociaal probleem ‘Toch meent 97% van de klimaatwetenschappers dat de mens de hoofdoorzaak is van de klimaatverandering. Negatieve effecten in verschillende werelddelen zijn nu al te voelen: oogsten mislukken door droogte en brand, moessonregens gedragen zich onvoorspelbaar, Noordpoolijs smelt razendsnel.’

Sociaal probleem

‘Juist binnen de kerk is klimaatverandering op zijn plek omdat het de armste, kwetsbaarste mensen éérst raakt. Klimaat is geen milieuprobleem, maar een sociaal probleem. Op dit moment zet de kerk zich in voor zaken als voedselhulp of vluchtelingenwerk.

Actie tegen klimaatverandering - die tot veel meer hongerigen en vluchtelingen zal leiden - is daarmee in de kerk op zijn plaats.

Klimaatverandering roept ook theologische en geloofsvragen op. Waar halen wij hoop en moed vandaan bij toekomstscenario’s waarin de helft van de wereld onbewoonbaar wordt? Als je met anderen je zorgen deelt, ben je dan bezig met angst zaaien of juist met zorg voor de schepping?’

De initiatiefneemsters komen graag naar u toe voor een informatieve avond. De Keizersgrachtkerk organiseert in februari 2014 een serie kerkdiensten rond klimaatverandering. De voorbereidingsgroep staat open voor iedereen, zie www. keizersgrachtkerk.nl Meedenken en -doen? De Klimaat- en geloofgroep start donderdag 10 oktober. Informatie en aanmelding via Facebookpagina Klimaat- en geloofgroep Amsterdam of bel 06 53 33 85 86.

Janne van den Akker is onderzoeker milieu & duurzaamheid, Marjan Bosch is praktisch theoloog, Elske Scholte is redacteur NCRV-televisie.

foto: Jacob Jan Kuipers

Klimaat- en geloofgroep van start

Coördinator Arjette Kuipers

Steeds meer mensen weten de weg naar het Loket Levensvragen te vinden. Een jongeman die ervaart dat hij een God-shaped hole in zich heeft en wil leren bidden. Een vrouw die veel mensen heeft verloren en zich afvraagt of dit Gods wil is. Iemand met een familiegeheim.

Het zijn trage vragen. Belangrijke vragen die makkelijk ondersneeuwen onder de dagelijkse beslommeringen. Sommige mensen bewaren een half jaar een knipsel uit stadsblad De Echo voor ze me bellen. Anderen melden zich aan via de website en zien later toch van een gesprek af. Laten we de piramide van Maslow eens omdraaien. Levensvragen zijn geen luxe, maar noodzaak. Zingeving houdt ons in leven. Of zoals Jezus het zegt: ‘Zoek liever eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan zullen al die andere dingen je erbij gegeven worden.’ Ken je iemand die een gesprekspartner nodig heeft voor de trage vragen van het leven?

Wijs hem of haar dan op www.loketlevensvragen.nl. www.facebook.com/ loketlevensvragen LoketL

Vrijwillig in Mokum De penningmeester Willemien van Berkum Theo Starrenburg is naar eigen zeggen al veel te lang, al meer dan 25 jaar, penningmeester van de Bethelkerk.

Eigenlijk doet Theo veel meer dan alleen het penningmeesterschap: ook een groot stuk van het beheer van de kerk neemt hij op zich, zoals het regelen van een nieuwe keuken, invalidentoilet of garderobe. Wanneer hij zich bekommert om de wereldse kant, kunnen anderen zich met de geestelijke kant van de kerk bezighouden. Theo heeft er voor gekozen om geen lid te zijn van de kerkenraad. Een vergadertijger is hij niet, hij vindt de organisatorische kant leuker. Het regelen van dingen. Verbouwingen worden gerealiseerd samen met een klusbedrijf dat het voor een vriendelijk prijsje wil doen en een architect die het gratis wil uittekenen. ’Het is kicken als een keuken af is. Zo ijdel ben ik dan ook wel. Ik doe dat niet zelf, maar ik kan wel dingen aangeven.’

Theo Starrenburg

Beheer Bethelkerk Penningmeester

Nieuwe keuken Invalidentoilet Regelen en organiseren

4 KERK in MOKUM

oktober 2013

’Sommigen kunnen brouwproces dromen’ Deugdelijk bier uit ambachtelijke brouwerij is en wat de kleur van het goedje aangeeft. Hij werkt sinds het begin bij De 7 deugden en heeft het er zeer naar zijn zin.

Guido Attema

Pas twee jaar bestaat de brouwerij, maar hij heeft al een kleine reputatie opgebouwd. Met als voorlopig hoogtepunt Ale x Anders, gebrouwen ter gelegenheid van de inhuldiging van Willem Alexander als koning van Nederland. Gemaakt van lichte, bruine en zwarte mout, hop, gist en een vleugje gember.

Niet te zwaar bier met een rijke smaak en een pittige afdronk. Al op 30 april was dit bier helemaal uitverkocht!

foto: Guido Attema

Het voelt landelijk aan wanneer je de Osdorperweg inslaat. Overal weilanden en woningen in lintbebouwing. Maar het is er bepaald niet stil. Er rijdt veel werkverkeer van de bedrijfjes die aan de weg gevestigd zijn. Een daarvan is bierbrouwerij De 7 deugden.

Bij brouwerij De 7 deugden werken ook mensen die niet meekomen in het snelle bedrijfsleven. Initiatiefnemer Garmt Haakma staat helemaal rechts

den deze mensen er stilletjes uit gewerkt omdat het niet rendabel zou zijn. Niet alleen vanwege hun werktempo, maar omdat de begeleiding teveel tijd zou kosten.’

Het zwaarste biertje Nadat ik mijn fiets aan de zijkant van de kleine boerderij heb gezet, wordt Garmt Haakma geroepen, de eigenaar van de zaak. Met een telefoonzendertje in zijn oor komt hij vanuit zijn kantoortje aangesneld.

De zaken gaan goed. ’Wij zijn bezig met uitbreiden’, zegt hij terwijl we plaatsnemen aan een van de houten tafels in de gezellig ingerichte proefruimte. ‘We laten de bezoekers hier altijd eindigen met het zwaarste biertje’, zegt Haakma lachend.

Het idee voor de brouwerij kreeg Haakma na een slapeloze nacht door een vervelende ervaring op het werk. ‘We werkten regelmatig met verstandelijk gehandicapten, maar op een bepaald moment wer-

Niet meekomen in de molen van het snelle bedrijfsleven ‘Daarnaast wordt het niet getolereerd dat sommige gehandicapten regelmatig te laat komen of vaker ziek zijn dan gemiddeld.’ Haakma vindt het erg sneu dat om deze reden veel jongeren opzij worden gezet. Juist de routine van het werkritme geeft ze namelijk het gevoel van nuttig bezig zijn en erbij horen. Dus ging hij op zoek naar een

manier waarop het wel ‘rendabel’ zou zijn om met mensen te werken, die niet meekomen in de molen van het snelle bedrijfsleven. Zelf houdt Haakma al lang van het brouwen van bier en dus zag hij een ideale combinatie voor zich. Een kleine brouwerij. ‘Je hebt zicht op de werkvloer, het proces en je kunt de medewerkers goed ondersteunen in een omgeving waar ze niet te veel prikkels krijgen.’

Een bruin goedje Haakma raakte in contact met het reïntegratiebedrijf Pantar dat mensen met een beperking aan een baan helpt. Tijdens het gesprek komt Bjorn aanlopen met thee en koffie.

‘Bjorn hoorde van een vriend dat het hier fijn werken is en dus liep hij

met zijn moeder een keer binnen.

Sindsdien werkt hij hier.’ Als iemand begint bij de brouwerij, kijken we eerst naar het startniveau van de medewerker. Van daaruit kijken we welke vervolgstap we kunnen zetten om hem of haar verder te brengen.

Zo bouwen we het op en kijken we tot hoever iemand kan reiken. Er zijn al jongens die het hele brouwproces kunnen dromen.’

Op dat moment komt er een medewerker aanlopen met een klein plastic bakje gevuld met een bruin goedje. Hij vraagt of de kleur zo goed is. Haakma proeft en ruikt en knikt tevreden. Wanneer ik de jongen vraag hoe je dat kunt zien, legt hij in vaktermen uitgebreid uit in welke fase het brouwproces nu

Uitbreiden ‘Na twee jaar begint de brouwerij zo goed te lopen dat we bezig zijn uit te bereiden’, vertelt Haakma. ‘Onder meer op omroep BNR hebben we opgeroepen om te investeren. Tientallen mensen hebben een bedrag gestort dat ze in de toekomst met rente terugbetaald krijgen. Met het kapitaal kunnen we grotere ketels en gistingstanks kopen. Dit zal ervoor zorgen dat in de toekomst tienmaal zoveel bier kan worden gebrouwen. Dat is hard nodig want het bier vindt gretig aftrek.

Er is zelfs een stagiaire bezig de Franse markt te onderzoeken waar steeds meer vraag is naar lokaal Nederlands bier.’

De 7 deugden De naam De 7 deugden is een knipoog naar merken die weglopen met de 7 zonden’, aldus Haakma. Maar het draagt ook uit hoe de nu nog kleine brouwerij werkt. Je ziet glimlachende jonge mensen rondlopen in een werksfeer waar ze zich prettig voelen. Een keer per week drinken ze gezamenlijk een zelf gebrouwen biertje De naam van de brouwerij refereert ook aan het christelijke gedachtegoed. ‘Dat is onlosmakelijk verbonden met mijn persoon’, beaamt Haakma. ‘We leven niet alleen voor onszelf, maar ook om het anderen zo prettig mogelijk te maken.’ www.de7deugden.nl

Quakers: mystieke stilte in de drukke stad OP BEZOEK BIJ DE BUREN liggen en het Quakerboek. Al gauw begint de stilte zijn vruchten af te werpen. Als een soort mantra blaft buiten een hond steeds hetzelfde huilende patroon.

Guido Attema

Wanneer ik de ruimte binnenstap waar de Amsterdamse Quakers samenkomen, zie ik een man op een houten stoel in een kleine kring zwijgende mensen. Hij draagt een T-shirt met de woorden Quakers for peace. Stilletjes loop ik over het tapijt van gevlochten touw, dat ieder

Geïmproviseerde viering

foto: www.quakers.nu

Het Religieuze Genootschap der Vrienden, ook bekend onder de internationale naam Quakers, deelt hun geloof in alle bescheidenheid in de Vossiusstraat aan het Vondelpark. Het credo van het genootschap is ‘belijden dat in ieder mens een goddelijk licht verborgen is dat met name in de stille meditatie van de wijdingssamenkomst ontmoet kan worden.’

Dit schilderij Centering Down hangt in de Quaker library, Londen

geluid dempt, naar een vrije stoel in de kring. Niemand zegt iets, iedereen mediteert in stilte. In het begin voelt dat nog wat onwennig.

Enkele mensen zijn diep verzonken in gedachten, anderen lezen uit een boek van de ovale tafel in het midden waarop Bijbels in drie talen

In de loop der jaren heb ik meerdere stiltesessies meegemaakt. Geen van alle wist ik uit te zitten omdat ze op een dwingende manier werden geleid en bepaalden waar je met je gedachten naartoe ging. ‘We komen net terug uit de reis langs onze diepste angsten en gaan op zoek naar ons stiltecentrum’, kreeg ik eens te horen. Het hielp mij niet verder op weg bij mijn meditatie, ik voelde mij eerder diep verstoord omdat ik met mijn gedachten een heel andere kant op ging. Bij de Quakers gaat het er gelukkig anders aan toe.

Niet dat er enkel stilte heerst. Na een half uur staat er spontaan ie-

mand op die een stuk uit de Bijbel voorleest en kort zijn persoonlijke gedachten erover deelt.

Daarna spreekt iemand een gebed uit met haar ogen dicht. Heel natuurlijk ontstaat er zo een geïmproviseerde viering. Zonder waarschuwing staat iedereen na een uur op exact hetzelfde moment op om elkaar de hand te schudden. Er is tijd voor koffie, thee en cake. Na anderhalf uur sta ik als herboren weer buiten.

De Quakers komen elke zondagochtend samen om 10.30 uur in de Vossiusstraat 20, Amsterdam. Er wworden ook regelmatig lezingen gehouden. www.quakers.nu

KERK in MOKUM

oktober 2013

5

KIJK OP KUNST

Eindelijk thuis Peter Idenburg Rembrandts schilderij De terugkeer van de Verloren Zoon is een van zijn laatste werken, geschilderd kort voor zijn dood. Het is een ontroerende uitdrukking van de schilder, die in de vader ook zichzelf gespiegeld moet hebben gezien - als oude man, voor wie blindheid en een innerlijk schouwen nauw met elkaar verbonden zijn.

Verborgen licht In dit schilderij draagt de vader een diep verborgen licht dat een allesdoordringende tedere schoonheid uitstraalt.

De terugkeer is een nieuwe waarheid voor vader en zoon en Rembrandt bereikt ook zelf een moment van nieuwe waarheid in een bewogen en smartelijk leven.

Eindelijk Thuis Gedachten bij Rembrandts ’De terugkeer van de Verloren Zoon’ Henri Nouwen w Lannoo ISBN 978 90 209 4774 8 € 19,95

foto: Hermitage, St. Petersburg

Gedachten bij het schilderij In Eindelijk Thuis: Gedachten bij Rembrandts ’De terugkeer van de Verloren Zoon’ doet de priester Henri Nouwen op aangrijpende wijze verslag van alle tijd en ruimte die hij nam om dit schilderij in het echt te zien, gedurende twee dagen in de Hermitage in Sint Petersburg.

De terugkeer van de Verloren Zoon, Rembrandt van Rijn (ca. 1662)

T hea L ogisch Thea Stomphorst beantwoordt vragen op het snijvlak van kerk en samenleving.

foto: Alieke Aalbers

Beste Thea Logisch, Ik ben christelijk opgevoed en ik ben altijd betrokken gebleven bij de kerk. Een jaar geleden ben ik ernstig ziek geworden. Hierdoor nam noodgedwongen mijn kerkgang af. Op dit moment ben ik nog steeds niet genezen. Ik heb erg veel pijn en er is onduidelijkheid over de oorzaak van mijn klachten. Door de hele situatie is er inmiddels van mijn geloof niet zoveel meer over.

Mijn ouders hebben dit niet in de gaten. Ik wil het hier graag met ze over hebben, maar ik ben bang dat ik ze teleurstel als ik aangeef dat ik niet meer in God geloof.

Beste Van mijn geloof gevallen, Geloven is heel persoonlijk. Met doen alsof je gelooft, doe je jezelf en je ouders geen plezier. Het is niet zelden zo dat mensen tijdens een extreme situatie allerlei vlakken van hun leven in een ander perspectief gaan zien. Het lijkt me prettig als je daar met mensen over kunt praten.

Misschien kun je het eerst met andere mensen bespreken voordat je hierover met je ouders in gesprek gaat. In jouw geval kan ik me voorstellen dat je er met een predikant over gaat praten. Een predikant (zie www.loketlevensvragen.nl) is er niet om je zieltje te winnen voor God. Deze is er juist voor om te bespreken wat je vragen en twijfels zijn. Gelóóf je niet meer in God of voel je je in de steek gelaten? Zijn er zaken die je mist door niet meer naar de kerk te gaan of heb je juist ontdekt dat je niets mist?

Door hierover met iemand te praten, lukt het misschien om te kijken hoe je gezondheidssituatie je leven en je geloof beïnvloedt. Wanneer je meer zicht hebt op welke rol geloof, God of de kerk nog in je leven spelen of juist niet, is het misschien ook makkelijker om het gesprek met je ouders aan te gaan.

Heb je een vraag, stel hem aan Thea!

Mail: thealogisch@protestantsamsterdam.nl

HOREN, ZIEN EN BELEVEN ZINNIGE ZONDAGMIDDAG Evenement: Sundaymarket Wanneer: elke eerste zondag van de maand Waar: Westerpark, terrein Westergasfabriek Toegang: gratis www.sundaymarket.nl

Thea Stomphorst De Sundaymarket in het Westerpark droomt van een plek waar verschillende werelden bij elkaar komen en biedt daarom een platform aan ontwerpers, kunstenaars en creatives. Zodat zij hun werk op een laagdrempelige manier aan het publiek kunnen laten zien. Geen eigen winkel, maar wel een eigen stand.

Het resultaat voor de bezoeker is een ontspannen middagje shoppen bij creatieve en ambachtelijke kleine zelfstandigen. Het zijn spullen waar je blij van wordt.

De kinderspullen zijn, zonder uitzondering, heel vrolijk en kleurig. Verder worden er veel tassen, sjaals en sieraden aangeboden. De marktstandhouders verkopen vaak niet in reguliere winkels maar wel via de eigen website. Hierdoor zie je veel originele ontwerpen en nieuwe producten. De sfeer is, net als de spullen, ontspannen en opgewekt!

Biologisch

Het eten is veelal biologisch en op ambachtelijke wijze bereid. Het ziet er verantwoord uit en smaakt heerlijk. Schapenkaas, gerookte worst, noten en Turks fruit. Broodjes of sapjes om ter plekke te nuttigen, maar ook knoflook en tapenade om mee naar huis te nemen.

Verder zijn er muziekoptredens en kun je een nieuw ontworpen fiets proberen of in een hangmat liggen. In de koudere maanden is een deel overdekt. De Sundaymarket staat soms ook in de stadsdelen Oost en IJburg.

Kortom; een aanrader voor een zinnige zondagmiddag!

6 KERK in MOKUM

oktober 2013

Scherven van een gebroken leven Een persoonlijk essay over kwetsbaarheid en eindigheid lijk van anderen, ook al wordt die afhankelijkheid dikwijls als onwenselijk gezien. Ondanks alles wat ze verloren, zijn de auteurs blij dat zij leven. Volgens hen blijft er een onderscheid tussen verdriet en wanhoop, die alomvattend is. Na de verdoving en het niet-gevoel in de eerste dagen, weken, maanden en jaren blijkt er een vermogen opnieuw te beginnen. Soms ontstaat dan een blijde boventoon, met een verdrietige ondertoon.

Met het schrijven van dit boek tonen de auteurs grote persoonlijke levensmoed. Ondanks een verloren toekomst (‘Jij wordt geen oma, hè’, zegt een buurmeisje) weten zij toch houvast te geven en perspectief te bieden met de ‘steenmannen’ uit de bergen die aan het eind van ieder hoofdstuk de weg wijzen.

Peter Idenburg In de zomervakantie van 2008 verongelukten de man en drie kinderen van Ada de Jong onder haar ogen in de bergen bij de Mont Blanc. Ada kende niemand die zo’n groot verlies had meegemaakt tot ze Christa Anbeek ontmoette, predikant en sinds kort hoogleraar remonstrantse theologie aan de Vrije Universiteit. Christa Anbeek is auteur van Overlevingskunst; leven met de dood van een dierbare (2010).

De Jong en Anbeek schreven samen De berg van de ziel, een titel ontleend aan een roman van de Chinese Nobelprijswinnaar Gao Xingian.

De ondertitel van hun boek, Een persoonlijk essay over kwetsbaar leven, onderstreept het autobiografische karakter.

Verslag van rouwverwerking

De belevingen en verhalen van de auteurs worden verteld als korte fragmenten zonder dat duidelijk is wie aan het woord is; scherven van een gebroken leven die door de lezer bij elkaar moeten worden gebracht.

Bronnen van troost Schrijven is voor de auteurs een proces van innerlijke dialoog en een middel om rouw te verwerken. Wat zin aan het leven gaf, is voorbij.

Tegelijkertijd zijn deze fragmenten aanknopingspunten voor lezers die, als de auteurs, hun identiteit door de dood van hun naasten verloren en op zoek moeten gaan naar een nieuwe inhoud voor hun leven alleen. Wat kan de bedoeling zijn van leven dat afgebroken wordt?

Is er een diepere betekenis achter dit alles of is het slechts zoals het

Christa Anbeek (l) en Ada de Jong, auteurs van het boek De berg van de ziel over persoonlijk verlies

is? De vraag naar onze bestemming wordt verscherpt. De ultieme vragen van het leven worden dringend in het licht van deze diep tragische ervaringen.

Christelijke geloofsleer

De zoektocht van de auteurs heeft de structuur van acht hoofdstukken uit de traditionele christelijke geloofsleer, Prolegomena, God, Schepping, De mens, Christologie, Pneumatologie, Ecclesiologie en Eschatologie. Aan de hand van deze zoekwijzers wordt een eigentijdse visie op de christelijke dogmatiek ontwikkeld, aangevuld met hoofdstukken uit het boeddhisme.

Onder andere de leer van Spinoza en de opvattingen van de filosofe Martha Nussbaum worden daarbij behandeld. Opvallend is dat Bijbelse verhalen, bijvoorbeeld het boek Job, niet aan de orde komen.

De autobiografische fragmenten en moderne beschouwingen over de christelijke geloofsleer wisselen elkaar in het boek af. Dat

blijkt een gewaagde opzet. Het blijft een open vraag of lezers die op zoek zijn naar hulp bij rouwverwerking steun kunnen ontlenen aan deze geloofsleer. En omgekeerd is de vraag of lezers met belangstelling voor geloofswijsheden nieuwe kleur en smaak kunnen ontlenen aan de autobiografische fragmenten.

Emoties bij rouw en verlies

Maar wie wil onderzoeken welke bronnen van troost religie, filosofie en literatuur bieden vindt hier een rijk boek met veel aanknopingspunten.

Voor ons levensgeluk zijn wij afhankelijk van anderen

Wie op zoek is naar de beschrijving van emoties bij rouw en verlies zal in dit boek vooral een feitelijk verslag vinden. Anne Philipe Niet meer dan een ademtocht (1985) over het zoeken van nieuwe levenszin na het verlies van haar man weet meer te ontroeren. In de woorden van Vasalis:

Vrijwel alle relevante vragen worden gesteld en behandeld, zonder dat daarop definitieve antwoorden worden gevonden. Ondanks alles behouden wij vrijheid in de manier waarop wij reageren. Iedereen zoekt zelf antwoorden en betekenis binnen de grenzen van het eigen bestaan.

Zoveel soorten van verdriet, ik noem ze niet.

Maar een, het afstand doen en scheiden.

En niet het snijden doet zo’n pijn, maar het afgesneden zijn.

Moed

De berg van de ziel. Een persoonlijk essay over kwetsbaar leven Christa Anbeek en Ada de Jong www.uitgeverijtenhave.nl ISBN 978 90 259 028 34 € 17,95

De belangrijkste boodschap van het boek is dat kwetsbaarheid en eindigheid van het leven vroeg of laat voor iedereen gelijk is. Voor ons levensgeluk zijn wij afhanke-

Starik: ‘In zekere zin geef je de dode een kontje naar God’ Vervolg van pagina 1

Een eenzame dood

Elk mens kan een eenzame dood sterven, denkt hij. ‘Je kunt heel oud worden en langzaam al je dierbaren verloren hebben. Soms kiezen mensen doelbewust voor contactverbreking. Wij schrijven voor mensen die zonder identiteit via Schiphol binnenkomen, voor bolletjesslikkers, voor toeristen die hiernaartoe komen om zelfmoord te plegen. Het palet is zo breed als het leven zelf. Oude mensen sterven in een verzorgingshuis of worden na drie maanden uit hun huis gehaald. Of je valt gewoon in de gracht als je staat te pissen.’

Van een jij een hij worden

Ieder mens is gelijk en ieder mens heeft recht op een nette begrafe-

nis, is Stariks stellige overtuiging.

‘De functie van begraven is dat je zo goed mogelijk van iemand afscheid neemt, iemand aandacht geeft.’

Kantelmoment tussen hemel en aarde ‘Het is de laatste keer dat iemand met ‘jij’ wordt aangesproken. Na een uitvaart wordt een mens geschiedenis, een ‘hij’ of ‘zij’. In zekere zin geef je de dode een kontje naar God. Hoewel ik zelf niet weet of God bestaat en ook niet wat er gebeurt als je doodgaat, vind ik het een belangrijk kantelmoment tussen hemel en aarde. De omslag van aanwezig zijn naar niet meer aanwezig zijn. Waarschijnlijk telt

de voorspraak van de mensen niet voor de goden, maar mocht dat het geval zijn, dan ben je in elk geval liefhebbend toegesproken op het moment dat je naar het inzicht van de mensen de aarde verlaat.’

Zelf wil hij niet over zijn eigen graf heen regeren. ‘Ik zal me niet bemoeien met de keuze voor bijdragen op mijn eigen uitvaart. Maar ik ben een dichter en ik moet vrezen dat er een lange rij sprekers staat te popelen om iets voor te dragen.’

‘Dag man zonder naam, ik groet u, onderweg naar het laatste land waar ieder welkom wordt geheten...’

(F. Starik, 2002) www.eenzameuitvaart.nl

Kunny van der Ploeg

Starik vervolgt: ‘Bovendien is de dode onze vriend niet’, vindt hij.

‘We kennen hem niet, we vousvoyeren altijd.’ Informatie over de overledene wordt verstrekt door de sociale dienst. Zij behandelen op jaarbasis zo’n vierhonderd uitvaarten van minder vermogenden.

‘Daar merk je niks van overigens, ze krijgen standaard drie muziekstukken, een kwartier aula en een bloemstuk. En in die schaarse gevallen dat er iemand overlijdt zonder familie of zelfs zonder identiteit, schakelt de dienst een dichter in.’ Soms is er wel wat bekend over een huwelijksleven, kinderen of achtergrond.

Starik: ‘Maar veel weten helpt het proces van schrijven niet altijd.’

Voorkant van de dvd Poule des Doods

KERK in MOKUM

oktober 2013

7

Thuis in het Liedboek Hervormingsdag: zingen en bidden uit het nieuwe Liedboek Zegen, God, mijn kleine koe, zegen, God, mijn verlangen, zegen ons samenleven, mijn koe en ik, en de manier waarop ik haar melk.

Zegen God, elke speen, zegen iedere vinger, iedere druppel die in mijn schaal valt.

Zegen, God, mijn kleine koe.

Hanna van Dorssen Met ruim duizend liederen valt er heel wat te kiezen in het nieuwe Liedboek. Om wegwijs te worden in deze liederenschat organiseert de Protestantse Kerk Amsterdam op Hervormingsdag, donderdag 31 oktober, een kijkje in de keuken van het Liedboek in de Nassaukerk.

Zonsondergang

Zingen en bidden in huis en kerk staat op de voorkant van het nieuwe Liedboek. ‘We willen meerdere leefkringen aanspreken’, zegt Klaas Holwerda, ‘daarom zijn er ook liederen opgenomen die je goed thuis kunt gebruiken, bijvoorbeeld liederen voor de morgen, middag, maaltijd en avond’. ‘Of bij andere bijeenkomsten dan de zondagmorgen’, vult Mirella Klomp aan.

Van Toon Hermans tot Jellema Zij zong met een kring voor ouderen avondliederen en kreeg daar goede reacties op. Een nieuw lied dat haar raakt, komt ook uit deze categorie: De zon daalt in de zee.

‘Het bijzondere aan dit lied is dat je de zonsondergang voor je ziet.

Bij de laatste regel kun je rustig gaan slapen.’ Holwerda vertelt dat dit lied is ingebracht door de werkgroep ‘Buitenlandse liederen’,

foto: Peter Lowie

Klaas Holwerda, predikant voor de Nassaukerk en lid van de redactie van het Liedboek en Mirella Klomp, predikant voor de Muiderkerk en liturgiewetenschapper aan de Protestantse Theologische Universiteit Amsterdam, geven alvast een voorproefje.

‘Dit komt uit de Keltische spiritualiteit en schetst een kleine overzichtelijke en vriendelijke wereld.

Ik hoorde dat een luchthavenpastor het gebruikt om mensen die zich verloren voelen op zo’n grote luchthaven weer terug te laten keren, met beide benen op aarde.’

Meer ritme Mirella Klomp, predikant Muiderkerk, en Klaas Holwerda, predikant Nassaukerk, zijn nauw betrokken bij het nieuwe Liedboek

die mooie vondsten deed in liedbundels uit Europa en de Verenigde Staten. ‘We zingen dit lied nu net zo rustig als ze dat in IJsland doen.’

Geef het mij me toe te vertrouwen.

Waak over mij dat uur. Leid de handen van de artsen. Laat mij niet vallen uit uw hand.

Poëzie

Holwerda: ‘Mij ontroert een van de avondmaalsliederen door de eenvoudige, maar rake manier waarop schuld en vergeving onder woorden zijn gebracht:

Holwerda noemt als een van de bijzonderheden dat de 150 psalmen zoals we die kennen uit het vorige Liedboek, en die teruggaan op het Geneefse psalter van 1562, zijn aangevuld met andere psalmvormen. Nieuw is ook de poëzie. Van Toon Hermans tot C.O. Jellema. ‘Zo zijn ook andere taalvelden in het boek terecht gekomen’, zegt Holwerda. ‘Met name de teksten en gebeden lenen zich goed voor gebruik thuis of in het pastoraat. Ik schreef teksten die je kunt gebruiken als iemand aan de vooravond staat van een operatie: Mijn hart is bang, God, voor wat komen gaat. Nooit hoefde ik mijzelf uit handen te geven zoals nu.

Breng de onrust in mij tot zwijgen.

Voordat ik kan ontvangen brood en wijn en delen in de maaltijd van de Heer, erken ik wat er donker is in mij en leg dat neer.

In deze kring ziet Christus zelf mij aan.

Ik vraag en schenk vergeving ieder hier, dat alles wat zijn vrede tegenwerkt wordt neergelegd.

Verrassend

‘Veel van de teksten en liederen in het Liedboek laten je glimlachen’, zegt Klomp, ‘ze brengen vreugde en verrassen.

Zoals het gedicht Kleine koe:

‘Een belangrijk verschil met het oude Liedboek is de ritmiek’, vervolgt Klomp. ‘Veel nieuwe liederen hebben meer schwung en dat sluit beter aan bij onze huidige cultuur.’

Dat betekent wel dat daar een pas-

sende vorm van begeleiding bij nodig is. Daarom is het belangrijk, vinden beide predikanten, dat er geïnvesteerd wordt in musici, maar ook in het bijscholen van predikanten en in de kennismaking van gemeenteleden met het nieuwe Liedboek. Kom daarom kennismaken met het Liedboek op Hervormingsdag. Iedereen van harte welkom! opdat zinge al wat leeft, juiche al wat adem heeft tot Gods eer. Hij zij geprezen. (slotwoorden van de allerlaatste psalm)

Aanmelden

Wilt u mee eten en zingen op Hervormingsdag, donderdag 31 oktober vanaf 17.30 uur in de Nassaukerk, Wittenkade 111, 1052 AG Amsterdam. Geef u op via hervormingsdag@ protestantsamsterdam.nl

Programma Hervormingsdag 17.30 uur 18.00-19.30 uur 19.30-20.45 uur 20.45-21.15 uur 21.15-22.00 uur

Nassaukerk open Maaltijd met maaltijdliederen voor jong en oud Thuis zingen en bidden uit het Liedboek Vesper Napraten met drankje

Meer informatie over het programma in de flyer bij deze Kerk in Mokum.

Het verhaal gaat…

Het verhaal gaat dat op 31 oktober 1517 de monnik Luther een pamflet met 97 stellingen vastspijkerde aan de deur van de slotkapel van Wittenburg. In de stellingen verwoordde hij de misstanden die hij zag in de Kerk. Deze actie van Luther wordt gezien als het begin van de Reformatie van de Kerk. Als Protestantse Kerk Amsterdam komen we jaarlijks op 31 oktober - Hervormingsdag - bij elkaar om ons te bezinnen op een actueel thema. Zo houden we onszelf en elkaar scherp: wat betekent het om nu kerk te zijn? Reformeren, hervormen, is een doorgaand proces!

Julia van Rijn, scriba van de Protestantse Kerk Amsterdam

TAFELTJE DELEN

SAMEN AAN TAFEL EN ZINGEN OP HERVORMINGSDAG Iedereen die betrokken is bij de Protestantse Kerk Amsterdam kan ook dit jaar op Hervormingsdag, donderdag 31 oktober, een tafeltje delen.

Wat klaarstaat op de tafel, het goede van het land, gaat hier met alle liefde van hand tot hand.

In de kerkzaal van de Nassaukerk staan vanaf 17.30 uur lange tafels klaar waar u kunt aanschuiven.

Wij zegenen U, Vader, als gastheer in de kring: genoeg is er voor vriend en voor vreemdeling!

Zegen ons, dat onze vriendschap mag groeien en wij in vrede met elkaar mogen leven.

En het gebed:

Mee eten en zingen aan tafel?

Op het menu

Heerlijke broodjes, soep, salade en lekkere sappen.

Maaltijdliederen

Bij de maaltijd klinken liederen en gebeden voor jong en oud uit de rubriek ‘Getijden van de dag - Maaltijd’ uit het nieuwe Liedboek.

Zoals het lied ‘Wat klaar staat op de tafel’ van Sytze de Vries.

Heer, zegen deze maaltijd die wij in dankbaarheid ontvangen.

Zegen de handen die goed werk doen en de vrede opbouwen.

Zegen de harten van mensen die gastvrij zijn en warmte verspreiden.

Geef u op via hervormingsdag@protestantsamsterdam.nl Ook kinderen van harte welkom om mee te eten.

Geen tijd voor het avondprogramma? Of wilt u met kinderen komen die de volgende dag weer naar school moeten? Dan bent u van harte welkom bij alleen de maaltijd.

Het nieuwe Liedboek is verkrijgbaar met verschillende omslagen. De inhoud is steeds hetzelfde, maar in deze versie bijvoorbeeld is een kleurig katern met informatie over kinderliederen toegevoegd.

oktober 2013

OP DE PREEKSTOEL

HEILIGE PLEK

Bas van der Graaf

Gedachteniskleed Nieuwendammerkerk

Jeruzalemkerk in Amsterdam-West In de weken voor en na de zomervakantie heb ik een korte serie preken gehouden over geld en goed. Aan bod kwamen thema’s als geven, gemeenschap van goederen, (on)bezorgd zijn en het voorbeeld van Franciscus van Assisi, die geld en goed opgaf.

Véronique Lindenburg In de Nieuwendammerkerk in Amsterdam Noord sluiten wij aan bij een oude gewoonte om de namen van hen die in een gemeente overleden zijn te bewaren. We hebben een kleed aan de zijwand van het kerkinterieur opgehangen.

De laatste preek in de serie ging over het thema Tevredenheid, aan de hand van het zesde hoofdstuk uit de eerste brief van Paulus aan zijn medewerker Timoteüs.

Op het wandkleed, fair trade gemaakt in India, staat een levensboom. Een gestileerde afbeelding die de boom van eeuwig leven uit het scheppingsverhaal symboliseert.

De boom heeft blauwrode blaadjes en toegevoegde grote bladeren met de namen en geboorte- en sterfdata van hen uit onze gemeente die dit kerkelijk jaar gestorven zijn.

Een gelovige is schat-hemel-rijk De aanleiding voor hem om over dit thema te schrijven, is de hebzucht die hij constateert bij allerlei rondreizende predikers uit zijn tijd (halverwege de eerste eeuw na Christus).

‘Zij denken dat het geloof hun geldelijk gewin brengt’, zegt hij daarvan.

Wat hij daar tegenover stelt is: ‘Maar voor wie tevreden is met wat hij heeft, is het geloof grote winst.’ En: ‘Wij hebben voedsel en kleren, laten we daar tevreden mee zijn.’

Gods Koninkrijk

De levensboom maakte volgens het verhaal uit Genesis deel uit van het oorspronkelijke paradijs. Zij droeg het leven met God tot in eeuwigheid in zich. God en mens waren samen bij deze boom, zo wordt verteld.

De belangrijkste zin

Dankbaar herinneren

Namen van overledenen

Met het gedachteniskleed voegen wij een beeld toe. Wanneer iemand overlijdt, wordt zijn of haar naam op een blaadje geprint dat wij op

foto: Peter Lowie

Hoe het werkelijk gegaan is, weten we niet. Wel dat God en mens aparte levens zijn gaan leiden, waarin God de eeuwigheid heeft en de mens sterfelijk is. We lezen in de Bijbel hoe God de mens blijft roepen en de mens niet opgeeft te aarzelen. In de woorden van Jezus wordt de toekomst met God het Koninkrijk van God genoemd en in Openbaring wordt een beeld geschetst waar ook de levensboom weer deel van die toekomst zal uitmaken. Aan de verhalen in de Bijbel kunnen verhalen worden toegevoegd van mensen van alle tijden en plaatsen, van u en mij.

Als je je rijkdom in Christus vindt, kun je nooit dezelfde rijkdom vinden in geld of goed. En dus zou een gelovige, wanneer hij genoeg heeft om van te leven, een tevreden mens moeten zijn. Hij is immers schat-hemel-rijk?

Wanneer iemand overlijdt, wordt zijn of haar naam op een blaadje geprint en op het gedachteniskleed bevestigd.

Blaadje met naam

misschien bij hun geliefden. Zo gedenken we hen die wij op aarde aan de dood verloren met het beeld van de levensboom waaraan zij als het ware allemaal een blaadje waren en zijn. Tot wij elkaar weerzien in de tuin van Eden, in het Koninkrijk dat geopenbaard zal worden.

Ook proberen we ons met dankbaarheid hun leven te herinneren en tegelijk te vieren dat zij nu in het eeuwige leven zijn. Bij God,

Véronique Lindenburg is als predikant van de Protestantse Kerk Amsterdam verbonden aan de Nieuwendammerkerk.

het kleed bevestigen. Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar, eind november, worden in een kerkdienst al de blaadjes verzameld en de namen van de overledenen genoemd.

Wat ik wilde zeggen

Ik wilde in deze preek laten zien wat de actualiteit is van de Bijbelse deugd tevredenheid.

Ontmaskerende preek Paulus stelt dat geldzucht ‘een wortel van alle kwaad’ is en werkt dat uit op een manier die goed de oorzaken van de huidige crisis blootlegt. Ik wilde dus een ontmaskerende preek houden, maar vooral ook een positief pleidooi houden voor tevredenheid als een christelijke levenshouding. Tevredenheid

Colofon

SCHIETGEBEDJE God wees N. nabij hij kende U niet bij naam maar diende U in alles wat hij deed God wees N. nabij en als er meer van hem over is dan alleen ons gemis laat ons dat dan weten God wees ook ons nabij.

foto: Jörgen Caris

8 KERK in MOKUM

Bas van der Graaf hield een positief pleidooi voor tevredenheid als een christelijke levenshouding.

heeft oog voor de rijkdom van wat God ons geeft in zijn zoon Jezus Christus en is een medicijn tegen geldzucht en hebzucht.

Lengte van de preek 60 minuten 25 min.

Opvallendste reactie

Mensen waren heel blij met de hele serie en zeker ook met deze preek.

Geld en goed roepen veel geloofsvragen op, die in deze preken heel concreet aan de orde kwamen.

Ik geef het stokje door aan…

Marleen Blootens van de Elthetokerk in Oost.

Vormgeving: Studio Edens, Amsterdam

Kerk in Mokum maandblad Druk: BDU, Barneveld Mei 2013, jaargang 4, nummer 8 Uitgave: Protestantse Kerk Amsterdam Contact: redactie@protestantsamsterdam.nl 020 53 53 705 Nieuwe Keizersgracht 1A 1018 DR Amsterdam Hoofdredactie: Hanna van Dorssen Eindredactie Agenda: Baukje Bos-Burggraaff Bureauredactie: ABC Redactie, Culemborg Redactie: Guido Attema, Willemien van Berkum, Peter Idenburg, Gerbert van Loenen, Annemijn Molenaar, Mirjam Nieboer, Wilfred Scholten, Thea Stomphorst Verder werkten mee: Janne van den Akker, Marjan Bosch, Bas van der Graaf, Arjette Kuipers, Véronique Lindenburg, Elske Scholte

Abonnement: Een abonnement opgeven of opzeggen doet u via abonnementen@protestantsamsterdam.nl of 020 53 53 701 (10.00-16.00 uur). Eenmaal per jaar wordt u uitgenodigd een vrijwillige bijdrage te betalen.

Rek.nr. 63.58.01.213 Verschijningsfrequentie: Kerk in Mokum verschijnt 10x per jaar, 5x als blad van 12 pagina’s en 5x als agenda van 4 pagina’s.

Het volgende nummer komt uit op 5 november.