Hoofdstuk 1

Jigoro Kano

Jigoro Kano ontwikkelde zijn Kodokan judo eind 19e eeuw, een tijd van grote internationale geo-politieke spanningen. In Kano’s geboortejaar (1862) woedde de Amerikaanse burgeroorlog. In Japan streden aanhangers van de Shogun (militaire dictator) met die van de ‘goddelijke’ keizer. Een gevaarlijke tijd die uiteindelijk het einde zou inluiden van de heerschappij van de Samoerai (militaire klasse). In Europa lag de Frans Duitse oorlog van 1870 nog vers in het geheugen en kondigde zich op de horizon al weer een volgende alles vernietigende oorlog aan. Dankzij een razendsnelle industrialisatie ging Japan bovendien steeds nadrukkelijker zijn rol op het wereldtoneel opeisen. Bij gebrek aan eigen grondstoffen werd daarbij met een begerig oog gekeken naar het vaste land van oost Azië. Dit zou tot latere militaire conflicten leiden en uiteindelijk tot de tweede wereldoorlog. Al In 1905 wist de Japanse marine de Russische vloot te verslaan en vestigde zich daarmee definitief als een regionale grootmacht.

Jigoro Kano groeide dus op in zeer turbulente tijden. Als tegenhanger van al deze politieke en militaire spanningen waren er ook initiatieven die de internationale vrede trachtten te bewerkstelligen. De opkomst van het pacifisme leidde o.a. tot allerlei internationale vredesbewegingen. In Den Haag werd in 1899 zelfs een internationale vredesconferentie gehouden die leidde tot de oprichting van een Permanente Hof van Arbitrage en later zelfs het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties. Nog altijd gehuisvest in het sprookjesachtige Haagse Vredespaleis. Ook de opkomst van sport had aanvankelijk tot doel volkeren en staten te laten verbroederen. De Franse Baron Pierre de Coubertin wilde via een vierjaarlijks sportevenement aanvankelijk vooral het moreel van de Fransen opvijzelen na de verloren oorlog tegen de Pruisen (1871). Zijn initiatief zou

echter uitgroeien tot het ontstaan van de Olympische beweging en de eerste Olympische Spelen van 1896 in Parijs. De Coubertin, geboren in 1863, was net als Jigoro Kano een onderwijsman die zijn Olympische beweging als motto mee gaf: “Het belangrijke in het leven is niet de triomf, maar de strijd, het essentiële is niet om te hebben gewonnen maar om goed te hebben gestreden.”

Deze gedachte sprak Jigoro Kano bijzonder aan. Kodokan Judo had tot hoogste doel ook het bevorderen van Voorspoed en Algemeen Welzijn (Seiryoku Zenyo) van alle mensen. Kano wilde mensen helpen een betere versie van zichzelf te worden. Kano was dan ook een Zen-boeddhist die zelfontplooiing en zelfinzicht tot de belangrijkste levensdoelen rekende. Van het gewelddadige Jiu-jitsu maakte hij een opvoedkundige bewegingsvorm -Judo-. Preciezer; Kodokan (huis voor studie van de weg) Judo. Kano was dan ook niet direct een groot voorstander van judo als olympische sport. Judo was voor Kano duidelijk méér dan sport. De toenemende populariteit van Kodokan Judo in Japan in de eerste helft van de 20e eeuw zorgde er voor dat Kano zijn grip op de nationale en internationale ontwikkelingen echter langzaam kwijt raakte. Judo werd een belangrijke activiteit op scholen, bij politie en het leger. En dus ook ingezet om de Japanse jeugd te disciplineren in de geest van de Samoerai en voor te bereiden op de komende strijd. Kano zal dit met lede ogen hebben aangezien. In 1938 overleed hij en heeft de verschrikkingen van de tweede wereldoorlog en de rol die Japan daar in heeft gespeeld persoonlijk niet hoeven meemaken. Als een verklaard humanist vermoed ik dat hij de militaire ontwikkelingen in zijn land had verafschuwd.

Ju, het principe van meegeven om te overwinnen, was het centrale thema van Kano’s Kodokan Judo. De weg (do) van ju, een geniaal inzicht toepasbaar op alle denkbare aspecten van het menselijke bestaan. Kodokan Judo was geen sport maar een methode om op efficiënte wijze met het leven om te gaan. Randori was daarin niet meer dan een onderdeel. Maar wel hét onderdeel waar judoka’s konden ervaren of ze de kunst van het meegeven al een beetje onder de knie kregen.