Kleurrijk! - September 2022 - Antwerpen

Kleurrijk!

Jaargang 3 – nr. 3 – driemaandelijks, september, oktober, november 2022 – Afgiftekantoor: 9000 Gent X – P 918599 Pleegzorg provincie Antwerpen, Schuttersvest 45, 2800 Mechelen

Pleegzorg provincie Antwerpen

PB- PP BELGIE(N) - BELGIQUE

Kleurrijk September 2022 > Welkom <

Welkom Geruggensteund duiken we het najaar in Beste lezer Geen betere manier om deze septembermaand in te zetten dan door het interview met bewust alleenstaande mama Katrien op pagina 6 te lezen. Toen ze over de grenzen van haar draagkracht ging, besloot ze bij pleegzorg aan te kloppen. Voor haar vijfjarige zoontje werd een gezin gezocht waar hij om de drie weken op weekend kan gaan. Intussen hebben pleegzorgers Wouter en Laura al een diepe band uitgebouwd met de jongen. Ze vertellen enthousiast hoe hij aanvankelijk berekend en voorzichtig was, maar gaandeweg een stuk assertiever geworden is. Mama Katrien getuigt dan weer dat ze het erg apprecieert dat het pleeggezin haar opvoeding doortrekt. Heerlijk om te zien hoe alle betrokkenen deze ondersteunende opvang als een absolute meerwaarde ervaren!

Dat opvoeden allesbehalve een eitje is, zal je als pleegzorger vast en zeker al ervaren hebben. Waar moeilijkheden opduiken, zijn er gelukkig ook steeds handvaten. Zo vertellen we je op pagina 14 alles over FAS of Foetaal Alcohol Syndroom, het gevolg van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Pleegmama Lisa vertelt openhartig over de opvoeding van haar pleegzoontje met FAS, waarbij duidelijkheid, structuur, rust en voorspelbaarheid een absolute must zijn. Het kereltje is intussen zes jaar en dankzij extra ondersteuning, sturing, herhaling en veel engelengeduld is hij op 1 september begonnen aan zijn eerste leerjaar in type 9-onderwijs. We wensen hem, én alle andere pleegkinderen en pleegjongeren, een droomstart van het nagelnieuwe schooljaar toe!

Nood aan iets lichter verteerbare stukken? We reiken een pluim uit aan een Oost-Vlaamse pleegmoeder die dit méér dan verdient, en we verklappen je in welke boeken je als pleegzorger zonder twijfel je tanden kan zetten. Op een najaar met genoeg zelfzorg, wij zetten alvast ons beste beentje voor om jou hierin zo goed mogelijk te ondersteunen.

Hartelijke groet, Heidi Mertens Algemeen directeur Pleegzorg Provincie Antwerpen

2

Kleurrijk September 2022 > Inhoud <

Welkom

2

Nieuwtjes uit de regio’s

4

Interview

6

Victor kreeg een ‘extra familie’ cadeau Achtergrondartikel

9

Opvoeden met een ‘traumabril’ Stem van de ouder

“We kijken bij elke beslissing wat het beste is voor onze zoon”

12

De pleegzorgpluim

13

Helpende handen

“Hij heeft FAS”

14

Boekentips

16

Juridisch advies

17

Vraag het aan Jeugdrecht.be Column

18

Lies

COLOFON Kleurrijk! verschijnt vier maal per jaar en is een uitgave van Pleegzorg Vlaanderen vzw en de vijf provinciale diensten voor pleegzorg.

Redactie: Anne Baert, Lynn Bringmans, Femke De Lameillieure, Fara De Smet, Ann Macharis, Charlotte Max, Ninke Neirynck, Karina Van Belle, Bernadette Verdonck

Verantwoordelijke uitgever: Pleegzorg Vlaanderen vzw Ravenstraat 98, 3000 Leuven BE 0537.432.161 RPR Leuven 016/23 97 75 www.pleegzorg.be info@pleegzorgvlaanderen.be

Nieuw adres vanaf 26 De Kar tHuis Ter vuursevest 242 C 3000 Leuven

september 2022:

Vormgeving: www.dsigngraphics.be Kleurrijk wordt gedrukt op X-per papier, gemaakt met FSC®-gecertificeerde ECF-pulp

3

Pleegzorg West-Vlaanderen in cijfers

Ontmoetingsdag VVP

Dat Pleegzorg West-Vlaanderen een dienst in volle ontwikkeling is, wisten jullie ongetwijfeld al. We maakten een grote groei door het afgelopen jaar en mochten heel wat nieuwe collega’s verwelkomen. Even wat cijfertjes op een rijtje.

De Vlaamse Vereniging Pleegzorg (VVP) bestaat dit jaar 40 jaar en organiseert op 24 september een ontmoetingsdag voor pleeggezinnen in De Nekker in Mechelen. Tijdens die dag wordt gezellig samenzijn gecombineerd met een inhoudelijk thema.

Eind juni telden we in onze provincie: - 187 medewerkers, waarvan er 19 nieuwe collega’s startten in 2022, - 7 antennepunten, - 10 begeleidingsteams, - en daarnaast 1 team screening, 1 team intake/netwerkonderzoek, het ondersteunend team én het directieteam.

Samen begeleidden wij in 2021:

1.313 kinderen en jongeren 146 gasten die een warme thuis vonden in 1.123 pleeggezinnen waarvan

30%

70%

bestandsgezinnen

netwerkgezinnen

VLAANDEREN

UIT DE REGIO’S

Dit keer zal Inge Vandeweege zorgen voor die inhoudelijke bijdrage. Als pleegmama en auteur van het boek ‘Een (h)echte uitdaging’ weet zij als geen ander dat pleegkinderen opvoeden met vallen en opstaan gaat.

Het volledige programma en mogelijkheid tot inschrijven vind je begin september op www.pleegouders.be.

Meer weten over onze cijfers van 2021?

Neem dan zeker een kijkje in ons jaarverslag op www.pleegzorg.be/artikels/jaarverslag-pleegzorg-west-vlaanderen.

Zomerkamp

Dankzij deze he lden werd het al weer een geslaag Kato, Chiara, Riet d kamp: je, Saartje, Silke , Farah, Michelin Fayza, Louise, La e, Fadia, nder en Tobias.

4

Ook dit jaar organiseerde Pleegzorg Vlaams-Brabant en Brussel een zomerkamp. Op 8 juli werden 34 kinderen door 11 monitoren opgewacht in het CJT Het Laathof in Hingene om er gedurende 10 dagen ‘feest’ te vieren, want dat was het kampthema dit jaar. Een strikt kader zorgt voor duidelijkheid en veiligheid, maar biedt ook ruimte voor individuele aandacht en een aanpak op maat indien nodig.

Alle kinderen, maar ook een deel van de monitoren hebben op één of andere manier een link met pleegzorg waardoor er een zekere herkenbaarheid en verbondenheid ontstaat.

Volgend jaar zal er voor het eerst een pleegkind dat gedurende jaren is meegegaan op kamp zelf als monitor mee het kamp begeleiden! Bij het afscheid vloeiden er hier en daar traantjes, maar uiteindelijk vertrok iedereen blij terug naar huis.

VLAAMS-BRABANT & BRUSSEL

WEST-VLAANDEREN

NIEUWTJES

Kleurrijk September 2022 > Nieuwtjes uit de regio’s <

Kleurrijk September 2022 > Nieuwtjes uit de regio’s <

LIMBURG

Terugblik op 2021 Jaarlijks maakt Pleegzorg Limburg een jaarverslag op. Dat van 2021 is ondertussen afgerond. Een jaar waarin de coronacrisis voor uitdagingen bleef zorgen. Thuiswerk bleef bijna het volledige jaar de norm, waardoor de verbinding met collega’s moeilijker verliep. (Team)vergaderingen gingen een hele tijd digitaal door, begeleide bezoeken werden afgezegd omwille van (mogelijke) besmettingen, activiteiten mochten niet doorgaan …

Ondanks alle moeilijkheden die dat met zich meebracht, bleef Pleegzorg Limburg groeien. Talloze wervingsacties werden op poten gezet, met resultaat. In totaal vroegen 759 personen een informatiepakket aan en 240 gezinssituaties volgden een infoavond over pleegzorg. Er startten bijna 13% meer screeningstrajecten gedurende het jaar en 8% meer pleegkinderen en pleeggasten worden opgevangen in een pleeg- of gastgezin. Verder groeide ook ons personeelsbestand en telde Pleegzorg Limburg op 31 december 2021 al 153 personeelsleden.

Nieuwe data infoavonden

Weetjes uit het jaarverslag 2021

Nu het nieuwe schooljaar van start is gegaan zijn wij ook helemaal klaar om heel wat nieuwe pleeggezinnen te verwelkomen. De nood aan gezinnen die een kind of volwassene willen opvangen blijft hoog en daarom hebben we extra data voor infoavonden online gezet. Vertel het aan je vrienden, familie, buren, collega’s … Zo maken we samen het verschil! Want jullie weten het maar al te goed, je thuis delen verrijkt je leven, voor lange tijd of voor heel even.

Elk jaar maakt Pleegzorg Oost-Vlaanderen een jaarverslag op. Zo krijgen we zicht op een aantal cijfers en dynamieken binnen onze werking. Recent kwam het jaarverslag van 2021 uit. Daaruit leren we onder meer dat we vorig jaar 2.135 unieke situaties van kinderen en jongeren begeleidden, naast 176 pleeggasten. Er startten in 2021 maar liefst 420 nieuwe begeleidingen. In 402 situaties betrof het minderjarigen, in 18 situaties pleeggasten. Er werden ook 314 begeleidingen beëindigd.

Jongeren werden volwassen en konden zelfstandig verder, onze begeleiding was niet langer nodig of andere hulpverlening was aangewezen.

Van al die pleegzorgsituaties speelt een groot deel zich af binnen het netwerk van het kind of de volwassene in kwestie. Maar liefst 51% van de kinderen of volwassenen die op 31 december 2021 door ons werden begeleid, verbleef bij familie zoals grootouders. 17% werd opgevangen door andere personen binnen het eigen sociaal netwerk, zoals juffen, buren of ouders van een klasgenoot.

Alle data kan je vinden bij ‘activiteiten’ op pleegzorg.be

hier nalezen: Het volledige jaar verslag kan je gzorg-oost-vlaanderen plee lagvers jaar ww w.pleegzorg.be/artikels/

5

OOST-VLAANDEREN

ANTWERPEN

Meer weten over ons jaarverslag van 2021? Lees het via www.pleegzorg.be/artikels/jaarverslag-pleegzorg-limburg

Kleurrijk September 2022 > Interview <

Katrien, de bewust alleenstaande mama van de vijfjarige Victor* , heeft al jaren gezondheidsproblemen. Een bijkomend auto-ongeluk, de groeiende ondersteuningsnood van haar moeder en de pandemie zorgden ervoor dat zij volledig over de grenzen van haar draagkracht ging.

Ondersteunende pleegzorg bood een oplossing.

“Victor kreeg een ‘extra familie’ cadeau. Hij heeft hen in zijn hart gesloten.”

— Tekst: Fara De Smet —

Via de mutualiteit kwam Katrien bij RTJ De Tafels terecht. Die organisatie voor ‘rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp’ zocht met haar naar de gepaste ondersteuning. Op voorzet van haar zus, richtte Katrien zich tot pleegzorg. Laura en Wouter boden de oplossing. Sinds enkele maanden gaat Victor bij hen op weekend.

Op zoek naar hulp “Ik holde mezelf voorbij”, vertelt Katrien. “Hulp vragen is moeilijk. Ik ben het gewoon om problemen op te lossen, zowel die van mezelf als vaak ook die van anderen. Het kostte me veel moeite om uit te spreken dat ik hulp nodig had. Ik herinner me hoe alle ogen van de hulpverleners en mijn broer en zussen tijdens het overleg van RTJ De Tafels op mij gericht waren. Het voelde als een deliberatie van mijn eigen leven.”

“Het kostte me veel moeite om uit te spreken dat ik hulp nodig had.”

Het netwerk van Katrien is beperkt.

Zij kan niet rekenen op een partner, haar moeder heeft zelf ondersteuning nodig en ook haar broer en

zussen zijn helaas niet in de mogelijkheid om de nodige hulp te bieden. “Voor mijn zus was het een groot probleem dat ze mij onvoldoende kon helpen. Ik denk dat ze daarom pleegzorg aanbracht”, zegt Katrien. “Het auto-ongeluk dat ik in 2020 had en dat mijn medische problemen groter maakte, zorgde voor het besef dat er niemand is om voor Victor te zorgen als ik er niet zou zijn of het niet langer zou aankunnen.

Mijn zus benoemde dat zij dan niet zouden kunnen overnemen. Met de begeleiding van RTJ De Tafels volgden nog een aantal goede gesprekken. Met veel zorg leidde men mij toe naar pleegzorg.”

Katrien richtte zich in juli vorig jaar tot pleegzorg. “Isabelle van ‘intake’ kwam bij me langs. Ze legde me uit dat ik op zoek ben naar een gezin dat ‘ondersteunende pleegzorg’ aanbiedt.” Ondersteunende pleegzorg (‘OP’) is een module, waarbij pleegzorgers een kind voor een korte, aansluitende periode opvangen. Dat is mogelijk bij bijvoorbeeld een ziekenhuisopname van een ouder of bij acute probleemsituaties zoals een brand. Daarnaast zijn er ook OP-situaties waarbij een gezin op regelmatige basis een kind tijdens weekends en vakanties opvangt. Daarmee wil Pleegzorg het kind én het gezin van herkomst ondersteunen. Soms wordt er binnen het eigen netwerk

van de ouders een gezin gevonden dat bereid is om ondersteunende pleegzorg op te nemen. Als dat niet het geval is, kan Pleegzorg op zoek gaan naar een ander gezin. Voor Victor zocht Pleegzorg naar een gezin waar hij om de drie weken op weekend zou kunnen gaan.

Een groter netwerk Hoewel Katrien de ondersteuningsnood bij zichzelf legt, ziet ze ook voordelen voor Victor. “Als vijfjarige leeft hij samen met mij erg geïsoleerd. Toen de school in volle pandemie sloot, vroeg hij me waarom wij zo alleen zijn. Hij heeft meer netwerk nodig en ik wil dat hij meer kan beleven. Door mijn ziekte kan ik niet met hem fietsen of voetballen en komt hier weinig volk over de vloer.

Ik wil dat hij dat wel kan meemaken. Victor heeft ook geen papa en op een manier wenste ik een soort ‘mannelijk ankerfiguur’ in zijn leven.

Pleegzorg heeft goed naar me geluisterd en ging op zoek naar een geschikt gezin”.

Waarom niet?

Het zou uiteindelijk tot de kerstperiode duren voor Katrien kennismaakte met Wouter en Laura. Pleegzorg organiseerde eerst een gesprek tussen Katrien en de kandidaat-pleegzorgers, een jong en actief koppel zonder eigen kinderen, maar mét een poes en een grote familie. “Ik

* Omwille van privacy zijn alle namen in dit artikel fictief.

6

Kleurrijk September 2022 > Interview <

ging met een klein hartje naar dat gesprek”, herinnert Katrien zich. “Je bent van plan het mooiste en dierbaarste in je leven in de handen van vreemden te leggen. In hun ogen zag ik dat zij het ook best spannend vonden. Ik zag hen glimlachen toen ze in de loop van mijn verhaal beseften dat Victor erg op hun neefje lijkt. Toen was voor mij het ijs gebroken en besefte ik dat mijn vraag ook tegemoetkomt aan hun wens. Ik heb hen nodig in de zorg voor mijn zoon en zij keken er ontzettend naar uit een kindje in hun gezin op te nemen.”

“Waarom niet?” Zo dachten Wouter en Laura. “Na lang nadenken volgden we eind 2020 een infoavond bij Pleegzorg Oost-Vlaanderen. Na enkele maanden schreven we ons in voor de vorming”, aldus Wouter.

Ondersteunende pleegzorg bleek het beste aan te sluiten bij hun gezinsleven. Daarnaast hoopte het koppel op een fijne samenwerking, gezien ondersteunende pleegzorg in principe een vrijwillige keuze van de ouder is.

getje. We vinden het leuk om hem bij ons helemaal uitgelaten te zien spelen met ons neefje en nichtje, die ongeveer dezelfde leeftijd hebben.

In het begin leek elke stap van Victor berekend en voorzichtig. Dat lijkt hij meer los te kunnen laten”, merkt Wouter op. “Hij lijkt ook wat assertiever geworden.”

zijn mama en zijn juf, en zich daardoor sneller tot mij richt.”

Gaandeweg zagen Laura en Wouter toch hoe Victor zich meer voor Wouter openstelde. “Wouter sport veel en graag. Het was zo schattig

“Ik ben zelf iemand die heel graag en snel knuffelt,” zegt Laura. “We zagen hoe Victor zich in het begin vooral tot mij richtte. Als hij iets wilde vragen, kwam hij naar mij. ’s Avonds kwam hij rustig bij me in de zetel zitten. Ik denk dat Victor vooral vrouwen als zorgfiguur gewoon is, zoals

“Ik heb hen nodig in de zorg voor mijn zoon en zij keken er ontzettend naar uit een kindje in hun gezin op te nemen.”

“De vorming van pleegzorg had ons goed voorbereid op wat zou komen, al lijkt deze situatie heel goed mee te vallen. We werken vlot samen met Katrien. Victor ongeveer driewekelijks een fijn weekend bezorgen, betekent voor ons allemaal een grote meerwaarde. We zijn blij dat we hiervoor de tijd hebben genomen.

Het is een belangrijke beslissing.”

Openbloeien Door haar medische toestand kan Katrien niet altijd heel actief zijn met Victor. Wouter en Laura zijn een jong, sportief koppel dat net daaruit veel plezier haalt. Ze gaan fietsen en zwemmen met Victor, die daar ook steeds beter in wordt. Ondertussen kan Katrien enkele dagen op adem komen.

“Victor is een braaf en rustig jon-

7

Kleurrijk September 2022 > Interview <

toen Victor eigen ‘minigewichtjes’ meebracht. Katrien vertelde dat hij die absoluut wilde meebrengen zodat hij samen met Wouter kon sporten. Eén-op-één-momentjes vindt hij leuk maar nog leuker zijn de activiteiten die we met z’n drieën doen, of met de ruimere familie. Voor ons neefje en nichtje hoort hij er al helemaal bij.”

Goede match “Victor benoemt de pleegzorgers als zijn familie”, bevestigt Katrien. “Op school vertelt hij honderduit over zijn avonturen met de ‘extra familie’ die hij erbij kreeg. Daardoor weet ik zeker dat hij heel graag bij hen langsgaat. Ik vertelde Victor dat Laura en Wouter vrienden van mij zijn die af en toe voor hem zouden zorgen. Die uitleg volstond voor hem.”

Eén van de doelen binnen de pleegzorgbegeleiding is het creëren van een goede ‘gezamenlijke wereld’.

Katrien, Laura en Wouter weten dat mooi vorm te geven. “Pleegzorg heeft de tijd genomen om een goede matching te doen tussen ons en het pleeggezin, dat al een hele vorming doorlopen heeft. Dat vind ik geruststellend. De communicatie met Laura en Wouter verloopt heel vlot. Eef, onze begeleidster hielp ons de praktische afspraken te maken en volgt alles mee op”, aldus Katrien.

“Als er vragen zouden zijn of zaken die we moeilijk uitgesproken krijgen tegen elkaar, zal zij ons helpen,” weten de pleegzorgers, “maar eigenlijk loopt dat heel vlot. Wij zijn flexibel en dat is Katrien ook. Bij overgangsmomenten komen we even bij elkaar binnen voor een koffie ofzo.

Victor ziet dat wij heel gewoon met elkaar omgaan. Op vaderdag belde Katrien ons op om te vragen langs te komen. Victor had, na veel twijfelen, gekozen om zijn geschenkje op school voor mij te maken”, zegt Wouter trots. “Uiteraard maakten we toen tijd voor een kort bezoekje.”

Waarden en grenzen “Laura en Wouter hebben goed geluisterd tijdens de vorming”, denkt Katrien. “Ook de info die ik hen tijdens de kennismaking gaf over Victor namen ze ter harte. Ze gaven hem de ruimte en doen zachtjes aan. Ik vind het ook heel fijn dat ze mijn opvoeding doortrekken.”

8

“De zaken die Katrien belangrijk vindt, zien wij net zo. Wij vinden evengoed dat niet overdreven moet worden met televisiekijken en dat beleefdheid en respect superbelangrijk zijn. Een ‘nee’ betekent ook écht ‘nee’. Dat is bij Katrien niet anders.”

lijk onder woorden te brengen hoe dan precies. We doen veel in functie van hem, maar genieten er samen intens van. Door af en toe een foto naar Katrien te sturen tijdens het weekend, tonen we haar dat we het leuk hebben samen en dat het goed gaat.”

Laura vertelt hoe zij Victor recent voor het eerst moest begrenzen.

“Hij was al voor de derde keer uit bed gekomen tijdens een logeerpartijtje van ons nichtje en het werd toch echt te laat. Het was van zijn gezichtje af te lezen dat hij zich heel betrapt voelde. Dat was eigenlijk best grappig, maar voor hem moesten we toen duidelijk die grens aangeven. Hij is zonder morren in bed gekropen. Nadien hebben Wouter en ik er even goed om gelachen.”

Een andere drijfveer van Katrien om pleegzorg aan te spreken, was het creëren van meer netwerk voor Victor. “Ik hoop dat dit mooie contact op lange termijn behouden kan blijven. In het begin voelde ik mij erg fragiel en afhankelijk. Ondertussen zie ik het als een mooi verhaal voor ons alle vier en vooral voor Victor.”

Een leuke tijd Voor Katrien is ‘beleving’ het grootste geschenk. Daaruit worden herinneringen gebouwd die je je leven lang meedraagt. Dat wilde ze Victor, door middel van een pleeggezin, graag meer kunnen bieden.

Wouter: “We moeten opletten dat het niet té druk wordt voor Victor. Wij hebben de gewoonte onze weekends vol te plannen. Ik heb een grote familie en daardoor is er altijd wel ergens iets te doen. Af en toe moeten we dan een rustmomentje inplannen voor Victor.”

“We maken veel plezier samen. Als Katrien hem brengt, gaat Victor heel vlot over het afscheid. Hij zegt gewoon dag en speelt verder. Dat loopt net zo wanneer wij hem thuisbrengen. Nadien is het wel stil in huis. We missen hem, al is het moei-

“Wij zijn niet met pleegzorg gestart vanuit een idee van ‘tijdelijkheid’”, beamen Laura en Wouter. “Hoe lang dit ook duurt, het is oké voor ons.

We vinden het heel sterk dat Katrien dit aandurft. Je kind aan anderen toevertrouwen is niet niks. Ons engagement bestaat eruit dat wij ons openstellen voor Victor en ons aan hem hechten. We zien hem graag.

Plots loslaten zou helemaal niets voor ons zijn.”

“In het begin voelde ik mij erg fragiel en afhankelijk.

Ondertussen zie ik het als een mooi verhaal voor ons alle vier en vooral voor Victor.”

Kleurrijk September 2022 > Achtergrondartikel <

Pleegkinderen hebben dikwijls al op jonge leeftijd heel wat meegemaakt, ook traumatische ervaringen.

Wat is een trauma juist?

Welke impact heeft zo’n trauma op het gedrag en de onderliggende gevoelens en gedachten van een kind? En hoe kunnen we daar best mee omgaan?

Opvoeden met een

‘traumabril’ — Tekst: Charlotte Max —

Mensen maken in hun leven ingrijpende gebeurtenissen mee, denk maar aan het overlijden van iemand waarvan je houdt, een zwaar auto-ongeval, een scheiding ... Maar niet elke ingrijpende gebeurtenis leidt tot trauma. De meeste mensen hebben voldoende veerkracht om die gebeurtenissen te verwerken.

Daarbij zijn er wel twee heel belangrijke factoren, namelijk goede sociale steun en een hechtingsfiguur.

Wat is een trauma?

We spreken van een traumatische ervaring als iemand zich in levensgevaar voelt of als de fysieke en/ of psychische integriteit wordt bedreigd. Dat hoeft trouwens niet bij de persoon zelf te zijn. Ook als een

kind daarvan getuige is bij iemand die belangrijk is voor dat kind, kan dat een trauma veroorzaken. Zo’n traumatische ervaring roept altijd een overweldigend gevoel van angst, hulpeloosheid en onmacht op en gaat gepaard met heel intense fysieke effecten. Denk daarbij aan hartkloppingen, trillen, duizeligheid of bijvoorbeeld het verlies van controle over de blaas of darmen.

zelfde gebeurtenis die zich meermaals herhaalde. Complex trauma (type III) is een specifieke vorm van chronisch trauma. Dat komt voor als er verschillende traumatische gebeurtenissen zijn geweest die zijn begonnen toen een kind nog heel jong was en die veroorzaakt werden door volwassenen die voor het kind zouden moeten zorgen en het zouden moeten beschermen.

Er bestaan verschillende types trauma. Als iemand één keer iets meemaakt waaraan die traumaklachten, zoals bijvoorbeeld nachtmerries, overhoudt, spreken we van een enkelvoudig trauma (type I). Bij een chronisch trauma (type II) zijn er meerdere ingrijpende gebeurtenissen na elkaar geweest of was er een-

Veel pleegkinderen hebben al op jonge leeftijd traumatische ervaringen meegemaakt. Dat kan gaan van acute spanningsvolle gebeurtenissen, over chronische stress tot de ingrijpende ervaring van een uithuisplaatsing. Maar trauma gaat niet enkel over schade die toegebracht werd aan een kind. Verwaarlozing,

9

Kleurrijk September 2022 > Achtergrondartikel <

het ontbreken van de juiste zorg en het niet gezien worden, blijken nog méér nefast in de ontwikkeling van een kind.

Impact van complex trauma Traumatische gebeurtenissen hebben een impact op de ontwikkeling van ons brein, die al begint in de baarmoeder en verder gaat tot we volwassen zijn. Enerzijds zal een deel van de hersenen onvoldoende ontwikkelen. Dat gaat onder andere over het deel dat zorgt voor de beheersing van impulsen en emoties.

Op hersenscans is dan ook een kleiner hersenvolume te zien. Anderzijds ziet men dat de hersenen zich ‘anders’ ontwikkelen.

Kinderen met een complex trauma zijn dikwijls hyperalert. Ze houden hun omgeving voortdurend in de gaten omdat ze altijd gevaar verwachten.

••••• Ondanks het feit dat het kind in het hier-en-nu wel veilig is, reageert het nog altijd alsof het leeft in ‘traumatijd’.

•••••

Leeftijdsgroepen

Complex trauma gaat ook dikwijls gepaard met geschade hechting.

Dat komt omdat het kind leerde dat het in stressvolle situaties geen steun krijgt van anderen. Dat maakt het voor hen moeilijk om relaties aan te gaan en ze zijn minder sociaal vaardig. Soms zoeken kinderen bijvoorbeeld toenadering tot een ouder, maar vinden ze dat tegelijk heel stressvol en beangstigend.

ders. Bovendien zijn ook de symptomen van complex trauma vaak niet heel specifiek. Onderstaand schema biedt handvatten om een trauma te herkennen. Heb je een vermoeden van trauma bij je pleegkind? Bespreek het dan zeker met je begeleider.

Complex trauma zorgt ervoor dat een kind heel veel toxische stress ervaart. Op lange termijn kan dat ook lichamelijke ongemakken veroorzaken, zoals verminderde weerstand, problemen met zindelijkheid of eetproblemen.

Symptomen Hoe weet je of een kind een trauma heeft opgelopen? Dat is niet eenvoudig, want kinderen zullen er dikwijls niet graag over praten en vaak hebben we vanuit de hulpverlening er zelf het gissen naar.

Kinderen kunnen bijvoorbeeld denken dat het normaal is wat er gebeurde of ze willen loyaal zijn aan hun ou-

Symptomen

Beschermende factoren

Baby’s

Slecht of onvoldoende eten, onrustig en kort slapen, veel huilen, apathisch zijn, nauwelijks reageren op ouders, snel schrikken, een angstige ‘blik’ en problemen in de gehechtheid. Ook spelen deze kinderen minder of minder gevarieerd.

Peuters/kleuters

Een terugval naar jonger gedrag, bijvoorbeeld bedplassen en duimzuigen, vastklampen (verlatingsangst) en driftbuien. Complex getraumatiseerde kleuters zijn moeilijk tot rust te brengen, prikkelbaar, maken ruzie, trekken zich terug, spelen niet en denken dat zij zelf schuldig zijn aan wat hen overkomt.

1. Veerkracht: het vermogen om te herstellen na stressvolle ervaringen. Interne factoren bij kind en jongeren zijn onder meer: intelligentie, emotionele stabiliteit, fysieke weerstand, volharding en humor.

Schoolleeftijd

Concentratieproblemen, lichamelijke klachten, slaapproblemen en dwangmatige gedachten. Dit alles kan leiden tot verminderde schoolprestaties. Het kind kan al een beetje begrijpen dat hem iets overkomt door toedoen van een ander, wat kan leiden tot heftige emoties, zoals woede of schuldgevoel. Vanaf deze leeftijdsfase kunnen de kinderen de gebeurtenissen in spel of tekeningen uitbreiden.

Puberteit/adolescentie

Een trauma kan op dezelfde manier tot uiting komen als bij volwassenen: angst voor afwijzing, hulpeloosheid, afvlakking van emoties, desinteresse, concentratieproblemen, ruzies, nachtmerries, angst, waakzaamheid, schuldgevoel, alcohol- en drugsgebruik en risicovol seksueel gedrag. Veel getraumatiseerde jongeren doen nadrukkelijk alsof er niets aan de hand is; ze willen zo graag ‘normaal’ zijn.

2. De aanwezigheid van liefdevolle, steunende volwassenen. Zij kunnen een leefklimaat scheppen dat het kind helpt het trauma te verwerken.

De Baat, M., & Berger, M. (2018b). Mogelijke symptomen per leeftijdsfase en beschermende factoren [Schema]. In Hoe begeleid je kinderen en jongeren met complex trauma in gezinsvervangende woonsituaties? (p. 6).

10

Kleurrijk September 2022 > Achtergrondartikel <

Een traumabril Tegenwoordig weten we steeds beter hoe we getraumatiseerde kinderen kunnen helpen. Samenwerking is daarbij heel belangrijk. Herstellen van een complex trauma gebeurt namelijk voor een groot deel in het dagelijks leven: thuis, op school of in de sportclub. Als er op die plaatsen met kennis over trauma wordt gehandeld, krijgt het getraumatiseerde kind meer kansen om vertrouwen en veerkracht te ontwikkelen. En dat zorgt dan weer voor een goede basis voor therapie.

Opvoeden met kennis over trauma noemen we ook wel ‘traumasensitief opvoeden’. Dat kan je doen door ‘een traumabril’ op te zetten en verder te kijken dan het gedrag van een kind.

Wat ligt er onder de ijsberg? Welke interne overtuigingen, achterliggende gedachten, gevoelens en sensaties zitten achter het gedrag van het kind? Vanuit dat begrip en die inzichten kan je leren om het kind beter aan te voelen en er op een andere manier mee om te gaan.

Vijf pijlers van traumasensitief opvoeden In dit artikel bespreken we alleen vijf pijlers van traumasensitief opvoeden.

Wil je meer weten over traumasensitief opvoeden? Of wil je graag advies over jouw situatie of ervaringen uitwisselen met andere pleegzorgers die een kind met complex trauma opvangen? Dan kan je je inschrijven voor het trainingsprogramma ‘Traumasensitief opvoeden’. Voor meer informatie kan je terecht bij je begeleider.

In de eerste plaats is het belangrijk voor een kind met complex trauma om in een veilige omgeving te kunnen zijn. ‘Veilig’ betekent betrouwbaar, voorspelbaar, aanwezig, eerlijk en transparant. Bij complex getraumatiseerde kinderen staat veiligheid bieden echter niet altijd gelijk aan veiligheid ervaren. Getraumatiseerde kinderen blijven zich dikwijls lang onveilig voelen, zelfs als de situatie al veilig is. Om te zorgen dat het kind die veiligheid ook ervaart, kan je hem of haar betrekken bij beslissingen en zo veel mogelijk te werk gaan op maat van het kind. Je kan bijvoorbeeld overwegen of een algemene regel ook in het belang is van de veiligheidservaring van het kind.

Daarnaast kunnen pleeggezinnen een rol spelen in het opnieuw opbouwen van positieve relaties. Door het gedrag van het kind te bekijken door een traumabril en op een andere manier te reageren, kan je een negatief patroon doorbreken. Het doel is om het kind momenten van blijdschap te laten ervaren in het contact met veilige anderen. Zo kunnen negatieve associaties beetje bij beetje worden omgevormd.

en welzijn van hun pleegkind. Extra aandacht voor hun welzijn is dan ook nodig.

Een derde pijler in traumasensitief opvoeden focust op het beheersen van emoties. Bij kinderen met een complex trauma is het deel van de hersenen dat instaat voor de beheersing van emoties en impulsen niet voldoende ontwikkeld. Terwijl ze daardoor meer moeilijkheden hebben om zichzelf te reguleren, worden ze ook makkelijker overspoeld door heftige emoties. Ze hebben daarom iemand nodig die kan helpen bij het reguleren van die emoties; niet zo zeer om gevoelens van boosheid of angst te begrenzen, maar eerder om ze te erkennen, ze samen te leren herkennen en om te zoeken naar manieren om meer innerlijke rust te kunnen ervaren.

•••••

Ten vierde kan het heel helpend zijn voor getraumatiseerde kinderen om hun levensverhaal in kaart te brengen. Als de ouders daarbij kunnen helpen, bijvoorbeeld door foto’s te delen of anekdotes te vertellen, kunnen ook zij bijdragen aan het herstel van hun kind.

Tot slot speelt psycho-educatie een belangrijke rol. Pas als mensen inzicht hebben in trauma en de effecten op het gedrag van een getraumatiseerd kind, kunnen ze een traumabril opzetten. Hoe meer mensen in de omgeving van het kind kunnen handelen vanuit kennis over trauma, hoe meer kansen het kind krijgt om nieuwe veerkracht te ontwikkelen. Daarnaast kan het ook voor getraumatiseerde kinderen zelf helpen als ze hun eigen gedrag kunnen begrijpen.

Aandacht voor pleegzorgers Als getraumatiseerde kinderen in een pleeggezin terechtkomen, zorgt dat dikwijls voor gevoelens van frustratie en onmacht bij de pleegzorgers. Zij nemen dan ook één van de meest uitdagende en emotioneel vermoeiende rollen op in het leven

••••• Pleegzorgers nemen één van de meest uitdagende en emotioneel vermoeiende rollen op in het leven en welzijn van hun pleegkind.

Als een kind met complex trauma vertelt over wat het heeft meegemaakt, kan dat bovendien ook leiden tot secundaire traumatisering bij de pleegzorgers, met klachten zoals slaapproblemen of verhoogde spanning tot gevolg. Hoe kan je dat voorkomen? Het kan heel helpend zijn om gevoelens en spanning onder woorden te brengen en ook voldoende ruimte nemen om te herstellen van heftige emoties is nodig.

Denk daarbij aan de metafoor van het zuurstofmasker in het vliegtuig: help eerst jezelf. Pas dan kan je anderen helpen. Zelfzorg is niet altijd gemakkelijk, maar wel noodzakelijk.

Bronnen: Coppens, L. (z.d.). Publicaties. Leony Coppens. Geraadpleegd op 17 juni 2022, van https://leonycoppens.nl/publicaties Coppens, L. (z.d.-b). Video en podcast. Leony Coppens. Geraadpleegd op 17 juni 2022, van https://leonycoppens.nl/video De Baat, M., & Berger, M. (2018). Hoe begeleid je kinderen en jongeren met complex trauma in gezinsvervangende woonsituaties?

Nederlands Jeugdinstituut.

Van Campenhout, F. (2022). Eerste Hulp Aan Getraumatiseerde Kinderen.

Vliegen, N., Tang, E., & Meurs, P. (2017). Van kwetsuur tot litteken. Pelckmans.

Meer info?

Elke provincie biedt het trainingsprogramma ‘Traumasensitief opvoeden’ aan. Spreek je begeleider aan voor meer informatie.

Op de website van klinisch psycholoog Leony Coppens vind je ook heel wat video’s over ‘Zorgen voor getraumatiseerde kinderen’: leonycoppens.nl/video. Ze biedt ook een visueel overzicht met informatie en tips over traumasensitief opvoeden.

Dat kan je hier vrij downloaden: leonycoppens.nl/handout-traumasensitiefopvoeden-en-begeleiden.

11

Kleurrijk September 2022 > Stem van de ouder <

De zoon van Elly* en haar man verblijft bijna zeven jaar in een pleeggezin. Een situatie die niet altijd makkelijk is voor hen, maar waar ze wel het beste van proberen te maken.

Hulp zoeken Elly vertelt dat er veel problemen waren met Viggo* rond de leeftijd van drie, vier jaar, bijvoorbeeld tijdens eetmomenten. Elly en haar man zijn toen zelf hulp gaan zoeken, waardoor Viggo een jaar in een CKG verbleef. Het was de bedoeling dat hij na dat jaar naar huis zou terugkeren, maar uiteindelijk werd de procedure van pleegzorg opgestart en ging hij naar een pleeggezin.

In het begin liep dat niet van een leien dakje en verzetten Elly en haar man zich tegen de hele situatie. “De verhalen die we tot dan toe over pleegzorg gehoord hadden, waren niet rooskleurig, waardoor we helemaal niet blij waren,” steekt Elly van wal. “We probeerden de rechter te overtuigen om Viggo terug naar huis te laten komen, maar die luisterde niet en koos voor pleegzorg.

We waren toen heel kwaad. We hebben wel uitleg van pleegzorg gekregen over wat alles net inhield, maar daar hadden we geen oren naar.”

Mee op de trein springen Uiteindelijk heeft Elly dan toch besloten om op de trein te springen, al was dat niet onmiddellijk om de juiste redenen. “Ik hoopte om pleegzorg op een fout te betrappen en zo Viggo weer naar huis te halen,” vertelt ze, “maar daardoor was ik wel aanwezig bij alle gesprekken en veranderde mijn mening ook.”

We kijken bij elke beslissing wat het beste is voor onze zoon — Tekst: Lynn Bringmans —

Elly en haar man kregen drie keuzes voorgelegd over het pleeggezin voor Viggo: een bestandsgezin, dat Viggo dus niet kent, zijn meter of de directrice van zijn school. Uiteindelijk kozen Elly en haar man voor de directrice, omdat Viggo dan op dezelfde school kon blijven, zijn vrienden bleef zien en in de buurt bleef wonen.

Net voor de plaatsing van Viggo in het pleeggezin, gingen Elly en haar man, samen met de pleegzorgbegeleider en de consulent van het OCJ op bezoek bij het pleeggezin.

“Het voelde aan als een warm gezin, waar we welkom waren en we het gevoel kregen dat we de mama en papa van Viggo bleven. Het kon niet beter voelen.” Dat zorgde voor de ommekeer bij Elly en haar man.

“Het neemt niet weg dat het moeilijk is, maar vanaf dat moment kijken we bij elke beslissing naar wat het beste is voor onze zoon. Het doet pijn, maar hij is zo blij en gelukkig dus waarom zouden wij hem dat dan afnemen?”

“We kregen het gevoel dat we de mama en papa van Viggo bleven.”

“Met zijn eerste communie hebben we de hele pleegfamilie uitgenodigd op het feest.”

Goede band Elly heeft een heel goede band met het pleeggezin van Viggo. Als er iets moeilijk verloopt, overleggen ze even wat anders kan. Ook krijgen ze spontaan foto’s en filmpjes doorgestuurd. “Dat is pijnlijk omdat we er zelf niet bij zijn, maar het geeft ons ook het gevoel dat we zijn ouders blijven. Op zijn eerste schooldag zijn we hem ook met z’n vieren gaan brengen.”

Viggo zit momenteel nog steeds in het pleeggezin, maar komt wel wekelijks op bezoek bij zijn ouders.

“Met zijn eerste communie hebben we ook de hele pleegfamilie uitgenodigd op het feest. We vonden het heel normaal dat zij er bij waren aangezien ze ook deel uitmaken van zijn leven.”

* Omwille van privacy zijn schuilnamen gebruikt.

12

Kleurrijk September 2022 > Pleegzorgpluim <

Een pluim voor Marie-Hélène en Toon Het jaar 1977 ging niet onopgemerkt voorbij. Grootheden als Elvis Presley, Maria Callas en Charley Chaplin ruilden het tijdelijke voor het eeuwige, Shakira werd — als compensatie zo lijkt het wel — geboren en de Amsterdamse metro reed zijn eerste rit. Datzelfde jaar, dat bijna klinkt als een geschiedenisles, veranderde ook het leven van Marie-Hélène en Toon grondig. De toen twintigjarige Sabine kruiste hun levenspad en verblijft tot op vandaag nog steeds als pleeggast in hun gezin.

— Tekst: Fara De Smet —

Sabine is afkomstig uit een bijzonder kroostrijk gezin en heeft een mentale beperking. Na een jarenlang verblijf in een voorziening nam de moeder van Marie-Hélène haar in huis. Al snel bleek dat ze meer aansluiting vond bij Marie-Hélène zelf en ging ze bij Marie-Hélène en haar partner Toon wonen. Het kostte tijd om elkaar te leren kennen en te vertrouwen, maar uiteindelijk kijken ze alle drie terug op een mooi verhaal.

Hoewel 45 jaar zorg dragen meer dan één pluim verdient, zijn Toon en Marie-Hélène heel blij met deze erkenning. Ze vertellen ons hoe het voor hen een meerwaarde is om Sabine in huis te hebben. Ze heeft nood aan structuur en een nuttige invulling van haar dag, waardoor ze hen ook vaak helpt. Op het moment dat Sabine bij hen kwam wonen was hun zoon nog klein en hun dochter was nog niet geboren. Sabine kon het heel goed vinden met de kinderen en groeide mee met hen.

Wanneer nu de kleindochter langskomt, is Sabine ook helemaal in haar nopjes.

In de vele jaren dat Sabine bij hen woont, hebben ze al heel wat hoogtepunten en uitdagingen meegemaakt. Er waren periodes van ziekte, maar ook periodes van genieten en reizen naar onder meer Frankrijk en Turkije. Sabine heeft een sterke wil en een bijzonder observatievermo-

gen. Er is een stevige band tussen haar en haar pleegzorgers ontstaan die zich kenmerkt door wederkerigheid. Ze blijft uiteraard de hulp van Toon en Marie-Hélène nodig hebben, maar draagt op haar manier ook zorg voor hen. Ze is opmerkzaam en fijn gezelschap. Samen komen ze tot rust in de natuur en in het verzorgen van de planten en hondjes.

Waar het Marie-Hélène en Toon 45 jaar geleden gewoon ‘overkwam’, zouden ze nu niet anders gewild hebben. Toon beschrijft dat ze een ‘modus vivendi’ vonden waarin iedereen zich goed kan voelen. De samenwerking met pleegzorg is altijd vlot verlopen.

De vele jaren brachten verschillende begeleiders in huis, maar steeds was er zorg voor Sabine.

Het koppel herinnert zich dat ze pleegzorg verschillende keren hebben verdedigd ten aanzien van familie en vrienden, voor wie de onbekendheid en onzekerheid van het gegeven een grote drempel vormden.

Hoe ze het precies moesten aanpakken, wisten Marie-Hélène en Toon zoveel jaren geleden zelf ook niet. Dag per dag hebben ze oplossingen gevonden voor de uitdagingen die zich aandienden.

Plots ben je dan 45 jaar verder in de tijd en is het moment aangekomen om, met een glaasje bubbels in de

ene en een gebakje in de andere hand, samen terug te kijken op een heel verhaal dat nog niet afgelopen is. Binnen 45 jaar zijn we opnieuw welkom met een pluim en lekkers, al verdienen deze mensen dat eigenlijk elke dag.

Ken jij iemand die een pleegzorgpluim verdient?

Stuur een mailtje naar lynn.bringmans@pleegzorglimburg.be

13

Kleurrijk September 2022 > Helpende handen <

Hij heeft FAS Ik zag het direct toen Sam* aankwam. Hij was vijf maanden oud, maar droeg een rompertje voor een pasgeborene. Zijn grote ogen keken me fel en ontzettend lief aan. Te klein en te kwetsbaar voor een kind van vijf maanden. De consulente prevelde nog stil: “Sorry dat ik jou zo’n ziek kind breng.”

— Tekst: Lisa, pleegmama van een kind met FAS —

Sams eerste maanden waren niet goed: alcohol- en drugsmisbruik tijdens de zwangerschap, de eerste vijf levensmaanden getekend door onderstimulatie en ondervoeding.

Geen probleem, dacht ik. Dit doen we. Met veel energie en wilskracht, want de leeuwin in mij werd wakker en het welpje moest beschermd worden. Tot op vandaag.

Het viel mee dat ik vanuit mijn opleiding en werksetting wist wat het foetaal alcohol syndroom (FAS) was.

Helaas krijgt een kind nog te vaak het etiket ASS, ADD of ADHD opgeplakt, terwijl er FAS speelt. Pas als er gekeken wordt naar alcoholgebruik tijdens de zwangerschap, komt de gepaste hulp.

Tijdens het eerste jaar pleegplaatsing openden voor ons de kinéwerelden en het Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen. Uren sleten we met ons mannetje op de kiné-mat. Hij vocht met ‘ik wil dit zo graag kunnen’ versus ‘ik kan dit niet’.

Hij werkte zich moedig en dapper

door de oefeningen. Wij dachten een paar stappen verder, zijn leven moest nog maar beginnen.

Vertraging en geduld In de eerste kleuterklas kwamen de bezorgdheden naar de voorgrond.

Snel leerden we dat Sam de hoeveelheid prikkels in de klas niet aan kon. De emoties liepen hoog op.

Vandaag, op het einde van zijn derde kleuterklas, vechten we nog altijd tegen de golven prikkels die op ons afkomen. Een gewone hobby of vakantiekamp zit er voor ons niet in, hoewel we probeerden. Een stripverhaal kijken in de zetel, in stilte met Lego spelen, een middagdutje, diertjes zoeken in de tuin, chillen op de trampoline, turen in reclameblaadjes … Ontprikkeling ziet er bij ons anders uit.

De dagen vragen niet alleen vertraging, maar ook meer geduld. Vaak begin je de volgende dag opnieuw omdat het automatisatieproces in

Sams hersenen niet werkt zoals het zou moeten werken. Zo vergeet Sam hoe je schoenen aantrekt, hoe je een autogordel sluit, hoe je een T-shirt aandoet, hoe je een trap afloopt. Hijzelf kan het mooi benoemen: ‘”Mijn hoofdje is het nu vandaag terúg vergeten, hé!” We lachen dan samen over de draadjes die in zijn hoofd terug in de war raakten, maar het raakt je als pleegouder elke dag opnieuw in ’t hart.

Dit is een onrecht voor Sam dat perfect kon worden voorkomen.

Een lange weg Nu, na zes jaar kiné, drie jaar Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, vier jaar een fantastisch schoolteam, drie jaar extra klasondersteuning vanuit type 9, één jaar een top revalidatieteam in het CAR en drie drieletterdiagnoses (FAS, ASS, DCD), geloven wij heel hard in wat Sam kan én vooral wat wij samen kunnen mét hem. Terugblikkend op de voorbije jaren is de rode draad: veel extra ondersteu-

* Omwille van privacy zijn alle namen in deze getuigenis fictief.

14

Kleurrijk September 2022 > Helpende handen <

FASD (foetaal alcohol syndroom en stoornissen) in 6 punten Blootstelling aan (een beetje) alcohol in de baarmoeder geeft levenslange schade aan lichaam en zenuwcellen.

ning om nieuwe zaken aan te leren (en vast te houden), veel geduld, veel herhaling en veel sturing. Het eerste leerjaar zal Sam starten in type 9-onderwijs. Hij zal zich thuis voelen in een kleine groep met veel leerbaarheid en weinig prikkels.

Dagelijkse opvoeding Een kind met FAS opvoeden is moeilijk. Traditionele opvoedingssystemen werken (bijna) niet.

Andere pleeg- of adoptieouders ontmoeten met een kind met FAS betekent erkenning. We merken dat ze tegen dezelfde muren botsen als wij. Het is een opvoeding waarbij duidelijkheid, structuur, rust en voorspelbaarheid een must zijn; én veel creativiteit en humor, al is dat laatste de inzet om het voor jezelf luchtig te houden.

Enkele zaken die ons helpen in onze dagelijkse opvoeding zijn planningen & picto’s, een geluiddempende hoofdtelefoon, follow-me of bakfiets (zodat het overprikkelend

1. FASD uit zich in elke persoon verschillend. Slechts 1 op 10 mensen met FASD heeft uiterlijke kenmerken.

2. Mensen met FASD denken moeilijk en ervaren de wereld anders. Vaak kunnen ze iets niet en wordt het gezien als niet willen.

3. FASD past in geen enkel huidig hulpverleningskader in België.

4. Mensen met FASD zullen tijdens hun hele leven een sterk (ondersteunend) netwerk nodig hebben.

5. 1 op 20 mensen heeft FASD. Binnen pleegzorg gaat het om minstens 1 op 6.

6. FAS Steunpunt wil mensen met FASD en hun omgeving helpen via informatie, online praatgroep, persoonlijke ondersteuning…

verkeer gereduceerd wordt tot aangenaam fietsen), zonnebril voor de lichtprikkels, lezen van de ‘survival-gids’ van Jeff Noble, massages (diepe druk betekent ontspanning voor kinderen met FAS), verzwarings-slaapdeken, verzwaard nekkussen op de schoolbank, elke verbale instructie gaat bij ons gepaard met een lichamelijke aanraking, tot 10 tellen na een vraag die we stellen (door de trage prikkelverwerking is er veel tijd tussen vraag en reactie) én familie/vrienden goed inlichten over FAS.

Webinar FAS

En voor ons? Regelmatige zelfzorg en een zalig supportersteam van familie en vrienden om de energie dagelijks aan te vullen.

- Dinsdag 25 oktober om 20u - Vrijdag 9 december om 10u

FAS is en blijft een neurologische stoornis. FAS is en blijft hersenschade. FAS is levenslang. Sam heeft levenslang. Wij zijn Sams hersenen.

Wij blijven Sams stuur.

Meer info vind je via www.fassteunpunt.be.

Heb je vragen rond FAS of ben je op zoek naar tips en handvaten in de opvoeding van een kind met FAS? Schrijf je dan in voor een webinar, georganiseerd door Pleegzorg Oost-Vlaanderen i.s.m. Steunpunt FAS. Zowel pleegzorgers als pleegzorgbegeleiders uit heel Vlaanderen zijn welkom!

Inschrijven is kosteloos en kan via de website: www.pleegzorg.be/activiteiten/ webinar-fas-oktober www.pleegzorg.be/activiteiten/ webinar-fas-december Je ontvangt na de inschrijving een link om deel te nemen aan de webinar.

15

Kleurrijk September 2022 > Boekentips <

Eerste Hulp Aan Getraumatiseerde Kinderen

Het verborgen meisje

Voor altijd mijn kind

— Lily Monori van Dijken

— Nancy Leysen

Lily komt op haar vier jaar als pleegkind in het liefdevolle gezin van Dijken terecht. Ze heeft het als Surinaams meisje goed bij haar blanke pleeggezin. Totdat het verleden haar inhaalt. Dapper gaat ze de confrontatie aan. Waarom heeft haar moeder haar nooit meer opgehaald? Wat deed de dood van haar broertje Serghino met haar?

Welke rol speelden haar biologische familie en vader? Wat heeft dat voor gevolgen gehad voor haar leven?

Wat als het opvoeden van je kinderen je zwaar valt? Of wat als je door een turbulente periode gaat waardoor je je kinderen niet de zorg kan geven die ze verdienen? Gelukkig bestaat er dan pleegzorg. Toch? Of toch niet zo gelukkig?

— Florian Van Campenhout Als pleegzorgbegeleider komt Florian Van Campenhout dagelijks met getraumatiseerde kinderen en hun context in aanraking. Hij merkte dat hoe beter mensen de invloed van trauma begrijpen, hoe groter hun draagkracht wordt om daar op een positieve manier mee om te gaan. Pas als we de effecten van het trauma begrijpen, kunnen we onze eigen manier van kijken en reageren aanpassen. Daarom schreef hij een boek waarin hij op een zo laagdrempelig mogelijke manier uitlegt wat een complex trauma is, wat de gevolgen daarvan kunnen zijn en hoe je kan omgaan met kinderen die er het slachtoffer van zijn.

De digitale versie van het boek kan gratis verkregen worden bij de schrijver.

Stuur daarvoor een mailtje naar florianvancampenhout@gmail.com.

Het verborgen meisje is de autobiografie van Lily Monori van Dijken. Ze vertelt niet alleen haar verhaal, maar grijpt je ook bij de keel met haar prachtige, toegankelijke gedichten.

Meer info via www.lilymonori.nl/mijn-boek.

Wanneer we met een open geest naar de verhalen van ouders met een kind in pleegzorg luisteren, blijkt niets te zijn wat het lijkt. Hoe voelen ouders zich wanneer hun kind iemand anders mama of papa noemt? Hoe zijn ze tot de beslissing gekomen om hun kind te laten opvoeden door pleegzorgers? Hoe is het om de verjaardag van je kind niet fysiek mee te kunnen vieren?

Of hoe leg je je kind uit waarom het niet meer bij jou woont? Aan de hand van portretten vertelt Voor altijd mijn kind het verhaal van verschillende ouders. Verhalen over verdriet, woede en teleurstelling.

Verhalen van liefde, warmte en blijdschap. Maar bovenal pakkende en persoonlijke getuigenissen van ouders van kinderen in pleegzorg die verdienen om gehoord te worden. Omdat élk verhaal telt.

Meer info via www.pelckmansuitgevers.be/ voor-altijd-mijn-kind.html

16

Kleurrijk September 2022 > Vraag het aan Jeugdrecht.be <

Kan een pleegzorger voogd worden?

Soms vallen de wettelijke vertegenwoordigers van een pleegkind weg. Kan een pleegzorger die positie overnemen?

— Tekst: Min Berghmans, met dank aan Benedikte Van den Bruel —

Pleegzorg wordt gedefinieerd als: “zorg waarbij een pleeggezin vrijwillig, onder begeleiding van een dienst voor pleegzorg en tegen een kostenvergoeding, een of meer pleegkinderen en/of pleeggasten opvangt.” Dat betekent dat iemand met een vastgestelde onderhoudsplicht geen pleegzorger kan zijn, want ‘onderhoudsplicht’ betekent dat die persoon verplicht is om het kind op te voeden en te onderhouden. Een pleegvoogd (naar Belgisch recht) of een adoptie-ouder kan dus niet in de positie van pleegzorger staan.

Wanneer is een voogd nodig?

Een gewone voogd wordt aangesteld wanneer er geen ouders meer zijn, of wanneer zij in de voortdurende onmogelijkheid zijn om het ouderlijk gezag uit te oefenen.

Bij het overlijden van de (laatste) ouder is het de ambtenaar van de burgerlijke stand die nagaat of er minderjarige kinderen waren. Die ambtenaar contacteert dan het vredegerecht van de woonplaats van de kinderen om een voogd aan te stellen. Tot er effectief een voogd is aangesteld, is de vrederechter bevoegd voor de beslissingen met betrekking tot het ouderlijk gezag.

Wanneer de familierechtbank vaststelde dat de ouders in de onmogelijkheid zijn om het ouderlijk gezag uit te oefenen, zal de familierechtbank de vrederechter verwittigen dat er een voogd noodzakelijk is. Wanneer een vrederechter de (laatste) ouder onder bewind plaatst of afwezig verklaart, is het die vrederechter die de vrederechter van de woonplaats van de kinderen verwittigt dat een voogd nodig is. De vrederechter die de voogdij moet beoordelen, moet voor de

kinderen op zoek gaan naar een geschikte voogd. Hij stelt de voogd aan en de voogd staat onder zijn toezicht.

In principe kan een pleegzorger, wanneer de beide ouders van het pleegkind overleden zijn of ‘in de onmogelijkheid zijn’, ingaan op de vraag van de vrederechter die op zoek is naar de meest geschikte persoon om voogd te worden van het kind. Een voogd is immers niet onderhoudsplichtig. De pleegzorgbegeleider en de pleegzorger kunnen voor de vrederechter hun visie geven. De wettelijke bepalingen met betrekking tot het beroepsgeheim laten een getuigenis in rechte toe.

Wanneer er een ontzetting uit het ouderlijk gezag wordt uitgesproken door de jeugdrechtbank tegen de (laatste) ouder, stelt de jeugdrechtbank een pro-voogd aan. De provoogd bevindt zich in een gelijkaardige situatie als de voogd. Ook hij staat niet met eigen vermogen in voor het onderhoud van de kinderen. De pro-voogd oefent zijn taak uit onder toezicht van de jeugdrechter. Het kind of de ouder kan elk conflict of protest voorleggen aan de jeugdrechter. De pro-voogd brengt jaarlijks verslag uit aan de jeugdrechter - en aan de vrederechter wat betreft het beheer van de goederen van de minderjarige.

De pro-voogd is de aanspreekpersoon voor de ontzette ouders als zij informatie willen over hun kind.

Pleegzorg en voogdij Voogden van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, aangesteld door de Dienst Voogdij van de Federale Overheidsdienst Justitie, mogen deontologisch gezien hun

taak niet combineren met pleegzorg over hetzelfde kind.

Als pleegzorgers (pro-)voogdij opnemen, dan zal in het kader van de jeugdhulpverlening de consulent en/of indicatiesteller samen met de dienst voor pleegzorg beoordelen of er nog werkelijk nood is aan perspectief pleegzorg. Mogelijks sluit de Jeugdrechtbank dan het gerechtelijke dossier af, als zowel het kind als de wettelijke vertegenwoordiger (de voogd) instemmen met de jeugdhulp in de vorm van pleegzorg, en loopt de pleegzorg verder zonder verwijzer.

Begeleiding en hulp kunnen nog altijd nodig zijn omwille van de individuele noden van het kind of zijn familiale situatie, waarbij het nooit de bedoeling was van de pleegzorger om daarvoor alleen in te staan.

Denken we aan ontwikkelingsachterstand, een handicap, begeleide contacten met andere familieleden, contactverboden, meerdere pleegzorgers voor één kind ... De blijvende nood aan pleegzorgbegeleiding moet gestaafd worden aan de hand van concrete elementen uit het dossier van het pleegkind. Bij twijfel rond de noodzaak aan pleegzorg na het wegvallen van de ouders, kan afgestemd worden met de afdeling Voorzieningenbeleid van het agentschap Opgroeien.

Het is ook mogelijk dat een kind opgevangen wordt door de voogd, zonder extra noden of taken, zonder verdere nood aan professionele begeleiding. De familie van oorsprong kan bijvoorbeeld de zorg voor het kind overnemen – en allicht dan ook de voogdij, of het pleeggezin kan adoptie overwegen. Dan kan pleegzorg een einde nemen.

Bronnen: Artikels op www.jeugdrecht.be : L. Balcaen en M. Berghmans, Gewone voogdij wanneer?

L. Balcaen en M. Berghmans, Ouders onbeschikbaar: (pleeg)voogdij?

M. Berghmans, Ouder(s) spoorloos M. Berghmans, Ouders van vreemde nationaliteit spoorloos

17

Kleurrijk Maart 2021 > Beeldverhaal < Kleurrijk September 2022 > Lies <

‘Lies’

Kleurrijk Maart 2021 > Week van de Pleegzorg <

Hallo, ik ben Lies (43). Ik ben getrouwd met Gert (44) en samen runnen we, naast een eigen zaak, ook nog een gezin met 4 kinderen: Marie (17), Jef (14), Josefien (11) en Lou (7)*.

9 jaar geleden waagden we de sprong als pleeggezin.

We begonnen als crisisgezin maar sinds 7 jaar verblijft ons pleegzoontje Lou bij ons. De gezellige chaos en onvermijdelijke drukte in ons gezin zijn een bron van inspiratie voor mijn blog ‘Leef lach Lies’ (www.leeflachlies.com).

Ik staar hem aan en neem elk detail in me op. Zijn lange wimpers, zijn fijne neusje, zijn mond die half open is, zoals altijd wanneer hij slaapt. Hierdoor zie je zijn tanden die nog een hele weg voor de boeg hebben. Zijn droge huid van de dagelijkse zwempartijtjes. Het putje naast zijn linkeroog waarvan we nog steeds niet weten hoe het er komt. Ik hoor het zachte gesnurk waaruit ik na bijna acht jaar kan afleiden hoe erg het al dan niet gesteld is met zijn allergieën.

Ik kijk en blijf kijken. Hoe raar is het toch dat hij niet van ons is. Het ene moment zie ik ook effectief een ‘vreemd’ kind waarin ik dingen opmerk die ik niet herken. Het andere moment voelt wat ik zie zo vertrouwd. Ik zie hem graag. Punt. Maar dan komen de vragen ... Zie ik hem even graag als mijn eigen kinderen? Mag ik hem wel zo graag zien? Duizend en één vragen passeren de revue ...

“Niet doen, Lies. Niet te veel over nadenken,” roep ik mezelf weer tot de orde. Dat lukt, want niet te veel nadenken over sommige dingen is één van mijn specialiteiten. Het is nu eenmaal meestal wat het is.

zaakte het gebrek aan herkenning dat moeilijk te omschrijven gevoel. Want ook bij ons pleegzoontje ontbreken uiteraard die uiterlijke kenmerken.

Gelukkig wordt het gebrek aan uiterlijke gelijkenissen ruimschoots gecompenseerd door karaktertrekjes en gedragingen. Je weet wel, hun manier van praten, wandelen of eten. De blik in hun ogen of de dingen die ze zeggen. Ze houden je vaak een spiegel voor en dat kan confronterend zijn, maar evengoed bewijst het dat ze ontegensprekelijk bij mij horen, ongeacht door wie ze op de wereld zijn gezet.

Zo stonden we onlangs met de kleinste in de frituur. Mijn man en ik stonden rustig te wachten in de rij, terwijl onze kleinste non-stop vertelde en 101 vragen stelde.

De man voor ons begon te lachen en zei: “Hij kan het goed uitleggen! Van wie heeft hij dat?” Mijn man en ik keken elkaar stilzwijgend aan en schoten in de lach. Gelukkig verwachtte de man geen antwoord, alsof hij begreep dat het soms onnodig is om alles te weten of tot op het bot te analyseren.

Het gevoel verontrust me niet echt, want ik herinner me dat ik net zo naar mijn andere drie kinderen lag te staren.

Vooral bij de oudste - mijn eerstgeborene - leek het allemaal zo onwezenlijk. Hoe kan het in godsnaam dat ik zo’n prachtig wezentje op aarde heb gezet? Ze was en is te mooi, te perfect om van mij te zijn. Uiterlijk lijkt ze als twee druppels water op haar vader. Misschien veroor-

* Omwille van privacy is een schuilnaam gebruikt.

18

Kleurrijk September 2022 > Pleegzorg Kleurrijk provincie Juni 2015 Antwerpen > xxxxx <

Straffe gasten, straf weekend!

Plezier, verbinding, participatie. Het zijn maar enkele

ingrediënten van het strafste weekend van het jaar! Van 13 tot 15 mei trokken 28 straffe pleeggasten op weekend naar Vakantiehuis Fabiola in Limburg. Men zegge het voort: het was opnieuw een topweekend!

Vrijdagmiddag komt de groep aan op het domein in Maasmechelen met vier minibusjes vanuit verschillende hoeken uit de provincie. Om het weekend gezellig en verbindend in te zetten, drinken we een glaasje en eten we een lekkere wafel in café ’t Salamanderke. Het is leuk om vertrouwde gezichten terug te zien en om nieuwe gezichten te leren kennen. Twee pleeggasten gaan voor de eerste keer mee (spannend!), sommigen voor de tweede keer, de meesten zijn vaste deelnemers.

Na het avondeten hebben we voor alle deelnemers een verrassing in petto. Elke deelnemer krijgt een coole hoodie met daarop een foto van een van de graffitiborden die de gasten maakten tijdens het pleeggastenweekend in 2019 en de tekst ‘Straffe gasten zoeken straffe pleeggezinnen’. Het idee daarvoor was gegroeid vanuit de participatieraad.

Nathalie en Bernard, de vertegenwoordigers van de pleeggastengroep op de participatieraad, kaartten al langer aan dat pleegzorg voor volwassenen met een beperking nog te onbekend is in Vlaanderen.

Ze dachten mee na over hoe we pleeggasten en hun gezinnen, en vooral de nood aan pleeggezinnen voor personen met een beperking, meer in beeld kunnen brengen. De hoodies zijn toch wel het tofste idee dat pleegzorg te horen heeft gekregen!

Met blije gezichten, én met de hoodies aan, kan iedereen ’s avonds kiezen uit verschillende activiteiten: volksspelen, een mooie avondwandeling of gezelschapsspelletjes, snoezelen in de snoezelruimte. Voor ieder wat wils!

Op zaterdagochtend is het tijd voor participatie. Pleegzorg vindt het belangrijk om ook goed naar de mening van pleeggasten te luisteren.

Ook zij zijn namelijk experts van pleegzorg. In verschillende groepjes denken we na over wie er belangrijk is voor de pleeggasten, wat ze goed vinden en wat ze minder goed vinden aan de begeleiding, op welke plek ze met hun begeleider praten …

Pleegzorg kreeg zo heel wat belangrijke input van alle deelnemers,

input die we willen verwerken in een vorming voor nieuwe begeleiders rond ‘hoe in gesprek gaan met personen met een beperking’.

Zaterdagmiddag staan er verschillende activiteiten op het programma: een graffiti-workshop, knutselactiviteiten, snoezelen.

Twee graffitispecialisten helpen ons om prachtige graffitikunstwerken te maken. Gehuld in witte pakken, met stofmaskers en de spuitbus in onze hand, voelen we ons echte, coole ‘street artists’! En het is nog maar eens bewezen: deze straffe gasten hebben straffe talenten! Elk graffitibord is een waar pareltje. Enkele gasten werken ook samen aan grotere graffitiborden. Die borden zien jullie binnenkort blinken aan het onthaal in de pleegzorgafdelingen van Mechelen, Ekeren, Turnhout en Berchem.

En daar is dan plots zondag, onze laatste dag. Na een lekker ontbijt wagen sommigen zich aan een duik in het zwembad, de anderen trekken de bakkersmuts aan en bakken heerlijke koekjes en speculaasjes. En dan is het onherroepelijk tijd om terug naar huis te gaan. Een laatste knuffel, hier en daar een traan, maar vooral veel warmte en vriendschap.

Bedankt aan alle deelnemers om er opnieuw een topweekend van te maken!

19

Herfst kleurplaat

V.U.: Pleegzorg Vlaanderen vzw - Ravenstraat 98 - 3000 Leuven

De zomervakantie is alweer voorbij, het nieuwe schooljaar is begonnen. Binnenkort wordt het kouder, vallen de blaadjes van de bomen en maken we het weer gezellig binnen. Om al een beetje in de herfstsfeer te komen, hebben wij voor een mooie kleurplaat gezorgd. Kleur jij hem in? Veel kleurplezier!