Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

OSOZ

w w w.osoz.pl

2

2016 innowacyjna ochrona zdrowia

2 / 2016

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

wirtualny NAPRAWA CZŁOWIEKA

Technologia druku 3D w medycynie: rekonstrukcja części ciała dla każdego.

pacjent

Cyfrowe sobowtóry pomogą lekarzom w planowaniu operacji i sposobu leczenia.

OPIEKA EPIZODYCZNA

Jak zbudować kompleksowy, skoordynowany system opieki nad pacjentem?

APLIKACJE ZDROWOTNE NA TELEFON I TABLET

114 praktycznych i sprawdzonych aplikacji

Szczegółowe opisy, informacja o cenach i wersjach językowych.

Przewaga aplikacji bezpłatnych.

Dla pacjentów oraz lekarzy

Proste w użyciu, zaawansowane w funkcjonalności.

Przejrzysty podział na kategorie

Choroby przewlekłe, monitoring zdrowia, dawkowanie leków, profilaktyka, odżywianie i dieta, sport, stres, zdrowie psychiczne, fitness, zdrowie kobiety, nauka.

POBIERZ BEZPŁATNY RAPORT

WWW.OSOZ.PL/APLIKACJE SERIA „WIEDZA EKSPERTÓW” CZASOPISMO OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

NOTA BENE

Dar konstruowania Co łączy skomplikowaną protezę stawu biodrowego i finezyjny deser?

Odpowiedź: można je stworzyć za pomocą drukarki 3D.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Adriano Zumbo w Sydney, Angelina Tea Salon w Paryżu, Henri Charpenter w Tokio, Marchesi w Milanie – te nazwy owiane są legendą. Tutaj powstają najsmaczniejsze, wytworne desery. O miejsce na prestiżowej liście najlepszych cukierni na świecie ich właściciele muszą zaciekle walczyć. Przekazywane z pokolenia na pokolenie przepisy, długie lata studiów na renomowanych uczelniach, warsztaty u mistrzów zawodu. Do tego sporo talentu i poczucia estetyki. Efekt: misternie udekorowana, zachwycająca kształtami i smakiem słodkość.

Jeszcze większe wrażenie wizualne wywołują kreacje kulinarne Chloé Rutzerveld. Z jedną różnicą – zamiast nauki cukiernictwa Chloé ukończyła Projektowanie Przemysłowe na Uniwersytecie Technologii w Eindhoven. Potrawy przypominające czasami dzieła z galerii sztuki nowoczesnej tworzy z pomocą drukarek 3D. Kształtów tak precyzyjnych, przestrzennych i geometrycznych nie jest w stanie stworzyć ludzka ręka.

To tylko jeden z przykładów, jak innowacje przeobrażą nasze życie. To zresztą dzieje się już teraz: powszechny dostęp do Internetu, Google i Wikipedii jest substytutem zdobywania wiedzy, potrzebę komunikacji realizujemy dzięki GaduGadu i WhatsApp, relacje z przyjaciółmi utrzymujemy na Facebooku. Za pomocą drukarki 3D lekarze w kilka godzin tworzą idealnie dopasowany, personalizowany implant. Za kilkadziesiąt lat prawdopodobnie będą w stanie wyprodukować serce, skórę oraz dowolny narząd wewnętrzny. Dziś domowa produkcja w technologii 3D nadal jest luksusem dla wybranych. Jutro może się okazać, że takim będzie tort stworzony według tradycyjnego przepisu.

luty 2016 CZASOPISMO NAUKA

6 Zdjęcie numeru

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

Organy bez dawców

8 Rynek zdrowia w pigułce 100 dni ministra zdrowia

INNOWACJE

12 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (kwiecień 2016)

13 Aplikacje medyczne Najnowsze aplikacje zdrowotne na smartfona

14 Nowości i wynalazki Hologram jak rzeczywistość, zdalny lekarz, e-spirometr, inteligentna zapalniczka itd.

14

17 Laboratorium technologii Człowiek ery mobilnej

RAPORT

ROZMOWY

PRAKTYKA

20 OPERACJA NA WIRTUALNYM PACJENCIE Naukowcy pracują nad cyfrowym modelem pacjenta. W przyszłości posłuży do symulacji terapii i zabiegów chirurgicznych.

Awatary staną się medycznym poligonem.

26 Integracja i koordynacja: nowe pryncypia opieki Guus Schrijvers (International Journal of Integrated Care)

28 Infografika

30 Legislacja

20

Wyzwania IT 2015–2017 Papierowe prawo i cyfrowe realia

32 Zaproszenie

33 Nawigator

Forum innowacji w ochronie zdrowia Druk 3D. Od science-fiction do praktyki klinicznej

41 Your Guide to Health in Europe ENGLISH PAGES How wearables change our lives?

Patient 2.0

OPINIE

41

44 Felieton Zarządzanie zmianą, czyli rok 2016 i dalej

46 Trendy 10 trendów w polskiej ochronie zdrowia

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

44

2

w w w.facebook .pl /I T i Z drow ie

80,6 mln To liczba opakowań leków wzmacniających odporność zakupionych w polskich aptekach w 2015 roku. Na środki z tej grupy wydaliśmy łącznie prawie 1,4 mld zł. Kwota ta będzie rosła.

Analiza sprzedaży leków podnoszących odporność – str. 60.

3 630



W styczniu o 180 osób spadła liczba pacjentów w statystycznej aptece. O 3,6% maleje wartość sprzedaży na jednego klienta.

175 000



Obrót całkowity apteki maleje o 15 500 zł (8,1%). Najwięcej traci sprzedaż na recepty refundowane – aż o 13,9%.

„Nie można mówić o zaangażowaniu pacjenta bez dostępu do informacji.”

33 STATYSTYKI PROGNOZY

48 Monitor zjawisk epidemiologicznych Styczeń 2016 – mapy zdrowotne kraju

52 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny w styczniu 2016

60 Monitor rynku leków Odporność

SYSTEMY IT

67 KS-APTEKA

68 KS-SOMED

Zintegrowany System Obsługi Apteki Zintegrowany System Obsługi Przychodni

NA CZASIE

71 Nauka Lekarze z Poznania wszczepili najmniejszy rozrusznik serca na świecie Socjolog medycyny: poczucie samotności ma negatywny wpływ na stan zdrowia

73 Kalendarz wydarzeń. Raporty on-line 74 Kultura Nowości książkowe

Guus Schrijvers (International Journal of Integrated Care) Rozmowa na str. 26.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na luty 2016 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med.

Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab.

Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med.

Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra Lewandowicz-Uszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata Małecka-Libera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med.

Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med.

Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz Roszkowski-Śliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med.

Leszek Sagan, 75. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw.

WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

nauk a

Organy bez dawców Druk 3D części ciała w zaledwie kilka lat od pierwszych artykułów naukowych wchodzi do praktyki klinicznej. Kości i stawy produkowane są na indywidualne zamówienie, bezpośrednio w szpitalu, odwzorowując w pełni kształt „części” oryginalnych. Modele narządów pomagają w planowaniu skomplikowanych operacji serca. Stuart Williams z Instytutu Innowacji Kardiologicznych Uniwersytetu Louisville jest przekonany, że za 10 lat możliwe będzie wydrukowanie ludzkiego serca z użyciem komórek pacjenta i nowoczesnych drukarek 3D. Aby się to udało, trzeba odtworzyć nie tylko strukturę tkanek, ale również zastawki, system naczyń krwionośnych, mięśni sercowych wraz z układem elektrycznym (bodźcotwórczo-przewodzącym) umożliwiającym pracę całego narządu. Obietnica realizacji przeszczepów organów ludzkich bez potrzeby szukania spokrewnionych dawców fascynuje świat naukowy. Sceptycy twierdzą, że druk serca, wątroby, trzustki, płuc czy nerek jeszcze długo pozostanie poza zasięgiem medycyny.

Zdjęcie: Model 3D serca / University of Louisville

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

nauk a

rynek ZDROWIA W PIGUŁCE

100 dni ministra zdrowia 24 lutego minęło sto dni od zaprzysiężenia rządu. To okres wielu zapowiedzi, powoływania zespołów roboczych i generalnie ocieplania kontaktów kierownictwa resortu z Miodowej, głównie z lekarzami. Na razie gotowych projektów ustaw jest niewiele, a obietnice coraz częściej się powtarzają.

Aleksandra Kurowska

Zdrowie w planie Morawieckiego Zdrowie znalazło się też w założeniach „Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” zaprezentowanego przez wicepremiera i ministra rozwoju Mateusza Morawieckiego. To rządowa strategia rozwoju Polski na kolejne ćwierć wieku, zgodnie z którą inwestycje mają sięgnąć biliona złotych. Czy zostanie wdrożona, czy kolejne rządy będą ją kontynuować – to już osobna kwestia? Strategia przewiduje m.in. wsparcie ze strony instytucji publicznych komercjalizacji wyrobów medycznych z potencjałem eksportowym (program „Polskie wyroby medyczne”).

W prezentacji znalazł się również pro-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

jekt „Centrum Rozwoju Biotechnologii im. Kazimierza Funka”. Ma stanowić zaplecze wsparcia firm branży farmaceutycznej, umożliwiające im wejście na rynek globalny. Szczególnie w obszarze leków biopodobnych.

Personalia Elżbieta Piotrowska–Rutkowska została wybrana na nową szefową Naczelnej Rady Aptekarskiej. To, co zwróciło uwagę, to dość ostentacyjne zachowanie przegranych, którzy nie pogratulowali jej zwycięstwa. W samorządzie lekarskim podczas ostatnich wyborów wyglądało to zupełnie inaczej.

Po ostrych cięciach w Departamencie Polityki Lekowej i Farmacji Mini-

sterstwa Zdrowia jest już nowe kierownictwo. Tu też „wygrały” kobiety. Kierować nim będzie Izabela Obarska, która doświadczenie zdobywała m.in. jako naczelnik Wydziału Gospodarki Lekami małopolskiego oddziału NFZ oraz w dziale analiz HTA Consulting. Zastępować ją będą Małgorzata Szelachowska i Kamila Malinowska.

Z kolei wokół wiceministra Krzysztofa Łandy, nadzorującego pracę departamentu lekowego, rozgorzała dyskusja po tym, gdy media opisały złożone przez niego oświadczenie majątkowe. Zastanawiano się, czy nagłośnienie sprawy ktoś zlecił. Wykluczyć tego się nie da. Ale trzeba przyznać, że wypełnienie i podpisanie takiego oświadczenia było wystawieniem się na słuszne zarzuty. Czy znając działalność wiceministra w firmach i organizacjach pozarządowych można uwierzyć, że przez cały rok nie zarobił ani złotówki?

Kolejne zmiany personalne to m.in. odwołanie prof. Elżbiety Starosławskiej z funkcji dyrektora Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej, oprotestowane przez

nauk a

pacjentów oraz Polską Unię Onkologii, a także rezygnacja prof. Mariana Zembali ze stanowiska krajowego konsultanta w dziedzinie kardiochirurgii.

Z ważnych dla zdrowia stanowisk, choć niezwiązanych z nim bezpośrednio, trzeba wspomnieć o nowej prezes ZUS prof. Gertrudzie Uścińskiej (teraz stanowisko to obsadza premier, kiedyś były konkursy). Z kolei na stanowisko prezesa Urzędu Zamówień Publicznych powołano Małgorzatę Stręciwilk. Nowym dyrektorem generalnym oddziału Amgen w Polsce została Samantha Kingdom.

System Zapowiadana likwidacja NFZ nastąpi najszybciej na przełomie 2017/2018, wynika z najnowszych zapowiedzi MZ. Ale stopniowo opiekę medyczną dla wszystkich – też nieubezpieczonych – resort chce wprowadzać już teraz. Na pierwszy rzut – w podstawowej opiece zdrowotnej, a potem stopniowo też w innych zakresach.

Początkowo pomysł zgłosił jako autopoprawkę do projektu leków dla seniorów, ale ostatecznie będzie w osobnej nowelizacji. Dlaczego? Minister Konstanty Radziwiłł wstępnie chciał dać uprawnienie 2,5 mln osób „świecącym się” w eWUŚ na czerwono, ale teraz resort mówi o wykluczeniu z tego grona emigrantów, z których wielu nadal ma obywatelstwo, a nawet zameldowanie w Polsce. A tych z kolei, według GUS, jest ok. 2,3 mln (najświeższe dane za 2004 r.).

» Opiekę medyczną dla wszystkich – również nieubezpieczo� nych – Ministerstwo Zdrowia chce wprowadzać już teraz.« Pojawił się też projekt nowelizacji ustawy przywracający staże lekarskie.

Dyskutowane jest ograniczenie liczby specjalizacji lekarskich. Z kolei ratownicy mogą spodziewać się w tym roku całkiem nowej ustawy o państwowym ratownictwie medycznym, która zerwie z prymatem ceny w rozstrzyganiu konkursów na realizację tych usług.

Niemiłe zaskoczenie spotkało z kolei fizjoterapeutów. Choć ustawę regulującą ich profesję podpisał prezydent Andrzej Duda (i to już po wyborach parlamentarnych – więc nie był to element kampanii), posłowie PiS złożyli projekt przesuwający o 1,5 roku jej wejście w życie.

Ale z uzasadnienia do tego projektu jasno wynika, że w planie jest gruntowne przebudowanie wywalczonych przez to środowisko przepisów.

Na koniec warto wspomnieć o ciekawej decyzji Sądu Najwyższego, która potencjalnie może rozsadzić budżet NFZ. Wyrok dotyczy zapłaty za nadwykonania (sygn. akt III CSK 455/14). W uproszczeniu SN uznał, że podmiotowi leczniczemu, który zawarł umowę z Funduszem, przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za wykonanie ponadlimitowych świadczeń ratujących życie w wysoko-

ści uzasadnionych kosztów ich udzielenia, a nie według stawek określonych w umowie. Oczywiście w niektórych procedurach świadczeniodawcy mogą być stratni, ale w wielu wręcz przeciwnie (NFZ płacił w ostatnich latach zwykle 1/3 zaległości).

Polityka lekowa Tu działo się wyjątkowo wiele, choć raczej w zapowiedziach niż w praktyce.

Udało się uchwalić bezpłatne leki dla seniorów, ale w ograniczonym zakresie i będzie można z nich skorzystać najprawdopodobniej dopiero po 1 września.

W kwestii leków jak mantrę powtarzano, że preferowane w refundacji będą te wytwarzane w Polsce, ale punktowane może być też utrzymywanie ośrodków badawczych w naszym kraju. Po latach tarć między szefami resortu gospodarki (widzącymi w farmacji m.in. miejsca pracy i inwestycje) i zdrowia (chcącym za leki płacić jak najmniej) powołano międzyresortowy zespół mający opracować dokument „Polityka lekowa Rzeczypospolitej Polskiej”.

Jednoznacznie negatywnie natomiast trzeba ocenić bezczynność MZ i PiS w sprawie ruchu antyszczepionkowe-

Ile dni średnio pacjent musi czekać w kolejce po świadczenia?

160

151

58

43

25 IV kw. 2012

318

IV kw. 2013

IV kw. 2014

Pracownia tomografii komputerowej

Na koniec 2014 roku 145,9 tys. osób czekało na badanie w pracowni tomografii komputerowej, 15,1 tys. osób – na rehabilitację.

Oddział rehabilitacji narządu ruchu (przypadki stabilne) Źródło: Raport NIK, realizacja zadań Narodowego Funduszu Zdrowia w 2014 r.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

nauk a

Z kolei Gliwice kontynuują batalię o samodzielność. Lekarze i władze samorządowe zaprosili premier do rozmów na temat utworzenia Śląskiego Instytutu Onkologii na bazie istniejącego Centrum Onkologii w Gliwicach. Od lat gliwicka placówka jest drenowana przez instytuty onkologii w Warszawie i Krakowie (od 2012 r. przekazała im 82 mln zł).

Kardiolodzy ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu przeprowadzili prawdopodobnie pierwszy na świecie zabieg zastosowania implantu prof. Amplatza w bardzo rzadkiej wadzie – okienku aortalno-płucnym u 5-miesięcznego dziecka.

» Niemiłe zaskoczenie spotkało fizjoterapeutów.

Wejście w życie ustawy regulującej ich profesję przesunięto o 1,5 roku.« go, który zdobył przyczółek w Sejmie.

Choć Justyna Socha, szefowa Ogól-

nopolskiego Stowarzyszenia Wiedzy o Szczepieniach „STOP NOP”

nie dostała się do Sejmu (startowała z list Kukiz’15), jej partyjni koledzy: raper, dwóch techników i filolog – dziennikarz utworzyło „Parlamentarny Zespół ds. Bezpieczeństwa Programu Szczepień Ochronnych Dzieci i Dorosłych”.

O szczepieniach i ich efektach niepożądanych warto rozmawiać, ale informacje przekazywane społeczeństwu przez tych „ekspertów” raczej zasieją więcej zamętu niż go zredukują. W kwestii szczepień MZ zapowiedziało dwie zmiany: pracuje nad wycofaniem się z przeniesienia finansowania szczepień z budżetu do NFZ (taką ustawę przyjęto w zeszłym roku) i zapowiada, że w przyszłym roku chce dodać do obowiązkowego kalendarza szczepienia przeciwko pneumokokom.

Kij w mrowisko wbił też prokurator generalny. Stwierdził, że restrykcje dotyczące reklam aptek nie realizują żadnego istotnego celu, więc stanowią jedynie zbędne obciążenie przedsiębiorców.

„To jego stanowisko wydane w związku ze skargą konstytucyjną jednej ze spółek” – pisze „Dziennik Gazeta Prawna”.

Zdaniem Andrzeja Seremeta, artykuł 94a ustawy Prawo farmaceutyczne narusza wolność działalności gospodarczej i nie realizuje przy tym ważnego interesu społecznego, a także jest wbrew wolności do rozpowszechniania informacji. Cała regulacja wywołuje nieusprawiedliwioną nierówność pomiędzy poszczególnymi podmiotami gospodarczymi.

Raporty i analizy Mimo trudnych warunków na rynku, niektóre szpitale publiczne systematycznie poprawiają swoją sytuację finansową, m.in. zwiększyły kontrakt z NFZ nawet kilkukrotnie – wynika z nowej edycji raportu Magellana (audytuje go Deloitte).

Receptą na lepsze wyniki jest restrukturyzacja i otwieranie nowych oddziałów.

Placówki inwestują też w przyszłość, np. otwierając ZOL-e.

Z kolei w innym raporcie – „Wyzwania IT Ochrony Zdrowia 2015–2017” – wskazano, że ponad jedna piąta placówek nie zdąży w pełni dostosować się do wymagań związanych z elektroniczną dokumentacją medyczną przed 1 sierpnia 2017 roku. Firma BMM na cele rapor-

Wieści z rynku Rynek nadal się konsoliduje. Lux Med przejął Centrum Stomatologiczne „Eurodental”. Spółka córka Neuki konsekwentnie budująca własną sieć placówek, kupiła firmę Medical Management mającą osiem przychodni.

UOKiK wydał zgody na koncentrację aptek: BRL Center – Polska, który prowadzi sieć aptek Dr. Max, przejmie kontrolę nad aptekami spółki Medea Holding. Cefarm Warszawa przejmie apteki Gama Farmacia, a Value Pharmacy apteki działające pod szyldem Gemini.

Miesięczne wynagrodzenie lekarza stażysty

2007 zł

650 zł

podstawa brutto

dyżury

Wsparcie unijne na centra symulacji medycznej

282 mln zł Lekarze stażyści nie znikną z placówek medycznych

3320 lekarzy

MIAŁO W 2015 ROKU OGRANICZONE PRAWO WYKONYWANIA ZAWODU

898 stomatologów MIAŁO W 2015 ROKU OGRANICZONE PRAWO WYKONYWANIA ZAWODU

Źródło: MZ, NIL

10

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

nauk a

tu zebrała dane z 115 jednostek ochrony zdrowia. Pojawiły się też kolejne ciekawe raporty dotyczące sytuacji pacjentów.

Uwagę zwraca m.in. badanie wykonane w ramach kampanii „SM – Walcz o siebie!”. Wynika z niego, że ponad połowa chorych na stwardnienie rozsiane pracuje zawodowo, niezależnie od posiadanego orzeczenia o niepełnosprawności.

Z wielkiej chmury mały deszcz. Lekarze rodzinni obawiali się ankiet NFZ badających satysfakcję pacjentów. Faktycznie było ryzyko, że formularz znajdą i wypełnią głównie Ci, którym coś się nie podobało. Tymczasem po raz kolejny okazało się, że to właśnie w POZ pacjenci są zadowoleni. Mają opiekę szybko, lekarze mówią do nich w zrozumiały sposób i przestrzegają ich praw. Zrealizowane po raz pierwszy badanie Funduszu wskazało, że najważniejsze dla pacjentów są czas oczekiwania na wizytę i profesjonalizm personelu. Ankietę wypełniło ponad 35 tys. osób.

Większość respondentów (53,1 proc.) wskazała w ankiecie, że uzyskała świadczenie w dniu zgłoszenia, a co piąty

(20,2 proc.) – z jednodniowym oczekiwaniem. Mimo, że eksperci i NIK twierdzą, że lekarze za rzadko zlecają badania, ponad 40 proc. osób przyznało pod tym względem POZ najwyższą ocenę, a kolejne ponad 20 proc. dało 4 punkty na 5-punktowej skali.

Wysoko oceniano też kontakt z lekarzem. Sposób informowania o stanie zdrowia jako zrozumiały oceniło prawie 84 proc. pacjentów (ponad połowa przyznała najwyższą ocenę). Blisko 80 proc. stwierdziło, że ich prawa jako pacjentów są respektowane. Niemal dwie trzecie ankietowanych przyznało, że w placówkach POZ, z których korzystają, dostępne są informacje o programach profilaktycznych finansowanych przez NFZ. Podsumowując zadowolenie ze świadczeń, najwyższą ocenę „5” wskazało ok.

40 proc. osób, kolejne blisko 25 proc. wystawiło lekarzom „4”, a jedynkę – mniej niż 7 proc.

Ciekawe inicjatywy Szef Głównej Inspekcji Sanitarnej, Marek Posobkiewicz, po raz kolejny wyka-

zał się wielkim dystansem do siebie i poczuciem humoru nagrywając „chałupniczo” teledysk z przesłaniem do Liroya.

Dotyczy on szczepień.

Affidea Polska przed walentynkami przygotowała nietypową akcję profilaktyczną. „Życiowy przepis” to akcja społeczna, której głównym założeniem jest edukacja w temacie profilaktyki nowotworowej piersi. Pary wspólnie uczyły się pieczenia naturalnego i zdrowego chleba. Uczestnicy kursu dopiero na końcu dowiedzieli się, że ruchy wykonywane podczas wyrabiania i formowania ciasta mogą być podobne do wykorzystywanych podczas samobadania piersi.  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy „Parkiet”, Rzeczpospolitej. Absolwentka Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych UW.

od redakcji

PREZENTY DLA CZYTELNIKÓW

na starość. Podręcznik 3 szt. Pogoda skutecznego wspierania seniorów.

Krzysztof Owczarek / Magdalena A. Łazarewicz

samobójstwa u młodzieży.

3 szt. Ryzyko Agnieszka Gmitrowicz / Marta Makara-Studzińska / Anita Młodożeniec

szpitalne w powiązaniu 2 szt. Świadczenia z procesami zaopatrzenia medycznego i niemedycznego.

Tomasz Adam Karkowski

Jak otrzymać książkę?

Wystarczy napisać do nas e-mail na adres czasopismo@osoz.pl z krótkim uzasadnieniem, dlaczego chcielibyście Państwo otrzymać wybrany prezent. Te najbardziej przekonujące nagrodzimy.

Na e-maile czekamy w terminie do 8 kwietnia 2016 r. „Przysłanie korespondencji e-mail stanowi zgodę na przetwarzanie danych osobowych zawartych w korespondencji do celów związanych z rozstrzygnięciem konkursu i przez czas jego trwania.

Administrator Danych Osobowych, to jest KAMSOFT S.A. (wydawca miesięcznika OSOZ) z siedzibą w Katowicach przy ul. 1 Maja 133, wpisana przez Sąd Rejonowy Katowice – Wschód w Katowicach Wydział VIII Gospodarczy KRS do Rejestru Przedsiębiorców pod nr KRS 0000345075 informuje, iż przesłanie danych osobowych jest fakultatywne, dane wykorzystane zostaną wyłącznie na potrzeby rozstrzygnięcia konkursu, po zakończeniu konkursu dane zostanę usunięte. Przez czas trwania konkursu osobie, której dane dotyczą przysługuje uprawnienie do dostępu do treści przekazanych w korespondencji e-mail danych oraz ich poprawienia”.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

11

I nn o w a c j e

ALERT EPIDEMIOLOGICZNY (kwiecień 2016) ALERGIA POZIOM NASILENIA ALERGII

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

89%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (kwiecień)

TREND W STOSUNKU DO marca

Dolnośląskie

2 054

Kujawsko-pomorskie

1 395

Lubelskie

1 454

Lubuskie

1 722

Łódzkie

1 770

Małopolskie

1 543

Mazowieckie

2 430

Opolskie

1 312

Podkarpackie

2 316

Podlaskie

1 629

Pomorskie

1 782

Śląskie

1 728

Świętokrzyskie

1 317

Warmińsko-mazurskie

1 009

Wielkopolskie

1 632

Zachodniopomorskie

1 654

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (kwiecień)

TREND W STOSUNKU DO marca

Dolnośląskie

4 547

Kujawsko-pomorskie

3 638

Lubelskie

3 678

Lubuskie

4 053

Łódzkie

3 759

Małopolskie

4 049

Mazowieckie

5 243

Opolskie

3 204

Podkarpackie

4 042

Podlaskie

4 491

Pomorskie

4 139

Śląskie

3 690

Świętokrzyskie

2 763

Warmińsko-mazurskie

3 389

Wielkopolskie

3 821

Zachodniopomorskie

3 662

               

WOJEWÓDZTWO

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE POZIOM NASILENIA GRYPY I PRZEZIĘBIENIA

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

12

96%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

WOJEWÓDZTWO

I nn o w a c j e

aplikacje 1.

3.

5.

2.

4.

6.

 eLENA

 Touch Surgery

 Relax Melodies

Aplikacja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest opartym na naukowych badaniach przewodnikiem po sposobach żywienia (e-Library of Evidence for Nutrition Actions). Użytkownik znajdzie tutaj wskazówki dotyczące odżywiania posegregowane według fazy życia (np. kobieta w ciąży), schorzeń, specyficznych potrzeb. Naukowa baza zamiast kolejnej aplikacji dietetycznej.

Symulator zabiegów chirurgicznych w telefonie komórkowym kierowany przede wszystkim do chirurgów różnych specjalności. Każdy zabieg zawiera wyjaśnienie kolejnych, nawet najmniejszych czynności. Procedury zobrazowano wysokiej jakości trójwymiarowymi grafikami i symulacjami. Oprócz filmów instruktażowych, medyk może testować zdobytą wiedzę w trybie ćwiczeniowym.

Aplikacji mobilnych na bezsenność jest na rynku sporo, ta zalicza się do jednych z najbardziej popularnych (20 milionów użytkowników). Obietnica: zaśnięcie w czasie do 20 minut. Wszystko dzięki kombinacji ulubionych dźwięków i melodii, które odprężając prowokują proces zasypiania. Do wyboru 52 dźwięki. Inne zastosowania: sesje jogi, relaks, drzemka.

iOS | Android | ENG Bezpłatna

 Meducation

iOS | Android | ENG Bezpłatna

iOS | Android | wielojęzyczna Bezpłatna wersja podstawowa

 Pause

Ponad 80 000 studentów kierunków medycznych i lekarzy korzysta z tej aplikacji, aby zdobywać i poszerzać wiedzę przedmiotową. W porównaniu do innych, podobnych encyklopedii, Meducation jest całkowicie bezpłatne, dostarczając najbardziej aktualnych informacji, ciekawych opisów przypadków klinicznych, prezentując nowe źródła wiedzy. Łatwy sposób podnoszenia kwalifikacji.

 Surgical Anatomy of the Liver Przygotowana przez Emory University aplikacja prezentująca anatomiczne szczegóły budowy wątroby może służyć jako materiał edukacyjny dla studentów lub lekarzy. Zaletą są grafiki 3D wiernie oddające rzeczywistość, o wiele lepiej niż tradycyjne ilustracje albo zdjęcia.

Całość przygotowana przez praktyków wykonujących operacje na wątrobie.

Smartfon jako narzędzie relaksacji. Jedna z najprostszych aplikacji pozwalających w kilka minut przywrócić skupienie oraz wyciszyć się, sięgająca do zasad znanych z Tai Chi. Przesuwając palec po ekranie, pokazują się uspokajające kształty i dźwięki, ściśle zintegrowane z naszymi ruchami i siłą nacisku. Wciągająca zabawa pochłania uwagę i dostarcza pozytywnych odczuć.

iOS | Android | ENG Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

iOS | Android | ENG 1,99 €

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

13

I nn o w a c j e

NOWOŚCI I WYNALAZKI

WIRTUALNOŚĆ W RZECZYWISTOŚCI Microsoft HoloLens to pierwszy komputer w postaci okularów, który pozwala zintegrować świat wirtualny z realnym. Urządzanie – nazywane także holograficznym komputerem – potrafi wkomponować obrazy i aplikacje trójwymiarowe do otoczenia, w którym się znajdujemy, zamazując granicę pomiędzy tym, co realne, a co wygenerowane komputerowo. Przykład: zamiast tradycyjnego telewizora przed oczami wyświetli się aplikacja do odtwarzania filmów umieszczona na ścianie pokoju, aplikacja pogody leżąca na stoliku pokaże trójwymiarowy film z warunkami atmosferycznymi. W medycynie HoloLens pomogą przygotować się do operacji. Podczas zabiegu chirurg zobaczy przed oczami precyzyjny obraz wybranych elementów ludzkiego ciała. Właśnie na tym polega idea wynalazku – scalaniu treści, informacji, aplikacji z komputera z otaczającym nas światem. Nie tylko na zasadzie wyświetlania obrazów, ale integracji z nimi. Na stronie Microsoft obejrzeć można m.in. możliwości HoloLens w edukacji medycznej. Studenci, zamiast czystej teorii i dwuwymiarowych zdjęć, zaglądają do wnętrza ludzkiego ciała, analizują budowę organów, mogą powiększać wybrane fragmenty. Wysokiej jakości obraz w postaci hologramu 3D wiernie oddaje rzeczywistość.

14

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

I nn o w a c j e

ZDALNY LEKARZ Pomysł jest prosty: zamknąć w jednym, niewielkim pudełku popularne przyrządy diagnostyczne wykorzystywane w gabinecie lekarskim i umożliwić szybką komunikację oraz przesyłanie danych pomiędzy osobą wykonującą badanie i lekarzem. W taki sposób, aby w przypadku nagłego pogorszenia stanu zdrowia lub gdy zachodzi potrzeba konsultacji medycznej lekarz mógł zdalnie zbadać pacjenta, bez konieczności osobistego kontaktu. Wszystkie te założenia spełnia Tytocare – pudełko diagnostyczne. Z pomocą specjalnych przystawek Tytocare zamienia się w domowy stetoskop, otoskop, łyżkę laryngoskopową, termometr. Proste instrukcje na ekranie ułatwiają samodzielne badanie gardła, płuc, serca, wykrywanie stanów zapalnych w uchu lub gardle, wykonywanie wysokiej jakości zdjęć zmian skórnych i oka. Wszystkie dane przekazywane są przez Internet do lekarza specjalisty, który zyskuje precyzyjny wgląd on-line w stan zdrowia pacjenta. Bez wychodzenia z domu, o każdej porze dnia i nocy. Przyrząd stworzony został zwłaszcza z myślą o dzieciach, w przypadku których nagłe pogorszenie stanu zdrowia często jest powodem niepokoju rodziców i nie zawsze uzasadnionych wizyt u lekarza. Z wykorzystaniem Tytocare będą mogli błyskawicznie uzyskać profesjonalną konsultację.

WEŹ GŁĘBOKI ODDECH Kolejny przykład, że innowacje m-zdrowia to także domena polskich firm i start-upów. MySpiroo jest osobistym, przenośnym spirometrem zintegrowanym ze smartfonem, który precyzyjnie mierzy pojemność płuc, ilość i prędkość wdychanego i wydychanego powietrza. Zintegrowana aplikacja zbiera wszystkie pomiary i analizuje w oparciu o specjalny algorytm. Urządzenie jest pełnowartościową alternatywą do profesjonalnych spirometrów używanych przez lekarzy i placówki ochrony zdrowia. Prosta budowa sprawia, że jego obsługa jest intuicyjna dla każdego pacjenta. Możliwość dokonania pomiaru w domu pacjenta to również większa kontrola nad schorzeniami płuc i komfort psychiczny. Całość wyposażono dodatkowo w czujnik temperatury, wilgotności, położenia, bluetooth do bezprzewodowej komunikacji oraz wydajną baterię.

MySpiroo kierowany jest przede wszystkim do pacjentów cierpiących na astmę i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Tych na świecie jest odpowiednio 300 i 210 milionów.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

15

I nn o w a c j e

PRĄDEM W BÓL Philips PulseRelief jest urządzeniem zaprojektowanym do walki z bólem, wykorzystującym potwierdzoną klinicznie skuteczność elektroterapii. Rozwiązanie stworzono z myślą o osobach odczuwających różne rodzaje bólu: od niewielkich o podłożu skurczowym, do pooperacyjnych oraz przewlekłych. Badania sugerują, że sygnały elektryczne aktywują naturalne mechanizmy organizmu odpowiedzialne za tłumienie odczuwania bólu. Aktywność bezprzewodowych elektrod sterowana jest aplikacją na smartfona lub tablet, a pojemność baterii wystarcza na 8 godzin ciągłej pracy. W ten sposób PulseRelief nie przeszkadza w wykonywaniu codziennych czynności i normalnym życiu. Aplikacja zawiera 20 programów o 60 stopniach intensywności, w tym 5 programów wzmacniających mięśnie. Dwie elektrody mocuje się na powierzchni skóry z pomocą specjalnego hydrożelu, do nich dopinane są (klips magnetyczny) bazy sterujące. Cena: 129 euro.

ZAPALNICZKA DLA NAŁOGOWEGO PALACZA Quitbit zaprezentował inteligentną zapalniczkę żarową, która – co może wydawać się dziwne – pomaga w walce z nałogiem tytoniowym. W jaki sposób? Mierząc dokładnie intensywność palenia i wyświetlając na ekranie informacje m.in. o ilości wypalonych papierosów, czasie od ostatniego użycia zapalniczki.

Dedykowana aplikacja pozwala obserwować nasilenie nałogu w czasie oraz ustalać program rzucenia nałogu (dzienne limity papierosów). Założeniem Quitbit jest wykorzystanie świadomości do wzmocnienia motywacji. Cena: 129 USD.

STABILIZACJA PODCZAS POSIŁKU Drżenie rąk to problem wielu osób w podeszłym wieku i pacjentów z chorobą Parkinsona. Obniża jakość życia, zmniejsza pewność siebie i generuje strach przed spożywaniem posiłków w miejscach publicznych. Jest na to sposób. Gyenno opracował specjalną łyżkę stabilizującą 85% drżeń, niezależnie od jej położenia. Do zestawu dołączono nakładkę widelca oraz wymienną baterię. Całość stworzono z bezpiecznych, antybakteryjnych materiałów. Łatwość trzymania łyżki zapewnia ergonomiczna budowa i lekkość – jedynie 130 gram.

Cena: 299,99 USD. Źródła i zdjęcia: Microsoft, Tytocare, MySpiroo, Philips, Quitbit, Gyenno

16

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

I nn o w a c j e

LABORATORIUM TECHNOLOGII

Człowiek ery mobilnej Bycie stale on-line i stale dostępnym ma swoje daleko idące konsekwencje.

Zmienia sposób myślenia, tożsamość, nasze życie i rutynowe czynności.

W telefonie komórkowym szukamy informacji, rozrywki oraz porady, sprawdzamy e-maile, kontaktujemy się z przyjaciółmi, prowadzimy dyskusje. Nie od czasu do czasu, ale codziennie, nieprzerwanie. Brak zasięgu albo wyczerpana bateria powodują dyskomfort psychiczny i niepokój podobny do braku dostępu do pożywienia albo stanu zagrożenia. Syndrom nieustannego bycia połączonym z Internetem został nawet naukowo nazwany. POPC czyli permanently online, permanently connected (red.: ciągle online, ciągle połączony) określa człowieka przyszłości, choć już dziś zdaje się dotyczyć sporej części społeczeństwa. W każdej wolnej chwili zerkamy na ekran smartfona nie chcąc przegapić ważnej wiadomości, nasze życie przenosimy do wirtualnej rzeczywistości dzieląc się codziennymi zdarzeniami na Facebooku albo Instagramie, markę osobistą i wizerunek szlifujemy na portalach zawodowych jak Goldenline albo LinkedIn, bierzemy udział w dyskusjach na Twitterze, z przyjaciółmi rozmawiamy na

WhatsApp. Nawet życie uczuciowe prowadzimy w sieci. Smartfon otworzył przed nami zupełnie nowy świat, który zmienia sposób zachowywania się, myślenia i fizjologię człowieka.

Specjaliści medycyny twierdzą, że za kilkanaście lat możemy spodziewać się plagi krótkowzroczności. Efekty wielogodzinnego wpatrywania się w ekran komputera i smartfona odcisną piętno na fizjologii. Tzw. pokolenie pochylonych twarzy (red.: face down generation) cierpi coraz częściej na syndrom technologicznej szyi. To osoby w wieku 18–39 lat, u których pojawiają się zmarszczki, zwisanie policzków oraz podwójny podbródek typowe dla osób w starszym wieku. Powstają nawet pierwsze kremy mające na celu niwelować dermatologiczne skutki spoglądania w ekran telefonu – kilkadziesiąt, a nawet ponad 100 razy dziennie. Naukowcy z New York Spine Surgery and Rehabilitation Medicine obliczyli, że pozycję pochylonej głowy utrzymujemy łącznie 2–4 godziny dziennie. Obciążenie

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

17

I nn o w a c j e

» Permanentne przebywanie w Internecie zaburza nasze postrzeganie rzeczywistości, wpływa na relacje społeczne.«

odcinka szyjnego kręgosłupa zwiększa się z 5,5 kg, gdy przebywamy w pozycji wyprostowanej, do 27 kg, gdy głowa przechylona jest o 60 stopni. Tak drastyczna zmiana odbija się na kręgach szyjnych, prowadząc do konsekwencji o wiele poważniejszych niż bóle i zwyrodnienia.

Nowe media odcisną wyraźne piętno na sferze psychologiczno-społecznej i kulturowej. Tak twierdzą Peter Vorderer, prezydent światowej organizacji zrzeszającej naukowców zajmujących się tematyką komunikacji (ICA, Uniwersytet w Mannheim) oraz Christoph Klimmt, współwydawca czasopisma „Journal of Media Psychology” (Wyższa Szkoła w Hanowerze). Wysunęli oni kilkanaście tez opisujących wpływ zjawiska POPC na człowieka, z których wybraliśmy najciekawsze, dodając własne.

Dostęp do wiedzy zastąpi wiedzę. Na facebooku poznajemy eksperckie opinie, wiedza znajduje się w zasięgu wpisania hasła wyszukiwania w google. Dlatego nie musimy już wczytywać się w szczegółowe analizy naukowe i studiować stosów książek – wystarczy sprawdzić on-line. Informacje w zasięgu ręki powodują, że znajomość poszczególnych tematów staje się powierzchowna.

Big data zastąpi intuicję. To, jak zachowa się dana osoba, jaki pomysł ma szansę na sukces rynkowy, czy dana terapia sprawdzi się u pacjenta – intuicja pomagała nam dotychczas w podejmowaniu często trudnych decyzji, nie zawsze celnie. Wkrótce analiza wielkich zbiorów danych pozwoli szczegółowo przewidywać zachowania społeczne, wybrać najlepszą metodę leczenia, kupić prezent, który przypadnie do gustu obdarowywanej osobie. Bez większej refleksji, w oparciu o dane populacyjne.

Dostępność zastąpi bliskość przestrzenną. Komu nie zdarzyło się napisać SMS albo wysyłać e-mail podczas konferencji albo wykładu? Możemy być w dwóch miejscach jednocześnie, wykonywać kilka czynności naraz. Zanika pojęcie intymności – nawet w nocy będziemy nadzorowani przez urządzenia mierzące parametry snu.

Wymiana opinii zastąpi rozmowę. O ile rozmowa telefoniczna czy konwersacja w cztery oczy ma swój początek i koniec, o tyle w świecie komunikatorów internetowych nie ma już tych granic. Czat z przyjacielem można zawsze przerwać i kontynu-

18

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

ować płynnie po kilku godzinach. To generuje poczucie bycia w ciągłej interakcji, mogąc wpływać negatywnie na osobistą efektywność pracy i być źródłem stresu.

Dystans zastąpi więź. „Będziemy w kontakcie”, „spiszemy się” – współczesny człowiek w świecie pełnym możliwości chce pozostawić sobie otwarte opcje, unikając wiążących decyzji, bo zawsze może pojawić się ciekawsza alternatywa. Większa elastyczność zaburza lojalność.

Kontrola socjalna zastąpi zaufanie. Kiedy użytkownik komunikatora WhatsApp przez dłuższy czas nie otrzymuje odpowiedzi na wiadomość wysłaną do przyjaciela, może sprawdzić, kiedy ten ostatnio był on-line i czy przeczytał to, co napisaliśmy. Kiedyś wystarczyło po prostu zaufanie. Diagnozę lekarza uzyskaną podczas osobistej wizyty można potwierdzić wpisując nazwę choroby w wyszukiwarce internetowej albo szukając pomocy w internetowych społecznościach pacjentów.

Uważność zastąpi szacunek. Zamiast osobistych i głębokich kontaktów z kilkoma przyjaciółmi, kilkadziesiąt komentarzy, wysłanych „uśmiechów” i grafik. W ten sposób ważniejsza jest popularność niż szacunek i bliskość kilku osób.

Relacja zastąpi opowieść. Nie trzeba już opowiadać, jak było na wakacjach, na konferencji, dzielić się przeżyciami z wyjazdu weekendowego. Nasi znajomi mogą uczestniczyć w naszym życiu w trybie „na żywo” – czytając wpisy i oglądając zdjęcia w mediach społecznościowych, otrzymując fotografie wysyłane przez telefon komórkowy.

Nieustająca oferta rozrywkowa zastąpi nudę. Ile razy zdarza się nam współcześnie po prostu nudzić? Rzadko. Gdy tylko nie wiemy, co ze sobą zrobić, bierzemy do ręki smartfon albo siadamy przy komputerze oglądając filmy na YouTube, czytając informacje, wpisy znajomych albo osób, których nawet nie znamy.

Przedstawienie zastąpi autentyczność. Wrażenie, że życie innych ludzi jest o wiele ciekawsze niż własne, zaczyna towarzyszyć coraz większej liczbie ludzi. Zdjęcia z cudownych wakacji, idealnej figury prosto z siłowni, wspaniałej kolacji – osoby przebywające permanentnie on-line, czują się nieprzerwanie

I nn o w a c j e

» W świecie mobilnych aplikacji społecznościowych nie ma nudy, są za to niekończące się możliwości rozrywki i interakcji międzyludzkich.«

obserwowane, dlatego dzielą się tylko najlepszymi, wybranymi momentami ze swojego życia. To może tworzyć złudne wrażenie, że tak naprawdę wygląda ich codzienność.

Osiągalność zastąpi samotność. Nigdy nie będziemy już sami, ponieważ będzie towarzyszyła nam technologia komunikacyjna, inni ludzie będą mogli zawsze się z nami skontaktować. Nie wiesz z kim wybrać się wieczorem do kina? Wystarczy post na Facebooku.

Propozycje zastąpią samodzielną zdolność wyboru. Jaką książkę warto przeczytać? Jakiej muzyki teraz się słucha? Coraz więcej stron oferuje opcję „klienci, którzy przeczytali tę książkę/słuchali tego utworu również kupili tamtą książkę/byli na tym koncercie…”. Muzyczne serwisy internetowe tworzą listy utworów dopasowanych do naszego nastroju, pory dnia a nawet aktywności fizycznej. Nie trzeba już przeszukiwać szuflad z płytami CD, wystarczy zdać się na wirtualnego doradcę.

Transparentność zastąpi tajemnice. W świecie cyfrowej komunikacji nie ma tajemnic, przełamywane są kolejne tabu, możemy zapisać się do grup dyskusyjnych określających nasze zainteresowania. Stajemy się przezroczyści, wymieniając się opiniami, komentując, publikując wybrane treści. Do tego stopień transparentności nie zależy już od bliskości relacji z drugą osobą.

Marka osobista zastąpi prywatne opinie. W rozmowie ze znajomymi wolność opinii oznacza, że nawet niepopularny punkt widzenia rozmywa się szybko i odchodzi w zapomnienie. W sieci internetowej każdy pogląd, każdy wpis pozostawiają po sobie ślad. To wymaga uwagi i niweluje spontaniczność oraz autentyczność – kontrowersyjne komentarze może odnaleźć pracodawca albo przyjaciel, do których słowa nie były skierowane.

Daleko idące konsekwencje autor może odczuć nawet po kilku latach.

Przytakiwanie zastąpi budowanie opinii. Opinie innych sprawdzamy przyglądając się aktywności na Facebooku: lajkowanym i udostępnianym wpisom, zdjęciom, komentarzom. Poglądy polityczne demonstrujemy wdając się w wybrane dyskusje, nasz punkt widzenia potwierdzamy publikując naukowy artykuł. Nie trzeba już budować własnej opinii, wystarczy współdzielić opinię innych.

Samokontrola zastąpi wsłuchiwanie się w siebie. Urządzenia mierzące parametry zdrowia pozwalają odzyskać kontrolę nad zdrowiem, które dotychczas sygnalizował nasz organizm dobrym albo złym samopoczuciem, bólem lub jego brakiem. Czy wierząc bardziej we wskazania inteligentnego zegarka nie zatracamy własnej mądrości wsłuchiwania się w sygnały organizmu?

Optymiści powiedzą, że technologie mobilne otwierają nowe możliwości, zrównują szanse społeczne, demokratyzując dostęp do wiedzy, wyzwalając kreatywność, pozwalając pielęgnować kontakty towarzyskie z przyjaciółmi i rodziną mieszkającymi w innym mieście. Pesymiści z kolei stoją na stanowisku, że zagrożona jest nasza tożsamość, zamiast indywidualizmu postępuje proces standaryzacji, zamiast swobodnego przeżywania i doświadczenia życie staje się strategicznie zaplanowanym ciągiem czynności, wiarygodność i bliskość ustępują manipulacji i powierzchowności.

Howard Gardner, profesor na Uniwersytecie w Harwardzie twierdzi, że młodzi ludzie nadużywający aplikacji mobilnych – zwłaszcza społecznościowych – mogą być zagrożeni obniżonym poczuciem współczucia i zwiększonym narcyzmem. Wynika to ze zmiany punktu ciężkości z introwersji na ekstrawersję – publikując kolejne selfie, będąc zorientowanym na to, co na zewnątrz, nie mamy czasu na wewnętrzną refleksję w tematach związanych z empatią, moralnością i zrozumieniem dla innych. Konsekwencje zależą od tego, czy stosowanie technologii mobilnych całkowicie zawładnie naszym życiem, czy jest tylko jego uzupełnieniem. Z kolei według Katie Davis z Uniwersytetu w Seattle, kreacja „ja” w Internecie kosztuje nas dużo siły – zebranie odpowiedniej ilości lajków albo zdobycie zadowalającej liczby znajomych wymaga prezentowania się w najlepszym świetle. Wielu młodym osobom zależy przede wszystkim na tym, aby opublikować idealne zdjęcie, które przyciągnie uwagę znajomych. Taka orientacja na to, co zewnętrzne, może zaburzać samoidentyfikację.

Jak w przypadku każdej technologii czy innowacji, korzyści zdominują zagrożenia tylko wówczas, gdy nowe możliwości będą wykorzystywane w zrównoważony i rozsądny sposób.

Smartfony i aplikacje zmienią nasze życie. Od nas samych zależy, w jaki sposób. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

19

R a p o rt

Operacja na wirtualnym pacjencie Zanim chirurg dokona pierwszego cięcia i zanim lekarz zaordynuje lek, indywidualizowane symulacje sprawdzą konsekwencje terapii i interwencji medycznych. Nad rozwiązaniami wirtualnego pacjenta pracują ośrodki naukowe na całym świecie.

20

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

R a p o rt

Sposób leczenia i metody zapobiegania chorobom są pochodną informacji gromadzonych bezpośrednio od pacjenta.

Na podstawie symptomów, szczegółów wywiadu medycznego, pomiarów parametrów fizycznych, badań, pytań o styl życia, lekarz – korzystając z doświadczenia i posiadanej wiedzy – podejmuje decyzję diagnostyczną. Przejście z papierowych na elektroniczne metody gromadzenia danych spowodowało gwałtowny rozrost dostępnych zasobów wiedzy. Według IDC (International Data Corporation), w 2015 roku globalna liczba danych medycznych osiągnęła poziom 153 eksabajtów. Zgodnie z prognozami, w 2020 roku będzie to już 2 314 eksabajtów (1 eksabajt to 1 000 000 000 GB).

Do zbieranych standardowo informacji medycznych opisujących wykonane procedury, rozpoznania, wyniki badań laboratoryjnych oraz zdjęć z urządzeń diagnostyki obrazowej dochodzą nowe parametry. Potrafimy monitorować warunki środowiska i tryb życia, stan psychiczny, zmiany w chemicznym składzie krwi. Aplikacje mobilne i trackery zdrowia, zdobywające coraz większą popularność, precyzyjnie i nieprzerwanie kontrolują samopoczucie, ciśnienie, saturację, tętno, poziom stresu, jakość snu. Badania genetyczne są coraz tańsze i lada dzień będą tak powszechne, jak rutynowe testy krwi. Zapisy o wadach genetycznych staną się podstawową częścią kartoteki medycznej każdego pacjenta.

Przyrost ilości zbiorów danych w niewielkim stopniu przenosi się na posiadaną wiedzę: do sporej części informacji lekarze po prostu nie mają dostępu. Ale i to powoli się zmienia. Większość wysoko rozwiniętych systemów ochrony zdrowia dąży do tworzenia centralnych kont zdrowia pacjenta. Systematycznie zwiększanie wolumenu informacji powoduje proporcjonalny rozrost e-dokumentacji medycznej do takich rozmiarów, że ich manualna analiza przez lekarza jest niemożliwa. A to dopiero początek, biorąc pod uwagę obietnice telemedycyny i e-zdrowia. Wyzwaniem czekającym rozwiązania IT będzie transformacja informacji na wiedzę, niezależnie od ilości i złożoności danych. Gdy to się stanie, rozwiązania sztucznej inteligencji za kilka, kilkanaście lat będą w stanie generować wirtualne modele pacjenta – realistyczne awatary, drobiazgowo odpowiadające oryginałowi. To wstęp do przeprowadzania symulacji dla każdej

» ��� W 2015 ���������� roku globalna liczba danych medycznych osiągnęła poziom 153 eksabajtów.« interwencji medycznej: od podania leku do poważnych operacji. Lekarz – dzięki okularom 3D i generowanym komputerowo holografom – zajrzy do wnętrza organów, pozna ich budowę, przygotuje gruntownie planowany zabieg. Zanim recepta trafi do rąk chorego, komputery wsparte danymi na temat milionów podobnych przypadków klinicznych wskażą, jak skuteczna będzie substancja chemiczna i jakich skutków ubocznych można się spodziewać. Medycyna stanie się nauką ściśle powiązaną z matematyką.

Czy to tylko wizje, które są dalekie od rzeczywistości? Zdecydowanie nie. Od niedawna chirurdzy, także w polskich szpitalach, przed operacją mogą dokładnie przyjrzeć się trójwymiarowym modelom narządów wewnętrznych. Drogę do takiego sposobu wizualizacji otwarły drukarki 3D tworzące – na podstawie precyzyjnych zdjęć tomografii komputerowej – przestrzenne wydruki. Cały proces trwa kilkadziesiąt minut. Z rozwiązania korzysta m.in. Klinika Kardiochirurgii Dziecięcej Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie. Według Profesora Janusza Skalskiego, kierownika Kliniki, to nie tylko pomoc dla chirurgów podczas przygotowania się do zabiegu. Dzięki modelowi lekarze mogą wytłumaczyć pacjentowi, na czym polega cały zabieg.

Modele serca pacjenta wykonane z użyciem technologii 3D wykorzystuje także Centrum Badawczo-Rozwojowe Polsko-Amerykańskich Klinik Serca. – Techniki obrazowe w kardiologii funkcjonują już od jakiegoś czasu. Ale mimo ich rozwoju nadal są one niedoskonałe, bo przy ich pomocy do tej pory można było uzyskać obrazy będące jedynie rekonstrukcjami wirtualnymi. W przypadku drukowania trójwymiarowego jest inaczej. Technologia druku 3D umożliwia stworzenie rzeczywistych, fizycznych modeli organów, znoszących niedoskonałości technik obrazowania – mówi kardiolog, prof. Paweł Buszman.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

21

R a p o rt

opracowania programu komputerowego zdolnego do generowania cyfrowego awatara pacjenta, mapy zdrowotnej człowieka. Wirtualny klon miałby być tworzony na podstawie bardzo dokładnych zdjęć wykonywanych skanerem 3D. Te uzupełniane byłyby modelami trójwymiarowymi organów wewnętrznych (diagnostyka obrazowa) oraz kluczowymi danymi (wnioskami analitycznymi) z elektronicznej kartoteki pacjenta. Ma-

jąc do dyspozycji pełną „kopię” pacjenta, lekarz przeprowadza programy symulacyjne terapii albo działań profilaktycznych. W projekcie DISCIPULUS akcent pada właśnie na wczesne zapobieganie chorobom. Takie matematyczne modelowanie ma również pomóc w wykorzystaniu ogromnych zasobów big data do transformacji w kierunku medycyny personalizowanej. Mówiąc o awatarze pacjenta, naukowcy mają na myśli super program komputerowy, w którym zaszyto tysiące, miliony algorytmów, rozwiązania sztucznej inteligencji przeczesujące wyniki badań i dostępne informacje w poszukiwaniu niepokojących zmian i odstępstw od norm.

» ����������������������� Za kilka, kilkanaście lat inteligentne systemy IT będą w stanie generować wirtualne modele pacjenta, czyli cyfrowe awatary.«

Modele 3D wnętrza ludzkiego ciała to jednak coś więcej niż tylko namacalna wizualizacja informacji. Jednym z obiecujących zastosowań może okazać się tzw. pre-operacja oraz diagnostyka.

Wyobraźmy sobie holograficzne postacie będące matrycami pacjentów, którym zespół operacyjny może się dokładnie przyjrzeć jeszcze przed przystąpieniem do zabiegu. Wirtualną kopię można rozkładać na części pierwsze, powiększać, zaglądać do wnętrza organów, poznać budowę i układ naczyń krwionośnych, struktur kostnych, mięśni, układu nerwowego. Wygenerowane komputerowo modele 3D na podobnej zasadzie posłużą

Zajrzeć w głąb informacji Wizualizację wirtualnego pacjenta ułatwią technologie holografii. Komputerowo generowane obrazy będzie można obejrzeć i dotknąć w trójwymiarze dzięki specjalnym rzutnikom albo okularom (na zdjęciu: Microsoft HoloLens).

– To tak, jakbyśmy mogli przed zabiegiem nie tylko dokładnie obejrzeć serce pacjenta wraz z wszystkimi wadami, dosłownie ze wszystkich stron, ale również je dotknąć. Dla mnie jako lekarza komfort przygotowania się do zabiegu przy użyciu druku trójwymiarowego, zwłaszcza w przypadku tak ciężkich wad, jak niedomykalność zastawki, jest ogromny – dodaje profesor. Do stworzenia indywidualnego, trójwymiarowego modelu serca pacjenta wykorzystano obrazy organu uzyskane przy użyciu tomografii komputerowej wykonanej ok. tydzień przed zabiegiem. Przed jedną z operacji przeprowadzonych z końcem 2014 roku, na podstawie analizy objętości krwi stworzono wirtualny, trójwymiarowy model wewnętrznej powierzchni lewej komory, lewego przedsionka oraz początkowego odcinka aorty.

Badania nad matematycznym modelowaniem dla stworzenia cyfrowego pacjenta były przedmiotem projektu DISCIPULUS, realizowanego przez europejskie ośrodki naukowe. Cel inicjatywy: przygotowanie wytycznych do

22

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

R a p o rt

w praktycznej edukacji studentów medycyny; na ich podstawie roboty medyczne przećwiczą scenariusze zabiegowe, wybierając najlepszy z możliwych wariantów. Na rynku pojawiły się już pierwsze firmy pracujące nad systemami wizualizacji holograficznej 3D do zastosowań medycznych. Przykładem jest RealView Imaging, która rozwija projekt holografii diagnostycznej i operacyjnej. Pierwsze plany skupiają się przede wszystkim na zastosowaniach kardiologicznych.

Specjalny panel wyświetla przed oczami radiologa albo chirurga personalizowany holograf przygotowany na podstawie zdjęć diagnostycznych pacjenta. Zamiast dwuwymiarowych obrazów – w pełni realne odzwierciedlenie serca wraz z naczyniami krwionośnymi, mięśniami. Przedstawiciele RealView Imaging przyznają, że od planu do realizacji dzieli ich jeszcze sporo pracy. Lista ograniczeń dostępnych technologii jest długa: słaba jakość obrazów, mały rozmiar, statystyczność, monochromatyczność, brak możliwości wchodzenia w interakcje z holograficzną grafiką.

Zanim rozwiązania obrazowania holograficznego wejdą do powszechnej praktyki, lekarze i specjaliści IT zastanawiają się, ile technologii tak naprawdę potrzebujemy i do jakiego punktu jest ona pomocna, a w jakich przypadkach może przeszkadzać. Na to pytanie starają się odpowiedzieć eksperci z Centrum Innowacji Komputerowo Wspomaganej Operacji ICCAS (Innovation Center Computer Assisted Surgery) na Uniwersytecie w Lipsku. Na jednej z najnowocześniejszych sal operacyjnych w Europie prowadzone są eksperymenty, dzięki którym naukowcy, informatycy i medycy tworzą i sprawdzają nowe technologie mające wspomagać m.in. pracę chirurgów. Jedną z nich jest mapa operacyjna. Na ekranie komputera wyświetlane są kolejne kroki i procedury do wykonania przez osobę wykonującą zabieg, odpowiednio zobrazowane i opisane. Komputerowa instrukcja obsługi opiera się na najlepszych praktykach klinicznych i uwzględnia budowę ciała i stan zdrowia konkretnego pacjenta. Dodatkowo, zespół operacyjny obserwuje nie tylko parametry życia, ale i wskaźniki obrazujące precyzję i logistyczne elementy pracy. – Naszym zadaniem jest opracowanie takich rozwiązań technologicznych, które pomogą chirurgom w skupieniu się na kluczowych czynnościach, a jednocześnie wyeliminują niepotrzebne obciążenia podczas pracy – mówi prof. dr

Holografia pomogą w operacjach Trwają prace nad systemami obrazowania holograficznego w medycynie. Pierwsze zastosowanie znajdą w skomplikowanych zabiegach kardiologicznych oraz operacjach onkologicznych (na zdjęciu: projekty systemów obrazowania 3D firmy RealView Imaging).

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

23

R a p o rt

24

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

R a p o rt

Ile techniki potrzebuje lekarz?

Lekarze i informatycy z Innovation Center Computer Assisted Surgery ICCAS wspólnie opracowują rozwiązania wspierające pracę chirurgów, zwracając jednocześnie uwagę na te innowacje technologiczne, które mogą przeszkadzać w skupieniu się na zabiegu.

Thomas Neumuth. Zanim pokonane zostaną technologiczne ograniczenia generowania wysokiej jakości obrazów 3D, eksperci ICCAS testują obrazowanie w czasie rzeczywistym – na tablecie przystawionym do wybranej części ciała widoczny jest realny obraz diagnostyczny. To nie jest już zdjęcie zrobione kilka godzin temu w pracowni RM albo RTG, ale obraz tu i teraz. Oprócz projektów badawczych, Uniwersytecka Klinika w Lipsku założenia pacjenta cyfrowego realizuje w codziennej praktyce klinicznej. Do prowadzenia operacji onkologicznych powołano tzw. konsylia nowotworowe. To regularne spotkania specjalistów medycyny z różnych dziedzin i informatyków, którzy na podstawie sy-

stemu OncoFlow analizują informacje o konkretnym przypadku choroby, tworząc modele i strategie operacji. Obecność informatyków podczas spotkań nie jest przypadkowa – w oparciu o praktykę kliniczną i procedury pracy oraz podejmowania decyzji, pracują oni nad cyfrowym modelem pacjenta oraz systemami, które w przyszłości wspomogą pracę chirurgów, ale również samodzielnie wyznaczą prognozy medyczne, zaproponują metody terapii.

Większe bezpieczeństwo leczenia i skuteczność interwencji medycznych – w pracach nad cyfrowym pacjentem nie chodzi o sztukę dla sztuki, rozwój technologii dla samego postępu technologicznego, ale o rozwój nauk medycznych, efektywność terapii i profilaktyki.

W modelach pacjenta lekarze będą mogli dostrzec niewidoczne dotąd szczegóły fizjologiczne i zależności pomiędzy danymi. Poprawi się precyzja planowania i realizacji operacji, wyeliminowane zostaną nieprzewidziane incydenty. Inteligentne systemy przeszukają zbiory danych, proponując scenariusze postępo-

wania klinicznego, symulując pacjentom efekty programu wczesnego zapobiegania chorobom. Aby nie wylać dziecka z kąpielą i nie doprowadzić do sytuacji, w której wspaniałe innowacje technologiczne okażą się tylko nic nie wnoszącym do praktyki klinicznej gadżetem, w prace rozwojowe angażowani są eksperci medycyny, lekarze i informatycy.

Efekty ich prac lada dzień pojawią się na salach operacyjnych i w gabinetach lekarskich.  W materiale wykorzystano informacje ze źródeł: PAP Nauka w Polsce, magazyn E-Health-Com, ICCAS. Zdjęcia: Microsoft HoloLens, ICCAS, Uniwersytet w Lipsku, RealView Imaging.

Cyfrowy pacjent w praktyce Spotkanie konsylium nowotworowego na Uniwersytecie w Lipsku. Analizom i planom operacyjnym tworzonym przez lekarzy towarzyszą informatycy pracujący nad wirtualnymi modelami pacjenta i systemami symulacji operacyjnych.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

25

rozmow y

Integracja i koordynacja: nowe pryncypia opieki Guus Schrijvers jest profesorem zdrowia publicznego, redaktorem naczelnym International Journal of Integrated Care. Pełni również funkcję przewodniczącego Międzynarodowej Fundacji Opieki Zintegrowanej.

W przyszłym roku ukaże się jego książka „Teoria Opieki Zintegrowanej”.

Spotykamy się, aby porozmawiać o praktyce ochrony zdrowia zogniskowanej wokół pacjenta.

26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

Istnieje wiele definicji „zintegrowanej opieki”. Czy mógłby Pan Profesor przytoczyć najbardziej adekwatną?

Zgadzam się z definicją zintegrowanej opieki opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia w 2014 roku: „zarządzanie i świadczenie usług zdrowotnych w taki sposób, aby zapewnić ludziom ciągłość w zakresie promocji zdrowia, zapobiegania chorobom, diagnozy, leczenia, postępowania w stanie chorobowym, rehabilitacji i opieki paliatywnej, na rozmaitych poziomach i w różnych miejscach świadczenia opieki w ramach systemu zdrowia, zgodnie z ich potrzebami, przez cały okres życia”.

Zintegrowana opieka znana jest również pod pojęciem zintegrowanego zdrowia, skoordynowanej opieki, kompleksowej opieki, kompleksowego systemu opieki zdrowotnej (eng.: integrated he-

rozmow y

alth, coordinated care, comprehensive care, seamless care and transmural care).

Przeciwieństwem tego pojęcia jest opieka rozdrobniona. W przeszłości zintegrowana opieka skupiała się na podstawowej opiece zdrowotnej oraz opiece nad osobami cierpiącymi na przewlekłe choroby, w szczególności na podażowej stronie profesjonalnej opieki lekarskiej.

Dzisiaj zakres tej opieki jest szerszy i obejmuje usługi z zakresu zdrowia psychicznego świadczone w szpitalu psychiatrycznym, jak i poza nim, integrację nieformalnej opieki przez pacjentów i formalnej opieki przez pracowników służby zdrowia, zintegrowane świadczenie opieki paliatywnej, integrację podstawowej opieki zdrowotnej i zdrowia publicznego oraz, co jest nie mniej ważne, integrację świadczeń zdrowotnych i społecznych.

Starając się zrozumieć założenia opieki zintegrowanej, warto odnieść się do tzw. Potrójnego Celu Berwicka, definiującego główne intencje polityki opieki zdrowotnej na poziomie makro, mezo i mikro, oraz dla wszystkich stron – pacjenta, pracownika służby zdrowia, instytucji opieki zdrowotnej oraz ubezpieczyciela. Jakie są to cele? Po pierwsze – poprawa zdrowia populacji, po drugie – poprawa jakości opieki zdrowotnej, po trzecie – obniżenie składek na ubezpieczenie zdrowotne. Z myślą o tych trzech priorytetach opieka zdrowotna powinna zostać przedefiniowana w myśl koncepcji opieki zintegrowanej.

Jak te założenia przenieść na praktykę systemów ochrony zdrowia?

Należy zwrócić uwagę na trzy aspekty o równorzędnym znaczeniu: innowacje opieki, innowacje finansowe i innowacje cyfrowe. Te trzy aspekty funkcjonują tylko wtedy, gdy są zintegrowane, a lekarze, pielęgniarki, kierownicy, jednostki administracyjne i towarzystwa ubezpieczeniowe mają przed oczami ten sam, potrójny cel. Mówiąc o innowacyjności mam na myśli wprowadzenie takich rozwiązań, które pozwalają dosko-

» Każda ���������������������� usługa medyczna ma szerszy kontekst, o którym musi wiedzieć pacjent.«

nalić obecne procesy. Weźmy na przykład innowacje w opiece, gdzie chodzi o to, aby troska o pacjenta i wykonywane świadczenia miały charakter ciągły i planowany, wychodziły znacznie dalej poza granice zdefiniowane dla usług medycznych, przenikając się ze środowiskiem życia chorego i innymi aspektami jego funkcjonowania. Na prowadzenie wychodzi edukacja zdrowotna, diagnoza, wczesne wykrywanie zagrożeń i profilaktyka, zastępując tradycyjne myślenie o zdrowiu.

Opieka zintegrowana, która realnie przekłada się na korzyści dla pacjentów, musi obejmować edukację zdrowotną, wsparcie dla samodzielnego zarządzania, wspólne podejmowanie decyzji i wpływ pacjentów na tworzenie polityki. Informacja pełni tutaj kluczową rolę. Pacjent nie może być elementem systemu, któremu narzuca się pewne rozwiązania, biernym pionkiem w skomplikowanej strukturze, gdzie autorytatywnie podejmuje się decyzje dotyczące jego stanu zdrowia, wpływające na wiele aspektów życia. Każda usługa medyczna ma swoje konsekwencje i te powinny być również uwzględniane, tłumaczone pacjentowi.

Wyedukowany zdrowotnie pacjent jest pacjentem świadomym, współpracującym z pracownikami ochrony zdrowia, rozumiejącym swoje obowiązki. Staje się centrum systemu opieki, zharmonizowanym z zewnętrznymi politykami i działaniami.

Czy mógłby Pan Profesor podać kilka przykładów projektów, które skupiają się na zintegrowanej opiece oraz ich rezultaty?

Na świecie funkcjonuje wiele dobrych praktyk, pozwolę sobie wymienić tylko kilka z nich: Miasto Almere w Holandii ze zintegrowaną podstawową opieką zdrowotną; Kinzigstal w Niemczech z programami zintegrowanego zarządzania finansowego i postępowania w stanie chorobowym; Programy Kaiser Permanente w Kalifornii wykorzystujące zintegrowaną podstawową opiekę zdrowotną i opiekę szpitalną; projekt Christchurch w Nowej Zelandii; projekt zintegrowanej opieki dla Eskimosów na Alasce. Są one na tyle ważne, że pokazują konkretne korzyści opieki zintegrowanej w postaci lepszych wyników zdrowotnych, wyższej jakości opieki przy jednoczesnym obniżaniu kosztów. Nic dziwnego, przy „scalaniu” usług, oszczędności wynikają przede wszystkim z racjonalizacji

łańcucha świadczeń i jego koordynacji, w przeciwieństwie do trochę chaotycznego i powszechnie obowiązującego modelu rozdrobnionych usług. Dodatkową korzyścią dodaną, o ogromnym potencjale, jest sam pacjent, który włącza się w proces leczenia lub profilaktyki.

Duże rozdrobnienie opieki jest wynikiem słabej komunikacji pomiędzy różnymi podmiotami w opiece zdrowotnej. W jaki sposób rozwiązania ezdrowia mogą wspomóc integrację opieki?

Na zagadnienie proponuję spojrzeć dwustronnie. Jeżeli komunikacja pomiędzy podmiotami jest słaba, wówczas same systemy informatyczne to za mało. Z kolei jeśli systemy IT są nieodpowiednie w znaczeniu integracji i interoperacyjności, może to prowadzić do osłabienia standardów komunikacyjnych. W opiece zintegrowanej informacja jest podstawą osiągania innowacyjności. A tam, gdzie informacja odgrywa kluczową rolę, rozwiązania e-zdrowia stają się koniecznością. Przestańmy polegać na telefonach, faksach lub listach w zakresie usług zdrowotnych, postawmy na cyfrową jakość, która spaja wszystkich uczestników rynku w jeden, spójny organizm. Z mojego punktu widzenia, wszystkie informacje zebrane na temat pacjenta przez pracownika służby zdrowia powinny być dostępne w formie elektronicznej. Wynika to z fundamentalnej zasady opieki zintegrowanej, w której pacjent stanowi kluczowy element. Nie można mówić o zaangażowaniu bez dostępu do informacji. Jeżeli jakieś dane chowane są za plecami chorego, nie uzyskamy zaufania do systemu, kooperacji, świadomości. W sytuacji, gdy pracownicy jednego podmiotu nie wiedzą, jakie usługi wykonano pacjentowi w innej placówce lub w przeszłości, nie ma mowy o koordynacji i efektywności. Harmonia informacyjna przywrócona rozwiązaniami e-zdrowia to absolutny fundament opieki zintegrowanej.

Jako dobry przykład promowania innowacji informatycznych podałbym rozwiązania wprowadzone w USA, gdzie funkcjonują zachęty finansowe promujące technologie informacyjne, wymianę danych pomiędzy podmiotami. Komunikacja pomiędzy pracownikami ochrony zdrowia pozawala zaoszczędzić znacznie środki i z pewnością taka praktyka jest opłacalna w długookresowej perspektywie. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

27

OCENA GOTOWOŚCI DO PRZEJŚCIA NA E-DOKUMENTACJĘ MEDYCZNĄ OD 1 SIERPNIA 2017 ROKU (skala 0–10)

KIEDY PAŃSTWA PLACÓWKA W PEŁNI DOSTOSUJE SIĘ DO WYMAGAŃ ZWIĄZANYCH Z ELEKTRONICZNĄ DOKUMENTACJĄ MEDYCZNĄ?

4%

9%

10

nie zdążymy przed 1 sierpnia 2017

7%

9

21%

4%

jeszcze w 2015 roku

18%

15%

8

jesteśmy już przygotowani

w 2016 roku

13%

7

4%

6

13%

5

4%

4

11%

3

7%

2

6%

1

przed 1 sierpnia 2017

11%

0

54%

liczba punktów

» W 11% placówek dostęp do elektronicznej kartoteki możliwy jest także przy łóżku pacjenta, w 14% - także poza szpitalem, w karetce pogotowia.�«

JAK WYGLĄDA KOMUNIKACJA SZPITALNYCH SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Z SYSTEMAMI ZEWNĘTRZNYMI? szpitalny system informatyczny nie umożliwia wymiany danych z żadnymi innymi systemami zewnętrznymi

68%

szpitalny system informatyczny umożliwia wymianę danych z innymi systemami

WYZWANIA IT

32%

2015–2017

26%

szpitalny system informatyczny jest częścią regionalnej lub narodowej sieci informatycznej

KTO MOŻE ZAMÓWIĆ ELEKTRONICZNIE WIZYTĘ W PAŃSTWA PLACÓWCE? 82%

personel medyczny szpitala

43%

pacjent

37%

personel administracyjny szpitala

personel medyczny pozaszpitalny

15%

» W 43% badanych placówek pacjenci mogą korzystać z rejestracji internetowej.�« Źródło: Wyzwania IT Ochrony Zdrowia 2015-2020, BMM Sp. z o.o., grudzień 2015. Grupa badania: 115 placówek.

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

praktyk a

Z JAKICH LOKALIZACJI ISTNIEJE DOSTĘP DO ELEKTRONICZNYCH DANYCH PACJENTA W JEDNOSTCE?

przy łóżku pacjenta

14% 11%

brak kontroli nad zgodnością z dostawami i fakturami

oszczędność czasu

52%

bieżąca informacja o pacjentach bieżąca informacja o stanach magazynowych

36%

zapotrzebowanie na składniki krwi

znormalizowanie dokumentacji

30%

historia choroby

24%

wykaz procedur medycznych

24%

84% 81% 81% 75% 72% 69% 69% 66% 63% 59% 53%

jednokrotne wprowadzanie danych generowanie dokumentów bezpośrednio z syst.informat.

61%

zamówienia z oddziałów na materiały medyczne i leki

11%

KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z WDROŻENIA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH W JEDNOSTKACH OCHRONY ZDROWIA

82%

wyniki badań

dane przekazywane do jednostek nadzorujących

32%

duża liczba pomyłek i błędów

informacje o pacjencie

decyzje organizacyjne

32%

duża ilość osób zaangażowanych w proces badania

NA JAKIE INFORMACJE OCZEKIWANO ZBYT DŁUGO I ICH BRAK OPÓŹNIAŁ REALIZACJĘ ZADAŃ NP. OBSŁUGĘ PACJENTA?

planowanie terminów wizyt

36%

nieprawidłowe gospodarowanie lekami

47%

sala operacyjna

36%

rozbieżności w danych prezentowane w różnych dok.

56%

poradnie ambulatoryjne

39%

długi czas oczekiwania na wyniki badania

83%

pracownie diagnostyczne

71%

pracochłonne i nieefektywne poszukiwanie danych

94%

izba przyjęć, szpitalny oddział ratunkowy

82%

długotrwałe przygotowywanie i opracowywanie danych

97%

oddziały szpitalne

poza szpitalem (np. w karetce pogotowia)

JAKIE PROBLEMY Z WYMIANĄ DANYCH POMIĘDZY JEDNOSTKAMI ORGANIZACYJNYMI WYNIKAŁY PRZED WDROŻENIEM SYSTEMU INFORMATYCZNEGO?

poprawa jakości obsługi pacjentów ułatwienie poboru i rozliczanie podanych leków poprawa ergonomii pracy zmniejszenie ilości pomyłek lub całkowite wyeliminowanie błędów

21%

efektywne wykorzystanie zasobów

18%

brak

3%

JAKIE KORZYŚCI W OBSZARZE ZARZĄDZANIA DOKUMENTAMI ZOSTAŁY OSIĄGNIĘTE DZIĘKI WDROŻENIU SYSTEMU IT?

» Według 2/3 respondentów brak integracji pomiędzy modułami systemu informa­ tycznego generuje problemy komunikacyjne personelu.«

93% 83% 72% 72% 69% 66% 62%

łatwiejszy dostęp do danych poprawa spójności danych poprawa ergonomii pracy zmniejszenie ilości popełnianych błędów oszczędność czasu bieżąca informacja o stanach magazynowych poprawa komunikacji

28% 17%

znaczne zmniejszenie ilości zużywanego papieru przyspieszenie procesu rozliczeń pacjentów na oddziale jednokrotne przygotowywanie i wprowadzanie dokumentów automatyczne tworzenie księgi oczekujących

KORZYŚCI W OBSZARZE RAPORTOWANIA OSIĄGNIĘTE W WYNIKU WDROŻENIA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH 83%

oszczędność czasu czytelne i spójne przedstawienie danych

55%

łatwiejszy dostęp do danych

41%

zmniejszenie liczby popełnianych błędów

40%

przygotowanie niezbędnych raportów na czas zmniejszenie liczby osób przygotowujących raporty poprawa ergonomii pracy

24% 17% 14%

7% 3%

JAKIE RAPORTY Z PROWADZONEJ DZIAŁALNOŚCI MUSIELIŚCIE PAŃSTWO TWORZYĆ RĘCZNIE PRZED WDROŻENIEM SYSTEMU INFORMATYCZNEGO? wykonane procedury medyczne raporty statystyczne raporty z kolejek oczekujących raporty o zużyciu materiałów i stanach magazynowych raporty epidemiologiczne ilość hospitalizacji raporty finansowe przebiegi pielęgniarskie ilość wykonanych badań raporty dot. czasu pracy

73% 69% 65% 62% 58% 58% 54% 46% 42% 35%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

29

praktyk a

Papierowe prawo i cyfrowe realia Prawo ochrony zdrowia nie nadąża za zmianami napędzanymi rozwojem technologii informacyjnych, co widać najlepiej na przykładzie dokumentacji medycznej.

Dziś już prawie każdy lekarz i każdy podmiot medyczny korzysta z komputera, ale w przepisach dominują zapisy odnoszące się do dokumentacji papierowej.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik w NZOZ „Przychodnia” Sp. z o.o.

Poprzednie rozporządzenie dotyczące dokumentacji medycznej obowiązywało od 1 stycznia 2011 roku. Mimo że

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

prowadzenie e-dokumentacji medycznej miało stać się obowiązkowe już od 1 sierpnia 2014 roku, nie podjęto wcześniej żadnych działań nakierowanych na dostosowanie przepisów wykonawczych do zbliżających się zmian. Ostatecznie

obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej został odsunięty w czasie. Podmioty lecznicze, które zdecydowały się na informatyzację, pozostały jednak z nierozwiązanymi problemami wynikającymi z nieuwzględnienia w przepisach specyfiki elektronicznego dokumentowania świadczeń.

Niełatwe początki Po raz pierwszy w przepisach wykonawczych zapis o możliwości wykorzystania komputerów do prowadzenia dokumen-

praktyk a

tacji medycznej pojawił się na początku lat 90. Warunkiem było wówczas przechowywanie wydruków zapisów znajdujących się w komputerach. Biorąc pod uwagę zawarty w ówczesnym rozporządzeniu wymóg prowadzenia dokumentacji w sposób czytelny, a w miarę możliwości pismem maszynowym, wykorzystanie komputerów świadczyło o innowacyjności placówki.

Od tego czasu diametralnie zmieniły się nie tylko możliwości systemów informatycznych. Pierwsze pojawiające się w zakładach opieki zdrowotnej komputery z drukarkami igłowymi to już tylko odległe wspomnienia. Dziś nie ma obowiązku przechowywania wydruków dokumentacji, w obawie przed utratą danych zapisanych na dyskietce czy w komputerze o pamięci równej pojemności współczesnych przenośnych nośników danych. Zwraca też uwagę zmiana celu stosowania narzędzi informatycznych. O ile pierwotną przyczyną wykorzystania komputerów była poprawa czytelności dokumentacji i ewentualnie tworzenie bazy danych na potrzeby określonego zakładu opieki zdrowotnej, obecnie kluczową rolę odgrywa standaryzacja procedur i zapisów oraz przepływ informacji.

Pozyskiwanie danych Współczesny pacjent częściej zmienia miejsce zamieszkania, nie tylko w obrębie kraju. Korzysta również z możliwości wyboru różnych podmiotów leczniczych. Z tego względu ogromne znaczenie dla przebiegu procesu diagnostyczno-terapeutycznego zyskuje szybkie przekazywanie informacji i ich udostępnianie zgodnie z obowiązującymi przepisami, jedynie podmiotom do tego uprawnionym. Wiele trudności pojawia się na styku dokumentacji papierowej i elektronicznej. Bliscy osób korzystających ze świadczeń często zadają sobie pytanie, dlaczego podmiot leczniczy odmawia im dostępu do dokumentacji medycznej. Problematyczne było opieranie się na oświadczeniach o dostępie do informacji o stanie zdrowia i dokumentacji medycznej składanych w innym podmiocie leczniczym. Nowe przepisy wprowadziły znaczne ułatwienie dla pacjentów i świadczeniodawców w możliwości wykorzystania danych zawartych w systemie. Oświadczenia pacjenta złożone w postaci elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego przechowuje się w Systemie Informacji Medycznej, czyli systemie teleinfor-

» ������������������������������������������������ Pomimo zmiany przepisów nadal trudno określić, co jest, a co nie jest dokumentacją medyczną.

Sposób kwalifikacji informacji przesądza z kolei o sposobie gromadzenia i archiwizacji. « matycznym służącym przetwarzaniu danych dotyczących udzielonych, udzielanych i planowanych świadczeń opieki zdrowotnej, udostępnianych przez systemy teleinformatyczne usługodawców.

Zakres pojęciowy Pomimo zmiany przepisów, nadal nie znajdziemy w nich odpowiedzi, co należy uznać za dokumentację medyczną.

Jest to o tyle istotne, że zakwalifikowanie do kategorii dokumentacji medycznej przesądza o sposobie prowadzenia, udostępniania i archiwizacji.

W kolejnych rozporządzeniach zakres dokumentacji wymienionej jako dokumentacja medyczna ulegał zmianom. Obecnie w rozporządzeniu znalazł się zapis stanowiący, że do dokumentacji medycznej zalicza się kartę uodpornienia i książeczkę szczepień. Wprowadzono również książeczkę zdrowia dziecka jako kolejny dokument uzupełniany w wersji papierowej. W ustawie o systemie informacji w ochronie zdrowia (t.j.

Dz.U. 2015 poz. 636 ze zm.) zapisano, że do elektronicznej dokumentacji medycznej zalicza się: a) dokument elektroniczny umożliwiający usługobiorcy uzyskanie świadczenia opieki zdrowotnej określonego rodzaju, w przypadku usługodawcy będącego świadczeniodawcą, apteką ogólnodostępną lub punktem aptecznym; b) dokumentację medyczną indywidualną, z wyłączeniem skierowań, w rozumieniu rozporządzeń o dokumentacji medycznej, wytworzoną w postaci elektronicznej.

Odpowiedź na pytanie, co należy zaliczyć do dokumentacji medycznej, nie jest jasna.

Przyszłość regulacji Kolejne rozporządzenia dotyczące dokumentacji medycznej, wydawane zarówno na gruncie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, jak i ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, nie wprowadzały rewolucji i w praktyce stanowiły zmodyfikowaną wersję

tych samych rozwiązań prawnych. Przede wszystkim zwraca uwagę fakt, że przez przeszło dwadzieścia lat nie udało się wypracować precyzyjnych zapisów na gruncie jednego aktu prawnego, który obejmowałby swoim zakresem całokształt dokumentacji, z jaką lekarz ma do czynienia w swojej codziennej pracy. Mimo że wykorzystanie narzędzi informatycznych jest coraz powszechniejsze, na gruncie rozporządzenia z dnia 9 listopada 2015 roku w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. 2015 poz. 2069), nadal najwięcej miejsca poświęca się papierowej dokumentacji medycznej. W kontekście braku istotnych zagadnień dotyczących dokumentowania świadczeń, duże nadzieje należy wiązać z kolejnymi nowelizacjami ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia. Docelowo ten właśnie akt prawny powinien stać się najważniejszą regulacją dotyczącą dokumentowania świadczeń i wszelkich czynności związanych z aktywnością zawodową personelu medycznego. Biorąc pod uwagę zastosowanie dokumentacji medycznej w codziennej pracy podmiotów leczniczych, kluczowe przepisy dotyczące dokumentowania świadczeń nie powinny być zawarte w akcie wykonawczym do ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Papierowe perspektywy Obecnie dopuszczalne jest prowadzenie dokumentacji medycznej w postaci papierowej lub elektronicznej. Chociaż komputery są standardowym wyposażeniem większości oddziałów szpitalnych czy gabinetów lekarskich, nadal trudno wyobrazić sobie pacjenta, który wychodzi z podmiotu leczniczego bez jakiejkolwiek kartki papieru. Zanim nastąpi pełna digitalizacja, konieczne jest kompleksowe uporządkowanie licznych aktów prawnych dotyczących wszystkich dokumentów pojawiających się przy kontakcie pacjenta z systemem ochrony zdrowia. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

31

praktyk a

ZAPROSZENIE

Forum innowacji w ochronie zdrowia 2 dni, 900 uczestników, ponad 60 ekspertów, debaty liderów, 9 sesji tematycznych i warsztatów oraz Gala Liderów Ochrony Zdrowia – czasopismo Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia zaprasza na 21 edycję Forum „Innowacyjna Ochrona Zdrowia” (21–22 kwietnia, Hotel Marriott, Warszawa). towano dwie debaty: „Pacjent w centrum. Jakość – Koordynacja – Opieka” oraz „Opieka farmaceutyczna”. Rozmowy w gronie ekspertów poprowadzi Iwona Schymalla.

Podczas FORUM odbędzie się 9 sesji tematycznych o charakterze szkoleniowym: – Reorganizacja przez informatyzację – Dobre praktyki zarządzania szpitalem – Doświadczenia szpitali europejskich (sesja w języku angielskim) – Innowacyjne zamówienia publiczne – Opieka koordynowana – Trendy e-zdrowia – Perspektywy dla innowacji – Optymalizacja procesów w dystrybucji farmaceutycznej – Rynek farmaceutyczny dziś i jutro

Pierwszy dzień konferencji zainteresuje zwłaszcza przedstawicieli rynku farmaceutycznego, z kolei w drugim dniu program skupi się na zagadnieniach ważnych dla rynku ochrony zdrowia.

Nowoczesna ochrona zdrowia i farmacja, technologie informacyjno-komuni-

» ��������������������� Inspirujące wykłady ekspertów z Polski i zagranicy, praktyczne warsztaty i gorące dyskusje.« 32

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

kacyjne i rozwiązania stawiające na jakość oraz płynną organizację procesów zarządczo-organizacyjnych to tematy, które będą w centrum dyskusji plenarnych, licznych wykładów zaproszonych ekspertów z Polski i zagranicy, sesji warsztatowych.

Wizytówką Forum „Innowacyjna Ochrona Zdrowia” jest atrakcyjny program merytoryczny współtworzony z wiodącymi organizacjami rynku ochrony zdrowia i liderami opinii, w tym m.in.

Polską Federacją Szpitali, Uczelnią im. Łazarskiego w Warszawie, Polską Unią Szpitali Klinicznych, Izbą Gospodarczą „Farmacja Polska”, Polskim Towarzystwem Farmaceutycznym, Naczelną Izbą Aptekarską. Pośród kilkudziesięciu wykładów i sesji tematycznych przygo-

Konferencji towarzyszyć będzie wystawa innowacyjnych rozwiązań dla ochrony zdrowia. Wydarzenie zwieńczy Gala Liderów Ochrony Zdrowia – uroczystość wręczenia nagród w corocznym plebiscycie czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia.

Na Forum organizatorzy zapraszają menedżerów placówek medycznych, przedstawicieli parlamentu, samorządów lokalnych, organizacji rynku medycznego, firm farmaceutycznych, producentów farmaceutycznych, firm łańcucha dystrybucji; lekarzy i pielęgniarki, studentów uczelni medycznych, pracowników działów IT i administracyjnych w przychodniach/szpitalach oraz wszystkie zainteresowane osoby reprezentujące sektor ochrony zdrowia i farmacji. Udział w Forum jest bezpłatny.  Harmonogram i rejestracja: www.osoz.pl/forum2016

praktyk a

Druk 3D.

Foto: designed by freepik.com

Od science-fiction do praktyki klinicznej

Drukarki 3D w kilkadziesiąt minut tworzą personalizowane elementy szkieletu, korony zębów, protezy, modele narządów wewnętrznych.

Precyzyjnie, zgodnie z anatomią pacjenta. Wizje naukowców sięgają jednak o wiele dalej – do produkcji ludzkich tkanek oraz organów. Co dziś oferuje druk 3D w medycynie i jakie są bariery rozwoju nowej technologii?

Justyna Skowyra, Effiom Uman-Ntuk PrintedHealth.com

Druk trójwymiarowy pojawił się po raz pierwszy w latach 80 dwudziestego wieku. Opracowano takie technologie, jak stereolitografia (SLA), wykorzystujące laser do zestalania żywicy fotopolimerowej czy selektywne spiekanie lase-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

33

praktyk a

Projekt Open Hand Koszt profesjonalnej protezy ręki może sięgać 100 000 USD. Nic dziwnego, że większości pacjentów po prostu na nią nie stać. Open Hand Project to inicjatywa, której celem jest wypracowanie wolnej od patentów, opartej na druku 3D technologii produkcji protez. Tak, aby stały się dostępne dla każdego człowieka po amputacji kończyny. Strona internetowa projektu: www.openhandproject.org

rem (SLS) w oparciu o materiał w postaci proszku. Do opisu technik początkowo używano terminu szybkie prototypowanie (rapid prototyping, RP). Uważano, że RP znajdzie największe zastosowanie w wytwarzaniu pojedynczych modeli produktów na potrzeby przemysłowe.

Obecnie druk przestrzenny, zwany też addytywnym wytwarzaniem (additive manufacturing), przeżywa niesamowity rozwój. Jest to związane z wygasaniem patentów, a przez to zwiększeniem

Foto: Open Hand Project

34

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

dostępności technologii 3D. Wiele drukarek, np. bazujących na metodzie osadzania stopionego materiału (FDM), znalazło się w zasięgu finansowym przeciętnego człowieka. To właśnie dziś, niewielkim kosztem, naukowcy i innowatorzy mogą swobodnie prowadzić swoje badania wykorzystując konsumenckie drukarki.

Metody druku przestrzennego Druk przestrzenny oferuje wiele metod pozwalających otrzymać trójwymiarowy model. W medycynie znajduje zastosowanie kilka z nich: • Osadzanie stopionego materiału (Fused Deposition Modelling, FDM) • Stereolitografia (Stereolithography, SLA) • Selektywne Spiekanie Laserem (Selective Laser Sintering, SLS) • PolyJet • Bezpośrednie spiekanie laserem proszków metali (Direct Metal Laser Sintering, DMLS) • Stapianie Wiązką Elektronów (Electrone Beam Melting, EBM) Bardzo istotne jest, żeby przy wyborze metody na potrzeby medycyny wziąć po uwagę kilka czynników. Technologie oferują różną szybkość i cenę druku, a niektóre – możliwość sterylizacji modelu. Równie ważny jest sam materiał, który wykorzystuje urządzenie – mogą to być materiały biodegradowalne, żywice, stopy metali, tytan, różnorodne polimery.

Wydruk obiektu, np. czaszki ludzkiej, przebiega w kilku etapach. Aby stworzyć model przestrzenny musimy dysponować danymi medycznymi. Są to zazwyczaj skany uzyskane przez radiologów za pomocą tomografii komputerowej lub metodą rezonansu magnetycznego. Dane te są następnie odpowiednio przekształcane do formy plasterkowej, by uzyskać model 3D zapisany w odpowiednim formacie. Uzyskany prototyp jest drukowany przez urządzenie i może być użyty od razu lub wymagać dodatkowej obróbki.

Rynek w liczbach Według szacunków firmy Canalys (2015), wartość rynku związanego z drukiem 3D (sprzęt, materiały oraz usługi) w 2014 roku wyniosła 3,3 miliarda dolarów. Sektor stale rośnie i prognozuje się, że w 2020 roku osiągnie poziom 20,2 miliarda dolarów. Jak donosi firma Deloitte (2015), segment medyczny stanowi ok. 15% całej branży

Zdjęcie: Wake Forest Institute For Regenerative Medicine

praktyk a

druku 3D. Największe znaczenie w naukach medycznych mają obecnie rozwiązania stosowane w stomatologii oraz audiologii (aparaty słuchowe). Przytoczone dane nie zaskakują. Elastyczność i mobilność technologii otwierają nowe możliwości tworzenia spersonalizowanych rozwiązań dla pacjentów.

mycie specjalnymi rozpuszczalnikami.

Pozwala to na tworzenie skomplikowanych przestrzennie, warstwowych i bardzo szczegółowych wydruków. Zarówno czas jak i koszt wykonania na drukarce jednego obiektu często są dużo korzystniejsze w porównaniu do metod przemysłowych.

Dlaczego druk 3D i medycyna?

Najważniejszym powodem jest wspomniana elastyczność. Klasyczne metody wytwarzania mają swoje ograniczenia i często nie pozwalają na produkcję bardzo skomplikowanych elementów w obrębie jednego procesu. Obecnie dysponujemy drukarkami, które operują materiałami podporowymi czy wypełniającymi, które są łatwo usuwalne, np. poprzez wy-

Polska a druk 3D Niestety, świadomość o możliwościach technik przyrostowych jest w środowisku medycznym niska. Nie oznacza to jednak, że nie są one wykorzystywane.

W wielu ośrodkach w kraju prowadzone są innowacyjne projekty badawcze, używa się druku w najlepszych gabinetach stomatologicznych czy na salach operacyjnych. Upowszechnienie drukarek 3D

» ��������������������������������������������� W zeszłym roku dokonano wszczepienia implan� tów kręgów szyjnych u 12-letniego pacjenta.«

Narządy na zamówienie Naukowcy na całym świecie pracują nad technologiami druku ludzkich narządów.

Największe postępy osiągnięto dotąd w zakresie druku komórek skóry, ale ambicje sięgają o wiele dalej – do produkcji narządów wewnętrznych człowieka. Nie jest to takie proste, gdyż każdy organ składa się wielu rodzajów różnych tkanek, naczyń krwionośnych, połączeń nerwowych itd. Na zdjęciu: druk struktury nerki w laboratorium Wake Forest Institute For Regenerative Medicine.

w szpitalach czy klinikach wydaje się tylko kwestią czasu.

Chirurgia Jednym z bardziej spektakularnych zastosowań druku jest tworzenie prototypów na potrzeby chirurgii. Świetnym przykładem jest działalność zespołu lekarzy pod kierownictwem prof. Adama Maciejewskiego w Centrum Onkologii w Gliwicach. Pacjentów, u których

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

35

praktyk a

Zdjęcie: StrataSys

w wyniku rozwoju nowotworu konieczne było usunięcie fragmentu twarzoczaszki, ratują przed ryzykiem utraty podstawowych funkcji życiowych – np. samodzielnego oddychania i możliwości jedzenia.

Bazując na zdjęciach z tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego, opracowywane są projekty 3D, a następnie drukowane modele czaszki i kości strzałkowej (służące jako materiał do zastąpienia kości twarzoczaszki). Dzięki temu, jeszcze przed operacją chirurdzy mają możliwość zaplanowania cięć kości i poszczególnych etapów operacji. Przyśpiesza to i usprawnia znacząco cały zabieg, a ponadto umożliwia pacjentowi nie tylko odzyskanie zdrowia, ale także wyglądu zbliżonego do tego sprzed operacji.

Wykorzystując wspomnianą technologię, prof. Maciejewski dokonał przełomowej operacji przeszczepu twarzy. Za spektakularny zabieg polski chirurg został wyróżniony przez Amerykańskie Towarzystwo Chirurgii Rekonstrukcyjnej i Mikronaczyniowej nagrodą za najlepszy zabieg rekonstrukcyjny w 2013 r. Adam Koleśnik w Centrum Zdrowia Dziecka chętnie sięga do drukowanych modeli serca.

Wykorzystuje je do przygotowania operacji i komunikacji zabiegu pacjentowi.

W analogiczny sposób modele 3D pomagają w planowaniu operacji w innych obszarach medycyny.

Implanty i rusztowania Nie tylko prototypy znajdują zastosowanie w medycynie. Za pośrednictwem niektórych technik możemy otrzymywać obiekty wykonane z wysoką precyzją, np. z tytanu. Wydruki te mogą być wszczepiane do ciała ludzkiego i pełnić funkcję implantów. Sprawdza się to zwłaszcza w trudnych przypadkach, kiedy konieczne jest wykonanie nietypowego i skomplikowanego obiektu. W zeszłym roku dokonano wszczepienia implantów kręgów szyjnych u 12-letniego pacjenta w Peking University Third Hospital w Pekinie. W przypadku zastosowań

Indywidualizacja i szybkość

Zdjęcie: StrataSys

36

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

Jedną z dziedzin, gdzie druk 3D rozwija się dynamicznie, jest stomatologia. Na podstawie zdjęć, drukarka 3D tworzy model uzębienia, może przygotować korony, mosty, elementy stosowane w ortodoncji.

Zbędne stają się nieprecyzyjne wyciski do odlewów gipsowych. Największą barierą pozostaje nadal wysoka cena tego typu urządzeń. Na zdjęciach: model uzębienia i drukarka 3D Stratasys.

praktyk a

medycznych, jakość i bezpieczeństwo są kluczowym czynnikiem. Implanty opuszczające laboratoria muszą spełniać najwyższe wymagania narzucane przez międzynarodowe agencje. Zaledwie kilka tygodni temu, Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) wydała zgodę na dopuszczenie na rynek spersonalizowanych tytanowych implantów czaszkowych i czaszkowo-twarzowych.

W poszukiwaniu najbardziej optymalnych materiałów do wytwarzania implantów, obecnie prowadzi się badania na biodegradowalnymi polimerami, ceramiką czy stopami metali. W weterynarii testuje się biodegradowalne implanty na potrzeby leczenia ubytków w tkance kostnej i chrzestnej. Stanowią one rusztowanie, które z czasem się wchłania, a w jego miejsce pojawia się zregenerowana kość właściciela. Nad tym rozwiązaniem, i jego późniejszą implementacją u ludzi, pracują naukowcy z Wydziału Inżynierii Materiałowej Politechniki Warszawskiej i ze spółki typu spin-off Materials Care.

Stomatologia Stomatologia jest obszarem, w którym druk 3D jest na Zachodzie od dawna stosowany. Podkreśla się przydatność w wytwarzaniu koron, mostów, modeli oraz w licznych zabiegach w ortodoncji.

Technologie przyrostowe, mimo wysokiego kosztu w porównaniu do klasycznych metod, usprawniają i umożliwiają pracę w bardziej komfortowych warunkach, z korzyścią dla pacjenta jak i lekarza. Do głównych zalet należy wysoka automatyzacja, znaczące skrócenie czasu oraz zniesienie ograniczeń związanych z niedoskonałością pracy człowieka. Eliminowane są także czasem problematyczne procesy, np. konieczność pobierania wycisków do stworzenia gipsowych modeli uzębienia. Stomatolog za pomocą skanera jest w stanie pobrać obraz, a następnie utworzyć przestrzenny model zębów pacjenta. Dzięki temu, że wszystkie pliki magazynowane są w formie cyfrowej, stomatolodzy mają dostęp do historii pacjenta za pomocą kilku kliknięć myszką. Cały proces – od zeskanowania do wydruku gotowego modelu – może odbywać się w jednym gabinecie, nawet w trakcie tego samego dnia.

Farmacja Realizowanie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów (tzw. compliance) od zawsze stanowi problem. Jest to szczególnie widoczne u chorych cierpiących na

Zdjęcie: LayerWise

schorzenia cywilizacyjne, takie jak nadciśnienie czy cukrzyca, którzy przyjmują wiele leków. Naukowcy pracujący w zespole Clive Robertsa z Notthingam University postawili sobie za cel stworzenie jednej tabletki, która zawierałaby wiele leków. Substancje mogłyby być drukowane w polimerach o różnych właściwościach – opóźniających bądź wydłużających uwalnianie czy umożliwiających wchłonięcie dawki leku w konkretnym miejscu układu pokarmowego.

Innym rozwiązaniem, które w znaczący sposób może wpłynąć na poprawienie farmakoterapii, jest wytwarzanie dawek leku dopasowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta. Firmy farmaceutyczne zazwyczaj rejestrują kilka najbardziej popularnych dawek. Niektórzy pacjenci wymagają jednak alternatywnego dawkowania. Dr Mohamed Albed

» ������������������������ Na rynku pojawiają się pierwsze leki drukowa� ne w technologii 3D.«

Części zamienne Implant wszczepiony 83-letniej pacjentce cierpiącej na zapalenie dolnej kości szczękowej. Drukarka 3D stworzyła element w kilka godzin. Tradycyjny proces produkcji trwałby kilka dni. Tego typu zabiegi – ze względu na konieczność dopasowania elementów kostnych – trwają zazwyczaj 20 godzin. Idealne skalowanie na etapie druku pozwoliło skrócić operację do zaledwie 4 godzin.

Alhnan z University of Central Lancashire w Preston pracuje nad takimi rozwiązaniami. Szczególnie dedykowane są pacjentom pediatrycznym lub chorym cierpiącym na schorzenia ośrodkowego układu nerwowego. Drukarka znajdująca się przykładowo w szpitalu, mogłaby zaspokajać potrzeby pacjentów na tabletki z dawkami niedostępnymi standardowo.

Drukowane leki powoli zaczynają się pojawiać na rynku. W 2015 roku, FDA zatwierdziła pierwszy na świecie lek (Spiritam) uzyskiwany metodą druku 3D. Producentom udało się uzyskać postać farmaceutyczną pozwalającą na umieszczenie bardzo dużej dawki leku w jednej tabletce. Substancja lecznicza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

37

praktyk a

uwalniania jest natychmiast po kontakcie z wodą, czego nie udało się osiągnąć poprzez klasyczne metody wytwarzania.

Ortopedia Nie można mówić o szybkim prototypowaniu z pominięciem ortopedii. Obecnie drukowane są spersonalizowane usztywnienia na nadgarstki, protezy nóg, a nawet gorsety ortopedyczne. Te ostatnie, wytwarzane są na Wydziale Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Często są dużo lżejsze, wygodniejsze i tańsze niż ich tradycyjne odpowiedniki. Metoda świetnie się sprawdza w zastosowaniach dopasowanych do pojedynczego pacjenta, a wydruki często spełniają dodatkowe funkcje, np. przypominają dłonie superbohaterów. Bardzo głośno swojego czasu było o protezie wydrukowanej na domowej drukarce 3D. Model dłoni został stworzony dzięki staraniom pasjonatów tworzących projekt Open Hand. Twórcy skonstruowali modele wraz z instrukcjami i udostępnili je dla każdego użytkownika Internetu. Koszt takiej ręki to kilkaset dolarów, a spełnia ona swoje podstawowe funkcje. Trend open-source-owych platform coraz bardziej się rozwija i możemy znaleźć wiele modeli, np. w zbiorach OpenBionics.

Ograniczenia technologii Druk 3D w medycynie ma tyle samo zwolenników, co przeciwników. Na

» ��������������������� Produkcja implantów trwa kilka godzin, a nie jak dotychczas – kilka dni.« wstępie należy zaznaczyć, że na chwilę obecną nie jest on odpowiedni dla każdej działki medycyny. Inną kwestią jest to, że spersonalizowane produkty nie zawsze będą należały do najtańszych, przez co ich dostępność może być ograniczona.

Liczne rozwiązania wymagają dalszych badań i upłyną lata, zanim będą stosowane powszechnie. Potrzeba ponadto czasu do wzbudzenia zaufania zarówno wśród pacjentów, jak i lekarzy. Dziś, w dużej mierze przez niewiedzę, wielu z nich podchodzi ostrożnie do kolejnych innowacji. Kwestią budzącą wątpliwości jest także precyzja i dokładność druku. Dostępne techniki, np. PolyJet, oferują wydruki z dokładnością 0,1–0,3 mm w płaszczyźnie X–Y, 16–30 μm w osi Z. Wielkim wyzwaniem dla środowiska medycznego jest także konieczność pracy w interdyscyplinarnych zespołach.

W procesie tworzenia rozwiązań równie ważna jest wiedza medyczna, co techniczna. Należy nauczyć się rozmawiać wspólnym językiem i respektować wiedzę i umiejętności drugiej strony.

Dalsze perspektywy Mimo wspomnianych przeciwności, druk trójwymiarowy w medycynie rozwija się bardzo intensywnie. Oprócz druku z metalu, ceramiki czy biodegradowalnych polimerów, zaczynają pojawiać się pierwsze projekty wykorzystujące żywe komórki ludzkie. Bioprinting to na razie fascynująca koncepcja, która być może już niebawem stanie się standardem medycyny.

Technologia druku przestrzennego stanowi odpowiedź na potrzeby współczesnej medycyny, gdzie liczy się personalizacja, precyzja i poprawa jakości życia pacjenta. Obecnie druk 3D to nadal stosunkowo droga innowacja, ale za kilka lat można spodziewać się spadku cen i coraz doskonalszych urządzeń. W budowaniu nowej jakości w praktyce klinicznej biorą też udział polscy lekarze i naukowcy.  Printed Health (PrintedHealth.com) to cykl konferencji, warsztatów i spotkań skupionych na druku przestrzennym w medycynie. Celem Printed Health jest praktyczne rozpowszechnienie wykorzystania druku 3D w medycynie oraz promowanie powstawania nowych rozwiązań z wykorzystaniem tej technologii. PH to nie tylko pojedyncze wydarzenia, ale przestrzeń do poszerzania horyzontów, zdobywania wiedzy i nawiązywania kontaktów z ekspertami ze świata medycyny i technologii.

Strona internetowa: www.printedhealth.com

reklama

ZAMÓW PRZEZ INTERNET

ODBIERZ I ZAPŁAĆ W APTECE Na stronie www.ktomalek.pl możesz teraz zamawiać leki przez Internet. Zakupy odbierzesz w najbliższej, wybranej aptece, gdzie również dokonasz płatności.

Prosto. Wygodnie. Bezpiecznie.

WWW.KTOMALEK.PL

38

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

praktyk a

TRZYMAJ RĘKĘ NA PULSIE PRZYJEDŹ PO WIEDZĘ I UMIEJĘTNOŚCI ZAPOZNAJ SIĘ ZE SPRZĘTEM I NOWOCZESNYMI TECHNOLOGIAMI W MEDYCYNIE Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

39

o p ini e

19 – 21 April 2016

Berlin, Germany www.conhit.com

Industrial Fair Congress Academy Networking

Visit Europe‘s leading event for Health IT

GOLD Partners ���������������� ������������� ��������������

SILVER Partners

In association with

40

With participation of

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

Sponsor

Organizer

o p ini e

How wearables change our lives?

They can be seen everywhere: at the wrists, in the ear, clipped to the belt. Wearables are small technical assistants who are built to collect and partially also to analyze data. Some of them collect measurable health data, for example the body temperature or the heartrate, others “only” count their user’s steps or measure the surrounding UV radiation. The fact is, however, that wearables are en vogue and are used for many different cases.

MEDICA-tradefair.com

Recording and collecting data is an activity that seems to make many people happy. Weather records date back many centuries, as well as some genealogy. Collecting data about oneself often serves as a motivational tool. The weight is recorded to see if you lose it. Writing down the kilometers you have run makes it clear whether there has been a performance increase. There is nothing new about this.

New, however, is the equipment used to collect this data is. The notebook has long since outlived its usefulness. Smartphone apps or specially developed wearables help to gather and store data. Users who collect data about their own performance or bodily functions call this self-tracking or, in a broader sense, “quantified self”.

The latter also describes the will to improve the environment.

While top athletes have long since been capturing their own vitality parameters to improve their performance, the vast majority of people have only recently recognized these possibilities since there now are simple apps for the smartphone. Pre-installed on the devices, they invite you to count your steps or to measure your heart rate. But how is a wearable defined? Christian Stammel, founder of WT | Wearable Technologies, explains it this way: “We define ‘wearables’ as all electronic devices worn close to the body, on the body or even in the body. These can come in a variety of different form factors; for example a wristband, glasses or even a smart patch. Over the past years we have seen technology being integrated into all kinds of devices one can wear. Engineers are able to do

this because of new innovative hardware designed to make technology wearable.

From a target market perspective you can distinguish between devices within the following categories: sports&fitness, health&wellness, safety&security and lifestyle&wellness.”

Wearable instead of visiting the doctor Health in particular is always a hot topic of debate, because the collected data can be used by or given to a third party such as doctors, insurance companies and hospitals. This is why those parties have to meet very high demands: “Medical products have to meet very high certification standards, especially if their intended type of use is to be worn 24/7”, says Stammel. He continues: “There are quite a few products on the market which can be used for health tracking purposes, like smart blood pressure cuffs etc., but which do not necessarily have CE approval or the local market equivalent.

This means that a doctor is not officially allowed to use this data for his diagnosis but can use the collected data to gain insights for the anamnesis. This product category is now examined widely by health insurance companies as they offer an interesting new problem solving approach for the struggling health care system. Of course these wearable products – even if they are not medically certified - should meet all technical regulations of the market where they are being sold.”

Can a wearable therefore replace a trip to the doctor? Probably not. However, the new technologies may offer an advantage for chronically ill people - for example, if the blood sugar levels or blood

pressure can be checked by the physician via data transmission on a regular basis.

A patient could then be asked to only visit a doctor when needed which would save resources. Additionally, certain devices could also be used in the field of rehabilitation to document the performance improvements of patients.

Whether the trend that employers or health insurance companies subsidize the use of wearables will continue, time must show. While various companies and insurers in the United States already venture down this road, in Europe there is still a discussion if the protection of data is given, or whether a community of solidarity should even subsidize such “lifestyle products”. What seems certain is that the next few years will be exciting for all those who carefully follow the path of wearables and their options. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

41

o p ini e

Patient 2.0 Researchers in Denmark explain how the new paradigm of a digital healthcare system, as it matures, is putting the picture of the doctorpatient relationship in an entirely new frame and not always in a positive way.

MEDICA-tradefair.com

The resul�������������������������������� ts are publishes in the International Journa��������������������������� l of Healthcare Technology and Management.

The advent of electronic healthcare records and the mobile computer in the form of the laptop, tablet and smart phone has led to the notion of patient empowerment. The new medical ethos that began to emerge in the mid-2000s was of a transformation of the traditional healthcare system into a modern digital system in which we, as patients, have access to the information and knowledge previously available only to medical professionals and can now meet our physicians on a more equitable footing.

» Information and communication technol� ogy (ICT) could be key to reducing the number and length of hospital visits in the digital age.« 42

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

Søsser Brodersen and Hanne Lindegaard of the Center for Design, Innovation and Sustainable Transitions at Aalborg University Copenhagen, explain how the headline proclamations that future patients will take of themselves via tele-healthcare systems are yet to happen. Patients would not interact with a face-to-face meeting with stethoscopes and sphygmomanometers and a “stickout-your-tongue”, but via digital sensors and domestic diagnostic devices and a video conference call to their doctor.

“In Scandinavia, the design of future healthcare systems and healthcare technology innovation are top priorities for politicians and technology developers,” the researchers argue. “ An ageing population and an increasing number of patients who are living with chronic diseases have led to increased healthcare system costs,” they add. The same can be said for many other parts of the world.

Information and communication technology (ICT) could be key to reducing the number and length of hospital visits in the digital age. But, to make the necessary adaptations to healthcare and upgrade us to the Patient 2.0 paradigm, there are many issues yet to be addressed and questions to be answered: will the technology-based, self-management view result in an increased number

of technologies in private homes? How will the vision change the relationships between doctors and patients, and patients and relatives in practice? How will the newly-empowered patients (or their relatives) become experts on their own illnesses? How will patients’ identities shift from being ‘treated’ to being ‘empowered’ when living with a chronic illness?

The transfer of power to patients will inevitably involve additional work and costs for someone, but perhaps reduce the burden on the healthcare worker. The researchers argues that the changes will have implications beyond the economic and logistic gains anticipated by politicians looking to free up hospital beds and reducing waiting times. But, while our evolution into Patient 2.0 means we could undergo home diagnosis and home treatment and continue to work or live out our retirement, Patient 2.0 will have to learn how to share the responsibility for their own health, seek information, stick to medication regimes, measure vital signs and be attentive to symptoms.

The researchers’ case studies of elderly and chronically ill patients show that a 150-year old Patient 1.0 tradition might be overturned to the benefit of both patient and physician, and perhaps even politicians. 

o p ini e

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

43

o p ini e

Zarządzanie zmianą, czyli rok 2016 i dalej Ostatnie aneksy umów z NFZ, przesunięcie kolejnej kontraktacji na 2017 rok oraz słowa ministra Konstantego Radziwiłła, że NFZ nie zostanie zlikwidowane przed 2018 r., oznaczają, że katastroficzne wizje zapaści polskiego sektora zdrowotnego bądź bardzo gwałtownych zmian raczej się nie ziszczą. Nie oznacza to jednak, że podmioty funkcjonujące w tym obszarze mogą spać spokojnie. Jest już raczej pewne, że przynajmniej kilka grup właścicielskich powinno poważnie przemyśleć swoje dalsze działania.

Marek Kubicki Falck Medycyna

Szpitale powiatowe i szpitale prywatne Pomimo obchodzonego w ostatnim czasie hucznego jubileuszu 25 lat polskiej samorządności, którego bardzo ważnym elementem jest trzypoziomowa skala samorządności (gminy, powiaty, wo-

44

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

jewództwa), wielkim wygranym nowej zmiany są wojewodowie i województwa.

Samorząd powiatowy z coraz większym niepokojem przygląda się nie tylko mapom potrzeb zdrowotnych (tworzonym głównie bez ich istotnego udziału), ale także deklarowanym planom likwidacji NFZ i (prawdopodobnie) budowy agend rządowych do rozdziału funduszy, umocowanych na poziomie samorządu wojewódzkiego.

Gdyby faktycznie rola województw miała się jeszcze wzmocnić, to środki na szpitale powiatowe z pewnością zmaleją, a szpitale te przekształcą się w rozbudowane interno-geriatrio-ZOL-e, a nie placówki z prawdziwego zdarzenia. O ile pewne zmniejszenie liczby szpitali powiatowych oraz zamknięcie oddziałów w niektórych przypadkach (np. położnictwo w miejscach, gdzie jest mniej niż 400–500 porodów rocznie) byłoby wska-

o p ini e

zane, o tyle oddanie w ręce polityków decyzji o przyznawaniu kontraktów/finansowaniu prawdopodobnie nie wpłynie dobrze na budżety samorządów powiatowych.

Nie tylko publiczne szpitale powiatowe powinny się bać. Właściciele prywatnych szpitali powiatowych, chirurgii jednego dnia, bądź innych monospecjalistycznych jednostek (okulistyka, urologia, kardiologia) mogą być niemal pewni, że finansowanie z budżetu NFZ zostanie istotnie zmniejszone, a tworzenie nowych jednostek – ograniczone. W niektórych przypadkach występuje realna groźba utraty całości kontraktu.

AOS – prywatne placówki Coraz wyraźniej widać tendencje do koordynacji opieki, jak i skupianiu jej w rękach dużych jednostek. Tym samym mniejsze placówki w starciu z dużymi szpitalami marszałkowskimi lub innymi jednostkami publicznymi mogą mieć małe szanse na przebicie się.

Strategia przetrwania dla osób o silnych nerwach i przy braku dużych kredytów oznacza bardzo wnikliwe śledzenie modyfikacji prawnych i próby płynnego dostosowania się do zmieniającej się rzeczywistości oraz rozbudowy usług komercyjnych, POZ-u, bądź innych usług, które nie zostaną objęte limitem. Ci, którzy nie mają tyle zdrowia, powinni poważnie rozważyć konsolidację albo sprzedaż swojej działalności większym podmiotom. Podpisując aneks na 2016 r. wciąż mogą uzyskać dobrą cenę. A ryzyko w większych jednostkach, które stać na kilkuletnie zawirowania bądź dokładanie do interesu, rozkłada się inaczej.

POZ To jedyna grupa właścicieli, która (przynajmniej na razie) może spać spokojnie.

Choć Ministerstwo Zdrowia niejednoznacznie ocenia istniejące praktyki lekarzy rodzinnych, nikt nie mówi o obniżaniu stawki kapitacyjnej, tudzież ograniczaniu ich roli. Jedynym zagrożeniem może być nałożenie nowych obowiązków. Uwzględniając dotychczasową praktykę, w przypadku poszerzenia zakresu zadań można będzie się spodziewać dodatkowych funduszy.

Zmiana w organizacji Biorąc pod uwagę powyższe perspektywy funkcjonowania podmiotów na rynku zdrowia, przedstawiam kilka rad dotyczących przetrwania i dostosowania

» Każda zmiana to nie tylko możliwość poprawy sytuacji, ale także jej pogorszenia.« organizacji do zmieniającego się otoczenia biznesowego.

Po pierwsze: nie wszystko da się zmienić Dobry lider wie, że nie wszystko w organizacji da się zmienić. Koń pociągowy nawet przy najlepszym treningu nie będzie tak dobry, jak koń wyścigowy. Podobnie placówka działająca w ramach kontraktu z NFZ i funkcjonująca w małym miasteczku nie zbuduje nagle bardzo dużej komercji – po pierwsze brak siły nabywczej u potencjalnych klientów, po drugie brak lekarzy, a po trzecie – konieczność dostosowania lokalu, personelu, procedur itd. Wszystko to sprawia, że przekształcenie placówki NFZ w komercyjną skazane jest na niepowodzenie. Nie oznacza to jednak, że nie można próbować rozwiązań pośrednich. Jedna z większych placówek zastosowała rabat 20% na wizytę komercyjną dla osób które wypełniły deklaracje POZ, jednocześnie ustalając ją na niskim, jak na obecne warunki, poziomie 80 zł/konsultacja. Właściciel na każdej konsultacji zarabiał niewiele, ale stworzenie dość niskiej ceny pomogło mu w wytworzeniu wolumenu i w perspektywie 2 lat usługi komercyjne wzrosły wielokrotnie (z 10 do ponad 130 tys. zł/miesięcznie).

Po drugie: wskaż pracownikom cel zmian i wyjaśnij ich sens Większość osób odruchowo boi się zmian. Oznaczają one bowiem nie tylko możliwość poprawy sytuacji, ale także jej pogorszenia. Stąd przeprowadzając reformę spotkamy się z oporem wśród pracowników. Może to być otwarty bunt, ale znacznie częściej jest to bierny opór i ukryte sabotowanie procesu zmiany.

Przykładowo, jeżeli w oczekiwaniu na zmiany dyrektor szpitala powiatowego już teraz otworzy od niedawna nielimitowane kontraktowo hospicjum (w części niewykorzystywanych łóżek, bądź zamy-

kając nierentowne położnictwo), z pewnością spotka się z krytyką. Z drugiej strony każda zmiana, którą przeprowadzamy świadomie, jest lepsza od tej, do której jesteśmy zmuszeni stojąc pod ścianą. Stąd dobry lider musi w sposób klarowny, przystępny dla odbiorcy i przede wszystkim przekonujący wyjaśnić zmianę wszystkim interesariuszom – od pacjentów/klientów, poprzez lekarzy, pozostały personel medyczny, a także pracowników administracyjnych. A w tym konkretnym przypadku – także radnym i lokalnym mediom.

Po trzecie: przemawiaj do emocji (uczuć), a nie rozumu (racjonalnego myślenia) Zmiana to przede wszystkim silne emocje. Stąd prezentowanie strajkującym pielęgniarkom arkuszy kalkulacyjnych z wyliczeniami Excela raczej nie jest najrozsądniejszym pomysłem. Pokazanie obrazowej wizji likwidacji wszystkich miejsc pracy versus czasowe zaciskanie pasa może bardziej przemówić do rozsądku nawet bez wsparcia dokładnymi wyliczeniami.

Po czwarte: nadmiar jest tak samo szkodliwy jak niedobór Przekazując załodze wynik rozmów z ministrem zdrowia, z którego wynika, że prawdopodobieństwo likwidacji zakładu wynosi 70%, nie jest najbardziej rozsądnym pomysłem. Zwłaszcza, jeżeli liczymy na to, że nasi pracownicy będą walczyć o jego przetrwanie, a nie o błyskawicznie znalezienie nowego miejsca pracy. Na podobnej zasadzie, chwalenie się jednostkowymi sukcesami jest potrzebne, ale jeżeli będziemy świętować każde drobne powodzenie może się okazać, że po dziesięciu sukcesach ludzie uznają, że jest już dobrze i zmęczeni zmianą przestaną się starać, uznając, że ich wysiłek może zostać ograniczony.

Zmiana to proces, który się nie kończy Wniosek: jeżeli właśnie zakończyłeś zmianę w swojej organizacji i postanowiłeś odpocząć, to powinna być to bardzo krótka chwila odpoczynku. Bo to, co wczoraj było dobre, dziś jest już niestety nieprzystającym do rzeczywistości starym rozwiązaniem, z którego jutro wszyscy będą się śmiać. A jedynym stałym elementem w obecnej rzeczywistości biznesowej jest zmiana. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

45

46

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

2G URNX GR GQLD G]LVLHMV]HJR PLHOLฤ P\ GR F]\QLHQLD ] ZLHORPD W]Z ล DNFMDPL RGGรฎXฤ DQLDล VHNWRUD SXEOLF]QHM RFKURQ\ ]GURZLD $NWXDOQLH Z\QLNL ฤ QDQVRZH V]SLWDOL SXEOLF]Q\FK Vร ]รฎH D REVHUZRZDQ\ WUHQG SRND]XMH V\VWHPDW\F]QH LFK SRJDUV]DQLH 3URJQR]\ ZVND]XMร ฤ H EH] NROHMQHM LQJHUHQFML ]H VWURQ\ SDรฐVWZD VHNWRU SXEOLF]Q\ PRฤ H RVLร JQร ร SR]LRP ]DGรฎXฤ HQLD SRZRGXMร F\ ฤ H MHJR REVรฎXJD ELHฤ ร FD QLH Eร G]LH MXฤ PRฤ OLZD ]ZรฎDV]F]D ฤ H ]QDF]Qร F]ร ฤ ร SODQRZDQHJR Z]URVWX QDNรฎDGรถZ QD ฤ ZLDGF]HQLD ]GURZRWQH SRFKรฎRQLH UHDOL]DFMD SRGMร W\FK QLHGDZQR ]RERZLร ]Dรฐ GRW\F]ร F\FK SRGZ\ฤ HN SรฎDF GR URNX 'RGDWNRZ\P ]RERZLร ]DQLHP Vร SODQRZDQH QDNรฎDG\ LQZHVW\F\MQH QD GRVWRVRZDQLH V]SLWDOQHM LQIUDVWUXNWXU\ GR Z\PRJรถZ UR]SRU]ร G]HQLD 0LQLVWUD =GURZLD ,QJHUHQFMD ]H VWURQ\ EXGฤ HWX SDรฐVWZD PRฤ H VLร RND]Dร NRQLHF]QD UรถZQLHฤ ZF]Hฤ QLHM 3RZRGHP Vร HZHQWXDOQH VNXWNL SRGQLHVLHQLD NZRW\ ZROQHM RG SRGDWNX 3,7 GR RN W\V ]รฎ URF]QLH FR MDN VLร V]DFXMH XV]F]XSOLรฎRE\ ZSรฎ\Z\ ]H VNรฎDGNL ]GURZRWQHM GR 1)= R RN POG ]รฎ URF]QLH

1LHGREรถU ฤ QDQVRZDQLD E\รฎ MHVW L SR]RVWDQLH SUREOHPHP VHNWRUD RFKURQ\ ]GURZLD 3URZDG]L GR W]Z ล SU]HVXZDQLDล ฤ URGNรถZ SU]H]QDF]RQ\FK QD ฤ QDQVRZDQLH MHGQ\FK REV]DUรถZ WHUDSHXW\F]Q\FK QD LQQH ']LHMH VLร WDN SRSU]H] PRG\ฤ NDFMร Z\FHQ\ ฤ ZLDGF]Hรฐ NRQWUDNWRZDQ\FK SU]H] 1)= -DN GRWร G $JHQFMD 2FHQ\ 7HFKQRORJLL 0HG\F]Q\FK L 7DU\ฤ NDFML ]DUHNRPHQGRZDรฎD QS Z]URVW WDU\I Z SV\FKLDWULL R RN -HVW WR G]LHG]LQD NWรถUD SU]H] ZLHOH ODW PLDรฎD Z\UDฤ QLH ]DQLฤ RQH ฤ QDQVRZDQLH : SU]\V]รฎ\P URNX SU]HZLGXMHP\ NROHMQH ]PLDQ\ LGร FH Z NLHUXQNX UHDORNDFML ฤ URGNรถZ Z\GDZDQ\FK QD OHF]HQLH WM ]DUรถZQR SRGZ\ฤ HN MDN L REQLฤ HN WDU\I 7H RVWDWQLH GRW\F]\ร PRJร SU]HGH ZV]\VWNLP REV]DUรถZ NWรถUH G]Lร NL EDUG]R GREUHPX SR]LRPRZL ฤ QDQVRZDQLD RGQRWRZDรฎ\ Z RVWDWQLFK ODWDFK G\QDPLF]Q\ UR]ZรถM MDN QS NDUGLRORJLD F]\ RNXOLVW\ND

2G URNX GR GQLD G]LVLHMV]HJR PLHOLฤ P\ GR F]\QLHQLD ] ZLHORPD W]Z ล DNFMDPL RGGรฎXฤ DQLDล VHNWRUD SXEOLF]QHM RFKURQ\ ]GURZLD $NWXDOQLH Z\QLNL ฤ QDQVRZH V]SLWDOL SXEOLF]Q\FK Vร ]รฎH D REVHUZRZDQ\ WUHQG SRND]XMH V\VWHPDW\F]QH LFK SRJDUV]DQLH 3URJQR]\ ZVND]XMร ฤ H EH] NROHMQHM LQJHUHQFML ]H VWURQ\ SDรฐVWZD VHNWRU SXEOLF]Q\ PRฤ H RVLร JQร ร SR]LRP 1. 2JUDQLF]RQ\ EXGฤ HW 1)= D ]PLDQ\ Z Z\FHQLH ฤ ZLDGF]Hรฐ ]DGรฎXฤ HQLD SRZRGXMร F\ ฤ H MHJR REVรฎXJD ELHฤ ร FD QLH Eร G]LH MXฤ PRฤ OLZD ]ZรฎDV]F]D ฤ H ]QDF]Qร F]ร ฤ ร SODQRZDQHJR Z]URVWX QDNรฎDGรถZ QD ฤ ZLDGF]HQLD ]GURZRWQH SRFKรฎRQLH UHDOL]DFMD SRGMร W\FK QLHGDZQR ]RERZLร ]Dรฐ GRW\F]ร F\FK SRGZ\ฤ HN SรฎDF GR URNX 'RGDWNRZ\P ]RERZLร ]DQLHP Vร SODQRZDQH QDNรฎDG\ LQZHVW\F\MQH QD GRVWRVRZDQLH V]SLWDOQHM .ROHMQH RGGรฎXฤ HQLH VHNWRUD 2.

SXEOLF]QHJR LQIUDVWUXNWXU\ GR Z\PRJรถZ UR]SRU]ร G]HQLD 0LQLVWUD =GURZLD ,QJHUHQFMD ]H VWURQ\ EXGฤ HWX SDรฐVWZD PRฤ H VLร RND]Dร NRQLHF]QD UรถZQLHฤ ZF]Hฤ QLHM 3RZRGHP Vร HZHQWXDOQH VNXWNL SRGQLHVLHQLD NZRW\ ZROQHM RG SRGDWNX 3,7 GR RN W\V ]รฎ URF]QLH FR MDN VLร V]DFXMH XV]F]XSOLรฎRE\ ZSรฎ\Z\ ]H VNรฎDGNL ]GURZRWQHM GR 1)= R RN POG ]รฎ URF]QLH ยคUHGQLR L GรฎXJRWHUPLQRZD SHUVSHNW\ZD VHNWRUD WR ZLHORNURWQLH RGVXZDQD Z F]DVLH SRSUDZD HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM V]SLWDOL -HVW WR RSW\PDOQ\ NLHUXQHN ]PLDQ ELRUร F SRG XZDJร RJUDQLF]RQH ฤ URGNL L QLHPDO ] JรถU\ RJUDQLF]RQร VWURQร SU]\FKRGRZร V]SLWDOL SU]\QDMPQLHM Z SU]\SDGNX MHGQRVWHN ED]XMร F\FK QD OLPLWRZDQ\FK NRQWUDNWDFK 1)= 1DU]ร G]LD ]DU]ร GF]H GDMร FH V]DQVร QD SRSUDZร HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM NRV]WRZHM REHMPXMร P LQ FHQWUDOL]DFMร IXQNFML ]DNXSRZ\FK FHQWUDOL]DFMร IXQNFML ZVSDUFLD RSW\PDOL]DFMร SURFHVรถZ W]Z OHDQ PDQDJHPHQW NRQVROLGDFMร SRGPLRWรถZ RUD] ZSURZDG]HQLH Z\QDJURG]Hรฐ X]DOHฤ QLRQ\FK RG VXNFHVรถZ 5R]SDWU]RQH SRZLQQ\ ]RVWDร WDNฤ H LQLFMDW\Z\ NRQVROLGDFML IXQNFML ZVSDUFLD VLHFL V]SLWDOL SXEOLF]Q\FK FR LVWRWQLH ZSรฎ\Qร รฎRE\ QD SRSUDZร LFK UHQWRZQRฤ FL

: 3ROVFH MHVW V]SLWDOL RUD] RN W\VLร F\ รฎรถฤ HN V]SLWDOQ\FK FR GDMH EOLVNR รฎรถฤ HN V]SLWDOQ\FK QD W\VLร F PLHV]NDรฐFรถZ -HVW WR MHGHQ ] QDMZ\ฤ V]\FK ZVNDฤ QLNรถZ Z (XURSLH 6]SLWDOH F]HND UHVWUXNWXU\]DFMD ] XZDJL QD V]HUHJ F]\QQLNรถZ WM GHPRJUDฤ D SU]HVXZDQLH SURFHGXU GR OHF]HQLD DPEXODWRU\MQHJR Z\PDJDQH QDNรฎDG\ LQZHVW\F\MQH GRVWRVRZDQLH GR QRZ\FK Z\PRJรถZ

5HRUJDQL]DFMD Z ZLHOX SU]\SDGNDFK PRฤ H SURZDG]Lร GR ]PLDQ\ SU]H]QDF]HQLD QLHNWรถU\FK RGG]LDรฎรถZ QS ]PLDQD RGG]LDรฎรถZ JLQHNRORJLF]QR SRรฎRฤ QLF]\FK F]\ SHGLDWU\F]Q\FK QD JHULDWU\F]QH OXE RQNRORJLF]QH ]PLDQ\ SURฤ OX FDรฎHJR V]SLWDOD QS QDVWDZLRQH QD RSLHNร GรฎXJRWHUPLQRZร D QLHNLHG\ QDZHW GR ]DPNQLร FLD V]SLWDOL NWรถUH SRJUร ฤ ร VLร Z GรฎXJDFK :\JUDร PRJร WH MHGQRVWNL NWรถUH QDMV]\EFLHM VLร ]UHRUJDQL]XMร RUD] VNXWHF]QLH SU]HNRQDMร 1)= GR ]DPLDQ\ REHFQHJR NRQWUDNWX QD WDNL NWรถU\ PRฤ QD Eร G]LH EDUG]LHM HIHNW\ZQLHM Z\NRU]\VWDร

ยคUHGQLR L GรฎXJRWHUPLQRZD SHUVSHNW\ZD VHNWRUD WR ZLHORNURWQLH RGVXZDQD Z F]DVLH SRSUDZD HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM V]SLWDOL -HVW WR RSW\PDOQ\ NLHUXQHN ]PLDQ ELRUร F SRG XZDJร RJUDQLF]RQH 3. 5HRUJDQL]DFMD RSLHNL V]SLWDOQHM ฤ URGNL L QLHPDO ] JรถU\ RJUDQLF]RQร VWURQร SU]\FKRGRZร V]SLWDOL SU]\QDMPQLHM Z SU]\SDGNX MHGQRVWHN ED]XMร F\FK QD OLPLWRZDQ\FK NRQWUDNWDFK 1)= 1DU]ร G]LD ]DU]ร GF]H GDMร FH V]DQVร QD SRSUDZร HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM NRV]WRZHM REHMPXMร P LQ FHQWUDOL]DFMร IXQNFML ]DNXSRZ\FK FHQWUDOL]DFMร IXQNFML ZVSDUFLD RSW\PDOL]DFMร SURFHVรถZ W]Z OHDQ PDQDJHPHQW NRQVROLGDFMร SRGPLRWรถZ RUD] ZSURZDG]HQLH Z\QDJURG]Hรฐ X]DOHฤ QLRQ\FK RG VXNFHVรถZ 5R]SDWU]RQH SRZLQQ\ ]RVWDร WDNฤ H LQLFMDW\Z\ NRQVROLGDFML IXQNFML ZVSDUFLD VLHFL V]SLWDOL SXEOLF]Q\FK FR LVWRWQLH ZSรฎ\Qร รฎRE\ =ZLร NV]HQLH UROL HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM 4. V]SLWDOL QS OHDQ PDQDJHPHQW

QD SRSUDZร LFK UHQWRZQRฤ FL

4.

=ZLร NV]HQLH UROL HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM V]SLWDOL QS OHDQ PDQDJHPHQW

7XU\VW\ND PHG\F]QD UR]ZLMD VLร Z (XURSLH ยคURGNRZR :VFKRGQLHM Z WHPSLH RN URF]QLH 'R 3ROVNL MXฤ WHUD] SU]\MHฤ Gฤ D QLHPDO W\VLร F\ SDFMHQWรถZ ]DJUDQLF]Q\FK URF]QLH ]DUรถZQR ] NUDMรถZ ]DFKRGQLFK MDN L ZVFKRGQLFK 6ร WR MHGQDN JรฎรถZQLH NXUDFMXV]H NOLQLN GHQW\VW\F]Q\FK X]GURZLVN PHGLFDO 63$ F]\ Rฤ URGNรถZ RSLHNL GรฎXJRWHUPLQRZHM 3RWHQFMDรฎ MHVW GXฤ R ZLร NV]\ ]ZรฎDV]F]D MHฤ OL FKRG]L R PHG\F\Qร VSHFMDOLVW\F]Qร WM RSHUDFMH SODVW\F]QH OHF]HQLH RW\รฎRฤ FL NDUGLRORJLร RQNRORJLร F]\ RNXOLVW\Nร :DUWRฤ ร U\QNX V]SLWDOQHJR SDFMHQWรถZ ]DJUDQLF]Q\FK Z (XURSLH ยคURGNRZR :VFKRGQLHM V]DFXMH VLร QD RN POQ ]รฎ FR GDMH RN W\VLร F\ SDFMHQWรถZ V]SLWDOQ\FK URF]QLH ] F]HJR RN W\VLร F\ SU]\SDGD QD 3ROVNร 5R]ZรถM WXU\VW\NL PHG\F]QHM Z 3ROVFH Z ]DNUHVLH W\FK G]LHG]LQ Z\PDJD NDSLWDรฎX L ZรฎDฤ FLZHM VWUDWHJLL SR]\VNLZDQLD SDFMHQWรถZ :]RUHP GR QDฤ ODGRZDQLD PRฤ H E\ร 7XUFMD NWรถUD SU]\ ZVSDUFLX U]ร GX EDUG]R PRFQR UR]ZLQร รฎD Wร G]LDรฎDOQRฤ ร EUDQฤ \ PHG\F]QHM

GรฎXJRWHUPLQRZHM 3RWHQFMDรฎ MHVW GXฤ R ZLร NV]\ ]ZรฎDV]F]D MHฤ OL FKRG]L R PHG\F\Qร VSHFMDOLVW\F]Qร WM RSHUDFMH SODVW\F]QH OHF]HQLH RW\รฎRฤ FL NDUGLRORJLร RQNRORJLร SZF SO KHDOWKFDUH F]\ RNXOLVW\Nร :DUWRฤ ร U\QNX V]SLWDOQHJR SDFMHQWรถZ ]DJUDQLF]Q\FK Z (XURSLH ยคURGNRZR :VFKRGQLHM V]DFXMH VLร QD RN POQ ]รฎ FR GDMH RN W\VLร F\ SDFMHQWรถZ V]SLWDOQ\FK URF]QLH ] F]HJR RN W\VLร F\ SU]\SDGD QD 3ROVNร 5R]ZรถM WXU\VW\NL 7XU\VW\ND PHG\F]QD PHG\F]QHM Z ]DNUHVLH W\FK G]LHG]LQ 5. Z 3ROVFH Z W\P G\UHNW\ZD Z\PDJD NDSLWDรฎX WUDQVJUDQLF]QD

L ZรฎDฤ FLZHM VWUDWHJLL SR]\VNLZDQLD SDFMHQWรถZ :]RUHP GR QDฤ ODGRZDQLD PRฤ H E\ร 7XUFMD NWรถUD SU]\ ZVSDUFLX U]ร GX EDUG]R PRFQR UR]ZLQร รฎD Wร G]LDรฎDOQRฤ ร EUDQฤ \ PHG\F]QHM o p ini e

/LF]ED RVรถE Z 3ROVFH Z]URฤ QLH Z FLร JX QDMEOLฤ V]\FK ODW R RN POQ F]\OL GR POQ RVรถE 5RVQร F\ SRS\W QD XVรฎXJL RSLHNL GรฎXJRWHUPLQRZHM WR WUHQG Z NDฤ G\P VWDU]HMร F\P VLร VSRรฎHF]HรฐVWZLH QD ฤ ZLHFLH MHGQDNฤ H Z 3ROVFH QDOHฤ \ VLร VSRG]LHZDร V]F]HJรถOQLH G\QDPLF]QHJR Z]URVWX RN URF]QLH &]\QQLNL MDNLH QD WR ZSรฎ\ZDMร WR P LQ ZLร NV]D ]DFKRURZDOQRฤ ร QD FKRURE\ SU]HZOHNรฎH ]PLDQD PRGHOX URG]LQ\ RUD] URVQร FD OLF]ED JRVSRGDUVWZ MHGQRRVRERZ\FK 6]DQVร Z WHM V\WXDFML MHVW Z\NRU]\VWDQLH SRWHQFMDรฎX SDFMHQWรถZ ]DJUDQLF]Q\FK 'Xฤ R QLฤ V]H FHQ\ GREUD MDNRฤ ร RUD] QRZH LQZHVW\FMH SRZRGXMร ฤ H 3ROVND PRฤ H VWDร VLร ]DJรฎร ELHP GOD HPHU\WรถZ (XURS\ FR MXฤ SRZROL VLร G]LHMH &]DV QD RSUDFRZDQLH NRPSOHNVRZHJR PRGHOX G]LDรฎDQLD ]DUรถZQR ] SXQNWX ZLG]HQLD PLNUR MDN L PDNUR HNRQRPLF]QHJR V\VWHPRZHJR

3U]HMฤ FLH ] OHF]HQLD V]SLWDOQHJR QD OHF]HQLD DPEXODWRU\MQH WR WUHQG NWรถU\ REVHUZXMHP\ Z FDรฎHM (XURSLH '\QDPLND SRE\WรถZ V]SLWDOQ\FK Z QDMZLร NV]\FK NUDMDFK HXURSHMVNLFK VSDGD Z GZXF\IURZ\P WHPSLH RN D Z]URVW Z\ND]XMร SURFHGXU\ DPEXODWRU\MQH L V]SLWDOH MHGQHJR GQLD :\QLND WR ] FRUD] OHSV]\FK PHWRG OHF]HQLD V]\EV]HM UHKDELOLWDFML RUD] PRฤ OLZRฤ FL ]GDOQHJR PRQLWRURZDQLD SDFMHQWD 3RQDGWR SU]\ ]DFKRZDQLX WHM VDPHM OXE Z\ฤ V]HM MDNRฤ FL XVรฎXJ LVWRWQLH REQLฤ DMร VLร NRV]W\ 3ROVND MHVW QD SRF]ร WNX GURJL Z W\P REV]DU]H QS W\ONR ]DELHJรถZ XVXZDQLD ]Dร P\ RGE\ZD VLร Z UDPDFK FKLUXUJLL MHGQHJR GQLD SRGF]DV JG\ Z QDMZLร NV]\FK NUDMDFK HXURSHMVNLFK WR PLร G]\ D ]DELHJรถZ 'ODWHJR VSRG]LHZDร VLร PRฤ QD SU]\VSLHV]HQLD G]LDรฎDรฐ ]PLHU]DMร F\FK Z W\P NLHUXQNX

2G URNX GR GQLD G]LVLHMV]HJR PLHOLฤ P\ GR F]\QLHQLD ] ZLHORPD W]Z ล DNFMDPL RGGรฎXฤ DQLDล VHNWRUD SXEOLF]QHM RFKURQ\ ]GURZLD $NWXDOQLH Z\QLNL ฤ QDQVRZH V]SLWDOL SXEOLF]Q\FK Vร ]รฎH D REVHUZRZDQ\ WUHQG SRND]XMH V\VWHPDW\F]QH LFK SRJDUV]DQLH 3URJQR]\ ZVND]XMร ฤ H EH] NROHMQHM LQJHUHQFML ]H VWURQ\ SDรฐVWZD VHNWRU SXEOLF]Q\ PRฤ H RVLร JQร ร SR]LRP 6. =PLDQD VSRVREX OHF]HQLD ]DGรฎXฤ HQLD SRZRGXMร F\ ฤ H MHJR REVรฎXJD ELHฤ ร FD QLH Eร G]LH MXฤ PRฤ OLZD ]ZรฎDV]F]D ฤ H ]QDF]Qร F]ร ฤ ร SODQRZDQHJR Z]URVWX QDNรฎDGรถZ QD ฤ ZLDGF]HQLD ]GURZRWQH SRFKรฎRQLH UHDOL]DFMD SRGMร W\FK QLHGDZQR ]RERZLร ]Dรฐ GRW\F]ร F\FK SRGZ\ฤ HN SรฎDF GR URNX 'RGDWNRZ\P ]RERZLร ]DQLHP Vร SODQRZDQH QDNรฎDG\ LQZHVW\F\MQH QD GRVWRVRZDQLH V]SLWDOQHM 2SLHND GรฎXJRWHUPLQRZD LQIUDVWUXNWXU\ GR Z\PRJรถZ UR]SRU]ร G]HQLD 0LQLVWUD 7. =GURZLD ,QJHUHQFMD ]H VWURQ\ EXGฤ HWX SDรฐVWZD PRฤ H VLร RND]Dร NRQLHF]QD UรถZQLHฤ ZF]Hฤ QLHM 3RZRGHP Vร HZHQWXDOQH VNXWNL SRGQLHVLHQLD NZRW\ ZROQHM RG SRGDWNX 3,7 GR RN W\V ]รฎ URF]QLH FR MDN VLร V]DFXMH XV]F]XSOLรฎRE\ ZSรฎ\Z\ ]H VNรฎDGNL ]GURZRWQHM GR 1)= R RN POG ]รฎ URF]QLH 3ROVND SRVLDGD ZV]\VWNLH ]DVRE\ SRWU]HEQH GR UR]ZRMX WHOHPHG\F\Q\ WHFKQRORJLร NDSLWDรฎ SU\ZDWQ\ JRWRZ\ GR LQZHVW\FML RUD] SDFMHQWรถZ RF]HNXMร F\FK QD QRZH UR]ZLร ]DQLD 3DUDGRNVDOQLH QLH SRWU]HED GRGDWNRZHJR ฤ QDQVRZDQLD W\ONR SU]HNLHURZDQLD REHFQHJR QD WDรฐV]H RUD] HIHNW\ZQLHMV]H UR]ZLร ]DQLD WHOHPHG\F]QH .RU]\ฤ FL WR Z\ฤ V]D MDNRฤ ร OHF]HQLD QLฤ V]\ NRV]W ฤ ZLDGF]HQLD XVรฎXJ PHG\F]Q\FK PQLHM QLHSRWU]HEQ\FK KRVSLWDOL]DFML RUD] ZL]\W DPEXODWRU\MQ\FK 1RZH NRQNXUV\ QD ฤ QDQVRZDQLH WHOHNDUGLRORJLL MXฤ ZNUรถWFH 1DOHฤ \ VLร VSRG]LHZDร ฤ H RWZRU]\ WR V]HURNR GU]ZL GR ZGUDฤ DQLD LQQ\FK XVรฎXJ WHOHPHG\F]Q\FK L SU]\F]\QL VLร GR SRSUDZ\ MDNRฤ FL RFKURQ\ ]GURZLD Z 3ROVFH D MHGQRF]Hฤ QLH Eร G]LH V]DQVร QD HNVSDQVMร SROVNLHM WHFKQRORJLL ]DJUDQLFร

6HNWRU SU\ZDWQ\ GRPLQXMH Z ฤ ZLDGF]HQLX XVรฎXJ Z SRGVWDZRZHM RSLHFH ]GURZRWQHM RSLHFH DPEXODWRU\MQHM UHKDELOLWDFML RSLHFH GรฎXJRWHUPLQRZHM F]\ OHF]HQLX X]GURZLVNRZ\P -HG\QLH OHF]HQLH V]SLWDOQH SR]RVWDMH GRPHQร ฤ ZLDGF]HQLRGDZFรถZ SXEOLF]Q\FK 2EVHUZDFMH ZVND]XMร ฤ H Z\ฤ V]D MHVW UHQWRZQRฤ ร L MDNRฤ ร ฤ ZLDGF]RQ\FK XVรฎXJ Z W\FK REV]DUDFK Z NWรถU\FK NDSLWDรฎ SU\ZDWQ\ ]DDQJDฤ RZDรฎ VLร Z UR]ZรถM GDQHJR VHJPHQWX 2F]\ZLฤ FLH UROD SDรฐVWZD MHVW L Eร G]LH LVWRWQD Z ]DSHZQLHQLX WDN ZDฤ QHM RSLHNL V]SLWDOQHM MHGQDN XG]LDรฎ VHNWRUD SU\ZDWQHJR Z Uรถฤ Q\FK IRUPDFK

Z\GDMH VLร E\ร QLHXQLNQLRQ\ WDN ฤ HE\ RVLร JQร ร Z NUรถWNLP RNUHVLH VSRG]LHZDQH HIHNW\

ยคUHGQLR L GรฎXJRWHUPLQRZD SHUVSHNW\ZD VHNWRUD WR ZLHORNURWQLH RGVXZDQD Z F]DVLH SRSUDZD HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM V]SLWDOL -HVW WR RSW\PDOQ\ NLHUXQHN ]PLDQ ELRUร F SRG XZDJร RJUDQLF]RQH ฤ URGNL L QLHPDO ] JรถU\ RJUDQLF]RQร VWURQร SU]\FKRGRZร V]SLWDOL 8G]LDรฎ VHNWRUD SU\ZDWQHJR L ZSรฎ\Z QD V\VWHP RFKURQ\ ]GURZLD 8. SU]\QDM PQLHM Z SU]\SDGNX MHGQRVWHN ED]XMร F\FK QD OLPLWRZDQ\FK NRQWUDNWDFK 1)= 1DU]ร G]LD ]DU]ร GF]H GDMร FH V]DQVร QD SRSUDZร HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM NRV]WRZHM REHMPXMร P LQ FHQWUDOL]DFMร IXQNFML ]DNXSRZ\FK FHQWUDOL]DFMร IXQNFML ZVSDUFLD RSW\PDOL]DFMร SURFHVรถZ W]Z OHDQ PDQDJHPHQW NRQVROLGDFMร SRGPLRWรถZ RUD] ZSURZDG]HQLH Z\QDJURG]Hรฐ X]DOHฤ QLRQ\FK RG VXNFHVรถZ 5R]SDWU]RQH SRZLQQ\ ]RVWDร WDNฤ H LQLFMDW\Z\ NRQVROLGDFML IXQNFML ZVSDUFLD VLHFL V]SLWDOL SXEOLF]Q\FK FR LVWRWQLH ZSรฎ\Qร รฎRE\ SRSUDZร LFK UHQWRZQRฤ FL 9. QD 7HOHPHG\F\QD

4.

=ZLร NV]HQLH UROL HIHNW\ZQRฤ FL RSHUDF\MQHM V]SLWDOL QS OHDQ PDQDJHPHQW

%DGDQLD ZVND]XMร ฤ H SDFMHQFL Vร FRUD] EDUG]LHM Z\PDJDMร F\ L QDVWร SXMH ]PLDQD LFK PHQWDOQRฤ FL ] SRGHMฤ FLD ล XGDรฎR PL VLร GRVWDร GR OHNDU]Dล QD P\ฤ OHQLH ล FKFร VLร GRVWDร GR EDUG]R GREUHJR OHNDU]D L NOLQLNL NWรถUD ]DSHZQLD GREUร MDNRฤ ร ล (ZROXFMD SDFMHQWD Eร G]LH SRVWร SRZDรฎD 3DFMHQFL RF]HNXMร SRSUDZ\ MDNRฤ FL XVรฎXJ FR Eร G]LH ]ZLร NV]DรฎR NRQNXUHQF\MQRฤ ร ฤ ZLDGF]HQLRGDZFรถZ 1DMOHSV]H SRGPLRW\ MXฤ VLร GR WHJR SU]\JRWRZXMร L WH PDMร V]DQVร X]\VNDร QDMZLร NV]ร SU]HZDJร NRQNXUHQF\MQร ]DUรถZQR MHฤ OL FKRG]L R SDFMHQWรถZ RSรฎDFDQ\FK SU]H] 1)= DOH WDNฤ H W\FK NWรถU]\ SรฎDFร ]D OHF]HQLH ] ZรฎDVQHM NLHV]HQL OXE ] Z\NXSLRQHJR XEH]SLHF]HQLD

ZLร NV]\ ]ZรฎDV]F]D MHฤ OL FKRG]L R PHG\F\Qร VSHFMDOLVW\F]Qร WM RSHUDFMH SODVW\F]QH OHF]HQLH RW\รฎRฤ FL NDUGLRORJLร RQNRORJLร F]\ RSZF SO KHDOWKFDUH NXOLVW\Nร :DUWRฤ ร U\QNX V]SLWDOQHJR SDFMHQWรถZ ]DJUDQLF]Q\FK Z (XURSLH ยคURGNRZR :VFKRGQLHM V]DFXMH VLร QD RN POQ ]รฎ FR GDMH RN W\VLร F\ SDFMHQWรถZ V]SLWDOQ\FK URF]QLH ] F]HJR RN W\VLร F\ SU]\SDGD QD 3ROVNร 5R]ZรถM WXU\VW\NL PHG\F]QHM Z 3ROVFH Z ]DNUHVLH W\FK G]LHG]LQ (ZROXFMD SDFMHQWD 10.NDSLWDรฎX L MHJR Z\PDJDรฐ Z\PDJD L ZรฎDฤ FLZHM VWUDWHJLL SR]\VNLZDQLD SDFMHQWรถZ :]RUHP GR QDฤ ODGRZDQLD PRฤ H E\ร 7XUFMD NWรถUD SU]\ ZVSDUFLX U]ร GX EDUG]R PRFQR UR]ZLQร รฎD Wร G]LDรฎDOQRฤ ร EUDQฤ \ PHG\F]QHM

o p ini e

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

47

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia.

OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W styczniu W ODNIESIENIU DO grudnia

72 513 zł

67 195 zł

4 389 zł

4 473 zł

1 400 zł

1 273 zł

grudzień

styczeń

grudzień

styczeń

grudzień

styczeń

-5 318 zł

-7,3%

+84 zł

1,9%

-127 zł

-9,1%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2016 I 2015

777 932 zł

841 731 zł

41 752 zł

39 652 zł

17 135 zł

20 969 zł

2015

2016

2015

2016

2015

2016

+63 798 zł

8,2%

-2 100 zł

-5,0%

+3 834 zł

22,4%

styczeń WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 52 846 zł Świętokrzyskie 57 532 zł Kujawsko-Pomorskie 58 592 zł

Świętokrzyskie 3 157 zł Opolskie 3 556 zł Kujawsko-Pomorskie 3 683 zł

Opolskie 732 zł Kujawsko-Pomorskie 775 zł Świętokrzyskie 843 zł

Podlaskie 72 368 zł Dolnośląskie 73 522 zł Mazowieckie 81 543 zł

Dolnośląskie 5 116 zł Podkarpackie 5 417 zł Mazowieckie 5 587 zł

Śląskie 1 177 zł Mazowieckie 1 233 zł Podkarpackie 1 965 zł

prognoza 2016 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 669 305 zł Kujawko-Pomorskie 686 904 zł Świętokrzyskie 704 681 zł

Świętokrzyskie 27 468 zł Opolskie 32 121 zł Warmińsko-Mazurskie 32 574 zł

Warmińsko-Mazurskie 12 462 zł Opolskie 15 483 zł Świętokrzyskie 15 870 zł

Podlaskie 931 940 zł Dolnośląskie 968 433 zł Mazowieckie 994 514 zł

Podlaskie 42 453 zł Dolnośląskie 45 852 zł Mazowieckie 50 453 zł

Dolnośląskie 24 088 zł Mazowieckie 26 910 zł Podkarpackie 24 421 zł

styczeń WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Podlaskie –9 412 zł Mazowieckie –7 806 zł Pomorskie –7 256 zł

Świętokrzyskie –381 zł Podkarpackie –128 zł Podlaskie –86 zł

Brak spadków kosztów

Brak wzrostów kosztów

Opolskie 150 zł Mazowieckie 296 zł Zachodniopomorskie 366 zł

Warmińsko-Mazurskie 102 zł Małopolskie 117 zł Śląskie 198 zł

zestawienie KOSZTY W styczniu W OSTATNICH LATACH

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

48

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

75000

» Styczeń kontynuuje zimową huśtawkę kosztów leczenia.«

koszty, tys. zł

70000 65000 60000 55000 50000

1

2

3

4

5

7

6

8

9

10

11

2015

12

1 2016

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

49

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

5000

» Koszty grypy i przeziębienia lekko rosną.«

koszty, tys. zł

4000 3000 2000 1000 0

1

2

3

4

5

7

6

8

9

10

11

2015

50

12

1 2016

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

2000

» Styczniowe koszty alergii są o wiele wyższe niż w analogicznym okresie rok temu.«

koszty, tys. zł

1800 1600 1400 1200 1000 800

1

2

3

4

5

7

6

8

9

10

11

2015

12

1 2016

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

51

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R FA R MACJ I

Struktura dystrybucji leków styczeń | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO grudnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

17,02 zł

25,59%

175,0 tys. zł

3630

-15,5 tys. zł

-180

-0,51 zł

IX

X

XI

XII

+0,49%

I

IX

X

XI

-1,79 zł

PROGNOZA NA

kwiecień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót w statystycznej aptece w styczniu 2016 roku wyniósł 175,0 tys. zł.

W porównaniu ze styczniem ubiegłego roku oznacza to spadek o 2% (+3,5 tys. zł). Jeszcze słabiej wypadł styczeń na tle grudnia 2015 roku – spadek o 8,1% (–15,5 tys. zł). Rynek farmaceutyczny osiągnął wartość 2,56 mld zł. To o 8,65 mln zł więcej (+0,3%) niż w styczniu 2015 roku oraz o 219,67 mln zł mniej niż w grudniu 2015 roku.

Prognozujemy, że w 2016 roku statystyczna apteka wygeneruje obrót w wysokości 2,05 mln zł. Wartość ta nie odbiega znacząco od średniego obrotu aptecznego wypracowanego w poprzednich latach. Będzie ona o 0,4% mniejsza niż w roku 2015 (–9 tys. zł) oraz o 0,7%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

IX

suplementy INNE

X

XI

57,59% 23,96% 9,72% 8,73%

XII

I

IX

X

XI

XII

I

POZIOM REFUNDACJI

24,58% -1,22%

„Prognozujemy, że po marcu charakteryzującym się średnim obrotem aptecznym powyżej 180 tys. zł, w kwietniu zanotujemy jego spadek do poziomu 170 tys. zł. Bezpośrednią przyczyną zmiany będzie zmniejszenie liczby klientów w statystycznej aptece.”

Aneta Szczypek Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

52

I

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

48,21 zł

XII

większa niż w roku 2014 (+14 tys. zł).

Cały rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 30,5 mld zł. To o 2,1% więcej niż w 2015 roku (+633 mln zł) oraz o 7,1% więcej niż w 2014 roku (+2,01 mld zł).

Udział refundacji wyniesie 26,19%, co oznacza, że refundator dopłaci w 2016 roku do sprzedaży leków z list refundacyjnych 8 mld zł.

W styczniu we wszystkich grupach sprzedażowych zanotowaliśmy znaczny spadek wartości sprzedaży w stosunku do grudnia 2015 roku. Największe spadki wystąpiły dla leków refundowanych, następnie dla leków na recepty pełnopłatne i dla produktów sprzedawanych odręcznie. Wartość sprzedaży produktów sprzedawanych na recepty refundowane wyniosła 61,3 tys. zł (–13,9% w stosunku do grudnia 2015 roku, tj. –9,9 tys. zł), wartość sprzedaży produktów OTC –

74,1 tys. zł (–3,8% w stosunku do grudnia 2015 roku, tj. –3 tys. zł), a produktów sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 37,7 tys. zł (–8,2%, tj. –3,4 tys. zł).

Według prognoz, w 2016 roku 39,84% obrotu statystycznej apteki będzie stanowiła sprzedaż odręczna, 37,15% sprzedaż leków refundowanych, a 22,19% sprzedaż leków oferowanych na recepty pełnopłatne. W ciągu całego roku statystyczna apteka sprzeda leki refundowane o łącznej wartości 764,1 tys. zł (–12,5 tys. zł w stosunku do 2015 roku), leki na recepty pełnopłatne o wartości 456,4 tys. zł (+0,1 tys. zł w stosunku do 2015 roku) oraz leki sprzedawane bez recepty o wartości 819,2 tys. zł (+3,2 tys. zł w stosunku do 2015 roku).

Przeanalizujmy poszczególne dni tygodnia pod względem średniego obrotu aptecznego. W styczniu dniem o naj-

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R FA R MACJ I

większym średnim obrocie aptecznym był wtorek (7 974 zł), z kolei o najmniejszym – środa (5 862 zł). Różnica pomiędzy średnimi obrotami w wymienionych dniach wyniosła 2 111 zł. Dniem miesiąca, w którym wypracowano największy średni obrót apteczny był 5 stycznia (8 577 zł), natomiast dniem – spośród dni roboczych – charakteryzującym się najmniejszym średnim obrotem był 4 stycznia (6 831 zł).

W styczniu 2016 roku we wszystkich grupach terapeutycznych zanotowaliśmy spadek średniej wartości sprzedaży. Największy – dla sprzedaży leków onkologicznych i immunomodulacyjnych (–24,85%, tj. –1 174 zł). Na kolejnym miejscu uplasowały się leki z grupy endokrynologia – hormony, bez hormonów płciowych (–12,32%, tj. –2 901 zł) oraz leki na układ sercowo naczyniowy (–11,06%, tj. –2 901 zł).

Podobnie jak w ubiegłym miesiącu, największy udział w obrocie statystycznej apteki miały leki na przewód pokarmowy i metabolizm (18,52%), następne leki na układ sercowo naczyniowy (13,33%), układ oddechowy (12,07%) oraz centralny układ nerwowy (11,65%). Łączny udział wartości sprzedaży w tych grupach stanowi 55,57% średniego obrotu aptecznego. Średnia marża apteczna wyniosła w styczniu 25,59% i była o 0,49 p.p. wyższa niż w grudniu 2015 roku oraz o 0,56 p.p. mniejsza niż w styczniu 2015 roku. Spójrzmy, jak kształtowały się marże w podstawowych grupach sprzedażowych. Jedyną grupą, która zanotowała wzrost średniej marży aptecznej w stosunku do grudnia 2015 roku były leki refundowane, w dwóch pozostałych grupach sprzedażowych zanotowaliśmy spadki. Średnia marża dla leków refundowanych wyniosła 18,29% (+0,08 p.p. w stosunku do grudnia 2015 roku oraz +0,84 p.p. w stosunku do stycznia 2015 roku), dla leków na recepty pełnopłatne – 25,48% (–0,22 p.p. w stosunku do grudnia 2015 roku oraz –1,94 p.p. w stosunku do stycznia 2015 roku), dla produktów OTC – 29,64% (–0,32 p.p. w stosunku do grudnia 2015 roku oraz –2,13 p.p. w stosunku do stycznia 2015 roku).

W styczniu średnia cena za opakowanie leku wyniosła 17,02 zł. To o 51 groszy mniej niż w grudniu 2015 roku.

Z kwoty tej statystyczny pacjent zapłacił 12,83 zł, a pozostałą część (4,18 zł) dopłacił refundator. Na podobnym poziomie jak w grudniu ubiegłego roku kształtowały się średnie ceny leków

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2016

styczeń 2015

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach stycznia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2016

styczeń 2015

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 5,58%

18,52% przewód pokarm. i metabolizm

4,6% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,41% narządy zmysłów 4,79% leki przeciwzakaźne

12,07% układ oddechowy

leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty leki onkologiczne 2,03% i immunomodulacyjne

0,25%

4,59% krew i układ krwiotwórczy 1,01%

endokrynologia -- hormony, bez horm. płciowych

3,26% dermatologia 13,33% układ sercowo-naczyniowy 11,65% centralny układ nerwowy varia 11,32%

4,59% nieokreślona

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

53

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R FA R MACJ I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2016 30% 29% 28% 27% 26% 25% 24% 23%

I

II

III

IV

I

II

2006

III

IV

I

II

2007

III

IV

I

2008

II

III

IV

I

2009

II

III

IV

I

II

2010

III

IV

I

2011

II

III

IV

I

2012

II

III

IV

I

II

2013

III

IV

I

2014

II

III

IV 1

2016

22%

2015

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016

zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2016 4600 4400 4200 4000 3800 3600 3400 3200

I

II

III

2006

54

IV

I

II

III

2007

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

IV

I

II

III

2008

IV

I

II

III

2009

IV

I

II

III

2010

IV

I

II

III

2011

IV

I

II

III

2012

IV

I

II

III

2013

IV

I

II

III

2014

IV

I

II

III

2015

IV 1

2016

3000

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R FA R MACJ I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w styczniu

nierefundowanych. Średnia cena za opakowanie produktu OTC wyniosła 12,07 zł, a leku dostępnego na recepty pełnopłatne – 22,53 zł. W przypadku leków refundowanych zaobserwowaliśmy znaczny spadek średniej ceny sprzedaşy. Pierwszy raz od września 2014 roku średnia cena opakowania leku refundowanego spadła ponişej 27 zł i wyniosła 26,81 zł (–91 groszy w stosunku do grudnia 2015 roku).

W styczniu statystyczną aptekę odwiedziło o 180 osób mniej niş w grudniu ubiegłego roku, tj. 3630 osób. Największy ruch panował 5 stycznia (178 osób), a dniem roboczym o najmniejszej liczbie klientów był 21 stycznia. Statystyczną aptekę odwiedziły wtedy 142 osoby. Jak wyglądało natęşenie ruchu w aptekach w podziale na tygodnie? Największy ruch w statystycznej aptece panował pomiędzy 8 a 14 stycznia (911 osób). Kolejnym tygodniem pod względem liczby klientów był 22–28 stycznia (889 osób), następnie 15–21 stycznia (873 osób) i 1–7 stycznia (653 osób). Rozrzut pomiędzy liczbą klientów w najlepszym i najsłabszym tygodniu wyniósł 258 osób. Największy ruch w aptekach odnotowano pomiędzy godziną 11:00 a 12:00.

Podczas jednej wizyty w aptece statystyczny pacjent zakupiĹ‚ produkty o Ĺ‚Ä…cznej wartoĹ›ci 48,21 zĹ‚. To kwota o 1,79 zĹ‚ mniejsza niĹź w grudniu 2015 roku (–3,6%) oraz o 7,23 zĹ‚ mniejsza niĹź w styczniu 2015 roku (–13%). Wartość sprzedaĹźy na pacjenta w podstawowych grupach sprzedaĹźowych ksztaĹ‚towaĹ‚a siÄ™ na poziomie 86,33 zĹ‚ dla lekĂłw na recepty refundowane (z kwoty tej 27,20 zĹ‚ zapĹ‚aciĹ‚ pacjent, a 59,13 zĹ‚ dopĹ‚aciĹ‚ refundator), 47,76 zĹ‚ dla lekĂłw na recepty peĹ‚nopĹ‚atne oraz 24,55 zĹ‚ dla produktĂłw OTC. NajwiÄ™kszÄ… zmianÄ™ wartoĹ›ci sprzedaĹźy na pacjenta w stosunku do ubiegĹ‚ego miesiÄ…ca (–4,97 zĹ‚) zaobserwowaliĹ›my dla lekĂłw refundowanych. ď Ź

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2016

styczeń 2015

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2016

styczeń 2015

TUZD[OJB

TUZD[OJB

TUZD[OJB

TUZD[OJB

TUZD[OJB

Tab. 1. SprzedaĹź produktĂłw w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaşy w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaşy aptecznej

styczeń 2016

styczeń 2015

styczeń 2016

100 782

106 101

57,59%

59,44%

Lek - OTC

41 929

40 729

23,96%

22,82%

Suplement diety lub dietetyczny środek spoşywczy

17 015

16 603

9,72%

9,30%

Pozostałe

15 274

15 067

8,73%

8,44%

Lek - RX

styczeń 2015

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

55

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R FA R MACJ I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za styczeń 2016 styczeń 2016

zmiana w stosunku do (%) grudnia 2015

stycznia 2016

zmiana w stosunku do (liczbowo)

stycznia 2015

grudnia 2015

stycznia 2016

stycznia 2015

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

175,0

-8,1%

0,0%

-2,0%

-15,5

0,0

-3,5

cały rynek apteczny

2 566 200

-7,9%

0,0%

0,3%

-219 672,0

0,0

8 652,0

statystyczna apteka

61,3

-13,9%

0,0%

-3,8%

-9,9

0,0

-2,5

cały rynek apteczny

898 842

-13,7%

0,0%

-1,6%

-142 579,4

0,0

-14 543,4

statystyczna apteka

37,7

-8,2%

0,0%

-0,9%

-3,4

0,0

-0,3

cały rynek apteczny

553 317

-7,9%

0,0%

1,5%

-47 729,7

0,0

8 036,0

statystyczna apteka

74,1

-3,8%

0,0%

-1,1%

-3,0

0,0

-0,8

cały rynek apteczny

1 087 189

-3,6%

0,0%

1,2%

-40 394,6

0,0

12 904,2

statystyczna apteka

43,0

-12,5%

0,0%

-5,7%

-6,1

0,0

-2,6

cały rynek apteczny

630 889

-12,2%

0,0%

-3,4%

-87 924,2

0,0

-22 527,8

w całkowitym obrocie

24,6%

-4,7%

0,0%

-3,8%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

68,5%

0,4%

0,0%

-2,2%

0,0

0,0

0,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

17,02 zł

-2,9%

0,0%

2,3%

-0,5

0,0

0,4

dla leków z list refundacyjnych

26,81 zł

-3,3%

0,0%

-0,8%

-0,9

0,0

-0,2

dla leków z recept pełnopłatnych

22,53 zł

-0,7%

0,0%

2,8%

-0,1

0,0

0,6

dla produktów bez recepty (OTC)

12,07 zł

-0,1%

0,0%

4,0%

0,0

0,0

0,5

3 630

-4,7%

0,0%

12,7%

-180,0

0,0

410,0

Liczba pacjentów w aptece Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

710

-9,0%

0,0%

0,0%

-70,0

0,0

0,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

790

-8,1%

0,0%

2,6%

-70,0

0,0

20,0

3 020

-3,8%

0,0%

14,0%

-120,0

0,0

370,0

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna ogółem

25,59%

2,0%

0,0%

-2,1%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,29%

0,5%

0,0%

4,8%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

25,48%

-0,9%

0,0%

-7,1%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,64%

-1,1%

0,0%

-6,7%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

48,21 zł

-3,6%

0,0%

-13,0%

-1,8

0,0

-7,2

Wartość zapłaty przez pacjenta

36,36 zł

-2,0%

0,0%

-11,9%

-0,7

0,0

-4,9

Wartość dopłaty refundatora

11,85 zł

-8,1%

0,0%

-16,3%

-1,0

0,0

-2,3

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

86,33 zł

-5,4%

0,0%

-3,8%

-5,0

0,0

-3,5

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

27,20 zł

-6,2%

0,0%

1,1%

-1,8

0,0

0,3

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

59,13 zł

-5,1%

0,0%

-6,0%

-3,2

0,0

-3,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

47,76 zł

-0,1%

0,0%

-3,4%

0,0

0,0

-1,7

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

24,55 zł

0,0%

0,0%

-13,2%

0,0

0,0

-3,7

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto Obrót 2016: 2 056,5 tys. zł

200

Zmiana: spadek 0–1%

190 Tysiące zł

prognoza obrotu

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

180 170 160 150

56

I 2016

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

II 2016

III 2016

IV 2016

V 2016

VI 2016

VII 2016

VIII 2016

IX 2016

X 2016

XI 2016

XII 2016

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R FA R MACJ I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do stycznia 2016 2016

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2016

2014

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2014

2 056,5

-0,4%

0,7%

-9,0

14,0

175,0

-2,0%

0,6%

-3,5

1,0

30 514 489,3

2,1%

7,1%

633 639,3

2 015 701,8

2 566 200,0

0,3%

7,8%

8 652,0

184 836,0

764,1

-1,6%

1,9%

-12,5

14,1

61,3

-3,8%

1,2%

-2,5

0,7

11 337 001,4

0,9%

8,3%

102 607,7

871 329,8

898 841,9

-1,6%

8,4%

-14 543,4

69 547,8

456,4

0,0%

1,7%

0,1

7,6

37,7

-0,9%

-0,4%

-0,3

-0,1

6 771 971,5

2,6%

8,2%

171 222,6

510 551,4

553 316,7

1,5%

6,7%

8 036,0

34 851,5

819,2

0,4%

-1,1%

3,2

-8,8

74,1

-1,1%

0,3%

-0,8

0,2

12 155 810,4

3,0%

5,2%

350 927,5

604 117,6

1 087 189,0

1,2%

7,5%

12 904,2

75 641,8

538,7

-0,8%

-1,0%

-4,5

-5,4

43,0

-5,7%

-2,3%

-2,6

-1,0

7 992 723,9

1,7%

5,3%

135 496,8

400 548,7

630 889,3

-3,4%

4,7%

-22 527,8

28 457,8

26,19%

-0,4%

-1,7%

0,0

0,0

24,58%

-3,8%

-2,8%

0,0

0,0

69,24%

0,7%

-3,0%

0,0

0,0

68,50%

-2,2%

-3,6%

0,0

0,0

17,30 zł

1,3%

4,8%

0,2

0,8

17,02 zł

2,3%

4,3%

0,4

0,7

27,58 zł

0,4%

2,6%

0,1

0,7

26,81 zł

-0,8%

2,4%

-0,2

0,6

23,75 zł

6,2%

8,8%

1,4

1,9

22,53 zł

2,8%

5,2%

0,6

1,1

11,67 zł

0,9%

3,8%

0,1

0,4

12,07 zł

4,0%

4,9%

0,5

0,6

41 729

0,1%

-0,1%

59,2

-40,8

3 630

12,7%

-3,5%

410,0

-130,0

8 685

-1,1%

-3,6%

-95,0

-325,0

710

0,0%

-7,8%

0,0

-60,0

9 524

-0,8%

-4,4%

-76,2

-436,2

790

2,6%

-10,2%

20,0

-90,0

33 980

0,1%

0,7%

20,4

230,4

3 020

14,0%

-0,7%

370,0

-20,0

27,35%

6,1%

2,1%

0,0

0,0

25,59%

-2,1%

-6,1%

0,0

0,0

18,52%

3,4%

-0,6%

0,0

0,0

18,29%

4,8%

-3,7%

0,0

0,0

29,38%

7,5%

0,4%

0,0

0,0

25,48%

-7,1%

-15,6%

0,0

0,0

34,02%

9,6%

1,4%

0,0

0,0

29,64%

-6,7%

-14,0%

0,0

0,0

49,63 zł

0,1%

1,5%

0,1

0,7

48,21 zł

-13,0%

4,2%

-7,2

1,9

36,56 zł

0,1%

1,9%

0,0

0,7

36,36 zł

-11,9%

5,2%

-4,9

1,8

13,07 zł

0,3%

0,3%

0,0

0,0

11,85 zł

-16,3%

1,2%

-2,3

0,1

87,03 zł

-1,6%

4,6%

-1,4

3,8

86,33 zł

-3,8%

9,7%

-3,5

7,6

26,50 zł

-4,2%

11,2%

-1,2

2,7

27,20 zł

1,1%

19,5%

0,3

4,4

60,53 zł

-0,4%

1,9%

-0,3

1,1

59,13 zł

-6,0%

5,7%

-3,8

3,2

47,26 zł

-0,6%

4,9%

-0,3

2,2

47,76 zł

-3,4%

11,0%

-1,7

4,7

24,36 zł

1,4%

-0,7%

0,3

-0,2

24,55 zł

-13,2%

1,0%

-3,7

0,2

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) 3 000

Refundacja: 8,0 mld zł

2 500

Zmiana obrotu: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2015) Zmiana refundacji: wzrost 1 do 2% (w stosunku do roku 2015)

Miliony zł

Obrót 2016: 30,5 mld zł

realizacja obrotu

prognoza obrotu

realizacja obrotu (rok 2015)

realizacja refundacji

prognoza refundacji

realizacja refundacji (rok 2015)

2 000 1 500 1 000 500 0

I 2016

II 2016

III 2016

IV 2016

V 2016

VI 2016

VII 2016

VIII 2016

IX 2016

X 2016

XI 2016

XII 2016

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

57

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R FA R MACJ I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

780,13

9,17

35506,21

20,29

8235,49

6,24

27270,72

63,39

23,19

76,81

1064,71

33,35

45,51

2. U-30

586,90

6,90

16574,49

9,47

7080,51

5,36

9493,99

22,07

42,72

57,28

776,26

21,35

28,24

3. U-50

22,20

301,29

3,54

6688,36

3,82

3841,78

2,91

2846,58

6,62

57,44

42,56

343,09

19,49

4. U-BEZPŁATNY

26,60

0,31

1104,37

0,63

80,02

0,06

1024,35

2,38

7,25

92,75

57,22

19,30

41,51

5. INWALIDA WOJENNY

19,14

0,23

701,85

0,40

38,73

0,03

663,12

1,54

5,52

94,48

26,25

26,74

36,66 22,09

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,33

0,00

7,23

0,00

1,47

0,00

5,76

0,01

20,37

79,63

0,42

17,18

7. ZHK

11,44

0,13

255,33

0,15

45,09

0,03

210,24

0,49

17,66

82,34

14,68

17,39

22,31

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

5,52

94,48

0,00

12,59

13,43

9. NARKOTYKI

2,34

0,03

457,94

0,26

38,79

0,03

419,15

0,97

8,47

91,53

3,73

122,74

196,10

14,24

0,17

1831,18

1,05

742,58

0,56

1088,60

2,53

40,55

59,45

181,79

10,07

128,56

11. PEŁNOPŁATNE

1416,54

16,66

37733,00

21,56

37733,00

28,59

0,00

0,00 100,00

0,00

1674,57

22,53

26,64

12. ODRĘCZNA

5346,19

62,86

74140,00

42,37

74140,00

56,18

0,00

0,00 100,00

0,00

6140,26

12,07

13,87

13. RAZEM

8505,15 100,00

24,58

10282,98

17,02

20,58

10. ŚRODKI POMOCNICZE

175000,00 100,00

131977,45 100,00

43022,55 100,00

75,42

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

780,13

9,17

35506,21

20,29

8235,49

6,24

27270,72

63,39

23,19

76,81

1064,71

33,35

45,51

2. U-30

586,90

6,90

16574,49

9,47

7080,51

5,36

9493,99

22,07

42,72

57,28

776,26

21,35

28,24

3. U-50

22,20

301,29

3,54

6688,36

3,82

3841,78

2,91

2846,58

6,62

57,44

42,56

343,09

19,49

4. U-BEZPŁATNY

26,60

0,31

1104,37

0,63

80,02

0,06

1024,35

2,38

7,25

92,75

57,22

19,30

41,51

5. INWALIDA WOJENNY

19,14

0,23

701,85

0,40

38,73

0,03

663,12

1,54

5,52

94,48

26,25

26,74

36,66 22,09

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,33

0,00

7,23

0,00

1,47

0,00

5,76

0,01

20,37

79,63

0,42

17,18

7. ZHK

11,44

0,13

255,33

0,15

45,09

0,03

210,24

0,49

17,66

82,34

14,68

17,39

22,31

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

5,52

94,48

0,00

12,59

13,43

9. NARKOTYKI

2,34

0,03

457,94

0,26

38,79

0,03

419,15

0,97

8,47

91,53

3,73

122,74

196,10

14,24

0,17

1831,18

1,05

742,58

0,56

1088,60

2,53

40,55

59,45

181,79

10,07

128,56

11. PEŁNOPŁATNE

1416,54

16,66

37733,00

21,56

37733,00

28,59

0,00

0,00 100,00

0,00

1674,57

22,53

26,64

12. ODRĘCZNA

5346,19

62,86

74140,00

42,37

74140,00

56,18

0,00

0,00 100,00

0,00

6140,26

12,07

13,87

13. RAZEM

8505,15 100,00

24,58

10282,98

17,02

20,58

10. ŚRODKI POMOCNICZE

175000,00 100,00

131977,45 100,00

43022,55 100,00

75,42

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

97,59

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1728

20,32

61296

35,03

19311

14,63

41985

31,50

68,50

2286

26,81

35,47

2. Recepty pełnopłatne

1417

16,66

37733

21,56

37733

28,59

0

0,00 100,00

0,00

1675

22,53

26,64

3. Sprzedaż odręczna

5346

62,86

74140

42,37

74140

56,18

0

0,00 100,00

14

0,17

1831

1,05

743

0,56

1089

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8505 100,00

175000 100,00

131977 100,00

0,00

6140

12,07

13,87

2,53

40,55

59,45

182

10,07

128,56

43023 100,00

75,42

24,58

10283

17,02

20,58

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

97,47

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1728,18

20,32

61295,82

35,03

19361,87

14,67

41933,95

31,59

68,41

2286,36

26,81

35,47

2. Recepty pełnopłatne

1416,54

16,66

37733,00

21,56

37733,00

28,59

0,00

0,00 100,00

0,00

1674,57

22,53

26,64

3. Sprzedaż odręczna

5346,19

62,86

74140,00

42,37

74140,00

56,18

0,00

0,00 100,00

14,24

0,17

1831,18

1,05

742,58

0,56

1088,60

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8505,15 100,00

175000,00 100,00

131977,45 100,00

0,00

6140,26

12,07

13,87

2,53

40,55

59,45

181,79

10,07

128,56

43022,55 100,00

75,42

24,58

10282,98

17,02

20,58

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

20752,10

21,33

764060,54

37,15

235024,02

15,48

529036,53

30,76

69,24

27701,53

27,58

36,82

2. Recepty pełnopłatne

17228,32

17,71

456376,06

22,19

456376,06

30,07

0,00

0,00 100,00

0,00

19218,12

23,75

26,49

3. Sprzedaż odręczna

59143,90

60,80

819229,04

39,84

819229,04

53,97

0,00

0,00 100,00

0,00

70227,30

11,67

13,85

146,69

0,15

16834,37

0,82

7207,55

0,47

9626,81

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

97271,01 100,00

2056500,01 100,00

1517836,67 100,00

98,21

Pac.

1,79

42,81

57,19

1694,08

9,94

114,76

538663,34 100,00

73,81

26,19

118841,02

17,30

21,14

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

307876323

21,33

11337001365

37,15

3487302658

15,48

7849880610

30,76

69,24

410983828

27,59

36,82

2. Recepty pełnopłatne

255643761

17,71

6771971488

22,19

6771739532

30,07

0

0,00 100,00

0,00

285133659

23,75

26,49

3. Sprzedaż odręczna

877544910

60,80

12155810417

39,84

12155777137

53,97

0

0,00 100,00

0,00

1042040324

11,67

13,85

2176215

0,15

249706020

0,82

106946125

0,47

142843272

5. RAZEM

1443241209 100,00

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

30514489289 100,00

22521765453 100,00

98,21

Pac.

1. Recepty ref. całość

4. Inne pozycje (wnioski)

58

Transakcje Liczba

1,79

42,83

57,20

25126268

9,94

114,74

7992723882 100,00

73,81

26,19

1763284080

17,31

21,14

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R R Y N KU LEK Ó W

Foto: designed by freepik.com

Odporność Układ odpornościowy, czyli immunologiczny, to jeden z najważniejszych systemów w organizmie człowieka. W okresie jesienno-zimowym wystawiany jest na podwójną próbę: osłabiony brakiem dostępu do świeżych warzyw i owoców musi zmierzyć się z nasilonymi atakami bakterii i wirusów wywołującymi przeziębienie albo grypę. Sporo osób decyduje się na farmakologiczne metody wzmocnienia odporności. Jak konsumpcja i zmiany cen wpływają na sprzedaż?

60

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Do analizy sprzedaży wybrano leki z głównych klas ATC zawierające substancje wspomagające odporność, a mianowicie: A07F – Preparaty przywracające prawidłową florę jelitową, hamujące biegunkę, A11 – Witaminy, A13 – Leki wzmacniające, J07 – Szczepionki.

Wartość tak określonego koszyka leków wzmacniających odporność wynosiła na początku badanego okresu (w 2002 roku) 963,4 mln zł. Od 2005 do 2009 roku utrzymywał się stały wzrost warto-

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R R Y N KU LEK Ó W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 produktów

7,69

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

206

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2015 a nie będące w ofercie w 2002 roku

20

14,78 17,47 18,22 18,13 17,99 18,62 19,14 19,91 19,19 20,06 19,61 18,53 17,96

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

39

18,74 14,45 13,40 13,34 13,73 14,85 14,51 16,37 18,37 18,95 18,68 17,95

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

59

16,24 17,47 20,08 21,39 19,42 16,10 16,56 20,22 20,74 20,39 20,90

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

77

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

69

23,41 17,63 17,71 17,16 16,64 18,64 21,72 22,44 22,72

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

49

12,73 12,55 13,26 15,51 17,57 16,14 16,63 17,43

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

81

16,79 18,00 17,51 18,15 18,85 17,88 17,65

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

96

25,57 27,33 29,23 27,37 27,12 27,59

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

128

22,38 19,11 19,23 19,22 18,76

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

146

14,03 14,15 14,33 15,12

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

214

16,39 18,39 18,74

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

269

17,58 18,04

Produkty będące w ofercie w 2015 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

353

Liczba badanych 2002 produktów

7,97

8,41 8,82 10,06 10,67 11,23 12,16 12,05 12,50 12,99 13,58 13,52 13,16

7,90

8,95 11,97 15,05 15,16 16,08 16,94 17,52 17,60 18,08

15,27

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

206

7,69

7,97

8,41 8,82 10,06 10,67 11,23 12,16 12,05 12,50 12,99 13,58 13,52 13,16

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w 2015 roku

24

5,83

6,70

7,83

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2015

21

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2015

13

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2015

17

14,25 16,26 16,22 16,94 14,39 13,77 14,81 15,58 12,27 11,33

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2015

24

11,70 12,53 13,17 13,96 13,55 11,31

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2015

28

13,34 12,60 13,09 12,47 13,80 13,15 14,69 17,30

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2015

50

19,66 21,17 23,40 24,15 22,86 25,46 35,79

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2015

15

17,84 16,37 16,50 18,36 20,67 24,55

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2015

17

17,40 15,30 14,30 14,68 10,61

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2015

25

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2015

8,47 10,88 11,62 10,23 8,33 6,23

9,11

7,58 11,22 18,48

19,96 19,43 20,08 20,30 17,95 18,26 19,25 21,96 20,91 19,07 20,50 19,10

9,55 11,19 13,10 14,69 12,26 10,95 12,44 14,41 13,98 15,07 16,25

7,52

9,91 8,84 5,30

8,07

8,27

12

19,85 19,56 22,74

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2015

19

20,19 14,50

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2015

38

8,31

7,99

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

61

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R R Y N KU LEK Ó W

ści sprzedaży. W kolejnych latach trudno doszukać się wyraźnego i jednolitego trendu – spadki przeplatają się ze wzrostami. Najwyższy wzrost sprzedaży w całym badanym okresie nastąpił w 2007 roku (+13,81%); wartość sprzedaży wyniosła 1 079,6 mln zł. Największy spadek nastąpił w 2003 roku (–8,79%).

Poziom ilości sprzedaży w aptekach w badanym okresie kształtował się nieco inaczej niż wartość sprzedaży. Najwięcej środków wspomagających od-

porność sprzedawało się na początku badanego okresu, czyli w 2002 roku (111,1 mln opakowań). Kolejne lata cechują ilościowe spadki. W 2012 roku, po spadku o 11,14% (w porównaniu do 2014 roku), sprzedaż osiągnęła najniższy poziom w badanym okresie, a mianowicie 74,4 mln opakowań. W 2015 roku w aptekach pacjenci zakupili 80,7 mln opakowań leków o działaniu wzmacniającym odporność, czyli o 7,14% mniej niż w roku poprzednim oraz o 24,41%

mniej niż w roku 2002. Dysonans pomiędzy liczbą a wartością sprzedaży tłumaczą zmiany cen leków.

Zdecydowanie najwięcej leków na odporność sprzedaje się w aptekach w sezonie jesienno-zimowym. W miesiącach od kwietnia do sierpnia średniomiesięczna ilość sprzedaży (z lat 2002–2015) nie przekracza poziomu 92 mln opakowań.

We wszystkich pozostałych miesiącach jest sporo wyższa, a w grudniu sięga poziomu 121,3 mln opakowań.

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków na odporność w aptekach w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

963 387 330

111 145 251

8,67

1 390 169

160 383

693

2003

878 708 118

97 272 960

9,03

1 139 699

126 165

771

-8,79%

-12,48%

2004

843 792 539

87 058 829

9,69

996 213

102 785

847

-3,97%

-10,50%

2005

889 217 481

85 410 534

10,41

881 286

84 649

1 009

5,38%

-1,89%

2006

948 525 818

81 894 011

11,58

743 359

64 180

1 276

6,67%

-4,12%

2007

1 079 561 983

85 905 872

12,57

785 707

62 522

1374

13,81%

4,90%

2008

1 212 966 738

87 865 083

13,80

824 026

59 691

1472

12,36%

2,28%

2009

1 369 685 266

93 374 614

14,67

955 817

65 160

1433

12,92%

6,27%

2010

1 294 226 918

86 602 444

14,94

876 254

58 634

1477

-5,51%

-7,25%

2011

1 385 436 256

83 765 820

16,54

883 006

53 388

1569

7,05%

-3,28%

2012

1 307 467 746

74 437 043

17,56

805 091

45 836

1624

-5,63%

-11,14%

2013

1 366 944 786

76 989 191

17,76

780 220

43 944

1752

4,55%

3,43%

2014

1 318 516 083

75 299 801

17,51

726 055

41 465

1816

-3,54%

-2,19%

2015

1 399 588 789

80 676 576

17,35

714 076

41 162

1960

6,15%

7,14%

2016

1 494 812 175

84 487 217

17,69

—

—

—

6,80%

4,72%

2017

1 529 923 591

82 300 757

18,59

—

—

—

2,35%

-2,59%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków o działaniu zwiększającym odporność w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

*

** *** *7

62

*

** *** *7

*

** *** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R R Y N KU LEK Ó W

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań leków o działaniu zwiększającym odporność w aptekach w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» W sezonie jesienno-zimowym sprzedaż środków zwiększających odporność jest zdecydowanie największa«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na odporność w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Od 2002 roku średnia cena za pojedyncze opakowanie leku zwiększającego odporność systematycznie wzrasta.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 4. Liczba produktów sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016 1500

1250

1000

750

» Asortyment produktów na odporność, dostępnych w aptekach, od 2002 roku zwiększył się niemal trzykrotnie.«

500

250

I

II

III IV

2002

I

II

III IV

2003

I

II

III IV

2004

I

II

III IV

2005

I

II

III IV

2006

I

II

III IV

2007

I

II

III IV

2008

I

II

III IV

2009

I

II

III IV

2010

I

II

III IV

2011

I

II

III IV

2012

I

II

III IV

2013

I

II

III IV

2014

I

II

III IV 1

2015

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

2016

0

63

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R R Y N KU LEK Ó W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

Największą ilość leków wzmacniających odporność pacjenci zakupili w aptekach w marcu 2002 roku (11,2 mln opakowań), najmniejszą – w sierpniu 2014 roku (4,9 mln opakowań). Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku z badanego segmentu stopniowo pnie się go góry. Wyjątkiem był rok 2014 i 2015, gdy nastąpił łagodny spadek, kolejno o 1,38% i 0,93%. W 2013 roku pacjenci musieli zapłacić za jedno opakowanie leku zwiększającego odporność najwięcej, bo aż 17,76 zł (+104,84%, tj. +9,09 zł w stosunku do 2002 roku).

Warto zwrócić uwagę na asortyment produktów o działaniu zwiększającym odporność. W ostatnich latach oferta dla tego rynku zdecydowanie się powiększyła. Na początku badanego okresu pacjenci mogli wybierać spośród 693 różnych pozycji asortymentowych. W kolejnych latach oferta z roku na rok rozszerzała się (poza rokiem 2009, gdy nastąpił spadek o 2,65%). W 2015 roku dostępnych było 1960 różnych opakowań leków na odporność (czyli prawie trzykrotnie więcej niż na początku analizy).

Od 2008 roku wyraźnie dominuje stabilizacja poziomu wartości sprzedaży, jednak ilościowo nadal występują dość nieregularne i pozbawione trendu skoki.

Długookresowo rosną ceny, ale z drugiej strony mocna konkurencja doprowadziła do ich spadków w ostatnich dwóch latach. Jak rynek zachowa się w kolejnych latach?

64

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

Trendy przyszłości Rok 2016 zapowiada się jako rok wzrostów. Wartość sprzedaży leków na odporność w aptekach wzrośnie o 6,80% i osiągnie poziom 1 494,8 mln zł.

O 4,72% wzrośnie także ilość sprzedaży i wyniesie 80,7 mln opakowań. Nieco inaczej będą wyglądały zmiany w roku 2017, bowiem – zgodnie z prognozami – nastąpi wzrost wartości rynku leków wspomagających odporność (o 2,35%) i wyniesie 1 529,9 mln zł. Ilość sprzedaży w 2017 roku w porównaniu do roku poprzedniego spadnie, lecz będzie to spadek bardzo niewielki (o 2,59%). Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na odporność wyniesie w 2016 roku 17,69 zł, czyli o 1,99% (+0,34 zł) więcej niż w roku poprzednim. W 2017 roku nastąpi kolejny wzrost ceny do poziomu 18,59 zł (+5,07%, tj. +0,90 zł).

Podsumowanie Przeziębienie, katar, kaszel, angina – te dolegliwości są skutkiem niskiej odporności. Do obniżenia sprawności układu immunologicznego może prowadzić nieprawidłowy styl życia: nadmierny stres, nieregularne odżywianie, uboga w składniki odżywcze dieta, zaburzenia snu oraz przepracowanie. Znacznie obniżona odporność może być też wynikiem działania czynników genetycznych, występuje przy długich kuracjach niektórymi lekami, w szczególności antybiotykoterapii.

Leki na odporność są też często wyko-

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

rzystywane wspomagająco w niektórych ciężkich chorobach immunologicznych, jak np. białaczka czy zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) wywołany retrowirusem HIV. Dla osób zdrowych środki z omawianego segmentu stosowane są na zasadzie suplementacji diety, profilaktycznie.

Często podaje się je dzieciom w okresie wzmożonej zachorowalności na dolegliwości układu oddechowego. Takie zróżnicowanie grup docelowych powoduje, że długoterminowe prognozy są prawdziwym wyzwaniem. Można jednak spodziewać się, że najbliższe 2 lata upłyną pod znakiem umiarkowanego wzrostu generowanego na przemian czynnikiem ceny i ilości sprzedaży. W 2015 roku wzrośnie liczba sprzedanych opakowań, ale nieznacznie zmaleje średnia cena, w 2016 roku – obydwa współczynniki wzrosną, z kolei w 2017 roku – spadnie sprzedaż ilościowa, ale wzrośnie cena. 

Metodologia prognoz Do obliczeń prognozy ilości sprzedaży, wartości sprzedaży oraz średniej ceny za pojedyncze opakowanie zastosowano sezonową metodę prognozowania z uwzględnieniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta wyznacza, na podstawie ostatnich lat, trend sprzedażowy uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku. Przy ustalaniu prognozy założono, iż nie pojawią się żadne czynniki mogące w istotny sposób zakłócić sprzedaż leków na odporność.

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R R Y N KU LEK Ó W

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

65

S t a t y st y k i i p r o g n o z y MO N I T O R R Y N KU LEK Ă“ W

CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO

Rubital forte Äž V\URS SUDZRÄ‚OD]RZR PDOLQRZ\ Äž VWRVRZDQ\ ZVSRPDJDMĂˆFR Zb]DSDOHQLX JDUGĂŻD NUWDQL LbSU]HĂŻ\NX Äž ZbVWDQDFK ]DSDOQ\FK GUĂśJ RGGHFKRZ\FK SU]HELHJDMĂˆF\FK ]bVXFK\P NDV]OHP LbNDV]OHP ]b]DOHJDMĂˆFĂˆ Z\G]LHOLQĂˆ Äž ZbZDOFH ]bFKU\SNĂˆ LbQLHÄ?\WHP RVNU]HOL Äž SRPRFQLF]R ZbSRGUDÄ?QLHQLDFK EĂŻRQ\ Ä‚OX]RZHM MDP\ XVWQHM LbJDUGĂŻD =DZLHUD Z\FLĂˆJ ]bV]HÄ‚FLX F]ÚĂFL NRU]HQLD SUDZRÄ‚OD]X =DZLHUD QDWXUDOQ\ VRN ]bPDOLQ

1. NAZWA WŠASNA PRODUKTU LECZNICZEGO RUBITAL FORTE 1,73 g/5ml 2. SKŠAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNYCH 100 g syropu zawiera 26,6 g wodnego maceratu z 9 g korzenia prawoślazu lekarskiego (Althaeae radicis maceratio 9:40) Ekstrahent – mieszanina wody i etanolu z dodatkiem benzoesanu sodu (46,7:1:0,3).

Produkt zawiera nie więcej niş 0,5 % (v/v) etanolu.

Substancje pomocnicze, patrz: pkt 6.1.

3. POSTAĆ FARMACEUTYCZNA Syrop 4. SZCZEGÓŠOWE DANE KLINICZNE Produkt przeznaczony jest do tradycyjnego stosowania w wymienionych wskazaniach i jego skuteczność opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania i doświadczeniu.

4.1. Wskazania do stosowania Tradycyjnie stosowany jako środek pomocniczy w kaszlu w przebiegu stanów zapalnych jamy ustnej i gardła: chrypka, kaszel, np. w przebiegu przeziębienia Pomocniczo w podraşnieniach błony śluzowej jamy ustnej i gardła.

4.2. Dawkowanie i sposób podawania Dzieci powyşej 3 roku şycia do 6 roku şycia 10 ml dawkę powtórzyć w zaleşności od nasilenia objawów podraşnienia do 3 razy dziennie.

Dzieci powyşej 6 roku şycia 10 ml dawkę powtórzyć w zaleşności od nasilenia objawów podraşnienia do 3 razy dziennie.

Młodzieş od 13 roku şycia i dorośli 10 ml dawkę powtórzyć w zaleşności od nasilenia objawów podraşnienia do kilku razy dziennie (3-4 razy).

4.3. Przeciwwskazania Nadwraşliwość na składniki preparatu, w tym na benzoesan sodu.

4.4. Specjalne ostrzeşenia i środki ostroşności dotyczące stosowania Ze względu na zawartość benzoesanu sodu nie zaleca się stosowania u chorych z astmą oskrzelową.

Produkt zawiera sacharozę w związku z tym naleşy go ostroşnie stosować u chorych na cukrzycę. 10 ml syropu zawiera 7,8 g sacharozy. Pacjenci z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami związanymi z nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy, galaktozy lub niedoborem sacharazy, izomaltazy nie powinni przyjmować produktu leczniczego.

4.5. Interakcje z innymi lekami i inne rodzaje interakcji Wchłanianie leków przyjmowanych jednocześnie moşe zostać zaburzone. Z tego względu produkt nie powinien być podawany na ½ - 1 godziny przed i po stosowaniu innych leków.

4.6. Ciąşa lub laktacja Brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, dlatego nie zaleca się stosowania produktu u kobiet cięşarnych i karmiących piersią.

4.7. Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu Brak danych.

4.8. Działania niepoşądane U osób wraşliwych na benzoesan sodu moşe wystąpić pobudzone wydzielanie śliny i podraşnienie şołądka.

4.9. Przedawkowanie Nie są znane objawy przedawkowania. W przypadku stosowania preparatów zawierających śluzy roślinne

przez dłuşszy okres czasu (ponad 3 tygodnie) lub jego naduşywaniu istnieje ryzyko zmniejszonego wchłaniania witamin, soli mineralnych lub innych związków z przewodu pokarmowego.

5. WŠAŚCIWOŚCI FARMAKOLOGICZNE 5.1 Właściwości farmakodynamiczne Preparat zawiera wodny macerat z 9 g korzenia prawoślazu lekarskiego. Macerat zawiera jako główne składniki śluzy o charakterze kwaśnym. Preparat działa osłaniająco na błonę śluzową jamy ustnej i gardła, łagodzi stany zapalne i podraşnienia.

5.2. Właściwości farmakokinetyczne Brak danych.

5.3. Przedkliniczne dane o bezpieczeństwie Brak danych.

6. DANE FARMACEUTYCZNE 6.1. Wykaz substancji pomocniczych Sacharoza Sodu benzoesan Syrop malinowy skład: Sok z malin Sacharoza.

6.2. Niezgodności Fizyczne: Nie zaobserwowano Chemiczne: Nie zaobserwowano.

6.3. Okres waşności 3 lata.

6.4. Specjalne środki ostroşności przy przechowywaniu Przechowywać w zamkniętym opakowaniu w temperaturze nie wyşszej niş 25oC. Chronić od światła.

6.5. Rodzaj i zawartość pojemnika Butelka ze szkła oranşowego lub brunatnego politereftalanu etylenu (PET) z zakrętką aluminiową lub polietylenową (HDPE) w pudełku kartonowym. Do opakowania bezpośredniego dołączona jest miarka o pojemności 10 ml lub 15 ml.

Wielkość opakowania: 125 g.

6.6. Instrukcja dotycząca uşytkowania leku Preparat stosuje się doustnie. Sposób uşycia w punkcie 4.2.

7. PODMIOT ODPOWIEDZIALNY POSIADAJÄ„CY POZWOLENIE NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU Grzegorz Nowakowski PrzedsiÄ™biorstwo Produkcji Farmaceutycznej „GEMIâ€? ul. Mickiewicza 36 05-480 Karczew tel. (+48 022) 780 83 05 w. 70 e-mail: gemi@gemi.pl 8. NUMER POZWOLENIA NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU Pozwolenie nr 8147 9. DATA WYDANIA PIERWSZEGO POZWOLENIA NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU/ DATA PRZEDĹ UĹťENIA POZWOLENIA 15.06.2000 20.05.2005 19.07.2006 02.12.2008 10. DATA ZATWIERDZENIA LUB CZÄ˜ĹšCIOWEJ ZMIANY TEKSTU CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO 29 11 2013

NatuRalNiE Na zdRowiE CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO

altE forte Äž V\URS RbQDMZLĂšNV]\P QD Ä‚ZLHFLH VWĂšÄ?HQLX Z\FLĂˆJX ]bNRU]HQLD SUDZRÄ‚OD]X Äž ĂŻDJRG]L NDV]HO Äž RVĂŻDQLD EĂŻRQĂš Ä‚OX]RZĂˆ MDP\ XVWQHM LbJDUGĂŻD Äž ĂŻDJRG]L VWDQ\ ]DSDOQH SRZRGXMĂˆFH FKU\SNĂš LbNDV]HO Äž -HVW WR SURGXNW OHF]QLF]\ VWRVRZDQ\ WUDG\F\MQLH ZbSRGDQ\FK ZVND]DQLDFK DbMHJR VNXWHF]QRÄ‚ĂŠ RSLHUD VLĂš QD GĂŻXJRWUZDĂŻ\P VWRVRZDQLX LbGRÄ‚ZLDGF]HQLX

66

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

1. NAZWA WŠASNA PRODUKTU LECZNICZEGO SYROP PRAWOŚLAZOWY ALTE FORTE 6 CZ. KORZENIA PRAWOŚLAZU 2,36 g/5ml 2. SKŠAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNYCH 100 g syropu zawiera 36 g maceratu z 6 g korzenia prawo prawoślazu lekarskiego (Althaeae radicis maceratio ( 6:36), eks ekstrahent – mieszanina wody i etanolu (47,9:1), substancja pomocnicza – kwas benzoesowy).

Zawartość etanolu w preparacie nie więcej niş 1,0% (v/v).

Substancje pomocnicze, patrz: pkt 6.1.

3. POSTAĆ FARMACEUTYCZNA Syrop 4. SZCZEGÓŠOWE DANE KLINICZNE Produkt przeznaczony jest do tradycyjnego stosowania w wymienionych wskazaniach i jego skuteczność opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania i doświadczeniu.

4.1. Wskazania do stosowania Tradycyjnie stosowany jako środek pomocniczy w objawach stanów zapalnych jamy ustnej i gardła: chrypka, kaszel, np. w przebiegu przeziębienia.

Pomocniczo w podraşnieniach i stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła.

4.2. Dawkowanie i sposób podawania Dzieci powyşej 3. roku şycia do 6 roku şycia 5 ml dawkę powtórzyć w zaleşności od nasilenia objawów podraşnienia (do 3 razy dziennie).

Dzieci powyşej 6 roku şycia 5 ml dawkę powtórzyć w zaleş w zaleşności od nasilenia objawów podraşnienia (do 5 razy dziennie).

Młodzieş od 13 roku şycia i dorośli 10 ml dawkę powtó powtórzyć w zaleşności od nasilenia objawów podraşnienia (do 6 razy dziennie).

4.3. Przeciwwskazania Nadwraşliwość na składniki preparatu, w tym na kwas benzoesowy.

4.4. Specjalne ostrzeşenia i środki ostroşności dotyczące stosowania Ze względu na zawartość kwasu benzoesowego zaleca się zachowanie ostroşności u chorych z astmą.

Produkt zawiera sacharozę w związku z tym naleşy go ostroşnie stosować u chorych na cukrzycę. 5 ml syropu za zawiera 4,2 g sacharozy, 10 ml syropu zawiera 8,4 g sacha sacharozy. Pacjenci z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami zwią związanymi z nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy, galaktozy lub niedoborem sacharazy, izomaltazy nie powinni przyjmować produktu leczniczego. Brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania u dzieci.

4.5. Interakcje z innymi lekami i inne rodzaje interakcji Nie znane.

4.6. Ciąşa lub laktacja Kategoria C wariant B. Nie wiadomo, czy lek moşe powo powodować zagroşenie płodu u zwierząt, poniewaş nie prze przeprowadzono odpowiednich badań. Brak danych odnośnie bezpieczeństwa stosowania u kobiet cięşarnych i karmią karmiących piersią.

4.7. Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mecha mechanicznych i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu Brak danych.

4.8. Działania niepoşądane U osób szczególnie wraşliwych na kwas benzoesowy moşe wystąpić pobudzone wydzielanie śliny i podraşnienie şołądka.

4.9. Przedawkowanie Nie są znane objawy przedawkowania. W przypadku stosowania preparatów zawierających śluz przez dłuşszy okres czasu (ponad 3 tygodnie) lub jego naduşywaniu istnieje ryzyko zmniejszonego wchłaniania witamin, soli mineralnych lub innych związków z przewodu pokarmowego.

5. WŠAŚCIWOŚCI FARMAKOLOGICZNE 5.1 Właściwości farmakodynamiczne Preparat zawiera wodny macerat korzenia prawoślazu lekarskiego. Macerat zawiera jako główne składniki śluzy o charakterze kwaśnym. Preparat działa osłaniająco na błonę śluzową jamy ustnej i gardła, łagodzi stany zapalne i podraşnienia. Śluz prawoślazu tworzy roztwory koloidalne, które pokrywają błony śluzowe cienką warstwą i działają na nie ochronnie. Ponadto śluz, działa osłaniająco na zmienioną zapalnie, przekrwioną rozpulchnioną błonę śluzową gardła oraz zmniejsza podraşnienie receptorów kaszlu i częstotliwość odruchu kaszlowego.

5.2. Właściwości farmakokinetyczne Brak danych.

5.3. Przedkliniczne dane o bezpieczeństwie Nie prowadzono badań dla produktu leczniczego.

6. DANE FARMACEUTYCZNE 6.1. Wykaz substancji pomocniczych sacharoza, kwas benzoesowy.

6.2. Niezgodności Fizyczne: Nie zaobserwowano Chemiczne: Nie zaobserwowano.

6.3. Okres trwałości 3 lata.

6.4. Specjalne środki ostroşności przy przechowywaniu Przechowywać w zamkniętym opakowaniu w temperaturze nie wyşszej niş 25oC. Chronić od światła. Przechowywać w miejscu niewidocznym i niedostępnym dla dzieci.

6.5. Rodzaj i zawartość pojemnika Butelka ze szkła barwnego z zakrętką aluminiową z miarką z polipropylenu w kartoniku.

Butelka z brązowego politereftalanu etylenu z zakrętką polietylenową lub aluminiową z miarką z polipropylenu w kartoniku.

Wielkość opakowania: 125 g.

6.6. Instrukcja dotycząca uşytkowania leku Preparat stosuje się doustnie. Sposób uşycia w punkcie 4.2.

7. PODMIOT ODPOWIEDZIALNY POSIADAJÄ„CY POZWOLENIE NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU Grzegorz Nowakowski PrzedsiÄ™biorstwo Produkcji Farmaceutycznej „GEMIâ€? ul. Mickiewicza 36 05-480 Karczew tel. (+48 022) 780 83 05 w. 70 e-mail: gemi@gemi.pl 8. NUMER POZWOLENIA NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU Pozwolenie nr 8148 9. DATA WYDANIA PIERWSZEGO POZWOLENIA NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU/ DATA PRZEDĹ UĹťENIA POZWOLENIA 15.06.2000 01.06.2006 17.12.2008 10. DATA ZATWIERDZENIA LUB CZÄ˜ĹšCIOWEJ ZMIANY TEKSTU CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO

s y st e m y it

KS-APTEKA

Dodatkowo, w module APW23 KONTROLA dodano kontrolę poprawności numerów recept wystawianych przez pielęgniarki (rys. 4) lub położne (rys. 5) oraz numerów PWZ.

Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (styczeń 2016) Joanna Stępniak–Pilśniak Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

Rozbudowano moduł APW11 SPRZEDAŻ o dodatkową funkcję wystawiania faktury zbiorczej do wybranych paragonów. Aby wystawić fakturę zbiorczą, należy wybrać opcję Operacje magazynowe, następnie przycisk F2 Nowa, a w wyświetlonym oknie wyboru Rodzaju operacji wskazać Faktura VAT sprzedaży (zbiorczy).

Rys. 3. Wybór paragonów

Rys. 1. Wybór rodzaju operacji

W oknie Faktury VAT (zbiorczy) należy wybrać przycisk Dodaj, następnie określić, z jakiego okresu sprzedaży oraz dla jakiego pacjenta chcemy wystawić fakturę (istnieje możliwość wyboru sprzedaży dla kilku pacjentów).

Rys. 4. Przykład recepty wystawionej przez pielęgniarkę

Rys. 2. Wybór zakresu dat, dla których wystawiamy fakturę VAT zbiorczą

Po zatwierdzeniu klawiszem F2 OK, wyświetli się okno wyboru paragonów do dokumentu zbiorczego (rys. 3).

W module APW11 SPRZEDAŻ wprowadzono modyfikacje pozwalające na uzupełnianie wprowadzonego numeru PWZ pielęgniarki (P) lub położnej (A) na podstawie numeru recepty.

Rys. 5. Przykład recepty wystawionej przez położną Dokończenie artykułu na stronie 69

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

67

s y st e m y it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (styczeń 2016) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Nowy Komunikator Kakadu Dotychczas, jeżeli korzystano z programu KSPLDemon, nie było możliwe wysyłanie wiadomości do pracowników. Z tego względu powstał odrębny program Komunikator Kakadu. Obecnie program KSPLDemon może pracowować już tylko jako serwer.

Jeżeli Użytkownik miał włączoną opcję do automatycznego uruchamiania programu KSPLDemon na każdym stanowisku, to teraz zostanie uruchomiony Komunikator Kakadu. Na pasku zadań (obok zegara systemowego) pojawi się ikona programu .

Ustawienie dostępne jest w opcjach modułu Administrator na zakładce Komunikacja.

Rys. 2. Karta wiadomości

2. Przeglądanie wszystkich wiadomości. Jeżeli Użytkownik nie jest zalogowany do systemu KS-SOMED, zostanie wyświetlone okno logowania.

Rys. 1. Opcje główne KS-SOMED

Funkcjonalność programu Komunikator Kakadu dostępna jest pod prawym klawiszem na ikonce i umożliwia: 1. Wysyłanie wiadomości do wybranego pracownika lub pracowników (wszystkich), w tym do pracowników tylko zalogowanych do systemu KS-SOMED (funkcja Wyślij wiadomość). W oknie Karta wiadomości można ustawić m.in. odpowiedni typ wiadomości, datę i godzinę otrzymania wiadomości przez pracowników.

Rys. 3. Karta wiadomości

3. Sprawdzanie wiadomości. Można sprawdzić czy dostępna jest wiadomość. W zależności od ustawienia opcji Bezpośrednie wyświetlanie wiadomości, wiadomość zostanie od razu wyświetlona.

reklama

DLA PACJENTÓW ORAZ LEKARZY. PRAKTYCZNE I SPRAWDZONE

APLIKACJE ZDROWOTNE 68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

BEZPŁATNY RAPORT DO POBRANIA NA STRONIE

WWW.OSOZ.PL/APLIKACJE

s y st e m y it

Dokończenie artykułu „Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (styczeń 2016)” ze strony 67

Do okna przeglądania zawartości bufora leków i zakupów, dostępnego w module APW14 MAGAZYN, dodano informację o konieczności ponownej aktualizacji bazy KS-BLOZ w przypadku, gdy aktualizacja bazy zakończyła się niepowodzeniem.

Rys. 4. Informacja

Jeżeli opcja nie będzie włączona, w ustalonym czasie na pasku zadań na ikonce programu pojawi się dymek . Po kliknięciu w dymek, zostanie wyświetlone okno z wiadomością.

W oknie wiadomości dostępna jest opcja Przeczytałem (domyślnie włączona). Jeżeli zostanie wyłączona, wiadomość ponownie zostanie wyświetlona. Aby odpowiedzieć na wiadomość, należy użyć przycisku Odpowiedz.

Komunikatot Kakadu umożliwia również sprawdzenie, czy są nowe skierowania do poradni diagnostycznej, wyświetlenie komunikatów OSOZ oraz ustawienie odpowiednich opcji.

Rys. 6. Informacja o niepoprawnej aktualizacji bazy KS-BLOZ

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2016 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie informacji gromadzonych przez apteki oraz informacji przekazywanych Narodowemu Funduszowi Zdrowia (Dz. U. z 2016 poz.

31), wprowadzono odpowiednie modyfikacje w zestawieniu refundacyjnym w module APW21 ZESTAWIENIA. Od 1 stycznia 2016 numer wersji typu komunikatu zestawienia refundacyjnego ma wartość 2.2. 

CO NOWEGO W FARMACJI?

Rys. 5. Opcje programu Kakadu 

Weź udział w Konferencji OSOZ „Forum Innowacyjna Ochrona Zdrowia” (21–22 kwietnia, Warszawa). W programie m.in. panel dyskusyjny o opiece farmaceutycznej, sesja tematyczna dla aptekarzy oraz szkolenie edukacyjne (3 punkty twarde). Szczegóły na stronie 32 oraz www.osoz.pl/forum2016.

reklama

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

69

n a c z a si e

Lohmann & Rauscher

Ä: WURVFH R PDáH EU]XV]NL´

®

do zachowawczego leczenia przepukliny SĊSNRZHM u QLHPRZOąt SU]\MD]Q\ dla delikatQHM skóry NOHM hipoalergiczny VSHFMDOQD konstUXNFMD plastra

70

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

2/2016 www.Lohmann-Rauscher.com

Foto: designed by freepik.com

n a c z a si e

Lekarze z Poznania wszczepili najmniejszy rozrusznik serca na świecie » Będzie to przede wszystkim stymulator wszczepiany chorym, u których nie ma możliwości stosowania klasycznego urządzenia.« PAP – Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl

Jak powiedział dr hab. n. med. Przemysław Mitkowski z I Kliniki Kardiologii Szpitala Klinicznego Przemienienia Pańskiego w Poznaniu, wszczepione urządzenie ma wielkość 24 mm, ok. 6 mm średnicy, waży 1 gram, jest o 90 proc. mniejsze i lżejsze od zazwyczaj stosowanych rozruszników. „Najważniejsza różnica, poza wielkością, to brak klasycznej elektrody, która jest zawsze najsłabszym elementem wszystkich systemów do elektroterapii.

W trakcie życia pacjenta ugina się ona każdego dnia 100 tys. razy. Zawsze jest ryzyko, że ulegnie złamaniu, że izolacja ulegnie uszkodzeniu, że dojdzie do zakażenia” – powiedział prof. Mitkowski.

Jak dodał, urządzenie nowego typu, które ma wielkość zwykłej tabletki, jest

implantowane poprzez nakłucie żyły udowej, a nie, jak to się zwykle robi, poprzez nacięcie skóry w okolicy podobojczykowej. „Urządzenie wprowadzane jest do prawej komory serca i tam zostaje. Nie ma żadnej części, która wychodzi poza serce” – wyjaśnił.

Nowa technologia zastępująca klasyczny stymulator jednojamowy jest zdecydowanie droższa od dotychczas stosowanej. Mitkowski wyjaśnił jednak, że są przypadki, w których może być konieczna. „Pierwsze wykonywane zabiegi dotyczą chorych, u których teoretycznie można użyć klasycznego układu. Chodzi o to, by zdobyć niezbędne doświadczenie. Będzie to przede wszystkim stymulator wszczepiany chorym, u których nie ma możliwości stosowania klasycznego urządzenia. To osoby z niedrożnościami żylnymi, chorzy z zakażeniami oraz wy-

sokim ryzykiem wystąpienia powikłań” – podkreślił.

Pierwsze urządzenie zastosowano u mieszkańca Poznania w wieku ponad 70 lat. Cała operacja przebiegła przy znieczuleniu miejscowym; pacjent cały czas był przytomny. Lekarze planują już kolejne operacje. Zamierzają je również wykonywać specjaliści z ośrodka w Zabrzu. „Razem z kolegami z Zabrza przygotowywaliśmy się przez kilka miesięcy do zastosowania nowej technologii.

Umówiliśmy się, że jednego dnia zabiegi zostaną przeprowadzone jednocześnie w Śląskim Centrum Chorób Serca i w naszej klinice” – wyjaśnił Przemysław Mitkowski.

Jak dodał, kolejny zabieg został przeprowadzony u 80-letniej pacjentki, dla której wszczepienie rozrusznika nowego typu było właściwie jedyną możliwością leczenia. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

71

n a c z a si e

Foto: picjumbo.com

Socjolog medycyny: poczucie samotności ma negatywny wpływ na stan zdrowia

Poczucie samotności negatywnie odbija się na stanie zdrowia.

Dlatego tak ważne jest przeciwdziałanie samotności, m.in. wśród osób starszych – mówi socjolog medycyny prof. Beata Tobiasz-Adamczyk z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

PAP – Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl

„Im wyższe poczucie samotności, tym gorsza jakość życia. To, czy ktoś czuje się zadowolony ze swoich sieci społecznych, przede wszystkim przekłada się na stan zdrowia psychicznego” – mówi socjolog medycyny prof. Beata Tobiasz-Adamczyk z Katedry Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dodaje, że samotność wiąże się np. z większym ryzykiem depresji.

Jednak samotność ma związek również ze zdrowiem fizycznym. Prof. Tobiasz-Adamczyk wyjaśnia, że osoby samotne mają mniejszą motywację, aby dbać o własne zdrowie. Są też bardziej skłonne do zachowań antyzdrowotnych.

Ale to nie wszystko. Osoby samotne nie uzyskują też wystarczającego wsparcia, kiedy chorują, co może wpływać na czas wychodzenia z choroby.

To, jak samotność i relacje społeczne wpływają na zdrowie, przebadano w Polsce, Hiszpanii i Finlandii. Wyniki badań ukazały się w styczniu w „PLOS ONE”.

72

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

Jak podkreśla socjolog medycyny z CM UJ, czynnikiem, który ma największy związek ze zdrowiem, jest subiektywne poczucie samotności. Liczy się więc to, czy dana osoba ma poczucie przynależności do swojego otoczenia i czy jest zadowolona ze swoich relacji społecznych. Ważne jest więc, by mieć wokół siebie przede wszystkim przyjazne sobie osoby: członków rodziny, przyjaciół, sąsiadów. „To nie ma znaczenia, ile wokół siebie mamy takich osób.

Ważne są więzi, jakie gwarantują relacje z tymi osobami. I ważne jest wsparcie, jakie można od tych osób otrzymać szczególnie w trudnej sytuacji, np. choroby” – wyjaśnia rozmówczyni. Dodaje, że istotne są również więzi łączące osoby starsze z młodszymi generacjami.

Jeśli chodzi o poczucie samotności u osób po 65. roku życia, to okazuje się, że w różnych regionach Polski wygląda to różnie. „Analizowaliśmy wyniki dotyczące samotności wśród osób starszych, z których wynika, że w Polsce najbardziej samotni są seniorzy z północno-zachodniej części kraju. Za to samotność

najmniej doskwiera starszym osobom, które mieszkają w Polsce południowozachodniej” – zaznacza prof. Beata Tobiasz-Adamczyk. „Przeciwdziałanie samotności jest wyzwaniem, które może polepszać nie tylko jakość życia, ale i stan zdrowia” – komentuje prof. Beata Tobiasz-Adamczyk.

Przyznaje, że warto, by władze publiczne tworzyły obywatelom możliwość partycypacji społecznej. Chodzi zwłaszcza o osoby, które skończyły już aktywność zawodową. Inwestycją w ich zdrowie może być przykładowo stawianie na kluby seniora, uniwersytety trzeciego wieku czy ośrodki aktywizujące osoby starsze pod względem sprawności fizycznej.

Wyniki opublikowane w „PLOS ONE” to część dużych międzynarodowych badań Courage – Collaborative Research on Ageing in Europe, w których analizowany jest wpływ różnych czynników na zdrowie, zwłaszcza w kontekście starości.

W ramach projektu naukowcy badali zarówno czynniki społeczne, jak i medyczne czy psychologiczne. Sprawdzano, jak na stan zdrowia – obok wspomnianych już uwarunkowań związanych z ilością i jakością relacji społecznych – wpływa samopoczucie psychiczne, kondycja fizyczna, historia rodziny i przeszłość zawodowa czy korzystanie z różnych form opieki zdrowotnej. W badaniach finansowanych są ze środków europejskich brały udział zespoły z czterech krajów UE przy współudziale WHO. 

n a c z a si e

WYDARZENIA I KONFERENCJE

13 kwietnia | Poznań IT JAKO INWESTYCJA SALMED 2016 www.salmed.pl

Czasopismo Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia i KAMSOFT S.A. zapraszają na konferencję organizowaną w ramach Międzynarodowych Targów Sprzętu i Wyposażenia Medycznego SALMED. Jak realizować z sukcesem projekty informatyzacji placówek ochrony zdrowia? W jaki sposób technologia może wspomóc zarządzanie i procesy organizacyjne? Jak przygotować się i przeprowadzić zmianę opartą na digitalizacji procesów? Sesja przygotowana z myślą o tych placówkach, które chcą lepiej wykorzystać potencjał posiadanych zasobów IT lub dopiero przygotowują się do wdrożenia e-dokumentacji medycznej i cyfryzacji.

19–21 kwietnia | Berlin Connecting Healthcare IT www.conhit.de

Targi połączone z kongresem, omawiające wyzwania e-zdrowia, digitalizacji medycyny i rozwiązań IT dla placówek ochrony zdrowia. Przegląd europejskich rozwiązań i nowych trendów.

21–22 kwietnia | Warszawa FORUM INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA 2016 www.osoz.pl/forum2016 BEZPŁATNA REJESTRACJA

2 dni, 900 gości, dyskusje, 10 sesji tematycznych, ponad 70 ekspertów z Polski i zagranicy, praktyczna wiedza dla menedżerów placówek ochrony zdrowia, lekarzy, pielęgniarek, przedstawicieli sektora farmacji. Bezpłatne Forum co roku jest okazją do zdobycia praktycznej wiedzy w tematach istotnych z punktu widzenia branży.

DO POBRANIA

RAPORT WYZWANIA IT OCHRONY ZDROWIA 2015–2017 56 stron | Bezpłatny | PL www.bmm.com.pl

Raport prezentujący stan obecny cyfryzacji i wyzwania, przygotowany w oparciu o badanie przeprowadzone na grupie 115 jednostek ochrony zdrowia.

Pierwszy dzień zdominują zagadnienia farmaceutyczne. Do udziału w debacie o opiece farmaceutycznej zaprosiliśmy uznanych ekspertów. Dla aptek oraz hurtowni i producentów przygotowano odrębne sesje tematyczne. Nowością jest szkolenie edukacyjne dla farmaceutów (3 punkty twarde).

Drugi dzień – dedykowany przedstawicielom rynku ochrony zdrowia – rozpocznie dyskusja na temat jakości usług medycznych i integracji opieki nad pacjentem. Zaplanowano łącznie aż 7 sesji tematycznych przybliżających praktyczne aspekty m.in. opieki koordynowanej, e-zdrowia, zarządzania, doświadczeń menedżerskich, innowacyjnych zamówień publicznych.

Na zakończenie Forum odbędzie się uroczysta Gala Liderów Ochrony Zdrowia, podczas której poznamy laureatów tegorocznej edycji konkursu.

2–5 czerwca | Kielce XVI KONGRES MEDYCYNY RODZINNEJ www.kongres2016.pl

8-10 czerwca | Amsterdam eHealth Week 2016 www.ehealthweek.org

Podczas kongresu omówione zostaną najnowsze osiągnięcia medyczne i problemy kliniczne w codziennej praktyce.

Najważniejsze w roku spotkanie ekspertów, polityków i firm branży e-zdrowia działających na rynku Unii Europejskiej.

PODSUMOWANIE WORLD HEALTH SUMMIT. SCIENCE. INNOVATION. POLICIES 51 stron | Bezpłatny | ENG www.worldhealthsummit.org

Wywiady z ekspertami i infografiki omawiające gorące wyzwania zdrowia publicznego w takich obszarach jak digitalizacja, zmiana klimatu, wyzwania globalne, epidemiologia.

RAPORT NARODOWY PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO 2016–2020 24 strony | Bezpłatny | PL www.prawapacjenta.eu

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

73

n a c z a si e

NOWOŚCI KSIĄŻKOWE

NASZ WYBÓR MIESIĄCA

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Aleksandra Kurowska, Artur Olesch, Katarzyna Piątek, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Marek Kubicki, Guus Schrijvers, Justyna Skowyra, Effiom Uman-Ntuk.

„MERITUM. Prawo farmaceutyczne.”

Red. nauk. Joanna Adamczyk Kompleksowe omówienie problematyki związanej z regulacją obrotu produktami leczniczymi, w szczególności przeznaczone dla hurtowni farmaceutycznych i aptek oraz innych podmiotów zajmujących się zawodowo tym zagadnieniem. 

„Dokumentacja medyczna w praktyce pielęgniarki i położnej.”

Renata Ciemierz / Maciej Gibiński W książce omówiono zasady prowadzenia dokumentacji w podmiocie udzielającym świadczeń medycznych, opisano tematykę uzyskiwania zgody na leczenie, pobierania właściwych oświadczeń, a także aspekty przechowywania, udostępniania oraz zasady kontroli dokumentacji medycznej. Na uwagę zasługują załączone wzory dokumentów. 

74

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 2/2016

„Życie na pełnej petardzie czyli wiara, polędwica i miłość.”

Ks. Jan Kaczkowski / Piotr Żyłka Premiera: 2015. Wydawnictwo WAM. Cena: 34,90 zł

Ceniony za swój autentyzm, odwagę i szczerość. Podziwiany zarówno przez katolików, jak i niewierzących. Sam o sobie mówi, że jest onkocelebrytą, czyli człowiekiem znanym głównie z tego, że ma raka. Zanim się o tym dowiedział, wybudował hospicjum w Pucku.

W szkole nie chodził na religię. Gdy już zyskał pewność do swojego powołania – odrzucili go jezuici (Niech żałują!). Kłopoty ze wzrokiem prawie uniemożliwiły mu święcenia (- A pieniądze widzi?; – Widzi!; -To święcić!).

W inspirującej rozmowie z Piotrem Żyłką ks. Jan zdradza źródła swojej niesamowitej energii i nieskończonych pokładów optymizmu. O swoim życiu i polskim Kościele mówi z odwagą i dystansem osoby, która pokonała własny strach. Wzruszające do łez świadectwo człowieka, który wie, że być może nie zostało mu wiele czasu.

» Książka, której nie da się łatwo zaszufladkować.

Autobiograficzna opowieść, która uczy jak żyć prosto i czerpać z każdego dnia pełnymi garściami.«

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 17 300 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Oglądaj relacje wideo na nowym kanale YouTube czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc dostarczamy naszym czytelnikom starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Znajdziesz tutaj szczegółowe analizy medyczne i farmaceutyczne, bezcenne porady i wskazówki, ciekawe wywiady.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl Zapraszamy na portal www.osoz.pl

RUBITAL

Althaeae radicis maceratio (1,73g/5ml)

Rodzaj: Leki Skład: Substancja czynna: 100 g syropu zawiera 26,6 g wodnego maceratu z 2 g korzenia prawoślazu lekarskiego (Althaeae radicis maceratio).

(2:40).

Jako jedyny syrop leczniczy zawiera naturalny sok z malin.

Zawartość etanolu w syropie nie więcej niż 0,7% (m/m).

Działanie: Wykazuje działanie łagodzące kaszel oraz osłaniające błonę śluzową jamy ustnej i gardła. Działanie to związane jest z zawartością śluzu roślinnego z korzenia prawoślazu, konsystencją preparatu oraz jego lepkością. Śluz korzenia prawoślazu tworzy roztwory koloidalne, które pokrywają błony śluzowe cienką warstwą i działają na nie ochronnie.

Jest to produkt leczniczy stosowany tradycyjnie w podanych wskazaniach, a jego skuteczność opiera się na długotrwałym stosowaniu i doświadczeniu.

Wskazania: Rubital stosowany jest tradycyjnie jako środek pomocniczy w objawach stanów zapalnych jamy ustnej i gardła: chrypka, kaszel, np. w przebiegu przeziębienia.

Pomocniczo w podrażnieniach błony śluzowej jamy ustnej i gardła.

Przeciwwskazania: Nie należy stosować syropu jeśli występuje nadwrażliwość na składniki preparatu. Uczulenie na benzoesan sodu.

NATU R A L N I E N A Z D R O W I E

FORUM

INNOWACYJNA

OCHRONA ZDROWIA 21–22.04.2016

HOTEL MARRIOTT | WARSZAWA

dobre praktyki zarządzania reorganizacja przez informatyzację innowacyjne zamówienia publiczne doświadczenia szpitali europejskich debata liderów ochrony zdrowia e-dokumentacja medyczna opieka koordynowana e-zdrowie i telemedycyna opieka farmaceutyczna „Praktyczne wykłady i warsztaty, eksperci z Polski i zagranicy, aktualna wiedza dla przedstawicieli rynku ochrony zdrowia i farmacji.”

ORGANIZATOR OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

2 dni | Ochrona zdrowia + farmacja 9 sesji tematycznych Debata liderów rynku Ponad 50 ekspertów Gala Liderów Ochrony Zdrowia

BEZPŁATNY UDZIAŁ Do udziału w FORUM INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA – 21. edycji konferencji czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia – zapraszamy menedżerów placówek medycznych, przedstawicieli parlamentu, samorządów lokalnych oraz organizacji rynku ochrony zdrowia, lekarzy i pielęgniarki, studentów uczelni medycznych, pracowników działów IT i administracyjnych w przychodniach/szpitalach, aptekarzy, firmy i hurtownie farmaceutyczne oraz wszystkie zainteresowane osoby.

REJESTRACJA UCZESTNIKÓW

WWW.OSOZ.PL/FORUM2016