Cultuur op school
Zomer 2020
thema
Even niet
het leukste magazine over cultuur op school - lesideeĂŤn, nieuws en praktijkverhalen
mening
Even geen cultuuronderwijs? Juist wel! Robin Brugman is adviseur kunsteducatie en vervolgonderwijs bij Kunstloc Brabant.
“A
l jaren staan de kunst- en erfgoedlessen onder druk. En nu de scholen weken gesloten zijn geweest al helemaal. Maar juist creativiteit is wezenlijk in een tijd waarin we als samenleving op de proef worden gesteld en onze manier van leven moeten aanpassen. We weten niet wat het Covid-19-virus nog teweegbrengt. En in wat voor wereld onze kinderen straks aan het werk gaan. Hoe bereid je kinderen voor op een toekomst, waarvan we zelf niet eens weten hoe die eruitziet? Kernvakken als taal en rekenen zijn en blijven natuurlijk erg belangrijk. Maar daarnaast zie ik het als verantwoordelijkheid van leraren om leerlingen toe te rusten met vaardigheden om om te kunnen gaan met verandering. Om te onderzoeken, te ontdekken. Over dat wat je nooit wist, nooit ontdekte en misschien ook wel nooit wilde ontdekken, maar wat zomaar eens de aanleiding kan zijn om te leren in het leven. Over dat fouten durven maken misschien wel de mooiste eigenschap is die je kunt ontwikkelen. Over dat je niet altijd een antwoord hoeft te hebben, maar dat de vraag misschien wel het meest interessant is. Creativiteit is hierin een belangrijke spil. Laten we kinderen in een tijd als deze daarom voeden met kunst en erfgoed. Want dat hebben ze hard nodig!”
Hoofdredactie: Hanna van der Veen (Plein C) en Mirjam de Heer (Kunst Centraal) Eindredactie: Marjolein Hovius (Kunst Centraal) Redactie: Marjolein Hovius (medewerker marketing en communicatie Kunst Centraal), Mirjam de Heer (coördinator marketing en communicatie Kunst Centraal), Karin Geelink (directeur Plein C), Tamara Oortwijn (ICC’er St. Rudolf Steinerschool, Haarlem), Jesse Smale (ICC’er Delteykschool Werkhoven), Jolanda Konings (adviseur cultuuronderwijs Plein C)
2 prikkels
Met bijdragen van: Tamara Oortwijn, Hanna van der Veen, Marjolein Hovius, Trea Scholten, Mirjam de Heer, Nienke Trap Illustraties: Lobke van Aar, Marloes Toonen Mireille Schaap Foto’s: Plein C, Kunst Centraal, Kunstloc Vormgeving: Ykeswerk Drukwerk: Zwaan Prikkels is een gezamenlijke uitgave van Plein C en Kunst Centraal en komt tot stand met subsidie van de provincies NoordHolland en Utrecht en het Fonds voor
Cultuurparticipatie. Prikkels verschijnt drie keer per jaar. Oplage: 4.500 Abonnementen: basisscholen in NoordHolland, Utrecht en Noord-Brabant ontvangen 1 exemplaar gratis. De distributie wordt verzorgd door Abonnementenland in Heemskerk. Losse nummers: € 5,50 Abonnement: € 15,- per jaar (3 nummers) Adverteren: bekijk de mogelijkheden op www.prikkelsonline.nl
Zevende jaargang, nummer 23 Alle rechten voorbehouden. Deze rechten berusten bij Plein C en Kunst Centraal c.q. de betreffende auteur. ISSN: 2214-3777
EXPERTS IN CULTUUR & EDUCATIE
inhoud
Even niet…! We leven in onzekere tijden. Wat we wel met zekerheid weten, is dat kinderen blijven leren, thuis of op school. Ze ontdekken hoe het is als zekerheden wegvallen, als opeens je ouders je juf en meester zijn, als papier opeens online wordt. Het vertrouwde rekenboekje, de taaloefeningen, ze geven houvast. Wat ook houvast geeft is de ruimte die cultuur geeft. Cultuur helpt om even los te komen van het dagelijkse ritme. Cultuur kan je verbazen en verrassen en af en toe ook heel hard laten lachen. En cultuur kan helpen om gevoelens te uiten als je de woorden niet weet, om grip te krijgen in onzekere tijden, om je weer even samen te voelen. Deze Prikkels gaat over Even niet... Omdat alles even niet gaat zoals normaal. Omdat er even niet les is van kunstvakdocenten, even niet een museum bezocht kan worden en de eindmusical ook even niet is zoals hij altijd is. Deze Prikkels is een Prikkels vol fijne lestips en leuke projecten voor zowel thuis als in de klas. Het is een editie die je helpt om tot aan de zomervakantie cultuur aan je lessen toe te voegen en zo een balans tussen cognitief en expressief te bieden aan je klas. Met cultuur help jij zo je leerlingen om deze bizarre tijd luchtig te maken en een plaats te geven. Ook als alles even niet normaal is. Hanna van der Veen, hoofdredacteur April 2020
En verder
04 Prikbord 06 Klassefoto: Schilderen met je stem 14 Kunstwerk: Even niet… je hoofd, maar je zintuigen 20 Shopping: basics voor een zen lerarenkamer
08
Kunst- en Vliegwerk
Een nieuwe situatie, een andere benadering van tijd
14
Even niet vanzelfsprekend Klas in balans in het nieuwe normaal
20
Even niet… alleen, maar samen Werken met vakdocenten
20 8 x creatief digitaal 22 Door hun ogen: Even niet… op school, maar thuis 24 Snelle les: Even niet… spelen, maar spellen! prikkels 3
prikbord
4X
EVEN NIET DE OMGEVING… MAAR JIJ! Mindfulness in de klas
Thuis & op school
Creatief digitaal Thuis creatiever worden? Dat kan met deze korte creatieve opdrachtjes! Je kunt samen kunst beleven. Je kunt ook zelf maken. Maakt je hoofd leniger en je hart lichter!
N
IE
U
W
https://leerlingen.kunstcentraal.nl/leerling-pagina/ creatief-digitaal/
Cultuur aan de keukentafel
OEFENINGEN
Hélène van Oudheusden beschrijft de basisbeginselen van mindfulness en geeft kleine oefeningetjes voor in de klas. www.wij-leren.nl
STILZITTEN
De Stilzitten app is een Nederlandstalige mindfullnessapp die leerlingen helpt om tot rust te komen en zich beter te concentreren. Je kunt hem gratis downloaden op: www.elinesnel.com
RECHILL
Akwasi heeft samen met Schooltv een online mindfulnessprogramma gemaakt. Op zijn eigen creatieve en inspirerende manier leert hij jonge kinderen mediteren. Bekijk de afleveringen op: www.schooltv.nl/programma/rechill.
Nu online cultuurlessen als paddenstoelen uit de grond schieten, is Plein C op zoek gegaan naar een manier om dit te bundelen en te ordenen. Op www.cultuuraandekeukentafel.nl vind je nu niet alleen al het onderwijsaanbod van de culturele sector die je na de corona-tijd kunt boeken, maar nu ook al hun online lessen! Handig doorzoekbaar op thema en leerjaar. Ontdek ook de online cultuurlessen op www.cultuuraandekeukentafel.nl
4 prikkels
SMILING MIND
Psychologen hebben een engelstalige app ontwikkeld voor alle leeftijden. De app helpt je te werken aan ontspanning, communicatieve vaardigheden en je gezondheid. De app is gratis te downloaden op: www.smilingmind.com.au.
Doen!
3 TIPS VOOR THUISTHEATER EEN ALTERNATIEF VOOR DE EINDMUSICAL Door de coronacrisis wordt het maken van de eindmusical en het spelen voor een publiek lastig. De Theaterfabrique heeft daarom een filmscript geschreven wat vanuit huis of school opgenomen kan worden. Het publiek kijkt vanuit huis of in kleine groepjes op school naar de afsluiter van groep 8. www.detheaterfabrique.nl/filmproject-groep-8
VOOR ELK WAT WILS
Maas@Home heeft voor elk wat wils. Van een warming up of een liedje luisteren tot een korte choreografie leren of een schrijfworkshop doen. www.maasttd.nl
Lezen en kijken
Het hersenhotel
THUISBIOSCOOP
Holland Opera heeft een thuisbioscoop ingericht. Daar kijk je ‘King Lear’, ‘De uitvinders’, ‘De Zauberflöte’ of ‘Roodkapje’ gewoon online! www.hollandopera.nl
Wist jij dat je brein een supermachine is? In ‘Het hersenhotel’ nemen Annemarie van den Brink en Marja Baseler je mee op reis naar de binnenkant van je hoofd. Illustrator Tjarko van der Pol maakte prachtige illustraties waarmee je let-
terlijk in je hoofd kijkt. Heb je aanleg voor voetballen of muziek maken? Ben je goed in taal of rekenen? Heb je veel fantasie of kun je heel goed samenwerken? Ga op reis in je hoofd en ontdek wat jouw talenten zijn! www.lsamsterdam.nl
BLIJF BEZIG
Onder het motto ‘Blijf bezig met toneelmakerij’ is er ‘creatief tijdens de quarantaine’. Daar worden filmpjes van voorstellingen gekoppeld aan leuke kijken doe opdrachten. www.toneelmakerij.nl
prikkels 5
klassefoto Tekst: Mirjam de Heer Foto: Marieke Duijsters
‘Timbre’ is een interactieve kunstinstallatie op het digibord. De installatie transformeert stemklanken naar vormen en kleuren. De Digigent in het programma helpt kinderen de mogelijkheden van hun stem te ontdekken. Samen maken ze een prachtig stemschilderij.
6 prikkels
“Juf kijk! We kunnen een liedje spelen met de hele klas.” Wereldkidz De Kievit, De Bilt “Een kind dat normaal niets zegt, heeft nu een geluid gemaakt van een brullende leeuw.” De Bosbergschool, De Bilt “Een meisje vroeg of ze het stemschilderij van de klas mee naar huis mocht nemen, zo enthousiast was ze.” Werkplaats Kindergemeenschap, De Bilt “Het grappige vond ik dat ik dacht dat ze het computergeheugen het leukst zouden vinden, maar bij mijn groep vonden ze de tweede les, waarbij ze zelf met de muziekinstrumenten aan de slag mochten juist het leukst.” Vereniging Montessorischool Bilthoven, De Bilt “In een keer speelden alle kinderen een instrument. En een jongen verbaasde mij met zijn creatieve inbreng.” ’t Kompas School met de Bijbel, De Bilt “Prachtig schilderij, heel leerzaam. Leuk met al die instrumenten.” Van Dijckschool, De Bilt “Kinderen weten nu beter wat een dirigent is door de workshop.” De Heeswijk, Montfoort Timbre is ontwikkeld door Monobanda en Kunst Centraal. Weten hoe Timbre in de klas werkt? Kijk op vimeo.com/314787870
prikkels 7
essay Tekst: Mirjam de Heer Illustratie: Mireille Schaap
8 prikkels
Kunst- en vliegwerk  De Coronacrisis plaatst ons in een tijdscapsule. Het normale leven vol afspraken, verplichtingen en recreatie staat stil. Iedereen zoekt naar een nieuwe balans tussen thuis werken, zorgen, leren en ontspannen. We moeten als het ware onze tijd opnieuw uitvinden.
M
aar wat is tijd? En hoe gaan mensen met tijd om? Iemand die al van kinds af aan is gefascineerd door de tijd is schrijfster en filosofe Joke Hermsen. Net als de klassieke filosofen is zij geĂŻntrigeerd door de twee gezichten van de tijd. Aan de ene kant heb je chronos, de tijd die wij in stukjes hebben opgedeeld om onze samenleving te organiseren. Dat is de tijd die ons in staat stelt tijd te meten en afspraken met elkaar te maken. Chronos is de tijd waarvan je het gevoel hebt dat je er nooit genoeg van hebt op een dag. Behalve deze praktische, meetbare chronos is er ook nog een andere tijd: kairos. Kairos is de tijd die je voelt als je de tijd kwijtraakt
doordat je in een flow zit. Kairos is als jij je eigen tijd bent geworden. Het is de tijd die ononderbroken stroomt, de tijd waarin creativiteit ontstaat en je verbeeldingskracht aan het werk gaat. Kairos is de tijd die je de ruimte geeft om je verleden te verwerken en nieuwe dingen te bedenken, de tijd van de groei.
Balans Leven in de tijd is een balans zoeken tussen chronos en kairos. Met chronos omgaan vraagt om planningsvaardigheid. Daarom leren we kinderen tijd te nemen om informatie te stampen en vaardigheden te
prikkels 9
essay
‘Een gouden kans voor kairos!’ oefenen. We vinden dat belangrijk omdat het hen in staat stelt om later zelfstandig hun leven te kunnen organiseren, om interactie te hebben met andere mensen en mee te kunnen draaien met de economie. Met kairos omgaan vinden we ook belangrijk. We vinden dat kinderen tijd moeten krijgen om hun mening te kunnen vormen, hun talenten te vinden, zich te verhouden tot de wereld om hen heen en daar hun eigen betekenis aan te geven. Joke Hermsen vindt dat er in de huidige samenleving te weinig ruimte is voor kairos. Zij ziet zich in haar pleidooi gesteund door Socrates. Volgens Socrates heeft onderwijs maar één doel: kinderen leren om hun eigen verhouding te laten ontwikkelen in het omgaan met feiten. Socrates vond in leren kairos dus belangrijker dan chronos. Socrates wist ook hoe leerkrachten dat voor elkaar moesten krijgen: je moet scholè, rust inbouwen. Want uit rust groeien creativiteit, verbeeldingskracht en empathie. Het is ironisch dat ons woord school op dit woord voor rust is gebaseerd.
Lerarenstaking Is de school zoals wij die nu kennen een plek van rust? De stakende leerkrachten op het Malieveld vonden van niet. Voor hen was er al maanden voor de Coronacrisis uitbrak sprake van een onderwijscrisis. Voor hen had chronos het onderwijs teveel overgenomen met zijn knellende roosters, meetbare doelen en klassenplannen. En voor de leerlingen? Ik ken geen kinderen die school ervaren als een plek waar je rust vindt. Daarvoor is de prestatiedruk te hoog.
Thuis onderwijs En toen sloot de overheid de scholen. In een keer staat ons hele op chronos gebaseerde schoolsysteem
10 prikkels
even buitenspel. Ouders doen nog verwoede pogingen om schema’s op te stellen, planningen te maken en reguliere schooldagen thuis te organiseren. Maar er is geen houden aan. De wereld is even helemaal tot stilstand gekomen. Een mooi moment om opnieuw te beginnen, een nieuwe balans te bereiken. Een gouden kans voor kairos! Doordat leerkrachten op afstand komen te staan moeten kinderen zelfstandiger leren. Het vraagt van alle partijen creativiteit, kunst- en vliegwerk. We gaan terug naar de essentie: Wat is leren? En wat hebben kinderen daarvoor nodig? Hoe kunnen leerkrachten kinderen tot kairos brengen?
Tips voor rust Joke Hermsen heeft drie antwoorden: bezinnen, bezielen en bewegen. Bezinnen doe je als je je leerlingen niet alleen feiten geeft, maar hen ook leert die feiten te wegen. Bezinnen is reflecteren, open vragen stellen, hen de feiten laten rangschikken en laten zien dat je op grond van je achtergrond verschillende standpunten in kunt nemen ten aanzien van de feiten. Bezielen doe je als je hen verhalen laat horen, zien of lezen, die inspireren en betrokkenheid tonen. Zet niet alleen in op de meetbare vakken, maar behoudt je aandacht voor de bredere vorming van kinderen. Blijf hen ook geschiedenis, filosofie en cultuureducatie geven, niet alleen rekenen en taal. En bewegen doe je als je je leerlingen de kans geeft hun eigen creativiteit en verbeeldingskracht in te zetten. Als je hen uitdaagt zelf na te denken, op ontdekkingstocht te gaan. Het zou best wel eens kunnen dat we met zijn allen op een kantelpunt staan. Dat na deze crisis de manier waarop onze wereld is ingericht niet meer hetzelfde is als daarvoor. Laten we er samen voor zorgen dat dat voor het onderwijs gaat betekenen dat we wat minder gedicteerd worden door chronos en dat kairos wat meer ruimte mag krijgen. Als we beseffen dat de kinderen die we nu opleiden later dingen moeten gaan doen die we nu nog niet eens kunnen bedenken, dan weten we dat dat geen luxe wens is, maar bittere noodzaak. Even niet haasten… maar stil staan.
Marinemuseum, beleef het leven aan boord van een marineschip! Marinemuseum
Stap aan boord! In het Marinemuseum komt 530 jaar bloeiende geschiedenis van de Nederlandse marine tot leven. Laat je leerlingen kennismaken met zeehelden, wapens en uniformen bekijken en alles over ontwikkeling van marineschepen leren. Uniek is onderzeeboot Tonijn, de enige onderzeeboot in Nederland die open is voor publiek. De onderzeeboot is nog helemaal in originele staat, dus klim door het luik en beleef het leven aan boord.
Speurtocht
Met werfkinderen Nelly en Simon kan het leven en werken op de werf worden ontdekt. In de ‘Zeeheldenzoektocht’ maken leerlingen samen met Puppes-3 de jongste matroos aan boord, kennis met Nederlandse zeehelden. Tijdens Missie Marinemuseum gaan leerlingen als verkenner op onderzoek uit in het museum. Hebben de hoofdpersonen uit de tentoonstelling Zeeslag! echt bestaan? Zijn de objecten echt of nep? Was Michiel de Ruyter de echte held van Chatham? Via opdrachten ontdekken kinderen leuke weetjes over de Tocht naar Chatham (1667) en de Slag in de Javazee (1942).
Tarieven
Leerling € 2,50 (incl. speurtocht) Ga voor meer informatie en openingstijden naar www.marinemuseum.nl
Kunst werk
s Tekst: Marjolein Hoviu
Even niet je hoofd… maar je zintuigen! Twee keer anders kijken Ook in een beperkte omgeving valt genoeg te ontdekken! Als je maar op een andere manier kijkt. Met je neus, met je oren, met je handen, of natuurlijk gewoon met je ogen.
Bereid voor!
Selecteer diverse voorwerpen in het klaslokaal en zet ze op een tafel. Zet ook drie vragenbakjes neer met een sticker: 1, 2 en 3. Leg ook antwoordenbriefjes klaar.
Onderzoek!
Kinderen komen een voor een geblinddoekt aan de tafel zitten. Elk kind krijgt een voorwerp om te onderzoeken. Stel het kind ondertussen drie vragen. De eerste is: is het voorwerp hard/zacht, koud/warm, licht/zwaar, klein/groot, glad/ruw? Doe de briefjes met de antwoorden in bakje 1. De tweede vraag is: wat denk je dat het is? Het
12 prikkels
antwoord hierop gaat in bakje 2. De antwoorden op de derde vraag: wat kan je er mee doen? Stop deze in bakje 3. Als alle kinderen zijn geweest, stel ze dan de volgende vragen: hoe was het om de voorwerpen te voelen? Was het moeilijk of makkelijk om te voelen wat iets is? ‘Kijk’ je anders met je handen?
Laat horen!
Laat nu om de beurt drie leerlingen naar voren komen. Elke leerling grabbelt een briefje uit een van de bakjes. De leerlingen lezen de briefjes voor in de volgorde van bakje 1 tot en met 3. Als lezen nog lastig is,
laat ze dan het briefje omhoog houden en lees zelf de nieuwe zin voor.
Laat zien!
Plak de mooiste, grappigste of raarste zinnen op een A3 en hang deze poster op in de klas. Lees hem nog een keer helemaal voor.
Onder bouw
Boven bouw
Zachte atlas van Marijke van Rijnsoever
Kies!
Bekijk de zachte atlas op deze pagina. Wat staat erop getekend en in geschreven? Op een zachte atlas zie je hoe een omgeving ‘voelt’. De klas gaat in tweetallen een zachte atlas maken van het schoolplein. Elk tweetal kiest een zintuig: zicht, reuk, geur, gehoor of tast. Zorg dat de zintuigen gelijk verdeeld zijn. Geef elk tweetal een A3 vel met een plattegrond van het schoolplein, een potlood en twee A4’tjes mee.
Doe!
Ga met je tweetal op pad. Markeer met een cijfer, een teken of een kleur op de kaart
de plekken waar je iets ruikt, ziet, hoort of voelt. Schrijf op je A4tje wat je waarneemt op de plek die je gemarkeerd hebt. Dat kan in een korte zinnetje, een steekwoord of een tekeningetje. Bijvoorbeeld: hier ruikt het naar gras. Dit kauwgummetje ziet eruit als een poppetje. Op deze plek hoorden we vogeltjes. Het zand in de zandbak voelt koud.
Maak!
Maak groepjes, waarbij in elk groepje alle zintuigen vertegenwoordigd zijn. Elk groepje maakt een zachte atlas. Kijk op www.prikkelsonline.nl hoe je dat doet. Om deze te vullen kiest de groep vijf ontdekkin-
gen op vijf verschillende plekken. Elke plek wordt met een tekeningetje en een korte beschrijving of steekwoord vastgelegd op de juiste plek in de ‘zachte atlas’.
Bekijk!
Als de plattegronden klaar zijn bekijk je ze met z’n allen en bespreek opvallende plekken. Stel de leerlingen de volgende vragen. Hoe is het om je omgeving te ‘bekijken’ door maar één zintuig te gebruiken? Heb je dingen ontdekt die je nog niet eerder wist of gezien had? Hang de zachte atlassen op een mooie plek in de school.
prikkels 13
achtergrond Tekst: Hanna van der Veen Illustraties: Lobke van Aar
Klas in balans in het nieuwe normaal 14 prikkels
Na weken van onderwijs op afstand zijn de scholen eindelijk weer open. Toch is alles verre van normaal. Hoe breng jij je klas weer in balans? Cultuur helpt je op weg!
gebruiken om kinderen stapsgewijs te laten ontdekken hoe muziek een verhaal kan vertellen.
Inspiratie * Dans - www.Halte6.nl * Muziek - www.doemeermetmuziek.nl * Film - www.freekcommandeur.nl * Film - www.toonwerkplaats.nl * Krant maken - www.nieuwsindeklas.nl
H
oe je het nu wendt of keert, de afgelopen maanden hebben indruk gemaakt op je leerlingen. Ieder voor zich hebben ze dit op hun eigen manier beleefd, zonder de vastigheid van de klasstructuur. Naast het inlopen van achterstanden, zullen de laatste weken van dit schooljaar dan ook veel over de sociaal emotionele ontwikkeling van je leerlingen gaan. Laat de cultuurvakken je hierbij helpen: zij bieden veel ruimte om emoties te uiten en een vorm te geven.
Vormgeven en verwerken Een van die vormen om emoties zichtbaar te maken is muziek. Laat kinderen zoeken naar muziek die past bij hun periode thuis. Je kunt hiervoor zelf een set muziekjes klaar zetten, waar ze uit een keuze uit kunnen maken. Je kunt ook de hogere groepen uitnodigen om hun muziekherinneringen via Youtube te delen. De kinderen kunnen vertellen of schrijven over hun gekozen muziek: waarom past dit bij deze periode? Was er verschil tussen de thuisschoolweken en de vakantieweken? Laat ze ook een muziekfragment uitkiezen voor de komende periode: wat verwachten ze, waar hopen ze op? Voorafgaand aan de les kan je de muzieklessen van ‘Doe meer met muziek’
Ook dans kun je gebruiken om kinderen grip te geven op hun emoties. Maak samen de Coronadans: hoe voelde jij je? Was je bang, boos, sloom of had je juist teveel energie? Welke beweging hoort hierbij? Hoe kun je aan iemand die je niet kunt verstaan, laten zien hoe afgelopen periode voor jou is geweest? Veel dansscholen bieden nu online danslessen die je kunt inzetten.
Weer een groep Na ieders individuele ervaring de ruimte te hebben gegeven, is het nu tijd voor de groep. Ook bij het bouwen aan een gezamenlijke ervaring kan cultuur je helpen. Kies bijvoorbeeld voor een filmproject, waarbij taken en rollen verdeeld worden en iedereen ervaart hoe het is om een radertje te zijn in een grote machine. Schrijf samen het verhaal van de film. Dat kan gaan over de voorgaande periode, het kan ook juist over de toekomst gaan. Je kunt je hierbij laten helpen door filmcoaches van bijvoorbeeld ‘De Toonwerkplaats’ of ‘Freek Commandeur’. Of maak met de klas een Coronakrant, met interviews van buurtbewoners, van kinderen en hun ouders. Deze krant is voor nu een leerzaam samenwerkingsproject en voor later een waardevolle bron van informatie over hoe het ook alweer was tijdens de Coronacrisis. Je schrijft samen de geschiedenis van de toekomst. Met online lesprogramma’s zoals ‘Nieuwsmakers’ doorloop je alle stappen die er komen kijken bij het maken van een krant.
Het nieuwe normaal De komende tijd zal de wereld er nog niet uitzien als in januari. Hoe ziet jouw cultuuronderwijs er komend schooljaar uit? Wat kan doorgaan, wat moet worden aangepast? Wat helpt om keuzes te maken is je visie. Wat wilden jij en je team ook alweer bereiken? Waar zou de focus op liggen? Juist nu, nu er zoveel is gebeurd en zoveel niet is gebeurd geeft een visie richting. Hoe kun je wat jullie wilden bereiken binnen de huidige mogelijkheden realiseren? Met dit doel voor ogen geef jij ook onzekere tijden gegarandeerd goed cultuuronderwijs.
prikkels 15
#tussenkunstenquarantaine Tekst: Hanna van der Veen Foto's: Yke Bartels
Kinderen treden in de voetsporen van beroemde kunstenaars.
Portret van een meisje in het blauw, Johannes Verspronck, olieverf op linnen, 1641, Rijksmuseum Naam: Eve van der Zande Leeftijd: 10 jaar School: groep 7, ABBS Elzenhagen, Amsterdam Waar heb je dit kunstwerk gevonden: Online bij de Rijksstudio van het Rijksmuseum. Waarom koos je dit kunstwerk? Ik vond het licht heel mooi, en ik had ook zo'n blauwe jurk in mijn verkleedkist. Wat vond je van de opdracht? Superleuk, de rest van de klas heeft ook hele mooie kunswerken gemaakt.
Meisje met zwarte kat, Henri Matisse, 1910, privĂŠ collectie Naam: Jip van der Zande Leeftijd: 7 jaar School: groep 4, ABBS Elzenhagen, Amsterdam Waar heb je dit kunstwerk gevonden: Online gegoogled op 'meisje schilderij' Waarom koos je dit kunstwerk? Wij hebben ook een kat, alleen wilde die niet op mijn schoot blijven zitten tijdens het foto's maken. Wat vond je van de opdracht? Heel leuk, de meester heeft hem als voorbeeld gebruikt om te laten zien aan de klas!
16 prikkels
Tekst: Mirjam de Heer
Even niet aan…
MAAR UIT! Boodschappenlijst voor een ZEN lerarenkamer.
Inspirerende spreuken Bij Etsy shop je voor een paar tientjes prachtige education wall decals: www.etsy.com.
Rustgevende geuren Rust komt niet alleen van kleur, maar ook van geur. Kom tot rust met etherische oliën. Op www.sensahome.nl kun je diffusers kopen en allerlei geurtjes.
Scandinavische bank Kom tot rust tussen de lessen door op een Scandinavische bank. Eenvoud en duurzaamheid kunnen ook eyecatcher zijn! Op www.zen-lifestyle vind je allerlei zen banken.
Licht in de duisternis Een sfeervolle lerarenkamer begint bij de juiste verlichting. Op www.zen-lifestyle.nl vind je een prachtige collectie rustgevende lampen!
Zenplanten Van bonsaiboompjes is bekend dat zij ervoor zorgen dat onze hersenen minder cortisol, stresshormoon aanmaken. Je kunt ze al voor € 18,- kopen bij www.bonsaishop.nl.
Relaxed en actief zitten Koop je eigen Vluv zitbal op www.fonq.nl. Er zijn verschillende maten en kleuren. Ze kosten zo’n € 100,-.
De kunst van het theedrinken Een Japanse theeset mag niet ontbreken als je een moment voor jezelf hebt. Op www.the-art-of-teaherbs-spices.nl bestel je niet alleen theeserviezen, maar ook de lekkerste thee in alle soorten.
prikkels 17
8x even niet
Op reis in je hoofd Thuis zitten kan heel benauwd voelen. Gelukkig kun je altijd in je hoofd op reis. Waar ga jij heen? Tekst: Tamara Oortwijn en Mirjam de Heer Illustraties: Marloes Toonen
2 Ik ga op reis en ik neem mee Pak je koffer en laat zien wat daar allemaal in gaat. Je mag niet praten, wel uitbeelden. De anderen raden wat je in je reistas stopt.
1 Een huis op wieltjes Bouw met een oude schoenendoos een huis op wieltjes. Zo kun je altijd veilig op reis naar nieuwe bestemmingen.
18 prikkels
3 Hip Hop op reis Met welke vervoermiddelen reis jij? Zet muziek op en laat in beweging zien hoe jij naar je favoriete bestemming gaat. Met de fiets? De trein? Het vliegtuig?
5 De natuur vertelt
4
Even je huis uit, de natuur in. Genieten van…? Welke geluiden hoor je als je buiten bent. De wind, de vogels, spelende kinderen... Kan een ander raden wat jij hoorde?
Groeten uit… Stel je voor dat er iemand bij jou op vakantie komt. Maak een ansichtkaart van de mooiste, raarste en bijzonderste plekjes in jouw woonplaats.
6 Hoorspel Je stapt je deur uit en gaat op reis. Hoe klinkt jouw reis? Pak je rolkoffer en ga aan de wandel. Ga je met het vliegtuig, de bus of de trein? Maak een hoorspel van je reis.
7 Op reis met je zintuigen Beschrijf de plek waar je bent als je op je ideale vakantieplek bent. Wat zie je? Wat ruik je? Wat hoor je? Wat voel je?
8 Altijd al willen zijn… Waar zou je willen zijn? Parijs? Londen of Rome? Kies online een foto van een gave plek. Maak daarna een selfie tegen een egale achtergrond. Knip je silhouet met pixlr uit en plaats jezelf in je vakantieparadijs. prikkels 19
xxxxxxxx Tekst: Hanna van der Veen
U I TGE LI C HT
Beeld: Triade Huis van de kunsten Den Helder
EVEN NIET… ALLEEN, MAAR SAMEN
Leren van een kunstvakdocent
Werkkaart Met de ‘Werkkaart Creatief Proces’ leerden de leerkrachten te werken met de vier fases van het creatief proces: oriënteren, onderzoeken, uitvoeren en evalueren. Ze oefenden met hun coachende rol en het centraal stellen van het leerproces van kinderen. Onderwijs wordt zo meer betekenisvol en het stimuleert de persoonlijke ontwikkeling van kinderen.
Ontwerpschrift De kinderen werken met een eigen ‘Kinderkunstwerkkaart’, waarmee ze stap voor stap zelf een creatief proces doorlopen en vastleggen. Als eerste verkennen ze het thema en maken ze verschillende ontwerpen. Dit proces leggen ze vast in een eigen ontwerpschrift. Pas als derde stap gaan de kinderen maken wat ze hebben bedacht. Tot slot wordt het werk besproken: hoe heb
20 prikkels
In 2019 vierde RKBS De Vlieberg in Den Helder haar jubileum. Vlieberg is een vluchtheuvel voor zeehonden. Het jubileum stond daarom in het teken van veiligheid. Met Cora Vries, beeldend docent bij Triade, gingen de leerkrachten aan de slag met het creatief proces.
je het aangepakt, waar ben je trots op, wat heb je geleerd?
Afremmen Cora vertelt dat de leerkrachten enthousiast zijn over deze manier van werken: “Je leert om kinderen uit te dagen verder te kijken dan hun eerste idee. Het is eigenlijk een beetje afremmen, want ze willen meteen iets maken. We moeten proberen om ze langer te laten nadenken. Als hun eerste idee een voetbalveld is, kun je verder vragen: Wat maakt dat het voetbalveld veiligheid betekent voor jou?” “Het idee komt echt van de leerlingen. Jij komt niet met een oplossing aan. Je stelt alleen vragen. Het team kan dat nu ook zelf. Zij hebben het vertrouwen gekregen dat het oké is om leerlingen alleen aan het denken te zetten en dat kinderen heel goed zelf oplossingen kunnen bedenken.”
xxxxxxxx
‘Je leert kinderen uit te dagen om verder te kijken!’ Meer over het project:
www.prikkelsonline.nl/prikkel/even-niet
prikkels 21
door hun ogen Tekst: Nienke Trap Foto: ouders kinderen
Even niet op school… maar thuis! Zelf een cultuurles volgen via internet. Hoe bevalt dat kinderen? Wat is daar ‘anders’ aan? Zes kinderen deden een online les en vertellen over thuiscultuuronderwijs.
22 prikkels
Philine (12 jaar), Victoire (10 jaar) en Fauve (8 jaar) Theaterles: www.ooadaklaslokaal.nl
Victoire: “Ik vond de theaterles heel leuk, die juf was heel enthousiast. Ze deed een rapper na. Ze ging net zo praten en gebaren erbij maken, het was heel grappig. Ik heb mijn vriendinnen nu al drie weken niet meer gezien. Die mis ik het meeste. En gym mis ik heel erg! Van al dat achter de computer zitten word je helemaal stijf. Nu kan ik ’s morgens wel lekker langer in bed blijven liggen, want thuis beginnen we om 9 uur met de les. Mijn moeder is onze juf en onze hond komt in ons klaslokaal. Dat ga ik straks missen als de school weer begint.” Fauve: “Bij het OOADA klaslokaal zijn er allemaal verschillende lessen om uit te kiezen. Het dansen vond ik heel leuk om te doen. Van school mis ik mijn vriendinnen en handvaardigheid. Daar gingen we zelf
knuffels maken. Ik mis ook de verrijkingsles van meester Fred. We gaan nu wel ’s morgens eerst naar het bos met onze hond. We doen dan met mama een soort sportchallenge. Dat vind ik heel leuk.“ Philline: “Ik vond ook het OOADA klaslokaal en het danslokaal heel leuk. Ik vond het heel fijn dat je kon kiezen welke dansstijl je zelf leuk vindt. Wij hebben thuis ons eigen lokaal gemaakt in de garage. We doen online danslessen van onze eigen dansschool. We krijgen filmpjes waarmee we kunnen oefenen voor de eindvoorstelling. Ik mis elke dag wel duizend keer hoe mijn juf op school lesgeeft. Ik vind het wel heel gezellig dat ik nu de hele dag met mijn zusjes samen ben. Alles is veel relaxter, nu hebben we alle rust.”
Eefje (12 jaar) en Lieve (10 jaar)
Donovan (9 jaar)
Dansles: www.ooadaklaslokaal.nl
Muziekles: www.leskwartier.nl/dashboard/kwartiertjes/groep-5-kwartiertjes/catcerto-kwartiertje/
Lieve: “Dit Corona dansje kenden we nog niet. Voor ons was het best makkelijk, want we zitten op dansles. We zitten in dezelfde groep. Onze juf heeft ons wat filmpjes gestuurd, die we thuis kunnen oefenen. Als we tijd en zin hebben, dan gaan we dansen.” Eefje: “Ik maak ook zelf Tiktokdansjes. We zijn er wel veel mee bezig. Wij doen ook veel hockey, we hebben buiten een parcours uitgezet. En elk weekend gaan we voetballen. Ik mis school wel, vooral kletsen met anderen. Maar het is wel heel chill dat ik nu zelf kan bepalen wanneer ik iets doe. Ik hoef het niet te doen op het moment dat de juf dat zegt. Ik zit nu wel veel meer op mijn telefoon. Ik doe spelletjes en chat met mijn vriendinnen.” Lieve: “Ja ik ook, ik chat elke dag. We knutselen nu meer, we maken dingen, we gymmen en we wandelen. Soms weten we even niet wat we moeten doen. Dan ga ik naar mijn kamer om de Donald Duck te lezen, dat is altijd fijn om te doen. Als we weer naar school kunnen, mis ik dat we nu altijd naar buiten kunnen.”
“Dit is een hele verrassende les. Ik dacht dat het Duncan Lawrence was die piano speelde. Maar een kat! Dat had ik echt niet verwacht! Als ik aan een liedje denk, dan vraag ik of ik dat op mijn moeders telefoon op mag zoeken. Mijn favoriete liedjes op dit moment zijn ‘Changes’ van DJ Mike Perry en ‘Bones’ van Galantis. De muziek die ik mooi vind is wel anders dan de muziek waar mijn vader en moeder naar luisteren. Nu ik niet naar school kan door het Coronavirus heb ik veel meer zin om te tekenen dan als ik op school of tekenles ben. Soms begin ik met tekenen en dan zie ik in dat beginnetje iets, zoals een draak van Dragonmania Legends. Handvaardigheid mis ik het meeste, want wij krijgen altijd hele coole en moeilijke opdrachten. Maar als je het gewoon doet en gelooft in jezelf dan wordt het uiteindelijk heel mooi, mooier dan je zelf had verwacht.”
prikkels 23
Even niet spellen… maar spelen! Sneldichten Soms denken dichters heel lang na over de woorden en zinnen die ze schrijven. Maar dat hoeft niet! Je kunt ook heel snel een gedicht maken. Pak een blaadje met lijntjes en zet de cijfers 1 tot en met 5 onder elkaar. Bij elk cijfer hoort een opdrachtje voor een zin. Schrijf die zin op de regel van dat cijfer. Gebruik je fantasie! 1. Noem een plek in de school of thuis. (Bijvoorbeeld: je kamer, de gang of de leeshoek) 2. Maak een zin met een kleur die je op die plek ziet. (Bijvoorbeeld: een paarse stoel)
3. Beschrijf een geluid dat je op die plek kunt horen. (Bijvoorbeeld: een krakende stoelpoot of een kat die miauwt) 4. Schrijf een zin met ik erin. 5. Herhaal regel 1, maar dan net iets anders. Maak er nu mooie zinnen van. Ben je tevreden? Schrijf het netjes over en maak er een mooie tekening bij. Bijvoorbeeld: In de gang bij groep 4 staat een paarse stoel de poten kraken op de vloer ik verveel me en sta stil in de gang bij groep 4 www.toolsvoortaal.nl
Snelle les
Tekst: Trea Scholten Foto: Hans Dirksen
Prikkels is een uitgave van Plein C en Kunst Centraal en Kunstloc