Correspondancacomalamort by Jan Peire B

CorrespondanĂ§as coma la mĂ˛rt

A ma granda « Mamet Cagolha » que ‘chabet de paiar son chamin ne’n 2014, l’annada de sos 101 ans.

‘Queu libre es estat escrich lu temps dau NaNoWriMo - National Novel Writing Month - de novembre 2014, puei finholat mai lu logiciau Lyx per lu concors literari dau Bornat dau Perigòrd de mai 2015. ‘Questa edicion es la resulta d’una formacion (estiu de 2015) aus logiciaus libres Scribus e Inkscape sos Linux. La composicion es estada facha ne’n « Linux Libertine ». (ɔ) Setz liures de copiar e/o d’imprimar e/o de distribuar ‘queu libret, dins son entier o pas, sens obludar de ne’n balhar las sorças. L’autor, Jan Peire Bertrand, es sòu responsable dau contengut d’aqueu libre.

CorrespondanĂ§as coma la mĂ˛rt

JP Bertrand NaNoWriMo - novembre de 2014 Concors literari - mai de 2015

Divendres 31 d’octòbre 201 4

nna Labecqua prenguet lu temps de far un triatge daus bilhets dins son cabàs que los de las vacanças se poden gietar aura. Una p’ita pausa dins la gara de París Montparnassa apres una setmana en Anglaterra, vacanças de bana coma un pauc de trabalh dins un colloquí sus lu feminin dins la linga latina aplicat a la terminologia de las aisidas numericas. Emai ‘la aimasse son trabalh de professora de latin, desempuei bentòst vint ans dins un collegi de La Rochela, per Anna, los colloquís annuaus son ‘na bufada benvenguda, ‘na respiracion bona dins un mestier pas totjorn aisat de menar. Ujan qu’eriá l’Anglaterra, antan la Sueda, dueinan beleu l’Italia o la Catalonha, nonmàs d’i pensar, Anna soriguet. ‘Vant de ‘chabar de gietar sos papierons, ela s’avieset de conservar lu darnier bon bilhet. ‘La ‘gaitet atentivament ‘na darnièra vetz los orarís marcats dessus : 1 6: 1 2 París Montparnassa > La Rochela 1 9: 26

La pendula de la gara marcava las quatr’oras manca un quart. ‘La prenguet un càfe e avieiset la gent anar e venir dins

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

‘queu bastit de veire e de ciment, vertadier imne a la modernitat e a la vitessa. París es totjorn a la festa dès qu’un brejon de solelh suert daus ciaus gris. L’aër es doç en ‘quela fin de vacança per los escoliers e los professors, un grand congier de Tots-Sents per los autres. Quauquas personas mascaradas jugan a espaurir los viatjors, sens tròp ne’n far per pas far soǌar aus banturles pinturlurats que fagueten* los meschaënts un pauc pertot dins lu païs, sens tròp ne’n far maique-tot perque i a daus sodarts que se permenan ne’n long e ne’n large permieg los quais, demest los trens e dins totas las peças d’aquela granda gara. Lu naut parlor anonçet lu tren en son quai. Anna se botget aürosa qu’eu siguesse pas tardier coma mai d’un còp. ‘Na vetz trobat lu limerò, ‘la se sietet a la soá plaça e pauset sos afars : ‘na botelha d’aiga que lu medecin li diguet de beure reguliarament, un magasine per tuar lu temps emai tres oras siguessen vista coladas. De tot biais, ‘la aima pas desraǌar la gent dins lu vagon. Lu tren partet a las oras anonçadas. Anna suertet de la gara de La Rochela a la nuech tombada. La luna chabròla* lusiá dins los ciaus negres. ‘Quò sentiá pas d’enquera las aigas dau mes mòrt*. ‘La passet davant los taxis, las veituras mau garadas un pauc pertot, ‘la faguet ‘tencion mai sa valisa e son cabàs aus ci-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

clistes pauc esclairats que semblavan pas la veire. La femna engulhet son pas dins de las ruas que ‘la coneissiá be. Las 20 oras sonavan dins ‘queu quartier de la gara que Anna composet lu code de l’ostelaria ente ‘la comptava passar la nuech. ‘La montet l’eschalier, trobet son limerò de chambra e ‘na vetz de mai, deguet compausar un code per dubrir. Aquí maitot la modernitat prenguet ‘na plaça granda. La pòrta uberta, Anna transiguet. Ela laisset tombar son cabàs dins la chambra : « De que que tu fases aquí ? — Sabe tot. — Mas, mas, mas… — Sabe tot Anna. — Mas, de que que tu sabes ? diguet ela apres estre ‘chabada d’intrar, barrant la pòrta e s’aprochant dau liech. I a ‘na chausa que tu sabes ? — L’aprenguí i a gaire. Sabe tot sus ta dobla vita. — Te defende de jutjar, ses mauplaç… » Anna ‘guet pas lu leser de ‘chabar sa frasa que doas mans la trapeten a la gòrja, sens voler l’estranglar beleu, nonmàs l’estorbar, coma per li far paur. « Nos fau parlar Anna. — Per nos dire que, aura. Emai eispliquesse* dau mielh possible, crese pas qu’aguesses las qualitats per tot escotar e comprener. ‘La se passet la man sus la gòrja. — Me faguetes mau. — Tu voles beure per far passar ?

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— V-òc-es, vole be. Balha me de l’aiga. — ‘Tend te, vau dins lu banh tirar de l’aiga… Ai dòstat lu chapeu d’aquela botelha d’aiga, beu au pissareu, ai pas trobat de veire. » Anna portet la botelha a sas pòtas, levet la testa e còp-sec ‘la tornet se rascliar la gòrja. « Grà ! » L’aimariá poschar, mas ‘la pòt pas. « Graaaaà ! » Anna se plejet coma per se tenir los bedeus. ‘La viret, se forcet per poschar mas ‘quò venguet pas. ‘L’eriá apres s’estranglar. « Raaaà ! » L’Anna portet sas mans a sa gòrja, se desmenet. Res i faguet. ‘La viret e viret coma los chins fan mai lur coá, ela tentet de se frapar dins l’eschina. ‘La se sentet mau e s’esvedelet ne’n se crochetant au drap dau dessus dau liech. Dins son malur, los uelhs plen de larmas Anna viguet la persona se’n anar e la pòrta sur ela se barrar d’un clau sec e fred. Ela contunhet de se rascliar la gòrja sens ‘ribar a res. ‘La avalet quauquares de biais e ‘la ‘ribet pas jamai a lu ‘crupir. Anna morriguet estofada. Quauquas minutas apres, la pòrta se tornet dubrir e ‘na persona entret discretament sens vertadierament prestar ‘tencion a la mòrta esvedelada au mitan de la chambra. Daus pas ‘ribavan dau colidor e erián apres se ‘prueimar de la pòrta de la cham-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

bra. Los rais sos la pòrta dessenhavan ‘n’ombra sus la moqueta. Quauqu’un eriá apres manhar la ponhada.

Dissabde mandin, 1 er de novembre

a cridada d’una choeta desvelhet la nuech au moment qu’una jòuna femna suertet de la p’ita veitura pausada pas luenh de la gara d’Esgolesme, dins los emplaçaments loats a l’annada per lu Conselh Regionau. L’autò-pertatge a l’eschala de tota la region eriá estat de bona comunicacion, ‘na bona chausa per lu constructor de las veituras electricas aidat per la Region, ‘na bona chausa per lu poder nuclearí maitot. Mas faliá pas voler surtir de las grandas aglomeracions coma Peiteus, Niòrt, La Rochela o Esgolesme, e mai-que-tot ne pas soǌar surtir de la region. Aürosadament que per anar dins lu Lemosin veisin, i aiá d’enquera quauques trens regionaus. La tipessa levet los uelhs per ‘visar res. L’iofada se perdet dins ‘questa nuech esclarada per las lums de la vila, e d’enquera mai aquí per causa de l’esclaratge dau bastiment ; coma pertot la nuech-negra fai paur, la lumira es sinhe de bona santat sociala, un produch de l’igienisme urbanistique.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

‘La aidet sa passagera a davalar de son sietí e cinc minutas apres, vei-las-quí totas doas passar la pòrta de la gara, cap aus distributors. Non sens mau perque las doas femnas semblavan pas totas solas coma ‘quò se ditz, la nuech ‘viá deguda estre ben banhada. Quau que siàia, la manipulacion daus automates pauset p’uns problemes a la pus granda, ‘na genta blonda, los piaus longs, la quarantena, qu’aiá pas a ne’n far de tròp per que los masles presents l’aviessesan coma lu maquinhon ‘na lemosina. La seconda, un pauc pus jòuna, ‘na bruna los piaus corts, gaitava mai daus uelhs de breta son amĳa se servir de l’aisida. Son rire, gras, rebombet dos o tres còps dins lu ala de la gara. Lu naut parlor anoncet lu tren :

05: 33 Esgolesme > Ruèla 06: 00 La Ròcha Focaud 06: 1 7 Chassanuelh sus Boniera 06: 27 Romasieras 06: 44 Eissiduelh sus Viena 06: 52 Chabanes 06: 57 Salhac Chassanon 07: 07 S t Junian 07: 1 4 S t Vartunian 07: 21 Aissa 07: 34 Lemòtge Montj ovís 07: 44 Lemòtges Benedetins 07: 52

Las doas femnas s’angueten, l’una apres tener l’autra, vers lu quai ‘nonçat per atendre lu tren. La Tots-Sents es d’enquera ‘na festa de familha e per voiajar i aurá pas a jugar daus cobdes perque i a pauc de monde per prener lu tren. ‘Las siran assuausadas nonmàs ‘na vetz sietadas.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Las doas veituras de la Michelina coma dissen d’enquera los vielhs, ‘chabeten per intrar dins la gara d’Esgolesme apres ‘ver coratjosament passat la nibla que montava daus ralhs. Las doas miserablas autò-motriças balheten coma una eidèia per una campanha de propaganda « Jorn feriat, tren qu’a longtemps viatjat ». Mas ‘queu nuòu slogan de la companhia daus chamins de far se tiret vista de l’esperit de la blonda una vetz montada, que lu vagon, propre, semblava quitament tornat fach de nuòu. Apres ‘ver verifiat d’aver ben tot compostat, la blonda posset quitament la bruna dins lu tren e grimpet ela-tot a sa seguida. La gent sus lu quais gaitavan ‘quela esquipada que fasiá sosrire. Dins la veitura, una p’ita vielha desjà sietada lur damandet ente ‘las ‘navan, perque ela davalava a St Junian e que ‘las serián ben aimablas de l’aidar per sas valisas. « N’autras tot davalam a St Junian, vos en fasetz pas, aidaram, afe, aidarai perque mon amĳa es un pauc malauta. — V’autras faguetetz l’ Halloween, coma zò fan los jòunes a la television ? — Per entau dire » respondet la granda blonda avant de far coma se ploǌar dins la legida d’un libre. Lu tren quitet Esgolesme sens i laissar l’umiditat de la nuech. Dins lu vagon, la vielha femna besiclet un pauc aus prumiers movaments. ‘La fuguet vista endur-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

mida e son ronfladís se calet tòst sus la musica que las rodas jugan mai los ralhs, mas ‘la ‘ribet jamai de far concurença a l’autò-motriça. Las doas femnas s’esmangonhavan. La granda blonda se teniá d’enquera tranquila mas la bruna tres vista se levet per ‘nar pissar e ‘na vetz tornada, la demandet beure. La blonda dubriguet son cabàs per li balhar una prumiera vetz, puei fauguet i tornet. Un pauc avant La Ròcha Focaud, l’enveia de badar la prenguet. ‘La se levet mas ‘la ‘guet pas le temps de ribar aus chiadors, ‘la se medalhet quante lu tren se ‘restet. Son amĳa netoïet un pauc avant de li balhar beure un còp de mai. Tot aquò semblava grán poder la calmar, au contrarí. Passat Chassanuelh, los cinc òmes que monteten dins lu tren ‘gueten drech a un boǌorn franc de sa part, mai ‘na reverença. A Romasieras, une femna d’una trentena d’annada grimpet dins lu vagon, ‘la fuguet ela l’obgier d’una granda calinaria, que la blonda seriá pas ‘ribada per metre fin a la comedia, lu tren passava pas las autras garas sens estre criptat coma los filmes dau dissabde ser a la television. Lu tipe que fai los contraròtles intervenguet per calmar tot lu monde e menacet de far davalar las doas femnas a Salhac. La blonda damandet perdon per son amĳa, que la festa la nuech passada e d’aver un pauc força sus la botelha erián

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

la causa de son biais d’estre. De tots biais, ela eispliquet que ‘las davalarán a St Junian. La gent calmats, lu tren continuet son chamin per ‘ribar a St Junian a la poncha dau jorn. La p’ita vielha eriá desjà de’n pè que las doas femnas se preparavan per davalar. La bruna vouguet davalar ne’n prumier, mas veiquí pas que, es ‘quò que la creguet lu luquet ostat e la pòrta duberta, es quò que la penset que son amĳa ajesse pulhat pas prò fòrt sus la ponhada, sens comprener coma ‘la se carculet, la p’ita bruna s’esvedelet la testa la prumiera sus lu quai. Tot lu monde portet lu pet* sus l’alcòl. Quau que siàia, ‘la penet per se tornar ‘quilhar, mesma mai l’aida dau chap de gara. La p’ita vielha s’esmaiet ‘na vetz descenduda de tota ‘quela jounessa que pensa totjorn far la festa puei coma son òme eriá ‘quí, ela se metet de lu segre sens pus res dire. La blonda aidet ramassar son amĳa que gigonhava. Malaisadament, au braç dau chap de gara, ‘la manquet far davalar las veirinas dau colidor dins la p’ita gara. « E be, v’autra ne’n tenetz una brava. » Entau fasent, las doas femnas ‘ribeten a se sietar dins la p’ita sala d’atenta. Mas veiquí que la bruna damandet a anar a las aisinas un còp de mai, e se’n far ‘tencion, ‘la butet dins la pòrta automatica dau davant. Son amĳa la ramasset un còp de mai, la portet aus aisinas que son de l’autre costat, puei, ‘las torneten dins la sala d’atenta.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

« Resta tranquila un pauc, vau ‘nar querre daus mertís chas un farmacian. Que ne’n trobesse un de dubert. — Aaaaà ! — Me tira pas los piaus, son desjà prò longs, van pas frutjar mai vista. Marche beure un còp, ‘tend me aquí. Te laisse mon cabàs, dedins i a ‘na botelha se tu voes beure. M’entòrne dins un quart d’ora. » D’aqeu temps, la vita dins la p’ita gara continuet. Lu tren pertit de Lemòges lu mandin fuguet anonçat : 09: 00 S t Junian > Salhac Chassanon 09: 07 Chabanes 09: 1 4 Romasieras 09: 24 Chassanuelh s / s Boniera 09: 35 La Ròcha Focaud 09: 46 Ruèla 1 0: 02 Esgolesme 1 0: 1 2

I aviá pas mai de monde de descendre dins ‘queu sens. Dos goiats erián apres far tornar borrica lurs grands beleu un pauc despassats per tant de vitalitat. Sus lu quai, ‘na goiata d’una quinzena d’annadas, beleu mai, fai un sinhe de la man ad una femna fòrça eleganta que davalava, la p’ita quarantena, un carrat blond sus un talhor gres. « Mamà, sei aquí ! » La femna sosriguet a sa filha. ‘Las se bischeten e parleten un pitit pauc, sus lu quai, lu temps que lu monde passesse tras las vias, que los òmes de la companhia daus chamins de far arrestessen de montar e davalar dau tren. ‘Las pogueten veire ‘na femna bruna sus lu quai en faça.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

‘Na femna bruna que semblava pas marchar drech e que se metet de cridar apres elas coma se las se coneissián. La mair e la filha trauqueten las vias sens res dire e engulheten sus lu costat de la gara directament vers l’airau de stacionament. La tipessa aguet un movament per venir vers elas doas, mas, coma perduda, d’un còp, ‘la corret per prener la surtida normala e se faguet renversar per las pòrtas automaticas. Ela fuguet coma gietada defòra per aquela gara de St Junian. ‘La trantolhet dau trepador vers la femna e la filha que fasián daus sinhaus per far cular una veitura. La femna bruna s’esvanlet darrier lu 4x4 gròs coma un tractor que culava. Un crau sec e fred se fitet entendre. Lu 4x4 ‘viá montat dessus la femna de tot son long. Esbolhada, la fuguet tuada còp-sec. La femna de bana coma la filha possaten ‘na cridada bela e lu conductor non pas arrestar sa grossa veitura tornet ‘vançar d’aicí que per la vitra de darrier sola ‘na fòrma esclapada, escinsada de sang se poguesse devinar.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Dissabde 1 er, lu mieĳorn

u tren de Lemòtges per Esgolesme eriá desjà pertit ad aqueu moment. Los pitits vielhs erián pertits maitot, aürosadament per los eifants que ne’n visan pró entau a la television. Daus viatjors demoravan d’enquerra dins lu ala : dos jòunes que rintravan de vacanças mai lur plancha a rotleta e una amĳa venguda los querre en veitura, un coble passat charchar daus orarís. I aiá maitot lu conductor dau 4x4 completament chucat, coma sadou, sa femna e la filha. Lu chap de gara aviá còp-sec ‘pelat los gendarmes e los pompiers, e dau mesma temps, eu ‘viá fach s’agropar la gent luenh de la scèna. Soǌet sarrar tot lu monde dins la sala d’atenta, mas l’aër i eriá pas dau melhor, dintra lu tipe que desparlava, la femna e la filha que puravan, sens obludar que la tipessa completament sadola aviá badat sus los fautuelhs. Lu prumier de novembre es pas vertadierament un jorn de festa. Davant la gara, los badaus erián picats per ‘viesar. Coma totjorn, los que fan pas besuenh son los prumiers ‘ribats, lu nas au pus pres, mesma a las nòu oras dau mandin un dissabde ; per ‘na vetz que quau-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

quares se passava dins lur p’ita vita. Las carnas chanassieras a l’obra per balhar miǌar aus raseus sociaus, ‘na becada de cervela esbolhada per los de twitter, un pauc de sang per lu facebook. Los mesma manifestaten pertant contra la videò-susvelhança au nom dau respect de la vita privada. La sirena daus pompiers se faguet auvir de bana coma la daus gendarmes mas los pompiers fugueten los prumiers ‘ribats. Vengueten mai l’ambulança, per res. Dos passatges d’un 4x4 gròs coma un tractor, fau pas esperar un miracle, mesma un jorn de Tots-Sents. Ramassaten la victima sus ‘na civiera, la monteten tot parrier dins l’ambulança mas parteten pas redde redde. Dins lu ala de la gara, ‘quò se parlava aura entre chaps. Lu chap de la gara taschava de far bona figura faça au chap daus pompiers que son langatge semblava coma un code soladament compres per l’adjudant-chefe daus gendarmes. Quau que siàia, dins la gara qu’es se que regentava las chausas. Lu mera ‘ribet s’etot, tòst seguit d’una tipessa que fai la jornalista au Popularí. Los pompiers se tireten sauv l’ambulança que demoret davant la gara, en atendant los ordres per saber se fau montar a Lemòtges o se qu’es un elicoptere que marchará querre la tipessa escrasada avant de la menar a Bordeu. Los gendarmes escarteten la gent que bargassavan sus quò qu’ilhs ‘vian pas vuts. Lu mera

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

parlet coma lu chap de gara per li balhar son sosten, lu seu e lu de l’esquipa municipala. Lu chap de gara voliá nonmàs saber quante podriá renvoiar chas ilhs la gent que fan pas mestier a l’enquesta perque forçadament i ‘nava i aver ‘n’enquesta. Un pompier perpauset de lurs balhar ‘na medecina per los calmar mas lu termòs de càfe portat per ‘na veisina aguet mai de reüssita. Ad un gendarma que se planhava de pas ne’n pòder aver un per se, una votz anonima diguet que metre tant de temps desempuei la novela caserna, son pas las rondras que los ralentisseten. Degun diguet pus res quante lu capitaní daus gendarmes entret dins lu ala. Lu chap de gara aviá ‘gut la bona eidèia de condamnar la pòrta automatica, un pauc fautritz dins l’afar, e entau fasent, degun pus per passar au mitan de la mara de sang. Faliá far lu torn davant darrier. Lu capitaní damandet a un de sos òmes de prener los noms de la gent e un limerò de telefone, que per lu moment son libres de pertir mas pas tròp luenh de St Junian. Emai ilhs siguessen per res dins ‘quel afar, fau restar a la dispausicion de la justiça quante ‘la comanda. Eu damandet ad un autre de susvelhar l’endrech ente se passet quò que per lu moment fau be apelar un accident. Se s’ocupet de l’òme, de la femna e de la goiata. Coma l’òme tremolava d’empertot, eu damandet aus pompiers de lu me-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

nar a l’ospitau. Qu’es la femna qu’eispliquet un pauc l’afar. « N’autres abitam Orleans. Mon marit, Remi Fontanilhas i fai l’architecte. Qu’es se que bastiguet los darniers grands angards dins la vila, un per metre los libres, un per far passar los tren e eu ven de ‘chabar lu darnier per pausar l’art moderne. — Eu fai l’architecte d’angards ? — V-òc-es, quatre poteus, de la tòla plejada e veiquí plantada l’architectura moderna, lu vestit de l’espací coma ‘quò se ditz. — Coneisse res ad aqueu domení. — Me ‘pele Françoisa Fontanilhas, sei la directritz d’una fòrça granda libraria dins lu centre de la vila. Veiquí Maria-Angelina, ma filha de dietz e set ans, Dilasne, mon jòune filh de quatorze ans es restat chas sa granda, ma mair, dins la nòstra proprietat de Solonha. Mon òme es d’Orador de Glana. Generalament eu arriba totjorn una setmana ‘vant per ubrir e netiar un pauc la meĳon de sos pairs a Glana, lu vilatge a la surtida de St Junian ne’n anant a Esgolesme. Mai d’una vetz vene per lu tren, un pauc apres, e tornan tots a Orleans la dimeǌada ‘chabada. Mas aüei sem lu prumier de novembre, e coma fau pas tròp ne’n damandar aus chaminòts, los orarís son desboirats. Prenguí lu tren ier, ‘vendres au ser, a Los Aubrais per ‘ribar aüei mandin a Sent Junian ». Tot apres parlar, ‘la fusinet dins son sac per ne’n montrar tots sos tiquets, un prumier tragier :

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT 20: 1 5 Los Aubrais > Chasteu Ros 21 : 25

puei un segond :

06: 39 Chasteu Ros > Lemòtges 07: 55 Lemòtges 08: 27 S t Junian 08: 59

e ‘la tornet prener son raconte : « Durmissí a Chasteu Ros, dins la gara, coma ‘na femna de res. » Eifeitivament, tot semblava bon dins la liassa daus bilhets tirats tots boirats de son libre ente ilhs servián de marca paja. « Quò pòt semblar bestia mas, coneissiatz la victima ? — Inspector… — Capitaní. — Capitaní. Comprene be que l’estat d’aquela paubra femna poguesse grán dire quau que siàia aura, mas queraque, sem pas dau mesma monde. Sabe pas de que que prenguet ‘quela femna de gigonhar entau. Davalí dau tren sus lu second quai, puei coma fau esperar un pauc avant de traucar las vias, coma se aviá trente sieis trens, afe, es ad aqueu moment que la viguí. Per pas la veire a gesticular entau, faliá estre ‘vugla. Sabe pas perque ‘la se metet de correr au mitan de la gara que nos passaviam mai Maria-Angelina per costat per junher nòstra veitura parcada sus lu davant. Per entau dire, es au moment que ‘la se faguet eĳectar de gara que mon òme se trompet dins la conducha de la veitura. N’autres l’am nonmàs despuei pauc de temps e las

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

vacancas erián per far lu motor… I pense. Mon òme… De que que vai li ‘ribar. Eu vai estre arrestat ? — Papà es pas un murtier ! — Suau, per aura, i a ‘n’enquesta. A prumiera vuda, es un accident… — Mas, qu’es un accident, ‘quela tipessa se gietet sos las rodas de la veitura coma una sadolarda. — Es nòstre trabalh de lu dire. Pausarai de las questions a vòstre òme quante irá mielhs. Atz v’autras quauqu’un per vos tornar chas vos ? » Las doas femnas damandaten un taxis, per far discret. Lu capitaní aprofeitet de la pausa per aviesar la scena d’aquel accident e damandet au chap de gara de far venir las pòrtas un còp. Lu gendarme constatet que qu’eriá verai que l’obertura se fai d’un movament un pauc brusque. « Fau pas estre un pitit vielh o una persona andicapada. — I a un detector, jamai degun se bloquet dedins sauv aüei. Qu’es lu prumier còp que ‘vise quauqu’un s’entraupar dedins e s'esvedelar entau. — ‘Quò ‘ribet aüei, ‘laidonc, qu’eriá possible. Ela trabuquet ? — Setz generòs. De veire son estat, pense que ‘la se’n teniá* una bona. — Perdon ? — La femna, ‘questa femna bruna que l’òme escraset, ‘la es ‘ribada d’abora aüei, au tren de 07 oras 15. De bana coma ‘na genta blonda, per pas las veire, faliá estre ‘vugle.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— ‘N’autra femna ? Ente ‘la es ? — Pertida sabe grán ente, mas ela-tot ‘l’eriá pas tota sola. — Un òme ? — Non, non, non. ‘Las avián pas begudas que de l’aiga, l’una coma l’autra. Mon collega me diguet que ‘las fagueten bra’e dins lu vagon que ‘las erián. ‘Quò sembla que ‘las meneten ‘na chassa galera, ‘na javanha coma per l’ Halloween. E te bische, e te montre ma culota… — E ‘quela seconda femna vos diguet ente ‘las comptavan anar ? — Non, sabe pas ente ‘la ‘net córrer, mas sos afars son restats aquí. Los seus o beleu los de la morta, ne’n sabe res. Se ‘la tòrna aüei, iò verai, per deman, vau laissar ‘na consinha. » Lu capitaní passet dos còps de fiu, un per lançar de las charchas sus la blonda, lu segond per que quauqu’un li portesse miǌar que mieĳorn ‘nava pas tardar sonar. La gendarmeta que menet lu miǌar eriá maitot charjada de prener la plaça dau garde. Coma qu’eriá devengut pus calme, la jornalista dau Popularí retornet a la pescha per escrire son papieron. « Qu’es ‘na trista fin, non ? — Charchatz pas, ai res de dire per lu jornau. — Capitaní, si’us platz. Parlí de vòstra quermessa, faguí la promocion de vos viradas per assegurar la gent l’estiu… Se te plai, Piarron, ‘guí p’uns bilhets de pres lu mes passat, me fau un quauquares per miǌar. — Te veiquí un bocin de pan.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Sei espofidada de rire. — Bon, nonmàs au nom de la nòstra amitiat. Per aura, qu’es resmai qu’un accident : una femna eriá dins lu tren d’Esgolesme, ela davalet a St Junian, beleu perque ‘la eriá malauta d’aver tròp begut. Per de las rasons desconegudas, la se metet de corrir dins la gara e se prenguet dins la faça las pòrtas automaticas, entau fasant ‘la trantolhet au moment qu’un 4x4 ‘ribava. Una faussa manòbra dau conductor faguet que ‘quela femna se trobet esbolhada davant la femna e la filha d’aqueu conductor. » Lu capitaní marquet ‘na pausa lu temps que la jornalista ‘chabesse de prener sas nòtas. « Te paie un càfe, apres me fau tornar aquí per las prumieras analisas. — Marces per las informacions, mon grand, vau escriure mon article per diluns. ‘N’autra vetz per lu càfe. » Lu solelh qu’eriá pertant a la festa en ‘queu prumier novembre au mitan d’un ciau clar poviá gaire chaufar lu devant de la p’ita gara de St Junian. Erpausada au reirlutz, ‘la banhava quitament tot lu temps dins lu gris, beleu d’enquera mai ne’n ‘queu jorn. Mesma las quauquas fuelhas mòrtas qu’ondejadavan demest los pavats penavan a metre de la vita. La gendarmeta qu’assugerava la garda davant l’intrada se sentiá pas de pró en ‘queu desbut d’apres mieĳorn per far faça aus badaus. Lu capitaní se pensava que ‘quel accident s’eriá mau ficelat un jorn de congier.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Quau que siàia, eu diguet a la gendarmeta que ‘la poviá comptar sur se, ‘queu ‘nava aviesar los afars daissats per las femnas dins la sala d’atenta. Eu trobet sens mau lu cabàs pausat a costat de la chemenèia, e dins ‘queu-quí un sac a man. Au mitan dau basard, eu trobet daus papierons de banca, un libre dau Matsumoto Seichō, ‘na p’ita botelha de veire sens lu capuchon per la barrar, ‘na carta multi-servicís regionala de las Charantas, un fiolon de conhàc e un tiquet de tren compostat dau jorn : 05: 33 Esgolesme > S t Junian 07: 1 4

Eu se penset que St Junian eriá be la destinacion de la tipessa. Surtiguet damandar a la garda se la patrolha pertida querre « una granda femna mai daus piaus blonds » eriá tornada. ‘La li disset que non e eu s’entornet dans la sala per ‘chabar de farfolhar los afars. Dins lu sac a man, pas grand chausa : un porta-moneda, un porta-papier que entau lu capitaní sauguet lu nom de la victima, Maëlina Campanys, 25 ans, sens autre mestier que vejanta. Eu se penset que visiblament ‘la ‘viá pas vist quò que la beguet, pas vut las pòrtas de veire, la veitura nimai, fin finalament, qu’eriá beleu pas ‘na granda vejanta. I aviá maitot un telefoneton pas ‘lumat que de las ‘nalisas obriran, de las claus de

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

meĳon, dau roje per las babinas, un paquet de mochanas, un agendà calendier, mas aquí dedins, pas d’avantatge de rensenhaments. De las datas erián marcadas, de las oras. Au jorn dau prumier, i aviá un pitit nom de marcat, Anna. Dins lu rabat, i aviá doas fotografias. Una de la goiata de’n pè a la mar, beleu sus un basteu, que darrier se montravan las toras dau pòrt de La Rochela, ‘na genta bruna, minharda que sosriava las mans sus las anchas, un pauc coma fan las gaminas. L’autra montrava la mesma filha au còu d’un goiat, pas pus grand qu’ela, los piaus ras, dins los mesma atges. Lu goiat fasiá l’aubada, la salutacion daus identitarís occitans dau movament faissiste Auba Daurada. Darrier lu coble, i aviá lur drapeu roge que dins son mitan i a un rond blanc e dins lu rond, la crotz de Tolosa stilisada ne’n negre. Lu capitaní daus gendarmes regardet las fotografias, perdut dins sas pensadas. Es ad aqueu moment que tornet l’esquipa de charcha de la femna blonda, mas degun dins la citat gantiera semblava ‘ver vut ‘questa femna. Ilhs avián questionats las farmacias de dubertas, los bars, lu monde sus las rotas que van a la gara, sens reüssir ad aver quauques rensenhaments que quò siguesse. Ne’n ‘n’ora de temps, ‘la se seriá envolada. O beleu, segond un daus gendarmes, ‘la trobet sa meĳon e ‘la obludet de tornar a la gara.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Au mesma moment arribet l’esquipa per recuperar lu 4X4 e marcar la zona de l’accident. Lu chap de la gara se sosciet quilhs faguessen pas la linha blancha coma dins las serias policieras, mas li digueten que dins las serias son daus comedians. Dau mesma temps, qu’eriá un soslatjament per se de veire pertir tot aqueu monde, perque desempuei lu mandin aquò ‘restava pas mai los « atz v’autres quò-quí o quò-laï ? », los pompiers, lu mera, los badaus, los gendarmes, la jornalista… Lu devant de la gara ‘nava estre riǌat per los gendarmes e los agents de la meraria, los afars dins la sala recuperats per los gendarmes que qu’es a ilhs, aura, de telefonar a la familha, far los rapòrts. Se, son dimenc será occupat de comprener coma poguet se passar l’accident, d’eimaginar un pauc la vita d’aquela paubra filha. De que que ‘la veniá far a Sent Junian per la Tots-Sents ? Ente se troba son amĳa ? Coma vai faler far quante ela blonda tornará ? Se ‘la s’entorna. Eu eriá a la vetz ‘bracat, ‘lassat d’una fòla jornada e enervat, aürós, de poder ne’n contar un pauc a son torn. Lu capitaní lu saludet e lu merceget de sa presença e de son aida. Li diguet que per aura, i a pus grand chausa de far. Lu chap de gara lu questionet sus lu conductor, per saber quò qu’eu riscava. La responsa fuguet que coma eu aviá pas pres la fuguida, eu deuriá se’n tirar mai tres o cinc mes sauv un jujatment mai severe.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Dimenc 2, lu matin

‘na p’ita ostelaria dins La RoQ u’eriá chela, un pauc vielha vuda dau defò-

ra, mas l’interior ‘viá estat tornat fach i a tres ans d’aquò, e aura, i aviá tot lu confòrt moderne, las comoditats eisĳadas au jorn d’aüei coma lu wifi, la tripla isolacion termica e fonica. La gent s’i sentián a lur aise. Segur que per mai d’una persona, qu’eriá la pertida libra d’accès que persentava un interest, que la reputacion de meĳon de rendez-vous n’eriá pas sautada de la darniera luna. De butir la pòrta per netiar coma de costuma ‘queu dimenc mandin, Margarita soǌava pas ne’n possar una tant fòrta. « Iiiií ! Iiií ! Vaque ! Venetz m’aidar, venetz veire, venetz vista ! » Mesma a las onze oras una dimeǌada de festa, i aviá d’enquera dau monde au liech, e de ne’n entendre una tant fòrta coma la sirena per l’incendie, los en tiret beleu. « Iiiií ! ‘Pelatz la poliça, ‘pelatz los pompiers ! » De l’enbas de l’ostel, la tipessa de l’arcuelh li cridet : « De que que n’i a ? ‘Na torna ?

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Vaque m’aidar ! Cridet ela dau naut de l’eschalier, i a ‘na morta. » Quò manquet pas, la Sofià engolet las marchas tant vista coma se l’aviá lu fuòc au darrier. « ‘Na morta, ente ‘quò ? — La 19. ‘Gaita aquí ! ‘La es freda. — Barra la pòrta, que degun toschesse a res, vau ‘pelar la poliça. » Quauquas 20 minutas pus tard, las sirenas de la poliça e daus pompiers se fagueten auvir dins la p’ita rua d’aqueu quartier de La Rochela, pròpche de la gara. Ilhs ne’n bloqueten lu passatge quò que faguet s’esmalir quauques automobilistes. Lu que semblava comandar damandet au monde, desvelhat aura, de restar dins lur chambra, qu’un policier ‘nava passar prener lur identitat. Eu se faguet ubrir la chambra sans damandar son reste, quite de la jugar cow-boy. La Margarita e la Sofià, de bana, passavan per assurar los clients que lu restaurant será dubert a mieĳorn. Lu medecin daus secors faguet que constatar la mòrt, e, aisadament, eu ne’n trobet la causa sos la fòrma d’una p’ita bilha de veire engatjada e blocada au mitan de la gòrja. « Accident ? Suicidí ? Damandet lu policier. — Ne’n sabe res, diguet-eu de gaitar la bilha, una bilha tròp gròssa per estre la perla d’una ustra, tròp pitita per estre l’uòu d’una moeta. La sola chausa que

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

pòde sostener qu’es ‘quela es pas ‘ribada aquí tot sola. » E eu comencet de barrar sa valisa de medecina. « Un murtre ? — Qu’es v’autres que setz de la poliça, pas me. De las chausas entau, ne’n vise pas abitualament, sei de l’esquipa de desincarceracion dins las veituras. Fauguet l’asard daus congiers de la Tots-Sents per que siguesse aquí. Seriam dins ‘na seria de la television, ‘gaitariam d’empertot. » E tant l’inspector que lu pompier avieseten l’estat de la chambra ente lu liech eriá pas desfach, i aviá mas lu dessus de liech de tirat, que la victima lu tenia d’enquera. Penseten que ‘la deguet s’i crochetar ‘vant de s’esvanlar. La morta semblava pas ‘ver estre desbilhada, ‘laidonc, quitament segur que qu’eriá pas un quauquares de sessau, ne’n mai d’aquò sas malinas semblavan pas aver estadas manhadas. « ‘Gaitatz aquí la valisa que sembla pas ‘ver estada duberta, adonc, beleu pas un raubaire. Apres per saber coma la bilha rintret dins la gòrja fau far ‘nalisa pus prigonda, sus las marcas que macheten la peu aquí dins lu còu. Quau que quò siguesse, per estre segur de las causas de la mòrt, fau una autopcia. — Damande còp sec daus mejans suplementaris. Grand marces per vòstra aida, e ‘restatz de gaitar la television, sem dins la vita vertadiera aquí. »

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Un daus agent venguet balhar las resultats de las questions pausadas a las femnas que son de l’ostelaria : la chambra ‘via estada reservada i a una setmana d’aquò, per una certana Maëlina Campanys, reservacion confirmada per coriel. La chambra eriá estada paiada per la nuech dau ‘vendres 31 d’octòbre, 15 oras, au dissabde 1er de novembre, 11 oras. Lu menatge n’eriá pas d’enquera estat fach perque mai las 35 oras e los jorns feriats, l’ostelaria aviá pas la moneda per emplejar una persona suplementara, e puei la propchana reservacion eriá per la fin de la setmana entranta. « Autra chausa ? — V-òc-es. De nòtar que la Maëlina ‘ribet un pauc apres 19 oras. ‘La deguet damandar lu code per entrar perque son intelifòne ‘viá pus de bataria e ‘la l’aviá pas notat. ‘Quò se vei sus l’enregistrament a la reception. — Un filme ? — V-òc-es. ‘Na granda blonda mesma. — ‘Quela ‘quí ? damandet lu policier de montrar la morta. — Non, aquela dau filme a los piaus longs. — Anirai vieisar apres. Vau me risquar de farfolhar dins los papiers per saber son nom. — I a pas mestier, l’emplejada de l’arcuelh la coneguet totaura. E lu policier de gaitar son casernet de nòtas ajutet : nòstra morta es madama Anna Labecqua. ‘Quò sembla que quel ostelaria eriá sa garçoniera mesma se ela i recebiá nonmàs de las filhas. Pas dau cent non pus, mas un jorn

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

‘na blonda, un jorn ‘na bruna. Qu’es un misterí per degun sens obludar que l’ostel… — Ò sabem, per la reputacion de l’ostel, iò sabem. » Cridet ‘na vòtz dau naut de l’eschalier. La vòtz eriá la de la Silvana, l’inspectritz principala de la poliça de La Rochela, que son chafre eriá la chinesa bordelesa, aquò perque son pair oficier dins l’armada aviá esposat sa mair au Vietnam, avant de tornar viure sa retirada de l’armada a Bordeu. « Inspectritz, coma ‘natz ? — ‘Quò vai, ‘quò vai, mon Alan. M’atz trobat una morta. Espere que qu’es pas per res ‘questa vetz, non pas coma vòstra nejada dau mes darnier. — Non, atz escotat l’agent. — V-òc-es. Mas los afars daus banards a l’ora de l’internet, ‘quò se regla pus dins los ostels de passa. La gent se montan dessus per un res e ilhs ‘chaban dessos los peneus d’una veitura. Non, los crimis dins los ostels au jorn d’aüei qu’es mas dins los romans. » E l’inspectritz avieset la victima. « Qu’es ‘na lesbiana. — Mon Alan, qu’es avant tot ‘na femna e mesma ‘na femna mòrta. — Ai pas dich… — ‘Restatz ‘quí ! Vòstre vejaire sus las lesbianas me’n fote. A 50 ans vive ben sola, vos pausetz de las questions sus me ? — Non, tot lu monde sap que coĳatz mai Guilhem, lu legiste, laisset eschapar

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

l’inspector, auriatz mesma poguts venir de bana, se penset-eu. — ‘Quò se’n ditz de las chausas ‘na vetz virada l’eschina. Coneissetz de las lesbianas ne’n defòra de vos filmonets descharjats de you-porn v’autres que setz tot sou desempuei lu desbut de l’annada ? Mens de 5 minutas per scena, legissi i a gaire dins ‘na ‘nalisa sus las novelas sessualitats. Vos damande vòstre scòre ? — Eiscusatz me, se-us platz. — Quò vai, quò vai, ‘nam pas ne’n far un formatge. I a d’autres afars que la valisa ? — ‘La sembla pas estre estada duberta, lu liech es pas desfat. La victima es d’enquera bilhada. Lu medecin daus pompiers li trobet un calau de veire dins lu gorjareu. Res dins la sala d’aiga, jurta un boschon de plastique trobat per terra dau costat de la valisa, mas eu eriá beleu aquí avant. N’autres an pas folhat la defunta. Esperam lu medecin. — Eu vai ‘ribar. Per aura, vau veire las tipessas de l’ostel, se voletz miǌar un quauquares, barratz la pòrta e anatz au restaurant, qu’es paiat. » Lu filme dins las cameras de susvelhança laissava veire ‘na tipessa se persentar a l’arcuelh, blonda, los piaus longs, ‘bilhada d’una rauba, d’un manteu còrt. L’ora incrustada dins l’eimatge balhava 19 oras e 04 minutas. L’inspectritz se penset dins un prumier temps que la qualitat eriá melhors que la videò-susvelhança de la vila que jamai permet de poder ‘trapar los raubaires. Aquí, i a mesma un sisteme per

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

surtir ‘na captura d’escran emb l’imprimanta, mas ne’n tirar quauquares será malaisat tot-parrier. « ‘La coneissetz ‘quela-quí ? Una abituada ? — Non. ‘Quela-quí, jamai la viguetem aquí. Vòstra mòrta, madama Labecqua, reservava doas chambras, totjorn la 19 per la bruna e la 18 per la blonda. Jamai la viguetem mai d’autras filhas, qu’eriá pas ‘na corrosa. — Non, de segur, ‘na femna que vai mai doas filhas qu’es pas ‘na corosa, non, qu’es ‘na senta. Adonc la chambra reservada eriá la 19, la de la bruna. — Pertant qu’eriá pas madama Labecqua la reservairitz coma de costuma, beleu una de las doas abituadas. — Beleu, penset a vòtz nauta l’inspectritz. — Dins las doas mestressas, i a una jòuna, la bruna, e una dins sos atges, la blonda, ajutet la Sofia, segur que d’un certan punt de vuda, madama Labecqua eriá pas un modele de fidelitat, mas son òme vau pas mielhs. — Coneissetz son òme ? Qu’es un client s’etot ? — De segur que lu coneissen. Avecque la venguda de las grandas chadenas ostelieras, nos adobatem de las demandas daus clients. Devenguetem coma ‘na familha per quauques uns. Madama Labecqua veniá despuei dos ans, a la desbuta mai ‘na blonda, mas podam pas ne’n dire mai sus ‘quela femna, totjorn cofada d’una chapeu per li miǌar lu visatge. — Adonc, se ela es totjorn estada

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

enchapeutada coma sabetz que ‘la es blonda ? — Los piaus dins la sala d’aiga. Afe, a la desbuta qu’eriá nonmas ‘na blonda, puei despuei tres mes, una blonda alternava mai ‘na bruna un pauc pus jòuna, los piaus còrts. Son òme es client desempuei beleu 5 ans, coma ‘na pendula, tots los 15 jorns, mesma lu temps daus trabaus, e totjorn coma la mesma femna genta coma ‘na parisiena. E puei, sens eifants, fan pas de mau. — Ne’n sabetz de las chausas sus vos clients ! Qu’eriá vos de garda lu ‘vendres ? Coneissetz res de la que faguet la reservacion. — Qu’eriá me de garda mas qu’es la prumiera vetz que ‘na reservacion es facha ad aqueu nom. Lu compte es adreiçat a Esgolesme. Quò eisplique perque ‘la sauguet pas que faliá servar son code per eschivar l’arcuelh. — Atz d’autres enregistraments ? — Non, las bandas son pas servadas mai de dos jorns, qu’es la leis. — Atz lu momint que la mòrta, madama Labecqua arribet ? — Non, l’am pas. Ela sembla estre passada per la pòrta codada. — Las chambras son netiadas tots los jorns ? — Aeradas, aspiradas, asticadas, lu liech fach, la sala d’aiga lavada, las aisinas netiadas. Generalament de las 10 oras a las 15 oras. De las vetz i a lu paneu « Ne pas deraǌar » e dins ‘queu cas, iò fasem pas. E puei i a los jorns de festa que degun vos trabalhar, que lu cost orar…

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Iò sabe, iò sabe. Veiquí lu medecin, deve vos daissar. » L’inspectritz menet lu legiste dins la chambra 19. Eu inspectet la femna morta, viguet las marcas au còu, la bilha de veire. « Pòde res dire entau còp-sec. Fau la menar au laboratorí. Es beleu un accident. Quò seriá un pauc colhon perque ‘na bilha de veire vai ralament entau dins la gòrja de quauqu’un, mas de nos jorns, i a talament de novelas mòdas, perque pas la de se permenar mai ‘na bilha dins la boscha. — Colhona pas ! La tipessa eriá abituada de l’ostel. De que tu pensas d’aqueu boschon de plastique. — Diriem un boschon d’un quauquares mas sembla que manca ‘na peça, eu es crebat, perdon, troat sus lu dessus. Lu laboratorí ne’n dirá un pauc mai. Qu’es beleu un capuchon oblidat aquí desempuei quauques temps, marcha saber. Atz folhat la victima ? — Rapidament. Dins la vesta, i aviá un papieron sus ‘n’erpausicion a París e un bilhet de tren, reservacion per lu 31 d’octòbre. Qu’es una clienta abituada. Vau dire a mos òmes de folhar la valisa, ‘la nos balhará beleu mai de rensenhaments. La victima pòt estre portada dins ton laboratorí, passarai deman diluns per ne’n saber mai. » L’inspectritz se sieitet dins lu colidor per meditar sus tot aquò. La damandet a la gent que passavan de pas ne’n ajutet, de continuar de vivre per ilhs. D’aucuns ven-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

gueten per saber se lur nom ‘nava estre citat, perque erián censats pas estre ‘quí. ‘La deguet assegurar la gent de la discrecion de la poliça, que generalement son los jornalistes que folhan los borriers. ‘Vant de s’entornar au bureu, ‘la passet a l’arcuelh damandar l’adreiça de Monsur Labecqua. Que la comptava pasar li annonçar ela mesma las chausas.

Dimenc 2, lu ser

a nuech sembla tombar tòst en ‘queu dimenc ser, penset en ela mesma la Silvana, sens destriar dintra la fin de mandinada passada a l’ostelaria e lu chaǌament d’ora que se fasiá d’enquera sentir. Doas moetas se barelhavan dins los ciaus, pertant son pas los moscharons que mancan. Ela eriá acompanhada dau policier qu’aviá per antau dire desbutat l’enquesta, lu Alan. Mai d’una vetz, tot dos fagueten los chins e chaçaten ensemble mesma se la fin, chascun se trobet aürós de governar la soá coá ; Silvana mai la testa dins lu volant, Alan coma l’òli dins los roatges per menar l’enquesta. L’inspectritz sonet au limerò d’una residença d’un fòrt bon standing coma dissen los anglès, dins un imòble de la fin de

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

las annadas 70, au betum generós dins las corbas dessenhadas per los balcons, de las grandas veirinas nautas de dos niveus, un imòble que deu far ‘na vintena de duplex bon chic bon genre. ‘La tornet sonar ‘vant d’entendre ‘na votz dins lu naut parlor damandar per çò qu’eriá. « Poliça, devem vos parlar. — Au prumier apartament 17. » E lu brint-brint de la pòrta se faguet auvir d’aicí lu clan que marquet sa barradura. La Silvana e lu Alan monteten per trobar un tipe sus lu pas de sa pòrta. « Monsur Labecqua ? — Se mesma. Intratz. Fasatz pas ‘tencion que tot es un pauc desvirat. Eriá apres riǌar que ma femna torna deman d’Anglaterra » quò diguet l’òme. Un tipe que fai pas sa quarantena, grand sec, talhat coma un córror de maraton, que començava de pardre sos piaus, mau rasat, sa faça semblava la d’un estudiant un lendeman de festa. « Intratz, vos pregue. Sietatz v’autres dins la peça. Voletz beure quauquares ? — Sietatz vos maitot, se’us platz, am ‘na meschaënta novela de vos dire, vòstra femna es morta. » L’inspectritz ‘vieset lu paubre òme que, emai fuguesse desjà sietat, ‘guet un ‘lanç dins tot lu còrs, eu beciclet un còp breu. « Atz dich que ‘la deviá tornar d’Anglaterra ? — V-òc-es… Ma femna es pertida ‘na setmana. De las vacanças per se pausar

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

dau collegi que ‘la i fai la professora de latin. La fin eriá consacrada a ‘n’encontra de persona dau mitan. — E ‘la deviá s’entornar deman, un diluns ? — ‘La fai cors los dĳòus e los ‘vendres, los dimars quante qu’es un jorn impair. A la desbuta ‘la deviá rintrar lu ‘vendres per eichivar la Tots-Sents que qu’es totjorn un pauc complicat per revenir jurtà La Rochela, puei jurtament de saber que qu’eriá complicat, ‘la se carculet per passar la dimeǌada a París. — I a lu tegeve pertant que ven de Londres ? Diguet lu Alan que fusinava un pauc pertot mai sa testa coma la luneta d’un sos-marin. — V-òc-es, mas los orarís son pas totjorn aisats un jorn feriat. — ‘La deviá donc tornar diluns ? — Aquò despend perque quante ‘la passa veire sa sòr que viu a París, lu desbut es segur mas la fin pòt estre tòst ‘ribada. Las se chamalhan totjorn. Generalament ‘la me balha sos orarís quante ‘la part de París e vau l’atendre a la gara. ‘Uei mandin, quante viguí pas de messatge sus mon repondor, ai ‘pelat sa sòr, ai laissat un messatge. — E atz pas telefonat a vòstra femna, sus son porta-onda. — Ma femna viu… viviá sens tot quòquí, perque fau persevar la planeta, l’umanitat es un mau per lu monde. Sa sòr es eisactament lu contrarí, veiquí perque ‘la se fleunan tot lu temps. Mas perque es la poliça que marcha me dire la mòrt de ma femna ?

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Per aura, las questions son de me. De que que v’autres fasetz dins la vita. — Fase lu fotografe e sei maitot intervenant eisterior per l’escòla d’art d’Orleans dos còps per mes, intervene maitot soventavetz a l’escòla d’Esgolesme. Mon studiò es sus la mezzanina. Am un grand apartament mas pas de goiats, ‘laidonc beucòp de plaça. — Qu’es vos que voguetetz pas pas d’eifants ? — Poguetem jamai ‘nar far las empletas, eriám pas compatibles. Vos serve un quauquares per beure ? — Non marces, diguet la Silvana. — Marces, res per me maitot, ajutet l’Alan, mas fasetz. Podetz nos balhar vòstre empleç dau temps daus tres darniers jorns. » Eu ‘net querre ‘na botelha de lemonada, que sa fòrma sonet l’inspectritz. ‘La taiset son questionament e ‘la le daisset se versar un veire. « Normalament, auriá degut estre a Orleans per mon cors dau dĳòus mas coma i a congier, ne’n aprofechí per ‘chabar d’arribar a París l’apres mieĳorn. I ai un progier d’erpausicion internacionala, de bana coma quatre fotografes modernes japones, a la meĳon dau Japon. L’endrech tot lu mes de novembre fai ‘na montra sus lu trabalh dau Matsumoto Seichō, un japones, un escrivan de romans policiers. Ne’n mai d’aquò, comandí de las lampas per trabalhar. Coma mon fornissor aviá pas tot, lu temps de far venir la besonha de son despòt dins los barrís, passí la

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

nuech a Orleans per un afar personau. Per m’entornar lu divendres apres mieĳorn prenguí lu tren a Los Aubrais per París, puei per La Rochela. ‘Tendetz veire, veiquí los bilhets : 1 3: 35 Los Aubrais-Orleans > París Austerlitz 1 4: 36 1 6: 1 2 París Montparnassa > La Rochela 1 9: 26

Podetz me dire per ma femna. » L’inspectritz gaitet los tiquets. « A la meĳon dau Japon, setz passat, atz aviesat sens res ‘chaptar ? E las lampas, i a qu’a París que las se troban ? — Deviá reglar un afar, e profeití de la fin de setmana per tot reglar. — L’afar ? Qu’es ‘na femna ? — Es ‘na femna v-òc-es, mas qu’es ‘chabat tot dos, jurtadament. — ‘La porrá acertar vos dires ? Podetz me dire, vòstra femna sabiá per vòstra mestressa ? — Non, Anna eriá luenh de tot aquò. Per dire verai, i a 15 jorns dubrissí son jornau intimí e legissi au mitan d’una pajina « sabe tot », iò prenguí coma un avertissament. — Aguetetz paur de que ? Atz pas d’eifants, ganhatz vòstra vita. — A quaranta cinc ans passats me visava pas tornar far ma vita. D’autant mai que mon amanta es pas dau genre de divorçar, qu’es pas dins sos gènes culturaus. E puei, una pitita aventura vòu pas dire qu’aimava pas ma femna. — ‘Na p’ita ‘ventura de cinc ans ! —…

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Es entau, sabe las chausas, sabe las chausas. E vòstra femna, ‘la a un amant ? — Non, vos l’ai desjà dich, Anna eriá dins son monde. Una intelectuala esmoguda per ‘na gleisa, lu trabalh d’un artisan, un libre, un concert de nautboesc… — Atz pas respondut per las chausas fachas a la meĳon dau Japon ? — I ai ‘chaptat daus libres dau Matsumoto que l’escrivan es tornat esditat dins daus tiratges especiaus, de las chausas per dessenhar e un guide sus los bonzai, que participe ad un’associacion. Malaürosadament, me pense aver obludat lu pochon dins lu tren tot concentrat qu’eriá sus mas lampas. — Estraǌadament ! — Podetz me dire ‘quò que ‘ribet a ma femna. — Vòstra femna es estada trobada morta dins la p’ita ostelaria darrier la gara de La Rochela. —… — La qu’es coneguda per estre calma lu temps d’un 5 a 7. E pas la pena de dire que sabetz pas ente ‘quò se troba, qu’es vòstra garçoniera. — Faus ! Ai pas jamai ‘gut qu’una mestressa. Mas, de que ma femna fasiá alaï, dĳatz me pas que ‘la avaiá un amant, pas ela ! » Lu Alan coma la Silvana digueten res sus la natura de l’amor ‘catat. Es lu Alan que li faguet la remarca ‘questa vetz. « E perque non ? La trompatz, ‘la vos trompa. podetz nos balhar lu nom de vòstra mestressa ?

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Es malaisat, vos damande de prener de las percaucions, son òme es un architecte renonmat regionalament de per sas metòdas per bastir los imòbles. — Quò qu’es malaisat, qu’es que dins los afars de vòstra femna, i aviá un papieron sus l’erpausicion dau Matsumoto, coma per asard, que per lu mesma asard, ‘la eriá a París ne’n mesma temps que vos, beleu dins lu mesma tren, adonc fau far un pauc mens de maniera sauv de voler estre considerat… — Ela se ‘pela Fontanilhas, Françoisa Fontanilhas. — Coma l’encontretetz ? — I a cinc ans, ‘la surtava d’una granda despression, me m’enuiava un pauc dins mon coble e es ad aqueu moment que me prenguí de passion per los bonzai. Ela fasiá la haĳin… — ‘Na que ? — Una poëtessa que fai d’aquilhs pitits poëmas corts sus tres linhas, daus haiku. Qu’es un eisercici balhat aus depressius perqu’ilhs poguessen focalisar sus de las pititas chausas. Nos rencontretem lu temps d’una amassada a Esgolesme. Passatem la setmana dins lu mesma liech. La depression li passet e ‘la esditet mesma un libreton de sos haiku. ‘La tornet trobar dau trabalh. Nos nos vesiam a Orleans tots los 15 jorns, puei, aquí a La Rochela perque ‘la prospectava per dubrir un second magasin, ‘na sucursala per la toristalha qu’envaís la vila l’estiu. Divendres, quante l’ai daissada a Orleans, ‘la preniá ela-tot un tren per lu Lemosin, que ‘la vai s’i pardre de temps en temps, per las vacanças. La

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

familha de son òme i a ‘na meĳon sabe pas ente pas luenh de Lemòtges. Vau vos balhar un limerò per la junher, ‘la deu estre ‘ribada aura. — Vos damandarai de passar deman diluns per autentifiar lu còrs de vòstra femna chas lu legiste, puei d’anar au comissariat per que quauqu’un prenguesse vòstra desposicion. Vos fau demorar a La Rochela, o autradament, passetz nos lu dire emai siguessetz acusat de res. Vos daissem per aura. »

Diluns 3, lu mandin

u capitaní, apres estre surtit daus lotjaments refachs de nuòu de la novela gendarmaria de St Junian, passet saluar los dos de permanença. Qu’es l’enchaison d’escotar los darniers bruchs de la vila. « Res de nuòu, sauv que devetz esperar l’adjudant ‘vant d’anar a l’ospitau, eu vòu venir coma vosautres per interojar lu Fontanilhas. Reüssiguet pas a vos junher sus vòstre intelifòne. — Apres lu dissabde passat a la gara, lu metí sus pausa, quò fai pas de mau de las vetz. Atz los jornaus. — Vei-ne’n-quí un per vos, i a un article sus l’accident de la gara. — Marces. Aup ! Veiquí mon chaufor, i vau. »

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

E lu capitaní daisset los gendarmes dau pòste de garda. « Boǌorn capitaní, sei passada vos charchar mas devem esperar l’adjudant Delòrme que vai ‘ribar dins un quart d’ora, me laisset daus textonets. — Ilhs me iò digueten. Laissatz la veitura aquí e marchatz prener un càfe coma me. — Non marces, vos atende aquí » quò ditz la gendarmeta, e ela dubriguet son ardesa electronica per legir las novelas. Un pitit quart d’ora apres, lu capitani s’entornava. « Nos fau ‘nar querre l’adjudant chas se, a St Brecí, la banhola de sa femna es estada raubada. Eu li laisset la siena per menar los goiats, mas dau còp se troba a pè. » La gendarmeta desmaret, e comencet de marmusar « qu’es lu curat de Sent Brecí, que los frances disen Saint-Brice, qu’aviá ‘na jòuna paucha, qu’eriá una mervelha… » « Atz pas ‘chabat de chantonar ‘quela nhòrla. Vise que vòstra ardesa es d’enquera lumada, que de nuòu sus la tiala ? » La gendarma eispliquet que lu ser de l’accident a la gara ela farjet un’alerta sus los mòts : tren, faissiste, Auba Daurada, occitan, Esgolesme. « Setz mai fòrta que me mai las novelas tecnologia. I comprene res dintra los legidors de fius d’actualitat, los RSS… — Se coneissetz aquò, setz pas tant perdut qu’aquò. A l’ecòla de gendarmaria nos

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

aprenen pus lu papieron, lu ciseu e lu topinot de cola coma v’autres autravetz. — Respectatz mos piaus blancs. » Lu Piarron eriá gendarme despuei ‘na vintena d’annada. Originarí de Briguelh, ne’n Charanta, faguet l’escòla de Bordeu, passet un pauc de temps a Sainta, puei Chabanes e finalament eu fuguet nomat oficier a St Junian. Pas una granda gendarmeria, mas l’entorn eriá bon. La ciutat gantiera eriá una vila de talha umana sauv ‘na mentalitat un pauc tròp centrada sus daus temps ancians tant campanhards qu’obriers, que los, e las, au poder au jorn d’aüei fan tot per ne’n entretener nonmàs la sosvenança coma un atge d’aur, mas dins los actes, qu’es coma pertot. « Crese en vertat qu’ai paur de m’i pardre, i a ‘na tala somma d’informacion boirada, desboirada, a la minuta, la segonda mesma. E fau se far un eivís, a la mesma minuta, la mesma seconda. Sei beleu pró vielh, atz rason. Afe, de quò qu’aquò balhet ? — Per tren de bana coma faissiste ‘quò menet vers las enquesta sus l’afar daus de Tarnac, que lu Coupat vai surtir un second libre, afe, lu grop dau Comitat Invisible. Puei sei tombada sus lu comunicat de los d’Auba Daurada que coma los faissistes de París, tornan dire que la mòrt dau Remi Fraisse es deguda a la descentralisacion dau poder, que jamai la capitala dau païs fuguet mens poderosa ne’n 30 ans de descentralisacion, que los regionalistes e los ecologistes an ‘na part granda de responsabilitat dins ‘queu fach divers. Dins la

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

mesma alerta, i a daus articles sus los policiers que son dins las manifestacions per fotre lu basard, mascarats coma los manifestants anarchistes. — Qu’es pas noveu. — Beleu, mas ‘questa vetz i a daus eimatges per iò provar. Es pas ‘na bona chausa per la poliça que ‘quela mòrt chuquet l’opinhon publica, una mòrt taribla e capona per un jòune. — Setz gendarma frescha eisida de l’escòla, fasetz ‘tencion de tener vòstra linga. I a de la gent dins l’armada per sostener los faissistes. Normalament am pas d’eivís personaus quante portam l’unifòrme, màs, sei de consent coma vos, lu govern deu crànher lu pòple non lu contrarí, e n’autres sem ‘quí per portejar, non per tuar. — Autrament i a lu bilhet de la Sonià, vene jurt’ de lu copiat, l’ai pas d’enquera legit. — Vau vos en far la legida, tuatz lu pòste de radiò e fasetz ‘tencion la rota. POPULARÍ DAUCENTRE. 03/11/2014. ALAUNA| LEMOSIN| Sent Junian Accident de circulacion : tustada fatala per ‘na jòunafemna. Dissabde mandin, una femna que l’identitat es pas estada balhada perdet la vita a la seguida d’una imprudençade conduitadau Dominic*. Un pitit res e en quauquas secondas, una vita se trobet fauchada. Auriá faugut freinar, e pausar la veitura per prener lu temps de gaitar lu tren ‘ribar coma iò fan las

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

vachas dins los prats. ‘Queu mandin a la p’ita gara de St Junian, de veire degun dins l’airau balhet au conductor d’un 4x4 tot nuòu l’enveia de far de las demonstracions de conduita, per ensenhar laconduitaasafilhaMaria-Joana*. ‘Quò fasiá beu pertant e tot dos aurián deguts ne’n aprofeitar que lu tren siàia a l’ora per s’arrestar e anar querre laviatjosaesperada. Non, lu Dominic i envoiet solament sa filha, se pensava beleu que sa veitura eriá l’obgier que los raubaires dau moment guinhavan. Tornam dire que la ciutat gantiera a un dau mens grand taus de criminalitat dau canton, merce los gendarmes ; eu i envoiet solament sa filha per contunhar de jugar coma sa veitura. Quante lu tren se faguet veire a la surtida de la corba, la jòuna Maria-Joana davalet de la veitura e s’avancet per ‘nar charchar sa mair qu’arribava dau tren de Lemòtges. Sus lu quai en faça, una jòuna femna menava ‘na doçajavanha, lagent se’n amusavan. Lu tren arriba, la mair davala mai sos bagatges, sa filha li crida. Las van totas doas rejunher lu 4x4 ne’n passant per lu costat de la gara. La jòuna femna un pauc banturla las vei, fai coma voler anar lur parlar. La mair coma la filha engulhan lu chamin lu pus cort, la jòuna femna vai de lur costat e per de las rasons desconegudas, vira sus ela mesma per prener la surtida « oficiala » de la gara. Aquí, pauc abituada au sistemi de pòrtas automatiquas, beleu transida, beleu espaurida, la femna se trobet gietada en defòra jurt’au moment que lu Dominic culava per charjar los afars de sa femna. Eu culet se’n far ‘tencion, se’n se mesfiar, eu culet e espotiguet la jòuna femna. E aquí segond lu monde present, per de las rasons d’enquera misteriosas, eu l’eschaupiguet una seconda vetz en tornant ‘van-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

çar. Lajòunafemnafuguet tuadacòp-sec. Los secors de Sent Junian tres vista ‘ribats sus plaça pogueten far res per ela. Lu conductor eispliquet un pauc apres « quante auviguí crau me sei pensat que qu’eriá ‘na vitessa mau enclenchada, pensatz, ‘na veitura tota nova. Alaidonc, passí la marcha avant e aquí, quò faguet d’enquera crau mas mens fòrt. Puei surtissí e viguí. Mas de’n prumier l’aviá pas vuda. » Quante lu capitaní dau gendarme ‘ribet, l’òme faguet un malaise e poguet pas estre interojat. Qu’eriá un jorn de Tots-Sents, un jorn que lu temps eriá pertant brave, que d’aucuns aurián aimats passar un moment dins la familha. Per ‘questa jòuna filha que s’eriá ‘restada dins la ciutat gantiera per se tornar remetre d’una serada quò fuguet un d’aquilhs jorns que portan lu malur, per totjorn. SoniàChastanhet. (*) Los pitits nomson estats chamjats.

— La Sonià es paiada au mòt. — Cresetz pas tant ben dire, far la pigista au Popularí pàia pas. — Qu’es vos que la rensenhetetz. — ‘La tira a la linha sus daus tesmonhs imaginarís, degun eriá aquí quante ‘quò ‘ribet. — I songe, quauqu’un prevenguet la familha. — V-òc-es, i aviá daus limeròs dins son calendier. Son companhon manifestet pauc d’interests sus las circonstanças. Eu sembla pas saber perque son amĳa quitet Esgolesma ente la viviá, per Sent Junian.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Se retrovián sosvent a Bordeu ente eu lotja mai daus goiats de sa tropelada faissista. Eu sembla mai interessat per los complotistes mondialistes que per son amĳa. Coma auriá pogut iò dire lu chantor « piaus cospats ras, eidèias rasas ». Lu pair sembla s’estre tirat de la meĳon i a longtemps e la mair sembla dins son monde. Ela rentrava d’una dimeǌada d’observacion de la presença daus grands requins blancs dins la Charanta. — Perdon ? — Es un grope de porteccion daus alimauds e son persuadats que avecque lu rechaufament climatique e la centrala nucleara de Civaus, daus requins fugueten laschats dins la Charanta per servir de tesmonhs dins los afars ecologistes. Quauqu’un balhet l’alerta a Cònhac. — Lu tipe deguet lu siflar, lu cònhac, e pas unicament la pertida daus angeus, perque la Charanta passa pas a Civaus. — Beure o beleu fumar, sabetz los ecologistes. ‘Tendatz v’autres, sem ‘ribats chas l’adjudant. Vei-lu-quí… — Montatz vista. Qu’es pas d’abora per menar l’interogatorí, diguet lu capitaní avant de tornar a son discort, per ne’n ‘chabar sus la mair, ‘la fai la psicoterapeuta dins lu domení de la Calmituda© a Esgolesme. » Sur aquò, los tres gendarmes se meteten en chamin e ‘na bona demiei ora pus tard, la p’ita veitura passet d’avant l’ospitau Roland Mazoin e se garet dins lu rua jurt’apres l’arribada de las urgenças, vers las 10 oras dau mandin.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Lu capitaní, l’adjudant e la gendarmeta se persenteten a l’arcuelh. Lu dissabde, fauta de monde e per far aisat, lu capitaní ‘viá damandat que lu Remi Fontanilhas siguesse endurmit per la jornada, mai-quemai apres estre estat pres de tremolament, que sa femna aviá degut parlar per se. Per dire verai, eu l’aviá mai vut aloǌat sus la civiera que de’n pè. Entau fasant, apres aver saludat lu gendarme de faccion, d’intrar dins la chambra faguet veire au capitaní un Remi Fontanilhas que dins la lumira dau mandin, semblava ‘na femna. Eu se tornet ‘pelat ad aqueu moment que lu chap de gara li aviá dich que apres l’accident, quante lu Fontanilhas davalet de son 4x4, eu l’aviá pres per l’amĳa blonda de la victima. Piaus longs, blond, lu còrs grand, sec, epes coma un òs de jambon curat, eu poriá semblar ‘na femna de luenh, mas de pres, e mai-que-mai de faça, i aviá p’un dobte. Barbut mai ‘na vòtz grava coma lu que miǌet de las peiras dietz ans de temps. « Vos sentetz capable de respondre a mas questions ? Pòdem restar aquí, anar a la cafetariat o ‘nar dins lu parc ? — Quò vai, aimarai pas que i aguesse tròp de gent apres escotar nòstra conversacion. — Vòle saber coma ‘quò ‘ribet ? — Avant las vacanças, ‘chaptí ‘na novela veitura. Venguí en Lemosin per me far la man dessus. Las rotas son p’itas, ‘quò vira un còp a gaucha, un còp a drecha, de que me far a la veitura nova e per balhar

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

quauquas leiçons a Maria-Angelina maitot, ma filha que vai ben’tot passar son permis. Sei d’aquí, mos parents erián d’Orador puei vengueten a Sent Junian. I gardí la p’ita meĳon, sus las ribas de la Glana. ‘Queu dissabde mandin, ma femna deviá ‘ribar d’Orleans au tren de nòu oras. Abitualament qu’es lu tren de la desbuta d’apres mieĳorn, mas per la Tots-Sents fau pas ne’n damandar de tròp aus chaminots. Me soǌava que ‘l’aguesse pas trobat d’ostelaria a Chasteu Ros, tòst tornada ‘l’auriá vougut beleu durmir un pauc. ‘Ribeten a la gara un pauc d’abora e autorisí ma filha a toschar la veitura per s’entreinar de far los creneus. Lu tren ‘ribet, a l’ora. Ma filha surtiguet de la veitura, e me, torní prener ma plaça au volant, lu motor ‘lumat, garat de faiçon a poder pertir aisidament. ‘Las ribeten totas doas, un pauc a correr, e viguí ma femna que me faguet de las gestas per cular. Me songava pas estre tant luenh dau trepador, o beleu que i aviá ‘na flaca de gaulha, mas, ‘la me tornet far un grand movament mai son braç, alaidonc culí. Dins lu retrovisor, i a aviá nonmàs ‘na fuelha apres davalar. — Una fuelha ? — V-òc-es. Un pitit vent breçava las quauquas fuelhas e los papierons pas d’enquera boifats davant la gara. Totjorn es-quò que ma femna de me far sinhe, me faguet cular. Es ad aqueu moment, coma ò diguí au chap de gara, que quò faguet crau. Pensí a un problemí dins la boitia. ‘Na veitura 4x4 tota nuòuva, fabricada

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

ne’n Alemanha. Pensatz, quò m’estonava un pauc. Adonc torní passar la marcha avant e tornet auvir lu bruch sec. Davalí per veire, e aquí visí ‘quela fòrma esclapada que banhava dins son sang. Ma femna cridet, ma filha siulet tant e tant que lu chap de gara arribet s’etot, faguet una dròla de faça de me veire davalar de ma veitura, puei de comprener la situacion, comandet a las chausas e nos menet dins la sala d’atenta. Sabetz tot aura. Podetz me dire ‘quò que vai me ‘ribar ? Quò que vai ‘ribar a ma filha e a ma femna ? — Crese saber que vòstra femna es en congier a Sent Junian per aura, que vòstra filha torna prener l’escòla dins ‘na setmana. Las van estre de noveu interojadas, qu’es una formalitat. Aürosament per vos, desenfuguissetetz pas la scena de quò que sembla estre un òrre accident. Sem aquí per menar una enquesta e sabe pas d’enquera ‘quò que la vai balhar. I a un quauquares que me manha, vòstra veitura es nuòuva e atz cregut estre luenh dau trepador, mas i a pas una aisida electronica per aidar quante fasetz ‘na marcha arriera ? — O per aquò, ‘quò fai ‘lumar lu tableu de bòrd coma un sapin de nadau, mas restetz lu mestre a bòrd. — La gesta que faguet vòstra femna, segur que qu’eriá per cular ? Insistet lu capitaní de gendarmaria. — V-òc-es, v-òc-es ! Sem tot dos pilòtes dins un aerò-club e am l’abituda de nos conselhar entau. ‘La voliá me far ‘cular, de segur. — E pensatz que vòstra femna aviá pas fai ‘tencion a la victima ?

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Queraque, ‘netz pas creire que ma femna… cridet quitament l’òme, lu solelh la pòguet esblaudir e sembla que quela paubra femna aviá lu diable dins lu còrs. Fau saber maitot que lu sistema d’aquelas pòrtas a la gara de Sent Junian es mau fach, sabe pas ente ilhs an estats charchar quò-quí. ‘La trantolhet quante culí. Qu’es malurós mas qu’es entau. — La victima se ‘pela Maëlina Campanys, la coneisset ? — Vive a Orleans, pas a Sent Junian. Coneisse pauc de monde aquí. Ma femna vos diguet beleu quò que fase dins la vita. Ai daus contrats importants que van tombar. Ma femna es chap d’una granda libraria dins lu centre de la ciutat Joanica. — Iò sabe, vòstra femna me tenguet lu mesma discors. Fasetz l’architecte, mas pertot dins lu païs ? — V-òc-es, esmai aguesse pró de trabalh dins mon canton. Vene de ‘chabar mon darnier angard, per lu FRAC*. Dins daus bastits que se sufisián a ilhs mesma, fargí ‘na peu metalica per ‘bilhar l’espací de la cort. Una granda gesta architecturala que marca la vila. — Trabalhatz en defòra d’Orleans, sus Lemòtges o Esgolesme ? — Non, i a pus de moneda a Esgolesme que la vila es ruinada, emai respondiguesse a un o dos merchats. Coma Lemòtges ven de passar a drecha, quò será beleu mai aisat, avant aviá pas los bons reseus. — Marces d’aver pres la pena de respondre a mas questions. Setz liure de pertir de l’ospitau d’aicí la fin de la jorna-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

da mas devetz pas quitar lu canton de Sent Junian. Pense qu’una ambulança vos tornará chas vos, diguet lu capitaní apres sarrar la man dau Fontanilhas, vòstra veitura es consinhada d’aicí la fin de l’enquesta. »

Diluns 3, dins la matinat

« I a un chause que me manha dins ‘quel afar, e sabe pas que ! » Entau aviá dich la Silvana ne’n daissant lu Cristian Labecqua. « Vos fau pas far la festa ‘questa nuech, Alan, deman, vam a Sent Junian, ne’n Nauta-Viena. Menarai la veitura sus la meitat dau chamin, la menaratz passat Esgolesme, per l’enser, veram be. Segond coma ‘quò se passará, ne’n aprofeitarem beleu per passar veire vòstra amĳa que li fai la jornalista, mas comptetz pas tròp dessus, d’autan mai qu’ai normalament besuenh d’estre tornada avant la fin de la jornada per verifiar de las chausas. » Lu Alan ‘guet beu rospetat, quau que siàia, la « chinesa » aviá comandat, aura, faliá filar. L’inspectritz passava pas per aver un meschaënt caractarí sauv quante un chause la manhava. Qu’eriá lu sinhe que la mendra contrarietat poviá la desgondar. Dins lu comissariat, de las lingas

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

de palha avián dichas au Alan que lu tipa avant se l’aviá contre-dicha una vetz, eu eriá estat tornat trobat dos jorns apres ligotat coma un rotleu de prima, raide mòrt. Lu Alan ‘viá l’aër un pauc neci, mas se risquet jamai de desobeïr. La Silvana eriá sa chefa, plasenta o pas, aquò despen daus vejaires, ela aviá bon fond e ela eriá d’un profesionalisme quitament sens tascha. Coma i aviá daus trabaus sus la rota de Niòrt, passeten per Sent Jan d’Angelís, Cònhac, puei Esgolesme e Sent Junian. Passat las onze oras dau mandin, la veitura de poliça, banalisada, ‘ribet a la broa de Sent Junian, au vilatge de Glana, davant la meĳon daus Fontanilhas. Meĳon bastida dins doas graǌas amassadas. Las peiras sus lu davant de la meĳon avián estadas engreutadas sus la nautor d’una veitura e lu naut dau mur eriá de peiras aparantas. Los portaus originaus avián estats remplaçats per de las veirinas. Lu tot fasiá propre. Sus lu darrier i aviá un grand vargier que los restants d’una talha ‘vián pas estats d’enquera brutlats. La Glana, un riu, barrava lu tot avant de se gietar dins la Viena. Qu’es la jòuna Maria-Angelina que dubriguet aus policiers. La goiata los menet a sa mair dins lu vargier. « V’autras setz totas doas totas solas, dins ‘quela granda meĳon, damandet la Silvana. — Mon marit es indisponible per totaura. Damandetetz per me parlar d’un afar personau ! respondet una votz secha,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

l’inspectritz pensetz « fau pas fugir l’escorchiera quante quò fai meschaënt temps » e ela diguet, franchament : « Coneissetz monsur Cristian Labecqua ? » La tipessa eriá pas dau genre a se’n laissar comptar, sabiá se tener, ela, son còrs e quò ‘la cresiá estre son rang, sa plaça. ‘La s’estiret un còp coma per se grandir e forcet lu costat fred de son regard per un movament de la testa. « V-òc-es, lu coneisse… Perque ? — Podetz ne’n dire mai. » Françoisa Fontanilhas gietet un còp d’uelh per veire ente eriá sa filha. « Qu’eriá mon amant. Una relacion ‘chabada au jorn d’aüei. — De divendres ! » Blancha, la lebra tremolanta. « Quauquares li es ‘ribat ? — Doçament, qu’es se mesma que nos parlet de vos e de vòstra relacion clausa aura. Podetz nos eispliquar vostre emplec dau temps de la dimeǌada passada, ne’n pertant dau dĳòus darnier. — Dĳòus darnier trabalhava a la libraria, cresetz pas que los afars se menan tots sous. Cristian venguet lu ser per passar la nuech. Qu’eriá pas lu prumier còp. Eu sabiá que mon òme eriá pas meĳon, eu ‘ribava de París ente aviá passat la jornada per dau materiau de fotografia e ad una erpausicion sus un escrivan japones. Eu voliá me parlar de chausas sus sa femna. — Eu comptava la laissar per viure coma vos.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Non ! De mon costat, auriá jamai laissat mon marit. Cristian a de sa femna l’eimatge d’un estre estranh, que viu sus la tauvera de la societat, mas eu es convencut d’aver de l’amor per ela. Nòstra relacion eriá basada sus la charn. — Coneissetz Anna Labecqua ? — L’encontrí daus uns còps quante fasiá de las charchas per dubrir una sucursala de la libraria. La Rochela es ‘na pita vila, un jorn saludet Cristian a la surtida d’un magasin, sa femna ‘ribet eu nos persentet. Quau que siàia, sa femna deviá aver daus supçons sus la nòstra relacion e sus son òme, perque eu me diguet aver legit dins son jornau intimí « sabe tot ». M’eispliquet que finalament qu’eriá un sinhau, qu’eu aimava sa femna, que podiam restar bons amics e tot e tot e tot. Tot aquò que pòt i aver de chaponier dins la conduita d’un òme. — E apres, lu ‘vendres ? — Lu mandin Cristian se permenet dins Orleans, li balhí de las entradas per lu darnier angard que mon òme bastiguet. — Un angard ? — V-òc-es, lu noveu FRAC, es un biais de bastir, coma per los angards agricòles, mas fau pas ne’n dire dau mau autradament ‘natz passar per daus faissistes. Afe, de mon costat, aiá ‘na jornada mascarada a la librairia per l’ Halloween. Mos emplejats me fagueten mesma un torn e meteten daus abits un pauc òle-òle dins mon sac, daus ròsges* de plastique, mesma ‘na perruca. Nos tornetem trobar mai Cristian, vers la mieĳorn, per miǌar una darniera vetz de bana. Apres lu marendar*,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

lu menet a la gara de Los Aubrais per prener lu prumier tren per París e apres la Rochela, qu’eu desirava far ‘na suspresa a sa femna que tornava de vacanças sabe pus ente. Eu prenguet un tren vers treize oras e demiei, me m’entorní chas me per preparar ma valisa per poder prener maime-tot de las vacanças. Arribí a Sent Junian dissabde mandin. — Podetz me’n dire sus l’erpausicion de París. — Poguí pas i ‘nar. Sauv me trompar, qu’es una erpausicion consacrada au Matsumoto Seichō, un escrivan japones de policier, ò conneissetz beleu pas ? Son esditor francofòne fai daus cofrets avant lu Nadau. Nòstra libraria es tròp p’ita per estre concernada per l’operacion, mas lu vendrán dins los tiratges de pòcha. Per Halloween, perpauseten una erpausicion sus las escrivanas de policier, las daus païs freds, de Scandinavia. — Podetz nos eisplicar vòstra encontra mai monsur Labecqua ? — Nos encontreten i a cinc ans a Esgolesme. Fase daus haiku, daus pitits poëmas de l’instantaneïtat ne’n tres vers. Charchava per los persentar. ‘Quela erpausicion sus los arts dau Japon eriá ma prumiera surtida desempui ma despression. ‘Viá d’enquera dau mau a me concentrar sus las chausas de tots los jorns. Cristian representava son associacion de bonzai. L’encontrí lu mieĳorn a taula, que sabiá pas dubrir ma botelha de lemonada japonesa. Entau fasent lu banhí e qu’es espofidat de rire que nos passaten la fin de la jornada, e coma daus goiats,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

passetem totas las nuechs dins lu mesma liech. Qu’es un pauc se que ‘chabet per me garrir totalament. Un pitit juòc per se rencontrar a la desbuta eriá per me de dire qu’anava veire lu medecin. Pauc de temps apres, torní dubrir una libraria, la vita me tornava susrire. Nos nos torniam trobar quasiment tots los 15 jorns, una vetz a Orleans, ‘n’autra vetz a La Rochela, qu’oficialament i prospectava per i dubrir una succursala. Podetz me dire perque voletz saber tot aquò. — Madama Labecqua es estada trobada morta. Qu’es la desbuta de l’enquesta mas am totas las rasons de creire que son òme es dins l’afar. — Morta, e coma ‘quò ? — Quò vos regarda pas ! Sabetz coma erián lur relacion. — Vos iò disí. Cristian aimava l’Anna a sa faiçon. De quò que sabe, ilhs avián ‘na pita vita de pitits borges coma mai d’un aimarián ne’n aver una. Ela fasiá la professora de latin dins un collegi de provinça, se lu fotografe que son trabalh eriá conegut de per lu monde. Sa specialitat eriá dins lu biais d’esclarat tant ‘na natura morta aus perons qu’un païsatge. Apres sei beleu pas la mielhs plaçada per parlar de lur còble. — Lu vòstre òme sabiá ? — Eu deviá be se’n dobtar. — Perque eu a de las mestressas ? — Una, i a 10 ans d’aquò, pauc apres la naissança de nòstre garçon. Eu se faguet prener dins un ostalet dau barrí d’Orleans mai una de las soás escolanas de l’escòla d’art, la mesma ente interven Cristian. Ma

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

familha faguet tot per far taiser las rumors. Perdí l’eifant que portava, faguí de la neurostenia. Ai totjorn jurat que li far paiar sa traïson. — Auriatz poguts vos laissar ? — Lu maridatge es un sacrament, degun divorça dins nòstre mitan ! Mon pair eriá aviator, mon grand, solonhot, faguet lu conselher per lu Generau. — Lu far banard es mai dins la cultura de la Solonha ? Qu’es un canton de chaça, apres lu brame dau cierv, un còp de fusilh pòt far un banard de mens… — Quò vai pas non ! Surtetz d’aquí. Es pas mon marit qu’es mòrt. Surtetz e tiratz v’autres. Tener daus taus perpaus, quò vai pas ! — N’autres i vam. Vos damandarem de pas passar de còp de fiu a monsur Labecqua. Au reveire. » Ne’n surtant, los dos policiers gieteten un còp d’uelh dins la meĳon. Quauques vestits sus un canapet, daus libres sus ‘na taula bassa d’un costat. De l’autre costat, sus lu bar a l’americana, los bòles dau pitit dejeunar, dins l’aigier de la veissela de la velha, breu ‘na meĳon lu temps de las vacanças. L’inspector faguet la remarca a sa superiora que sa darniera surtida eriá beleu un pauc fòrta. Ela prenguet pas la peine de far ‘na responça. I aviá pus lu temps de passar veire la copina aura. Miǌeten dins un rotier a la surtida de Sent Junian, a Rolhac. Comendeten de las saladas composadas e l’inspectritz ne’n

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

aprofeitet per ‘nar a la pescha telefonica, entre autre, per saber si lu Labecqua eriá estat ‘nar reconeisser lu còrs chas lu legiste. Lu Alan telefonet se-tot e lu càfe ‘ribet de bana coma las novelas. « Los tipes dau labò an ‘chabat d’analisar la valisa de madama Labecqua : daus vestits, daus libres de latin, los actes dau colloquí e son jornau intime. Ilhs an be vut escrit lu famós « sabe tot ». Quò que los intriguet qu’es que lu jornau es tot escrich mai una sola color d’encra, sauv ‘quilhs dos mòts. L’encra es ‘na vielha referança que se troba dins las papetarias, mas pas pertot. Lu fach que qu’es totjorn la mesma color usada deu estre ‘na fòrma de fetichisme dins lu domení de l’escritura. Lu « sabe tot » es estat escrich mai un stilò bilha que la color es qua’iment parriera. L’analisa de l’escritura pencha per dire que qu’es la mesma persona que lu restant dau jornau, iò visan a la fòrma daus T qu’es la mesma d’empertot. Dau costat de la bilha de veire, res de nuòu, qu’es ‘na bilha que la provenança ne’n es pas d’enquera coneguda. — Qu’es pas me que vai ne’n dire mai. Lu legiste me diguet que qu’es be ‘quela bilha qu’estofet la femna, e que ‘la porta dos tipes de marca dins lu còu. Las prumieras sòrtas son estadas fachas mai de las mans gantada, que i a p’una traça d’empresas, e mesma, daus gants especiaus, que la costura es pas ne’n bot daus dets, perque sotvent qu’es la costura que laissa ‘na marca, daus gants speciaus e probablament de cuer, per ne’n estre segur, fau esperar ‘n’analisa chimica pus prionda.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Las secondas sòrtas de traças son ‘las de madama Labecqua ela mesma, beleu que ‘la se serret lu còu per far surtir la bilha. Sos las contraccions, la bilha fuguet sarrada mai fortament. ‘Na vetz morta, i aguet relaschament e lu medecin daus pompiers poguet l’eschapar facilament. La mòrt aguet luòc dins la serada ente 19 e 20 oras. — Veiquí ente ne’n sem. E de que pensatz de Madama Fontanilhas ? Perdon la granda Madama Fontanilhas… — Crese res. ‘Chabatz vòtre càfe, am de la rota de far.

Dimars 4, lu matin

ens jamai res dire, ‘la se sietava a la terrassa dau cafet dau pòrt, qua’iment totjorn a la mesma plaça, e quò mancava pas, ne’n cinc minutas, un grand càfe, dos sucres e un veire d’aiga ‘ribavan de bana coma l’edicion estenduda de la Charanta Liura dau jorn. Quau que siàia lu temps, quau que siàia l’ora, degun veniá parlar jamai a « la chinesa » pensatz be, una fliquessa, li dissetz quò-quí o quò-laï, ‘la compren quò que ‘la vòu. Quò seriá bon per aver de las istòrias.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

4 DE NOVEMBRE 2014 PERCHARANTALIURA.FRE AOP Fach divers La Rochela - Mòrt d’una femna dins un ostau. Una femna es estada trobada morta dins ‘na petita ostelariadau quartier de lagarade LaRochela. La femna, que l’identitat es pas d’enquera coneguda, eriá venguda se pausar lu temps de la TotsSents. Sabem nonmàs que ‘la es arribada divendres ser per lu tren de París. Una vetz dins sa chambra, ela ‘guet pas l’enchaison de desfar sos bagatges que un (o daus) agressor(s) tombet(en) sus lur presa per la tuar quauquas minutas apres. Es ‘na paucha que preniá son servicí lu dimenc mandin que trobet lu còrs. Los secors rapidament sus plaça pogueten màs constatar la mòrt. Una enquesta es estada dubertaper ne’n saber mai sus quel afar. Mancarempas de vos balhar lasega.

« ‘Quò vai, brodeten pas de tròp » se penset l’inspectritz. Ela tornet un pauc sa chiera per ‘viesar un basteu apres manobrar dins lu pòrt. Quò fasiá d’enquera bon per se permenar sus la mar. Apres un temps de pausa, ela damandet un second grand càfe e continuet la legida dau jornau. Pas grand chausa en defòra de las vacanças que son ‘chabadas, las classas netiadas lu temps daus congiers, daus bilhets sus las flors dins los cementeris, mai flurits en quela annada de centenarí de la Granda Guerra.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Ela faguet un pauc mai atencion sus la politica mai quel afar de policiers que foten la marda chas los manifestants. I aviá un reportatge a charja jaspit d’un site internet tengut per un jornaliste dau Monde. De segur, las fotografias laissavan pauc de plaça au dobte. Totjorn dins la tireta politica, los faissistes dau movament Auba Daurada de Bordeu avián tentats una accion comuna emb daus nacionalistes de Peitieus, daus identitarís de Lemòtges e de Clarmont per reclamar la recreacion de l’Aquitana romana dins lu cadre de la refòrma teritoriala. Bordeu, Peitieus, Lemòtges, Clarmond, la linha nauta d’una Aquitana granda que son unitat eriá tirada de la conquesta romana e que los d’eistrema drecha eimatginan coma lu punt de despart de la reconquesta sos lu slogan de la puretat de la terra faça a la mondialisacion. La Silvana essaiet d’identifiar los qu’erián sus la fotografia mas la qualitat eriá pas de las melhoras. ‘La passet vista per pas s’esmalir, ela que de per son istòria personala s’eriá jamai trobada a sa plaça, afe, a la bona plaça que los adorators dau mostachut chaussissián per ela. Es entau que lu caractarí de « la chinesa » passava per meschaënt, en vertat, eu s’eriá farjat sos las eprovas de la vita. Quò li fariá pas plaser d’i aviesar un agent de son comissariat, o un ancian de l’escòla de poliça. Autant las petitas connarias jamai be finas, ‘la passava, dau bole de ris per sa prumiera annada a La Rochela a la legenda que ‘la miǌava dau chen, mas faudriá pas ò far tots los jorns. De tots biais, ‘la

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

pensava que i a p’unas rasons que la poliça siàia mainatjada per la distribucion de gros colhons. Tres goiatas a la taula de costat fasián daus comentarís sus l’afar de la femna mòrta. « Ma mair me diguet que la fagueten tornar coma ilhs fans dins las cavas… — Dise que fau far ‘tencion. — ‘Resta de ne’n contar, qu’es dins un ostel dau quartier de la gara, son pas daus palaces, mas queraque, qu’es pas Chicagò. — Aurián pogut la tuar… — Mas la tuagueten. — Aviá pas sasit, qu’es òrre de morir per la Tots-Sents. — La mòrt es totjorn òrra, quau que siàia lu jorn, punt. I vam, perque i a eisamen d’italian a 10 oras. » L’inspectritz se levava ela-tot per paiar que lu medecin ‘ribet. « As lu temps ? — As de las noveutats ? — Un càfe se’us platz. — Un grand ? cridet una vòtz despuei lu comptador. — Un pitit, sens sucre. — Ta femna es pas mòrta estranglada per las mans gantadas, que l’analisa chimica indica que qu’es dau cuer. — Òme, femna. — Daus dets grands, fins, beleu un pianiste. An coma particularitat de pas aver de punt de costura a l’eistremitat. — E la bilha de veire ? — Lu veire es un materiau farjat de sili-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

cium, tirat dau sable, generalament transparent. — Espofidada de rire. — Perque venguet pas ier au ser ? — Eriá bracada de la rota, una jornada per veire ‘quela tipessa leva-nas, p’ita borgesa que pensa que viure a costat de París fai d’ela un estre eistraordinarí. — Povias pas daissar tos òmes iò far per ‘na vetz. — Sabe pas perque mas i a un quauquares que me manha dins ‘quel afar. — Qu’es lu chaǌament d’ora. — Chaçatz lu banturle per la pòrta, eu s’entorna… La tipessa eriá pas presa per asard ? — Non. — Nos resta de trobar la blonda. — Avetz son identitat, una fotografia, non ? — Pas pró bona, um vei pas sos trachs finaments Pertant a la desbuta i ai cregut. E per lu nom, las charchas sus Esgolesme e los barris balheten res. Fau ‘pelar la gent, contròtlar. Apres me pause de las questions : es quò ela que la tuet ? Entret ela dins la chambra que la morta l’eriá desjà e que ‘la prenguet paur. — Vigueten pas surtir ta blonda ? — Non, ‘la sembla passada per la surtida de secors. La camerà es màs per l’intrada e mai-que-mai per dubrir a distança quante la gent an pas lu code. Quò qu’es pas mau fach coma sisteme. Dins l’ostau i a pas de susvelhança, pensa be, lu sos-prefect o lu mera que serián filmats mai ‘na mestressa. — O de las policieras.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— O b’etot un medecin legiste. Per chamjar de sugier, e per parlar cultura, quò te ditz de venir coma me en fin de setmana a la meĳon dau Japon a París ? Crese que lu quauquares que me manha es alaï. — Perque non, paiarai los bilhets de tren, te daisse paiar los càfes. T ! Veiquí lu nòstre Alan. — Boǌorn Guil… Perdon, boǌorn doctor, boǌorn inspectritz. — Ne’n setz d’enquera aquí ? — Semblatz uròs mon Alan. — Vene de ‘chabar un daus libres dau Mastsumoto, sabetz, l’escrivan japones dau papieron qu’eriá dins los afars de la morta, l’erpausicion de París. Qu’es pas malaisat coma legida. La mediateca poguet pas me prestar son libre lu mai conegut « Tōkyō express ». La tipessa de l’arcuelh me’n parlet coma d’una istòria de pas creire dins laquela lu tuor aviá pres un tren davant de la gent avant de ne’n descendre dès qu’ilhs torneten la testa, aquò per prener lu tren sus lu quai en faça e anar tuar dau monde. Dau còp prenguí « La votz », un libre que tot parrier parla d’un tuor dins los trens. Coma i aviá un tiquet de tren dins la vesta de nòstra morta, anguí a la gara per prener los orarís de tots los París Montparnassa — La Rochela, de la poncha dau jorn a la nuech negra. Khurram, lu noveu de las statisticas, es apres analisar la probabilitat de ne’n prener un, puei davalar per ne’n prener un autre. Ò sabietz vos que quò costava mai de 100 € 00 per anar a París. Qu’es pas balhat lu tegeve.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Me songe qu’atz perdut vòstre temps, lu tren es direct, fase lu chamin soventavetz per de las rencontras de medecins. — Òc-e-non. Per l’aver fach un còp per anar passar la nuech chas una amĳa, podetz prener un bilhet sus ‘na distança granda venduda coma directa mas que dins la realitat, lu tren se ‘resta un o dos còps. Per eisemple París — Milan, ne’n Italia, còsta ne’n promocion, la meitat dau pretz qu’un París — Lion. Adonc, preniá un tren per Milan mas davalava a Lion. — Atz quantben d’amĳas dins lu païs ? Un vertadier femnelaire, mesfiatz v’autres daus òmes gelós. Una bala perduda, qu’es vista fach. — E qu’es me lu lector de roman policier. Ai esconomisat de la moneda. — Fau be de la gent per paiar lu comitat d’entrepresa daus chaminòts. — Aurem tot entendut aüei. Qu’es v’autres que disset de las chausas entau. Afe, la tipessa de la mediateca vai me reservar l’autre libre, mas desjà me songe que lu qu’ai pres m’engulhet sus los bons ralhs. — Pensatz que la Anna auriá encontrat son tuor dins la veitura bar dau tren ? Que dins un compartiment ‘la vei una tipessa se far estrangliar, que ela crida e lu tuor la menaça de sabe tròp que e quante ilhs ‘riban a la Rochela eu s’acata dins sa valisa per la tuar mai ‘na bilha ? — Son tuor, ne’n sabe res, mas ela eriá dins lu mesma tren que son òme ! — Qu’es ‘queu tipe de pista que fau creusar dins ‘quela mandinada. Fasem un

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

prumier desboiradís d’informacion en desbuta d’apres miejorn. » Quò fuguet lu sinhau per daissar lu bar dau pòrt e pertir.

Dimars 4, l’apres mieĳorn

os raĳons de solelh de la desbuta d’apres mieĳorn s’eissegián d’aicí lu cuòu dau comissariat. L’inspectritz que veniá de ‘chabar son càfe, manhet lu telefone per ‘pelar sos collegas a l’amassada. Qu’es lu Alan qu’aviá lançat l’eideia de la reunion e beleu preparar l’inculpacion dau Cristian Labecqua. « Aimariá far coma v’autres tots una recapitulacion de quò que sabem sus l’afar Anna Labecqua. Vau vos dire coma aviese las chausas, apres me balharetz la contradiccion. Vos fau segre las estapas sus lu tableu. Primo : Anna Labesqua s’entorna d’Anglaterra apres ‘na setmana de vacanças. Una suposicion es que dins ‘quela setmana ‘la prenguet la decision de laissar son òme per viuvre sas aventuras femininas beleu mai la blonda que ‘pelem « la misteriosa Maëlina Campanys » e que sem d’enquera apres la charchar, o beleu per viuvre coma

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

son amanta bruna que sabem res sus ela tot per totaura. Enquera un còp, son de las perpausicions de trabalh. 2o : Quò qu’es segur qu’es que ‘la pren lu tren a París a 16 oras 12, un tegeve direct per La Rochela. 3o : Lu tren ‘riba a 19 oras 26. 4o : De la gara a l’ostelaria fau de 20 à 40 minutas segond que setz bon marchor o pas, qu’atz ‘na valisa o pas. Faguetem ‘na simulacion mai una femna e ‘na valisa, mai un òme e ‘na valisa. Soǌam que ‘la deguet arribet a l’ostelaria vers las 20 oras. 5o : Aquí, sem pus segur de res. Son òme, lu Cristian Labecqua l’ataca, l’esmança e la tua. Eu pòt intrar apres s’estre fach dubrir la pòrta per ‘na compliça. Sa compliça a pogut estre prevenguda per telefone desempui lu tren. 6o : Los dos surten normalament per la pòrta de secors. Per ‘chabar ‘quí ‘quela enumeracion, quante arribetem chas se lu dimenc ser, eu eriá beleu apres far las valisas emai nos diguesse lu contrarí. Vei-laquí mon eidèia, atende vos comentarís. » Lu prumier de dire quauquares fuguet lu Khurram, l’analiste. « Sei de consent coma te per los punts 1, 2, 3, e 4 mas coma erián dins mesma tren, perque lu tipe la tuet pas ad aqueu moment. Podiá l’estrangliar, tirar l’alarma e la gietar defòra, fin de l’istòria. — Crese pas, diguet ‘n autre, que en punt 1 fau pausar coma certituda que ‘la voliá daissar son òme. E puei, beleu qu’eu sabiá pas qu’ilhs erián dins lu mesma tren.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Es beleu ela que lu viguet de’n prumier sens saber perque eu se trobiá aquí dedins. — Se, eu coneissiá los orarís, li copet Alan, eu deviá estre quasi certan que ‘la se trobava dins ‘queu tren. Khurram balha me las fichas… — De quò que balheten las analisas de sa linha de telefone ? damandet La Silvana. — Daus còps de fiu desempuei Orleans lu ‘vendres mandin, professionaus, qu’eriá per son merchant de lampas. Quauques textonets mai Madama Fontanilhas, puei res d’aicí lu dimenc mandin qu’eu telefonet a sa bela sor. I a per contra gròs de consomacion de donadas per naviguar sus la tiala lu temps dau trajet de tren. Eu es abonat aus flus de quauques blògs sus la fotografia, los bonzai e aus flus de quauques jornaus coma lu Jornalet, Rua89, ZoomJapan. — Adonc coma auriá-t-eu pogut prevenir sa compliça de venir dubrir la chambra. Ne’n mai d’aquò coma sabiá-t-eu que sa femna ‘nava pas rintrar meĳon directament ? Se mesma nos diguet aver pres un taxi de la gara a chas se, e ‘quò fuguet confirmat per los relevats de la banca. » Alan de veire son trabalh tot esbolhet diguet un pauc enervat : « Qu’eriá beleu prevut despuei un moment. Sabem que la chambra es estada reservada una setmana avant. Beleu qu’eu anguet a París per paufinhar son alibi, daissar de las traças mai sa mestressa e s’assegurar que sa femna rintrava be. Una vetz dins lu tren eu la velha per l’esman-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

çar de lu segre a l’ostelaria ente sa compliça l’espera. Dins lu tren eu confirmet mai lu pòrta-onda de quauqu’un d’autre. — Non, ‘quò ten pas, l’ostelaria reservada, eu podiá intrar mai lu code envoiat per sa compliça, i a pas mestier que ‘la faguesse la comedia davant la camerà, au contrari, qu’eriá mai segur d’intrar per la pòrta codada perque ‘la es pas susvelhada… Crese que pòdem pas grand chausa avant de ne’n saber mai sus ‘questa Maëlina Campanys. Autra chausa ? — Au limerò 5, sabem que deguet pas i aver de luta, sauv lu dessus de liech, res es estat tochat dins la chambra. ‘Quò fai que vese mau la Anna segre gentament son òme per que qu’eu-quí la faguesse s’estofar mai ‘na bilha. Coma sabem grán res de las prumieras marcas, beleu que la Anna parlava mai son murtier, o sa murtriera, e que ‘la engoletet la bilha per error. » La Silvana coma lu Alan digueten de bana « Atz rason sus l’absença de luta… — Perdon, inspectritz. — Avetz rason sus l’absença de luta. Crese pas tot parrier que quauqu’un fai venir ‘na femna dins ‘na chambra per la gaitar se tuar mai ‘na bilha qu’anet de trabers. Aquí i a un chause de pas clar. A causa de las marcas l’afar de la bilha me fai creire ad un accident. — Au limerò 5, sem segur, diguet d’enquera lu tipe, que qu’eriá la Anna qu’eriá visada ? Qu’eriá beleu la blonda misteriosa e que la Anna intret dins la chambra la prumiera, e fuguet entre crochiers « forçada d’engolar ‘questa bilha ».

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Nos fau estre mai psicologue, quò diguet una policiera. Coma iò ditz Silvana, un òme que fai venir ‘na femna dins ‘na chambra d’ostel per la tuar, es pas fòrça aisat de creire, d’autant mai que l’ipotesa de despart es qu’eu a paur d’estre daissat. Mas dins lu cas dau Cristian Labecqua, sabem qu’eu ne’n vei una autra, adonc, eu seriá estat daissat beleu, mas se retrobava pas tot sòu. A l’inversa, qu’es beleu se que descubret que sa femna aviá de las relacions en defòra de lur còble, beleu be qu’eu descubret que sa femna eriá lesbiana o bisseissuala e que ‘quò lu desgotet. Fin finalament per conservatisme o per religiositat, eu la tuet coma per netiar ‘na tascha o b’etot lavar un pechat, afe, quauquares entau. — Fiuuu ! Faguet la Silvana. N’aviam pas vuts las chausas entau. Dins ‘queu cas, de que qu’es ‘quela femna que preten aver obludat lu code que qu’es ela que faguet la reservacion. — Ne’n sabe res. Beleu qu’eu tuet la Anna Labecqua dins la chambra reservada ne’n la forçant d’engolar ‘na bilha mas que la reservaira es una compliça. O beleu que ‘quela tipessa passet, la Anna eriá pas aquí, ela anguet se permenar e s’entornet apres. — La misteriosa femna seriá vengut un còp dins la chambra, puei ela suert per soǌar tornar un pauc pus tard. Non, ‘quò se pòt pas. La blonda es dins lu còp, autradament, ela seriá ‘nat atendre son amanta a la gara. De tot biais, ela es dins lu còp perque surtida far un torn, una vetz entor-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

nada dins la chambra, d’i veire una morta, ela auriá balhat l’alerta… Nos fau trobar ‘questa Maëlina, e vista avant que la gent se meten de desparlar sus l’afar, ente ne’n sem de las charchas. — Qu’es pas tant que los Campanys siguesse nombrós a Esgolesme, mas fau prener lu temps de verifiar. Sabetz que lu compte bancarí es lu d’una associacion per sauvegardar daus grands requins blancs dins la Charanta. — Perdon ? diguet lu Khurram. — V-òc-es. Es una Campanys que ten ‘quela associacion. Fagueten una manifestacion la dimeǌada passada, afe, oficialament qu’eriá una jornada d’observacion dau requin charantes e puei d’aucuns vogueten cassar coma de costuma. — Daus nòstres d’enquera. — Non, pas aquí, son pas meschaënts ‘qu’ilhs quí. La Campanys sembla regentar tot ‘quò-quí, apres s’estre entornada chas ela lu dimenc ser, ela eriá convocada per los collegas de Cònhac lu diluns. I a de fòrtas chaënças per que la Maëlina siguesse sa filha e que ‘las vivessen totas doas dins lu mesma apartament a Esgolesme. La mair en defora d’estre una estrema ecologista, fai la psicoterapeuta dins lu domení de la Calmituda©. » La Silvana enregiestret tot aquò e damandet au monde present se avián autra chausa de dire avant de claure l’amassada.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

‘Mercres 5, lu matin

lan pauset lu jornau sus la taula per saludar l’inspectritz que 'ribava. « Dĳatz me pas que m’esperavatz tòst d’abora. Aquò me farai plaser, setz minhard, sabetz legir, atz un bon trabalh, mas d’un autre punt de vuda, estre ‘na presa sus un tableu de chaça, qu’es estre morta. Desiratz queraque pas me tuar, Alan ? » — Vos en pregue, am pró d’una morta complicada entau. E me pensa pas d’enquera a vòstra plaça, dins un o dos ans, perdon, dins vint ans dise pas, mas fau que l’atge de retirada culesse pas plus. Vos atendiá per vos dire que los collegas d’Esgolesme an ‘chabats per trobar la Maëlina, afe, son adreiça mai la veitura que ‘la prenguet per venir a La Rochela. — Son pus daus grands càfes que nos fau prener mas de las bombonas. Anetz, contatz me ‘quò. » ‘Na vetz los càfes servits, Alan eispliquet que la Maëlina viu be chas sa mair, la tipessa que porteja los requins dins la Charanta. ‘Quela femna, dins un prumier temps, aviá fach que traïtar los collegas de faissistes, que los policiers son totjorn dau costat dau poder, bon per oprimar la gent coma ela que son dau costat de la libertat, e tot lu totun.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Puei, ilhs avián reüssits a li dire que venián per sa filha. E aquí, ‘la s’eriá mesa de gigonhar e de s’esbramelar « prenatz me, prenatz me, ma filha es pura, prenatz me ! », per achabar dire que sa filha eriá pas tornada meĳon desempuei l’ Halloween que ‘la festava mai una amĳa a La Rochela, que son quite companh sembla pas aver de novela s’etot. « Segond lu fichier centrau, ‘queu companh es un vertadier faissiste dau movament occitan Auba Daurada, ajutet lu Alan. Los collegas d’Esgolesme damandeten de veire la veitura, la mair eispliquet que la Maëlina se serviá totjorn de l’Aper0’. — Lu que ? — L’Aper0’, lu servicí d’Autò Pertatge Electrique Regionau Zerò ‘mission, lu chause de la Dama de la Vertiduta. — Desconatz pas, ‘la es ministre, ministra o ministressa aura, sabe pas coma fau dire per ela qu’eriá un temps contre la feminisacion daus noms per los mestiers. — Ente la sopa es bona… Afe, ilhs trobeten la veitura empruntada, que degun i aviá manhat quau-que-siàia. — ‘Quò marcha pas lur afar ? damandet la Silvana. — ‘Quò rotla ben, mesma tròp perque sembla que i a jamai de veituras libras quante atz mestier d’una. » L’agença de locacion aviá balhat coma rason que la veitura empruntada per la Maëlina eriá estada mau tornada branchada, quò que l’aviá metuda fòra servicí ne’n

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

una ora de temps, e avecque lu congier de Tots-Sents, lu tecnician eriá pas d’enquera vengut la tornar quilhar d’aplomb. Qu’eriá ‘na bona chausa per los policiers scientifiques qu’an poguts entau eisaminar la veitura e pus que tot lu fichier informatique dedins. Que lu tecnician dau servicí de locacion aviá eisplicat aus policiers que coma i m’antas possibilitats per locacionejar d’intra quilhs que paian a l’ora, los autres au kilometre, i a mestier d’una boitia negra dins totas las veituras. Entau aprengueten que la Maëlina aviá empruntada la veitura ne’n desbut d’apres mieĳorn a Esgolesme, que la eriá ‘ribada a La Rochela vers las 17 oras, e que aquí, ‘la aviá blocada la veitura per que degun poguesse la prener. Ela aviá tornat prener la veitura a 19 oras per arribar a la gara a vers 19 oras 45. « La nòstra Anna arribet a 19 oras 26, diguet Alan. Maëlina eriá tròp tardiera per la ‘trapar. Per anar a pè de la gara a l’ostelaria, contetem ‘na demiei ora, aquí, i a un quart d’ora d’escart, pró per la ratrapar mai la veitura sauv que l’ostelaria es pas dins un quartier aisat per i veiturar. Adonc fauguet beleu un temps per tornar parcar e branchar la veitura. Dins tot aquò, i a ‘na chausa de segur, a 20 oras, la Maëlina poviá pas estre au volant e dins la chambra ne’n mesma temps. — Segur. Mas, li fauguet tres quart d’ora per far ‘na tant p’ita distança ? — Sembla que ‘queu ser d’ Halloween, La Rochela coneiguet beucòp de banturles dins las ruas. I aviá daus boschons pertot,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

mesma per las bicicletas. E qu’es pas ‘chabat, podetz comandar ‘na seconda bombona de càfe. Coma l’ostelaria es pas dins un quartier aisat per las veituras, la Maëlina programet la plaça coma disponibla a condicion qu’i aguesse una veitura libra lu lendeman mieĳorn. Es una opcion dau sistema, que l’ordinator pòt informar que la veitura es disponibla per una ora, doas oras de temps e lu sisteme informatique fai la gestion dau nombre de veituras. — Adonc una veitura libra lu dissabde, ‘quò vòu dire que ‘la comptava passat la nuech. — Òc, mas, dins los enregistraments, leguisseten que la veitura tornet prener dau servicí a mieinuech. E aquí, i a un quauquares de pas clar que se passet. La prumiera tentativa per prener lu volant tombet a l’aiga per ainsi dire. Fau saber que las veituras son esquipadas d’una aisida per saber se lu conductor a begut o non. E ‘quò sembla que la Maëlina aviá pas suçat daus glaçons. Normalament, per securitat, es possible de tornar passar sa carta dins la bòrna mas i a un blocatge doas oras de temps. Aquí, e lu tecnician sauguet pas iò eispliquar, beleu un bug, mas ela poguet tornar intrar sa carta e composar son code sens que la machina se bloquesse, e mai-que-tot, la veitura reüssiguet a pertir. — Comprene pas l’istòria de la carta, diguet La Silvana. — Per desliurar ‘na veitura, fau doas chausas, una carta multi-servicís regionala e un code per s’assegurar d’estre la bona persona. I a un code per una carta, adonc,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

‘na vetz una carta blocada, fau doas oras per la desblocar. Lu sitema bloca la veitura maitot. Aquí, lu desblocatge se faguet ne’n doas minutas. Un bug ! — Una seconda persona, mai una seconda carta, un second code. Una seconda persona que beuguet de l’aiga per lu contraròtle, quò se pòt, non ? — Beleu, mas es l’identificacion de la Maëlina que se marquet dins l’ordinator, e ‘quela ipotetica segonda persona es pas estada identifiada per l’ordinator. Afe, pausem de biais quel afar de carta, de code e de bug. Los sètges parleten ilhs-tot. Dessur lu reservat au mòrt, la scientifica trobet daus piaus bruns, cospats corts. Trobeten maitot de las traças d’alcòl, dau conhàc, un pauc de whisky, un pauc d’aiga maitot. A la plaça dau conductor, trobeten un quauquares que a la desbuta prengueten per daus piaus blonds e longs, mas l’analisa indiquet que qu’es dau sintetic. — Una peruca, un conductor mai una peruca. — Eisatament ! » La Silvana surtet un quasernet e tracet una linha per indicar lu temps e ajutet : « La faussa Maëlina, beleu un òme emperucat complice dau Cristian, arriba a 19 oras, lu temps que lu Cristian paufinha son alibi mai las nòtas de taxi. L’emperucat tua la Anna. La vertadiera Maëlina arriba, lu temps de se garar, vers 20 oras 15. L’emperucat i fai quauquares e pòt prevenir son complice. — Fau trabalhar ‘quela ipotesí. — Beleu pas, ai paur que n’autres siguessem dins l’error, e pòde pas dire ente.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Perque l’emperucat tuet pas la Maëlina dins l’ostelaria ? Perque prenguet-eu ‘na veitura per anar la pardre a Esgolesme ? Ente es la Maëlina ? Sem dins l’error, se quò se trobe, es un destracat e Anna Labecqua se trobet au mitan de son chamin, aures. » Lu Alan diguet que se iriá be damandar au Cristian Labecqua se eu coneis una Maëlina Campanys e se eu sap coma se servir d’aquela carta multi servicí de la region. La Silvana continuava de marmusar « sem dins l’error, sem dins l’error. Lu Cristian beguet ‘na lemonada davant nos, eu semblava pas aver fach la festa, qu’es pas son genre, tròp fiar » e a votz nauta : « D’alhor per parlar de lemonada, lu capuchon trobat dins la chambra parlet s’etot. Dins las rajuras i aviá de las traças sechas de lemonada perfumada au melon mesma, l’analisa trobet maitot de l’aiga. — Sabe pas de que ne’n pensar » diguet un Alan apres surtir son pòrta-onda que se brandissava dins sa pòcha. Se botant de’n pè la Silvana balhet lu sinhau per i ‘nar. « La Anna Labecqua es morta vers 20 oras, de que fagueten las doas o tres personas d’aicí la miǌanuech. De que faguet la Maëlina dins quel afar ? E ente ‘la es ‘quela-quí ? Vau paiar los càfes e ‘chabaram d’avançar chas lu Labecqua, veirem be se ‘quò nos balha de las eidèias. » Lu Alan eriá apres bibar davant l’escran brandat. « Pòde prener ma jornada.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Coma i a grèva daus trens aüei, sei segur qu’aniretz pas correr a París o a Lion per vos far tuar. Vos espere deman mandin au pòste. — Marces »

‘Mercres 5, apres mieĳorn

onià ‘viá trente nòu ans. Ad aquel atge, gaire de gent per la prener per ‘na jouneta. Mas, ela sabiá que los uelhs daus òmes son pas totjorn lurs melhors conselhers, e mai-que-tot, ela sabiá coma far per ne’n semblar una de jouneta. Son còrs eriá agradable de gaitar, quai’ement totjorn apres ondelinejar per pas dire dançar, chascuns de sos movaments sabián saular* l’espací alentorn d’ela. Son visatge portava doas bonas jautas mesas en valor per ‘na coifadura cogoelhesca tendança neglĳada, sa faça semblava la d’una goiata de 20 ans. ‘Quela imprecion eriá accentuada per son biais de se ‘bilhar que d’aucuns dirián coma ‘na comediana, que d’autres dirián d’un faus chic recharchat, soventavetz realisat mai tres pelhas, totjorn simple e de bon gòst, jamai mau esducat contrarament a mai d’unas seguidosas de las mòdas. Lu temps d’un reportatge, mai d’un tipe de la visar entau aviá ‘gut lu co-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

ratge de li far de las avanças, quite de pardre son temps. En ‘queu desbut d’apres mieĳorn, lu solelh banhava d’enquera la rua. « Nos creiriam pas au mes de novembre. Cridet dau desbas la veisina. — Atz rason Mauriceta, mas obludatetz pas de vos cubrir per autan ! Quanben de pelhons atz v’autres sus l’eschina. — Qu’es que lu medecin venguet me picar uei mandin, ajutet la p’ita vielha de tenir la pòrta de l’immòble per surtir sa becana, eu me piquet per la gripa. Qu’es que vòle pas ‘trapar dau mau. Auriá pas pró d’argent per me sunhar, p’ita, ma retaita es pas coma la d’un ministre. Anetz, i vau. » La Sonià respondet res e se contentet de far un pitit rire, d’autan mai que son invitat montrava son nas endefòra d’una veitura jurta garada. « Perdonatz me Madomasela, sei a la recharcha d’un amic que venguet s’instalet aquí… — ‘Resta grand badeu. Chanta coma ‘na caçeiròla, seriá capable de far ploure. Sem a Sent Junian, non pas a Rochafòrt, dins ton païs de cagolhas. Ne’n mai d’aquò, sem pas doas sòrs bessonas. T’ubre. » ‘Na vetz la pòrta uberta, qu’eriá pas coma se lu nòstre Alan coneissiá pas lu chamin. « Intra ! Un càfe ? — Vòle be. ‘Quò vai ? As chamjat los mòbles de plaça. Qu’es pas mau entau, mas quò sembla pus pitit.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Lu chaǌament, qu’eriá per un temps. — Quò qu’es la musica, diriam daus trens ? — Tu ses pas luenh, qu’es un cede dau Steve Reich « Different trains », sei dins una perioda musicala minimalista per chamjar un pauc. ‘Trapa lu boitier sus l’enceinta. Sieta te, fase lu càfe. — ‘Quò fai un moment que sei pas ‘vengut. — E iò sabe, vau jamai a La Rochela. Engulha pas sus los lemosins qu’an los dos pes dins la gaulha. — Aup ! Ai res dich. — Qu’eriá pensat goiat. Voliá passar te veire aüei per me permenar e prener un pauc l’aër mai-me-tot, mas i a grèva. — Apres las vacanças, van pas se geinar. Qu’es pas la prumiera vetz. — ‘Chaba te. Degun fai ralament grèva per plaser. Fau ‘restar mai los perpaus de comptador. I a de las dificultas desempuei l’organisacion que se faguet i a dietz ans. Afe, t’ai pas perpausat de venir prener l’aër dau Lemosin per que nos nos fleunam. Ai besonh de l’uelh dau professionau per mon roman. — Se pòde me permetre, la mai agressiva, qu’es be te, non ? Anetz, madama la lemosina gauchista, avoatz tot a l’inspector de poliça, sabetz que fau pas nos far pardre dau nòstre temps preciós, e que se deve trabalhar per res sens arrestar degun, qu’es de la moneda perduda per l’Estat, diguet-eu ne’n la ‘trapant per la talha, i a que l’uelh de l’espert qu’es atendut ? — Tòrna te sieitar, despecha te. Tu setz

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

restats un vertadier goiat. Apres, iram nos permenar lu long de la Viena se tu voes. — Pòdem restar aquí maitot, sei ‘bracat. ‘Quelas veituras electricas son estadas estudiadas per los vilauds, pas per far dau chamin. — As ‘chaptat ‘na veitura nucleara ? Tu prenes dau sucre, sabe jamai. — Ne’n vòle be un. Per la veitura, aprofeití de venir aquí per avisar coma ‘quò marcha ‘queu sistemí de locacions pertajadas. E puei sei sus ‘n’enquesta que ‘quela veitura fuguet usada. — Banhar dins l’eime dau murtre. — Pas vertadierament, mas am ‘na goiata dins un afar qu’uset d’una tala veitura, alaidonc, me soǌava que de far las mesma desmarchas qu’ela poviá m’aidar un pauc. E te, me parletes d’una enquesta au temps de l’atge mejan, per un roman. — V-òc-es. Te fau saber que per novembre, ne’n mai de las pĳas per lu Popularí, fase lu NaNoWriMo. — Nanedeque ? » La goiata eispliquet donc quò qu’es lu NaNoWriMo ne’n en balhant l’intitolat eisact National Novel Writing Month. Que la gent iò fan an una mesada per escrire un roman, una culhida de novelas, un jornau personau o de la poësia. Un chause de pensar « a l’americana », es de dire, non pas se manhar l’embonilh sus la possibilitat de beleu far un quauquares a la condicion d’una realisacion ipotetica, fau far e ‘vançar, la quantitat avant la qualitat, carcularan apres. Ela eispliquet maitot que ‘la lu fasiá per se ‘musar, per veire ‘quò que quò balhara.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

« ‘Tend te ! Sei pertit d’una istòria vertadiera, qu’ai trobada dins ‘queu libre, vau te la legir : « Ne’n 1350, apres una batalha dins Calais, lu rei Edoard III ufriguet ‘na corona de perlas au Eustache de Ribemont, un chivalier francès fach preisonier per los Anglès, perque queu-quí aviá estat lu melhor guerrier dau champ de batalha, e lu supliguet de la pòrtar, segond sos mòts ‘per amor de me’ ».

— Una istòria de tapetas — Qu’es fin ‘quò. Te parle d’amor. — Quante un òme ditz ad un autre « portatz me quò per amor de me », quò deu pas estre ‘na goiata que passa la nuech dins son liech. — Paubres, sem mau barrats. Contunha entau garçon e prene eisemple sus te per far un daus òmes de la garda reiala. ‘Quò será un garde que crei seriosament que totas las goiatas dau canton son d’esperar poder i manhar lu biron ; mas eu ‘chabará totjorn per far l’amor a sa man. Tu ses be enervant. Beu ton càfe, eu es pas pró chaud. Tòrne a mon istòria, que justament, faguí murir lu chivalier dès lu prumier ser, quò me prenguet los 1600 mòts que fau. — Fau comptar los mòts. Qu’es ‘na secta ton nanò-bisilh. — Òc, fau comptar los mòts tots los jorns per saber ente ne’n sem. » E ela tornet a las eisplicacions que, coma autritz, ela sabiá que qu’es la reina que tuet lu chivalier. Mas per embrolhar la gent, ela aviá mes la chambra dau chiva-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

lier dins ‘n’auberja a costat d’una pòrta dau chasteu, e la reina au mesma moment se montrava dins un autre endrech. Sonià se damandava se una femna eriá suposada aver pró de fòrça per trapar un tipe a la gòrja e li far engolar la pus gròssa perla de la corona e apres serrar fòrt-fòrt. Que parrier, ela aviá vougut pardre los lectors ne’n daissant daus indicís, per eisemple dins la chambra i a un carreu de cassat coma se quauquares eriá vengut dau defòra, los rideus erián un pauc brutlats, lu vin d’una botelha eriá desversat per far creire que la gent s’erián bastuts, per far creire au raubaire, manca de las perlas a la corona. « Trabalha mai un planh per me pardre mai-me-tot e per poder balhar un còp un indicí, un autre còp un contre indicí. — Se lu rei faguet la declaracion d’amor, mesma platonica, davant dau monde, los legidors van soǌar que qu’es la reina, dès la desbuta, qu’es aisat. — Pòde pas te balhar la responsa sus coma ela faguet, mas non, au moment que ela eriá apres estofar lu chivalier, eisplique que ela eriá ad una messa dau ser dins ‘na gleisa luenh de l’auberja. Segur que tot lu monde vai soǌar a la reina, mas coma dise qu’ela es oficialament pas sus lu luòc dau crimí, ela sera la darniera suspectada. —… — Aaà ! Setz moschat per una vetz, inspector Darnaudguilhem* — Dĳatz me Rotlatabilha*, a l’atge mejan, sei pas segur que los pitits singes siguessen desjà capturats per servir de juecs

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

aus richards. — Qu’es pas un singe, te dise que qu’es la reina que faguet lu còp. Quau que siàia, vòle nonmàs aprofeitar dau raconte per parlar un pauc de la societat d’aqueu temps. — Te coneisse, parlara de la societat dau jorn d’aüei. — Beu ton càfe. Te balharai una fotocopia dau libreton ‘na vetz lu concors ‘chabat. Ai mestier de ton aida dins quauques passatges, per saber çò qu’es credible o pas. Per eisemple, la paucha que descubra mon mòrt, avant de cridar au mòrt, tripota un pauc tot pertot, qu’es l’enchaison per me de far un anacronisme e far creire que las marcas daus dets siran estudiadas, me fau lu nom de la pouvera blancha que gietatz dessus un obgier per far sautar las empruntas. — A ‘quela epoca, qu’auriá estat de la farina. Parrier per los fius d’una rauba per eisemple, fau laissar un bon bocin de teissut, perque per analisar un sòu fiu, fau mai que de las besiclas, e de segur, au sègle XIV i aviá pas los microscòpes. Dins un mesma esperit, pòdes parlar daus perfums, las descripcions son aisadas de trobar sus la tiala, podes parlar de ‘quò quilhs miǌavan, coma ‘queu bocin de pan d’espiça, qu’es te que iò faguet, eu es bon ! Perque pas balhar de las receptas per emplir ton descompte per los mòts. — En defòra de parlar de l’epoca, comptava far intervenir un o dos trobadors. Ilhs serián aquí per far coma ‘na contra enqueta e far raĳar la veritat, que l’enquesta daus monges es aquí per servir

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

e protejar lu poder reiau, quite de far acusar un einuscent. — Sègle XIV, un trobador, dins lu nòrd… escrivana eretja sens cultura. — Quò resta un roman de ficcion. E boirar las culturas es pas bandit. As rason, vau far intervenir un chines au mitan dau chasteu. Un chines dau jorn d’aüei, qu’auriá estat coma teleportat lu temps d’una eisperiença scientifica. — I a una manga que marcha entau, ai pas lu nom sus la linga mas pòde iò tornar trobar. Tu parles de chines, sei dins un roman japones actualament, un policier dau Matsumoto. — « Tōkyō express » ? Qu’es un classique de chas classique dau roman policier que l’accion a quauquares de veire mai los trens. Tu ses apres enquestar sus un murtre dins un tren ? — Sei apres ‘chabar « La votz ». Aquò resta de las istòrias, qu’es pas la vita. Dins ton nanòchause ‘quí, as beleu fach volar la reina sus la gensa* dau Harry Potter* ? — Non, mas ‘guesse ‘gut besonh de far se desplaçar la reina vista-vista, que lu Harry l’auriá prestat son balai, perque lu tegeve dins ‘queu temps eriá grán estat inventat… Donc, tu ses apres legir ! La tipessa de la libraria deu estre genta ? — Espofidat de rire. Tòrne te ‘pelar que tu esbolhet ma television au prumier de l’an. Nòstra morta fuguet trobada avecque coma indicí o beleu coma tu dises, contre indicí, un papieron per una erpausicion a París sus l’òbra dau Matsumoto Seichō. Faguí de las charchas per saber quò que faguet quel òme, e me veiquí apres legir.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Ai sauvat ton cerveu, emai chas los policiers… — Lu mespretz daus gauchistes… — Avant de me far tuar mai ton arme de servicí, París es luenh mas n’autres Lemosins, am la Vinhana. Perpause de profitar d’un apres mieĳorn de solelh e de pausas dins las enquestas, dins las legidas. ‘Nam nos permenar ? — Òc, chefa. Mas, vòle que tu me contesses coma fai la reina per tuar l’amorós dau rei sens estre presenta sus la scena dau crimí. — Faudra me dire se coĳetes coma la tipessa de la libraria ? — ‘Resta te, prene mos libres a la mediateca, que la tipessa es tant genta que los dragons dins lu Potter. »

‘Mercres 5, avant lu ser

pres un grand torn lu long de la Vinhana, los dos permenors arribeten pas luenh de la chapela Nòstra Dama. « Vese que las grandas declaracions d’i a vint ans d’aquò fugueten nonmàs de las grandas declaracions. La comunautat de comunas aima mielhs investire dins sa zona economica que non pas far viure quilhs vielhs bastiments. — Coma pertot.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Beleu mas a Sent Junian, qu’es totjorn los mesma que son au poder. Afe, coma i a pus l’industria dau cuèr, i a aura be quauqu’un per lu folclorisat ne’n meĳon de l’artisanat d’autravetz o beleu un ecòmuseu. Quò seriá be aquò per te. Te fau prener na carta au pertit per aver lu plaçon. L’as beleu desjà. — Non ! Ai pas la carta, lu plaçon pasmai. Ai jamai vogut intrar dins ‘quelas combinas, coma ai totjorn paiat mas amendas, mesma la que me prenguet a bicicleta. Lu moment ‘ribat, vòle poder veire daus decidors anar coĳar en preison un jorn. — P’ita, lu chafre de vierja roja seriá pas desjà estat balhat a la Loïsa… — Crese que aquí coma pertot, son los economistes de bana coma los urbanistes que menan la dança. La meraria fai que chausir lu jorn de l’inauguracion. » Las ribas, per pas dire los quais, de la Vinhana, son aura silenciosas. ‘Resta quauquas veituras per prener l’escorchiera e rejunher la gara pus vista, o beleu per prener lu pont de la chapela per traucar la ribiera. I a las veituras daus peschors, i a l’absença de bruch de segur, mas pus que tot, qu’es l’odor dau tractament de las peus per far lu cuèr que daissa lu pus grand vide aus permenors. « Qu’es pas nos que tornarem far viure tot aquò. ‘Queu costat dau pont es mòrt, l’autre qu’es b’etot parrier, sauv que i a d’enquera la gara que marcha per quantben de temps d’enquera.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Te sosvenes dau bale dau 14 julhet sus la plaça de la gara. — Dirian vertadierament que sem desjà daus vielhs cobes. Sem luenh d’un café per beure un còp mas au naut d’aquela rua, i a la plaça Juliana Petit. — Te fau saber que dins la poliça lu temps passa mai vista. De que que tu trobas a escrire sus la vila, deu pas i aver grand… ‘tend te, i a mon porta-onda. » Eu s’escartet per respondre, coma se la securitat dau païs se jugava a l’instant. Sonià ne’n aprofeitet per gaitar ela-tot sos coriels e messatges reçauguts sus son telefone. D’autant mai que chamin chaminat, lu coble eriá ‘ribat, sus lu bassuelh dau bar. « Tu veses, sens pas tant vielhs qu’aquò, pòdem aver lu mesma niveu de comunicacion que los jòunes dau jorn d’aüei. Am pus que de nos sietar e non pas nos viesar dins lu blanc daus uelhs, gaitar nos escrans. — Te’n pregue ! Qu’eriá Silvana. Ela voliá far un punt. Quò sembla que dins un afar, nòstre suspect principau a un alibi beton de chas beton. Nòstra darniera ipotesí es un cuòu de sac. — E la responsa es pas balhada dins lu Matsumoto. — Espofidat de rire. — Fas coma la Sylvana, tornes totjorn dire tas eisprecions doas… mas, atend te, i a gaire quò se’n parlet… — Chas te, i a doas oras. ‘Quò fai pas bon vielhir. — Mas ente… La Sonià se metet d’un

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

còp de clavardar sus l’escran de son intelifòne. — Paubra jounessa ! Sem sauvats mai aquò. Ente vai lu monde ? » Dau còp, qu’es lu Alan qu’anet passar la comanda au bar. « Per la goiata un jus de fruch, v-òc-es, de l’ananas, e una biera blancha per me, se v’autres avetz. Non ! Adonc, ‘na botelha de citre, per tot los dos. Quò irá entau. Quantben quò fai ? Vau paiar lu temps que ‘la passesse sos còps de fiu. — Qu’es lu Piarron que me ne’n parlet i a gaire. — La tapeta ? — Mas tu pòdes pas ‘restar coma ‘quò, t’ses lordaud a la fin. — Tu ne’n ses totjorn amorosa ? — Mon paubre amic. » E lu telefonet pausat sus la taula se brandiguet a l’arribada dau textonet. « La morta de la Tots-Sents. — Una morta a Sent Junian. Fiu ! E Platon te contet coma quò se passet ? — Un accident de la rota a la gara. Un borges vengut passar las vacanças au païs, un tipe d’Orleans qu’eisbolhet ‘na paubra filha. — Orleans ! Lu Alan trepinhava, coma lu monde es pitit. Diluns mandin, venguetem mai Silvana per contraròtlar l’alibi dau nòstre suspect principau aupres d’una tipessa d’Orleans ela tot, un pauc leva nas. Balha me lu nom de tos borges. — Suau-suau. Tu vai pas arrestar tot lu monde d’Orleans vengut prener l’aër tres jorns a Sent Junian. Quante tornarem,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

passarem a la gara, vau te montrar e t’eisplicar coma ‘quò ‘ribet. — Lu nom dau tipe ? — Lu coneisse pas. Textòne au Piarron per lu saber, vau i dire que qu’es per te, quò vai li far plaser. » ‘Quò fuguet entau fach. Un « Fontanilhas » de banna coma un « ‘ribe » fagueten se brandar l’escran dau pòrta-onda un còp de mai. « Lu tipe se ‘pela Fontanilhas. — Sonià, te vòle maridar. — Vòle be creire que quò faguet chaud aüei, mas te fau beleu ‘restar de beure. Lu citre es pertant pas dau pus fòrt. — Vertadierament, tu ses una angeloneta de las bravas. » Mesma pas dietz minutas apres, la p’ita veitura de la gendarmeria daissava davalar Severina, la gendarmeta, coma lu Piarron. — Inspector. — Capitaní. Ses totjorn pieton. Fau iò far per un gendarme de pardre tots los punts de son permis. » Qu’eriá pas la prumiera vetz que los dos òmes s’encontravan. Qu’eriá pas la guerra, mai-que-tot pas la guerra de las poliças, mas, qu’eriá pas l’amor non pus. « Inspector, me passe dau vòstre vejaire. Perque ‘quel interest per un fach divers, terrible, mas un fach divers, res de pus. — Dos còps un mesma nom dins dos afars mai doas mortas, aquò me’n balha un pauc.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Los Fontanilhas son dins un afar a La Rochela, quò se’n passa de las chausas chas los cagolhards*. — Autant que chas los pelauds* ! Madama Fontanilhas eriá la mestressa de mon suspect limerò un, a la vetz sa mestressa e son melhor alibi. E te, d’ente suert ‘queu nom ? — Docament pitit, marcha pas arrestar la gent d’Orleans que venen a la campanha. Qu’es la femna d’un tipe que causet un accident a la gara. Eu venguet l’atendre lu dissabde mandin, e aquí, una tipessa venguda pus tòst d’Esgolesme se gietet sos la veitura. — D’Esgolesme. — V-òc-es Esgolesme, dins la Charanta. Vòes ‘na carta de la region ? — Esgolesme ! — Tu ses sadòu ? Se tornet vers la Sonià, de que faguetetz ‘queu mieĳorn ? — Res que nos permenar. Mas me soǌe que lu Alan prenguet lu tique de la soá patrona que ditz los mòts totjorn dos còps. Se un jorn la veses, comprendràs. — Pòde coneitre lu nom de la tipessa qu’aguet l’accident, damandet un Alan, blanc. Balha me son nom. — Maëlina Campanys. Mas siguesse ‘la tóa tuosa, que te fau l’anar charchar a la mòrga aura. — Sonià, te vòle maridar. Torne ‘pelar la Silvana per que ‘la venguesse deman. Pòde passar la nuech chas te. I sem, lu ‘vendre au ser la femna dau nòstre suspect se fai tuar, e aprener aquí que lu lendeman, l’alibi dau nòstres suspect es acodida* ad un accident de la ròta ente i a una

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

mòrta que charcham d’empertot. I sem ! » Sonià, la gendarmeta, lu Piarron gaiteten lu Alan tot üròs, quitament apres far ‘na chaça galera sus la p’ita plaça. « Faguetem nonmàs ‘na permenada, damande de te creire, e atz beguts que de l’aiga. — Capitaní, m’eispliquet d’enquera diluns que Sonià es nonmàs ‘n’amĳa. Seriatz pas un pauc gelós, avancet Severina, la gendarmeta, e las doas femnas se meteten de rire un bon còp. — Faça a una tala coälicion feminima, me semble pas estre de talha per menar la batalha. Esperem la fin de son còp de fiu. » Las chausas fugueten regentadas entau. De’n prumier s’assegurar que madama Fontanilhas eriá totjorn a Sent Junian, puei se trobar un endrech per sopar. Lu Alan passará la nuech sus lu canapet de la Sonià, lu temps que la veitura electrica será a se recharjar a la gendarmaria. Lu dĳòus dins la matinat, l’inspectritz ‘ribará per un second interogatorí.

1 00

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Dĳòus 6, fin de mandinada

urtir, davalar dau tren e passar sus lu trepador de la gara per sinar l’aër, un bon còp coma per chaçar lu restent de l’atmosfèra dau tren. Puei segre la procesion daus viatjors mai son ceremoniau aus porta-ondas. Arribar dins la chambra-nauta de la gara daus Benedetins, ‘gleisa de Nòstra Dama daus Orarís, bastida per los companhons d’un temps industriau beleu, mas d’un monde que la fòrma e la fonccion devián aver una significacion. Degun per far sas Pasques en queu mes de novembre, mas dins quel espací reservat aus fideus, ente las sonoritats se traconhan l’una l’autra, ente la messa daus orarís es balhada entre doas consinhas per la securitat, ente daus uelhs son apres charchar quauqu’un ‘vant de lu trobar dins un susrire. Avant de pertir, ‘quilhs uelhs dins un movament dau naut vers lu bas, coma per saludar, semblaran enquera dire quantben ‘qu’es grand e beu. Madama Fontanilhas ‘queu mieĳorn pardrá pas ‘n’ora dins ‘quela sala a l’espera d’una correspondança. Ela vouguet ben tornar a Sent Junian per respondre a de las questions, mas, ‘la aviá damandat que

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 01

quauqu’un venguesse la charchar a la gara de Lemòtges. Au mitan d’un grop de jòunes quitament tots meitat desmalinats, una punketa mai un chen damandan lu pieçon per poder prener lu trolley. D’una man ferma, la Fontanilhas sarra son sac a man contra ela, coma se ‘queu monde aquí present ne’n aviá apres ela, de l’autra ela ten un pochon marcat dau nom de la sóa libraria. Qu’es la gendarmeta que la remarquet la prumiera. « Boǌorn, faguetetz un bon voiatge ? — Òc, marces. Contava m’entornar nonmàs deman coma ma sor que davala dins lu mieĳorn. Serián remontats tots tres mon marit, Maria-Angelina e me per lu tren dau dimenc, perque pense qu’avecque ‘quela istòria terribla, la veitura es totjorn consinhada. — Enquestar pren totjorn dau temps, mesma per un accident. — Mas, dĳatz perque qu’es una gendarma de Sent Junian que ven me charchar que qu’es la poliça de La Rochela que m’apelet. — Qu’es entau de la vetz. — Aürosadament, ne’n aviam ‘chabat mai las desdicaces de la Amelia Nothomb a la libraria. De las jornadas entau, qu’es be alassant. Fau anar charchar l’autritz, l’invitar per miǌar, preparar l’espací per l’entreten, per la premsa, puei la gent… E qu’es totjorn dins de taus moment que lu personau tomba malaute. Quatre vendosas, d’un còp, la gastrò de la rintrada, e dau còp, me la directritz oblĳada de talhar

1 02

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

dins mas vacanças. — ‘La parla d’una relacion mai una lectriça dins son darnier libre ? — V-òc-es, l’istòria parla d’una tipessa que tomba amorósa d’una autritz a succes. Res d’originau, es l’air dau temps. Aiá pas començat de iò legir quante mos emplejats m’apeleten, pensatz be que los evinaments. Poguí màs desbutar ‘na legida ne’n diagonala. Afe, la jornada fuguet bona per lu comerci. Mas aura, lu legisse normalament, qu’es la mendra des chausas. — Sei pas ‘na granda lectritz en defòra daus romans dins lu domení de l’ucronia. Mon companh, se, es mai un lector de fanficcion. — Ne’n vendam pas. — Quò se descharja despuei la tiala sus los ordinators, las ardesas electronicas o las lisosas, sabe jamai coma fau dire. Eu ne’n dessenha mesma. — Fau far ‘tencion de pas iò vendre, qu’es una question de drech. Podetz contar de las istòrias que fan referença a tau eroï, o tela eroïna, d’un libre o d’una seria de television, podetz los nomar mas fau pas las vendre. Per eisemple podetz dessenhar Superman dins de las adventuras en Lemosin, podetz persentar l’òbra au public, podetz publiar un libret mas nonmàs lu balhar subretot pas lu vendre. » Qu’es entau que la p’ita veitura bluïa daisset la capitala lemosina per la ciutat gantiera. Ad aqueu ritme de parladura, la demiei ora de rota fuguet vista passada. La gendarma laisset sa passagera da-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 03

vant chas ela avant la mieĳorn, quò eriá estat convenut que ‘la passariá a la gendarmaria apres lu marendar. Mesma faça a daus gendarmes e daus inspectors de poliça, madama Fontanilhas sabiá tenir sa plaça. Sietada dins la sala de reunion, l’eschina drecha, una arluciada sus son monde per aviesar lu prumier o la prumiera que se riscará de voler prener la paròla. L’afrontaira fuguet la Silvana. « Marces d’estre tornada per repondre a nos questions. Lu legier movament dau corp de la Fontanilhas eriá pas d’interpretar coma una guinhada per acquiesar mas quauquares mai coma « mon fusilh es charjat, vaque veire sei ta lebra ». Diluns mandin, quante venguetem vos questionar sus vòstra relacion coma monsur Labecqua, nos diguetetz pas que vòstre òme eriá a l’ospitau a la seguida dau malaise qu’eu faguet apres aver aquel accident terrible. — Vos disí queraque be qu’eu eriá indisponible. Me damandetetz pas perque, autradament l’auriá dich. — Aiatz paur de quauquares ? — V-òc-es. Sabetz coma v’autres setz, a la poliça, la gent vos disen quò-quí o quòlaï e qu’es desvirat, interpretat a ne pus saber de que ne’n far. Non, eriá pas disposat a vos parlar d’un accident que vos me parlavatz d’un murtre. — Maëlina Campanys, quò vos ditz quauquares ? — Crese saber que qu’es lu nom d’aquela paubra goiata que… malaürosadament. — Mas avant ‘quela istòria ? Atz jamai

1 04

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

auvit queu nom ? — Non. Vese pas perque la coneitriá, una banturla de Sent Junian. — Qu’eriá l’amanta de la femna de vòstre amant. — Ò la puput ! E be quela quí ! La Anna es lesbiana. Perdon. Vòle dire, e be, Cristian qu’aviá de tot temps dressat un sòcle per paussar ‘quela paubra Anna coma ‘na verja de plastique. — Jamai monsur Labecqua vos parlet d’un sopçon sus sa femna. — Jamai, mas deve dire que dins nòstre contrat i aviá pas de plaça per los apariats de l’un e de l’autre. Vòle be far la psi un pauc, mas per un trachtament priond, fau paiar. De la gent ne’n fan lur comerci. — Jamai un mòt sus sa femna. — Sabe res de la vita de la Anna. L’encontrí quauquavetz que Cristian nos persentet l’una l’autra. Res de mai. Qu’aguesse-t-ela facha banard l’òme coma luquau aiá ‘na relacion ne’n defòra dau coble, sabe pas, mas me pense estre mau plaçada per ne’n jutjar, mesma avecque ‘na femna. E be ! La senta corriá la catisson per se gorinar. Manca d’aprener que la fasiá la borrièra maitot. Quante pense qu’eu me daisset per un pitit mòt dins un jornau intime. » Lu Piarron diguet : « Comprenem be, mas nos mesfiam jamai pró de quò que sembla de las coïncidenças. Madama Fontanilhas, coneissetz Esgolesme. — V-òc-es. I anguí mai d’una vetz, maique-mai per lu festenau de bede de per

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 05

mon trabalh. — La Maëlina Campanys eriá d’Esgolesme, pas de Sent Junian. — Mas i pòde res. Que ‘la siguesse d’Esgolesme, de Sent Junian o de sabe ente, ‘quela filha se gietet sos la veitura. Ela eriá beleu despressiva, sabetz las lesbianas passan pas per estre totas clarasclaras, non ? Ela aviá begut ne’n mai d’aquò. Es beleu un suicidí, e los que sem dins la marda aura, qu’es me e mon òme. — Podetz aver un pauc de respect per una morta. — De que que vos fau de mai ? Voletz mon quasernet d’adreiça per las vòstras enquestas dins lu futur. Voletz metre ‘na piusa de localisacion a mon òme. Dĳatz iò, per mon arma. Sem de la gent onests. La gent d’aquí nos aiman pas, disen que sem fiars. Mas luquau de v’autres seriá pas fiar de s’estre realisat dins un bon trabalh, un trabalh plasent. — Suau, nòstre trabalh es de far de las charchas. — Beleu, mas me songe que i a daus raubaires a arrestar, daus violors, de la gent que desboiran lur compte en banca coma lu de l’estat, daus terroristes, non pas s’atacar a n’autres, mon òme, ma familha e me. » « Pitits » se penset lu Alan, mesma au teatre jugan pas tant be la comedia. « Ai damandat a mon marit de tornar me querre a la gendarmaria. ‘Natz poder lu questionar s’etot. Puei n’autres ‘nam poder tornar viure coma avant e taschar d’obludar ‘quel afar. Paubres, de que que

1 06

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

vos fau d’autres, que me suicidesse en directe dins vos locaus ? Balhatz me vòstra arma, iò fase e apres siretz aürós… — Calmatz vos. Degun vos acusa de quau que siàia. Voletz de l’aiga ? — Vòle la patz… » diguet ela, se prenant lu visatge dins las mans. Pauc de temps apres, un gendarme venguet dire que monsur Fontanilhas eriá arribat au pòste de garda. Coma per aura i aviá pus res de damandar a Madama, avant de los laissar pertir, los dos inspectors de poliça damandeten de poder paussar de las questions a Monsur. E qu’es entau que madama Fontanilhas surtiguet quante monsur Fontanilhas entret. Quala fuguet la surpresa daus dos inspectors de La Rochela de veire intrar dins la pèça una persona mai daus piaus longs e blonds, beleu pus granda que dins lur eimaginacion, mas angueten dau mau per se tener e se gaiteten, blancs. Fagueten se sietar monsur Fontanilhas e comenceten per li damandar se eu coneissiá monsur Labecqua. « Fau totjorn se mesfiar d’una femna trompada, quante ‘la descida de se veǌar, ela fai pas las chausas a meitat. Ma femna me contet tot l’afar diluns quante sei rentrat de l’ospitau, jurt avant que ela mesma tornesse a Orleans per la jornada dau dimars e l’encontra mai Amelia Nothomb. — E autrament, l’aviá desjà rencontrat. — Ma femna l’aviá convidat meĳon quauques còps. Ne’n mai d’aquò, fase de las intervencions dins la mesma escòla a

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 07

Orleans. Es un grand fotografe, sabetz. — Coneissetz sa desfunta femna ? — Non, jamai vut de la vita. — Setz architecte, non ? Trobatz pas qu’aquelas doas istòrias an una structura comuna. — Una coïncidença, malurosa mai-quemai que qu’es me que menava la veitura, mas una coïncidença. Vese pas de structura comuna per las doas istòrias. Eiscusatz me d’estre un pauc fred, mas sei d’una natura racionala, autrament los bastiments tiendrian pas quilhats de’n pè. La creiença es lu domení de ma femna. — Atz beleu rason. La victima que nos menet aquí se ‘pelava Maëlina Campanys, la coneissetz. — Ai desjà repondut aus gendarmes que son aquí que non, coneisse pas ‘quela paubra malurosa. » La Silvana insistet : « Ela ven d’Esgolesme. Una vila que coneissetz. — Pas tant qu’aquò. Ai respondut a un o dos merchats. — E La Rochela ? I trabalhatz ? — Non, jamai, qu’es ‘na vila que coneisse pas. — Grand marces. Se degun a pas pus de question, podetz i ‘nar. » Una vetz los Fontanilhas pertits, lu Piarron questionet los dos de La Rochela sus la figura qu’ilhs fagueten. « Lu prenguetetz pas per una blonda vos capitaní ? diguet la Silvana lu temps

1 08

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

que lu Alan se raclet la gòrja. — De segur que quante lu viguí lu prumier còp, lu prenguí per ‘na filha, mas de faça, non. Alan, te’n pregue, beleu qu’un veire d’aiga calmará ta sarja*. E quela vòtz, que lu Alan mingesse de las peiras tot los jorns, jamai eu ne’n aura una tant grava. Es-quò-pas ? — ‘Quò vai, ‘quò vai ‘nar. Ai engolat de biais, diguet lu Alan, sos l’uelh interogator de l’inspectritz, las cilhas fruncidas. — Lu quite chap de gara se pauset la mesma question, que s’etot esperava ‘na blonda. — De que ? — La Maëlina es pas ‘ribada tota sola a Sent Junian. Ela eriá acompanhada d’una blonda que degun pòt la tornar trobar dins la vila. Sem pertit de l’ipotesi que elas avián totas doas fach ‘na festa per l’ Halloween, beleu a Esgolesme, e que beleu la blonda eriá pertida chas ela per cuvar son beure e que ‘la obludet son amĳa a la gara qu’aquela-quí passet sos la veitura. Apres, perque ela se manifestet pas desempui, ne’n sabem res, mai-que-mai que la premsa ne’n parlet. — Vau vos balhar un pauc de clardat sus l’afar Capitaní. La bruna e la blonda, se qu’es be una femna, las doas parteten de bana de La Rochela. Pense que sus las doas, i a nonmas la Maëlina que beuguet de l’alcòl, la nòstra blonda deviá far semblant. Las parteten ne’n veitura de La Rochela per Esgolesme vers mieinuech, e aura sabem perque n’autres trobavam pus de traças de la Maëlina. La blonda, o « lu » que pensem ad un mauricaud, la blonda

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 09

deu estre de la mesma talha que monsur Fontanilhas, qu’es una estimacion, ‘quela blonda se faguet dubrir la pòrta d’una ostelaria de charma a La Rochela. Qu’es dins una chambra d’aquela ostelaria que la Anna Labecqua fuguet trobada morta, beleu tuada. I a un quauquares de pas clar perque sem de creire que la blonda de l’ostelaria eriá un òme emperucat mas lu Fontanilhas a daus piaus longs e naturaus. Quau que siàia, ente es lu liam dins quela frasa « un òme tua per error la mestressa de la defunta femna de l’amant de sa pròpa femna ». Ente es lu liam dins ‘quilhs quatre-quí ? Perque quauqu’un ven far morir ‘quela paubra filha a Sent Junian ? De que que se passet a La Rochela ? La soá veitura au Fontanilhas a veraiament pauc rotlada ? Atz verifiats ? — Una veitura nueva. E puei, eu eriá aquí a la gara mai sa filha apres atendre sa femna que ‘ribava lu mandin. Eu poviá pas estre dins lu tren e s’entornar de La Rochela ne’n veitura. — E la filha Fontanilhas, ela sap condure ? — V-òc-es, ela es apres aprener. Mas queraque, pensatz pas… mesma se ‘la sembla sa mair. — Vau soschar a tot aquò, vos i soschar, mas crese pas a las coïncidenças mai-metot. Aimariá aviesar los afars daus cabàs de la Maëlina. E aimariá que quauqu’un ‘pelasse la Soniá, ela seriá minharda de venir balhar un vejaire eisterior ad aquela istòria. Li damandarem de res dire, ela m’aidet d’aqueu biais una vetz a La Rochela. Apres quò será l’ora d’anar sospar.

110

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Alan, vos perpausa de coĳar d’enquera una nuech mai vòstra amĳa, prendrai son canapet, passam la nuech aquí. — Non, non, non ! La nuech durmissí sus lu canapet. Durmissí sus lu canapet. Durmissí sus lu canapet. — De que que v’autres atz ? — Prenetz ‘na chambra dins un ostau, qu’es pitit chas Sonià, i a màs un canapet e duerm dessus. Damandatz per durmir a la gendarmaria. La Sonià es nonmàs una bona copina. — Me prenatz per ‘na busa queraque ? E voletz qu’ane chas los polets ? Alan, 'nam dever vos chafrar Jan-Tabaraud. »

Dĳòus 6, fin de jornada

l’eidèia de venir jugar las detectivas jornalistas policieras, Sonià se teniá a pus saber. Sens tròp de geina, tòst intrada dins lu bureu ente erián estalats sus ‘na taula los afars du cabàs, vei-la-quí apres bischar lu monde desjà sietat, la Silvana, la Severina. « Me dise pas boǌorn a me » quò diguet lu Alan, mas ‘la ‘guet pas lu temps de se virar per respondre que lu Piarron entret dins la pèça. « Vau far l’inventarí daus afars qu’erián dins lu cabàs trobat a la gara :

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

111

· daus papierons de banca, · un fiolon de conhàc, · un tiquet de tren per lu prumier de novembre, compostat a Esgolesme a 5 oras 20. Lu bilhet eriá per venir a Sent Junian, · una carta multi-servicís regionala valabla dins lu Peitau Charanta, segond quò que nos diguet Alan, qu’es ‘quela carta que permet de far la locacion de las veituras, de las bicicletas, los trens regionaus, daus bus. — Se la carta pòt estre usada per lu tren, perque prener un bilhet, diguet Sonià. — Qu’es pas la mesma region administrativa, lu papieron 36-15DDE alineat 7b es pas estat validat per los fonccionaris de la Nauta-Viena. — Alan, nos nos passarem de ton eivís, Sonià, sens te comandar, las questions son de pausar apres la persentacion. — Òc patron. · una p’ita botelha de veire sens lu capuchon per la barrar. — O, dau ramune*, diguet la gendarmeta, màs còp-sec ‘la se raviset de veire los uelhs negres daus autres alentorn dau bureu. · « Tōkyō express » un libre dau Matsumoto Seichō. — Vau aura passar a l’inventari dau sac a man qu’eriá conhat dins lu cabàs. Dins lu sac, fòrça pitit, i avià : · un paquet de mochanas, · dau roje, · un porta moneda mai 250 euròs, · un porta-onda que nos servicis dubrigueten per saber quau erián los darniers

112

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

limerós ‘pelats, ne’n parlarai totaura, · un porta-papieron, · un calendier, veiquí, ai ‘chabat. » Diguet lu capitaní. « Severina, sabetz quò qu’es ‘quela botelha. — V-òc-es, qu’es ‘na botelha de lemonada japonesa, mon companh ne’n beu. Aquò se troba dins las espiçarias asiaticas, qu’es ‘na beuvada mai-que-mai ‘chaptada per los bradassats dau japon, qu’es pas força bon mas quò fai stile. — Autra chausa ? Sonià, non pas bargassar, un quauquares de dire sus lu libre dau Matsumoto beleu. — Disiá que deman, vau a Lemòtges, tascharai de passar dins una espiçaria ‘chaptar ‘questa lemonada, per gostar. Autrament « Tōkyō express » es un chap d’òbra. Se me sosvene be, un coble es trobat mòrt, la gent criden au suicidí, mas, qu’es tota l’intrigua, un inspector se rendet compte que los orarís daus uns e daus autres son pas de metre de bana sauv de prener l’avion. Lu tipe monte ad un quai, davala una vetz los tesmonhs pertits e monta dins l’autre tren en faça, qu’anava au mesma endrech, mas pas a la mesma vitessa. Afe, d’aquò que me sosvene. Un pauc coma lu còp que per montar a París, tu prenguet lu prumier tren per pertir, una vetz a Vierzon, ton tren eriá ‘restat sus ‘na vetz e un direct Lemòtges — París te passet davant. — E, quauquaren de mai ? — Aquí, a Sent Junian, sus la linha qu’es possibla de chamjar de tren. Coma i

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

113

a doas locomotivas, una que ven d’Esgolesme, ‘n’autra qu’arriba de lemòtges. Me soǌe que ‘quò seriá pas malaisat de far creire davalar d’un tren alaidonc que venem d’un autre. — Se comprene be, diguet la Silvana, una fuelha de papier e un gredon a la man, i a per los mesma orarís doas locomotivas qu’arriban a Sent Junian, una dins un sens, e una autra dins l’autre sens sus la seconda via. — Quauqu’un poriá far creire arribar de Lemòtges quante eu ‘riba ne’n vertat d’Esgolesme. A la condicion de surtir dau costat de las vias, de marchar baissat d’aicí lu second tren. — Severina, telefonatz au chap de gara per saber l’ora qu’eu ‘resta de trabalhar, ‘vam i passar. — ‘Nam beleu pas aver mestier d’anar a la gara, quò diguet lu Alan, l’ipotesa dau chajament de tren es plasenta, mas Rotlatabilha obluda que la blonda aus piaus longs davalet dau tren d’Esgolesme sens s’acatar de res a 07 oras 15 lu mandin. Rotlatabilha obluda que lu second tren que mena la sola qu’es pas de suspectar doas oras de temps apres. Fau ‘restar de legir daus romans. — Pòdem queraque anar veire ‘quela istòria de dos trens. Qu’es estrange coma sisteme. — Qu’es entau lu dissabde vers mieĳorn, e lu dimenc maitot. — Lotjas a la gara Sonià, aura ? damandet la Silvana per ne’n contar una. — Dĳatz me inspectriça, setz pas sens saber que lu prumier de l’an me faguí rau-

114

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

bar ma veitura a la Rochela. La poliça i es talament fòrta que la m’es totjorn pas estada tornada trobada, despuei sieis mes de temps. Afe, dise quò, dise res, mas dau còp ai lu temps d’aprener los orarís daus chamins de far, mesma daus bus. — Vam ne’n entendre parlar. — De segur, am pas ‘chabats de ne’n entendre parlar de la veitura. — La gara es duberta d’aicí las 20 oras » avancet Severina que persentet la ficha oraira imprimada. Aquò montrava que faliá ne’n voler per venir a Sent Junian desempuei Esgolesme, ‘queu jorn de novembre, i aviá màs un tren, lu qu’avián pres las doas femnas. « Fai veire la fiche Severina. ‘Queuquí… non, circula pas lu prumier, e ‘queu… non pus. E dins l’autres sens… e be pitits, la Fontanilhas prenguet lu sòu tren dins lu sens Lemòtges — Sent Junian » e l’inspector balhet los orarís : Lemòtge Benedetins 08: 22 > Lemòtges Montj ovís 08: 30 Aissa 08: 39 S t Vartunian 08: 52 S t Junian 09: 00

« Vau beleu pas balhar tots los arrests, lu tren ‘riba a Esgolesme a 10 oras 12. — Qu’eriá festa, la Tots-Sents. Veiquí perque i a pas beucòp de tren. E puei la gent se pensen plus libres mai ‘na veitura. Desjà que los dissabde e los dimenc, i a gaire de monde. E lu pair coma la goiata Fontanilhas acerteten aver vuts la mair davalar dau tren, damandet la Silvana. — V-òc-es. La goiata viguet ‘ribar lu

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

115

tren desempuei l’airau ente ela condusiá, d’autan mai que coma lu solelh portava sus las glaças de la veitura, ela aviá tot ubert, mesma lu tet ubrant. Ela aviá mes la clim per se chaufar, quò que fasiá s’emmaronnar son pair. — D’enquera ‘na goiata purrida. Sem pas perdut emb ‘quò. — Se fau ajutar la vejanta lesbiana e alcolica, lu fotografe bredassat per lu japon, lu batissor d’angard que sembla nòstra blonda desconeguda, ‘quela borgesa… nos manca d’inculpar lu companhon perque qu’es un faissiste o la mair qu’es meitat saquetada de portejar los alimauds. — ‘Quò vai lu pair la morala, quò diguet la Sonià, fau ‘restar de visar lu monde desempuei la cuveta de tos chiadors. — Perdon, mas la mair es un pauc petelada mai sos requins. — Te parlava pas de la mair… de qu’es aquela istòria de requins. — Per las lesbianas alcolicas, forçament se las trapav… — Alan ! — Mas queraque, quò sembla que la vejanta, sens qualificatife sus sa seissualitat, titinava, e pas un pauc. Per los requins, qu’es que la mair Campanys ne’n mai de far la psicoterapeuta per la Calmituda©, ‘la es maitot a la testa d’una associacion per sauvar los requins blancs dins la Charanta. — Qu’es quò qu’aquela conaria ? — ‘Na nhòrla, te contarai » Lu Piarron eriá soǌor a costat de la Silvana davant lu tableu mai los trachs per saber los liams daus uns daus autres. Des-

116

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

melar los fius, bastir de las ipotesas. « E los papierons de la banca ? — I a res de ne’n tirar. L’analisa balhet pauc de chausas, son ancians, beleu obludats au fond daus cabàs. Un o dos per de las boticas de La Rochela, un sur París. Lu limerò de compte es pas estat identifiat, parrier per lu telefòne, p’un limerò dins lu repertorí, pas de traças de comunicacions… — Qu’es l’escola de la mair, la paranoïat permanenta. — Vòle be iò creire. I aviá quauques textonets, lu de confirmacion de l’ostelaria a la desbuta de la setmana, lu textonet mai lu code, e daus messatges de son companh, mas semblan pas aver ‘na vita de còble. Ne’n mesma temps, se a Bordeu, ela a Esgolesme, la distança lu fasiá mai soǌar a son perti qu’a son amĳa. — Am las mesma informacions, diguet la Silvana, perpause que n’autres ne’n restam aquí per aüei. Quò fará jorn deman. — Constate que segond lu teoresme dau Matsumoto, ajutet lu Piarron per conclure, qu’es possible de venir dins ‘na p’ita vila tuar quauqu’un e de chamjar de tren per paufinhar son alibi. ‘Quò se pòt tots los dissabde de l’annada de 13 oras 05 a 13 oras 15, sauv per la Tots-Sents. Mas ujan, quauqu’un prenguet un grand plaser de venir a Sent Junian esbolhar ‘queu teoresme. ‘Quauqu’un se païá los nòstres fiolons, sabe pas ente, mas quauqu’un o beleu quauqu’una se mòque, sabe pas ente mas quauqu’un se ficha de nos. — Calma te Piarron, diguet Alan, la sò-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

117

la aquí de coneitre tant lu Matsumoto per cur, tant tots los orarís de tren de Sent Junian, de Lemòtges e beleu de París, qu’es la nòstra Sonià. E serem de consent, te coma me, de pas passar las menotas a de las pitas mans freulas coma l’aurelha d’una tassa de porcelana. — Que ma man encontresse ta jauta e tu vas veire las mans de porcelana coma las son freulas. Pensas beleu coĳar coma me e me ficelar dins lu liech, entau, la novela suspicionada se tirará pas. Mas mesfia te pitit, que los gendarmes damandessen a la freulena lu nom d’un complicí, balharai lu teu. »

‘Vendres 7, lu mandin

oma tots los jorns desempuei tres mes, lu capitaní apres ‘ver surtit daus locaus de la gendarmaria passet saluar los dos de permanença e afrofeitar daus darniers racontards de la vila. « Capitaní, l’adjudant Delòrme damandet au telefòne qu’anetz chas se. — D’enquera la veitura. L’am pertant be tornat trobada. — Fau pas li ne’n parlar, ‘quò fai pas desjà pas fòrt mai sa femna. Non, ‘questa vetz, qu’es per de las pelhas. — Daus pelhons ?

118

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Òc, daus pelhadís qu’eu trobet dins ‘na pobela de la gara de Sent Brecí. — Sent Brecí ! E perque qu’es a me de me’n ocupar ? Afe, vau damandar a Severina de me condure. — Eu torna dins quantben de temps lu permís capitaní. — Jurtà la fin de l’annada. — Lu còp que ven… — Brigadier, i a lu telefòne que damanda a vos escotar » diguet eu ne’n surtant dau pòste de garda. Daus vestits trobats a la gara de Sent Brecí. De que qu’es d’enquera ‘quela istòria. Delòrme es un bon garç, mas faliáu pas tròp li ne’n damandar, o tot au mens un afar apres l’autre, autrament eu desboirava un pauc las chausas, coma si un complòt eriá ordit per despechar sa fin pròpria, la fin daus seus puei a la sega la fin dau Lemosin, de l’Euròpa e de la Terra. Qu’eriá estat entau que sa femna portet lu pete sus los bomians per sa veitura envolada alaidonc que ela l’aviá laissada sus lu champ de feira de Sent Junian e que ela aviá obludada estre rintrada mai la filha. Afe, tant ‘nar veire, aquò chamjara de la jornada d’ier, que los nervs son estats mes a meschaënta sauça. Un quart d’ora apres, conduch per la gendarmeta, vei-lu-quí arribat a la gara o b’etot coma iò disan la gent autorisats, au punt feroviarí de Sent Brecí. « Un quauquares adjudant ? — Daus abits. Los viguí quante surtissí de la gara. Qu’amenava mon garçon pre-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

119

ner lu tren de 6 oras 54 per Lemòtges, apres eu vai, mai daus companhs, a París puei Berlin, per los 25 ans qu’ilhs fagueten s’esvedelar lu mur. I a pas de rasons que quò se passesse mau. Afe, veiquí pas qu’anava per gietar un papieron dins la pobela que coma daus piaus blonds despassavan d’un pochon, e au pè de la pobela, de las chauçuras de femna quasiment totas nuòvas, que las lumiras de ma veitura fasián ne’n lusir los pitits brilhants, autradament, las auriá beleu pas vudas. Los afars degueten davalar dau pochon la nuech quante quò plouguet. Apres, vos telefoní mas branchatz jamai vostre telefoneton. — Crese que v’autres deguetz mau intrar mon limerò. Autrament, farfolhetetz un pauc alentorn. — V-òc-es, apres vos aver ‘pelat. Ai triat ‘quò que sembla venir daus viatjors, los papiers gras, las botelhas e las canetas, de ‘quò que pense estre tirat dau pochon, las chauçuras que una es estalonada, i a lu talon esbolhat aquí, una peruca, una rauba e un manteu. — E daus gants ? — Ne’n metí capitaní ! — Non, vòle dire, es çò que vos trobetetz daus gants dins la pobela ? L’inspectritz me parlet que sur lur morta i aviá de las traças daissadas per de las mans gantadas, beleu de cuer. — Aura que quò fai un pauc pus jorn, vam beleu los trobar. Sauv se un chin los prenguet per jugar. — Nos fau damandar qu’una esquipa venguesse per folhar los alentorns de la

1 20

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

gara e alaï sus la rota, dins los vargiers. — Apres vos aver ‘pelat, prenguí la pena d’avieisar los orarís de tren… — Non, non, adjudant, diguet lu Piarron, ne’n pòde pus daus orarís de tren. Ne’n pòde pus de crosar quilhs que passan los jorns de luna plena mai los daus jorns d’avant lu chamjament d’ora e de pas obludar lu pitit limerò que vos ditz que finalament lu tren de mieĳorn passa be queu jorn mas a la demiei, ne’n pòde pus. — Pertant per Sent Brecí, qu’es pas malaisat, lu dissabde n’i a un dins un sens, un dins l’autre, e lu prumier de novembre, p’un tren passava. Coma iò dissen los dos dins lu pòste, eu passet ‘queu dissabde mas se ‘restet pas. — Vau far de las fotografias de la rauba e dau manteu per los envoiar a la Silvana. Ela vai nos dire se son los mesma que sus lu filme de l’ostelaria. — Ela vai restar la chinesa ? Diguet lu Delòrme — Dire « l’inspectritz » chaulhariá pas vòstre ben. — Perdonnatz me. — Silvana, mai lu Alan, avián de las chausas de veire coma la goiata dau Fontanilhas. Crese pas que ‘quò siguesse una bona pista. Partiran de ser o beleu deman mandin. Dĳatz me Severina, qu’es aisat de marchar coma daus talons entau nauds ? — Pòrte jamai de talon, sei pas ‘na vilauda coma madama Fontanilhas me. Mon companh semblariá pitit pitit a costat de me que portesse daus talons tant nauds, desjà qu’eu es pas grand. — Qu’es de jugar au basquet que vos

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 21

faguet tant frutjar, diguet lu Delòrme — Non pas dire de las connarias, prestatz me vòstre metre ? Mai de quinze centimetres, fau saber marchar coma una parisiena dins pigala. — Severina, totas las parisienas son pas de las borrieras, afe. — Ublidam la parisiena, las son per un òme perque quò chauça grand, qu’es pas marcat mas beleu dau quarante dos. » E los tres gendarmes d’aviesar las chauçuras, la rauba e lu manteu. L’esquipa de renfòrt arribet e tòst vista, las chausas fugueten organisadas per taschar de trobar, beleu d’autres abits, d’autres afars, totas chausas que semblan importantas. Una ora pus tard, los gendarmes fagueten un punt sus las trobalhas : daus papierons, de las reclamas, quauquas botelhas de plastique, per l’esquipa de la rota e la de las vias. L’adjudant s’eriá servat los alentorns de la gara, emai ‘la siguesse barrada, eu prenguet un grand suenh de visar pertot ente la gent poden passar, de l’airau per stacionar a l’endrech per los bilhets. E còp sec, eu se metet a s’esbramelar « aquí, aquí, un bilhet ! Un bilhet gietat, un tiquet de tren datat dau prumier. Lu prumier de novembre, un jorn que p’un tren passava. Gaitatz, eu sembla tot nòu, mesma una setmana apres. — ‘Quò faguet bon maitot, diguet un gendarme, sauv ‘questa nuech que quò la videt. — Obliterat a Esgolesme, afe, vòle dire compostat a 5 oras 21.

1 22

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Am son besson a la caserna. Marces adjudant, qu’es un bon trabalh que faguetez aquí. Pense pas que trobarem grand chausa de pus aura. Podetz dire a las esquipas d’arrestar las charchas e de s’entornar Sent Junian. Vau rintrar mai Severina. D’enquera un grand marces. »

‘Vendres 7, fin de matinada

que l’acueilhet Q u’esquantela‘la Severina garava sa p’ita veitura sus

l’airau reservat per los lotjaments de las familhas daus gendarmes. « Mesfia te, tu i venes de mai en mai sosvent, dins un mes, tu ses instalada e dins tres, tu ses maridada e dins un an, i a un goiat d’eissit. — Quò vai, v-òc-es, vas pas t’i metre t’etot, e puei sei pas segur de voler anar far las empletas. — Qu’es per rire, d’autant mai que qu’es pas lu Piarron que te iò fara. — De creire que lu Alan es malaute e que qu’es contagiós. — Qu’es de l’umor, nom de diu. Dĳa me, de que qu’es ‘quela musica dins ta veitura ? — Iò prenguí pas mau, diguet la Sonià, perque quò ven de te. Mas tornes i pas de tròp. La musica, qu’es un album de la Mau Cofada. Ai convertit lu cede per las metre

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 23

dins mon mena-bruch, pòde te prestar lu disque. Atrapa quò dins lu cofre, quelas quí son per te e ton copanh, ne’n prenguí una diesena de mai per l’esquipa de chòc. — Marces goiata, qu’es mon tant aimat que vai estre a la festa. — Mon tant aimat… seriosament, atz 20 ans tots dos, parletz pas coma daus pitits vielhs. — Ò te, tu ses queraque pas un modele per la jounessa, quau qu’ela siàia, de tot biais, tu ses una anarchista. — Van estre aürós mos copanhs anarchistes, per ilhs sei mas ‘na p’ita borgesa, pas una revolucionaira. ‘Tend te, escota quela quí, paubra goiata normala, escota « filhas que setz a maridar, filhas que setz… » qu’es pus luenh « quand sera per te maridar, que lo pressar te tengue pas, siàias ben intelligenta, e dĳas pas totjorn « òc ben », coma una inocenta… » bon, sem pas aquí per nos planher, sabes de que que balhet l’interogacion de la goiata, queu mandin ? — I a mielhs marce Delòrme. — Lu complotiste ? — Lu que parla a las fadas. Marcha veire, goiata ! » E la gendarmeta la menet dins la sala que ‘quò s’i parlava pelhas, peruca e chauçuras. « E be ! Preparatz Dimars-gras d’abora ujan, a pena Halloween passat, e sens aver vut la Nadau. — Lu Nadau, goiata, fau dire « lu », faguet ‘na votz darrriera ela. — Setz ‘nat aviesar sos la coeta dau Peir Nadau per destriar « la » dau « lu » ?

1 24

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— Laissatz Silvana, son los rostons daus renes qu’inspiran nostre estaracademician. Vos contrarai apres marendar. — Vas pas contar nòstra vita. — Parlava pas d’ier au ser… aura que tu sabes legir, te veiquí lu darnier libre de la Amelia Nothomb coma tu me iò damandet, ‘la te lu desdicacet. — Marces coma eriá l’encontra ? — Mielhs que son libre, e dise aquò sens pensar a mau. Deve dire que lu personatge Nothomb es vertadierament fin. Afe, te’n parlarai apres. — Vas ‘chabar per prener pension, diguet lu capiteni ‘na vetz entrat dins la sala, mesfia te, la cantina es pas de las melhors, qu’es la mesma que la meĳon de retirada. Silvana, adonc, l’interogacion de la goiata. — Qu’es la mesma que sa mair. De creire que la sauteten de bana de la jarra dau Jupiter. Quò balhet res de res, mas de çò que vese, v’autres perdetetz pas de temps. — Delòrmes ramasset tot quò-quí. Las chauçuras son ‘na talha per òme, ‘las son estadas pauc portadas, qu’es perque quò brilha tant, i a un talon d’esbolhat. Quòquí eispliqua beleu quò-laï. — Quarante e dos ! De veire coma ‘las son, me pense que me que fai dau trente e set pòde las metre, e marchar un pauc avecque una vetz ficeladas, marchar mai far quauques pas, malaisadament de segur, beleu coma una banturla, mas segur pas per picar un 100 metres. — Pense que coneissetz la rauba e lu manteu. Per la peruca, i a res de nòtar, qu’es ‘na peruca de melhor qualitat que

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 25

quò que trobam abitualament quante quauqu’un vòu far ‘na connaria. De segur, la trobalha dau jorn es lu bilhet de tren perque aquò acertana que los pelhons trobats son quasiment los de vòstra blonda misteriosa. — E mai qu’aquò, l’interompet la Silvana. Eiscusatz me de vos marchar sus los mòts, mas queu bilhet nos permet d’en rabatre que tot se faguet d’un biais improvisat. — Vos vos avancetz beleu un pauc ? — Non ! Crese que sus las doas personas, una aviá mai begut que l’autra, beleu per obludar la morta. Beleu mesma que son pas los murtriers, beleu nonmàs los spectators. Begueten per obludar, per se calmar, sens tròp saber, ilhs o elas vougueten s’enfure de La Rochela d’aicí Esgolesme, beleu per passar prener daus afars. E aquí, pus de bataria, beleu la famosa pana dau branchament que n’i comprene pas grand chausa. Adonc las personas descideten de prener un tren, lu prumier tren per fure, luenh, luenh. La Maëlina, perque ‘la es pus esmechada, ne’n faguet una e son det ‘pulhet sus Sent Junian. L’autra persona a la desbuta trobet l’eidèia pas necia, e veilas-quí apres se la jugar « Telma e Loïsa »* au mitan de la Charanta Lemosina. Una p’ita vila per bastir una novela vita, o beleu se cachar avant sabe pas que. I a beleu un chause que se passet ne’n chamin, un quauquares que manhet lu travestit qu’eriá pas sadou e los progiers fugueten desboirats. ‘Queu mandin, passeten veire los tipes

1 26

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

a la gara, avant d’anar chas los Fontanilhas. A 9 oras 05, ‘queu ‘vendres mandin, qu’eriá la mesma equipa que lu prumier de novembre. E los tipes fugueten pas muts sus las doas femnas, o una femna de bana coma un travestit. Entre los viatjors que se fagueten bischar, la bruna que badet avant de ‘ribar aus chiadors, ‘la mesma que montret sas malinas ad una femna d’una trentena d’annada, e d’enquera lu contraròtlor seriá pas intervengut, que la gent aurián poguts se creire sus Canal+ de visar la television ne’n releu* lu prumier dissabde dau mes. E la paubra femna que cridava, que cridava. La blonda intervenguet ela tot, balhet a beure a son amĳa e prometet de la susvelhar. Arribadas a Sent Junian, elas torneten menar la javanha. Veiquí la bruna que s’esvedelet dins la gara, la blonda esseiet be de la quilhar de’n pè, mas sens i ‘ribar. Qu’es lu chap de gara se-mesma que reüssiguet a la menar dins la sala, e la sega, la coneisset, mielhs que n’autres. Veiquí, perque me pense que un bilhet Esgolesme — Sent Junian es una improvisacion. Un mejan per nos pardre eriá estat de ne’n prener un Esgolesme — Lemòtges e de davalar au mitan. Qu’es entau que fan los que volan pas compostar los bilhets. ‘Chaptan quatre o cinc bilhets e balhan au controtlor un vielh tiquet compostat dins una autra vila. Lu temps de se far eisplicar lu per e lu contre, de montrar los compostats per provar qu’ilhs prenen lu tren suvent, los pas compostats per provar lur bona fe, lu controlor laissa passar. Qu’es conegut coma Artabant. Mas, emai po-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 27

guese pas saber coma ‘queu bilhet ‘ribet a dins la vila de, coma v’autres diguetetz ? — Sent Brecí — V-òc-es, emai poguese pas saber coma ‘queu bilhet ‘ribet a Sent Brecí, me pense que l’òme emperucat es quauqu’un qu’es pas entierament sus ‘na terra desconeguda dins ‘queu cuenh dau Lemosin. Apres, perque Sent Brecí, misterí. Crese pas que i aguesse un complicí a Sent Junian per lu menar alaï. Atz v’autres estenduts las charchas de la blonda sus tot lu canton ? — Des que l’adjudant balhet l’alerta, diguet la Severina — Sem pas luenh d’aver tot los bocins de l’enigma, faguet remarcar lu Piarron, ne’n sem pas luenh. Perpause d’anar marendar, prendrem l’aperitife a la pizzeria. — ‘Tend te, coma tot lu monde sap que i a pas d’alcòl dins una gendarmaria, aviá soǌat a la beuvada chimica que nos parlet Severina ier, lu ramune. — La jounessa d’aqueu païs es perduda dins las japonesarias. — Escotatz me lu vielh cobes, dins mens de cinc ans, eu pausa son cuòu sus un chieron sus lu pòrt de la Rochela per passar lu temps a far daus comentarís, e dins lu temps, dins ma jounessa… — Plasentava. — Ne’n sei pas certana. Afe, Veiquí per vos. Alaidonc per dubrir, fau dòstar la capsula e ‘pulhar sus la bilha. Mesfiatz vos, que quò ne’n metesse pas pertot. E zi ! Per beure i a mas de la tener dins lu bon sens, qu’es de dire de far tener la bilha dins las marcas dau còrs de la botelha, au-

1 28

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

tradament, ‘questa mesma bilha bloca la lemonada. — P’ita, vaque aquí que te bische. Tu ses la goiata la mai eistraordinara que coneisse. — Silvana, qu’es res de mai que de la lemonada. Fau beleu pas eisagerar. — Óo que non, ajutet lu Alan, tu venes de nos balhar « un calau pró gròs per estre ‘na perla d’una ustra e tròp pitit per estre l’uòu d’una moeta » coma iò diguet lu medecin daus pompiers de La Rochela. Lu capuchon trobat dins la chambra eriá lu de la botelha de, coma desjà, Severina, — ramune, — Mai lu « r » rotlat e l’accent coma faguetetz totaura, — ramune — Quela bela linga que lu japones. De segur, lu labò aviá be trobat de las traças de lemonada dins lu bocin de plastique, qu’es aures qu’un boschon de, Severina, — ramune — Qu’es aquò que deguet se servir lu Labecqua dins sa cosina, ‘quò me sonet sus lu còp, pas lu balirtint que faguet la bilha dins la botelheta, mas de quò qu’eriá quela aiga colorada. La soá eriá pas persentada parrier, lu plastique negre cachava la bilha. Eu deguet menar ‘quò de París, de la meĳon dau Japon. — E degun au labò s’avieset que lu filetage eriá dins l’autre sens, faguet lu Piarron que chabava de desmontar sa botelha per destriar lu capuchon de la bilha e dau junt. — De segur, qu’es pas colhon, la pression bloca la bilha, mai lu junt, ‘na vetz

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 29

uberta la bilha davala, um pòt beure, e i a doas còchas per tener la bilha. La botelha pòt estre tornada utilisada. Qu’es mens aisat que las chòpinas de biera, mas pas colhon coma sistemi. — E qu’es una bilha entau qu’estofet vòstra morta ? damandeten de bana Severina e Sonià. — Beleu que qu’eriá pas vougut finalament. Mas vem vista saber ente lu Labesqua ‘chapta sas botelhas, se ‘las son consinhadas o pas. E eu vai dever nos dire coma la bilha d’una d’aquelas botelhas se trobet dins la gòrja de sa femna e coma faguet la botelha, sens etiqueta, per se trobar dins un cabàs a Sent Junian. Sonià, tu ses mon invitada a mieĳorn. Pus de manieras intra n’autras doas. — Vòle be Silvana, mas vòle pas jugar a Telma e Loïsa dins un tren coma te, e pasmai dins ‘na veitura de poliça. Anetz, apres miǌar vos conte ma vita de Nanò’crivana de linga lemosina dins un monde beu. — Ta vita de que ? Qu’es aquò qu’aquela bestia d’enquera ? — Apres marendar.

1 30

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

‘Vendres 7, apres marendar

lan lancet dins la direccion dau Piarron : « Per nos calar, vau mielhs un estomac plen qu’una rauba trobada a Sent Brecí, — I a mai d’una chausa que vau mielhs aver qu’una autra, per eisemple « vau mielh un chen que troba que dietz que charchan » e per aura, aimariá ben estre un chen per trobar, perque dins aquel afar, nos manca lu bocin lu mai important. Coma diguet Sonià de te, a v-òc-es, l’estaracademician, adonc, coma tu semblas aimar far l’estaracademician, « vau mielhs bon baston per marchar que meschaënt companhon ». Vau comandar per lu càfe, ne’n prenetz un chasqu’un ? Un decafeïnat e un tè per te, òc ! — Sonià, dĳa me, qu’es quò qu’aquela istòria de roman. — Ò Silvana, crese que me sei atalat a un afar tròp gròs per me. D’alhors, qu’es la rason per laquela aiá damandat au Alan de venir dimecres, coma policier, sens iò voler, quò devenguet la rason perque setz aquí. Veiquí, de’n prumier, lu temps d’una competicion internacionala, una competicion ente i a res de ganhar, dins una mesada nos fau escrire una istòria, dins lu stile que volem, poësia, roman, novelas agro-

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 31

padas, autò-ficcion, teatre, raibaria o un policier coma decidí de iò far. Chaussisí una enquesta au temps de l’atge-mejan. A la desbuta de tot, i a un rei que balha una corona de perla ad un chivalier valhent sus lu terrenh a la guerra. Eu li damanda de la porter per amor per se, quò que fai que la reina iò pren mau e decida de tuar lu chivalier. — Entau, d’un zau sec e breu. — Non, pas de costeu dins lu dos, ‘la l’estofa mai una perla, un pauc coma vòstra morta de la Rochela. E aquò iò sabiá pas vos jure. — Sonià, t’arresta còp-sec, se dins la sega i a un tren que arriba d’ente sabe ieu perque ‘quò fai ben de metre un anacronisme, per lu còp, vau me far de las eidèias. — Mas non, mas non, qu’es pas tant complicat qu’aquò. Adonc, la reina tua lu chivalier, e dès lu prumier chapitre, iò dise, afe, iò laisse entendre sens clarament iò dire, autrament quò serv a res qu’escrivesse 50 000 mòts. Mas, me, coma sei l’escrivana, dise que la reina es ad una messa dau ser quante arriba lu murtre. ‘Donc, la reina que tot lu monde suspiciona, dise clarament que ‘la pòt pas estre au forn e au molin. Ne’n fase una tipessa que degun pòt veire ne’n pintura. Los quite monges que pertant, de menar l’enquesta deven far en sòrta que ela siguesse pas inquietada. Son aquí per protejar la stabilitat dau poder reiau. Dau còp, fase venir daus trobadors per menar una enquesta paralela, son ilhs que van desmascats la reina.

1 32

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

— E be, dĳa me, e fau contar tot aquò sus quantben de pajinas, 300 ? — Non, 50 000 mòts, quò fai 170 pajas. Mas pòdem far los rebeus, i a las reglas e l’esperit de las reglas. Coma me iò diguet una vetz Claudia Pelhon, una amĳa bloguidriça « vau mielhs estre bela e rebela que vilana e revilana ». — Paubra pita. E coma tu fas per reüssir de far creire que la reina es ente ‘la es pas ? Perque ne’n sem un pauc aquí n’autres. Am una blonda mai daus piaus longs o un maricaud que se fai passar per una blonda, sabem pas ente eu se troba e aimariam lu saber. — Quite de ne’n contar un pauc, de me trompar, escriguí que tot lu monde la viguet intrar dins la gleisa, que dins ‘quela gleisa forçament tant negra que dins lu cuòu dau lop, dins ‘quela ‘gleisa la cort aviá un espací per ela tota sola dins una mezzanina. Adonc tot lu monde present la viguet intrar e montar, mas despui lu desbas degun auriá poguet jurar que ela i restet. Sauv que tots vesen sos gants que despassan dau balcon. E vertadierament, ela eriá aquí ad aqueu moment. Mas ela realiset que qu’es la fin de la guerra e dau mesma temps, qu’es lu temps d’una festa regionala, quò que fai que ela se troba soleta sus la mezzanina. Es entau que ela pòt davalar discretament, prener un chavau e anar a l’auberja tuar lu chivalier per una escorchiera. Degun la vei perque tot lu monde es dins la rua principala a far las corsas. Ela tua lu tipe e s’entorna. Critiquetz me pas ! Es pas l’intriga dau sègle.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 33

— Qu’es mai-que-mai que ‘la aguet beucòp de chança ‘quela reina. Anar a la messa mai l’enveia de tuar quauqu’un, s’avisar que i a pas grand monde, daissar un pitit quauquares per far creire, trobar un chavau, traucar la vila, tuar e s’entornar sens se far veire, surtir de la messa sos gants a la man. — Urós asard, tot simplament. Perque que quò seriá pas de creire ? — Lu li ai ditz ‘mercres, que dins la vertadiera vita quò pòt pas arribar, una tala chausa. Mas tant parlar aus murs. — Atz rason per ‘queu còp mon Alan. Sabem que lu asard, las coïncidenças, dins nòstre trabalh, quò eisista pas. Mas, pòdem maitot nos inspirar de la ficcion, per eisemple, trobe que lu chivalier mòrt sembla un pauc la nòstra Anna, inversada, perque qu’es ela la banarda. La reina poriá estre la blonda aus piaus longs, mas beleu que nos fau damandar a la nòstra Sonià lu nom de la blonda ? E d’ente venen sos gants ? — ‘Restatz ‘quí Silvana, la vejanta es morta ela-tot, paubra femna, quò ditz lu Piarron, e taschatz de pas tochar un piau de ma Sonià. — Marces mon grand, per totjorn i a una plaça per te dins mon cur, mon chivalier a me. — Mas, i pensa mai ‘quela reina que vai vista d’un endrech l’autre, diguet Alan, atz contròtletz los bilhets de la Fontanilhas, perque per venir a Lemòtges… non, me’n conte… ela ven d’Orleans, i a qu’una linha de tren. — Te’n fai pas, ela nos montret daus

1 34

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

bilhets compostats. Qu’eriá malaisat per ela perque ilhs li servan de marca paja e que dau còp, nos nos trobatem mai una vintena de bilhet, mesma daus ancians coma dau mes de febrier. Viguetem lu Orleans — Chasteu Ros que ela passet la nuech a la gara. — Ela nos contet « coma una mens que res » mas li damandetem pas los bilhets. — Vesetz, qu’es aisat de laissar pardre un indicí, adonc mon istòria es beleu pas tant necia qu’aquò ajutet Sonià. Mas d’enquera ‘na vetz, qu’es lu chamin que compte, las intencions. E puei lu tipe que farjet lu concepte dau NaNoWriMo iò ditz se mesma « de la quantitat, la qualitat vendrá apres » o quauquares entau. Los americans son pas tant formalistes que vos, aürosadament, entau fasent ilhs fan, e quante davalan, se tornan quilhar de’n pè mai l’eisperiença de la davalada. Apres per lu nombre de mòts, migretz pas ! Compte jaspir daus bocins de l’actualitat per emplir l’istòria, o per eisemple los pitits rens que vos tomban dessus, coma ‘queu mandin… Jan la Critica, sens te comandar, balha me mon sac. ‘Queu mandin, quante aní far sinhar lu libre per Alan, o b’etot au moment de l’entreten que parletem un moment totas doas l’Amelia e me, repartissí mai un papieron qu’eriá pas lu meu. Per me, qu’eriá un papier de res, mas beleu que per ela, pòde pas saber, d’autan mai que au mitan de las datas eriá marcat un haiku, sabetz los pitits poëmas japones ne’n 17 sillabas e persentats sus tres linhas. Ne’n lu li tornant,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 35

disí a la Amelia que se ela me’n balhava lu drech, ‘queu haiku, lu metriá emb plaser dins mon NaNoWriMo. Ela ‘gaitet lu papieron e me’n eispliquet l’istòria. A Orleans, ela s’aperceguet qu’ela aviá perdut son calendier, e lu sòu papier per li ‘pelar sas datas apres Orleans, qu’es la directritz de la libraria d’Orleans que lu li balhet, la vòstra madama Fontanilhas. Qu’eriá pas complicat ne’n mesma temps, ela sinha los libres dins las vilas lu long de la linha dau tren, Orleans lu dimars, Vierzon lu ‘mercres, Chasteu Ros lu dĳous e Lemòtges lu ‘vendres. La darniera data marcada dessus lu papieron eriá per Lemòtges. La segua de son periple sinhataire es dins l’autre sens, crese que ‘la me diguet que ‘la montava de Caurs per Briva, puei Perigús, Bordeu, e apres, ne’n sabe res, d’autan mai que son pas mos afars. Per ne’n tornar au poëma, La Amelia pensava que lu haiku eriá beleu de la directritz perque ‘la la viguet tirar lu papier de son eisemplari de « Petronilha ». Qu’eriá coma un marca paja. ‘Tendetz v’autres, vei-lu-quí. » E apres ‘ver surtit un papieron vert botelha, e apres l’aver desplejat coma ‘na carta rotiera, Sonià comencet de legir lentament : Sabe tot, aura Mesma quante van florir Mas crisantemas.

Alan eschapet daus màs, màs, màs ! Tòst seguit de l’inspectritz que diguet ela-

1 36

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

tot mamesar*. Fai veire ‘queu papieron que iò vise. E, la faça blancha coma se ‘la ‘viá vuda ‘na torna, ‘la tardet pas a lu balhar au Alan que ne’n tirava una loǌa entau s’etot. Còp sec eu se metet de fotografiar lu haiku, un còp, dos còps avant de l’envoiar per textonet. Qu’es pas v’rai ! — Podetz nos eisplicar tots dos ? Silvana, se us platz ? — Sonià, vòle te bischar. — La gent van se dobtar de quauquares Silvana. Emai quò siguesse possible aura, compte pas me maridar, mesma mai ‘na goiata, mai-que-mai que sem pas fiançadas totas doas. — Migra pas p’ita, ai mon òme, e per lu maridatge, i pense mesma pas. Mai seriosament, ‘nam far sens esperar los resultats dau labò perque songe, merce a tu Sonià, qu’am nòstre ‘vendres apres mieĳorn per arrestar la persona copabla daus dos crimís. »

‘Vendres 7, apres mieĳorn

arrier tant de contravents barrats, lu diable se riscaria pas de venir pardre son temps. Un escurou passet d’un costat de la rua l’autre. Eu davalet lu long d’una gostiera d’aicí lu trepador, puei prenguet

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 37

coma la pausa avant de fure davant lu bruch que montava la pita còsta. ‘Quò fasiá chaud per una desbuta de novembre, chaud mai un pitit vent en queu desbut d’apres mieĳorn, un vent que peinava de balaiar las fuelhas mortas que trainavan en pauc pertot. ‘Quò virava sec avant de ‘trappar la rua montanta, e lu paneu d’arrest portava las traças de las dificultats encontradas per quauquas camionetas a saber freinar quante qu’es d’enquera temps. Los capòts se vesian pas darrier lu bocin dau mur, mas lu bruch faguet se virar tot parrier los rideus de la bastissa, e los òmes e femnas de l’òrdre chabavan de surtir que la pòrta eriá duberta, e sus lu bassuelh, la familha Fontanilhas. « D’enquera. — Ò prenatz pas entau, emai ‘quò siguesse la darniera vetz que venen. — Intratz ! » E tota l’esquipada entret, los dos policiers de La Rochela, Silvana e Alan, los dos gendarmes de Sent Junian, Piarron e Severina, sa conductritz, e la Sonià qu’aviá prometuda de se far tota p’ita. Tot ‘queu monde se sietet faça aus Fontanilhas, sauv la Silvana que menava la dança. « Ai una istòria de vos contar madama Fontanilhas, vau iò far coma iò crese. Pòde m’enganar dins quauques detalhs mas me songe que seretz aquí per me destrompar. ‘Quela istoria comença i a 5 ans d’aquò. Lu temps de jornadas consacradas au Ja-

1 38

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

pon. Encontretetz ad aquela epoca monsur Labecqua que fuguet vista vòstre amant. Qu’eriá un grand amor, beleu pas dins la legalitat, dins l’òrdre dins luquau vivetz. L’amor, quò se comande pas. Un amor mesma que vos aidet de surtir de la despreission ente vos vos languissiatz apres ‘ver perdut un eifant e apres aver apres que vòstre òme eriá pas un angeu. Tornetetz mesma trobar un trabalh, dins un domení qu’eriá per vos plare. Un temps soǌetetz dubrir una seconda botica dins la vila ente viu vòstre amant, La Rochela. Un jorn que fasiatz de las recharchas per una locacion, i a beleu 2 o 3 ans, tombetetz sus monsur e madama Labecqua. Aquí, un còp de mai l’amor vos marmusa de las chausas a l’aurelha. Tombetz amorosa de madama Labecqua ‘questa vetz. Qu’es vòstre drech, sei pas ‘quí per jutjar. Nòte solament de las doas o tres vetz que nos diguetetz aver vuda ‘quela paubra Anna Labecqua son de multipliar per un bon cent. L’amor mai d’una vetz comanda e qu’es beleu mesma madama Labecqua que vos incitet de publiar vos haiku dins un libreton. Qu’eriá coma se lu languissament eriá cuat per un bon bocin de temps. Mas, lu temps passa e, madama Labecqua vos damanda de mai en mai suvent de laissar vòstre òme per venir viure coma ela. Que per ela, los rendez-vous dins l’ostelaria, quò ‘nava qu’un temps. Per vos, la situacion presenta eriá pertant un equilibre, freule, mas bassetz satisfasent. Nòtatz be que prenguetz ‘na risca granda de la menar dins la mesma ostelaria ente son òme e vos vos rendetz.

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 39

I a beleu tres mes d’aquò, madama Labecqua encontret una vejanta a Esgolesme, Maëlina Campanys, e fuguetetz pus la sola femna dins sa vita. Ela prenguet la mesma risca de la menet dins lu mesma ostel. Emai la regla dau personau siguesse de pas tròp regardar la clientela, setz totjorn venguda testa nuda, retenguda, ben ‘bilhada per monsur, un pauc pus passa partot per madama. Per pas se trompar, ela preniá totjorn la chambra 19 per Maëlina, la 18 per vos. Aprenguetetz aquela seconda relacion i a quauques 15 jorns, 3 setmanas, e aquí, non pas iò dire, non pas ne’n parlar, non pas far una scena, escriguetetz dins son jornau intime « sabe tot », ne’n imitant son escritura. Anna eriá bassez impressionabla, quò que faguet que de veire daus mòts de sa man dins son caier sens saber coma erián arribats aquí la bloquet un moment. Apres aver figornhat un jorn dins ‘queu jornau, Cristian Labecqua interpretet ‘queu « sabe tot » coma un sinhau que Anna sabiá per v’autres dos, e, beleu mai beucòp de laschetats, eu vos eispliquet que vòstra relacion ‘nava beleu se chabar, probablament dès que la Anna s’entornará d’Anglaterra. Vòstre òme ne’n vacança a Sent Junian, invitetz Anna a passar chas vos son viatge ‘chabat, mas ela diguet que son òme l’esperava meĳon, mas quante Cristian se perpauset de passar la nuech chas vos, ‘quela nuech dau dĳòus 30 au ‘vendres 31, comprenetz còp sec que l’ostelaria eriá estada servada, mas pas la chambra limerò 18, qu’eriá la 19, la desclinason de la p’ita

1 40

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

bruna ; ‘quò que a la desbuta nos trompet que pensiam que Maëlina eriá blonda. Afe, me songe que ‘quò que precipitet vòstre enveia de ne’n ‘chabar un bon còp, quò fuguet quante lu mesma Cristian metet un punt finau a vòstra relacion ‘queu mesma ser. De segur, dins ‘queu cas pòdem restar companhs. Coma eimaginetetz far, iò sabe pas, mas desjà, lu mandin, lu Cristian daisset un pochon chas vos, un pochon mai las novelas edicions dau Matsumoto, los libres sus los bonzai e una d’aquelas pitas botelhas de lemonada. Prenguetetz nonmàs la botelha, sens ne’n saber tròp de que far, los libres erián pertant estats mai aisats de pausar ad un endrech per lu far acusat, mas passam. Setz a la libraria lu mandin ente i a ‘na festa per Halloween, e avant de pertir a mieĳorn, vos trompetz de sac, prenetz un ente i a daus pelhons, tròp tard, eu es dins la veitura, coma vòstra valisa. Son las vacanças de ser. A la gara daus Aubrais, ente apres miǌar atz acompanhat Cristian Labecqua, achaptatz vos bilhets per Lemòtges e Sent Junian, coma i a beucòp de manipulacions de far perque qu’es una dimeǌada de congiers, quò vos pren mai de temps que per Cristian, que se comanda lu prumier tren per la Rochela. Entau fasent, vesetz vòstre ancian amant segre lu colidor umide e fred d’aquela gara per prener son tren. Sens vos dire au reveire. Vos vos sentetz abandonada, sola. Còp sec, damandet lu mesma bilhet e aquí, comprenetz que lu

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 41

prumier bilhet perpausat per la vendosa fai passar per París, quò qu’eriá una bona chausa per monsur Labecqua que sas lampas l’esperavan dins un boticon, veiquí los orarís dau tren que prenguet monsur Labecqua : 1 3: 35 Los Aubrais > París Austerlitz 1 4: 36 1 6: 1 2 París Montparnassa > La Rochela 1 9: 26

Vos, atz pas enveia de montar a París per descendra a La Rochela, e mai-que-tot, comprenetz que de partir una ora apres seretz ‘ribada ‘n’ora avant : 1 4: 42 Orleans > S t Peire 1 6: 03 S t Peire > Peiteus 1 6: 54 Peiteus > La Rochela 1 8: 26

La companhia daus chamins de far es desjà una meravelha de poësia per lu pretz de paiar, ela visa lu pretz Nobel per sos orarís. Dau còp, ne’n mai de vos bilhets prenetz ‘quilhs d’aquí. Quò vos en fará totjorn mai de montrar au contraròtlor se i a mestier, e los compostetz, sauv me pense lu Lemòtges — Sent Junian, es una intuicion personala. Pense mesma que telefonatz a l’ostelaria mai un portable per saber se madama Labecqua eriá ‘ribada. La persona vos diguet que p’una reservacion eriá estada facha ad aqueu nom. La colera es pas bona conselhera. Beleu un quart d’ora apres, telefonatz desempuei las cabinas de la gara per simular una reservacion e damandatz coma fan la gent per recuperar un code

1 42

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

obludat. Quò se fai per textonet, mas aguetetz paur de passar un noveu còp de fiu mai vòstre portable, paur qu’i aguesse una reconaissança de limerò, e sem jamai tròp prudent, qu’es l’escòla de vòstre grand. Prenetz lu tren per La Rochela a 14 oras 42, vos mai vòstra valisa, mai lu pochon emplit de pelhon. Per un còp, lu tren es a l’ora au despart e a l’arribada. Una demiei ora de marcha e ‘ribatz vers 19 :00 devant la porta de l’ostau, emperucada, perque qu’es vos que portetz la peruca dins aquela istòria, setz davant l’ostel e damandatz lu code de la chambra 19. Òo ! Coma la Anna deu iò regretar d’estra tant organisada e de tojorns balhar sos utilhs memò-tecniques. Me permete aquí un meschaënt juòc de mòt per la defunta, mas dins la mesura que lu 17 es lu limeró de rua dau còble oficiau, lu 18 e lu 19 erián las desclinasons de sas relacions en defòra dau còble, coma de las desclinasons de latin. Pause aquí lu barradon sus mon apartat. Los nauts talons chauçats, la rauba mesa, aquò chaǌa de la parisiena, coma setz chafrada. Aürosadament, i a pas 3 km de far, nonmàs quauques pas. Una vetz dins l’ostelaria, sabetz ente esperar Anna. Crese vertadirament qu’aiatz pas l’enveia de la tuar, nonmàs li far paur. Es perque restetz dins l’ombra, atz mes los gants d’aviator de vòstre pair, quò qu’eispliquet lu probleme de las marcas que los gants d’aviator an pas de cotura aus dets. Aviatz enveia de far paur e quò manquet pas, Anna, qu’arribet dins lu mesma tren que

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 43

de costuma, lu mesma tren que son òme, ela intret dins la chambra e fuguet tòst espaurida. La cresetz capabla de cridar adonc la trapetz a la gòrja. Calmada, ela vòu beure. Volontat o pas, ‘natz dins la peça d’aiga per emplir lu botelhon de lemonada. Nervositat, lu boschon davala. Accident, balhatz la botelha ente es restada la pita bilha… E Anna beu d’aicí s’estrangliar davant vos, e vos fasetz res. Beleu mesma que fuguissetz. Sei pas segur de mon raconte, fase una descopa coma per eisplicar un filme. Un pauc apres, veiquí qu’arriba Maëlina. Ela rintra dins la chambra. Setz beleu d’enquera aquí. Davant son amĳa morta, la goiata es chucada e ela resta picada, espaurida. Fusinatz dins son sac e ne’n tiratz un botelhon d’alcòl. La fasetz beure e constatez que ela es pus dins un estat de normalitat. Decidetz de pertir avecque ‘quela goiata, sabetz pas ente mas fau fure d’aquí. Decidetz de tirar la pòrta de la pèça sus la Anna, beleu mesma sens li dire au reveire. La jouneta a vostre braç comença de desparlar, adonc la fasetz beure e beure e beure. Que ‘la desparlasse e la gent pas tròp curiós se faran tòst vista una eidèia. L’ambiança es a la festa en queu ser d’ Halloween, e vos, voletz fure la gent urós, voletz vos tirar d’aquela vila ente Anna es morta. Trobetetz la veitura de la Maëlina, beleu la forcetetz de vos dire coma ‘la

1 44

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

venguet. Prenetz la veitura e reussiguetez de la far pertir, mas sabe pas de quala maniera ? — Dins la Rochela, ai soǌat un moment de me gietar dins la mar. Reussiguí pas a la trobar que tota son aiga me passava davant los uelhs. E la gent de nos crotzar e de cridar au bonur. V-òc-es damandí a ‘quela paubra filha coma ela eriá venguda e mai-que-tot ente eriá sa veitura. Lu sistemi anti alcòl bloquet un temps la veitura, mas mon filh m’aviá montrat coma far per destracar los orodators mai un pòrta-onda. Fau envoiar un textonet au relòtge que balha l’ora, e jurt’avant la responsa, fau pausar lu telefòne sus lu paneu de comanda, aquò fai se desreglar la machina. — E vos veiquí pertidas totas doas per Esgolesme. Perque Esgolesme, beleu per vos gietar totas doas dins la Charenta ? ‘Lumar lu fuòc chas la Maëlina ? Atz pas begut de tròp, vos, e sabetz que vos fau estre a Sent Junian a 9 oras. Decidetz de prener lu tren. Beleu mesma per Lemòtges, sauv, sauv, sauv que qu’es una dimeǌada de Tots-Sents, adonc, los trens son pas tant nombrós. Quante comandetz, me songe que per vos qu’eriá un Esgolesme — Sent Junian, per la Maëlina, Esgolesme — Lemòtges e que ‘la s’i perda. Mas, veiquí que lu tren es annoçat e que « l’amĳa » fai de las connarias dins la gara, quò será dos còps lu mesma bilhet. Los compostet e, la sega de mon soschament de totaura, compostetz a Esgolesme lu bilhet Lemòtges — Sent Junian. Dins lu pitit tren, Maëlina mena la javanha, quò fai res,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 45

improvisaretz. Lu temps que ‘la marcha badar dins los chiadors, dins lu cabàs que recuperetetz de la Anna, metetz un libre dau Matsumoto, de bana coma la botelheta de lemonada. Entau, apres lu programme de l’erpausicion sus la taula dau liech a l’ostelaria, semenatz daus indicis coma per far accusar vòstre, aura, ancian amant. Jurt’avant Sent Junian, comprenetz que i aura pas dos trens per se crosar, fau un còp de mai improvisar. D’en prumier, faguetetz s’esvedelar Maëlina dau tren, puei la daisset a la gara non sens l’aver d’enquera far beure. Atz gaitat los orarís dins lu ala de la pita gara, i a pas de chamjament, lu tren de las 9 oras será aquí e vos fau trobar coma estre dedins, o iò far creire. Coneissetz l’istòria dau Matsumoto, adonc sabetz que de chamjar de gara pòt balhar lu change. Sent Brecí es a 5 km, qu’es res per vos que setz bassez sportiva, mesma mai vòstra valisa. A Sent Brecí, ‘quò marda completament. I a pas de tren queu jorn de Tots-Sents. Atz desjà laisset los nauts talons per las chauçuras de marcha, laissetetz lu pochon mai la rauba dins una pobela, perdetetz sens iò voler lu bilhet de tren, mas quò fai res aura. Pertant, deve vos dire que qu’es ‘queu bilhet de tren que me faguet pensar que l’improvisacion eriá granda, emai siguessetez dins un luòc que conneissetz. Aquí, quò que se passet es un misterí per me, atz de las erplicacions de balhar. — Per mon bonur, una veitura passet davant la gara. La gent an creguts me veire surtir de la gara e per far aisat, me

1 46

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

perpauseten de me menar a la gara de Sent Vartunian. Enteu poguí montar dins mon tren, per far creire, diguet la votz blancha d’una femna qu’oblidava aura de far la fiar. — Aürós asard, madama Fontanilhas. Un asard coma quò se’n vei nonmàs dins los romans qualifiats de gara, me perdonaretz mon meschaënt juòc de mòt. Lu tren que setz dedins arriba, vòstra filha desempuei lu quai vos crida quante davalatz. Fasetz un trabalh respectuòs devers lu teoreme dau Matsumoto per la pertida paufinhatge d’alibi, mas, i a un mas, Maëlina es d’enquera defòra sus lu quai en faça, e ela sembla vos far sinhe coma vos voler quauquares. Es quò que, mesma sens los talons, la peruca e dins de las malinas diferentas, ela vos reconeis, es quò autra chausa. Ela sembla voler vos segre. Decidetz de passar per lu costat de la gara, ela trauca la gara e s’entraupa dins las pòrtas automaticas que la fan sautar defòra davant la gara. Mai-que-tot, la chaënça es de vòstre costat. Ela davala darrier la veitura de vòstre marit. E aquí, ni un ni dos, non pas li dire de s’arrestar dins sa manòbra, vos li faguetz daus sinhes per lu far cular. Apres aver semenar daus indicis per far condamnar Cristian Labecqua, setz presta per far condamnar vòstre òme, e se, beleu inconsciament, o per vos portejar, eu obluda que dins la posicion de la gara e de la veitura, lu soleh es dins vòstra eschina, autradament dich, sabetz quò que fasetz. Madama Fontanilhas, setz un monstre. Veiquí l’istòria que vau contar aus jutges,

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 47

vos laissarai completar los bocins pas pró clars. — Coma trobetez ? quò ditz lu Piarron admiratife. — Deve dire que longtemps ai pensat que qu’eriá Cristian Labecqua, mai un complice. Quò que me faguet ‘restar de iò pensar es la peruca trobada a Sent Brecí, un luòc tròp eslunhat per quauqu’un qu’auriá preparat un murtre, mas, ne’n legissem tant dins los jornaus. Vos damandatem, me o lu Alan, se madama Fontanilhas aviá balhat tots los bilhets, de veire vòstra testa, comprenguí que qu’eriá grán estat lu cas, d’autant mai aisat per ela que i aviá mai d’un bilhet. Damandí au chap de gara, se lu contraròtlor aviá nòtat un chause estranh dins lu tren, eu se tornava ‘pelat de res. Crese que mai una fotografia, eu auriá tornat coneitre nòstra persona. Madama Fontanilhas, podetz nos menar vòstra legida actuala. — Qu’es pas la pena de verifiar, i a be lu bilhet qu’eriá estat compostat a Esgolesme. Atz rason, l’oblidí de’n prumier. Fuguí controlada a la montada de Sent Vartunian. Qu’es pas interdit de compostar ad un endrech e de prener lu tren alhor. Quau que siàia, lu tipe me faguet paur, troblada, desboirí tot dins mon sac e lu tiquet se conhet au fin fond de mon sac a man. — Fin finalament, qu’es lu programa de vòstra libraria, lu papieron balhat a la Amelia Nothomb que fuguet vòstra fauta la pus granda, mai-que-mai d’aver obludat i aver nòtat ‘queu haiku :

1 48

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

Sabe tot, aura Mesma quante van florir Mas crisantemas.

La chaënça de pas creire qu’aguetetez despuei la desbuta d’aquela istòria aviá una fin, una fin dins ‘quelas tres linhas. Tres linhas que degun poviá soǌar veire venir jurtà Lemotges dins los afars d’una escrivana, que ‘quela escrivana ‘nava balhar lu papieron a una goiata que fai la jornalista, e per ‘chabar que ‘quela jornalista eriá convidada a miǌar coma los policiers que menavan l’enquesta. Deman lu labò vai nos tornar l’analisa grafologica dau papieron e ai grán dobte sus la resulta. Far los A ne’n ‘na sola bocla es pas ‘na maniera aisada de controtlar, mai-que-tot quante um escrís sens fialat dins lu jornau d’una amĳa intima.

Dissabde 8, lu mandin

res personas son sus los quais de la gara de Lemòtges. Davant lu tren per París, quò se’n dich : — Depeschatz vos, anatz estre tardiera, per un còp que lu tren es a l’ora, veiquí vòstra valiseta a vòstre sac. — Piarron, se us platz, am d’enquera un pauc de temps, afe crese. D’alhor quò se ditz que n’autres am lu temps e que son

CORRESPONDANÇAS COMA LA MÒRT

1 49

los parigòts qu’an la montra. — ‘Netz lur dire, aus parisiens, quò vai los rendre plasents, desjà qu’ilhs montran facilament las dents. — ‘Quò fuguet un plaser de trabalhar coma vos, Piarron, vos daisse Alan per aidar ‘chabar, pas per vos perdorsar tots dos. Eu deu estre tornat per diluns au pòste, eu menará lu restant de mos afars. — T’ses segur d’estre dins lu bon tren, Silvana ? — V-òc-es, veiquí ma plaça. — Te fase un coriel mai mon article dau Popularí dès que l’ai ‘chabat. Per lu roman dau sègle, crese que qu’es cuat. Lu pair Mistrau a son premí Nobel despuei 100 ans e per longtemps d’enquera. — Goiata, davala vista, lu chap vai siublar lu despart. Te laisse Alan tant que sa bataria es plena — Silvana ! — La bataria de la veitura, de segur. ‘Quilhs jòunes, ‘quilhs jòunes. L’inspectritz deviá estre ‘ribada a París vers mieĳorn, son òme arribat dau mandin deviá passat la charchar a Austerlitz. Eu la menara au restaurant puei a l’erpausicion sus lu Matsumoto. Obludarán queraque pas de lu grandmercejar ‘queu-quí, li deven ‘quela istòria aura ‘chabada.

— Fin finala —

Bibliò-grafia per la linga :

Dhéralde (Léon), Dictionnaire de la langue limousine — diciounāri de lo lingo limousino. Faury (Jacques), Le parler Charentocien. Gonfroy (Gérard), Dictionnaire normatiflimousin français. Roux (Jean), Per aprener l’occitan précis de coǌugaison. Tintou (Michel), Dictionnaire français limousin.

Lu libre citat per la Sonià quante ‘la parla de son NaNoWriMo es : « L’art de l’amour au moyen âge », per Michael Camille (Ed. Könemann, p37.)

Mòts marcats per * : - Fagueten : preterits son coǌugats ne’n « t » : parlí, parles~etes, parlet, parletem, parletetz, parleten - La luna chabròla : la luna novela - Lu mes mòrt : novembre - Los « ex » son gaire jamai notats per « ex », o zò son per « e(i)s » coma dins lu mòt « eisemple » - Portar lu pet : acusar - Teniá : imparfach non-normativisat dau verbe « téner~tenir » - F.R.A.C. : Fond Regionau d’Art Conptemporau - Chaponier ~ caponier = lasche - Lu ròsge : l’òs (mai d’una vetz, l’òs ronhat) o lu nojeu d’un fruch - Marendar ~ merendar : repais dau mieĳorn - Esmançar ~ esmanciar : menaçar - Saular : occupar, s’emparar de - Darnaudguilhem : nom dau comissari dins « Vautres que m’avetz tuada » un policier dau Joan Ganhaire - Rotlatabilha : Nom dau jornaliste farjat per Gaston Leroux - La gensa : un balai de genest - Harry Potter : Personatge de la J.K. Rowling - Cagolhard : lu chafre dau monde de la Charanta - Pelaud : chafre daus trabalhors dins lu domeni de la peu a Sent Junian e pusque-tot lu chafre daus d’Aimostier, ciutat pelissiera a l’est de Lemòtges - Superman : eroï farjat per Jerry Siegel, ecrivan, e Joe Shuster, dessinator

- Acodar : estre meslar - La sarja : una meschaënta poscha - « Thelma and Louise », filme dau Ridley Scott - Releu (adj) : ne’n 3 dimencion s - Mamesar : mòt inventat per dire dau monde que fan : màs, màs, màs !

La lemonada o ramune : Los dau Japon beven dau ramune, que l’origina d’aqueu nom es l’adaptacion tirada de l’anglès lemonade. Ne’n defòra de sas sabors estranhas, per eisemple au curry, la granda originalitat dau ramune es sa botelha. Farjada de veire, ela es barrada per un boschon ente se troba un ‘gulhon per ‘pulhar sus la bilha que assegura l’estancheïtat. ‘Questa bilha restara dins la pertit nauta de la botelha, ela es blocada per doas p’itas marcas e la lemonada pòt estre versada. Autradament, quante la botelha es pas tenguda dins lu bon sens, la bilha bloca lu versar. ‘Queu tipe de botelha eriá usat ne’n Euròpa de la fin dau sègle XIX, d’aicí la desbuta dau sègle XX que lu bochon de ceramica ficelat d’un fiu de far fuguesse mens char de produre.

Carta de las linhas de tren : Tots los orarĂs balhats dins lu libre son estats copiats dau site daus chamins de far lu 'mercres 29 d'octĂ˛bre 201 4.