Zwin doe- en beleefboek
Grenzeloos beleven - e 7,95
Uitneembare kart
Memoryspel
Kleurpla t Ansichtkarten
Zadjes
Dit doe- en beleefboek is van:
Oeps...
iemand is de streek al aan het ontdekken
Ik heb er Zwin in
Welkom in de Zwinstreek, welkom in dit doe en beleefboek! In dit boek nemen we je mee van Damme tot aan Breskens, van Sint Kruis tot aan Turkeye.
De Zwinstreek is een unieke regio aan zee, op de grens van Vlaanderen en Nederland. Strand en polders ontmoeten er elkaar. Weidsheid, rust, prachtige natuur, charmante steden en dorpjes en een grote hoeveelheid aan boeiend erfgoed. Een ongerepte plek om volledig tot rust te komen en helemaal zen te worden. Ook miljarden vogels strijken elk jaar in de Zwinstreek neer na een lange trektocht. Net zoals de natuurgebieden, kreken en kanalen beweegt alles en iedereen hier op het ritme van het getij.
We willen je graag inspireren met wat je allemaal kan doen in deze omgeving. Op een grappige en speelse manier laten we je kennis maken met dit mooie gebied. Leer de Zwinstreek op jouw eigen creatieve manier kennen. Ga met dit boek op pad en laat je creativiteit de vrije loop door te kleuren, te puzzelen, te schrijven en nog veel meer.
Veel plezier.
INHOUD
8 OVER DE ZWINSTREEK
Cum audist quatius dolupitibus sitatqui dolore velenda quiatem porepudi dolorunt, que rectiorit exped quo ea si rem
14 DE JACHT OP EEN SMOKKELAAR
Cum audist quatius dolupitibus sitatqui dolore velenda quiatem porepudi dolorunt, que rectiorit exped quo ea si rem
21 VAN DAMME TOT BRESKENS... EN WEER TERUG
Cum audist quatius dolupitibus sitatqui dolore velenda quiatem porepudi dolorunt, que rectiorit exped quo ea si rem
26 WAT GROEIT ER OP HET LAND
Cum audist quatius dolupitibus sitatqui dolore velenda quiatem porepudi dolorunt, que rectiorit exped quo ea si rem
30 RECEPTEN
Cum audist quatius dolupitibus sitatqui dolore velenda quiatem porepudi dolorunt, que rectiorit exped quo ea si rem
46 ZES KEER OP AVONTUUR
Cum audist quatius dolupitibus sitatqui dolore velenda quiatem porepudi dolorunt, que rectiorit exped quo ea si rem
54 EEN VLOEIBAAR MONSTER
Cum audist quatius dolupitibus sitatqui dolore velenda quiatem porepudi dolorunt, que rectiorit exped quo ea si rem
64 BIER EEN CULTUREEL ERFGOED?
Cum audist quatius dolupitibus sitatqui dolore velenda quiatem porepudi dolorunt, que rectiorit exped quo ea si rem
COLOFON
IDEE / CONCEPT
Georgette de Nijs - Stam
Hanneke Vermue - Roelofs
IN OPDRACHT VAN
Gastheerschap Zwinstreek
PROJECTMANAGER
Jeroen van Driel
CREATIVE DIRECTOR
Saskia van Langevelde
ART DIRECTION EN VORMGEVING
Christine Maes
Kim Segers
SCHRIJVERS
Broeder Dieleman
Gwend Delnad
Odile de Pooter
ILLUSTRATIES
Danique Eijkelenboom
Floor Rieder
Jente van Loven
Maartje Bodt
Marije Goekoop
FOTOGRAFIE
Anne Nobels
Danique Brakman
MET DANK AAN
Annemieke, Astrid, Bieke, Christianne, Diana, Eddy, Esther, Grietje, Kitty, Mariska, Mathilde, Natascha, Soan Lan en Yvonne
CONCEPT EN REALISATIE
De Ideeënfabriek van Pieters
STREEK de over ZWIN
DE ZWINSTREEK IS EEN REGIO GELEGEN
AAN DE NOORDZEEKUST, OP DE GRENS
VAN VLAANDEREN EN NEDERLAND.
De streek dankt haar naam aan het Zwin: de zeearm die Brugge in de middeleeuwen haar verbinding met de Noordzee gaf. Zwin betekent letterlijk getijdengeul; een waterloop die onder invloed staat van eb en vloed. Deze invloed van de zee heeft de geschiedenis van de streek vormgegeven. De vroegste geschiedenis van de Zwinstreek volgt vooral de grillige dynamiek van de zee. De stijgende zeespiegel en de stormvloeden, overstromingen en telkens verschuivende kustlijn definiëren het lot van het gebied. Later gaat de mens zich wapenen tegen het water en ontstaan rondom het Zwin handelsnederzettingen waarvan sommige uitgroeiden tot florerende steden. De lange geschiedenis van inpolderen en het avanceren van watersystemen zijn nog nadrukkelijk zichtbaar in het unieke landschap van vandaag.
De huidige Zwinstreek beslaat 45.311 hectaren, ongeveer 453 km² . Daarvan ligt circa 219 km² in Vlaanderen en 234 km² in Nederland. Naast twee landen, strekt de streek zich uit over de drie provincies West- en Oost-Vlaanderen en Zeeland, vijf grensgemeenten (Knokke-Heist, Damme, Maldegem, SintLaureins en Sluis) en de stad Brugge. De grens van de Zwinstreek volgt in het noorden de kustlijn en valt samen met de laagwaterlijn en de gewest- of gemeentegrenzen. De oost- en zuidgrens volgen de historische landschappelijke begrenzing van de inpolderingsgeschiedenis. In het oosten loopt deze ter hoogte van waar vroeger de Braakman liep, een groot zeegat tussen IJzendijke en Biervliet. In het zuiden loopt de streek tot waar het polderlandschap grenst aan de zandgronden. De westelijke grens volgt de infrastructuur van de huidige haven van Zeebrugge en het Boudewijnkanaal. De streek is door de eeuwen heen gevormd door de komst van polderinfrastructuur als stuwen, sluizen en dijken. Dat heeft geresulteerd in een uniek weids open landschap, gekenmerkt door typische, scheef gewaaide populieren langs kanalen of door oude knotwilgen en heggen die historische bedijkingen accentueren.
WE
BEGINNEN ONZE REIS BIJ DE ZEE, ÉÉN VAN DE HOOFDPERSONEN IN
HET VERHAAL VAN DE ZWINSTREEK.
Door de dynamiek van de zee verschenen én verdwenen gronden en de aanwezigheid van de zee zorgde voor voor- en tegenspoed. Het is nu moeilijk voor te stellen dat de kuststreek lang uit veel verschillende eilanden bestond. Een deel is vastgegroeid aan het vasteland, een deel is overspoeld door het zeewater. Vanuit de zee zien we het strand met daarachter de zeewering die het achterland beschermt tegen overstromingen. Door de hele geschiedenis heen werd dit belangrijke waterkerende kunstwerk versterkt en het is te voorzien dat dit ook in de toekomst zal blijven gebeuren. We zien het Zwin; het bedijkte zeegat waar zoet en zout elkaar afwisselen en waar een grote variatie aan flora en fauna een plek heeft gevonden. De slikken en schorren in dit gebied bieden een kijkje in het verleden. In vroegere tijden waren ze te vinden in grote delen van de Zwinstreek. Meer naar het noorden, nabij Breskens, ligt Waterdunen. Een deltawerk, waar kustversterking, natuur en recreatie gezamenlijk zijn opgepakt.
Kijken we naar het zuiden dan ligt daar de haven van Zeebrugge; één van de grootste logistieke centra van België, waar zeevaart, energie en natuur samenkomen. De kuststreek is ook de plek waar toeristen
uit binnen- en buitenland sinds de 19de eeuw naartoe reizen ter ontspanning. Er zijn tientallen campings, vakantieparken, hotels, B&B’s en hoeveboerderijen aanwezig. We laten het strand achter ons en trekken over het achterliggende polderlandschap.
We zien een dijkenlandschap met akkers en weilanden. De dijken beschermden de bewoners tegen het water en tegelijkertijd zorgden zij voor vruchtbare polders.
Wie bouwden deze dijken, hoe oud zijn ze en hoe zijn ze in de loop der tijd uitgebreid? En wie bewerkte deze polders en welke rol speelde de landbouw in de ontwikkeling van de Zwinstreek?
Dwars door dit polderlandschap lopen enkele belangrijke rechte waterwegen.
Het zijn het Boudewijnkanaal, het Schipdonkkanaal en het Leopoldskanaal.
De grensoverschrijdende Damse Vaart doorsnijdt het Schipdonkkanaal en het Leopoldskanaal. Vanuit de lucht zien we ook duidelijk de overblijfselen van de stervormige vesting rondom Damme.
Ook meer naar het noorden, bij Sluis en Retranchement zijn de voormalige vestingen nog zichtbaar. Het zijn stille getuigen van de verschillende oorlogshandelingen die hier hebben plaatsgevonden. Evenals de vele forten die verspreid in het landschap aanwezig zijn en die hoorden bij
zogenaamde linies. In Oost-Vlaanderen blijft de blik hangen bij het krekenlandschap rondom Sint-Laureins. Deze kreken zijn relicten van getijdengeulen die hier vroeger liepen. Nu is het een aaneenschakeling van fascinerende natuurgebieden. In het zuiden ligt Brugge. Deze stad, sinds 1999 Unesco Werelderfgoed, trekt jaarlijks miljoenen bezoekers, die genieten van de geschiedenis en gastronomie van de stad. Brugge was in de middeleeuwen een belangrijke handelsplaats, waar schepen af- en aan voeren. Hoe kon deze stad, die toch niet aan zee ligt, uitgroeien tot een haven van wereldformaat? Een deel van het antwoord zien we als we door onze oogharen naar het noorden kijken. Verstopt in de bodem, maar op sommige plekken nog zichtbaar in het landschap, liggen de relicten van de oude Zwingeul. Deze zeearm strekte zich uit vanaf Sluis tot Damme. Zeeschepen voeren via deze geul naar één van de voorhavens, waar de goederen werden overgeslagen op kleinere schepen. Deze konden via het Reiekanaal
doorvaren naar Brugge. Damme, Hoeke, Sint Anna ter Muiden en Sluis zijn hier stille getuigen van. En op sommige plekken zijn de bedijkingen van de oude Zwingeul nog zichtbaar in het landschap. Als we vanuit de polders verder naar het zuidwesten reizen, zien we dat het landschap langzaam verandert. De grote landbouwpercelen maken plaats voor kleinschaligere percelen. We zijn bij de zandstreek aangekomen. Deze oude dekzandrug zorgt ervoor dat het landschap hoger en droger is. En het is de natuurlijke grens van de Zwinstreek. De Zwinstreek is in zijn ruimtelijke opbouw, cultuurhistorie, ecologie en economische exploitatie een zeer bijzonder en waardevol cultuurlandschap. Het ontstond door een samenspel van mens en natuur en is blijvend in ontwikkeling. Een groot aantal relicten in het huidige landschap vertelt het verhaal van dit dynamische verleden. En het is dit relictenlandschap dat de Zwinstreek zo uniek maakt.
Kamsalamander
Dag- en nachtdieren
Onze regio is niet alleen een waar paradijs voor onszelf, maar zeker ook voor dieren. De dieren die hier leven, vinden in dit gebied precies wat ze nodig hebben: een uniek klimaat en de juiste omgeving. De kamsalamander, een zeldzame amfibie, voelt zich hier net zo thuis als de zeehond. Dag en nacht bruist het van leven: de haas huppelt door velden, terwijl de vleermuis ‘s nachts door de lucht zweeft. Ontdek de rijke biodiversiteit die onze streek zo bijzonder maakt!
Uil
Vleermuis
Vos
Heb je ze al gespot?
Uil
Groene kikker Vos
Kamsalamander Vleermuis
Zeehond Ooievaar
Buizerd Bruinvis Haas
De jacht op een smokelar
EEN VOORPUBLICATIE UIT HET BOEK OVER DE SCHREVE - DE BOTERSMOKKEL IN ZEEUWS-VLAANDEREN VAN FRANS MEIJAARD. IN DE NAOORLOGSE JAREN WERD ER VEEL GESMOKKELD. MET NAME DE GOEDKOPE NEDERLANDSE BOTER WAS IN TREK BIJ PERSONEN DIE EEN EXTRAATJE WILDEN VERDIENEN DOOR DIT IN BELGIË POPULAIRE
ZUIVELPRODUCT ILLEGAAL DE GRENS OVER TE BRENGEN.
IN DIT BOEK INTERVIEWS MET MENSEN DIE HET ALLEMAAL
MEEGEMAAKT HEBBEN, VERHALEN ÉN ANEKDOTES OVER KLEINE PUNGELAARS, GRENSCAFÉS, BOTERWINKELS, BOTERHANDELAREN, BOTERLADERS, DOUANEBEAMBTEN EN SMOKKELBENDES.
Met 200 kilo boter ging Roman op pad met zijn Ford Thunderbird. De smokkelaar had een afspraak met de negentienjarige Jeanette in Deinze. Onderweg werd hij opgewacht door een speciale opsporingseenheid van de douane, die verscholen zat achter een stapel hout.
Vlak voor Gent moest hij een stenen brug
over. “Op het moment dat ik voorbijreed, verlieten ze hun schuilplaats. Tot mijn schrik zag ik dat ze een zware, in beslag genomen smokkelauto gebruikten om de achtervolging in te zetten. Een geduchte concurrent! Ik zou alles uit de kast moeten halen om uit hun handen te blijven.”
Roman besefte dat zijn zwaar geladen Ford niet opgewassen zou zijn tegen de Dodge Pioneer. Hij verzon een list. “Toen ze het stopteken gaven, deed ik dat. Er ging van alles door me heen. Ik zou mijn auto kwijt zijn en in de cel belanden. Intussen schatte ik mijn kansen in om te kunnen vluchten. Het trok me niet aan om de nacht in een cel te verblijven, want ik zou die natuurlijk liever bij mijn knappe vriendin doorbrengen. Ik zag de vier commiezen met een zelfverzekerde tred op me afkomen.”
Roman bedacht zich vervolgens geen moment, zette zijn versnelling in z’n achteruit, wachtte een paar seconden en drukte, net voordat het viertal bij zijn auto was, het gaspedaal helemaal in en draaide krachtig aan zijn stuur. Het was een truc die hij veelvuldig toegepast had tijdens rodeowedstrijden. Vervolgens gaf hij opnieuw vol gas, waarna de auto als een vuurpijl wegschoot. De commiezen staarden hem compleet overdonderd na. Tevreden over zijn actie zag Roman dat hij een ruime voorsprong kreeg. De vier commiezen verloren veel tijd. Ze moesten teruglopen
naar hun auto, starten, omkeren en snelheid maken. Roman wilde zo snel mogelijk de grens passeren om in Nederland te zijn, maar toen hij in zijn achteruitkijkspiegel keek zag hij tot zijn schrik dat de Dodge op volle snelheid naderde.
Het werd een wilde achtervolging. “We reden dik over de honderd. Als dat maar geen mensenlevens zou gaan kosten. Op de route langs het kanaal was bij de fabrieken net de wisseling van de middag- naar de avondploeg. Fietsers, brommers, voetgangers en auto’s kwamen van de parkeerterreinen de weg op. Door luidruchtig te claxonneren probeerden we de fabrieksarbeiders te waarschuwen.
HET TROK ME NIET AAN OM
DE NACHT IN EEN CEL TE VERBLIJVEN, WANT IK ZOU
DIE NATUURLIJK LIEVER BIJ
MIJN KNAPPE VRIENDIN DOORBRENGEN.
Tegen Zelzate ben ik ze verspeeld. Ik besefte dat er snel een eind moest komen aan deze gevaarlijke achtervolging. Mijn hersenen werkten onder hoogspanning. Daarbij viel mijn oog op een wit blik met Jules Destrooperwafels op de stoel naast me, een cadeautje dat ik meegenomen had voor de moeder van Jeanette. Rijdend op volle snelheid draaide ik mijn portierraampje open en pakte het blik met koekjes. Dat gooide ik over het dak uit de auto. Het blik rolde midden over de weg. De chauffeur van de achtervolgende auto ging vol op zijn remmen staan. De lichten van de auto zakten bijna tot op de grond.”
Bij de douane wisten ze dat in het nauw gedreven smokkelaars tot alles in staat waren om uit hun handen te blijven. Wie weet, zaten er explosieven in de doos. Levensgevaarlijk! In zijn spiegel zag Roman de vier mannen uitstappen. Voorzichtig naderden ze de doos. Een explosie bleef
TOT MIJN SCHRIK ZAG IK DAT
ZE EEN ZWARE, IN BESLAG
GENOMEN SMOKKELAUTO
GEBRUIKTEN OM DE ACHTERVOLGING IN TE ZETTEN
uit. De dapperste van het viertal waagde het om het blik te openen om te kijken wat de inhoud is. ‘Miljaar… koekjes!’ De mannen beseften dat ze erin geluisd waren en gezichtsverlies hadden geleden. Diep teleurgesteld keerden ze terug naar hun post.
Roman was zijn belagers kwijt. Triomfantelijk kon hij zijn lading met boter via een grote omweg afleveren.
HET BOEK IS VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL VOOR € 24,99 (ISBN 978-90-816042-0-8)
Smokelroute met je eigen fiets
DEZE ROUTE GAAT OVER DE GRENZEN. VEEL PLEKJES OP DEZE FIETSROUTE HERINNEREN AAN DE TIJD VAN HET SMOKKELEN.
Fortuinstraat Eede
1.
De Fortuinstraat is een die Maldegem met Eede verbindt. Hier staat ook een speciaal huis met net daarvoor een grenspaal. Men kookt in Nederland, maar eet in België, zeggen ze wel eens hier. Aan de overzijde staan 4 kleine grenspalen (ook officiële) in de tuin. Bij het vaststellen van de grens stond hier een gebouwtje en bij het bepalen van de grens ging men rond dit gebouwtje. Nu is het verdwenen, maar de grenspalen staan er nog.
Eerste huis
Veldzicht Watervliet
Hier was een permanent douanekantoor. Hier kon je goederen aangeven. En natuurlijk ook met 2 cafés. Café Marmite en Veldzight zijn niet meer open, maar je kan er nog wel iets van terug zien.
Kasseiweg
6. 5.
Grootste smokkelvangst ooit gedaan op dit weggetje. De smokkelwagen viel zonder benzine waardoor smokkelaars na een lange toch werden opgepakt. Hier werd veel boter gesmokkeld.
Elke grenspost kende wel een café, waar je kon wachten terwijl douaneformaliteiten afgewikkeld werden. Douaniers werden er ook wel eens getracteerd, zodat men een oogje dichtkneep. Ook hier in Maldegem. Het eerste huis is nu een cafe.e.
Boederijen op de grens
3. 2.
Nederland had betere koeien in de tijd van het smokkelen. Deze werden de grens over gesmokkeld naar Belgie. Bij deze boerderijen stond het huis in België en de schuur in Nederland. Koeien stonden ’s avonds nog in Nederland en hup ’s ochtends waren ze weg.
Rabot, Sint Laureins
4.
Het Rabot is een soort schans, die hoogteverschillen in waterlopen wegwerkte. Om er overheen te gaan moest je betalen. Het was dus belangrijk voor Nederland dat de grens in hun voordeel lag zodat ze de opbrengsten hiervan kregen. Van hieruit trok men een grens richting noorden.
Douanekantoor Sint Margriete
Dit kantoor was enkel op de Oostburgse marktdag open. Aan Nederlandse zijde had je er het bruisende cafe de Brakke. vIn Sint Margriete kan je ook nog een weegbrug zien uit die tijd, aangekocht door een samenwerkingsverband tussen de boeren. Zo moesten ze niet ver omrijden om hun goederen te laten wegen.
Grensbepaling
7.
In 1839 is hier de grens bepaald. Nederlanders hadden het gebied bij de onafhankelijkheid van België onder water gezet, waardoor er door allerlei muggen polderkoorts ontstond. Er stierven vele mensen en daarom liet Nederland dit gebied over aan de Gelgen. Voorbij het water ging men terug zoeken naar elementen voor de grens te bepalen en toen zijn vooral elementen/dijken uit de Staats-Spaanse periode genomen om de grens te bepalen. Vanuit het Rabot werd de grens in een rechte lijn getrokken.
8.
Van Damme tot Breskens en weer terug...
In deze serie neemt Zeeuwse fotograaf Anne Nobels je mee van Damme tot Breskens, van ’s ochtends tot ’s avonds. Anne laat je de diversiteit in schoonheid zien van dit mooie gebied.
Wat groeit er eigenlijk op het land?
ZIE JIJ DAT OOK ALS JE LANGS DE POLDERS FIETST? HET LANDSCHAP IN DEZE STREEK LIJKT WEL EEN MOOIE LAPPENDEKEN VAN AKKERS, VOL GEWASSEN DIE WELIG TIEREN DANKZIJ HET VRUCHTBARE
POLDERLAND EN DE GUNSTIGE WEERSOMSTANDIGHEDEN. GOUDGELE
GRAANVELDEN WISSELEN AF MET FELGROENE SUIKERBIETENVELDEN
EN DE DELICATE BLAUWE BLOEMEN VAN VLAS. MAAR ACHTER DEZE
FRAAIE PLAATJES ZIT OOK EEN WERELD VAN HARD WERK, INNOVATIE EN TOEWIJDING VAN ONZE LOKALE BOEREN.
Rijke bodem
De vruchtbare kleigronden van onze regio zijn een zegen voor de landbouw. Ze zijn rijk aan mineralen, afgezet door eeuwen van overstromingen en landwinning. Deze unieke bodemsamenstelling maakt onze streek ideaal voor een verscheidenheid aan gewassen.
Suikerbieten zijn een van de meest iconische gewassen. Hun groene bladeren bedekken de velden in de zomer, en in de herfst
en winter zie je de grote oogstmachines hun werk doen. Een ander gewas dat hier uitstekend gedijt, is vlas. De delicate blauwe bloemen zijn een lust voor het oog, maar vlas is ook een wonder van veelzijdigheid: van linnen kleding tot isolatiemateriaal, van papier tot zelfs auto-onderdelen. En vergeet de beroemde bruine boon niet. Deze lokale lekkernij is niet alleen voedzaam, maar ook een belangrijk onderdeel van onze culinaire traditie.
Fleurige akkerranden
Moderne landbouw in onze streek gaat veel verder dan alleen het verbouwen van gewassen. Onze boeren zijn ware landschapsarchitecten en natuurbeheerders.
Neem bijvoorbeeld de kleurrijke akkerranden die je overal ziet. Deze stroken vol wilde bloemen zijn niet alleen een lust voor het oog, ze spelen ook een cruciale rol in het bevorderen van de biodiversiteit. Deze akkerranden bieden een thuis aan talloze insecten, waaronder bijen en vlinders. Ze trekken ook vogels aan en bieden schuilplaatsen voor kleine zoogdieren. Zo creëren boeren een natuurlijk evenwicht op hun land, wat helpt bij de bestrijding van plagen en het verminderen van het gebruik van pesticiden.
Maar het gaat nog verder. Veel boeren in onze streek experimenteren met zogenaamde groenbemesters. Deze gewassen worden niet geoogst, maar ondergeploegd om de bodem te verrijken. Ze zien er prachtig uit –denk aan velden vol paarse phacelia of gele mosterd – maar hun echte waarde zit onder de grond. Ze verbeteren de bodemstructuur, voorkomen erosie en voegen natuurlijke voedingsstoffen toe.
Duurzame landbouw
Onze boeren rusten niet op hun lauweren. Ze zijn voortdurend op zoek naar manieren om duurzamer en efficiënter te werken. Een mooi voorbeeld hiervan is de opkomst van precisielandbouw. Met behulp van drones en satellietbeelden kunnen boeren exact bepalen welke delen van hun veld water
of voedingsstoffen nodig hebben. Minder verspilling en beter voor het milieu!
Ook op het gebied van reststromen zijn gebeurt veel. Wat vroeger als afval werd beschouwd, krijgt nu een tweede leven. Suikerbietenresten worden bijvoorbeeld omgezet in biobrandstof of gebruikt als veevoer. Vlasstengels vinden hun weg naar de bouwsector als duurzaam isolatiemateriaal. Zelfs het loof van groenten wordt tegenwoordig gebruikt in de productie van plantaardige burgers!
En wist je dat er in onze regio geëxperimenteerd wordt met nieuwe gewassen? Olifantengras bijvoorbeeld, een reusachtige grassoort die gebruikt kan worden voor biobrandstof of als bouwmateriaal. Of neem henna, traditioneel bekend als natuurlijke kleurstof, maar met potentieel voor gebruik in de cosmetische en farmaceutische industrie.
Passie, vakmanschap en liefde
Onze boeren staan dag en nacht klaar om de beste producten te leveren, met respect voor natuur en traditie. Als je de volgende keer door onze streek fietst, neem dan even de tijd om de velden echt te bekijken. Achter elke akker, elke bloeiende akkerrand en elke ronkende tractor schuilt een verhaal van passie, vakmanschap en liefde voor het land. En wanneer je ‘s avonds geniet van een maaltijd met lokale producten, denk dan aan de boeren die dit alles mogelijk maken. Want in elke hap proef je niet alleen voedsel, maar ook het verhaal van onze streek.
zeeuwse wilgen op de dijken wilde bloemen naast de weg zomers vol van groene takken ‘s winters kortgeknot maar stug
bewaart het beeld voor in de lente na de terugkeer van de kluut kwetterend vliegen ze over zoals die zwarte-witte vogel keer ik altijd weer terug
Liefdesbrief an de Zwinstreek
storm vervormt de hoge duinen we steken over bij cadzand voel de stroom tegen mijn knieën koelte die ik overbrug
zie die geul nog net als vroeger als een glinsterende ader vulde land zo lang met water zoals het tij eeuwig zal deinen keer ik altijd weer terug
wandelen over de kaaie wind strijkt door mijn losse haren ruikt naar zilt en zout en golven een zoen van zee hangt in de lucht
pittoreske oude huizen in de hartje van de Groe toren immer boven daken ook al zou je me niet laten ik keer altijd weer terug
en als ik niet terug zou kunnen blijft een ankertje erbij vormt voor schip een veilig baken want het zwin vloeit door in mij
Schrijf je eigen liefdesbrief
Doe het leker zelf
NATUURLIJK KUN JE HIER GENIETEN
VAN VERRUKKELIJKE GERECHTEN
IN DE PLAATSELIJKE RESTAURANTS,
MAAR WAAROM NIET ZELF DE HANDEN
UIT DE MOUWEN STEKEN? MET DE BESTE STREEKPRODUCTEN DIE DEZE
REGIO TE BIEDEN HEEFT, KUN JE IN JE EIGEN KEUKEN AAN DE SLAG EN
AUTHENTIEKE SMAKEN ONTDEKKEN.
Zeeuwse cocktail/ mocktail
3cl Hierbas de las Dunas * 2cl witte rum * 9cl bruisend water * Sap van een halve limoen * 2 theelepels suiker * Munt, tijm & rozemarijn * 30 ml Searoop Kweepeer * Rozenbottel * Wilde passiebloem * Het vruchtvlees van een passievrucht * 50 ml perensap * 20 ml limoensap * Kweepeergelei * Munt
Begin met het toevoegen van een handje vol crushed ijs in het glas en roer goed door totdat de ingrediënten samenkomen en een gladde, vloeibare massa vormen. Voeg daarna extra crushed ijs toe, zodat het boven de rand van het glas uitsteekt en er een aantrekkelijke “kop” ontstaat. Dee cocktail kun je garneren met kweepeergelei, een partje passievrucht en een takje verse munt. Voor de mocktail is het lekker om te garneren met verse munt, tijm en rozemarijn.
Zilte papillotte
400 gram scholfilet * 300 gram nieuwe aardappeltjes * 150 gram lamsoor en/of zeekraal * 200 gram mosselen * 80 gram roomboter * 2 snufjes Zeeuwsche Zoute (of gewoon zout) * 2 stukjes zilverfolie (30*40 cm)
Was de aardappelen en kook ze tot ze halfgaar zijn. Je kunt de schil eraan laten. Snijd de aardappelen vervolgens in schijfjes. Leg een vel aluminiumfolie in de lengte voor je neer. Op de onderste helft van de folie gaan we ‘hoopjes’ maken.
Was de mosselen en verwijder eventuele pokken. Verdeel de lamsoor en zeekraal over de onderste helft van de twee stukken folie, waarbij je ‘hoopjes’ vormt.
Leg de scholfilets bovenop de lamsoor en zeekraal. Schik de aardappelschijfjes rondom de vis en voeg de mosselen toe. Strooi een beetje zout over de filets en leg een klontje roomboter bovenop.
Wanneer de boter smelt, mengt deze zich met het mosselvocht en de groenten, wat zorgt voor een blanke botersaus. Zorg ervoor dat de ‘enveloppen’ goed dicht zijn. Vouw de bovenste helft van de folie over de ingrediënten en vouw de randen driemaal goed dicht, waarbij je de hoekjes iets omhoog vouwt.
Verwarm de oven voor op 170 graden en bak de pakketjes ongeveer 12 minuten.
Op de BBQ duren ze ongeveer 15 minuten. De pakketjes zullen bol gaan staan als ze goed zijn dichtgevouwen. Dit betekent dat de stoom zijn werk doet. Wees voorzichtig bij het openen van het pakketje; snijd het voorzichtig van boven open.
Verse handgepelde
garnalen met mayonaise en citroen
2 eidooiers * 1 tl Dijon mosterd * 1 el azijn * 300 ml zonnebloemolie * Rasp en sap van 1 citroen * Snufje zout en gemalen witte pepe * 330 gram gepelde garnalen. (van 1 kilo ongepelde garnalen hou je ongeveer 330 gram gepelde over) * Zuurdesembrood
Pak de verse garnaal met kop en staart tussen duim en wijsvinger duw de garnaal recht. Duw het staartstuk lichtjes naar voor in een kwartslag draaibeweging. Het staartje komt dan los en dit kun je nu voorzichtig naar achter eraf schuiven. Check op achterblijvende schalen, trek het staartje los van de kop. Bewaar het staartje maar ook zeker de koppen, deze zitten vol met smaak en zijn ideaal voor een soepje.
Roer de eidooiers los met de azijn en mosterd, voeg al roerend beetje bij beetje de olie toe tot een dikke emulsie ontstaat, breng op smaak met de rasp en sap van citroen en kruid met peper en zout. Het beste seizoen voor verse garnaal is vanaf de nazomer tot eindnovember, dan zijn de garnalen het lekkerst. Eet deze garnalen op een stukje zuurdesembrood of in een salade.
Zeeuwse kersenmousse
2,5 dl pure kersensap * 2,5 dl slagroom * 125 gram Zeeuwse boerenyoghurt * 0,5 dl kersenwijn * 6 blaadjes geweekte gelatine * 75 gram suiker
Breng het kersensap en de suiker samen aan de kook. Haal vervolgens de pan van het vuur en los de geweekte gelatine op in het warme sap. Klop de slagroom op totdat het de dikte van yoghurt heeft. Voeg de wijn toe aan het kersensap mengsel en laat het een beetje afkoelen. Zodra het sap iets is afgekoeld, meng je er voorzichtig de yoghurt doorheen. Spatel daarna de opgeklopte slagroom er luchtig doorheen. Verdeel het geheel over kommetjes en laat het opstijven.
Kersensap en suiker aan de kook brengen. Haal het van het vuur, de geweekte gelatine erin oplossen. Slagroom opslaan tot yoghurt dikte. Wijn bij het sap voegen. Wanneer het sap een beetje is afgekoeld de yoghurt erdoorheen mengen. Daarna de slagroom erdoorheen spatelen. Verdelen over kommetjes.
Zoek de shit
In de Zwinstreek, waar de wind door de duinen waait en de vogels vrolijk fluiten, is er één onderwerp dat vaak onbesproken blijft: poep. Van de elegante ooievaar tot de nieuwsgierige konijntjes, elk dier draagt zijn steentje bij aan de vruchtbare grond van de streek. Dus, de volgende keer dat je door de Zwinstreek wandelt en een bruine verrassing op je pad tegenkomt, kijk dan even op deze pagina’s welk dier er ook langs is geweest.
1. VOS 2. VOS VNL BESSEN 3. WEZEL 4. BUNZING 5. STEENMARTER 6. BEVERRAT
7. EEKHOORN 8. HERMELIJN 10. REE 11. VLEERMUIS 12. SCHAAP 13. DAMHERT
Post!
Een appje op vakantie is zo verstuurd, maar een kaart op de post doen blijft het allerleukst.
De ardappelkoning
Een ode aan de aardappel, de onbetwiste koning van de Zwinstreek! Dankzij de goede zorgen van onze boeren gedijen deze knollige helden perfect in onze vruchtbare kleigronden. En ze belanden zo op je bord als kruimige metgezel van de groentjes of knapperig krokant met een heerlijke klodder mayonaise. En de beste frietjes? Die vind je in de Zwinstreek!
Grijp je kleurpotloden
Vrolijk jasje
Ontmoet deze modequeen uit de 19e eeuw met de Cadzandse klederdracht! Haar zwarte jurk schreeuwt bescheidenheid, maar let op die witte ‘karkasmuts’ - de designerhoed van toen. Met gouden mutsenbellen en bloedkoralen kettingen wist ze: accessoires maken de vrouw! Maar wacht eens... Wie zegt dat traditie niet een beetje kleur kan gebruiken? Grijp je kleurpotloden en laat je fantasie de vrije loop! Geef haar jurk de kleuren van een zomerse zonsondergang, of misschien wel de tinten van de Zwinstreek zelf. Zelfs de meest ingetogen klederdracht verdient soms een vrolijk jasje!
4 DINGEN DIE JE KUNT DOEN
ZONDER ZAND AAN JE VOETEN
Zand tussen je tenen, in je schoenen, en zelfs op plekken waarvan je niet wist dat ze bestonden. Maar wist je dat de Zwinstreek meer te bieden heeft dan alleen stranden? Voor alle zandmijders en avonturiers die hun voeten liever schoonhouden, hebben we goed nieuws. Hier zijn vijf manieren om de streek te verkennen zonder ook maar één korrel zand aan te raken!
Musea
Duik in de rijke geschiedenis en cultuur van de Zwinstreek zonder je voeten vuil te maken. In de regio kun je op bezoek bij fascinerende musea die je meenemen op een reis door de tijd.
Ontdek de ‘internationale luchthaven voor vogels’ in het Zwin Natuur Park, waar je de prachtige Zwinnatuur ontdekt en kennismaakt met de bijzondere vogel- en plantenrijkdom van het gebied.
Voor de geschiedenisliefhebbers zijn er musea die de turbulente oorlogsjaren tot leven brengen, terwijl anderen de spotlight richten op de eeuwenoude landbouwtraditie van de streek. En vergeet niet de kleinere, eigenzinnige musea die zich richten op specifieke thema’s zoals klederdrachten, visserijtechnieken of knotsgekke uitvindingen.
De liefhebbers van kunst, geschiedenis, natuur of lokale tradities komen in de musea in de Zwinstreek zeker aan hun trekken. Je kunt urenlang cultuur opsnuiven zonder ook maar één zandkorrel tegen te komen. Een perfecte manier om je kennis te verrijken én je voeten schoon te houden!
Naar het bos
Verruil het ruisen van de zee voor het fluisteren van de bladeren in de prachtige bossen van de Zwinstreek. Deze groene oases bieden een welkome afwisseling op het kustlandschap en zijn perfect voor wie zand wil vermijden. Stap in de schaduw van eeuwenoude eiken en beuken, en laat je betoveren door de rust en schoonheid van de natuur. De bossen in de Zwinstreek zijn een paradijs voor natuurliefhebbers. Speur naar sporen van reeën, vossen en andere bosbewoners, of luister naar het vrolijke gezang van de talrijke vogelsoorten.
Voor de actievelingen zijn er talloze wandel- en mountainbikeroutes die je diep het bos in leiden. Klim in een van de uitkijktorens voor een spectaculair uitzicht over de boomtoppen. Of neem deel aan een begeleide natuurwandeling en leer alles over de lokale flora en fauna. Na al dat buitenleven kun je uitrusten in een van de gezellige restaurantjes, waar je kunt genieten van lokale specialiteiten. Een dag in het bos van de Zwinstreek belooft avontuur, ontspanning en vooral: geen zand tussen je tenen!
Sportief
Zeg ‘ja’ tegen avontuur en ‘nee’ tegen zand met de talloze fiets- en sportmogelijkheden in de Zwinstreek. Stap op de fiets en ontdek een netwerk van goed onderhouden fietspaden die je langs de mooiste plekjes van de regio leiden. Van uitgestrekte polderlandschappen tot pittoreske dorpjes, elke trap brengt je een stukje verder in deze bijzondere streek.
Voor de sportieve zielen zijn er volop mogelijkheden. Wandel door prachtige natuurgebieden, waar je oog in oog kunt komen met lokale flora en fauna. Of wat dacht je van een potje golf op goed verzorgde golfbanen?
Voor de waterliefhebbers bieden de talrijke kanalen en kreken mogelijkheden voor kajak- of kanovaren. En voor de echte thrillseekers is er altijd de mogelijkheid om te wakeboarden op het meer. Alle opwinding van watersport, zonder het ongemak van zand!
Treed in de voetsporen van de geschiedenis via een indrukwekkende wandelroute van 33 kilometer die je meeneemt langs de belangrijkste locaties uit de Tweede Wereldoorlog in de Zwinstreek. Deze wandeling biedt niet alleen een kans om je in de geschiedenis te verdiepen, maar ook om het prachtige binnenland van de regio te ontdekken. De route start in Hoofdplaat, en eindigt in Knokke-Heist.
Shop lokaal
Vergeet het strand en begeef je naar de vele winkels en boetiekjes die de Zwinstreek rijk is. Hier vind je een schat aan lokale ondernemers die stuk voor stuk het karakter van de regio weerspiegelen. Van ambachtelijke producten tot de nieuwste modetrends, shoppen in de Zwinstreek is een belevenis op zich.
Maar het echte goud van de regio? Dat zijn de streekproducten! Laat je smaakpapillen verwennen met lokale delicatessen. Proef de heerlijke smaak van asperges of geniet van de zoete verleiding van ambachtelijk gemaakte chocolade. De Zwinstreek staat ook bekend om heerlijke hoevezuivel, waaronder de beroemde ‘Damse Mokke’.
Breng ook zeker een bezoek aan de lokale markten, waar boeren en producenten hun verse waren aanbieden. Je vindt er sappig fruit en knapperige groenten, alles rechtstreeks van het land. En wat dacht je van een flesje lokaal gebrouwen bier als souvenir? Winkelen in de Zwinstreek is meer dan alleen spullen kopen. Het is een reis door de smaken, geuren en tradities van de regio.
L S S C H E U T E L D O E K T G E S
E E Z T W S E J T N E A T N O Z I N
U M N K R R W U D D E R I I O W E U
T L E U F E G I J N O H N M L I Z T
T H N S E U B T N I J S E U E N J E
S C A E Z D L R I E S E L T M E T P
E S K N E D O A E S I J S S M B N O I A T B N E M A V S N T O M O L E T L F H S K R M K E A R N K V D O O O E T C K E I E T R K E E A L H M P T
L R A K N J E E S M K I Z E O M M U
S E V L B I T K T V K K K R R E A U
O K L I O B N N E E A E E E N R P P A K E N E U R N O N K P R D A A M H
P E G K L U A L E O S P T D O K I E
N R E E E K E N A T R E V I T E P O
N R E G A J E B B O K K T H U L U R
Oplossing:
ACHTKANTEN AENTJES
AFTREKKER BOELE
BLOMME BUUK
DOMMEKLOOT FREZEN
GES HIDDER HOS
HORNAOT JENIEVERS
JUDDER KAKKERNISJE
KLINKE KROONTJES
KEPPEKIENTJE KUISEN
KOBBEJAGER KASSEIEN
KIEKENS LEUTE
PAOSLELIES
PIMPAMPOENTJE PUUT
RAAKTE RAKEL
SCHEUTELDOEK
SCHELMES STURMIN
TENNINK TREKZAK
TIERT TINGELS
UTSEPOT
VLEGE WUDDER ZWINNEBLOMME
JUDDER ZUDDER WUDDER
De Zwinstreek, waar Nederland en België elkaar ontmoeten, heeft een uniek taallandschap. Het dialect hier is een kleurrijke mix van Zeeuws-Vlaams en West-Vlaams, doorspekt met eigenzinnige woorden en uitdrukkingen. Deze puzzel daagt je uit om je tanden te zetten in de sappige streektaal. Ontdek hoe de grenzen vervagen in de taal van de Zwinstreek, waar woorden net zo vloeiend overgaan als het landschap zelf.
ACHTKANTEN AENTJES AFTREKKER BOELE BLOMME BUUK
DOMMEKLOOT FREZEN GES HIDDER HOS
HORNAOT JENIEVERS
JUDDER
KAKKERNISJE
KLINKE
knotwilg kokkels vloerwisser eend meel buik dommerik aardbeien gras (BE) jullie gras (NL) garnaal rode bessen jullie nakomertje deurknop rode biet oogappel schoonmaken ragebol straatklinkers kippen
KROONTJES
KEPPEKIENTJE
KUISEN
KOBBEJAGER
KASSEIEN
KIEKENS
LEUTE
PAOSLELIES
PIMPAMPOENTJE
PUUT
amuseren narcissen lieveheersbeestje kikker
RAAKTE
RAKEL
SCHEUTELDOEK
SCHELMES
STURMIN
TENNINK
TREKZAK
TIERT
TINGELS
UTSEPOT
VLEGE
WUDDER
ZWINNEBLOMME
hark (NL) hark (BE) vaatdoekje schilmesje vergiet regenworm accordeon broekrits brandnetels hutspot vlieg wij lamsoor
Zeeuws Vlams volkslied
Waar eens ‘t gekrijs der meeuwen , verstierf aan ‘t eenzaam strand.
Daar schiepen zich de Zeeuwen, uit schor en slik hun land.
En kwam de stormwind woeden, hen dreigend met verderf.
Dan keerden zij de vloeden, van ‘t pas gewonnen erf.
Van d’ Ee tot Hontenisse, van Hulst tot aan Cadzand.
Dat was hun eigen landje, maar deel van Nederland.
Waar eens de zeeën braken, met donderend gedruis .
Daar glimmen nu de daken , en lispelt bladgesuis.
Daar trekt de ploeg de voren, daar klinkt de zicht in ‘t graan.
Daar ziet men ‘t Zeeuwse koren, het allerschoonste staan.
Van d’ Ee tot Hontenisse, van Hulst tot aan Cadzand ,
Dat is ons eigen landje, maar deel van Nederland.
Daar klappen rappe tongen , de ganse lieven dag.
Daar klinkt uit frisse longen, gejok en gulle lach .
Daar klinkt de echte landstaal, geleerd uit moeders mond.
Eenvoudig zonder omhaal, goed Zeeuws en dus goed rond.
Van d’ Ee tot Hontenisse , van Hulst tot aan Cadzand.
Dat is ons eigen landje, maar deel van Nederland.
Daar werd de oude zede , getrouwelijk bewaard.
En ‘t huis in dorp en steden, bleef zuiver Zeeuws van aard.
Daar leeft men zo eendrachtig , en vrij van droef krakeel.
Daar dankt men God almachtig, voor ‘t toe gemeten deel.
Van d’ Ee tot Hontenisse, van Hulst tot aan Cadzand.
Dat is ons eigen landje , maar deel van Nederland.
De worstelstrijd met Spanje, bracht ons het hoogste goed.
De vrijheid door Oranje, betaald met hartebloed .
Dat goed gaat nooit verloren , de Nederlandse vlag.
Zal wapp’ren van de toren, tot op de jongste dag.
Van d’ Ee tot Hontenisse , van Hulst tot aan Cadzand.
Dat blijft ons eigen landje, maar deel van Nederland
Langpotvogel
Het Zwin is een bekend vogelgebied, maar één soort springt er voor de meeste bezoekers bovenuit: de ooievaar! In de jaren ‘60 werden in het Zwin ooievaars geïntroduceerd. Dit was het begin van de terugkeer van de broedvogel, nadat de soort eind 19de eeuw was uitgestorven in deze regio. Het Zwin en omgeving blijft één van de belangrijkste broedgebieden voor de ooievaar.
De ooievaars die in het Zwin broeden worden intensief opgevolgd. Het broedsucces van alle aanwezige paren wordt nauwkeurig gemonitord en jaarlijks krijgen alle jonge ooievaars een wetenschappelijke ring. In samenwerking met het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen zijn ze sinds 2019 ook gestart met een zenderproject. Zo kunnen ze de populatie nog beter opvolgen.
Door het hele doe en beleefboek hebben wij ooievaars verstopt, kan jij ze vinden?
Zes keer op avontuur
Laat je meevoeren door pittoreske straatjes, adembenemende uitzichten en de verhalen die schuilgaan achter de gevels van deze zes dorpjes en steden. Samen met een ervaren gids maak je een unieke tocht door deze schilderachtige locaties, waar de geschiedenis en het dagelijks leven samenkomen in een charmante mix. Ben je nieuwsgierig naar meer? De gidsen kunnen je ook alles vertellen over andere dorpen en streken in de buurt, zodat je avontuur hier niet hoeft te stoppen.
Oostkerke
Eén van de meest charmante dorpjes van WestVlaanderen. Met zijn wit geschilderde oude gevels en klein centrum is dit landelijke dorp een niet te missen plaats om te bezoeken. Op een steenworp van de kerk bevindt zich het kasteel van Oostkerke en twee windmolens. Via de landelijke weggetjes rijd je richting de Siphon, de plek waar meerdere kanalen elkaar kruisen.
Damme
Noem dit plaatsje nooit een dorp: dit is een trotse middeleeuwse stad, weliswaar op zakdoekformaat. Op de Markt bezichtig je het Stadhuis uit de 15de eeuw. Zie je de ooievaars nestelen? Langs terrasjes en boekenwinkels wandel je naar de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk met zijn belangrijke kunstschatten. Van april tot september kan je hier 206 treden omhoogklimmen om van het panorama te genieten. Een wandeling langs de Oude Stadswallen, een stop bij de Molen en een fotomoment aan de Damse Vaart kunnen niet ontbreken. De Lamme Goedzak vaart heen en weer naar Brugge. Spring op je (huur)fiets en geniet van kilometers jaagpaden langs de prachtige kanalen, met zijn momumentale bomenrijen.
Groede
Wil je meer weten over de Zeeuws-Vlaamse geschiedenis? In het ‘Vlaamsch Erfgoed’ stap je terug in de tijd. Kleine winkels en werkplaatsen schetsen een beeld van dit levendige landbouwdorp in de eerste helft van de twintigste eeuw. Je start je museumbezoek aan de erfgoedwinkel en gaat met een gids zelf op ontdekking tussen het Lutherse kerkje, het huistheater, de herberg en de Bakkerieje. Of je proeft een ter plaatse gebrouwen bier van Dutch Bargain, met proeflokaal op het marktplein. Ga
spelen in de oude bunkers van Groede Podium, een avontuur voor klein en groot. Iets verderop ligt Waterdunen, een enorm getijdengebied dat de voorbije jaren in zijn natuurlijke staat werd hersteld.
Sint-Laureins
Het onaangeroerde polderdorpje. Naast het imposante Godshuis gaat alle aandacht hier naar de natuur. Hier slingeren de kreken zich door het landschap, omgeven door riet en hoge bomen. In diverse restaurants kan je de Sentse paling proeven. Sportievelingen reppen zich naar het provinciedomein van de Boerenkreek. Van daar vertrekt een prachtige wandeling naar het kerkje van Sint-Jan de Doper, een van de oudste kerken van de hele streek.
Watervliet
Ooit bedacht als een grote stad aan het verste puntje van de Zwindelta. De kerk heeft dan ook de allure van een kathedraal en wordt omringd door een dorp met slechts enkele honderden inwoners.
Sluis
Deze Zwinhaven, met zijn lange geschiedenis, is een gezellig en levendig winkelstadje met typische Zeeuws-Vlaamse gastvrijheid. De winkels zijn hier 7 op 7 geopend. Typisch Nederlands zijn de natuurvoedingswinkels, terrassen met poffertjes en erotiekboetieks. Maar er zijn ook chique modewinkels, heerlijke brasseries en fijne winkels vol hebbedingetjes. Wandel over de vestingwallen, beklim de toren van het Belfort of bekijk het prachtige interieur van de Raadzaal. De Molen en de Damse Vaart zijn fotogenieke plekjes. Ook Sluis combineert een rijke geschiedenis met een drukke toeristische kalender.
Knip uit
Speel het ZwinMemoryspel
Oeps...
iemand
is al aan het zaaien
Een vloeibar monster
DIT IS MIJ ZELF OVERKOMEN EN NOG NIET EENS ZO LANG TERUG,
TIEN JAAR GELEDEN ONGEVEER. ONDERWEG IN DE POLDERS TUSSEN
SINT KRUIS EN SINT LAUREINS. DE WEIDEN EN AKKERS GAAN ER IN ELKAAR OVER, ONVERSCHILLIG VOOR DE LANDSGRENZEN. IK KEN ER MIJN PAD. OVERDAG DAN. IN HET DUISTER WORDT ALLES ANDERS,
ZEKER HIER IN DIT TUSSENLAND.
Terwijl ik daar liep, tussen de kreken door, hoorde ik een ver gerinkel en een geruis langs de waterkant. Bang was ik nog niet maar ik bleef wel stilstaan en zocht in de berm naar waar het geluid vandaan kwam.
Het volgende dat ik hoorde was het soppen van natte klei, metaalgeklingel en voor ik het goed en wel in de gaten had, voelde ik klauwen over mijn schouders slaan en een zwaargewicht op mijn hele lichaam drukken. Alsof ik 50 kilo aardappels op mijn rug moest dragen! Een benauwenis groeide in mijn borst. Ik zakte ineen op de grond, terneergeslagen door de angst en het gewicht van dit levende wezen dat zich van me meester had gemaakt. Ik was besprongen door een monster.
Een harig beestachtig wezen had me helemaal tegen de grond gedrukt en lag hijgend en stinkend over me heen. Ik rook een vacht in mijn neus zo goor, zo goor als van iets dat al gestorven is. Elke ademhaling drong die stank dieper mijn lichaam in. Natte slierten van haren plakten aan mijn gezicht. Daar lag ik, half in de berm, half op de weg. Te weinig lucht in m’n longen om hard te kunnen roepen, geen mens in de buurt om me überhaupt te horen. De angst die zich dan meester van je maakt is gruwelijk, verlammend. Met het laatste brokje kracht dat ik nog in me had stond ik toch een soort van op en wankelde voort, met nog steeds die vracht op m’n rug. Bij elke stap rinkelde het beest boven me, als klokken of zware kettingen. Want toen begon het nog maar, ik moest dit creatuur dat ik niet echt kon zien met me meedragen. Elke stap die ik zette, elke weg die ik insloeg. De polder door, de wegen af. Zwetend en zwalkend voerde ik een onmenselijk last met me mee. Tegen mijn zin. Het leek me oneindig te duren.
Tot ik een lantaarnpaal zag opdoemen uit de mist van de komende dage raad en ik even stil bleef staan om uit te hijgen, mijn gedachtes te ordenen, een plan te bedenken. Iets. Maar het was al niet meer nodig. Zonder dat ik het had gemerkt was mijn nachtelijke passagier van mijn
schouders gegleden. Opgelost in de nacht, verdwenen. Ik was verlost. Maar verlossing was niet wat ik voelde. Ik was verward, verslagen en zo moe als ik nog nooit was geweest. Ik liep de weg naar huis en sliep een gat in de dag.
Je moet een beetje lachen zie ik. Dat snap ik, je bent niet de eerste. Twee jaar lang durfde ik dit verhaal aan niemand te vertellen. Hoe vertel je zoiets wonderlijks en engs? Zoiets onverklaarbaars. Dus sprak ik er niet over, leefde mijn dagelijkse leven als altijd. Behalve dan in de avonduren. Want de donkere passagier bleef in mijn gedachtes, zoiets vergeet je niet. Ik merkte, hoe meer ik mijn best deed er niet aan te denken, hoe meer het opdoemde in mijn denken en dromen. Het deed me beseffen dat ik niet weg moest lopen voor de ervaring maar erop af moest gaan. Onderzoek doen en dit nachtelijk avontuur recht in de ogen proberen te kijken. Het bleek niet moeilijk uit te vogelen wat me nu was overkomen. In de bieb vond ik al snel boeken waarin verhalen zijn opgetekend.
Verhalen van mensen die, door de eeuwen heen, net als ik dat monster als nachtelijke vracht hadden moeten dragen. Oerverhalen, folklore, doorverteld bij kachels en in half verlichte cafés en uiteindelijk opgetekend. En al die verhalen delen een kern.
ER IS EEN BEEST DAT RONDDWAALT AAN WATERKANTEN,
EEN BEEST DAT MENSEN BESPRINGT IN DE SCHEMER OF HET
DONKER. EEN BEEST MET KETTINGEN DIE RINKELEN. EN IN
DEZE
STREKEN HEET DIT WEZEN: DE OSSAERT
De geleerden zeggen dat het een oude luchtgeest is. Eentje van ver voor onze tijd die zich hier in de waters en aan oevers heeft gevestigd en allerlei gedaantes aan kan nemen. Een vloeibaar monster. Van paard naar hond, van hond naar mens en weer terug. De ossaert hangt rond op plaatsen die geen doel meer lijken te hebben. De plekken waar stiekem dingen geloosd worden. Waar paling en ratten rondhangen. Waar de karpers de winter in de slik en derrie doorbrengen in halfslaap om weer wakker te worden als de zon warmer wordt. De Ossaert is een collega van de aalscholvers, die trage klapwiekers die ook vanuit de lucht komen om de onderwaterwereld te bezoeken. Ooit was de ossaert de koning hier, heerser over de kreken. Nog zie je soms een visser de eerste vangst van de dag besmuikt teruggooien in het water als klein offer. Hou hem maar beter tevreden denken ze. Baat het niet dan schaadt het niet. Ja de ossaert bleek al eeuwenlang een inwoner van ons landschap te zijn.
Er zijn dus wezens die hier rondhangen, al sinds mensenheugenis. Soms verjaagd misschien door lantarenpalen, industrie en lichtvervuiling. Maar ze zijn er nog. Ze hebben zich teruggetrokken op plaatsen die nog met rust gelaten worden. De kreken, die afgesloten zeearmen die hier overal liggen, nog in de diepte van het land. Verscholen en vergeten. Watergangen waar geen mens van weet en waar distels en tingels welig kunnen tieren, beschermd door een bos vol wilgen. Dat zijn de plekken waar de tijd dun is en waar de wezens zijn. Slapend onder de oppervlakte, soms decennialang. Om dan weer traag wakker te worden en zich op te trekken aan vermolmde wilgentakken en brandnetelbossen en zich tonen. Aan de mensen. Of nou ja, tonen is een groot woord: laten voelen is beter. Want het monster waar we het hierover hebben laat zich niet zien bij daglicht. En in de nacht, nooit in z’n geheel. Je ziet het alleen vanuit je ooghoeken. Een paar zwarte klauwen, als het al te laat is.
In het oosten van Zeeuws-Vlaanderen, het land van Hulst, zegt men dat als je de ossaert hebt gedragen je daar altijd door verandert. Dat je zwijgzaam wordt en op café alleen nog maar in je bier staart. Dat je er zot van wordt en gaat twijfelen aan alle opgebouwde zekerheden van het bestaan. Voor mij is het heel anders gegaan. Zeker, de paniek die ik gevoeld heb was van een diepte, dat ga ik nooit meer vergeten. Ik heb een paar jaar alle waters in het donker angstvallig gemeden maar toen dat sleet, bleef ook iets heel anders over: vragen. Waarom ik? Waarom werd juist ik door dit mythisch wezen besprongen? Wat wilde het in mijn oor fluisteren? Welke boodschap school er achter deze overval? Ik peins me er al jaren suf over maar ik kom er niet uit.
De folklore is opgebouwd uit de brokstukken van menselijke ervaringen.
Als je alle overdrijvingen wegdenkt, alle fantasie fileert dan blijft er een kern over: er is iets, een wezen dat zich ophoudt rondom waterkanten, dat mensen bespringt.
Van Klinge tot Cadzand, van Brugge tot Hoofdplaat. Daar kan ik van getuigen. En velen met mij. Want al was er lange tijd een dip in bespringingen door de Ossaert tussen 1975 en 1999, rond de eeuwwisseling is er een nieuwe stroom getuigenissen op gang gekomen. Ik bezocht de afgelopen jaren met regelmaat mensen die iets soortgelijks mee hebben gemaakt, en heus niet alleen maar oude mensen of dronkaards. Er is iets aan de hand in de streek. De meeste mensen zijn niet scheutig met hun ervaring. Er heerst nogal wat schaamte en angst om voor gek te worden uitgemaakt. Maar ik
zet door. Informeer overal waar ik kan of mensen iemand kennen die wel eens wat gezien heeft, of iets meegemaakt en zo druppelen die verhalen bij me binnen.
Elke keer stel ik dezelfde vraag: waarom denk jij dat dit ons is overkomen? Heb jij iets gehoord wat op communicatie leek?
Woorden? Iets wat we kunnen begrijpen als mensen? Iets wat de afstand tussen onze wereld en die van de Ossaert een beetje kan overbruggen?
De angst die ik ooit voelde voor onze kreekrandbewoner is inmiddels gesleten. Het heeft plaatsgemaakt voor iets nieuws. Ik ben nog dezelfde maar in mij heeft de Ossaert een transformatie doorgemaakt.
Hij is in mij van vorm verschoven. Van een ongewenste nachtreiziger die angst en verwarring zaait, naar medebewoner van dit wilde land dat altijd al in beweging is.
De Ossaert maalt niet om landsgrenzen of tijd. We houden van dezelfde plekken. Daar waar de begroeiing kan opbloeien door verwaarlozing. Plekken die met rust gelaten worden, plekken waar de natuur in haar eigen tijd wild kan groeien. Dat is wat ik heb geleerd. Mijn eigen omgeving zien als wilde plek waar verhalen groeien. Waar mysterieuze wezens schijnbaar uit het niets kunnen verschijnen. Een plek waar we niet alles van weten. Waar nog geheimen zijn, gevaar zelfs. Dat we niet alles weten. Ja, nu ik erover nadenk, dat was wat de Ossaert mij heeft ingefluisterd.
Iconische gebouwen
Nee, de Eiffeltoren zal je hier niet vinden, maar onderschat de architectonische parels in deze streek niet!
Bezoekerscentrum Het Zwin
Dit eigentijdse gebouw van Coussée en Goris architecten vormt de perfecte mix van moderne architectuur en natuurlijke omgeving. Het is een inspirerende plek om meer te leren over de unieke natuur van de omgeving.
Kasteel van Oostkerke
Een idyllisch kasteel, gelegen te midden van groene velden en rustige waterlopen. De charmante architectuur maakt het tot een geliefde plek voor wandelaars en geschiedenisfans.
Onze-Lieve-Vrouwekerk in Damme
Met zijn opvallende platte toren en adembenemende uitzicht over het polderlandschap, is deze kerk een herkenningspunt in de regio en een geliefde bestemming voor zowel pelgrims als fotografen.
Vuurtoren van Heist
Een stoere vuurtoren die de kustlijn al decennia beschermt. Het markante silhouet is een herkenningspunt voor zowel vissers als liefhebbers van de zee.
Godshuis in Sint-Laureins
Dit indrukwekkende gebouw, ooit een toevluchtsoord voor de armen, is nu een
historisch monument dat de grandeur van vervlogen tijden perfect weerspiegelt.
Watertoren Oostburg
Een industrieel meesterwerk dat de skyline van Oostburg kenmerkt. Deze toren heeft niet alleen een praktische functie, maar biedt ook een prachtig uitzicht over het landschap. En heb je al eens goed gekeken naar de druppels op het gebouw? Doen!
Vuurtoren Breskens
Met zijn zwart-witte strepen is de vuurtoren van Breskens een iconisch baken voor de scheepvaart en een populaire fotoplek voor bezoekers.
Belfort Sluis
De Nederlandse woordenboeken van nu hebben hier hun oorsprong. In het kloppende hart van Sluis staat het enige Belfort van Nederland. Bezoek het interactieve museum over de geschiedenis van Sluis, Johan Hendrik van Dale en de belforttoren. Vanaf de toren heb je een prachtig uitzicht.
Toren van Sint Anna ter Muiden
Deze charmante toren biedt een prachtig uitzicht over de wijde omgeving. De rust en stilte maken het de perfecte plek om even te ontsnappen aan de drukte van het dagelijks leven.
Illustratie: Danique Eijkelenboom | Tekst: Odile de Pooter
Bier
een cultureel erfgoed?
Wist je dat België maar liefst 420 lokale brouwerijen telt en Nederland zelfs 918? De kleine brouwerijen groeien als kool want we willen graag de bieren van de eigen regio ontdekken. Ook in de Zwinstreek vind je een bloeiende biercultuur met lokale en ambachtelijke brouwerijen. Ze zijn de moeite waard om ze allemaal te ontdekken!
Om de biertraditie van de Zwinstreek te begrijpen, nemen we je mee terug naar de middeleeuwen. In die tijd was het Zwin een belangrijke zeearm die Brugge verbond met de Noordzee, waardoor de regio uitgroeide tot een bloeiend handelscentrum. Met de handelsschepen kwamen niet alleen exotische specerijen en kostbare stoffen, er werden ook veel Hollandse, maar vooral Duitse bieren uit Hamburg ingevoerd.
In die tijd was bier niet zomaar een genotmiddel; het was een levensbehoefte. Het water was vaak niet drinkbaar. Terwijl men het water kookte, werd er tarwe of gerst en kruiden aan toegevoegd om het water smaak te geven. En zo ontstond bier als een veilig alternatief. In de Zwinstreek speelden de herbergen, waar de brouwerij zich vaak bevond, een belangrijke rol in de ontwikkeling van de biertraditie. De brouwers perfectioneerden het brouwproces en experimenteerden met verschillende ingrediënten, wat leidde tot de rijke variëteit aan bieren die we vandaag de dag kennen.
De Zwinstreek uit de middeleeuwen kun je ook nu nog proeven. Het Verloren Zwin Bier is een knipoog naar de oude biertradities van de inmiddels verdwenen Zwinhavens. In die tijd stond Hollands gehopt bier al hoog aangeschreven in de lokale herbergen. Het dorstlessende saisonbier met een vleugje koriander doet vandaag de dag opnieuw de harten van bierliefhebbers
sneller kloppen. Een heerlijk stukje geschiedenis in een fles, vraag er zeker naar als je een café bezoekt!
De populariteit van lokale bieren past perfect in de trend van slow food en de waardering voor lokale producten. Steeds meer mensen zijn geïnteresseerd in de herkomst van wat ze eten en drinken, en willen het verhaal achter hun bier kennen. De kleine brouwerijen in de Zwinstreek spelen hier handig op in door rondleidingen en proeverijen aan te bieden, waardoor je kunt kennismaken met het ambacht en de passie die schuilgaat achter elk glas.
De lokale bieren vinden ook hun weg naar de keukens. Chefkoks gebruiken ze in stoofpotjes, sauzen en zelfs desserts. Ga je de volgende keer voor die heerlijke stoverij, waarin het vlees urenlang gesudderd heeft in een donker rijk bier?
Heerlijk met friet, gemaakt van de lokale polderaardappels!
De bieren van de Zwinstreek zijn een leuke en smakelijke manier om de regio te verkennen. Elk glas vertelt een verhaal van traditie, vakmanschap en de rijke geschiedenis van deze bijzondere streek. Laat je verrassen door de diversiteit aan smaken, en geniet van de verhalen die de brouwers en cafébazen je kunnen vertellen. Want in de Zwinstreek is bier meer dan alleen een drankje, het is een levende traditie die je uitnodigt om te ontdekken, te proeven en te beleven.
leuke Vijf B ier
weetjes
Bier is ouder dan je denkt
Het eerste bekende bierrecept is bijna 5.000 jaar oud en komt uit het oude Mesopotamië!
Op kleitabletten vonden archeologen een hymne aan Ninkasi, de Sumerische godin van het bier, waarin stap voor stap het brouwproces werd beschreven. Dit bier, gemaakt van gerstbrood en water, was heel anders dan het bier dat we nu kennen, maar het was toen al een belangrijk onderdeel van het dagelijkse leven en religieuze rituelen.
De perfecte schuimkraag
De schuimkraag op bier is niet alleen mooi om te zien, maar heeft ook een functie. De kraag werkt als een natuurlijke beschermlaag die het koolzuur in het bier vasthoudt, waardoor je bier langer bruisend en fris blijft. Bovendien helpt de schuimkraag de aroma’s van het bier beter naar voren te brengen, wat de smaakervaring verrijkt bij elke slok!
Het eerste blikje bier
Brouwer Krueger vond in 1935 een manier om blikjes stevig te maken en van binnen te
isoleren, zodat de smaak van het bier niet werd beïnvloed door het metaal. In die tijd gebruikte men nog een scherpe priem om het blik te openen, want het handige lipje kwam pas in de jaren 60! Vandaag de dag kiezen steeds meer microbrouwerijen voor blik, omdat het bier daarin langer vers blijft.
Bier als cultureel erfgoed
De Belgische biercultuur is een van de weinige culinaire tradities ter wereld die erkend zijn als UNESCO Werelderfgoed. Het is een unieke en rijke culturele erfenis die een belangrijk onderdeel is van de Belgische identiteit en geschiedenis.
Smaken verschillen, of toch niet… De termen ‘dubbel’ en ‘tripel’ verwijzen niet naar de smaak, maar naar de hoeveelheid graan en het alcoholgehalte in het bier. Dubbel betekent meer graan en suiker, met een alcoholpercentage van rond 6%, terwijl een tripel meestal rond de 8% ligt. Quadrupel gaat nog verder, met meer suiker en een alcoholgehalte van 10% of meer.
ONTDEK de Zwinstreek
ZOALS JE DIE NOG
NOOIT HEBT BELEEFD!
Ga op avontuur met dit unieke doe- en beleefboek en dompel je onder in de geheimen van de Zwinstreek. Los uitdagende puzzels op, leer het lokale dialect kennen en ontdek een smokkelroute die je meeneemt langs de verborgen paadjes van de streek. Laat je meevoeren door het mysterie van het Zwinmonster, een verhaal dat je op het puntje van je stoel zal houden.
Met spannende verhalen, lokale legendes en een prachtige fietskaart is dit boek de perfecte gids voor iedereen die de Zwinstreek op een speelse en interactieve manier wil verkennen. Of je nu van lezen, puzzelen of fietsen houdt-dit boek biedt voor elk wat wils!