SEC&AS (SECURITY & ALARM SYSTEMS) 3/2017 (3)

3/2017 (3) Dwumiesięcznik

SEC EXPO

IFSEC

SEC ARCH

ŁOJEK

SEC CRIME

MROCZEK SEC PRESS

MAJERSKI SEC LIFE

JAX MAKŁOWICZ Cena 15 zł (w tym 8% VAT) ISSN 2543-8395

9 772543 83917 1

06

Polska Izba Systemów Alarmowych zaprasza na kursy

Kurs pracowniKa zabezpieczenia technicznego „instalowanie i konserwacja systemów zabezpieczeń technicznych stopni 1–4/klas sa1-sa4/no”

Kurs pracowniKa zabezpieczenia technicznego „projektowanie systemów zabezpieczeń technicznych stopni 1-4/no” Terminy: 9–14 października 2017 r.

4–9 grudnia 2017 r.

Kurs „integracja systemów zabezpieczeń. uwarunKowania i procesy”

Kurs pracowniKa zabezpieczenia technicznego „montaż, eksploatacja, konserwacja i naprawa urządzeń i środków mechanicznego zabezpieczenia oraz awaryjne otwieranie w miejscach zainstalowania”

Termin: 7–8 listopada 2017 r.

Terminy: 25–29 września 2017 r.

13–17 listopada 2017 r.

Kurs inwestorów i administratorów systemów zabezpieczeń Termin: 23–27 października 2017 r.

Kurs „zewnętrzne systemy zabezpieczeń” Termin: 12–13 grudnia 2017 r.

Termin: 16–19 października 2017 r.

Kurs „systemy dozorowe cctV wyKorzystujące protoKół internetowy (ip) do transmisji wizji” Termin: 28–30 listopada 2017 r.

Kurs „audytora wewnętrznego systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji (szbi) wg iso/iec 27001:2013” Termin do uzgodnienia z OS PISA Kurs „aKtualne wymagania prawno-normatywne w zaKresie szacowania ryzyKa i projeKtowania systemów zabezpieczeń technicznych stopni 1-4/no” Termin do uzgodnienia z OS PISA

SzkO

lenI

A uzu z zAk PełnIAj ące Re zAbe zPIec Su z pełn z eń Te ą of www. chnI pisa.o ertą szkole czny rg n c SyST e

mów

iową h .pl inform acje m - zakładka można za pozna ośrod ożna ć się uzys ek s mail: kać w os zkoleniow na stronie pisa y. szc ospis te z a@pis a.org l. (22) 620 egółowe .pl 45 57 ,

Od redakcji

Bezpiecznych wakacji

P

oczątek lipca to dla wielu rozpoczęcie sezonu urlopowego.

Po miesiącach ciężkiej pracy i stresów nadchodzi tak wyczekiwany przez wszystkich czas odpoczynku. Będzie to czas podróży i nowych przeżyć. Jest wiele miejsc, które warto zobaczyć, o niektórych piszemy na naszych łamach.

Osobiście polecam wędrówki po górach, aby nabrać dystansu i oderwać się od codziennych problemów, a także aby pobyć trochę samemu na łonie natury. Zazwyczaj unikam zatłoczonych szlaków, czasem zatrzymując się w schroniskach, gdzie mogę odpocząć na tarasie, podziwiając niezwykłą naturę gór, koniecznie z ulubioną książką na kolanach. To mój sposób na wypoczynek – a wasz?

Przy okazji polecam wywiad z pisarką Joanną Jax, który przeprowadziła Anna Seweryn na naszych łamach. Myślę, że sięgniecie po książki tej autorki po przeczytaniu pełnej humoru rozmowy i wyznań, skąd biorą się pomysły na fabułę. A może sami spróbujecie zmierzyć się z tą fascynującą pasją?

Bez względu na to, czy planujecie spędzić urlop nad morzem, czy w górach, w kraju czy podróżując po świecie – korzystając z czasu wolnego, nie zapominajcie o Waszym bezpieczeństwie.

Towarzyszące wypoczynkowi odprężenie sprawia, że często zapominamy o podstawowych zasadach, a wydarzenia ostatnich miesięcy, o których donoszą media, czyli zamachy terrorystyczne, ataki nożowników czy porwania turystów, to tylko nieliczne zdarzenia, które mogą zagrozić naszemu odpoczynkowi, więc pamiętajcie, żeby zwracać uwagę na różne zagrożenia podczas wakacyjnego wypoczynku – aby po jego zakończeniu pozostały tylko dobre wspomnienia. Udane wakacje to bezpieczne wakacje!

Wydanie 3/2017 (3) Wydawnictwo: Polska Izba Systemów Alarmowych ul. Świętokrzyska 20, lok. 520, 00-002 Warszawa Tel.: 22 243 17 56, kom.: 784 505 084 redakcja@secandas.pl www.secandas.pl Dyrektor Wydawnictwa: Henryk Dąbrowski Redaktor naczelna: Katarzyna Dąbrowska Redaktor merytoryczny: Andrzej Tomczak Kolegium Redakcyjne: Grzegorz Ćwiek Wojciech Dąbrowski Krzysztof Góra Jan Kapusta Tomasz Łasowski Waldemar Więckowski Rada Naukowa: dr Marek Bielski dr inż. Andrzej Ryczer dr inż. Jacek Zboina dr inż. Mirosław Zielenkiewicz Reklama: reklama@secandas.pl Prenumerata: redakcja@secandas.pl Prenumerata on-line: www.secandas.pl

Katarzyna Dąbrowska Redaktor naczelna

Korekta: Anna Seweryn Skład: WAŻKA Łukasz Piotrowski Druk: Drukarnia Jantar Nakład: 1500 egzemplarzy OKŁADKA I: Shanghai Tower na zdjęciu Andrzeja Tomczaka Zdjęcia: FLICKR, PIXABAY, ZASOBY WŁASNE REDAKCJI

3/2017

1

SPIS TREŚCI 4

HONOROWI WSPÓŁWYDAWCY

20

49

If you thought IFSEC was just wall to wall CCTV – think again

Lekcja z Wrocławia. Systemy dozoru wizyjnego oraz użycie tasera jako środka przymusu bezpośredniego Policji, w kontekście wydarzeń we Wrocławiu

SEC & WORLD

6

SEC & ARCH

Projektowanie bezpiecznych przestrzeni w ujęciu PISA

7

SEC & ARCH

Przestępczość w przestrzeni fizycznej Krzysztof Łojek Przestępczość, jako istotne zagrożenie bezpieczeństwa społecznego, eliminowana jest na wiele sposobów. Oprócz uwarunkowań społecznych, warunków socjalnych, kondycji społecznej również przestrzeń fizyczna odgrywa istotne znaczenie w powstawaniu przestępstw.

Adam Bannister

SEC & CRIME

Andrzej Mroczek

22

SEC & EXPO

Prezentacje wystawców Targów IFSEC 2017

36

SEC & EDU

Częstotliwość wykonywania przeglądów konserwacyjnych systemów zabezpieczeń technicznych

54

Andrzej Tomczak

Grzegorz Postek

SEC & TECH

Bezzałogowe statki powietrzne w służbie kolei

57

SEC & TECH

BIM. Projektować szybciej, lepiej, taniej!

Artykuł firmy Siemens Sp. z o.o.

Czy BIM jest rozwiązaniem wszystkich problemów związanych z procesem powstawania budynków? Wielu ekspertów uważało już tak 40 lat temu, kiedy stworzyli koncepcję nowego standardu projektowania. Musiało jednak minąć sporo czasu, zanim powstały pierwsze programy pozwalające na projektowanie w technologii BIM, byśmy mogli stwierdzić, że było warto.

14

SEC & ARCH

Nowe miasta: inteligentne i bezpieczne?

40

Paulina Piasecka

Jak potoczyła się współczesna historia miejskiego systemu monitoringu wizyjnego w Warszawie

Ludzkość coraz szybszym krokiem zmierza w kierunku, który jeszcze niedawno wydawał się wizją rodem z futurystycznych filmów i opracowań. Internet rzeczy, inteligentne systemy zarządzające naszym otoczeniem czy wreszcie autonomiczne samochody przestają być „pieśnią przyszłości” i stają się częścią przyszłości niedalekiej, której wkrótce doświadczymy. Nie dziwi zatem obecna w naszym otoczeniu dyskusja o tym, jak projektować i planować inteligentną przestrzeń, która czynić będzie nasze życie łatwiejszym i bardziej przyjaznym, coraz więcej czasu pozostawiając nam na samorealizację.

SEC & TECH

Jacek Gniadek

44

SEC & SAFE

Wpływ dostępu do materiałów z systemów dozoru wizyjnego na szybkość i efekty działania organów ścigania Cezary Mecwaldowski

18

SEC & EXPO

Jeśli myślałeś, że IFSEC to CCTV od ściany do ściany – pomyśl raz jeszcze Adam Bannister

2

Współcześnie organy ścigania mogą teoretycznie dysponować ogromną ilością danych, które nadają się do wykorzystania w działaniach operacyjnych oraz jako dowody w sprawie. Dane te mogą pochodzić z zasobów chronionych lub ogólnodostępnych, często z sieci Internet, tzw.

Big Data.

60

SEC & IT

WannaCry – złośliwe oprogramowanie typu ransomware Krzysztof Paradowski 12 maja br. doszło do zmasowanego, ogólnoświatowego ataku oprogramowania ransomware o nazwie WannaCry. Zadaniem szkodliwego programu było zaszyfrowanie danych ofiar i żądanie zapłacenia okupu. Ten atak był szczególnie niebezpieczny dla firm, ponieważ wystarczył zaledwie jeden zainfekowany komputer pracownika, żeby wirus rozprzestrzenił się po całej sieci, a niekiedy nawet w oddziałach mieszczących się w innych krajach, bez interakcji z użytkownikami.

SEC&AS

SPIS TREŚCI

64

86

Ocena zespołów kablowych stosowanych w systemach bezpieczeństwa budynków

Z poradnika antykorupcyjnego CBA. Część III

SEC & FIRE

SEC & LAW

Grzegorz Mroczko

89

SEC & RETRO/IT

Dlaczego Enigma została złamana?

Część III Roman Iwanicki

114

SEC & LIFE

Na Huculszczyznę!

94 70

SEC & MECH

Zabezpieczenia mechaniczne nie tylko dla profesjonalistów.

Mało wiemy o zamkach – wkładki zamkowe

SEC & PRESS

Zapytajmy eksperta Z inż. Maksymilianem Majerskim, ekspertem PISA w zakresie bezpieczeństwa, rozmawia Henryk Dąbrowski

Kolejna część z cyklu „Podróże z Makłowiczem”, zapoczątkowanego w numerze 1/2017 SEC&AS. Tym razem autor zaprasza nas do kulinarnej podróży na Ukrainę.

116

SEC & LIFE

Miron Durzewski Zamek, o czym nawet dziecko wie, to nie tylko historyczna budowla, to powszechnie stosowane urządzenie przeznaczone do zamykania lub zabezpieczenia (blokowania) przed otwarciem elementów budowlanych: drzwi, okien, krat, rolet itp. Ze względu na zastosowanie i kryteria oceny możemy wyróżnić dwie grupy zamków – ogólnobudowlane i skarbcowe, nazywane zamkami o wysokim stopniu zabezpieczenia HSL (ang. High Security Locks).

Robert Makłowicz

Piraci nie tylko z Karaibów Małgorzata Czarnomska

102

Spytani o zagrożenia związane z uprawianiem żeglarstwa, wymienimy bez wahania sztormy, mielizny, nieokiełznane prądy morskie, a ci mniej w temacie zorientowani dodadzą szkorbut. W naszych czasach to jednak nie wszystko, ponieważ w niektórych rejonach świata piractwo ma się całkiem dobrze, a nawet kwitnąco i stanowi realny problem nie tylko dla statków pasażerskich czy handlowych, ale także dla nas.

SEC & LIFE

76

SEC & MECH

Najwyższy poziom zabezpieczenia.

Technologia ABLOY PROTEC2

Podwójne życie Jax Z pisarką Joanną Jax rozmawia Anna Seweryn

118

SEC & NEWS

Aktualności

Artykuł firmy ASSA ABLOY

Relacja z konferencji Ochrona Fizyczna vs. Technologia

78

SEC & NORM

Przedstawiciele Polskiej Izby Systemów Alarmowych o swoich doświadczeniach w pracy w Komitetach Technicznych PKN

106

SEC & LIFE

Porozmawiajmy o rugby Katarzyna Dąbrowska Autorka opisuje historię rugby na świecie oraz przedstawia najbardziej znanych rugbistów.

Niektóre nazwiska was zaskoczą! Kolejnym elementem rozmowy jest wywiad z Krzysztofem Liedelem, wiceprezesem Polskiego Zwiazku Rugby.

82

SEC & NORM

Pięciu na jednego Rozmowa z Tomaszem Schweitzerem, Prezesem Polskiego Komitetu Normalizacyjnego

3/2017

Targi SECUREX 2018

Relacja z konferencji Warsaw Security Summit

110

SEC & LIFE

Do Lizbony po…

Waldemar Więckowski

3

Podziękowania dla Honorowych Współwydawców W pierwszych trzech wydaniach czasopisma z satysfakcją prezentujemy wizytówki osób i podmiotów gospodarczych, które na wiadomość o podjęciu przez Polską Izbę Systemów Alarmowych działalności wydawniczej zdecydowały się wesprzeć tę inicjatywę i przyjąć tytuł i certyfikat Honorowego Współwydawcy historycznego Numeru 1. SEC&AS. Wsparcie dla wydawnictwa tym cenniejsze, że pozbawione kalkulacji zysków i korzyści, oparte wyłącznie na przekonaniu o celowości i potrzebie nowej aktywności PISA, w dużej mierze na zaufaniu do wizji i programu projektu wydawniczego, a także wierze w jego powodzenie. W warunkach dzisiejszego biznesu podejmowanie tego rodzaju działań „inwestycyjnych”, w oparciu o takie podstawy, to zachowania rzadko spotykane.

W pierwszej chwili sądziliśmy, że przyjmowanie materialnego wsparcia może być krępujące, mało ambitne, a nawet ograniczające samodzielność w podejmowaniu ryzyka. I trochę z tych wahań zostało nam do końca, gdyż kampanię na rzecz wspierania pierwszego wydania SEC&AS prowadziliśmy bez przesadnej aktywności.

Zaproponowaliśmy tym wszystkim, którzy docenili determinację inicjatorów działalności wydawniczej, zawarcie umowy. Umowy równie nietypowej, jak nietypowa była „inwestycja” Honorowych Współwydawców. Umowy zaciągnięcia przez wydawnictwo PISA kredytu zaufania, który chcemy spłacić zaangażowaniem i dobrą pracą, wartościowymi publikacjami. Dołożyliśmy do spłaty nasze redakcyjne emocje i uczucia wielu autorów, którzy uwierzyli, że w formule czasopisma „Security & Alarm Systems” znajdą właściwe miejsce do zainteresowania Czytelników własną wiedzą, twórczością, osobistymi doświadczeniami i zainteresowaniami, a często i pasją.

Jeżeli uznacie, Szanowni Honorowi Współwydawcy, że spełniamy Wasze oczekiwania i nadzieje, że otrzymujecie produkt Umowy zgodny z wymaganymi przez Was standardami, że jest to produkt pozbawiony większych wad i dający rękojmię powtarzalności poziomu, to my też z zadowoleniem wielkim uznamy, że się z niej wywiązujemy. Na koniec, zwyczajowo, poprosimy o rekomendację.

Honorowym Współwydawcom wyrazy szczególnego podziękowania i szacunku przekazują autorzy, zespół redakcyjny i wydawca SEC&AS. 4

SEC&AS

Honorowi Współwydawcy Czasopisma SEC & AS Diamentowy +

www.siemens.pl e-mail: sbt.pl@siemens.com

www.linc.pl e-mail: info@linc.pl

Diamentowy

www.ntspolska.pl e-mail: biuro@ntspolska.pl

www.cias.com.pl e-mail: biuro@cias.com.pl

www.samax.pl e-mail: samax@samax.pl

Platynowy

www.atline.pl e-mail: biuro@atline.pl

www.hikvision.com e-mail: info.pl@hikvision.com

www.satel.pl e-mail: satel@satel.pl

www.ide.com.pl e-mail: ide@ide.com.pl

www.mtp.pl e-mail: securex@mtp.pl

www.schrack-seconet.pl e-mail: warszawa@schrack-seconet.pl

Złoty

www.acss.com.pl www.alarmnet.com.pl www.alstor.pl e-mail: biuro@acss.com.pl e-mail: biuro@alarmnet.com.pl e-mail: alstor@alstor.com.pl

www.dormakaba.pl e-mail: dormakaba.pl@dormakaba.com

www.ela.pl e-mail: office@ela.pl

www.factor.pl e-mail: factor@factor.pl

WŁODZIMIERZ CIEŚLAK

www.ccpartners.pl www.assaabloy.com.pl e-mail: biuro.plwar@assaabloy.com e-mail: info@ccpartners.pl

www.gunnebo.pl www.microsystem.com.pl e-mail: polska@gunnebo.com e-mail: biuro@microsystem.com.pl

MIROSŁAW KRASNOWSKI

www.sawel.com.pl e-mail: sawel@sawel.com.pl

S r e br ny PRZEMYSŁAW JURKOWLANIEC www.kjsystem.pl e-mail: kjsystem@post.pl 3/2017

www.telvid.eu e-mail: biuro@telvid.eu 5

SEC & ARCH

Projektowanie bezpiecznych przestrzeni w ujęciu PISA

W

poprzednim numerze SEC&AS dr Krzysztof Liedel w artykule Architektura i terroryzm – jak kształtowanie przestrzeni wpływa na zagrożenia bądź ich ograniczanie? rozpoczął dyskusję na temat projektowania bezpiecznych przestrzeni. Podejmowanie tematyki projektowania bezpiecznych przestrzeni nie jest w Polskiej Izbie Systemów Alarmowych (PISA) nowością. Na podstawie porozumienia o współpracy, zawartego w 2003 roku pomiędzy PISA a Wyższą Szkołą Policji w Szczytnie, w trakcie Międzynarodowej Wystawy Zabezpieczeń SECUREX 2004 i Targów Budowlanych BUDMA 2004 w Poznaniu zorganizowane zostało seminarium pod tytułem: Projektowanie bezpiecznych przestrzeni. Wydarzenie przygotowane przez PISA przy współudziale WSPol w Szczytnie wzbudziło duże zainteresowanie słuchaczy. Wykłady prowadzili pracownicy Zakładu Służby Prewencyjnej Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie oraz przedstawiciele Polskiej Izby Systemów Alarmowych.

Koncepcja projektowania bezpiecznych przestrzeni, nazywana również CPTED (ang. Crime Prevention Through Environmental Design), koncentruje uwagę na właściwych rozwiązaniach architektonicznych, które w połączeniu z odpowiednimi systemami zabezpieczeń są w stanie skutecznie minimalizować niepożądane zjawiska. Doświadczenia takich krajów, jak: Wielka Brytania, Holandia, Australia, Kanada i Stany Zjednoczone oraz przeprowadzone w kraju i za granicą liczne badania i analizy dowodzą, że właściwe,

6

„bezpieczne” zaprojektowanie obiektu przyczynia się do zmniejszenia ryzyka popełnienia przestępstwa.

Budynki oraz osiedla zaprojektowane zgodnie z założeniami CPTED uzyskują w wielu krajach najwyższą wartość rynkową. W trakcie seminarium zostały omówione następujące zagadnienia: teoretyczne założenia projektowania bezpiecznych przestrzeni, kto może uczestniczyć w tworzeniu bezpiecznych przestrzeni i dlaczego, doświadczenia zagraniczne i krajowe, rewitalizacja przestrzeni fizycznej (opis eksperymentu), wykorzystanie nowoczesnych systemów zabezpieczeń poprawiających bezpieczeństwo obiektu.

Policje wielu krajów, nie wyłączając Polski, przygotowują dla architektów i projektantów przestrzeni wytyczne zgodne z zasadami CPTED. Zajmują się tą tematyką również naukowcy na niektórych wydziałach architektury. Jednakże mamy poczucie, że zasady projektowania bezpiecznych przestrzeni nie trafiły do świadomości szerokiego kręgu odbiorców. Dlatego uznaliśmy, że warto do projektowania bezpiecznych przestrzeni wracać, zarówno w kontekście poprawy bezpieczeństwa zwykłych obywateli, jak i w kontekście poprawy bezpieczeństwa obiektów, np. infrastruktury krytycznej. Zasady są na tyle uniwersalne, że po prostu warto je znać i się do nich stosować.

Redakcja

SEC&AS

ARCHITEKTURA I BEZPIECZEŃSTWO

Przestępczość w przestrzeni fizycznej 1

Krzysztof ŁOJEK

P

rzestępczość, jako istotne zagrożenie bezpieczeństwa społecznego, eliminowana jest na wiele sposobów. Oprócz uwarunkowań społecznych, warunków socjalnych, kondycji społecznej również przestrzeń fizyczna odgrywa istotne znaczenie w powstawaniu przestępstw. Człowiek w sposób naturalny w celu zmniejszenia ryzyka przestępczości stara się dostosować swoją przestrzeń fizyczną tak, aby ograniczyć możliwość działania potencjalnego sprawcy, zmniejszyć ewentualne straty czy też zapewnić sobie skuteczną reakcję obronną. Na poziomie zapewnienia indywidualnej ochrony jest to strategia względnie prosta, gdyż dotyczy przestrzeni prywatnej, w sposób naturalny chronionej przez każdego człowieka. Problem z implementacją przestrzennego podejścia do zapobiegania przestępczości pojawia się w ogólnodostępnej przestrzeni publicznej czy też w dużym zbiorowisku małych przestrzeni indywidualnych, które nie tworzą wspólnej przestrzeni bezpiecznej. W takich warunkach należy korzystać z wciąż rozwijającej się koncepcji zapobiegania przestępczości poprzez kształtowanie przestrzeni fizycznej.

Przestrzeń fizyczna w różny sposób powiązana jest z aktem przestępczym. Nie można jej roli sprowadzać tylko do braku bądź istnienia fizycznych barier na drodze do popełnienia przestępstwa. Związki te są bardziej złożone i warunkowane są także poprzez postrzeganie i subiektywną oceną przestrzeni jako bezpiecznej lub niebezpiecznej do popełnienia przestępstwa. Również ocena dokonywana przez innych użytkowników i sposób ich zachowania wpływają na 1 W artykule wykorzystano materiały powstałe w ramach projektu PL0277: Poprawa bezpieczeństwa społeczności lokalnych poprzez szkolenia zapewniające właściwą organizację i kształtowanie przestrzeni publicznej, finansowanego przez Norweski Mechanizm Finansowy, publikowane w: R. Głowacki, K. Łojek, E. Ostrowska, A. Tyburska, A. Urban, CPTED jako strategia zapewnienia bezpieczeństwa społeczności lokalnej, Szczytno 2010.

3/2017

▌ Rys. 1. Związki przestrzeni fizycznej z przestępczością

rolę przestrzeni fizycznej w akcie przestępczym. Wielorakie relacje przestrzeni z użytkownikami (mieszkańcami), sprawcami, przestępczością przedstawiono na rys. 1.

Przestrzenny determinizm zapobiegania przestępczości zakłada, że przestępcy dokonują racjonalnego wyboru swojego celu, a ich proces decyzyjny uwzględnia, że2: ■ im większe ryzyko bycia zauważonym, wykrytym lub złapanym, tym mniejsza motywacja do popełnienia przestępstwa; Development Control Plan No. 29. Crime Prevention Through Environmental Design, Canterbury City Council 2003, p. 3.

2

7

SEC & ARCH im większy jest wysiłek, który trzeba włożyć w popełnienie przestępstwa, tym mniejsze prawdopodobieństwo jego popełnienia; ■ im mniejszy rzeczywisty lub prawdopodobny zysk z przestępstwa, tym mniejsze prawdopodobieństwo jego popełnienia.

Jak zauważają kryminolodzy, racjonalny wybór dotyczy nie tylko miejsc, których przestępcy unikają, ale również tych, które preferują. Ich zdaniem występują następujące relacje3: ■ Sprawcy wybierają cele w obszarze dobrze sobie znanym. Pozyskują informacje o obszarze od innych przestępców oraz w trakcie swojego przemieszczania się podczas codziennej aktywności (drogi do i z: pracy, miejsc rekreacji, miejsca zamieszkania itp.). Oznacza to, iż bardziej uczęszczane obszary są bardziej narażone na przestępstwa.

■ Włamywacze unikają ślepych uliczek, a preferują narożne budynki, gdzie jest mniejsze prawdopodobieństwo zauważenia przez sąsiadów. Sprawcy wybierają intensywnie wykorzystywane ulice i miejsca oraz obszary umiejscowione blisko arterii komunikacyjnych o dużej przepustowości, w których znajduje się dużo potencjalnych ofiar i jest łatwa droga ucieczki.

■ Ruch przejazdowy przez jednostkę sąsiedzką oznacza, że: a) sprawca „z zewnątrz” ma lepsze możliwości zapoznania się z obszarem; b) mieszkańcy mają ograniczoną możliwość rozpoznawania członków swojej społeczności, a poprzez to nie mogą identyfikować obcych; c) sprawcy popełniający przestępstwa w miejscu swojego zamieszkania mają możliwość skierowania podejrzeń na sprawcę „z zewnątrz”; d) włamywacze mają nieograniczony i swobodny fizyczny dostęp do potencjalnych miejsc włamania; e) drogi ucieczki z miejsca przestępstwa są otwarte.

Podkreślić należy, że samemu miejscu ze względu na jego relację z przestępczością przypisać można znaczenie: 1) generatora, 2) atraktora, 3) braku nadzoru, 4) neutralności.

Miejsce jako generator zagrożeń charakteryzuje się dużą liczbą przestępstw wywołaną dużą liczbą potencjalnych celów (przedmiotów ataku). Miejsce będące atraktorem także doświadcza dużej liczby przestępstw, lecz w miejscu tym jest relatywnie niewielka liczba celów, ale pozostają one bez należytej ochrony. Miejsce, w którym liczba przestępstw jest znaczna lub ■

3 Na podstawie: R.V. Clarke, Closing Streets and Alleys to Reduce Crime: Should You Go Down This Road? Problem-Oriented Guides for Police. Response Guides Series, No. 2, U.S. Department of Justice, Office of Community Oriented Policing Services.

8

relatywnie nieduża, pomimo stosowanego zabezpieczenia doświadcza prawdopodobnie problemu braku należytego nadzoru (np. społecznego, wizualnego).

Stan ten ułatwia sprawcom pokonywanie istniejących przeszkód bez ryzyka dodatkowych działań ochronnych. Może się zdarzyć również sytuacja, w której przestrzeń fizyczna nie odgrywa istotnego znaczenia w powstawaniu przestępstw, mimo koncertowania się tych przestępstw w określonym miejscu.

Prezentowane wyjaśnienia mają szerokie zastosowanie w ramach kształtowania przestrzeni fizycznej na potrzeby zapobiegania przestępczości, określanej w literaturze przedmiotu jako Crime Prevention Through Environmental Design. Na początku lat 60. E. Wood zajęła się problemem przeciwdziałania niszczeniu środowiska mieszkaniowego w Chicago. Jej sposobem na rozwiązanie tego problemu były działania służące zmianie przestrzeni fizycznej, tak aby stała się ona bardziej zasobna i funkcjonalna. W swych działaniach Wood skoncentrowała się na dokonywaniu zmian mających na celu podniesienie jakości życia mieszkańców i podniesienie estetyki otoczenia. Jej głównym celem przekształcania przestrzeni fizycznej było tworzenie lepszych warunków sprawowania wizualnego nadzoru przez mieszkańców. Służyć temu miała lepsza widoczność z mieszkań, jak również tworzenie miejsc do społecznej integracji i rekreacji. E. Wood uznawana jest za pioniera koncepcji zapobiegania przestępczości poprzez kształtowanie przestrzeni, pomimo tego, że jej idee nigdy nie zostały wprowadzone w życie w dużej skali i nie zostały poddane empirycznej weryfikacji.

Kolejnym naukowcem promującym kształtowanie przestrzeni antyprzestępczej była J. Jacobs, która twierdziła, że stosowane klasyczne zasady projektowania miast prowadzą do rozkładu więzi międzyludzkich i osłabienia kontroli społecznej. Zwracała uwagę na to, że mieszkańcom nie zapewnia się możliwości obserwowania ulic i znajdujących się tam ludzi. Jako czynnik kryminogenny wskazywała niewykorzystywanie przez mieszkańców ulic w porze wieczorowo-nocnej i pozostawienie ich pustych dla nocnych przestępców.

Sugerowała, iż taki brak „oczu ulicy” (ang. eyes on the street) prowadzi do rozwoju miejskiej przestępczości.

J. Jacobs określiła trzy pryncypia projektowania bezpiecznych miast4: ■ jednoznaczne rozgraniczenie przestrzeni prywatnej i publicznej, ■ zróżnicowanie wykorzystania przestrzeni miejskiej, ■ wszechobecny ruch pieszych o dużym natężeniu.

Jednak po wielu latach stosowania rekomendacji J. Jacobs okazało się, że część z nich stała się niekorzystna dla bezpieczeństwa miast (np. ochronna funkcja nocnych lokali rozrywkowych, które miały redukować przestępczość nocną poprzez zapewnienie obecność ludzi w przestrzeni publicznej przez 24 godzi J. Jacobs, The Death and Life of Great American Cities, Random House Inc. 1992.

4

SEC&AS

ARCHITEKTURA I BEZPIECZEŃSTWO

▌ Rys. 2. Koncepcja J. Jacobs i jej krytyka Źródło: P. van Soomeren, Safe and secure cities. The physical urban environment and reduction of urban insecurity: a general introduction, Conference on the reduction of urban insecurity.

ny na dobę5). Koncepcja J. Jacobs i główne argumenty krytyki jej koncepcji przedstawione zostały na rys. 2.

Badania nad związkiem przestępczości z przestrzenią fizyczną podejmowane były również przez S. Angela, który głosił pogląd, iż poziom przestępczości jest odwrotnie proporcjonalny do poziomu ulicznej aktywności obywateli. W roku 1968 opublikował wyniki swoich badań, stwierdzając, że fizyczna przestrzeń może wywierać bezpośredni wpływ na zachowania przestępcze poprzez wyodrębnianie obszarów, zwiększanie lub ograniczanie dostępu za pomocą barier oraz wpływanie na możliwość prowadzenia obserwacji przez obywateli i służby policyjne6.

Stosowaną obecnie frazę zapobieganie przestępczości poprzez projektowanie środowiska (ang. crime prevention through environmental design – CPTED) jako pierwszy wprowadził do współczesnego języka C. Jeffery. Fraza ta zyskała powszechną akceptację po opublikowaniu w 1971 roku książki o tym tytule. Koncepcja Jeffery’ego opierała się na przekonaniu, iż forma przestrzenna otoczenia wywołuje u potencjalnego sprawcy przyjemne lub nieprzyjemne doznania, które stymulują lub ograniczają wolę popełnienia przestęp Zob. R. McCleary, Rural Hotspots. The Case of Adult Businesses, “Criminal Justice Policy Review”, vol. 19, No. 2, p. 155–156.

5

A. Shlomo, Discouraging Crime Through City Planning, University of California, Berkeley 1968.

6

3/2017

stwa. Jego oryginalny model CPTED opierał się na modelu stymulacji reakcji, w którym człowiek odbiera z otaczającego go środowiska bodźce wzmacniające bądź karzące. Główna idea koncentrowała się na przekonaniu, iż jeśli wyeliminuje się bodźce wzmacniające, przestępstwo nie zostanie popełnione. Jeffery swoje wyjaśnienia opierał na Skinnerowskim paradygmacie warunkowania sprawczego7.

Konkurencją dla teorii Jeffery’ego stała się teoretyczna praca O. Newmana oraz G. Randa, oparta na empirycznych badaniach związku przestępczości ze środowiskiem fizycznym. Newman, będący architektem, w swych wytycznych tworzenia bezpieczeństwa przestrzennego położył nacisk na specyficzne elementy zaprojektowanego otoczenia (czego nie uwzględnił Jeffery). Autor ten w swojej publikacji Defensible Space – Crime Prevention through Urban Design zawarł wyniki badań porównawczych danych Departamentu Budownictwa Publicznego miasta Nowy Jork oraz przestępczości. Wskazał tam związki formy zabudowy z poziomem przestępczości. Według niego „przestrzeń obronna” (ang. defensible space) musi cechować się następującymi właściwościami: 1) Musi umożliwiać mieszkańcom ciągłą obserwację oraz bycie obserwowanym.

Zob. P. Zimbardo, F. Ruch, Psychologia i życie, Warszawa 1988, s. 108–132.

7

9

SEC & ARCH 2) Mieszkańcy muszą chcieć interweniować lub zgłaszać fakt popełniania przestępstwa.

Newman zwracał uwagę na to, aby rozwijać u mieszkańców poczucie terytorialności, które redukuje poczucie zagrożenia i zwiększa skłonność do podejmowania reakcji na zaistniałe zdarzenia. Wyzwolenie takiej aktywności obywatelskiej pozostaje nadal największą przeszkodą w pełnym wykorzystaniu założeń CPTED.

Według Newmana „przestrzeń obronna” (ang. defensible space) powinna cechować się następującymi właściwościami: 1) umożliwiać mieszkańcom ciągłą obserwację oraz bycie obserwowanym; 2) mieszkańcy muszą chcieć interweniować lub zgłaszać fakt popełniania przestępstwa. Newman zwracał uwagę na to, aby rozwijać u mieszkańców poczucie terytorialności, które redukuje poczucie zagrożenia i zwiększa skłonność do podejmowania reakcji na zaistniałe zdarzenia.

Wyzwolenie takiej aktywności obywatelskiej pozostaje nadal największą przeszkodą w pełnym wykorzystaniu założeń CPTED. Mimo tego CPTED uznawane jest za jedno z podstawowych narzędzi, które łącznie z innymi działaniami w sferze przestrzeni społecznej skutecznie eliminuje niepożądane zjawiska, w tym przestępczość. Podejście to niewątpliwie będzie nabierało na znaczeniu, ze względu na potrzeby budowania przestrzeni miejskiej ograniczającej zdolność do ataków terrorystycznych w miejscach występowania dużych skupisk ludzkich.

Podsumowując, należy stwierdzić, że o CPTED można mówić jako o: ■ koncentrowaniu się na warunkach, w których przestępstwa powstają, oraz technikach służących ograniczaniu sprzyjających im okoliczności8; ■ identyfikowaniu warunków środowiska fizycznego i społecznego, które stwarzają okazje do popełniania przestępstw, oraz modyfikowaniu przestrzeni R.B. Taylor, A.V. Harrell, Physical Environment and Crime.

National Institute of Justice Research Report, U.S. Department of Justice, Washington 1996, cyt. za: M.B. Robinson, The Theoretical Development of ‘CPTED’: 25 Years of Responses to C. Ray Jeffery, “Advances in Criminological Theory”, vol. 8, 1996, p. 3.

8

10

fizycznej w taki sposób, aby przestępstwa nie występowały9; ■ szczególnej formie zarządzania, projektowania oraz manipulowania środowiskiem fizycznym, w którym nieustannie popełniane są przestępstwa10; ■ praktycznym narzędziu zapobiegania przestępczości, opartym na udowodnionym twierdzeniu, że sposób projektowania środowiska może mieć wpływ na przestępczość11; ■ odpowiednim projektowaniu i efektywnym użytkowaniu środowiska zbudowanego, które może redukować zdarzenia przestępcze i lęk przed przestępczością, pozwalających na polepszenie jakości życia12.

Kryterium porządkującym różne podejścia do CPTED są jego pryncypia. W zależności od stopnia uszczegółowienia wyróżnia się różnorakie elementy wskazujące na oczekiwane cechy i funkcje przestrzeni fizycznej powiązane z problemem przestępczości. Możemy spotkać następujące podziały: 1. trójelementowy13: ■ naturalna obserwacja (natural surveillance), ■ kontrola dostępu (access control), ■ poczucie własności (ownership); 2. czteroelementowy14: ■ nadzór wizualny (surveillance), ■ terytorializm (territorial reinforcement), ■ zarządzanie dostępem (access management), ■ jakość środowiska (quality environment); 3. sześcioelementowy15: ■ nadzór wizualny (surveillance), ■ czytelność (legibility), ■ terytorializm (territorial reinforcement), ■ poczucie własności (ownership), ■ zarządzanie (management), ■ wrażliwość (vulnerability); 4. Sześcioelementowy o takiej samej liczbie zasad, lecz znacznie różniący się w ich istocie16: 9 P.J. Brantingham, F.L. Faust, Conceptual Model of Crime Prevention, “Crime and Delinquency”, vol. 7, 1976.

T. Bennett, R. Wright, Burglars on Burglary: Prevention and the Offender, Gower Publishing, Brookfield 1984.

10

11

Development Control Plan..., p. 3.

Crime Prevention Through Environmental Design Guidebook, National Crime Prevention Council, Singapour 2008, p. 6.

12

13

Development Control Plan..., p. 6.

Design Guidelines for Crime Prevention Through Environmental Design, Upper Hutt City 2009, p. 2.

14

15 Crime Prevention Through Environmental Design. Guidelines for Queensland, Part A: Essential Features of Safer Places, Queensland 2007, p. 14.

16 R. Moffat, Crime Prevention Through Environmental Design.

A Management Perspective, “Canadian Journal of Criminology”, vol. 25, No. 4, 1983, cyt. za: P.M. Cozens, G. Saville, D. Hillier, Crime Prevention Through Environmental Design (CPTED): A Review and Modern Bibliography, “Property Management”, vol. 23, No. 5, 2005, p. 330.

SEC&AS

ARCHITEKTURA I BEZPIECZEŃSTWO kontrola dostępu (access control), formalny i nieformalny nadzór (formal/informal surveillance), ■ wygląd i otoczenie (image and milieu), ■ terytorializm (territoriality), ■ zahartowanie celu (target hardening), ■ wsparcie użytkowania (activity programme support); 5. siedmioelementowy17: ■ naturalna obserwacja (natural surveillance), ■ kontrola dostępu/zahartowanie celu (access control/target hardening), ■ terytorializm (territorial reinforcement), ■ ułatwienie aktywności (activity support), ■ hierarchizacja przestrzeni (hierarchy of space), ■ środowisko (environment), ■ wygląd/utrzymanie (image/maintenance).

Wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi podziałami przedstawiono na rys. 3.

Poza przedstawionymi pryncypiami można wyróżnić również strategie charakterystyczne dla zapobiegania przestępczości poprzez kształtowanie przestrzeni.

Strategie te ujmowane są w różny sposób. Może to być18: ■ zwiększenie prawdopodobieństwa zauważenia, wykrycia i ujęcia sprawcy, ■ ■

17 Crime Prevention Through Environmental Design Program, City of Tacoma, p. 3.

18

Development Control Plan..., p. 3.

zwiększenie wysiłku sprawcy, zmniejszenie zysku z popełnionego przestępstwa, ■ ograniczenie okazji popełnienia przestępstwa.

W innym ujęciu są to19: ■ umożliwienie nieograniczonego pola widzenia, ■ zapewnienie adekwatnego oświetlenia, ■ unikanie ukrytych i odizolowanych tras, ■ wyeliminowanie wyizolowanych obszarów, ■ wprowadzanie zróżnicowanego użytkowania przestrzeni, ■ stosowanie generatorów pożądanej aktywności, ■ kreowanie poczucia własności poprzez utrzymanie i zarządzenie przestrzenią, ■ zapewnienie odpowiedniego oznakowania i informowania użytkownika, ■ stałe polepszanie zaprojektowanej przestrzeni.

Dla omawianego zagadnienia charakterystyczne jest również tzw. podejście 3D (ang. The “Three D” Approach), opierające się na trzech funkcjach (wymiarach) przestrzeni ludzkiej: ■ Każda przestrzeń ma uprzednio zdefiniowane przeznaczenie (ang. designation).

■ Każda przestrzeń ma społeczne, kulturowe, formalne i fizyczne atrybuty determinujące pożądane i akceptowalne w niej zachowania (ang. definition).

■ Każda przestrzeń jest zaprojektowana w taki sposób, aby ułatwiać i kontrolować oczekiwane zachowania (ang. design).

■

■

19

Crime Prevention Through Environmental..., p. 7.

▌ Rys. 3. Różne podziały pryncypiów zapobiegania przestępczości poprzez kształtowanie przestrzeni

3/2017

11

SEC & ARCH Dlatego stosując 3D, możemy dokonać ewaluacji stanu przestrzeni, gromadząc informacje będące odpowiedzią na pytania20: ■ w zakresie przeznaczenia: a) Jakie było pierwotne przeznaczenie przestrzeni? b) Jak przestrzeń jest aktualnie użytkowana? c) Ile i jakie formy aktywności dopuszczono na danym obszarze? d) Czy istnieje konflikt pomiędzy różnymi formami zaplanowanej aktywności? e) Czy aktywność wymagająca zwiększonego bezpieczeństwa umiejscowiona jest w miejscu niebezpiecznym?

■ w zakresie zdefiniowania: a) W jaki sposób przestrzeń jest zdefiniowana? b) Czy obszary są jednoznacznie rozgraniczone? c) Czy widoczne są oznaczenia administratora i przeznaczenia obszarów, znaki i symbole? d) Czy istnieje konflikt pomiędzy przeznaczeniem i sposobem użytkowania obszarów, miejsc i urządzeń?

■ w zakresie projektowym: a) Czy sposób zaprojektowania przestrzeni ułatwia zachowanie pierwotnej funkcji obszaru, miejsca, urządzenia? b) Czy sposób zaprojektowania przestrzeni ułatwia aktywność użytkownika zgodnie z jej dopuszczalnością? c) Czy sposób zaprojektowania utrudnia pełne i właściwe wykorzystywanie przestrzeni zgodnie z jej funkcją? d) Czy sposób zaprojektowania ułatwia (utrudnia) kontrolowanie zachowań ludzkich?

W zaprezentowanym podejściu istotne jest zidentyfikowanie konfliktów zachodzących pomiędzy cechami danej przestrzeni. Jeśli przestrzeń nie ma określonego przeznaczenia, jest źle zdefiniowana lub jej ukształtowanie nie wspiera i nie wymusza utrzymania pierwotnej funkcji, może ona generować problemy przestępczości oraz poczucie zagrożenia. Zidentyfikowanie takich konfliktów uzasadniać może implementację CPTED jako sposobu rozwiązania problemu przestępczości w badanym miejscu.

CPTED jest procesem złożonym z etapów projektowania, tworzenia, użytkowania i utrzymania przestrzeni fizycznej. Należy przyjąć szerokie rozumienie CPTED jako proces poprawy jakości życia, który obejmuje strategie, metody, techniki i narzędzia kształtowania przestrzeni fizycznej oraz jej efektywne użytkowanie i zarządzanie zorientowane na zapobieganie i eliminację przestępczości, zachowań antyspołecznych, jak rów-

20 Na podstawie: Crime Prevention Through Environmental Design. An Introduction to CPTED Principles and Strategies for Safe Urban Design. City of Regina, p. 7–6; Crime Prevention Through Environmental Design Guidebook, National Crime Prevention Council, Singapour 2008, p. 6–7.

12

nież redukcję poczucia zagrożenia21. Takie pojmowanie uwzględnia zarówno postulat C. Jeffery’ego, że jest to projektowanie (również wykonawstwo) i użytkowanie przestrzeni, jak również element wykonawczy ukształtowany przez praktykę stosowania określonych pryncypiów, strategii, metod, technik i narzędzi w celu zyskania pożądanego stanu przestrzeni fizycznej.

CPTED to proces poprawy jakości życia, który obejmuje strategie, metody, techniki i narzędzia kształtowania przestrzeni fizycznej oraz jej efektywne użytkowanie i zarządzanie zorientowane na zapobieganie i eliminację przestępczości, zachowań antyspołecznych, jak również redukcję poczucia zagrożenia.

Zwracając uwagę na proces projektowania, wskazać należy na rekomendowaną współpracę projektanta i specjalistów mających wiedzę o tym, w jaki sposób przestępca wykorzystuje przestrzeń fizyczną.

W Polsce wciąż jeszcze brak instytucjonalnego i merytorycznego powiązania procesu projektowania z doświadczeniem zawodowym policji.

W Polsce wciąż jeszcze brak instytucjonalnego i merytorycznego powiązania procesu projektowania z doświadczeniem zawodowym policji. Jest to niewątpliwie niewykorzystana szansa na skuteczniejszą redukcję przestępczości, a przecież: 1. policja posiada bieżące informacje na temat zachowań przestępczych i przyczyn przestępczości.

Wiedza ta jest zarówno z poziomu mikro (rejestracja poszczególnych przypadków przestępstw), jak również poziomu makro (prowadzenie statystyki policyjnej pozwalającej na określenie trendów przestępczości); 2. policjanci często są jedynymi przedstawicielami państwa, którzy pojawiają się bezpośrednio na miejscu popełnionego przestępstwa. Mają oni możliwość oceny stanu bezpieczeństwa danego miejsca i wyciągnięcia wniosków co do wpływu fizycznych czynników na zagrożenie przestępczością. Wiedza ta może być wykorzystana w procesie projektowania nowych miejsc lub przebudowy już istniejących; K. Łojek, Metodyka diagnozowania przestrzeni fizycznej na potrzeby eliminacji przestępczości (maszynopis niepublikowany).

21

SEC&AS

ARCHITEKTURA I BEZPIECZEŃSTWO 3. policja przez wiele lat swojego funkcjonowania wykształciła struktury i procedury umożliwiające gromadzenie i przetwarzanie różnych informacji na temat przestępczości. Jest zatem kompetentna do tego, aby określać nie tylko jej trendy, ale również zachowania antyspołeczne, którym można przeciwdziałać w oparciu o CPTED; 4. policja, prowadząc działania z zakresu prewencji kryminalnej, wspiera również lokalne inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa. W trakcie tych działań i współpracy policjanci uzyskują znaczną część swojej specjalistycznej wiedzy, która jest efektem zajmowania się problemami bezpieczeństwa osobistego obywateli, bezpieczeństwa budynków oraz poszukiwania źródeł antyspołecznych zachowań22.

Udział policji w procesie tworzenia architektonicznych rozwiązań antyprzestępczych polegać może na: 1. świadczeniu usług z zakresu specjalistycznej konsultacji opartej na wiedzy dotyczącej sposobu działania sprawców (metody przestępcze, nowe techniki działania) oraz analizie nowo tworzonych projektów, planów zagospodarowania przestrzennego i programów przebudowy.

Współpracę w powyższym zakresie należy podejmować z planistami, właściwymi rzeczowo organami administracji rządowej i samorządowej, architektami, a także profesjonalistami zajmującymi się przebudową, lokalizacją, oświetleniem, kształtowaniem dostępu i informowaniem; 2. stworzeniu procedur i ich realizacji pozwalających na identyfikowanie, na podstawie własnych danych statystycznych i źródeł nieoficjalnych, miejsc zagrożonych, które mogą zostać wyeliminowane w wyniku działań z zakresu CPTED; 3. stworzeniu systemu pozwalającego na wykorzystywanie powyższych informacji w działaniach podejmowanych przez różne instytucje uczestniczące w procesie zapobiegania przestępczości, opartego na tworzeniu bezpiecznej przestrzeni fizycznej; 4. nieustannym analizowaniu popełnianych przestępstw pod kątem ich eliminowania lub redukcji za pomocą CPTED, np. wandalizmu, włamań, przestępstw z użyciem przemocy oraz kradzieży samochodów; 5. tworzeniu procedur i praktyki mierzenia efektów działań zapobiegawczych poprzez analizę trendów przestępczych oraz poznawanie opinii publicznej (włączając w to poczucie zagrożenia).

Sposobnością do aktywnego uczestniczenia policji w procesie CPTED według R.J. Pottsa23 jest przyłączenie się do: 1. procesu tworzenia nowego zagospodarowania przestrzennego pod budownictwo mieszkaniowe, w szczególności aby zapewnić odpowiedni obszar zabudowy oraz średnią zagęszczenia;

22 R.J. Potts, The Role of Police in Crime Prevention Through Environmental Design, Conference: Designing Out Crime: Crime Prevention Through Environmental Design, Sydney 1989, cyt. za: K. Łojek, Zapobieganie przestępczości przez kształtowanie bezpiecznej przestrzeni, cz. 1 i 2, „Przegląd Policyjny”, nr 3, 2004.

23

Ibidem.

3/2017

2. projektowania przebudowy budynków, osiedli mieszkaniowych i miejsc zagrożonych; 3. zapewniania nowym centrom handlowym, budynkom użyteczności publicznej, obiektom sportowym komercyjnego (przemysłowego) zagospodarowania przestrzennego oraz podnoszenia jego jakości w parkach i miejscach publicznych; 4. procesu lokalizacji i budowy urządzeń użyteczności publicznej w celu polepszenia naturalnej kontroli przestrzeni publicznej przez policję i społeczeństwo, np. budek telefonicznych, przystanków komunikacyjnych, przejść dla pieszych, ciągów komunikacyjnych dla pieszych, miejsc parkingowych, placów zabaw i szaletów publicznych; 5. projektowania nowych budynków i projektowania zmian w już istniejących, pod kątem stworzenia wnętrza budynków i konstrukcji ograniczających działalność przestępczą.

Niewątpliwie CPTED jest jednym z podstawowych podejść do kontrolowania przestępczości. Stwarza ono możliwości do działania na poziomie bezpieczeństwa osobistego, jak i tworzenia bezpiecznej przestrzeni publicznej czy też bezpieczniejszych miast. W proces zapewnienia bezpieczeństwa poprzez rozwiązania przestrzenne angażowani są indywidualni mieszkańcy, zarządcy przestrzeni fizycznej oraz instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo. Jednak w Polsce proces ten nie jest wystarczająco skoordynowany. Nie istnieje instytucjonalne powiązanie procesu projektowania przestrzeni czy też zarządzania przestrzenią ze specjalistyczną i unikatową wiedzą policjantów, którzy interweniują i przebywają na co dzień w tej przestrzeni. Również w naszym kraju należy się spodziewać zwiększenia zainteresowania lokalnych władz urządzaniem przestrzeni miejskiej w sposób minimalizujący zagrożenia inne niż klasyczna przestępczość, począwszy od nieumyślnych zdarzeń drogowych po celowe działanie sprawców w celu poszkodowania jak największej liczby ofiar. O ile problemy przestępczości można systematycznie redukować, rewitalizując przestrzeń miejską, o tyle druga grupa zagrożeń jest trudna do szybkiego wyeliminowania w ramach zwykłych nakładów ponoszonych na zarządzanie i utrzymanie miast.

mł. insp. dr Krzysztof Łojek

Dziekan Wydziału Bezpieczeństwa Wewnętrznego Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, adiunkt w Zakładzie Bezpieczeństwa Społecznego Instytutu Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego. Niezależny ekspert Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych Komisji Europejskiej.

Realizator projektu Poprawa bezpieczeństwa społeczności lokalnych poprzez szkolenia zapewniające właściwą organizację i kształtowanie przestrzeni publicznej.

Autor publikacji z zakresu bezpieczeństwa społeczności lokalnych i zapobiegania przestępczości poprzez kształtowanie przestrzeni fizycznej.

13

SEC & ARCH

Nowe miasta: inteligentne i bezpieczne?

Paulina Piasecka

L

udzkość coraz szybszym krokiem zmierza w kierunku, który jeszcze niedawno wydawał się wizją rodem z futurystycznych filmów i opracowań. Internet rzeczy, inteligentne systemy zarządzające naszym otoczeniem czy wreszcie autonomiczne samochody przestają być „pieśnią przyszłości” i stają się częścią przyszłości niedalekiej, której wkrótce do-

14

świadczymy. Nie dziwi zatem obecna w naszym otoczeniu dyskusja o tym, jak projektować i planować inteligentną przestrzeń, która czynić będzie nasze życie łatwiejszym i bardziej przyjaznym, coraz więcej czasu pozostawiając nam na samorealizację.

Historia celowego kontrolowania sposobu konstruowania otoczenia człowieka nie jest jednak związana jedynie z pojawieniem się cyfrowego czynnika decyzyjnego. Pominiemy tu naturalne kształtowanie przestrzeni, dostosowane do warunków geofizycznych (budowanie miast w okolicach rzek, konstruowanie ich w sposób zwiększający ich obronność – nawet w kontekście budynków „cywilnych”), które towarzyszą człowiekowi, odkąd przestał być nomadem. Odwołamy się natomiast do nowego urbanizmu, będącego ruchem urbanistycznym, promującym przyjazne dla środowiska przyzwyczajenia, tworzącym dzielnice zawierające szeroki wachlarz budynków mieszkalnych i biurowych. Ruch ten powstał w Stanach Zjednoczonych na początku lat osiemdziesiątych XX wieku i stopniowo wpływał na wiele aspektów rozwoju nieruchomości, planowania przestrzennego i miejskich strategii użytkowania gruntów1.

Nowy urbanizm podlegał silnemu wpływowi praktyk urbanistycznych, które były widoczne aż do skonstruowania samochodu, jeszcze przed II wojną światową. Obejmuje dziesięć podstawowych zasad, takich 1 G. Boeing, D. Church, H. Hubbard, J. Mickens, L. Rudis, LEED-ND and Livability Revisited, „Berkeley Planning Journal”, vol. 27(1), 2014, https://escholarship.org/uc/item/49f234rd

SEC&AS

INTELIGENTNE MIASTO jak tradycyjny projekt sąsiedztwa i rozwój zorientowany na transport publiczny. Te idee można połączyć z dwiema koncepcjami: budowaniem poczucia wspólnoty i rozwijaniem praktyk ekologicznych2.

Nowy urbanizm promuje tworzenie i przywracanie różnorodnych, zachęcających do pieszego przemieszczania się, kompaktowych, żyjących, mieszanych społeczności, złożonych z tych samych komponentów, co powstające na skutek konwencjonalnego rozwoju, ale połączonych w bardziej zintegrowany sposób, w postaci kompletnych społeczności. Obejmują one: mieszkania, miejsca pracy, sklepy, lokale rozrywkowe, szkoły, parki i obiekty obywatelskie, niezbędne do codziennego życia mieszkańców, w odległości krótkiego spaceru od siebie nawzajem. Nowy urbanizm promuje też zwiększone wykorzystanie pociągów i kolei lekkiej, zamiast autostrad i dróg. Życie w miastach szybko staje się nowym, modnym i nowoczesnym sposobem życia ludzi w każdym wieku3.

Sfera publiczna, obszar niezmiernie ważny dla tego nurtu projektowania współczesnych miast, to otoczenie społeczne określone przez publiczne przestrzenie miejskie na ulicach, placach miasta, w parkach, ale rozumiana może być również jako część znacznie szerszej sfery wpływów, która łączy wiele rodzajów fizycznych, społecznych i technologicznych sieci. W 2011 roku byliśmy świadkami wpływu, jaki media społecznościowe, takie jak Facebook i Twitter, wywarły na działania demonstrantów na placu Tahrir (a później podczas całej arabskiej wiosny), pozwalając organizować, przekazywać ich przesłanie światu i zachęcać do międzynarodowego wsparcia. Tym samym fizyczna przestrzeń, dawniej nie tak znana na całym świecie, została zmieniona, aby stać się ważnym miejscem lokalnym i międzynarodowym4.

Publiczne przestrzenie w każdym mieście obfitują w ulice, pasy ruchu, parki i place, ale także obiekty publiczne, takie jak publiczne lobby i pomieszczenia, z których każdy ma prawo korzystać. Mogą również obejmować tereny pod ziemią, w których ludzie mogą korzystać z pomieszczeń ogólnodostępnych pod ulicami i budynkami, pomieszczeń pod mostami, a nawet przestrzeni powietrznej nad tymi przestrzeniami publicznymi. Przestrzeń publiczna może w interpretacji niektórych obejmować również percepcję tej przestrzeni, a zatem to, co widać z daleka5.

Wśród zasad nowego urbanizmu, mogących mieć zastosowanie do projektów w pełnym zakresie skal z jednego budynku do całej społeczności oraz jej przestrzeni publicznej, znalazły się6:

1. Walkability (konstruowanie przestrzeni łatwej do przemierzania piechotą): a. większość celów podróży w odległości 10 minut spacerem od domu i pracy, b. przyjazny dla pieszych uliczny projekt (budynki w pobliżu ulicy, ganki, okna i drzwi, ulice zadrzewione, parking na ulicy, ukryte parkingi, wąskie, zmuszające do wolnego ruchu ulice), c. dedykowane ulice dla pieszych, wolne od samochodów; 2. Łączność: a. wzajemnie połączona sieć lokalnych dróg rozprasza ruch i ułatwia chodzenie, b. istnieje hierarchia wąskich uliczek, bulwarów i alej, c. wysoka jakość ścieżek dla pieszych i sfera publiczna sprawiają, że spacery są przyjemne; 3. Różnorodność: a. mieszkań, sklepów, biur, mieszkań i domów w jednym miejscu, b. mieszane użytkowanie w obrębie sąsiedztwa, w blokach i budynkach, c. różnorodność ludzi – wieku, poziom dochodu, kultury i rasy; 4. Mieszkania mieszane: szeroki zakres typów, rozmiarów i cen w bliskiej odległości; 5. Architektura i urbanistyka o wysokiej jakości: a. nacisk na piękno, estetykę, komfort człowieka i kreowanie poczucia „bycia na swoim miejscu”, b. specjalne umieszczenie funkcji i miejsc społeczności obywatelskiej, c. struktury w ludzkiej skali i piękna okolica;

2 A. Ayeni, Environmental Influence on Urban Form, http://www. academia.edu/23358272/MUD_813_URban_forms_and_morphology_ Environmental_Influences_on_Urban_Forms_ENVIRONMENTAL_INFLUENCES_ON_URBAN_FORMS 3 Portal New Urbanism, http://www.newurbanism.org/newurbanism.html 4 J.G. Jung, The Public Realm in Smart Cities and Intelligent Communities, http://www.intelligentcommunity.org/the_public_realm_in_ smart_cities_and_intelligent_communities 5

Ibidem

Portal New Urbanism, http://www.newurbanism.org/newurbanism/principles.html 6

3/2017

15

SEC & ARCH 6. Tradycyjna struktura sąsiedztwa: a. łatwe do rozróżnienia centrum i obrzeża, b. przestrzeń publiczna w centrum, c. ważna wysokiej jakości strefa publiczna, d. publiczna przestrzeń otwarta zaprojektowana jako sztuka obywatelska, e. wiele funkcji przestrzeni w odległości 10 minut spacerem, f. specyficzne planowanie przestrzeni: najwyższe zagęszczenie w centrum miasta, stopniowo mniej gęste w kierunku krawędzi; jest to system analityczny, który konceptualizuje wzajemnie wzmacniające się elementy, tworząc szereg specyficznych siedlisk przyrodniczych i/lub miejskich, integruje metodykę środowiskową oceny habitatów przy użyciu metodologii tworzenia stref dla projektowania społeczności, dzięki której granica między rzeczami naturalnymi i wytworzonymi przez człowieka zanika; 7. Zwiększona gęstość: więcej budynków, domów, sklepów i usług w niewielkich odległościach, aby ułatwiać chodzenie, umożliwić bardziej efektywne korzystanie z usług i zasobów oraz stworzyć wygodne, przyjemne miejsce do życia; 8. Transport ekologiczny: a. sieć wysokiej jakości pociągów i innych środków transportu publicznego łączących miasta i dzielnice razem, b. przyjazny dla pieszych projekt, który zachęca do większego wykorzystania rowerów, rolek, skuterów i chodzenia jako metod codziennego transportu; 9. Zrównoważony rozwój: a. minimalny wpływ na środowisko rozwoju i działalności habitatu, b. przyjazne środowisku technologie, poszanowanie ekologii i wartości systemów naturalnych, c. efektywność energetyczna, d. nieznaczne wykorzystanie paliw kopalnych, e. więcej produkcji lokalnej, f. więcej chodzenia, mniej jeżdżenia; 10. Jakość życia: jakość życia jest wysoka, a także tworzy miejsca, które wzbogacają i inspirują mieszkańców do lepszego życia.

Poszerzając nasz sposób myślenia o tym, co należy uznać za sferę publiczną w naszych miastach, powinniśmy rozwinąć ją, aby uwzględnić to, co niekoniecznie można zobaczyć, ale coraz częściej można doświadczyć: wpływ szerokopasmowych usług bezprzewodowych w przestrzeniach publicznych i to, jak przyczyniają się do poczucia miejsca w naszych społecznościach. Studia podejmowane w zakresie korzystania z szerokopasmowego Internetu bezprzewodowego w sferze publicznej sugerują, że obecnie jesteśmy świadkami znacznej zmiany dotychczas znanych sposobów wykorzystania tych przestrzeni, która może mieć istotne implikacje dla przyszłego planowania urbanistycznego, projektowania przyszłych ulic i otwartych przestrzeni. Podczas gdy projektanci przestrzeni publicznych dostaną do rąk nowe narzędzia komunikowania się z opinią publiczną, znajdą się także w posiadaniu narzędzi do zdobywania danych i spostrzeżeń 16

za pośrednictwem Internetu rzeczy (IoT), z komunikacji między urządzeniami poprzez M2M (maszyna do maszyny) oraz z komunikacji między ludźmi i urządzeniami. Oświetlenie, ławki, pojemniki na śmieci i czujniki umieszczane w betonowych powierzchniach, donice kwiatowe i budynki będą komunikować się w sposób, którego jeszcze nie jesteśmy w stanie sobie wyobrazić7.

W rezultacie nasze przestrzenie publiczne staną się miejscami zdecydowanie innymi niż dziś. Z jednej strony, potencjalne problemy obejmują kwestie bezpieczeństwa korzystania z urządzeń do transmisji danych osobowych w pomieszczeniach ogólnodostępnych, które oferują bezpłatny bezprzewodowy dostęp do Internetu. Z drugiej – pozytywnie ocenia się, że bezprzewodowe łącze szerokopasmowe pozwala na rewitalizację i repopulację przestrzeni publicznych, zapewniając większe udogodnienia, poprawiając bezpieczeństwo przestrzeni i zwiększając możliwości i różnorodność tej przestrzeni. Komunikacja wśród użytkowników obecnych w mediach społecznościowych, przy użyciu takich narzędzi, jak laptopy, tablety, kamery komórkowe, połączone z elementami zabezpieczającymi, informacyjnymi i rozrywkowymi, wchodzącymi w skład przestrzeni publicznych, mogą pomóc w zapewnieniu dodatkowego bezpieczeństwa w przestrzeni. Mogłyby one zostać wykorzystane do zwiększenia możliwości podnoszenia świadomości społecznej, poprawy spójności społecznej, zwiększonej tolerancji i ekspozycji8 na różne doświadczenia.

7

J.G. Jung, op. cit.

8

Ibidem

Paulina PIASECKA Zastępca Dyrektora Centrum Badań nad Terroryzmem ds. Programowych, Zastępca Kierownika Instytutu Analizy Informacji oraz wykładowca Collegium Civitas Od redakcji: Autorka jest absolwentką Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, analitykiem, specjalistką w zakresie walki informacyjnej i bezpieczeństwa cyberprzestrzeni. Stypendystka programu Departamentu Stanu USA „International Visitor Leadership Program” w obszarze cyberbezpieczeństwa.

SEC&AS

SEC & EXPO

Jeśli myślałeś, że IFSEC to CCTV od ściany do ściany – pomyśl raz jeszcze Adam Bannister IFSEC Global Tłumaczenie: Tomasz Paszyński Opublikowano 30 marca 2017 r. w IFSEC Global Przedruk i tłumaczenie za zgodą Autora

B

ranża zabezpieczeń zmienia się w zawrotnym tempie wraz z postępem technologicznym (poprzez rozwój technologii IP, cyberbezpieczeństwo i Internet rzeczy), pejzażem zagrożeń (rosnące zagrożenie atakami terrorystycznymi i cyberatakami) i sposobami kształtowania się łańcucha dostaw w sektorze.

Każda wizyta na targach IFSEC International jest ekskluzywną szansą dostępu do prawie wszystkich produktów branży zabezpieczeń, zademonstrowania ich działania oraz kontaktu z tysiącami profesjonalistów, od systemów kontroli dostępu i dozoru wizyjnego po inteligentne budynki, cyberbezpieczeństwo, kontrolę graniczną i inne. Jest to niepowtarzalna okazja, aby być na bieżąco z nowościami branży, stwarzać nowe szanse/otwierać nowe perspektywy rozwoju zarówno własnego biznesu, jak i swojej kariery.

Kierując się opiniami i zmieniającymi się potrzebami naszych klientów, postanowiliśmy wprowadzić dla wystawców i odwiedzających nowe usługi, technologie, sale seminaryjne i obszary wystawiennicze, by sprostać potrzebom wszystkich uczestników procesu zapewniania bezpieczeństwa, tak w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie.

Oto sześć nowych lub zmodyfikowanych propozycji dla odwiedzających IFSEC 2017: 1. Wystawa Granice i Infrastruktura

Od dawna już IFSEC International jest wydarzeniem, którego nie mogą nie zauważyć instalatorzy, integratorzy i dystrybutorzy urządzeń do systemów zabezpieczeń. Targi stale dostosowują się do coraz bardziej zróżnicowanej rzeszy odwiedzających i wystawców.

Dlatego też rok 2017 stoi pod znakiem wystawy Borders&Infrastructure Expo (Granice i Infrastruktura). Wystawa jest przeznaczona dla wyższej kadry specjalistów od zabezpieczeń, reprezentujących administrację rządową, sieci komunalne, transport, logistykę, organizatorów imprez masowych i służb ochrony granic oraz policji. W tej strefie zaprezentujemy wiedzę, ale także konkretne rozwiązania 18

w kwestii przeciwdziałania terroryzmowi, bezpieczeństwa granic i ochrony państwowej infrastruktury krytycznej.

Ta całkowicie nowa wystawa, będąca częścią IFSEC 2017, gościć będzie czołowych dostawców innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie cybermonitoringu, ochrony obwodowej, bezzałogowych statków powietrznych UAV (ang. Unmanned Aerial Vehicle), dozoru wizyjnego i innych najnowszych technologii. Wystawa to także forum, na którym specjalny zespół organizować będzie ekskluzywne spotkania kluczowych klientów z wystawcami. W wydzielonej przestrzeni odbywać się będą seminaria dotyczące trendów, błędów i sprawdzonych praktyk w sektorze zabezpieczeń zagrożonych odcinków o krytycznym znaczeniu dla bezpieczeństwa narodowego.

Na wystawie gościmy wielu nowych wystawców, pokazujących m.in.: nowoczesne systemy prześwietlania osób i rozwiązania wykrywające ślady narkotyków i materiałów wybuchowych, ogrodzenia obwodowe, automatyczne bariery i pachołki, bramy przesuwne i szybkobieżne oraz kołowroty.

2. Profesor Brian Cox OBE!

OK, to może nie jest istotna zmiana w targach, ale udział profesora Briana Coxa, udekorowanego Orderem Imperium Brytyjskiego1, jako jednego z głównych mówców na IFSEC 2017, uznać należy za wydarzenie. Ten znamienity fizyk, prezenter serii programów BBC, The Wonders of…, i płodny pisarz książek popularnonaukowych zajął, z dużą przewagą nad rywalami, pierwsze miejsce w ankiecie dotyczącej preferowanych prelegentów, którą przeprowadziliśmy niedawno wśród inżynierów. Przecząc stereotypowi fizyka teoretycznego, jako towarzysko nieporadnego, fatalnie ubranego jajogłowego, prof. Cox w latach 90. był, co wydaje się 1 Order Imperium Brytyjskiego – odznaczenie brytyjskie przyznawane w 5 klasach. Dwie najwyższe, GBE oraz KBE/DBE, dają prawo osobie uhonorowanej używać (w zależności od płci) tytułu „Sir” lub „Dame”.

Skrót OBE od ang. Officer of the Most Excellent Order of the British Empire.

SEC&AS

TARGI I WYSTAWY wręcz nieco niestosowne, klawiszowcem w zespołach Dare i D:Ream, a jego wizerunek na plakatach często ozdabiał ściany sypialni fanek i fanów.

Jesteśmy również zachwyceni, że przemówienia zgodzili się wygłosić także Dame Kelly Holmes DBE (ang. Dame Commander of the Most Excellent Order of the British Empire) oraz Simon Weston CBE (ang. Commander of the Most Excellent Order of the British Empire).

3. Strefa Drona

Zgodnie z raportem firmy konsultingowej Pricewaterhouse Coopers szacuje się, że globalnie do roku 2020 praca i usługi biznesowe o łącznej wartości około 127 miliardów dolarów mogą zostać zastąpione przez drony. Oficjalnie zainaugurowanana w czasie IFSEC 2016 Strefa Drona wróciła do ExCeL London – większa, lepsza i w dogodniejszych warunkach lokalowych, czyli w samym centrum wystawy Granice i Infrastruktura. Można tu zobaczyć, jak drony wspomagają zabezpieczanie imprez sportowych, walkę z terrorem lub monitoring ruchu drogowego. A może zainteresuje was ochrona ludzi i majątku przed dronami za pomocą techniki antydronowej? Czy może chcecie zobaczyć tylko awangardową technologię w akcji?

Nieważny powód, Strefa Drona będzie wciągającym podniebnym przedstawieniem w sercu IFSEC. 4. Bezpłatna organizacja spotkań

IFSEC International ugruntowuje swoją pozycję jako najlepsze miejsce do prowadzenia interesów w branży zabezpieczeń na skalę międzynarodową – to nie jest po prostu kolejna impreza targowa! Kompletnie przebudowaliśmy nasz system organizacji indywidualnych spotkań.

Działając jako „swatka”, możemy zorganizować prywatne spotkanie z wystawcami, którzy pomogą pozyskać najlepsze, najkorzystniejsze kosztowo produkty i rozwiązania.

Umożliwiliśmy opcję dokonywania wstępnych rezerwacji terminów spotkań jeszcze przed przyjazdem na targi. Jest to znaczące udogodnienie w stosunku do tradycyjnej formuły targów, gdy sfrustrowani goście krążą wokół stoisk wystawców w oczekiwaniu na przerzedzenie się zgromadzonych tam tłumów.

Ta bezpłatna usługa gwarantuje odbycie spotkań z tymi, z którymi chcecie się zobaczyć, w terminie, który wam odpowiada i stwarza okazję skorzystania z tysięcy specjalnych ofert cenowych dostępnych na targach. Zaoszczędzony w ten sposób tak cenny przecież czas można spędzić w czterech salach seminaryjnych, zapoznając się z nowościami na stoiskach innowacyjnych wystawców, nawiązując kontakty i poznając najnowsze trendy.

5. Całkiem nowa sala seminaryjna

Jedną z innowacji IFSEC 2017 jest całkowicie nowa sala seminaryjna, usytuowana na terenie wystawy Granice i Infrastruktura. To miejsce seminariów, studiów przypadku i debat panelowych poświęconych walce z terroryzmem, bezpieczeństwu granic i ochronie krytycznej infrastruktury państwa. Sala dostępna jest dla wszystkich posiadających standardową przepustkę IFSEC. 3/2017

Sala Tavcom będzie w tym samym czasie miejscem konsultacji technicznych i porad dla instalatorów, integratorów i inżynierów w kwestiach instalacji, obsługi i optymalizacji systemów zabezpieczeń. W zazwyczaj oblężonej sali Security Management w tym roku skupiamy się na wyeksponowaniu tematów dozoru kamerami IP, kontroli dostępu, sygnalizacji włamania i innych technologii zabezpieczeń, podczas gdy w sali Smart będziemy kontynuować zeszłoroczny temat, czyli automatyzację budynków mieszkalnych, rozszerzony o budynki usługowe, handlowe, magazynowe i biurowe oraz zintegrowane systemy zabezpieczeń i Internet rzeczy.

6. Świat Instalatora

Nie zapominając o tysiącach instalatorów, integratorów i inżynierów, którzy rokrocznie odwiedzają IFSEC, w 2017 roku wyodrębniliśmy dla nich specjalną strefę wystawienniczą.

Installer World (Świat Instalatora) przyciąga producentów i dystrybutorów oferujących wyposażenie instalatora. Przestrzeń tę wzbogacą Tool Zone (Strefa Narzędzi), konkurs Engineers of Tomorrow (Inżynierowie Jutra), doradcy rekrutacyjni i możliwość nawiązania nieformalnych kontaktów.

W tym roku w strefie Tool Zone goście będą mogli wypróbować szeroką gamę narzędzi ręcznych i mechanicznych oraz skorzystać ze zniżek i ofert specjalnych, dostępnych wyłącznie dla gości IFSEC. Dodatkowo zapraszamy do zapoznania się z ofertą wyposażenia pojazdów dostawczych w akcesoria do przewozu i przechowywania, dostosowaną do potrzeb nowoczesnych instalatorów i integratorów.

W tym roku oferujemy naszej publiczności więcej powodów do obejrzenia targów niż kiedykolwiek wcześniej.

Mamy nadzieję, że IFSEC 2017 będzie naszym najlepszym i najbardziej ambitnym przedsięwzięciem. Niezależnie od tego, czy jesteś instalatorem, integratorem, szefem bezpieczeństwa, konsultantem czy pracujesz dla rządu lub w organach ścigania – nie przegap największych w Europie targów zabezpieczeń.

Przedruk i tłumaczenie za zgodą Autora

Adam Bannister Redaktor IFSEC Global

Od redakcji: IFSEC jest skrótem od International Fire and Security Exhibition and Conference.

IFSEC Global to forum wymiany doświadczeń, nawiązywania kontaktów i dyskusji wokół zabezpieczeń przeciwwłamaniowych i przeciwpożarowych.

IFSEC International jest największym w Wielkiej Brytanii wydarzeniem targowym branży zabezpieczeń przeciwpożarowych i przeciwwłamaniowych.

19

SEC & WORLD

If you thought IFSEC was just wall to wall CCTV – think again Adam Bannister IFSEC Global Originally published on March 30, 2017 by IFSEC Global

T

he security industry is evolving fast in terms of technology (e.g. the rise of IP, cyber security and the internet of things), the threat landscape (e.g. growing terror and cyber threats) and how the supply chain does business.

Every visit to IFSEC International is a chance for exclusive access to almost every security product on the market, live product demonstrations and networking with thousands of security professionals. From access control and video surveillance to smart buildings, cyber, border control and so much more. It is the perfect way to keep up to date, protect your business and enhance your career in the security industry.

Based on your feedback and the needs of our changing audience, we’ve introduced new services, technologies, seminar theatres and show areas to enhance your experience and cater to the entire supply chain, in the UK and internationally.

Here are six of the brand new, or revamped, features for 2017.

1. Borders & Infrastructure Expo

Long the go-to event for security installers, integrators and distributors, IFSEC International has been adapting to its increasingly diverse visitor demographic for several years now.

20

That is why 2017 marks the launch of Borders & Infrastructure Expo. Catering to senior security professionals from government, utilities, transport, logistics, sports stadia and events, and border control and law enforcement, Borders & Infrastructure will provide solutions and education around counter-terror, border security and the protection of critical national infrastructure.

This brand new show within IFSEC 2017 will host leading suppliers of innovative solutions in cyber, perimeter, UAVs, surveillance and other cutting-edge technologies. The expo will also feature an exclusive meeting service to pair high value buyers with exhibitors, as well as a dedicated seminar theatre tackling security trends, pitfalls and best practice for high-security sectors of critical national importance.

Borders & Infrastructure will welcome a range of brand new exhibiting companies who will be show-casing the SafeView and trace detection solutions, a range of perimeter fencing solutions and selection of automatic barriers, automatic bollards, automatic sliding gates, cantilever gates, turnstiles and speed gates.

2. Professor Brian Cox OBE!

OK, so not exactly a ‘feature’ or representative of a ‘revamp’, but we believe that securing Professor Brian Cox OBE as one of 2017’s keynotes is a major coup.

The eminent physicist, presenter of the BBC’s The Wonders Of… series and prolific scientific writer topped a recent poll of preferred keynote speakers among the P&M audience by a wide margin.

Challenging any perception of physicists as socially awkward, badly dressed nerds, he was, somewhat incongruously, also a keyboard player for bands D:Ream and Dare in the 1990s and has become something of a pin-up.

We’re also pretty chuffed that Dame Kelly Holmes and Simon Weston CBE have agreed to speak.

SEC&AS

IFSEC INTERNATIONAL 3. The Drone Zone

A report from consulting firm Pricewaterhouse Coopers has estimated that, by 2020, about $127 billion worth of labour and business services could be replaced by drones globally.

Officially launched at IFSEC 2016, the Drone Zone will return to ExCeL London bigger, better and now more appropriately housed, centre stage, within Borders & Infrastructure Expo.

You might want to find out how drones can aid security at sports events, in counter terror or in traffic monitoring. You may want to protect your people and assets against drones with anti-drone tech. You may simply wish to see this cutting-edge technology in action. Whatever your reasons, the Drone Zone will provide some compelling aerial theatre in the heart of IFSEC. You’ll have the chance to speak to experts from leading drone manufacturers and, of course, see them in action, flying above your head within London ExCel. 4. Free Meeting Service

To ensure IFSEC International cements its place as the best place to do business for the international security industry – and is not seen as just another trade show – we’ve revamped our 1 to 1 meeting service.

Acting as matchmaker, we can get you face time with exhibitors who can help you secure the best, most cost-effective products and solutions. Use our meetings service to pre-book your meetings ahead of your visit – a vast improvement on the traditional exhibition format, where you’re left hovering, frustrated, for the crowds to clear on an exhibitor’s stand.

This free service guarantees meetings with the people you want to meet, when you want to meet them, and the chance to capitalise on thousands of in-show special offers and pricing deals. You can then spend the rest of your valuable time checking out cutting-edge security products, networking at the bar and learning about the latest security trends and best practice in our four theatres – more of which below.

5. Brand-new seminar theatre

IFSEC 2017 will feature a brand new seminar theatre.

Hosted within Borders & Infrastructure Expo, the Borders & Infrastructure Theatre will feature seminars, case studies and panel debates dedicated to counter terror, border security and the protection of critical national infrastructure. Anyone with a standard IFSEC pass can access the Borders & Infrastructure Theatre.

The Tavcom Theatre, meanwhile, offers technical advice to installers, integrators and engineers on installing, maintaining and optimising security systems.

The ever-popular Security Management Theatre will this year have an even bigger focus on getting the best out of IP surveillance, access control, intruder alarms and other security technology, while the Smart theatre is branching out from last year’s home auto3/2017

mation focus to cover smart commercial buildings, integrated security solutions and the internet of things.

6. Installer World

Not forgetting the thousands of installers, integrators and engineers who return to IFSEC year after year, in 2017 we’re dedicating a specific area of the show to these loyal visitors. Installer World will bring together manufacturers and distributors, the Tool Zone, workwear, the Engineers of Tomorrow competition, recruitment consultants and a networking bar – all in one place.

This year we welcome to the Tool Zone, where visitors will be able to sample a wide range of hand and power tools and take advantage of some discounts and special offers exclusive to IFSEC visitors.

We also welcome to see a range of van racking and storage systems which are perfectly suited to the rigours and demands faced by today’s installers and integrators.

Offering our most longstanding audience more reasons to visit than ever before and expanding our appeal to the rest of the industry, IFSEC 2017 is set to be our best, most ambitious show yet. Whether you’re an installer, integrator, head of security, consultant or work in government or law enforcement, make sure you don’t miss out on Europe’s largest security exhibition.

Adam Bannister IFSEC Global Editor

From SEC&AS editorial board: IFSEC stands for International Fire and Security Exhibition and Conference.

IFSEC Global provides a forum to learn, connect and discuss security and fire related topics.

IFSEC International is the largest annual security event in the UK.

21

Antaira Technologies – przemysłowe urządzenia sieci komputerowych na IFSEC 2017 Olesya Konichkovska Regional Sales Manager Antaira Technologies

Antaira Technologies jest wiodącą firmą amerykańską, która rozwija i produkuje wysokiej jakości urządzenia znajdujące zastosowanie w przemysłowych sieciach komputerowych oraz rozwiązaniach telekomunikacyjnych. Od 2005 r. Antaira oferuje pełną gamę urządzeń sieci Ethernet, które cechuje niezawodność, praca w poszerzonym zakresie temperatur oraz wytrzymałe obudowy. Firma rozwija się zgodnie z potrzebami przemysłu, dlatego intensywnie produkuje m.in. nowe modele przełączników sieciowych, które mają zastosowanie w systemach zabezpieczeń, energetyce, transporcie, telekomunikacji i automatyce przemysłowej. Na Targach IFSEC występuje po raz drugi.

Co pokazujecie w tym roku na IFSEC? Na tegorocznych targach IFSEC prezentujemy podstawowe produkty ANTAIRA TECHNOLOGIES, czyli: przemysłowe przełączniki sieciowe, media konwertery, moduły SFP (ang. Small Form-factor Pluggable), sieci bezprzewodowe, konwertery i zasilacze. Pokazujemy w Londynie m.in. nowe modele media konwerterów oraz przełączników sieciowych:

media konwerter: IMC- C1000-SFP; przełączniki niezarządzalne: LNP-1204G-SFP, LNP-800AGH-24; ■ przełączniki zarządzalne: LMP-1002G-SFP, LMX-1204G-SFP. ■ ■

Jakie trendy można zaobserwować na rynku jeśli chodzi o rozwiązania techniczne?

Zauważamy szeroką ofertę przełączników POE, dostarczających więcej energii zasilającej, niż wymagają tego standardowe aplikacje sieciowe. Również sieci bezprzewodowe ugruntowują swoją pozycję w rozwiązaniach przemysłowych, takich jak np. automatyka, zabezpieczenia i inne.

Czego można oczekiwać od IFSEC? Targi są idealnym miejscem dla nawiązania długotrwałej współpracy z nowymi klientami, spotkań z partnerami, jak również zaprezentowania firmy oraz produktów na arenie międzynarodowej. Tego właśnie oczekujemy od każdych targów, w których bierzemy udział.

Więcej na: www.antaira.pl

MOBOTIX na Targach IFSEC 2017 – Nowe, wydajniejsze procesory do obróbki obrazu Jakub SOBEK Certyfikowany trener Mobotix

Niemiecki producent kamer IP MOBOTIX działa na rynku od 2000 r.

Oprócz profesjonalnego systemu zarządzania wizją VMS i oprogramowania do analizy obrazu MOBOTIX słynie z produkcji innowacyjnych inteligentnych i autonomicznych kamer IP. Od samego początku kamery MOBOTIX wyposażone były w przetwornik CMOS bez żadnych części ruchomych, co poprawia działanie kamery w warunkach pracy pod światło i zwiększa niezawodność. W kamerach zainstalowane jest oprogramowanie pozwalające na automatyczne wykrywanie zdarzeń, informowanie o alarmach, analizę wizji, bezpośrednie buforowanie w pamięci NAS i obsługę zdalną. Kolejne funkcjonalności będą systematycznie wprowadzane do kamer poprzez aktualizacje oprogramowania.

Podobnie jak w latach poprzednich, także w tym roku firma MOBOTIX zaprezentowała swoje rozwiązania na targach IFSEC w Londynie.

Co MOBOTIX pokazuje w tym roku na IFSEC? W tym roku targi IFSEC były okazją do przedstawienia nowej platformy kamer – Mx6. Produkty z serii Mx6 wykorzystują nowy, wydajniejszy procesor z wbudowanym koderem H.264 i spełniają wymagania standardu ONVIF dotyczące sposobu przesyłania strumieni wideo i możliwości integracji.

Ułatwia to znacznie współdziałanie kamer MOBOTIX z rozwiązaniami firm trzecich. Nowa platforma pozwala obecnie na wykorzystywanie trzech kodeków wideo – MxPEG, MJPEG i H.264 – w różnych rozdzielczościach.

22

Dzięki RTSP/Multicast wielu użytkowników może jednocześnie korzystać z tego samego strumienia wideo, bez utraty wydajności.

Jakie trendy, mające wpływ na proponowane przez MOBOTIX rozwiązania techniczne, można wskazać?

Zastosowanie wydajniejszych procesorów do obróbki obrazu. Nowy, wydajniejszy procesor, który także został zaprezentowany w trakcie targów, zapewnia osiągnięcie dwukrotnie większej liczby klatek na sekundę w porównaniu ze wcześniejszymi wersjami kamer. Umożliwia to uchwycenie nawet najszybszych ruchów przed kamerą. Nowy, szybszy procesor pozwoli w przyszłości na wprowadzenie do kamer także nowych funkcji analitycznych, takich jak np. automatyczne rozpoznawanie tablic rejestracyjnych.

Proszę wskazać przykłady wykorzystania tej technologii.

Na stoisku zaprezentowano praktyczne możliwości zastosowania kamer MOBOTIX w takich obszarach jak automatyka, transport czy obiekty handlowe. Prezentacje „na żywo” możliwości kamer MOBOTIX cieszą się zawsze ogromnym zainteresowaniem i potwierdzają, że nasze rozwiązania radzą sobie w wielu różnych, nawet najbardziej wymagających zastosowaniach.

Czym wyróżniają się na rynku produkty MOBOTIX? Wyjątkowa jakość wykonania i szeroka funkcjonalność to najważniejsze atuty, jakie wyróżniają te rozwiązania spośród innych prezentowanych na wystawie urządzeń.

Więcej na: www.linc.pl

SEC&AS

Antaira Technologies – industrial networking solutions at IFSEC 2017 Antaira Technologies is a leading developer and manufacturer that provides high-quality industrial networking and communication product solutions. Since 2005, Antaira has offered a full spectrum of product lines that feature reliable Ethernet infrastructures, extended temperature tolerance, and rugged enclosure designs. This year exhibition is the second in company history.

What products are you showing at IFSEC this year?

Our product lines range from industrial Ethernet switches, industrial wireless devices, Ethernet media converters, and serial communication devices. We want to present new models of media converters and switches: ■ media converter: IMC-100A-M; ■ unmanaged switches: LNP-0702G-SFP-T, LNP-1604G-SFP; ■ managed switches: LMP-1002G-SFP, LMX-1002C-SFP.

What can you expect from IFSEC? First of all we expect to have a great atmosphere at IFSEC, many customers and further cooperation with them.

For more info please visit: www.antaira.pl

What trends can you observe on the market regarding technical solutions?

We can observe a lot of switches with POE, which provides an additional power supply not only a network connection. The wireless network is also becoming popular for most solutions such as: automation, security, oil/gas, water/wastewater, power/utility, ITS.

MOBOTIX at IFSEC 2017 – New more efficient video processors MOBOTIX is a German IP cameras manufacturer since year 2000. Beside the professional VMS and video analysis software, MOBOTIX is known as an innovative producer of smart and autonomous IP cameras. From the beginning, cameras were equipped with CMOS sensors without any moving parts to improve backlight situations and long-term reliability.

The cameras themselves run the software for automatic event detection, alarm messaging, video analysis, direct NAS ring buffer storage and remote functions. Further functionalities will be systematically added through software upgrades. As every year MOBOTIX is an exhibitor at IFSEC 2017.

What products is MOBOTIX showing at IFSEC this year?

IFSEC 2017 is a perfect opportunity to present a new camera platform Mx6.

These cameras use a new more efficient processor with H.264, compliant with the ONVIF standard (video stream transmission and integration possibility) that allow cooperation with 3rd party solutions. Three video codecs (MxPEG, MJPEG and H.264) can be used in different resolution settings. Thanks to embedded RTSP/Multicast multiple users can simultaneously receive the same lossless video stream.

What trends influence the development of technical solutions in MOBOTIX’s field of activity?

Use of more efficient video processors. The new, more efficient processor presented at IFSEC allows for double the number of frames per second as compared to the previous one. It permits better capture of fast movement.

The new faster processor will allow adding new analytical functions such as ANPR in the future.

3/2017

Can you give an example of application of this technology?

We are showcasing practical possibilities of using MOBOTIX cameras in the area of automatics, transport and commercial sites. Live camera features presentation aroused huge interest and confirmed that our solutions can cope with the most demanding applications.

What is MOBOTIX’s products unique marketing advantage?

Unsurpassed manufacturing quality and wide functionality are the most important distinctive factors which make our products stand out from the crowd.

For more info please visit: www.linc.pl

23

Hikvision na IFSEC 2017

Tomasz Migdał General Manager Hikvision Poland

Firma Hikvision to światowy lider w dostawie innowacyjnych produktów oraz rozwiązań systemów CCTV. W związku z posiadaniem niezwykle silnego zespołu R&D, firma stale rozwija wykorzystanie technologii kodowania fonii i wizji, przetwarzania obrazu oraz związanego z tym przechowywania danych. Ponadto inżynierowie Hikvision pracują nad przyszłościowymi technologiami, takimi jak: cloud computing, big data czy deep learning. Wychodząc poza branżę systemów dozoru wizyjnego, Hikvision poszerza swoją ofertę o inteligentne domowe technologie, automatykę przemysłową, czy szuka rozwiązań dla przemysłu elektroniki samochodowej. Chcąc osiagać jak najwyższe standardy, firma prowadzi 28 regionalnych oddziałów na całym świecie. Wszystko po to, by jak najlepiej odzwierciedlać globalny charakter działalności.

Co pokazujecie w tym roku na IFSEC? Hikvision zaprezentuje wiele najnowszych produktów z oferty, w tym Turbo HD 4.0, EasyIP 3.0, kamery termowizyjne, ale także technologie oparte na nowym kodeku H.265+. Ponadto przedstawiona zostanie nowa marka – Pyronix, związana z systemami antywłamaniowymi. Firma z entuzjazmem wprowadza najnowocześniejsze rozwiązania w dziedzinie technologii dozoru, czego przykładem może być nowy produkt, świetnie sprawdzający się w otoczeniu o bardzo słabym oświetleniu, czy silne nastawienie na koncepcję „deep learning”.

Jakie trendy można zaobserwować na rynku jeśli chodzi o rozwiązania techniczne?

Sztuczna inteligencja jest coraz silniej widoczna w naszej branży. W przeszłości zabezpieczenia, a szczególnie CCTV, działały w sposób czysto reaktywny – kamera jest instalowana, a nagranie uzyskuje się po wystąpieniu zdarzenia.

Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji możliwe jest reagowanie przed wystąpieniem zdarzenia, tj. wykrycie nietypowej sytuacji, interpretacja sygnałów i wysłanie ostrzeżenia. Wyobraźmy sobie system, który ostrzega przed wystąpieniem zdarzenia, a nie, jak do tej pory, informuje dopiero po jego

zaistnieniu. Jest to niezwykle szybko rozwijająca się technologia, a Hikvision jako lider branży niewątpliwie należy do jej innowatorów, co w przyszłości przełoży się na korzyści dla instalatorów i klientów końcowych.

Jakie korzyści daje działanie w chmurze instalatorom i użytkownikom?

Pierwszą korzyścią, jaką zauważa większość instalatorów, to prostota instalacji i konfiguracji dostępu zdalnego do naszego systemu telewizji dozorowej.

Następną korzyścią jest bezpieczeństwo połączenia. Coraz częściej słyszymy o włamaniach do rejestratorów czy kamer lub o przypadkach zawirusowania urządzeń. Najczęściej dzieje się tak, ponieważ urządzenie „wystawione” jest na świat przez funkcję DMZ. Aby temu zapobiec, niezbędne są aktualizacje oprogramowania rejestratora i kamery oraz przekierowanie tylko tych portów, które są niezbędne do zdalnego dostępu. Dodatkowym zabezpieczeniem jest korzystanie z połączenie przez Chmurę P2P, gdzie komunikacja jest szyfrowana, a dostęp do urządzenia dostajemy za pośrednictwem numeru seryjnego i nie ma konieczności przekierowania portów czy konfiguracji routera. Usługa Chmury jest ciągle rozwijana, w niedalekiej przyszłości będzie możliwość zapisu materiału wizyjnego bezpośrednio w chmurze, w formie usługi, co może zapewnić dodatkowy backup danych lub wyeliminować potrzebę stosowania rejestratorów.

Czego można oczekiwać od IFSEC? Przede wszystkim zależy nam na zmianie sposobu postrzegania marki Hikvision. Nasza firma jest już nie tylko producentem bardzo dobrych kamer czy rejestratorów, ale przede wszystkim jest producentem kompleksowych rozwiązań dla bezpieczeństwa w wielu sektorach przemysłu, bezpieczeństwa publicznego czy drogowego. Chodzi też o to, żeby zarówno inwestorzy jak i branża security zobaczyli najnowsze produkty Hikvision i zrozumieli, że to my teraz wyznaczamy trendy i jesteśmy bezwzględnym liderem na globalnym rynku security.

Więcej na: www.hikvision.com

INTELIGENTNY ŚWIAT JEST ZINTEGROWANYM ŚWIATEM Anna Twardowska Country Manager Poland Nedap Security Management

Nedap Security Management z Holandii koncentruje się na rozwijaniu rozwiązań technologicznych, które dostosowywane są do aktualnych potrzeb klientów. Podejście skoncentrowane na klientach doprowadziło do opracowania platformy zarządzania zabezpieczeniami Nedap AEOS, która jest w pełni zintegrowanym rozwiązaniem do zarządzania bezpieczeństwem, łączącym kontrolę dostępu, zarządzanie wizją i wykrywanie włamań na jednej platformie. AEOS, jako otwarta platforma oparta na oprogramowaniu, może dostosowywać się i ewoluować wraz ze wzrostem i zmianami firmy.

Jakie są trendy dotyczące rozwiązań technicznych dostępnych na rynku, które można teraz zaobserwować?

Przede wszystkim cybersecurity. Tak samo jak komputer może być pierwszym punktem podatnym na atak hackerski, tak samo może to być kamera IP, dru-

24

karka czy system kontroli dostępu. Nowe kompleksowe rozwiązanie Nedap to cyfrowa ochrona systemu kontroli dostępu poprzez wykorzystanie najlepszych praktyk, zarówno z punktu widzenia bezpieczeństwa informatycznego, jak i fizycznego. Do tej pory w systemach kontroli dostępu nie stosowano najnowszych, sprawdzonych rozwiązań chroniących systemy informatyczne przed zagrożeniami cyfrowymi. To niedopatrzenie, które pozostawia wiele firm narażonych na cyberataki.

Jakie produkty zamierzają Państwo zaprezentować na Targach IFSEC? Na targach IFSEC zaprezentujemy system kontroli dostępu, który jako długoterminowa inwestycja, jest rozwiązaniem przyszłościowym. Na przestrzeni lat zmieniają się zagrożenia, system musi więc mieć możliwość szybkiego dostosowania się do nowych wymagań. Ponieważ system Nedap bazuje na otwartej platformie, zapewniamy klientom pewność, że dzięki AEOS nadal będą dysponować nowoczesnym systemem i mieć możliwość odpowiedzi na ryzyka, które pojawią się w przyszłości. Pod hasłem „Inteligentny świat jest zintegrowanym światem” pokażemy integrację systemu kontroli dostępu AEOS z Milestone XProtect VMS. Zaprezentujemy także integracje z rozwiązaniami w zakresie biometrii.

SEC&AS

Hikvision at IFSEC 2017 Hikvision is the world’s leading provider of innovative video surveillance products and solutions. Featuring the industry’s strongest R&D workforce, Hikvision advances core technologies of audio and video encoding, video image processing, and related data storage, as well as forward-looking technologies such as cloud computing, big data, and deep learning. In addition to the video surveillance industry, Hikvision extends its reach to smart home tech, industrial automation, and automotive electronics industries to achieve its long-term vision. Always creating value for its customers, Hikvision operates 28 regional subsidiaries all over the world to achieve a truly global presence.

What products are you going to showcase at IFSEC? Hikvision will be showcasing a number of latest products, including Turbo HD 4.0, EasyIP 3.0 and Thermal cameras, and technologies, including its new H.265+ codec. There will also be various Access Control and other non-CCTV products displayed, including presence from Pyronix, the intrusion company acquired by Hikvision last year. Hikvision is excited to be launching its cuttingedge advances in surveillance technology, including a brand new product for ultra low light environments and an innovative new set of technologies that come out of the ‘Deep Learning’ concept that’s sweeping through our industry.

Other highlights of the stand will be the presence of Hikvision’s drone and machine vision products and its EZVIZ consumer product range. Hikvision is also launching a new Ecosystem Partner Program at IFSEC. This is an exciting new initiative to broaden and develop partnerships in the field of collaboration and integration, and mutual business development. For example, nVidia and Intel, the two biggest chipset brands, are key strategic partners to support and help Hikvision to explore the Deep Learning benefits in CCTV industry.

What trends are you seeing regarding technical solutions on the market that can be observed now?

AI is something which we will be seeing more and more of in our industry.

Previously security and specifically CCTV had been very reactive, a camera would be installed and footage would be obtained after an incident had occurred. With the evolution of AI electronic security and assist in a pro-active approach by identifying issues, problems or unusual situations for example suspicious bag detection and distracted driver detection. Think of the value of having a security system that can help you predict and avoid an incident, rather than simply reacting to one. This technology is moving forward quickly and as

the industry leader we are a true innovator and leader in the development of this technology which will bring added benefits to installers/integrators and their end-users.

What are the benefits of the cloud for installers and end users?

The first benefit that most installers notice is the simplicity of installing and configuring access to our CCTV system. Another one is the security of the connection. More often we hearing about hacking on recorders and cameras or device viruses. Most often this is because of the device is exposed to the world through the DMZ. To prevent this we need to update recorders’ and cameras’ software and redirect only those ports that are needed to remote access. Additional security is to use P2P Cloud connection, where communication is encrypted, access to the device is achieved via a serial number – there is no need to redirect ports or router configurations. The cloud service is constantly developed. In the future it will be possible to record video directly in the cloud as a service, what may provide additional data backup or eliminate using recorder.

What can you expect from IFSEC? First of all, we would like to change the perception of Hikvision brand. Our company is not just a producer of high quality cameras and recorders anymore. Now we give much more than just a product – we are the world’s leading supplier of video surveillance solutions, which serve a diverse set of vertical markets that includes retail, banking and finance, transportation, education, commercial, government and residential applications. IFSEC is a great opportunity to present our products to investors and whole security industry. We would like to show them that Hikvision set trends and absolutely is a technology leader in the global security market.

For more information, please visit us at: www.hikvision.com

INTELLIGENT WORLD IS INTEGRATED WORLD Nedap Security Management is focused on developing technological solutions that make day-to-day business easier for the customers. That’s why their design solutions fit customers’ needs rather than provide predefined futures. This customer-focused approach lead the company to develop the first software-based security management platform - AEOS. AEOS is a fully integrated security management solution that combines access control, video management and intrusion detection on one software-based platform. Being an open software it can adapt and evolve with the growth and changes of a client company.

What trends can you observe on the market regarding technical solutions?

Cybersecurity is the foremost concern. Just as a computer can be the entry point to hacker attacks, so can an IP camera, a network printer, so can be an access control system.

Nedap’s new end-to-end security solution is the first to offer digital protection for access control by unifying best practices from both IT and physical security.

Until now, the latest best practices protecting IT systems from digital threat haven’t been used for physical access control systems. It’s an oversight that’s leaving many companies vulnerable to cyberattacks.

3/2017

What products are you going to show at IFSEC? At IFSEC we will show Nedap access control system. An access control system is a long-term investment and must therefore be future-proof. Risks change, new security requirements are introduced, but business continuity must never be put at risk. We assure end customers that with AEOS, they will still own a state-of-the art system and minimize risks fifteen years from now. At IFSEC we’ll present Nedap MACE - mobile reader. Under the slogan „A Smart World is an Integrated World” we will show the integration of AEOS Access Control into the Milestone XProtect VMS and some other integrations including biometrics.

For more information see: www.nedapsecurity.com

25

HID Global prezentuje na IFSEC 2017 najnowsze rozwiązania kontroli dostępu Kamil TARGALSKI Area Sales Manager – Eastern Europe

HID Global® jest marką ASSA ABLOY Group. HID Global jest motorem wykorzystywania zaufanej tożsamości ludzi, miejsc i rzeczy na całym świecie. Stwarzamy ludziom możliwość dokonywania bezpiecznych transakcji, wydajnej pracy i swobodnych podróży. Nasze rozwiązania zaufanej tożsamości umożliwiają bezpieczny i wygodny dostęp do fizycznych i cyfrowych miejsc oraz „Internetu rzeczy”, które mogą być precyzyjnie zidentyfikowane, zweryfikowane i cyfrowo śledzone. Miliony ludzi na całym świecie używa codziennie wyrobów i usług HID, a ponad 2 miliardy rzeczy są podłączone do internetu przy użyciu naszej technologii. Współpracujemy z instytucjami rządowymi, szkolnictwem, szpitalami, instytucjami finansowymi, przemysłem i z wieloma najbardziej innowacyjnymi przedsiębiorstwami na naszej planecie. Centrala HID Global ma siedzibę w Austin w Teksasie, zatrudnia ponad 3000 pracowników na całym świecie i ma biura w ponad 100 państwach.

Co pokażecie na IFSEC? HID Global zaprezentuje rozmaite wyroby i rozwiązania z dziedziny fizycznej kontroli dostępu, takie jak: HID Location Services for Workplace Optimization, Easy Lobby Solo, HID Mobile Access, SAFE Physical Identity & Access Manager.

Platforma HID Location Services pozwala na optymalizację miejsca pracy.

System łączy możliwości Bluetooth Low-Energy (BLE), Wi-Fi oraz technologii w chmurze. Organizacja ma lepszy wgląd w precyzyjne dane lokalizacyjne miejsca pracy (pozycjonowanie wewnętrzne/zewnętrzne), co pozwala na przestrzenną analizę użytkową i poprawę wydajności operacyjnej budynku.

Easy Lobby© Solo to inteligentne rozwiązanie zarządzania ruchem gości w obiekcie. Jest łatwe w instalacji i użyciu oraz pozwala na dostosowanie do potrzeb klienta. Do rejestracji gościa wystarcza 20 sekund. W tym czasie szczegółowe dane gościa trafiają do systemu, drukuje się identyfikator i wysyłane jest powiadomienie do osoby, która go zaprosiła.

HID Mobile Access pozwala na otwieranie drzwi przy użyciu smartfonu, wearables i tabletu. Działa z NFC i Bluetooth Smart, urządzeniami Apple® i Android® bez potrzeby stosowania dodatkowych akcesoriów. Wystarczy

puknąć ikonę czytnika/zamka na ekranie urządzenia przenośnego lub uzyskać zdalny dostęp do drzwi i bram przy zastosowaniu technologii Twist and Go. To rozwiązanie przoduje w branży i zostało wdrożone w 58 krajach na całym świecie.

SAFE Physical Identity and Access Manager jest rozwiązaniem internetowym pozwalającym zautomatyzować kluczowe procesy i uprościć zarządzanie uprawnieniami użytkowników, aby zapewnić, że każdy użytkownik ma przydzielony dostęp do właściwego obszaru, w odpowiednich przedziałach czasu.

Czy HID Global pokazuje coś nowego na IFSEC? HID Global, traktuje IFSEC jako europejską platformę startową dla lokalizatora wewnętrznego HID Location Services, specjalnie zaprojektowanego by umożliwić zarządzającym bezpieczeństwem i administracją uzyskać kompleksowy wgląd w to, kto przebywa w ich budynku. The HID Location Services pozwala śledzić pracowników na terenie obiektu, co umożliwia analizę użycia powierzchni dla lepszego zarządzania budynkiem i wzrostu wydajności operacyjnej.

Skąd nowe pozycjonowanie na rynku?

HID Global jako lider branży, nieustannie ewoluuje, gdyż słuchamy naszych klientów i widzimy, jak zmienia się rynek. Nasze nowe pozycjonowanie na rynku przenosi nas z pozycji dostawcy zabezpieczeń na pozycję całościowego, zaufanego dostawcy tożsamości, niezależnie, czy jest to fizyczne otwarcie drzwi, czy też dostęp do wirtualnej przestrzeni, w której pracują nasi klienci.

Ten naturalny postęp włącza najnowsze osiągnięcia technologiczne do zapewnienia naszym klientom ochrony przy pomocy najnowocześniejszych, bezpiecznych systemów tożsamości.

Czego oczekujecie po IFSEC? IFSEC stwarza okazję spotkania z nowymi i starymi klientami oraz z międzynarodowymi mediami, a także rozmów o nowej usłudze pozycjonowania HID Global, jako zaufanego dostawcy tożsamości, i jak ta zmiana pozycjonowania na rynku wzmacnia produkty i usługi, jakie jesteśmy w stanie dostarczyć naszym klientom w ponad 100 krajach.

Więcej na: www.hidglobal.com

NEDAP Identification Systems na IFSEC 2017

Ido Wentink Business Development Manager Nedap Identification Systems

NEDAP Identification Systems jest wiodącym producentem systemów identyfikacji dalekiego zasięgu, bezprzewodowego wykrywania obecności pojazdów oraz miejskich systemów kontroli dostępu. Oferuje systemy identyfikacji i rozwiązania mobilne, które optymalizują, monitorują, a także bezpiecznie i skutecznie zarządzają ruchem osób oraz pojazdów. Portfolio firmy NEDAP Identification Systems jest pełne najnowocześniejszych rozwiązań, których jakość wynika z ponad 30-letniego doświadczenia z technologią RFID. Co pokazujecie w tym roku na IFSEC? Prezentujemy produkty, które umożliwiają wygodną i zarazem bezpieczną identyfikację osób i pojazdów. Nasze czytniki RFID dalekiego zasięgu, kamery ANPR do rozpoznawania tablic rejestracyjnych pojazdów oraz mobilne czytniki kontroli dostępu są przeznaczone do różnych zastosowań związanych z zabezpieczeniami, zarządzaniem parkingami oraz logistyką.

Na IFSEC-u nasze stoisko zmieni się w punkt kompleksowej obsługi dla

26

menedżerów ds. zabezpieczeń, integratorów i dystrybutorów, którzy będą mogli zapoznać się z identyfikacją dalekiego zasięgu osób i pojazdów oraz kontrolą dostępu pojazdów.

Czy NEDAP Identification Systems pokazuje coś nowego na IFSEC? Pokazujemy nasz najnowszy produkt – platformę MACE, przeznaczoną do mobilnej kontroli dostępu. Dostarczając czytniki i aplikacje na smartfony, uruchomiliśmy wersję demonstracyjną nowego portalu MACE Admin. Nowy portal umożliwia łatwe nadawanie i odbieranie wirtualnych uprawnień, czyniąc mobilną kontrolę dostępu jeszcze wygodniejszą. Dodatkowo pokazujemy nowe produkty i unowocześnienia w naszym flagowym portfolio związanym z identyfikacją pojazdów, do którego należą technologie: mikrofalowa (2,45 GHz) i UHF (868 MHz).

Czego można oczekiwać od IFSEC? Rosnący światowy popyt na nasze dotychczasowe i najnowsze rozwiązania powoduje, iż jesteśmy podekscytowani spotkaniami z naszymi obecnymi oraz potencjalnymi partnerami. Oczekujemy spotkań z klientami, konsultantami i innymi specjalistami branży zabezpieczeń.

Więcej informacji na: www.aptom.pl

SEC&AS

HID Global delivers latest developments in access control at IFSEC 2017 HID Global® is an ASSA ABLOY Group brand. HID Global powers the trusted identities of the world’s people, places and things. We make it possible for people to transact safely, work productively and travel freely. Our trusted identity solutions give people secure and convenient access to physical and digital places and connect things that can be accurately identified, verified and tracked digitally. Millions of people around the world use HID products and services to navigate their everyday lives, and over 2 billion things are connected through HID technology. We work with governments, educational institutions, hospitals, financial institutions, industrial businesses and some of the most innovative companies on the planet. Headquartered in Austin, Texas, HID Global has over 3,000 employees worldwide and operates international offices that support more than 100 countries.

What products are you going to showcase at IFSEC? HID Global will be displaying various products and solutions from its Physical Access Control at the show as follows: HID Location Services for Workplace Optimization, Easy Lobby Solo, HID Mobile Access, SAFE Physical Identity & Access Manager HID Location Services platform addresses workplace optimization. The system combines the power of Bluetooth Low-Energy (BLE), Wi-Fi, and cloud-based technologies. Organizations receive increased visibility into the precise location of their workplace in a defined space (indoor positioning / outdoor positioning) and can use predictive analytics to quickly understand space usage and building operational efficiency.

EasyLobby© Solo is a smarter approach to visitor management. EasyLobby Solo is simple to install, easy to use and designed for organizations with the need for a more tailored visitor management solution. With EasyLobby Solo it will only take 20 seconds to register a visitor, capture detailed information, print a badge and notify the person that the visitor is there to see.

HID Mobile Access makes it possible to open doors using smartphones, wearables and tablets. Supporting NFC and Bluetooth Smart, it works with Apple® and Android® devices without additional accessories. Just tap mobile devices to readers/locks, or access doors and gates from a distance with HID’s “Twist and Go” gesture technology. The solution is leading the industry with installations in 58 countries worldwide.

SAFE Physical Identity and Access Manager is a Web-based solution which automates key processes and simplifies control of all physical identities across an organization to ensure each identity has the right access, to the right areas, for the right length of time.

Is there anything new that HID Global will be showing?

HID Global will be using IFSEC as the European launchpad for the HID Location Services indoor tracker, specifically designed to help facilities and security managers gain a complete view of who is in their building, ensuring secure areas remain secure. The HID Location Services provides organisations with visibility into the location of their workforce in a facility, making it possible to analyse room usage for better building management and increased operational efficiency.

Why the new market positioning?

HID Global is continuously evolving as an industry leader, as we listen to our customers and see how the market is changing. The new market position is taking us from a security provider to an all-encompassing trusted identity provider, whether it be through psychically opening doors or access the digital space that our customers work in. This natural progression takes in the latest developments in technologies to ensure that our customers are always protect with the most up to date, secure identity systems.

What can you expect from IFSEC? We are really excited about IFSEC this year as it will be a chance for us to speak with new and existing customers and the international media about HID Global’s new positioning service as a trusted identity provider and how this change in market positioning strengthens the products and services we can deliver to our customers in over 100 countries.

For more information, visit: www.hidglobal.com

NEDAP Identification Systems at IFSEC 2017 NEDAP Identification Systems is the leading specialist in systems for long range identification, wireless vehicle detection and city access control.

They offer Identification Systems and Mobility Solutions that optimize, monitor and control traffic flow of vehicles and people in a safe, secure and efficient way. In the NEDAP Identification Systems portfolio you can find full range of innovative products that combine leading edge technology with quality resulting from over 30 years of RFID experience.

What products are you showing at IFSEC this year?

We are showing products which allow for convenient and secure identification of people and vehicles. Our long-range RFID readers, ANPR cameras and Mobile Access Control readers are used for all sorts of applications in the security, parking and logistic industry. At IFSEC, NEDAP’s Identification Systems booth offers a one-stop-shop for security managers, integrators and distributors to experience NEDAP’s Identification Systems solutions for long-range vehicle and people identification and vehicle access control.

Is there anything new that NEDAP Identification Systems will be showing?

NEDAP Identification Systems presents the latest developments of its MACE platform for mobile access control. With the launch of the readers and smartphone apps last year, this year NEDAP Identification Systems provides a full demo of the new MACE Admin Portal. The new Admin Portal makes it easy to

3/2017

distribute, revoke and even re-use virtual identity credentials, making mobile access even more convenient. Additionally, we will present new products and technical improvements to its market leading Microwave (2.45 GHz) and UHF (868 MHz) portfolio for automatic vehicle identification.

What can you expect from IFSEC? With the latest additions to our product portfolio and the growing demand for our systems world-wide, we are excited to meet with existing and new partners and we look forward to meeting end-users, consultants and other industry professionals.

For more information, visit: www.nedapidentification.com

27

Vanderbilt – rozwiązania w chmurze w centrum zainteresowania na IFSEC 2017 Krzysztof KRASOWSKI Sales Manager Poland, Baltics and Ukraine

Firma Vanderbilt jest globalnym dostawcą systemów zabezpieczeń, działającym w 95 krajach. Zajmuje się projektowaniem, wytwarzaniem i dystrybucją systemów zabezpieczających różnej wielkości obiekty i organizacje.

Co pokazujecie w tym roku na IFSEC? Oprócz przodującej na rynku gamy systemów kontroli dostępu, włamania i dozoru wizyjnego pokażemy SPC Connect – przyszłościowe rozwiązanie pozwalające instalatorom zdalnie monitorować, zarządzać i serwisować panele centrali SPC przy użyciu dowolnego komputera, tabletu lub smartfonu. Pokażemy także ACT365, w pełni zintegrowane rozwiązanie kontroli dostępu i zarządzania wizją, oferujące zdalną konfigurację, serwis i wsparcie.

Oba rozwiązania działają w chmurze, wykorzystując jej moc, skalowalność i prostotę do dostarczania nowych funkcjonalności i oszczędzania czasu i pieniędzy, tak instalatorom, jak i końcowym użytkownikom.

Jakie trendy można zaobserwować na rynku jeśli chodzi o rozwiązania techniczne?

Tak jak i w wielu innych usługach spoza rynku zabezpieczeń, można zaobserwować przesunięcie w kierunku chmury. „Chmura” jest to nazwa przypisana zestawowi funkcji i usług komputerowych oferowanych poza miejscem instalacji i użytkowania (ang. off-site), najczęściej oferowanych jako usługa dostępna z dowolnego urządzenia z dostępem do Internetu. Firma IDC, zajmująca się badaniem rynku, oceniła ostatnio, że usługi w chmurze urosną w bieżącym roku o 24%, do 122 miliardów USD, a udział oprogramowania dostarczanego jako usługa (ang. Software as a Service – SaaS) – takiego jak SPC Connect i ACT365 Vanderbilta – będzie stanowić 60% wszystkich wydatków na usługi w chmurze.

Jakie korzyści daje działanie w chmurze instalatorom i użytkownikom?

Chmura oferuje pokaźny potencjał dla sektora zabezpieczeń, dając instalatorom możliwość zdalnej konfiguracji, zarządzania i obsługi dużych sieciowych

systemów zabezpieczeń. To z kolei daje instalatorom większą kontrolę nad czasem i zasobami, pozwalając na redukcję czasochłonnych wypraw na miejsce instalacji, w celu rozwiązania kwestii serwisowych, które zamiast tego mogą być wykonane zdalnie. Użytkownicy z kolei czerpią korzyści z systemu, który może być efektywniej obsługiwany i łatwo rekonfigurowany w miarę zmieniających się wymagań. Rozwiązania Vanderbilt realizowane w chmurze pozwalają także na prawdziwą, głęboką integrację najważniejszych funkcjonalności, takich jak kontrola dostępu, włamania i dozoru wizyjnego.

Czy może Pan podać przykład takiego rozwiązania?

Przykładowo ACT365 pozwala użytkownikom na zdalną weryfikację gości budynku na podstawie zapisu wizji w czasie rzeczywistym w poszczególnych przejściach. Wstęp na teren obiektu może być autoryzowany w sposób zdalny, jednym kliknięciem myszki lub dotknięciem ekranu smartfona. W przypadku wtargnięcia lub aktywacji alarmu ACT365 pozwala na natychmiastowe odnalezienie zapisu danego incydentu i adekwatną reakcję. Eliminuje to konieczność przeglądania znacznej długości nagrań wizji z różnych systemów zabezpieczeń, oszczędzając czas i wysiłek z tym związany.

Czy na IFSEC będzie jakaś specjalna prezentacja na temat chmury?

Vanderbilt podzieli się wiedzą ekspercką na polu rozwiązań ochrony w chmurze w prezentacji Davida Moran’a: „Chmura na horyzoncie: czy jesteś gotowy?”(ang. Cloud on the Horizon: Are you prepared?). Dyskusja dotyczyć będzie szerokiej gamy tematów i dostarczy cennych rad tym wszystkim, którzy mają zamiar wprowadzić chmurę do swoich systemów zabezpieczeń.

Goście zainteresowani trendami w technologiach systemów sygnalizacji włamania powinni także zwrócić uwagę na IFSEC’s Intrusion Panel Debate, z udziałem Pauline O’Riordan, reprezentującej Vanderbilta.

Czego można oczekiwać od IFSEC? Jak powiedział nasz szef Joe Grillo: „IFSEC International 2017 daje Vanderbiltowi doskonałą okazję zaprezentowania swoich osiągnięć w dziedzinie rozwiązań w chmurze. Chmura spowodowała transformację wielu obszarów biznesowych i sektorów, teraz przyszedł czas na rewolucję w branży zabezpieczeń”.

POLSKI SYSTEM DO WYKRYWANIA DRONÓW

Radosław Piesiewicz Kierownik Projektu SIRC Sp. z o.o.

Jednym z polskich wystawców, który zaprezentuje swoje rozwiązania na Targach IFSEC jest gdyńska firma SIRC Sp. z o.o. Firma zajmuje się rozwojem i aplikacją zaawansowanych technologii w dziedzinie mikroelektroniki w obszarze mikrofal, fal milimetrowych i sub-THz. Rozwija nowatorskie projekty układów scalonych i anten, jak również systemów wykorzystywanych w zminiaturyzowanych radarach do detekcji obiektów i obserwacji Ziemi. Portfolio przedsięwzięć SIRC związanych z technologiami kosmicznymi obejmuje cztery projekty dla ESA (ang. European Space Agency).

Firma wystawia się na IFSEC po raz pierwszy.

Co będą Państwo prezentowali na największych targach zabezpieczeń – IFSEC w Londynie?

Zaprezentujemy nasze technologie i rozwiązania radarowe do systemów zabezpieczeń i ochrony perymetrycznej. Pokażemy nasz autorski system do detekcji i neutralizacji dronów – SafeSky. Jednym zdaniem – pokażemy nowe sensory radarowe oraz rozwiązanie systemowe SafeSky.

28

Na czym polega nowatorstwo rozwiązania SafeSky? SafeSky to wielosensorowy system do detekcji i neutralizacji dronów. SafeSky obejmuje 4 różne sensory wykrywające drony – wszystkie to autorskie rozwiązania firmy. Połączenie radarów, kamer wizyjnych, sensora akustycznego oraz detektora transmisji RF zapewnia skuteczne wykrywanie dronów w dzień i w nocy, w każdych warunkach pogodowych z odległości minimum 1000 m. Dron neutralizowany jest za pomocą zagłuszarek oraz odcinania kanałów transmisji pomiędzy dronem i operatorem. SafeSky w 100% bazuje na polskiej, autorskiej technologii. SafeSky został już komercyjnie wdrożony u kilku klientów. Jego modułowa i skalowalna architektura pozwala zapewnić skuteczną ochronę zarówno dużym instalacjom infrastruktury krytycznej, jak lotniska, rafinerie, porty, jak również i mniejszym obiektom, jak hotele, firmy.

Czego oczekują Państwo po udziale w IFSEC? Oczekujemy zwiększenia rozpoznawalności marki oraz linii produktów w kontekście międzynarodowym. Liczymy również na pozyskanie nowych kontrahentów. SIRC realizuje szereg projektów z obszaru rozwoju i prototypowej realizacji krzemowych układów scalonych, modułów i systemów radarowych dla aplikacji w obszarze kosmosu, lecz również zastosowań komercyjnych i w zakresie bezpieczeństwa publicznego.

Link do strony produktu: www.detectdrones.com

SEC&AS

Vanderbilt’s cloud-based solutions take center stage at IFSEC 2017 Vanderbilt is a global provider of security systems, operating in 95 countries. Vanderbilt designs, manufactures and distributes systems that safeguard environments and organizations of all sizes.

What products are you showing at IFSEC this year?

Alongside the company’s market-leading range of access control, intrusion and video products we will show SPC Connect, a future-proof solution that allows installers to monitor, manage, and maintain Vanderbilt’s award-winning SPC panels remotely from any PC, tablet or smartphone. Also on display will be ACT365, Vanderbilt’s truly integrated access control and video management solution, which offers remote setup, servicing and support. Both solutions are cloud-based and harness the power, scalability and simplicity of the cloud to deliver new features, creating time and money saving benefits for installers and end users alike.

What trends can you observe on the market regarding technical solutions?

As is the case with many others services outside from security market, you can observe the shift towards the cloud. The cloud is the name given to the collection of computing functions and services hosted off-site, most often provided as a service and accessed over any internet-enabled device. Market research firm IDC recently estimated that cloud services will grow 24% to $122 billion (£94 billion) in 2017 and, of this, Software as a Service (SaaS) business applications - like Vanderbilt’s SPC Connect and ACT365 - will capture 60% of all cloud spending.

What are the benefits of the cloud for installers and end users?

The cloud presents great potential for the security industry as it gives installers the ability to set up, manage and maintain large, networked security systems remotely. This gives installers better control over their time and resources and reduces time-consuming site visits to address service issues which can be resolved remotely instead. End users benefit from a system that can be maintained more efficiently and easily reconfigured as their requirements change.

Cloud-based security solutions from Vanderbilt also give users access to true and deep integration of core security functions such as access control, intrusion and video.

Can you give an example of such a solution?

As an example, ACT365 allows users to remotely verify a building’s visitor from real-time video images captured at the point of entry. Access can then be granted remotely with the click of a mouse button or tap on a smartphone screen. In the event of a forced door or an alarm activation, ACT365 gives users immediate recall and easy location of recorded footage of the incident, allowing them to review and respond to the situation accordingly. This eliminates the considerable time and effort required to match up times on disparate security systems and sift through masses of camera footage to locate an incident.

Will there be any specific presentation at IFSEC about the cloud?

Vanderbilt is sharing its expertise in cloud-based security solutions in a presentation by David Moran called ‘Cloud on the Horizon: Are you prepared?’. The discussion will address a broad range of topics and provide valuable advice for those wishing to introduce the cloud into their security requirements. Visitors with an interest in trends in intrusion technology should also look out IFSEC’s Intrusion Panel Debate, featuring Pauline O’Riordan of Vanderbilt.

What can you expect from IFSEC? As our CEO Joe Grillo said: “IFSEC International 2017 gives Vanderbilt the perfect opportunity to showcase our expertise in cloud-based solutions. Having transformed other areas of business and industry, the cloud is now set to revolutionize the security industry”.

For more info please visit: www.vanderbiltindustries.com

POLISH DETECTION SYSTEM OF DRONES Gdynia based SIRC Sp. z o.o. is one of the Polish companies exposing at IFSEC. SIRC develops and implements advanced microelectronics technologies in the area of microwave, millimeter-wave and sub-THz. It develops innovative IC and aerial designs, as well as miniaturised radar systems used in drone detection and Earth observation. SIRC’s portfolio of space technology undertakings comprises four ESA (European Space Agency) projects.

What are you showing at IFSEC in London?

We are first-time expositors. We are going to present our radar technologies and solutions for security and perimeter protection systems. We are also going to showcase our groundbreaking drone detection and neutralisation system – SafeSky. In a nutshell – we will exhibit new radar sensors and SafeSky system solution.

What is the novelty of SafeSky? SafeSky is a multi-sensor drone detection and neutralisation system. SafeSky comprises four different kinds of drone detection sensors – all developed by our company. Combining radar, video cameras, acoustic sensor and RF transmission detector allows for efficient drone detection in daytime and nighttime in all weather conditions from a distance of minimum 1000 m. A drone is neutralised with the help of jammers and cutting off transmission channels between the drone and its operator. SafeSky is 100% home-grown techno-

3/2017

logy. It has already been commercially implemented on several sites. Its modular, fully scalable architecture allows for effective protection of large critical infrastructure installations such as airports, refineries and ports, but also of smaller sites, such as hotels, industrial and residential sites, etc.

What do you expect from your presence at IFSEC? We expect better international brand recognition for our product lines. We also hope to meet new prospects.

SIRC develops prototype silicone IC, radar modules and systems for space applications and commercial projects for public security use.

For more information see: www.detectdrones.com

29

JAK SIĘ DYNAMICZNIE ZARYGLOWAĆ Z ABLOY NA IFSEC 2017 Norbert KUBICIEL Area Manager Abloy International Sales

Abloy oferuje rozwiązania mechaniczne i elektromechaniczne dla wielu sektorów, w tym: energetyki, transportu (m.in. portów morskich i lotniczych), telekomunikacji, bankowości i finansów oraz państwowej infrastruktury krytycznej. Kompletne rozwiązania ryglujące Abloy spełniają obecnie obowiązujące normy europejskie na okucia budowlane, w tym EN13637:2015 Sterowane elektrycznie systemy do wyjść przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych, EN179:2008 Zamknięcia awaryjne do wyjść uruchamiane klamką lub płytką naciskową, przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych oraz EN1125:2008 Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamiane prętem poziomym, przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych.

Co pokazujecie w tym roku na IFSEC? Abloy pokazuje szeroką gamę wyrobów, w tym: kłódki, elektrozaczepy i zamki elektryczne oraz systemy mechaniczne i innowacyjne systemy elektromechaniczne. Także sprawdzone na rynku m.in. zamki elektryczne, takie jak: zamek solenoidowy Abloy EL560 i zamek wspomagany silnikiem EL520,

ABLOY® PROTEC2 CLIQ – inteligentne zarządzanie bezpieczeństwem PROTEC2 CLIQ to prosty w obsłudze i bardzo elastyczny system zarządzania dostępem do klucza przez Internet, pozwalający na oszczędność czasu i kosztów. Kontrola dostępu oparta została na cylindrach wykonywanych w technologii dyskowej o wysokim poziomie zabezpieczenia oraz szyfrowanej, elektronicznej identyfikacji. Integracja technologii mechanicznej i elektronicznej pozwoliła w tym przypadku uzyskać podwójne zabezpieczenie i podwójną kontrolę.

oraz kłódki odporne na warunki pogodowe Super Weatherproof Padlocks.

Abloy oferuje także autonomiczny system zarządzania kluczami Traka 21 i rozwiązanie kontroli dostępu SMARTair RFID. Dodatkowo Abloy zademonstruje unikalny, zdalnie programowany system CLIQ® CONNECT, który cieszy się wielkim sukcesem w wielu sektorach państwowej infrastruktury krytycznej. System CLIQ® integruje mechaniczny system klucza „master” z elektroniką niewymagającą zewnętrznego źródła zasilania, umożliwiając precyzyjną, bezpieczną, sprawdzalną i efektywną kosztowo kontrolę nad udzielaniem zezwoleń na dostęp.

Czego można oczekiwać od IFSEC? Steve Wintle, szef CNI w Abloy UK, powiedział: „Przy takim skupieniu sektora ochrony na ryzyku w obszarze cyberbezpieczeństwa istnieje potencjalne niebezpieczeństwo przeoczenia lub niedoszacowania elementów bezpieczeństwa fizycznego. Jednakże możliwość zaryglowania i zablokowania segmentów budynku w przypadku stanu zagrożenia, takiego jak atak terrorystyczny, jest niezwykle ważna”. W związku z tym chcemy spotkać się z gośćmi IFSEC, by przedyskutować indywidualne rozwiązania, które możemy zaproponować organizacjom szukającym dostosowanych do ich potrzeb opatentowanych systemów kontroli wejść.

Więcej na: www.assaabloy.com.pl

wą. Dzięki niemu administrator może nadawać lub odbierać uprawnienia użytkownikom oraz nadzorować ich czynności oraz generować raporty.

W przypadku zgubienia klucza można go łatwo usunąć z systemu i wprowadzić nowy.

Komunikacja, w tym transfer danych i prawa dostępu, są szyfrowane.

Dla wygody użytkowników wprowadzono również mobilną aplikację Cliq

System jest bardzo łatwy w obsłudze z punktu widzenia pojedynczego użytkownika, ponieważ dostęp do odpowiednich miejsc zapewnia tylko jeden symetrycznie ukształtowany klucz.

ABLOY PROTEC2 CLIQ można dowolnie rozbudowywać lub aktualizować, wprowadzając do niego nowe lokalizacje i zamki. Dzięki temu możliwe jest odpowiednie dostosowanie systemu do potrzeb firmy lub organizacji, w której ma funkcjonować.

Rozwiązanie marki ABLOY posiada dedykowany program CLIQ Web Manager, który służy do zarządzania systemem, w oparciu o przeglądarkę interneto-

30

Connect, pozwalającą w dowolnym miejscu i czasie pobierać oraz aktualizować uprawnienia dostępu na swoim kluczu.

Tak więc programowanie kluczy może odbywać się zarówno poprzez wykorzystanie dedykowanych urządzeń (programatorów zdalnych), jak i własnego smartfona. Dzięki temu możliwe staje się natychmiastowe otwarcie zabezpieczonych przejść.

SEC&AS

ACHIEVING DYNAMIC LOCKDOWN WITH ABLOY AT IFSEC 2017 Abloy offers solutions for a number of sectors including Energy, Transport, Airports, Ports, Communications, Banking and Finance & Critical National Infrastructure. Abloy’s complete, compliant locking solutions adhere to the current British Standards, including EN13637 Building Hardware (electrically controlled exit systems for use on escape routes), EN179 Emergency Escape (for when the building occupants are aware of the building environment), and EN1125 Panic Escape (for environments used by the general public).

What products are you showing at IFSEC this year?

Products in the Abloy range include Padlocks, Strikes and Electric Locking, alongside Mechanical and innovative Electromechanical systems. Also established and proven systems include Electric locks, such as the Abloy EL560 solenoid lock and EL520 motorised lock, and Super Weatherproof Padlocks.

Abloy also offers the Traka 21 standalone key management system, and the SMARTair RFID access control solution. In addition to this, Abloy will be demonstrating the unique CLIQ® CONNECT web-based system which has been a huge success in a number of CNI sectors The CLIQ® system integrates a mechanical master key system with electronics that require no external power source, providing precise, secure, auditable and cost effective control over access permissions.

What can you expect from IFSEC? Steve Wintle, Head of CNI at Abloy UK, said: “With such an industry focus on cyber security risks, there is the potential to overlook, or underestimate elements of physical security. However the ability to lockdown and ‘compartmentalise’

3/2017

a building in the event of an emergency such as a terror attack is crucial.” So we want to meet with visitors at IFSEC to discuss the bespoke solutions we can provide to organisations looking for a compliant patented access control system – no matter what the requirements.

For more info please visit: www.assaabloy.com

31

Inner Range na IFSEC 2017 – Najlepsze zabezpieczenie Tim Northwood General Manager Inner Range Europe Ltd.

Od chwili powstania w 1988 r. australijska firma Inner Range stała się wiodącym światowym projektantem i producentem zintegrowanych systemów zabezpieczeń, kontroli dostępu i automatyki, dostarczając wysoce skalowalne, efektywne kosztowo rozwiązania organizacjom każdej wielkości, niezależnie od tego, czy są skupione w jednej lokalizacji, czy są rozproszone municypalnie, krajowo albo globalnie. Wykorzystując urządzenia do zarządzania bezpieczeństwem i kontroli dostępu firmy Inner Range, można zbudować zintegrowane systemy, jak również zrealizować integrację z innymi systemami w szerokiej gamie różnych obiektów prywatnych, komercyjnych, korporacyjnych i administracji państwowej. Zapewniając na całym świecie szeroki wybór swoich rozwiązań, Inner Range jest marką, której można zaufać jeśli chodzi o możliwości sprzętu i oprogramowania, które są innowacyjne i zaprojektowane z myślą o maksymalnej wydajności. Kombinacja zaawansowanej kontroli dostępu i rozbudowanych funkcjonalności sytemu sygnalizacji włamania w połączeniu z możliwością integracji z wieloma aplikacjami sprzętowymi i programowymi innych firm sprawia, że systemy Inner Range są szczególnie elastyczne i idealnie przygotowane do radzenia sobie z różnymi wymogami bezpieczeństwa.

Co pokazujecie w tym roku na IFSEC? Inner Range pokaże po raz pierwszy na IFSEC 2017 najnowszą wersję platformy INTEGRITI, system INTEGRITI High Security Encrypted. Jest to zintegrowany system kontroli dostępu i sygnalizacji włamania, który oferuje całkowite szyfrowanie do 128 bitów, z autentyfikacją Mac. INTEGRITI High Security będzie szczególnie atrakcyjny dla organizacji, które mają krytyczne znaczenie dla infrastruktury państwowej, takich jak: obrona narodowa, służba zdrowia, instytucje rządowe i szkolnictwo, oraz wszędzie tam, gdzie szczelność ochrony jest szczególnie istotna, jak w wypadku laboratoriów badawczych i centrów danych. Inner Range pokaże także INCEPTION, sy-

Platforma technologiczna INTEGRITI firmy Inner Range Najnowsza platforma technologiczna INTEGRITI firmy Inner Range jest rezultatem wieloletnich doświadczeń i ciągłej pracy nad rozwojem produktu. System zarządzania bezpieczeństwem INTEGRITI jest oparty na zintegrowanych systemach sygnalizacji włamania i napadu, kontroli dostępu i sterowania windami z systemami dozoru wizyjnego, automatyki inteligentnego budynku, interkomami, depozytorami kluczy, automatycznym rozpoznawaniem tablic rejestracyjnych i innymi. Jest łatwo skalowalny, kompatybilny wstecznie z modułami poprzedniej generacji central CONCEPT 4000 i fabrycznie przygotowany do integracji z systemami innych producentów. Integriti dostarcza najnowocześniejsze rozwiązania zapewniające wymierne oszczędności dzięki zintegrowanym funkcjonalnościom wielu systemów. Skalowalność systemu pozwala na zabezpieczenie zarówno pojedynczych małych obiektów,

32

stem zabezpieczenia i kontroli dostępu działający w oparciu o Internet, który uzyskał certyfikat w 3. stopniu zabezpieczenia (wg normy EN 50131). Pokażemy także wiele udoskonalonych elementów sprzętowych i programowych INTEGRITI, w tym nowy czytnik Sifer z klawiaturą, terminale EliteX i PrismaX. Jakie trendy można zaobserwować na rynku jeśli chodzi o rozwiązania techniczne?

Tytuły w mediach przynoszą coraz częstsze wiadomości o atakach terrorystycznych oraz o przestępstwach i cyberprzestępstwach w korporacjach, więc o zabezpieczeniach trudno jest nie myśleć. Każda organizacja, niezależnie od wielkości i sektora aktywności, zależy od jakości zastosowanych systemów zabezpieczających przed coraz to bardziej wyrafinowanymi rodzajami ataków. W 2017 r. systemy zabezpieczeń muszą stawić czoła tym wyzwaniom i dostarczyć jeszcze bardziej wyszukanych rozwiązań przeciwstawiających się rosnącym, wszechobecnym zagrożeniom. Zintegrowane systemy kontroli dostępu i zabezpieczeń, takie jak Integriti High Security Encrypted, oferujące szyfrowanie na każdym etapie, są odpowiedzią na ten narastający problem i oczekujemy znacznego zainteresowania tym tematem na IFSEC 2017.

Czego można oczekiwać po IFSEC? Inner Range wystawia się na IFSEC co rok i uważa je za jedno z najbardziej prestiżowych międzynarodowych wydarzeń branżowych. Obecność na targach stwarza okazję spotkań nie tylko z dotychczasowymi klientami i partnerami, lecz także zapoczątkowania relacji z nowymi potencjalnymi klientami, instalatorami oraz innymi firmami projektującymi innowacyjne technologie, które mogą być zintegrowane z naszymi systemami.

Więcej na: www.ide.com.pl

jak i obiektów dużych, rozproszonych nawet globalnie. Zintegrowana sieć urządzeń tworząca jeden system ze wspólnym serwerem może się składać z 65 tys. central i obsługiwać nawet 16 mln użytkowników. Dzięki elastyczności i modularności system może być dostosowany do wymogów klienta i może być w przyszłości rozbudowywany. Fabrycznie przygotowane interfejsy do integracji z systemami dozoru wizyjnego, sterownikami wind różnych producentów, systemami automatyki budynkowej, depozytorami kluczy, systemami rozpoznawania tablic rejestracyjnych i wieloma innymi pozwalają użytkownikowi na zarządzanie bezpieczeństwem z jednego, wygodnego pulpitu. Klasyfikując systemy ze względu na współużytkowanie zasobów, INTEGRITI należy do systemów zintegrowanych wewnętrznie (natywnie) dla następujących systemów własnych i heterogenicznych: ■ System Sygnalizacji Włamania i Napadu (Intrusion & Holdup Alarm System), ■ System Kontroli Dostępu Osób i Pojazdów (Access Control System), ■ Bezprzewodowe Systemy Kontroli Dostępu (Wireless Access Control System), ■ System Dostępu do Wind (Lift Access System).

SEC&AS

Inner Range at IFSEC 2017 – Top security Inner Range is an Australian company that has quickly become the world’s leading designer and manufacturer of integrated security, access control and automation systems, providing highly scalable, cost effective solutions for organisations of any size and location (local, municipal, national or global) since their establishment in 1988. Inner Range Security Management and Access Control systems offer implementation and integration possibilities across a wide variety of private, commercial, enterprise and governmental applications. Providing vast selection of their solutions all over the world, they are a name you can trust for hardware and software options that are innovative and designed to offer the very best in performance. The combination of Inner Range’s sophisticated access control and extensive intruder alarm features with integration possibilities for a large range of 3rd party hardware and software applications makes Inner Range systems particularly flexible and ideally suited to manage different security requirements.

What products are you going to show at IFSEC? Inner Range will be launching INTEGRITI High Security Encrypted system at IFSEC 2017. An integrated access control and security system, it offers endto-end encryption to 128 bit, with Mac authentication. Integriti High Security will be particularly attractive to organisations that are of critical importance to national infrastructure (CNI) such as defence, healthcare, government and education or where watertight security is amplified significantly such as research labs and datacentres. Alongside the product launch, Inner Range will also be showcasing INCEPTION our web-based access and security product which is now certified to EN 50131-Grade 3 for intruder. There will also be many upgrades to INTEGRITI hardware and software on show including the new Sifer Reader with PIN, EliteX and PrismaX terminals.

What trends regarding technical solutions can be observed now on the market?

The news headlines are bringing us more frequent reports of terror attacks and corporate theft – on- and off-line – so security is never far from our minds.

System Projektowania i Drukowania Identyfikatorów (PhotoID Production System), ■ System Obsługi Najemców (Multi-tenancy System), indywidualny dostęp najemcy do przydzielonego fragmentu bazy danych, ■ System Obsługi Gości (Visitor Management System), ■ System Automatyki Budynkowej (Building Automation Systems) ■ System Obsługi Obiektów Rozproszonych (Multisite Management System).

■

Zaś integracja poprzez wymianę informacji została zaimplementowana dla następujących systemów heterogenicznych: ■ Systemy Dozoru Wizyjnego (Video Surveillance Systems), ■ Systemy Zarządzania Obrazem (Video Management Systems), ■ Systemy Zarządzania Windami (Elevator Management Systems), ■ Systemy Obsługi Gości (Visitor Management Systems), ■ Systemy Automatyki Budynkowej (Building Automation Systems), ■ Systemy Depozytorów Kluczowych (Keylocker Systems), ■ Systemy Interkomowe / Domofonowe (Intercom Systems),

3/2017

Every organisation, no matter which sector or size, depends on robust security systems to defend itself against a more sophisticated type of intruder than ever before. In 2017, security systems need to rise to this challenge and deliver smarter solutions to this growing, omnipresent threat. Integrated access control and security systems, like INTEGRITI High Security Encrypted that offer endto-end encryption are addressing this escalating issue and we expect there to be much interest around this topic at IFSEC 2017.

What can you expect from IFSEC? Inner Range exhibits at IFSEC every year and view it as one of the most prestigious international security events. Attendance provides us with the ability to meet with not only our existing customers and partners, but to engage with new prospects, installers and other companies designing innovative technologies that can integrate with our systems.

For more info please visit: www.innerrange.com

Systemy Sygnalizacji Pożaru (Fire Systems), Systemy Kadrowe i Płacowe (HR & Payroll Systems), ■ Systemy Rozpoznawania Tablic Rejestracyjnych (ANPR Systems), ■ Systemy Ochrony Ogrodzeń (High Security Fence Detection Systems).

■ ■

Oprogramowanie zarządzające składa się z wielu modułów, dzięki czemu można elastycznie dobrać zestaw funkcji do aktualnych potrzeb, z możliwością ich przyszłej rozbudowy. Niebagatelną cechą nowej platformy INTEGRITI jest zagwarantowanie kompatybilności z wcześniejszymi produktami firmy Inner Range, co daje możliwość łatwej migracji ze starszej do najnowocześniejszej platformy przy zminimalizowanych kosztach. Platforma INTEGRITI zdobyła wiele nagród, z czego tylko w ubiegłym roku brytyjski „Benchmark Magazine” przyznał Benchmark Innovation Award 2016 , Best Access Control System Software (nagrodę za najlepsze oprogramowanie kontroli dostępu), a w Polsce czytelnicy magazynu „Systemy Alarmowe” nagrodzili australijski system tytułem Produkt Roku 2016 oraz tytułem najlepszego produktu w kategorii Integracja systemów.

33

Jacek WÓJCIK Dyrektor Sprzedaży CEE OPTEX Security Sp. z o.o.

Firma OPTEX od wielu lat prezentuje swoje produkty na targach IFSEC. Jest to dla nas doskonała okazja do bezpośredniego kontaktu z potencjalnymi i już posiadanymi klientami. Podczas targów mamy okazję nie tylko prezentować nasze produkty, ale także wysłuchiwać opinii, uwag, postulatów konsumentów, które są dla nas niezwykle ważne przy konstruowaniu oferty rynkowej.

Co pokażecie w tym roku na IFSEC? W tym roku skupimy się na demonstrowaniu produktów, które są przeznaczone do ochrony infrastruktury krytycznej. Goście naszego stoiska będą mogli zapoznać się z najnowszymi rozwiązaniami w tym zakresie. Zostaną zaprezentowane zaawansowane technologicznie produkty ochrony obwodowej, w tym światłowodowy system ochrony napłotowej FD-322, który wykrywa intruzów wspinających się lub przecinających ogrodzenie, a także REDSCAN RLS-3060, który może utworzyć kolejną strefę ochronną wokół ogrodzenia, aby ostrzec przed intruzem, który chce je przekroczyć. Innowacyjność omawianych rozwiązań ochrony obwodowej wiąże się z ich pełnym zintegrowaniem z platformą GEMOS PSIM, dzięki czemu można spowodować na przykład wysłanie drona na miejsce zdarzenia i przesłanie nagrania wideo na żywo bezpośrednio do centrum sterowania w celu podjęcia odpowiedniej interwencji.

▌ Rys. 1.

RLS-2020 S wykorzystuje zaawansowaną technologię skanowania przestrzeni wiązką lasera podczerwonego

REDSCAN RLS-2020. RLS-2020S to model urządzenia wykorzystującego technologię skanowania przestrzeni wiązką lasera podczerwonego (dł. fali 905 nm, zakres niewidzialny). Promień lasera jest kierowany w określony punkt za pomocą lustra obracającego się na poduszce elektromagnetycznej 40 razy na sekundę. Jest to już drugi produkt firmy OPTEX wykorzystujący tą technologię, przy którego konstrukcji wykorzystano doświadczenia i oczekiwania użytkowników poprzedniej wersji. Bardziej wydajny procesor pozwala na wykrywanie obiektów (przy instalacji wewnątrz budynków) poruszających

34

OPTEX przybliży również zwiedzającym stoisko swoją technologię time of flight. Pozwala ona na trójwymiarową identyfikację obecności obiektu w obszarze działania. Taka technologia została zastosowana chociażby w systemie Accurance 3D, służącym do wykrywania obecności kolejnej osoby w śluzie systemu kontroli dostępu oraz w innych aplikacjach, np. ochrony wartościowych przedmiotów.

Dlaczego warto odwiedzić stoisko OPTEX? Na firmowym stoisku będzie prezentowana utytułowana wieloma nagrodami laserowa czujka skanująca RLS-2020S. Technologia użyta w tym produkcie idealnie sprawdza się w skutecznej ochronie obiektów infrastruktury krytycznej. Poza tym jest odpowiednia także w wymagających aplikacjach wewnątrz budynku, takich jak wykrywanie przerzucanych obiektów czy wykrywanie obiektów o bardzo małych rozmiarach.

Kolejnym nowym produktem, prezentowanym na stoisku, będzie bariera podczerwieni OPTEX zasilana bateryjnie. Może ona znaleźć szerokie zastosowanie zarówno w obiektach komercyjnych, jak również rezydencjonalnych, dzięki opcji zasilania za pomocą zwykłych baterii CR123 lub sieciowo.

Zademonstrowana zostanie również nowa gama kolumn przygotowanych do montażu barier.

Uwagę zwiedzających będziemy chcieli zwrócić także na wykorzystanie czujek bezprzewodowych OPTEX (m.in. czujek z najnowszej linii VX Shield) do przekazywania alarmów, jak i innych danych (jak np. temperatura) za pośrednictwem chmury do smartfona lub zdalnej stacji monitorującej w aplikacjach IoT. W tym roku na stoisku firmowym podczas IFSEC będzie organizowanych wiele pokazów na żywo. Demonstrowanie działania produktów w środowisku zbliżonym do tego, w którym będą one pracowały, jest najlepszym sposobem, żeby pokazać ich możliwości. Będzie to również doskonała okazja, aby wymieniać uwagi, opinie dotyczące specyfiki zabezpieczania obiektów infrastruktury krytycznej.

się z większą prędkością – 16,2 km/h (biegacz) przy montażu prostopadle do podłoża lub 45 km/h (skuter) przy montażu pod kątem 30 stopni. Kolejnym ulepszeniem jest detekcja obiektów o małych rozmiarach. RLS-2020S może wykrywać obiekty wielkości pudełka zapałek. Ważną innowacją jest możliwość zmiany scenariusza działania z użyciem fizycznego wejścia (kontrola dostępu, przycisk, manipulator). Czujka może być stosowana także na zewnątrz ze względu na użycie specjalnego algorytmu kompensującego wpływ niekorzystnych warunków środowiskowych, co minimalizuje liczbę fałszywych alarmów. Wszystko to sprawia, że RLS-2020S może być stosowana w obiektach wysokiego ryzyka, takich jak: lotniska, budynki administracji rządowej czy centra obróbki danych. Uwagę zwraca również niższa cena nowego rozwiązania. RLS-2020S może być zasilana z wykorzystaniem Power over Ethernet (PoE) lub 12 VDC i wysyłać alarmy za pomocą tradycyjnych wyjść przekaźnikowych. RLS-2020S może także używać komunikacji IP zintegrowanej ze wszystkimi głównymi programami VMS Axis, Milestone, Geneteck, Hikvision, Gemos (więcej na www.optex-vms.com).

Użycie czujek laserowych OPTEX, jako uzupełnienie działania systemów dozoru wizyjnego, pozwala zredukować nawet o 70–80% liczbę fałszywych alarmów, wywoływanych np. przez opady atmosferyczne, słabe oświetlenie czy owady fruwające przed obiektywem kamery lub pełzające po nim. Do zarządzania wszystkimi czujkami skanującymi firmy OPTEX służy oprogramowanie REDSCAN Manager. Ma ono duże możliwości konfiguracji parametrów, zapewnia dopasowanie kształtu obszaru detekcji do wymagań użytkownika, rozmieszczenie stref alarmowych, wybór algorytmu pracy. Znacznym ułatwieniem dla operatora strojącego czujkę jest wizualizacja strefy detekcji – operator widzi to samo, co czujka. Takie rozwiązanie jest bliskie temu, z jakim mamy do czynienia, stosując funkcje analizy wizyjnej. Sprzedaż i instalacja RLS-2020S jest realizowana poprzez certyfikowanych partnerów.

SEC&AS

OPTEX has been presenting its products for many years at IFSEC. It is a great opportunity for us to have direct contact with potential and already existing customers. During the fair, we have the opportunity not only to present our products, but also to listen to the opinions, comments and demands of consumers, which are extremely important to us when constructing a market offer.

What products are you going to show at IFSEC? This year we will focus on demonstrating products that are designed to protect critical infrastructure. Our visitors will be able to get acquainted with the latest solutions in this field. Within its high security perimeter protection zone, OPTEX will showcase its fibre optic fence detection system, Fiber Sensys FD-322 series that detects intruders climbing on or cutting through a fence. OPTEX’s REDSCAN RLS-3060 can create another layer of security around the perimeter fence to warn if anyone or any vehicle is approaching the fence. The perimeter intrusion detection systems have been fully integrated with the GEMOS PSIM platform and can trigger video surveillance drones to fly to the point of intrusion and send a live video stream to the control centre.

OPTEX will be showing its time of flight technology, to allow visitors to gain a better understanding of its capabilities. The technology allows a scene to be mapped in 3D and give an accurate representation of the objects present. It is used in Accurance 3D, OPTEX’s tailgating detection system for interlocks and could also be used for other applications such as object protection.

Why visit the OPTEX stand?

The award-winning laser scan detector, REDSCAN RLS-2020 will be on the stand, showing its ability to protect assets and detect people jumping over turnstiles or climbing down through skylights. It is already proven in identifying small objects or thrown objects being smuggled into restricted areas.

For commercial and residential security, OPTEX will be demonstrating its new wireless infrared beam, the SL-TNR that works with universal batteries (CR123) and can be hardwired alternatively; as well as its new range of pre-built beam towers.

The last zone will include live demonstrations of how OPTEX’s wireless outdoor sensors, including its new VX Shield series, are ideally suited to IOT applications, sending alarms and other data via the cloud to a smartphone, or to a remote monitoring station.

Jacek Wójcik, Sales Director of OPTEX, CEE, says key live demonstrations have been planned for IFSEC this year: “We feel that is the best way to show the range of applications that can be achieved with our sensors. In addition to exhibiting, we will also be speaking at the Borders and Infrastructure and Security Management theatres to discuss innovations to access control systems and case studies to protect critical infrastructure against intrusion.”

▌ Rys. 2. VX Shield w wersji bezprzewodowej daje możliwość przekazywania alarmów, jak i innych danych (jak np. temperatura) za pośrednictwem chmury do smartfona

▌ Rys. 3. Przykłady zastosowania RLS-2020 S

3/2017

35

SEC & EDU

Częstotliwość wykonywania przeglądów konserwacyjnych systemów zabezpieczeń technicznych Andrzej Tomczak

P

od koniec lutego b.r. dotarło do redakcji SEC&AS następujące zapytanie:

Witam państwa serdecznie i od razu zapytam, czy udzielacie Państwo porad branżowych. Jestem instalatorem SA [systemów alarmowych – przyp. red.], prowadzącym działalność gospodarczą w tym zakresie i nie wiem, jak „podejść” do częstotliwości przeglądów i konserwacji SA. Próbowałem to znaleźć w normie PN-EN 50131-1, ale nie znalazłem. Są jakieś publikacje, opinie w szeroko pojętym Internecie, ale dla mnie mało wiarygodne i „stare”. Jeżeli Państwo możecie mi odpowiedzieć lub odesłać do określonej literatury, to będę wdzięczny.

W odpowiedzi zapewniliśmy, że temat jest bardzo ważny i na pewno zostanie omówiony w jednym z pierwszych numerów naszego dwumiesięcznika. Poniżej szeroka odpowiedź na wątpliwości dotyczące wykonywania konserwacji systemów zabezpieczeń technicznych (SZT), takich jak systemy sygnalizacji włamania i napadu (SSWiN), systemy kontroli dostępu (SKD) oraz systemy dozoru wizyjnego (SDW lub z ang.

VSS – Video Surveillance Systems)1.

Z przyjemnością stwierdziliśmy, że zadający pytanie sięgnął do aktualnej polskiej normy, a nie odnosił się do norm wycofanych2. W załączniku krajowym do arkusza 14 normy z 1993 roku pisano bowiem na temat 1

Dawniej nazywane CCTV i CCTV IP

PN-93/E-08390/14: Systemy Alarmowe – Wymagania ogólne – Zasady stosowania z dodanym Załącznikiem krajowym – Klasyfikacja systemów (wycofana 14.08.2009 r.)

2

36

kontroli systemów (a nie ich konserwacji). Przypomnijmy dla przykładu: SA1 – k ontrola systemu nie rzadziej niż co 12 miesięcy, czujki i tory transmisji alarmu – nie rzadziej niż 3 miesiące, podjęcie naprawy w ciągu 12 h.

SA2 – k ontrola systemu w pełnym zakresie nie rzadziej niż 3 miesiące, podjęcie naprawy w ciągu 12 h […].

Dla inżyniera powyższe zapisy są trudne do zaakceptowania – z im gorszych i tańszych komponentów system był wykonany, tym miał być rzadziej kontrolowany! Wydaje się, że powinno być odwrotnie – im niższej klasy był system (można było w nim zastosować tańsze komponenty, a więc z reguły niższej jakości), tym powinien być częściej kontrolowany, ponieważ prawdopodobieństwo wystąpienia usterki było wyższe. Logika zawarta w zapisach normy odnosiła się jednak do kategorii zabezpieczanych obiektów, a więc – w uproszczeniu – do ważności chronionych dóbr. Im chronione dobra są cenniejsze, tym częściej należy sprawdzać poprawność działania systemów zabezpieczających. Widać z tego wyraźnie, że zapisy wycofanej normy prowadziły czytającego na manowce, a niewyrobiony czytelnik przyjmował częstotliwość kontrolowania jako częstotliwość wykonywania konserwacji systemów.

Jeżeli zastosowano w systemie tańsze komponenty, czyli z reguły niższej jakości (casus najniższej ceny), należy częściej kontrolować poprawność działania takiego systemu.

SEC&AS

LIST DO REDAKCJI Żeby lepiej zapoznać czytelników z tematyką konserwacji, np. SSWiN, wskażę dokument, którego znaczna część jest poświęcona tematowi konserwacji. Nasz czytelnik odnosił się do pierwszego arkusza normy PN-EN 50131-13, zaś kwestie konserwacji dość szeroko opisuje arkusz 7 specyfikacji technicznej PKN-CLC/TS 50131-74. W rozdziale 13, pt. Konserwacja i naprawa, opisano, jak konserwować i naprawiać I&HAS5 [SSWiN – przyp. red.], aby zapewnić utrzymanie poziomu jego funkcjonalności zamierzonego na etapie projektowania. Według tego dokumentu na konserwację składają się przeglądy i serwisowanie.

W pkt 13.1 napisano, że klient jest odpowiedzialny za zapewnienie właściwej konserwacji (przeglądów i serwisowania) oraz, gdy zajdzie taka potrzeba, naprawy systemu. Nie ma więc wątpliwości, że w odróżnieniu od kontroli działania, opisanej w normie z 1993 roku6, którą mógł wykonać albo użytkownik, albo fachowiec, konserwację (rozumianą jako wykonanie przeglądu i serwisowanie) powinien wykonać fachowiec.

Przyjrzyjmy się definicjom słownikowym zwrotów: „konserwacja systemu”, „przegląd systemu”, „serwisowanie”, „kontrola działania” i „naprawa”.

Konserwacja systemu – utrzymywanie systemu w dobrym stanie, chronienie systemu przed zniszczeniem lub zużyciem, w celu utrzymania jego sprawności i możliwości użytkowania zgodnie z przeznaczeniem (wg PKN -CLC/TS 50131-7:2011 na konserwacje składają się przeglądy i serwisowanie).

Przegląd systemu – sprawdzenie stanu technicznego, wykonywane zwykle w określonych odstępach czasu.

Serwisowanie – naprawianie lub konserwowanie w trakcie przeglądu.

Kontrola działania – sprawdzenie poprawności działania, fragment przeglądu.

Naprawa – przywrócenie do stanu pierwotnego, usunięcie usterek, uszkodzeń.

Znając zapisy normy oraz powyższe definicje, możemy lepiej zrozumieć, na czym polega konserwacja SZT. Konserwacja systemu zabezpieczeń technicznych polega na przeprowadzeniu w określonych odstępach czasu: ■ kontroli poprawności działania poszczególnych elementów systemu, ■ sprawdzeniu ich stanu technicznego, ■ przywróceniu pełnej funkcjonalności elementów, które tego wymagają (np. przeprowadzeniu niezbędnych regulacji, czyszczenia, smarowania), ■ ponownej kontroli poprawności działania elementów, które podlegały serwisowaniu.

PN-EN 50131-1:2009: Systemy alarmowe – Systemy sygnalizacji włamania i napadu – Część 1: Wymagania systemowe 3

PKN-CLC/TS 50131-7:2011: Systemy alarmowe – Systemy sygnalizacji włamania i napadu – Część 7: Wytyczne stosowania 4

5

I&HAS – ang. Intrusion and Hold-up Alarm System(s)

6

PN-93/E-08390/14

3/2017

Proces konserwacji może być uzupełniony o naprawę uszkodzeń wykrytych w jej trakcie (zgodnie z zatwierdzonym kosztorysem naprawy).

Podstawowym celem wykonywania przeglądów konserwacyjnych jest utrzymanie pełnej sprawności funkcjonowania systemów zabezpieczeń technicznych.

Osoby, które poddają swoje samochody okresowym przeglądom, zauważą, że procedura konserwacji SZT jest bardzo podobna do tej, jaka obowiązuje w serwisach samochodowych, w momencie oddawania pojazdu na przegląd okresowy. I to jest właściwy moment, żeby wrócić do pytania postawionego na wstępie tego artykułu, dotyczącego częstotliwości wykonywania okresowych przeglądów konserwacyjnych.

Częstotliwość wykonywania okresowych przeglądów konserwacyjnych

Podstawowym celem wykonywania przeglądów konserwacyjnych jest utrzymanie pełnej sprawności funkcjonowania systemów zabezpieczeń technicznych.

Przepisy prawa budowlanego7 podnoszą w sposób ogólny kwestie utrzymywania obiektów budowlanych w należytym stanie technicznym, co przekłada się bezpośrednio na utrzymanie w należytym stanie technicznym systemów zainstalowanych w tymże obiekcie.

Art. 5 ustawy8 m.in. omawia, na jakiej podstawie należy projektować i wykonywać systemy instalowane w obiekcie budowlanym. Należy robić to w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej.

Systemy zabezpieczeń technicznych należy projektować i wykonywać w sposób określony w przepisach oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej.

Zapisany w ustawie9 zwrot „zasady wiedzy technicznej” może być zakwalifikowany jako kontaminacja frazeologiczna10, polegająca na zmieszaniu dwóch wyrażeń: „zasady sztuki” oraz „wiedza techniczna”. Protoplasta 7

Ustawa z dn. 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (z późn. zm.)

8 9

Ibidem

Ustawa z dn. 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (z późn. zm.)

Kontaminacja – skrzyżowanie i zespolenie elementów dwóch form, dwóch wyrazów lub dwóch połączeń wyrazowych (Słownik języka polskiego PWN) 10

37

SEC & EDU ustawy, rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli, zawiera wymaganie zgodności z ogólnie uznanymi zasadami sztuki budowlanej (Art. 378), które w 1961 roku zmienione zostało na zasady współczesnej wiedzy technicznej, aż wreszcie w 1994 roku na zasady wiedzy technicznej. Wykonywanie prac zgodnie z zasadami wiedzy technicznej można więc zdefiniować jako wykonywanie prac zgodnie z zasadami sztuki i dobrej praktyki oraz aktualną wiedzą techniczną, której wymogi są określone m.in. w Polskich Normach i innych obowiązujących dokumentach, opisujących wymogi techniczne. Do takich dokumentów, opisujących wymogi techniczne, można np. zaliczyć Normy Obronne dotyczące zasad eksploatacji systemów alarmowych w obiektach wojskowych11 oraz rozporządzenie MSWiA dotyczące zasad przechowywania i transportowania wartości12. Oba te dokumenty dotyczą konkretnych, wyspecyfikowanych obiektów chronionych, jednakże niektóre zapisy mają charakter zasad ogólnych.

W Załączniku 1 do rozporządzenia MSWiA13 w pkt 19 podano zasadę ogólną: Stopień zabezpieczenia uzyskany przez system może być utrzymany pod warunkiem wykonywania systematycznej konserwacji oraz dokonywania niezbędnych napraw. Należy przyjąć to stwierdzenie jako zasadę ogólną, ponieważ niespełnienie takiego wymogu (zapisanego również w arkuszu 7 specyfikacji technicznej14) nie tylko odnosi skutek w przypadku systemów wykonywanych w obiektach podlegających rozporządzeniu, ale co do zasady dotyczy każdego systemu wykonanego zgodnie z PN-EN 50131-115. Tak samo należy odczytywać zapis drugiej części cytowanego już pkt 19 Załącznika 1 do rozporządzenia MSWiA:

Konserwacja powinna odbywać się w okresach przewidzianych właściwymi dla danego systemu normami technicznymi, a gdy nie ustalono takich norm – nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy.

Zapis omawianego rozporządzenia jest w uproszczony sposób potwierdzony w Normach Obronnych16 dla obiektów wojskowych. Punkt 2.2 przywoływanego arkusza normy brzmi następująco: 2.2. Częstotliwość prowadzenia konserwacji systemów i urządzeń alarmowych Konserwacje systemów i urządzeń alarmowych, kontroli dostępu oraz telewizyjnych systemów nadzoru należy prowadzić co sześć miesięcy.

Wracając do rozporządzenia MSWiA, warto przypomnieć, iż przepisy prawa opisane w Załączniku 1 potwierdzają zapisy specyfikacji technicznej17, o których pisałem już na początku artykułu: 20. Przedsiębiorca lub kierownik jednostki organizacyjnej, w której są przechowywane wartości pieniężne, jest odpowiedzialny za wdrożenie konserwacji, o której mowa w pkt 19, niezwłocznie po zainstalowaniu systemu.

Jako ciekawostkę na zakończenie dodam, że Polska Izba Systemów Alarmowych (PISA), będąc współautorem projektu Załącznika 1 do rozporządzenia MSWiA, w wersji pierwotnej omawianego pkt 19 zaproponowała jeszcze zapis na temat kontroli poprawności działania systemu nie rzadziej niż raz na 3 miesiące.

Jednakże ta część wymagań została odrzucona przez gestorów tworzonego rozporządzenia z komentarzem, że system powinien być zawsze sprawny i nie może być wytłumaczenia, że sprawdzono działanie urządzeń np. dwa miesiące temu, jednakże w sytuacji kryzysowej system nie zadziałał i nie ma winnych.

Logicznie argumentowano, że jeżeli zdecydowano się na zakup systemu za najniższą cenę, to trzeba ponieść tego konsekwencje i bardzo często kontrolować jego sprawność. Dociekliwym polecam do uważnej lektury Tablicę 6 Arkusza 8 Normy Obronnej18. Kontrolę poprawności działania systemu zainstalowanego w obiektach wojskowych należy przeprowadzać nawet nie raz na 3 miesiące, a raz na miesiąc. Zapis dotyczący kontroli poprawności działania warto umieszczać w dokumentacji projektowanego systemu; wszak projektant powinien wiedzieć najlepiej, na jakich urządzeniach (jakiej jakości urządzeniach) zaproponował wykonanie systemu.

Podsumowanie

11 NO-04-A004-8:2016: Obiekty wojskowe. Systemy alarmowe, Część 8: Eksploatacja 12 Rozporządzenie MSWiA z dn. 7 września 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad i wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne 13

Ibidem

PKN-CLC/TS 50131-7:2011: Systemy alarmowe – Systemy sygnalizacji włamania i napadu – Część 7: Wytyczne stosowania 14

PN-EN 50131-1:2009: Systemy alarmowe – Systemy sygnalizacji włamania i napadu – Część 1: Wymagania systemowe 15

38

Przywołane w artykule normy i rozporządzenia to nie jedyne dokumenty określające „zasady wiedzy technicznej”. Warto również zwrócić uwagę na Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej (NPOIK) na lata 2015–2017, a w szczególności na Załącznik 1. Standardy służące zapewnieniu sprawnego 16 NO-04-A004-8:2016: Obiekty wojskowe. Systemy alarmowe, Część 8: Eksploatacja 17

PKN-CLC/TS 50131-7:2011

NO-04-A004-8:2016: Obiekty wojskowe. Systemy alarmowe, Część 8: Eksploatacja 18

SEC&AS

funkcjonowania infrastruktury krytycznej – dobre praktyki i rekomendacje, a także Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 29 maja 2012 r. w sprawie środków bezpieczeństwa fizycznego stosowanych do zabezpieczania informacji niejawnych (z późn. zm.). Wykonując SZT, należy bazować na „zasadach wiedzy technicznej”, opisanych w powyżej wymienionych dokumentach, nakładając na nie specyficzne wymagania przepisów, określone dla aktualnie zabezpieczanego obiektu.

Na zakończenie zacytuję zapis nowelizacji z dn. 22 lutego 2017 r. przywołanego powyżej rozporządzenia Rady Ministrów: 5a. Elektroniczne systemy pomocnicze wspomagające ochronę informacji niejawnych [elektroniczne systemy zabezpieczeń technicznych – przyp. red.] należy wykonywać zgodnie z zasadami sztuki inżynierskiej i aktualnym poziomem wiedzy technicznej, opisanym w szczególności w odpowiednich Polskich Normach.

O tej nowelizacji niedługo napiszemy na łamach SEC&AS. Część zapisu pkt 19 Załącznika 1 do Rozporządzenie MSWiA z dn. 7 września 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad i wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, która została odrzucona: Kontrola poprawności działania systemu powiadamiania i rejestracji powinna odbywać się nie rzadziej niż raz na 3 miesiące.

Poniżej fragment pisma PISA do MSWiA: Postulujemy przywrócić obowiązek dotyczący weryfikacji sprawności działania systemów w brzmieniu: Ze względu na przedłużenie okresu pomiędzy konserwacjami do 6 miesięcy występuje wzrost zagrożenia wynikający z prawdopodobieństwa wystąpienia niesprawności systemu, które może nie objawić się w trakcie normalnej eksploatacji (np. system nie wywołuje alarmów nie z powodu braku próby wtargnięcia do obiektu, ale z powodu niedziałającej czujki). Zapisanie obowiązku kontroli poprawności działania nie powoduje dodatkowych kosztów dla właściciela systemów, ponieważ kontrola taka może być wykonywana przez pracowników obsługujących system. Taki zapis wymusza natomiast zastosowanie odpowiednich procedur kontrolnych. Wczesne wykrycie potencjalnej niesprawności systemu, nie zawsze możliwe w trakcie normalnej eksploatacji, będzie miało pozytywny wpływ na bezpieczeństwo.

Jak napisałem w treści artykułu, ten fragment pkt 19 nie został przywrócony. Dlatego proponuję rozwiązywać ten problem poprzez umieszczenie zapisu dotyczącego kontroli działania w dokumentacji technicznej systemu, przekazywanej zamawiającemu.

3/2017

SEC & TECH

Jak potoczyła się współczesna historia miejskiego systemu monitoringu wizyjnego w Warszawie Jacek GNIADEK

W 1 i 2 numerze SEC&AS przypomnieliśmy przemyślenia dr. Marka Bielskiego na temat miejskich systemów monitoringu wizyjnego1, przedstawione w artykule opublikowanym w czasopiśmie „Systemy Alarmowe” w 2000 roku. Zgodnie z zapowiedzią kontynuujemy tę tematykę, zapoznając się z systemem monitoringu wizyjnego Warszawy.

System monitoringu wizyjnego – system obejmujący składniki organizacyjne oraz techniczne, związane m.in. z realizacją dozoru wizyjnego, pozwalający na wykonywanie działań mających na celu wykrycie zdarzeń monitorowanych i podjęcie odpowiednich działań interwencyjnych.

1

40

SEC&AS

SYSTEMY DOZORU WIZYJNEGO

W

alka z przestępczością i zapewnienie bezpieczeństwa ludności od początku rozpoznawalnych dziejów była bardzo ważnym elementem sprawowania władzy. Inteligentny przywódca zdawał sobie sprawę, że działanie w tym kierunku pozwoli mu na spokojniejsze i bardziej trwałe rządzenie. Gdy ludzie mają poczucie bezpieczeństwa i nie czują zagrożenia, wówczas są bardziej wyrozumiali i pobłażliwi, nawet wobec niepopularnych decyzji. Z biegiem lat formy zapewnienia takiego bezpieczeństwa zmieniały się, ewoluowały, aż przybrały formy dzisiejszych mechanizmów, polegających na współpracy różnych służb i wykorzystaniu różnych narzędzi. Takim właśnie narzędziem jest dozór wizyjny i – czy się to komuś podoba, czy nie – będzie się dalej rozwijał.

Dzisiejszy świat jest coraz bardziej skomplikowany, codzienne życie ma przyspieszony rytm, powstają liczne zagrożenia, z którymi często nie możemy sobie poradzić, i to chyba we wszystkich aspektach. To, co jeszcze wczoraj było absolutną nowością, dziś szybko przechodzi do lamusa, starzeje się, nie nadąża za zmianami. Wiek XXI stawia przed nami nowe wyzwania. Nie ominęło to również systemów dozoru wizyjnego. Za zmianami postępowania przestępców i innych, może mniejszej wagi, osobników wchodzących w konflikt z prawem lub naruszających zasady współżycia społecznego musi nadążać technika wspomagająca walkę z przestępczością lub działaniami naruszającymi przyjęte normy postępowania. A najlepiej gdyby dzięki technice można było nawet te zmiany wyprzedzać.

Biorąc pod uwagę opisane powyżej mechanizmy, system monitoringu wizyjnego m.st. Warszawy został zbudowany w celu zmniejszenia przestępczości i poprawy bezpieczeństwa mieszkańców. Ważne są

3/2017

również czynniki psychologiczne, związane z prewencyjnym działaniem odstraszającym, jak i wzrostem poczucia bezpieczeństwa. Niebagatelne znaczenie ma również możliwość uświadomienia mieszkańcom zaangażowania władz miejskich w działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa, dając poczucie, że w obliczu ewentualnego zagrożenia nie są pozostawieni sami sobie. Do realizacji tych zadań w 2003 roku Rada Miasta powołała Zakład Obsługi Systemu Monitoringu (ZOSM). Miasto poprzez działanie ZOSM realizuje zadania samorządu w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego, związane z monitorowaniem miejsc szczególnie niebezpiecznych na terenie Warszawy.

Kilka słów o ZOSM

Przez 24 godziny na dobę operatorzy ZOSM, pracujący na Centrach Oglądowych rozmieszczonych w 7 komendach rejonowych i 8 komisariatach policji, obsługują miejski system monitoringu wizyjnego w czasie rzeczywistym. W strukturze ZOSM funkcjonuje także stanowisko nadzoru technicznego nad Systemem Monitoringu Wizyjnego m.st. Warszawy, działające również w systemie ciągłym, przez 24 godziny na dobę. Obsługa stanowiska znajdującego w siedzibie Zakładu Obsługi Systemu Monitoringu przy ul. Młynarskiej administruje systemem oraz ma możliwość podglądu obrazów ze wszystkich kamer i ewentualnego przejęcia ich sterowania. Obrazy ze wszystkich kamer działających w systemie są również widoczne w Komendzie Stołecznej Policji i w Centrum Zarządzania Kryzysowego, znajdującym się w budynku Centrum Bezpieczeństwa przy ul. Młynarskiej.

ZOSM został powołany jako usługodawca dla służb porządku publicznego, co uniemożliwia podporządko-

41

SEC & TECH

wanie systemu monitoringu bezpośrednio pod jedną ze służb.

Monitoring warszawski wyróżnia się spośród systemów funkcjonujących w innych krajach tym, że jest to monitoring obsługiwany w czasie rzeczywistym, przy wykorzystaniu kamer szybkoobrotowych. Operatorzy na bieżąco obserwują obrazy z kamer, co często pozwala na zatrzymanie sprawców na gorącym uczynku.

Natomiast na świecie dominuje koncepcja budowy systemów z większą liczbą kamer, głównie stacjonarnych, jednak systemy te ograniczają się często do rejestracji obrazów i post factum dają możliwość odtworzenia zdarzenia oraz ewentualnego zatrzymania sprawcy2.

Zastosowane rozwiązania

Aktualnie w systemie funkcjonuje blisko 400 kamer, z czego połowa są to kamery IP HD pracujące w rozdzielczości 720p, 1080p oraz 2160p i poklatkowości 25/30 klatek/sek. – w większości przypadków są to szybkoobrotowe kamery PTZ (obrotowo-uchylne, 2 W dobie wszechobecnie stosowanych kamer megapikselowych panuje trend równomiernego wykorzystywania kamer stacjonarnych i szybkoobrotowych, nawet z przewagą tych pierwszych, wychodząc ze słusznego założenia, że obszar obserwacji powinien być pokryty kamerami stacjonarnymi, aby obrócona w inną stronę kamera szybkoobrotowa nie „zgubiła” innego, być może ważnego, ujęcia. Jest to przy okazji swoista kontrola operatorów kamer. Dzięki zastosowaniu kamer megapikselowych istnieje możliwość pracy z „wartościowym” obrazem powstałym po zbliżeniu cyfrowym (tzw. zoom cyfrowy), co zmniejsza konieczność stosowania dużej liczby kamer stacjonarnych (przyp. red.).

42

ang. Pan-Tilt-Zoom). Od 2012 roku sukcesywnie, dzielnica po dzielnicy, Zakład przechodzi na system cyfrowy. Po niemal 2 latach testów udało się wybrać, przystosować i wdrożyć platformę cyfrową Genetec Security Center, ze względu na możliwość dołączenia do niej praktycznie wszystkich typów kamer funkcjonujących na rynku. Modernizacja w zakresie kamer pociągnęła za sobą również inwestycje w sieć Ethernet, systemy IT oraz w wydajne magazyny danych. W celu lepszego zarządzania infrastrukturą systemów i optymalizacją kosztów ZOSM zastosował technologie wirtualizacji serwerów wizji oraz stacji operatorskich – VDI (ang. Virtual Desktop Infrastructure). Zastosowane rozwiązania pozwalają wykorzystać rozległą sieć światłowodową, łączącą wszystkie Centra Oglądowe, zapewniając operatorom dostęp z odległych miejsc do scentralizowanej platformy monitoringu, z wykorzystaniem terminali (tzw. zero client). Pomaga to ograniczyć koszty związane z serwisowaniem stacji roboczych oraz podnieść komfort pracy operatorów z uwagi na brak hałasu czy emisji ciepła.

Przy pomocy nowoczesnych koderów wizji informatycy ZOSM zamienili na strumień cyfrowy sygnał analogowy z istniejących kamer, które jeszcze nie zostały wymienione na kamery IP HD. Całkowita cyfryzacja systemu zostanie sfinalizowana do końca 2018 roku.

W celu większej transparentności monitorowania przestrzeni publicznej oraz umocowania jej monitorowania przez operatorów ZOSM zostało zawarte porozumienie z policją, które narzuca określone wymogi do spełnienia, tak aby pozyskiwanie obrazu z ulicy nie wzbudzało niezdrowych emocji w związku z rzekomym podglądaniem mieszkańców. Jednocześnie umożliwiło to realizację zadania miasta co do zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom oraz, w formie usługi, wspomaga działania policji w tym zakresie.

Podsumowanie

Zarządzający miejskim monitoringiem wizyjnym Warszawy dostrzegli w porę zachodzące zmiany i stałą potrzebę dopasowywania zarówno techniki, jak i sposobu rejestrowania zauważonych zdarzeń, tak aby nagrany materiał mógł stanowić niepodważalny dowód w postępowaniu przeciw sprawcom. Tym samym zostaje realizowany cel, do którego ZOSM został powołany, jak również oczekiwania ze strony mieszkańców stolicy. Zakład dba również o to, by w działaniu realnym wyprzedzać zapotrzebowanie na ten rodzaj usługi. Mając kontakty z najważniejszymi na świecie firmami produkującymi urządzenia dla potrzeb monitoringu, Zakład korzysta z możliwości testowania najróżniejszych nowości oraz prototypów kamer i urządzeń. Dzięki temu może wybierać i wprowadzać najnowsze rozwiązania, wcześniej przetestowane w miejskiej przestrzeni publicznej Warszawy.

W najbliższych latach monitoring w stolicy będzie się dalej rozwijać, poprzez zastosowanie najnowocześniejszych cyfrowych kamer szybkoobrotowych SEC&AS

SYSTEMY DOZORU WIZYJNEGO

klasy Full HD o zwiększonym zoomie oraz wszelkich urządzeń z nimi współpracujących, umożliwiających ciągłą rejestrację i obserwację obrazu z kamer, 24 godz./dobę.

Przedstawiony powyżej schematyczny rozwój warszawskiego monitoringu miejskiego związany jest także z dwoistością rozwoju i rozumienia tematu monitorowania miasta, stref zagrożonych, szlaków komunikacyjnych, obiektów chronionych, obserwacji miejsc ważnych z historycznego punktu widzenia, a w Warszawie dodatkowo obszarów położonych nad Wisłą (bulwarów, mostów czy też samej rzeki).

Z jednej strony nikt nie jest w stanie zatrzymać rozwoju techniki i technologii związanej z tego rodzaju specjalizowaną produkcją. Żadna firma nie chce zostać z tyłu za konkurencją i ciągle wprowadza nowe rozwiązania i ulepszenia urządzeń, choćby jakże ważne dla prowadzenia prawidłowej obserwacji zwiększenie zoomu w kamerach szybkoobrotowych (ang. Speed Domes). Wszystko z myślą o poprawieniu jakości i efektywności automatycznego rejestrowania wizji czy rzadziej – tak jak jest to w Warszawie – pracy operatorów, polegającej na całodobowej obserwacji przestrzeni publicznej.

Z drugiej strony wymogi czasu, zapotrzebowanie społeczne, konieczność wizyjnego dozorowania co3/2017

raz większych przestrzeni miejskich i innych obszarów zmuszają firmy do ciągłego rozwoju i inwestowania.

Jak widać, rozwój firm i zapotrzebowanie społeczne na ten rodzaj usługi są zbieżne. Dzisiaj nikt nie jest w stanie określić, czy kiedykolwiek nastąpi ich nasycenie i gdzie znajduje się kres takiego rozwoju.

Z pewnością najbliższe lata wymuszą na ustawodawcy rozszerzenie ingerencji w formalno-prawne funkcjonowanie monitoringu i większe sformalizowanie działalności, by nie doprowadzić do naruszenia ustaw gwarantujących ochronę prawną obywateli i zasad współżycia społecznego. Kiedy to nastąpi? Na razie nie wiadomo.

Jacek GNIADEK Dyrektor Zakładu Obsługi Systemu Monitoringu w Warszawie

43

SEC & SAFE

Wpływ dostępu do materiałów z systemów dozoru wizyjnego na szybkość i efekty działania organów ścigania Cezary MECWALDOWSKI

W

spółcześnie organy ścigania mogą teoretycznie dysponować ogromną ilością danych, które nadają się do wykorzystania w działaniach operacyjnych oraz jako dowody w sprawie. Dane te mogą pochodzić z zasobów chronionych lub ogólnodostępnych, często z sieci Internet, tzw. Big Data. Są to dane z różnych źródeł i systemów: od informacji o posługiwaniu się kartą płatniczą, elektronicznym biletem komunikacji miejskiej, włączonym GPS-em w smartfonie, z komunikatorów lub portali społecznościowych, urządzeń należących do tzw. Internetu rzeczy, IoT (ang. Internet of Things), po systemy dozoru wizyjnego VSS (ang. Video Surveillance Systems), poprzednio CCTV1. W nowoczesnych systemach VSS dostępne są funkcjonalności rozpoznawania numerów tablic rejestracyjnych, marki i koloru pojazdów, płci, wzrostu i koloru ubioru obserwowanych osób, sposobu poruszania się, a nawet ich twarzy. W niektórych przypadkach systemy lokalne zostały

1 W. Więckowski, Żegnaj CCTV, witaj VSS! A co z tematem zamkniętości systemów dozoru wizyjnego? Nowa norma – stare problemy, SEC&AS, nr 2/2017

44

przekształcone w systemy rozległe, a nawet globalne, które stały się nieprzebranym źródłem informacji. Współcześnie coraz trudniej postrzegać VSS w sposób klasyczny, opisany normami2.

Warto zastanowić się, skąd można czerpać informacje w postaci zapisu wizyjnego, a często i fonicznego. Takimi źródłami są na pewno: ■ miejskie i osiedlowe systemy monitoringu wizyjnego; ■ systemy monitoringu wizyjnego kolei i metra; ■ systemy dozoru wizyjnego instalowane w obiektach użyteczności publicznej, instytucjach i firmach, np. w muzeach, bankach, restauracjach, na parkingach; ■ systemy dozorujące prywatne posesje (a coraz częściej również mieszkania); ■ osobiste rejestratory wizji i fonii noszone przez służby mundurowe; ■ rejestratory wizji i fonii w pojazdach komunikacji miejskiej oraz samochodach, a także montowane na hełmach motocyklistów; ■ rejestratory w elektronicznych wizjerach drzwi, wideodomofonach, czujkach ruchu; ■ rejestratory mobilne w gadżetach sportowych: okularach, czapkach, dronach itp.; ■ włączone kamery pracujących w sieci laptopów, tabletów, smartfonów oraz pliki zawierające zapisy wizji i fonii zarchiwizowane w tych urządzeniach lub w chmurze.

Z powyższych źródeł nie wszystkie dane trafią do Big Data.

Do części z nich dostęp jest chroniony lub nie są udostępniane, ale stanowią potencjalne źródło danych dla służb bezpieczeństwa. Należy pamiętać, iż wiele danych w Big Data zbieranych jest automatycznie i nie zawsze są to dane prawdziwe. Jako przykład może posłużyć sytuacja, kiedy podczas jednej z podróży autem korzystałem z nawigacji w smartfonie. W pewnym momencie telefon upadł na pod PN-EN 62676: Systemy dozorowe CCTV stosowane w zabezpieczeniach – seria norm 2

SEC&AS

SYSTEMY DOZORU WIZYJNEGO

łogę, a po chwili otrzymałem komunikat z systemu nawigacji: Dziękujemy za przekazanie informacji o stanie drogi. Ta historia pokazuje, że Big Data to nieprzebrane dane, które jednak trzeba umiejętnie weryfikować.

Zapis sygnału wizji może służyć do bezpośrednich działań operacyjnych, ale także jako materiał dowodowy dla prokuratorów i sędziów. Zagadnienia analizy materiału dowodowego oraz parametrów wymaganych, aby był użyteczny, można znaleźć w dostępnych opracowaniach3 (należy podkreślić, że wzrost liczby wszechobecnych kamer, nowe systemy i wysokie rozdzielczości nie zawsze oznaczają lepszej jakości parametry obrazu). Zdarza się też, że nawet doskonała jakość obrazu nie gwarantuje sukcesu, ponieważ przestępcy czy terroryści ukrywają tożsamość – wizerunek. Pojawiła się też ostatnio specyficzna „moda” na ubiór, który uniemożliwia rozpoznanie osoby w pozyskanym zapisie wideo, głównie przez zastosowanie diod podczerwieni, „oślepiających” kamery. Jednak śledzenie podejrzanych odbywa się z wykorzystaniem wielu metod i źródeł danych, jak na przykład współczesna analiza zawartości wizji VCA (ang. Video Content Analysis), dzięki której można np. rozpoznać osobę po sposobie poruszania się. W dalszej części artykułu przyjrzymy się natomiast trudnościom oraz możliwościom wykorzystania zapisanego sygnału wizji do działań operacyjnych.

Organy ścigania wspomagają się podczas zdarzeń nie tylko własnym sprzętem i materiałem operacyjnym, ale także zapisem z wspomnianych powyżej źródeł. W takich sytuacjach okazuje się, że utrudniony jest szybki dostęp do zarejestrowanych materiałów, a kiedy już organom ścigania uda się go uzyskać, pojawiają się problemy z wykonaniem kopii i nie zawsze udaje się to zrobić od razu, choć np. w sytuacji zagrożenia terrorystycznego działania te powinny przebiegać błyskawicznie. W praktyce jednak często materiał wizyjny musi być przeglądany na miejscu, co stwarza dodatkowe trudności. Możemy wyróżnić następujące przyczyny takiego stanu rzeczy: ■ Niechęć do udzielenia pomocy organom ścigania – o ile instytucje publiczne na mocy różnych porozumień zobowiązane są udostępniać zapis z monitoringu wizyjnego, o tyle o wiele trudniej o współpracę z prywatnymi właś3 P. Waszkiewicz, Wielki Brat Rok 2010. Systemy monitoringu wizyjnego – aspekty kryminalistyczne, kryminologiczne i prawne, Wolters Kluwer business 2011; M. Bielski, Miejski system telewizji użytkowej. Moda czy konieczność?, cz. 1: SEC&AS, nr 1/2017, cz. 2: SEC&AS, nr 2/2017.

3/2017

cicielami przedsiębiorstw lub posesji, jeżeli zdarzenie nie dotyczy ich samych. Czasami wynika to z obaw, że przy okazji ujawnione zostaną własne, nie zawsze zgodne z prawem, działania.

■ Utrudniony bądź niemożliwy natychmiastowy dostęp do osób bezpośrednio odpowiedzialnych za rejestratory – służbom bezpieczeństwa łatwo jest znaleźć właściciela obiektu, firmy, domu, ale trudniej jednak o kontakt z obsługą, np. w weekend, kiedy firma jest zamknięta i nie zawsze informatyk lub inna oddelegowana do tych czynności osoba odbierze telefon. Nie ma też gwarancji, że zapis był realizowany i że okaże się użyteczny.

■ Bariery technologiczne – różnorodność technologii systemów czy zastosowanej do zapisu kompresji obrazu może skutkować koniecznością użycia dedykowanego oprogramowania do odtwarzania.

■ Czas przechowywania archiwum – najczęstszą formą zapisu jest nadpisywanie najstarszych nagrań z założeniem minimalnego czasu przechowywania. Istotny czynnik kosztów systemu to nośnik danych, często przyjęty jest kompromis pomiędzy jakością obrazu, liczbą klatek na sekundę i czasem przechowania archiwum. Czas przechowywania zapisu regulują przepisy dotyczące np. kancelarii tajnej, imprez masowych, zakładów karnych itp. Nie są to jednak przepisy ujednolicone.

■ Sposób przegrywania zapisu z rejestratora na nośniki danych – zdarzają się rejestratory, z których niełatwo jest zgrać określony materiał. Utrudnieniem może być sposób zapisu, np. na wbudowany nośnik DVD (wymaga czasu i odpowiedniej liczby płyt DVD) czy przez złącze USB na zewnętrzny nośnik (wymaga określonej pojemności nośnika i konkretnego formatu zapisu). Sam sposób zapisu może powodować pewne ograniczenia, np. z niektórych rejestratorów zapis na nośnik USB możliwy jest jedynie z pojedynczej kamery, a inne pozwalają na nagranie plików o maksymalnej długości do 10 minut. Zgrywanie przez sieć Ethernet wymaga natomiast uprawnień i dedykowanego oprogramowania, bez którego odtworzenie kopii bywa niemożliwe.

■ Niewystarczające parametry jakościowe obrazu – materiał zapisanego sygnału wizji z różnych powodów czasami nie nadaje się jako dowód, np. wskutek braku możliwości rozpoznania osoby lub zdarzenia czy „przypadkowego” pola widzenia kamery.

Powyższe aspekty mają istotny wpływ na szybkość działania służb bezpieczeństwa. Ważne jest także to, kto przegląda zapis sygnału wizji – czy realizują to specjalnie przeszkoleni do przeglądania materiałów funkcjonariusze, czy bezpośrednio funkcjonariusze operacyjni, w trakcie działań. W tym aspekcie o skuteczności rozpoznawania decydują również: parametry obrazu, warunki przeglądania zapisu, a także wiedza, umiejętności i predyspozycje obserwatorów (w tym zakresie na świecie prowadzi się szereg badań, testów psychofizycznych i szkoleń). Ciągle nie jest wyjątkiem sytuacja, w której funkcjonariusz policji robi zdjęcie telefonem komórkowym ze stopklatki na monitorze systemu dozoru wizyjnego. Może jest to nawet racjonalizatorskie rozwiązanie, no bo jak się nie ma 45

SEC & SAFE

możliwości technicznych, to trzeba sobie jakoś radzić, ale w XXI wieku wywołuje to już lekką konsternację.

Jeżeli właściciel systemu instaluje go z założeniem, że w przypadku zdarzenia odtworzony zapis będzie użyteczny jako dowód, musi zadbać o odpowiednie parametry systemu oraz udostępnić zarejestrowany materiał służbom bezpieczeństwa. Warto przy tej okazji pamiętać, że z zasadami sztuki wykonywania m.in. systemów dozoru wizyjnego można zapoznać się, czytając zapisy Załącznika 1 do rozporządzenia MSWiA z dn. 7 września 2010 r. dotyczącego przechowywania i transportowania wartości pieniężnych4. Minimalnym wymaganiem jest rejestrowanie wizji z rozdzielczością co najmniej 400 linii telewizyjnych, z częstotliwością nie mniejszą niż 3 klatki5 na sekundę. Natomiast rejestracja z kamer najważniejszych dla zapewnienia bezpieczeństwa powinna odbywać się z częstotliwością nie niższą niż 5 klatek na sekundę6. W tym miejscu należy podkreślić, że jakość rejestracji wizji zależy od tak wielu czynników, że nie można teoretycznie stwierdzić, że system rejestruje z rozdzielczością powyżej 400 linii telewizyjnych. Trzeba to zmierzyć.

Ponieważ jakość rejestracji w systemie dozoru wizyjnego zależy od bardzo wielu czynników, nie można bez przeprowadzenia testów stwierdzić, że system rejestruje wizję z rozdzielczością powyżej 400 linii telewizyjnych.

Policja w Wielkiej Brytanii do badania rozdzielczości systemów dozoru wizyjnego wymyśliła narzędzie pod nazwą Rotakin, które później zostało opisane w Normie Europejskiej 4 Rozporządzenie MSWiA z dn. 7 września 2010 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, Dz.U. 2010, nr 166, poz. 1128 z późn. zm.

5 W odniesieniu do techniki telewizji klatka jest to swobodna nazwa obrazu (telewizyjnego), inaczej ramki. W telewizji programowej standardowej rozdzielczości (SDTV) stosowanej w Europie, w ciągu sekundy wyświetlanych jest 25 obrazów (telewizyjnych), co powszechnie określa się jako odświeżanie obrazu 25 klatek na sekundę.

6

46

Załącznik 1, pkt 13

i jej polskim odpowiedniku. Niestety nasze służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo z tego narzędzia nie korzystają, a szkoda. Na rysunku 1 przedstawiono Rotakina będącego na wyposażeniu Polskiej Izby Systemów Alarmowych. Wróćmy do rozporządzenia MSWiA. W pkt 16 Załącznika 1 możemy przeczytać, że w przypadku wykrycia lub uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego zapis z tym związany należy zarchiwizować w sposób niezmniejszający jego jakości. Zaś nośnik, na którym dokonano zapisu archiwalnego, powinien być zabezpieczony przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, uszkodzeniami oraz dostępem osób nieuprawnionych.7 Przy doborze nośnika do wykonywania kopii należy wziąć pod uwagę czas, w jakim materiał powinien być przechowywany. Standardowe płyty DVD umożliwiają odczytanie zapisu w okresie ok. 5–10 lat, niekiedy należy więc stosować specjalne płyty o gwarancji zachowania zapisu w wydłużonym czasie. W wielu przypadkach istotne w materiale dowodowym stają się znaczniki czasu, daty w zapisie obrazu z kamer, w związku z czym podczas wyszukiwania zapisu i zgrywania materiału niezbędne jest zweryfikowanie daty i czasu zegara w re- ▌ Rys. 1. Rotakin – przyrząd do testowania jestratorze. Utrudnia to fakt, iż nie rozdzielczości wszędzie stosuje się synchronizację systemów dozoru czasu (z wzorca czasu), a nawet jeśli wizyjnego uruchamiana jest ta funkcja, bywa, że z różnych przyczyn nie działa prawidłowo.

Waga i liczba problemów związanych z wykorzystaniem materiałów z systemów dozoru wizyjnego stają się szczególnie widoczne w sytuacji działań antyterrorystycznych, kiedy liczy się każda sekunda, by przeciwdziałać zdarzeniu lub minimalizować jego skutki. Jest to jeden z argumentów na rzecz opracowania odpowiednich standardów i zapisów prawnych, tak aby stosujący różne systemy telewizji dozorowej niejako byli zobowiązani do rozwiązań, dzięki którym systemy te przyczynią się do zwiększenia bezpieczeństwa (np. poprzez eksport zapisu do ujednoliconego, określonego formatu pliku ze znacznikami czasu itp.). Jeżeli uświadomimy sobie, że w trakcie ataku terrorystycznego, który miał miejsce w Londynie w dniu 3 czerwca, od momentu staranowania pieszych na moście London Bridge do zastrzelenia sprawców na Borough Market minęło tylko 8 minut, musimy wyobrazić sobie, jakimi narzędziami dysponuje brytyjska policja. System monitoringu wizyjnego opiera się nie tylko na kamerach municypalnych, ale również na zewnętrznych prywatnych kamerach, których właściciele mają obowiązek przekazywać sygnał wizji do systemu miejskiego. Dzięki temu operatorzy mają dostęp do znacznie większej liczby źródeł informacji, czyli obrazu z kamer. Może warto nad takimi rozwiązaniami pomyśleć również w u nas. Możliwości techniczne istnieją, potrzebne są przede wszystkim uregulowania prawne.

7

Załącznik 1, pkt 17

SEC&AS

SYSTEMY DOZORU WIZYJNEGO

Technologie przeszukiwania zapisu wizji w celu odnalezienia zdarzenia, osoby lub pojazdu Kiedy służby bezpieczeństwa posiadają materiał wizyjny, na szybkość i efekty ich działania istotny wpływ ma to, jak szybko są w stanie odszukać zdarzenie. Już od wielu lat dostępne są systemy wspierające wyszukiwanie w materiale wizyjnym, m.in. biorąc pod uwagę określone czynniki: ■ przedział czasu, ■ detekcję ruchu, ■ osobę – kolor jej ubrania, rozpoznanie twarzy, sposób poruszania się, ■ pojazd – jego kolor, tablicę rejestracyjną (technologia termowizyjna pozwala otrzymać dodatkowe informacje, np. czy stojący pojazd przyjechał przed chwilą, gdyż silnik jeszcze nie ostygł), ■ pojawienie się lub zniknięcie obiektu, ■ przekroczenie założonych wirtualnych granic, np. w postaci linii wytyczonych na ekranie, wykrywając również kierunek ich przekroczenia.

Ciekawym narzędziem umożliwiającym „szybkie” przeglądanie materiału zapisanego przy pomocy kamer FLIR® FX sygnału wizji jest oprogramowanie Flir Rapid Recap. System ten wyszukuje w obrazie wszystkie zdarzenia (z określonego przedziału czasu), umieszcza w jednym krótkim materiale, wraz ze znacznikami czasu, ułatwiając w ten sposób znalezienie zdarzenia i skracając wielogodzinne przeglądanie całego materiału (rys. 2). W interesie służb bezpieczeństwa jest, aby rozwijano takie oprogramowania w zakresie zastosowań profesjonalnych.

▌ Rys. 2. Przykład działania oprogramowania Flir Rapid Recap Źródło: Flir, https://www.youtube.com/ watch?v=-xgqlaWnKmo

Zaawansowane systemy analityczne wspierające służby bezpieczeństwa Wspomniane w artykule urządzenia i systemy wprowadzają dane do Big Data. Na ich podstawie tworzona jest np. analityka umożliwiająca przewidywanie ryzyka wystąpienia zdarzeń. Takie systemy implementuje się od kilku lat w policji w Stanach Zjednoczonych (rys. 3). Generują one informację o tym, gdzie prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia będzie wysokie i miejsce to zostaje wskazane jako takie, do którego należy wysłać patrol. Ma to istotne znaczenie prewencyjne – nie zwiększa się wykrywalności zdarzeń, ale poprzez wzmożoną obecność patroli w zagrożonych obszarach nie dochodzi do nowych zdarzeń8.

▌ Rys. 3. Przykład map zagrożeń – Los Angeles Police Źródło: R. Birkett, http://www.newrisingmedia.com/all/2012/7/18/the-crimepredicting-software-effective-in-reducing-la-crime.html 8

The Value of Your Personal Data, reż. M. Kieft, Planet+ HD, 2013

3/2017

Kolejny przykład wykorzystania złożonej analizy danych przez służby bezpieczeństwa to rozwiązanie zastosowane w policji w Chicago. Monitoring wizyjny miasta składa się 29 tys. kamer wraz z mikrofonami, które rejestrują specyficzne dźwięki: strzał z broni palnej, wybuch itp. Te sygnały służą alarmowaniu oraz poddawane są analizie (rys. 4). Aby przewidzieć, kto może stać się ofiarą strzelaniny lub w jakim miejscu może ona wystąpić, dodatkowo analizuje się takie dane, jak9: ■ spis ludności, ■ liczba postrzałów, ■ rejestr aresztowań, ■ oskarżenia o użycie broni, ■ analiza sieci społecznościowych: liczba i siła relacji, otoczenie, ■ badania ankietowe.

▌ Rys. 4. Monitoring wizyjny wraz z analizą dźwięku z mikrofonów i analizą Big Data Źródło: Through the Wormhole with Morgan Freeman. Is Gun Crime a Virus?, Discovery Science HD, 2017

Rozpatrując potrzebę korzystania i gromadzenia materiału wideo przez organy ścigania, interesujące byłoby urządzenie mobilne umożliwiające gromadzenie takich materiałów z różnych źródeł, co – jak już wspomniano – często wiąże się z zapisem w różnych formatach i w różnej jakości. Urządzenie takie powinno więc umożliwiać gromadzenie materiałów sformatowanych do ściśle określonych parametrów.

Through the Wormhole with Morgan Freeman. Is Gun Crime a Virus?, Discovery Science HD, 2017 9

kpt. mgr inż. Cezary Mecwaldowski Starszy inspektor Zakładu Technologii Informatycznych i Edukacyjnych Centralnego Ośrodka Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu.

Od redakcji: Autor jest wykładowcą, zajmującym się szkoleniami zawodowymi i specjalistycznymi z zakresu zabezpieczeń elektronicznych, stosowania urządzeń do kontroli, nowych rozwiązań w dziedzinie systemów alarmowych. Projektant z praktyką zagraniczną. Absolwent Politechniki Łódzkiej o specjalizacjach: energetyka przemysłowa i informatyka stosowana.

47

PRENUMERATA 3/2017 (3) Dwumiesięcznik

75,00

PLN

Prenumerata roczna

SEC EXPO

IFSEC

60,00

SEC ARCH

ŁOJEK

PLN

SEC CRIME

Prenumerata roczna dla członków PISA oraz słuchaczy kursów organizowanych przez Ośrodek Szkoleniowy PISA

MROCZEK SEC PRESS

MAJERSKI SEC LIFE

JAX MAKŁOWICZ Cena 15 zł (w tym 8% VAT) ISSN 2543-8395

9 772543 83917 1

06

w w w. s e c a n d a s . p l

ZDANIEM EKSPERTA

Lekcja z Wrocławia Systemy dozoru wizyjnego oraz użycie tasera jako środka przymusu bezpośredniego Policji, w kontekście wydarzeń we Wrocławiu Andrzej MROCZEK

M

ożna by powiedzieć: „Cała Polska widziała, cała Polska słyszała”, jak przebiegała interwencja wrocławskiej policji 15 maja 2016 r., dzięki zapisom wizji z sytemu monitoringu wizyjnego, telefonów komórkowych przechodniów, a przede wszystkim zapisu wizji i fonii z rejestratora użytego tasera, opublikowanych w rok później przez telewizję TVN w dziennikarskim materiale śledczym. Analizując ujawniony materiał i porównując oficjalne komunikaty policji z maja 2016 roku, bez wątpienia percepcja całokształtu tych wydarzeń uległa diametralnej zmianie. Nie wdając się w szczegóły, przypomnę oficjalną 3/2017

wersję zarysu wydarzeń z zeszłego roku w zestawieniu z faktami, które przez ponad rok nie zostały ujawnione opinii publicznej.

Według relacji policji w niedzielny ranek 15 maja 2016 roku, około godziny 6.00, dwuosobowa załoga umundurowanych funkcjonariuszy służby patrolowej policji podjęła interwencję wobec młodego mężczyzny przebywającego na wrocławskim rynku Starego Miasta. Czynności policyjne uzasadniono tym, że mężczyzna nienaturalnie się zachowywał i odpowiadał rysopisowi poszukiwanego. Z uwagi na agresywne zachowanie i trudności w wylegitymowaniu osoby oraz 49

SEC & CRIME

aparat telefoniczny, którego posiadania nie potrafił wytłumaczyć (aparat nie był zarejestrowany jako poszukiwany), do pomocy został skierowany drugi dwuosobowy patrol. Ponieważ mężczyzna nie zastosował się do poleceń wydanych przez funkcjonariuszy – stawiał czynny i bierny opór – policjanci użyli środków przymusu bezpośredniego w postaci: siły fizycznej, tasera (potocznie i zamiennie nazywanego paralizatorem elektrycznym) oraz kajdanek. Jak relacjonował Łukasz Dutkowski z biura prasowego dolnośląskiej policji: gdy mu powiedziano, że pojedzie na komisariat, wpadł w szał. Policjanci zawieźli mężczyznę na komisariat. Tam zasłabł i osunął się na ziemię. Reanimacja – najpierw prowadzona przez policjantów, a potem pogotowie – nic nie dała. Wstępnie lekarz podał jako przyczynę śmierci niewydolność krążeniowo-oddechową. Jak informowała policja, mężczyzna ten zachowywał się, jakby był po użyciu środków psychoaktywnych, najprawdopodobniej tzw. dopalaczy. Śmierć 25-letniego Igora Stachowiaka wywołała we Wrocławiu falę protestów, które przerodziły się w zamieszki. „Sprawdzamy zasadność interwencji wobec mężczyzny. Badamy, czy policjanci dochowali wszystkich procedur” – mówiła rzeczniczka wrocławskiej Prokuratury Okręgowej, Małgorzata Klaus. Informując również, że prokuratura jest w posiadaniu zapisu z monitoringu miejskiego i tasera policyjnego. Już w czerwcu w ramach prowadzonego śledztwa poinformowano opinię publiczną, że policjanci podczas zatrzymania Igora Stachowiaka popełnili błędy.

Niespełna cztery dni po śmierci zatrzymanego na komisariacie, 19 maja, we Wrocławiu miało miejsce nadzwyczajne – jak na polskie warunki – zdarzenie.

Zdarzenie, które później zostało zakwalifikowane jako zamach terrorystyczny, a mianowicie wybuch bomby na przystanku, która wcześniej została pozostawiona przez sprawcę w autobusie komunikacji miejskiej. To szczególne wydarzenie oraz „gorączka” lipcowych Światowych Dni Młodzieży spowodowało przekierowanie strumienia informacyjnego policji i mediów od niewygodnego tematu śmierci mężczyzny w ko50

misariacie Wrocław-Stare Miasto. Sprawa przycichła w przestrzeni medialnej, a tym samym ochłodzone zostały nastroje społeczne. Aż do maja 2017 roku, kiedy to dziennikarz TVN-u ujawnił okoliczności interwencji policji wobec Igora Stachowiaka, dokumentując je archiwalnymi zapisami z rozmów policjantów oraz nagrań z miejskiego monitoringu wizyjnego i przede wszystkim tasera policyjnego. Okoliczności te pozwalam sobie podzielić na trzy spójne ze sobą etapy, które nie pozostają obojętne w ocenie całokształtu wydarzeń z maja ubiegłego roku: ucieczka poszukiwanego, interwencja na rynku Starego Miasta i czynności w komisariacie policji.

Dzień przed interwencją policyjną wobec Igora Stachowiaka w innym miejscu Wrocławia dwóch policjantów udało się do jednego z mieszkań w celu zatrzymania poszukiwanego 22-letniego Mariusza Frontczaka (poszukiwany do dziś), który wykorzystując zamieszanie i brak zdecydowania funkcjonariuszy, zdołał uciec, skuty kajdankami. Rozpoczęły się intensywne czynności zmierzające do ustalenia miejsca ukrywania się uciekiniera (spotęgował on zresztą frustrację policjantów, gdy bezczelnie podrzucił pod drzwi mieszkania, z którego uciekł, zdjęte przez siebie kajdanki, zwrócone później funkcjonariuszom przez członka rodziny). Następnego dnia rano operator kamery monitoringu miejskiego zauważył na rynku Starego Miasta spacerującego mężczyznę (nie uciekiniera), który w jego opinii zachowywał się nienaturalnie.

Zastanawiam się, czy system identyfikacji VCA (ang. Video Content Analysis), czyli inteligentnej analizy obrazu, która pozwala identyfikować podejrzane zachowania, zareagowałby inaczej niż operator monitoringu kamery z wrocławskiego rynku i zasygnalizowałby podejrzane zachowanie Igora Stachowiaka.

Najnowsze systemy dozoru potrafią już wyłapywać osobników kucających przy samochodach albo wciąż chodzących wokół parkingów, powracających ciągle w to samo miejsce itp. – nauczono je, że tak zachowują się potencjalni złodzieje. Kamery i specjalnie opracowane algorytmy pozwalają operatorom na wykrycie wszystkich podejrzanych zachowań, które odpowiadają cechom charakterystycznym i modus operandi sprawców określonych czynów przestępczych.

Na rynek został wysłany już wcześniej wspomniany patrol policyjny. I od tego momentu można dostrzec brak spójności w relacji policji z roku 2016 w kontekście tego, co można było zaobserwować w ujawnionym po roku materiale dziennikarskim. Oczywiście, każdy może dostrzec co innego i wyciągnąć inne wnioski, jednak pokuszę się o swoją analizę. Przede wszystkim na zapisie z kamery monitoringu oraz nagrań z telefonów komórkowych przypadkowych osób widzimy, że dwuosobowy patrol funkcjonariuszy legitymuje mężczyznę, któremu trudno przypisać agresywne zachowanie wobec policjantów (nie wiadomo, czy werbalnie). Policjanci mieli później twierdzić, że mężczyzna ten bełkotał i zachowywał się nienaturalnie, SEC&AS

ZDANIEM EKSPERTA jakby był pod wpływem środków psychoaktywnych.

Po chwili podjechał drugi patrol policyjny, a następnie jego funkcjonariusze bez zbędnego wypytania swoich kolegów podjęli „zdecydowane” działania wobec legitymowanego stojącego mężczyzny. Ten odruchowo reaguje oporem i utrudnia czynności, które chcą podjąć policjanci. Wywiązuje się małe zamieszanie, w trakcie którego policjanci (czterech) używają środków przymusu bezpośredniego w postaci siły fizycznej i tasera, a także zakładają obezwładnianemu mężczyźnie kajdanki na trzymane z przodu ręce. Potem policjanci zanoszą zatrzymanego do radiowozu i odjeżdżają.

Ten etap zarejestrowanych działań policjantów ujawnia, że mężczyzna na rynku może być do złudzenia podobny do poszukiwanego uciekiniera (zapis z rozmowy dyżurnego komisariatu), ale funkcjonariusze wykluczyli, iż mają do czynienia z tą samą osobą.

Interwencja, legitymowanie, przebiega spokojnie do chwili przyjazdu drugiego patrolu, który reaguje zdecydowanie, ale trudno powiedzieć, że adekwatnie do zaistniałej sytuacji, w wyniku czego u Igora Stachowiaka wzrasta odruch oporu. Dobrą praktyką jest, że policjanci z chwilą, kiedy mają podejrzenie w stosunku do zatrzymanego, iż jest on pod wpływem środków psychoaktywnych, wzywają karetkę pogotowia – czego na tym etapie nie zastosowano. Później, już w komisariacie, policjanci mieli obowiązek wezwać pogotowie ratunkowe (także ze względu na zewnętrzne obrażenia), którego zaniechano.

Zgodnie z Ustawą z dn. 24 maja 2013 roku o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej policjanci mają prawo użyć wymienionych w niej środków.

I tak też czynią, gdy używają „siły fizycznej” (art. 12 pkt 1) w postaci różnych technik, w tym przypadku w celu „wyegzekwowania wymaganego prawem zachowania zgodnie z wydanym przez uprawnionego poleceniem” (art. 11 pkt 1 w zw. z art. 14), pokonania czynnego i biernego oporu (art. 11 pkt 12 i 13).

Założono też mężczyźnie kajdanki na ręce z przodu (art. 12 pkt 2 w zw. z art. 15 pkt 1) i nie jest prawdą – jak niektórzy eksperci twierdzą – że kajdanki zakłada się wyłącznie na ręce od tyłu, gdyż art. 15, pkt 6 dopuszcza możliwość nakładania z przodu. Kolejnym środkiem przymusu bezpośredniego użytym na tym etapie interwencji policji był taser (paralizator elektryczny).

Z informacji wynika, że policjant użył tasera przed założeniem kajdanek, ale do dziś dnia jest niejasne, czy drugie użycie – na tym etapie interwencji – miało już miejsce po założeniu kajdanek.

I tu się zatrzymajmy, na tym ostatnim środku przymusu bezpośredniego. Polscy policjanci pierwsze tasery model X26 dostali już w 2006 roku, ale były to sporadyczne przypadki posiadania tego typu urządzenia.

Dopiero wspomniana wcześniej ustawa o środkach przymusu bezpośredniego jednoznacznie umocowała prawnie posiadanie i używanie taserów. Zarządzeniem nr 73 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2014 roku w sprawie ustalenia wzorów i typów 3/2017

uzbrojenia Policji (Dz.Urz. 2015.2) wprowadzono typy i specyfikację taserów na użytek policji. Obecnie na wyposażeniu polskiej policji są trzy rodzaje urządzeń przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej, tj. Taser X26, Taser X26P, Taser X2 (ten ostatni wykorzystano wobec Igora Stachowiaka).

Jak zapewniają producenci, Taser model X2 nacechowany jest wysoką skutecznością działania wobec osób znajdujących się pod wpływem alkoholu, środków odurzających oraz o naturalnie podwyższonym progu odporności na ból. Swoją zasadę działania urządzenia te opierają na stymulacji nerwów odpowiedzialnych za kurczenie mięśni szkieletowych osoby obezwładnianej.

Obecnie kupowane i wchodzące jednocześnie w skład wyposażenia policji paralizatory elektryczne Taser X2 i Taser X26P są opcjonalnie wyposażone w zasilanie akumulatorowe w połączeniu z kamerą (Taser Cam HD). Taser Cam HD umożliwia rejestrację ponadgodzinnego materiału wideo w kolorze, w rozdzielczości 1280x720, przy 30 klatkach na sekundę.

Konstrukcja tasera umożliwia transmisję danych z rejestratora do urządzeń zewnętrznych, np. komputera, jednakże bez możliwości ingerencji użytkownika w pamięć zdarzeń urządzenia.Użycie taserów (paralizatorów elektrycznych) przez uprawnionych funkcjonariuszy, w tym policjantów, zostało uregulowane w art. 25 ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, która określa jednoznacznie przypadki, w których policjant może użyć lub wykorzystać „paralizator elektryczny”, tj.: ■ odparcie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta lub innej osoby, ■ przeciwdziałanie czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta lub innej osoby, ■ przeciwdziałanie bezpośredniemu zamachowi na ochraniane przez policjanta obszary, obiekty lub urządzenia, ■ przeciwdziałanie niszczeniu mienia, ■ zapewnienie bezpieczeństwa konwoju lub doprowadzenia, ■ ujęcie osoby, udaremnienie jej ucieczki lub pościgu za tą osobą, ■ zatrzymanie osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą, ■ pokonanie czynnego oporu.

Nigdzie nie jest określone, ile razy można użyć tasera w stosunku do tej samej osoby.

Zanim funkcjonariusz będzie mógł skorzystać w czasie służby z paralizatora elektrycznego, musi przejść stosowne przeszkolenie, zakończone egzaminem. Dlatego też Decyzją nr 337 Komendanta Głównego Policji z dnia 12 sierpnia 2013 roku wprowadzony został program kursu specjalistycznego dla instruktorów w zakresie posługiwania się przedmiotami przeznaczonymi do obezwładniania osób za pomocą 51

SEC & CRIME energii elektrycznej. Uprawnieni instruktorzy w poszczególnych komendach policji w Polsce, w których pełnią służbę, realizują szkolenia na użytkownika paralizatorów elektrycznych, kończące się egzaminem, składającym się z pisemnego testu wiedzy i testu umiejętności praktycznych. Każdy etap musi być ukończony z wynikiem pozytywnym. Słuchacz musi wykazać się teoretyczną i praktyczną znajomościąmateriału stanowiącego treści kształcenia. Test umiejętności składa się z dwóch zadań. Pierwsze polega na przygotowaniu paralizatora elektrycznego do użycia, odpowiednim przyjęciu postaw strzeleckich, wymianie kartridży w paralizatorach oraz zademonstrowaniu użycia paralizatora elektrycznego z tzw. przyłożenia.

Natomiast drugie zadanie to procedura oddania celnego strzału do tarczy strzeleckiej z odległości 3,5 m, po wysiłku fizycznym. Po pozytywnym zaliczeniu sprawdzianu wiedzy i umiejętności policjant otrzymuje zaświadczenie ukończenia szkolenia w ramach lokalnego doskonalenia zawodowego w zakresie posługiwania się przedmiotami przeznaczonymi do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej.

Upoważnia to policjanta do posługiwania się paralizatorem elektrycznym w służbie1. To, krótka charakterystyka taserów i ich użycia na potrzeby policji.

Wracając do etapu drugiego interwencji na wrocławskim rynku – jeżeli prawdą okaże się, że policjant użył drugi raz paralizatora wobec Igora Stachowiaka, kiedy miał on już założone kajdanki, to – pomijając całokształt czynności podejmowanych przez policjantów – zostało złamane prawo. Zgodnie z art. 25 pkt 3 ustawy2: Przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej NIE UŻYWA się wobec osób, w stosunku do których użyto środków, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2–5, czyli między innymi wymienionych już kajdanek.

Przejdźmy do trzeciego etapu wydarzeń w Komisariacie Policji Wrocław-Stare Miasto. Wiemy już, że nie ma zapisu z wewnętrznego monitoringu, co utrudniać może odtworzenie tego, jak był przemieszczany Igor Stachowiak i jak, jeżeli w ogóle, stawiał opór. Jednak zapis z tasera X2 nie pozostawia złudzeń. Paralizatora wobec zatrzymanego użyto niezgodnie z prawem.

Nie dosyć, że Igor Stachowiak znajdował się już w pomieszczeniu komisariatu, to miał cały czas założone na rękach kajdanki. Niezrozumiałym jest również to, że czynność przeszukania osoby przeprowadzana jest w pomieszczeniach łazienki – toalety w komisariacie. To nie są praktyki, które są stosowane w policji.

Na nagraniu słyszymy głosy policjanta, który zwraca się do skulonego Igora Stachowiaka. Policjant pyta: 1 Szkolenie funkcjonariuszy Policji w zakresie paralizatora elektrycznego jako środka przymusu bezpośredniego, „Kultura Bezpieczeństwa. Nauka – Praktyka – Refleksje”, nr 19/2015, s. 149–163.

Ustawa z dn. 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, Dz.U. 2013, poz. 628 2

52

„Jak się nazywasz?”. Niezrozumiałe zapytanie, gdy policjanci posiadają dowód osobisty zatrzymanego i bardzo szybko mogą zweryfikować jego tożsamość, wykorzystując systemy komputerowe. W mojej ocenie policjantowi raczej nie chodziło o uzyskanie danych osobowych potwierdzających tożsamość Igora Stachowiaka, a o kontrolę nad jego stanem psychofizycznym, sprawdzenie, czy jest z nim kontakt, czy reaguje na otoczenie.

Kolejna kwestia: przede wszystkim osoba, która jest zatrzymywana, powinna być już wstępnie przeszukana, zanim trafi do radiowozu. Natomiast pierwszą czynnością, jaką powinni zrobić policjanci, to niezwłocznie przeszukać zatrzymanego, zaraz po przewiezieniu do komisariatu. Podyktowane jest to względami bezpieczeństwa. Kolejnym elementem jest to, że – jak już wspomniałem – nie wezwano do Igora Stachowiaka karetki pogotowia, z chwilą kiedy znalazł się on już w komisariacie. To jest druga czynność po przeszukaniu, jaka powinna mieć miejsce.

Podsumowując, podczas interwencji policji wobec Igora Stachowiaka zostało kilkakrotnie przekroczone prawo i zachowania etyczne. Czy użycie paralizatora mogło skutkować śmiercią zatrzymanego? W tej materii właściwym organem będzie prokuratura, która na podstawie opinii biegłych i innego materiału dowodowego ma prawną legitymację do sformułowania zarzutów wobec konkretnych osób. I pamiętać należy, że to nie paralizator jest głównym aktorem tych wydarzeń, tylko ludzie, którzy go używali.

Andrzej MROCZEK

Ekspert w zakresie: terroryzmu i terroru kryminalnego, przestępczości zorganizowanej oraz rozpoznania i zwalczania tych zjawisk.

Od Redakcji: Autor jest członkiem Rady Programowej Centrum Badań nad Terroryzmem Collegium Civitas i Analityków Informacji oraz koordynatorem do spraw szkoleń; ekspertem Centrum Komunikacji Kryzysowej i Psychologii Śledczej; ekspert w pierwszym w Polsce Prezydenckim Strategicznym Przeglądzie Bezpieczeństwa Narodowego. Były funkcjonariusz operacyjny Wydziału dw. z Terrorem Kryminalnym i Zabójstw oraz służb specjalnych, a także główny specjalista Wydziału ds. Przeciwdziałania Zagrożeniom Terrorystycznym Departamentu Bezpieczeństwa Publicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

SEC&AS

ZDANIEM EKSPERTA

Od Redakcji

Z punktu widzenia branży zabezpieczeń warto zwrócić uwagę na brak zapisu z systemu dozoru wizyjnego zainstalowanego w komisariacie oraz na brak kamery dozoru wizyjnego w łazience. Ten drugi temat wydaje się kontrowersyjny, ale może wcale taki nie jest?

Pierwszy temat nie pozostawia raczej wątpliwości. Przypominamy, że z niektórymi zasadami sztuki wykonywania m.in. systemów dozoru wizyjnego można zapoznać się, czytając zapisy Załącznika 1 do rozporządzenia MSWiA z dn.

7 września 2010 r.3, dotyczącego przechowywania i transportowania wartości pieniężnych. O traktowaniu przepisów, dotyczących bezpośrednio innego typu obiektów, jako podstawy określające tzw. zasady sztuki wykonywania systemów zabezpieczeń technicznych (SZT), napisano szerzej w materiale na temat częstotliwości wykonywania przeglądów konserwacyjnych SZT, opublikowanego w tym numerze SEC&AS. W niepozornie wyglądającym pkt 12 Załącznika 1 do tego rozporządzenia napisano: „Urządzenia do rejestracji obrazu z kamer muszą być zabezpieczone przed zniszczeniem oraz dostępem osób nieupoważnionych”. Jednakże zapis ten zawiera bardzo ważne treści. Wynika z niego, że w chronionym obiekcie kierownik jednostki organizacyjnej powinien wyznaczyć osobę lub osoby upoważnione do dostępu do rejestratorów. Najlepiej żeby zrobił to na piśmie.

A rejestratory powinny być zabezpieczone przed dostępem wszystkich, oprócz osób upoważnionych, czyli powinny być fizycznie i wirtualnie niedostępne dla tychże osób. Jakie to rodzi dodatkowe wymagania dla rejestratorów? Żeby sprostać temu wymogowi, dostęp do obsługi rejestratora powinien być zabezpieczony wielopoziomowymi hasłami.

Czyli operator systemu monitoringu wizyjnego (czy systemu dozoru wizyjnego) powinien mieć tylko taki dostęp, jaki jest mu potrzebny. Nie powinien mieć np. możliwości wyłączania zapisu, kasowania, czy zmiany parametrów zapisu. Zasadą powinno być, że operator systemu nie jest osobą upoważnioną do dostępu do rejestratorów i nie może mieć wpływu na zapis obrazu z kamer. Po prostu nie powinien on sam siebie nadzorować. I tak ma możliwość obrócenia kamery obrotowo-uchylnej PTZ (ang. Pan-Tilt-Zoom) w inną stronę niż ta, która może być najbardziej interesująca z punktu widzenia odtwarzającego zapis (np. od złodzieja kradnącego w sklepie, z którym współpracuje). Aby tego uniknąć, obszar chroniony należy obserwować również przy pomocy kamer stacjonarnych, a kamerę PTZ wykorzystywać do robienia zbliżeń, aby lepiej przyjrzeć się niepokojącej sytuacji4. Jeżeli wdrożono by procedury wynikające z omawianego zapi3 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 7 września 2010 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, Dz.U. 2010, nr 166, poz. 1128 z późn. zm.

4 O tym zapomnieli m.in. gestorzy rozporządzenia w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej, forsując jej treść bez uwzględniania głosów fachowców z branży zabezpieczeń.

3/2017

su, a także pkt 16 i 17 załącznika do tego rozporządzenia, mówiących, że: „w przypadku wykrycia lub uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego zapis z tym związany należy zarchiwizować w sposób niezmniejszający jego jakości”,zaś „nośnik, na którym dokonano zapisu archiwalnego, powinien być zabezpieczony przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, uszkodzeniami oraz dostępem osób nieuprawnionych”, mało prawdopodobnym stałoby się „zniknięcie” zapisów z wewnętrznego systemu monitoringu zainstalowanego w komisariacie.

Ciekawszym aspektem jest wykorzystanie kamer w łazience czy np. w więziennej łaźni. Tak się złożyło, że w tym roku wyemitowano w telewizji materiał, również dotyczący Wrocławia, na temat podejrzeń o dopuszczanie się przestępstwa sutenerstwa przez strażników więziennych, organizujących schadzki więźniów obu płci, m.in. w więziennych łaźniach5.

Czy w związku z tym jesteśmy bezsilni? Niekoniecznie. W takich sytuacjach również może przyjść w sukurs system dozoru wizyjnego. Jednak zastosowanie tradycyjnych kamer w szatniach, łaźniach, toaletach lub szpitalach jest bardzo problematyczne ze względu na wrażliwość tych miejsc i potrzebę zachowania prywatności.

Należy zastanowić się, jak zobaczyć, co się dzieje w danym pomieszczeniu, chroniąc przy tym prywatność przebywających tam osób. Otóż od pewnego czasu dostępne jest rozwiązanie, który wychodzi naprzeciw tym potrzebom. Jest nim kamera termowizyjna o niskiej rozdzielczości. Na rynku dostępne są stosunkowo niedrogie kamery termowizyjne o rozdzielczości 80x60 pikseli (rys. 1), które do swojej pracy nie potrzebują w ogóle światła, ale mogą pracować również w pełnym słońcu.

▌ Rys. 1. Obraz z kamery termowizyjnej niskiej rozdzielczości, pokazuje sytuację bez ujawniania intymnych szczegółów Źródło: Linc Polska

Połączenie cech obrazu termowizyjnego i niskiej rozdzielczości sprawia, że możliwe jest zauważenie, w jaki sposób zachowują się osoby, w jakiej są pozycji lub co robią. Wszystko to jednak przy pełnym zachowaniu prywatności, bowiem przy tak niskiej rozdzielczości nie ma możliwości rozpoznania twarzy, innych szczegółów ciała lub identyfikacji osoby.

Jednak używanie tasera w stosunku do leżącej osoby byłoby dobrze utrwalone.

5 Korupcja, pobicie i seks z więźniarkami za opłatą. Strażnicy i skazani przed sądem, http://www.tvn24.pl/wroclaw,44/wroclaw-straznicy-i-wiezniowie-przed-sadem-poczatek-procesu,723484.html

53

SEC & TECH

Bezzałogowe statki powietrzne w służbie kolei Grzegorz POSTEK

Drony do tej pory kojarzone były głównie z realizacją filmów z wysokości oraz fotografowaniem miejsc niedostępnych. Funkcjonalność bezzałogowych statków powietrznych wręcz skłania do wykorzystania ich w innych obszarach. W dobie rozwoju nowych technologii zastosowanie do ochrony mienia oraz infrastruktury wyłącznie standardowych rozwiązań byłoby niewykorzystaniem potencjału drzemiącego w urządzeniach wspomagających ochronę fizyczną i techniczną.

D

ziałania prowadzone przez podmioty kolejowe z wykorzystaniem pracowników ochrony nie pozwalają już na ciągłe zmniejszanie strat spowodowanych kradzieżami przewożonych towarów oraz nie chronią skutecznie przed dewastacjami mienia. W dobie rozwoju dotychczas stosowane rozwiązania techniczne, z użyciem systemów kontroli dostępu oraz telewizji przemysłowej instalowanej na terenach zarządzanych przez przewoźników, okazują się niewystarczające.

Zakres wykorzystania i możliwości bezzałogowych statków powietrznych

Aby wspomóc proces ochrony towarów oraz mienia, podmioty kolejowe coraz częściej wykorzystują no54

winki techniczne. Zgodnie z tym trendem adekwatnym wydaje się wykorzystywanie powietrznych statków bezzałogowych, zwanych potocznie dronami.

Flota bezzałogowa doskonale sprawdza się w następujących obszarach: 1. monitorowanie obiektów w trudnym terenie, 2. monitorowanie pojazdów w miejscach postoju, 3. nadzór, obserwacja terenu w termowizji i świetle dziennym, w czasie rzeczywistym, 4. monitorowanie z bezpiecznej odległości, 5. zbieranie dowodów popełnienia przestępstwa, 6. wykonywanie dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej, 7. przeglądy techniczne taboru i zabezpieczeń.

Z uwagi na obszar działania podmiotów kolejowych oraz ich mnogość wykorzystanie dronów wydaje się jedynym rozwiązaniem, które w połączeniu ze współpracą z policją oraz Strażą Ochrony Kolei będzie nosiło znamiona systemu. Obecnie można zauważyć rozwój rynku dronów, które spełniają wymagania podmiotów kolejowych w zakresie parametrów technicznych oraz warunków cenowych.

Prekursorem wykorzystania dronów do ochrony przewożonych towarów oraz własnego mienia jest Spółka PKP CARGO SA, największy przewoźnik towarowy w Polsce oraz drugi na rynku europejskim. Pomimo SEC&AS

TECHNIKA ZABEZPIECZEŃ istniejącego systemu zarządzania bezpieczeństwem przewożonych towarów PKP CARGO SA rozszerzyło zakres wykorzystywanych środków technicznych o bezzałogowe statki powietrzne. Dzięki rozszerzeniu dotychczas podejmowanych działań o tę innowacyjną metodę stwierdzono poprawę bezpieczeństwa ładunków oraz infrastruktury. Nowy system monitoringu oprócz typowych kradzieży eliminuje takie zagrożenia, jak uszkodzenie trakcji kolejowej czy grabieże infrastruktury torowej, które stanowią zagrożenie dla ruchu kolejowego. Do przeciwdziałania tym zdarzeniom wykorzystywanych jest kilka modeli bezzałogowych statków powietrznych, dobieranych pod względem zakresu zastosowania oraz możliwości technicznych.

W posiadanej przez przewoźnika flocie znajdują się zarówno drony „do zadań specjalnych”, jak również bezzałogowce będące w powszechnym użyciu.

Najbardziej zaawansowanym dronem użytkowanym przez PKP CARGO SA jest ośmiowirnikowiec o masie startowej 5000 g i prędkości maksymalnej 60 km/h. Zasięg techniczny wynosi do 2000 metrów.

W przypadku tego drona istnieje możliwość realizacji lotów w trudnych warunkach atmosferycznych – opór wiatru do 15 m/s oraz możliwość latania podczas opadów. Jest to urządzenie całoroczne, ponieważ pracuje w amplitudzie temperatur od -15 do +55 stopni Celsjusza. Ze względu na wagę oraz zaawansowanie technologiczne czas lotu został ograniczony do 30 minut na jednej baterii. Zastosowano również system bezpiecznego lądowania w przypadku awarii jednego silnika oraz bezpiecznego powrotu do miejsca startu w przypadku utraty łączności z operatorem. W kontekście wykorzystania powyższego drona do nadzoru – monitoringu istnieje możliwość jednoczesnej pracy z dwiema kamerami (światła dziennego i termowizji) oraz zdalnego przełączania się między nimi (zdalny wybór źródła sygnału wideo przez operatora). Kamery

3/2017

te posiadają wielokrotny zoom optyczny oraz możliwość transmisji w jakości High Definition.

Kolejnym wysoko zaawansowanym dronem, wykorzystywanym również do monitoringu przez operatorów posiadających kwalifikacje VLOS, jest czterowirnikowy dron wyprodukowany przez polską firmę.

Do jego budowy wykorzystano wysokiej jakości włókna węglowe, a kształt kadłuba zapewnia doskonałą charakterystykę aerodynamiczną. Śmigła z włókna węglowego zapewniają podwyższoną wytrzymałość i sprawiają, że dron jest bardzo zwinny i dynamiczny.

Pozwala to na pracę podczas opadów śniegu i deszczu oraz dużego zapylenia, a także przy wietrze dochodzącym do 50 km/h. Wyróżniającą go cechą jest zasięg operacyjny, sięgający do 5000 metrów, znacznie lepszy od konkurencji, i to przy wadze 3500 gramów.

Prędkość maksymalna wynosi do 70 km/h. Podobnie jak poprzedni dron, posiada system bezpiecznego powrotu do punktu startu w przypadku utraty zasięgu

55

SEC & TECH Korzyści wynikające z zastosowania dronów przez przewoźnika kolejowego testy dronów początek użytkowania dronów

▌ Rys. 1. Wykres liczby kradzieży w okresie styczeń 2015–marzec 2017 Źródło: Opracowano na podstawie danych PKP CARGO SA

z operatorem lub rozładowania baterii. Nowa maszyna została wyposażona w kamerę Full HD z 18-krotnym zoomem, z gimbalem stabilizującym w trzech płaszczyznach z możliwością wykonywania zdjęć o wysokiej rozdzielczości. Dane przesyłane pomiędzy pulpitem sterującym a bezzałogowcem są szyfrowane.

Dzięki połączeniu nowych technologii z dotychczasową praktyką w zakresie ochrony towarów i mienia PKP CARGO SA rozpoczęło proces wyznaczania nowych standardów w dziedzinie bezpieczeństwa przewozów towarowych. Inwestycje w bezzałogowce oraz przeprowadzona analiza zaistniałych zdarzeń w zakresie kradzieży towarów przy udziale policji, Straży Ochrony Kolei oraz wewnętrznej służby ochrony pozwalają na określenie miejsc narażonych na wystąpienie wykroczeń i przestępstw przeciwko mieniu.

Przykład zwrotu z inwestycji w nowe technologie pokazuje rys. 1, opracowany na podstawie danych PKP CARGO SA i przedstawiający spadek liczby zdarzeń (kradzieży) w okresie styczeń 2015–marzec 2017.

Od momentu włączenia dronów w system bezpieczeństwa PKP Cargo SA wynosi on ponad 60%, co ma duży wpływ na zmniejszenie kosztów działalności Spółki.

Przyszłość dronów na kolei

Flota PKP CARGO SA wyposażona jest również w czterowirnikowe bezzałogowe statki powietrzne o mniejszej wadze, które mogą być wykorzystywane w terenach trudno dostępnych. Ograniczenie stanowi natomiast zakres temperaturowy pracy, który wynosi od 0 do 40 stopni Celsjusza. Pomimo małej wagi – najmniejszy z nich waży 1280 gramów – osiągają prędkość do 57 km/h przy zasięgu sterowania do 2000 metrów. Spośród posiadanej floty posiadają najkrótszy czas lotu na jednej baterii, wynoszący 23 minuty. Wyposażone są w trzystopniowy gimbal oraz kamery pozwalające na nagrywanie obrazu w coraz bardziej pożądanej jakości 4K, pozbawionej efektu „rybiego oka”.

56

Analizując możliwości wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych w zakresie przewozu towarów transportem kolejowym oraz ochrony mienia będącego własnością podmiotów kolejowych, można zauważyć ogromny potencjał w zakresie podniesienia poziomu bezpieczeństwa w obszarach kolejowych.

Przewoźnicy, wprowadzając nowe formy monitoringu, pokazują klientom zaangażowanie w ochronę ich towarów, co zwiększa wiarygodność wobec partnerów handlowych. Zarządcy infrastruktury mogą przy zaangażowaniu mniejszej liczby pracowników objąć dozorem większe obszary kolejowe. Nieocenionym może również okazać się wykorzystanie dronów przy realizacji przewozów materiałów niebezpiecznych, gdyż mogą one doskonale uzupełniać działania wykorzystywanych dotychczas pracowników ochrony fizycznej. Przewoźnicy pasażerscy mogą skorzystać z usług bezzałogowych statków powietrznych, wykorzystując je między innymi przy nadzorze nad pociągami okazjonalnymi, realizującymi przewozy kibiców sportowych na terenie kraju.

Podsumowując, przed bezzałogowymi statkami powietrznymi rysuje się świetlana przyszłość, a gospodarka może je wykorzystywać w celu podniesienia standardu świadczonych usług, zarówno na rynku kolejowym, jak również na pozostałej płaszczyźnie działalności gospodarczej (ze szczególnym naciskiem na transport).

Grzegorz Postek Dyrektor Biura Bezpieczeństwa PKP CARGO SA

SEC&AS

PROJEKTOWANIE

Projektować

szybciej, lepiej, taniej!

Czy BIM jest rozwiązaniem wszystkich problemów związanych z procesem powstawania budynków? Wielu ekspertów uważało już tak 40 lat temu, kiedy stworzyli koncepcję nowego standardu projektowania. Musiało jednak minąć sporo czasu, zanim powstały pierwsze programy pozwalające na projektowanie w technologii BIM, byśmy mogli stwierdzić, że było warto.

T

rudno jest znaleźć definicję tego, czym jest BIM. W dosłownym tłumaczeniu jest to modelowanie informacji o budynku (ang. Building Information Modeling).

Biorąc pod uwagę proces projektowania, jest to tworzenie budynku 3D za pomocą modeli rzeczywistych elementów i urządzeń. W przeciwieństwie 3/2017

do zwykłego projektowania 3D, gdzie korzystamy jedynie z geometrycznych właściwości elementów, zawierają one dodatkowo wszystkie charakterystyczne cechy przedmiotu. Dzięki temu program do tworzenia graficznych modeli może jednocześnie przeprowadzać obliczenia i symulacje instalacji. Tworzy zestawienia wszystkich elementów,

pomaga w powstawaniu harmonogramów, oszacowuje koszty eksploatacyjne budynku.

Obecnie technologia BIM służy głównie do wykrywania kolizji. Jest to ważne ze względu na oszczędności kosztów inwestycyjnych. Dzięki modelowaniu wszystkich instalacji na jednym podkładzie architektonicznym program bez problemu wykrywa jeszcze na etapie projektowania wszystkie nieścisłości i niedozwolone przenikanie się systemów jeszcze na etapie projektowania. Pozwala to wyeliminować kolizje we wczesnym stadium projektu, oszczędzając czas i pieniądze związane z wprowadzaniem zmian na placu budowy.

57

SEC & TECH Dużą korzyścią jest również oszczędność czasu pracy projektantów i kosztorysantów, co wiąże się bezpośrednio z oszczędnościami kosztów tworzenia projektów. Dzięki modelowaniu 3D automatycznie tworzone są wszystkie przekroje i rzuty modelów oraz nanoszone są poprawki. Następnie programy do projektowania w technologii BIM tworzą zestawienia wszystkich urządzeń i elementów wprojektowanych do modelu. Na podstawie wiedzy o dokładnej liczbie urządzeń, a nawet długościach określonych rodzajów prętów i rur, automatycznie tworzone są zestawienia, które są podstawą do stworzenia kosztorysu w sposób szybki i prosty. Programy posiadają także funkcję opracowywania harmonogramów robót, co czyni budowę bardziej przewidywalną i obliczalną.

W przypadku projektowania przy pomocy technologii BIM należy używać rzeczywistych elementów modeli, dlatego tak ważne jest korzystanie z bibliotek produktów w formacie .ifc.

Firma Siemens posiada nakładkę do programu Revit firmy Autodesk, pozwalającą w prosty sposób znaleźć interesujący nas produkt i dodać go do biblioteki projektu. W nakładce znajdziemy szereg produktów z portfolio firmy, zarówno elementy automatyki budynkowej, jak i produkty systemów przeciwpożarowych.

Producenci oprogramowania BIM ciągle pracują nad udoskonalaniem aplikacji do obliczeń systemów. Dzięki temu w przyszłości na przykład projektanci systemów wentylacyjnych za po-

58

mocą jednego programu będą mogli zaprojektować instalację, przeprowadzić obliczenia hydrauliczne, automatycznie wyznaczyć nastawy urządzeń, przepustnic oraz sprawdzić poprawność działania systemu czy nawiewników przy częściowym obciążeniu. Znając poziom zaawansowania obecnego oprogramowania, w niedługim czasie programy BIM na pewno będą w stanie obliczyć między innymi koszty działania systemu w określonym czasie, na podstawie danych meteorologicznych oraz danych architektonicznych wprowadzonych wcześniej przez architekta.

Technologia BIM staje się coraz bardziej popularna na świecie. W wielu krajach istnieje obowiązek posługiwania się BIM podczas projektowania inwestycji publicznych. Państwa europejskie, takie jak Wielka Brytania,

Dania, Holandia, Norwegia czy Finlandia, posiadają akty prawne obligujące do korzystania z BIM. Inne kraje mają wyznaczone daty implementacji stosowania BIM w inwestycjach publicznych. Niestety w Polsce nie mamy takiego obostrzenia. Opierając się jednak na doświadczeniach innych krajów, powinniśmy zmienić prawo tak, by gospodarka skorzystała z zalet nowej technologii. Musimy jednak pamiętać o lokalnych i małych firmach, które nie posiadają odpowiedniego kapitału do realizacji kompleksowych zadań, i dostosować tempo wprowadzanych zmian do ich możliwości rozwoju w tej dziedzinie.

W polskim prawie nastąpiła zmiana jedynie w ustawie Prawo zamówień publicznych. Pierwszą korzyścią jest możliwość odejścia od takiego wyboru oferty, w którym jedynym kryterium była najniższa cena. Po drugie zamawiający ma prawo wymagać użycia narzędzi elektronicznego modelowania danych budynku, co oznacza właśnie wykorzystanie standardu BIM. Pod koniec 2016 roku firma KPMG wydała ekspertyzę przygotowaną dla Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa, dotyczącą możliwości wprowadzenia BIM w Polsce. Mimo niekorzystnej oceny dojrzałości polskiego rynku do wdrożenia tej technologii jako obligatoryjnie wymaganej w przetargach publicznych, w dokumencie możemy znaleźć opis wielu korzyści wynikających z jej stosowania. Według danych dotyczących wprowadzenia BIM SEC&AS

PROJEKTOWANIE

w Wielkiej Brytanii, przedstawionych w ekspertyzie, korzyści finansowe wynoszą około 20% wartości inwestycji.

Niestety nie są to korzyści płynące jedynie z wykorzystania BIM, ale także towarzyszących temu projektowaniu działań. Oszczędności kosztów zostały oszacowane na podstawie porówna-

▌ Rys. 1. Krzywa MacLeamy’ego Źródło: http://www.projektowaniebim.pl/ krzywa-macleamyego/

3/2017

nia z innymi, podobnymi inwestycjami realizowanymi przez te firmy, bez wykorzystania nowej technologii. Dzięki wykorzystaniu projektowania w technologii BIM zauważono także korzyści związane z koordynacją prac oraz wydajnym wprowadzaniem zmian w początkowym etapie tworzenia budynku.

By lepiej zrozumieć zalety płynące z projektowania – wykorzystując standard BIM – możemy skorzystać z krzywych MacLeamy’ego. Pierwsza z nich przedstawia charakterystykę zdolności kontrolowania kosztów budynku, która maleje wraz z upływem czasu oraz postępem prac związanych z powstawaniem budynku. Druga krzywa opisuje rosnące w czasie koszty związane z wprowadzaniem zmian. Dlatego właśnie tak ważne jest wykrycie

wszystkich błędów i kolizji w jak najwcześniejszym etapie zaawansowania prac (nad budynkiem). To głównie niskie koszty zmian i możliwość eliminowania kolizji w początkowej fazie procesu powstawania budynków mają duży wpływ na oszczędności związane z wykorzystaniem technologii BIM. Obecnie oprogramowanie BIM staje się coraz bardziej popularne, przede wszystkim w dużych biurach projektowych i firmach realizujących inwestycje. Pozwala na znaczne oszczędności czasu i kosztów. Wprowadzenie nowego sposobu modelowania może wiązać się z dużymi nakładami inwestycyjnymi związanymi z zakupem oprogramowania, jak i szkoleniami.

Coraz więcej firm, nawet tych mniejszych, inwestuje w to, wierząc w rozpowszechnienie się standardu i prawne regulacje dotyczące jego stosowania.

Czy zatem BIM stanie się nowym, globalnym standardem projektowania?

Bibliografia: http://mib.gov.pl/files/0/1797409/mozliwosciwdrozeniametodykiBIM.pdf

Artykuł firmy Siemens Sp. z o.o.

Martyna Paderewska

59

SEC & IT

WannaCry

– złośliwe oprogramowanie typu ransomware Krzysztof PARADOWSKI

12 maja br. doszło do zmasowanego, ogólnoświatowego ataku oprogramowania ransomware o nazwie WannaCry. Zadaniem szkodliwego programu było zaszyfrowanie danych ofiar i żądanie zapłacenia okupu. Ten atak był szczególnie niebezpieczny dla firm, ponieważ wystarczył zaledwie jeden zainfekowany komputer pracownika, żeby wirus rozprzestrzenił się po całej sieci, a niekiedy nawet w oddziałach mieszczących się w innych krajach, bez interakcji z użytkownikami. Tego dnia zostały zainfekowane tysiące komputerów na świecie. W zaledwie 24 godziny liczba zaatakowanych urządzeń urosła do 185 000 w ponad 100 krajach!

60

Czym jest ransomware

Omówienie ataku WannaCry chciałbym zacząć od przybliżenia, czym jest ransomware oraz sposobów infekcji systemów komputerowych. Ransomware jest specyficznym rodzajem złośliwego kodu mającego na celu ograniczenie dostępu do systemu komputerowego bądź do zawartych w nim danych i wymuszanie pieniędzy od użytkowników zainfekowanych urządzeń w zamian za cofnięcie wprowadzonych zmian i przywrócenie możliwości normalnego działania. W początkowym okresie dominowały ransomware’y blokujące, które na przykład poprzez modyfikowanie głównego rekordu rozruchowego SEC&AS

BEZPIECZEŃSTWO INTERNETU Master Boot Record bądź tablicy partycji uniemożliwiały uruchomienie systemu operacyjnego. Innym sposobem było modyfikowanie plików startowych systemu, tak żeby złośliwy kod przejmował w pierwszej kolejności kontrolę nad dalszym uruchamianiem. Często było to jedynie ograniczenie możliwości korzystania z przeglądarek internetowych czy poszczególnych programów. Okup za odblokowanie systemu realizowany był najczęściej poprzez przesłanie SMS-a o podwyższonej opłacie, w zamian za co otrzymywało się kod odblokowujący lub dostęp do programu usuwającego wirusa. W początkowej fazie w większości przypadków taki kod bądź program się faktycznie otrzymywało.

Zmiany w regulacjach dotyczących płatności elektronicznych oraz szeroko zakrojone działania organów ścigania spowodowały spadek opłacalności tego typu procederu, jak również zwiększyły ryzyko wykrycia przez policję i inne służby.

Po okresie względnego spokoju pojawił się masowo ransomware szyfrujący. Działanie tego złośliwego programu polega na szyfrowaniu plików użytkownika, a nie na ograniczaniu dostępu do systemu bądź oprogramowania. Różnica dla użytkownika jest kolosalna, ponieważ w tym drugim przypadku dane z dysków zainfekowanych komputerów można było zabezpieczyć i odzyskać poprzez podłączenie do innych niewrażliwych systemów. Natomiast na zainfekowanych komputerach można było zainstalować systemy operacyjne od nowa, po wyczyszczeniu dysków.

Zupełnie inna sytuacja następuje po zaszyfrowaniu plików na dyskach twardych, gdyż najczęściej tracimy niepowtarzalne osobiste dane, których nie jesteśmy w stanie odzyskać. W przypadku szyfrowania kluczem symetrycznym jest potencjalna możliwość uzyskania go z kodu wirusa i podjęcia prób deszyfracji, jednak przy wykorzystaniu klucza asymetrycznego takiej możliwości już nie ma. Szyfrowanie kluczem asymetrycznym polega na tym, że generowana jest para kluczy, prywatny i publiczny. Dane są szyfrowane kluczem publicznym, który znajduje się w kodzie programu, natomiast rozszyfrowanie możliwe jest jedynie przy wykorzystaniu klucza prywatnego, który ma jedynie twórca oprogramowania1.

Należy również podkreślić, że twórcy tych wirusów, mając na uwadze swoje bezpieczeństwo, zaczęli korzystać z rozliczeń finansowych w kryptowalucie, która praktycznie uniemożliwia śledzenie przepływu środków do rzeczywistego ich odbiorcy.

Kryptowaluta natomiast to nic innego jak bazujący na kryptografii rozproszony system księgowy, przechowujący informacje o posiadanych zasobach

w umownych jednostkach płatniczych2. Najbardziej popularnym rodzajem kryptowaluty jest obecnie Bitcoin (BTC), którego kurs na początku, tj. w październiku 2009 roku, wynosił 1309 BTC za 1 USD, natomiast w 2011 roku Bitcoin osiągnął już cenę jednego dolara amerykańskiego. Obecnie za jednego BTC trzeba zapłacić ok. 2488 USD, czyli ok. 9407 PLN, co pokazuje, ile w ciągu ostatnich kilku lat mogły zarobić osoby, które z ciekawości dokonały zakupu kilku bądź kilkudziesięciu BTC np. w 2011 roku.

Bitcoin, pomimo wielu kontrowersji, braku regulacji prawnych, stał się popularnym i bezpiecznym środkiem płatniczym, o czym świadczy lawinowy wzrost akceptantów, również w Polsce.

Na pytanie, czy BTC jest bezpiecznym środkiem płatniczym w sensie potencjalnej utraty środków finansowych, nie ma dobrej odpowiedzi, gdyż nie spotkałem się z rzetelnymi analizami wskazującymi na szczególne zagrożenia. Podobne pytanie można zadać w odniesieniu do znanych nam środków pieniężnych w postaci banknotów czy monet, gdyż ich moc nabywcza wynika również z kursów walut i z dnia na dzień mogą stać się bezwartościowe bądź, w przypadku monet, stanowić wartość złomu.

Kontynuując temat ransomware, pierwszym, według większości źródeł, wirusem szyfrującym korzystającym z BTC był Cryptolocker, który zaatakował w 2013 roku. Jego celem były komputery z systemem Windows, był typowym trojanem, czyli infekcja następowała najczęściej poprzez otwarcie zainfekowanego załącznika poczty elektronicznej. Szyfrował pliki na dyskach lokalnych oraz zamontowanych zasobach sieciowych, wykorzystując szyfrowanie wspomnianymi wcześniej kluczami asymetrycznymi. Po infekcji i zaszyfrowaniu plików na ekranie komputera wyświetlał się komunikat z żądaniem okupu. Użytkownicy dostawali ofertę „promocyjną” szybkiej zapłaty oraz, jeżeli zwlekali, po określonym terminie musieli zapłacić wyższą kwotę. Wiele osób twierdziło, że pomimo zapłaty haraczu nie dostały możliwości odszyfrowania plików. Szacuje się, że przestępcy w samej walucie bitcoin pobrali około trzech milionów USD.

1 Więcej informacji o różnicach pomiędzy kluczami symetrycznymi i asymetrycznymi w bardzo przystępnej formie można uzyskać m.in. pod adresem: https://www.slawop.net/blog/ szyfrowaniesymetryczneaniesymetryczne

2 Więcej szczegółowych informacji znajdziemy na stronach: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kryptowaluta bądź http://businessinsider.com.pl/finanse/kryptowaluty/czym-sa-bitcoiny-i-kryptowaluty/05f5ned

3/2017

Atak WannaCry

W tym momencie możemy przejść do bieżących wydarzeń, z maja 2017 roku, gdy świat obiegła informacja o infekcji wirusa WannaCry, która według niektórych szacunków objęła ponad 230 tysięcy komputerów w około 150 krajach.

Wirus ten tym różni się od Cryptolockera, że po zainfekowaniu komputera (najczęściej poprzez załącznik wiadomości e-mail) rozpowszechniał się w sieci

61

SEC & IT

wewnętrznej, wykorzystując exploita o nazwie EternalBlue, rzekomo stworzonego przez U.S. National Security Agency (NSA), celem infekowania komputerów z systemami Windows. W tej sprawie Brad Smith, szef działu prawnego w firmie Microsoft, wystosował do NSA list otwarty3.

Wirus skanował również zasoby z sieci Internet, szukając podatne komputery, ale biorąc pod uwagę usługę, którą wykorzystywał, tutaj możliwości infekcji były bardziej ograniczone. Wynika to z faktu, iż udostępnianie na punktach styku z Internetem portu 445, do którego przypisana jest usługa SMB (Server Message Block), może być traktowane jak stwierdzenie, że „twardziele nie zamykają swoich samochodów”.

Warto również przypomnieć, czym jest exploit. To, pisząc w skrócie, kod (zbiór instrukcji bądź ciąg danych), pozwalający na wykorzystanie luki w systemie bezpieczeństwa systemu, celem uzyskania nieuprawnionego dostępu do niego i wykonania działań mających na celu przejęcie nad nim kontroli.

Wracając do tematu infekcji, należy szczególnie zaakcentować, że poprawka likwidująca powyższą podatność została opublikowana przez Microsoft już 14 marca br. Natomiast w trakcie trwania ataku

Microsoft opublikował również poprawki dla niewspieranych już systemów, takich jak Windows XP4.

Atak wirusa najbardziej dotknął brytyjską służbę zdrowia, fabryki Renault w Europie, administrację Chin, Rosji, jak również wielu małych przedsiębiorców w wielu krajach. W Polsce nie odnotowano jakichś istotnych ataków wirusa. I tu nasuwa się pytanie, czy mieliśmy szczęście, czy też systemy w Polsce są tak dobrze zabezpieczone. Żeby zdobyć więcej wiedzy na ten temat, przeprowadziłem testową analizę metadanych dokumentów aktualnie udostępnianych w sieci Internet kilku losowo wybranych urzędów gmin. Celem tej analizy była próba uzyskania informacji o wykorzystywanych systemach operacyjnych.

▌ Rys. 1. Przykładowa analiza metadanych dokumentów aktualnie udostępnianych w Internecie przez jedną z gmin 3 Szczegóły można poznać pod adresem: https://blogs. microsoft.com/on-the-issues/2017/05/14/need-urgent-collective-action-keep-people-safe-online-lessons-last-weeks-cyberattack/

62

4 Informacje, jak zabezpieczyć te systemy, dostępne są pod adresem: https://blogs.technet.microsoft.com/ msrc/2017/05/12/customer-guidance-for-wannacrypt-attacks/

SEC&AS

BEZPIECZEŃSTWO INTERNETU Jak wynika z rys. 1, w urzędzie, którego udostępniane dokumenty zostały przeanalizowane, oprócz podatnego Windowsa XP (należy pamiętać, że poprawka dla tego systemu została wydana dopiero w trakcie trwającego ataku) używany jest również system Windows 98, dla którego wsparcie techniczne zakończyło się już w 2006 roku. Należy więc przypuszczać, że w Polsce do tej pory funkcjonuje wiele systemów podatnych na ataki, nie tylko w związku z brakiem aktualizacji, lecz również ze względu na ich przestarzałość, a co za tym idzie – brak wsparcia technicznego.

Biorąc pod uwagę informację udostępnioną przez CERT NASK, że w systemie N6 zgromadzili informacje o 1235 unikalnych adresach IP wykazujących aktywność związaną z infekcją WannaCry, należy pamiętać, że są to adresy publiczne i nie pokazują skali infekcji w kryjących się za nimi urządzeń w sieciach prywatnych, czyli wewnętrznych.

Pozostaje pytanie, czy można powiedzieć, że komputery w Polsce są dobrze zabezpieczone, gdyż z drugiej stony, analizując wyniki mojego rozpoznania w ramach jak najbardziej legalnego „białego wywiadu”, można powiedzieć, że to złudne bezpieczeństwo, ponieważ wynika z nich, że nasze „rodzime” komputery były w wielu przypadkach podatne na majowy atak w związku z wykorzystywaniem przestarzałego systemu Windows XP. Mając na uwadze fakt, że dotychczas nie zostały jednoznacznie określone wektory ataku, czyli nie wiemy, czy w większości były wykorzystywane załączniki e-mail, czy ataki przez źle skonfigurowane zapory sieciowe przy braku aktualizacji systemów i blokady portów, podatnych usług , bądź inne źródła, nie jest możliwe jednoznacznie określenie, czy jesteśmy tak dobrze zabezpieczeni, czy też jedynie przypadkowo uniknęliśmy ataku.

Osobiście, gdybym planował taki atak, kierowałbym się zasobnością portfeli, w tym dostępnością baz danych odnośnie do adresów e-mail, jak również tym, kto ma udostępnione i jednocześnie podatne na atak usługi na porcie 445 wykorzystywanym przez wirusa!

cane jest wyłączenie opcji „autorun” dla wymiennych nośników informacji.

Należy pamiętać także, że oprogramowanie antywirusowe różnych producentów w różnym czasie reaguje na nowe wersje wirusów, dlatego też warto podejrzane pliki dodatkowo sprawdzić za pomocą serwisów analizujących oprogramowanie na podstawie oprogramowania antywirusowego większości uznanych na runku producentów. Takim serwisem jest np.

Virustotal (https://www.virustotal.com/).

Warto również zaopatrzyć się do własnego użytku w pendrive z możliwością blokady zapisu, co ograniczy możliwość infekcji, gdy korzystamy z nośnika, żeby na przykład przegrać do obcego komputera swoje pliki, gdyż dobrą zasadą jest uważanie każdego obcego komputera za potencjalnie zainfekowany.

Ponadto takie urządzenie doskonale nadaje się do archiwizowania ważnych dokumentów, gdyż jeżeli jest odblokowywane jedynie w momencie dokonywania kopii bezpieczeństwa, występuje mniejsze prawdopodobieństwo, że zostanie zaszyfrowane przez wirusa typu ransomware.

Biorąc pod uwagę, że tego typu urządzenia pendrive są dosyć kosztowne, polecić mogę również używanie niedrogich pamięci SD, które posiadają sprzętowy przełącznik w tryb tylko do odczytu.

Wracając już do tematu WannaCry, należy również pamiętać o oblokowaniu portu 445 na urządzeniach będących na styku z Internetem, który jest właśnie przez niego atakowany.

Zagrożenie jest nadal aktualne, gdyż luka, z której korzystał ten ransomware, stała się tak popularna, że pojawiło się w sieci wiele poradników, jak ją wykorzystywać, co może skłonić „domorosłych” hakerów do wyszukiwania podatnych systemów i podejmowania prób włamywania się do nich.

W celu uzyskania szczegółowych informacji na temat tego wirusa, aktualnych zagrożeń, sposobów zabezpieczania się oraz analiz polecam stronę CERT Polska, działającego w strukturach Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej: https://www.cert.pl/.

Jak się zabezpieczać?

Podstawowym elementem jest dbanie o aktualizacje systemów, szczególnie w zakresie pobierania poprawek bezpieczeństwa. Aktualizacje stanowią często problem w dużych systemach firmowych, gdzie na przykład specjalistyczne oprogramowanie wymaga wcześniejszego przetestowania poprawki pod kątem kompatybilności, co często znacząco opóźnia ich instalację. Tutaj kluczowym elementem muszą być właściwe polityki bezpieczeństwa, zawierające instrukcje i procedury, oparte na analizie ryzyka.

Należy również pamiętać, żeby nie otwierać załączników nieznanej korespondencji e-mail, jak również szczególnie uważać podczas korzystania z „obcych” nośników informacji. Żeby ograniczyć możliwość infekcji za pośrednictwem nośnika typu pendrive, zale3/2017

Krzysztof PARADOWSKI Ppłk rez. ABW, współtwórca pierwszych struktur zwalczających przestępczość komputerową w Polsce, były naczelnik wydziału Biura Wywiadu Kryminalnego KGP, koordynującego zwalczanie tego typu przestępczości. Ekspert Rządowego Zespołu Reagowania na Incydenty Komputerowe DBTI ABW, którym kierował w ostatnim okresie służby.

63

SEC & FIRE

Ocena zespołów kablowych stosowanych w systemach bezpieczeństwa budynków Grzegorz MROCZKO

Czym są zespoły kablowe?

Dostawa energii elektrycznej i sygnałów do urządzeń przeciwpożarowych realizowana jest przy pomocy kabli lub przewodów elektrycznych, elektroenergetycznych lub światłowodowych, które układane są na kablowych konstrukcjach nośnych, zwanych również trasami kablowymi. Taki zestaw wyrobów, tj. kable plus kablowa konstrukcja nośna, nazywany jest zespołem kablowym. W świetle przepisów budowlanych stosowanie zespołów kablowych ma istotny wpływ na spełnienie przez budynki drugiego wymagania podstawowego, jakim jest bezpieczeństwo pożarowe 1.

W tym kontekście w przepisach techniczno-budowlanych wskazane jest wymaganie zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału do urządzeń przeciwpożarowych. W ust. 3 § 187 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.), znajdujemy zapis: Przewody i kable elektryczne oraz światłowodowe wraz z ich zamocowaniami, zwane dalej „zespołami kablowymi”, stosowane w systemach zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej, powinny zapewniać ciągłość dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia, z zastrzeżeniem ust. 7. Ocena zespołów kablowych w zakresie ciągłości dostawy 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dn. 9 marca 2011 roku ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG – art. 3.1 i załącznik I

64

SEC&AS

BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE energii elektrycznej lub przekazu sygnału, z uwzględnieniem rodzaju podłoża i przewidywanego sposobu mocowania do niego, powinna być wykonana zgodnie z warunkami określonymi w Polskiej Normie dotyczącej badania odporności ogniowej.

Istotne znaczenie ma fakt, iż niezależnie od złożoności konfiguracji zespołu kablowego jego elementy (przewody, kable, kablowe konstrukcje nośne, puszki przyłączeniowe etc.) są oceniane, tj. badane i klasyfikowane, razem, jako zestaw wyrobów, i razem mają zapewnić ciągłość dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia.

Czas ten wynika bezpośrednio z przyjętego scenariusza pożarowego, opracowanego dla danego obiektu budowlanego. Z punktu widzenia badań zespoły kablowe ocenia się i klasyfikuje pod kątem zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału w czasie 30, 60 i 90 minut – cecha E wg normy DIN 4102-12:1998-112.

Natomiast stosowane kablowe konstrukcje nośne można podzielić na 4 zasadnicze rodzaje: 1. prowadzenie kabli na korytkach kablowych mocowanych do stropu lub ściany (rys. 1), 2. prowadzenie kabli na drabinkach kablowych mocowanych do stropu lub ściany (rys. 2), 3. kable mocowane do stropu lub ściany za pomocą uchwytów i obejm instalacyjnych (rys. 3), 4. prowadzenie kabli w pionie na konstrukcjach pionowych (wznoszących) mocowane do ściany (rys. 4).

▌ Rys. 1. Przykłady zamocowań koryt kablowych

Rodzaje zespołów kablowych

Na naszym rynku dostępnych jest wiele rodzajów zespołów kablowych zbudowanych z konstrukcji nośnych i kabli produkowanych przez producentów krajowych i zagranicznych. Przy doborze kabli i kablowych konstrukcji nośnych do danej aplikacji należy kierować się przede wszystkim: ■ wymaganiami formalno-prawnymi dla wyrobów wprowadzanych na rynek (wymagane deklaracje, certyfikaty i świadectwa dopuszczenia CNBOP-PIB), o których nieco więcej w dalszej części artykułu, ■ klasyfikacją zespołu kablowego w zakresie zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia (klasyfikacja E wg normy DIN 4102-12), ■ warunkami środowiska pracy, ■ dostępnością rozwiązań na potrzeby aplikacji (zastosowania), dodatkowe wymagania funkcjonalne i/lub użytkowe do zasilania i/lub sterowania dla danego systemu.

W zespołach kablowych powszechnie stosowane są następujące kable: ■ telekomunikacyjne: YnTKSY(ekw), HTKSH(ekw), ■ telekomunikacyjne ognioodporne: HTKSH(ekw) PH903, E30-E90, ■ zasilające ognioodporne: HDGs, NHXH, NHXCH, (N)HXH, (N)HXCH z cechą PH90, E30-E90.

2 DIN 4102-12:1998-11: Fire behaviour of building materials and elements, Part 12: Fire resistance of electric cable systems required to maintain circuit integrity – Requirements and testing 3 PN-EN 50200: Metoda badania palności cienkich przewodów i kabli bez ochrony specjalnej stosowanych w obwodach zabezpieczających

3/2017

▌ Rys. 2. Przykłady zamocowań drabinek kablowych

▌ Rys. 3. Przykłady zamocowań na uchwytach i obejmach kablowych

▌ Rys. 4. Przykłady zamocowań pionowych na drabince kablowej i uchwytach

Norma DIN 4102-12 w pkt 7.3.3.3 określa konfigurację znormalizowanej kablowej konstrukcji nośnej.

Charakterystyka znormalizowanej konstrukcji nośnej przedstawia się następująco: ■ Korytka kablowe: – szerokość korytka kablowego – do 300 mm, grubość blachy: 1,5 mm, – maksymalny stopień perforacji korytek – 15±5%, – dopuszczalne obciążenie korytek – 10 kg/m, – rozstaw między punktami zawieszenia – 1200 mm.

65

SEC & FIRE Drabinki kablowe: – szerokość drabinki kablowej – do 400 mm, grubość blachy: 1,5 mm, – odstęp między szczeblami drabinki – 300 mm, – dopuszczalne obciążenie drabinek – 20 kg/m, – rozstaw między punktami zawieszenia – 1200 mm.

■ Obejmy kablowe: – rozstaw między punktami zawieszenia (z kształtownikami C) – 600 mm, – rozstaw między punktami zawieszenia (bez kształtowników) – 300 mm.

Natomiast konstrukcje posiadające inne parametry uznaje się za ponadnormatywne, np. korytka siatkowe, konstrukcje z większym rozstawem punktów zawieszenia, rezygnacja z drugiego wspornika pionowego itp. Szczegółowo takie konstrukcje są przedstawiane w wydawanych przez CNBOP-PIB Aprobatach Technicznych i Krajowych Ocenach Technicznych.

W zakresie oceny zespołów kablowych ww. rozporządzenie przywołuje normę PN-EN 1363-14. Norma ta określa warunki nagrzewania pieca wg standardowej krzywej temperatura/ czas (ETK) oraz zasady badania i klasyfikowania próbki elementu konstrukcji budowlanej pod względem nośności, szczelności i izolacyjności ogniowej. Norma ta nie określa metodyki oceny zachowania ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez zespół kablowy.

W roku 2016 opublikowana została także norma PN-EN 50577:2016-02: Kable i przewody elektryczne – Badanie odporności na ogień kabli i przewodów bez ochrony specjalnej (klasyfikacja P), w której opisano metodę badań służących do oceny utrzymania ciągłości zasilania dla kabli i przewodów elektrycznych posiadających cechę ognioodporności zgodnie z wymaganiami EN 13501-3. Wg tej normy kable lub przewody są badane w znormalizowanych, reprezentatywnych warunkach instalacji – m.in. na korytach i drabinach, jednak w punkcie „Zakres normy” znajduje się zapis: Badania nie służą do oceny jakości pracy systemu kablowego.

Jest to nowa norma i aktualnie nie ma jeszcze laboratorium akredytowanego do prowadzenia wg niej badań – natomiast

badania wg tej normy potwierdzają właściwości kabla, czyli jego przydatność do stosowania w zespołach kablowych – ale nie stanowią podstawy do oceny i klasyfikacji zespołu kablowego.

Ponieważ nie ma polskiej ani europejskiej normy definiującej metodykę badań, oceny i klasyfikacji zespołów kablowych, zatem w tym zakresie w Polsce od wielu lat stosowana jest norma niemiecka DIN 4102-12.

Norma ta określa zasady badania i klasyfikowania zespołów kablowych pod względem zachowania ciągłości dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału do klasy E oraz warunki nagrzewania pieca wg standardowej krzywej temperatura/czas (ETK) wg DIN 4102-2.

Kable układa się na znormalizowanych kablowych konstrukcjach nośnych (zgodnie z pkt 7.3.3.3 normy DIN 4102-12), zamocowanych do stropu lub ściany pieca.

Badaniu poddaje się kable ułożone na trzech rodzajach konstrukcji nośnej: ■ na drabinkach kablowych, ■ w korytkach kablowych, ■ w obejmach, uchwytach.

Warunki w piecu podczas badania są następujące: ■ temperatura w piecu: narastająca wg krzywej ETK, po 30 min – 822oC, po 90 min – ok. 986oC, ■ napięcie: 110 V i 400 V, ■ długość kabli: 3000 mm, ■ maksymalne obciążenie obciążeniem zastępczym wynosi – dla koryt kablowych: 10 kg/m, a dla drabinek kablowych: 20 kg/m, ■ udar pochodzący od naprężenia konstrukcji nośnej.

Aktualnie producenci wykonują dużą liczbę badań kabli na konstrukcjach ponadnormatywnych, zwanych również specjalnymi. Odbywa się to z zastosowaniem np.: ■ większego rozstawu podpór, ■ szerszego lub węższego rozstawu szczebli drabinek, ■ koryt o perforacji większej niż 15±5%, ■ korytek siatkowych, ■ mocowania konstrukcji do blachy stalowej i kształtowników stalowych, ■ zwiększonego obciążenia tras kablowych.

Widok zespołu kablowego przed badaniem w piecu przedstawiono na rys. 5, a po badaniu na rys. 6.

▌ Rys. 5. Badanie ciągłości dostawy energii wg DIN 4102-12, widok próbek przed badaniem

▌ Rys. 6. Badanie ciągłości dostawy energii wg DIN 4102-12, widok próbek po badaniu

■

Ocena i klasyfikacja zespołów kablowych

66

SEC&AS

BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE ▌ Tabela 1. Przykład klasyfikacji zespołów kablowych

Producent kabli

Nazwa producenta

Korytka kablowe

Drabinki kablowe

Uchwyty kablowe

Konstrukcje pionowe

Rysunki A1 – X

Rysunki B1 – X

Rysunki C1 – X

Rysunki D1 - X

NHXH

E90

E90

E90

E90

Typ kabla

NHXCH

E60

E60

E90

E90

(N)HXH

E90

E90

E60

E90

(N)HXCH

E90

E90

E90

E60

HTKSH PH90

E90

E90

E60

E90

HDGs

E90

E60

E90

E90

Źródło: Aprobaty Techniczne i Krajowe Oceny Techniczne dla zespołów kablowych

Badanie kończy się, gdy upływa czas uzyskania danej klasy odporności (30, 60, 90 min). Mierzony jest czas zachowania ciągłości dostawy energii każdego kabla ułożonego na konkretnej konstrukcji nośnej i wg uzyskanego wyniku dany zespół kablowy klasyfikowany jest do jednej z 3 klas: E30, E60, E90.

Aprobaty Techniczne i Krajowe Oceny Techniczne CNBOP-PIB

Ocena i klasyfikacja zespołów kablowych wg wyżej opisanej metodyki jest elementem oceny właściwości użytkowych wyrobów, prowadzonej przez CNBOP-PIB, a jej wyniki są opisywane w Aprobatach Technicznych

▌ Tabela 2. Wykaz dokumentów i znakowania wyrobów niezbędnego do wprowadzenia zespołów kablowych do obrotu i stosowania w budownictwie i ochronie przeciwpożarowej w Polsce

Nazwa wyrobu

Certyfikat

Świadectwo dopuszczenia1

1.

Telekomunikacyjne kable stacyjne do instalacji przeciwpożarowych

Krajowy certyfikat zgodności2 na zgodność z Aprobatą Techniczną CNBOP-PIB (do końca ważności oznaczonej na dokumencie) albo Krajowy certyfikat właściwości użytkowych3 na zgodność z Krajową Oceną Techniczną CNBOP-PIB

Na zgodność z punktem 14.1 załącznika do rozporządzenia MSWiA

2.

Przewody i kable elektryczne oraz światłowodowe, stosowane do zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej

Krajowy certyfikat zgodności na zgodność z Aprobatą Techniczną CNBOP-PIB (do końca ważności oznaczonej na dokumencie) albo Krajowy certyfikat właściwości użytkowych na zgodność z Krajową Oceną Techniczną CNBOP-PIB

3.

Puszki odporności ogniowej (łączeniowe i rozgałęźne)

Krajowy certyfikat zgodności na zgodność z Aprobatą Techniczną CNBOP-PIB (do końca ważności oznaczonej na dokumencie) albo Krajowy certyfikat właściwości użytkowych na zgodność z Krajową Oceną Techniczną CNBOP-PIB dla zespołu kablowego obejmującego puszki

nie dotyczy

4.

Zamocowania przewodów i kabli elektrycznych oraz światłowodowych, stosowanych do zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej

Krajowy certyfikat zgodności na zgodność z Aprobatą Techniczną CNBOP-PIB (do końca ważności oznaczonej na dokumencie) albo Krajowy certyfikat właściwości użytkowych na zgodność z Krajową Oceną Techniczną CNBOP-PIB dla zespołu kablowego

Na zgodność z punktem 14.3 załącznika do rozporządzenia MSWiA

5.

Zespoły kablowe (kable zasilające, kable sterujące i kable komunikacyjne wraz z ich zamocowaniami) do systemów zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej

Krajowy certyfikat zgodności na zgodność z Aprobatą Techniczną CNBOP-PIB (do końca ważności oznaczonej na dokumencie) albo Krajowy certyfikat właściwości użytkowych na zgodność z Krajową Oceną Techniczną CNBOP-PIB

Lp.

Na zgodność z punktem 14.2 załącznika do rozporządzenia MSWiA

Wymagany rodzaj deklaracji i znakowanie wyrobu Krajowa deklaracja właściwości użytkowych

Krajowa deklaracja właściwości użytkowych

Krajowa deklaracja właściwości użytkowych

Krajowa deklaracja właściwości użytkowych

Krajowa deklaracja właściwości użytkowych nie dotyczy

Dokument wydawany na podstawie Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania, Dz.U. nr 143, poz. 1002 z późn. zm.

2 Dokument wydany na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym, Dz.U. nr 198, poz. 2041 z późn. zm.

3 Dokument wydany na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dn. 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym, Dz.U. 2016, poz. 1966 1

3/2017

67

SEC & FIRE dla zespołów kablowych oraz w wydawanych Krajowych Ocenach Technicznych CNBOP-PIB dla zespołów kablowych. W tych dokumentach przedstawiana jest klasyfikacja zespołów kablowych (Tabela 1) oraz opisywane są możliwe do stosowania kable i konstrukcje nośne – które zostały przebadane i sklasyfikowane.

Wprowadzanie do obrotu i stosowania zespołów kablowych w Polsce

6 grudnia 2016 roku w Dzienniku Ustaw RP ukazało się Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dn. 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. 2016, poz. 1966). Załącznik nr 1 do tego rozporządzenia określa grupy wyrobów budowlanych objęte obowiązkiem sporządzania krajowej deklaracji właściwości użytkowych oraz wymagane dla tych grup krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych. Grupa 37 – Kable zasilające, sterujące i komunikacyjne – zawiera podgrupę Zespoły kablowe (kable zasilające, kable sterujące i kable komunikacyjne wraz z ich zamocowaniami) do systemów zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej i wskazuje system 1+ oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych – jest to najbardziej szczegółowy system oceny wyrobów i opiera się na badaniach wyrobu/zestawu, ocenie zakładowej kontroli produkcji, certyfikacji wyrobu/zestawu oraz nadzorze w postaci badań kontrolnych próbek i oceny zakładowej kontroli produkcji.

Wielu producentów posiada dokumenty wydane przed 1 stycznia 2017 roku, tj. Aprobaty Techniczne CNBOP-PIB i certyfikaty zgodności, które zachowują swoją ważność i stanowią podstawę do wydania krajowej deklaracji właściwości użytkowych i znakowania znakiem budowlanym.

Zatem w budownictwie i ochronie przeciwpożarowej w Polsce można stosować tylko takie zespoły kablowe, dla których producenci posiadają odpowiednie

68

dokumenty (Tabela 2). Dokumenty te potwierdzają posiadanie przez zespoły kablowe i ich elementy wymaganych właściwości użytkowych.

Bibliografia 1. PN-EN 50200: Metoda badania palności cienkich przewodów i kabli bez ochrony specjalnej stosowanych w obwodach zabezpieczających.

2. PN-EN 50577: Kable i przewody elektryczne – Badanie odporności na ogień kabli i przewodów bez ochrony specjalnej (klasyfikacja P).

3. PN-EN 1363-1: Badania odporności ogniowej, Część 1: Wymagania ogólne.

4. DIN 4102-2: Fire behaviour of building materials and building components, Part 2: Building components – Definitions, requirements and tests.

5. DIN 4102-12: Fire behaviour of building materials and elements, Part 12: Fire resistance of electric cable systems required to maintain circuit integrity – Requirements and testing 6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym, Dz.U. nr 198, poz. 2041 z późn. zm.

7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dn.

17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym, Dz.U. 2016, poz. 1966.

8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania, Dz.U. nr 143, poz. 1002 z późn. zm.

9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.

mł. bryg. mgr inż. Grzegorz MROCZKO Starszy specjalista Zakładu Ocen Technicznych Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowy Instytut Badawczy

SEC&AS

SEC & MECH

ZABEZPIECZENIA MECHANICZNE Źródło:

kaba

Dorma

NIE TYLKO DLA PROFESJONALISTÓW Mało wiemy o zamkach – wkładki zamkowe1 Miron DURZEWSKI

Wybór właściwego zamka

Zamek, o czym nawet dziecko wie, to nie tylko historyczna budowla, to powszechnie stosowane urządzenie przeznaczone do zamykania lub zabezpieczenia (blokowania) przed otwarciem elementów budowlanych: drzwi, okien, krat, rolet itp. Zamki służą do blokowania systemu ryglowego lub uruchamiania innych elementów zabezpieczających. Ze względu na zastosowanie i kryteria oceny możemy wyróżnić dwie grupy zamków – ogólnobudowlane i skarbcowe, nazywane zamkami o wysokim stopniu zabezpieczenia HSL (ang. High Security Locks). Przeciętny użytkownik stoi przed bardzo trudnym zadaniem wyboru zamka odpowiedniego do swoich oczekiwań i możliwości finansowych. Problemem może być również wybór odpowiedniego miejsca zakupu. Praktycznie nie istnieją punkty obsługi klienta, gdzie można uzyskać wyczerpujące informacje, które pozwoliłyby kupującemu zamek dokonać świadomego, korzystnego dla siebie wyboru. Moim zdaniem taką rolę powinni spełniać pracownicy punktów dorabiania kluczy, zrzeszonych 1

70

W normie określane jako wkładki bębenkowe do zamków.

w Polskim Stowarzyszeniu Licencjonowanych Serwisów Kluczowych. Jest to grupa specjalistów, która po odpowiednim przygotowaniu mogłaby pełnić również funkcje doradcze. Istotną rolę mogliby również wziąć na siebie ubezpieczyciele, którzy, stosując odpowiednie ulgi lub inne preferencje, wpływaliby na stosowanie właściwych zabezpieczeń i tym samym przyczynialiby się do poprawy bezpieczeństwa obiektów. Niestety, najczęściej ubezpieczyciele interesują się poziomem zabezpieczenia dopiero po włamaniu, aby uniknąć wypłaty odszkodowania. Stając przed koniecznością wyboru optymalnego zamknięcia, osoby zainteresowane skazane są z reguły na własny osąd lub informacje z Internetu, które niestety bardzo często są nieprawdziwe. Chciałbym w tym artykule przekazać czytelnikom SEC&AS podstawowe informacje, które pozwolą samodzielnie podjąć odpowiednią decyzję dotyczącą wyboru zamka, a właściwe wkładki do zamka, gdyż wybór samego zamka omówiony zostanie w oddzielnym artykule.

Na razie dla uproszczenia zakładam, że czytelnik ma już dobre drzwi z zamkami i chciałby wybrać do nich odpowiednie wkładki.

SEC&AS

ZABEZPIECZENIA MECHANICZNE

▌ Rys. 2. Wkładka z zabierakiem Źródło: Assa Abloy

▌ Rys. 1. Wkładka profilowa, którą każdy może zauważyć w większości zamków wpuszczanych posiadających mechanizm klamkowy

▌ Rys. 3. Wkładka z zębatką Źródło: Assa Abloy

Źródło: Dormakaba

Wkładki bębenkowe

Najbardziej popularnym elementem zamknięcia jest wkładka bębenkowa, podstawowy element zamka wpuszczanego2. Na rynku występują również zamki wpuszczane z innym elementem zamknięcia – zamki zastawkowe współpracujące z kluczami płaskimi.

Jednak ze względu na pojawiające się coraz to nowsze narzędzia do ich otwierania manipulacyjnego są coraz częściej zastępowane przez zamki kompletowane z wkładką zamkową. Najbardziej powszechnie stosowane są wkładki profilowe, które każdy może zauważyć w większości zamków wpuszczanych posiadających mechanizm klamkowy (rys. 1).

Cechą charakterystyczną jest zunifikowany kształt i wymiary profilu wkładek, co ma niebagatelne znaczenie, ponieważ uniwersalność tego rozwiązania daje możliwość prawie dowolnego wyboru wkładki do zamka. Wkładki profilowe są produkowane w dwóch podstawowych wersjach, które cechuje różny kształt elementu współpracującego z zamkiem. Może być to zabierak (rys. 2) lub koło zębate (rys. 3)3. Jest to pierwsza informacja, którą należy ustalić przy podejmowaniu decyzji o wyborze wkładki do zamka.

Drugą informacją są wymiary wkładki (rys. 4)4. Jeżeli wymieniamy wkładkę, bez wymiany szyldu ochronnego, to możemy określić wymiary na podstawie poprzedniej wkładki.

3

Z reguły producenci wykonują wkładki w obu tych wersjach.

Przy pomiarach bierze się pod uwagę grubość drzwi wraz z zastosowanym szyldem ochronnym.

4

2

Zamki ogólnie dzielimy na wpuszczane i wierzchnie.

▌ Rys. 4. Zasady wymiarowania wkładek profilowych Źródło: Dormakaba

3/2017

71

SEC & MECH

Oszczędność lub nieznajomość zasad zabezpieczania wkładek powoduje, że zamiast szyldów ochronnych często montowane są tanie szyldy ozdobne.

Większość wkładek, które nie są zabezpieczone szyldem ochronnym, jest narażona na szybkie pokonanie metodą niszczącą.

▌ Rys. 5. Przykładowe szyldy ochronne wkładek profilowych Źródło: Assa Abloy

W tym miejscu zatrzymamy się na chwilę przy temacie powszechnie niedocenianych szyldów ochronnych. Ważną decyzją, którą musimy podjąć przed zakupem wkładki, jest pozostawienie lub wymiana szyldu chroniącego wkładkę od strony zewnętrznej (rys. 5). Niestety nieznajomość zasad zabezpieczania wkładek (lub oszczędność) powoduje, że w większości drzwi zamiast szyldów ochronnych są montowane szyldy ozdobne, niezabezpieczające wkładki. Większość wkładek, które nie są osłonięte szyldem ochronnym, jest narażona na szybkie pokonanie metodą niszczącą.

Wkładki są badane i klasyfikowane zgodnie z najaktualniejszą wersją normy PN-EN13035. Wynik badań jest umieszczony w tabeli klasyfikacyjnej, która znajduje się na certyfikacie zgodności z normą, i często jest publikowany na opakowaniu lub w instrukcji wyrobu (tabela 1)6. Każdy znak określa wybrane cechy wkładki. Użytkownik zwraca uwagę na te cechy, które są dla niego najważniejsze. ▌ Tabela 1. Klasyfikacja wkładek zamkowych zgodnie z normą PN-EN 1303:20157

Na przykład, jeżeli wkładka będzie zastosowana w drzwiach zewnętrznych narażonych na zmienne warunki atmosferyczne, wówczas istotną cechą jest pozycja 6 w tabelce, odpowiadająca odporności na korozję i temperaturę. Jeżeli drzwi będą często używane przez wielu użytkowników, to na pewno warto zwrócić uwagę na pozycję 2, gdzie umieszczona jest informacja o trwałości wyrobu.

Do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych wymagane jest zwrócenie uwagi na pozycję 4. Jednak każdego z reguły interesuje 5 PN-EN 1303:2015-07: Okucia budowlane – Wkładki bębenkowe do zamków – Wymagania i metody badań (wersja angielska).

6

Szczegóły opisu tabeli znajdują się obok.

Tabelę klasyfikacyjną zgodną z normą PN-EN 1303:2007 wraz z opisem można znaleźć na stronie www.imp.edu.pl 7

72

informacja, na ile ta wkładka zabezpieczy jego dom przed włamaniem. Cech odporności na włamanie niestety nie umieszczono w jednej pozycji. Żeby wybrać najlepszą wkładkę do swoich potrzeb (i, niestety, zasobności portfela), należy szukać wyrobów, które posiadają w pozycji 7 cyfrę 6, a w 8 literę D8 dla wkładek badanych zgodnie z normą PN-EN 1303:2015 lub cyfrę 2 dla wkładek badanych zgodnie z normą PN-EN 1303:2007. Niestety norma nie uwzględnia w swojej klasyfikacji odporności na manipulację (nieniszczące otwarcie, np. przy pomocy wytrychów i innych narzędzi), ponieważ tego typu badania są bezpośrednio związane z manualnymi umiejętnościami badającego i jego dostępem do nowoczesnych wytrychów. W związku z tym może się okazać, że nawet wkładka najwyższej klasy nie gwarantuje nam bezpieczeństwa, a włamywacze, którzy posługują się coraz to nowocześniejszymi przyrządami i wytrychami, mogą skutecznie pokonać takie zabezpieczenie.

Norma PN-EN 1303 nie uwzględnia w swojej klasyfikacji odporności na manipulację, to jest na nieniszczące otwarcie, np. przy pomocy wytrychów lub innych narzędzi. W związku z tym może się okazać, że nawet wkładka najwyższej klasy, zbadana wg tej normy, nie gwarantuje odpowiedniego zabezpieczenia.

Dlatego Laboratorium Badań Mechanicznych Urządzeń Zabezpieczających i Lekkich Przegród Budowlanych Instytutu Mechaniki Precyzyjnej wprowadziło 8 W przypadku zastosowania odpowiednio odpornego szyldu chroniącego wkładkę od zewnątrz można brać pod uwagę produkty z literami C, B, a nawet A.

SEC&AS

ZABEZPIECZENIA MECHANICZNE

Wyjaśnienia do tabeli 1 Oznaczenia poszczególnych kolumn w tabelce klasyfikacyjnej (tłumaczenie nieautoryzowane): Znak 1 – Kategoria użytkowania – określono tylko jedną klasę: Klasa 1 – do użytkowania przez osoby z wysoką motywacją do uważnego posługiwania się wkładkami bębenkowymi, przy małym prawdopodobieństwie występowania niewłaściwego użytkowania

Klasa C – wysoka odporność na korozję oraz wymagania dotyczące temperatur z zakresu od -25 °C do +65 °C Znak 7 – Zabezpieczenie związane z kluczem – określono sześć klas (składa się na nie szereg cech wkładki, mówiących o jej konstrukcji i poziomie zabezpieczenia – klasa 6 jest klasą najwyższą)

Znak 2 – Trwałość – określono 3 klasy (wybieramy w zależności, jak często będzie wkładka otwierana/zamykana, klatka schodowa lub mieszkanie): Klasa 4 – 25 000 cykli Klasa 5 – 50 000 cykli Klasa 6 – 100 000 cykli Znak 3 – Masa drzwi – określono tylko jedną klasę: Klasa 0 – brak wymagań Znak 4 – Odporność ogniowa – określono 3 klasy (przydatność do stosowania w drzwiach przeciwpożarowych/dymoszczelnych): Klasa 0 – niezatwierdzony do stosowania w zespołach drzwi przeciwpożarowych/dymoszczelnych Klasa B – nadaje się do stosowania w drzwiach dymoszczelnych Klasa C – nadaje się do stosowania w drzwiach przeciwpożarowych i dymoszczelnych Znak 5 – Bezpieczeństwo – określono tylko jedną klasę: Klasa 0 – brak wymagań Znak 6 – Odporność na korozje i temperaturę – określono 4 klasy (uwzględniające warunki, w jakich wkładka będzie eksploatowana): Klasa 0 – brak wymagań dotyczących odporności na korozję i wymagań dotyczących temperatury Klasa A – wysoka odporność na korozję oraz brak wymagań dotyczących temperatury Klasa B – brak wymagań dotyczących odporności na korozję, wymagania dotyczące temperatur z zakresu od -25°C do +65°C

dodatkowe badanie, którego wynikiem jest opracowanie podziału na klasy ze względu na odporność wkładki na manipulacje (wg KT/402/IMP/2014): A – 1 min, B – 3 min, C – 6 min. Informacja ta jest podawana dodatkowo w dokumencie klasyfikacyjnym (certyfikacie). Niepodawanie takiej informacji przez producenta może wskazywać na brak odporności wkładki na manipulacje. Informacje o aktualnych certyfikatach na wkładki i inne certyfikowane elementy zamknięć można sprawdzić na stronie internetowej Instytutu Mechaniki Precyzyjnej9. Warto pamiętać również, że w normach określa się wymogi minimalne do spełnienia dla uzyskania danej klasy. Wynika z tego, że wśród wyrobów, które uzyskały certyfikat w podobnych klasach, są wyroby dobre i lepsze. Niektóre nawet do dziś dnia nie zostały pokonane przez włamywaczy. Najczęściej o jakości wyrobu będzie niestety świadczyła jego cena, ale może się też zdarzyć sytuacja, że różnice w cenie nie są proporcjonalne do różnic jakościowych. I w tym momencie warto by mieć 9 Warto przede wszystkim tam szukać informacji o przeprowadzonych badaniach, gdyż badania manipulacyjne przeprowadzane w IMP są badaniami unikalnymi (przyp. red.).

3/2017

Znak 8 – Odporność na atak – określono sześć klas (sprawdzana jest odporność wkładki na atak destrukcyjny) Klasa 0 – brak odporności na wiercenie, brak odporności na atak mechaniczny Klasa A – 3/5 min odporności na wiercenie, odporność na atak (z wyłączeniem odporności na wyrwanie bębenka wkładki) Klasa B – 5/10 min odporności na wiercenie, odporność na atak (z wyłączeniem odporności na wyrwanie bębenka wkładki) Klasa C – 3/5 min odporności na wiercenie, odporność na atak mechaniczny Klasa D – 5/10 min odporności na wiercenie, odporność na atak mechaniczny Uwaga! Zamontowanie wkładki z szyldem ochronnym znacznie podwyższa odporność wkładki na działanie destrukcyjne.

▌ Rys. 6. Wkładka mechatroniczna Źródło: Assa Abloy

możliwość skonsultowania się z rzetelnym doradcą, o którym pisałem na początku artykułu.

Należy też dodać, że w związku z rozwojem metod pokonywania wkładek mechanicznych coraz intensywniej rozwija się rynek wkładek mechatronicznych, łączących cechy wkładek mechanicznych z elektroniczną kontrolą dostępu (rys. 6) lub wykorzystania transponderów zainstalowanych w kluczu do identyfikacji w systemach kontroli dostępu (rys. 7). Mam 73

SEC & MECH

▌ Rys. 7. Transponder w główce klucza, używany do identyfikacji w systemie kontroli dostępu Źródło: Dormakaba

nadzieję, że ten krótki artykuł pozwolił na uporządkowanie podstawowej wiedzy na temat wkładek bębenkowych i pozwoli czytelnikom SEC&AS na świadomy wybór odpowiedniej wkładki zamkowej.

Wybór wkładki w punktach: ■ Ustal, czy zamek wymaga wkładki z zabierakiem, czy z zębatką.

■ Oceń, czy nie trzeba wymienić szyldu chroniącego wkładkę od strony zewnętrznej.

■ W ybieraj zewnętrzne szyldy ochronne jak najwyższej klasy10, dzięki temu można będzie stosować tańsze wkładki, ponieważ za bezpieczeństwo odpowiada zespół: wkładka z osłoną (w pewnym zakresie, przy dobrym szyldzie, można pozwolić sobie na zakup mniej odpornej wkładki – na 8 pozycji nie wymagamy wówczas litery D, możemy skorzystać z produktów oznaczonych literami C, B, a nawet A).

■ U stal odpowiednie wymiary wkładki, uwzględniając głębokość otworu w szyldzie chroniącym wkładkę.

■ Do zamka głównego wybieraj wkładkę bez pokrętła, zaś do zamka dodatkowego wkładkę z pokrętłem, która pozwoli na bezpieczne zamykanie się od wewnątrz (Por. rys. 4).

■ Jeżeli nie zastosujesz wkładki z pokrętłem od wewnątrz, to ze względu na pozostawienie możliwości otwarcia kluczem drzwi do po10 Szyldy też są certyfikowane, a wykaz ich certyfikatów znajduje się na stronie IMP, pod hasłem „tarcze drzwiowe”.

74

mieszczeń, w których ktoś zamknął się od wewnątrz, wybieraj wkładki ze sprzęgłem bezpiecznym, które pozwalają na otwarcie od zewnątrz mimo pozostawionego klucza w zamku od strony wewnętrznej.

■ Wybieraj wkładki, których klucze można dorabiać wyłącznie za okazaniem karty bezpieczeństwa.

■ Nie ufaj informacjom na temat wkładek podawanym przez sprzedawców (a czasami niestety również przez producentów) i sprawdź certyfikat oraz kod klasyfikacyjny produktu na stronie jednostki certyfikującej – przy powszechnym dostępie do Internetu można to zrobić nawet ad hoc na smartfonie, stojąc przy ladzie w sklepie z zamkami lub wkładkami.

Zasady bezpieczeństwa: ■ Opakowanie wkładek, których klucze dorabia się za okazaniem karty bezpieczeństwa, powinno być zaplombowane – jeśli nie jest, to nie wolno podawać sprzedawcy informacji, gdzie wkładka będzie instalowana, np. jako dane do faktury.

■ Jeżeli zakup wkładki następuje w sklepie internetowym, nie należy wskazywać adresu wysyłki do miejsca, w którym wkładka będzie zamontowana, a w przypadku stwierdzenia naruszenia plomby należy zwrócić towar do sklepu internetowego11.

■ Jeżeli montaż wykonuje osoba trzecia, należy zadbać, żeby nie miała ona możliwości dostępu do klucza bez obecności właściciela (lub wskazanej przez niego osoby).

■ Jeżeli wkładkę dostarcza instalator, to plomba pudełka powinna zostać zerwana w obecności właściciela (lub wskazanej przez niego osoby), a karta bezpieczeństwa powinna zostać niezwłocznie zabrana.

■ Kartę bezpieczeństwa należy przechowywać w bezpiecznym miejscu, gdyż jest podstawą do dorabiania kluczy.

■ N ie należy pozostawiać kluczy w sposób dający możliwość dostępu do nich osobom postronnym. Nie należy pokazywać kluczy i nosić kluczy na widoku, gdyż sprawny włamywacz może dorobić klucz na podstawie tego, co zobaczył, a na pewno jeżeli klucz sfotografował.

11 Plombowane są z reguły opakowania produktów certyfikowanych w wyższych klasach.

SEC&AS

ZABEZPIECZENIA MECHANICZNE

W przypadku utraty (zgubienia) klucza należy bezwzględnie wymienić wkładkę, nawet jeżeli klucz został odzyskany (oczywiście mowa o sytuacji, w której klucz mógł dostać się w niepowołane ręce).

■ Jeżeli istnieje konieczność przekazywania kluczy dzieciom, np. wychodzącym do szkoły12, to należy zadbać, aby były to klucze trudniej dorabiane, czyli do dobrych wkładek atestowanych (do których zapasowe klucze są wykonywane wyłącznie na podstawie karty bezpieczeństwa), oraz należy wyjaśnić ■

12 Dość często zdarza się kopiowanie kluczy wykradzionych uczniom w szkołach (czasami tylko na chwilę, np. w szatni w czasie lekcji WF) i dokonywanie włamań z dużym opóźnieniem, aby zamaskować, skąd włamywacze mieli dopasowane klucze.

dziecku zasady bezpieczeństwa i uczulić, aby informowało o sytuacji nawet chwilowej utraty klucza.

■ Należy pamiętać o zasadzie najsłabszego ogniwa – jeżeli zastosuje się bardzo dobrą wkładkę w mało odpornym zamku lub drzwiach, to wyda się sporo pieniędzy, a i tak nie uda się dobrze zabezpieczyć przed włamaniem.

■ Zabezpieczenia mechaniczne mają spowolnić działanie intruza, nie należy jednak zapominać o stosowaniu innych zabezpieczeń, np. elektronicznych, których zadziałanie pozwoli na uruchomienie interwencji firmy ochroniarskiej czy nawet sąsiadów, ponieważ włamywacz, mając dużo czasu, pokona każde zabezpieczenie.

Wyboru zdjęć i rysunków do artykułu dokonała Redakcja z materiałów udostępnionych przez członków Polskiej Izby Systemów Alarmowych, firmy Assa Abloy i Dormakaba.

mgr inż. Miron DURZEWSKI Specjalista w Laboratorium Badań Mechanicznych Urządzeń Zabezpieczających i Lekkich Przegród Budowlanych w IMP.

ZAINWESTUJ W SYSTEM OCHRONY POSESJI I ZAPEWNIJ BEZPIECZNY SEN SWOJEJ RODZINIE

Zakopywany system ochrony obwodowej SISMA CP

SEC & MECH

Najwyższy poziom zabezpieczenia

Technologia M

echaniczne zamki, wkładki, kłódki to wydawałoby się niezbyt atrakcyjny medialnie temat, no bo cóż jeszcze można wymyślić w tej dziedzinie, czego nie wymyślono by w ubiegłym wieku.

▌ Rys. 1. Mechanizm dyskowy oraz element zasprzęglający PROTEC2

A jednak firma ASSA ABLOY swoim najnowszym produktem PROTEC2 może klientów pozytywnie zaskoczyć.

Dlaczego? W tym artykule spróbujemy to wyjaśnić.

Bezpieczeństwo mechaniczne zamknięcia zależy od bardzo wielu czynników. Skoncentrujmy się na dwóch, szczególnie ważnych: bezpieczeństwie klucza i odporności mechanizmu zastawkowego na różnego typu ataki.

Bezpieczeństwo klucza jest związane z zastrzeżeniem wzoru klucza oraz zabezpieczeniem kanałów dystrybucji i dorabiania kluczy. Wzór klucza oraz cylinder PROTEC2 są zastrzeżone międzynarodowymi patentami do 2031 roku. Dorabianie kluczy odbywa się za pośrednictwem sieci upo-

▌ Rys. 2. Budowa i zasada działania wkładki PROTEC2 w wykonaniu wzmocnionym z hartowanym korpusem cylindra

76

ważnionych serwisów kluczowych (ABLOY SECURITY POINT), wyłącznie na podstawie karty bezpieczeństwa klucza. Kontrolowana dystrybucja surowych kluczy oraz zastosowanie różnych poziomów bezpieczeństwa i profili gwarantuje najwyższy poziom kontroli klucza, dostosowany do ściśle określonych potrzeb klienta. Istotną cechą klucza PROTEC2 jest to, że jest wyposażony w ruchomy element zasprzęglający, co utrudnia próby nieautoryzowanego kopiowania klucza.

Zasprzęglenie cylindra jest warunkiem koniecznym do zadziałania kontrolera obrotowych dysków zastawek (rys. 1).

Dzięki nowatorskiemu profilowi klucza i przemyślnemu układowi kontrolera zastawek dyskowych tak znacząco wzrosła odporność na manipulacje, że zdaniem ekspertów mechanizm PROTEC2 należy do bardzo wąskiej i elitarnej grupy rozwiązań, których nie udało się pokonać włamywaczom metodami manipulacyjnymi, np. przy pomocy wytrychów czy przy użyciu techniki młoteczkowania (tzw. bumping). PROTEC2 został wyposażony w opatentowany mechanizm utrudniający manipulowanie dyskami – system blokowania dysków DBS (ang. Disc Blocking System). Budowę i zasadę działania wkładki wyjaśniono na rys. 2.

Malkontenci powiedzą, że każdy zamek można otworzyć. Ale zadaniem zamka jest jak najdłużej opierać się atakowi, a wkładki z profilem PROTEC2 po prostu nie da się otworzyć wytrychem. Oczywiście każda wkładSEC&AS

ZABEZPIECZENIA MECHANICZNE ka powinna być osłonięta i zabezpieczona przed bezpośrednim atakiem mechanicznym, ponieważ włamywacz, mając bezpośredni dostęp do małego mechanizmu zastawkowego, może użyć tak silnego narzędzia elektromechanicznego, które zniszczy każdy zamek. Aby opierać się atakom, cylinder PROTEC2 może być dostarczany w wersji wzmocnionej, odpornej na bezpośrednie ataki mechaniczne, co oprócz zastosowania szyldu zabezpieczającego, nazywanego też tarczą drzwiową, wydłuża czas odporności wkładki na różnego rodzaju ataki, takie jak wiercenie czy próby wyrwania lub przełamania wkładki.

Oprócz cech związanych z bezpieczeństwem ważnym również jest wzrost trwałości, dzięki zastosowaniu opatentowanego systemu ochrony przed zużyciem AWS (ang. Anti Wear System), który wydłuża cykl życia produktu, nawet przy intensywnym użytkowaniu. Wytrzymałe rozwiązanie technologiczne bez sprężyn zapewnia niezawodne funkcjonowanie w trudnych warunkach.

Jedną z niezaprzeczalnych zalet dla klientów jest możliwość wykorzystywania tego samego klucza w wielu typach zamków i zamknięć, czym na rynku wyróżniają się rozwiązania firmy ASSA ABLOY. Na rys. 3 pokazano przykładowe typy zamknięć wykorzystujących technologię PROTEC2. Ale to nie wszystko. Na bazie tej technologii można zrealizować dowolny system klucza Master (klucza generalnego), co w uproszczeniu oznacza, że można

▌ Rys. 3. Różne typy zamknięć wykorzystujących technologię PROTEC2

np. otwierać różne drzwi przy pomocy tego samego klucza. Oczywiście wiele firm oferuje systemy klucza Master, ale unikalną cechą rozwiązania ABLOY jest możliwość skorzystania z 1,97 miliarda kombinacji kodowania klucza, co pozwala na realizowanie systemów klucza generalnego bez obniżania zabezpieczenia. Tajemnicą poliszynela jest bowiem fakt, że tworzenie systemów klucza generalnego wiąże się z reguły z obniżeniem odporności na manipulacje, ale nie ma to miejsca w przypadku cylindrów PROTEC2. Doskonałe właściwości systemu klucza generalnego są efektem ogromnej liczby dostępnych kombinacji kodowań kluczy.

▌ Rys. 4. Wkładka mechatroniczna, wodoodporna kłódka mechatroniczna i klucz PROTEC2 CLIQ

3/2017

I jeszcze jedna cecha, która wyróżnia rozwiązanie PROTEC2 na tle konkurencji. Na bazie systemu można wdrożyć, oprócz rozwiązania mechanicznego, rozwiązanie mechatroniczne. PROTEC2 może być zintegrowany z elektroniczną technologią CLIQ, tworząc inteligentny system elektromechaniczny. Umożliwia on elastyczne i bezpieczne zarządzanie, podobnie jak w tradycyjnych systemach kontroli dostępu. Możliwe jest np. programowanie dostępu do przejść i umożliwianie dostępu np. w konkretnych przedziałach czasu. W przypadku utraty klucza można go łatwo dezaktywować. Ważną cechą technologii PROTEC2 CLIQ jest zasilanie elementu mechatronicznego wkładki z baterii zamontowanej w kluczu (rys. 4), a zarówno cylindry, jak i klucze gromadzą dzienniki zdarzeń.

Wskutek wykorzystania technologii łączącej cechy zamknięć mechanicznych z systemami kontroli dostępu, bezpieczeństwo zamków i okuć zyskuje zupełnie nowy, do tej pory nieosiągalny poziom, jednocześnie dając możliwość łatwej modernizacji.

Artykuł firmy ASSA ABLOY

77

SEC & NORM

Zanim zadamy pytania prezesowi polskiego komitetu normalizacyjnego, przedstawiciele polskiej izby systemów alarmowych OPOWIEDZĄ o swoich doświadczeniach w pracy w komitetach technicznych pkn Nikt nam nie płaci za naprawianie świata, to my mamy za to zapłacić Spróbujmy zmierzyć się z tym trudnym tematem, tym bardziej że nie mamy zdolności w udzielaniu przekonujących odpowiedzi na stawiane nam pytania, dlaczego tak niewiele norm europejskich jest tłumaczonych na język polski. Przywoływanie zasad PKN w kwestii tłumaczenia norm naraża nas na mało przyjazne gesty pytających.

Czy można liczyć na to, że będzie przybywało instytucji, organizacji (takich jak na przykład PISA), które będą na swój koszt tłumaczyć normę, a następnie płacić PKN za wykonany przez siebie projekt normy, za korektę tłumaczenia i wprowadzanie zmian, nie zawsze zgodnych z opinią autora tłumaczenia i specjalistów w zakresie danej normy, aby potem PKN mógł normę opublikować i sprzedawać za dość wysokie jak na polski rynek kwoty, czerpiąc z tej sprzedaży pożytki (szczególnie że najczęściej sprzedaje się normy w wersji elektronicznej)? Jeżeli dodamy do tego jeszcze olbrzymi nakład społecznej pracy osób działających w Komitetach Technicznych i przygotowujących projekty polskich wersji językowych norm, to trudno się dziwić, że taka praktyka powoduje, iż jest coraz mniej chętnych do takich form dobroczynności.

A co na to PKN? PKN wprowadza Normy Europejskie do Polskich Norm metodą uznania, tzn. w języku oryginału. Tłumaczenie na język polski może być wykonane po uzyskaniu odpowiednich środków finansowych. Część środków pochodzi z budżetu państwa i te są przeznaczane głównie na finansowanie norm zharmonizowanych i horyzontalnych; pozostała część środków pochodzi od podmiotów zainteresowanych polską wersją językową normy EN. Zdrową ekonomicznie zasadą byłoby zwracanie poniesionych nakładów sponsorującemu tłumaczenie, z przychodów ze sprzedaży polskiej wersji językowej normy. Polski Komitet Normalizacyjny wyjaśnia, że tłumaczenie norm finansują organizacje, instytucje 78

czy firmy, którym zależy na ich ustanowieniu w języku polskim. Słabe to wyjaśnienie. Firmie może zależeć, żeby pewne treści w normie się znalazły, a więc opłaca lobbystów działających w CENELEC czy IEC, czyli tam, gdzie normy się tworzy. Tłumaczenie norm na język polski ma drugorzędne znaczenie. Jeżeli do tego przeczytamy zapisy ustawy o normalizacji, to dowiemy się, że: Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim1. Czy wynika z tego, że jeżeli organ państwa chce powołać normę w przepisach prawnych, to powinien na swój koszt doprowadzić do przetłumaczenia jej na język polski? Praktyka jest całkiem inna. Można znaleźć w przepisach prawa powołania na nieprzetłumaczone normy, a nawet na tzw. prenormy (oznaczone literą V na końcu).

Jeszcze słowo o grupie społeczników działających w Komitetach Technicznych. Polski Komitet Normalizacyjny uważa, że działają tam z ramienia organizacji, instytucji lub firmy, które za ich działalność w KT płacą.

Może i niektórym osobom płacą. Organizacje z reguły tego nie robią, a więc większość z nas pracuje społecznie, próbując łączyć to z pracą zawodową. Co, niestety, nie zawsze się udaje.

Walka z czasowym dystansem „na dochodzenie” do normy w języku polskim Dlaczego tłumaczenie i prace nad projektem aktualnej normy w języku polskim, np. na kontrolę dostę Art. 5.4. Ustawy z dn. 12 września 2002 r. o normalizacji, Dz.U. 2002, nr 169, poz. 1386 z późn. zm.

1

SEC&AS

Normalizacja pu2, trwają tak długo? Przyczyn jest zapewne wiele, ale z naszego punktu widzenia problemem jest utrudniony dostęp członków Komitetu Technicznego do innych norm, niebędących (pozornie) przedmiotem ich pracy. Tak się złożyło, jeśli już o tej normie mowa, że zamiast ok. 30 definicji, jak poprzednia, ma tych definicji ok. 130. Część definicji opisanych w innych normach dotyczy elementów mechanicznych, takich jak: elektrozaczepy, zwory elektromagnetyczne czy zamki. Płacić PKN za ich udostępnianie? Kto wie, może stąd biorą się problemy, m.in. polegające na tym, że w różnych normach są różne nazwy i tłumaczenia tych samych określeń.

Żeby można było wykonywać rzetelne tłumaczenia norm, członkowie Komitetów Technicznych PKN powinni mieć nieskrępowany dostęp do dokumentów normalizacyjnych.

Przy tłumaczeniu normy na kontrolę dostępu podjęliśmy próbę ujednolicenia terminologii, współpracując w tym celu z przedstawicielami Instytutu Mechaniki Precyzyjnej, Instytutu Techniki Budowlanej i Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej.

Polegliśmy na polu dostępu do interesujących nas norm. Upływał czas, przyszło zniechęcenie do aktywnej (społecznej!) pracy. Rzetelne wykonanie tłumaczenia jednej normy wymaga w praktyce nieskrępowanego dostępu do ok. 10–20 innych norm (oczywiście w dwóch językach).

Dobrowolność stosowania norm – temat nie do ogarnięcia Sprawa dla wszystkich oczywista czy też problem?

Niby w przepisach ustawy o normalizacji3 jest napisane, że stosowanie norm jest dobrowolne (art. 5.3), ale w przywoływanym już art. 5.4 mowa jest o powoływaniu norm w przepisach prawnych. Przeciwnicy dobrowolności norm powołanych w przepisach prawnych uważają, że jeżeli ustawodawca dopuszcza powołanie norm w przepisach prawnych, które są wykonawczo obligatoryjne, to i te normy stają się obligatoryjne w zakresie powołania. Ale gdy sprawa trafia na wokandę, indywidualne decyzje zależą już od przekonań sędziego. Oficjalne interpretacje poszczególnych ministerstw jakby dowodzą, że powołanie PN-EN 60839-11-1:2014-01: Systemy alarmowe i elektroniczne systemy zabezpieczeń, Część 11-1: Elektroniczne systemy kontroli dostępu – Wymagania dotyczące systemów i części składowych (wersja angielska) 2

Ustawa z dn. 12 września 2002 r. o normalizacji, Dz.U. 2002, nr 169, poz. 1386 z późn. zm.

3

3/2017

norm w rozporządzeniach powoduje obligatoryjność ich stosowania.

Przytoczymy tylko dwa przykłady interpretacji ministerialnych: 1. Zatem przepis art. 5 ust. 4 ustawy o normalizacji czyni Polskie Normy, w całości lub w stosownym zakresie powołania, integralną częścią przepisu, w którym zostały powołane, i oznacza, że obowiązek stosowania reguł technicznych zawartych w określonych normach wynika wyłącznie z przywołania ich w tekstach przepisów prawa. Powołanie określonej Polskiej Normy w przepisach techniczno-budowlanych oznacza, że jej postanowienia powinny być stosowane przez podmioty, których te postanowienia dotyczą, w zakresie, w jakim je powołano w tych przepisach.

W konsekwencji przywołane w załączniku do rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.), normy są obowiązujące, a inwestorzy oraz pozostali uczestnicy procesu budowlanego powinni je stosować4.

2. Należy bowiem wskazać, że art. 5 ust. 3 ustawy o normalizacji wydaje się być modyfikowany, zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali (tzn. przepis prawa szczególny uchyla w zakresie swojego stosowania przepis prawa ogólny), przez art. 5 ust.

4 powyższej ustawy, a nie przez § 5 ust. 1 rozporządzenia5, który jako niewątpliwie «przepis prawny» koresponduje z brzmieniem ww. art. 5 ust. 4. […]

Przedstawiając powyższe rozważania dotyczące podniesionego w wystąpieniu zagadnienia, pragnę 4 Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej na interpelację nr 19761 w sprawie wyrażenia stanowiska na temat charakteru prawnego Polskich Norm z dn. 19 sierpnia 2013 r.

5 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dn.

26 sierpnia 2014 r. w sprawie przechowywania, noszenia oraz ewidencjonowania broni i amunicji, Dz.U. 2014, poz. 1224

79

SEC & NORM wskazać, że w opinii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wyjątek od zasady dobrowolności stosowania Polskich Norm przewidzianej w art. 5 ust. 3 ustawy o normalizacji wprowadza nie rozporządzenie, lecz art. 5 ust. 4 wymienionej ustawy, na czym opiera się jedynie regulacja zawarta w rozporządzeniu6.

Co w tej sytuacji ze stosowaniem norm niepowołanych przez przepisy rozporządzenia? Weźmy chociażby taki przykład: problem szerokości otworu windy przystosowanej do przewozu mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych. Przepisy rozporządzenia podają parametry kabiny windy: Kabina dźwigu osobowego dostępna dla osób niepełnosprawnych powinna mieć szerokość co najmniej 1,1 m i długość 1,4 m7. Nie podają natomiast minimalnej szerokości otworu windy, co jest warunkiem kluczowym dla wjazdu do windy osoby niepełnosprawnej na wózku. Można co prawda taką informację znaleźć w PN8, ale norma ta nie jest powołana przez przytoczone rozporządzenie, a więc wg interpretacji ministerstwa nie jest obligatoryjna.

Czy o taki stan prawno-normalizacyjny można mieć pretensje do PKN? Jeżeli – zdaniem PKN – stosowanie PN jest dobrowolne (potwierdza to w swoim wniosku z posiedzenia w dniu 28 października 2010 roku Rada Normalizacyjna PKN), to dlaczego przez tyle lat nie zmieniono zapisów ustawy o normalizacji?

Skoro PISA może mieć wpływ na kształtowanie prawa w Polsce, poprzez proponowanie wprowadzania odpowiednich przepisów do polskiego prawa, to tym bardziej PKN jest do tego uprawniony. Wystarczyło – w naszym przekonaniu – do art. 5.4. ustawy o normalizacji dopisać zdanie w stylu: Powołanie PN w przepisach aktów prawnych niższego rzędu niż ustawa nie zmienia dobrowolności ich stosowania. Temat definitywnie zostałby zamknięty i zmusiłoby to legislatorów do precyzyjnego tworzenia prawa.

W ustawie o normalizacji brakuje zapisu jednoznacznie wskazującego, że powołanie norm w przepisach prawa niższego rzędu niż ustawa nie zmienia dobrowolności ich stosowania.

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych na interpelację nr 34084 w sprawie urządzeń do przechowywania broni i amunicji z dn. 18 września 2015 r.

6

§ 193.2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn.

12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. 2002, nr 75, poz. 690 z późn. zm.

7

8 PN-EN 81-70:2005+A1:2006: Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów – Szczególne zastosowania dźwigów osobowych i towarowych, Część 70: Dostępność dźwigów dla osób, w tym osób niepełnosprawnych

80

Wracając do kreowania prawa pozostającego w ścisłym związku z zaleceniami normalizacyjnymi. PISA ostatnio skutecznie przekonała do wprowadzenia do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie środków bezpieczeństwa fizycznego stosowanych do zabezpieczania informacji niejawnych9 m.in. następującej zmiany – w § 4 rozporządzenia po ustępie 5 dodano ustęp 5a w brzmieniu: 5a. Elektroniczne systemy pomocnicze wspomagające ochronę informacji niejawnych należy wykonywać zgodnie z zasadami sztuki inżynierskiej i aktualnym poziomem wiedzy technicznej, opisanym w szczególności w odpowiednich Polskich Normach. Można?

Ze słownikiem angielsko-polskim i polsko-angielskim czy bez słownika, ze zrozumieniem czy bez zrozumienia – racja będzie po stronie PKN Polski Komitet Normalizacyjny z uporem wartym lepszej sprawy zmienia tłumaczenie angielskiego słowa „should” z „powinien” na „zaleca się”. Zacytujemy fragmenty wyjaśnienia ze strony PKN (lekturę całego wyjaśnienia polecamy czytelnikom, bo naprawdę warto): W dziedzinie normalizacji słowa „powinien”, „powinna”, „powinno” mają nieco inne, specjalistyczne znaczenie. Wyrażają nakaz (zakaz). To formy słowne do konstruowania wymagań, czyli postanowień określających kryteria, od których nie może być żadnych odchyleń i które powinny być spełnione w celu osiągnięcia zgodności z dokumentem; równoważna forma słowna wyrażająca wymaganie to „należy”. […] W angielskiej wersji językowej podstawowa forma wyrażająca wymaganie to „shall”. Wyrażenia równoważne, które w tłumaczeniu na polski przekazujemy także za pośrednictwem słów „powinien”, „należy”, to: „is to”, „is required to”, „is required that”, „has to”, „only… is permitted”, „it is necassary”. […] W dziedzinie normalizacji […] zalecenie to postanowienie przekazujące poradę lub wskazówkę, tj. wskazujące, że pomiędzy kilkoma możliwościami jedna jest zalecana jako szczególnie przydatna, bez wymieniania lub wykluczania innych, lub że pewien sposób działania jest preferowany, lecz niekoniecznie wymagany, albo (w formie negatywnej), że pewna możliwość lub sposób działania nie są zalecane, ale jednocześnie nie są zabronione. W języku angielskim podstawową formą wyrażając zalecenie jest „should”, a wyrażenia równoważne to „it is recommended that”, „ought to”.

Nie zgadzamy się z taką interpretacją słowa. Jeżeli pozostaniemy zgodni, że stosowanie norm jest dobrowolne, to już zapisy samej normy nie powinny pozostawiać wątpliwości, co należy zrobić, żeby normę spełnić. Trudno będzie bowiem dyskutować 9 Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 22 lutego 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie środków bezpieczeństwa fizycznego stosowanych do zabezpieczania informacji niejawnych.

SEC&AS

Normalizacja z jednostką certyfikującą, że certyfikując coś na zgodność z daną normą, nie spełniło się pewnych punktów, ponieważ w polskim tłumaczeniu normy użyto określenia „zaleca się”.

Jak więc uzyskać certyfikat zgodności, nie wypełniając zapisów normy, ponieważ znajdujemy w niej tylko swobodne zalecenie, czyli postanowienie przekazujące poradę lub wskazówkę, tj. wskazujące, że pomiędzy kilkoma możliwościami jedna jest zalecana jako szczególnie przydatna, bez wymieniania lub wykluczania innych. Czy to nie absurd? To wypacza zasady normalizacji. Jeżeli mamy spełnić wymogi normy, aby uzyskać certyfikat zgodności, to w prawidłowo przygotowanej treści normy powinno się unikać zwrotów typu „zaleca się”.

Jeżeli podmiot ma spełnić wymogi normy, aby uzyskać certyfikat zgodności, to w prawidłowo przygotowanej treści normy powinno się unikać zwrotów typu „zaleca się”. Źródłem problemów jest – naszym zdaniem – błędne przetłumaczenie przepisów CEN/CENELEC, dotyczących redagowania publikacji CEN/CENELEC10. Otóż w tablicy H1 tłumaczeniem do angielskiego „shall” (musi), francuskiego „doit” (musi) i niemieckiego „muss” (musi) nie jest po polsku „musi”, a „powinien”.

A w tablicy H2 dla angielskiego „should” (powinien), francuskiego „il convient de” (powinien) i niemieckiego „sollte” (powinien) nie jest po polsku „powinien”, a „zaleca się”. I stąd cały problem. W Wielkiej Brytanii, Francji czy w Niemczech są w normach odpowiednie wyrażenia, a w Polskich Normach głównie „zaleca się”.

Przykłady? Żeby było jeszcze bardziej kontrowersyjnie, sięgamy do specyfikacji technicznej. Treść oryginału: Components shared by more than one sub-system should have a grade equal to that of the highest sub-system grade, e.g. control and indicating equipment, alarm transmission system, warning devices and power supplies11. Treść tłumaczenia PKN: Zaleca się, aby części składowe wykorzystywane wspólnie przez więcej niż jeden podsystem miały stopień zabezpieczenia równy najwyższemu ze stopni podsystemów, np. urządzenie sterujące i obrazujące, system transmisji alarmu, sygnalizatory i zasilacze12.

No nie! Te części składowe MUSZĄ MIEĆ stopień zabezpieczenia równy najwyższemu ze stopni pod10 CEN/CENELEC: Przepisy wewnętrzne, Część 3: Reguły dotyczące struktury i redagowania publikacji CEN/CENELEC

CLC/TS 50131-7:2008: Alarm systems – Intrusion and hold-up systems, Part 7: Application guidelines 11

PKN-CLC/TS 50131-7:2011: Systemy alarmowe – Systemy sygnalizacji włamania i napadu Część 7: Wytyczne stosowania 12

3/2017

systemów. Inaczej to nie ma sensu, ponieważ obniży się finalny stopień systemu.

Na poparcie naszej tezy posiłkujemy się też słownikami – angielskimi słownikami języka angielskiego.

Co o użyciu słowa „should” napisano w Oxford English Dictionary? In modern English uses of should are dominated by the senses relating to obligation. Nie trzeba chyba nikomu tłumaczyć tego zdania. A co o użyciu słowa „should” napisano w Longman Dictionary? Orders – formal used in official orders and instructions.

Passengers should proceed to Gate 12, czyli pasażerowie powinni udać się do… (w domyśle, jak się nie udadzą, to nie polecą). Stwierdzenie, że zaleca się, aby pasażerowie udali się do…, mogłoby rodzić wątpliwości. Tak samo z tego typu zaleceniami zapisanymi w normach: jeżeli nie wypełnisz tego wymogu, to uzyskasz certyfikat czy też nie?

Ogłoszenie marzenie: „Polski Komitet Normalizacyjny zatrudni od zaraz profesjonalistów do prac normalizacyjnych.

Wymagana bardzo dobra znajomość języków obcych” To, co w niektórych krajach jest priorytetem, u nas jest traktowane po macoszemu. PKN powinien zatrudniać grupę świetnie wykształconych, bardzo elokwentnych, perfekcyjnie znających języki obce i doskonale opłacanych fachowców, których jedynym zadaniem byłoby uczestniczenie z ramienia PKN w zespołach tworzących normy na forum międzynarodowym.

Którzy opiniowaliby projekty norm, konsultując się z nami, społecznikami. Którzy w razie potrzeby zapraszaliby na koszt PKN fachowców z kraju na posiedzenia międzynarodowych organizacji normalizacyjnych.

Na takie działania nie powinno zabraknąć pieniędzy.

Takie działania zwróciłyby się z nawiązką. Wystarczy spojrzeć na forsowanie zapisów normatywnych przez naszych niemieckich sąsiadów. Jest się od kogo uczyć.

A jak to wygląda w naszej ojczystej rzeczywistości?

Czy PKN finansuje prace przedstawicieli własnych Komitetów Technicznych w światowych zespołach normalizacyjnych? Otrzymujemy drogą elektroniczną do zaopiniowania projekty norm europejskich w języku oryginału. Z reguły niewiele osób się wypowiada, bo nie ma na to czasu. To powinno być działanie na pełen etat, wspomagane tylko naszą pracą społeczną. Czy są jakieś statystyki określające poziom zaangażowania krajowych fachowców w pracach nad normami europejskimi? A jakie jest zaangażowanie społeczników w pracach nad projektami polskich wersji językowych norm? Może kiedyś, tak z ciekawości, zajrzymy do pokoju posiedzeń któregoś z Komitetów Technicznych?

Pytania, problemy, wątpliwości i własne zdanie przedstawili: Włodzimierz Cieślak, Henryk Dąbrowski, Wojciech Dąbrowski, Maksymilian Majerski, Andrzej Tomczak.

81

SEC & NORM

PIĘCIU NA JEDNEGO

Dr inż. Tomasz Schweitzer, prezes Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, odpowiada na uwagi i pytania reprezentantów Polskiej Izby Systemów Alarmowych w Komitetach Technicznych (KT) PKN.

Redakcja: Byłoby trudno znaleźć lepszą okazję do dyskusji z Panem. Na dowód tego przywołamy kilka dat i okoliczności. Z Polskim Komitetem Normalizacyjnym jest Pan związany od 1997 roku. W 2007 roku został Pan powołany na stanowisko Prezesa PKN. Teraz mamy rok 2017. Matematyk wspierany myślą filozoficzną natychmiast wyciągnąłby jeden podstawowy wniosek: 20 lat temu był powód, aby poznać Pana spojrzenie na zagadnienia normalizacji. Wówczas nie wpadliśmy na ten pomysł. Po 10 latach pretekst był szczególny, ale chyba nie byliśmy do tego odpowiednio przygotowani.

Minęło kolejnych 10 lat, następnej dekady czekać już nie będziemy.

Do gratulacji z okazji pięknego jubileuszu kierowania sprawami normalizacyjnymi w Polsce, do wyrazów szacunku dla Pana i całej kadry PKN, do wszystkich serdeczności pozwolimy sobie (dla zachowania właściwych proporcji pomiędzy życzliwością a dociekliwością) dołączyć niewielki zestaw zgromadzonych przez ostat82

nie lata własnych przemyśleń, wątpliwości, rozterek, a nawet rozczarowań i goryczy. A wszystko po to, aby nasi czytelnicy, którzy tematykę normalizacyjną uznają za nieciekawą, nużącą, najczęściej niezrozumiałą, a także niewartą zgłębiania, dostrzegli w niej pole dla własnej aktywności, a może i do doskonalenia świata.

Ze źródeł do Pana zbliżonych wiemy, że właśnie takie, być może kontrowersyjne, podejście do rozmowy skłoniło Pana do obecności na łamach SEC&AS. Tomasz Schweitzer: Nie sądzę, żeby po tej rozmowie zmienili swoje zdanie na temat normalizacji, ale może zmienią zdanie odnośnie do oczekiwań względem PKN… Nikt nam nie płaci za naprawianie świata, to my mamy za to zapłacić Redakcja: Nie mamy zdolności w udzielaniu przekonujących odpowiedzi na stawiane nam pytania, dlaczego tak niewiele Norm Europejskich jest tłumaczonych na język polski. Przywoływanie zasad PKN w kwestii tłumaczenia norm naraża nas na mało przyjazne gesty pytających. Zdrową ekonomicznie zasadą byłoby zwracanie poniesionych nakładów sponsorującemu tłumaczenie, z przychodów ze sprzedaży polskiej wersji językowej normy. Praktyka jest całkiem inna.

Polski Komitet Normalizacyjny uważa, że w Komitetach Technicznych działają osoby z ramienia organizacji, instytucji lub firmy, które za ich działalność w KT płacą.

Może i niektórym osobom płacą. Organizacje z reguły tego nie robią, a więc większość z nas pracuje społecznie, próbując łączyć to z pracą zawodową. Co, niestety, nie zawsze się udaje.

SEC&AS

Normalizacja T. Schweitzer: Mogę odpowiedzieć krótko: normy tworzą zainteresowani, na własne potrzeby i z własnych środków. Nie ma wolnego rynku, gdy system normalizacyjny jest urzędowy (normy są obowiązkowe). W systemie nakazowym państwo płaciło za wykonywanie prac normalizacyjnych i większość osób o tym pamięta. Wprowadzając system normalizacji dobrowolnej, zdecydowaliśmy się wdrożyć zasady w nim stosowane, m.in. tę, że za normę i za udział w pracach normalizacyjnych trzeba zapłacić, bo się z tego czerpie korzyści. O ile wiem, to w Niemczech czy w Finlandii nikogo to nie dziwi. W Finlandii za członkostwo w KT trzeba zapłacić 800 euro rocznie.

W Polsce dotychczas nic. A w Niemczech trzeba wybierać spośród zgłaszających się do tłumaczenia EN (bez wynagrodzenia). Od 1994 roku norm się nie ustanawia, bo nie są prawem. Chciałbym podkreślić, że reprezentanci członków KT pracują na rzecz swoich pracodawców, a system normalizacji dobrowolnej zakłada też dobrowolność udziału.

Dodam też, że nie ma pojęcia „sponsor” w pracach normalizacyjnych. Wszyscy, którzy uczestniczą w opracowaniu norm, angażują się, finansują. Są INWESTORAMI, a nie sponsorami. Sponsorować można konferencję, którą np. organizuje PKN, ale nie normę, z której ma się określone korzyści i która najczęściej służy rozwojowi firmy, produktu czy usługi.

Norma i udział w normalizacji są zatem inwestycją w „narzędzia” i informację.

Redakcja: Czy wynika z tego, że jeżeli organ państwa chce powołać normę w przepisach prawnych, to powinien na swój koszt doprowadzić do przetłumaczenia jej na język polski?

T. Schweitzer: Tak, i organy o tym wiedzą, np. norma PN-ISO 26000 dotycząca społecznej odpowiedzialności została przetłumaczona na koszt Ministerstwa Gospodarki. Zwracam uwagę, że wskazanie normy w przepisie jest korzyścią dla zainteresowanego, bo zmniejsza ryzyko popełnienia błędu, który może skutkować odszkodowaniem, znacznie wyższym od kosztów normy.

Walka z czasowym dystansem „na dochodzenie” do normy w języku polskim Redakcja: Dlaczego tłumaczenie i prace nad projektem aktualnej normy w języku polskim, np. na kontrolę dostępu1, trwają tak długo? Przyczyn jest zapewne wiele, ale z naszego punktu widzenia problemem jest utrudniony dostęp członków Komitetu Technicznego do innych norm, niebędących (pozornie) przedmiotem ich 1 PN-EN 60839-11-1:2014-01: Systemy alarmowe i elektroniczne systemy zabezpieczeń, Część 11-1: Elektroniczne systemy kontroli dostępu – Wymagania dotyczące systemów i części składowych (wersja angielska)

3/2017

pracy. Rzetelne wykonanie tłumaczenia jednej normy wymaga w praktyce nieskrępowanego dostępu do ok.

10–20 innych norm (oczywiście w dwóch językach). Płacić PKN za ich udostępnianie? Kto wie, może stąd biorą się problemy, m.in. polegające na tym, że w różnych normach są różne nazwy i tłumaczenia tych samych określeń.

T. Schweitzer: Taka jest jakość normy, jaka jest jakość ekspertów, którzy nad nią pracują. Czas opracowywania zależy przede wszystkim od KT. Konsultanci PKN mogą udostępnić członkowi KT każdą normę potrzebną do prac normalizacyjnych – trzeba tylko to zgłosić.

Jeżeli chodzi o terminologię, to mam dla Państwa dobrą wiadomość. DIN (Niemiecki Instytut Normalizacyjny) utworzył bazę terminologiczną, do której PKN dostarcza terminy i definicje z aktualnych Polskich Norm. Dostęp do bazy za pośrednictwem strony internetowej PKN jest nieskrępowany, trzeba się tylko zarejestrować.

Dobrowolność stosowania norm – temat nie do ogarnięcia Redakcja: W ustawie o normalizacji brakuje zapisu jednoznacznie wskazującego, że powołanie norm w przepisach prawa niższego rzędu niż ustawa nie zmienia dobrowolności ich stosowania. W przepisach ustawy o normalizacji2 jest napisane, że stosowanie norm jest dobrowolne (art. 5.3), ale w przywoływanym już art. 5.4 mowa jest o powoływaniu norm w przepisach prawnych. Przeciwnicy dobrowolności norm powołanych w przepisach prawnych uważają, że jeżeli ustawodawca dopuszcza powołanie norm w przepisach prawnych, które są wykonawczo obligatoryjne, to i te normy stają się obligatoryjne w zakresie powołania. Oficjalne interpretacje poszczególnych ministerstw jakby dowodzą, że powołanie norm w rozporządzeniach powoduje obligatoryjność ich stosowania.

Co w tej sytuacji ze stosowaniem norm niepowołanych przez przepisy rozporządzenia? Czy o taki stan prawno-normalizacyjny można mieć pretensje do PKN? Jeżeli – zdaniem PKN – stosowanie PN jest dobrowolne, to dlaczego przez tyle lat nie zmieniono zapisów ustawy o normalizacji?

T. Schweitzer: Nie wypowiem się odnośnie do powoływania norm w przepisach, bo przywołali Państwo stanowisko PKN w tej sprawie. Nie trzeba też dodawać zapisów do ustawy o normalizacji, bo to, co Państwo proponujecie, wynika z porządku prawnego ustalonego Konstytucją RP (art. 92) i nie ma potrzeby tego powtarzać w każdej ustawie.

Chciałbym również nadmienić, że PKN nie ma wpływu na interpretacje prawa wydawane przez poszczegól Ustawa z dn. 12 września 2002 r. o normalizacji, Dz.U. 2002, nr 169, poz. 1386 z późn. zm.

2

83

SEC & NORM ne ministerstwa. Oczywiście PKN prowadzi spotkania i szkolenia na temat dobrowolności stosowania norm, jednak to nie PKN interpretuje poszczególne rozporządzenia.

Ze słownikiem angielsko-polskim i polsko-angielskim czy bez słownika, ze zrozumieniem czy bez zrozumienia – racja będzie po stronie PKN Redakcja: Polski Komitet Normalizacyjny z uporem wartym lepszej sprawy zmienia tłumaczenie angielskiego słowa „should” z „powinien” na „zaleca się”.

Nie zgadzamy się z taką interpretacją słowa „should”.

Jeżeli pozostaniemy zgodni, że stosowanie norm jest dobrowolne, to już zapisy samej normy nie powinny pozostawiać wątpliwości, co należy zrobić, żeby normę spełnić. Trudno będzie bowiem dyskutować z jednostką certyfikującą, że certyfikując coś na zgodność z daną normą, nie spełniło się pewnych punktów, ponieważ w polskim tłumaczeniu normy użyto określenia „zaleca się”. Jeżeli mamy spełnić wymogi normy, aby uzyskać certyfikat zgodności, to w prawidłowo przygotowanej treści normy powinno się unikać zwrotów typu „zaleca się”. W Wielkiej Brytanii, Francji czy w Niemczech są w normach odpowiednie wyrażenia, a w Polskich Normach głównie „zaleca się”.

T. Schweitzer: W tej kwestii wypowiedzą się metodycy i całkowicie się z ich zdaniem zgadzam: Język normy, podobnie jak język przepisów prawnych, ma swoją specyfikę i nie zawsze jest zgodny z językiem ogólnym używanym w różnego typu publikacjach, w tym w słownikach ogólnych. Również terminologia techniczna stosowana w specjalistycznych publikacjach jest inna niż np. w literaturze popularnej; identyczne terminy określają różne pojęcia. Podobnie jest z przyjętymi w normalizacji formami słownymi, ujednoliconymi przez europejskie i międzynarodowe organizacje normalizacyjne, w celu zapewnienia jednoznacznego odróżnienia różnego charakteru postanowień w normie: wymagania („shall” – powinien, należy), zalecenia („should” – zaleca się) oraz informacji – zapisanej w formie stwierdzenia.

Formy słowne używane w różnych kontekstach mają swoje obligacje miękkie i twarde. Twarda obligacja obowiązku/konieczności („shall” – musi) jest zarezerwowana dla przepisów prawnych i nie należy jej używać w postanowieniach dotyczących przedmiotu normy. Te ustalenia obowiązują PKN na równi z innymi członkami CEN i CENELEC podczas redagowania PN. Powinny być znane i stosowane przez użytkowników normy, w tym posługujących się normami w celu certyfikacji. Nawet jeżeli w angielskim języku potocznym forma „should” oznacza powinność, to w języku normalizacyjnym jest to zalecenie, a nie wymaganie, które powinno być spełnione przez wyrób zgodny z daną normą. Może się jednak zdarzyć, że w oryginale normy tłumaczonej na język polski niezgodnie z przepisami wewnętrznymi 84

CEN/CENELEC zastosowano formę „should” zamiast „shall” dla określenia wymagania, np. w tzw. ostrzeżeniach dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa wykonania badania. Wówczas fachowcy wykonujący tłumaczenie, znający tematykę, sens tekstu normy i intencje autorów powinni podać właściwe merytorycznie tłumaczenie postanowienia normy. Nie jest to niezgodność z oryginałem normy, jest to tzw. tłumaczenie intencjonalne – nie formalne. W przypadku wątpliwości odnośnie do interpretacji merytorycznej treści normy można zwracać się do właściwego Komitetu Technicznego PKN odpowiedzialnego za daną normę.

Ogłoszenie marzenie: „Polski Komitet Normalizacyjny zatrudni od zaraz profesjonalistów do prac normalizacyjnych.

Wymagana bardzo dobra znajomość języków obcych” Redakcja: PKN powinien zatrudniać grupę świetnie wykształconych, bardzo elokwentnych, perfekcyjnie znających języki obce i doskonale opłacanych fachowców, których jedynym zadaniem byłoby uczestniczenie z ramienia PKN w zespołach tworzących normy na forum międzynarodowym. Którzy opiniowaliby projekty norm, konsultując się z nami, społecznikami. Którzy w razie potrzeby zapraszaliby na koszt PKN fachowców z kraju na posiedzenia międzynarodowych organizacji normalizacyjnych. Na takie działania nie powinno zabraknąć pieniędzy. Takie działania zwróciłyby się z nawiązką. Wystarczy spojrzeć na forsowanie zapisów normatywnych przez naszych niemieckich sąsiadów. Jest się od kogo uczyć. A jak to wygląda w naszej ojczystej rzeczywistości?

T. Schweitzer: Gdybyśmy zmienili Państwa wypowiedź następująco: Członkowie KT powinni zatrudniać świetnie wykształconych, bardzo elokwentnych, perfekcyjnie znających języki obce i doskonale opłacanych fachowców, których jedynym zadaniem byłoby uczestniczenie z ramienia członka KT w zespołach tworzących normy na forum międzynarodowym. Którzy opiniowaliby projekty norm, konsultując się z nami, społecznikami. Którzy w razie potrzeby zapraszaliby na swój koszt fachowców z kraju na posiedzenia międzynarodowych organizacji normalizacyjnych. Na takie działania nie powinno zabraknąć pieniędzy. Takie działania zwróciłyby się z nawiązką – oddałaby ona prawdziwego ducha normalizacji.

Czego jeszcze nie wiemy, czyli czego nie znaleźliśmy na stronie internetowej PKN Redakcja: Na zakończenie zachowaliśmy kilka pytań, które z naszej strony nie doczekały się rozwinięcia, jakie towarzyszyło poprzednim problemom. I nie są to nasze ostatnie zainteresowania kulisami prac normalizacyjnych. Nie jesteśmy także w stanie przewidzieć zainteresowań czytelników SEC&AS po lekturze tej publikacji.

SEC&AS

Normalizacja Ich ewentualnych pytań nie będziemy mogli pozostawić bez odpowiedzi.

Czy może Pan przedstawić przekonujące argumenty na niemożliwość stosowania polskich skrótów w polskich wersjach językowych norm? Dla przykładu: SSWiN to polski skrót dla Systemu Sygnalizacji Włamania i Napadu. W polskiej wersji normy dla określenia tego systemu musimy stosować skrót oryginalny (angielski): IH&AS (Intruder and Hold-up Alarm System). Ta zasada powoduje, że posługiwanie się przytoczonym skrótem IH&AS jest w znacznej mierze ignorowane przez większość środowiska branży zabezpieczeń.

T. Schweitzer: Nie wtrącam się do ustaleń polonistów, fachowców od metodyki i decyzji KT (chociaż nie podzielam niektórych decyzji Rady Języka Polskiego).

W procedurze PKN mamy zapis: Zaleca się, by stosowane w normie wprowadzanej nazwy organizacji, skróty i symbole pozostawiać w ich oryginalnym zapisie (bez tłumaczenia), chyba że istnieją ich krajowe odpowiedniki funkcjonujące w polskim słownictwie. Tak więc wiele zależy od powszechności i znajomości skrótu.

Istnieje również możliwość stosowania odsyłaczy, które wyjaśniają polskie odpowiedniki.

Redakcja: Czy członkowie Komitetów Technicznych biorący udział w pracach nad projektami polskich wersji norm powinni otrzymywać nieodpłatnie, podobnie jak „sponsor” normy, egzemplarz autorski normy? Jeżeli tak, to kiedy może to nastąpić?

T. Schweitzer: Nie przewidujemy nieodpłatnego przekazywania norm. Jak już wspomniałem wcześniej, pojęcie „sponsor” jest całkowicie nieadekwatne w tej kwestii.

dzali zgodność wyrobu z wymaganiami PN certyfikatem i Znakiem Zgodności z PN. Wówczas świadomość takiej zgodności dociera do konsumenta i daje mu poczucie trafionego wyboru wobec zakupionego produktu/usługi. Dzięki temu podnosi się świadomość co do roli normalizacji, nie tylko wśród producentów/ usługodawców, ale także konsumentów.

Redakcja: Czy Pana zdaniem systemy ubezpieczeń mienia lub życia powinny być w jednoznaczny sposób powiązane z normami technicznymi systemów zabezpieczeń? Jaka w tym zakresie jest, lub mogłaby być, rola PKN? T. Schweitzer: Już kilka lat temu prowadziłem rozmowy z Izbą Ubezpieczycieli, aby wykorzystywali fakt stosowania norm jako korzyść, tzw. wartość dodaną.

Redakcja: Jak Pan Dr Tomasz Schweitzer, jako osoba prywatna, ale z dwudziestoletnim bagażem doświadczeń w dziedzinie normalizacyjnej, chciałby widzieć przyszłość normalizacji w Polsce?

T. Schweitzer: Od 10 lat zabiegam o zmianę statusu PKN. Powinno powstać Stowarzyszenie PKN, niezależne od administracji, non profit, wspomagane przez państwo w zakresie wykonywania zadań publicznych.

Natomiast członkowie KT powinni być bardziej zaangażowani i aktywniej uczestniczyć w pracach KT na poziomie europejskim i światowym, być świadomymi korzyści z normalizacji i roli PKN w tym procesie.

Za spotkanie, wymianę opinii i otwartość dziękują: Włodzimierz Cieślak, Henryk Dąbrowski, Wojciech Dąbrowski, Maksymilian Majerski, Andrzej Tomczak.

Redakcja: Co stoi na przeszkodzie, aby uczynić normy bezpłatnymi i zwiększyć przez to ich znajomość, jak również zachęcić w ten sposób do ich powszechnego stosowania? Czy PKN analizuje wpływ odpłatności za normy na powszechność ich znajomości i stosowania?

Jeśli tak, to jakie są wyniki i jakie prognozy?

T. Schweitzer: Wymienię kolejno zasady normalizacji światowej i europejskiej – nie wolno udostępniać norm za darmo, zgodnie z zasadami członkostwa w ISO, IEC, CEN, CENELEC; zasada sprawiedliwości – kto kupuje normy, uzyskuje dostęp do informacji.

Narzędzia używane np. do montażu systemów bezpieczeństwa nie są za darmo i nikogo to nie dziwi. Zgodnie z naszymi analizami – cena normy nie ma wpływu na wielkość sprzedaży, wpływ na nią ma treść normy.

Poza tym celem PKN nie jest powszechna znajomość Polskich Norm. Nie rozumiem, dlaczego miałbym znać normy np. z zakresu lotnictwa, jeżeli mnie to nie interesuje. Celem działalności normalizacyjnej jest to, aby opracowane Polskie Normy były stosowane, a docelowo aby producenci/usługodawcy potwier3/2017

85

SEC & LAW

Z PORADNIKA ANTYKORUPCYJNEGO CBA Część III Od redakcji (Henryk Dąbrowski): O przypadkach korupcji, przeważnie tych na większą skalę, dowiadujemy się najczęściej z przekazów medialnych. Zastanawiamy się wówczas, jak mogło do nich dojść, jakich zabrakło mechanizmów i procedur zapobiegających opisywanym zjawiskom przestępczym. Później o tym zapominamy, a już rzadko zastanawiamy się nad możliwością ich wystąpienia w naszym najbliższym otoczeniu zawodowym.

Coś na zasadzie, że to, co jest tragiczne, złe, naganne, nas nie dotyczy, u nas nie jest to możliwe.

Dzięki uprzejmości Gabinetu Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego mamy możliwość zapoznania się z przykładami działań korupcyjnych, może nie tak spektakularnych, ale zdarzających się w otaczającej nas rzeczywistości.

Będziemy je Państwu sukcesywnie przedstawiać, cytując niektóre treści wydawnictwa CBA „Rekomendacje postępowań antykorupcyjnych przy udzielaniu zamówień publicznych” (Warszawa 2015).

Wprowadzenie

Zamówienia publiczne są największym w kraju rynkiem, przez który przepływają strumienie finansowe środków budżetowych oraz ogromna część środków unijnych. […]

Centralne Biuro Antykorupcyjne, realizując zadania nałożone przez ustawodawcę, zwraca uwagę na mogące pojawić się nieprawidłowości w wydatkowaniu środków publicznych w toku realizacji zakupu usług lub dostaw, a także procesów inwestycyjnych.

Niniejsze rekomendacje mają na celu przybliżenie procesu udzielania zamówień publicznych oraz udzielenie wsparcia kierownikom jednostek zamawiających w prowadzeniu postępowań o udzielenie zamówień publicznych poprzez wskazanie często pojawiających się nieprawidłowości oraz sposobów 86

zapobiegania im. Opisane przykłady nieprawidłowości oraz sposoby zapobiegania mogą pozytywnie wpłynąć na realizację procesu udzielenia zamówienia publicznego, a tym samym znacznie zwiększyć szanse zamawiającego na zakończenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z pożądanym skutkiem. […]

W celu uniknięcia zagrożeń korupcyjnych mogących pojawić się w toku realizacji inwestycji, mając również na uwadze maksymalne usprawnienie i transparentność podejmowanych procesów decyzyjnych oraz kierując się chęcią wypełnienia funkcji prewencyjnej, Centralne Biuro Antykorupcyjne przedstawia poniżej rekomendacje postępowań oraz niektóre aspekty odpowiedzialności, która jest związana z procesem udzielania zamówień publicznych. […]

SEC&AS

PRAWO NA CO DZIEŃ W procesie przygotowania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego dla inwestycji budowlanych kierownik zamawiającego wraz z podległymi mu służbami powinien znać podstawowe założenia przyszłej inwestycji.

KAZUS

Firma X w krótkim czasie stała się główną firmą wyspecjalizowaną w przygotowywaniu projektów budowy hal sportowych dla jednostek samorządu terytorialnego. Zawsze oferowała dość niską cenę za realizację projektów i w ten sposób wygrywała przetargi. Jednocześnie właściciel firmy X umówił się z szefem firmy przedstawicielskiej producenta technologii uzdatniania wody, iż w projektach realizowanych na potrzeby jednostek samorządu dotyczących budowy basenów będzie określać parametry związane z technologią uzdatniania wody w ten sposób, że spełniać je będzie tylko ten konkretny dostawca.

Zgodnie z tą umową, w projektach znajdowały się zapisy ograniczające konkurencję, bowiem parametry określające wymaganą technologię uzdatniania wody wskazywały na jednego dostawcę. Firma X otrzymywała gratyfikację od przedstawiciela firmy, której technologia była opisana w projekcie. Wyznaczona procentowo kwota, jaka przypadała dla firmy X za wpisanie określonych parametrów, pozwalała nie tylko na składanie ofert zawierających ceny gwarantujące uzyskanie zamówienia na prace projektowe, ale również przysparzała mu dodatkowej korzyści majątkowej. Urzędy prowadzące postępowania na wybór wykonawców basenów w oparciu o przygotowany wcześniej projekt firmy X nie weryfikowały propozycji projektanta.

Zastosowane zapisy SIWZ miały wpływ na wynik postępowania, bowiem w przetargu na wykonawstwo obiektów basenowych odrzucono oferty konkurencyjne, gdyż nie spełniały one warunków określonych w specyfikacji. Podczas kontroli pracownicy merytoryczni zamawiającego nie potrafili odpowiedzieć na pytania, dlaczego tak restrykcyjnie określono parametry techniczne w zakresie technologii uzdatniania wody.

Należy stwierdzić, że tego typu porozumienia wykonawców z osobami mającymi wpływ na przebieg procedury udzielenia zamówienia publicznego, jak np. z projektantami, są niedopuszczalne, a w efekcie ujawnienia takiego porozumienia mogą wpłynąć na poniesienie przez osoby, którym powierzono przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, odpowiedzialności karnej.

Rekomendacje Rekomenduje się, by zlecenia prac projektowych poprzedzić stworzeniem programu funkcjonalno-użytkowego.

3/2017

KAZUS

Zamawiający przeprowadził postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na roboty budowlane w trybie przetargu ograniczonego. Dodatkowo członkowie komisji ustanowili wymogi udziału w postępowaniu eliminujące praktycznie każdą konkurencję. Z tego też powodu, po etapie oceny złożonych przez oferentów wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, zamawiający skierował zaproszenie do złożenia oferty tylko do jednego wykonawcy, informując go, że w wyniku wykluczenia z postępowania wszystkich pozostałych został jedynym zaproszonym do złożenia oferty.

W efekcie tak przeprowadzonego postępowania zamawiający uzyskał ofertę realizacji zamówienia o ok. 20% wyższą, niż mógłby uzyskać na rynku, nawet bez organizowania przetargu. W proces ustalania warunków udziału w postępowaniu włączał się tylko przewodniczący komisji przetargowej.

Reszta składu komisji głosowała zgodnie z jego sugestiami.

Dalsza analiza powiązań personalnych wskazała na związki rodzinne przewodniczącego komisji z właścicielem firmy budowlanej, która otrzymała zlecenie.

NAJWAŻNIEJSZE ZAGROŻENIA, JAKIE POJAWIAJĄ SIĘ NA ETAPIE PROWADZONEGO POSTĘPOWANIA O UDZIELENIE ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO, TO: ■ brak przejrzystości; ■ nadużywanie trybów niekonkurencyjnych; ■ nienależyte wykonywanie powierzonych obowiązków przez pracowników.

Kazus

Zamawiający, jakim była jedna z gmin, zlecił wykonanie projektu na budowę aquaparku. Firma projektowa wykonała wizualizację i projekt według własnego pomysłu, sprawdzonego podczas innych realizacji. Ponieważ gmina nie sprecyzowała wcześniej swoich oczekiwań, projektant przewidział, oprócz części sportowo-relaksacyjnej, również inne usługi w ramach projektowanego obiektu, adaptując swój poprzedni projekt do aktualnie opracowywanego projektu dla gminy. Na skutek przekopiowania rozwiązań z innego projektu i braku szczegółowych założeń ze strony zamawiającego gmina przyjęła projekt, w którym obiekt wykraczał poza obręb działki przeznaczonej na realizację inwestycji, stanowiącej własność gminy.

Wynikiem zaniedbania ze strony zamawiającego w zakresie opracowania szczegółowych założeń do inwestycji była konieczność poniesienia nieplanowanych kosztów związanych z wykupem dodatkowej działki pod inwestycję. W projektach, przedmiarach robót oraz kosztorysach inwestorskich dostrzega się często błędy skutkujące koniecznością ich modyfikacji na późniejszym etapie. Niejednokrotnie wynikają one z niedbałości i nierzetelności firm projektowych.

Jednak zdarzają się przypadki, że pojawiają się celowo w wyniku porozumienia z innymi osobami, często nawet bez wiedzy osób po stronie zamawiającego. Zmowa firmy projektowej z przyszłym wykonawcą, z udziałem lub bez udzia87

SEC & LAW łu osób po stronie zamawiającego, często skutkuje właśnie wyborem tej firmy, która uczestniczy w zmowie. W takich przypadkach oferta wygrywającej firmy tylko pozornie jest najkorzystniejsza, gdyż w wyniku korekty nieprawidłowości w projektach lub kosztorysach, ujawnionych już na etapie

realizacji zadania, ulegają zmianie zakres robót oraz cena realizacji zamówienia.

Błędy projektowe w przedmiarach robót i kosztorysach mogą narazić zamawiającego na dodatkowe koszty oraz zarzut wyboru mniej korzystnej oferty.

Rekomendacje W celu uniknięcia zagrożeń płynących z powyższych nieprawidłowości rekomenduje się, by: 

w umowach dotyczących realizacji prac projektowych, przedmiarów robót, kosztorysów inwestorskich rozważyć wprowadzenie zapisów o surowych karach za nierzetelne sporządzanie dokumentacji, gdy ujawnione błędy skutkują koniecznością ich zmian na etapie organizacji przetargu, zawierania umowy z wykonawcą bądź na etapie realizacji lub odbioru robót;



rozważyć możliwość rozbicia płatności za wykonane projekty na etap odbioru projektu oraz na etap po zakończeniu inwestycji, lub żądać wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy;



zakupione projekty, w miarę możliwości, poddawać dodatkowemu sprawdzeniu przez niezależne osoby lub firmy.

KAZUS

Zamawiający przeprowadził postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na dostawę papieru do drukarek i kserokopiarek w trybie zapytania o cenę.

Skierował zapytanie do wymaganej liczby potencjalnych oferentów, określając dokładnie w SIWZ parametry zamawianego papieru oraz wyznaczając minimalny czas na złożenie oferty. Z uwagi na to, że cechy produktu określone przez zamawiającego były bardzo precyzyjne i nie dopuszczały najmniejszych odstępstw od postawionych wymagań, do końca terminu wyznaczonego do składania ofert zamawiający otrzymał jedynie dwie oferty. W trakcie kontroli ustalono, iż postawione warunki spełniał tylko papier produkowany w dwóch krajach europejskich. Z uwagi na konieczność importu jeden z oferentów zadał pytanie o możliwość wydłużenia terminu składania ofert ze względu na prowadzone negocjacje z producentem.

Zamawiający nie wyraził zgody na przesunięcie tego terminu. Kierownik zamawiającego nie potrafił odpowie-

dzieć kontrolującym na pytanie o powody wprowadzenia do SIWZ zapisów ograniczających konkurencję. Pracownicy merytoryczni, poza stwierdzeniem, że „ten papier jest najlepszy” – nie umieli wytłumaczyć tak specyficznych potrzeb zamawiającego. Dodatkowo pisemne uzasadnienie, przedstawione kontrolującym po kilku dniach, zawierało argument wskazujący, że zamówiony papier powoduje zmniejszenie zapylenia o 10%, co wpływa na konserwację i żywotność sprzętu poligraficznego. Argumentacja ta jednak nie mogła być uwzględniona przez kontrolujących, gdyż parametr „pylenia” nie był przedmiotem oceny spełnienia warunków podczas badania składanych ofert.

Wobec powyższego całe postępowanie musiało być ocenione negatywnie przez kontrolujących, którzy wskazali, iż poprzez postawienie wygórowanych wymagań w zakresie opisu przedmiotu zamówienia w stosunku do potrzeb zamawiający zakupił papier w cenie ok. 25% wyższej od ceny innych dostawców oferujących produkty konkurencyjne.

Rekomendacje W celu uniknięcia tego typu nieprawidłowości rekomenduje się: 

w ybieranie podstawowych trybów udzielania zamówienia publicznego, stosowanie innych trybów musi być uzasadnione koniecznością oraz spełniać przesłanki ustawowe;



o głaszanie informacji o postępowaniach poza obowiązkowymi publikacjami, np. dodatkowo w prasie lub na portalach branżowych.

88

SEC&AS

Ponadczasowe retrospekcje

Dlaczego Enigma została złamana?

Część III

Roman IWANICKI

3/2017

JAK MARIAN REJEWSKI ZŁAMAŁ ENIGMĘ?

Pod koniec lat dwudziestych ubiegłego wieku polski wywiad radiowy zaobserwował w eterze nowy rodzaj depesz przesyłanych w sieciach szyfrowych marynarki wojennej, a potem wojsk lądowych. Depesze szyfrowe zawierały, wydawałoby się, przypadkowe litery.

Badania statystyczne tych depesz, zlecone znanym polskim matematykom, nie dawały żadnych punktów zaczepienia do kryptoanalizy. Kryptolodzy w Biurze Szyfrów podejrzewali, że jest to jakiś rodzaj szyfru maszynowego (wskazywały na to długości przesyłanych depesz). Podejrzewano także, że depesze szyfrowane były przy pomocy Enigmy, której komercyjną wersją dysponowało Biuro Szyfrów. Jednak wszelkie próby rozszyfrowywania tych depesz przy pomocy posiadanej maszyny kończyły się niepowodzeniem.

Kierownictwo Biura Szyfrów, funkcjonującego w strukturze Sztabu Głównego WP, podjęło wówczas strategiczną i jednocześnie nowatorską decyzję. Postanowiono zespół doświadczonych kryptologów wojskowych z Biura Szyfrów wzmocnić przez zatrudnienie cywilów – młodych, ambitnych i dynamicznych matematyków. Zapoznano ich z prostszymi szyframi stosowanymi przez Niemców oraz metodami ich łamania. Ten innowacyjny projekt miał postać kursu kryptologicznego, jaki w 1931 roku Biuro Szyfrów zorganizowało w Poznaniu dla studentów kończących 89

SEC & RETRO/IT edukację na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. Trzech absolwentów tego kursu, Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego, zatrudniono później na cywilnych etatach w Biurze Szyfrów w Warszawie.

Marian Rejewski rozpoczął swą pracę w Biurze Szyfrów w Warszawie we wrześniu 1932 roku. Najpierw wraz z kolegami odczytywał niemieckie depesz kodowe, przechwycone przez polski wojskowy wywiad radiowy. W październiku tego roku zlecono mu zapoznanie się z nowym rodzajem szyfru, jaki był stosowany w niemieckich wojskowych sieciach łączności radiowej. Celem tego zadania, realizowanego na początku w pojedynkę i po godzinach pracy, była analiza zgromadzonych materiałów oraz próba opracowania metody złamania nowego szyfru.

Materiałami wyjściowymi do kryptoanalizy były wydruki depesz zaszyfrowanych przy pomocy Enigmy, jakie polskie stacje nasłuchu radiowego przejmowały każdego dnia, oraz szczegółowe informacje o budowie komercyjnej wersji urządzenia (Enigma D), jakimi dysponowało wówczas Biuro Szyfrów.

Analizy statystyczne nowego niemieckiego szyfru Marian Rejewski rozpoczął wczesną jesienią 1932 roku.

Już na podstawie pierwszych badań stwierdził, że szyfr ten nie jest ani szyfrem podstawieniowym, ani szyfrem przestawieniowym. Miał wyrównaną charakterystykę częstości liter występujących w depeszach szyfrowych.

Badając statystyczne własności tekstów szyfrowych w depeszach pochodzących z jednego dnia, Rejewski doszedł do wniosku, że niektóre z nich musiały zostać zaszyfrowane przy pomocy identycznych ustawień Enigmy. Do dalszych analiz wybierane były takie właśnie „zestawy” depesz zaszyfrowanych przy użyciu identycznych ustawień Enigmy.

Badając dokładniej depesze należące do „zestawów”, zauważył bardzo charakterystyczne związki zachodzące pomiędzy pierwszymi sześcioma literami znajdującymi się w nagłówkach depesz. Potraktował je jako jakiegoś rodzaju depeszowe wskaźniki ustawień. Stwierdził, że jeśli pierwsze litery wskaźników depeszowych były identyczne, to czwarte litery tych wskaźników też były takie same. Podobny związek zachodził między drugimi i piątymi oraz trzecimi i szóstymi literami wskaźników depeszowych.

90

▌Rys. 1. Marian Rejewski w 1932 roku

▌Rys. 2. Dyplom ukończenia studiów

Źródło: https://pl.wikipedia.org

Źródło: https://commons.wikimedia.org

Analizując większą liczbę wskaźników, zauważy, że wypisywane kolejno litery występujące na pozycjach 1 i 4, 2 i 5 oraz 3 i 6 nie występują przypadkowo, ale układają się w cykle o różnej długości. Później okazało się, że cykle te są jakby „odciskiem palca”, identyfikującym kolejność umieszczenia rotorów na osi oraz ich położenie podstawowe. Podejrzewając, że do dalszych analiz Enigmy przydatna będzie teoria permutacji, Rejewski rozwinął jej praktyczne zastosowania (mnożenie, potęgowanie, wyznaczanie permutacji odwrotnej itd.) dla alfabetu 26-literowego.

Gdy pod koniec października 1932 roku Marian Rejewski pokazał szefom z Biura Szyfrów wyniki swoich analiz, uznali, że do ich kontynuacji przydatne będą materiały, jakie Biuro otrzymało w ramach współpracy sojuszniczych armii od wywiadu francuskiego. Warto podkreślić fakt, że na początku badań prace Rejewskiego nad szyfrem przebiegały wyłącznie w oparciu treści przechwyconych depesz, zupełnie bez technicznej znajomości urządzenia. Z zachowanych materiałów wynika jednak, że Biuro Szyfrów dysponowało już wówczas handlową wersją Enigmy oraz materiałami wywiadowczymi na temat jej wojskowej wersji.

Nie udostępniono ich jednak dopiero co zatrudnionemu matematykowi. Kopie dokumentów przekazanych przez wywiad francuski zawierały: podręcznik obsługi Enigmy, w którym były zdjęcia i opisy konstrukcji wojskowej wersji urządzenia, oraz rzeczywisty przykład zaszyfrowania ćwiczebnego tekstu wraz kluczami. Były tam także tabele ustawień Enigmy w okresie dwóch miesięcy 1932 roku. Wsparcie wywiadowcze nadeszło w samą porę.

Przeprowadzone analizy kryptograficzne, dostosowana do potrzeb Enigmy teoria permutacji oraz materiały wywiadowcze pozwoliły Rejewskiemu na ułożenie układu równań permutacyjnych i rozwiązanie go. W rezultacie matematycznie wyliczony został klucz konstrukcyjny Enigmy, czyli jedno z 2,1*10119 (!) możliwych połączeń wewnętrznych, jakie zastosowano w rotorach L, M i R oraz dyskach B i U. Przy okazji okazało się, że połączenia wewnętrzne w dysku U wojSEC&AS

Ponadczasowe retrospekcje skowej Enigmy są takie same, jak w wersji komercyjnej (Enigma D).

Tę właśnie chwilę rozwiązania przez Mariana Rejewskiego układu równań permutacyjnych należy uznać za moment „złamania” Enigmy. W swoich wspomnieniach Marian Rejewski wspomina ten moment w następujący sposób: „Spod mojego ołówka, jak zaczarowane, zaczęły wyskakiwać liczby wyznaczające połączenia”.

Przykład szyfrowania zawarty w instrukcji obsługi Enigmy posłużył do potwierdzenia prawidłowości rozwiązania, a tabele kluczy dostarczyły danych do rozwiązania równań. Tabele kluczy wykorzystano oczywiście również do rozszyfrowania depesz z tamtego okresu.

Pozwoliły na praktyczne zapoznanie się z używanymi formatami telegramów, słownictwem i skrótami oraz przyzwyczajeniami operatorów Enigmy. Szczególnie sposób formułowania rozkazów oraz przesyłane meldunki stanowiły bezcenną, praktyczną wiedzę, tzw. ściągi (ang. cribs), konieczną do opracowania metod codziennego wyznaczania kluczy operacyjnych, jakie stosowano w sieciach łączności szyfrowej Enigmy, czyli do codziennego „łamania” kluczy Enigmy.

PRZEBIEG PRAC KRYPTOANALITYCZNYCH DO WYBUCHU WOJNY

Pod koniec 1932 roku zmiany ustawień podstawowych w Enigmach pracujących w sieciach łączności szyfrowej niemieckich wojsk lądowych wykonywano według następującego schematu: ■ ustawienie kolejność 3 rotorów na osi – z tabel/raz na kwartał, ■ ustawienie zaczepów napędowych na rotorach – z tabel/raz na miesiąc, ■ podłączenie 6 kabelków w centralce wtyczkowej – z tabel/raz na dzień, ■ ustawienie w pozycji podstawowej (zasadniczej) każdego z rotorów – z tabel/raz na dzień, ■ ustawienie depeszowe każdego z rotorów – wybierane indywidualnie/do każdej depeszy.

W trakcie prac kryptoanalitycznych okazało się, że operatorzy Enigm nie wybierają losowych depeszowych ustawień rotorów, co istotnie pomagało kryp-

tologom. Do często używanych ustawień należały wybory: AAA, BBB, ABC lub XYZ albo tworzone z układu klawiatury QWE lub ASD. Po zbudowaniu i sprawdzeniu modelu matematycznego Enigmy przed zespołem kryptologów (do Rejewskiego dołączyli Jerzy Różycki i Henryk Zygalski – koledzy z kursów szyfrowych w Poznaniu) stanęło „klasyczne” zadanie: znaleźć metody wyznaczania okresowo zmienianych ustawień (kluczy) Enigmy oraz sposób bieżącego odczytywania przechwyconych depesz szyfrowych. Pomysły niektórych metod wyznaczania kluczy kryptograficznych zrodziły się już w fazie tworzenia modelu matematycznego. Inne powstały przy rozwiązywaniu konkretnych, cząstkowych problemów pojawiających się przy wyliczaniu poszczególnych kluczy.

W okresie od początku 1933 roku do wybuchu wojny opracowano wiele metod i urządzeń pomocniczych, które umożliwiały bieżące odtwarzanie (łamanie) kluczy szyfrowych. Dobrym przykładem opracowanych wówczas metod i urządzeń jest rejestr cykli i cyklometr, urządzenie zbudowane do stworzenia rejestru cykli.

Istotą utworzenia rejestru cykli była obserwacja Rejewskiego, poczyniona jeszcze na bardzo wstępnym etapie prac analitycznych nad depeszami szyfrowymi Enigmy, że podwójne szyfrowanie liter klucza depeszowego sprawia, iż tworzą one cykliczne struktury, tzw. klasy cykli. Co więcej, okazało się, że powstające klasy cykli nie zależą od zastosowanych połączeń wtyczkowych oraz, co ważniejsze, wskazują stosunkowo nieliczną grupę podstawowych pozycji rotorów, wśród których znajduje się szukane rozwiązanie, tj. tajne, zasadnicze ustawienie pozycji rotorów, przesyłane kurierem w formie tabel. Inaczej mówiąc, wystarczyło wyznaczyć strukturę cyklu, zobaczyć, do której klasy cykli należy, co pozwalało wyznaczyć nieliczną grupę rozwiązań. Aby przyspieszyć prace nad stworzeniem rejestru cykli i zaangażować do nich szerszy krąg osób, kryptolodzy postanowili skatalogować wszystkie cykle, tworząc pełny rejestr cykli.

Ramy niniejszego artykułu nie pozwalają na szczegółowe omówienie innych metod przeznaczonych do wyznaczania kluczy Enigmy, np. metody rusztu, metody

Do utworzenia rejestru zastosowano elektromechaniczne urządzenie, nazwane cyklometrem, skonstruowane przez współpracowników Biura Szyfrów, zatrudnionych w firmie AVA. Opracowanie przy pomocy cyklometru rejestru cykli dla jednej kolejności ustawienia rotorów na osi trwało ok. 2 miesięcy. Należało stworzyć jeszcze 5 takich rejestrów, które zawierały łącznie 105 456 pozycji. Bez pomocy cyklometru zajęłoby to około roku. Jednak teraz ustalenie kolejności rotorów na osi, a także ich pozycji podstawowych zajmowało już tylko ok. 20 minut.

Przybliżony wygląd cyklometru, gdyż nie zachowało się ani urządzenie, ani jego zdjęcie, odtworzony na podstawie wspomnień pracowników Biura Szyfrów, zawiera rys. 3.

3/2017

▌Rys. 3. Cyklometr Źródło: http://www.cryptomuseum.com

91

SEC & RETRO/IT

zegara Różyckiego, płacht Zygalskiego, metody samic itd. Nie jest też możliwy drobiazgowy opis konstrukcji cyklometru oraz polskiej tzw. bomby (kryptologicznej), która stała się pierwowzorem brytyjskiej the bombe.

Warto jednak wyraźnie zaznaczyć, że prawie wszystkie opracowane przez polskich kryptologów w latach 1932–1938 metody odtwarzania kluczy szyfrowych wykorzystywały słabości stosowanych wówczas metod wyboru kluczy depeszowych oraz konstrukcji Enigmy, np. zastosowania dysku zawracającego, co pomagało kryptologom.

Do rozwiązywania układu równań permutacyjnych zespół polskich kryptologów wrócił w listopadzie 1937 roku, kiedy Niemcy zmienili połączenia w dysku zawracającym („U”), uznając być może, że wykorzystanie połączeń zastosowanych w handlowej wersji Enigmy mogło być niebezpieczne dla systemu.

W połowie września 1938 roku w sieciach łączności szyfrowej wykorzystujących Enigmy zmieniono zasady wyboru klucza depeszowego. Od tej pory szyfrant, zamiast korzystać z tabel, dokonywał indywidualnego wyboru dwóch kluczy. Klucz pierwszy stanowiło podstawowe ustawienia rotorów, przy pomocy którego operator dwukrotnie szyfrował swój drugi klucz, tj. klucz depeszowy, stanowiący ustawienia początkowe rotorów, wykorzystywane do zaszyfrowania depe92

szy. Pierwszy wybrany klucz (3 litery) szyfrant umieszczał w postaci jawnej w nagłówku depeszy. Następnie przestawiał rotory Enigmy według pozostałych ustawień zawartych w tabeli, zaś położenia początkowe rotorów dostosował zgodnie z pierwszym wybranym kluczem. Później wybierał drugi klucz depeszowy (3 litery) i dwukrotnie go szyfrował. Do depeszy dopisywał wynik podwójnego szyfrowania (6 liter). Następnie ustawiał położenia rotorów według drugiego wybranego klucza (depeszowego) i rozpoczynał szyfrowanie zasadniczej treści depeszy.

Warto zwrócić uwagę, że wprowadzenie tej na pozór niewielkiej zmiany spowodowało radykalne ograniczenie skuteczności prawie wszystkich opracowanych do tej pory polskich metod kryptoanalizy.

Po prostu dramatycznie zmniejszyła się dzienna liczba depesz, których początki były zaszyfrowane przy pomocy tych samych ustawień.

Jednak i nowy sposób wyboru klucza depeszowego miał swoje słabości. Szybko zaobserwowano, że niektóre depesze pochodzące z jednego dnia mają na początku pojedyncze (samotne) identyczne pary liter. Występowały one na pozycjach 4 i 7, 5 i 8 lub 6 i 9. Pozycje takie nazwano samicami. Jak poprzednio okazało się, że występowanie samic nie zależało od połączeń zastosowanych w centralce i było chaSEC&AS

Ponadczasowe retrospekcje rakterystyczne dla kolejności rotorów na osi oraz ich ustawień początkowych. „Wystarczyło” ponownie skatalogować w rejestrze wszystkie 6*26*26*26=105 456 pozycje i zaznaczyć te, na których występują samice, aby na podstawie takiego rejestru uzyskać informacje o kolejności rotorów i ich pozycji. Trudność polegała jednak na tym, że wyznaczanie kolejności rotorów na podstawie nowego rejestru, przy kilku lub kilkunastu depeszach z samicami należało w jakiś sposób zautomatyzować.

Chodziło o to, aby przy dużej liczbie depesz do odczytu prace takie mogło realizować większe grono osób, które nie posiadały uniwersyteckiego wykształcenia matematycznego. Zadanie to spełniły tzw. płachty Zygalskiego. Ramy niniejszego artykułu nie pozwalają na szczegółowe omówienie tej metody, warto jednak wspomnieć, że w 1939 roku została ona również przekazana brytyjskim kryptologom i była przez nich wykorzystywana.

Korzystając z metody płacht Zygalskiego, Rejewski zauważył, że przy większej liczbie depesz z jednego dnia (70–80) można było wybrać takie, które zawierają identyczne litery samic na pozycjach 4–7, 5–8 i 6–9 z nagłówka depeszy. W zasadzie do dalszych analiz wystarczały 3 dobrze dobrane depesze. Wykorzystując jednocześnie informację o podstawowym ustawieniu rotorów w tych depeszach, podawaną na pozycjach 1–3 nagłówka, możliwe było jednoznaczne i nieco szybsze określenie pozycji rotorów na osi, użytych do szyfrowania.

Pomysł Rejewskiego, zbudowania zestawu bomb, miał też kapitalne znaczenie dla kontynuacji procesu kryptoanalizy Enigmy już w warunkach wojennych.

Jego idea została zaprezentowana kryptologom brytyjskim, a później twórczo rozwinięta przez Alana Turinga. Brytyjskie oraz amerykańskie „bomby” do końca działań wojennych pomagały w wyliczaniu kluczy szyfrowych do Enigm pracujących na wielu frontach, na których walczyli alianci. Za Andrew Hodgesem, autorem biografii Alana Turinga, można śmiało powtórzyć, że polska bomba kryptologiczna „wprowadziła kryptoanalizę w XX wiek”.

Radość w zespole polskich kryptologów nie trwała jednak zbyt długo. 15 grudnia 1938 roku Niemcy wprowadzili do eksploatacji w sieciach szyfrowych dwa dodatkowe rotory, o numerach IV i V. Największym problemem dla kryptoanalityków nie było jednak to, że brakowało wewnętrznych połączeń dwóch nowych rotorów (tę przeszkodę szybko wyeliminowano dzięki ponownemu rozwiązaniu układu równań permutacyjnych), lecz fakt, że 3 rotory, wybierane z 5 będących w dyspozycji operatora, można było teraz umieścić w Enigmie na 60 różnych sposobów (!), a nie na 6, jak poprzednio. Wyprodukowanie amatorskimi metodami 60 kompletów płacht Zygalskiego, po 26 arkuszy w każdym komplecie, stało się praktycznie niewykonalne, podobnie jak zaprojektowanie i wyprodukowanie w krótkim czasie 60 bomb, które umożliwiałaby 3/2017

Aby przyspieszyć i zautomatyzować proces, Rejewski opracował założenia do budowy elektromechanicznego automatu, który, przeszukując za każdym razem od początku całą przestrzeń kluczy, wskazywał ustawienia, które wynikały z charakterystycznego układu samic, znalezionych w dziennym zestawie depesz z nasłuchu. Automat z racji wydawanych odgłosów roboczo i żartobliwie nazwany został bombą. W ciągu 3 miesięcy od zgłoszenia projektu automat taki został wykonany ▌Rys. 4. Polska bomba w warszawskich zakładach AVA. kryptologiczna Bomba składała się z sześciu Źródło: http://www.cryptomuseum.com Enigm napędzanych silnikami elektrycznymi, które, pracując synchronicznie, przechodziły przez wszystkie ustawienia rotorów i zatrzymywały się w chwili znalezienia zadanego schematu samic. Również ten pomysł zastosowania do wyznaczania kluczy kryptograficznych specjalnego urządzenia (bomby) oraz szczegóły jego konstrukcji i działania zostały przekazane kryptologom brytyjskim w przededniu wybuchu II wojny światowej. W krótkim czasie powstało jeszcze 5 dodatkowych bomb, aby zapewnić szybkie poszukiwanie zadanego schematu samic dla każdej z sześciu kolejności ustawienia rotorów na osi.

Zestaw 6 bomb był w stanie w ciągu 2 godzin znaleźć poszukiwane ustawienia.

równoległe poszukiwanie ustawienia rotorów, wynikającego z wyznaczonego schematu samic.

W tak dramatycznej sytuacji, w przededniu wybuchu II wojny światowej, Sztab Główny WP, w strukturach którego funkcjonowało Biuro Szyfrów, podjął decyzję o podzieleniu się z sojusznikami wiedzą na temat złamania Enigmy, a także o przekazaniu im wszystkich metod i konstrukcji urządzeń wykorzystywanych do wyznaczania kluczy umożliwiających czytanie przejmowanych depesz. Dodatkowo przygotowano do przekazania Francuzom i Anglikom dwie repliki wojskowej Enigmy wraz kompletami rotorów, które powstały w Warszawie, w zakładach AVA. Spotkanie z sojusznikami zostało zaplanowane na lipiec 1939 roku. Przebieg spotkania oraz jego wpływ na kontynuację zmagań z szyfrem Enigmy zostanie opisany w IV i ostatniej części opracowania.

mgr inż. Roman Iwanicki Ekspert PISA, członek Zarządu Krajowego Stowarzyszenia Inspektorów Bezpieczeństwa Teleinformatycznego

93

SEC & PRESS

Zapytajmy eksperta ZAPYTAJMY EKSPERTA

Redakcja SEC&AS rozpoczyna cykl spotkań z ekspertami i pracownikami dydaktycznymi Polskiej Izby Systemów Alarmowych, podczas których będziemy starali się uzyskać odpowiedzi na pytania czytelników, poznawać opinie naszych rozmówców w sprawach interesujących branżę zabezpieczeń technicznych, zdobywać komentarze na temat bieżących problemów i wydarzeń występujących i dziejących się bliżej lub dalej naszego codziennego warsztatu pracy. Jednym słowem: będziemy spisywać to, o czym fachowcy często rozmawiają w swoim zamkniętym gronie, ale już niekoniecznie przed audytorium czy mikrofonem.

A może uda się wywołać innych specjalistów do dyskusji i polemiki? Czas pokaże. W przekonaniu kreślącego te słowa warto rozmawiać, warto dzielić się swoimi doświadczeniami, warto poznawać, co inni mają do powiedzenia. Jeżeli jestem w błędzie, to za jakiś czas otwarcie to wyznam.

94

SEC&AS

ZAPYTAJMY EKSPERTA Dlaczego firmy branży zabezpieczeń nie wyrażają zainteresowania przyjęciem zamówienia na wykonanie systemu sygnalizacji włamania i napadu w stopniu 4. zabezpieczenia?

Z inż. Maksymilianem Majerskim, ekspertem PISA w zakresie bezpieczeństwa, z numerem certyfikatu 001, pracownikiem dydaktycznym Ośrodka Szkoleniowego PISA, rozmawia Henryk Dąbrowski.

Henryk Dąbrowski: Nie będę udawał przed czytelnikami, że się nie znamy, bo byłoby to trochę sztuczne.

Proponuję, abyśmy zwracali się do sobie tak, jak na co dzień, po imieniu. Może zacznę od przedstawienia problemu jednego z dyrektorów, odpowiedzialnego za bezpieczeństwo przedsiębiorstwa ważnego dla gospodarki naszego kraju. Od pewnego czasu jest bezradny w przekonywaniu swojego przełożonego do zastosowania racjonalnych rozwiązań przy wyborze koncepcji modernizacji zabezpieczeń technicznych newralgicznych obiektów. Jego przełożony, niebędący znawcą zaleceń normatywnych i wymagań prawnych dla systemów alarmowych, kieruje się ambicją zastosowania najwyższego z możliwych stopni zabezpieczenia technicznego. Kieruje się przy tym wyłącznie wiedzą, że 4. stopień zabezpieczenia jest najlepszy i daje największe gwarancje bezpieczeństwa. Dyrektor twierdzi, że jest to raczej niemożliwe albo przynajmniej trudne do zrealizowania. Maks, co mam mu odpowiedzieć, aby miał szansę przekonać swego szefa? A może dyrektor nie ma racji, może jest to realne, a spełnienie życzeń szefa – możliwe do zrealizowania? Co o tym myślisz?

Maksymilian Majerski: Najpierw może powiem, że stopień 4. wg polskiej normy jest charakteryzowany jako stopień systemu dla obiektu, gdzie zabezpieczenie jest ważniejsze od wszelkich innych czynników, czyli można sobie wyobrazić, że również od czynnika finansowego. Jest to pewnego rodzaju raj dla wykonawcy usługi zabezpieczenia, bo teoretycznie w ogóle nie powinien być ograniczony finansami.

Nakłady na tego typu system powinny być właściwie dowolne. No, ale teraz druga sprawa. Tego typu system jest wprost opisany w normie, jako taki, który, praktycznie rzecz biorąc, powinien być odporny na działania przestępców, którzy nie tylko doskonale się znają na systemach zabezpieczeń, ale wręcz mogą dysponować jego dokumentacją podwykonawczą.

Czyli jest to najwyższa klasa systemu. Moim zdaniem tego typu systemy powinny być przeznaczone dla obiektów specjalnych, typu jakieś tajne bazy, centra komputerowe, elektrownie jądrowe. Tam, gdzie mogą powstać ogromne szkody dla gospodarki regionu, a nawet całego kraju.

Wracając do pytania, zrealizowanie zabezpieczenia w stopniu 4. jest możliwe tylko w części, niestety.

3/2017

▌ Maksymilian Majerski

W całości praktycznie nie, chyba żeby w tymże systemie nie było zastosowanych czujek wykrywania ruchu. Największym problemem właśnie jest fakt, że wymagania dla czujek wykrywania ruchu stopnia 4. zawierają konieczność posiadania tak zwanego zdalnego autotestu. Zdalny autotest polega na tym, że będąc gdziekolwiek, posługując się np. smartfonem lub klawiaturą systemu alarmowego, jesteśmy w stanie przesłać sygnał do obiektu i ten sygnał powinien uruchomić nam testowanie czujki w taki sposób, abyśmy dostali z powrotem sygnał alarmowy z tej czujki. Jednym słowem: testujemy czujkę tak, jakby ona naprawdę wykrywała intruza.

H.D.: A gdybym chciał wykonać taki autotest, jak to praktycznie wygląda? Gdzie ja się znajduję z tym urządzeniem mobilnym?

M.M.: Z tym urządzeniem możesz się znajdować gdziekolwiek np. w Stanach Zjednoczonych. To już jest inne zagadnienie. Połączenie pomiędzy urządzeniem mobilnym a systemem alarmowym jest dzisiaj opanowane i z tym nie ma problemu. Akurat normy tego nie regulują. Stopień 4. zabezpieczenia nie ma z tym nic wspólnego. Chciałem tylko uzmysłowić, 95

SEC & PRESS że człowiek, który decyduje o zdalnym autoteście, może znajdować się w jakimkolwiek miejscu. Oczywiście system musi to zrealizować. Jeżeli jest to np. smartfon, to mamy odpowiednią aplikację, używamy tej aplikacji, która m.in. po wprowadzeniu specjalnego kodu łączy nas z systemem alarmowym.

W systemie alarmowym z kolei wprowadzamy następny kod, który jest kodem tego systemu alarmowego, wchodzimy w menu systemu alarmowego, wybieramy funkcję autotest czujki, np. w pomieszczeniu przechowywania jakichś wartości. Nasza centrala alarmowa generuje odpowiedni sygnał na swoim wyjściu, to wyjście musi być oczywiście połączone z czujką. Już na etapie projektowania trzeba to przewidzieć i na etapie instalowania to zrobić.

Czujka dostaje na odpowiednie wejście sygnał, że ma dokonać autotestu zdalnego, podczas gdy osoba testująca jest gdzieś daleko.

Dam może przykład autotestu, który był realizowany w zaawansowanych technicznie czujkach sejsmicznych najlepszych producentów. Czujka, wyposażona w generator sygnału, dostaje sygnał na swój zacisk.

Generator sygnału jest połączony z nadajnikiem testowym. Nadajnik testowy jest zainstalowany w pobliżu czujki na podłożu obiektu, który ma być chroniony przez tę czujkę, np. sejfu. Nadajnik jest zamontowany na sejfie, pod tą czujką, nie bezpośrednio na niej. Nadajnik otrzymuje z generatora w czujce sygnał autotestu zdalnego i generuje w sejfie drgania, czyli generuje to, co czujka ma wykryć.

Jest to naturalne sprawdzenie czujki. Takie drgania mogłyby powstać w wyniku ataku przestępcy. Oczywiście są one bardzo słabe, ale nadajnik jest na tyle blisko czujki, że powinna ona to wykryć. W wyniku zdalnego autotestu czujka zwraca nam sygnał alarmowy, np. do smartfona, czyli tam, gdzie inicjujemy autotest i w ten sposób sprawdzamy całość systemu dla tej czujki. Zauważ, Henryku, że poprzez zdalny autotest mamy sprawdzenie wszystkich elementów czujki: przetwornika drgań mechanicznych na sygnał elektryczny, układu elektronicznego czujki i układu wyjściowego czujki oraz połączeń i współpracy czujki z pozostałymi częściami systemu alarmowego. Tym samym, będąc gdzieś na zewnątrz obiektu, masz gwarancję, że ten system działa naprawdę, w sposób rzeczywisty. To jest możliwe w przypadku czujek sejsmicznych.

W przypadku czujek wykrywania ruchu niestety mamy problem. Najczęściej czujki wykrywania ruchu wykorzystują czujki pasywne podczerwieni, które wykrywają ruch jakiegoś obiektu o temperaturze różnej od temperatury otoczenia. Czyli, podchodząc analogicznie jak do tej czujki sejsmicznej, dla której musiało się pojawić drganie, które czujka powinna wykryć – w przypadku czujki wykrywania ruchu musi pojawić się ruch czegoś, co ma temperaturę różną od temperatury otoczenia. Jak na razie producenci nie wymyślili niczego takiego. To musiałby być jakiś 96

przedmiot o temperaturze różnej od otoczenia o kilka stopni, nie tak dużo, bo czujka musi wykryć od 2,5 do 4 stopni różnicy temperatur. Zastosowanie czegoś o temperaturze różnej o 2,5 stopnia nie jest wcale takie łatwe. Na dodatek to coś powinno ruszyć się przed czujką, tak aby sprawdzić okienko czujki, pyrosensor, układ elektroniczny, układ wyjściowy, połączenie czujki i współpracę czujki z systemem alarmowym, a także w wyniku pozytywnego autotestu przekazać sygnał alarmu.

Chcę podkreślić, że normy również wymagają lokalnego autotestu. Lokalny autotest to jest rzecz opanowana przez producentów. Raz na dobę, wg normy, czujka sama się testuje, począwszy od testu sygnałów z pyrosensora (w laboratorium powoduje się zwarcie zacisków pyrosensora). W odpowiedzi czujka powinna zasygnalizować uszkodzenie.

Generalnie rzecz biorąc, lokalny autotest sprawdza wszystkie elementy czujki, oczywiście z wyjątkiem okienka, i jeżeli wynik autotestu jest prawidłowy, to nie ma żadnego sygnału. Natomiast jeśli w czujce coś źle działa, to otrzymujemy sygnał uszkodzenia, czyli lokalny autotest generuje nam sygnał uszkodzenia, jeżeli jest zły wynik. Natomiast zdalny autotest generuje nam sygnał alarmu, jeśli jest dobry wynik.

Jeśli wynik jest nieprawidłowy, czujka w przypadku zdalnego autotestu powinna wygenerować sygnał uszkodzenia.

H.D.: Czy jest to jedyny problem dla osiągnięcia stopnia 4. zabezpieczenia?

M.M.: Praktycznie jest więcej problemów, bo i na przykład zasilacze muszą mieć specjalne obudowy, gdzie wiercenie wiertłem o średnicy równej lub większej niż 4 mm powinno wygenerować sygnał sabotażu.

Zasilacz oderwany od ściany na odległość 5 mm powinien zasygnalizować stan sabotażu pomimo włożenia cienkiej blachy pomiędzy ścianę a obudowę zasilacza.

H.D.: Są takie zasilacze?

M.M.: Ja nie znam. Nie widziałem, żeby ktoś je oferował. Natomiast, teoretycznie rzecz biorąc, można sobie wyobrazić wykonanie takiego zasilacza. Miałem kiedyś taką sytuację, że klient sobie zażyczył, żeby zasilacze centralne były chronione w stopniu 4. Ale dał nam do dyspozycji potężne pomieszczenie żelazo-betonowe z drzwiami antywłamaniowymi i to pomieszczenie stało się obudową. Wiercenie w tym pomieszczeniu wyposażonym w czujki sejsmiczne wiertłem 4 mm spokojnie generowało sygnał alarmu, obojętnie w którym miejscu. Czyli całe pomieszczenie było obudową dla wszystkich zasilaczy. Moim zdaniem, jeśli chodzi o obudowy, to spełnione zostały wymagania normy dla wszystkich zasilaczy tam się znajdujących.

SEC&AS

ZAPYTAJMY EKSPERTA H.D.: Rozumiem, że nie zdarzyło się w twojej pracy zawodowej, żebyś wydał poświadczenie zgodności wykonania systemu w stopniu 4.?

M.M.: Nie zdarzyło się i, powiem szczerze, nie spotkałem się, żeby ktoś wymagał tego stopnia. Moim zdaniem, jeżeli ktoś naprawdę chciałby wymagać takiego poziomu zabezpieczenia, to powinien wyraźnie określić, dla jakich części systemu. Dla czujek wykrywania ruchu nie ma na razie takiej możliwości.

Choć jest jeden z producentów, który się chwali, że jego czujki mają zdalny autotest, czyli to, o czym mówiłem wcześniej.

H.D.: Polski producent?

M.M.: Nie, zagraniczny producent. Jeden z najbardziej znanych i szanowanych na polskim rynku. Natomiast on nie informuje, że czujka ma stopień 4. Podaje tylko, że czujka ma zdalny autotest. Problem w tym, że ten zdalny autotest polega na podaniu sygnału na wejście i otrzymaniu z powrotem sygnału alarmowego. Tyle tylko, że nie wiadomo, co tam jest sprawdzane, bo na pewno nie ma żadnego poruszającego się elementu o innej temperaturze, który by przetestował okienko czujki i pyrosensor. Jest taka sama akcja, jak w przypadku wymagań w normie, czyli podajemy sygnał zdalnego autotestu i otrzymujemy sygnał alarmowy.

Tyle tylko że nie wiemy, co tak naprawdę w środku jest testowane. Równie dobrze może być testowany tylko sam układ wyjściowy i układ przekaźnika.

Zdalny autotest to jest wymaganie normatywne, ale opisane w normie bardzo enigmatycznie. To, co zrobił ten producent, moim zdaniem nie jest spełnieniem wymagań określonych w normie.

H.D.: Bardzo wysokie wymagania, trudne do spełnienia, ale jak wiem, to Ty też jesteś bardzo wymagający.

Przypominam sobie, to było chyba w 2010 roku, kiedy na jednej z konferencji zadałem Tobie pytanie, czy podpisałbyś się pod deklaracją zgodności na wykonanie systemu alarmowego włamania i napadu w klasie SA-3, który ogólnie opisywał w swoim wystąpieniu przedstawiciel jednego z banków. Odpowiedziałeś, że nie podpisałbyś się pod takim oświadczeniem, nie dałbyś gwarancji, że ten system został wykonany w klasie SA-3. Już wówczas miałeś bardzo wysokie wymagania.

Dlaczego uważałeś, że ten system nie spełniał wymagań dla klasy SA-3?

M.M.: Problem polegał nie na moich wysokich wymaganiach, tylko na bardzo dyskusyjnych zapisach w ówczesnej normie. Otóż w tamtej normie, która dzieliła systemy na klasy, było dla systemów klasy SA-2, SA-3 i SA-4 wymaganie nierealne do spełnienia.

Chodziło o to, że czujki miały wykrywać np. obecność człowieka. Większość czujek stosowanych w prawie wszystkich systemach posiada zdolność wykrywa3/2017

nia ruchu, prawda? Tym czasem czujki wykrywania ruchu nie wykrywają obecności. Człowiek może być obecny w strefie działania czujki i jeśli się nie rusza, to czujka nie wykryje jego obecności. Mieliśmy wówczas ewidentny konflikt z zapisami normatywnymi.

Owszem, są czujki obecności, tak się nazywają, które stosowane są głównie w automatyce, gdzie każdy najdrobniejszy ruch jest wykrywany. Ale mimo wszystko jest to ruch, a nie sama obecność. Faktycznie, te czujki są tak niesamowicie czułe, bo chodzi tu o to, żeby wyłączyć ogrzewanie, klimatyzację, kiedy nikogo nie ma w pomieszczeniu, ale kompletnie nie nadają się do systemów zabezpieczeń.

H.D.: Chyba się z Tobą nie zgodzę, bo ktoś mi opowiadał, że są takie czujki, które nie tylko wykrywają ruch, ale rozpoznają również intruza.

M.M.: No nie, właśnie ta norma dalej w tym samym punkcie żądała, żeby wykryć obecność osób niepowołanych w nadzorowanym obiekcie. No więc skąd czujka ma wiedzieć, czy ta osoba jest powołana, czy niepowołana, a na dodatek tylko w dozorowanym obiekcie? Gdyby obiekt nie był dozorowany, to w zasadzie można by powiedzieć, że czujka może nic nie wykrywać. Jednym słowem: było to kompletnie nierealne wymaganie. Notabene ja nie chciałbym krzywdzić tych normotwórców z początku lat 90., bo oni i tak zrobili, co się dało w tamtych czasach zrobić, natomiast nie mieli doświadczenia. Pisali te normy jakimś popularnym językiem, co jest bardzo niebezpieczne. Norma musi być precyzyjna. To jest jednak kawałek prawa pewnego rodzaju, dlatego język musi być bardzo jasny i precyzyjny.

H.D.: Wszyscy się uczymy, ci, którzy tworzą normy, także. Poprzez nowe doświadczenia, poprzez praktykę dojrzewają do nowych zapisów rozwiązań. Ale czasami są sytuacje w życiu, trudne do wyjaśnienia nawet dla profesjonalistów. Ktoś mi opowiadał, że do zabezpieczonego wysokiej jakości czujkami pomieszczenia wchodzi osoba, wywołując reakcję czujki, i wzbudza alarm. Do tego samego pomieszczenia, w tych samych warunkach minutę później wchodzi inna osoba i czujka nie reaguje na tę osobę. Było to zdarzenie, które zaniepokoiło wszystkich. Powtarzano te same czynności kilkakrotnie, już w formie eksperymentu. Wchodzi osoba, jest reakcja, wchodzi druga osoba, nie ma reakcji. Wezwano specjalistów, żeby odnieśli się do tego problemu. Znasz takie przypadki?

M.M.: Dokładnie taki przypadek mieliśmy w naszej firmie. Kierownik obiektu wywoływał alarmy, wchodząc do pomieszczenia, natomiast pani, która była bardzo drobnej budowy – kompletnie nie. Czujki były dobrej jakości, odległości pomiędzy wejściem a czujką nie były zbyt duże. W każdym razie pani potrafiła przejść przez część tego pomieszczenia w tę i z powrotem, 97

SEC & PRESS nie wywołując żadnej reakcji czujki. Nasi serwisanci, którzy przyjechali na wezwanie i stwierdzili naocznie, że faktycznie tak się dzieje, że nie jest to jakiś wymysł użytkowników tego systemu, wpadli na bardzo dobry pomysł. Mianowicie przesunęli czujkę mniej więcej o 1 cm, dzięki czemu sektory wykrywania były skierowane już w inne miejsca. Okazało się, że miało to bardzo istotne znaczenie. W sytuacji pierwotnej pani na tle tego samego fragmentu ściany nie była w tym akurat ubraniu wykrywana. Po przesunięci czujki okazało się, że zaczęła reagować. Mówiąc szczerze, rzecz do tej pory jest tajemnicza, natomiast z czymś takim można się spotkać i warto brać to pod uwagę.

H.D.: Może właśnie ta pani nie była intruzem?

M.M.: O, to by było idealne. (śmiech) Ona faktycznie mogłaby być pożądaną osobą, nie była osobą niepowołaną.

H.D.: A może nie każda czujka wysokiej klasy spełnia wymagania w każdych warunkach?

M.M.: Mnie się wydaje, że każde urządzenie ma jakieś swoje problemy. To jest tak naprawdę skomplikowana sprawa, zrobić czujkę, która wykrywa odpowiednie zjawisko fizyczne w każdych warunkach. Mogą się zdarzyć takie warunki, gdzie dane urządzenie w jakiś sposób może mieć mniejszą czułość bądź całkowicie, że tak powiem, zawieść. Najważniejsze, żeby takie sytuacje trafiały się jak najrzadziej. Jeżeli na kilkadziesiąt tysięcy czujek zamontowanych w chronionym obiekcie zdarzy się taki jeden przypadek, to naprawdę nie ma sensu robić rabanu u producenta.

H.D.: Z tego, co mówisz, wnioskuję – nie wiem, czy tak jest w praktyce – że do określonych warunków trzeba dokonywać doboru odpowiednich czujek. Nie można ich kupić w pakiecie o tym samym symbolu 100 i do każdego pomieszczenia tę samą czujkę zastosować.

M.M.: Zdecydowanie tak, tutaj się zgodzę, i chciałbym wręcz zaapelować, aby projektanci, którzy decydują o doborze urządzeń, wzięli to sobie mocno pod uwagę. Mnie na przykład najbardziej zastanawia lekkomyślne szafowanie czujkami dualnymi. Otóż na rynku są różne czujki dualne. Niestety, są i takie bardzo proste, gdzie obie czujki składające się na czujkę dualną muszą przekroczyć próg alarmowy, żeby czujka jako całość dała sygnał alarmowy, który będzie skuteczny.

Natomiast te czujki, powiem szczerze, są łatwe do oszukania, ponieważ poruszając się ruchem równoległym do czujki, czujka podczerwieni bardzo dobrze nas wykrywa, natomiast minimalnie zakłócamy np. czujkę mikrofalową, więc nie zostaje spełniony warunek, by zostały przekroczone oba progi alarmowe i czujka nie reaguje. Przez to, że takie czujki istnieją, to między innymi normy obronne wykluczyły je całko98

wicie z dopuszczania w stosowaniu w systemach zabezpieczeń obiektów wojskowych. Natomiast w dzisiejszych czasach na rynku są bardzo zaawansowane czujki dualne, które nie wymagają przekroczenia obu progów alarmowych równocześnie. Wystarczy, że jedna z czujek sygnalizuje sygnał bardzo niski, daleko od progu alarmowego, ale charakterystyczny dla poruszającego się człowieka, którego wzór czujka ma zapisany w pamięci, a druga część czujki sygnalizuje odpowiednio wysoki sygnał, przekraczający ten próg alarmowy, i czujka generuje sygnał alarmu. W związku z tym czujki dualne w tej technologii, takiej „rozmytej logice”, gdzie nie ma tylko progowego zadziałania, są bardzo skuteczne w wykrywaniu ruchu. Natomiast niektórzy projektanci uważają, że tam, gdzie jest obiekt wysokiego ryzyka, trzeba obowiązkowo zastosować czujki dualne, ale nie patrzą, jakie to są czujki dualne. Ponieważ czujka dualna jest droższa od czujki pojedynczej, to uważają, że ona jest na pewno lepsza. Czujka dualna została wymyślona po to, aby być odporną na zakłócenia atmosferyczne. Zmiana ciepła zakłóca czujkę podczerwieni, a nie zakłóca czujki mikrofalowej, dlatego czujka o dwóch torach detekcji, mikrofalowym i podczerwieni, nie będzie reagowała na zmiany cieplne lub światła, które mogą zakłócić tylko czujkę podczerwieni. Te czujki się wzajemnie kontrolują.

H.D.: Twoja wiedza wynika z praktyki, doświadczeń czy też z uważnej lektury norm?

M.M.: Z praktyki, doświadczeń, ale i uważnej lektury norm. Jest świetna norma, a właściwie nie norma, a specyfikacja techniczna, przetłumaczona sumptem PISA (PKN CLC-TS 50131-7), która zawiera mnóstwo uwag dotyczących stosowania praktycznie wszystkich dostępnych na rynku czujek wewnętrznych. Warto sobie to poczytać, to jest świetny dokument zarówno dla tych, którzy zaczynają pracę z zabezpieczeniami, jak i dla tych, którzy już są w nią zaangażowani. W ten sposób można sobie poukładać wszystko, poprzypominać np. czego można żądać, jeśli się jest inwestorem, co należy uwzględnić w swoim projekcie, jeśli się jest wykonawcą.

H.D.: Gdybym nawet włożył maksymalny wysiłek w lekturę i zrozumienie norm i specyfikacji, to prawdopodobnie, jeśli przyszłoby mi wykonać zadanie projektowe, popełniłbym masę błędów. Czyli rozumiem, że muszę przejść jeszcze etapy doświadczeń, popełnić dziesiątki błędów, żeby umiejętnie stosować zalecenia normatywne?

M.M.: Mnie się wydaje, że jeżeli ktoś korzysta ze szkoleń branżowych, kursów, które oferuje m.in. PISA, to będzie miał podstawy do tego, żeby nie robić błędów w projektowaniu systemów zabezpieczeń.

Jeśli ktoś przejdzie zarówno kurs instalatorów, jak SEC&AS

ZAPYTAJMY EKSPERTA i kurs projektowania, to naprawdę może pokusić się o projektowanie systemów zabezpieczeń do wszystkich stopni.

H.D.: Czy sądzisz, że jeżeli to, co mówiłeś, przekażę znajomemu dyrektorowi, od którego problemów rozpoczęliśmy naszą rozmowę, to będzie on w stanie przekonać swojego przełożonego o bezcelowym wspinaniu się na najwyższe wzgórze wymagań stopnia 4.?

M.M.: Ja bym jeszcze dodał przy okazji tego stopnia 4., że tam są również bardzo ambitne wymagania dla central alarmowych. Te centrale muszą wykrywać wszelkie modyfikacje, zakłócenia czy próby podrobienia sygnału transmitowanego w systemie alarmowym. Czyli pomiędzy klawiaturami, czujkami, w każdym punkcie. Większość central alarmowych stosowanych na polskim rynku to centrale stałoprądowe, gdzie od czujki do modułu rozszerzeń jest transmisja stałoprądowa, która jest bardzo prosta do oszukania przez potencjalnego przestępcę. Natomiast w stopniu 4. jest to niedopuszczalne. Central spełniających te najwyższe wymagania jest na rynku bardzo mało i są z reguły bardzo drogie. Powiem nawet, że z reguły nawet nikt się nimi nie interesuje.

Występują w niemieckich systemach VDS, w Polsce rzadko kto jest stosuje. Notabene, nasza stara norma też wymagała tego typu central w systemach klasy SA-4.

Wracając do tego stopnia 4., to jeżeli nie zabezpieczamy obiektu niesamowicie ważnego dla obronności czy gospodarki kraju, to nie ma co się wysilać. Zresztą obiekty wojskowe podlegają wymogom własnych norm obronnych. Powiem szczerze, że jestem rozczarowany normami obronnymi, jeśli chodzi o wymagania dla central alarmowych, bo praktycznie, jeśli chodzi o obiekty największego ryzyka, są niższe, niż były w tej starej normie.

H.D.: Przynajmniej raz w miesiącu albo częściej zdarzają się rozmówcy, potencjalni zamawiający usługi zabezpieczenia technicznego, którzy kończą rozmowę prostym pytaniem: „Ile to będzie kosztować?”. Tłumaczę, że to zależy od wielu czynników i warunków, że nie ma dwóch takich samych systemów, że to produkt niepowtarzalny, szyty na miarę. Niewiele daje to tłumaczenie, bo pada jeszcze ostatnie pytanie: „Ale tak mniej więcej?”.

M.M.: Przypuszczam, z czego ta dociekliwość wynika.

Są na rynku firmy, które sprzedają gotowe produkty, identyczne systemy, w zestawach, łącznie z usługą montażu. Systemy takie same, tyle tylko że obiekty, domy, w których są instalowane, już takie same nie są. Systemy zunifikowane, zakupione hurtowo od producenta, a dzięki temu niedrogie. Mają jeszcze jedną ważną cechę – już dawno rozpracowane przez zawodowego intruza. Kupujący takie systemy 3/2017

ma jednak trochę szczęścia – w Polsce przestępców technicznych jest jak na lekarstwo.

Natomiast wracając do twojego pytania, na pewno na chybił trafił nie powinno się przekazywać informacji o żadnej cenie. Pod naciskiem klienta czasem mi się coś zdarzało powiedzieć, ale potem gorzko żałowałem, bo zazwyczaj okazywało się, że zapomniałem jeszcze o tym i o tym, i o tym. Człowiek często pamięta najważniejsze elementy, ale żeby system działał, musi być jeszcze mnóstwo różnych, towarzyszących czynników. Szczególnie w dzisiejszych czasach, gdy mamy systemy sieciowe IP. Tu jest potrzebnych mnóstwo urządzeń sieciowych, okablowanie, czasami światłowodowe. Bardzo trudno jest to tak ad hoc oszacować.

Tak przy okazji, jak już mówimy o sprawach ekonomicznych, o cenach, to powiem szczerze, że bardzo mnie martwi praktyka niektórych firm dystrybutorskich. Otóż te firmy dają czasem niezłe upusty instalatorom na kupowane przez nich urządzenia. Jest jakaś polityka upustów. To jest bardzo dobre, bo instalator powinien mieć rezerwę finansową na serwis gwarancyjny, na zorganizowanie zakupu, ewentualnie na wymianę takiego urządzenia, no po prostu na obsługę tego zakupu i zainstalowania całego zestawu urządzeń w danym systemie. Natomiast coraz częściej bywa tak, że informacje o cenach dla instalatorów pozyskują inwestorzy, którzy potem żądają od wykonawców stosowania dokładnie tych cen, które uzyskał instalator po upuście. Chciałem poruszyć ten problem przy okazji naszej rozmowy, bo jest on żywotny, tak myślę, dla każdej firmy instalacyjnej.

H.D.: Zanim zaczęliśmy rozmowę, wskazałeś mi jeszcze inny problem, związany z uzyskiwaniem certyfikatu bądź deklaracji zgodności.

M.M.: Głównie chodzi mi o czujki stopnia 3., czujki dualne. Zauważyłem, że jest na rynku kilku producentów – a przynajmniej było do niedawna, bo może ich już nie ma – którzy twierdzili, że ich czujki dualne mają wykrywanie zamaskowania dla jednej technologii, np. dla podczerwieni. Nie wiem, czy ci producenci posiadali wiedzę, że czujka dualna stopnia 3. ma obowiązek wykrywania zamaskowania każdej z technologii, czyli podczerwieni, ale też mikrofal.

Jeżeli zatem producent podaje w informacjach technicznych, że czujka wykrywa zamaskowanie okna podczerwieni, i jednocześnie informuje, że czujka ma stopień 3. zabezpieczenia, to coś tutaj zdecydowanie nie pasuje. Chyba że czujka ma mimo wszystko wykrywanie zasłonięcia mikrofal, a producent zapomniał z jakichś względów o tym napisać. W takiej sytuacji byłoby wszystko w porządku, bo powiem szczerze, że fizycznie nie sprawdzałem właściwości tak promowanej czujki.

Z ciekawości natomiast przetestowałem czujki, które stosuję w firmie. Ich producent zaznaczył tylko właściwość wykrywania zamaskowania przez okienko 99

SEC & PRESS podczerwieni. Sprawdziłem, czy zakrycie falowodu mikrofalowego czujka też zasygnalizuje. No i zasygnalizowała. Być może inni producenci też mają wszystko zgodnie z normą, tylko szkoda, że o tym nie piszą.

Odbiorcy tych urządzeń powinni mieć pełną jasność i świadomość, że obie technologie są tak skonstruowane, że wykrywają ich zamaskowanie. Bo jeżeli nie, to instalator, który w dobrej wierze zakupił czujkę opisaną w prospekcie jako stopnia 3., może potem odpowiadać przed audytorem lub inwestorem za to, że w rzeczywistości zamaskowanie jest wykrywane tylko przez jedną technologię.

H.D.: No właśnie, wchodzimy w problem przejęcia odpowiedzialności za skuteczne działanie urządzenia. W przypadku czujki przejęcia tego zobowiązania i odpowiedzialności od producenta tego urządzenia, który nie zawsze informuje o wszystkich jego cechach i właściwościach albo czasami wprowadza w błąd.

M.M.: Nie jestem prawnikiem, nie wiem, w jakiej sytuacji byłby instalator, gdyby został oskarżony o niedotrzymanie zobowiązań, bo np. zobowiązał się do wykonania systemu stopnia 3. Gdyby miał wystawiony przez producenta urządzenia certyfikat lub deklarację zgodności, a mimo wszystko urządzenie nie spełniałoby wymagań, to wydaje mi się, że jego wina byłaby nieznaczna albo żadna. Przecież on nie ma laboratorium, żeby weryfikować obietnice producenta. To jest rzeczywiście trochę smutne, że niektórzy producenci podają w swoich prospektach właściwości i parametry urządzeń, które w praktyce nie potwierdzają się.

Mam nadzieję, że jest to coraz rzadsza praktyka, ale znamy takie przypadki z przeszłości. Pamiętam, jak kilka lat temu na potrzeby postępowania przetargowego zmieniano (zawyżano) parametry kamery w kartach katalogowych, tak aby spełniała wymagania zamawiającego.

H.D.: Od 16 lat jesteś pracownikiem dydaktycznym Ośrodka Szkoleniowego PISA. Masz za sobą ponad tysiąc godzin wykładów, znasz albo Ciebie zna ponad pięć tysięcy absolwentów kursów zawodowych. Powiedz, jakie są najczęściej stawiane przez słuchaczy pytania wykraczające poza programy wykładów, co ich najbardziej interesuje, czego od Ciebie oczekują.

M.M.: Są dwa obszary tych pytań. Pierwszy jest związany z treściami wykładów, na które odpowiadam w trakcie wykładu lub w przerwach. Dotyczą spraw szczegółowych, np. mam w swojej pracy taki obowiązek, takie zadanie... Jak bym to zrobił albo jak rozwiązał dany problem. To są kwestie szczegółowe, nie pamiętam większości z nich, bo dotyczą często naprawdę drobnych spraw, ale istotnych dla danego słuchacza. Druga grupa pytań, zadawanych najczęściej po wykładach, dotyczy także spraw bardzo istotnych, np. zgodności systemów z normami.

100

H.D.: Wtrącę się na moment, bo to mi nie daje spokoju.

Mówisz o zgodności systemów czy o zgodności urządzeń? Bardzo często czytam, że ktoś ma zainstalować system alarmowy. Ja jestem taki jakiś wrażliwy na to określenie, bo wydaje mi się, że systemu się nie instaluje. Instaluje się urządzenia systemu...

M.M.: Dla mnie osobiście „zainstalowanie systemu” oznacza, że zostały zainstalowane instalacje przewodowe, czyli okablowanie, że zostały zainstalowane wszystkie urządzenia, co wcale nie musi oznaczać, że system działa. Został zainstalowany, ale niekoniecznie działa. Dopiero po uruchomieniu system jest całkowicie wykonany. Natomiast popularnie używa się określenia, że system jest zainstalowany, także w sytuacji, gdy już wszystko jest prawidłowo działające. Nie jest to żaden błąd. Precyzyjniej mówiąc, jest tak, że jak coś zostało zainstalowane, to zostało wykonane, ale niekoniecznie całkowicie.

H.D.: Przepraszam, przerwałem wypowiedź o drugiej grupie pytań słuchaczy kursów.

M.M.: Jeśli chodzi o tę drugą grupę, to, tak jak mówiłem, pytania z dziedziny normalizacji, często w kwestiach będących skutkiem nieprecyzyjności tłumaczenia norm europejskich. Dam przykład. W specyfikacji technicznej używany jest zwrot „zaleca się”. Skoro się zaleca, to nie oznacza, że tak należy postępować, to żaden obowiązek. Może ta specyfikacja, a słyszałem takie opinie, jest kompletnie nieobowiązująca. No bo jak się coś zaleca, to można tego nie wykonywać. Podobne opinie słyszałem na temat tłumaczenia słowa „test” na słowo „badanie”. Faktycznie, sformułowanie tego punktu w normie brzmi, jakby było dedykowane laboratorium badawczemu, podczas gdy tu chodzi o to, że człowiek sobie sam podczas testu krokowego sprawdzi, czy czujka działa. Takie bardzo ambitne polskie odpowiedniki w normie często prowadzą na manowce. Mój syn, absolwent filologii angielskiej, napisał na ten temat po angielsku pracę dyplomową.

Tłumaczył wiele norm i przytoczył mnóstwo takich dyskusyjnych przykładów. W swojej pracy zawarł takie pytanie: „Czy stosować się do nomenklatury powszechnie przyjętej, czy do tego, co wymaga Polski Komitet Normalizacyjny?”. Mamy np. powszechnie przyjęte słowo „centrala alarmowa”. Wszyscy wiedzą, co to jest za urządzenie, od dziesiątek lat stosowane, a w języku angielskim to Control and Indicating Equipment. Skrót CIE jest kompletnie niezrozumiały dla szeregowego instalatora. Czyli wg normy mamy urządzenie sterująco-obrazujące, a nie centralę alarmową. To się nie przyjmie, nie ma cudów, choć faktem jest, że jest to bliższe prawdy, bo faktycznie dzisiejsza centrala alarmowa to nie jest pojedyncze urządzenie, jak w latach 80., gdzie wszystko było w centrali, wszystkie wskaźniki, manipulatory, cała obsługa centrali była w jednym pudełku, a z niego wychodziły tylko kable.

SEC&AS

ZAPYTAJMY EKSPERTA W dzisiejszych czasach mamy centrale rozbudowane, mamy moduły rozszerzeń, ekspandery, klawiatury obsługowe. To wszystko składało się na starą centralę. Więc nazwa urządzenia sterująco-obrazujące jest faktycznie słuszna, tylko kompletnie niestosowana w praktyce.

H.D.: Wiesz, Maks, że nie mam wykształcenia technicznego, jestem humanistą i zawsze korci mnie, aby wtrącić wątek humanistyczny, nawet w odniesieniu do zagadnień czysto technicznych. Mnie się tak wydaje, że systemy alarmowe mają swoją duszę. Nawet pokusiłbym się, żeby pokazać, gdzie ta dusza ma swoje miejsce. Czy Twoim zdaniem moje myślenie jest poprawne, czy systemy alarmowe mogą mieć duszę?

M.M.: Powiem szczerze, że to bardzo trudne pytanie.

Dla mnie, jako inżyniera, czyli człowieka niewierzącego za bardzo w zjawiska nadprzyrodzone, to jest bardzo trudne pytanie. Ale generalnie rzecz biorąc, jest coś takiego. Masz, Henryku, intuicję. Duszę mają te systemy, w które swoją duszę włoży projektant i jednocześnie wykonawca systemu. Chodzi mi o to, że niektórzy potrafią zrobić takie systemy, które wykorzystują możliwości zastosowanych urządzeń na poziomie ponadprzeciętnym, niezwykłym wręcz, a niektórzy przy tych samych urządzeniach stworzą zwykły, prosty system. Niestety, znane są przypadki, kiedy instalatorzy pozostawiają system na oprogramowaniu fabrycznym, nie uwzględniając charakterystyki obiektu, nakazującej podział systemu na strefy, dopisania do poszczególnych stref właściwych czujek itd. Tylko to, co producent przewidział w takim wstępnym oprogramowaniu. Ale niektórzy potrafią o wiele więcej. Ostatnio nasz instalator zrobił coś takiego. Zaczęliśmy stosować klawiatury obsługowe ciekłokrystaliczne pewnego polskiego producenta.

Takie o dużych gabarytach, podobne do tabletu, nie z przyciskami, tylko z wyświetlaczem na ekranie. Stosujemy je od kilku miesięcy, ale nigdy nie mieliśmy czasu się z nimi bardziej zaznajomić. Nasz instalator, który był, że tak powiem, bardziej ambitny, poczytał sobie co trzeba i okazało się, że te klawiatury mogą wyświetlać obrazy z kamer, oczywiście kamer IP. Chodzi o to, że nawet jeśli w naszym systemie wysiądzie nam monitor czy wysiądzie nam rejestrator, to nadal na tej klawiaturze tego producenta można wyświetlać obrazy z poszczególnych kamer. Oczywiście w małym obrazku, ale są. Wtedy ten system, moim zdaniem, zaczyna mieć tę duszę.

zaprzyjaźnione firmy naszych wspólnych kolegów znad morza i z Ursynowa też mają wielu utalentowanych artystów. Widziałem ich realizacje i działanie systemów. Powiem tyle, że robią wrażenie.

H.D.: Nie będziemy więc o nich mówić, niech sami sobie znajdą miejsce na łamach, to żaden dla nich problem. I żeby ten wątek humanistyczny zakończyć, to chcę powiedzieć, że znalazłem miejsce nie tylko dla duszy, ale i serca systemów. Jest takie urządzenie, które można określić sercem. Centrala alarmowa. Czy to jest serce systemu?

M.M.: No tak, to jest serce systemu. Tym bardziej że serce systemu, tak jak u człowieka, jest w pewnym sensie niewidoczne. Chodzi mi o to, że w dzisiejszych czasach centrala alarmowa jest urządzeniem typu czarna skrzynka. Inaczej niż w latach 80., gdy musiała być widoczna, ponieważ na niej były wszystkie wskaźniki i manipulatory, musiał być zagwarantowany do niej dostęp. Dziś podłączamy odpowiednie przewody, zamykamy i jeśli się kontaktujemy z tym urządzeniem, to przez klawiatury, które mogą być kawał drogi od centrali. Więc to też jest coś takiego jak serce, bez tego urządzenia system nie żyje. Choć powiem, że można sobie wyobrazić bardzo prymitywny system alarmowy, bez centrali alarmowej, tylko czujka i sygnalizator. Oczywiście ten system będzie wył za każdym razem, jak ktoś wejdzie, bo w tym układzie nie ma możliwości jego wyłączenia. Natomiast system bez czujki albo bez przycisku nie istnieje. Ja twierdzę, że najważniejsze w systemach alarmowych są czujki, ponieważ bez czujek nie da się wykryć intruza. Sama centrala z sygnalizatorem nic mi nie da, sama czujka z sygnalizatorem – może.

H.D.: Maks, nikt w to nie uwierzy, ale rozmawiamy ze sobą ponad godzinę, godzina lekcyjna minęła dwadzieścia minut temu. Zróbmy przerwę, bo już przygotowuje się do zajęć kolejny wykładowca. Będzie wprawdzie czekał dwa miesiące, ale trudno. Taki jest cykl wydawniczy.

Zdradzę na koniec coś, o czym sam nie chcesz mówić, czego sam nie lubisz eksponować. Wiem, że lubisz dzielić się swoją wiedzą i swoim doświadczeniem. Masz satysfakcję, gdy ktoś z tego korzysta, gdy dzięki temu unika błędów i doskonali efekty swojej pracy. Taka postawa może i nie ma wiele wspólnego z interesem ekonomicznym, ale taki jesteś. I za to Tobie bardzo dziękujemy.

H.D.: Bardzo dziękuję, że dałeś się wciągnąć w ten wątek. To znaczy, że w naszej branży zabezpieczeń technicznych można też być artystą. Znasz wielu takich artystów?

M.M.: W naszej firmie jest ze trzech, co najmniej. W innych firmach też. Nie będę wymieniał nazw, ale np.

3/2017

101

SEC & LIFE

Podwójne życie Jax

Fot. Anna Hołub

Postanowiła publikować pod pseudonimem, bo obawiała się reakcji czytelników. Niesłusznie, jak okazało się już po wydaniu jej debiutanckiej powieści – „Dziedzictwo von Becków”.

Dziś ma na swoim koncie sześć książek i grono wiernych fanów, którzy zasypują wydawnictwo pytaniami o kolejne jej premiery.

Z pisarką Joanną Jax rozmawia Anna Seweryn.

102

Anna Seweryn: Zacznę nieco przewrotnie... Często wyobrażamy sobie pisarzy jako wycofanych ze świata, odrealnionych outsiderów, nasuwa mi się więc pytanie banalne, ale chyba wiele wyjaśniające i ciekawe dla czytelników. Czy spotkałaś się z jakimiś obiegowymi prawdami na temat zawodu/profesji pisarza, które nie mają w Twoim wypadku nic wspólnego z rzeczywistością?

z widokiem na las i cisza przerywana niekiedy świergotem ptactwa. Zapewne jest to model idealny. Ja w międzyczasie muszę ogarnąć dziesiątki spraw, nie mówiąc o tym, że mam widok na niebo, z uwagi na okna strychowe, a i tak z reguły patrzę w ekran laptopa. Nie jestem także outsiderem ani wycofanym człowiekiem. Jednak gdy już zagłębię się w powieść, mam wielką ochotę na coś, co nazywa się „świętym spokojem”. Niestety, moje tworzenie przerywane jest dość często. Telefony, maile i inne procesy twórcze.

Nauczyłam się pracować w takim chaosie, momentalnie potrafię przestawić swój umysł na inne tory, by po chwili powrócić tam, gdzie byłam, ale zapewne nie jest to powszechne wśród pisarzy. Może kiedyś będzie inaczej, na razie moja rzeczywistość twórcza jest daleka od stanu idealnego. Na przykład teraz: na przemian odpowiadam na pytania do wywiadu, pomagam w redakcji pracy magisterskiej, nanoszę poprawki redakcyjne do jednej z moich powieści, pomagam synowi w angielskim i piszę powieść.

Joanna Jax: Ja również tak sobie wyobrażałam tę profesję. Oprócz tego dębowe biurko, duże okno

A.S.: Sporo tego. Człowiek orkiestra... I tu dochodzimy do wątku, który z pewnością może zainteresować czySEC&AS

KRONIKA TOWARZYSKA Fot. Anna Hołub

telników czasopisma o profilu technicznym. Nie pracujesz tylko na etacie pisarskim, a właściwie tych etatów masz kilka. Czym zawodowo zajmuje się Joanna Jax? J.J.: Aktualnie mam jeden etat, bo niestety doba ma tylko 24 godziny. Okazało się, że pisarz nie tylko zajmuje się pisaniem, ale ma także sporo innych zajęć.

Bardzo przyjemnych zresztą, jak chociażby spotkania autorskie. Etatowo pracuję w korporacji bankowej, zajmuję się leasingiem. Głównie samochodów. Lubię swoją pracę, chociaż nie ukrywam, że pisanie powieści sprawia mi większą przyjemność. Być może nadejdzie taki dzień, że będzie to moje wiodące zajęcie. Życzę sobie tego z całego serca.

A.S.: Musisz być bardzo zorganizowanym człowiek, bo od Twojego debiutu, „Dziedzictwa von Becków”, które ukazało się w lipcu 2014 roku, niedługo miną trzy lata, a Ty w tym czasie opublikowałaś łącznie... zawrotną liczbę jakichś 3 tys. stron. Jak w Twoim wypadku przebiega proces twórczy (wybacz, pewnie słyszałaś to pytanie milion razy, ale to naprawdę ciekawe)? Rozpisujesz sobie plan wydarzeń i systematycznie go realizujesz czy może dajesz się ponieść fabule i nigdy nie wiesz, gdzie zaprowadzą Cię Twoi bohaterowie?

J.J.: Z tą organizacją naprawdę bywa różnie. Jestem tylko człowiekiem i mam swoje słabości, a czasami po prostu nic mi się nie chce. Wiem także, że powinnam robić masę innych rzeczy, a ich nie robię. Albo robię je zbyt rzadko. Na przykład aktywność fizyczna u mnie kuleje, co dobre nie jest. Nie oglądam też telewizji.

I jestem bałaganiarą. Zatem nie ma nic za darmo i intensywne pisanie odbywa się kosztem innych spraw.

Co do samego tworzenia zaś – najważniejszy jest pomysł i główni bohaterowie. Ów pomysł bierze się nagle, niekiedy pod wpływem drobiazgu: tytułu w gazecie, zdjęcia, fragmentu filmu. Zaś bohaterowie są nakre3/2017

śleni w moich myślach dość dokładnie. Po prostu ich widzę oczami wyobraźni. Wzrost, wagę, włosy, oczy, jak się poruszają, jaki mają tembr głosu, a nawet widzę ich miny, gdy się uśmiechają albo gdy są przybici. Nie zapisuję tego na papierze, jedynie na dysku twardym swojego mózgu. I gdy już mam nakreślone postaci w swoim umyśle, piszę ich życiorysy. Także w głowie.

Nawet jeśli w powieści nie są znane pewne szczegóły z życia moich bohaterów, one gdzieś istnieją na owym twardym dysku. Te drobiazgi, zapewne zbyt nudne, by je opisywać czytelnikom, są mi niezbędne, bym mogła potem swoich bohaterów prowadzić przez fabułę powieści. A ta pisze się sama. Wyświetlam w głowie film i opowiadam o nim odbiorcom. Dlatego jestem typem pisarza gawędziarza. Ważna jest dla mnie sama historia i emocje towarzyszące moim bohaterom, nie udziwniam języka, nie stosuję ekwilibrystyki słownej.

Chcę, aby czytelnik nie tylko oglądał w wyobraźni ten wymyślony przeze mnie scenariusz, ale żeby w nim uczestniczył. Krótko mówiąc, przeżył przygody, których w życiu codziennym nie przeżywa. Nie znam także zakończenia swoich powieści i celowo tego nie planuję, ponieważ pisanie to także przygoda dla mnie, jako autora, i sama jestem ciekawa, dokąd zaprowadzi mnie moja wyobraźnia. A jakaż to byłaby frajda, gdybym znała zakończenie? Mimo że pracuję bez konspektu, nie gubię się. Pewnie dlatego, że czytam wielokrotnie to, co napisałam i wówczas jestem w stanie wyłapać ewentualne nieścisłości czy błędy fabularne.

Wbrew pozorom moje techniczne studia bardzo mi pomagają w logicznej konstrukcji powieści. Kiedyś, dawno temu, przeczytałam obszerny artykuł – Jak napisać bestseller? Gdybym trzymała się wskazówek tam zawartych, zapewne nie tylko nie napisałabym bestselleru, ale w ogóle niczego. Być może porady tam opisane sprawdzają się u innych, u mnie nie mają racji bytu. Fabuła w moich powieściach zależy od tak wielu czynników danego dnia, że każdy plan wziąłby w łeb.

103

SEC & LIFE Fot. Anna Hołub

mocny, a był on osnuty na autentycznej biografii. No i ostatnio Walter von Lossow [bohater najnowszej sagi J.J.: Zemsta i przebaczenie – przyp. red.] „ożył” na tablicy nagrobnej, której zdjęcie podesłała jedna z fanek, choć wymyśliłaś tę postać…

A po co mam potem czuć frustrację, że złamałam zasady, które sama sobie nakreśliłam? Zatem nie mam konspektu, nie mam planu na papierze i w moim przypadku efekty są na tyle dobre, że czytelnicy polubili moje opowieści. Szkoda mi czasu i energii na coś, co i tak finalnie wyląduje w koszu. Natomiast, mówiłam to już w którymś wywiadzie, bohaterowie nie plączą się po fabule wbrew mojej woli. Niektórzy twórcy twierdzą, że ich bohaterowie zaczynają żyć własnym życiem. Hm... nie do końca w to wierzę. To przecież wytwory wyobraźni autora, a nie demoniczne postaci wkradające się w nasze umysły. To ja, jako pisarz, decyduję zawsze i na każdym etapie powieści, co zrobią, jak się poczują, a wreszcie czy w ogóle dotrwają do końca historii.

A.S.: Miłośnicy Twoich powieści podkreślają, że ogromnym ich walorem jest precyzyjnie nakreślone tło historyczne, gdzie „wszystko się zgadza”. Sama, redagując jedną z Twoich książek, przez dwie godziny szukałam w Internecie postaci pewnego radzieckiego aparatczyka, który okazał się wytworem Twojej wyobraźni. Innym razem sugerowałam, że pewien wątek obozowy jest za

J.J.: To oznacza, że piszę sugestywnie. Niemniej jednak w moich powieściach fakty przeplatają się z fikcją.

Tło historyczne jest oczywiście prawdziwe i staram się robić tzw. research dość skrupulatnie. Z naciskiem na staram się, ponieważ jestem tylko człowiekiem i nie wykluczam, że mogą pojawić się jakieś drobne błędy czy nieścisłości. Zresztą pod tym względem moja pani redaktor jest nieugięta i w kwestiach, których sama nie może zweryfikować, muszę podać źródło swojej wiedzy. Zdarza mi się także czytać lub oglądać jakiś dokumentalny materiał i czyjaś historia w którymś fragmencie mnie zainspiruje. To właśnie te wątki, paradoksalnie, bywają uznawane za najmniej wiarygodne, ale jak widać, to prawdziwe życie pisze najdziwniejsze scenariusze. Na spotkaniach autorskich bardzo często opowiadam, co jest fikcją, a co miało miejsce w rzeczywistości lub na czyjej historii się wzorowałam.

Ponieważ stos napisanych przeze mnie powieści wciąż rośnie, jak również tych książek dokumentalnych, które przeczytałam, zastanawiam się bardzo poważnie nad utrwaleniem tych moich inspiracji, na przykład w formie nagrań. Może audio, może też wizją. Obawiam się, że pamięć jest ulotna i te ciekawe historie mogą mi po prostu umknąć. Jeśli chodzi o przykłady, to w Piętnie von Becków kwestia odpowiedzialności banków szwajcarskich za przywłaszczenie mienia ofiar Holocaustu jest oparta na faktach, jak również cały przebieg działań zbrojnych podczas rewolucji kubańskiej i porwanie czterech samolotów przez palestyńskich terrorystów w Długiej drodze do domu.

W Zemście i przebaczeniu zaś Igor Łyszkin, wcielający się w rolę niemieckiego oficera, miał swój pierwowzór w rzeczywistości, jak również przewożenie przez kobiety z ruchu oporu gotówki wypłacanej z banków III Rzeszy do Generalnej Guberni. Oczywiście to tylko kilka przykładów.

A.S.: Bycie pisarzem współcześnie trochę przypomina chyba czasy międzywojnia, ale nie mam tu na myśli kawiarnianych bachanaliów, tylko swoistą potrzebę kreowania wizerunku pisarza. Jednak tylko trochę, bo ta sfera aktywności paraliterackiej przeniosła się w dzisiejszych czasach w obszar Internetu. Słyszałam nawet, że podobno żeby móc współcześnie nazwać się pisarzem, trzeba mieć przynajmniej jednego psychofana. (śmiech) J.J.: Myślę, że pisarze, podobnie jak aktorzy czy piosenkarze, stają się celebrytami. A wtedy muszą wykreować swój wizerunek na potrzeby mediów. Bycie sobą jest ostatnio niemodne i nie budzi niczyjego zainteresowania. Sprzedaż książek to też biznes, rów-

104

SEC&AS

KRONIKA TOWARZYSKA nież dla autora, jednak myślę, że w tym przypadku sam wizerunek nie wystarczy, bo to ma krótkie nogi.

Może udać się raz, może dwa, potem nikt już się nie nabierze. Psychofani? Nie sądzę. Może w przypadku autorów tworzących dla nastolatków tak, ale dojrzały i wyrobiony czytelnik po prostu czyta. I jest wymagający, bo przy takiej liczbie pozycji, jakie pojawiają się na rynku, nie da się zbyć byle czym. Nawet literatura pop musi trafić w odpowiedni target i zaoferować to, co akurat jest nośne i potrzebne. Tak więc nie demonizowałabym. Ani psychofani, ani wygładzony wizerunek nie pomogą, jeśli ludziom nie spodoba się styl czy sama historia. Natomiast w literaturze, podobnie jak w innych dziedzinach sztuki, funkcjonuje snobizm.

Ktoś ważny napisze, że jakaś książka czy obraz jest „dziełem wybitnym”, i wtedy wstyd się przyznać, że nam kompletnie nie odpowiada.

pewnie niezła komedia obyczajowa. Przyszedł jednak czas podsumowań, bo gościnne łamy SEC&AS mogą nie znieść naszego gadulstwa. Gdybyś miała napisać encyklopedyczną notkę na temat Twojej twórczości, stylu, gatunku, głównych problemów, jak by ona brzmiała?

A.S.: Często rozmawiamy, zwykle pomiędzy czynnościami rodem z koła gospodyń wiejskich, a nie wielkiej literatury. (śmiech) Z tych konwersacji powstałaby

Dziękuję bardzo za kolejną ciekawą rozmowę i w napięciu czekam na IV tom Zemsty i przebaczenia, który ukaże się już we wrześniu.

3/2017

J.J.: Autorka powieści z tłem historycznym. Nie byłabym w stanie określić gatunku, ponieważ w moich powieściach można znaleźć i romans, i odrobinę sensacji, a nawet elementy powieści przygodowej. Nawet księgarze mają problem z określeniem rodzaju moich książek, ponieważ za każdym razem stawiają je na innych półkach. I nie martwi mnie to, nigdzie nie jest powiedziane, że książki powinny być jednorodne pod względem gatunkowym. Co do stylu zaś: jest on zawsze niezmienny – gawędziarski. Najważniejsze jest dla mnie opowiedzenie jakiejś ciekawej historii.

105

SEC & LIFE

Porozmawiajmy

o rugby D

zień 7 kwietnia 1823 roku, Rugby – robotnicze miasteczko w Anglii. Podczas szkolnych rozgrywek w piłkę nożną mimo zapalczywości obu drużyn utrzymywał się wynik remisowy. Nikt nie spodziewał się, że ten mecz zostanie później potraktowany jako historyczny moment. Otóż William Webb Ellis chwycił piłkę i przebiegł z nią na drugą stronę boiska, kładąc ją w bramce. Oczywiście punkt ten nie został uznany, rozgorzała dyskusja na temat złamania etyki sportowej przez niesfornego ucznia.

Wydarzenie to stało się jednak symbolicznym początkiem gry o nazwie „rugby” i upamiętniono je pomnikiem przed szkołą.

Do Polski rugby trafiło po zakończeniu I wojny światowej, wraz z repatriantami i misją wojskową z Francji. Pierwsza polska drużyna – założona przez Francuza Louisa Amblart’a – Orzeł Biały, rozegrała w 1922 roku pierwszy mecz z udziałem publiczności. To widowisko sportowe uzyskało bardzo przychylne opinie w prasie. W tym czasie zaczęto tworzyć drużyny, głównie przy jednostkach wojskowych czy szkołach wychowania fizycznego, które rozgrywały między sobą spotkania towarzyskie – mistrzostw Polski jeszcze nie organizowano. Na arenie międzynarodowej reprezentacja Polski pojawiła się dopiero w 1924 roku, kiedy to rozegrała mecze z dwoma drużynami reprezentującymi Rumunię (Propables – 0:46 i Possibles – 0:17). Niestety, europejski kryzys okresu międzywojnia, a także wycofywanie się francuskiej misji wojskowej z Polski wpłynęły niekorzystnie na dalszy rozwój tej pięknej dyscypliny w naszym kraju.

Około 1930 roku przestały funkcjonować ostatnie drużyny rugby w Polsce.

106

Odrodzenie nastąpiło dopiero w 1954 roku, kiedy powstała pierwsza sekcja rugby, w Katowicach, a w 1956 roku trzej entuzjaści „owalnej piłki” – Andrzej Karpiński, Wojciech Wojdyłło, Wojciech Giełżyński – zwołali Ogólnokrajowy Zjazd Zwolenników Rugby, wraz z którym rozpoczął się okres odbudowy polskiego rugby.

Najbardziej znani rugbiści

Przedstawiamy ranking najbardziej znanych polityków, aktorów i sportowców, którzy w młodości grali w rugby. Niektóre nazwiska was zaskoczą.

■ André the Giant, właśc. André René Roussimoff, francuski zapaśnik, wrestler (Grenoble) ■ Bill Clinton, 42. prezydent USA (Oxford) ■ Boris Karloff, właśc. William Henry Pratt, aktor, niezapomniany odtwórca roli Frankensteina, współzałożyciel Southern California Rugby Football Union (Enfield, Uppingham) ■ Che Guevara, właśc. Ernesto Rafael Guevara de la Serna, argentyński rewolucjonista, pisarz (San Isadoro) ■ Chris Farley, amerykański aktor komediowy (Marquette) ■ Daniel Wroughton Craig, brytyjski aktor, znany m.in. z roli Jamesa Bonda (Hoylake RFC) ■ Eric Liddell, mistrz olimpijski z 1924 roku na 400 metrów (reprezentacja Szkocji, Edinburgh University) ■ George W. Bush, 43. prezydent USA (Phillips Academy, Yale) ■ Gordon Brown, premier Wielkiej Brytanii (Kirkcaldy High School) SEC&AS

NIE TYLKO PRACĄ CZŁOWIEK ŻYJE Idi Amin Dada Oumee, właśc. Idi Awo-Ongo Angoo, żołnierz brytyjski, dyktator Ugandy (Kings African Rifle, Kampala) ■ Jacques Chirac, prezydent i premier Francji (Brive) ■ Jacques Rogge, przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (reprezentacja Belgii, Gent Rugby Football Club) ■ James David Graham Niven, aktor brytyjski, zdobywca Oscara za Osobne stoliki (Sandhurst) ■ James Joyce, pisarz irlandzki, autor m.in. Ulissesa (Belvedere Dublin) ■ Jason Joseph Connery, aktor brytyjski, syn Seana (Minneapolis) ■ Javier Ángel Encinas Bardem, hiszpański aktor, zdobywca Oscara za To nie jest kraj dla starych ludzi (reprezentacja Hiszpanii U16, U18, U21, Madryt RFC) ■ John Ronald Reuel Tolkien, angielski pisarz i filozof, autor m.in. Władcy pierścieni (Exeter Rugby XV Oxford) ■ José Cura, argentyński śpiewak operowy, muzyk, kompozytor i dyrygent (Rosário) ■ Kris Kristofferson, amerykański aktor i piosenkarz country (Pomona College, Claremont Colleges RFC, Merton College Oxford) ■ Książę Edward, właśc. Edward Antony Richard Louis, hrabia Wessex (XV Jesus College, Cambridge) ■ Książę Harry, właśc. Henry Charles Albert David, Jego Królewska Wysokość Książę Henryk z Walii (Eton) ■ Książę William, właśc. William Arthur Philip Louis, Jego Królewska Wysokość Książę Cambridge, hrabia Strathearn, baron Carrickfergus, brytyjski następca tronu (Eton) ■ Matthew Pinsent, czterokrotny mistrz olimpijski w wioślarstwie: 1992, 1996, 2000, 2004 (Henley, Eton) ■ Peter Mark Andrew Phillips, członek brytyjskiej rodziny królewskiej, syn księżniczki Anny i Marka Phillipsa, najstarszy wnuk królowej Elżbiety II (Exeter University) ■ Raymond Chandler, pisarz amerykański, autor powieści kryminalnych (Dulwich College) ■ Richard Burton, właśc. Richard Walter Jenkins jr., walijski aktor, znany m.in. z filmu Kleopatra (Taibach, Talbot, RAF) ■ Russell Crowe, australijski aktor, zdobywca Oscara za Gladiatora (South Sydney Rabbitohs – National Rugby League) ■ Sir Arthur Ignatius Conan Doyle, szkocki pisarz, twórca postaci Sherlocka Holmesa (Stonyhurst) ■ Sir Edmund Hillary, pierwszy zdobywca Mount Everestu (Auckland Grammar School) ■ Sir Pelham Grenville Wodehouse, angielski pisarz i satyryk (Dulwich College Londyn) ■ Sir Winston Leonard Spencer Churchill, premier Zjednoczonego Królestwa, laureat literackiej Nagrody Nobla (Sandhurst Royal Military College) ■

3/2017

William „Billy” Oliver Campbell, amerykański aktor telewizyjny, teatralny i filmowy (Virginia RFC) ■ Yoshirō Mori, premier Japonii, prezydent Japońskiej Federacji Rugby (Uniwersytet Waseda, Tokyo) ■

Znani POLSCY RUGBIŚCI:

Henryk Gut, prezydent Miasta Siedlce, Wojewoda Siedlecki (AZS AWF Warszawa) ■ Henryk Niedziółka, przewodniczący Rady Miasta Siedlce (Mazovia Mińsk Mazowiecki, AZS AWF Warszawa, Budowlani Lublin, WFS Siedlce, VIS Siedlce, MOSiR Siedlce) ■ Jerzy Bińczycki, aktor teatralny i filmowy, niezapomniana rola Bogumiła Niechcica w Nocach i dniach (Juvenia Kraków) ■ Józef Kuropieska, generał broni, dowódca WOW, poseł na Sejm (Oficerska Szkoła Piechoty Warszawa) ■ Kazimierz Laskowski, szermierz, akademicki wicemistrz świata 1924, brązowy medalista IO 1928 (Szkoła Podchorążych Warszawa, Pentajlon Poznań, AZS Warszawa) ■ Krzysztof Brymora, wiceburmistrz Sochaczewa (Hurlstone Selective High School, Uniwersytet Nowej Południowej Walii Sydney, Orkan Sochaczew) ■ Krzysztof Czetwertyński, właśc. Krzysztof Stanisław Lionel Świętopełk-Czetwertyński, książę, wg genealogii Grocholskiego, zawodowy gracz rugby, członek kadry narodowej Kanady ■ Michał Bidas, prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki, wiceprezydent Gdańska (TWF Gdańsk, Lechia Gdańsk, Lotnik Warszawa) ■ Piotr Osiecki, burmistrz Sochaczewa, wicestarosta powiatu sochaczewskiego (reprezentant Polski, Orkan Sochaczew, AZS AWF Warszawa, Czarni Bytom, Morez, Avignon, US La Ponte, RC Pontoise) ■ Stanisław Kowalczyk, Przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej w Sokołowie Podlaskim (OMR Technikum Budowy Okrętów Gdańsk, AZS Gdańsk, Lechia Gdańsk) ■ Stanisław Urban, wioślarz, brązowy medalista IO 1932 (AZS Warszawa) ■ Stefan Czetwertyński, właśc. Stefan Świętopełek-Czetwertyński, książę (Frogs Warszawa) ■ Tadeusz Wołek, wiceminister w Ministerstwie Sprawiedliwości (reprezentant Polski, Juvenia Kraków, Mazovia Mińsk Mazowiecki) ■ Władysław Dobrowolski, lekkoatleta, szermierz, brązowy medalista IO 1932 w szabli (Szkoła Oficerska Bydgoszcz, Harcerski Klub Sportowy Bydgoszcz, Pentajlon Poznań) ■ Władysław Komar, mistrz olimpijski 1972 w pchnięciu kulą, bokser, dziesięcioboista, aktor (Lechia Gdańsk) ■

Źródło: Polski Związek Rugby

107

SEC & LIFE Urodzony 25 czerwca 1969 r.

Zawodnik rugby w drużynach: Orkan Sochaczew, AZS AWF Warszawa, Biało-Czarni Nowy Sącz, Skra Warszawa Był piłkarzem Czarnych Dęblin i Mazowsza Stężyca W 2015 roku pełnił funkcję prezesa, a obecnie wiceprezesa Polskiego Związku Rugby Wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego Wykładowca Collegium Civitas Współautor książki Gliniarz Z wykształcenia prawnik Doktor nauk wojskowych w specjalności zarządzanie bezpieczeństwem Specjalista w zakresie terroryzmu międzynarodowego i jego zwalczania Niezależny ekspert Sekcji ds. Zapobiegania Terroryzmowi Rady Bezpieczeństwa ONZ Dyrektor Centrum Badań nad Terroryzmem Collegium Civitas Były zastępca dyrektora Departamentu Bezpieczeństwa Pozamilitarnego Biura Bezpieczeństwa Narodowego Kierownik Instytutu Analizy Informacji Collegium Civitas

Katarzyna Dąbrowska: Jakie były początki wielkiej przygody z rugby, bo zacząłeś chyba dość późno uprawiać tę dyscyplinę?

Krzysztof Liedel: Sport towarzyszył mi od najmłodszych lat, w postaci gry w piłkę nożną czy uprawiania taekwondo WTF. Istotnym czynnikiem jest tu wpływ mojego ojca, Stanisława, który grał w hokeja w warszawskiej Legii i był mistrzem Śląska w szachach. Moja przygoda z rugby zaczęła się jednak nie od mojej fascynacji tą dyscypliną, ale od pasji mojego brata, Mariusza. Wciągnął mnie w treningi jako zawodnik sekcji rugby AZS AWF Warszawa, gdzie poznałem wielu zawodników i specyfikę tej gry i… uległem takiej samej fascynacji. Do tego stopnia, że niedługo po rozpoczęciu służby w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie stworzyliśmy wraz z kolegami pierwszą w Polsce policyjną drużynę rugby.

K.D.: Co szczególnego jest w tej dyscyplinie sportu? Zawodnicy grający w rugby wydają się traktować ją jako sposób na życie, a nie po prostu sport.

K.L.: Większość dalekowschodnich sztuk walki niesie ze sobą ideę samodoskonalenia, drogi do perfekcji. Takie jest też rugby. To sport, który kształtuje charakter, siłę, wolę walki i gotowość do poświęcenia się – nie tylko dla wyniku, ale i dla kolegi z drużyny. Więzi, które powstają pomiędzy zawodnikami, to więzy przypominające braterstwo broni: zaufanie i wiara, że nigdy nie zostaniesz sam – nie tylko na boisku, ale i poza nim, a może zwłaszcza poza nim.

108

K.D.: Twoje największe osiągnięcie w tym sporcie?

K.L.: Grałem w polskiej ekstraklasie, w składzie Orkana Sochaczew, i był to czas, kiedy ta drużyna należała do czterech najlepszych składów w Polsce. Pomijając czysto sportowe wyniki, za jeden ze swoich największych sukcesów uważam współpracę przy organizacji i kształtowaniu nowosądeckiej drużyny, która dziś jest prężnym ośrodkiem rugbowym na południu Polski.

K.D.: Jak myślisz, czy dynamiczny rozwój tej dyscypliny na świecie dosięgnie również Polskę?

K.L.: Oczywiście, że tak. Dowodem na to może być choćby fakt, że cały czas jestem zaangażowany w działania Polskiego Związku Rugby, jako wiceprezes Zarządu. Pracujemy nad rozwojem dyscypliny, inwestując na przykład w system szkolenia – trenerem naszej reprezentacji jest jeden z najlepszych szkoleniowców na świecie, pochodzący z Republiki Południowej Afryki Johannes „Blikkies” Groenewald. Warto zauważyć, że w tym roku jesteśmy organizatorami jednej z faz Grand Prix Series w odmianie 7-osobowej, turniej odbywa się w Łodzi.

Staramy się także jak najbardziej popularyzować naszą dyscypliną, oswajając z nią coraz więcej osób.

K.D.: Gdybyś miał zachęcić kogoś do grania w rugby, jakich argumentów byś użył?

NIE TYLKO PRACĄ CZŁOWIEK ŻYJE K.L.: Najważniejszą chyba cechą rugby jest jego wszechstronność. Swoje miejsce na boisku znajdzie właściwie każdy, kto będzie chciał grać, niezależnie od warunków fizycznych – od ciężkich zawodników, potrzebnych w młynie, w którym niezbędne są potężna masa i siła, do zwinnych i szybkich zawodników ataku. To sport, który jest otwarty dla wszystkich i wszystkim pozwala się doskonalić. Nie tylko fizycznie zresztą. Pomaga w kształtowaniu wewnętrznej dyscypliny i przyswajaniu tych wartości, które przekładają się na funkcjonowanie poza boiskiem.

K.D.: Co radziłbyś ludziom, którzy chcieliby spróbować swoich sił w rugby, jednak boją się o swoje zdrowie, boją się tego, że nie dadzą sobie rady?

K.L.: Żeby zrobili pierwszy krok. Znajdź w sobie chęci, potem znajdź klub – i sprawdź się. Każda droga ma swój początek, a w wypadku rugby ta droga to szansa powiększania swoich możliwości, przekraczania własnych granic i spotykania po drodze ludzi, którzy będą cię wspierać w każdych okolicznościach.

K.D.: W Polsce panuje przekonanie o brutalności i kontuzyjności gry w rugby. Ile w tym prawdy?

K.L.: Nie ma chyba sportu, w którym kontuzje by się nie zdarzały.

W rugby jest podobnie i podobnie jak w innych dyscyplinach najwięcej w tym kontekście zależy od zawodnika i jego przygotowania. Zawodnik dobrze prowadzony, szkolony i przygotowany wie, jak się zachować na boisku, wie jak unikać kontuzji. Co więcej, rugby to dyscyplina, w której są bardzo jasno określone granice tego, co wolno, a czego nie wolno zrobić w stosunku do przeciwnika, i są one bardzo ściśle przestrzegane… Trzeba też pamiętać, że rugby to więcej niż jedna odmiana tego sportu. Na przykład wspomniana wcześniej 7-osobowa odmiana rugby jest znacznie mniej kontaktowa, a wynik meczu zależy w znacznie większym stopniu od szybkości i zwinności zawodników niż fizycznych starć na murawie. Coś dla siebie znajdą także kobiety i młodzież. W Polsce kobiety grają właśnie w rugby 7. Dla młodszych zawodników opracowano natomiast bezkontaktową wersję rugby, czyli rugby TAG. W trakcie meczu nie wolno wchodzić w kontakt z przeciwnikiem. Aby odebrać piłkę drużynie przeciwnej, musimy zerwać dwa tagi (materiałowe znaczniki) zawodnikowi posiadającemu piłkę i krzyknąć „tag”.

K.D.: Czy masz, jeśli chodzi o rugby, jakieś autorytety, zawodników i trenerów, do których się odwołujesz, myśląc o tej dyscyplinie?

K.L.: Jednym z najważniejszych dla mnie – i dla rugby w Polsce – ludzi jest Andrzej Kopyt. To legendarny zawodnik i trener, człowiek, który budował podwaliny tej dyscypliny w Polsce, to jest od drugiej połowy lat pięćdziesiątych. Kolejną taką osobą jest dla mnie Grzegorz Michalik, wieloletni zawodnik AZS AWF Warszawa, kolega z boiska, trener, a teraz jeden z najlepszych sędziów w Polsce. Nie mogę też nie wspomnieć o ludziach, z którymi w rugby grałem i którzy są dla mnie osobiście równie ważni, jak sportowo. To Mariusz 3/2017

▌ Krzysztof i Mariusz Liedelowie podczas turnieju Sopot Beach Rugby w ramach Memoriału Edwarda Hodury

Liedel, mój brat i człowiek, który – jak już wspomniałem – wciągnął mnie w rugbową przygodę, oraz Marcin Danieluk.

K.D.: Czy myślałeś kiedyś o karierze trenerskiej?

K.L.: Moja kariera zawodowa związana jest od samego początku z bezpieczeństwem, zatem rugby było dla mnie pasją „po godzinach”, nie myślałem o związaniu się z tym sportem zawodowo. Zresztą zawsze miałem wrażenie, że moje zawodowe zainteresowania nie odstają od sportowej pasji.

K.D.: Twoim zdaniem rugby i zwalczanie terroryzmu jakoś się ze sobą łączą?

K.L.: Nie bezpośrednio oczywiście, ale można znaleźć wiele wspólnych punktów. Choć może wydawać się to zaskakujące, rugby, zwłaszcza poza granicami Polski, spotyka się z systemem bezpieczeństwa. Już wspominałem o tym, że rugby kształtuje dyscyplinę, siłę woli i sprawność fizyczną. To dlatego na przykład we Francji czy w Anglii, czyli w krajach, w których rugby to gra mająca długie tradycje, jest często wykorzystywane jako element przygotowania fizycznego.

Międzynarodowe rozgrywki reprezentacji sił zbrojnych i policji to uznane zmagania na wysokim poziomie sportowym.

K.D.: Czy jest coś jeszcze, co warto powiedzieć o rugby?

K.L.: Cóż… Jest jeszcze coś, o czym koniecznie trzeba wspomnieć. Mecz rugby trwa dwa razy po czterdzieści minut, ale tylko teoretycznie. Prawdziwy mecz rugby ma bowiem trzecią połowę, która obywa się już poza boiskiem. To moment, w którym szczególny wyraz znajduje braterstwo i zwyczajna sympatia pomiędzy zawodnikami i kibicami. My lubimy się razem bawić, lubimy ze sobą przebywać. To chyba powinno najlepiej świadczyć o tym, że warto zastanowić się nad tym, żeby rugby poznać lepiej. Zapraszam na mecz!

Dziękuję za rozmowę.

109

SEC & LIFE

Do Lizbony po… 110

SEC&AS

NIE TYLKO PRACĄ CZŁOWIEK ŻYJE

G

dyby komuś po przeczytaniu impresji Andrzeja Tomczaka z podróży do Lizbony, zebranych w artykule zamieszczonym w tej rubryce w poprzednim numerze SEC&AS1, przyszła do głowy myśl, że może warto by się tam wybrać, to – że wtrącę swoje trzy grosze – jest to zamysł zdecydowanie wart zrealizowania. Aby upewnić Czytelnika w tym zamyśle, do spostrzeżeń spisanych przez Andrzeja pozwolę sobie dołożyć parę własnych.

Porto (wino, a nie miasto)

Tym, którzy tego wina nie znają, a chcieliby go spróbować, zanim kupią butelkę czy dwie, i tym bardziej tym, którzy już go posmakowali, a mieliby ochotę na jeszcze, poleciłbym wpaść do Instytutu Win Douro i Porto (Instituto dos Vinhos do Douro e do Porto). Nazwą nie należy się sugerować, gdyż w istocie jest to miejsce, gdzie w luksusowych warunkach, za niewygórowaną cenę można degustować wino porto i inne wina z regionu Douro. Solar do Vinho do Porto w Lizbonie otwarty został 19 lutego 1946 roku. Mieści się w budynku pałacu Palácio de Ludovice, a wystrój wnętrza zaprojektował Paulo Lobo. W sali degustacji znajdują się oryginalne niebieskie azulejos z XVIII wieku. Główna sala jest utrzymana w tonacji zielonej (takiej, jaka była tu w latach 60-tych). […] Jest tu ponad 300 win z tego regionu (Vinhos da Região Demarcada do Douro), produkowanych przez 60 firm2.

Dłuższa rozmowa z personelem o winach prawdopodobnie nie będzie tam możliwa, choć zależy to od zmiany i pory dnia. Na szczęście karta win zawiera obszerne wyjaśnienia po angielsku, co dla przeciętnego odwiedzającego zapewne będzie wystarczające. Znakomite miejsce do złapania oddechu, kilka kroków od kościoła św. Rocha, w górę ulicy. Na zachętę dodam, że można kupować wina na wynos, a obsługa prezentuje butelki wybranych do testowania win.

Mając powyższe doświadczenie za sobą, do opisanego przez A. Tomczaka sklepu z winami, znajdującego się w zespole budynków Centrum Kultury Belem (Centro Cultural de Belém)3, na który też natrafiłem, już nie zajrzałem. Od witryny tego sklepu odwrócił moją uwagę znajdujący się w perspektywie arkad mural (zdjęcie po prawej stronie). Coś mi w nim „optycznie” nie pasowało.

▌ Instytut Win Douro i Porto

można powiedzieć, że murale w Lizbonie są wszędzie.

Jednym z częściej fotografowanych jest mural, który umieściłem na początku artykułu. Stanowi on fragment większej całości, wykonanej przez kilku artystów na trzech sąsiednich opuszczonych budynkach. Mural, który odwrócił moją uwagę od sklepu z winami, okazał się nie być muralem sensu stricto, ale instalacją 3D, wykonaną z różnych odpadów, z wykorzystaniem ściany jako nośnika. Jego autor wykonał jeszcze kilka analogicznych instalacji w Lizbonie (a także w innych miastach w Europie). Swojego rodzaju ciekawostką jest, że murale o politycznej wymowie były wykorzystywane w Lizbonie już w latach siedemdziesiątych (tzw. rewolucja goździków). Niektóre wykonane współcześnie do nich nawiązują.

Lizbońskie murale (Street Art in Lisbon)

To osobny wątek do odnotowania przy zwiedzaniu tego miasta, obszernie zresztą opisany w Internecie, na przykład na portalu Lisbon Lux4. Z lekką tylko przesadą 1

A. Tomczak, Do Lizbony po piri-piri, SEC&AS, nr 2(2)/2017

http://fotolizbona.pl/instituto_porto-bairro_alto_przewodnik_po_lizbonie.html 2

http://infolizbona.pl/lizbona-i-jej-kultura-centrum-kultury-belem-centro-cultural-de-belem 3

http://www.lisbonlux.com/magazine/lisbon-street-art. html 4

3/2017

111

SEC & LIFE Nazywa się Fado in Chiado i znajduje się w budynku Cine Theatro Gymnásio, kilka kroków od kościoła św. Rocha, w dół ulicy (warto dodać, że wszystkie miejsca w Lizbonie są albo w górę, albo w dół, za co niektórzy serdecznie nie znoszą tego miasta).

Lizbońskie oceanarium (oraz miejsca alternatywne, dla nieprzepadających za tego typu atrakcjami)

Fado in Chiado

Jak wiadomo, żeby posłuchać fado, trzeba się udać do domu fado lub klubu fado, względnie do gospody, oberży, restauracji, tawerny lub baru z tą muzyką. Wszystkie te miejsca charakteryzują się tym, że fado jest oferowane w zestawie z kolacją. Jeśli komuś kotlet (co innego wino) nie jest potrzebny do fado lub jeśli całą przyjemność ze słuchania zepsuł mu sąsiedni stolik, dla którego tenże kotlet z winem wymagał intensywnego omawiania podczas występu fadisty (obowiązuje zasada Silêncio, que se vai cantar o Fado!), lub po prostu chciałby tylko posłuchać fado, w Lizbonie jest takie (mniej znane) miejsce, gdzie koncertu można posłuchać w sali teatralnej.

112

Choć to największe oceanarium w Europie5, nic na to nie poradzę, ale nawet takie „akwarium” (ogród zoologiczny?) to nie jest moje ulubione miejsce. Kiedy więc, planując wyjazd, szanowna małżonka oznajmiła, że bezwzględnie musi je zwiedzić, zacząłem się rozglądać za alternatywą dla mnie na te (minimum) dwie godziny.

W Parku Narodów (Parque das Nações), który powstał po wystawie światowej Expo’98, gdzie znajduje się oceanarium, jest też centrum handlowe Vasco da Gama – jedno z największych w Portugalii – oraz Pawilon Wiedzy (Pavilhão do Conhecimento – Ciência Viva), takie Centrum Nauki Kopernik. Te opcje też mnie jednak nie przekonały. Znajdująca się w pobliżu wieża widokowa Torre Vasco da Gama (145 m wysokości; chętnie bym wjechał), oryginalnie zbudowana na Expo’98, została później zaanektowana przez dobudowany do niej hotel, który zamknął ją dla zwiedzających.

Alternatywą okazały się znajdujące się po sąsiedzku Międzynarodowe Targi Lizbońskie (Feira Internacional de Lisboa), a ściślej rzecz biorąc – odbywający się w nich właśnie SEGUREX 2017®. Czemu nie?! Nie samą pracą żyje człowiek. Wystawa ma zdecydowa5 http://infolizbona.pl/oceanarium-w-lizbonie-ceny-adres-dojazd-opis-godziny-otwarcia-zdjecia-wideo

SEC&AS

NIE TYLKO PRACĄ CZŁOWIEK ŻYJE

nie odmienny charakter niż nasz Securex. Salão Líder em Portugal da Protecção, Segurança e Defesa, jak ją reklamują organizatorzy, com a participação do Ministério da Administração Interna, Ministério da Defesa Nacional, Ministério da Saúde (zakładam, że te portugalskie słowa są zrozumiałe). Na wystawie szukałem oczywiście naszych. Na stronie imprezy wymienionych jest dwóch producentów z Polski – MacTronic i Roger. Żaden z nich nie był obecny bezpośrednio. Na jednym ze stoisk zauważyłem katalogi Satela (urządzeń

nie było). W sumie w części dotyczącej zabezpieczeń, a także ogólnie – skromnie. Terytorialnie, mimo sporej liczby wozów straży pożarnej i innych pojazdów specjalizowanych, wystawa dwukrotnie mniejsza niż odbywająca się w sąsiednich halach Tektónica, odpowiednik Budmy.

Do Lizbony po…

Każdy na pewno znajdzie coś dla siebie, po co mógłby tam pojechać. Jak dla mnie – miejsce zdecydowanie przyjazne, z wielu bardzo różnych powodów.

Wasz Profissional, co poświadczam wejściówką na Segurex, rejestrującą PISA wśród (zapewne) egzotycznych odwiedzających tę imprezę.

Waldemar Więckowski 3/2017

113

SEC & L I F E

Podróże z Makłowiczem Na HuculszczyZnę!

W

ir wydarzeń, bystry jak spływający z gór Czeremosz, sprawił, że zamilkłem na chwilę i zabrakło mej pisaniny na niniejszych szacownych łamach. W swym pierwszym tu zamieszczonym felietonie zachęcałem Czytelników do śledzenia mych filipińskich peregrynacji na antenie TVP, tymczasem zostały one odłożone na półkę i nie wiadomo, czy kiedykolwiek na tej antenie się pojawią, choć zostały przez telewizję przyjęte. Przepraszam więc bardzo, że zachęcałem do oglądania czegoś, czego w najbliższej przyszłości obejrzeć się nie da. Choć winnym zamieszania się nie czuję, więc tym razem na wszelki wypadek postaram się opowiedzieć o miejscu, które łatwiej obejrzeć samemu niźli w telewizji. Chodzi o Ukrainę.

114

SEC&AS

Nie tylko pracą człowiek żyje To kraj wielki, piękny i różnorodny. Nasze powszechne wyobrażenie o nim przypomina, niestety, zachodnie myślenie o Polsce dwadzieścia lat temu: bida, nędza, pijani chłopi w nieoświetlonych nocą furmankach, przerażająco dziurawe drogi i brak jakiejkolwiek infrastruktury turystycznej. Owszem, są i dziurawe drogi, pijani chłopi w furmankach również, jak i u nas dwadzieścia lat temu, ale to jedynie ułamek rzeczywistości.

Są też bowiem drogi o całkiem nowych nawierzchniach i ogólnie widać ruch w interesie szosowo-naprawczym, furmanki po głównych traktach nie jeżdżą, całkowicie zreformowana policja drogowa nie wymusza łapówek i jest uczynna oraz grzeczna. Ale to wszystko detal, ważniejszym jest fakt, że hoteli i restauracji nie brakuje, a w wielu dostaniemy usługi na poziomie światowym za nieporównywalnie mniejszą cenę. A najważniejszym, że miejsc przecudnych tam niemal bez liku.

Wróciłem właśnie z podróży w Karpaty Wschodnie.

Maleńki fragmencik Ukrainy, a spędzać tam czas można tygodniami. Huculszczyzna, kraina rusińskich górali, w swym dużym fragmencie należąca kiedyś do Rzeczypospolitej, opiewana przez Stanisława Vincenza, wabiąca nie tylko pięknem krajobrazu, rozległymi połoninami, zachowaną nadal kulturą pasterską, typowym drewnianym budownictwem, strojem czy rzemiosłem.

To również miejsce, gdzie znaleźć można takie ośrodki wypoczynkowe, jak Koruna w wiosce Tatarów koło Worochty.

Wielki teren wznoszący się w stronę połonin, a na nim stare, tradycyjnie zdobione drewniane domy huculskie, w których urządzono luksusowo wyposażone pokoje, w jednym z nich bania, czyli tradycyjna ruska sauna z piecem opalanym drewnem, zewnętrzny basen, kort tenisowy, rozległa restauracja z naprawdę fantastyczną kuchnią, opartą o lokalne, wiejskie produkty.

Był zatem banusz, czyli kaszka kukurydziana gotowana w śmietanie, podawana z bryndzą, skwarkami z wędzonej słoniny i sosem z prawdziwków, były grzyby leśne (również kozaki) w przeróżnych postaciach, bundz, baranina, domowe nalewki i destylaty. Amatorzy wzruszeń innych w podziemiach znajdą wielką galerię ukraińskiej sztuki nowoczesnej ze zmieniającymi się wystawami tematycznymi.

Zdaję sobie sprawę, że opis brzmi niczym wyimek z reklamowego folderu, lecz spędziliśmy tam kilka dni, po prostu nie mogąc wyjść z podziwu. Dla takich chwil warto pomęczyć się kilka godzin w kolejce na granicy.

Powinienem zakończyć apelem, by plon tej eskapady obejrzeli Państwo w telewizji, lecz tym razem nie chcę zapeszać. Więc napiszę ostrożnie, – chyba tak, a w jakiej, to jeszcze przez chwilę tajemnica.

Robert Makłowicz Zdjęcia: Agnieszka Makłowicz

Banusz To najprostsze danie świata, które zjemy w całych Karpatach Wschodnich, zarówno po stronie ukraińskiej, jak i rumuńskiej (Huculi mieszkają też w Karpatach rumuńskich, Rumuni mówią na to danie mămăligă, po polsku to mamałyga). By rzecz udała się należycie, musimy mieć koniecznie wiejską, tłustą kwaśną śmietanę, która po podgrzaniu zamienia się w masło. Jeśli nie chcemy stać przy kuchni przez 30 min., powinniśmy użyć kaszki kukurydzianej w wersji błyskawicznej.

Przepis: 2 szklanki kwaśnej wiejskiej śmietany 1 1/2 szklanki drobnej kaszki kukurydzianej szczypta soli 100 g dojrzałej bryndzy owczej 100 g wędzonej słoniny Do rondla o grubym dnie należy wlać śmietanę, delikatnie posolić, gdy śmietana się zagotuje i zacznie wytrącać masło, stopniowo wsypujemy kaszkę, cały czas mieszając. Gotujemy przez 5–7 min., bez przerwy mieszając, aż kaszka zmięknie i wchłonie całą śmietanę. Podajemy, posypawszy pokruszoną bryndzą i gorącymi, wytopionymi ze słoniny skwarkami.

Smacznego!

3/2017

115

SEC & LIFE

Piraci nie tylko z Karaibów Małgorzata CZARNOMSKA

Spytani o zagrożenia związane z uprawianiem żeglarstwa, wymienimy bez wahania sztormy, mielizny, nieokiełznane prądy morskie, a ci mniej w temacie zorientowani dodadzą szkorbut i kac po podlewanej rumem imprezie w porcie. W naszych czasach to jednak nie wszystko, ponieważ w niektórych rejonach świata piractwo ma się całkiem dobrze, a nawet kwitnąco, i stanowi realny problem nie tylko dla statków pasażerskich czy handlowych, ale także dla nas.

P

opularne wyobrażenia o piratach można w zasadzie podzielić na dwie grupy. Pierwsza to coś na kształt Piratów z Karaibów, gdzie banda obdartych, wyrzuconych na margines społeczny postaci grasuje z nożami w celu pozyskania sakiewek i innego dobytku atakowanych. Druga grupa przypomina uzbrojonych po zęby i bezwzględnych piratów

116

z Somalii, którzy w filmie Kapitan Phillips zaatakowali statek handlowy, sterroryzowali załogę i ostatecznie pojmali tytułowego bohatera, granego przez Toma Hanksa. W rzeczywistości oba wyobrażenia o piratach mają realne odpowiedniki.

Duże statki są atakowane dla okupu i kasy w pokładowym sejfie. Oprawcy zawsze mają broń palną i szybkie łodzie. Jednostki żaglowe rzadko padają ich łupem, szczególnie te, którym daleko wyglądem do superjachtów. Łodzie motorowe, zwłaszcza te większe i bardziej błyszczące, są w grupie ryzyka. Na szczęście akweny, gdzie istnieje realne zagrożenie piractwem, są znane, a informacje na ich temat można znaleźć w Internecie. Są też dostępne raporty z ataków, których lektura czasem mrozi krew w żyłach.

Ataki na jachty najczęściej wyglądają inaczej. Zazwyczaj mają miejsce podczas postoju na kotwicy, najczęściej w ciepłych, egzotycznych krajach. Mówiąc „ciepłe i egzotyczne”, nie mam wcale na myśli dalekich SEC&AS

Moja pasja wybrzeży Afryki czy Azji. Masowo uczęszczane przez żeglarzy Karaiby są tu najlepszym przykładem. Nocowanie na kotwicy to standard, podobnie jak brak wachty kotwicznej. Do burty takiego uśpionego jachtu podpływa cichutko czółno. Z niego na pokład wchodzi dwóch lub trzech wyposażonych w noże miejscowych mężczyzn. To wystarczy, nie trzeba karabinów – załoga odda wszystko w obawie o własne życie. Tylko co takiego oznacza owo „wszystko”? Pieniądze, może dokumenty, elektronikę nawigacyjną, aparaty fotograficzne, rzeczy osobiste trudno dostępne na wyspach i relatywnie kosztowne – to niby nic tragicznego w porównaniu do perspektywy otrzymania ciosu nożem, ale skutecznie może zablokować kontynuowanie rejsu. Inny scenariusz jest mniej drastyczny, ponieważ nie zakłada budzenia załogi. Po prostu rano okazuje się, że jacht został ogołocony z lin oraz brakuje pontonu i silnika zaburtowego.

Istnieje oczywiście szereg możliwości minimalizowania ryzyka padnięcia ofiarą ataku piratów. Wachta kotwiczna to najbardziej podstawowy środek zaradczy. Dobrym pomysłem jest też unikanie samotnego kotwiczenia i szukanie zatoczek, gdzie można spędzić noc w towarzystwie innych jachtów. W takiej sytuacji można ułatwić sobie życie i umówić się z sąsiadami na wspólne wachty kotwiczne. Palenie świateł podsalingowych jest też dobrym pomysłem, bo wtedy odpada możliwość niezauważonego podpłynięcia do burty. Kolejna sprawa to wciąganie pontonu na pokład i chowanie silnika zaburtowego. Jest to co prawda uciążliwe, ale znacznie utrudnia cichą, niezauważoną kradzież.

Gdy żeglowałam żaglowcem SV Concordia przy karaibskich wysepkach, wachty kotwiczne pełniliśmy non stop, i to w kilka osób. Wachtowi cały czas krążyli po statku. Na noc trzeba było zamknąć na głucho wszystkie włazy – do magazynku bosmańskiego, magazynku farb itd. Wszystkie drzwi prowadzące pod pokład również były zamykane i dodatkowo zabezpieczane linami, jedyna droga na pokład wiodła przez mostek. Stale paliły się światła pokładowe oraz reflektory skierowane za burtę. Zdarzało się, że gromadziliśmy stare puszki i inne kawałki metalu i nawlekaliśmy na sznurek, po czym wieszaliśmy wzdłuż relingów. To taki prowizoryczny dźwiękowy system alarmowy. Trzeba było szczególnie zabezpieczać okolice kluzy kotwicznej, ponieważ złodzieje często wspinają się na większe jednostki po łańcuchu.

Warto pamiętać, że ludzie, którzy wdzierają się na jacht w celach rabunkowych są zazwyczaj bardzo biedni i wszystko, dosłownie wszystko, ma dla nich wartość. Na Wyspach Zielonego Przylądka widziałam targ uliczny, gdzie na jutowych matach rozłożone były elementy wyposażenia statków w stanie dalekim od nowego. Były tam węże przeciwpożarowe, szekle, buchty lin, elektronarzędzia, kawałki łańcucha, puszki farby itp. To daje do myślenia.

Znajoma, która samotnie opłynęła świat, opowiadała o tym, jak w czasie żeglugi spotkała piratów na Oceanie Indyjskim. Zbliżał się do niej jacht na silniku, dziwnie się zachowywał i nie było widać na nim załogi. Na wszelki wypadek koleżanka puściła głośno muzykę i zaczęła biegać pod pokładem, otwierając szybko różne klapy, wystawiając przez nie ręce i nogi. Celem było zasymulowanie, że na pokładzie jest więcej ludzi. Dziwny jacht zmienił kurs i oddalił się. Podobną 3/2017

sytuację wspominał kapitan Zbyszek Szafranowicz, laureat Nagrody Conrada. Różnica polegała na tym, że jemu sternik zbliżającej się łodzi pomachał przed oczami karabinem.

Kapitan był dobrze przygotowany do rejsu, więc odmachał pistoletem, po czym piraci odpłynęli.

Osoby przeszkolone w zakresie obsługi radia VHF DSC z pewnością wiedzą, że wśród ustawień wywołania alarmowego Distress można wybrać rodzaj zagrożenia piracy (ang. piractwo). Czy warto takie wywołanie nadać, gdy sytuacja staje się podbramkowa? Zdania są tu podzielone. Alarmowanie może rozzłościć oprawców, ale jednocześnie może ich odstraszyć. Czytając opisy ataków pirackich na jachty można zauważyć, iż powtarza się motyw uległości względem bandytów skutkujący pozostaniem przy życiu. Wygląda na to, że środki zapobiegawcze bardziej się opłacają niż stawianie oporu, gdy mamy ostrze na gardle.

Nie zapominajmy o najbardziej chyba powszechnym gatunku piratów. Są to zwykli portowi włamywacze i złodzieje.

Tutaj powinno wystarczyć zamykanie jachtu na klucz, jeśli z niego schodzimy, a na noc w porcie warto założyć prosty alarm z czujnikiem ruchu, na baterie, i skierować go na zejściówkę. Alarmy takie bywają głośne, dobrze jest więc uprzedzić załogę, żeby w środku nocy nie wychodzili zaczerpnąć świeżego powietrza, o ile nie chcą zbudzić całej mariny.

Małgorzata Czarnomska Kapitan i instruktor z kilkunastoletnim stażem. Żeglarz zawodowy, szkoleniowiec, autorka książek (m.in. Angielski dla żeglarzy i Rozmówki portowe). Specjalizuje się w zagadnieniach łączności radiowej i bezpieczeństwa na morzu.

117

SEC & NEWS

Ochrona Fizyczna vs Technologia

W

dniach 1–2 czerwca br. przedstawiciele SEC&AS wzięli udział w konferencji „Ochrona Fizyczna vs Technologia”, organizowanej przez LINC Polska, przy współpracy firm Kronos Polska, Orange Polska oraz Qnap.

Dwudniowe spotkanie skierowane było do przedstawicieli firm z branży ochrony, projektantów systemów zabezpieczeń oraz osób odpowiedzialnych za ochronę zarówno techniczną, jak i fizyczną dużych obiektów, w tym infrastruktury krytycznej.

Celem konferencji było zaprezentowanie najnowszych rozwiązań służących zapewnieniu bezpieczeństwa osób i mienia oraz próba wydania werdyktu, co jest bardziej skuteczne: ochrona fizyczna czy technologia. W trakcie ożywionych dyskusji uczestnicy najczęściej dochodzili do wniosku, że technologia jest niezbędnym elementem nowoczesnych systemów zabezpieczeń, ale tylko w połączeniu z ochroną fizyczną może zapewnić maksymalny poziom ochrony.

Program konferencji składał się z szeregu interesujących prezentacji oraz prelekcji wygłaszanych zarówno przez pracowników LINC Polska, jak i zaproszonych ekspertów. Poza częściami czysto merytorycznymi uczestnicy mieli okazję zobaczyć i przetestować na miejscu omawiane rozwiązania i technologie. Wszystko było możliwe 118

SEC&AS

AKTUALNOŚCI Fot. I. Krawiec

dzięki bogatemu zapleczu technicznemu, zapewnionemu przez partnerów technologicznych wydarzenia.

Na koniec konferencji Pan Henryk Dąbrowski (Dyrektor Wydawnictwa PISA – czasopisma SEC&AS) oraz Katarzyna Dąbrowska (Redaktor naczelna SEC&AS) złożyli na ręce Pani Magdaleny Kraśnickiej i Pana Haralda Dingemansa z LINC Polska piękną okolicznościową plakietę oraz Tytuł i Certyfikat HONOROWEGO WSPÓŁWYDAWCY w kategorii Diamentowy Współwydawca czasopisma SECURITY & ALARM SYSTEMS.

Wydarzenie było także okazją do wymiany doświadczeń i nawiązania nowych kontaktów.

To były dwa niezwykle intensywne dni, wypełnione interesującymi wykładami i zajęciami praktycznymi, które z pewnością przyniosły wiele korzyści wszystkim uczestnikom i zaproszonym gościom. Dla uczestników organizatorzy przygotowali także pełen wrażeń wieczór, który obejmował występ komika ze Stand Up Polska, grę Mistery Room, kasyno i wiele innych atrakcji.

Fot. K. Dąbrowska

Bezpieczeństwo to proces SECUREX 23–26.04.2018 w Poznaniu

T

en wyścig trwa od zawsze!

Branża zabezpieczeń regularnie projektuje nowe rozwiązania, które skutecznie chronią mienie, dane klientów. Zawsze jednak będzie istniała druga strona, która równolegle opracowuje metody i oprogramowania w celu złamania nawet tych najlepszych zabezpieczeń. To z kolei stymuluje dalszy rozwój systemów chroniących.

Z czasem jednak nawet topowe rozwiązania dezaktualizowane są przez działania intruzów.

W tym systemie zawsze mierzyć się będą dwie strony – ofensywna i druga w defensywie.

3/2017

Międzynarodowe Targi Zabezpieczeń Securex odbywają się w cyklu dwuletnim. Ten interwał zdeterminowany jest właśnie rytmem, w jakim funkcjonuje branża. Dzięki ścisłej współpracy Międzynarodowych Targów Poznańskich z ekspertami sektora zabezpieczeń 23 kwietnia 2018 roku znowu ruszy wypełniona premierami rynkowymi i nowościami produktowymi ekspozycja Securex 2018. Już dziś organizator – Międzynarodowe Targi Poznańskie – zachęca do zarezerwowania sobie czasu i zaprasza na targi, bo warto zaktualizować swoją wiedzę na temat rewolucyjnych możliwości zadbania

o bezpieczeństwo swoje i najbliższego otoczenia, zarówno rodzinnego, jak i środowiska zawodowego.

A dla firm, które chcą zapewnić sobie miejsce na ekspozycji, trwa najlepszy czas na zgłoszenie udziału.

Tylko do 22 września obowiązują najniższe ceny za wynajem powierzchni.

Więcej na www.securex.pl

119

SEC & NEWS

Pierwsza edycja Warsaw Security Summit 2017

9

czerwca br. w hotelu Westin Warszawa odbyła się pierwsza edycja międzynarodowej konferencji branży security – Warsaw Security Summit 2017, organizowanej przez Wydawnictwo a&s Polska.

Wydarzenie to zgromadziło liczne grono fachowców branżowych, m.in. menedżerów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, specjalistów ds. zabezpieczeń w obiektach, przedstawicieli świata nauki oraz firm branży security.

Wykład inauguracyjny wygłosił Pan Mariusz Kucharski z a&s Polska, a o wyzwaniach branży security w XXI wieku opowiedział Pan Sebastian Błażkiewicz z SASMA Europe.

Spotkanie składało się z 5 paneli, które poprowadzili przedstawiciel firm partnerskich.

Firma Hikvision Poland zaprezentowała nowe technologie w security oraz wykorzystanie technologii deep

learning w produktach CCTV. Firma Dahua Technology Poland omówiła rolę integracji i analizy obrazu w systemach bezpieczeństwa, a także przedstawiła innowacyjne rozwiązania w swojej ofercie. Prezentację na temat przyszłości rynku security firmy Axis Communications poprowadził dr Martin Gren. Przedstawiciele firmy Hanwha Techwin Europe swoją prezentację skupili wokół bezpieczeństwa danych. Natomiast firma Orange Polska, jako ostatni z panelistów, przedstawiła trendy w cyberbezpieczeństwie.

Każdy z poszczególnych paneli tematycznych kończyła dyskusja, podczas której zaproszone osoby odpowiadały na pytania p. Mariusza Kucharskiego z a&s Polska.

Prowadzącym konferencję był Pan Maciej Orłoś, który swoim poczuciem humoru dodatkowo ubarwił oprawę spotkania. W kuluarach i na stoiskach wystawienniczych można było spotkać się z przedstawicielami producentów i podyskutować o problemach branży security.

Redakcja czasopisma SEC&AS w oczekiwaniu na kolejną edycję serdecznie gratuluje sukcesu!

120

SEC&AS

MiÄ™

e

Desigo CC – zintegrowana platforma zarządzania budynkiem Otwarta przez architekturę dla zwiększenia wydajności

Desigo CC™ jest najnowszą platformą zarządzania budynkami firmy Siemens. Rozwój tego kompletnie nowego oprogramowania jest oparty na najnowocześniejszej technologii, obszernych międzynarodowych kompetencjach oraz ponad 30-letnim doświadczeniu w automatyce budynkowej. Potężne, opatentowane funkcjonalności i możliwości zapewniają optymalną kontrolę instalacji budynkowych. Międzynarodowy zespół ekspertów zaprojektował

interfejs użytkownika oraz koncepcję obsługi dla maksymalnej wydajności systemu. Desigo CC oferuje wygodne, łatwe i wydajne podejście do sterowania, monitorowania, nadzorowania, optymalizacji oraz zarządzania instalacjami budynkowymi. Desigo CC zapewnia również przyszłe możliwości migracyjne. Opcja klienta Web zmniejsza koszty utrzymania systemu na przestrzeni całego cyklu życiowego. Desigo CC poprawia i chroni inwestycję każdego dnia. www.siemens.com/desigocc

Ingenuity for Life creates perfect places