Plast Echo 7-2021/14 lipiec 2021 by Plastech.pl

Instalacja artystyczna Whale in Love stworzona z 15 ton odpadów tworzyw sztucznych przez Jasona Klimoskiego (Studio KCA). Kaohsiung, Tajwan. Styczeń 2020 r. fot.: Avim Wu / Shutterstock.com

WWW.PLASTECHO.COM

Jacek Leszczyński Redaktor naczelny

Jeszcze kilka dni temu miałem gotowy scenariusz na artykuł. Bo to przecież okazja nie byle jaka. Miliony wielbicieli narodowej piłki kopanej żyły w ostatnim czasie jednym tylko tematem – 16. edycją Mistrzostw Europy w piłce nożnej mężczyzn (i oczywiście spodziewanym sukcesem Polski). Napisałem „żyły”, gdyż o czas przeszły zadbali nasi gwiazdorzy spod znaku żelu i grzebienia. Jak widać, ich standardowy już występ na wszelkiego rodzaju piłkarskich świętach popsuł humory nie tylko najwierniejszym kibicom, ale również i takim, co to siadają podopingować przed telewizorem raz na 2 lata. A sukcesu Polaków potrzebowali jedynie do „sprytnego” rozpoczęcia wstępniaka. A tu masz! Trzy mecze i zasłużony urlop. Pogoda zadbała zaś o jego efektowną inaugurację! Po zimnym maju otrzymaliśmy, w ramach przeprosin, afrykański skwar. Czas więc rozpocząć kanikułę. Aby jednak nie spalić się na heban, proponuję spędzić

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

trochę czasu w cieniu, gdzie można w ciszy rzyw sztucznych i przyszłości tego sektoi spokoju oddać się lekturze niniejszego ra? Zapraszam do lektury wywiadu. numeru „Plast Echo” (taka zawoalowana autopromocja). W aktualnym numerze postanowiliśmy również przybliżyć państwu technologię, A trochę do poczytania w pierwszym która od kilku dekad rozwija się niezwyz dwóch wakacyjnych numerów jest. kle dynamicznie. Mam tu na myśli metodę Kontynuujemy cykl rozmów z „wielkimi” wytwarzania przyrostowego, inaczej addyw branży wtryskarek. Tym razem do od- tywnego, jeszcze inaczej: druku przestrzenpowiedzi wywołaliśmy Tomasza Tyburę, nego. Ech, chodzi mi po prostu o druk 3D. dyrektora zarządzającego Sumitomo (SHI) Demag Polska, który przybliżył szczegó- Łukasz Szczepan, prezes zarządu firmy Fiły techniczne maszyn oferowanych przez berlab S.A., właściciela marki Fiberlogy tego japońskiego producenta. Poprosiłem oraz Michał Bryda-Przybyszewski z firmy jednak pana Tomasza również o garść Cadxpert w bardzo przystępny sposób przemyśleń dotyczących przyszłości bran- wyjaśniają zawiłości tego, poważnego już ży. To, czego możemy się spodziewać w nie- segmentu, zarówno od strony maszynowej dalekiej przyszłości, to maszyny w pełni jak i materiałowej. Aż chciałoby się nadać autonomiczne, a najwięksi gracze na ryn- wspólny tytuł temu dwugłosowi: Wszystko, ku urządzeń do formowania wtryskowego czego chcielibyście dowiedzieć się o druku w pocie czoła pracują nad rozwiązaniami 3D, ale nie chciało się wam zapytać. bazującymi na sztucznej inteligencji. Jak już wspominałem, maj był, co nieco, Numer, w którym nie poruszylibyśmy pro- chłodnawy. Mógł więc skłaniać panie do blemów związanych z recyklingiem byłby, założenia na nogi pończoch lub rajstop hmm… niepełny? Tym bardziej, że problem (nie za bardzo się na tym znam). Dlatego ten jest skomplikowany, wielowymiarowy też Marta Lenartowicz-Klik w swoim ari, jak to świetnie ujął Ton Emans – prezes tykule z cyklu Jakie to tworzywo zajęła się Plastics Recyclers Europe – jest częścią tym razem poliamidem. To tworzywo, które układanki mającej na celu rozwiązanie dokonało rewolucji w wielu sektorach, przy kryzysu związanego z odpadami z tworzyw czym najgłośniejsza była ta w branży mosztucznych. Czy szef tej europejskiej orga- dowej. Niejako uzupełnieniem tego technizacji skupiającej recyklerów ma powody nicznego artykułu jest tekst Janiny O. Ledo optymizmu w zakresie recyklingu two- finy, z którego dowiecie się m.in. na czym polegały nylonowe zamieszki i dlaczego swego czasu dobrze było być żoną pracownika działu badawczo-rozwojowego koncernu DuPont. Last but not least, dr Karol Niciński zaprasza na wycieczkę w krainę formowania elastomerów metodą wtrysku. Obecnie technika ta jest jedną z głównych metod ich wytwarzania, a autor, opisując m.in. strategię nastawczą i uruchomienie produkcji wtryskowej artykułów gumowych, prezentuje zarazem kilka typowych problemów i możliwych rozwiązań. A zatem miłego wypoczynku i ciekawej lektury!

PLAST ECHO

NR 7-2021 / 14

LIPIEC 2021

SPIS TREŚCI

ISSN 2719-4671 www.plastecho.com

ECHA BRANŻY

WYDAWCA

GŁOS BIZNESU Plastech Paweł Wiśniewski www.plastech.pl STRONA 12 ADRES REDAKCJI ul. Relaksowa 4 87-100 Toruń +48 56 6229037 info@plastech.pl

Recykling tworzyw sztucznych jest częścią układanki

Druk 3D bez tajemnic

Drukowanie przestrzenne: wszechstronna technologia projektowa

Rozmowa z Michałem BrydąPrzybyszewskim z firmy CadXpert

jl@plastech.pl +48 56 6581510

ZESPÓŁ REDAKCYJNY Alicja Dankowska Agata Mojcner

Rozmowa z Tomaszem Tyburą z firmy Sumitomo (SHI) Demag

Rozmowa z Tonem Emansem, prezesem Plastics Recyclers Europe

REDAKTOR NACZELNY Jacek Leszczyński

Innowacyjna technologia to nie tylko maszyna

ad@plastech.pl am@plastech.pl

STRONA 16

REKLAMA / PRENUMERATA Krzysztof Tarasiewicz

kt@plastech.pl +48 530 704050

Grzegorz Robionek

gr@plastech.pl +48 530 206666

TONACJA RYNKU

WSPÓŁPRACA Fundacja PlasticsEurope Polska Polski Związek Przetwórców Tworzyw Sztucznych Bydgoski Klaster Przemysłowy

Rozmowa z Łukaszem Szczepanem z firmy Fiberlab S.A.

STRONA 20

Plastics Recyclers Europe Polskie Stowarzyszenie Producentów Rur i Kształtek z Tworzyw Sztucznych

Właściwości i zastosowanie poliamidów

Formowanie elastomerów metodą wtrysku

Engel ponownie na kursie wzrostu

BRZMIENIE OTOCZENIA

MATERIAŁ PARTNERA

Stowarzyszenie Polski Recykling

Różnorodność oferty, wysoka jakość i ciągły rozwój to filary sukcesu

DRUK

GAMA DOSTAWCÓW

Nakład: 2050 egz.

KOŃCOWY AKORD

ECHO Sp. z o.o. ul. Kowalewska 5A 87-122 Grębocin Redakcja zastrzega sobie prawo do redagowania nadesłanych materiałów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń.

Nylonowe zamieszki

Punkt zwrotny

STRONA 30

Publikacja jest wysyłana do zarejestrowanych subskrybentów. Źródło fotografii okładkowej: shutterstock.com

STRONA 36

STRONA 59

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

IICIECH SARZYNA UDOSTĘPNI TEREN POD BUDOWĘ TORU DLA KOLEI MAGNETYCZNEJ Ciech Sarzyna, największy polski producent środków ochrony roślin oraz spółka należąca do Grupy Ciech, podpisał umowę z Nevomo (dawniej Hyper Poland), start-upem opracowującym pionierską technologię magrail, umożliwiającą pojazdom osiągnięcie prędkości rzędu 550 km/h na istniejących torach. Nevomo wydzierżawi od spółki teren i infrastrukturę, dzięki którym będzie mogła wybudować pełnoskalowy tor testowy o długości 750 metrów. Prace rozpoczną się latem 2021 r., a tor będzie najdłuższym obiektem do testowania pasywnej lewitacji magnetycznej w Europie. Nevomo to finalista trzeciej edycji programu InCredibles – programu akceleracyjno-mentoringowego stworzonego przez Sebastiana Kulczyka, którego celem jest dzielenie się wiedzą i doświadczeniem z młodymi przedsiębiorcami. Ciech Sarzyna udostępni spółce Nevomo teren – z torem kolejowym i sąsiadującą z nim infrastrukturą oraz m.in. budynkiem biurowym i magazynem – znajdujący się na obszarze gminy Nowa Sarzyna, na Podkarpaciu. W przyszłości powstanie tam tor, na którym będą testowane pojazdy z układem napędu liniowego oraz lewitacji pasywnej, a także systemy energoelektroniczne do zasilania i sterowania wielosegmentowym silnikiem liniowym. – Budowa toru testowego w skali 1:1 na terenie udostępnionym przez spółkę Ciech Sarzyna to kolejny kamień milowy w rozwoju technologii magrail. Pomyślne przeprowadzenie tych testów otwiera drogę do pilotażowych wdrożeń technologii, które pla-

nowane są na lata 2022–2024. Oczekuje się, że już w 2025 r. technologia magrail będzie od strony technicznej w pełni gotowa do wprowadzenia na rynek – mówi Paweł Radziszewski, członek zarządu spółki Nevomo.

Zaletą technologii magrail, korzystającej z koncepcji hyperloop (systemu magnetycznej kolei próżniowej), jest możliwość integracji z istniejącą infrastrukturą kolejową bez konieczności wprowadzania zmian w taborze kolejowym. – Ciech wspiera innowacyjne rozwiązania odpowiadające na wyzwania otaczającego nas świata. Współpraca z Nevomo wpisuje się w filozofię naszego działania, w myśl której nowoczesny i otwarty na współpracę biznes jest źródłem pozytywnych zmian dla milionów ludzi na świecie. Cieszę się, że dołożymy niewielką cegiełkę do zbudowania prawdziwie rewolucyjnej technologii w transporcie publicznym – stwierdza Wojciech Babski, prezes zarządu Ciech Sarzyna.

IIGRUPA POLYKEMI ROZSZERZA PRODUKCJĘ W CHINACH Grupa Polykemi otwiera kolejną jednostkę produkcyjną w Chinach. Nowy zakład o powierzchni 9300 m2 będzie wytwarzał mieszanki zarówno z surowców pierwotnych, jak i pochodzących z recyklingu. Uruchomienie produkcji ma nastąpić w pierwszym kwartale 2022 r. – Nasze materiały cieszą się dużym popytem, a my otwieramy się również w centralnych Chinach, aby móc jeszcze szybciej i lepiej obsługiwać naszych klientów – mówi Magnus Lindahl, CEO Grupy Polykemi. Od momentu rozpoczęcia działalności w 2005 r. firma Polykemi Compounds w Kunshan pod Szanghajem poprawiła swoją pozycję na chińskim rynku. Trzecia rozbudowa zakładu w Kunshan została zainaugurowana w 2019 r., a zarówno Polykemi Compounds, jak i jej spółki zależne Scanfill AB i Rondo Plast AB produkują obecnie w Kunshan najwyższej jakości mieszanki tworzyw sztucznych dostosowane do potrzeb klientów.

w Chongqing, położonym 1600 kilometrów od Kunshan. W ciągu ostatniej dekady firma miała już biuro sprzedaży w Chongqing, w prowincji Syczuan w środkowych Chinach, a nowy zakład zarówno wzmocni relacje z klientami, jak i poprawi obsługę w regionie.

– Wielu naszych klientów i ich dostawców ma swoje siedziby w tym rejonie, więc zakład produkcyjny w Chongqing pozwoli utrzymać nasze terminy dostaw i zagwarantować tę samą wysoką Począwszy od 2022 r. Grupa Polykemi będzie dalej wzmacniać jakość tak dla surowców pierwotnych, jak i pochodzących z recyswoją obecność w Chinach i otworzy kolejny zakład produkcyjny klingu – mówi Magnus Lindahl.

PLAST ECHO Echa Branży

IIFANUC DOSTARCZY 500 ROBOTÓW DO FABRYKI FORDA W KOLONII Firma Fanuc, działająca w zakresie technologii CNC oraz robotyki, otrzymała kolejne duże zamówienie w dziedzinie e-mobilności. W 2022 r. japoński koncern dostarczy około 500 robotów do fabryki Forda w Kolonii, które będą pomagać w produkcji nadwozi samochodów elektrycznych. Zakład produkcyjny Forda w Kolonii jest obecnie w trakcie przekształcania w ośrodek rozwoju i produkcji pojazdów elektrycznych Ford Cologne Electrification Center, który będzie obsługiwać cały rynek europejski. Producent samochodów spodziewa się, że w 2023 r. z linii montażowych zakładu zjadą pierwsze seryjne modele aut osobowych o napędzie elektrycznym. Ford ogłosił również, że od 2030 r. będzie oferował w Europie wyłącznie samochody osobowe z napędem elektrycznym.

IIDS SMITH DO 2050 R. STANIE SIĘ FIRMĄ NEUTRALNĄ KLIMATYCZNIE Firma DS Smith ogłosiła ambitne cele klimatyczne. W ramach tzw. Science Based Target do 2030 r. zredukuje o 40% (w porównaniu z poziomami z 2019 r.) emisję dwutlenku węgla przypadającą na tonę produktu. Przedsiębiorstwo zobowiązało się też do osiągnięcia do 2050 r. zerowego poziomu emisji netto, czyli stanu, w którym działania podejmowane przez firmę i związana z nimi emi- zu oraz energii odnawialnej, pochodzącej sja CO2 nie wywierają wpływu na klimat. z wiatru i słońca. Wspomniane cele zostaną zatwierdzone przez inicjatywę Science Based Target jako zgodne z celami porozumienia paryskiego, planu działań mającego ograniczyć globalne ocieplenie. Podkreśleniu ambicji i zaangażowania DS Smith w zrównoważony rozwój ma służyć także członkostwo w kampanii ONZ „Race to Zero” („Wyścig do neutralności”). Aby zrealizować swoje zamiary, firma wprowadzi szereg rozwiązań inżynieryjnych – w tym wykorzystanie lokalnej biomasy i bioga-

Poza zobowiązaniem do działań w obszarze klimatu, firma DS Smith ogłosiła niedawno inwestycje na poziomie 100 mln funtów w zakresie badań i rozwoju oraz innowacji, aby przyspieszyć swoje działania w obszarze gospodarki o obiegu zamkniętym. Nowe inwestycje stanowią podstawę strategii zrównoważonego rozwoju „Na Teraz. I na Przyszłość”, która zakłada, że do 2023 r. przedsiębiorstwo będzie produkowało opakowania w pełni nadające się do recyklingu.

IIYACHT COATINGS AKZONOBEL WSPÓŁPRACUJE Z WATER REVOLUTION FOUNDATION

– Fanuc ma duże doświadczenie w robotyce dla zastosowań e-mobility. Jesteśmy bardzo zadowoleni, że możemy towarzyszyć Fordowi w tej przyszłościowej transformacji – powiedział Ralf Winkelmann, dyrektor zarządzający Fanuc Niemcy. – Nasze roboty znane są ze swojej niezawodności i trwałości. Dlatego jesteśmy przekonani, że przyczynią się one do skrócenia czasu i obniżenia kosztów przestojów i konserwacji w zakładzie Forda w Kolonii – dodał Shinichi Tanzawa, dyrektor generalny i prezes Fanuc Europe Corporation.

Bardziej zrównoważony przemysł jach- stępnych na rynku, dostarczanych w ratowy i pomoc w ochronie oceanów to mach linii International i Awlgrip. główne cele partnerstwa między Yacht Coatings AkzoNobel a organizacją Water Revolution Foundation. W ramach podjętego przez firmę długofalowego zobowiązania do wprowadzania pozytywnych zmian w branży, AkzoNobel podzieli się z Water Revolution Foundation swoją wiedzą ekspercką i doświadczeniem, które zdobył podczas wielu dziesięcioleci pracy nad pionierskimi rozwiązaniami dla klientów na całym świecie. W ramach nowego partnerstwa Water Revolution Foundation oraz szersze rynki W szczególności dotyczy to wiedzy zdo- jachtowe będą również korzystać z bogabytej podczas opracowywania jednych tego doświadczenia AkzoNobel w zakrez najbardziej innowacyjnych podkładów, sie technologii w wielu sektorach, w tym wypełniaczy, farb nawierzchniowych w przemyśle motoryzacyjnym, lotniczym i podwodnych powłok kadłubowych do- i farb proszkowych.

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

IILANXESS PODNOSI CENY PIGMENTÓW NIEORGANICZNYCH Koncern chemiczny Lanxess podnosi ceny pigmentów nieorganicznych na całym świecie ze skutkiem natychmiastowym, z zastrzeżeniem istniejących umów. Ceny wzrosną o co najmniej 150 euro za tonę metryczną, jednak wzrost może być wyższy w niektórych przypadkach, w zależności od grupy produktów i miejsca produkcji. Jak informuje koncern, korekta cen jest konieczna ze względu na stale rosnące koszty surowców, energii oraz transportu. Jednostka biznesowa Lanxess zajmująca się pigmentami nieorganicznymi jest największym na świecie producentem syntetycznych pigmentów z tlenku żelaza oraz wiodącym producentem pigmentów z tlenku chromu. Produkty te są od dziesięcioleci stosowane jako barwniki m.in. w materiałach budowlanych, farbach i powłokach, tworzywach sztucznych, papierze.

fot.: Lanxess

IISIDEL WYZNACZA WŁASNE CELE REDUKCJI EMISJI DWUTLENKU WĘGLA Stosując się do porozumienia paryskiego, firma Sidel określiła i zobowiązała się do osiągnięcia celów redukcji emisji dwutlenku węgla w oparciu o badania klimatyczne w ramach inicjatywy Science Based Targets (SBTi). Celem jest 30% redukcja emisji CO2 we wszystkich zakładach i obiektach firmy oraz 25% redukcja emisji CO2 przy pozyskiwaniu i wykorzystywaniu sprzętu Sidel do roku 2030. Filozofia przedsiębiorstwa w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu została podkreślona w nowym Raporcie Zrównoważonego Rozwoju. Sidel rozpoczyna również nową zewnętrzną kampanię komunikacyjną przygotowaną przez Interbrand pod hasłem you’re never alone. Przez cały okres istnienia firmy inżynierowie i projektanci Sidel rzucali wyzwania przemysłowi, wprowadzając ekologiczne innowacje w zakresie projektowania opakowań, sprzętu i usług, aby zużywać mniej zasobów i zmierzać w kierunku gospodarki

o bardziej zamkniętym obiegu. To doświadczenie utorowało drogę Sidel do zapoczątkowania większych, zrównoważonych zmian wewnątrz firmy i poza nią. – Zrównoważony rozwój leży u podstaw wszystkiego, czym się zajmujemy i pragniemy zapoczątkować świadome zmiany zarówno w naszej branży, jak i na szerszym rynku. Nasze zobowiązania dotyczą wszystkich zakładów firmy Sidel, w których prowadzimy działalność na całym świecie, a także produktów dostarczanych naszym klientom i nabywanych od naszych dostawców – podkreśla Monica Gimre, dyrektor generalna i prezes Sidel – Wiemy, że żadna pojedyncza firma ani osoba nie jest w stanie samodzielnie przeprowadzić transformacji w zakresie zrównoważonego rozwoju; dlatego też Sidel oferuje narzędzia, których nasi klienci potrzebują na swojej drodze do zrównoważonego rozwoju. Oto nasze przesłanie dla klientów: jeśli chodzi o świadome tworzenie czystszego i bardziej ekologicznego świata, nigdy nie jesteś sam.

IIBIESTERFELD WPROWADZA ZRÓWNOWAŻONE KOPOLIESTRY SK CHEMICALS DO PRZEMYSŁU KOSMETYCZNEGO SK Chemicals wprowadza na rynek nowe, zrównoważone rozwiązania produktowe marki Ecotria. Po sukcesie wyrobów Ecotria R100 i Ecotria R200 (które zawierają do 30% materiału PCR) w branży kosmetycznej, SK Chemicals i Biesterfeld zaprezentowały nowe typy produktów o zawartości do 70% PCR – Ecotria R101 i Ecotria R102. Jako długoterminowy partner strategiczny SK Chemicals, Biesterfeld będzie dystrybuować wyroby Ecotria w regionie EMEA i Brazylii. Rodzina produktów Ecotria oferuje wysoką przezroczystość, zwłaszcza w przypadku elementów grubościennych, oraz doskonałą odporność chemiczną.

PLAST ECHO Echa Branży

OGROMNE OCZEKIWANIE NA SPADKI CEN Po słabym popycie w czerwcu, uczestnicy rynku zastanawiają się, jak będzie wyglądał on w lipcu. Na lipcowe ceny tworzyw w Europie Środkowej będą miały wpływ następujące czynniki:

• • • • • • •

•

Czynniki te stanowią poważne wyzwanie dla producentów polimerów, którzy w zależności od położenia geograficznego, będą zmuszeni odpowiednio zareagować. W skomplikowanej sytuacji znajdują się producenci polimerów w Europie Środkowej. Przedział cenowy jest bardzo szeroki w przypadku wszystkich polimerów. Czerwcowe ceny znajdują się w górnej trzeciej części przedziału cenowego. Dlatego w ich przypadku uzasadniona byłaby znacząca obniżka cen, zarówno w przypadku PE jak i PP. Jest to jednak trudne do osiągnięcia przy rosnących cenach monomerów olefinowych. Kierownictwa finansowe spółek przyzwyczaiły się w ostatnich

2100 1900 1700 1500 1300 1100 900

HDPE rozdmuch

HDPE folia

HDPE wtrysk

HDPE rurowy (100)

LDPE Folia

LDPE GP

LLDPE C4

PPC

PPH Raffia

PPH wtrysk

PPR

GPPS

HIPS

EPS

6 miesiącach do wysokich marż. Jednak ze względu na rosnącą podaż oraz niezwykle szerokie przedziały cenowe, wysokie ceny nie mogą być już dłużej utrzymywane. Mniejsze obniżki cen są potrzebne w przypadku HDPE i PPH, natomiast LDPE, PPC, PPR wymagają większych – rzędu trzech cyfr – obniżek cen. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że w lipcu utrzyma się znaczna różnica cenowa między Europą Zachodnią a Środkową, dając szansę na bardziej opłacalny eksport do Europy Zachodniej. W Europie Północnej oczekuje się znaczącego wzrostu ograniczonej dotychczas podaży, zwłaszcza w przypadku PPC, PPR i LDPE. Będzie to skutkować obniżeniem cen, które w przypadku tych polimerów zapewne nie przekroczą kwoty 2000 euro za tonę. W lipcu zachodnioeuropejscy producenci polimerów będą musieli zmierzyć się z wakacyjnym niedoborem popytu. W związku z tym, jeśli chcą utrzymać swoją środkowoeuropejską pozycję, podnoszenie cen nie wydaje się realną alternatywą. Producenci obecni w Europie Środkowej muszą podążać za cenami rynkowymi. To z kolei powinno oznaczać nawet trzycyfrową obniżkę cen.

tydzi eń 24

tydzi eń 22

tydzi eń 20

tydzi eń 18

tydzi eń 16

tydzi eń 14

tydzi eń 12

tydzi eń 10

tydzi eń 6

tydzi eń 8

tydzi eń 4

tydzi eń 2

tydzi eń 53

tydzi eń 52

tydzi eń 50

tydzi eń 48

tydzi eń 46

tydzi eń 44

tydzi eń 42

tydzi eń 40

tydzi eń 38

tydzi eń 36

tydzi eń 34

tydzi eń 32

tydzi eń 30

tydzi eń 28

700

tydzi eń 26

•

w lipcu spodziewany jest niewielki wzrost cen monomerów olefinowych (etylen, propylen) o 20–40 euro za tonę w Turcji, gdzie ceny dotychczas utrzymywały się na niskim poziomie, po pandemii życie zaczyna się na nowo, prawdopodobnie więc popyt wzrośnie i ceny będą wyższe poziom zapasów surowców u przetwórców PPC, PPR i mLLDPE jest niski wpływ rosnącej podaży PPC, PPR będzie odczuwalny w 2. połowie lipca rośnie wielkość importu spoza Europy stawki frachtu morskiego są nadal wysokie ograniczone są możliwości przewozu drogowego towarów w regionie SCE oczekiwania cenowe przetwórców nadal są skierowane w dół niektóre rodzaje polimerów osiągnęły już „najniższą cenę” lub przynajmniej zbliżyły się do niej nadal istnieje znaczna różnica cenowa pomiędzy Europą Środkową a Zachodnią.

2300

EUR/TONA

•

Średnie ceny polimerów w Europie Środkowej między 26. tygodniem 2020 r. a 25. tygodniem 2021 r.

W przypadku polistyrenów oczekiwania cenowe klientów są nadal skierowane w dół, tak w przypadku SM, jak i PS. Jednak na razie ceny spotowe SM wykazują tylko bardzo niewielki spadek o 4 dolary w stosunku do początku czerwca. Oznacza to, że zmiana cen SM zapewne będzie ledwo widoczna, ulegając redukcji o 20–40 euro. W lipcu spodziewana jest dalsza poprawa podaży importowej polistyrenu, podczas gdy podaż produktów europejskich pozostanie uszczuplona. Jest już jasne, że przetwórcy oczekują dalszych trzycyfrowych obniżek cen PS (EPS, GPPS, HIPS). Jest to możliwe tylko wtedy, gdy pozostała część czerwcowej obniżki cen SM zostanie przeniesiona na przetwórców przez europejskich producentów polistyrenu. •

Niepewność rynku? Wyeliminuj ją dzięki tygodniowemu raportowi cen surowców. Ceny, fakty, trendy i przewidywania skoncentrowane na obszarze Europy Środkowej: #polipropylen #polietylen #polistyren Wypróbuj bezpłatnie bez zobowiązań przez 4 tygodnie: laszlo.budy@myceppi.com +36 703 685 140

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

IIWINTEC STARTUJE ZE SPRZEDAŻĄ W POLSCE Wintec, członek grupy Engel z siedzibą w Austrii, rozszerza sprze- w energooszczędny serwohydrauliczny napęd serwowin. Sterowdaż wtryskarek t-win na Europę. Na tym etapie dwupłytowe ma- nik C3 umożliwia intuicyjne prowadzenie operatora, ergonomiczszyny wielkogabarytowe są dostępne już na całym świecie. ną pracę i elastyczną integrację robotów różnych typów i marek. Jako członek grupy Engel, Wintec jest w stanie dostarczać zinWintec od 2014 r. produkuje wysokiej jakości wtryskarki do stan- tegrowane gniazda produkcyjne z rozwiązaniami automatyzacji dardowych zastosowań w Changzhou w Chinach. W ciągu 6 lat własnej konstrukcji i produkcji. swojego istnienia firma bardzo dobrze ugruntowała markę, początkowo w Azji, a od 2018 r. na rynku Ameryki. Wraz z ekspansją Maszyny demonstracyjne t-win są dostępne w technikum Austrii na Europę, Grupa Engel konsekwentnie rozwija strategię dwóch i innych krajach europejskich. Jedna z takich wtryskarek Wintec marek. t-win 4500-3300 Eu wraz z robotem Viper 12 znajduje się w warszawskim showroomie Engel Polska. Europejska jakość, ekonomiczna produkcja azjatycka 17 czerwca br. zespół Engel Polska rozpoczął cykl indywidualWtryskarki t-win doskonale sprawdzają się przy wtrysku jedno- nych prezentacji dla klientów. Mając na uwadze szczególne rekomponentowym, który nie wymaga specjalnych technologii, alia pandemii oraz wynikające z nich ograniczenia, przygotowano ale stawia wysokie wymagania odnośnie do jakości i spójno- specjalną formułę spotkań, z zachowaniem norm bezpieczeństwa ści procesu. Docelowe branże dla wtryskarek Wintec to przede i higieny. Wszystkie prezentacje odbywają się w zamkniętych, inwszystkim: sprzęt AGD, wtrysk techniczny i branża samochodowa. dywidualnych grupach w showroomie Engel Polska, w Warszawie Maszyny dostarczane są w stanie wstępnie skonfigurowanym, co przy ul. Ostródzkiej 50B. znacznie skraca czas uruchomienia. Urządzenia są projektowane w Europie, a wytwarzane w Chinach.

IINEXEO PLASTICS PRZEJMUJE NEVICOLOR

Zakład produkcyjny w Changzhou jest zintegrowany z globalnym systemem zarządzania jakością całej Grupy Engel. Dzięki zakończonej wczesnym latem 2020 r. rozbudowie zakładu i podwojeniu tym samym powierzchni produkcyjnej, Wintec jest świetnie przygotowany na rosnące światowe zapotrzebowanie. – Wielu klientów od początku decyduje się na inwestycję w maszyny Wintec, ponieważ wysoka jakość, energooszczędność i niezawodność maszyn dają im przewagę konkurencyjną – mówi Christoph Steger, CSO Grupy Engel – Ważnym kryterium decyzyjnym jest również fakt doskonałego wsparcia serwisowego. Dzięki obecności Grupy Engel na całym świecie, wszyscy klienci, we wszystkich regionach, mogą profitować i korzystać z szybkiego Firma Nexeo Plastics LLC, wiodący światowy dystrybutor żywic serwisu i zaopatrzenia w części zamienne. termoplastycznych i spółka stowarzyszona z GPD Companies Inc., ogłosiła przejęcie Nevicolor S.p.A., czołowego włoskiego przedsiębiorstwa zajmującego się dystrybucją i produkcją tworzyw termoplastycznych. Warunki transakcji nie zostały ujawnione. Nevicolor to firma rodzinna z siedzibą we włoskiej Luzzarze, posiadająca szeroki zasięg geograficzny w całym kraju, która od ponad 57 lat dostarcza żywice termoplastyczne, compoundy i usługi z zakresu rozwoju aplikacji. Produkty przedsiębiorstwa służą wielu klientom i dostawcom reprezentującym sektory komponentów przemysłowych, opieki zdrowotnej, motoryzacji, zaawansowaEnergooszczędne, niezawodne i mocne nych opakowań, rolnictwa i elektryki. Nevicolor obsługuje ponad 800 klientów, dysponując portfolio zawierającym ponad 3000 Hydrauliczne dwupłytowe maszyny serii t-win oferowane są z siłą gatunków wysokiej jakości polimerów, w tym materiałów pochozwarcia od 4500 do 18000 kN i są standardowo wyposażone dzących z recyklingu.

PLAST ECHO Echa Branży

IIPROJEKT LIFE ABSOLUTELY CIRCULAR: NADCHODZI ABrS Indaver, firma działająca w zakresie zrównoważonej gospodarki odpadami oraz Ineos Styrolution, globalny dostawca styrenów, ogłosiły wczoraj rozpoczęcie produkcji „ABrS”, czyli kopolimeru akrylonitrylo-butadienowo-styrenowego (ABS) z komponentem styrenowym opartym na surowcach pochodzących z recyklingu. Celem projektu Life ABSolutely Circular jest zademonstrowanie ekologicznych i ekonomicznych korzyści płynących z zastosowania zaawansowanych technologii recyklingu tworzyw sztucznych na przykładzie produkcji ABS na bazie surowca pochodzącego z recyklingu. W ramach projektu planowane jest również zademonstrowanie skalowania rozwiązania – od skali laboratoryjnej, poprzez instalację demonstracyjną, do komercjalizacji. Projekt jest finansowany z programu UE Life, jedynego instrumentu finansowego Unii Europejskiej poświęconego wyłącznie współfinansowaniu projektów z dziedziny ochrony środowiska i klimatu. Głównym celem programu UE Life jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja unijnej polityki w tym zakresie, a także identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących środowiska, w tym przyrody. Program powstał w 1992 r. w celu finansowania projektów nie tylko w państwach członkowskich Unii, ale również w niektórych krajach kandydujących do członkostwa w UE i sąsiadujących z nią.

rodzimego. Jak zapewniają przedstawiciele firmy, produkcja ABrS oznacza zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych nawet o 30% w porównaniu z produkcją oryginalnego ABS.

– Wytworzenie pierwszej partii ABrS w skali laboratoryjnej jest udanym potwierdzeniem koncepcji. Wraz z budową zakładu recyklingu polistyrenu i uruchomieniem minifabryki ABrS w Antwerpii będziemy mogli zrobić kolejny znaczący krok w kierunku produkcji ABS z surowców wtórnych na skalę komercyjną – mówi Petra Inghelbrecht, kierownik projektu badawczego ABSolutePierwsze 10 kilogramów ABrS wyprodukowano w laboratorium ly Circular. Ineos Styrolution w Kolonii w Niemczech. Materiał został następnie przetworzony przez partnera Ineos Styrolution, firmę W styczniu br. Ineos Styrolution poinformował o planach budowy badawczą Neue Materialien Bayreuth GmbH. Wstępne testy ma- zakładu demonstracyjnego w swojej fabryce w Antwerpii w Belteriału wykonane w laboratorium Ineos Styrolution w Kolonii nie gii, w której będzie można przetestować produkcję ABS z surowwykazały żadnych wymiernych różnic w stosunku do materiału ców pochodzących z recyklingu.

IITARGI PCI DAYS 2021 STACJONARNIE W WARSZAWIE Tegoroczna edycja Targów PCI Days odbędzie się stacjonarnie w dniach 8–9 września 2021 r. w Warszawie. Od czasu premierowej, zakończonej sukcesem edycji minęły 2 lata. Pandemia koronawirusa zmusiła organizatorów do dwukrotnej zmiany terminu wydarzenia. Czas ten wykorzystano na opracowanie atrakcyjnego programu merytorycznego oraz dotarcie do szerokiego grona wystawców. W rezultacie podczas wrześniowej edycji na odwiedzających będzie czekać aż 110 stoisk wystawczych o zróżnicowanym asortymencie.

z przedstawicielami obu branż. „Ogromne zainteresowanie premierową edycją wydarzenia wśród wystawców i odwiedzających, jak również dynamiczny rozwój przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego, utwierdzają nas w przekonaniu, że Targi PCI Days 2021 ponownie będą stanowić odpowiedź na najważniejsze potrzeby i wyzwania tych dwóch sektorów” – informują organizatorzy targów.

Targi odbędą się ponownie w Expo XXI – miejscu, w którym zorganizowane zostały po raz pierwszy. Premierowa edycja odniosła Tegoroczni wystawcy zaprezentują na targach najnowsze rozwią- ogromny sukces zarówno pod kątem liczby odwiedzających, jak zania w zakresie surowców, maszyn, opakowań oraz wszelkich też organizacji i przebiegu. usług dla przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego. Będzie to unikalna okazja, aby w jednym miejscu zapoznać się jednocze- Udział w PCI Days 2021 jest całkowicie bezpłatny. Więcej inforśnie z innowacjami produktowymi i technologicznymi w obszarze macji znajduje się na stronie www.pcidays.pl, gdzie można rówleków i kosmetyków, jak też nawiązać ciekawe relacje biznesowe nież dokonać rezerwacji.

PLAST ECHO Głos biznesu

INNOWACYJNA TECHNOLOGIA TO NIE TYLKO MASZYNA

ROZMOWA Z TOMASZEM TYBURĄ, DYREKTOREM ZARZĄDZAJĄCYM W FIRMIE SUMITOMO ( SHI ) DEMAG POLSKA

Na targach K, które odbyły się w 2019 r., koncern Sumitomo (SHI) Demag zaprezentował swoje urządzenia, kierując się mottem „Precision. Power. Productivity”. Co oznacza to hasło dla klientów waszej firmy?

K myślą przewodnią było właśnie „Precision. Power. Productivity”. Precyzja, moc i produktywność to kluczowe cechy palety naszych produktów. Cechy, które idealnie wspierają działania Sumitomo (SHI) Demag w kolejnych etapach rozwoju firmy, wychodząc naprzeciw wyzwaniom gospoJak wiadomo, targi K to kluczowa impre- darki o obiegu zamkniętym. za targowa dla branży przetwórstwa tworzyw sztucznych na świecie, a z pewnością Nasza wystawa targowa podzielona była najważniejsza dla nas w Europie. Organi- na 3 główne segmenty. Segment „Precyzowana regularnie co 3 lata i odwiedza- zja” reprezentowany był przez technologię na przez ponad 200 tys. osób z całego wtrysku dla branży medycznej na bazie globu wyznacza nowe trendy, reagując szybkobieżnej maszyny elektrycznej. Nowy na zmieniające się otoczenie, potrzeby standard w produkcji wtryskowej dla tej i wymagania rynku. Wydarzenie tej rangi branży to nie tylko sama technologia elekz definicji wymaga motta przewodniego. tryczna i precyzja, ale utrzymanie tej precyW roku 2016 naszym mottem targów było zji w bardzo krótkim czasie cyklu. Segment hasło „Electrified 4.0”, powstałe z połącze- „Power” to oferta dla branży motoryzacyjnia Przemysłu 4.0 oraz naszej technologii nej w oparciu o wtrysk w pełni elektryczny maszyn elektrycznych. Na ostatniej edycji w technologii ciekłych silikonów LSR oraz

technikę maszyn serwohydraulicznych przy zastosowaniu technologii zdobienia detali IMD. Trzeci segment, „Produktywność”, to oczywiście DNA naszej grupy, czyli technologia wtrysku opakowań cienkościennych. Maksymalne skrócenie czasu cyklu w danej grupie detali przy skupieniu uwagi na obniżaniu zużycia energii włożonej w proces, to główne czynniki definiujące produktywność w tej branży. Wszystkie trzy segmenty wspierane były przez zaawansowaną technologię form wtryskowych, automatyzacji, urządzeń współpracujących, oprogramowania do zdalnego monitorowania procesu, kontroli odrzutów czy nadzoru nad odzyskiem energii, bez których trudno sobie dziś wyobrazić wkład przetwórców tworzyw w dążenie do gospodarki zrównoważonej.

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

Sumitomo (SHI) Demag nieodłącznie kojarzy się z maszynami całkowicie elektrycznymi. Koncern już 2 lata temu podjął decyzję, aby w pełni dedykować swoją fabrykę w Wiehe produkcji maszyn w 100% elektrycznych i zaprzestać produkcji małych serii maszyn hydraulicznych. Proszę powiedzieć, jakie są wasze osiągnięcia w tej dziedzinie? Dokładnie tak. Nasza firma wyprodukowała swoją pierwszą wtryskarkę elektryczną niemal 20 lat temu w niemieckiej fabryce w Wiehe. Była to maszyna 100-tonowa z bezpośrednimi napędami chłodzonymi wodą z serii IntElect. Mówiąc zupełnie obiektywnie, w tamtym czasie konstrukcja maszyny była wręcz unikatowa. Już wtedy maszyny elektryczne charakteryzowało bardzo niskie zużycie energii, wysoka powtarzalność i kilka innych cech, które dla maszyn hydraulicznych były nieosiągalne. Proszę pamiętać, że wówczas nie było jeszcze mowy o powszechnym stosowaniu serwonapędów we wtryskarkach hydraulicznych. Maszyny tej serii szybko znajdowały nabywców w branżach, w których główny nacisk położony jest na precyzję detalu: m.in. w elektronice i medycynie. W ciągu kilku lat typoszereg maszyn został rozszerzony i obejmował zakres od 50 do 210 ton. Oczywiście ze względu na dużo niższą cenę maszyny hydrauliczne ciągle miały większy udział w produkcji, więc były wytwarzane równolegle z maszynami elektrycznymi. Prawdziwy rozwój produkcji nastąpił w roku 2009, po połączeniu Demag z japońskim koncernem Sumitomo. Nieporównywalnie większe doświadczenie nowego partnera w produkcji maszyn elektrycznych (pierwsza wtryskarka elektryczna w 1990 r., a do dziś w sumie ok. 70 tys. sztuk!) przyniosło efekt w postaci całkowicie nowej konstrukcyjnie serii, z wykorzystaniem komponentów japońskich. Sercem nowego typoszeregu maszyn IntElect były i nadal są unikatowe silniki napędowe własnej konstrukcji Sumitomo. Rozwijane i optymalizowane przez lata pod kątem technologii wtrysku, praktycznie beza-

Tomasz Tybura

waryjne, stanowią największy atut tej se- Mając na względzie powyższe zalety, rorii maszyn. snące koszty energii czy ukierunkowanie gospodarki na zrównoważony rozwój, Dziś za inwestycją w maszyny w pełni nie dziwi fakt, że wraz z wprowadzeniem elektryczne przemawia dużo więcej ar- na rynek nowego modelu IntElect2 Sugumentów niż jeszcze 10–15 lat temu. mitomo (SHI) Demag podjęło decyzję Obecnie, oprócz znacznie mniejszej róż- o zakończeniu produkcji małych maszyn nicy w cenie zakupu w porównaniu do hydraulicznych w zakładzie w Wiehe i całmaszyn hydraulicznych i wspomnianego kowitym przystosowaniu zakładu do projuż niższego zużycia energii czy powta- dukcji maszyn w pełni elektrycznych do rzalności procesu, użytkownicy doceniają 500 ton siły zamykania. takie cechy jak dynamika napędów, skrócenie czasu cyklu, brak energii wkładanej Dekadę temu wizjonerzy przedstawiaw chłodzenie układu napędowego ma- li zalety nowej rewolucji przemysłowej, szyny, niższa emisja hałasu poprawiająca ściśle związanej z rozwojem technologii komfort pracy, większa szansa na pozyska- cyfrowych. Dziś rozwiązania spod znaku nie dotacji, a przede wszystkim niższe cał- Przemysłu 4.0 to już codzienność. Internet kowite koszty użytkowania maszyny (TCO). Rzeczy oferuje rozwiązania, które dla przeJeszcze w 2008 r. udział maszyn elek- ciętnego zjadacza chleba mogą wydawać trycznych w Europie nie przekraczał 20%, się magią. Co w tym zakresie oferuje Sumirosnąc od tego czasu o nie więcej niż tomo (SHI) Demag? 1–2% rocznie. Zauważalne odbicie nastąpiło w 2017 r. Dziś w segmencie maszyn To prawda. Choć digitalizacja maszyn małych i średnich co druga nowa maszy- i procesu zaczęła się już wiele lat temu, na uruchamiana w Europie jest wtryskar- a filozofia Przemysłu 4.0 wspiera ten kieką elektryczną. runek, to rozwiązania bazujące na sztucz-

PLAST ECHO Głos biznesu

nej inteligencji nie są powszechnym tematem rozmowy przeciętnego mieszkańca naszej planety. Oczywiście Internet Rzeczy (IoT) jako platforma wykorzystująca elementy sztucznej inteligencji (AI) to melodia bardzo bliskiej przyszłości i bez wątpienia jest to kolejny krok do maszyny w pełni autonomicznej. Platforma IoT jest narzędziem otwartym i może zawierać moduły symulacji wypełnienia gniazd formy, procesu uplastyczniania materiału, chłodzenia detalu, w pełni automatyczną kontrolę wagi, geometrii i temperatury detalu oraz wiele innych. Rozwiązania te są na tyle skomplikowane i innowacyjne, że wymagają współpracy działu R&D producenta maszyn, uczelni i instytutów tworzyw sztucznych czy nawet wspólnych projektów z firmami typu start-up. Sumitomo (SHI) Demag konsekwentnie rozwija swoje cyfrowe technologie, umożliwiające przetwórcom gromadzenie danych produkcyjnych i wspomagające wewnętrzną logistykę produkcji. Czas pracy maszyny, produktywność, śledzenie procesu oraz podejmowanie decyzji można z łatwością zoptymalizować, wdrażając gotowe rozwiązanie do monitorowania i zbierania tych danych w czasie rzeczywistym przy pomocy dedykowanej platformy myConnect. myConnect to specjalne oprogramowanie sieciowe, oferujące szereg praktycznych i wygodnych rozwiązań online, które ma na celu ułatwić przetwórcom zarządzanie produkcją z każdego miejsca.

Oddzielne moduły systemu odpowiadają za wsparcie serwisowe online, dostęp do dokumentacji, zamawianie części zamiennych, podgląd statusu produkcji przez aplikację na smartfonie czy rejestrację kluczowych zdarzeń produkcji. Technologia ta staje się już standardem w zakładach przetwórstwa tworzyw sztucznych i będzie integralną częścią przyszłych procesów produkcji.

Internet Rzeczy jako platforma wykorzystująca elementy sztucznej inteligencji to melodia bardzo bliskiej przyszłości i bez wątpienia jest to kolejny krok do maszyny w pełni autonomicznej W obszarze technologii cyfrowych dla Sumitomo (SHI) Demag najważniejsze jest, aby rozwiązania nad którymi pracujemy były dogłębnie przemyślane. Zbyt wczesne wprowadzenie produktu na rynek, często bez dłuższych testów i poprawek, bądź przed wypracowaniem i zatwierdzeniem odpowiednich norm i przepisów, często powoduje niepotrzebne zwiększenie kosztów, a w najgorszym przypadku niezado-

= In-house drive development

The IntElect.

wolenie i spadek zaufania klienta. Sztuczna inteligencja coraz śmielej wkracza do naszego świata tworzyw sztucznych i wydaje mi się, że będziemy z niej korzystać w coraz większym stopniu. Czy w związku z waszym zaangażowaniem w innowacyjne technologie specjalizujecie się w konkretnych segmentach rynku? Mam na myśli chociażby sektor medyczny, w którym takie wyrafinowane rozwiązania są wręcz niezbędne? Oczywiście. Nasze działania i technologia ukierunkowane są głównie na segmenty rynku, które wymagają najwyższej precyzji, najkrótszych czasów cyklu i, co obecnie ważne, przy jak najniższym zużyciu energii. Największy nacisk kładziemy na branżę opakowaniową, medyczną, motoryzacyjną, w połączeniu z segmentem elektroniki, a także tę część segmentu branży konsumenckiej, która wymaga najwyższej precyzji. W dzisiejszych czasach innowacyjna technologia to nie tylko sama maszyna, a kompleksowe spojrzenie na ofertę. Owszem, wszystko obraca się wokół wtryskarki jako serca każdego projektu, ale każdy segment rynku wymaga odpowiedniej wiedzy technicznej. Dlatego od wielu lat w naszej firmie poszczególne segmenty rynku wspierane są przez dedykowane zespoły inżynierskie. Zespoły te są częścią działu sprzedaży i odpowiadają za wsparcie handlowe, doradztwo techniczne, wymianę informacji z partnerami i innymi oddziałami w grupie, a więc za pełną koordynację projektu od przygotowania oferty po dostawę, uruchomienie i odbiór. Branża medyczna, o której pan wspomniał, jest szczególnie wymagająca nie tylko pod względem doboru produktu i wyposażenia w pakiety medyczne, oprzyrządowania dla urządzeń współpracujących (np. automatyzacji czy wtrysku LSR), ale także pod kątem przygotowania pełnej dokumentacji procedur produkcyjnych (GMP), szkolenia i odbioru projektu. Ukierunkowanie produkcji na maszyny

WWW.PLASTECHO.COM

w pełni elektryczne idealnie wpisuje się w ten segment rynku. Podobne działania podejmujemy w branży produkującej dla motoryzacji, gdzie bardzo często maszyna stanowi tylko 1/3 projektu, a uruchomienie produkcji wymaga koordynacji działań z naszymi partnerami.

sam w sobie stanowi zagrożenie, a sposób w jaki jest traktowany po wykorzystaniu. Problem segregacji i recyklingu odpadów to obecnie najważniejszy temat w ciągłej dyskusji i podjętych już działaniach. Potrzebne są zatem mądre i wspólnie wypracowane rozwiązania, poparte systemem edukacji, które nie trafią w próżnię, a daNaszymi odbiorcami są często firmy bę- dzą szansę każdej ze stron problemu. dące częścią koncernów o światowym zasięgu, stanowiące typ klienta OEM, czyli producenta wytwarzającego wyroby Sukces w postaci braku wykorzystywane w końcowym procesie produkcji przez inne firmy. Klienci tego odpadów w morzach czy typu, w szczególności z branży medycznej w lasach osiągniemy i opakowaniowej, są z reguły mniej podatni na potencjalny kryzys czy zawirowania rynwtedy, kiedy człowiekowi ku. Firmy tej wielkości potrzebują również będzie się opłacało zeglobalnego wsparcia nie tylko w procesie zakupu, ale przede wszystkim pomocy serbrać i oddać plastikowy wisowej na najwyższym poziomie. Przyjęodpad do punktu skupu ta przez naszą grupę strategia zapewnia klientom pełną obsługę serwisową na najważniejszych rynkach poprzez tworzenie własnych zależnych oddziałów firmy. Uważam, że sukces w postaci braku odpadów w morzach czy w lasach osiągniemy Jako uczestnika szerokiego łańcucha war- wtedy, kiedy człowiekowi będzie się opłatości w branży tworzyw sztucznych dotyka cało zebrać i oddać plastikowy odpad do pana bezpośrednio lub pośrednio problem punktu skupu. Dlaczego spacerując po leodpadów z tworzyw sztucznych? Co można sie nie natykamy się np. na odpady alumipowiedzieć tym, którzy obarczają „plastik” nium? Pozytywny jest fakt, że przetwórcy odpowiedzialnością za odpady zalegające też już podjęli działania na rzecz ponoww środowisku naturalnym? Nie oszukujmy nego wykorzystania plastiku. Co chwilę się, ten problem istnieje. Jak go rozwiązać słyszymy i czytamy o nowych produktach i jak ten problem wygląda z perspektywy wytworzonych z materiałów „eko”. Na wyproducenta maszyn? sokości zadania stają także dostawcy tworzyw, którzy coraz częściej oferują produkty Na temat szkodliwości odpadów plasti- z zawartością recyklatów. kowych, ich wpływu na nasze życie oraz pomysłów odzysku i ponownego wyko- Patrząc z perspektywy producenta maszyn rzystania napisano do tej pory mnóstwo do wtrysku, problem nie jest nam obojętny. publikacji, felietonów i opracowań nauko- Czas pandemii pokazał, że produkcja dla wych. Nakręcono też setki godzin mate- branży medycznej jest praktycznie nie do riałów filmowych, przeprowadzono wiele ruszenia. Dziś nikt chyba nie wyobraża sowywiadów, sympozjów, a fora internetowe bie wytwarzania jednorazowych produkrozgrzane są do czerwoności. Nie będę tów medycznych z innego materiału jak zatem oryginalny, wyrażając swoje zdanie plastik. Podobne perspektywy ma branża na ten temat. Osobiście nie wyobrażam motoryzacyjna. Trendy elektryfikacji, autosobie możliwości zastąpienia plastiku ja- matyzacji i nowoczesnych form wzajemkimkolwiek innym materiałem, przynaj- nej łączności między pojazdami wymumniej w większości branż. Zgadzam się szają automatycznie stosowanie tworzyw też z powszechną opinią, że to nie plastik sztucznych.

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

Powszechnie znany i najbardziej medialny jest problem odpadów branży opakowaniowej. Działania Sumitomo (SHI) Demag w tym zakresie to głównie techniczne dostosowanie naszego produktu, aby umożliwiał on produkcję z tworzyw przetworzonych, dawał możliwość wtrysku przy coraz cieńszej ściance detalu czy wtrysku tworzyw spienianych. Na koniec wróćmy na nasze lokalne podwórko. Jakie konsekwencje przyniosła branży tworzywowej pandemia i jak, z perspektywy dostawcy maszyn, ten rynek wygląda obecnie? Wydaje się, że czas pandemii powoli zmierza ku końcowi. Z punktu widzenia dostawcy maszyn był to zdecydowanie okres na wolniejszych obrotach. Ograniczony kontakt z klientem, przesunięcia inwestycji, obawa o zdrowie własne i innych nie tworzyły klimatu do prowadzenia normalnej działalności. Dziś, mądrzejsi o nowe doświadczenia widzimy, że był to bardzo mocny impuls dla branży medycznej, choć w najbliższym czasie spodziewana jest stabilizacja w tej branży. Innym segmentem rynku, którego rozwój przyspiesza, jest szeroko pojęta branża IT. Konieczność rozbudowy sieci transmisji danych na potrzeby nowych form komunikacji, obsługi klienta, prezentacji 3D, bankowości i wielu innych dziedzin życia wymaga zaawansowanej technologii, co stwarza bez wątpienia szanse dla branży tworzyw sztucznych i wtrysku precyzyjnego. Branża opakowań, podobnie jak podczas kryzysu Lehman Brothers, okazała się ponownie mało wrażliwa na pandemię. Restart naszej lokalnej branży Automotive zależny jest w dużej mierze od zachowania rynku w całej Europie. Widać w niej powolne odbicie, choć uzyskanie poziomu sprzed pandemii spodziewane jest dopiero za 2 lata. •

Rozmawiał: Jacek Leszczyński

PLAST ECHO Głos biznesu

RECYKLING TWORZYW SZTUCZNYCH JEST CZĘŚCIĄ UKŁADANKI ROZMOWA Z TONEM EMANSEM, PREZESEM PLASTICS RECYCLERS EUROPE

Jak wygląda obecnie sytuacja branży recyklingu tworzyw sztucz- strumienie odpadów z tworzyw sztucznych o najwyższych wskaźnych w Europie? nikach zbiórki i recyklingu w Europie. Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci recykling tworzyw sztucznych w Europie stał się jednym z ważniejszych narzędzi służących rozwiązywaniu kryzysu związanego z odpadami tworzyw sztucznych. Recyklaty, jako jedne z najlepszych surowców alternatywnych dla tworzyw pierwotnych, zmniejszają zależność Europy od zasobów naturalnych, jednocześnie ograniczając emisję CO2 nawet o 90% w porównaniu z materiałami pierwotnymi.

Mimo, że w poszczególnych krajach UE istnieją pewne różnice w systemach, wydajności i dostępności infrastruktury, istnieje rosnąca tendencja do dzielenia się oraz wykorzystywania najlepszych praktyk i nowych technologii w celu dalszego podnoszenia jakości, wydajności i skuteczności procesów recyklingu tworzyw sztucznych.

Czy może pan podzielić się refleksjami na temat rozwoju recyDzięki innowacjom i postępowi technologicznemu dysponujemy klingu w ciągu ostatnich 10 lat? dziś wysokiej jakości technologiami recyklingu, które umożliwiają nam wytwarzanie wysokiej klasy produktów z tworzyw pocho- Po pierwsze chciałbym zauważyć, że obecnie, dzięki rozwojowi dzących z odzysku, posiadających prawie takie same właściwości technologii przetwarzania odpadów tworzyw sztucznych, recyi cechy jak wyroby z tworzyw pierwotnych. klaty spełniają te same lub podobne wymagania, co materiały pierwotne. Recykling pojawił się w latach 80. ubiegłego wieku, Dane wskazują, że w trakcie ostatnich dwóch dekad recykling wraz z rozwojem wewnętrznego recyklingu odpadów poproduktworzyw sztucznych nieustannie się rozwijał, a w ciągu zaledwie cyjnych, a wkrótce rozszerzył się na ponowne przetwarzanie od4 lat wzrósł o ponad 65%. W 1996 r. całkowity potencjał recyklin- padów pokonsumenckich. gu tworzyw sztucznych szacowano na około 200 tys. ton. Obecnie dysponujemy możliwościami przetwórczymi umożliwiającymi re- Dobrym przykładem jest tu recykling elastycznych tworzyw cykling ponad 8,5 mln ton. Tacki, butelki po napojach (PET), ela- sztucznych (LDPE). W przeszłości procesowi temu poddawano styczne tworzywa sztuczne (LDPE), a także pojemniki (HDPE) to tylko odpady poprodukcyjne, a recyklaty wykorzystywano do za-

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

stosowań niszowych i produkcji niskiej klasy wyrobów, których cykl życia kończył się po jednokrotnym przetworzeniu. Aktualnie recykling odpadów poużytkowych stał się już ugruntowaną i powszechną praktyką, a powstające z takich surowców wyroby wysokiej jakości znajdują szerokie zastosowania. Mam tu na myśli, że np. opakowania elastyczne pochodzące bezpośrednio z gospodarstw domowych są obecnie ponownie przetwarzane na te same lub podobne produkty i mogą być poddawane recyklingowi wielokrotnie. Opakowania elastyczne wytwarzane z recyklatów są z powodzeniem wykorzystywane również w sektorze budowlanym, m.in. do produkcji membran ochronnych czy hydroizolacyjnych. Jak widzi pan branżę recyklingu za 10 lat? Recykling tworzyw sztucznych jest częścią układanki mającej na celu rozwiązanie kryzysu związanego z odpadami z tworzyw sztucznych. Oczywiście, nie może on odgrywać swojej roli w pojedynkę, ale musi współpracować z takimi rozwiązaniami jak zapobieganie, ponowne użycie i projektowanie z myślą o recyklingu. Tak długo, jak Europa będzie jednym z wiodących graczy w rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym, możliwości recyklingu i produkcja będą rosły. W przyszłości wzrost mocy wytwórczych będzie różnił się w zależności od rodzaju strumienia odpadów, ale biorąc pod uwagę cele UE w zakresie recyklingu spodziewam się, że liczby te powinny znacznie wzrosnąć. Przykładowo, strumień polietylenu (PE) ma jeden z największych potencjałów do osiągnięcia celów UE w zakresie recyklingu. W szczególności zmienić się może ilość recyklowanych elastycznych tworzyw sztucznych; przewiduje się, że do 2030 r. może ona ulec zwiększeniu nawet potrójnie. W tym celu muszą zostać zostaną odblokowane dodatkowe tony surowca pochodzącego z selektywnej zbiórki odpadów wysokiej jakości; oczywiście branża musi również pokonać wiele innych wąskich gardeł. Jeśli jednak się to uda, to polietylen pochodzący z recyklingu mógłby zastąpić nawet 36% zapotrzebowania na polimery pierwotne.

Ton Emans

Ton Emans jest prezesem Plastics Recyclers Europe i dyrektorem zarządzającym firmy CeDo – producenta wyrobów z tworzyw sztucznych. Posiada 30-letnie doświadczenie w recyklingu tworzyw sztucznych. Rozpoczął swoją karierę w DSM w Holandii. W 1991 r. przeniósł się do REKO – filii DSM. Tam, jako kierownik ds. jakości, środowiska, bezpieczeństwa i zdrowia zapoznał się z procesami recyklingu tworzyw sztucznych. Od 2000 r. jego

Ogromną rolę odgrywają także wszelkie inicjatywy oddolne oraz przykłady współpracy w ramach łańcucha wartości, jak chociażby porozumienie Circular Plastics Alliance, które skupia kluczowych uczestników działań na rzecz zwiększenia wykorzystania recyklatów w Unii Europejskiej. Również nowe rozwiązania, takie jak recykling chemiczny, muszą wspierać zrównoważone, jakościowe i efektywne podejście do poprawy gospodarki odpadami tworzyw sztucznych, którego celem jest zrównoważone i przejrzyste działanie.

kariera związana jest z firmą CeDo. W 2009 r. został wiceprezesem Plastics Recyclers Europe, a od 2011 r. jest prezesem tej organizacji. Plastics Recyclers Europe (PRE) to organizacja reprezentująca głos europejskich recyklerów tworzyw sztucznych, którzy przetwarzają odpady z tworzyw sztucznych na wysokiej jakości materiał przeznaczony do produkcji nowych wyrobów. Podmioty zajmujące się recyklingiem są ważnymi czynnikami ułatwiającymi obieg tworzyw sztucznych i przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym.

Biorąc to wszystko pod uwagę, ostatnie pozytywne zmiany Recykling tworzyw sztucznych w Europie to szybko rozwijający się sektor na rynku mogą być powodem do optymizmu w zakresie recyklin- skupiający ponad 600 firm i zatrudniający ponad 20 tys. pracowników. Jego gu tworzyw sztucznych i przyszłości tego sektora. • roczne obroty szacowane są na 3 mld euro.

PLAST ECHO rytm MASZYN

IIWYKRAWARKA FSS 8T

IINOWA SERIA DRUKAREK 3D – H350

Wykrawarka z pojedynczą stacją Stratasys wprowadził na rynek FSS 8T jest najnowszym dodatnową technologię przyrostową kiem do szerokiej rodziny wy– Selective Absorption Fusion. produkowanych już maszyn do Jest to proszkowa metoda drusztancowania. Model FSS w przeciku 3D, bazująca na technologii wieństwie do poprzednich wykrapowder bed fusion. Właśnie tę warek pracuje na jednym stanowitechnologię wykorzystują drusku dzięki cylindrowi o sile 8 ton karki 3D H Series. i dlatego wymaga użycia tylko jednej formy. W ten sposób produkcja Pierwszym modelem jest drukoncentruje się na tych detalach, karka 3D H350, której obszar roboczy wynosi 315×208×293 które wymagają tylko zewnętrznego wykończenia – czy to gra- mm. Wysokość warstwy to 100 mikrometrów. Obecnie drukarka towania, czy cięcia. 3D obsługuje jeden materiał budulcowy PA11, a w przyszłości, jak zapowiada producent, będą dostępne kolejne tworzywa, Najważniejsza innowacja dotyczy przygotowania maszyny do w tym elastomer. zastosowania z antropomorficznym robotem do załadunku i rozładunku części, co daje możliwość pełnej automatyzacji Szybkość druku (ze względu na spajanie całej warstwy druk ma procesu produkcyjnego. FSS 8T cechuje się m.in. ulepszonymi postępować szybciej niż w technologii SLS) oraz brak stosostandardami bezpieczeństwa, zwiększoną wydajnością i ergo- wania podpór sprawiają, że drukarka H350 jest polecana do nomią oraz nową estetyką. seryjnej produkcji. gammastampi.com

IIPLATFORMA SYNTEGON RPP

cadxpert.pl

IIKAMERA TERMOWIZYJNA FLIR UMOŻLIWIA KONSERWACJĘ PREDYKCYJNĄ

Syntegon Technology od wielu lat Konserwacja predykcyjna (ang. oferuje rozwiązania predictive maintenance, lub krótko zrobotyzowane dla PdM) należy do kluczowych innotechnologii przetwawacji Przemysłu 4.0. Polega ona rzania i pakowania. na zapobieganiu wystąpieniu ryzyDzięki nowo opracokownych zdarzeń (awarii, usterek). fot.: Syntegon wanej zrobotyzowanej platformie typu pick-and-place, Syntegon RPP, firma wyzna- Nowa, wysokowydajna kamera termowizyjna Flir T865 jest cza nowy standard w automatyzacji linii pakujących. przeznaczona do sprawdzania stanu sprzętu elektrycznego i mechanicznego; nadaje się również do zastosowań badawDzięki modułowej budowie urządzenia, każdą zrobotyzowaną czo-rozwojowych. Pomiary temperatury wykonywane są przez komórkę platformy RPP można skonfigurować indywidualnie, T865 z dokładnością do ±1%; kamera działa w szerokim zakreaby zautomatyzować takie procesy jak podawanie, przenosze- sie temperatur od -40°C do 120°C. nie i załadunek. Podstawowe cechy i funkcje maszyny pozwalają na zapewnienie jakości, łatwości obsługi i wydajności pro- Producent oferuje wiele soczewek, zarówno do inspekcji blicesów produkcyjnych. Z kolei opcja beznarzędziowej zmiany skich jak i odległych obiektów. Nabywcy otrzymują bezpłatną formatu skraca przestoje, umożliwiając producentom przetwa- trzymiesięczną subskrypcję oprogramowania do analizy Flir rzanie różnych wyrobów na tej samej linii i szybkie reagowanie Thermal Studio Pro, które umożliwia użytkownikom szybsze na zmieniające się wymagania rynku. przetwarzanie obrazów termicznych i tworzenie raportów. syntegon.com

flir.eu

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

IIMiR250 HOOK – ROZWIĄZANIE DO ODBIORU I HOLOWANIA WÓZKÓW

IIPRZEKŁADNIA PLANETARNA Z ROLKAMI GWINTOWANYMI

Mobile Industrial Robots wprowadza na rynek MiR250 Hook, jedyne dostępne rozwiązanie umożliwiające automatyczne odbieranie i holowanie wózków. Jest to górny moduł dla robota MiR250, który płynnie porusza się nawet w dynamicznym środowisku. Nowe rozwiązanie jest zaktualizowaną wersją MiRHook z 2016 r. Solidna i przyjazna użytkownikom technologia może łatwo zautomatyzować wewnętrzny transport załadowanych wózków o masie do 500 kilogramów.

Elektryczne i hybrydowe wtryskarki Allrounder wyposażone są w unikalne przekładnie planetarne z rolkami gwintowanymi, posiadające wiele zalet, takich jak wysoka gęstość mocy, bezpieczeństwo pracy i długi okres eksploatacji. Przekładnie te umożliwiają przekształcenie ruchu obrotowego silnika we wtryskarce na ruch liniowy. Zwiększają one okres eksploatacji wtryskarki i zapewniają mniejszą liczbę awarii.

MiR250 Hook automatycznie mocuje się do wózka i dostarcza go w miejsce docelowe bez potrzeby ingerencji człowieka. Rozwiązanie zwiększa gamę zastosowań autonomicznego robota mobilnego, a jego konstrukcja jest stworzona do środowisk przemysłowych. Porusza się z prędkością do 2 m/s i nawiguje bezpiecznie oraz efektywnie. Nie ma ograniczeń dotyczących liczby czy rozmiarów odbieranych i holowanych wózków.

Gęstość mocy przekładni planetarnych z rolkami gwintowanymi jest do 100% wyższa w porównaniu z tanimi przekładniami śrubowymi kulkowymi. Cechą szczególną przekładni jest zoptymalizowane smarowanie olejem i aktywne chłodzenie cieczą, co zapewnia stałe warunki pracy, a tym samym mniejszą awaryjność. W porównaniu ze smarowaniem smarem stałym, smarowanie olejem zmniejsza nakład pracy podczas konserwacji oraz zużycie maszyny. Na przekładnie planetarne z rolkami gwintowanymi firma Arburg udziela 5-letniej gwarancji.

mobile-industrial-robots.com

arburg.com

PRESS RELEASE

IICHŁODNICA ADIABATYCZNA LDK

IIPLATFORMA CERMEX EVOPACK

Frigel’s brand new LDK adiabatic cooler meets the challenging targets related to water preservation and energy efficiency SCANDICCI (FI), ITALY – 15th June 2021

Nowa chłodnica adiabatyczna LDK firmy Frigel spełnia ambitne cele związane z oszczędzaniem wody (redukcja zużycia nawet o 95%) i efektywnością energetyczWprowadzenie urządzeThe imperatives of sustainable development as well as the ever-increasing demand for ną. energy efficiency improvement call for new solutions. By building on the vast experience in process cooling and using the latest technologies available today, Frigel Group is introducing a brand-new na the rynek stanowi pierwszy krok na drodze do rozbudowy range of nia adiabatic coolers: LDK. This is the first step on the way of the extension of the proven Ecodry platform, in order to replicate its success in new industries and applications. sprawdzonej aby ‘We deliver the new LDK range now, whichplatformy is very close to our heartsEcodry, at Frigel’, says Duccio Dorin,powtórzyć jej sukces w noCEO. ‘The targets we set for ourselves were easy to identify with. We had to engineer a solution which will help our existing and future customers to stay ahead of their competitors through wych branżach i zastosowaniach. Warto pamiętać, że chłodzeincreased operational efficiency on the one hand, by delivering this at the least water consumption on the other. We had a strong foundation to build upon, but this time we raised the stakes by creating a product to be able to meet a higher capacity demand in challenging industrial nie adiabatyczne odgrywa kluczową rolę w konwersji technoenvironment.’ logii, zwłaszcza związanej z wymianą chłodni kominowych.

Cermex EvoPack to najnowsze rozwiązanie w ofercie firmy Sidel. Pozwala na ograniczenie czynności związanych z przepakowywaniem i przewidywanie indywidualnych potrzeb związanych ze sprzedażą detaliczną już na etapie produkcji. Jest to elastyczna platforma do pakowania zbiorczego, wpisująca się w koncepcję Przemysłu 4.0.

Opracowane rozwiązanie charakteryzuje się zwiększoną wydajnością operacyjną, możliwą do osiągnięcia przy najmniejszym zużyciu wody. Parametry eksploatacyjne chłodnicy LDK dają jej znaczną przewagę nad innymi pokrewnymi rozwiązaniami, zaś dzięki modułowej konstrukcji jest ona odpowiednia dla szerokiej gamy zastosowań. Energooszczędne urządzenie pozwala na zredukowanie kosztów operacyjnych nawet o 80%.

Zapewniając niezwykłą szybkość pakowania do 60 pudełek na minutę, przy zajmowaniu kompaktowej powierzchni mniejszej niż 30 m2, Cermex EvoPack oferuje także szybkie i powtarzalne zmiany formatu – od zaledwie 5 minut na zmianę formatu pudełka, do 15 minut przy zmianie zarówno formatu butelki, jak i pudełka. Urządzenie jest łatwe w obsłudze i konserwacji oraz może w dużym stopniu przyczynić się do osiągnięcia celów przedsiębiorstw związanych ze zmniejszeniem kosztów produkcji, redukcją emisji dwutlenku węgla i zrównoważonym rozwojem.

frigel.com

sidel.com

Frigel Firenze S.p.A. Sede Legale e Sito Produttivo: Via Pisana, 316 - 50018 Scandicci (FI) - Italy Ph. +39 055 722 0901

Sito Produttivo: Via G. Galilei, 2 - 35028 Piove di Sacco (PD) – Italy Ph. +39 049 970 3319

C.F. - P.IVA/VAT N: IT00390240489 Capitale Sociale € 287.005,00 (i.v.) Società soggetta a direzione e coordinamento di Fiordo S.r.l.

www.frigel.com

PLAST ECHO Głos Biznesu

BEZ TAJEMNIC

DRUK 3D

ROZMOWA Z MICHAŁEM BRYDĄ- PRZYBYSZEWSKIM, SPECJALISTĄ DS. MARKETINGU W CADXPERT

Obecnie istnieje wiele dostępnych metod wytwarzania addytywnego, które możemy określić mianem druku 3D. Ale proszę powiedzieć, jak to wszystko się zaczęło? W Polsce o druku 3D po raz pierwszy usłyszano całkiem niedawno, stąd mylne przeświadczenie, że technologia addytywna popularnie nazywana drukiem 3D to odkrycie z ostatnich lat. Tymczasem pierwsze rozwiązania technologiczne wykorzystujące budowanie obiektu warstwa po warstwie powstawały już w latach 70. XX w., a nawet wcześniej. Umownie za datę narodzin branży druku 3D uważa się rok 1984

i zgłoszenie patentu na stereolitografię przez Charlesa Hulla. Stereolitografia (SLA) to drukowanie 3D z żywic fotopolimerowych, które są utwardzane warstwa po warstwie wiązką lasera. Kolejnym kamieniem milowym było wprowadzenie na rynek technologii FDM, której wynalazcą jest Scott Crump, założyciel firmy Stratasys. Crump opracował metodę, która obecnie jest jedną z najpopularniejszych technologii druku 3D. Polega ona na warstwowym napawaniu materiału termoplastycznego dostarczanego do urządzenia w postaci żyłki

WWW.PLASTECHO.COM

nawiniętej na szpulę, czyli tzw. filamentu. Często na określenie tej technologii przyrostowej używa się nazwy FFF, co jest związane z tym, że przez długi czas metoda FDM była chroniona wnioskami patentowymi Stratasysa. W latach 90. technologie przyrostowe były dość mocno rozwijane, również przez jednostki badawcze i naukowe. To w tym czasie powstawały lub stabilizowały się kolejne przedsiębiorstwa, wprowadzające własne urządzenia do druku 3D, takie jak Z Corporation, EOS czy Objet. Prawdziwy boom na druk 3D przyszedł w połowie pierwszej dekady XXI w., gdy na rynku zaczęły pojawiać się pierwsze niskobudżetowe drukarki 3D do amatorskich zastosowań. Na tej fali powstało wielu producentów, którzy funkcjonują do dziś, a także mnóstwo firm, które nie przetrwały starcia z wymaganiami rynkowymi. Najczęściej „przerabianą” technologią był właśnie FDM; kolejni producenci upraszczali tę metodę i zmniejszali konstrukcję drukarek, co przełożyło się na zdecydowanie niższy koszt urządzenia. Łatwość obsługi, niska cena materiału i samego urządzenia sprawiły, że drukarki FFF zyskały dużą popularność, co możemy obserwować do dziś. Do Polski ta fala zachwytu nad drukiem 3D przybyła z opóźnieniem, ponieważ o takim intensywnym rozwoju

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

polskiej branży druku 3D możemy mówić dostępność materiałów i bogatą ofertę dopiero od około 2014 r. urządzeń. Na drugim miejscu pod względem powszechności można umieścić steWarto zdać sobie sprawę, że pierwsze dru- reolitografię oraz podobną do SLA techkarki 3D miały przeznaczenie typowo prze- nologię DLP, która różni się tym, że do mysłowe i służyły jako metoda prototypo- fotopolimeryzacji używa światła emitowania alternatywna do konwencjonalnej wanego przez projektor. Czołówkę zamyka produkcji. Do dziś właśnie szybkie proto- technologia druku 3D z proszków poliamitypowanie należy do głównych zastoso- dowych (SLS). Technologia selektywnego wań druku 3D. Chociaż z powodzeniem spiekania laserowego, której ojcem jest możemy drukować także części zamienne Carl Deckard, była rozwijana mniej więcej lub narzędzia. w tym samym czasie co dwie pozostałe metody druku 3D. Wszystkie technologie Wspomniał pan o technologii FDM i SLA. łączy sposób budowania modelu, czyli Jakie są jeszcze inne metody druku 3D spajanie kolejnych warstw materiału, stąd i czym one się różnią? nazwa additive manufacturing lub technologia przyrostowa, ponieważ obiekt jest Śmiało można powiedzieć, że obecnie zna- tworzony poprzez dodawanie materiału, my nawet 30 lub więcej różnych metod a nie usuwanie z bloku, jak w przypadku przyrostowego wytwarzania. Nie wszystkie obróbki skrawaniem. jednak zostały skomercjalizowane lub nie miały na tyle potencjału wytwórczego, by Najczęściej technologie druku 3D grupuznaleźć swoje miejsce na rynku. Często są je się według materiałów, z których dana to niszowe technologie, wykorzystywane drukarka 3D buduje obiekt. Stąd podział do konkretnych procesów. Przykładem ta- na technologie, w których przetwarzamy kiej technologii jest metoda LOM, w której tworzywa termoplastyczne (FDM, FFF), drukarka wycina geometrie z nakładanych druk 3D z żywic polimerowych (SLA, DLP, kolejno arkuszy laminatu lub papieru. MJP, PolyJet), spajanie proszków poliamidowych (SLS, MJF, SAF) oraz druk 3D W przemyśle stosuje się kilkanaście tech- z proszków metalicznych (np. SLM). nologii druku 3D o największym potencjale produkcyjnym. Do najpopularniejszych Ciekawym przykładem jest technologia możemy zaliczyć właśnie technologie PolyJet rozwijana przez Stratasys. Jest to FDM/FFF, ze względu na łatwość obsługi, wielomateriałowa technologia druku 3D, w której możemy produkować modele składające się z różnych żywic i kolorów na jednym stole roboczym. Oprócz tego jest to bardzo precyzyjna metoda wytwórcza. Wysokość pojedynczej warstwy, z której powstaje model na drukarce PolyJet może wynosić już od 14 mikrometrów (0,014 milimetra). Dla porównania grubość ludzkiego włosa to ok. 60–80 mikrometrów, czyli nawet 5 razy więcej niż „grubość” warstwy, z jakiej powstaje model w tej technologii. Dzięki temu możemy osiągać bardzo precyzyjne detale, cienkie ścianki i gładkie powierzchnie wydruków.

Forma wtryskowa wydrukowana w technologii Stratasys PolyJet

Jeszcze kilka lat temu drukarki 3D budziły ekscytację na targach produkując „coś z niczego”. Obecnie technologie addy-

PLAST ECHO Głos Biznesu

tywne wyrosły już z wieku niemowlęcego Zdecydowanie tak, i takie przypadki stai znajdują coraz więcej zastosowań w naj- ją się powszechne nie tylko za granicą, różniejszych gałęziach przemysłu. ale również w naszym kraju. Technologie addytywne w medycynie i stomatologii Można powiedzieć, że branża druku 3D rozwijają się bardzo intensywnie, to szerozwija się w dwóch obszarach: drukarek roki temat do dyskusji. Drukarki 3D są amatorskich i przemysłowych. Oba te seg- wykorzystywane do wytwarzania modeli menty mają do zaoferowania wiele cie- przedoperacyjnych, modeli anatomicznych kawych produktów. Jeśli mówimy o tych do edukacji, a także do druku biokompatyprofesjonalnych zastosowaniach, to prak- bilnych szablonów chirurgicznych i persotycznie nie ma gałęzi przemysłu, w której nalizowanych instrumentów medycznych. druk 3D nie wniósłby korzyści w postaci Na drukarkach 3D powstają też implanty, oszczędności czasu i kosztów prototypo- które mogą być wszczepiane w organizm wania. W naszej działalności współpra- pacjenta. Jeszcze innym zagadnieniem jest cujemy z takimi branżami jak automotive biodrukowanie i produkcja spersonalizoi mobility, zajmującymi się nie tylko pro- wanych leków, ale w tej dziedzinie druk 3D dukcją samochodów, ale też autobusów, jest dopiero w fazie rozwoju. rowerów; kolejne sektory to lotnictwo, kosmonautyka, branża pojazdów szynowych, szeroko pojęta produkcja dóbr konDrukarki 3D mogą być sumenckich i elektroniki, odlewnictwo, używane nie tylko jako branża opakowań, edukacja, a także film czy rozrywka. Działamy również w przemyalternatywa dla tradyśle spożywczym i chociaż nie drukujemy cyjnych metod wytwórjedzenia, to jak najbardziej możemy wytwarzać części do maszyn używanych do czych, ale mogą też produkcji lub pakowania żywności. Druk 3D sprawdza się na każdym etapie dostarczania produktu na rynek, od wstępnych wersji koncepcyjnych i prototypów, poprzez dostarczanie narzędzi, osprzętu produkcyjnego, aż do drukowania części zamiennych lub produktów od użytku końcowego. Drukarki 3D mogą być używane nie tylko jako alternatywa dla tradycyjnych metod wytwórczych, ale mogą też wspomagać linie produkcyjne czy wspierać pracę, np. obrabiarek CNC. Jak określił to jeden z naszych klientów: drukarka 3D za kilkadziesiąt tysięcy złotych utrzymuje w ruchu maszynę za kilka milionów. Za pomocą technologii druku 3D możemy również wykonać wkładki do formowania wtryskowego. Formy z drukarki 3D są w stanie wytrzymać od kilku do kilkuset wtryśnięć, w zależności od ciśnienia, temperatury wtrysku, zastosowanego materiału.

wspomagać linie produkcyjne czy wspierać pracę np. obrabiarek CNC

Przykładem z naszego podwórka, jeśli chodzi o wykorzystanie drukarek 3D w medycynie, jest historia dr. Pawła Rynio z Kliniki Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Angiologii w Szczecinie, który użył drukarki 3D SLA Formlabs do wykonania spersonalizowanej protezy aorty dla pacjentów z tętniakiem. Na podstawie wydrukowanego szablonu chirurg dopasowuje stent-graft indywidualnie do każdego przypadku. Dzięki drukarce 3D lekarze mogą w szybki sposób otrzymać wyroby, które nie są dostępne lub których produkcja na zamówienie byłaby bardzo kosztowna.

Tworzywa wykorzystywane w druku 3D w dużym stopniu odpowiadają tym stosowanym w konwencjonalnej produkcji. Mamy zatem uniwersalne tworzywa takie jak ABS, ASA, poliwęglan, poliamidy PA11, PA12, żywice o właściwościach polipropylenu, a także cały szereg materiałów elastycznych o różnej twardości w skali Shore’a. W ostatnich latach dużą popularnością cieszą się kompozyty, czyli popularne tworzywa wzmacniane włóknem węglowym, szklanym, aramidowym (np. Nylon Carbon Fiber, ABS CF10, ABS Kevlar). Wśród najbardziej wytrzymałych materiałów warto zwrócić uwagę na tworzywa typu PEKK, np. Stratasys Antero 800NA lub bardzo wytrzymałe, odporne na wysoką temperaturę, ciśnienie, chemikalia tworzywa PEI o nazwie handlowej Ultem. Materiał Stratasys Ultem 9085 jest tworzywem o klasie palności UL 94 V-0, a dodatkowo spełnia kryteria normy EN-45545-2, przez co może być stosowany np. w przemyśle kolejowym do produkcji elementów montowanych w wagonach i lokomotywach. Mamy do dyspozycji również stopy metali, m.in. aluminium (AlSi10Mg), tytan (Ti6Al4V) lub stal nierdzewną (SS316L). Jak będzie kształtować się przyszłość druku 3D? Czym jeszcze zaskoczą nas producenci?

Wiodący producenci drukarek 3D stale usprawniają swoje maszyny, by były one szybsze, bardziej precyzyjne i pozwalały na jeszcze więcej nowych zastosowań. Na rynku widać trend w zakresie dostarczania systemów do wydajnej i opłacalnej produkcji seryjnej. Jest to możliwe, dzięki wprowadzaniu na rynek nowych technologii druku 3D, np. technologii SAF od Stratasys, lub usprawnianiu istniejących rozwiązań. Przykładem jest tu Formlabs, który ostatnio wprowadził metodę Low Force Stereolithography, czyli udoskonaloną wersję metody SLA i drukarkę 3D do wielDo produkcji wyrobów potrzeba surowca, koformatowego druku z żywic – Form 3L. Wydaje się, że równie szerokim polem do nawet za pomocą technologii druku 3D. popisu dla tak innowacyjnych technik wy- Jaki zakres materiałów termoplastycznych Myślę, że duży rozwój czeka nas w obszarze twarzania jest nowoczesna medycyna? jest stosowany w tej branży? materiałów do drukowania 3D. Producenci

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

mią uruchomiliśmy Akademię Druku 3D, czyli serie warsztatów z obsługi drukarek 3D, ale także webinarów i szkoleń online. Aktualnie zaplanowane webinaria oraz nagrania z poprzednich spotkań są dostępne na naszej stronie internetowej.

Drukarka 3D MakerBot METHOD X na linii produkcyjnej

tworzyw i żywic systematycznie wprowadzają na rynek nowe materiały o jeszcze lepszych parametrach. Do czego będziemy używać technologii druku 3D w przyszłości, w dużej mierze zależy właśnie od materiałów dostępnych do druku. Ciekawostką z ostatnich dni jest informacja na temat opracowania przez Grupę Azoty bioplastiku ze skrobi ziemniaczanej, z którego ma powstawać także filament do drukarek 3D będący alternatywą dla PLA. Próby stworzenia ekologicznego tworzywa do druku 3D to nie nowość, ale dobrze że i w tym kierunku prowadzone są badania. Jak obecnie wygląda rynek drukarek 3D i jak ocenia pan miejsce firmy CadXpert? Na rynku drukarek 3D działamy od 2013 r., dzięki czemu mogliśmy zaobserwować jak polska branża AM przechodzi przez kolejne etapy rozwoju. W Polsce druk 3D stał się niezwykle popularny za sprawą niskobudżetowych urządzeń, które nie zawsze sprawdzają się w warunkach przemysłowych. Dlatego też staramy się prezentować właśnie te profesjonalne aplikacje i pokazywać, jak druk 3D może przynieść realne oszczędności czasu i kosztów produkcji. Widać wyraźnie, że zakłady przemysłowe w dużej mierze zdają sobie już sprawę z możliwości technologii przyrostowego wytwarzania. Systematycznie przybywa przedsiębiorstw planujących wdrożenie

drukowania 3D i świadomie poszukujących rozwiązań dla produkcji. Bardzo dobrym prognostykiem na przyszłość jest fakt, że coraz więcej szkół oraz uczelni wyższych wprowadza druk 3D do programów edukacyjnych, a nawet zakłada pracownie wyposażone w drukarki 3D. Na początku tego roku na Wydziale Zarządzania Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie zainstalowaliśmy MakerBot Engineering Innovation Lab, czyli laboratorium druku 3D wyposażone w 16 drukarek 3D marki MakerBot w technologii FDM. W tym roku uruchomiliśmy również pracownię w Zespole Szkół nr 5 w Stargardzie, do której trafiło 12 edukacyjnych drukarek 3D MakerBot Sketch, a także kilka inżynieryjnych drukarek 3D oraz skanerów 3D. Jesteśmy przekonani, że za kilka lat taka edukacja zaprocentuje kadrą inżynierską wykształconą w kierunku obsługi drukarek 3D i świadomą korzyści, jakie niesie wdrożenie technologii przyrostowych w procesy produkcyjne. Państwa firma szybko zaadaptowała się do warunków związanych z pandemią i wprowadzanymi obostrzeniami. Jakie są najbliższe plany firmy?

W czasie pandemii i lockdownu przygotowaliśmy się na prezentację online naszej oferty, z czego skorzystało bardzo wielu naszych klientów. Aby umówić się na indywidualny pokaz drukarek 3D za pośrednictwem platformy online wystarczy do nas napisać lub zadzwonić. Oczywiście wszystkich zainteresowanych prezentacją urządzeń lub chcących skonsultować swój projekt zapraszamy także do siedziby firmy w Krakowie. Warto również skorzystać z pierwszej platformy e-learningowej poświęconej technologiom druku 3D. Kilka tygodni temu uruchomiliśmy stronę SzkoleniaDruk3D.pl, na której znajduje się 12 odcinków kursu wprowadzającego w świat technologii przyrostowych. Kurs „Technologie druku 3D od podstaw” to certyfikowany program szkoleniowy przeznaczony dla osób zarówno początkujących, jak i zaznajomionych z technologiami addytywnymi. Treść kursu zaprojektowali eksperci-praktycy z branży druku 3D specjalizujący się w różnych technologiach przyrostowych. Dzięki temu szkolenie zawiera unikalną wiedzę przekazaną w przejrzystej formie e-lekcji. Kurs pozwala usystematyzować wiedzę na temat druku 3D i daje podstawy do dalszej nauki pracy z drukarkami 3D. Jak wszyscy wiemy, branża targowa wznowiła działalność, więc mamy nadzieję, że już po wakacjach spotkamy się na targach 3D Solutions/ITM w Poznaniu oraz Dni Druku 3D/STOM w Kielcach, w których będziemy uczestniczyć jako wystawcy. Zapraszamy na nasze stoiska. Mamy nadzieję, że już wkrótce zobaczymy się na żywo, a tymczasem zachęcamy do skorzystania z naszych webinarów, kursu online SzkoleniaDruk3D.pl oraz indywidualnych prezentacji. •

Niestety przez długi czas bezpośrednie spotkania z klientami były niemożliwe lub bardzo utrudnione. Jeszcze przed pande- Rozmawiał: Jacek Leszczyński

PLAST ECHO Głos Biznesu

DRUKOWANIE PRZESTRZENNE: WSZECHSTRONNA TECHNOLOGIA PROJEKTOWA ROZMOWA Z ŁUKASZEM SZCZEPANEM, PREZESEM ZARZĄDU FIRMY FIBERLAB S.A., WŁAŚCICIELA MARKI FIBERLOGY

Proszę wyjaśnić, na czym polega techno- kiedy w latach 80. minionego wieku Chuck logia druku 3D osobie, która wcześniej nie Hull opatentował stereolitografię (SLA), miała z nią styczności. najstarszą technologię drukowania 3D, pozwalającą na wykonywanie elementów Druk 3D, czyli inaczej druk przestrzenny, o wysokiej precyzji, a Scott Crump oprato – najprościej mówiąc – technologia po- cował technologię osadzania topionego zwalająca nam zamienić coś wirtualnego, materiału, zwaną w skrócie FDM (Fused jak np. wygenerowany komputerowo mo- Deposition Modeling) – obecnie najbardel, w rzeczywisty przedmiot. Taki, który dziej rozpowszechnioną metodę druku 3D możemy wziąć do ręki, obrócić lub użyć go na świecie. Drugim zastrzeżeniem jest to, zgodnie z przeznaczeniem. że budulcem nie jest powietrze; jak wskazuje sama nazwa drugiej technologii, druk Brzmi to trochę jak spełnienie wizji z ga- odbywa się przez odpowiednie umiejscatunku science fiction, gdzie maszyny inte- wianie stopionego polimeru. ligentniejsze od ich twórców tworzą na odległych planetach narzędzia lub jedzenie Trzecim zastrzeżeniem będzie zapewne z powietrza. to, że akcja nie dzieje się na odległych planetach, jak to zazwyczaj bywa w powiePoniekąd tak, z zastrzeżeniem, że to scien- ściach science fiction, a w domu typowego ce fiction jest z nami już blisko 40 lat, od Kowalskiego. Czego będzie potrzebował

Kowalski, żeby rozpocząć swoją przygodę z drukiem 3D? Bez względu na to, z jakiej technologii przyjdzie nam korzystać, zawsze potrzebujemy przynajmniej czterech elementów. Pierwszym jest model zapisany w formacie STL, OBJ lub innym, właściwym dla tzw. slicera. Sam slicer to drugi element: program, który „tnie” wirtualny model na warstwy. To w nim użytkownik ustawia wszelkie parametry modelu, takie jak grubość ścianek, rodzaj i wielkość wypełnienia, a także parametry samego druku, czyli temperatury oraz siłę nawiewu w drukarkach FDM czy też czas naświetlania w drukarkach żywicznych. Trzecim elementem jest drukarka. Użytkownicy druku 3D mają tu bogaty wybór, począwszy od tzw. „chińczyków” z maszynami marki Creality na czele, których

WWW.PLASTECHO.COM

ceny zaczynają się już od kilkuset złotych, poprzez maszyny ze średniej półki takie jak czeska Prusa, za którą trzeba wyłożyć już kilka tysięcy złotych. Na końcu tej skali znajdują się maszyny przemysłowe, zdolne do obróbki materiałów ery kosmicznej, za nierzadko równie astronomiczne ceny. Czwartym niezwykle istotnym komponentem, który nas interesuje najbardziej, jest budulec, z którego tworzony jest dany model – czyli np. filament. No właśnie. Czym jest filament? Filament jest dla drukarki 3D tym, czym atrament dla tradycyjnej drukarki. To on jest budulcem, z którego tworzony jest model przestrzenny. Z technologicznego punktu widzenia filament to termoplastyczny polimer, który poddawany obróbce termicznej ulega stopieniu, a następnie poprzez dyszę wylewany jest w odpowiednim miejscu, czasie i ilości. I tak warstwa po warstwie, aż nasz model będzie gotowy. Użytkownik otrzymuje filament w postaci nawiniętej na szpulę nici, gotowej do założenia na drukarkę. Filamenty Fiberlogy są jednymi z najchętniej wybieranych materiałów do druku 3D. W jakich sektorach gospodarki wasz produkt znajduje – bądź może znaleźć – swoje zastosowanie? Analogicznie do samego druku 3D, filament znalazł swoich nabywców wszędzie tam, gdzie w grę wchodzi proces projektowania. Tworzenie funkcjonalnych prototypów oraz szybkie sprawdzanie ich działania i właściwości, a także łatwe wprowadzanie usprawnień do koncepcji pozwalają obniżyć koszty oraz znacznie skrócić czas związany z pracami projektowymi. Ma to znaczenie nie tylko w projektach inżynieryjnych, ale również np. w dziedzinie designu użytkowego. Kolejnym sektorem, który czerpie z dobrodziejstw oferowanych przez technologie druku 3D, jest szeroko pojęta produkcja. Mówimy tu zwłaszcza o produkcjach małoseryjnych, w przypadku których tworze-

nie infrastruktury wytwórczej mogłoby prowadzić do zmniejszenia rentowności inwestycji. Otwiera to również możliwość tworzenia banków części zamiennych dla urządzeń AGD lub w dziedzinie motoryzacji. Nie sposób także pominąć znaczenia druku 3D w edukacji. Z jednej strony mówimy o praktycznej umiejętności projektowania w programach typu CAD i doskonaleniu umiejętności inżynieryjnych przyszłych projektantów, z drugiej natomiast umożliwiamy wprowadzenie, w ramach zajęć dydaktycznych już od najmłodszych lat, bardziej materialnego wymiaru nauczanych przedmiotów. Zaoferowanie uczniom możliwości dotknięcia omawianych zjawisk i rzucenia na nie przestrzennej perspektywy może mieć duży wpływ na zrozumienie wielu zagadnień.

Tworzenie funkcjonalnych prototypów oraz szybkie sprawdzanie ich działania i właściwości, a także łatwe wprowadzanie usprawnień do koncepcji pozwalają obniżyć koszty oraz znacznie skrócić czas związany z pracami projektowymi To wyjątkowo szeroka paleta możliwych aplikacji. Czy różnice w poszczególnych zastosowaniach mają wpływ na dobór filamentu? Tak, to prawda. Obszar zastosowania ma kluczowe znaczenie dla wyboru materiału. Mówiąc filament, mamy na myśli dziesiątki (jeżeli nie setki) materiałów, które różnią się między sobą właściwościami, łatwością użycia oraz warunkami, jakie muszą być spełnione, aby dało się je w ogóle zastosować. Pod hasłem „filament” kryją się

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

zarówno popularne materiały, np. PLA czy ABS, jak i takie, które wymagają pewnej wprawy, m.in. wszelkie odmiany kopoliestrów czy nylonów. Są też tworzywa, z którymi przeciętny użytkownik druku 3D raczej nigdy się nie zetknie, jak choćby PEEK. Odpowiedni dobór materiału jest kluczowy dla właściwości wydruku. Istotne będzie uwzględnienie takich elementów, jak oczekiwana wytrzymałość, sztywność, odporność na ścieranie, warunki atmosferyczne, temperatury pracy, itd. Wymieniać można długo. Dobrą analogią będzie tu porównanie filamentów do drużyny piłkarskiej. Każdy zawodnik ma swoje predyspozycje, swoje silne i słabe strony oraz rolę, w której sprawdza się najlepiej. Drukarz, tak jak selekcjoner, musi obsadzić na odpowiedniej pozycji właściwy element, aby wykorzystać jego potencjał w 100%. W ostatnich latach mamy do czynienia ze wzrastającym poziomem świadomości ekologicznej. Tworzywa sztuczne często nie są traktowane jako materiały przyjazne dla środowiska. Czy sektor producentów tworzyw do drukarek 3D jest przygotowany na zmiany, które m.in. wymuszają ustawodawcy? Oczywiście jesteśmy tego świadomi i nasza branża doskonale zdaje sobie sprawę z konieczności zmian, jakie muszą nastąpić, aby uczynić swoją działalność bardziej przyjazną dla środowiska. Kluczowe jest zwrócenie uwagi na surowce biodegradowalne oraz takie, które pozostawiają jak najmniejszy ślad węglowy. Staramy się, aby w tym obszarze Fiberlogy nie pozostawało w tyle. Już 2 lata temu wprowadziliśmy do naszej oferty filament R-PLA, który w całości produkowany jest z zawracanego regranulatu. Dzięki temu udało nam się zredukować ilość generowanego odpadu, a jednocześnie zaoferowaliśmy wyrób wysokiej jakości w bardziej atrakcyjnej cenie. W tym roku idziemy za ciosem i wkrótce poszerzymy nasze portfolio produktów serii „R”.

PLAST ECHO Głos Biznesu

W ofercie posiadamy również filamenty bezszpulowe, czyli tzw. refille. Ich użytkownicy zakładają je na wydrukowane przez siebie szpule wielokrotnego użytku. W ten sposób eliminujemy problem dotyczący tego, co zrobić z pustą szpulą, a sam produkt nabywany jest taniej niż jego tradycyjny odpowiednik. Jak pana zdaniem będzie rozwijać się technologia druku 3D? O ile sama technologia druku FDM nie powinna w najbliższej przyszłości podlegać rewolucyjnym zmianom, to na polu materiałów do druku 3D możemy być świadkami ciekawych premier. Producenci będą dążyć do oferowania coraz bardziej wyspecjalizowanych materiałów o wyższych parametrach, poprzez tworzenie nowych mieszanek oraz wykorzystywanie surowców do tej pory nieobecnych w druku 3D. Z drugiej strony widać trend do maksymalizowania potencjału druku domowego za sprawą zwiększania jego możliwości. Myślę tu o filamentach, które pod wzglę-

dem łatwości użycia będą zbliżone do PLA tycznych. To produkt wyjątkowy, będący od lub PET-G, a jednocześnie będą oferować początku dziełem naszego Działu Rozwoju. parametry filamentów technicznych. Trudno uwierzyć, że powstałe z niego modele wyszły z drukarki 3D. Wysoka adhezja Fiberlogy oczywiście będzie chciało podą- oraz lekko połyskliwe, matowe wykończeżyć za tymi trendami? nie ukrywają wady technologii druku przyrostowego, takie jak widoczne granice poZdecydowanie. Dostrzegamy konieczność szczególnych warstw. Oprócz wyjątkowych proponowania naszym klientom produk- właściwości wizualnych, FiberSatin wytów najwyższej jakości. Stąd wyśrubowa- różnia się również interesującą teksturą. ne wymogi dotyczące tolerancji średni- W dotyku przypomina on filamenty z docy naszych filamentów. Tam, gdzie inni datkiem włókna węglowego, dzięki czemu za standard przyjmują odstępstwo rzędu rozprasza światło, dając subtelny połysk. 0,05 milimetra, my akceptujemy jedynie 0,02 milimetra. Nie inaczej jest na polu sa- Nieustannie testujemy też bardziej wymych materiałów. Dostrzegając niszę, jaką specjalizowane tworzywa do zastosowań był brak wytrzymałych materiałów zdat- technicznych. Zależy nam na tym, aby użytnych do użycia na drukarkach domowych, kownicy drukujący modele przeznaczone stworzyliśmy Fiberlogy PCTG, który okazał do bardziej zaawansowanych zastosowań się hitem – i tylko patrzeć, jak rodzima mogli znaleźć u nas materiały o doskonakonkurencja zacznie nas naśladować. łych właściwościach wytrzymałościowych i termicznych. Kolejną proponowaną przez nas nowością jest Fiberlogy FiberSatin. Jest to materiał, Wygląd tych elementów jest naprawdę który stanowi uzupełnienie gamy filamen- wyjątkowy. Proszę powiedzieć coś więcej tów o wyjątkowych właściwościach este- o oferowanych przez waszą firmę rodzajach tworzyw. Mówiłem już o FiberSatin, nie mogę więc nie wspomnieć o FiberSilk, który zagościł w naszej ofercie nieco ponad rok temu. Oferuje on atrakcyjne wizualnie, metaliczne wykończenie. Wyjątkowy efekt ma swoje źródło w głębi kolorów, które FiberSilk potrafi wydobyć w świetle dziennym. Sposób, w jaki promienie światła załamują się na wszelkich krawędziach modelu, pozwala uzyskać ten niezwykły, ciekawy dla oka wygląd. FiberSilk zyskał dużą popularność wśród amatorów druku 3D, którzy korzystają z niego w celach hobbystycznych. W kontekście nowych produktów nie sposób nie wspomnieć o PCTG. W przeciwieństwie do FiberSilk i FiberSatin jest to produkt z kategorii filamentów technicznych. Jesteśmy jednym z pierwszych w Europie, obok BASF, producentem filamentu powstałego w oparciu o ten polimer. Oferuje on dużo większą odporność na uderzenia niż tradycyjny PET-G, dzięki czemu doskonale sprawdza się do wszelkich zastoso-

WWW.PLASTECHO.COM

wań narażonych na pracę w warunkach zmiennego obciążenia. Co najważniejsze, nie wymaga on drukarki z zamkniętą komorą, dzięki czemu niemal każdy drukarz 3D może na swoim domowym urządzeniu tworzyć bardzo wytrzymałe elementy. Filamentem, który zdecydowanie wyróżnia się spośród standardowej gamy materiałów do druku 3D, jest nasz nowy produkt CPE HT, który jest bardzo podobny do popularnego PET-G, jednakże jego ogromną zaletą jest odporność na temperatury nawet do 110°C. Materiał ten charakteryzuje się parametrami wytrzymałościowymi zbliżonymi do poliwęglanu, a jest od niego łatwiejszy w druku. Ponadto surowiec, z którego jest produkowany CPE HT, posiada certyfikat przeznaczenia do kontaktu z żywnością oraz wodą pitną.

Fiberlogy PP, czyli nasz polipropylen. Z uwagi na łatwość recyklingu jest to jeden z bardziej przyjaznych dla środowiska filamentów. Jego użytkownicy szybko doceniają również takie aspekty, jak łatwość druku i duża wytrzymałość. Jednym z ciekawszych zastosowań, w których idealnie sprawdza się Fiberlogy PP, jest tworzenie elementów do dronów. Niska masa własna, duża wytrzymałość na uderzenia oraz bardzo dobre połączenie sztywności i elastyczności redukujące drgania silników, czynią go wymarzonym materiałem do budowy tych maszyn.

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

kownicy naszych filamentów produkują z nich zarówno części do maszyn przemysłowych, jak i elementy pracujące w komorach silników samochodowych, gdzie – jak wiemy – zwłaszcza latem mogą panować bardzo wysokie temperatury. Jakie są najbliższe plany Fiberlogy? Jeszcze w tym roku dojdzie do premier kilku nowych produktów. Szczegółów nie chcę jeszcze zdradzać, ale mówimy tu zarówno o produktach specjalistycznych, jak i takich, które sprawią radość hobbystycznym użytkownikom druku 3D. Nasza firma rozwija się dynamicznie, do tego stopnia, że powoli zaczyna dla nas brakować miejsca w obecnej lokalizacji. Dlatego w planach jest zbudowanie nowej siedziby, która wydatnie zwiększy nasze możliwości produkcyjne. •

Pozostając w kategorii produktów technicznych, należy wymienić także Nylon PA12 oraz jego odmiany wzmocnione włóknami węglowymi, czyli PA12+CF5 i PA12+CF15 oraz włóknem szklanym – PA12+GF. Produkty te oferują najwyższe Kolejnym produktem, który przebija się parametry wytrzymałości i sprawdzają się do masowej świadomości klientów, jest w bardzo wymagających warunkach. Użyt- Rozmawiała: Alicja Dankowska

WŁÓKNA NATURALNE I SYNTETYCZNE Tkaniny po raz pierwszy pojawiły się na Bliskim Wschodzie w epoce paleolitu. Naukowcy dowodzą, że ludzie nosili ubrania już 500 tys. lat temu

IIAKRYL

Włókno naturalne uzyskiwane najczęściej z sierści owiec i jagniąt. Mianem wełny określa się także sierść takich zwierząt jak np. lamy czy wielbłądy. Pierwsze skrawki sukna wełnianego odnaleziono na południu Wyżyny Anatolijskiej położonej w Azji Mniejszej – pochodzą one z VII w. p.n.e.

Sztuczne włókno, którego podstawowym składnikiem jest akrylonitryl. Materiał ten występuje również pod takimi nazwami jak poliakryl, anilana lub orlon. W obiegu komercyjnym pojawił się w 1947 r. Akryl swoją fakturą przypomina wełnę i najczęściej jest stosowany jako jej zamiennik ze względu na niższą cenę. Dzianina akrylowa jest trwała, ale mniej przewiewna niż tkaniny naturalne.

IILEN

IINYLON

Potoczna nazwa tkaniny wytwarzanej z czystej przędzy lnianej. Jej historia sięga około 7500 r. p.n.e. Tkanina lniana w wyrafinowanej formie, bardzo cienka i przejrzysta, miała swój początek w starożytnym Egipcie. Charakteryzuje się dużą odpornością na tarcie i rozciąganie, przewiewnością i wysoką absorpcją wilgoci.

Opatentowany we wrześniu 1938 r. nylon to pierwsze całkowicie syntetyczne włókno, jakie kiedykolwiek zastosowano w produktach konsumenckich (więcej w artykule Nylonowe zamieszki).

IIWEŁNA

IIJEDWAB

IIPOLIESTER

Tkanina produkowana z przędzy z włókna uzyskiwanego z kokonu jedwabnika morwowego lub jedwabnika dębowego. Tkaniny jedwabne charakteryzują się połyskiem, są gładkie, śliskie, wiotkie, miękkie, lekkie, cienkie i bardzo przyjemne w dotyku. Jedwab wytwarzano już w starożytnych Chinach, około 3600 r. p.n.e.

Włókno syntetyczne powstałe z politereftalanu etylenu (PET) opatentowanego w 1941 r. Tkanina z tego włókna jest niezwykle wytrzymała, co stanowi ogromny atut w przypadku tkanin tapicerskich. Cięte włókna poliestrowe miały w Polsce nazwę handlową elana, a ciągłe – torlen.

IIBAWEŁNA

IISZTUCZNY JEDWAB

Włókno otaczające nasiona rośliny określanej tą samą nazwą – bawełny (Gossypium), mające wiele zastosowań. Służy m.in. do wytwarzania miękkiej tkaniny – najpopularniejszej w przemyśle tekstylnym, a także, ze względu na silne własności absorpcyjne, do produkcji materiałów opatrunkowych. Podejrzewa się, że Egipcjanie znali bawełnę już 12 tys. lat p.n.e.

Wiązka ciągłych włókien sztucznych otrzymywanych z celulozy drzewnej, zwykle skręconych. Jedwab kolodionowy, otrzymywany z roztworu nitrocelulozy, po raz pierwszy wyprodukował w roku 1884 Hilaire Bernigaud de Chardonnet.

IISPANDEX (LYCRA, ELASTAN)

Tkanina znana jako „jedwab Chardonnay” była ładna, ale bardzo łatwopalna i została wycofana z rynku około roku 1930. W 1894 r. angielscy chemicy opatentowali bezpieczną, praktyczną metodę wytwarzania sztucznego jedwabiu, znanego jako sztuczny jedwab wiskozowy.

Elastyczne włókno syntetyczne (elastomer poliuretanowy), wynalezione w 1958 r. przez Josepha Shiversa w laboratoriach firmy DuPont. Włókna spandexowe można rozciągnąć do prawie 500% ich długości i zawsze wracają do swojego poprzedniego kształtu.

IIGORE-TEX Tkanina wodno- i wiatroodporna, a jednocześnie „oddychająca”, którą stosuje się w odzieży wierzchniej przeznaczonej dla osób wykonujących wzmożony wysiłek fizyczny w trudnych warunkach atmosferycznych. Działanie Gore-Texu opiera się na wprasowanej w tkaninę półprzepuszczalnej membranie, wykonanej z porowatego teflonu. Produkt firmy WL Gore & Associates został wprowadzony na rynek w 1989 r.

IIKEVLAR Polimer z grupy poliamidów (dokładniej aramidów), z którego przędzie się włókna sztuczne o wysokiej wytrzymałości na rozciąganie. Swoją wytrzymałość zawdzięcza głównie sposobowi przędzenia. Włókna wytwarzane z kevlaru stosowane są m.in. w kamizelkach kuloodpornych, kaskach, hełmach ochronnych, trampolinach. Kevlar został wynaleziony w laboratoriach DuPont w 1965 r. przez zespół badaczy pod kierownictwem Stephanie Kwolek.

fot.: Flickr/Franklin D. Roosevelt Library Public Domain Photographs. Autor: F.D. Roosevelt, okolice grudnia 1942 r.

PLAST ECHO tonacja rynku

WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE POLIAMIDÓW Z poliamidami mamy do czynienia na co dzień, m.in. podczas zakupów odzieżowych. Poliamid był pierwszym syntetycznym polimerem, który odniósł sukces komercyjny. Początkowo jednak miał pełnić rolę tańszego zamiennika jedwabiu w zastosowaniach militarnych Poliamidami (PA) nazywa się polimery heterołańcuchowe, zawierające w głównym łańcuchu makrocząsteczki powtaMARTA rzające się ugruLENARTOWICZpowania amidowe - KLIK –CO–NH–. Z poliaSieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut midami często spoInżynierii Materiałów tykamy się w życiu Polimerowych codziennym, choi Barwników ciażby w sklepie – widniejące na metkach naszych ubrań słowo „poliamid” odnosi się do włókna syntetycznego, które zostało opracowane w 1935 r. przez wybitnego chemika Wallace’a Carothersa w Wilmington z laboratorium DuPont. W 1938 r. wynalazek

wprowadzono do masowej pod handlową nazwą „nylon”.

produkcji nia miał być tańszym zamiennikiem jedwabiu o zastosowaniach militarnych (spadochrony, plandeki etc.) – zwłaszcza że ten W tamtym okresie, w związku z Wielkim w okresie II wojny światowej był trudno Kryzysem, intensywnie pracowano nad dostępny. Chyba znaczna część kobiet miawymyśleniem niedrogich tworzyw sztucz- ła kiedyś na sobie pończochy – otóż przez nych dla celów odzieżowych. Ubrania pró- długie lata wynalazek Carothersa kojarzył bowano szyć nawet z… winylu. Jednak ten się niemal wyłącznie z nimi. Do tego stopznalazł szersze zastosowanie w produkcji nia, że wyroby te powszechnie nazywano płyt gramofonowych. Zresztą dzisiaj winyl kiedyś nylonami. Raczej nie trzeba nikorównież nie należy do zbyt lubianych ma- mu przypominać, iż niedrogie i estetyczne teriałów do produkcji ubrań, bo zazwyczaj (choć nierzucające się w oczy) pończodaje supersztuczny efekt – ale cóż, niektó- chy nylonowe przyspieszyły proces uporym się podoba. Wróćmy jednak do PA. Bo wszechniania się krótkich sukienek i spódto nylon zrobił w tym biznesie oszałamia- nic. Głęboko zakorzeniony był przecież jącą karierę. pogląd, że kobieta nie może pokazywać światu gołych nóg. Gdyby dziewczyny nie Wynaleziony przez Carothersa poliamid mogły sobie pozwolić na pończochy, pewbył pierwszym syntetycznym polimerem, nie jeszcze bardziej wzbraniałyby się przed który odniósł komercyjny sukces. Z założe- modą na skracanie sukienek i spódnic.

WWW.PLASTECHO.COM

Ale najpierw warto wspomnieć, że syntetyczny poliamid zrewolucjonizował nasze życie także w zakresie… higieny jamy ustnej. W 1938 r. w USA pojawiły się na rynku pierwsze szczoteczki do zębów uzbrojone w nylonowe włókna. Wiecie, czego używano przedtem? Szczoteczek z włosiem zwierząt, m.in. dzika lub konia. Będzie ciekawie, jak ta moda powróci. Potwierdzam na własnym przykładzie, że szczotka do włosów z włosia dzika włosów nie szarpie. W latach 40. XX w. w USA Carothers prowadził nadal bardzo intensywne badania nad poliamidami, które doprowadziły do opracowania różnych metod ich otrzymywania i finalnie uruchomienia przemysłowej produkcji włókien, a później folii i tworzyw wtryskowych. W 1941 r. wprowadzono na rynek PA nadający się do wytłaczania. W tym samym roku w IG Farbenindustrie w Niemczech wyprodukowano po raz pierwszy nylon 6 w wyniku polimeryzacji kaprolaktamu. Wynalazek opatentowano jeszcze w 1941 r. Chociaż większa część produkcji poliamidów (nylonów) stosowana jest do wytwarzania włókien, to od lat 50. XX w. wzrasta zużycie PA jako surowców w innych gałęziach przemysłu. PA stanowią szeroką klasę materiałów, których właściwości zależą od użytych do ich syntezy monomerów. Wśród

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

wszystkich komercyjnych poliamidów naj- są stosowane do produkcji części maszyn, bardziej popularne są PA 6 i 6.6., stanowią- tj. gniazd przegubów, łożysk ślizgowych, ce 90% globalnego rynku nylonów. kół zębatych, a także rur ciśnieniowych do cieczy, folii opakowaniowych, żyłek wędNa przestrzeni lat wiele się zmieniło. karskich, sztucznych kości i ścięgien, włóObecnie z poliamidu produkowane są kien, itp. włókna elastyczne typu stretch, które dodawane są do pończoch, rajstop oraz bieli- W elektrotechnice i elektronice PA wyzny. W biustonoszach czy majtkach jest on korzystywane są z uwagi na dobre właskładnikiem koronek i haftów, zazwyczaj ściwości termiczne, mechaniczne, dielekz dodatkiem elastanu. Chętnie używa się tryczne oraz lekkość. Produkuje się z nich go do produkcji strojów plażowo-kąpielo- wyłączniki i elementy zabezpieczeń linii wych. Jest to dla branży odzieżowej bar- przesyłowych. Najszersze zastosowanie dzo wdzięczny materiał – lekki, odporny poliamidy konstrukcyjne znalazły w przena gniecenie, bardzo wytrzymały, łatwo się myśle samochodowym. Tutaj coraz częściej pierze i szybko wysycha. wykorzystuje się nie tylko czysty poliamid, ale także jego odmiany wzmocnione. Z poliamidu produkuje się również buty, dywany, plecaki, piłki koszykowe, po- IICHEMIA POLIAMIDÓW duszki powietrzne, szczoteczki do zębów, struny gitarowe, spadochrony czy Poliamid (PA) jest polimerem o bardzo odzież ochronną. wielu odmianach oraz zastosowaniach. To syntetyczny polimer zawierający tzw. gruPA służą głównie do wytwarzania włókien pę amidową – jak wspomniano we wstępie. zwanych nylonami i aramidami oraz mate- Poliamidy są polimerami, których łańcuchy riałów o podwyższonej odporności mecha- są zbudowane z merów zawierających nicznej. Włókna poliamidowe stosuje się charakterystyczne ugrupowanie atomów do produkcji np.: pokryć podłogowych, tka- –CO–NH–. W nazwach zwyczajowych typu nin technicznych i odzieżowych, kamizelek poliamid 6, poliamid 6.6, poliamid 6.10 itd. kuloodpornych. Wykorzystywane są także jedna cyfra sygnalizuje, że poliamid jest w medycynie – wytwarza się z nich nie- produktem polikondensacji V-aminokwasu wchłanialne nici chirurgiczne. Poliamidy lub polimeryzacji laktamu i oznacza liczbę o podwyższonej odporności mechanicznej atomów węgla w łańcuchu aminokwasu. Dwie cyfry arabskie sygnalizują, że poliamid jest produktem polikondensacji dikwasu z diaminą. Pierwsza cyfra oznacza liczbę grup metylenowych w diaminie, druga – liczbę atomów węgla w dikwasie.

IIBUDOWA I OTRZYMYWANIE PA Polarne grupy amidowe w łańcuchu głównym PA są rozdzielone grupami niepolarnymi, węglowodorowymi. Jeżeli grupami niepolarnymi są grupy metylenowe, to otrzymujemy poliamidy alifatyczne. W przypadku występowania pierścieni aromatycznych, uzyskany w ten sposób polimer nosi nazwę poliamidu aromatycznego. W zależności od stosowanych surowców do polikondensacji, rozróżnia się dwie ogólne grupy poliamidów:

•

PLAST ECHO tonacja rynku

poliamidy otrzymywane w wyniku heteropolikondensacji kwasów (lub dichlorków kwasowych) dikarboksylowych z diaminami. Do tej grupy zaliczamy PA 6.6, PA 6.9, PA 6.10, PA 6.12. poliamidy otrzymywane na drodze homopolikondensacji kwasów zawierających jednocześnie grupy kwasową i aminową. W tej grupie znajduje się najbardziej znany poliamid PA 6, ale również PA 11 i PA 12.

Najczęściej stosowany poliamid 6 (nylon 6 lub PA 6) otrzymuje się w wyniku polikondensacji lub polimeryzacji anionowej epsilon-kaprolaktamu, związanych z otwarciem pierścienia epsilon-kaprolaktamu: NH (CH₂)₅

―[―NH―(CH₂)₅―CO―]― CO

Czynnikiem, który w decydujący sposób wpływa na właściwości poliamidów alifatycznych jest liczba grup metylenowych znajdujących się w łańcuchu między ugrupowaniami amidowymi. W praktyce otrzymywanie poliamidów prowadzi się najczęściej w stopie (masie), roztworze i na granicy faz.

IIRODZAJE POLIAMIDÓW Poliamidy różnią się między sobą; od twardego i sztywnego PA 66, do miękkiego i elastycznego PA 12. W zależności od typu, poliamidy absorbują różną ilość wilgoci, co ma wpływ na ich właściwości mechaniczne. Ze względu na proces produkcji rozróżnia się półwyroby wytłaczane (ekstrudowane) i odlewane. Proces odlewania pozwala na wytworzenie produktów o większych wymiarach i wyższym stopniu krystaliczności, co skutkuje mniejszymi naprężeniami wewnętrznymi. Poliamid 4 otrzymuje się w wyniku anionowej polimeryzacji 2-pirolidonu; jako katalizator stosuje się sól tetrametyloamoniową 2-pirolidonu. Włókna z poliamidu 4 posiadają doskonałą odporność na utlenianie, ścieranie, dobrą elastyczność, sta-

bilność wymiarów, absorpcję wilgoci zbliżoną do włókien bawełnianych i są nietopliwe. Jego własności mechaniczne są porównywalne z poliamidem 6. Poliamid 4 można stosować do produkcji ręczników, konfekcji, skarpet, dzianin, ubiorów sportowych, dywanów, pluszu, a ponadto można z niego wytwarzać folie opakowaniowe i wykorzystywać do wzmacniania papieru. Poliamid 6 (PA 6) jest najbardziej popularnym ekstrudowanym poliamidem. Posiada wyważoną kombinację wszystkich typowych właściwości tej grupy materiałowej. Ma dobre właściwości tłumiące i udarność, jak również wysoką wytrzymałość na rozciąganie, także w niskich temperaturach. Charakteryzuje się dobrą odpornością

na ścieranie. W porównaniu do typów odlewanych, PA 6 charakteryzuje się większą wchłanialnością wilgoci, jest mniej odporny na zużycie i niewiele mniej stabilny wymiarowo. Otrzymuje się go w wyniku polikondensacji lub polimeryzacji anionowej kaprolaktamu. Poliamid 6 bez pigmentów i barwników jest biały. W cienkich warstwach, zwłaszcza gwałtownie chłodzony, jest prawie zupełnie przezroczysty. Oznaczenie masy cząsteczkowej poliamidu 6 polega na oznaczaniu lepkości względnej roztworu poliamidu. Najodpowiedniejsze wartości masy cząsteczkowej poliamidu 6 przeznaczonego do wyrobu włókien znajdują się w przedziale 24 000–32 000, co odpowiada w przybliżeniu wartościom lepkości względnej 2,25–2,55.

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

rze topnienia 182–185°C. Jest on odporny na działanie światła i czynników chemicznych: kwasów, zasad, rozcieńczonych kwasów mineralnych i roztworów utleniaczy. Uformowany w żyłki lub włókno daje się rozciągać 3–4,5-krotnie, a produkt rozciągnięty wykazuje wytrzymałość na zerwanie wynoszącą 3,0–4,5×106 Pa. Poliamid 12 (PA 12) jest półkrystalicznym poliamidem o bardzo wysokiej wytrzymałości (ciągliwości) i dobrej odporności na chemikalia. Charakteryzuje się najniższą wchłanialnością wody spośród wszystkich typów poliamidów. Posiada także dobrą udarność. Jest stosowany w przemyśle kablowym i motoryzacyjnym (rury, węże wysokociśnieniowe), w medycynie, w przemyśle spożywczym (osłonki do potraw przeznaczonych do gotowania), a także w przemyśle górniczym (lampy górnicze, hełmy ochronne) oraz elektronicznym (elementy wyłączników, elementy sterownicze).

IIWŁAŚCIWOŚCI POLIAMIDÓW

Poliamid 66 (PA 66) posiada dobrą sztywność, twardość, odporność na ścieranie i termiczną stabilność wymiarową. Pod kątem tych specyficznych właściwości PA 66 wykazuje pewną przewagę zalet w porównaniu do PA 6. W porównaniu do typów odlewanych PA 66 ma wyższą wchłanialność wilgoci. Pod względem wszystkich innych właściwości PA 66 jest porównywalny do standardowego typu odlewanego PA 6G, chociaż jest droższy. Produkowany jest on pod nazwą handlową Nylon i powstaje w wyniku polikondensacji kwasu adypinowego z heksametylenodiaminą. Reakcję prowadzi się dwuetapowo; w pierwszym etapie otrzymuje się adypinian heksametylenodiaminy, którego ogrzewanie do temperatury 260–280°C prowadzi do

otrzymywania poliamidu 66 (stopień polimeryzacji n zależy od dokładności usunięcia wody ze środowiska reakcji). Poliamid ten posiada dobre własności użytkowe i stosuje się go do wyrobu włókna, żyłki wędkarskiej, szczeciny syntetycznej, izolacji przewodów elektrycznych oraz do wyrobu kształtek metodą wtryskową.

Poliamidy zajmują jedno z czołowych miejsc wśród tworzyw polikondensacyjnych i są szeroko rozpowszechnione. Mimo stosunkowo wysokiej ceny, skutecznie konkurują z innymi, tańszymi tworzywami. Są trudno ścieralne, wytrzymałe mechanicznie, niełamliwe. Wydłużają się o 50% zanim ulegną zerwaniu. Poliamidy dobrze obrabiają się mechanicznie narzędziami do metali. Wszystkie są termoplastami. Mają wysoką temperaturę topnienia (180–270°C w zależności od typu), przy czym obszar mięknięcia – poprzedzający topnienie – wynosi zaledwie 5°C. W czasie spalania poliamidy wydzielają charakterystyczny, duszący zapach, przypominający woń palonego rogu lub palonych włosów. Są odporne na działanie większości rozpuszczalników organicznych (węglowodory, chloroform, alkohole, ketony, etery, estry). Nie są natomiast odporne na działanie kwasów i stężonych zasad.

Poliamid 11 powstaje przez polikondensację kwasu aminoundecylowego. Podstawowym surowcem do jego otrzymywania jest olej rycynowy, który poddaje się alkoholizie. Polikondensację kwasu aminoundecylowego można prowadzić metodą ciągłą i periodyczną. PA 11 jest półprzezroczystą, bezbarwną masą podobną do rogu W PA występuje ścisły związek właściwości o gęstości 1,04–1,10 g/cm3 i temperatu- i budowy cząsteczkowej oraz stanu fizycz-

PLAST ECHO tonacja rynku

nego. Właściwości te zmieniają się w szerokim przedziale w zależności od sposobu przygotowania próbek i wynikającej stąd struktury. Standardowe poliamidy charakteryzują się dużą wytrzymałością, sztywnością i twardością, wysoką temperaturą ugięcia pod obciążeniem, dużą odpornością na ścieranie, dobrą przetwarzalnością, dużą stabilnością kształtu w warunkach oddziaływania obciążeń cieplnych, dobrymi właściwościami ślizgowymi i wysoką zdolnością tłumienia drgań. Poliamidy są polimerami semikrystalicznymi. Stopień krystaliczności mieści się w przedziale 30–50% i zmienia się wraz z temperaturą. Obecność obszarów uporządkowanych wpływa na wysoką wytrzymałość na rozciąganie, wysoki moduł sprężystości, twardość, odporność na ścieranie. PA mają dużą wytrzymałość zmęczeniową na drgania i wielokrotne udary. Korzystna udarność oraz wytrzymałość na wielokrotne zginanie to także zalety tych polimerów. W przypadku badania materiałów polimerowych należy zwrócić szczególną uwagę na wpływ temperatury na otrzymane wyniki. Oprócz licznych zalet poliamid posiada także wady. Jedną z nich jest stosunkowo duża chłonność wody, która wpływa z kolei na właściwości tych polimerów. Poliamid wysuszony jest kruchy, ma niską udarność, ale wysoką wytrzymałość na rozciąganie i zginanie oraz wysoki moduł sprężystości. Woda ma działanie plastyfikujące i wpływa na wzrost udarności i elastyczności. Absorpcja wilgoci zależy od temperatury, krystaliczności, wilgotności i grubości kształtek. Starzenie cieplne poliamidów rozpoczyna się w temperaturze powyżej 60ºC. Zachodzą wówczas nieodwracalne procesy utleniania, których skutkiem jest żółknięcie polimeru i spadek właściwości wytrzymałościowych. Procesom tym można przeciwdziałać, dodając do poliamidu sadze lub antyutleniacze.

nie poddana długotrwałemu naprężeniu, mniejszemu od granicy plastyczności, to następuje pełzanie materiału. Oprócz pełzania w polimerach występują także procesy relaksacyjne, związane z ruchami cząsteczkowymi, pojawiającymi się przy określonych temperaturach i częstotliwościach. Zjawiska relaksacji mają wpływ na pewne własności użytkowe polimerów, takie jak twardość, kruchość, udarność. Poliamidy charakteryzują się dobrymi właściwościami antyfrykcyjnymi – mają mały współczynnik tarcia i dobre właściwości dielektryczne (zależne jednak od zawartości wilgoci w powietrzu). Poprawę niektórych właściwości nylonów uzyskuje się poprzez ich modyfikację fizyczną i chemiczną. Powszechnie stosowanym sposobem modyfikacji fizycznej jest napełnianie proszkowymi napełniaczami mineralnymi (np. talk, grafit, biel tytanowa) oraz ciętym i długim włóknem szklanym. Kompozyty polimerowe mają bardziej stabilne właściwości: mniejszą chłonność wody, mniejszy współczynnik rozszerzalności cieplnej, podwyższoną temperaturę odporności na deformację pod obciążeniem, bardziej stabilne rozmiary uformowanych z nich elementów, większy moduł sprężystości i większą udarność. Polimery i kompozyty poliamidowe to tworzywa przyszłości, i jakkolwiek są powszechnie znane i szeroko stosowane, to wciąż znajdują nowe zastosowania. Należy przy tym pamiętać, że perspektywy dla tego materiału są ogromne. Świadczyć o tym może bardzo duża liczba gatunków tego tworzywa i liczne sposoby jego modyfikacji. Poliamid to polimer, który z całą pewnością zasłużył sobie na miano materiału XXI w.

IISYTUACJA NA RYNKU POLIAMIDÓW W 2021

W kwietniu 2021 r. rynek inżynieryjnych poliamidów znajdował się pod ciągłą preKolejną ważną grupę właściwości me- sją dostaw i cen surowców. W przypadchanicznych poliamidów stanowią wła- ku poliamidu 6 duży popyt był głównym ściwości reologiczne. Jeśli próbka zosta- czynnikiem napędzającym, pomagającym

producentom utrzymać wysokie wskaźniki wykorzystania posiadanych mocy. Występowały pewne ograniczenia na rynkach surowców, ale w większości to właśnie silny popyt na PA 6 spowodował znaczne ograniczenie dostaw w perspektywie ostatnich kilku miesięcy. Pod koniec kwietnia dostawy rynkowe nadal pozostawały bardzo napięte. Popyt w drugim kwartale utrzymuje się na wysokim pułapie, a zamówienia u producentów na maj i czerwiec są na bardzo wysokim poziomie. Ceny PA 6 w kwietniu osiągnęły poziom 2530–2660 euro za tonę, zaś PA 66 4080–4280 euro za tonę. Utrzymujące się od połowy 2020 r. wysokie poziomy cenowe oznaczają niezwykle trudny miesiąc dla uczestników rynku. Dostawy na rynek pełnej gamy półproduktów były bardzo limitowane. Dostawy kluczowych surowców, takich jak adyponitryl, HMDA i sól AH, zostały ograniczone z powodu problemów produkcyjnych w fabryce Butachimie we Francji, które ostatecznie doprowadziły do zadeklarowania force majeure przez BASF na te produkty, a także na bazowy PA 66. Butachimie to wspólne przedsięwzięcie BASF i Invista, w którym firmy te posiadają po 50% udziałów. •

Literatura http://www.plastics.pl/produkty/tworzywa-techniczne/ polamidy-pa http://blackdresses.pl/2016/01/29/ poliamid-dowiedz-sie-z-czego-sa-twoje-ubrania/ https://www.tworzywa.pl/notowania/analizy-rynkoweep/2021-02-sytuacja-na-rynku-poliamidow-w-lutym,371.html http://plastpro.pl/oferta/tworzywo-pa https://www.informationhouse.pl/ poliamid-informacje-i-wlasciwosci/ Szlezyngier W., Tworzywa sztuczne, tom 1, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1996 Praca zbiorowa pod red. Z. Florjańczyka i S. Penczka, Chemia polimerów, t. II, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1997 Saechtling H., Tworzywa sztuczne, poradnik, wyd. V, WNT, Warszawa 2000 Albrecht W., Tworzywa sztuczne – poliamidy, WNT, Warszawa 1964 http://www.resinex.pl/produkty/technyl.html www.basf.pl www.rhodia.com Żuchowska D., Polimery konstrukcyjne, WNT, Warszawa 2000 http://www.radicigroup.com/ http://www.plastics.pl/produkty/tworzywa-techniczne/ polamidy-pa Gibas E., Rymarz G., „Plast News” 12/2012

Your One-Stop-Shop

PLAST ECHO tonacja rynku

FORMOWANIE ELASTOMERÓW METODĄ WTRYSKU Lata 60. XX w. to okres, w którym wtryskarki wprowadzono do produkcji technicznych artykułów gumowych na skalę przemysłową. Obecnie technika formowania elastomerów metodą wtrysku jest jedną z głównych metod ich wytwarzania Historia wtryskowego formowania wyrobów sięga XIX w. i początków materiałów polimerowych. W 1872 r. bracia John i Isaiah Hyatt opatentowali DR KAROL „ulepszony proces NICIŃSKI i urządzenie do Centralny Ośrodek wytwarzania celuBadawczo-Rozwojowy Przemysłu Poligraficzloidu lub związków nego piroksyliny lub rozpuszczalnej bawełny”. Urządzeniem, o którym mowa w patencie, była wtryskarka – zupełnie inna od

tych, które możemy oglądać dzisiaj. Działała jak duża strzykawka. Stopiony materiał przeciskany był przez rozgrzany cylinder za pomocą tłoka do dwuczęściowej formy (rys. 1).

Hendry uzyskał patent, w którym opisał wytłaczarkę ślimakową zaprojektowaną do przetwórstwa zarówno materiałów termoplastycznych, jak i termoutwardzalnych (rys. 2).

II wojna światowa przyczyniła się do gwałtownego rozwoju branży tworzyw sztucznych w latach 40. XX w. Rosnące zapotrzebowanie na tanie, produkowane masowo produkty doprowadziło do oszałamiającej liczby wynalazków w obszarze tworzyw sztucznych (produkcja polimerów w Stanach Zjednoczonych wzrosła wówczas o 300%). Rozwój branży trwał po zakończeniu wojny. W 1955 r. James Watson

Wprowadzone przez Hendry’ego rozwiązania konstrukcyjne poprawiły szybkość i jakość wtrysku tworzyw sztucznych oraz umożliwiły większą kontrolę nad wytwarzanymi produktami. Ślimak obracający się w cylindrze pozwalał wymieszać dozowany materiał oraz ogrzać go równomiernie (wskutek tarcia zmniejszyło się również zużycie energii potrzebnej do uplastycznienia surowca).

WWW.PLASTECHO.COM

Rok 1956 przyniósł patent Williama H. Willerta dotyczący ślimakowo-tłokowego układu wtryskowego (rys. 3). W urządzeniach tego typu ślimak podaje określoną ilość materiału do komory zabezpieczonej zaworem zwrotnym, a następnie przesuwa się jak tłok w cylindrze, wtryskując go do formy. Kolejne napełnienie komory wiąże się z odsunięciem ślimaka. W urządzeniach wtryskowych o konstrukcji pionowej ślimak i tłok mogą być rozdzielone (rys. 4). Lata 60. XX w. to okres, w którym wtryskarki wprowadzono do produkcji technicznych artykułów gumowych na skalę przemysłową. Obecnie technika formowania elastomerów metodą wtrysku jest jedną z głównych metod ich wytwarzania. Zastępuje ona tradycyjne kształtowanie i wulkanizację detali w prasach wulkanizacyjnych z wykorzystaniem form tłocznych lub przetłocznych. W zakładach produkujących duże serie wyrobów gumowych o prostej konstrukcji zazwyczaj stosuje się wtryskarki poziome z formami wulkanizacyjnymi zaopatrzonymi w system automatycznych wypychaczy. W przypadku produkcji artykułów gumowych o skomplikowanych kształtach, bądź wyrobów gumowo-metalowych, stosuje się wtryskarki pionowe, aby zapewnić dostęp operatorowi lub zapewnić miejsce do mechanicznego rozładunku formy o złożonej konstrukcji. Do obróbki mieszanek kauczukowych Rys. 1. Schemat urządzenia z patentu braci Hyatt można przygotować standardowe maszyny, jednak muszą one posiadać: •

cylinder odpowiedni do materiału elastomerowego – dla wielu jednostek wtryskowych dostępne są specjalne cylindry o stosunku L/D 10:1 ze ślimakami niesprężającymi; ślimaki do obróbki materiałów termoutwardzalnych mają mniejszą głębokość kanału i mniejszy stopień sprężania niż ślimaki do tworzyw termoplastycznych, są używane bez zaworu zwrotnego; konstrukcja powinna zapobiegać nadmiernemu nagrzewaniu się materiału przez ścinanie, aby uniknąć reakcji w zwojach ślimaka; naj- Rys. 2. Schemat wtryskarki ślimakowej J.W. Hendry’ego

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

PLAST ECHO tonacja rynku

Rys. 3. Schemat wtryskarki ślimakowo-tłokowej Willerta

wania nalotu tworzącego się ze środków smarnych, składników wulkanizowanej mieszanki oraz produktów korozji na powierzchni gniazd. Nalot ten pogarsza jakość produkowanych wyrobów i utrudnia ich wyjmowanie. Usuwać można go ręcznie za pomocą materiałów ściernych, bądź za pomocą specjalnych urządzeń czyszczących w sposób mechaniczny lub chemiczny.

Rys. 4. Schemat wtryskowego agregatu ślimakowo-tłokowego w układzie V

• •

częściej stosuje się ślimaki o stopniu sprężania 1.0–1.3:1 jednostkę zdmuchu, ułatwiającą usunięcie wyrobu z formy opóźnienie dozowania (aby forma mogła osiągnąć ponownie, po rozładunku, ustaloną temperaturę wulkanizacji).

statu olejowego, zaś odpowiednią temperaturę formy wulkanizacyjnej zapewniają grzałki elektryczne (moc grzewcza dla każdej połówki formy powinna wynosić od 1200 do 1600 W). Zaleca się, aby każda część formy kontrolowana była oddzielnie. Ze względu na wysokie temperatury formy sugeruje się stosowanie płyt izolacyjnych o grubości 10 milimetrów.

Temperatura układu uplastyczniającego wtryskarki do wyrobów gumowych zazwy- Ponadto wtryskowe formy wulkanizacyjczaj kontrolowana jest za pomocą termo- ne wymagają regularnej kontroli i usu-

W przemyśle gumowym spotykamy najczęściej wtryskarki ślimakowo-tłokowe oraz ślimakowe. W urządzeniach drugiego z wymienionych typów uzyskuje się znacznie niższe ciśnienia wtrysku, które są jednak wystarczające do wulkanizacji ciekłych kauczuków, np. silikonowych – LSR. Schemat takiego urządzenia zaprezentowano na rys. 5. W układzie dozującym łączą się: składnik A, który zawiera katalizator (oraz inhibitor blokujący działanie katalizatora poniżej określonej temperatury) oraz składnik B – substancja, która będzie zwulkanizowana. Właściwości reologiczne ciekłych kauczuków różnią się w zależności od parametrów fizykochemicznych wulkanizatów. Mogą przyjmować postać żelu lub gęstej pasty. Podobnie środki pomocnicze, barwniki itp.

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

jednego typu wyrobów w krótkich cyklach produkcyjnych przy niskich kosztach. W tabeli 2 zestawiono czasy cyklu wtryskowego oraz jednostkową wydajność formy wraz z pozostałymi parametrami, dla kilku wyrobów gumowych. Parametry wtrysku dla wyrobów gumowych mieszczą się najczęściej w następujących zakresach: • • • • • •

obroty ślimaka uplastyczniającego: 30–200 obr./min. temperatura uplastyczniania: 60–90°C temperatura wtrysku: 70–140°C temperatura formy: 150–210°C ciśnienie wtrysku: 1100–1600 kg/cm2 czas wulkanizacji: 45–250 s.

Problemy związane z podjęciem właściwych decyzji projektowych nie są trywialne i wymagają znajomości zagadnień z różnych dyscyplin naukowych i inżynierskich. Prawidłowa praca maszyny i otrzymywanie dobrych wyrobów wiąże się z utrzymaniem przyjętego reżimu technologicznego. Rys. 5. Schemat urządzenia do wtryskowego formowania ciekłych kauczuków

Wtryskowe formowanie LSR ma wiele zalet w porównaniu z przetwarzaniem innych materiałów termoutwardzalnych. Należą do nich: •

•

• •

przetwarzanie surowca przy niskim ciśnieniu wtrysku na małych, tanich wtryskarkach o stosunkowo niskiej sile docisku ze względu na właściwości reologiczne surowca, można zwiększyć liczbę gniazd w formie wtryskowej łatwe usuwanie wyprasek znacznie krótsze czasy cyklu w porównaniu z konwencjonalnymi materiałami elastomerowymi (czasy wulkanizacji 5–6 sekund na milimetr grubości ścianki przy temperaturze formy 200°C.

W przetwórstwie mieszanek kauczukowych wtryskarki tłokowe nie znalazły szerszego zastosowania ze względu na konieczność ich okresowego zasilania wstępnie podgrzaną mieszanką (w ilości wystarczającej na jeden lub kilka wtrysków) oraz trudności związane z regulacją temperatury surowca w cylindrze. Na szybkie rozpowszechnienie się wtryskarek, zarówno w przetwórstwie tworzyw sztucznych jak i elastomerów, miały czynniki ekonomiczne, surowcowe i technologiczne. Najważniejsze z nich zestawiono w tabeli 1.

Uruchomienie produkcji wtryskowej wiąże się z wysokimi nakładami inwestycyjnymi – nie tylko z zakupem urządzeń, ale także z zaprojektowaniem i wykonaniem form oraz właściwym ustawieniem parametrów wtrysku. Zazwyczaj za rozpoczęciem tego Niestety, silikony nie są na tyle uniwersal- rodzaju produkcji przemawiają czynniki ne, aby zastąpić inne kauczuki. ekonomiczne – wytwarzanie dużej ilości

Pierwsze ważne decyzje zapadają już na etapie projektowania i wykonania formy wtryskowej, niezwykle czasochłonnego procesu. W pierwszej kolejności należy skonsultować technologiczność wypraski z działem technologicznym (nawet niewielkie zmiany konstrukcyjne mogą znacznie zwiększyć efektywność produkcji). Następnie trzeba dokonać wyboru mieszanki kauczukowej adekwatnej do obszaru zastosowania projektowanego wyrobu gumowego, mając na uwadze jej parametry przetwórcze. Na podstawie przeprowadzanej równolegle analizy techniczno-ekonomicznej dobiera się odpowiednią ilość gniazd formy. Kolejnym krokiem jest projekt formy wtryskowej, który trafia do narzędziowni, gdzie dobierane są materiały oraz technologie obróbki i wykonywany jest przyrząd. Poszczególne elementy formy są ostatecznie ze sobą pasowane i przeprowadza się próby wtrysku, dokonując stosownych poprawek i konsultując odchyłki wymiarów. Ostatecznie formę

PLAST ECHO tonacja rynku

CZYNNIKI EKONOMICZNE

CZYNNIKI TECHNOLOGICZNE

CZYNNIKI SUROWCOWE

– uzyskiwanie wyrobów o wysokiej jakości i ogra- – szeroki asortyment poniczonej potrzebie obrób- limerów i elastomerów syntetycznych oraz suki wykończeniowej rowców pomocniczych – intensyfikacja i automa– w przypadku elastotyzacja produkcji merów – skrócenie czasu – mniej odpadów i wybrawulkanizacji bez obniżekowanych wyrobów nia własności fizykoche– mniejsza powierzchnia micznych wyrobów produkcji

– w przypadku elastomerów: możliwość produkcji detali, których wykonanie było niemożliwe lub nieopłacalne przy zastosowaniu tradycyjnego kształtowania formowego w prasie wulkanizacyjnej

Tabela 1. Najważniejsze czynniki, które wpłynęły na rozwój techniki formowania wtryskowego

montuje się w urządzeniu o odpowiednich stopniowo zwiększać temperaturę cylindra dla niej parametrach technologicznych. i komory do uzyskania zadanej temperatury wtrysku. Jak, w wielkim skrócie, wygląda strategia nastawcza i uruchomienie produkcji W kolejnym kroku można nastawić robowtryskowej artykułów gumowych? Przede czą temperaturę formy, ciśnienie wtrysku wszystkim należy nastawić temperatury na 60–70% ciśnienia maksymalnego i wycylindra i komory wtrysku na bezpiecznym regulować objętość wtrysku tak, aby cała poziomie, powiedzmy ok. 80°C, a prędkość forma była wypełniona. W zależności od obrotową na ok. 60 obr./min. Następnie jakości uzyskiwanych wyprasek, wyregutrzeba uruchomić ślimak i pod maksy- lowania wymaga czas wulkanizacji. Jedną malnym ciśnieniem wtrysnąć mieszankę z końcowych czynności jest stopniowe kauczukową przez odpowiednią dyszę do zwiększanie ciśnienia wtrysku, aż do wyotwartej formy oraz sprawdzić, czy suro- stąpienia oznak podwulkanizacji mieszanwiec nie podwulkanizował. Jeśli wtryski- ki. Po ustaleniu odpowiedniej temperatury wany materiał nie wykazuje zmian, można formy wtryskowej i ciśnienia wtrysku na-

leży zwiększyć temperaturę cylindra i komory wtrysku (a ostatecznie zmniejszyć temperaturę formy). Produkcja wtryskowa elementów gumowych nie zawsze przebiega bezproblemowo. Dlatego ważna jest kontrola jakości formowanych wyrobów. Przyjmuje się, że ok. 60% wad powstaje w wyniku wadliwego działania urządzenia wtryskowego, 20% w wyniku uszkodzenia formy, do 10% wad przyczynia się niska jakość składników mieszanki kauczukowej, a za pozostałe 10% odpowiada operator. Poniżej kilka typowych problemów i możliwych rozwiązań. 1. Niedolewy – gniazda formy niewypełnione do końca, niekompletnie uformowane detale. Istnieje kilka możliwych rozwiązań problemu: zwiększenie objętości wtrysku, zwiększenie ciśnienia wtrysku, zwiększenie prędkości wtrysku, zwiększenie temperatury uplastyczniania mieszanki lub temperatury formy, sprawdzenie drożności kanałów odpowietrzających. 2. Skurcz (zmiana wymiarów wyrobu). Powszechnym problemem przy wytwarzaniu wyrobów gumowych jest fakt, że formowane części gumowe zawsze wychodzą z formy mniejsze niż gniazdo, w którym zostały zwulkanizowane. Innymi słowy, kurczą się. Możliwe rozwiązania: zachowanie

PARAMETRY WTRYSKU RODZAJ WYROBU

KAUCZUK

MASA WYROBU KROTNOŚĆ (G) FORMY

TEMPERATURA (°C) WTRYSKU

FORMY

CIŚNIENIE CAŁKOWITY WTRYSKU* CZAS CYKLU (S) (KG/CM2)

o-ring

NBR

0,28

170

1600

kolanko („fajka”)

CSM

200

1500

130

mieszek

180

1500

132

kołpak

SBR

175

1500

Tabela 2. Parametry wtrysku dla kilku wyrobów gumowych *ciśnienie wtrysku to ciśnienie działające na czole ślimaka; nie należy identyfikować go z ciśnieniem panującym w dyszy

WWW.PLASTECHO.COM

właściwej tolerancji wymiarowej wypraski przy projektowaniu formy, zwiększenie ciśnienia w formie wtryskowej i wydłużenie czasu docisku.

tory i stabilizatory. Obecne na powierzchni substancje można w prosty sposób zidentyfikować, chociażby przy użyciu spektroskopii w podczerwieni. Aby wyeliminować problem należy: obniżyć temperaturę wul3. Nadmierne wypływki. Podczas formowa- kanizacji, oczyścić zespół uplastyczniająnia wtryskowego mieszanka kauczukowa co-wtryskowy, odpowiednio dobrać rodzaj może przeciskać się pomiędzy powierzch- oraz ilość stabilizatorów i zmiękczaczy. niami formy wzdłuż linii podziału. Grube wypływki utrudniają obróbkę końcową 6. Zjawisko starzenia wyprasek – widoczne detali i niekorzystnie wpływają na ich pogorszenie właściwości mechanicznych właściwości uszczelniające. Możliwe roz- oraz wyglądu produktu, za co odpowiadają wiązania: przegląd formy wtryskowej (for- niewłaściwie dobrane stabilizatory i antyma nieszczelna, uszkodzone powierzch- oksydanty. W celu wyeliminowania problenie uszczelniające), użycie większej prasy, mu konieczne jest przeprojektowanie skłazwiększenie siły docisku prasy wtryskowej, du stosowanej mieszanki kauczukowej. zmniejszenie ciśnienia w formie. 7. Porowatość wyrobów, pęcherze 4. Wykwity, np. w postaci białego nalotu na powierzchni. Przyczyną tego typu błęna powierzchni wyrobu. Spowodowane są dów może być zła jakość surowców użymigracją składników mieszanki kauczu- tych do wykonania mieszanki kauczukokowej np. środków przeciwstarzeniowych, wej, np. duża zawartość wilgoci, bądź jej stabilizatorów. Rozwiązanie: należy dobrać złe odpowietrzenie. Jeśli podczas wtrysku odpowiednie związki chemiczne o dobrej pęcherzyki dotrą do ściany formy, pękakompatybilności z kauczukiem, o rozga- ją i są widoczne w postaci smug na połęzionej strukturze i możliwie dużej ma- wierzchni formowanego detalu (mogą posie cząsteczkowej. jawić się w różnych miejscach). Źródłem błędów może być też nieszczelność dy5. Kleistość powierzchni, utrudnione usu- szy. Jeśli przyczyną jest surowiec, pomóc wanie wyrobów z formy. Za zwiększoną może zwiększenie temperatury formy lepkość powierzchni odpowiadają za- i uplastyczniania. zwyczaj produkty degradacji termicznej kauczuku – związki o niskiej masie czą- Niniejszy artykuł jedynie powierzchownie steczkowej oraz migrujące na zewnątrz, dotyka tematyki formowania wyrobów guniekompatybilne z kauczukiem plastyfika- mowych metodą wtrysku. Istnieje bowiem

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

ponad 200 rozpoznanych parametrów mających wpływ na proces formowania wtryskowego i nie sposób omówić ich tutaj wszystkich dokładnie. Zapewne problematyka wtrysku powróci na łamy czasopisma w kolejnych publikacjach. •

Źródła The invention of injection molding [27.02.2017], http://harknessindustries.com/invention-injection-molding-2/, [dostęp: 12.06.2021] A short history of injection moulding [11.04.2010], https://www. avplastics.co.uk/a-short-history-of-injection-moulding, [dostęp: 12.06.2021] Hyatt J.W., Improvement in processes and apparatus for manufacturing pyroxyline, pat. US133229A, 1872 Hendry J.W., Injection molding machine, pat. US93935A, 1955 Willert W.H., Injection molding apparatus, pat. US2734226A, 1956 Isayev A.I., 11 – Injection Molding of Rubbers [w:] G. Allen, J.C. Bevington (red.), Comprehensive Polymer Science and Supplements, Pergamon, Amsterdam 1989 LeFan J., Liquid silicone rubber injection molding, Saint Gobain Performance Plastics, 2011, https://www.semanticscholar. org/paper/Liquid-Silicone-Rubber-Injection-Molding-LeFan/ e04b0930747a967599c390ce7a0d22dffd1e3a96, [dostęp: 12.06.2021] Smorawiński A., Wtrysk elastomerów, PLASTECH, Warszawa 2001 GUMA. Poradnik inżyniera i technika, praca zbiorowa, wyd. II, WNT, Warszawa 1981 Goodship V., VARBURG practical guide to injection molding, Rapra Technology, Shawbury 2004 Injection molding machine screw types detailed guide [2020], https://askmeplastics.com/injection-molding-screw-types/, [dostęp: 16.06.2021] EBMiA, Forma wtryskowa – budowa i projektowanie [28.02.2020], https://www.ebmia.pl/wiedza/porady/obrobka-porady/forma-wtryskowa-budowa/, [dostęp: 15.06.2021] Gud Mould Industry Limited, Defects and solutions of injection molding surface of elastomer material [10.01.2020], https:// gudmould.wordpress.com/2020/01/10/defects-and-solutionsof-injection-molding-surface-of-elastomer-material/, [dostęp: 15.06.2021] Martin’s Rubber Company, Troubleshooting guide to rubber injection moulding [06.04.2020], [dostęp: 15.06.2021] Bryce D.M., Plastic iniection molding …manufacturing process fundamentals, cz. I, Society of Manufacturing Engineers, Dearborn 1996

PLAST ECHO tonacja rynku

IIPOLIMER ZASTĄPI MIEDŹ? Naukowcy z MIT (Jack Holloway, Ruonan Han i Georgios Dogiamis) opracowali system przesyłania danych, który umożliwia transmitowanie informacji 10 razy szybciej niż w przypadku standardowego łącza USB. Ważnym elementem nowego rozwiązania jest polimerowy kabel o grubości cienkiego pasma włosów (pole przekroju poprzecznego – 0,4 milimetra na 0,25 milimetra), łączący krzemowe chipy o wysokiej częstotliwości.

wad. Kabel wykonany jest z polimeru, dzięki czemu jest lżejszy i potencjalnie tańszy w produkcji niż tradycyjne przewody miedziane. Łącze cechuje także duża energooszczędność w porównaniu do rozwiązań opartych na miedzi, zwłaszcza jeśli chodzi o przesyłanie większej ilości danych. Pod względem wydajności dorównuje światłowodom i jest kompatybilne z chipami krzemowymi. Pomimo niewielkich rozmiarów może przenosić duże ilości danych, ponieważ wysyła sygnały poprzez trzy różne kanały rówPotrzeba szybkiej wymiany danych jest oczywista, zwłaszcza noległe oddzielone częstotliwością. Całkowita przepustowość łąw dobie pracy zdalnej. Jak stwierdza Jack Holloway, obecnie „na- cza wynosi 105 gigabitów na sekundę. stępuje eksplozja ilości informacji udostępnianych między chipami komputerowymi, związana z internetem, działaniami prowadzonymi w chmurze i na dużych zbiorach danych. Wiele z tych procesów zachodzi za pośrednictwem tradycyjnego przewodu miedzianego”. Jednak przewody miedziane, takie jak te znajdujące się w kablach USB lub HDMI, są energochłonne – szczególnie w przypadku, gdy muszą sobie poradzić z dużą ilością danych. Pewną alternatywą jest światłowód, ale komputerowe chipy krzemowe zazwyczaj nie współdziałają zbyt dobrze z fotonami, co Rozwiązanie może znaleźć zastosowanie w przypadku farm sermoże stwarzać problemy. Według Hollowaya „istnieją wszelkiego werów, w przemyśle lotniczym i motoryzacyjnym, a także w karodzaju drogie i złożone schematy integracji, ale z ekonomiczne- blach do użytku domowego czy biurowego – jednym słowem go punktu widzenia nie jest to świetne rozwiązanie”. wszędzie tam, gdzie liczy się oszczędność energii i pieniędzy, prostota, szybkość łącza oraz niewielkie gabaryty. Opracowane przez badaczy nowe łącze czerpie tak z przewodów miedzianych, jak i światłowodowych, jednak z pominięciem ich Źródło: news.mit.edu

fot.: Instagram @carolinechaptini

Jak poinformował przedstawiciel Centralnego Banku Egiptu ds. drukowania gotówki, w czerwcu po raz pierwszy na rynek egipski wprowadzone zostały pieniądze wykonane z tworzywa polimerowego. Początkowo drukowane będą tylko banknoty o nominale 10 funtów, które trafią do obiegu obok gotówki papierowej. Jeśli spotkają się z dobrymi reakcjami społecznymi, uruchomiona zostanie także produkcja banknotów 20-funtowych.

Caroline Chaptini, libańska artystka, stworzyła mozaikę z plastikowych butelek i nakrętek, przedstawiającą flagę Arabii Saudyjskiej. Dzieło ma być wyrazem uznania dla tego kraju i jego obywateli, a także solidarności z nimi. Do wykonania mozaiki o wymiarach 1,5 metra na 3,56 metra Chaptini użyła 760 zielonych butelek po napojach, a konkretnie ich dolnych części. Artystka w ramach swojego projektu planuje stworzyć także flagi innych krajów.

fot.: Acer

Od nowego roku Chiny wprowadzą zakaz używania jednorazowych, nieulegających rozkładowi tworzyw sztucznych podczas lotów krajowych. Restrykcją objęte zostaną takie artykuły jak plastikowe torby opakowaniowe, sztućce czy słomki. Jak poinformował Chiński Urząd Lotnictwa Cywilnego, od 2023 r. zakaz dotyczyć będzie również międzynarodowych lotów pasażerskich, a obowiązek jego przestrzegania obejmie wszystkie lotniska.

Nowy laptop Acer, Aspire Vero, wyprodukowany został z plastiku pochodzącego w 100% z recyklingu odpadów pokonsumenckich. Proekologiczne podejście firmy przejawia się także w przypadku wyboru opakowania komputera, które składa się w 80–85% z papierowej masy pochodzącej z odzysku. Ponadto, w całości z tworzywa porecyklingowego wykonano torbę na laptop oraz element ochronny umieszczany między ekranem a klawiaturą.

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

IILIDL REZYGNUJE Z CZARNEGO PLASTIKU IIROSJA STAWIA NA RECYKLING? Cypryjska filia sieci marketów Lidl podjęła decyzję o rezygnacji z wykorzystywania czarnych tworzyw sztucznych w opakowaniach wszystkich produktów marki własnej. Głównym powodem takiego kroku jest fakt, że czarne tworzywa sztuczne trudno jest poddać recyklingowi. Opakowania marki własnej Lidla mają zostać pozbawione czarnych elementów do końca 2021 r.

Jak poinformowała wicepremier Victoria Abramchenko, rząd Rosji zastanawia się nad wprowadzeniem na terenie kraju zakazu produkcji tworzyw sztucznych nienadających się do recyklingu. Restrykcje miałyby dotyczyć zwłaszcza wytwarzania artykułów trudnych lub niemożliwych do odzysku, takich jak plastikowe jednorazowe naczynia czy słomki. Rząd planuje także produkować więcej tworzyw sztucznych z surowców wtórnych, m.in. poprzez przekierowanie 50% nadających się do odzysku od– W naszej strategii dla tworzyw sztucznych kierujemy się jasnym padów budowlanych, produkcyjnych czy rolniczych do wytwarzapodejściem, które podsumowuje tryptyk „Unikaj – Ograniczaj – nia nowych materiałów. Przetwarzaj” – mówi Ioannis Karanatsios z cypryjskiego oddziału sieci Lidl – Eliminując plastikowe torby i jednorazowe artykuły Choć większość Rosjan popiera zakaz, przedsiębiorcy martwią się plastikowe oraz usuwając czarny plastik z naszych opakowań, następstwami jego wprowadzenia – m.in. potencjalnym wzrounikamy stosowania tworzyw sztucznych, przyczyniając się w ten stem cen. Słabo rozwinięta infrastruktura recyklingu oraz brak sposób do osiągnięcia celu firmy, jakim jest zmniejszenie wyko- obecności na rynku dobrego zamiennika dla plastiku również nie rzystania plastiku. napawają ich optymizmem. Źródło: cyprus-mail.com

W Chile przyjęto prawo zakazujące użytkowania plastikowych opakowań, naczyń i sztućców jednorazowego użytku. Restrykcja dotknie zwłaszcza restauracje, które do końca listopada br. będą musiały zastąpić elementy towarzyszące daniom na wynos odpowiednikami papierowymi lub wykonanymi z materiałów kompostowalnych. Szacuje się, że w wyniku wprowadzenia nowego prawa roczne zużycie plastiku zostanie zredukowane o 23 tys. ton.

Źródło: themoscowtimes.com

5 czerwca (czyli w Światowy Dzień Środowiska) Biblioteka Miejska w Rovaniemi rozpoczęła wdrażanie rozwiązań mających na celu redukcję ilości plastiku zużywanego w ramach działania tej instytucji. Nowe książki są obecnie zamawiane do biblioteki bez plastikowych, foliowych okładek ochronnych. Rok 2021 ma być okresem testowym dla tego rozwiązania, które ma duże szanse przyjęcia się na stałe – jak w przypadku innych bibliotek w Finlandii.

Jednorazowe minikosmetyki hotelowe posiadające plastikowe opakowania będą nielegalne w Nowym Jorku od 2024 r. Nowe prawo nakłada surowe obostrzenia dotyczące użytku kosmetyków w butelkach o pojemności mniejszej niż 12 uncji. Hotele będą więc musiały zaopatrzyć się w wielorazowe dozowniki i ekoopakowania dla wszystkich produktów higieny osobistej. Mniejsze placówki otrzymają dodatkowy rok na dostosowanie się do zmian.

W mieście Rangun (Mjanma) z poddanych recyklingowi odpadów plastikowych wybudowano bibliotekę dla sierot. Realizacja projektu rozpoczęła się w grudniu ub.r. Do wzniesienia konstrukcji wykorzystano „ekocegły”: 5 tys. butelek z tworzyw sztucznych wypełnionych innego typu odpadami plastikowymi. Podobną inicjatywą, opartą o użycie materiałów konstrukcyjnych z odpadów tworzyw, jest budowa szkoły w Rangun mająca się zakończyć w lipcu.

PLAST ECHO tonacja rynku

ENGEL PONOWNIE NA KURSIE WZROSTU True passion, real innovation, virtual experience – tak brzmiało hasło przewodnie live e-sympozjum 2021 Engel, które odbyło się 22–24 czerwca br. W ciągu 3 dni skupiono się na aktualnych, a przede wszystkim przyszłych wyzwaniach dla formowania wtryskowego Na krótko przed rozpoczęciem e-sympozjum 2021, które odbyło się w dniach 22–24 czerwca br., firma Engel przedstawiła optymistyczny bilans bieżącego roku finansowego. – Stan naszego portfela zamówień jest tak samo wysoki, jak w roku 2018 – poinformował Stefan Engleder, CEO firmy Engel. Po dwóch trudnych latach wzrósł popyt ze strony przemysłu motoryzacyjnego. W roku finansowym 2020/2021 grupa Engel wypracowała obrót wysokości 1,1 mld euro. W porównaniu z rokiem ubiegłym sprzedaż

spadła co prawda o 15%, ale obecnie firma podczas gdy rok wcześniej było to 20%. liczy na wzrost. Podobne przesunięcia nastąpiły w podziale sprzedaży według branż. Wzrosła ona – Jeżeli trend wzrostowy się utrzyma, reali- znacznie głównie w branży Technical Mostyczne jest zwiększenie sprzedaży nawet ulding obejmującej m.in. segmenty artykuo 20% – prognozował Christoph Steger, łów gospodarstwa domowego, sportu, gier CSO koncernu. i odpoczynku, które w okresie pandemii koronawirusa odnotowały zwiększony poPoziomy sprzedaży w ujęciu regionalnym pyt. Wzrosła również sprzedaż w sektorze odzwierciedlają skutki kryzysu, który do- Medical, gdyż produkty z tworzyw sztucztknął niemal wszystkie gałęzie przemysłu. nych odgrywają poważną rolę w zwalczaRynek europejski to 45% udziału w sprze- niu pandemii. daży grupy; w ub.r. było to 54%. Sprzedaż w Ameryce wyniosła 30% – w porównaniu Dobry stan portfela zamówień nastraja do 25% w ubiegłym roku, a w Azji 23%, optymistycznie, jednak mimo to pozostaje

WWW.PLASTECHO.COM

swoista niepewność, która utrudnia planowanie. Pandemia koronawirusa nie została jeszcze pokonana, a codzienną działalność utrudniają ogłaszane w różnych państwach lockdowny, kwarantanny i ograniczenia przemieszczania się. Największym wyzwaniem wydają się być obecnie ograniczenia w dostawach surowców i komponentów. – Problemy z zaopatrzeniem postawią nas w najbliższych miesiącach przed niejedną jeszcze próbą – przewiduje Stefan Engleder. Dzięki globalnej skali działalności firma jest co prawda w stanie zapewnić sobie zdolność dostaw przy pomocy wprowadzonej już kilka lat wcześniej strategii Dual Sourcing, coraz szerzej otwierają się jednak nożyce cenowe – Rynki są przegrzane, a efekt ten dodatkowo wzmacnia rosnąca inflacja. Czynniki te będą miały wpływ na ceny również w branży budowy maszyn – konkluduje prezes firmy.

IINOWA STRUKTURA SPRZEDAŻOWA DLA PRODUKTÓW CYFROWYCH Tworząc nowy zespół sprzedażowy systemów cyfrowych – Digital Solutions Sales Team – austriacki koncern łączy działania w zakresie sprzedaży produktów cyfrowych z rozwiązaniami programu inject 4.0. Klienci mają teraz do dyspozycji jeden scentralizowany punkt kontaktowy dla wszystkich kwestii związanych z cyfryzacją technologii produkcji wtryskowej. Program inject 4.0 obejmuje produkty i rozwiązania ze wszystkich trzech dziedzin smart factory: smart machine, smart production i smart service. Należą do nich m.in. inteligentne systemy asystenckie iQ, rozwiązania systemu Shopfloor Management firmy TIG, takie jak MES authentig, a także rozwiązania serwisowe e-connect, takie jak e-connect.24 i e-connect.monitor.

IIBEZPOŚREDNIE PRZETWARZANIE RECYKLATU PET W FORMIE PŁATKÓW Nowa technologia Engel umożliwia przetwarzanie odpadów z tworzyw sztucznych w postaci płatków przez wtryskiwanie od

razu po przemiale. Ponieważ pominięto cały etap procesu, czyli granulację, innowacja ta znacząco podnosi efektywność kosztową recyklingu tworzyw sztucznych. W ramach e-sympozjum 2021 Engel po raz pierwszy zaprezentował nowy dwustopniowy proces i jego olbrzymi potencjał.

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

tymalizowana z punktu widzenia reologicznego końcówka tłoka poprawia równomierność opływu, umożliwiając w ten sposób szybszą zmianę materiału i koloru. Typowe zastosowania tej konstrukcji to produkcja pojemników, palet, a także dużych kształtek. Już od masy wtrysku równej 20 kilogramom wydajność przerobu Kluczem do skrócenia procesu recyklin- znacznie wzrasta dzięki rozdzieleniu progu jest separacja procesów plastyfikacji cesów plastyfikacji i wtrysku. i wtryskiwania jako dwóch niezależnych, ale bardzo dobrze do siebie dopasowanych IIZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ MOŻLIWY etapów technologicznych. W pierwszym TYLKO Z UWZGLĘDNIENIEM etapie surowy materiał, na przykład płatki CYFRYZACJI PET pochodzące z punktów zbiórki surowców wtórnych, jest topiony w standardo- – Potrzebujemy zmiany myślenia – podwym ślimaku plastyfikującym. Stopione kreślił Stefan Engleder podczas swojego tworzywo jest przekazywane do drugiego wystąpienia inaugurującego trzydniowe ślimaka, gdzie w drugim etapie technolo- sympozjum – Mamy do dyspozycji szeroką gicznym jest wtryskiwane w gniazdo. Dwu- gamę zaawansowanych rozwiązań cyfrostopniowy proces technologiczny umożli- wych. Teraz chodzi o to, aby wykorzystać je wia integrację strony wtrysku wtryskarki do produkcji wtryskowej z myślą o zróworaz filtra stopionego tworzywa i zespołu noważonym rozwoju. odgazowującego, dzięki czemu z zanieczyszczonych płatków PET uzyskuje się Według ostatnich badań przeprowadzowyroby o niezmiennie wysokiej jakości. nych przez Accenture na zlecenie bitkom, cyfryzacja może zmniejszyć obecną emisję Granulacja recyklatu jest energochłonnym CO2 niemieckich firm nawet o 58%. Szczeprocesem, który wymaga z reguły dodatko- gólnie duży udział w tym zakresie ma sekwych nakładów logistycznych. Możliwość tor produkcyjny – 23%. eliminacji tego etapu poprawia bilans CO2, a ponadto znacznie obniża koszty – Jeśli skutecznie wykorzystamy cyfryrecyklingu. zację, cele redukcji emisji CO2 wyznaczone przez polityków nagle przestaną Alternatywą dla zastosowania ślimaka wydawać się niemożliwe do osiągnięcia wtryskowego jest połączenie używanego – mówi Engleder. do topienia tworzywa ślimaka plastyfikującego z agregatem tłokowym. W tym Produkcja podzespołów drzwi do wnętrz wariancie dwustopniowy proces nadaje pojazdów pokazuje, jak może wyglądać się nawet do przetwarzania bardzo du- to w praktyce. Z pomocą technologii sim żych mas wtrysku (do 160 kilogramów) link można już na etapie projektowania przy stosunkowo niskim ciśnieniu wtrysku. wyrobu pomyśleć o produkcji oszczędnej Dwustopniowy proces pozwala na więk- w zasoby i późniejszym recyklingu. Engel, szą kompaktowość linii i redukuje średni poprzez technologię sim link, łączy symukoszt całkowity produkcji w stosunku do lację z produkcją. Określone w symulacji standardowej, jednoetapowej technologii ustawienia przenoszone są do sterowplastyfikacji i wtrysku. nika wtryskarki, co w znaczącym stopniu przyspiesza wzorcowanie formy oraz inne W celu wyeliminowania typowych nieko- procesy optymalizacji parametrów obróbrzystnych cech tłokowych agregatów wtry- ki. Również odwrotnie – parametry proceskowych przy zmianach materiału, Engel sowe i wyniki pomiarów z maszyny można stworzył tłok o nowej konstrukcji. Zop- łatwo przenosić do symulacji. W bieżącej

PLAST ECHO tonacja rynku

produkcji inteligentne systemy asystenckie, takie jak iQ weight control oraz iQ flow control, zapobiegają powstawaniu odpadów i wyraźnie ograniczają zużycie energii. Cykl życia produktu, od projektu po recykling, obejmuje w firmie Engel cztery fazy, będące w centrum zainteresowania firm przetwarzających tworzywa sztuczne: projektowanie, odtwarzanie, produkcję oraz konserwację i serwis. I właśnie w przypadku konserwacji maszyn i serwisu cyfryzacja oraz tworzenie sieci znalazły się wyjątkowo w centrum uwagi przetwórców, i to nie tylko ze względu na COVID-19. Wielu przetwórców zadaje sobie pytanie, w jaki sposób zabezpieczyć swoją produktywność i zdolności dostaw również w przypadku przyszłych kryzysów. Cyfrowe rozwiązania serwisowe, takie jak konserwacja zdalna i wsparcie online, mają tu kluczowe znaczenie. Niektóre z tych aplikacji, jak e-connect.24 do konserwacji zdalnej i wsparcia online, działają dziś przede wszystkim w ramach rozwiązań pionowych, takich jak portal klientów Engel e-connect. Wymiar

pionowy oznacza tu cyfrową reprezentację instalacji lub jednostki produkcyjnej w ramach pojedynczego łańcucha wartości. Ten „cyfrowy bliźniak” opisuje instalację i jej zachowanie na podstawie danych i tworzy w ten sposób podstawę do optymalizacji. Poprzez przejście na platformy poziome, aktywnie promowane zarówno przez austriacki koncern jak i inne przedsiębiorstwa z branży tworzyw sztucznych, w centrum uwagi znajduje się cały łańcuch wartości. Aplikacje i firmy łączą się wzdłuż łańcucha wartości, by wymieniać ze sobą informacje i dane. Korzysta na tym gospodarka o obiegu zamkniętym. Przykładowo, cyfrowy znak wodny umieszczony na opakowaniach umożliwia efektywne sortowanie odpadów z tworzywa sztucznego, a tym samym recykling wysokiej jakości. Znak wodny pozwala na identyfikację materiału, producenta opakowań i procesu przetwarzania. Dane te dostępne są dla wszystkich uczestników i użytkowników platformy poziomej. W ten sposób procesem recyklingowym oraz późniejszym przetwarzaniem recyklatu można sterować pod kątem

maksymalnej efektywności wykorzystania zasobów i w tym kontekście dopasowywać te procesy do siebie. W LIT Factory, fabryce badawczej na uniwersytecie w Linz, Engel wraz z innymi przedsiębiorstwami z branży przetwórczej badają nowe możliwości sieciowania poziomego. W kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym opracowuje się tu i poddaje ewaluacji nowe procesy, produkty i modele działalności.

II120 TON MNIEJ PLASTIKOWYCH ODPADÓW Engel wspiera pracę organizacji ekologicznej Plastic Bank w Indonezji. W ramach tej współpracy, producent wtryskarek finansuje zbiórkę co najmniej 120 ton odpadów plastikowych, by pozyskać materiał do recyklingu i jednocześnie pomagać w zwalczaniu niedostatku. Indonezja należy do największych na świecie producentów odpadów plastikowych i dlatego jest istotnym regionem dla Pla-

WWW.PLASTECHO.COM

stic Bank. Ze względu na brak funkcjonującej gospodarki odpadami, w wielu krajach rozwijających się wiele odpadów trafia do morza. W tych regionach Plastic Bank tworzy łańcuchy recyklingowe dla odpadów z tworzyw sztucznych. Odpady te odkupuje się od prywatnych zbieraczy, poddaje obróbce i przekazuje ponownie producentom w postaci granulatu. Dzięki tej koncepcji organizacja jest w stanie zmierzyć się od razu z kilkoma wyzwaniami. Ograniczone zostaje wprowadzanie odpadów plastikowych do morza, zwiększają się możliwości recyklingowe i zwalczane jest ubóstwo wśród lokalnej społeczności. Problematyka gospodarki o obiegu zamkniętym od wielu lat znajduje w centrum prac badawczo-rozwojowych Engel. Skupiają się one m.in. na rozszerzeniu spektrum zastosowań recyklatów, np. poprzez wyrównywanie ciągłych wahań parametrów procesowych w surowcu dzięki zastosowaniu inteligentnych systemów asystenckich. Nowy proces Coinjection, opracowany przez Engel we współpracy z Top Grade Molds, umożliwia wysoki udział recyklatu w pełni zintegrowanego z nowym materiałem i dlatego jest on znacząco lepszy niż konwencjonalny proces wtryskiwania typu sandwich. W ramach e-sympozjum 2021, zaprezentowano wszystkie zalety nowego

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

procesu przy produkcji 5-galonowych wia- Coinjection umożliwia koncentrację przyder (ok. 20-litrowych). gotowanego materiału w rdzeniu detalu i włączenie go w całości do warstwy z noPolityczna presja na stosowanie materia- wego materiału. Aby umożliwić recykling łów z tworzyw sztucznych pochodzących produktów sandwich na koniec okresu z recyklingu rośnie na całym świecie. Wiele eksploatacji, nowy materiał i recyklat są krajów już dziś wymaga minimalnej zawar- z tego samego tworzywa sztucznego. Do tości recyklatu dla określonych produktów. produkcji wiader użyto HDPE, zaś recyklat Przykładowo, w USA w niektórych obsza- pochodził z odpadów poużytkowych. rach rynku wymagany jest udział tworzywa z recyklingu na poziomie 25%. Do tego Największym wyzwaniem przy wtryskiwadochodzą wymogi, by np. ciemny mate- niu sandwich jest uzyskanie wysokiego riał z recyklingu nie był widoczny nawet udziału recyklatu bez strat na jakości prow miejscu wtrysku. Te trendy napędzają duktu i wydajności. Dlatego jednym z klurozwój nowego procesu Coinjection. Dzięki czowych aspektów rozwoju było połączeudziałowi recyklatu na poziomie powyżej nie obu stopionych tworzyw sztucznych 30% wiadra, produkowane podczas e-sy- w formie, bez wcześniejszego mieszania mopozjum, wyraźnie przewyższały bardzo przepływów. Przełączenie z recyklatu rygorystyczne – w porównaniu z między- na nowy materiał następowało bezpośrednarodowymi – standardy amerykańskie. nio przy punkcie wtrysku za pomocą systemu zamknięć igłowych. Partnerem rozwojowym Engel jest producent form, kanadyjska firma Top Grade 5-galonowe wiadra są w Ameryce PółMolds. Forma została udostępniona przez nocnej używane do różnych zastosowań. amerykańskiego producenta wiader M&M Z uwagi na to, że obie frakcje materiału Industries. Zamontowana została na spe- – materiał rdzenia i okrycia – w procesie cjalnie zaprojektowanej dla producentów przetwarzania są od siebie ściśle oddziewiader wtryskarce Engel duo speed. Ten lane i że recyklat nawet w punkcie wtrynowy typ maszyny łączy produktywność sku jest całkowicie obtryskiwany nowym i efektywność z krótkimi czasami cykli. materiałem, proces współwtryskiwania Proces Coinjection zapewnia tak samo jest interesujący również dla przemysłu krótkie czasy cykli, jak produkcja wiader spożywczego. w tradycyjnym procesie wtryskiwania jednokomponentowego. Dzięki nowemu procesowi Coinjection, Engel nadal rozwija swoje kompetencje w wytwarzaniu produktów sandwich z rdzeniem z recyklatu. Podczas gdy zaprezentowany podczas K2019 proces skinmelt znajduje zastosowanie przede wszystkim w produkcji elementów technicznych oraz skrzyń logistycznych i palet, proces Coinjection spełnia wymagania stawiane przez producentów wiader oraz innych mniejszych produktów opakowaniowych i tym samym nadaje się również do stosowania z formami wielokrotnymi. Zwiększenie wykorzystania recyklatu jest jednym z podstawowych warunków budowy gospodarki o obiegu zamkniętym dla tworzyw sztucznych, które Engel razem ze swoimi partnerami intensywnie wspiera. •

PLAST ECHO Brzmienie Otoczenia

PARTNER DZIAŁU

IIPZPTS MA NOWE WŁADZE Zwyczajne Walne Zgromadzenie Polskiego Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych, które odbyło się 14 czerwca br., podsumowało ostatni rok pracy i wytyczyło cele do osiągnięcia. Ze względu na upływ kadencji wybrano również władze Związku. Funkcję prezesa zarządu członkowie ponownie powierzyli Tadeuszowi Nowickiemu. Walne Zgromadzenie z powodów bezpieczeństwa pandemicznego drugi rok z rzędu obradowało w formule zdalnej. W jego trakcie uczestnicy podsumowali ostatni rok pracy, gdy Związek koncentrował się na takich kwestiach jak implementacja dyrektywy SUP do polskiego porządku prawnego, zagadnienia związane z Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta (ROP), sytuacja firm recyklingowych w trakcie pandemii, pojawienie się plastic tax czy system depozytowy.

Paweł Kiełczawa jest absolwentem Politechniki Wrocławskiej i francuskiej École Supérieure des Mines w Nancy. W swojej karierze zarządzał fabrykami grupy Danone, a obecnie szefuje polskiej gałęzi francuskiej firmy Guillin, oferującej standardowe oraz innowacyjne opakowania dla przemysłu spożywczego. Lech Skibiński od ponad 28 lat jest związany z Korporacją KGL (wiceprezes zarządu), która jest dostawcą granulatów polimerów termoplastycznych oraz producentem opakowań spożywczych z tworzyw sztucznych i narzędzi produkcyjnych (form) na maszyny termoformujące i wtryskarki.

W nowej kadencji organizacja nadal będzie się skupiać na pracach nad planowanymi zmianami w otoczeniu legislacyjnym branży (gospodarka odpadami, recykling, ochrona środowiska), jak też kontynuować zajmowanie się zagadnieniami takimi jak SUP, ROP, Gospodarka Obiegu Zamkniętego i system depozytowy.

– Dziękuję za zaufanie, jakim ponownie obdarzyli mnie członkowie PZPTS, a swój wybór na prezesa zarządu w sytuacji, gdy stoi przed nami, jako branżą, szereg wyzwań, traktuję jako poważne wyzwanie. Szczególnie istotne są kwestie związane z dyrektywą SUP i jej implementacją, nowym systemem Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta czy systemem depozytowym. Jestem pewien, że pracy nam nie zabraknie – stwierdza Tadeusz Nowicki, prezes zarządu Polskiego Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych.

W związku z upływem kadencji PZPTS wybrał również nowe władze. W skład zarządu weszli Tadeusz Nowicki (prezes), Wojciech Filek, Marek Kapłucha, Paweł Kiełczawa, Lech Skibiński. Nowi członkowie zarządu to Paweł Kiełczawa i Lech Skibiński.

Walne Zgromadzenie wybrało też Radę Nadzorczą, której przewodniczącym został ponownie Marek Górski. Pozostali członkowie RN to Małgorzata Kot, Agata Mach, Stanisław Chmielewski i Jakub Franek.

WWW.PLASTECHO.COM

PARTNER DZIAŁU

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14 49

IIEUROPEJSCY PRODUCENCI TWORZYW PLANUJĄ PRZEZNACZYĆ 7,2 MLD EURO NA INWESTYCJE W RECYKLING CHEMICZNY PlasticsEurope ogłasza plany producentów tworzyw sztucznych dotyczące zwiększenia inwestycji w recykling chemiczny z 2,6 mld euro w roku 2025 do 7,2 mld euro w 2030 r. W celu przyspieszenia inwestycji w rozwój kluczowych technologii i realizacji założeń gospodarki o obiegu zamkniętym, PlasticsEurope wzywa do zapewnienia jasnych i zharmonizowanych przepisów i spójnych ram prawnych.

dów tworzyw w procesach recyklingu chemicznego w materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością (zamiast kierowania ich na wysypiska lub do odzyskiwania z nich energii), będzie ważnym krokiem w kierunku umożliwienia firmie Mars i innym producentom realizacji ambicji, by nasze opakowania stanowiły ważną część gospodarki obiegu zamkniętego – powiedział Colin Yates, Packaging Sustainability Director w Mars Pet Nutrition.

Zwiększanie skali tej technologii i realizacja szerszej systemowej zmiany wymaga narzędzi, które zawierają wiele różnych rozwiązań, takich jak dywersyfikacja surowców, nowa infrastruktura, modele biznesowe, nowe materiały, zapobieganie powstawaniu odpadów, ekoprojektowanie i inne. Z perspektywy przemysłu, równie ważne jest, by politycy tworzyli zasady i podstawy Recykling chemiczny umożliwia przetworzenie tych strumieni od- prawne dające poczucie stabilności i motywujące do dalszego padów tworzyw, z których do tej pory odzyskiwano energię bądź inwestowania. trafiały one na wysypiska. Technologia ta umożliwia dostarczenie znaczących ilości recyklatów o właściwościach takich samych jak – Potrzebujemy harmonijnych i silnych podstaw jednolitego tworzywa pierwotne i stanowi doskonałe uzupełnienie recyklin- rynku, aby móc w pełni wykorzystać potencjał recyklingu chegu mechanicznego. Branża recyklingu, w tym chemicznego, ma micznego. Musimy utrzymać siłę Europejskiego Jednolitego ogromny potencjał tworzenia nowych, jakościowych miejsc pracy Rynku i chronić jego integralność. Trzeba też zdać sobie sprawę, i jest ważnym elementem neutralnej klimatycznie i konkurencyj- że mamy w tym jeden, wspólny cel: zapewnienie przyszłego roznej gospodarki o obiegu zamkniętym w Europie. Szacuje się, że do woju Europy dzięki innowacyjnym technologiom, takim jak recy2050 r. niemal 60% produkcji tworzyw sztucznych może opierać kling chemiczny – dodał Markus Steilemann. się na surowcach wielokrotnie wykorzystywanych m.in. w procesach recyklingu [1]. Firmy zrzeszone w PlasticsEurope już teraz Współpraca z partnerami publicznymi i prywatnymi na poziomie inwestują miliardy euro, współpracując z partnerami z łańcucha lokalnym, krajowym i globalnym jest kluczowa, by zachęcać do wartości na rzecz rozwoju recyklingu chemicznego i innych in- właściwego zagospodarowania plastikowych odpadów poprzez nowacyjnych technologii z zamiarem dalszego zwiększania tych rozwój recyklingu i odzysku tworzyw. Planowana ilość 1,2 mln inwestycji tak, aby osiągnąć produkcję recyklatów na poziomie ton tworzyw wyprodukowanych z surowców pochodzących 1,2 mln ton do 2025 r. oraz 3,4 mln ton do 2030 r. z recyklingu chemicznego, wniesiona przez firmy członkowskie PlasticsEurope, to istotny wkład w realizację ambitnego celu Podczas debaty „Closing the loop on chemical recycling in Eu- określonego w ramach Plastics Strategy, tj. 10 mln ton tworzyw rope”, zorganizowanej w Brukseli, dr Markus Steilemann, prezes z recyklingu na rynku UE do roku 2025. Nad rozwiązaniami umożPlasticsEurope i CEO firmy Covestro, podkreślił: liwiającymi realizację tego celu pracuje Circular Plastics Alliance powołany z inicjatywy Komisji Europejskiej. – Recykling chemiczny zmienia dotychczasowe zasady, stając się istotnym elementem składowym gospodarki o obiegu zamknię- – To unikatowe podejście do gospodarki o obiegu zamkniętym tym, i to nie tylko w Europie. Wzrost inwestycji w tym zakresie pozwala na ustalenie właściwej hierarchii między technologiami potwierdza determinację branży do znalezienia skutecznych roz- recyklingu mechanicznego i chemicznego oraz dostarczenie optywiązań problemu odpadów tworzyw przy jednoczesnym wsparciu malnych rozwiązań dla całego łańcucha wartości tworzyw, dzięki realizacji ambitnych celów klimatycznych zawartych w Europej- czemu można efektywnie obniżyć wpływ branży na środowisko – skim Zielonym Ładzie. Aby w pełni wykorzystać możliwości tej potwierdził Lucrèce Foufopoulos, Executive Vice President – Potechnologii, potrzebne są inwestycje na ogromną skalę. lyolefins and Circular Economy oraz CTO w firmie Borealis. – Redukcja ilości opakowań, nowe projektowanie i inwestycje w zamykanie obiegu opakowań to ekscytujący i oczekiwany kierunek rozwoju. Możliwość przekształcania różnorodnych odpa-

[1] McKinsey – How plastics waste recycling could transform the chemical industry, https://www.mckinsey.com/industries/chemicals/our-insights/ how-plastics-waste-recycling-could-transform-the-chemical-industry

PLAST ECHO Brzmienie Otoczenia

PARTNER DZIAŁU

IIPALIWO Z ODPADÓW (RDF). PROBLEM CZY POTENCJAŁ? W tle dyskusji o systemie kaucyjnym i nowym ROP na sile przybrała kwestia budowania kolejnych spalarni odpadów w Polsce. Rząd i samorządy podkreślają prostotę rozwiązania w zakresie zagospodarowania nadwyżki kalorycznej frakcji odpadów komunalnych. Z kolei recyklerzy i przedstawiciele producentów odnoszą się do propozycji z dużym dystansem, wykazując że gospodarka bardziej potrzebuje odzysku materiałowego. Dlaczego zatem, jak przekonują niektórzy eksperci, wykorzystanie energetyczne odpadów resztkowych jest postrzegane jako element GOZ? Na poziomie europejskiej legislacji odzysk energii czy ciepła z odpadów nie mieści się w definicji recyklingu. Tym samym paliwa alternatywne z odpadów, choć niezbędne i często wykorzystywane w produkcji przemysłowej, nie mogą zastępować recyklingu surowców. Specjaliści z branży szacują jednak, że nawet po uwzględnieniu wymaganych celów recyklingu w polskim obiegu pozostanie rocznie nadal około 3–4 mln ton odpadów nadających się do odzysku termicznego. Inwestowanie w spalarnie pozostaje jednak dyskusyjne. – Wykorzystanie RDF w piecach cementowych to nie spalanie śmieci, a więc marnowanie surowców, lecz materiałowy odzysk odpadów, pozyskanie surowca – zaznacza Piotr Przygoński z firmy Prodigo – Najlepszym tego przykładem jest wykorzystanie paliw z odpadów (RDF) przez zakłady cementowe. Z jednej strony, dzięki zawartej w RDF-ie frakcji biodegradowalnej, paliwa z odpadów pozwalają branży cementowej istotnie ograniczyć emisje CO2 do atmosfery; z drugiej natomiast, dzięki temu, że proces wypalania klinkieru jest procesem bezodpadowym, popioły i frakcja mineralna z procesu spalania RDF-u stają się ważnym materiałem budulcowym klinkieru, a dalej – jego produktu końcowego, czyli cementu lub betonu. Tak, dzięki paliwom alternatywnym z odpadów, nie tylko ograniczane jest wydobycie pierwotnych paliw kopalnych oraz emisja CO2 z ich spalania, ale także zmniejsza się zużycie surowców naturalnych potrzebnych w budownictwie, drogownictwie – dodaje. Odpady dobrej jakości i łatwe w recyklingu – szkło, przesegregowane tworzywa sztuczne, papier – nie stanowią problemu w gospodarce o obiegu zamkniętym. Wyzwaniem są odpady resztkowe oraz wielomateriałowe – pozostałości z sortowania odpadów czy surowców, które nie nadają się do recyklingu. – Wraz ze wzrostem świadomości konsumentów, odpadów – niezależnie od ich rodzaju – powinno powstawać coraz mniej, a to co już musi trafić do kosza, dzięki lepszej jakości selektywnej zbiórki odpadów, powinniśmy coraz łatwiej odzyskiwać. Surowców nie da się jednak zawracać w nieskończoność. Przetworzone w zależności od rodzaju 4–6 razy odpady np. z tworzyw sztucznych czy pa-

pieru tracą bezpowrotnie swoje właściwości. Wówczas jedynym znanym sposobem ich dalszego, zrównoważonego wykorzystania – i domknięcia obiegu w ramach GOZ – jest ich odzysk energetyczny. Alternatywą pozostaje składowanie, najmniej pożądana i ujęta najniżej w hierarchii forma zagospodarowania odpadów – przekonuje Piotr Przygoński z firmy Prodigo. Unijna dyrektywa podwyższa poziomy recyklingu z każdym rokiem, aż do poziomu 65% odpadów w 2035 r. Inwestycje typu „waste to energy” to również rosnący wraz z każdą spaloną toną problem z popiołem ze spalarni, który często jest odpadem niebezpiecznym i wymaga spełnienia wyśrubowanych wymogów składowania. Warto także zweryfikować, czy polskie spalarnie efektywnie odzyskują ciepło podczas spalania. I jakie możliwości daje uzyskanie energii elektrycznej z odpadów. – W polityce środowiskowej Unii chodzi o to, żebyśmy systemowo wspierali ograniczanie odpadów, lepszą ich segregację i recykling, żeby takich odpadów, które będą nadawać się wyłącznie do składowania czy termicznej utylizacji było jak najmniej. I na to właśnie UE chce przeznaczać środki inwestycyjne. W Polsce, by system gospodarowania odpadami mógł być wydajny i się „zamykać”, potrzebujemy różnych technologii i sposobów postępowania z odpadami. Ograniczania konsumpcji, lepszej segregacji, efektywnego recyklingu i współspalania w cementowniach czy wykorzystania w ciepłownictwie/energetyce. Wytyczne zostały wydane dla całej Unii nie uwzględniając faktu, że w Polsce instalacje do termicznego przetwarzania odpadów w porównaniu do krajowych potrzeb praktycznie nie istnieją – tłumaczy Piotr Przygoński. Cementownie funkcjonujące na terenie Polski podają, że wykorzystują rocznie ok. 9–10% odpadów komunalnych. Jednocześnie zakłady cementowe szacują swój potencjał na około 2 mln ton odpadów do energetycznego wykorzystania, z czego blisko 1,8 mln ton w formie RDF. Aktualnie około 43% odpadów komunalnych trafia na wysypiska śmieci, zaś w przybliżeniu 22% do energetycznego wykorzystania.

PARTNER DZIAŁU

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14 51

IINOWE WYTYCZNE OPUBLIKOWANE PRZEZ RECYCLASS Wytyczne RecyClass Recyclability & Recycled Content Use of Claims określają nakazy i zakazy dotyczące przejrzystego komunikowania kwestii cyrkularności produktów z tworzyw sztucznych. Firmy, które otrzymały certyfikat RecyClass zatwierdzający technologię i/lub produkt, mogą informować partnerów biznesowych, władze, interesariuszy, organy zamówień publicznych i konsumentów o tym, że ich produkt nadaje się do recyklingu, został zaprojektowany z myślą o recyklingu lub zawiera dany udział materiałów pochodzących z recyklingu. Wytyczne określają zasady tego typu komunikacji. z recyklingu w plastikowych butelkach do napojów i wymagają, aby opakowania nadawały się do recyklingu, przemysł musi posiaDokument ma na celu zapewnienie, że każda firma powołująca dać narzędzia, które umożliwią niezawodną weryfikację i dostarsię na certyfikację RecyClass robi to w odpowiedni i przejrzysty czą jasnych wytycznych odnośnie do kompleksowej komunikacji. sposób, nie pozostawiając miejsca na błędne interpretacje. Wytyczne zostały opracowane przez RecyClass Claims Taskforce, – Jasna i oparta na faktach komunikacja na temat korzyści środo- która liczy ponad 50 interesariuszy reprezentujących łańcuch wiskowych danego produktu nie tylko powoduje, że konsumenci wartości tworzyw sztucznych. Następnie odbyły się miesięczne podejmują świadome decyzje zakupowe, ale również dostarcza konsultacje publiczne w celu zagwarantowania solidności wyprzejrzystych wskazówek dla firmy, która chce wytwarzać wyroby tycznych, które przeznaczone są dla całego łańcucha wartości. naprawdę cyrkularne – powiedział Gian De Belder, dyrektor techniczny ds. badań i rozwoju zrównoważonych opakowań w P&G RecyClass opublikował również zestaw logotypów potwierdzająi przewodniczący rady doradczej w RecyClass. cych tak możliwość recyklingu, jak i obecność zawartości pochodzącej z recyklingu. Mogą one być używane przez przedsiębiorW związku z nadchodzącymi zmianami legislacyjnymi UE, które stwa posiadające certyfikację nie tylko poza opakowaniem, ale wyznaczają obowiązkowe cele dotyczące zawartości surowców także na nim.

IIFINALIŚCI PLASTICS RECYCLING AWARDS EUROPE 2021 ZOSTALI OGŁOSZENI Finaliści czwartej edycji Plastics Recycling Awards Europe zostali ogłoszeni podczas transmisji na żywo, która odbyła się 15 czerwca 2021 r. Zwycięzców w siedmiu kategoriach nagród poznamy 5 listopada, drugiego dnia Plastics Recycling Show Europe, który odbędzie się w RAI Amsterdam; tam też zaprezentuje się wszystkich 55 finalistów.

nych – podsumował Brennan Lafferty, wiceprezes Crain Communications – Pokazują nam wszystkim, że pracując razem możemy tworzyć wspaniałe rzeczy z tworzyw pochodzących z recyklingu i znacznie zwiększyć wykorzystanie recyklatów.

– Wszystkie produkty i projekty finalistów są wytwarzane w Europie, a każdy z wyrobów zawiera co najmniej 50% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu – powiedział Ton Emans, prezes Plastics Recyclers Europe – Otrzymaliśmy ponad 70 zgłoszeń m.in. od właścicieli marek, producentów surowców, producentów maszyn i urządzeń, podmiotów reprezentujących cały łańcuch wartości tworzyw sztucznych i nie tylko. To wspaniałe świadectwo jakości recyklingu tworzyw sztucznych w coraz bardziej cyrkularnej gospodarce Europy. Konkurs Plastics Recycling Awards Europe organizowany jest wspólnie przez Plastics Recyclers Europe i Crain Communica– Gratulujemy wszystkim finalistom tegorocznego konkursu. Te tions, podobnie jak Plastics Recycling Show Europe. EREMA Enniesamowite projekty i produkty dowodzą zaangażowania nasze- gineering Recycling Maschinen GmbH, Fimic SRL i Tomra Sorting go sektora w recykling i ponowne wykorzystanie tworzyw sztucz- Recycling są platynowymi sponsorami edycji 2021.

PARTNER DZIAŁU

PLAST ECHO Brzmienie Otoczenia

IIBETTER FACTORY WSPIERA TRANSFORMACJĘ CYFROWĄ PRZEMYSŁU EUROPEJSKIEGO Projekt Better Factory, którego jednym z partnerów jest Bydgoski Klaster Przemysłowy, zainicjował konkurs eksperymentów transferu wiedzy (KTE). W jego ramach wyłonione zostaną zespoły złożone z MŚP/Mid-caps oraz wysoko wykwalifikowanych ekspertów z dziedziny technologii, biznesu i sztuki, które otrzymają dofinansowanie na wdrożenie wspólnego pomysłu na rozwiązanie wyzwania, z jakim przedsiębiorstwo zgłosiło się do konkursu. W marcu zakończył się pierwszy nabór do KTE, w ramach którego wpłynęło 367 zgłoszeń z 30 krajów Europy: 122 MŚP (6 z Polski), 133 dostawców technologii (4 z Polski) i 112 artystów (2 z Polski). Członkowie konsorcjum dokonali wstępnej oceny wszystkich zgłoszeń i przeprowadzili preselekcję kandydatów pod kątem wpisania się w wymagania konkursu.

• • • • • •

tworzywa i guma meble i drewno żywność i rolnictwo budownictwo metale i maszyny tkaniny i skóra.

Współpraca między firmami produkcyjnymi, artystami i specjalistami technicznymi może przybierać różne formy i zapewniać różnorodne wyniki. Nacisk położony jest na ulepszenie produkcji, redukcję odpadów, energii i innych zasobów produkcyjnych oraz efektywne wykorzystanie odpadów.

Rejestracja oraz wszelkie szczegóły dotyczące naboru dostępne są na stronie https://better-factory.fundingbox.com. Więcej W kolejnym etapie uczestnicy, którzy otrzymali pozytywną oce- o projekcie na stronie http://betterfactory.eu. nę ekspertów, przeszli przez proces kojarzenia za pośrednictwem platformy RAMP (Robotics and Automation MarketPlace), aby za jej pośrednictwem stworzyć konsorcjum pracujące wspólnie nad wyzwaniem zgłoszonym przez przedsiębiorstwo. Podmioty, które przeszły do kolejnego etapu konkursu otrzymały również wsparcie ekspertów technicznych oraz mentorów, którzy pomagają w stworzeniu zespołu i finalizowaniu ostatecznego zgłoszenia do konkursu. Do 15 lipca nadal można aplikować do KTE – aby wziąć udział w końcowym naborze, należy poza platformą RAMP utworzyć konsorcjum złożone z MŚP/Mid-Caps, artysty oraz dostawcy technologii i zgłosić wspólny pomysł na rozwiązanie wyzwania przedsiębiorstwa tak, aby firma produkcyjna mogła odkryć nowe modele biznesowe i zdigitalizować swoją fabrykę.

IIKORZYŚCI Z UCZESTNICTWA W PROJEKCIE Uczestnictwo w konkursie KTE umożliwi przedsiębiorstwom odkrywanie nowych rynków za pomocą narzędzi cyfrowych, testowanie i opracowywanie nowych technologii produkcji Lean-Agile, zawieranie transakcji za pośrednictwem RAMP, dostęp do szkoleń dla pracowników, wsparcie biznesowe, a także otrzymanie dofinansowania do 200 tys. euro na wdrożenie zgłoszonego wspólnie pomysłu. Co więcej, dzięki współpracy z artystami i dostawcami technologii firmy odkryją nowe modele biznesowe i zdigitalizują swoje fabryki, aby dopasować je do produkcji nowych lub spersonalizowanych produktów. Priorytetowo traktowane są następujące sektory produkcji przemysłowej:

PARTNER DZIAŁU

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14 53

IIPROPAGANDA TO NIE DYSKUSJA – DYREKTOR BIURA PRiK O FAŁSZYWYCH ARGUMENTACH PRZECIWKO TWORZYWOM Na łamach tegorocznego, marcowo-kwietniowego wydania „Nowoczesnego Budownictwa Inżynieryjnego” opublikowano dyskusję poświęconą budownictwu przyjaznemu środowisku. W dyskusji tej pojawiły się głosy przedstawicieli świata nauki poruszające kwestie zrównoważonego rozwoju oraz ingerencji działalności budowlanej człowieka w środowisko naturalne i potrzeby minimalizacji jej niekorzystnego oddziaływania na to środowisko. Były to wypowiedzi rozważne i potrzebne. Niemniej, pojawiły się również głosy przedstawicieli dostawców wyrobów budowlanych, którzy nie wnosząc nic do merytoryki dyskusji, wykorzystali okazję do promowania sprzedawanych przez siebie produktów, postponując niejako „przy okazji” wyroby swoich rynkowych konkurentów.

winny być one drogie. A już z pewnością najlepiej byłoby, aby były one droższe niż żeliwo. No cóż, postęp polega właśnie na tym, że nowoczesne, innowacyjne materiały z upływem czasu stają się coraz bardziej powszechne i dzięki temu tanieją.

W wypowiedzi na łamach „NBI” pada zdanie, iż „Tony tworzyw zalegają na wysypiskach, bo ich recykling jest zwyczajnie nieopłacalny”. Z tą opinią nie można się zgodzić chociażby dlatego, że zawiera ona manipulację, którą należy wyjaśnić. Otóż my, jako społeczeństwo, nie mamy problemu z „plastikiem”; mamy problem z odpadami. Jednakże dotyczy on w przeważającej mierze sektora opakowaniowego, a jeszcze ściślej tzw. single use plastics, czyli wyrobów wyrzucanych po jednokrotnym zaledwie użyciu. Prawo rynku, można by powiedzieć. Jednakże niepokój budzi fakt, Akurat rury z tworzyw sztucznych do takich nie należą. że bez żadnych merytorycznych argumentów wypowiedzi takie powielają kłamliwe i szkodliwe stereotypy, budują negatywne Muszę zatem zaprotestować przeciwko wrzucaniu wszystkich wyskojarzenia, a kwestie zrównoważonego rozwoju oraz ekologii robów z tworzyw do jednego worka. Problem odpadów tworzywosprowadzają stricte do wyboru materiału, z którego wykonane są wych w branży wodno-kanalizacyjnej praktycznie nie istnieje. Nie wyroby budowlane. są to wyroby jednorazowe; wręcz przeciwnie, mogą służyć długie lata bez jakiegokolwiek uszczerbku na swojej funkcjonalności. Jak Jako Polskie Stowarzyszenie Producentów Rur i Kształtek z Two- długo? Zdaniem autora wypowiedzi jest to zaledwie kilkadziesiąt rzyw Sztucznych stanowczo protestujemy przeciwko dezawu- lat, po którym to czasie staną się one tworzywowym odpadem, owaniu tworzyw sztucznych, które w branży wodno-kanali- stawiając przyszłe pokolenia przed wielkim wyzwaniem utylizazacyjnej należą do najpopularniejszych materiałów, z których cji tych wszystkich kilkudziesięcioletnich rur. Z kolei na podstawykonywane są obecnie systemy wodociągowe i kanalizacyjne. wie najnowszych badań uznaje się, że po 100 latach użytkowania W swojej wypowiedzi przedstawiciel firmy produkującej systemy rury z tworzyw sztucznych nie tracą swych właściwości. A jeśli z żeliwa sferoidalnego orzekł, że wadą tworzyw sztucznych jest nawet z jakiegoś powodu trzeba byłoby je po tym czasie wykopać, fakt, iż są… sztuczne. Nie wchodząc w meandry chemii, chciałbym to z powodzeniem będzie je można poddać recyklingowi. Bo ten jedynie nadmienić, że tworzywa „sztuczne” są jednymi z najbar- proces w przypadku rur jest zwyczajnie opłacalny. dziej funkcjonalnych materiałów, dzięki którym w dużej mierze mogliśmy osiągnąć obecny poziom rozwoju cywilizacyjnego. Podstawą gospodarki o obiegu zamkniętym jest recykling. I cyrkularność tworzyw doskonale w ten model się wpisuje. Dziś nie przyjdzie nam do głowy kwestionować roli tworzyw Proszę zatem, aby Autor wypowiedzi nie sugerował się polskisztucznych nie tylko w osiągnięciach współczesnej medycyny mi doświadczeniami, gdzie na wysypiskach leżą tony odpadów, (strzykawki jednorazowe, zastawki serca), ale również w przemy- bo z pewnością nie leżą tam tony rur. Gdy już nasz kraj upora się śle spożywczym (materiały umożliwiające pakowanie żywności z wprowadzeniem obecnego od lat w większości krajów eurow atmosferze ochronnej (MAP), znacząco przedłużające termin pejskich systemu kaucyjnego na opakowania do napojów (bo to przydatności do spożycia) czy w motoryzacji (kompozyty i ma- one w dużej mierze zalegają na wysypiskach), częściowo te „góry teriały lightweight obniżające wagę pojazdów i ograniczające śmieci” znikną z naszego krajobrazu. spalanie, a co za tym idzie emisję CO2). Problemem przeciwników tworzyw sztucznych jest najczęściej fakt, że mają one tak Podsumowując, obraz który kreśli autor swojej wypowiedzi, niewszechstronne zastosowanie, również (a może przede wszystkim) stety znacząco mija się z prawdą. Jeśli używanie tworzyw sztuczw branży wodno-kanalizacyjnej. O roli, jaką odegrały tworzywa nych niesie ze sobą jakieś negatywne konsekwencje, to na pewno w zapewnieniu milionom ludzi dostępu do wody pitnej, można nie te, o których wspomina on w odniesieniu do wyrobów dla by rozprawiać godzinami. Dlatego autor wypowiedzi sprowadził branży wodno-kanalizacyjnej. problem do ceny. Otóż, jego zdaniem, wadą tworzyw jest to, że są tanie. Rury z tworzyw sztucznych wybierane są z powodu swoich Piotr Falkowski zalet i dlatego, jeśli dobrze zrozumiałem z tej wypowiedzi, po- dyrektor biura PRiK

PLAST ECHO materiał partnera

RÓŻNORODNOŚĆ OFERTY, WYSOKA JAKOŚĆ I CIĄGŁY ROZWÓJ TO FILARY SUKCESU W historii firmy Dopak, sięgającej 25 lat, miało miejsce wiele ważnych i znaczących wydarzeń, które ukształtowały wizję i wpłynęły na kierunek rozwoju przedsiębiorstwa. – Staramy się, aby asortyment naszej firmy był jak najbardziej urozmaicony. Od początku moja działalność na rzecz rozwoju firmy opierała się na sprzedaży zaawansowanych maszyn i urządzeń najwyższej jakości. Zawsze stawiałam na wysoki stan-

dard wykonywanych usług. Jako firma Dopak w znaczący sposób przyczyniamy się do rozwoju branży przetwórstwa tworzyw sztucznych. Pomagamy wdrażać nowe technologie, projektując kompletne linie technologiczne, ale również modernizować i optymalizować istniejące procesy produkcyjne. Zapewniamy serwis maszyn, a we Wrocławiu posiadamy duży magazyn części zamiennych. Jednak rozmowy z klientami uświadomiły mi, że na rynku

nadal brak przedsiębiorstw prowadzących innowacyjną działalność badawczo-rozwojową, stanowiących istotne wsparcie techniczne i naukowe. Stąd przemyślana decyzja o rozszerzeniu naszej działalności i uzyskaniu od Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii statusu CBR – mówi prezes zarządu spółki Dopak, Ursula Steiner. CBR to nasza największa inwestycja. Utworzony dział badawczo-rozwojowy składa

WWW.PLASTECHO.COM

się z hali, w której dysponujemy zaawansowanym i najbardziej nowoczesnym sprzętem dostępnym obecnie na rynku. Kompletne linie produkcyjne przystosowane do technologii high-tech, takie jak FiberForm, MuCell, czy technologia do przetwarzania wysokotemperaturowego tworzywa PEEK, są dedykowane do przeprowadzania prób, testów, produkcji pilotażowych dla kontrahentów oraz jako stanowiska szkoleniowe udostępniane dla firm realizujących innowacyjne projekty w ramach programów start-up. Dział BR to także laboratorium ze specjalistycznymi urządzeniami pomiarowymi do przeprowadzania badań oraz prototypownia wyposażona w nowoczesne drukarki 3D do wytwarzania modeli 3D. Nasza oferta dedykowana jest dużym, średnim, jak i małym przedsiębiorstwom.

IIBADANIA I ROZWÓJ W zakresie kompleksowych usług badawczo-rozwojowych udzielamy wsparcia już na etapie projektowania detali, także ich optymalizacji. W pierwszym kroku zostaje opracowany harmonogram koncepcyjny prac rozwojowych i innowacji produktowej. Podążając ustalonym planem, dobieramy parametry technologiczne oraz przeprowadzamy badania właściwości fizykochemicznych tworzyw oraz gotowych produktów, umożliwiających prawidłowe opracowanie technologii wytwarzania i maksymalizacji wydajności procesu oraz zapewnienia jakości. Definiujemy parametry technologiczne wpływające na proces wtrysku. Opracowujemy wytyczne dla technologii wytwarzania. Wśród badań wykonywanych przez wykwalifikowanych pracowników laboratorium są m.in.: • • •

• •

pomiary twardości, wytrzymałości na rozciąganie, zginanie wymiarowanie badanych wyprasek za pomocą maszyny pomiarowej pomiary masowego wskaźnika płynięcia niezbędnego do nastawienia procesu wtrysku pomiary barwy, gęstości i masy elementów analizy połysku gotowych wyprasek

• • • • • •

określenie zawartości wilgoci granulatu, wyznaczania suchej masy pomiary rozkładu temperatury na powierzchni wypraski cechy strukturalne detali pomiary, inspekcje cech geometrycznych, tolerancje wymiarowe analizy wad wyprasek, diagnozowanie przyczyny określenie możliwości recyklingu.

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

stawcze wtryskarek czy parametry samego procesu jak i stanu tworzywa w formie; współpracując z naszym partnerem, firmą KraussMaffei, pomagamy także zoptymalizować i udoskonalić proces technologiczny pod względem jakości i wydajności. Wykonujemy również pomiary rzeczywistego zużycia energii w cyklu produkcyjnym, co ma szczególne uzasadnienie w dobie wysokich rachunków za energię elektryczną.

IIPROTOTYPOWANIE 3D

IICENTRUM SZKOLENIOWE

W zakresie funkcjonowania prototypowni prowadzimy prace związane z opracowaniem innowacyjnych rozwiązań produktowych oraz procesowych. Technologia przemysłowego skanowania 3D umożliwia otrzymanie skanów o wysokiej rozdzielczości i dokładnych pomiarów wykorzystywanych w kontroli jakości detali. Wytwarzamy prototypowe modele w technologii druku 3D w celu wykonania testów, badań, także poprzedzających produkcję masową. W ramach działań prototypowni oferujemy:

Czterokondygnacyjny biurowiec mieści w sobie część szkoleniowo-konferencyjną, w której realizowany będzie program szkoleniowy oraz organizowane będą konferencje z udziałem specjalistów i ekspertów, a także spotkania biznesowe i okolicznościowe. Tak dużej i nowoczesnej bazy szkoleniowej nie posiada w Polsce żadna uczelnia wyższa, ani nikt z konkurencji.

Przed nami ścisła współpraca z politechnikami, z technicznymi szkołami średnimi oraz z przedsiębiorstwami z branży. Współczesną wiedzę z zakresu przetwórstwa • projektowanie i modelowanie wyro- tworzyw sztucznych pozyskujemy dzięki bów 3D oraz druk 3D prototypów umowie o współpracy podpisanej z Uni• analizę i obróbkę prototypów wersytetem Technicznym w Chemnitz – • ocenę defektów powierzchniowych wiodącą uczelnią w Niemczech w branży struktury, wykrywanie defektów PTS. Współpracujemy również z wieloma prototypów uczelniami w Polsce. • udoskonalanie prototypów • opracowanie wyników badań. – Stale upatruję potrzebę dywersyfikacji. W planach mam kolejne inwestycje, dlatego kupiliśmy działki w strefach przemyIIPRODUKCJA słowych w województwie podkarpackim W skład kompleksu wchodzi główna hala oraz kujawsko-pomorskim. Na razie jednak produkcyjna, gdyż spółka Dopak obok do- zapraszam do naszego centrum we Wroboru technologii wytwarzania wyrobów cławiu, które w najbliższym czasie zostai wsparcia przy doborze parametrów tech- nie oficjalnie otwarte – zapewnia Ursula nologicznych oferuje zindywidualizowaną Steiner. • usługę produkcyjną dla kontrahentów, wykonując produkcje pilotażowe. Usługa dedykowana jest tym, którzy nie chcą ponosić kosztów inwestycyjnych związanych z za- Dopak Sp. z o.o. kupem maszyn, wynajmem hali produk- ul. Sokalska 2 cyjnej czy z zatrudnianiem wykwalifiko- 54-614 Wrocław wanych pracowników. Przedsiębiorstwom tel.: +48 71 358 40 00 rozpoczynającym działalność produkcyjną e-mail: dopak@dopak.pl pomagamy zinterpretować parametry na- www.dopak.pl

PLAST ECHO GAMA Dostawców

TWORZYWA PIERWOTNE

GAMA DOSTAWCÓW

Besspol Sp. z o.o. Sp.k. ul. Sokola 10 86-031 Osielsko tel.: +48 52 381 32 31 handel@besspol.pl www.besspol.pl

Grupa Azoty ZAK S.A. ul. Mostowa 30A 47-220 Kędzierzyn Koźle tel.: +48 77 481 20 00 zak@grupaazoty.com www.oxoplast.com

K.D. Feddersen CEE GmbH Mariahilferstraße 103/4/62B A-1060 Wiedeń, Austria tel.: +48 795 860 110 dariusz.obarek@kdfeddersen.com www.kdfeddersen.com

LANXESS Central Eastern Europe s.r.o. Aleje Jerozolimskie 123 A, Millenium Plaza 02-017 Warszawa tel.: +48 22 460 82 38 lanxess.cee@lanxess.com www.lanxess.pl

Nexeo Plastics Poland Sp. z o.o. ul. Ruchliwa 15 02-182 Warszawa tel.: +48 609 114 728 azbucki@nexeoplastics.com www.nexeoplastics.com

Plastoplan Polska Sp. z o.o. al. Księcia Józefa Poniatowskiego 1 03-901 Warszawa tel.: +48 22 295 92 31 biuro@plastoplan.pl www.plastoplan.pl

Safic-Alcan Polska Sp. z o.o. ul. Bokserska 66 02-690 Warszawa tel.: +48 22 375 17 18 tworzywa@safic-alcan.pl www.safic-alcan.pl

PlastPro Sp. z o.o. ul. Azotowa 15B 41-503 Chorzów tel.: +48 664 995 559 biuro@plastpro.pl www.plastpro.pl

Textilimpex Sp. z o.o. ul. Traugutta 25 90-113 Łódź tel.: +48 42 636 18 19 sekretariat@textilimpex.com.pl www.textilimpex.pl

TWORZYWA WTÓRNE

Polykemi AB Bronsgatan 8 271 21 Ystad, Szwecja tel.: +46 411 797 34 aleksander.kurszewski@polykemi.se www.polykemi.com

RESINEX Poland Sp. z o.o. ul. Brechta 7 03-472 Warszawa tel.: +48 22 441 60 00 resinex.pl@resinex.com www.resinex.pl

SABIC Poland Sp. z o.o. ul. Komitetu Obrony Robotników 45A 02-146 Warszawa tel.: +48 22 432 37 32 piotr.kwiecien@sabic.com www.sabic.pl

J.M. TRADE Jerzy Mróz ul. Wapienna 6/8 87-100 Toruń tel.: +48 692 442 940 jm@jmtrade.com.pl www.jmtrade.pl

ML Sp. z o.o. ul. Berylowa 7 82-310 Gronowo Górne tel.: +48 55 235 09 85 info@mlpolyolefins.com www.mlpolyolefins.com

Oplast-Recykling ul. Winduga 6 87-617 Bobrowniki tel.: +48 54 237 12 98 biuro@oplast-recykling.pl www.oplast-recykling.pl

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

BARWNIKI I DODATKI

Ampacet Polska Sp. z o.o. ul. Matuszewska 14 03-876 Warszawa tel.: +48 22 332 35 27 marketing.europe@ampacet.com www.ampacet.com

Bedeko Europe Sp. z o.o. Sp.k. S8 Business Park ul. Wojska Polskiego 7 05-850 Macierzysz tel.: +48 22 185 55 50 contact@bedeko-europe.com www.bedeko-europe.com

Gabriel-Chemie Polska Sp. z o.o. ul. Obywatelska 128/152 94-104 Łódź tel.: +48 42 253 73 55 info@pl.gabriel-chemie.com www.gabriel-chemie.com

GRAFE Polska Sp.z.o.o. ul. Oleska 85 42-700 Lubliniec tel.: +48 34 351 36 72 grafe@grafe.pl www.grafe.pl

PCC Rokita S.A. ul. Sienkiewicza 4 56-120 Brzeg Dolny tel.: +48 71 794 20 00 products@pcc.eu www.products.pcc.eu

MAPRO Polska S.A. ul. Złota 197 42-202 Częstochowa tel.: +48 887 040 045 biuro@mapropolska.pl www.mapropolska.pl

WTRYSKARKI

ARBURG Polska Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 233 02-495 Warszawa tel.: +48 22 723 86 50 poland@arburg.com www.arburg.pl

Asten Group Sp. z o.o. Bór 77/81 42-202 Częstochowa tel.: +48 34 360 88 77 biuro@plastigo.pl www.plastigo.pl

Dopak Sp. z o.o. ul. Sokalska 2 54-614 Wrocław tel.: +48 71 358 40 00 dopak@dopak.pl www.dopak.pl

Sumitomo (SHI) Demag Plastics Machinery Polska Sp. z o.o. ul. Jagiellońska 81/83 42-200 Częstochowa tel.: +48 34 370 95 40 sdpl.info@shi-g.com www.poland.sumitomo-shi-demag.eu

Wittmann Battenfeld Polska Sp. z o.o. 05-825 Grodzisk Mazowiecki Adamowizna, ul. Radziejowicka 108 tel.: +48 22 724 38 07 info@wittmann-group.pl www.wittmann-group.com

WYTŁACZARKI

POL-SERVICE Jacek Majcher ul. Budziwojska 90 35-317 Rzeszów tel.: +48 17 229 34 56 maszyny@pol-service.pl www.pol-service.pl

SUROWCE CHEMICZNE

Grupa Azoty Compounding Sp. z o.o. ul. Chemiczna 118 33-101 Tarnów tel.: +48 14 637 33 10 gac@grupaazoty.com compounding.grupaazoty.com

FANUC Polska Sp. z o.o. ul. Tadeusza Wendy 2 52-407 Wrocław tel.: +48 71 776 61 60 sales@fanuc.pl www.fanuc.pl

WW Ekochem Sp. z o.o. Sp.k. ul. Akacjowa 1, Głogowo 87-123 Dobrzejewice tel.: +48 56 674 20 05 biuro@wwekochem.com www.wwekochem.com

Zainteresowany stałą obecnością w Gamie Dostawców? Logo, nazwa firmy, adres, telefon, e-mail, strona www, aktywne odnośniki w wersji elektronicznej Cena rocznego wpisu: 12 wydań × 400 PLN netto Skontaktuj się z nami: tel.: +48 530 704050 tel.: +48 530 206666 info@plastech.pl

PLAST ECHO GAMA Dostawców

URZĄDZENIA DO RECYKLINGU

Argus Maszyny Sp. z o.o. ul. Żołnierzy I Dywizji Wojska Polskiego 98 84-230 Rumia tel: +48 533 202 141 biuro@argusmaszyny.pl www.argusmaszyny.pl

Bagsik Sp. z o.o. Sp.k. ul. Toruńska 8, 44-100 Gliwice tel.: +48 32 334 00 00 office@bagsik.net www.bagsik.net

Koltex Plastic Recycling Systems Sp. z o.o. Sp.k. ul. Sokołowska 28 36-100 Kolbuszowa tel.: +48 17 227 36 82 biuro@koltexprs.com www.koltexprs.com

Plasmaq, Lda Zona Industrial da Barosa, Lt 8 Carreia de Água 2400 – 016 Leiria, Portugalia tel.: +48 505 348 946 comercial.pl@plasmaq.pt www.plasmaq.pt

Meusburger Georg GmbH & Co. KG Kesselstraße 42 A-6960 Wolfurt, Austria tel.: +48 694 864 980 g.dytko@meusburger.com www.meusburger.com

Przetwórstwo Tworzyw Sztucznych Plast-Box S.A. ul. Lutosławskiego 17A 76-200 Słupsk tel.: +48 59 840 08 80 bok@plast-box.com www.plast-box.com

URZĄDZENIA PERYFERYJNE

Master Colors Sp. z o.o. ul. Wędkarzy 5 51-050 Wrocław tel.: +48 71 350 05 25 biuro@mastercolors.com.pl www.mastercolors.com.pl

Moretto East Europe Sp. z o.o. ul. Strefowa 8 42-202 Częstochowa tel.: +48 34 390 36 15 info@morettoeasteurope.com www.moretto.com

Schoeller Allibert Sp. z o.o. ul. Fryderyka Wilhelma Redena 5 41-808 Zabrze tel.: +48 603 100 190 marek.chochorowski@ schoellerallibert.com www.schoellerallibert.com/pl/

WYROBY DLA LOGISTYKI

Georg Utz Sp. z o.o. ul. Nowowiejska 34 55-080 Kąty Wrocławskie tel.: +48 71 316 77 60 info.pl@utzgroup.com www.utzgroup.com

Technograph Sp. z o.o. Sp.k. ul. Zawiła 61 30-390 Kraków tel.: +48 535 768 600 biuro@technograph.pl www.technograph.pl

OPAKOWANIA

FORMY I AKCESORIA DO FORM Zainteresowany stałą obecnością w Gamie Dostawców?

KNARR Vertriebs GmbH Gunterstraße 31 95233 Helmbrechts, Niemcy tel.: +48 664 349 424 grzegorz.kosznik@knarr.com www.knarr.com

Jokey Poland Sp. z o.o. ul. Spacerowa 4 47-230 Kędzierzyn-Koźle tel.: +48 77 406 09 00 info@jokey.com www.jokey.com

Logo, nazwa firmy, adres, telefon, e-mail, strona www, aktywne odnośniki w wersji elektronicznej Cena rocznego wpisu: 12 wydań × 400 PLN netto Skontaktuj się z nami: tel.: +48 530 704050 tel.: +48 530 206666 info@plastech.pl

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

NYLONOWE ZAMIESZKI W 1884 r. francuski chemik hrabia de Chardonnay wyprodukował z włókna celuloidowego przyjemny w dotyku i wygodny materiał, który miał stać się tanim odpowiednikiem drogiego jedwabiu. Niestety, miał on wady celuloidu – z czasem żółkł, a poza tym był łatwopalny i po kilku dramatycznych wypadkach zniknął ze sprzedaży. W 1905 r. świat ujrzał rayon, ulepszoną wersję „sztucznego jedwabiu”, która cieszyła się popularnością przez następnych kilkadziesiąt lat. Jednak dopiero kiedy w 1938 r. wprowadzono do masowej produkcji poliamid pod handlową nazwą „nylon” (świetny artykuł na temat PA, autorstwa M. Lenartowicz-Klik znajdziecie państwo w tym numerze), ogłoszono innowację, której nie mógł dorównać żaden inny wyrób. Nylon, jako pierwsze komercyjnie opłacalne włókno syntetyczne, zapoczątkował nie tylko modową rewolucję, ale i pomógł aliantom wygrać II wojnę światową. Poświęćmy mu zatem odrobinę cennego czasu.

IISEKRETARZ STANISŁAWA AUGUSTA Urodzony w 1739 r. Pierre Samuel du Pont de Nemours był francuskim ekonomistą, zwolennikiem zasad fizjokratyzmu, którego hasła propagowały znaczenie pracy, rolnictwa i ziemi jako jedynych źródeł bogactwa. Niestety, za panowania króla Ludwika XVI popadł w niełaskę i musiał wyjechać z kraju. Czas emigracji spędził m.in. w Polsce, gdzie sprawował funkcję sekretarza Stanisława Augusta. Zajmował się też reformą szkolnictwa i tworzeniem Komisji Edukacji Narodowej. Nie jest to jednak najważniejsze dla naszej opowieści. Zdecydowanie większe znaczenie ma fakt, że Samuel spłodził potomka – Eleu-

teriusza Ireneusza du Pont de Nemours, też odpowiednie fundusze na budowę noktóry w czerwcu 1802 r. założył firmę zaj- wego laboratorium, wkrótce nazwanego mującą się produkcją czarnego prochu. przez chemików DuPont „Salą Czystości”. Co ciekawe, mimo pokaźnego budżetu Stine napotkał spore trudności w przyciąIIZ PROCHU POWSTAŁEŚ… gnięciu chemików do pracy. Jak się okazało, Firma E.I. du Pont de Nemours and Com- naukowcy wątpili w to, czy naprawdę będą pany rozwijała się przez cały XIX w., inwe- mieli możliwość prowadzenia badań podstując w przemysł chemiczny, jednak jej stawowych w komercyjnej instytucji. złota era nastała w XX w. W 1920 r. koncern DuPont za 4 mln dolarów kupił 60% Sytuacja uległa diametralnej zmianie już udziałów w Comptoir des Textiles Artifi- rok później, kiedy to udało mu się zwerciels, francuskim przedsiębiorstwie produ- bować Wallace’a H. Carothersa, młodego kującym sztuczny jedwab. Inwestycja była wykładowcę chemii organicznej na Uniz pewnością trafna; sztuczny jedwab był wersytecie Harvarda, który zaproponował materiałem popularnym i dochodowym, skoncentrowanie swoich badań na prototeż firma przeznaczała znaczne środki cesie polimeryzacji. Było to istotne nofinansowe na badania związane z poprawą vum, gdyż przed Carothersem większość właściwości swojego produktu. chemików opierała swoje badania nad polimerami na skomplikowanych „przepiJednak już w grudniu 1926 r. Charles M.A. sach”, w dużej mierze zdeterminowanych Stine, dyrektor Departamentu Chemiczne- przez przypadek. go DuPont, zasygnalizował że należałoby szukać innowacji w innym miejscu. Zda- Sukces przyszedł niemal natychmiast. niem Stine’a zamiast inwestować w bada- W kwietniu 1930 r. Julian W. Hill, jeden nia związane z istniejącymi produktami, z badaczy z grupy Carothersa, wyprodukoDuPont powinien finansować „czystą pracę wał długi polimerowy ester – był to pierwnaukową”, koncentrującą się na „odkrywa- szy „poliester”. Włókna poliestrowe Hilla niu nowych faktów naukowych” zamiast miały niezwykłą właściwość: po schłodzena badaniach, które „stosowałyby ustalone niu cienkie, kruche włókna można było wcześniej fakty naukowe do rozwiązywa- rozciągnąć w elastyczną nić o długości nia problemów praktycznych”. czterokrotnie większej niż pierwotna. Jednak szybko zdano sobie sprawę, że ten Należy powiedzieć, że postulat Stine’a aby pierwszy poliester raczej nie odniesie sukprowadzić badania podstawowe był dość cesu jako włókno komercyjne, ponieważ radykalnym pomysłem dla firmy nasta- jego niska temperatura topnienia sprawiawionej na zysk. Niemniej jednak, w 1927 r. ła, że niemożliwe byłoby pranie i prasowazarząd koncernu zatwierdził w nieco zmo- nie materiałów z niego wykonanych. dyfikowanej wersji jego propozycję i przyznał mu budżet w wysokości 25 tys. do- Po kilku latach prac nad poliestrami Calarów miesięcznie, dając również zielone rothers postanowił skupić się na poliaświatło dla zatrudnienia 25 „najlepszych, midach. W połowie 1934 r. Donald D. Cofjakich znajdzie” chemików. Zatwierdzono fman, członek jego zespołu badawczego,

PLAST ECHO końcowy akord

z powodzeniem wyciągnął włókno polimeru na bazie estru aminoetylowego. Jego włókno zachowywało niezwykłe właściwości elastyczne poliestrów, ale nie miało ich wad. W 1938 r. firma DuPont rozpoczęła budowę nowego zakładu w Seaford w stanie Delaware, który mógł produkować ponad 5 tys. ton włókien syntetycznych rocznie. Nadszedł czas, aby zaprezentować nylon amerykańskiej opinii publicznej.

IIDAMSKIE NIEZBĘDNIKI Dzięki swoim właściwościom nylon jest idealnym materiałem do wielu zastosowań, jednak firma DuPont już na początku zdecydowała, że skoncentruje się na jednym rynku: damskich, modnych wyrobów pończoszniczych. W latach 30. XX w., kiedy to obcasy damskich butów stawały się coraz wyższe, jedwabne i rayonowe pończochy okazały się być niezbędną częścią garderoby każdej kobiety. Amerykanki kupowały średnio 8 par pończoch w ciągu roku, przynosząc japońskim producentom jedwabiu ponad 70 mln dolarów dochodu rocznie. Trzeba jednak dodać, że sam DuPont nie zamierzał bezpośrednio produkować pończoch; przedsiębiorstwo chciało skupić się na dostarczaniu nici nylonowych do zakładów, które miały wytwarzać i sprzedawać wyroby pończosznicze.

„nilon”. Zmiana „i” na „y” usunęła wszelkie niejasności związane z wymową i tak powstał „nylon”. Firma postanowiła nie rejestrować tej nazwy jako znaku towarowego, mając nadzieję, że przyjmie się ona jako potoczne określenie nowego materiału. Niektórzy twierdzą, że nazwa upamiętnia fakt, że w równym stopniu do opracowania technologii produkcji nylonu przyczynili się tak Amerykanie, jak i Anglicy. Zatem dwie pierwsze litery pochodzą od skrótu NY (New York), zaś trzy dalsze od pierwszych liter nazwy Londyn, co w rezultacie daje „ny-lon”. Niestety, samemu Carothersowi nie dane było oglądać szalonego sukcesu i popularności swojego wynalazku. Mimo wielu osiągnięć na niwie zawodowej zmagał się z depresją, która doprowadziła go do samobójczej śmierci 29 kwietnia 1937 r.

IINYLONOWE FEJKNIUSY

Od 1931 r., kiedy Carothers po raz pierwszy przedstawił swoje włókna poliestrowe na spotkaniu Amerykańskiego Towarzystwa Chemicznego, gazety rozgłaszały, że DuPont opracował nowe włókno, które jest równie dobre, a nawet lepsze niż jedwab. Na początku 1938 r. prasa donosiła, że pończochy wykonane z tajemniczego włókna będą trwalsze od jedwabiu i nigdy nie będą pruć się, ani przecierać. Jeśli te nierealistyczne oczekiwania budziły jakiś niepokój koncernu, to artykuł który we Zanim jednak DuPont mógł upublicznić wrześniu 1938 r. ukazał się w Washington swoje nowe cudowne włókno, jego sze- News mógł już przyprawić decydentów fowie musieli zdecydować, jak je nazwać. DuPonta o palpitacje serca. Pojawiały się różne propozycje: Rayon 66, Fiber 66, a nawet „Duparon”. I myślę sobie, W tekście, w którym przywołano patent Caże ta ostatnia nazwa mogłaby w naszym rothersa (U.S. 2,130,948. Synthetic Fiber) kraju cieszyć się sporym powodzeniem. twierdzono, że nylon można uzyskać z kadaweryny, substancji powstającej podczas Finalnie wybrano słowo „nylon”. Według rozkładania się zwłok. Kadaweryna należy jednego z pracowników DuPont, pierwot- do tzw. trupich jadów, ma silny, nieprzynie nazwa brzmiała „nuron”, co nie tylko jemny zapach i jest szkodliwa dla zdrowia. sugerowało nowość, ale też czytane od tyłu W połączeniu z doniesieniami o samobójznaczyło no run. Niestety „nuron” powodo- stwie Carothersa, informacje o nylonie wał konflikty z istniejącymi już znakami nabrały dziwnie chorobliwego tonu. Być towarowymi, więc zaproponowano nazwę może aby przeciwdziałać tym pogłoskom,

przez wiele lat dział reklamy firmy DuPont usilnie podkreślał, że nylon pochodzi wyłącznie z węgla, powietrza i wody. Mimo wspomnianych pogłosek, 27 października 1938 r. oficjalnie zaprezentowano pierwsze nylonowe pończochy tłumowi 4 tys. rozentuzjazmowanych dam. Co najciekawsze, pierwsze pary trafiły do sprzedaży dopiero w październiku 1939 r. (tylko w Wilmington w stanie Delaware), zaś na rynku krajowym pojawiły się 15 maja 1940 r. Do tego czasu jedynymi użytkowniczkami pończoch były panie, które same pracowały w koncernie DuPont, bądź miały szczęście być żoną któregoś z badaczy w dziale nylonu. W 1940 r. DuPont wprowadził na rynek nylon o wartości 9 mln dolarów; w następnym roku było to już 25 mln dolarów. W ciągu 2 lat DuPont zdobył 30% rynku wyrobów pończoszniczych. Jednak swobodny dostęp do nylonowych pończoch, którym cieszyły się amerykańskie kobiety, okazał się krótkotrwały. I jeśli w 1940 r. 90% nylonu DuPonta trafiało na rynek cywilny, to już w 1942 r. praktycznie cała produkcja została przeznaczona na zaspokojenie potrzeb armii. Nylon świetnie odnalazł się w spadochronach, linach do holowania szybowców, zbiornikach paliwa lotniczego, kamizelkach kuloodpornych, sznurowadłach, moskitierach i hamakach. Do produkcji nylonu na rynek cywilny DuPont wrócił niemal natychmiast po zakończeniu wojny, a pierwsze pary pończoch trafiły na sklepowe półki już we wrześniu 1945 r. Wszędzie tam, gdzie pojawiły się pończochy, gazety donosiły o „nylonowych zamieszkach”, w których setki, a czasem tysiące kobiet ustawiały się w kolejkach, by rywalizować o ograniczone dostawy wyrobów pończoszniczych. Prawdopodobnie najbardziej ekstremalny przypadek miał miejsce w Pittsburghu w czerwcu 1946 r., kiedy to 40 tys. osób ustawiło się w prawie dwukilometrowej kolejce, aby rywalizować o 13 tys. par nylonowych pończoch.

WWW.PLASTECHO.COM

LIPIEC 2021

NR 7-2021 / 14

Założony w 1926 r. Dział Rozwoju Tkanin współpracował z projektantami przy produkcji próbek nowych materiałów dla zakładów włókienniczych i producentów odzieży. W połowie lat 50. grupa wytwarzała ponad 1000 próbek tkanin rocznie, zaś handlowcy firmy usilnie przekonywali do siebie paryski światek haute couture. Pierwszy poważny sukces odnieśli na paryskim pokazie mody w 1955 r., na którym co najmniej 14 kreacji zaprezentowanych przez Coco Chanel, Jeana Patou i Christiana Diora zawierało syntetyczne włókna DuPonta. Dekadę później, awangardowi projektanci lat 60. Pierre Cardin i André Courrèges przyjęli futurystyczny styl syntetyków jako właściwy dla życia w epoce kosmicznej.

Kolejka przed sklepem z pończochami Millers w Oak Ridge, Tennessee – 1946 r. fot.: Flickr/Wikimedia Commons, domena publiczna

Artykuły te stały się hitem czarnego rynku, sprzedawano je nawet po 20 dolarów za parę. Kobiety, które nie były w stanie dostać swojej pary pończoch, uciekały się nawet do malowania linii szwów na nogach, aby tylko uzyskać iluzję nylonu.

zrealizować zamówienie… Wszyscy chcieli nylonu”. Częściowo w celu zaspokojenia popytu, a częściowo by uniknąć pozwu antymonopolowego, DuPont w 1951 r. udzielił licencji na produkcję nylonu producentom zewnętrznym.

Ponieważ pończochy były tak bardzo pożądane, stały się również celem przestępstw. W jednym z domów w Luizjanie łupem złodziei padło 18 par nylonów. W innym przypadku wykluczono rabunkowy charakter morderstwa, gdyż sprawcy nie ukradli pończoch z miejsca zbrodni.

IINYLON A HAUTE COUTURE

Nylonowe pończochy były początkiem rewolucji w modzie. Tanie i kolorowe włókna syntetyczne stanowiły obietnicę przyszłości, w której odzież będzie wytrzymała oraz łatwa w pielęgnacji i praniu. W latach 50. nylon i inne włókna syntetyczne można Joseph X. Labovsky, który pracował w gru- było znaleźć w bieliźnie, skarpetkach, halpie Carothersa, wspominał że z powodu kach, sztucznych futrach, swetrach itp. tak olbrzymiego popytu w latach 40. DuPont wymagał od wszystkich swoich klien- Firma DuPont opracowała szczególnie tów, aby płacili z góry: „Popyt był tak wielki. wyrafinowane podejście do marketingu Musieliśmy się upewnić, że klienci którzy swoich włókien syntetycznych. Od pierwchcieli nylon mieli pieniądze, aby za nie- szych dni produkcji rayonu zdawała sobie go zapłacić. Nawet Burlington Mills [jeden sprawę, że jeśli chce zdobyć rynek tekstylz wiodących wówczas producentów tka- ny, musi podbić serca paryskich projektannin] wysyłał czek na 100 tys. dolarów, aby tów mody.

Pod koniec lat 60. syntetyki trafiły na rynek masowy – i poniosły klęskę. Nylon i poliester stały się ofiarami nadmiernej promocji i eksploatacji, a ich połysk zaczął kojarzyć się z tandetą. W 1962 r. ukazała się książka Silent Spring Rachel Carson. Ta amerykańska biolożka zwróciła uwagę społeczeństwa na sprawy ekologii i ochrony środowiska, a jej publikacja znacząco przyczyniła się do powstania globalnego ruchu ekologicznego. W jego wyniku konsumenci zaczęli ponownie zwracać się ku włóknom naturalnym, zwłaszcza bawełnie i wełnie. W 1965 r. włókna syntetyczne stanowiły 63% światowej produkcji tekstyliów; na początku lat 70. liczba ta spadła do 45%. Jednak nylon przetrwał. Może nie nosimy go już tak często jak kiedyś, ale w tej czy innej postaci jest on wciąż obecny w naszym otoczeniu. Rewolucja w modzie zapoczątkowana przez odkrycie nylonu przeniosła nas w świat, który byłby nie do poznania dla pokolenia naszych pradziadków. Obecnie nylon może nie jest już najbardziej dochodowym produktem firmy DuPont, ale pozostaje jednym z jej najważniejszych wynalazków. •

Janina O. Lefina

PLAST ECHO końcowy akord

PUNKT ZWROTNY Światowa gospodarka mierzyła się w poprzednim roku z bezprecedensowymi wyzwaniami. Rok 2020 upłynął bowiem pod znakiem kryzysu pandemicznego, który przekształcił się w kryzys finansowy i załamanie wielu gałęzi gospodarki. Tymczasem rok 2021, po w miarę spokojnym pierwszym kwartale, kończy pierwsze półKRZYSZTOF NOWOSIELSKI rocze niespotykanym wzrostem produkcji, ML Polyolefins nastrojów, ale też cen wszelkich wyrobów. W erze globalizacji zmiany te rzutują również na branżę przetwórstwa tworzyw sztucznych.

ograniczonych zdolności przetwórczych europejskiego recyklingu – o czym również zdarzało mi się na tych łamach wspominać, posiłkując się raportami oceniającymi zdolności wytwórcze branży – najwięksi producenci już teraz musieli rozpocząć poszukiwania nowych źródeł surowca, bowiem tort jaki mamy do podziału jest bardzo mały. Niezależnie od tego, jak i na ile kawałków go pokroimy, to jego wielkość się nie zmieni. To bardzo prosta analogia, ale najwięksi gracze na rynku bardzo szybko zrozumieli, że w obliczu wciąż kulejącego w wielu krajach Unii Europejskiej systemu zbiórki i sortowania odpadów minie jeszcze sporo czasu, nim ilość surowca na rynku wzrośnie. Do tej pory jednak trzeba zabezpieczyć się w zasoby, które pozwolą zwiększać ilość recyklatu w produktach gotowych, zanim konkurencja przejmie te surowce. Jestem przekonany, że minimalne poziomy użycia recyklatów w wyrobach gotowych czy też eliminowanie niektórych artykułów jednorazowych z tworzyw sztucznych to dopiero początek krucjaty z plastikiem prime.

Z pewnością wiele osób zadaje sobie pytanie – patrząc na sytuację na rynku tworzyw – czy nie doszliśmy już do punktu, w którym recyklaty, wcześniej traktowane po macoszemu, stają się właśnie równie istotnym surowcem w łańcuchu dostaw, co tworzywa oryginalne? Śmiem twierdzić, że rzeczywiście jesteśmy w punkcie zwrotnym, bowiem popyt na surowce wtórne w ostatnich mie- Druga z przesłanek powodujących wzrost zapotrzebowania na resiącach osiągnął apogeum, co wynika nie tyle z niskiej podaży cyklaty to… moda. Tak, produkty do których wytwarzania używa tworzyw prime, ale zmian w podejściu przetwórców. się recyklatów, stają się po prostu modne. A dokładniej: modne, eko, przyjazne środowisku, zrównoważone… W ostatnich latach Na łamach „Plast Echo” wspominałem kilkukrotnie o ustawodaw- pojawiło się mnóstwo pojęć, odmienianych przez wszystkie stwie europejskim, które może stać się impulsem zmian i wszyst- przypadki, stosowanych przez największych graczy praktycznie ko wskazuje na to, że rzeczywiście urzędnicy wywarli niemały z każdej branży przekonujących nas, że są „zieloni” (swoją drogą, wpływ na rynek. Wielu przetwórców tworzyw przekierowuje swo- kolejne słowo o nowym znaczeniu w odniesieniu do jakiegokolje zainteresowanie na surowce pochodzące z recyklingu, a ich za- wiek produktu). Marketingowa machina globalnych koncernów pał do wdrażania nowych rozwiązań ma dwa źródła. przekonała nas do dbałości o środowisko naturalne, stąd zmiany w podejściu przetwórców, którzy chcą zaspokoić potrzeby swoich Pierwsze to wspomniane przepisy unijne i konieczność ich im- klientów. Jeśli te działania przynoszą jednocześnie korzyść w poplementacji na gruncie krajowym. To oczywiste, że w obliczu nie- staci realnego wdrażania gospodarki o obiegu zamkniętym, podoboru niektórych polimerów na rynku recyklatów oraz bardzo zostaje jedynie przyklasnąć tej inicjatywie. •