OSOZ Polska

OSOZ

BLOG.OSOZ .PL

6

2022 POLSK A Chmura danych

6 / 2022

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

CZASOPISMO O CYFRYZACJI OCHRONY ZDROWIA

Cyfryzacja dokumentacji

Inteligentny budynek

Architektura i otoczenie

Zarządzanie zasobami

Efektywność energetyczna Mobilne usługi zdrowia

ZIELONY SZPITAL

Jak stworzyć przyjazną środowisku i pacjentom placówkę medyczną?

Także dzięki cyfryzacji.

poradnik

STRATEGIA

FINANSOWANIE

NIE MARNUJ TYCH DANYCH

KORZYSTNE RAMY DLA IT

900 000 ZŁ NA OCHRONĘ

Pomysły na wykorzystanie już dostępnych danych do zarządzania i lepszej opieki nad pacjentami.

Elementy zakłócające oraz wspomagające projekty cyfryzacji w podmiotach medycznych.

NFZ ostrzega przed cyberatakami i uruchamia dotacje na poprawę poziomu bezpieczeństwa systemów IT.

Nawigator e-Zdrowia

KAMSOF T S.A.

.KE\DC VGOCVȕY \YKȤ\CP[EJ \ e-Zdrowiem PKGWUVCPPKG UKȶ \YKȶMU\C FNCVGIQ CVYQ UKȶ Y PKEJ RQIWDKȦ

2QOQʑGO[ %K \PCNGʏȦ Y CɮEKYȤ FTQIȶ QTC\ RQMCʑGO[ LCM Y[MQT\[UVCȦ OQʑNKYQɮEK G \FTQYKC ǡ

&Q ȤE\ FQ PCUБ

<CRTCU\CO[ PC MQPHGTGPELȶ 0CYKICVQT G <FTQYKC QP NKPG RCʏF\KGTPKMC T

5\E\GIȕ [ PC UVTQPKG YYY QUQ\ RN PCYKICVQT QTC\ RTQƒNW (CEGDQQM (147/ 2TQFWMVȕY -#/51(6

N ota b e n e

Jak skorzystać z danych w EDM? Dane, które lekarze wprowadzają do elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM), wykorzystywane są tylko w minimalnym zakresie – głównie do przeglądania historii choroby. Podpowiadamy, jakie jeszcze cenne informacje można uzyskać z dostępnych baz.

Dane potrafią coś, o czym papierowym kartotekom się nie śniło W tym powiedzeniu jest dużo prawdy. Z badania naukowego „Czas poświęcony przez lekarza na obsługę EDM podczas wizyt ambulatoryjnej opieki zdrowotnej” („Physician Time Spent Using the Electronic Health Record During Outpatient Encounters”, rok 2020), którym objęto 100 000 wizyt w USA wynika, że podczas każdej wizyty pacjenta trzeba poświęcić 16 minut na wprowadzanie danych do EDM. Najwięcej czasu pochłania przeglądanie historii wizyty (33%) oraz jej dokumentacja (24%).

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Więcej informacji na blog.osoz.pl

To sporo czasu, ale w porównaniu do dokumentacji papierowej, i tak znacznie mniej. Podobne wnioski wynikają m.in. z opublikowanego z w 2021 roku raportu Najwyższej Izby Kontroli. Trzeba też pamiętać, że EDM ma sporo innych zalet: szybki dostęp do danych pacjenta pochodzących z innych punktów opieki, bezpieczna wymiana danych, łatwiejsze przeglądanie i sortowanie informacji, automatyzacja dzięki szablonom notatek i standardom, bezpieczne przepisywanie leków, kontrola farmakoterapii.

Wspomniane korzyści wynikają wprost z cyfrowej formy danych (pierwotne przetwarzanie). Ale jest też druga grupa benefitów dotycząca wtórnego wykorzystania danych. Mowa o informacjach, które można uzyskać analizując zbiory danych pacjentów dostępne w bazach placówki ochrony zdrowia albo indywidualnej praktyki lekarskiej. Aby wykorzystać ten potencjał danych, zaleca się wdrożenie strategii zarządzania danymi.

Opiera się ona na dwóch bazowych elementach: – sposobie interakcji lekarza z danymi pacjenta w celu wspomagania procesu podejmowania decyzji klinicznych i profilaktycznych (sortowanie danych); – metodologii przetwarzania danych w celu podejmowania określonych działań w zakresie opieki w stosunku do określonych grup pacjentów lub indywidualnych osób.

Podsumowanie pacjenta Każdy lekarz ma indywidualny sposób pracy, ale podczas wizyty powracającego pacjenta potrzebuje tych samych danych: poprzednie rozpoznania, wyniki diagnostyki laboratoryjnej i obrazowej, przepisane na receptę leki, notatki z wizyt, alergie, trendy mierzalnych parametrów zdrowia, alerty przekroczenia norm referencyjnych itp. Pulpit z EDM (ang. dashboard) organizuje te informacje tak, aby lekarz w krótkim czasie mógł uzyskać kompletny obraz stanu zdrowia.

Dobre systemy IT pozwalają indywidualizować wygląd widoku kartoteki, bo te różnią się w zależności od kohorty pacjentów, specjalizacji, oczekiwań lekarzy. Wstępna konfiguracja pomoże zaoszczędzić czas na przeglądanie danych i otwieranie kolejnych okien w systemie. Decydując się na określony widok systemu, warto pamiętać o efekcie stronniczości. Podczas gdy wybrane i widoczne na pierwszy rzut oka dane mogą przyspieszyć podejmowanie decyzji, jednocześnie istnieje zagrożenie pominięcia innych, ważnych faktów, które albo nie zostały wyeksponowane, albo po prostu nie są ujęte w EDM. Dlatego dobry pulpit lekarza i pielęgniarki podlega systematycznej ewaluacji.

OSOZ Polska 6/2022

N ota b e n e

Zdrowie populacyjne i grupy ryzyka Przegląd historii pacjenta jest rutynową czynnością będącą częścią każdej wizyty. O wiele rzadziej placówki medyczne sięgają do zasobów danych celem podejmowania decyzji dotyczących opieki albo profilaktyki. A mogą one zwiększyć zadowolenie pacjenta z usług a nawet poprawić wyniki leczenia.

Strategia zarządzania danymi powinna określać, jakie raporty są przygotowywane cyklicznie, kto ma do nich dostęp – zgodnie z zasadami ochrony prywatności danych pacjentów i procedurami RODO – oraz jakie czynności za sobą pociągają.

Klasycznym przykładem jest lista pacjentów, dla których są już dostępne wyniki badań laboratoryjnych zleconych przez lekarza. Jeśli uzupełniono ją o informację, czy dla pacjenta umówiono już kolejną wizytę, lekarz POZ może łatwiej podejmować decyduje o tym, jaka akcja powinna być podjęta: telefon do pacjenta z informacją o tym, że wszystko jest w porządku; wezwanie na wizytę; brak akcji – wyniki są stabilne a wizyta jest umówiona.

Podobne procedury postępowania dotyczą innych zestawień generowanych z systemu. Liczba potencjalnych statystyk i zestawień jest duża, wszystko zależy od celów analiz, którymi mogą być np. lepsza opieka, zwiększenie satysfakcji pacjenta, optymalizacja przychodów, identyfikacja wąskich gardeł w przepływach pracy itd.

Pacjenci z chorobami przewlekłymi w stanie stabilnym. W przypadku tej grupy, placówka może zaoferować podobne usługi, ale w innej formie. Chodzi o telewizyty, podczas których lekarz przepisuje e-receptę. Odpowiednie zarządzanie przepływem grup pacjentów jest także ważne z punktu widzenia przychodów (obsługa telemedyczna pacjentów przewlekłych – więcej wolnych terminów dla pacjentów wymagających opieki na miejscu).

Badania przesiewowe. Przykładowo, placówka medyczna może przeanalizować listę pacjentów chorych na cukrzycę i sprawdzić, czy w ostatnim roku zostało im zlecone (lub istnieją zarejestrowane wyniki) badanie wzroku celem wykluczenia neuropatii.

Akcje profilaktyki. To może być lista pacjentów z chorobami przewlekłymi, którzy powinni zgłaszać się na wizyty kontrolne, ale tak się nie dzieje; lub osoby, które, ze względu na grupę ryzyka, należałoby objąć szczepieniami ochronnymi.

Pacjenci z dużym wskaźnikiem „compliance”. Osoby, które są zaangażowane w proces leczenia, systematycznie zgłaszają się na wizyty, wykupują przepisane na recepty leki i stosują się do wskazówek.

Odpowiednia adnotacja w kartotece pomaga dopasować komunikację i sposób opieki.

Częstotliwość wizyt. Duża liczba pacjentów powracających może być efektem obsługi określonej kohorty pacjentów (seniorzy z multichorobowością), niezadowolenia z poziomu obsługi (wizyty tego samego pacjenta u różnych lekarzy POZ), niewłaściwego wykorzystania dostępnych technologii (e-recepty dla chorych przewlekle). Istnieje wiele innych statystyk, które mogą zidentyfikować nieprawidłowe przepływy pracy: wskaźnik niezgłaszania się na wizyty, rosnący średni czas obsługi pacjenta, konieczność wypełnienia EDM po zakończeniu wizyty itd.

Analizy dla celów badań naukowych. Anonimowe, wysokiej jakości dane z EDM są często wykorzystywane w publikacjach naukowych. Small data – czyli dane zebrane lokalnie, ale reprezentujące dużą kohortę pacjentów – może zawierać unikalne informacje o regionalnych trendach zdrowia populacyjnego. 

OSOZ Polska 6/2022

KAMSOF T S.A.

POLUB!

&Q ȤE\ do nas K DȤFʏ PC DKGʑȤEQ 3 Informacje z Rynku Ochrony Zdrowia 3 0QYQɮEK Y U[UVGOCEJ -#/51(6 3 (KNO[ U\MQNGPKQYG Subskrybuj!

ďŝƵƌŽΛŬĂŵƐŽŌ͘Ɖů ͮ ƚĞů͘ ;нϰϴͿ ϯϮ ϮϬϵ Ϭϳ Ϭϱ

www.kamsoft.pl

6

OSOZ POLSKA 2022

ZARZĄDZANIE

aktualności 8

W KADRZE

32

10

WAŻNE PYTANIE Jakie elementy najmocniej przeszkadzają lub pomagają we wdrażaniu e-zdrowia?

13

35

Rynek zdrowia w pigułce RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w sierpniu 2022

INNOWACJE 16

TRANSFORMACJA 38 39

„Pacjent na chipie” to przyszłość odkrywania nowych leków

40

PUBLIKACJE Ukazała się Biała Księga AI w praktyce klinicznej

42

Infografika Metaverse w ochronie zdrowia

OSOZ WORLD 44

RAPORT 22

STARTUP Badanie: statupom często brakuje dowodów skuteczności na ich rozwiązania zdrowia cyfrowego

NOWOŚCI/WYNALAZKI System wspomagania decyzji klinicznych, pilotaż e-rejestracji

20

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE W ciągu dekady możesz mieć myślącego cyfrowego bliźniaka

Aplikacje medyczne Zębowa Przygoda, opieka nad seniorami, wizyta w CZD

17

PORADNIK NFZ uruchomiło dotację na poprawę cyberbezpieczeństwa

Plany finansowe na 2023

15

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Kary pieniężne za naruszenie RODO. Czy można oszacować ich wysokość?

Pierwszy lek oparty na CRISPR już w 2023 roku?

ZIELONE, CYFROWE SZPITALE

WHAT’S NEXT Mobile health tools will not scale if other adoption factors are neglected

46

Jak stworzyć placówkę medyczną przyjazną środowisku, opracować strategię w kierunku zerowego śladu CO2, a jednocześnie wykreować wspierający powrót do zdrowia i zielony ekosystem.

Digital therapies can help patients if only health systems understand their value

WEBINARY 47

SZKOLENIA Nowe szkolenia w OSOZ TUTOR

PORADNIK MENEDŻERA STOMOZ 48

STOMOZ i OSOZ. Nowe źródło wiedzy zarządczej i forum dyskusyjne o ochronie zdrowia

49

Historia zarządzania podmiotami medycznymi

52

Nowe ustawy, które nie przystają do rzeczywistości świadczeniodawców

ROZMOWY

STATYSTYKI

28

Claudia Pagliari: Gromadzenie danych nie ma sensu, gdy nie są zamieniane na łatwo dostępne informacje

55

30

Antoine Geissbuhler: 5 elementów decydujących o pomyślnym wdrożeniu telemedycyny

57

FELIETON Przeziębienia, infekcje i alergie a obroty aptek

RANKINGI PEX Firmy i produkty (maj 2022)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (maj 2022)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (maj 2022)

69

OSOZ Polska 6/2022

MONITOR RYNKU LEKÓW Sprzedaż środków z witaminą B

» Zacznij od optymalizacji istniejących przepływów pracy oraz upewnienia się, że infrastruktura informacyjna jest solidna.« Claudia Pagliari | Dyrektor e-Zdrowia Globalnego na Uniwersytecie Edynburskim | str. 28

w skrócie

O pilotażu e-rejestracji W wywiadzie dla Pulsu Medycyny, Dyrektor Centrum e-Zdrowia Paweł Kikosicki opowiedział, jak system zastosowany w e-rejestracji sprawdzi rzeczywisty stan pacjenta. „Algorytm będzie weryfikował preferencje pacjenta. To chory na etapie zapisu będzie mógł wskazać kryteria, według których wyszuka świadczenie. Będą to kryteria geograficzne, czasowe. System sprawdzi też, czy pacjent jest osobą ze szczególnymi uprawnieniami i jaki jest tryb pobranego z IKP e-skierowania: stabilny czy też pilny.

Z kolei podczas konferencji „AI w Zdrowiu” przedstawiono aktualne statystyki dotyczące rozwoju e-zdrowia w Polsce.

~12%

Za taki procent emisji dwutlenku węgla w sektorze zdrowia odpowiadają podróże pacjentów do lekarzy (dane NHS England). Digitalizacja i telekonsultacje są jednym z elementów strategii bezemisyjnych placówek zdrowia.

72

To liczba oficjalnie zgłoszonych w pierwszym półroczu 2022 incydentów bezpieczeństwa danych w polskich placówkach medycznych. Jednak z danych Związku Firm Ochrony Danych Osobowych wynika, że ok.

60% naruszeń nie jest zgłaszanych odpowiednim organom.

100 km

E-recepta to wygoda, ale także oszczędność papieru. Gdyby wydrukować wszystkie dotychczas wystawione e-recepty (~2 mld recept, grubość papieru 0,05 mm) i ułożyć je jedna na drugiej, powstałby stos o wysokości 100 km.

Ukazała się nowa edycja Raportu „Top Disruptors in Healthcare”!

Raport inwentaryzuje polskie startupy działające w obszarze technologii cyfrowych w ochronie zdrowia. We wnętrzu zawarto także wyniki badań w zakresie potrzeb, finansowania i rozwoju młodych firm. Blog OSOZ jest patronatem medialnym wydawnictwa.

W pierwszej edycji raportu swoje profile zaprezentowały 74 startupy medyczne, w drugiej – 115, a w obecnej 144 startupy. Dokument powstał z inicjatywy Polskiej Federacji Szpitali, Koalicji AI w Zdrowiu, zespołu Młodych Menedżerów Medycyny i ekspertów wZdrowiu. We wnętrzu znaleźć można także wyniki badań pokazujące aktualne potrzeby startupów oraz szczegółowe informacje o opracowanych i wdrażanych przez nie rozwiązaniach.

Raport można pobrać na stronie bit.ly/3RilZRD.

Zeskanuj kod, aby pobrać raport

Czytaj o nowościach e-zdrowia na

blog.osoz.pl Wywiady z ekspertami, nowości technologiczne, analizy rynkowe.

Wszystko co warto wiedzieć, aby dotrzymać kroku transformacji cyfrowej w ochronie zdrowia.

OSOZ Polska 6/2022

zdj ę c i e n u me r u

OSOZ Polska 6/2022

Pierwszy lek oparty na CRISPR już w 2023 roku?

Przełom w dwóch nieuleczalnych chorobach genetycznych CRISPR to technologia edycji genów, za którą naukowcy Jennifer Doudna i Emmanuelle Charpentier otrzymali w 2020 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Stworzone w laboratorium „nożyczki” molekularne służą do wycinania wadliwych odcinków DNA w komórkach pacjenta, w celu leczenia chorób o podłożu genetycznym.

Po dwóch latach wynalazek wchodzi do praktyki medycyny. Vertex i CRISPR Therapeutics – firmy specjalizujące się w leczeniu rzadkich chorób – opracowały terapię o nazwie exa-cel (skrót od exagamglogene autotemcel) dla pacjentów z dziedzicznym zaburzeniem przepływu krwi polegającym na obniżonej produkcji hemoglobiny przez organizm (talasemia beta) i zagrażającą życiu chorobą sierpowatą (SCD) charakteryzującą się nieprawidłową budową hemoglobiny.

Talasemia beta może prowadzić do powiększenia wątroby, śledziony lub serca oraz zniekształcenia lub łamliwości kości. Szacuje się, że choroba dotyka 1 na 100 000 osób na świecie. Aby zapobiec jej niszczącym skutkom, pacjenci muszą być poddawani regularnym transfuzjom krwi. Także choroba sierpowata, choć zaliczana do rzadkich, dotyka miliony osób na całym świecie. Przypisuje się ją wadliwemu genowi powodującemu zniekształcenie hemoglobiny, która jest sztywna, lepka i ma kształt sierpa (stąd nazwa), przez co może blokować zdrowe komórki krwi przed transportem tlenu w organizmie.

Terapie CRISPR to bezprecedensowy postęp w medycynie Zaprezentowane w 2022 wyniki badań klinicznych exa-cel dowodzą, że u wszystkich 75 pacjentów z talasemią beta lub SCD, którym podano terapię edytującą geny, ustąpiło lub znacznie zmniejszyło się zapotrzebowanie na transfuzje krwi (w przypadku talasemii beta) lub występowanie zagrażających życiu zatorów (w przypadku SCD). 42 z 44 pacjentów z talasemią nie potrzebowało ani jednej transfuzji krwi w okresie od 1 do 37 miesięcy obserwacji po podaniu leku, a u pozostałych ilość przetaczanej krwi zmniejszyła się o 75% i 89%. U wszystkich 31 pacjentów z ciężką i zagrażającą życiu postacią SCD nie wystąpiły w okresie od 2 do 32 miesięcy obserwacji po zakończeniu leczenia tzw. kryzy naczyniowo-zatorowe – zagrażające życiu incydenty, w których zdrowa krew zostaje zablokowana i nie może swobodnie przepływać.

Terapia wykorzystuje tak zwane podejście „ex-vivo” CRISPR do edycji genów. Najpierw pobierane są komórki macierzyste pacjenta, ich DNA jest modyfikowane przez exa-cel w celu pobudzenia produkcji określonego rodzaju hemoglobiny, którą organizm zwykle wytwarza tylko w okresie niemowlęcym, a następnie zmodyfikowane komórki są wprowadzane z powrotem do organizmu pacjenta w celu zwiększenia produkcji zdrowej hemoglobiny i czerwonych krwinek.

Terapie genowe i komórkowe mogą być potencjalnie stosowane w leczeniu różnych chorób, od wirusowych (HIV) po choroby serca. Źródło: FastCompany

OSOZ Polska 6/2022

a k t u a l no ś c i WA Ż N E P Y TA N I E

Jakie elementy najmocniej przeszkadzają lub pomagają we wdrażaniu e-zdrowia?

Elektroniczna dokumentacja medyczna, teleporady, aplikacje mobilne dla pacjentów – rośnie liczba technologii stosowanych w placówkach ochrony zdrowia, ale nie zawsze ich zakup przynosi oczekiwanie efekty. Przyczyną są często niewidoczne, ignorowane elementy wpływające na adaptację rozwiązań e-zdrowia.

Menedżerowie placówek medycznych nie muszą znać się na IT, aby wybrać dobry system informatyczny. Gdy określony został cel wdrożenia i oczekiwane efekty, kolejnym etapem jest specyfikacja funkcjonalności oraz

10

OSOZ Polska 6/2022

wybór dostawcy. Czołowi dostawcy rozwiązań IT dla sektora zdrowia oferują dziś wysokiej jakości rozwiązania szlifowane przez lata do potrzeb informatycznych, zmieniających się regulacji prawnych, przepływów pracy, oczekiwań pracowników. Wysokiej jakości system IT to taki, który zawiera wszystkie wymagane funkcje, ma elastyczną architekturę (można go integrować z innymi elementami infrastruktury IT), jest na bieżąco rozwijany i doskonalany.

Jednak sama jakość rozwiązania nie przesądza jeszcze o tym, że po kilku tygodniach cała dokumentacja będzie gromadzona elektronicznie, pacjenci zaczną masowo umawiać się on-line na wizyty, a lekarze z chęcią zasiądą przy komputerze, aby udzielać telekonsultacji.

Wdrożenie systemu IT, nowej funkcji albo aplikacji mobilnej to zmiana systemowa powiązana układem zależności z innymi elementami ekosystemu placów-

a k t u a l no ś c i

ki zdrowia. Dlatego wymaga analizy często niewidocznych, ale mających dużą siłę determinantów digitalizacji. Na część z nich menedżerowie nie mają wpływu, jak przykładowo struktura systemu ochrony zdrowia, zasady refundacji usług, dostępność wykwalifikowanych cyfrowo pracowników, infrastruktura wymiany danych. Dlatego skupimy się tylko na wewnętrznych determinantach.

1. Strategia i architektura Dobra strategia digitalizacji tworzy ramy do wdrażania kolejnych projektów IT, zapewniając ich spójność w czasie. Placówki medyczne zasypywane są ofertami nowych systemów i aplikacji, oferujących nowe możliwości. Ich chaotyczne zakupy przynoszą jednak więcej złego niż dobrego.

Głównym zadaniem menedżera jest stanie na straży interoperacyjności systemów i danych, bo to od nich zależy, czy uda się z czasem stworzyć ekosystem o płynnym przepływie informacji. I tutaj procedura jest prosta: kiedy w placówce występuje kilka a nawet kilkanaście systemów i aplikacji, których nie da się scalić (różni producenci, różne standardy) wyjście jest jedno – wymiana na zintegrowany system. Brak interoperacyjności to cichy zabójca efektywności pracy krystalizującej się

z czasem dzięki przepływowi informacji pomiędzy poszczegónymi elementami systemu.

2. Przywództwo i wewnętrzna polityka Digitalizacja jest tak samo ważna jak polityka personalna czy utrzymywanie płynności finansowej podmiotu.

Bez takiego podejścia, placówka medyczna będzie chronicznie nadganiała zaległości, z trudem dotrzymując terminów wdrażania kolejnych elementów infrastruktury e-zdrowia. A to już problem, bo opóźnienia wywołują presję, a ta generuje atmosferę wymuszania zmian, zniechęcając, zamiast motywując personel.

Nie każdy menedżer musi znać się na informatyce.

Ale powinien być ambasadorem zmian prowadzących do ułatwienia pracy personelu, poprawy doświadczeń pacjenta wynikających z wizyty, zwiększania jakości usług i wyników. A bez digitalizacji, osiąganie tych celów w pewnym momencie napotyka na barierę nie do pokonania.

3. Zaufanie i zaangażowanie O wzbudzanie zaufania do rozwiązań e-zdrowia dużo się mówi, ale tylko nieliczni wiedzą, jak do tego podejść.

Powód: na zaufanie składają się setki drobnych, powiązanych ze sobą elementów. Wśród nich m.in. autory-

Przykładowa procedura wprowadzania zmian cyfrowych

5 3

Zmiana architektury systemu Uszczegółowienie i strukturyzacja nowego przepływu pracy

Projektowanie nowych przepływów pracy/ścieżki pacjenta Generowanie i kolekcjonowanie pomysłów pracowników

Inicjowanie działań Analiza ograniczeń, poszukiwanie aplikacji IT, badanie behawioralnych elementów zmian, rozplanowanie konkretnych kroków

1

6

Orientacja na współtworzenie Stworzenie systemu włączającego pracowników w procesy zmian

Identyfikacja obszarów wymagających zmian Analiza rozwiązań pod kątem możliwości wdrożenia

4 Analiza obecnego systemu Rozpoznanie wąskich gardeł przepływów pracy lub określenie nowych celów organizacyjnych (warsztaty zespołowe)

2 Źródło: System Change: A Guidebook for Adopting Portfolio Approache, UNDP

OSOZ Polska 6/2022

11

a k t u a l no ś c i

4. Respektowanie potrzeb każdego członka zespołu

tet menedżera, poziom bezpieczeństwa danych, standardy komunikacji wewnętrznej w podmiocie medycznym, system wynagrodzeń, transparentność decyzji i możliwość współdecydowania, relacje w zespole itd. Słuszne jest stwierdzenie, że „kultura organizacyjna zjada technologie na śniadanie” – tylko innowacje, które zyskują zaufanie, są chętnie i kreatywnie wykorzystywane przez użytkowników.

Zaangażowanie ze strony personelu powstaje w efekcie włączenia każdego członka zespołu w proces doskonalenia procedur pracy (na rysunku). John P. Kotter, guru zarządzania zmianą, słusznie mówi o tym, że transformacja cyfrowa jest zadaniem zespołowym, a nie procesem, o którym decyduje się za zamkniętymi drzwiami gabinetu dyrektora.

Otwarta kultura organizacyjna to kultura, która stara się zrozumieć, wspierać i umożliwiać rozwój każdemu pracownikowi. Cyfryzacja oznacza dla jednych ułatwienia i efektywność pracy, dla innych – obawy związane o miejsce pracy czy wprowadzanie danych po godzinach. Pracownicy powinni wiedzieć, że mogą w takich sytuacjach liczyć na wsparcie.

Z badania zrealizowanego przez Deloitte oraz Billie Jean King Leadership Initiative (BJKLI) wynika, że 80 proc. pracowników podaje tzw. włączającą kulturę organizacyjną jako ważny czynnik wyboru pracodawcy. Decyduje też ona o rotacji pracowników, zadowolenia z pracy i efektywności. Pracownicy czują się dobrze w organizacji, gdy wspiera się ich potrzeby związane z osobistym rozwojem. Niektórzy lekarze łatwo adaptują innowacje, a inni potrzebują dodatkowych godzin szkoleń. Ustawiczne szkolenia z zakresu IT dodatkowo wspierają innowacyjną kulturę organizacyjną, przyciągają nowe talenty, dają perspektywy rozwoju i stabilności i ostatecznie ułatwiają wdrażanie kolejnych rozwiązań.

Wszystkie wspomniane czynniki trudno ukształtować z dnia na dzień. Jednak nie chodzi o szukanie prostej recepty, ale świadomość ich znaczenia. 

Aby pracownicy służby zdrowia dobrze się odnajdywali w cyfrowym systemie opieki zdrowotnej, menedżerowie powinni reprezentować bazowe cechy cyfrowego przywództwa. Według Kraemmergaarda (2019), jedną z najważniejszych jest posiadanie cyfrowego sposobu myślenia, co oznacza tworzenie wartości z cyfryzacji dla wszystkich osób korzystających i angażujących się w technologie cyfrowe.

1

W tym procesie kluczowe elementy to: Koordynacja: Zdolność pracowników do optymalizacji rozwiązań cyfrowych podczas ich użytkowania oraz – z drugiej strony – balansowanie rozwoju cyfryzacji z ramami sytemowymi i dostępnością zasobów (personalnych i finansowych).

Zwinność: Zdolność dopasowywania architektury cyfrowej do oczekiwań pacjentów i pracowników, a jednocześnie prototypowanie i testowanie nowych podejść lub strategii w celu zaspokojenia indywidualnych potrzeb zdrowotnych.

2

Zrozumienie i nadanie ram

CO? Badanie otoczenia, wyzwań, wąskich gardeł w obecnej strukturze.

Rozpoznanie najsilniejszych determinantów cyfryzacji.

Zaangażowanie i nastawienie

DLACZEGO? Identyfikacja powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami oraz siły wpływu determinantów, mapowanie procesów, rozmowy z pracownikami.

Krytyczne ramy: Wykształcenie fundametów cyfryzacji (technolgie i umiejętności), które będą wspierać nowe innowacyjne przepływy pracy i wykorzystanie technologii.

Linia kompetencyjna: Określenie poziomu wiedzy i kompetencji pracowników, które są wymagane do wspierania cyfrowego rozwoju placówki medycznej, a w następstwie opracowanie planu rozwoju umiejętności cyfrowych.

12

OSOZ Polska 6/2022

3 Transformacja

JAK? Określenie planu działań, harmonogramu zmian, komunikacja programu modernizacji w organizacji.

a k t u a l no ś c i

Ryne k zd r o w i a w p i g u łc e

Plany finansowe na 2023 Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna Cowzdrowiu.pl

Finanse Przyszłoroczny plan finansowy NFZ zakłada, że na finansowanie zadań trafić ma 142 mld zł. W pierwotnym planie na ten rok na świadczenia było przeznaczone 113 mld zł. Można by stwierdzić, że wzrost jest imponujący – to 29 mld zł, czyli 27 proc.

Jednak po wiosennej zmianie, NFZ planował wydać w tym roku na realizację zadań 122,8 mld zł. A teraz zaopiniowano kolejną zmianę przynoszącą 6,47 mld zł.

Gdy to zsumujemy, to okazuje się, że już w połowie tego roku mamy w planie wydać w 2022 r. 134 mld zł.

A to pewnie nie ostatnie słowo w kwestii zmian planu.

I wtedy 142 mld zł na przyszły rok już tak dobrze nie wyglądają, zwłaszcza w obliczu dwucyfrowej inflacji w gospodarce.

Zestawmy jednak bardziej optymistyczne dane, czyli pierwotny plan na 2022 r. i projekt na 2023 r. Jak wynika z budżetu na 2023 r., w porównaniu z pierwotnym planem na 2022 r. wydatki wzrosną: w POZ o 9,13 proc.

(1,3 mld zł), w AOS o 70,06 proc. (4,8 mld zł), w leczeniu szpitalnym o 25,39 proc. (13,4 mld zł). Jednak tegoroczny plan był już w międzyczasie dwa razy zmieniamy i gdy to uwzględnimy, to wzrosty nie są już tak imponujące.

Na początku lipca poznaliśmy projekt planu finansowego NFZ na przyszły rok oraz zmiany tegorocznego. Do tego ukazało się sprawozdanie Funduszu za 2021 r. Co z nich wynika?

Jakie zmiany czekają pracowników medycznych?

Uwzględniając wszystkie zmiany, najbardziej skorzystać może ambulatoryjna opieka specjalistyczna, o ile wraz z wysokością nakładów wzrośnie stawka za poszczególne świadczenia. I tu pojawia się problem.

NFZ liczy na to, że dosypując pieniędzy kupi więcej świadczeń i skróci kolejki. Ale gdyby było to tak proste, to po zniesieniu limitów, które przynajmniej w teorii miało miejsce, kolejki powinny się znacznie skrócić.

Bez wyższych stawek, w sytuacji i tak dużego niedoboru medyków w wielu specjalizacjach, może jednak zabraknąć chętnych do przyjmowania większej liczby chorych w AOS. – Przewidujemy, że wzrost wolumenów udzielonych świadczeń będzie istotny, ponieważ kiedy limity zostały zdjęte w lipcu 2021 r., to tak naprawdę mieliśmy jeszcze do czynienia z Covidem. System nie zareagował na to zniesienie limitów. Widzimy wyraźnie,

OSOZ Polska 6/2022

13

a k t u a l no ś c i

że liczba udzielanych porad w AOS rośnie od początku roku. Przewidujemy, że przyszły rok będzie kontynuacją tego trendu – mówił w Sejmie Bernard Waśko, wiceprezes NFZ, prezentując projekt planu finansowego na przyszły rok.

Zdaniem wiceprezesa NFZ, powinno się to przełożyć na znaczącą poprawę dostępności i skrócenie kolejek, również przez wzrost wycen. – Ten wzrost był już dokonywany dwukrotnie i te działania będą kontynuowane – zapo» Farmaceuci wiedział Waśko. i aptekarze Co ciekawe, NFZ ponownie nie liczy na pieniądze z budżetu. Warto to podkrecoraz głośniej ślić, ponieważ ostatnio po raz kolejny na mówią o potrze- konwencji politycy z partii rządzącej mówili o tym, jak rząd znacznie podniósł od bie podniesienia czasu PO-PSL wydatki na zdrowie. Ale w praktyce, w systemie jest tyle pienięmarż na leki dzy, ile wpłynie ze składek. Pieniędzy budżetowych jest niewiele i raczej na bardzo refundowane.« określone cele, np. ratownictwo. Zgodnie z ustawą zakładającą finansowanie ochrony zdrowia na poziomie 7 proc. PKB do roku 2027, wskaźniki wynosiły 5,3 proc. na 2021 r., 5,75 proc. na 2022 r., a na 2023 r. zapisano 6 proc. w relacji do PKB.

Pracownicy sektora ochrony zdrowia Od 1 lipca, zgodnie z ustawą, podniesiono najniższe płace w placówkach zdrowotnych. Tradycyjnie już przepisy były gotowe na ostatnią chwilę, choć realizowały de facto zapisy z porozumienia w Radzie Dialogu Społecznego zawartego jesienią. I również tradycyjnie nie dano placówkom pieniędzy na te zmiany, które mają ruszyć już w lipcu. Placówki powinny je dostać w postaci wyższych wycen świadczeń i co ważne – jak wynika z ostatnich deklaracji – nie tylko tyle, by pokryć wzrost płac najsłabiej opłacanych „etatowców”, ale też przynajmniej częściowo wzrost pensji „kontraktowców” i pracowników zarabiających przed zmianą więcej niż najniższa płaca.

Pielęgniarki, fizjoterapeuci, psycholodzy i inni związani z ochroną zdrowia pracownicy domów pomocy społecznej mogą wreszcie doczekać się postulowanych od lat zmian. Rząd szykuje projekt nowelizacji przepisów, który umożliwi DPS-om, rejestrowanie się jako podmioty lecznicze i udzielanie ambulatoryjnych świadczeń medycznych. Teraz, mimo że mają personel medyczny, takie zadania wykonywały podmioty zewnętrzne. Na dodatek kategoryzowanie DPS poza lecznictwem oznacza, że ich pracownicy medyczni nie dostają podwyżek minimalnych płac takich jak np. w szpitalach czy przychodniach. Rząd chce przyjąć projekt ustawy w tej sprawie jeszcze w tym roku.

Leki i wyroby medyczne Ukazał się dość rewolucyjny projekt przepisów w sprawie wyrobów medycznych na zlecenie. Podniesiono w nim część limitów, a w innych obszarach wprowadzono np. dodatkowe kategorie lub wymogi, by premiować np. wózki inwalidzkie lepszej jakości. Zmiany dotyczą wielu wyrobów od tzw. pieluchomajtek, po sprzęt

14

OSOZ Polska 6/2022

stomijny, cewniki, monitorowanie glikemii, aparaty słuchowe czy właśnie wózki.

Farmaceuci i aptekarze coraz głośniej mówią o potrzebie podniesienia marż na leki refundowane. Od lat nie były one podwyższane, a inflacja „galopuje”. Zmiany były wpisane w projekt dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej, ale ta w obliczu protestów, a często sprzecznych też interesów różnych grup firm farmaceutycznych, utknęła.

W ocenie hurtowni farmaceutycznych, zmiana nawet o 1 proc. z poziomu 5 proc. do poziomu 6 proc. pozwoli uniknąć zawirowań w obrębie dystrybucji leków. – Już teraz koszty transportu wzrosły średnio o 78 proc., a to dopiero początek – wyjaśnia Andrzej Stachnik, prezes Związku Pracodawców Hurtowni Farmaceutycznych. – Marże nie zmieniły się od 2012 roku, czyli od 10 lat i – przy obecnym sposobie ich ustalania od limitu – są na poziomie 17,9 proc. Dodatkowo, apteki ponoszą również stale rosnące koszty prowadzenia działalności m.in. w związku ze wzrostem stóp procentowych kredytów oraz rosnącymi opłatami za gaz czy media.

Właściciele aptek muszą również sprostać oczekiwaniom personelu, który – co zrozumiałe – oczekuje podwyżek wynagrodzenia za pracę – mówi z kolei szefowa samorządu aptekarskiego Elżbieta Piotrowska-Rutkowska. Czy ich apele przyniosą efekt?

A w tle rozgorzała dyskusja o AdA, czyli aptece dla aptekarzy. Po tym, jak szefowa GIF namawiała MZ do wydania pozytywnej dla sieci aptek interpretacji (że limit 4 aptek dotyczy nie kraju, a województwa), chęć nowelizacji ustawy i pójścia w odwrotnym, bardziej restrykcyjnym kierunku ogłosił Waldemar Buda, który kiedyś jako poseł firmował projekt AdA w Sejmie, a teraz jest szefem resortu gospodarki.

Warto też poinformować, że Amerykańska Agencja ds. Leków i Żywności (FDA) upoważniła licencjonowanych farmaceutów do przepisywania leku doustnego Paxlovid firmy Pfizer. Preparat, który ogranicza zdolność koronawirusa SARS-CoV-2 do namnażania się w organizmie, może być zalecany pacjentom, ale z pewnymi ograniczeniami. Generalnie kolejne kraje szykują się do obserwowanego już wzrostu liczby zakażeń koronawirusem. A EMA, czyli Europejska Agencja Leków poinformowała, że choć dotychczasowe szczepienia są nadal dobre, to jednak mniej niż przy poprzednich wariantach wirusa.

Kadry Po miesiącach cichych tarć na linii Narodowy Instytut Leków a Główny Inspektor Farmaceutyczny i MZ, w finale ze stanowiska musiała odejść szefowa NIL Anna Kowalczuk. Poszło co najmniej o kilka rzeczy – od walki o podwyżki dla pracowników Narodowego Instytutu Leków po chęć GIF, by przejąć od NIL laboratorium badające m.in. leki. Wszystko wskazuje na to, że MZ szykuje kolejną konsolidację instytutów i NIL, podobnie jak wcześniej instytut odpowiedzialny za żywność, zostanie wchłonięty przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny. A w kolejnym kroku, laboratorium od NIZP-PZH przejmie właśnie GIF. 

a k t u a l no ś c i

r ada r ep i dem i o log i c zny ( s i e r p i e ń 2 0 2 2 )

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (sierpień 2022)

TREND W STOSUNKU DO lipca

Dolnośląskie

448

Kujawsko-pomorskie

477

Łódzkie

597

Lubelskie

550

Lubuskie

533

Małopolskie

593

Mazowieckie

623

Opolskie

464

Podkarpackie

436

Podlaskie

430

Pomorskie

738

Śląskie

517

Świętokrzyskie

515

Warmińsko-mazurskie

505

Wielkopolskie

610

Zachodniopomorskie

702

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (sierpień 2022)

TREND W STOSUNKU DO lipca

Dolnośląskie

5 571

Kujawsko-pomorskie

4 917

Łódzkie

5 357

Lubelskie

4 944

Lubuskie

5 356

Małopolskie

5 608

Mazowieckie

6 192

Opolskie

4 621

Podkarpackie

4 567

Podlaskie

4 738

Pomorskie

6 665

Śląskie

4 551

Świętokrzyskie

4 450

Warmińsko-mazurskie

5 145

Wielkopolskie

6 040

Zachodniopomorskie

6 601

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

63%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

60%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

OSOZ Polska 6/2022

15

Inno w a c je

A p l i k a c je zd r o w otne

Aplikacja Pacjenta CZD

Pampiś – Zębowa Przygoda

SeniorApp

Aplikacja Centrum Zdrowia Dziecka (CZD) powstała, aby pomóc najmłodszym pacjentom oraz ich rodzicom, szczególnie tym, którzy przygotowują się do pierwszej wizyty w CZD. Wśród głównych funkcji są m.in. nawigacja do szpitala oraz przewodnik po budynku, niezbędnik informacji, kartoteka pacjenta i profile lekarzy. Aplikacja jest efektem prac Fundacji K.I.D.S, czyli Klubu Innowatorów Dziecięcych Szpitali, mającej na celu usprawnienie pracy szpitali. Do CZD przyjeżdżają pacjenci z całego kraju – rozwiązania wprowadzone w aplikacji nie tylko pomogą im dotrzeć do szpitala, ale również płynnie się po nim poruszać.

Królik Pampiś dowiaduje się od swojego Dziadka o ukrytym w mieście skarbie. By go odnaleźć, musi skompletować wszystkie części mapy. Gracze wspólnie z bohaterem muszą przejść przez całe miasteczko i po drodze wykonywać różne zadania, związane między innymi z myciem zębów, wizytą u dentysty i kupowaniem zdrowych produktów. Gra uczy regularnego i starannego mycia zębów. Rodzic może ustawić przypomnienia o ustalonych godzinach, aby dziecko szczotkowało razem z Pampisiem. Gra przygotowuje też do wizyty u dentysty i jest efektem programu edukacyjnego „Dzieciństwo bez próchnicy”.

Aplikacja pozwalająca łączyć ze sobą osoby starsze lub szukające pomocy w sprawach życia codziennego z osobami oferującymi taką pomoc. Użytkownik może wybrać i zamówić usługę dla siebie lub członka rodziny, jak np. opieka dzienna, nocna; podawanie leków, zrobienie zakupów, sprzątanie, wyprowadzanie psa na spacer czy dotrzymanie towarzystwa. Opłaty dokonywane są bezpośrednio z pomocą aplikacji. Jej stosowanie wymaga wcześniejszej rejestracji. Jest to klasyczne narzędzie pośredniczące pomiędzy seniorami/ich rodzinami poszukującymi wsparcia i opiekunami. Usługi są płatne z kieszeni pacjenta.

Android | PL Bezpłatna

16

OSOZ Polska 6/2022

iOS | Android | PL Bezpłatna

iOS | Android | PL Bezpłatna

Inno w a c je

N o w o ś c i / w yna l az k i

Cyfrowy smoczek monitoruje poziom elektrolitów Zespół naukowców Uniwersytetu Stanowego w Waszyngtonie opracował inteligentny smoczek do ciągłego monitorowania poziomu elektrolitów w ślinie. Wynalazek mógłby pomóc uniknąć pobierania krwi u wcześniaków dwa razy dziennie, co jest rutynową praktyką mającą na celu wykrywanie oznak niebezpiecznego dla przedwcześnie urodzonych niemowląt odwodnienia. Nowy smoczek wykorzystuje mikrofluidyczne kanały do zasysania śliny do środka. Umieszczone wewnątrz czujniki mierzą stężenie jonów sodu i potasu i przesyłają dane bezprzewodowo przez Bluetooth.

Wcześniaki są niezwykle delikatne i wymagają specjalnej, małoinwazyjnej opieki, dlatego nawet rutynowe pobranie krwi jest problemem. Aby na bieżąco monitorować parametry zdrowia, jak tętno, częstość oddechów, temperatura ciała i ciśnienie krwi, konieczne jest ich podłączenie do sieci urządzeń. – Chcemy pozbyć się tych przewodów – powiedział Jong-Hoon Kim, jeden z twórców nowego urządzenia. Metody pomiaru poziomu elektrolitów w ślinie wprawdzie już istnieją, ale zazwyczaj wymagają pobrania jej próbki. Jak dotąd badacze przetestowali urządzenie u kilku niemowląt i stwierdzili, że pomiary elektrolitów, które zapewnia, są porównywalne z tymi uzyskanymi przy użyciu konwencjonalnych metod pobierania krwi.

Czy mini-robot wkrótce wpełznie do ciała, aby wykonać operację?

Inżynierowie z Uniwersytetu Północno-Zachodniego (USA) opracowali mniejszego od pchły, zdalnie sterowanego robota-kraba. Urządzenie ma zaledwie pół milimetra szerokości i może wykonywać szereg ruchów, w tym chodzić, obracać się, zginać kończyny, skakać.

Nie wymaga do tego baterii, bo jest zasilane poprzez ogrzewanie za pomocą lasera. Stop z „pamięcią kształtu”, z którego zbudowany jest robot, szybko zmienia swoją formę po podgrzaniu, a następnie powraca do pierwotnych proporcji po zaprzestaniu ogrzewania, tworząc podstawę dla ruchów urządzenia. Różne ruchy generowane są przez podgrzewanie różnych części robota, a wysoka częstotliwość wiązek lasera powoduje efekt lokomocji. Operator lasera może też kontrolować kierunek ruchu.

Chociaż technologia jest na wczesnym etapie rozwoju, może w przyszłości znaleźć zastosowanie w medycynie, zwłaszcza w minimalnie inwazyjnych operacjach chirurgicznych, np. do oczyszczania zatkanych tętnic, zatrzymania krwawienia wewnętrznego lub eliminacji guzów nowotworowych.

OSOZ Polska 6/2022

17

Inno w a c je

Zegarek wykryje gorączkę?

Apple Watch 8 będzie wyposażony w czujnik temperatury ciała – donosi agencja informacyjna Bloomberg. Według nieoficjalnych informacji, zamiast podawać dokładny odczyt, zegarek będzie w stanie wykryć skok temperatury ciała i na tej podstawie zalecić wizytę u lekarza albo sięgnięcie po termometr. Według The Wall Street Journal, opcja może być dodatkowo wykorzystana do śledzenia płodności. Każda nowa związana z medycyną funkcjonalność inteligentnych zegarków wzbudza duże zainteresowanie. Urządzenia wearables stają się centrami monitoringu i zarządzania zdrowiem, a tym samym – częścią systemu ochrony zdrowia.

Kurtyna na wirusy Na niecodzienny pomysł wpadli naukowcy z Uniwersytetu Nagoya (Japonia). Ich biurkowy system kurtyny powietrznej zapobiega transmisji aerozoli – w tym przykładowo unoszących się w powietrzu cząsteczek COVID-19 – pomiędzy lekarzem/pielęgniarką a pacjentem, ale bez zakłócania bezpośredniego kontaktu. Urządzenie biurkowe zawiera dedykowany port ssący wciągający wydychane powietrze. Może ono znaleźć zastosowanie w gabinetach lekarskich i pielęgniarskich podczas rutynowych badań, na recepcji placówek ochrony zdrowia albo w laboratorium podczas pobierania krwi, gdzie niemożliwe jest zachowanie dystansu społecznego.

Kombinezon badający zaburzenia ruchu u dzieci Naukowcy z Uniwersytetu w Helsinkach w Finlandii stworzyli inteligentny kombinezon MAIJU śledzący ruchy dzieci w celu dokładnego monitorowania i oceny rozwoju motorycznego. Założeniem wynalazku jest wczesna diagnoza nieprawidłowości w rozwoju dziecka mogących mieć źródło w opóźnieniach neuro-rozwojowych. Dotąd rozpoznanie wymagało dokładnej obserwacji przez człowieka, co wymaga zaangażowania personalnego, a do tego bazuje na subiektywnych opiniach.

Kombinezon wyposażono w czujniki ruchu, a wyszkolony algorytm uczenia maszynowego identyfikuje ruchy, które dzieci wykonują podczas jego noszenia. Dzięki temu można obiektywnie monitorować dzieci przez długi czas i w ich naturalnym otoczeniu, np. w domu. Naukowcy twierdzą, że podobne rozwiązanie może pomóc wykrywać choroby neurodegeneracyjne u dorosłych.

18

OSOZ Polska 6/2022

Inno w a c je

CeZ pracuje nad CDSS? Podczas czerwcowej konferencji „AI w zdrowiu”, Paweł Kikosicki, dyrektor Centrum e-Zdrowia, przedstawił plany rozwoju systemu wspomagania decyzji klinicznych (Clinical Decision Support System, CDSS). Nowe narzędzie ma ułatwić lekarzowi postawienie diagnozy oraz dobór właściwego leczenia. W pierwszym etapie zostanie udostępnione środowisko analityczne ze zbiorami danych medycznych instytucjom medycznym i naukowym. Dzięki agregacji i przetwarzaniu danych pochodzących z różnych urządzeń wykonujących pomiary medyczne lub związane z trybem życia, lekarz będzie miał pełen widok pacjenta, tzw. 360 stopni.

E-skierowania uregulowane W Dzienniku Ustaw opublikowano obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 10 czerwca 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia dotyczącego skierowań wystawianych elektronicznie w Systemie Informacji Medycznej. Rozporządzenie określa wykaz świadczeń, na które skierowania są wystawiane w postaci elektronicznej. Są to ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne finansowane ze środków publicznych oraz badania echokardiograficzne płodu, endoskopowe przewodu pokarmowego, medycyny nuklearnej, rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej, a także leczenie szpitalne i rehabilitacja lecznicza.

Pilotaż e-rejestracji 24 czerwca zostało opublikowane nowe zarządzenie Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia dotyczące programu pilotażowego w zakresie elektronicznej rejestracji centralnej na wybrane świadczenia opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Obejmie on e-rejestrację do kardiologa, na rezonans magnetyczny i tomograf komputerowy i przeprowadzony zostanie w 20 placówkach medycznych (Siedlce, Łódź). Pilotaż potrwa do końca roku. Natomiast docelowo e-rejestracja ma objąć wszystkie świadczenia w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej i świadczeniach kosztochłonnych, a później również wszystkie podmioty lecznicze. Celem programu jest m.in. ocena efektywności elektronicznej rejestracji centralnej, w tym możliwości samodzielnego wyszukiwania przez pacjentów dostępnych terminów udzielania wybranych świadczeń i dokonywania przez nich zgłoszeń.

Źródła i zdjęcia: Washington State University, Northwestern University, Bloomberg, Nagoya University in Japan, Helsinki Children’s Hospital, Ministerstwo Zdrwia, Centrum e-Zdrowia

OSOZ Polska 6/2022

19

Inno w a c je

METAVERSE

W OCHRONIE ZDROWIA

Metaverse, czyli wirtualny świat, w którym – po założeniu okularów wirtualnej lub rozszerzonej rzeczywistości – będziemy mogli pracować, odpoczywać i spędzać wolny czas zaczyna nabierać kształtów. Odkąd Facebook zmienił nazwę na Meta, o metaverse zrobiło się głośno i coraz więcej firm pracuje nad swoimi „światami równoległymi” do rozrywki, pracy i opieki zdrowotnej.

Według nowego raportu Accenture „Digital Health Technology Vision 2022”, 81% dyrektorów placówek ochrony zdrowia oczekuje, że metaverse będzie miał pozytywny wpływ na branżę opieki zdrowotnej. Pacjenci będą mogli odwiedzać lekarza w wirtualnych gabinetach, uczestniczyć w sesjach terapeutycznych przypominających do złudzenia te realne, aktywować programy profilaktyczne wkomponowane w codzienne życie.

120 MLD $

Już w połowie 2022 roku inwestycje w metaverse były dwukrotnie większe niż w całym 2021 roku. Według prognoz, rynek metavarse będzie warty w 2030 roku ok. 5 bilionów USD.

59%

Taki procent ankietowanych z chęcią przeniesie swoje codzienne aktywności, jak pracę czy rozrywkę, do metaverse.

METAVERSE NIE JEST FUTURYSTYCZNĄ WIZJĄ. Technologia może poprawić wrażenia pacjenta związane z wirtualną opieką, która teraz odbywa się poprzez smartfon, telefon i komputer. W przyszłości pacjent będzie mógł przenieść się wirtualnie do gabinetu lekarskiego i doświadczać korzyści psychologicznych wynikających z bliskiego kontaktu z lekarzem lub pielęgniarką.

3 GŁÓWNE ZASTOSOWANIA W MEDYCYNIE Masowe szkolenia medyczne o niskim ryzyku. Studenci medycyny mogą przeprowadzać operacje, uczyć się na wizytach pacjentów w wirtualnym świecie, bez ryzyka i stresu związanego z brakiem doświadczenia.

Cyfrowe bliźniki (digital twins) to cyfrowe repliki człowieka zbudowane z danych zdrowotnych, odzwierciedlających funkcje prawdziwego organizmu. Na ich podstawie można planować operacje, testować scenariusze terapii, wybierając te najlepsze do zastosowania na pacjencie.

Rzeczywistość rozszerzona na sali operacyjnej. Chirurg, dzięki specjalnym okularom, będzie mógł zobaczyć niewidoczne warstwy ciała, kontrolować parametry życiowe, podejmować decyzje z pomocą AI.

20

OSOZ Polska 6/2022

1978

Historia metaverse sięga 1978 roku, gdy powstała pierwsza gra w świecie wirtualnym. Koncepcja wywodzi się z powieści SNOW CRASH (1992), będącej wizją świata – następcy internetu.

Inno w a c je

59% konsumentów deklaruje, że w niektórych obszarach preferuje interakcje wirtualne ponad realnymi. 41% woli pozostać w świecie realnym.

Jakie są motywy osób, które przedkładają wirtualne, immersyjne doświadczenia nad podobne aktywności w świecie fizycznym (% respondentów).

 Poprawa jakości świadczenia wirtualnych usług medycznych dzięki całkowitemu zatopieniu się pacjenta w świecie cyfrowym (nowy kanał dystrybucji)  Poprawa efektywności sektora w warunkach powiększającego się deficytu kadr medycznych

44%

Łączność z ludźmi Odkrywanie świata cyfrowego

 Nowe formy terapii cyfrowych mogące się sprawdzić, np. w terapiach chorób psychicznych

26%

Spotkania i współpraca zdalna z kolegami z pracy

10%

Zakup i handel NFT

5%

Zakup i sprzedaż nieruchomości

4%

Tworzenie gier wirtualnych

4%

Personalizacja awatarów

4%

Zakup realnych i wirtualnych produktów

2%

Udział w koncertach, targach, konferencjach

1%

Jednak aby metaverse rozwinęło się w ochronie zdrowia, pokonać trzeba m.in. barierę interoperacyjności danych, braku ciągłości opieki i deficytu wyposażenia technicznego.

Wysoki

Średni

Niski

Szkolenia i rozwój pracowników

Spotkania w metaverse

Konferencje i wydarzenia

Rozwój usług i produktów

Zatrudnianie pracowników

Płatności w kryptowalutach

20 Energia i zasoby High Tech

Motoryzacja, przemysł maszynowy i montażowy

Średnia inwestycji w metaverse w przyszłości.

Udział w budżecie cyfrowym za 3–5 lat

Media i rozrywka Sektor luksusowych dóbr konsumenckich

Turystyka

15

Ubezpieczenia i sektor finansowy

Ochrona zdrowia i sektor publiczny Usługi eksperckie Transport i logistyka

10

Telelekomunikacja Budownictwo 5

0

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Obecna adaptacja metaverse. % firm w branży, które przyjęły metaverse – uruchomiły już inicjatywy w obszarze metaverse Źródło: opracowanie własne na podstawie McKinsey & Co. „Value Creation In The Metaverse”

OSOZ Polska 6/2022

21

Rapo r t

Poradnik: jak stworzyć placówkę medyczną przyjazną dla środowiska?

Gdyby sektor opieki zdrowotnej był państwem, byłby piątym największym producentem dwutlenku węgla na świecie odpowiadając za 4,4% globalnej emisji CO2.

To jednocześnie sektor, w którym osiągnięcie neutralności klimatycznej jest wyjątkowe trudne m.in. ze względu na wymagania administracyjno-sanitarne.

Jak pokazują przykłady polskich placówek, wszystko zaczyna się od zmiany myślenia i strategii wychodzącej daleko poza termomodernizację budynków czy montaż paneli fotowoltaicznych.

22

OSOZ Polska 6/2022

Za emisję gazów cieplarnianych w placówkach ochrony zdrowia odpowiada m.in. zwiększone zużycie energii działających non-stop szpitali, transport materiałów, produkcja i utylizacja leków oraz odpadów medycznych. Aż 71% emisji gazów cieplarnianych pochodzi z łańcucha dostaw opieki zdrowotnej.

Zgodnie z postanowieniami Porozumienia Paryskiego i Europejskiego Zielonego Ładu, także sektor zdrowia powinien dążyć do osiągnięcia zerowej emisji netto do roku 2050. Czy to się uda, zależy od wspólnego wysiłku: polityki energetycznej stawiającej na odnawialne źródła energii i odchodzenie od paliw kopalnianych, placówek ochrony zdrowia wprowadzających ekologiczne rozwiązania optymalizujące zużycie energii, odpowiedzialności samych pacjentów. Stawką nie jest tylko solidarny wysiłek na rzecz walki ze skutkami zmian

Rapo r t

klimatycznych dla dobra przyszłych pokoleń, ale także coś, co jest ważne tu i teraz: budowa przyjaznego pacjentom, zdrowego środowiska życia i leczenia.

Koncepcja kontra realia Transformacja w kierunku zielonych placówek ochrony zdrowia napotyka w Polsce wiele przeszkód – od finansowych do administracyjnych. Wiele przepisów dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa oraz kodeksy budowlane uniemożliwiają szpitalom przyjęcie wytycznych dla zielonych budynków. Do tego placówki służby zdrowia funkcjonują nieprzerwanie przez cały rok, dzień i noc, przez co naturalnie rośnie zużycie energii. Restrykcyjne zasady kontroli i ograniczania zakażeń – bezdyskusyjnie priorytetowe – także nie są w zgodzie z optymalizacją wykorzystania zasobów. Szpitale produkują szereg niebezpiecznych odpadów, których ilość trudno ograniczyć. Według badania „Green Hospital and Climate Change: Their Interrelationship and the Way Forward” na jedno łóżko szpitalne przypada około 1–1,5 kg odpadów, w tym 0,5 kg odpadów niebezpiecznych. W przypadku łóżek Covidowych jest to nawet 3– 4 razy więcej. Służbę zdrowia cechuje intensywne zużycie energii i wody (2,1 razy więcej energii na m.kw. niż budynki komercyjne, ok. 302–568 litrów wody na łóżko dziennie). Do tego dochodzą niebezpieczne chemikalia do czyszczenia i dezynfekcji, sterylizacji sprzętu, leczenia niektórych chorób oraz do badań laboratoryjnych i testów.

O pieniądze nie jest łatwo biorąc pod uwagę długą kolejkę innych priorytetów. Samodzielne finansowanie jest nierealne i jedyną alternatywą są dodatkowe środki z dotacji zewnętrznych lub od sponsorów.

Przykładem jest projekt realizowany przez Szpital Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Wołominie. Na ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, większe wykorzystanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, a także zmniejszenie zużycia energii, placówka otrzymała 4 mln zł wsparcia z Unii Europejskiej. Innym źródłem wsparcia dla inwestycji pro-ekologicznych jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. NFOŚiGW ma na swoim koncie projekty, z których skorzystało kilkadziesiąt podmiotów medycznych w Polsce, jak np. „Poprawa jakości powietrza” oraz „Budownictwo Energooszczędne.” Inny program, „Racjonalna gospodarka odpadami” przewiduje przekazywanie dofinansowania – w formie dotacji i/lub pożyczki – na instalacje unieszkodliwiania odpadów medycznych lub weterynaryjnych poprzez ich termiczne przekształcenie.

Fotowoltaika, izolacja, zielona architektura Nie da się ukryć, że w Polsce Koncepcja Zielonego Szpitala dopiero kiełkuje, konkurując z krótkoterminowymi priorytetami i wyzwaniami jak m.in. rosnące koszty leczenia czy ograniczona podaż kadr medycznych. Nie sprzyja jej polityka energetyczna państwa.

Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto systematycznie rośnie, ale bardzo powoli i na koniec 2020 roku wynosił

» Gdyby dotychczas wystawione e-recepty wydrukować i ułożyć jedna na drugiej, powstałby stos papieru o wysokości ok. 100 km.

E-recepta jest pro-ekologiczna.«

16,13 proc. Całkowite odejście od węgla potrwa jeszcze trzy dekady.

Dlatego na drodze do pro-ekologicznej placówki menedżerowie skupiają się na czasami małych, ale istotnych udoskonaleniach będących w zasięgu każdego szpitala czy przychodni.

Do najczęstszych inicjatyw należy poprawa efektywności energetycznej poprzez zastosowanie odnawialnych źródeł energii do zasilania budynków oraz termomodernizacja. Takimi inwestycjami może się przykładowo pochwalić Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 w Szczecinie z jedną z największych w Polsce dachowych instalacji paneli fotowoltaicznych, dzięki której zredukowano emisję CO2 o 305 ton i zaoszczędzono 400 tys. zł na energię elektryczną. Kotłownie węglowe zamieniane są na gazowe, a duże ośrodki budują własne oczyszczalnie ścieków.

10 celów idei Green Hospital realizowanej przez Polską Federację Szpitali: – Przywództwo – nadanie priorytetu zdrowiu środowiskowemu – Chemikalia – zastąpienie szkodliwych chemikaliów bezpieczniejszymi alternatywami – Odpady – ograniczenie, przetwarzanie i bezpiecznie usuwanie odpadów medycznych – Energia – wdrożenie efektywności energetycznej i czystego wytwarzanie energii odnawialnej – Woda – zmniejszenie zużycie wody w szpitalu – Transport – poprawa strategii transportu dla pacjentów i personelu – Żywność – zakup i dostarczanie zrównoważonej, zdrowej żywności – Farmaceutyki – bezpieczne zarządzanie i usuwanie farmaceutyków – Budynki – wsparcie zielonego i zdrowego projektowania i budowy szpitali – Zakup – zakup bezpieczniejszych i bardziej zrównoważonych produktów i materiałów

OSOZ Polska 6/2022

23

Rapo r t

» SPSK nr 1 w Szczecinie oszczędza 400 tys. zł na energię elektryczną dzięki zastosowaniu odnawialnych źródeł energii.«

Zielony szpital to nie tylko szpital, który ogranicza swój szkodliwy wpływ na środowisko, ale i dostrzega związek między zdrowiem człowieka a środowiskiem, poprzez zapewnienie zielonego otoczenia, właściwe zagospodarowanie przestrzeni i sprzyjającą oszczędzaniu energii architekturę. Nowe budynki z dużymi oknami, przeszklonymi przestrzeniami, dziedzińcami i ogrodami zmniejszają zapotrzebowanie na sztuczne światło i są przyjazne dla pacjenta. Badania wskazują, że obecność zieleni wpływa pozytywnie na samopoczucie chorych, a w niektórych przypadkach – nawet na szybkość powrotu do zdrowia.

Cyfryzacja Kolejnym elementem jest digitalizacja. Transformacja technologiczna prowadzi do ucyfrowienia obiegu dokumentacji (oszczędność papieru, redukcja fizycznych kanałów dystrybucji i archiwizacji), wprowadzenia alternatywnych kanałów komunikacji z pacjentem (oszczędności emisyjne z wizyt telemedycznych dzięki ograniczeniu konieczności podróży do placówki), optymalizacji procesów leczenia.

W opublikowanym w 2021 roku badaniu naukowym „Does telemedicine reduce the carbon footprint of healthcare? A systematic review” (National Center for Biotechnology Information), stwierdzono, że telemedycyna zmniejsza ślad węglowy opieki zdrowotnej, głównie poprzez ograniczenie emisji związanych z transportem.

Oszczędności w zakresie śladu węglowego wynoszą od 0,70 do 372 kg CO2 na jedną konsultację.

Z kolei CommonSpirit – amerykańska sieć ochrony zdrowia posiadająca 1100 placówek ambulatoryjnych w 21 stanach – obliczyła, że 1,5 miliona wirtualnych wizyt przeprowadzonych podczas pandemii COVID-19

» WS ZZOZ Chorób Płuc i Gruźlicy w Wolicy to pierwszy zielony szpital w Polsce i jedyny w Europie Środkowo-Wschodniej należący do Global Green and Healthy Hospitals.«

24

OSOZ Polska 6/2022

pomiędzy 8 marca 2020 roku a 2 kwietnia 2021 roku zapobiegło zużyciu 6 354 848 litrów paliwa i emisji 15 092 ton CO2. Skorzystali też pacjenci oszczędzając blisko 11 mln USD na dojazdach.

W kolejnym badaniu z 2017 roku przeprowadzonym na Uniwersytecie Kalifornijskim przeanalizowano prawie 20 000 ambulatoryjnych i stacjonarnych konsultacji wideo w latach 1996–2013. Badacze stwierdzili, że pacjenci uniknęli ponad 8 046 720 km podróży i zapobiegli emisji do atmosfery prawie 2 000 ton dwutlenku węgla i 50 ton tlenku węgla.

Jeszcze inne badanie opublikowane pod koniec 2019 roku objęło 12 000 wizyt telemedycznych wykonanych między styczniem 2018 r. a styczniem 2019 r. przez ośrodki opieki podstawowej w centralnym regionie Katalonii w Hiszpanii. Wniosek: 192 682 przejechanych kilometrów mniej, 11 754 litrów zaoszczędzonego paliwa oraz redukcja dwutlenku węgla o 29,4 ton i tlenku węgla o 36,6 ton.

Poza wdrażaniem elektronicznej dokumentacji medycznej, cyfryzacja ma jeszcze jeden potencjał: stworzenie inteligentnego budynku szpitalnego, z centralnym sterowaniem oświetleniem, wentylacją, ogrzewaniem i klimatyzacją. Taki system pozwala na szczegółowe analizowane danych, optymalizację zużycia i płynne dopasowywanie warunków mikro-środowiskowych.

Żywność, odpady Odpowiednie żywienie jest częścią terapii pacjenta.

W idealnym, pro-ekologicznym rozwiązaniu, żywienie w szpitalu opiera się na lokalnych i ekologicznych produktach, urozmaiconych posiłkach, z opcjami bezmięsnymi oraz minimalizacją użycia naczyń jednorazowego użytku. A rzeczywistość? Obecna stawka żywieniowa w szpitalu na poziomie 10 zł na osobę na dzień (realne wydatki to ponad 20 zł) wiążą szpitalom ręce. W przetargach decyduje cena, a to oznacza, że produkty muszą być najtańsze, bo trzeba jeszcze uwzględnić koszty pracy.

Czy w tym przypadku jest jakiekolwiek pole manewru? Dużym krokiem do przodu był wprowadzony w Unii Europejskiej zakaz sprzedaży plastikowych naczyń, sztućców czy słomek. W specyfikacji warunków zamówienia, po konsultacji z dietetykiem, można zacząć od drobnych, ale ważnych zmian np. zwiększenia udziału posiłków bezmięsnych na rzecz roślinnych opcji.

Jeszcze większym wyzwaniem jest stworzenie polityki zrównoważonego sprzętu i zarządzanie odpadami. Dla wielu jednorazowych materiałów nie ma alternatyw, a instalacje termicznego przetwarzania odpadów są drogie i często napotykają na bariery administracyjno-społeczne.

O tym, że system utylizacji odpadów medycznych nie działa dobrze, alarmowała też w 2015 roku Najwyższa Izba Kontroli. Według raportu sprzed 7 lat, w Polsce średnio rocznie wytwarza się ok. 44 tys. ton odpadów medycznych. NIK w dziesięciu z 12 skontrolowanych szpitali wykryła szereg błędów w postępowaniu z odpadami medycznymi. Poważne nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim segregacji. Odpadów nie sortowano lub mieszano ze sobą ich różne rodzaje, na

Rapo r t

workach i pojemnikach z odpadami brakowało kodów, które określałyby ich rodzaj.

Ekologiczne podejście opiera się na myśleniu o całym łańcuchu świadczenia usług zdrowotnych, zgodnie z zasadą „małe działanie – duża zmiana”. Przykładowo, lekarz już w trakcie wizyty pacjenta może zwrócić uwagę, aby wykorzystać całe opakowanie antybiotyków lub nie wyrzucać pozostałych do kosza, tylko do specjalnych pojemników w aptece.

Punktów zapalnych jest więcej. Z badania przeprowadzonego przez Ministerstwo Zdrowia w 2021 roku wynika, że ponad połowa łóżek szpitalnych w Polsce ma ponad 12 lat, a dwie trzecie wymaga pilnej wymiany. Chodzi o ponad 140 tys. łóżek. Niektóre szpitale inwestują w maszynowe czyszczenie łóżek, np. w technologii tunelowej. Pozwala to zmniejszyć ilość wykorzystywanej wody i detergentów, zapewniając przy tym dokładną dezynfekcję.

Filozofia zielonych szpitali To, jak wybrane polskie placówki realizują inwestycje mające zmniejszyć obciążenie klimatyczne, prezentuje niedawno opublikowany Raport UN Global Compact Network Poland „Zielone Szpitale”.

Jednym ze szpitali świadomie dążących do neutralności klimatycznej jest WS ZZOZ Chorób Płuc i Gruźlicy w Wolicy. To pierwszy zielony szpital w Polsce i jedyny w Europie Środkowo-Wschodniej należący do Global Green and Healthy Hospitals – największej sieci zrzeszającej zielone szpitale, do której obecnie należy 1500 członków z 70 krajów, reprezentując ponad 60 tys. szpitali.

Placówka powołała w swojej strukturze Zespół ds. wdrażania rozwiązań Eko i realizuje konsekwentnie ekologiczne przedsięwzięcia, wśród których są m.in. przemyślana polityka zarządzania odpadami i zakupowa, eliminacja zużycia papieru przez digitalizację do-

Kolejność działań prowadzących do poprawy efektywności energetycznej i trwałego obniżenia kosztów

Pasywna efektywność energetyczna PODSTAWOWA MODERNIZACJA bardziej efektywne urządzenia, instalacja elektronicznych termostatów, wymiana oświetlenia na LED, izolacja przegród, korekta współczynnika mocy

Aktywna efektywność energetyczna Monitorowanie

OPTYMALIZACJA automatyzacja i regulacja, zarządzanie budynkiem, systemami elektrycznymi, integracja różnych systemów i instalacji, sterowanie oświetleniem

UTRZYMANIE, POPRAWA, POMIARY usługi doradcze, oprogramowanie do analizy efektywności energetycznej, konserwacja

Źródło: Raport UN Global Compact Network Poland „Zielony Szpital”, Fala Renowacji

Struktura konsumpcji energii Oświetlenie

28%

Klimatyzacja

16% Ogrzewanie

38% tyle całkowitej energii „zużywa” ogrzewanie, klimatyzacja oraz ciepła woda

14%

Chłodziarki

Wentylacja

8% Ciepła woda

7%

Gotowanie

7%

4% 3% 2%

Inna elektronika

Komputery

10% Inne (windy)

Źródło: University of Michigan, US Center of Sustainable Systems (za Danfoss)

OSOZ Polska 6/2022

25

Rapo r t

Ochrona zdrowia o zerowej emisji

Visual summary

Strategie dla zrównoważonej ochrony zdrowia w kryzysie klimatycznym

Kryzys klimatyczny zmusza środowisko medyczne do myślenia nie tylko w kategoriach opieki nad indywidualnymi pacjentami, ale także ochrony środowiska naturalnego Ziemi, od czego zależy zdrowie i dobrostan przyszłych pokoleń.

Grafika przedstawia dwanaście strategii z ponad 100 przedstawionych w dwóch pracach opublikowanych w czasopiśmie naukowym The BMJ w ramach konferencji klimatycznej COP26 w 2021 roku. Przedstawione zmiany są obecnie potrzebne w miastach na całym świecie.

1

Dystrybucja czystej energii

Pozyskiwanie energii odnawialnej i sieci niskoemisyjne

3 4

Zasilanie akumulatorowe

Systemy ostrzegania

Ale�y dotyczące upałów i jakości powietrza dostarczane za pośrednictwem urządzeń mobilnych

Niskoemisyjna dystrybucja leków

Nakaz stosowania produktów niskoemisyjnych (opakowania i logistyka) od dostawców posiadających strategię osiągnięcia zerowej emisji ne�o

Wykorzystanie mocy akumulatorów do zwiększenia dostaw energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych i zmniejszenia zapotrzebowania na generatory zasilane paliwami kopalnymi

5

Dystrybucja usług medycznych

Oferowanie wielodyscyplinarnych konsultacji, równomierna geograficznie lokalizacja usługodawców i personelu medycznego, aby zminimalizować liczbę podróży pacjentów

7

2

6

Utylizacja urządzeń

Wdrożenie programów powtórnego wykorzystania wyrobów medycznych, utrzymywanie użycia materiałów o najwyższej jakości

Przebudowa opieki zdrowotnej

Przejście od opieki skoncentrowanej na szpitalu do opa�ej na społeczności lokalnej oraz promocja zdrowia i zapobieganie chorobom

10 Oszczędność energii 8

Rozbudowa aktywnego transpo�u

Stosowanie nowoczesnych systemów LED i kontroli oświetlenia

Zapewnienie bezpiecznej infrastruktury rowerowej i pieszej oraz zachęcanie pacjentów i pracowników do korzystania z niej

11 Zachęcanie do zdrowego odżywiania

9

Telezdrowie

Zapewnienie zdrowej diety roślinnej, pojemniki wielokrotnego użytku i minimalizowanie odpadów

Wideokonferencje i przyspieszenie przejścia na konsultacje telezdrowia

Czytaj a�ykuły on-line Zobacz więcej infografik

12 Przejście na elektryczne samochody Elektryfikacja floty pojazdów i poprawa struktury wsparcia dla pojazdów elektrycznych (punkty ładowania)

h�ps://bit.ly/BMJshej

h�ps://bit.ly/BMJbadj

h�p:// www.bmj.com/infographics

© 2021 BMJ Publishing Group Ltd.

Źródło: Czasopismo naukowe BMJ, tłumaczenie na podstawie infografiki (oryginał: bit.ly/3bX5fiG)

26

OSOZ Polska 6/2022

Rapo r t

kumentacji, termomodernizacja budynków, budowa oczyszczalni oraz modułowego eko pawilonu szpitala.

Placówka planuje na ten rok stworzenie m.in. farmy fotowoltaicznej i deszczowni.

Równie zaangażowany w ochronę środowiska jest NEO Hospital, zwracając uwagę na takie obszary zielonego szpitala jak: energia, woda, substancje chemiczne, odpady, farmaceutyki, budynki, technologie, zakupy.

Placówka ma w planie dodatkową instalację PV, która pozwoli zaspokoić dodatkowo 18%–20% zapotrzebowania na energię z zewnętrznych źródeł. Ponad 40% terenu szpitala jest aktywna biologicznie, , a zieloną przestrzeń uzupełnia 135 drzew.

Z kolei Instytut Matki i Dziecka w Warszawie w ostatnim czasie zrealizował rozległą inwestycję pozwalającą poprawić efektywność energetyczną, obejmującą m.in. montaż ogniw fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych, zastosowanie wentylacji mechanicznej z rekuperacją wewnątrz budynku czy wykorzystanie ciepła odpadowego z chłodzenia silników gazowych pomp ciepła do zasilania CWU. Instytut intensywnie wdraża technologie IT, aby poprawić zarządzanie placówką medyczną oraz w efektywny i skoordynowany wykorzystać zasoby.

Po zieloną energię sięgnął też Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, rozpoczynając w 2002 roku od wybudowania i uruchomienia w pełni zautomatyzowanej kotłowni gazowo-olejowej. W roku 2005 do eksploatacji oddano spalarnię odpadów medycznych dzięki dotacji m.in. Danish Environmental Protection Agency – DEPA. W 2012 r. zakończono termomodernizację szpitala poprzez docieplenie elewacji budynków, wymianę okien, drzwi oraz regulacji systemów centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej (poprawa efektywności energetycznej budynków o ok. 30%).

» Koszty energii w placówkach ochrony zdrowia pochłaniają około 30% całości wydatków związanych z utrzymaniem budynku, więcej niż utrzymanie czystości (23%).«

Jak mówi Kamil Wyszkowski, Przedstawiciel i Dyrektor Wykonawczy UN Global Compact Network Poland, „kompleksowe spojrzenie na zielone szpitale musi uwzględniać ich lokalizację oraz otoczenie, które powinno sprzyjać rekonwalescencji pacjentów, a pośrednio – pozytywnie wpływać na jakość powietrza na terenach przyszpitalnych i w samych budynkach”. Istotna jest też możliwość lepszego gospodarowania wszystkim tym, co się w szpitalach znajduje, zaczynając od sprzętu medycznego, który winien służyć latami, być przyjazny w eksploatacji i zdatny do ponownego wykorzystania, a kończąc na zastosowaniu różnego rodzaju rozwiązań cyfrowych, takich jak sztuczna inteligencja lub chmurowe bazy danych, które umożliwiają sprawniejsze i oszczędniejsze zarządzanie obiegiem dokumentów.  Źródło danych: Raport UN Global Compact Network Poland „Zielony Szpital”

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Kamila Ćwik, Jarosław Frąckowiak, Antoine Geissbuhler, Monika Grabska, Claudia Pagliari, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Józef Tazbir, Katarzyna Tymowska.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 6/2022

27

r ozmo w y

Gromadzenie danych nie ma sensu, gdy nie są zamieniane na łatwo dostępne informacje O transformacji kulturowej w opiece zdrowotnej napędzanej przez innowacje technologiczne i postęp naukowy rozmawiamy z Claudią Pagliari, dyrektor e-Zdrowia Globalnego na Uniwersytecie Edynburskim (Wielka Brytania).

W jaki sposób placówki ochrony zdrowia, sięgając do cyfryzacji, mogą poprawiać efektywność działania?

Jak sugeruje słowo „poprawiać”, nie chodzi o przekształcenie z dnia na dzień; podejście do zmian oparte na „wielkim wybuchu” często kończy się niepowodzeniem, ponieważ zraża do siebie pracowników lub ich nadmiernie obciąża.

Organizacje ochrony zdrowia powinny zacząć od optymalizacji istniejących przepływów pracy oraz upewnienia się, że ich infrastruktura informacyjna jest solidna, sprawna i interoperacyjna, a procesy gromadzenia danych, ich przechowywania i zarządzania nimi są wystarczająco dojrzałe. Tak, aby dzięki danym można było uzyskać użyteczne informacje.

Skuteczne wykorzystanie pulpitów podsumowań i innych narzędzi wizualizacyjnych jest jednym ze sposobów ułatwienia pracy, obok narzędzi analitycznych do śledzenia, przewidywania i modelowania ryzyka, zdarzeń i wyników.

Takie rozwiązania są potrzebne na wielu poziomach – od analizy parametrów życiowych na oddziałach intensywnej terapii do zarządzania ruchem pacjentów i rotacją personelu, śledzenia zapasów interwencyjnych lub dzielenia się spostrzeżeniami z populacyjnego nadzoru nad chorobami.

Gotowość do działania w sytuacji kryzysowej oznacza również posiadanie mechanizmów prawnych i regulacyjnych umożliwiających lepsze wykorzystanie informacji, gdy zajdzie taka potrzeba. Placówki ochrony zdrowia muszą mieć wiedzę pozwalającą określić, jaki poziom gromadzenia danych jest proporcjonalny i konieczny w danych okolicznościach. Ma to szczególne

28

OSOZ Polska 6/2022

znaczenie dla utrzymania zaufania publicznego i zaufania pacjentów do wykorzystywania danych osobowych.

A jak powinna wyglądać strategia budowania dojrzałości cyfrowej?

Po pierwsze, należy jasno określić, jaka technologia jest potrzebna, w jakim celu i jakie są jej korzyści.

Po drugie, należy przedkładać ostrożne i strategiczne zakupy nad nagłe wydatki i inwestować w działania, które najlepiej wykorzystują istniejącą infrastrukturę i przepływy pracy, jeśli są one odpowiednio dopasowane do celu.

Po trzecie, należy zadbać o to, aby personel był w stanie wykorzystać dostępną technologię i informacje,

KAMSOF T S.A. r ozmo w y

a nie tylko o to, by kupić i wdrożyć rozwiązania IT. Na przykład, posiadanie elektronicznego rekordu pacjenta (EDM) nie przyniesie większych korzyści, jeśli personel nie będzie miał czasu na korzystanie z niego. Należy rozważyć lepsze wykorzystanie alternatywnych sposobów komunikacji, takich jak telefony komórkowe i urządzenia typu wearables.

<CT\ȤF\CL QDKGIKGO '&/ \ -5 '&/ 5WKVG

9

Pandemia COVID-19 doprowadziła do powstania hybrydowego, cyfrowo-analogowego podejścia do świadczenia usług zdrowotnych. Jak wygląda nowa, po-pandemiczna rzeczywistość?

» Korzyści płynące z cyfryzacji mogły zostać przesłonięte +PFGMUWL K WFQUVȶRPKCL 'NGMVTQPKE\PȤ przez ogólny negatywny &QMWOGPVCELȶ /GF[E\PȤ wpływ pandemii na dostęp 4CRQTVWL <FCT\GPKC /GF[E\PG do opieki zdrowotnej.«

9 Sprawniej i szybciej realizuj szczepienia 9 Po udanym wdrożeniu opieki zdalnej i pracy hybrydowej w czasie kryzysu, utrzymanie tych rozwiązań w opiece rutynowej jest w pełni zasadne. Duża presja wywierana na publiczne systemy opieki zdrowotnej w czasie pandemii spowodowała również wzrost liczby świadczeniodawców z sektora prywatnego – niektórzy z nich pracują głównie za pośrednictwem platform cyfrowych. Obserwujemy także boom korzystania z narzędzi samopomocy przez pacjentów.

Z jednej strony jest to odzwierciedleniem kulturowej, filozoficznej i ekonomicznej zmiany w kierunku elastycznej i zdecentralizowanej opieki zdrowotnej.

Z drugiej jednak strony nie wiadomo jeszcze, w jakim stopniu usługi te utrzymają się w dłuższej perspektywie czasowej.

RT\GEKY %18+& K IT[RKG

Trzeba przyznać, że w czasie pandemii największym

%JTQɛ FCPG RT\GF KEJ WU\MQF\GPKGO NWD WVTCVȤ było utrzymanie świadczenia usług zdrowot9sukcesem nych, pomimo ograniczeń fizycznych i kryzysu kadrowego. Jednak jeśli chodzi o wyniki leczenia pacjentów, dowody są nadal niejasne. Po części wynika to z faktu, że wiele zmian wprowadzono tak szybko, że nie wzięto pod uwagę ich ewaluacji.

Niestety, korzyści płynące z cyfryzacji mogły zostać przesłonięte przez ogólny negatywny wpływ pandemii na dostęp do opieki zdrowotnej i jej wyniki. Jednak wartość posiadania solidnie zbudowanych i aktualnych elektronicznych kartotek pacjentów w takich okolicznościach jest oczywista. 

YGLFʏ PC

edm.kamsoft.pl

KS-EDM Suite KAMSOFT sa reklama

Nie masz jeszcze systemu do wytwarzania EDM? Wybierz oprogramowanie dopasowane do Twojej placówki medycznej.

ŵĞĚLJĐLJŶĂΛŬĂŵƐŽŌ ͘Ɖů ͮ ƚĞů͘ ;нϰϴͿ ϯϮ ϮϬϵ Ϭϳ Ϭϱ

OSOZ Polska 6/2022

edm.kamsoft.pl

29

r ozmo w y

5 elementów decydujących o pomyślnym wdrożeniu telemedycyny Elektroniczna dokumentacja medyczna i teleopieka to tylko podstawy dla kolejnych usług o wartości dodanej w opiece zdrowotnej – mówi prof. Antoine Geissbuhler, dyrektor Wydziału e-Zdrowia i Telemedycyny Szpitala Uniwersyteckiego w Genewie.

Czy cyfryzacja w służbie zdrowia to dodatek czy podstawa funkcjonowania placówek medycznych?

Tak naprawdę nie mamy wyboru. Weszliśmy w erę cyfrową, a opieka zdrowotna musi ewoluować, aby ofero-

30

OSOZ Polska 6/2022

wać możliwości zgodne z rozwojem nauki i technologii. Nie chodzi o to, „czy”, ale o to „jak”. Jednak unowocześniając system zdrowia, musimy dołożyć wszelkich starań, aby zachowane zostały zasady i wartości tak ważne dla tej dziedziny: życzliwość („po pierwsze, nie

r ozmo w y

szkodzić”), sprawiedliwość itp. Jest to szczególnie ważne dla aplikacji opartych na sztucznej inteligencji.

W których miejscach tzw. podróży pacjenta moglibyśmy lepiej wykorzystać potencjał telemedycyny i e-zdrowia?

Większość narzędzi e-zdrowia ma na celu przede wszystkim poprawę ciągłości, koordynacji, bezpieczeństwa i efektywności opieki. Dzieje się to przez dostarczanie właściwych informacji właściwym osobom we właściwym czasie, tak aby można było podejmować optymalne decyzje.

Mam na myśli zarówno narzędzia wspierające podejmowanie decyzji przez pracowników służby zdrowia, jak i rozwiązania pomagające pacjentom i ich rodzinom.

Telemedycyna sprawdza się najlepiej, gdy przemieszczanie się fizyczne jest utrudnione lub niemożliwe. Do tego typu opieki można uzyskać dostęp bez względu na ograniczenia dystansu, np. w krajach, w których poza miastami nie ma wystarczającej liczby wyspecjalizowanych pracowników służby zdrowia, a infrastuktura medyczna jest słabo rozwinięta. Ale także wtedy, gdy szpitale są przeciążone i nie mogą przyjąć wszystkich pacjentów, jak to miało miejsce podczas kryzysu COVID-19.

Projektując cyfrowe narzędzia zdrowotne, należy wziąć pod uwagę ryzyko przepaści cyfrowej. Telemedycyna jest dostępna bez względu na odległość, ale aby tak się stało, pacjenci muszą mieć dostęp do technologii i umiejętności posługiwania się nimi. Gdy ten warunek jest spełniony, narzędzia e-zdrowia mogą faktycznie zmniejszyć nierówności w zdrowiu, zapewniając łatwiejszy dostęp do opieki zdrowotnej całej populacji, zwiększając dostęp do istotnych informacji zdrowotnych zarówno pracownikom służby zdrowia i obywatelom.

W opiece zdrowotnej jest jeszcze wiele do zrobienia w celu poprawy jakości, bezpieczeństwa i efektywności procesów opieki. Czy komputery mogą pomóc?

Od ponad 150 lat istnieją dowody na to, że braki w jakości, bezpieczeństwie i skuteczności opieki zdrowotnej są przede wszystkim związane z niedostatkami w komunikacji i zarządzaniu informacją. Często mówi się, że „opieka to informacja”. Tak więc dostępność informacji dotyczących zdrowia i opieki zdrowotnej w formie cyfrowej – które przetwarzane przez komputery poszerzają kompetencje i efektywność pracy człowieka – może potencjalnie poprawić procesy opieki. Są zresztą na to dostateczne dowody.

Porozmawiajmy o wdrażaniu systemów informacji medycznej w szpitalach. Co będzie kolejnym etapem po elektronicznej dokumentacji medycznej i teleopiece znacząco wspomagającym pracę lekarzy?

EDM i teleopieka stanowią podstawę, na której można zbudować kolejne usługi o wartości dodanej: narzędzia wspomagające podejmowanie decyzji medycznych, po-

» Skoro opieka to informacja, świadczenie usług medycznych to też dostarczanie wiedzy.«

wiadamianie w czasie rzeczywistym o potencjalnych problemach klinicznych, zarządzanie przepływem pacjentów, narzędzia predykcyjne pozwalające wykrywać komplikacje zanim się pojawią, systemy pomagające pacjentom stać się partnerami zespołu opieki, np. w zakresie wspólnego podejmowania decyzji.

Technologie rozwijają się szybko, a rozwiązania, których studenci medycyny uczą się dzisiaj, mogą być przestarzałe za kilka lat. Jak zatem przygotować nowych pracowników do korzystania z innowacyjnej opieki zdrowotnej w przyszłości?

Studenci muszą nauczyć się, jak się uczyć – większa część wiedzy, którą zdobędą, w pewnym momencie stanie się nieaktualna. Następnie, w odniesieniu do zagadnień cyfrowych, muszą rozwijać podstawowe kompetencje, takie jak myślenie komputacyjne i podstawy nauki o danych. Muszą także zrozumieć potencjał i ograniczenia sztucznej inteligencji oraz konkretne kwestie etyczne związane ze społeczeństwem cyfrowym.

Nad jakim projektem z dziedziny e-zdrowia pracuje Pan obecnie?

Współpracujemy z Terre des Hommes – organizacją pozarządową zajmującą się ochroną dzieci – nad przewidywaniem lokalnych wybuchów chorób zakaźnych na podstawie danych klinicznych zebranych przez pracowników podstawowej opieki zdrowotnej w Burkina Faso, uzupełnionych o obserwacje satelitarne i dane pogodowe. Jest to doskonały przykład połączenia opieki klinicznej ze zdrowiem publicznym w oparciu o analizę danych.

Podsumowując, proszę wymienić podstawowe warunki pomyślnego wdrażania telemedycyny?

Podobnie jak w przypadku większości interwencji w dziedzinie zdrowia cyfrowego, są to: – wsparcie instytucjonalne i strategia działania, – zaangażowanie pracowników opieki zdrowotnej (w tym zachęty), – zrównoważone modele biznesowe, – odpowiednie budowanie potencjału wszystkich zainteresowanych stron (w tym pacjentów), – wykazanie wpływu technologii na przyszłe procesy, czyli stała ewaluacja rozwiązań. 

OSOZ Polska 6/2022

31

Z AR Z ĄDZ ANIE bezp i e c ze ń st w o danyc h

Kary pieniężne za naruszenie RODO. Czy można oszacować ich wysokość?

Administratorzy danych osobowych oraz podmioty przetwarzające, od wejścia w życie RODO z ogromnym zaangażowaniem podchodzą do kwestii odpowiedniego zabezpieczania danych osobowych.

Mimo to, co wynika z m.in. nasilenia ataków cybernetycznych oraz stopnia skomplikowania systemów zabezpieczeń, do naruszeń ochrony danych osobowych wciąż dochodzi. A to może pociągać za sobą konsekwencje w postaci upomnień i grzywien.

Karolina Szuścik, CISA Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Podmiotem odpowiedzialnym za właściwe monitorowanie przestrzegania przepisów w tym zakresie jest organ nadzorczy, którym w Polsce jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych. W przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów o ochronie danych osobowych, jest on uprawniony do nakładania kar pieniężnych, które stały się jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów nowego systemu.

Co o karach mówi RODO? RODO, w zależności od tego, który przepis prawa został naruszony, przewiduje co do zasady dwa progi w zakresie wysokości kar administracyjnych: – do 10 000 000 EUR, a w przypadku przedsiębiorstwa, w wysokości do 2% jego całkowitego rocznego światowego obrotu z poprzedniego roku obrotowego, przy czym zastosowanie ma kwota wyższa;

32

OSOZ Polska 6/2022

– do 20 000 000 EUR, a w przypadku przedsiębiorstwa, w wysokości do 4% jego całkowitego rocznego światowego obrotu z poprzedniego roku obrotowego, przy czym zastosowanie ma kwota wyższa.

W Polsce obowiązują dodatkowe progi. W zakresie jednostek sektora finansów publicznych górny próg to 100 000 złotych kary, a w zakresie państwowych i samorządowych instytucji kultury – do 10 000 zł.

Jak ustalana jest wysokość kary?

RODO wskazuje, iż nakładane kary powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające, a ustalając ich wysokość w każdym indywidualnym przypadku należy zwrócić uwagę na kilkanaście szczegółowo opisanych kryteriów. Proces dochodzenia do konkretnej kwoty jest dosyć skomplikowany, wobec czego istotnych wskazówek dostarczyć mogą omówione poniżej wybrane Wytyczne Grupy Roboczej Art. 29 w sprawie stosowania i ustalania administracyjnych kar pieniężnych.

Z AR Z ĄDZ ANIE

nych kategorii danych, czy na podstawie tych danych jest możliwa bezpośrednia identyfikacja osoby, np. czy dane są zaszyfrowane oraz czy naruszenie może spowodować negatywny skutek dla osoby, której dane dotyczą.

Wdrożone przez podmiot zabezpieczenia Każda osoba zajmująca się bezpieczeństwem wie, że niełatwo jest zapewnić w sposób ciągły najwyższy poziom zabezpieczeń, szczególnie że naruszenia mogą wynikać z nieumyślnego błędu ludzkiego lub mogą być celowym działaniem grup cybeprzestępczych. Dlatego są sytuacje w których trudno uniknąć incydentów bezpieczeństwa danych, pomimo zastosowania wielu środków ostrożności. Z tego względu, organ dokonując oceny będzie brał pod uwagę m.in. jakie narzędzia techniczne i procedury organizacyjne wdrożył podmiot w celu zabezpieczenia danych, czy wdrożone rozwiążania są zgodne z zasadą uwzględniania ochrony danych w fazie projektowania lub z zasadą domyślnej ochrony danych, czy w jego organizacji są znane i stosowane właściwe procedury ochrony danych itd. Innymi słowy, zgodnie z Wytycznymi, organ nadzorczy musi ocenić, w jakim stopniu podmiot wdrożył zabezpieczenia, których można było oczekiwać w zakresie systemu zabezpieczeń.

Nieumyślny lub umyślny charakter naruszenia Zgodnie z Wytycznymi, za umyślne naruszenie uznamy niezgodne z prawem przetwarzanie danych, np. działanie niezgodnie z RODO, a świadomie zatwierdzone przez najwyższe kierownictwo. Za nieumyślne naruszenie można uznać np. omyłkowe otwarcie załącznika łudząco podobnego do prawidłowego, a zawierającego złośliwe oprogramowane. Mimo szkoleń w zakresie phishingu takie przypadki mają miejsce, gdyż atakujący wciąż doskonaloną techniki ataków cybernetycznych.

Oczywistym jest to, że celowe naruszenie przepisów będzie wiązało się z zaostrzeniem odpowiedzialności.

Jakie kryteria oceny organ weźmie pod uwagę?

Charakter, waga i czas trwania naruszenia Wyszczególnione powyżej dwa progi wysokości kar wskazują, iż istnieje różnicowanie stopnia istotności naruszenia. Co więcej, motyw 148 RODO wprowadza pojęcie tzw. „niewielkich naruszeń”, które nie stanowią poważnego zagrożenia dla praw osób, których dane dotyczą. Za tego typu naruszenie, zgodnie z Wytycznymi, karę pieniężną można zastąpić upomnieniem. Zastąpienie kary pieniężnej upomnieniem jest także możliwe w przypadku, gdy administratorem danych jest osoba fizyczna, a grożąca kara pieniężna stanowiłaby dla niej nieproporcjonalne obciążenie. Organ oceni również czas trwania naruszenia, co bez wątpienia będzie miało wpływ na wysokość nałożonej kary.

Kategorie danych osobowych, których dotyczyło naruszenie

Działania podjęte w celu zminimalizowania negatywnych skutków naruszenia Wobec administratorów, którzy sami zgłosili naruszenie, a następnie podjęli działania zmierzające do ograniczenia negatywnych skutków naruszenia, możemy spodziewać się łagodniejszego podejścia ze strony organu.

» Zgłoszenie naruszenia i działania zmierzające do ograniczenia jego negatywnych skutków mogą być argumentem do ograniczenia wysokości kary.«

Jest to bardzo istotne kryterium. W tym zakresie organ ustali, czy naruszenie dotyczy przetwarzania szczegól-

OSOZ Polska 6/2022

33

Z AR Z ĄDZ ANIE

Dlatego tak ważne jest wykazanie się sumiennością i aktywną postawą po stwierdzeniu naruszenia.

Wcześniejsze istotne naruszenia Organ musi ocenić, jak wyglądała dotychczasowa działalność podmiotu, u którego stwierdzono naruszenie m.in. czy stwierdzono wcześniej takie samo naruszenie i czy dopuszczono się go w ten sam sposób.

Okoliczności te mogą istotnie wpłynąć na ostateczną wysokość nałożonej kary.

Stosowanie zatwierdzonych kodeksów postępowania Zgodnie z Wytycznymi, w przypadku, gdy podmiot zastosował się do zatwierdzonego kodeksu postępowania, organ nadzorczy może ocenić, że wdrożył on odpowiednie zabezpieczenia i jest zaangażowany w ochronę danych osobowych, które przetwarza.

Podsumowanie Organ nadzorczy weźmie pod uwagę wszystkie wymienione wyżej okoliczności mogące mieć znaczenie dla sprawy. Powyższe wytyczne uświadamiają nam, iż wysokości kary za naruszenie przepisów RODO są wyliczane po bardzo szczegółowej analizie stanu faktycznego w każdym indywidualnym przypadku.

Warto pamiętać, że proaktywna postawa podmiotu, któremu przytrafiło się naruszenie, zwykle oceniana jest z korzyścią dla samego podmiotu i może pozytywnie wpływać na ostateczną wysokość kary. Z tego względu, nawet w obliczu naruszeń, w których wina ewidentnie leży po stronie podmiotu, zawsze należy współpracować z organem nadzorczym m.in. poprzez zgłoszenie naruszenia zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 33 RODO oraz w zakresie pomocy w ustaleniu stanu faktycznego sprawy i prawidłowym jej rozstrzygnięciu. 

Kryteria ustalania wysokości kary tytułem naruszenia ochrony danych osobowych

Wcześniejsze istotne naruszenia

Działania podjęte w celu zminimalizowania negatywnych skutków naruszenia

Stosowanie zatwierdzonych kodeksów postępowania

Nieumyślny lub umyślny charakter naruszenia

Charakter, waga i czas trwania naruszenia

34

OSOZ Polska 6/2022

Wdrożone przez podmiot zabezpieczenia

Kategorie danych osobowych, których dotyczyło naruszenie

Z AR Z ĄDZ ANIE P O R A D N IK

NFZ uruchomiło dotację na poprawę cyberbezpieczeństwa W tym roku zgłoszono już 72 incydenty ochrony danych. Jak się chronić przed cyberprzestępcami i otrzymać dotację nawet do 900 tys. zł od NFZ na podniesienie poziomu bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych?

Z danych CERT udostępnionych przez Naukową i Akademicką Sieć Komputerową – Państwowy Instytut Badawczy (NASK), od początku roku do 29 czerwca 2022 r. w systemie ochrony zdrowia zgłoszono 72 incydenty. Oznacza to, że w przybliżeniu w każdym miesiącu dochodzi do co najmniej 12 cyberataków w przychodniach czy szpitalach. Jednak to tylko wierzchołek góry lodowej, bo większość incydentów naruszenia bezpieczeństwa danych nie jest zgłaszana.

Według serwisu, najwięcej naruszeń dotyczyło: podatności oprogramowania (24), wiadomości phishingowych i oszustw (15), szkodliwego oprogramowania (9)

włamania na konto mailowe (4), włamania lub próby włamania do infrastruktury placówki (4).

Grzegorz Sibiga, adwokat, partner w Traple, Konarski, Podrecki i Wspólnicy, kierownik Zakładu Prawa Administracyjnego w Instytucie Nauk Prawnych PAN przypomina, że RODO nakłada na administratorów obowiązek przeprowadzenia analizy ryzyka i dobrania odpowiednio środków zabezpieczających. „Każdy administrator – w tym wypadku podmiot leczniczy – musi przed rozpoczęciem przetwarzania danych osobowych przeprowadzić analizę, aby dobrać zabezpieczenia. Natomiast samo RODO nie wskazuje

OSOZ Polska 6/2022

35

Z AR Z ĄDZ ANIE

» 148 szpitali otrzymało już wsparcie NFZ na poprawę poziomu cyberbezpieczeństwa.

Wnioski można jeszcze składać do 30 listopada.«

O środki mogą wnioskować szpitale, które realizują świadczenia w ramach leczenia szpitalnego, rehabilitacji leczniczej, lecznictwa uzdrowiskowego oraz opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień. Finansowane są wydatki poniesione od 29 kwietnia do 31 grudnia 2022 r. Środki na ten cel pochodzą z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19.

Aby skorzystać z finansowania, trzeba do 30 listopada 2022 r. złożyć do Dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego NFZ wniosek o zawarcie umowy. Do wniosku koniecznie należy dołączyć raport z Systemu Statystyki Ochrony Zdrowia, który potwierdza wypełnienie ankiety badającej poziom bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych.

Ogromne potencjalne straty szczegółowo tych środków” – mówi prawnik, cytowany przez prawo.pl.

Pierwsze 148 placówek ze wsparciem z funduszu NFZ Narodowy Fundusz Zdrowia przyznaje, że nasiliły się ostatnio incydenty zagrażające cyberbezpieczeństwu placówek medycznych. „Ma to związek m.in. z wojną w Ukrainie. Szczególnie niebezpieczne i groźne w skutkach mogą być cyberataki na szpitale. Atak hakerski na infrastrukturę informatyczną szpitala może kosztować zdrowie, a nawet życie pacjentów, dlatego tak ważne jest maksymalne zabezpieczenie tych systemów m.in. przed próbami włamań” – zaznacza NFZ. Dlatego NFZ uruchomił program, w którym placówki medyczne na podniesienie poziomu bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych mogą otrzymać do 900 tys. złotych. Z informacji przekazanych przez Fundusz, z końcem czerwca podpisano umowy na dotacje ze 148 szpitalami.

– Wyciek danych, w tym danych osobowych pacjentów, blokowanie systemu informatycznego, czy szyfrowanie plików przez cyberprzestępców mogą prowadzić do paraliżu i ogromnych strat w podmiotach leczniczych.

Mogą także uniemożliwić przeprowadzanie planowanych operacji, co zagraża bezpośrednio życiu i zdrowiu pacjentów – zaznacza Jarosław Olejnik, dyrektor w Centrali NFZ, który od lat zajmuje się sprawami bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa informatycznego.

Ponadto NFZ przestrzega także przed powtarzającymi się próbami wyłudzeń danych pacjentów z placówek medycznych przez osoby podające się za pracowników Departamentu Kontroli Narodowego Funduszu Zdrowia lub osoby współpracujące z departamentem. „Przypominamy, że pracownicy Departamentu Kontroli NFZ nigdy nie wymagają od świadczeniodawców podania przez telefon danych osobowych pacjentów” – zaznacza NFZ. W marcu br. czasopismo OSOZ Polska opublikowało poradnik cyberbezpieczeństwa w placówkach ochrony zdrowia. Można go pobrać na stronie blog.osoz.pl.  Źródło: Prawo.pl, NFZ

reklama

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH W PLACÓWKACH OCHRONY ZDROWIA

PRZEWODNIKI PO CYFROWEJ OCHRONIE ZDROWIA

SZYBKI START

• 8 zasad cyberbezpieczeństwa • Gotowe wzorce dokumentacji • RODO w ochronie zdrowia

UWAGA! CYBERATAK

• Jak działają cyberprzestępcy?

• Jak reagować w przypadku wycieku danych osobowych i medycznych?

KIEDY UODO NAKŁADA KARĘ?

• Wnioski ze sprawozdania UODO • Upomnienia i grzywny – jak ich uniknąć?

RODO W PRAKTYCE

• Anonimizacja a pseudomizacja danych • Procedura przeprowadzenia testu równowagi przez administratora danych osobowych

ZAGROŻENIA PODCZAS COVID-19

• Nowe niebezpieczeństwa związane z pandemią koronawirusa, o których należy pamiętać

NOWOŚCI CYFRYZACJI OCHRONY ZDROWIA

1030MI0101

PARTNEREM SERII JEST

36

WWW.BLOG.OSOZ.PL

OSOZ Polska 6/2022

KAMSOFT S.A.

Pobierz poradnik „Bezpieczeństwo danych” Dowiedz się więcej na temat: • Aktualnych wymagań RODO • Metod działania cyberprzestępców • Kar UODO • Zaleceń dla ochrony zdrowia • Przetwarzania danych • Szkoleń personelu • Ochronie e-dokumentacji

wejdź na stronę

blog.osoz.pl lub zeskanuj kod

KAMSOF T S.A.

<YKȶMU\

EH]SLHF]HąVWZR danych

Y UYQLGL aptece

Y ȤE\ 5HSR&ORXG

i &RS\&ORXG LWʑ F\KɮЏ

3 =PLQLPDOL]XM T[\[MQ WVTCV[ FCP[EJ 3 =DSHZQLM EKȤI QɮȦ F\KC CPKC CRVGMK 3 2G]\VNXM FCPG RQ CYCTKK DG\ UVTCV[

ŬƐͲŽŵŶŝƉŚĂƌŵͺŽŶĞΛŬĂŵƐŽŌ͘Ɖů ͮ ƚĞů͘ ;нϰϴͿ ϯϮ ϮϬϵ Ϭϳ Ϭϱ

=REDF] SUH]HQWDFMÚ

TR ANSFORMACJA E -zd r o w i e na ś w i e c i e

Zdjęcie: BBC

BBC

Why you may have a thinking digital twin within a decade

W ciągu dekady będziesz miał myślącego cyfrowego bliźniaka Cyfrowy bliźniak to dokładna kopia osoby, na której można testować leki i zabiegi, aby sprawdzić ich skuteczność oraz bezpieczeństwo jeszcze zanim zostaną zastosowane na prawdziwym człowieku.

Określenie digital twin odnosi się do zbioru danych, które opisują i definiują daną osobę. I to tak szczegółowo, że staje się jego kopią. Rob Enderle, analityk nowych technologii uważa, że pierwsze wersje myślących ludzkich cyfrowych bliźniaków pojawią się przed końcem tej dekady. Chodzi o coś zupełnie innego niż komputerowy model 3D podobny do człowieka albo prymitywny awatar stosowany w grach albo metaverse. Przykładowo, na platformie wirtualnej rzeczywistości Meta (dawniej Facebook) – Horizon Worlds – można wprawdzie stworzyć awatara podobnego do siebie, ale to tylko kopia wyglądu.

Cyfrowi bliźniacy to już fakt. Przykładowo, zespoły McLaren i Red Bull używają ich do testowania samochodów wyścigowych Formuły 1. Także lider dostaw kurierskich, DHL, tworzy cyfrową mapę swoich magazynów i łańcuchów dostaw, aby zwiększyć wydajność pracy. Zarówno Szanghaj, jak i Singapur mają cyfrowe bliźniaki miasta stworzone dla ulepszenia projektowania i działania budynków, systemów transportowych i układu ulic.

Jednak prawdziwą wartość cyfrowi bliźniacy będą mieć w opiece zdrowotnej. W ramach projektu Living Heart francuskiej firmy Dassault Systemes stworzono dokładny wirtualny model ludzkiego serca, który może

38

OSOZ Polska 6/2022

być testowany i analizowany, umożliwiając chirurgom testowanie serii scenariuszy leczenia. Szpital dziecięcy w Bostonie wykorzystuje obecnie tę technologię do odwzorowania rzeczywistych chorób serca pacjentów.

Z kolei w szpitalu Great Ormond Street w Londynie zespół inżynierów współpracuje z klinicystami w celu wirtualnego testowania urządzeń, które mogą pomóc dzieciom z rzadkimi i trudnymi do leczenia chorobami serca. Eksperymentowanie z użyciem cyfrowego serca może pomóc ograniczyć konieczność przeprowadzania testów na zwierzętach. Dassault Systemes planuje rozwój cyfrowych bliźniaków organów, w tym oka, a nawet mózgu.

Kiedyś wszyscy będziemy mieli cyfrowego bliźniaka, który posłuży lekarzowi do personalizacji leczenia i planowania indywidualnych ścieżek profilaktyki. Podobnie ambitnym projektem, jak replikacja ludzkich organów, jest zbudowanie cyfrowej wersji całej naszej planety, która będzie wykorzystywać kombinację modeli głębokiego uczenia i sieci neuronowych, aby naśladować fizyczne środowiska w sferze cyfrowej i generować rozwiązania dla zmian klimatycznych.

W marcu tego roku Komisja Europejska, we współpracy m.in. z Europejską Agencją Kosmiczną, także ogłosiła plan stworzenia cyfrowego bliźniaka Ziemii, nazwanego Destination Earth. 

» Cyfrowa kopia będzie bezpiecznym środowiskiem testowania leków. «

TR ANSFORMACJA

Pharmphorum

How patient-on-a-chip tech could be the future of drug discovery

„ Pacjent na chipie” może stać się przyszłością odkrywania nowych leków Technologia testowania leków na chipie naśladującym funkcje ludzkich organów już istnieje i może wkrótce zrewolucjonizować przemysł farmaceutyczny.

Testowanie leków na zwierzętach ma swoje duże ograniczenia. Komórki myszy mogą inaczej reagować na związki chemiczne leków niż komórki ludzkie, nie wspominając o kwestiach etycznych. Obiecujące wyniki badań nowych terapii uzyskane na modelach zwierzęcych niekonieczne mają zastosowanie dla ludzi. A to generuje wysokie koszty i spowalnia proces badawczo-rozwojowy.

Niestety, przemysł farmaceutyczny nie ma na razie lepszych alternatyw. Wprawdzie są już dostępne systemy hodowli komórek ludzkich zapewniające środowisko zbliżone do tego, w którym będzie prowadzone leczenie, ale nie odzwierciedlają one złożoności kompletnego organizmu. Alternatywą „organoidów” jest zyskująca coraz większą popularność i zastosowanie komercyjne technologia określana jako „organ na chipie”.

Wykorzystuje ona mikrofluidy do naśladowania fizjologii i funkcjonalności ludzkich organów umieszczonych na jednym chipie. Technologia ta mogłaby dokładniej odzwierciedlać działanie leku w organizmie ludzkim poprzez zastosowanie wielu typów komórek i wprowadzenie kanałów mikrofluidycznych zapewniających kontrolowany przepływ płynu odżywczego lub zmiany stężenia leku. Już teraz jest wykorzystywana do naśladowania funkcji organów, w tym między innymi wątroby, płuc, guzów i mięśni.

Wyższym poziomem zaawansowania technologii jest „pacjent na chipie”. Nad platformami opartymi na tym podejściu, wykorzystującymi sztuczną inteligencję, pracuje wiele firm, w tym na przykład Quiris. „W dużym uproszczeniu, to zbiór kilku zminiaturyzowanych, trójwymiarowych organów na chipie połączonych ze sobą obiegiem krwi. Zaletą jest możliwość lepszego wykrywania toksyczności leków, które mogłyby zostać pominięte w badaniach na myszach, i bardziej dokładne środowisko badania odpowiedzi na farmakokinetykę i farmakodynamikę leku w ludzkim ciele” – mówi dyrektor firmy, Isaac Bentwich.

Mimo że w ostatniej dekadzie poczyniono znaczne postępy w zakresie rozwoju „organu- lub pacjenta na chipie”, nadal istnieją ograniczenia stosowania, w tym niepełne odwzorowanie całego ekosystemu ciała człowieka. Dlatego na razie technologia jest stosowana wyłącznie do badania bezpieczeństwa leku. Na przewidywanie skuteczności leków trzeba będzie jeszcze poczekać. Szczególnie obiecujące jest stworzenie milionów chipów o różnym profilu genetycznym, dzięki czemu można byłoby personalizować leki dla każdego pacjenta z osobna. 

» 90% leków skutecznych na modelach zwierzęcych, nie sprawdza się u ludzi. « OSOZ Polska 6/2022

39

TR ANSFORMACJA P U B LIK A C J E

Ukazała się Biała Księga AI w praktyce klinicznej.

Co zawiera pierwszy przewodnik po AI w medycynie?

To pierwsza tak kompleksowa samoregulacja zawierająca praktyczne rozwiązania wypracowane w gronie ekspertów zajmujących się sztuczną inteligencją w zdrowiu. Patronem medialnym Księgi jest OSOZ Polska.

Stosowanie sztucznej inteligencji przez polskie placówki medyczne wiązało się dotąd z wieloma wątpliwościami. Głównym powodem jest brak odpowiednich regulacji zarówno na poziomie krajowym, jak i w UE. Wydany w czerwcu br. raport dostarcza odpowiedzi na najbardziej palące pytania dot. AI w medycynie.

O czym jest „Biała Księga AI w praktyce klinicznej”?

Z dokumentu można dowiedzieć się, czym jest sztuczna inteligencja w zdrowiu, jakie stwarza możliwości, czy

40

OSOZ Polska 6/2022

TR ANSFORMACJA

jej stosowanie ochronie zdrowia jest prawnie dopuszczalne, w jaki sposób sztuczna inteligencja może wspierać profesjonalistę medycznego i pacjenta, a także jaka jest polityka publiczna w zakresie rozwoju sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia.

Sporo uwagi autorzy dokumentu poświęcili prawom pacjenta. To istotne, bo placówki medyczne i lekarze stawiali dotąd wiele pytań o to, jak korzystać z rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji w zgodzie z istniejącymi przepisami prawa. W Białej Księdze znalazły się m.in. zagadnienia dotyczące AI i praw pacjenta czy regulacji dotyczących przetwarzania danych.

» Gdy system AI zdecyduje, że pacjent nie kwalifikuje się na przyjęcie przez lekarza, chory może wnieść zarzut odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego. «

AI a udzielanie świadczeń zdrowotnych Twórcy Białej Księgi przyjrzeli się też aspektom stosowania sztucznej inteligencji w udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Rozważania w tym kontekście rozpoczęli od Ustawy o działalności leczniczej i wskazali na skomplikowaną sytuację osób prawnych, które ponoszą odpowiedzialność za udzielane w ramach ich funkcjonowania świadczenia zdrowotne. W tym przypadku – teoretycznie – gdy stosowana przez szpital sztuczna inteligencja odmówi pacjentowi przyjęcia do lekarza, pacjent może sformułować zarzut, że szpital odmówił udzieleniu mu świadczenia zdrowotnego.

Należy wskazać, że w obecnym stanie prawnym odpowiedzialność za świadczenia zdrowotne obciąża lekarzy i inne osoby wykonujące zawody medyczne, a nie narzędzia wykorzystywane do ich udzielania. A zatem to nie AI udziela świadczenia zdrowotnego, lecz wykorzystujący je lekarz. Świadczenie udzielane jest zatem przez osobę fizyczną, za której działania odpowiedzialność może też ponosić osoba prawna (np. szpital).

Informowanie pacjenta o AI Stosowanie sztucznej inteligencji budzi także pytanie, czy pacjenta należy informować o wykorzystaniu AI

przy udzielaniu świadczeń i czy powinien on wyrazić na to zgodę?

Samo wykorzystanie AI nie musi oznaczać konieczności informowania, uzyskania zgody lub umieszczania informacji w dokumentacji pacjenta. Najważniejsze jest określenie istotności zastosowania AI w procesie diagnostyczno-leczniczym. Nie powinno jednak dochodzić do sytuacji, w których zachodzi którakolwiek ze skrajności, jak nieudzielenie informacji pacjentowi przez lekarza w sytuacji wykorzystania AI, albo przeciwnie – obciążenie pacjenta danymi, których nie rozumie, a nierzadko też nie potrzebuje. Warto zaznaczyć, że pacjent ma prawo prosić o wyjaśnienia tak długo, aż przekazana informacja będzie przez niego zrozumiała. „Biała Księga AI w praktyce klinicznej” wskazuje proponowane kierunki odpowiedzi i możliwe rozwiązania, które w ocenie autorów samoregulacji mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa i jakości stosowania AI, a w efekcie do budowania zaufania do tej technologii. Szczególnie praktyczna jest lista najczęściej zadawanych pytań dotyczących stosowania AI wraz z odpowiedziami. 

Biała Księga AI w Praktyce Klinicznej Stosowanie sztucznej inteligencji przy udzielaniu świadczeń medycznych 112 stron, publikacja bezpłatna Aby pobrać białą księgę, wejdź na stronę bit.ly/3yLRbld lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 6/2022

41

TR ANSFORMACJA S TA R T U P

Badanie: Startupom często brakuje dowodów na skuteczność ich rozwiązania zdrowia cyfrowego Jak wynika z badania opublikowanego w czasopiśmie naukowym JMIR, wiele startupów z branży cyfrowej ochrony zdrowia nie ma solidnej bazy klinicznej mierzonej liczbą zgłoszeń rejestracyjnych i badań klinicznych. Spośród 224 analizowanych firm z USA, 98 (43%) otrzymało zerową ocenę solidności klinicznej – donosi portal mobihealthnews.

Badaniu poddano firmy z sektora zdrowia cyfrowego, wykorzystując bazę Rock Health Digital Health Venture Funding Database oraz m.in. dane amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA). Następnie badacze przypisali każdej firmie wynik „solidności klinicz-

42

OSOZ Polska 6/2022

nej”, będący sumą liczby zgłoszeń regulacyjnych i badań klinicznych ważonych jednakowo.

Spośród 224 startupów objętych badaniem, 98 uzyskało ocenę solidności klinicznej równą 0, podczas gdy 45 otrzymało ocenę 5 lub wyższą. Średni wynik wynosił 2,5.

Firmy, których rozwiązania mają na celu diagnozowanie chorób mogą pochwalić się najwyższą średnią oceną na poziomie 2,8, a firmy skupiające się na leczeniu – na poziomie 2,2. Na końcu listy z wynikiem 1,9 uplasowały się startupy zajmujące się profilaktyką.

Naukowcy przeanalizowali również publiczne oświadczenia firm, czyli jakościowe deklaracje dotyczące wyników klinicznych, ekonomicznych i zaangażowania. 43% firm nie miała żadnych zgłoszeń do organów regulacyjnych. W badaniu zauważono również, że firmy, które oferowały swoje produkty pracodawcom, podawały więcej informacji na temat wyników klinicz-

TR ANSFORMACJA

nych, ekonomicznych i zaangażowania pacjenta w porównaniu z firmami, które sprzedawały produkty innym klientom, takim jak konsumenci indywidualni, świadczeniodawcy i płatnicy.

Pomimo dużej liczby firm zajmujących się zdrowiem cyfrowym, solidność kliniczna pozostaje niska w dużej części sektora – napisali autorzy badania. Mimo iż startupy podkreślają wartość swoich rozwiązań, czasami zaniedbują kwestię ich walidacji.

Ale jest i dobra informacja. Chociaż analiza wykazała, że wielu startupom brakowało solidności klinicznej, aż 20% startupów otrzymało ocenę 5 lub wyższą. To sugeruje duże zróżnicowanie rozwiązań zdrowia cyfrowego i potwierdza, że wiele z nich ma wysoką wartość dla pacjentów udowodnioną w drodze badań naukowych.

Niestety, jednocześnie wykazano brak korelacji pomiędzy całkowitym finansowaniem startupów przez kapitał podwyższonego ryzyka (venture capital) a wyni-

» Co piąty startup może pochwalić się mocnymi dowodami na skuteczność swojego rozwiązania.«

kiem stabilności klinicznej. Może to świadczyć o tym, że kwoty finansowania odzwierciedlają przyszłą, przewidywaną wartość startupu i jego potencjał, a nie wartość bieżącą. Z drugiej strony może być oznaką nieracjonalnego finansowania opartego na trendach rynkowych, a nie na dowodach naukowych dla rozwiązania. 

Czołowe startupy zdrowia cyfrowego w Europie pod względem finansowania Analiza uwzględnia tylko firmy powstałe po 2015 roku i szereguje je na podstawie całkowitego finansowania.

Stan na sierpień 2020 roku.

Firmy wyceniane na $1 MLD+ Całkowite finansowanie ≥ $0 MLN

≥ $1 MLN

≥ $10 MLN

≥ $100 MLN

OSOZ Polska 6/2022

43

osoz w o r l d

Mobile health tools will not scale if other adoption factors are neglected While some of the factors impacting patients’ adoption of mHealth tools may be hard to influence – e.g. intrinsic motivation or a person’s locus of control – others can be shifted to facilitate adoption and harness the potential benefits of these novel technologies.

A study “Sociotechnical Factors Affecting Patients’ Adoption of Mobile Health Tools: Systematic Literature Review and Narrative Synthesis”, published in JMIR mHealth and uHealth, investigated the literature to understand the factors affecting patients’ adoption of mHealth tools from technical, social, and health perspectives.

Summary: • Mobile health tools have emerged as a promising health care technology that may contribute to cost savings, better access to care, and enhanced clinical outcomes; however, it is essential to ensure their acceptance and adoption to harness this potential. Patient adoption has been recognized as a key challenge that requires further exploration.

• The study analyzed 147 peer-reviewed articles published over the last ten years to identify potential factors impacting patient adoption of mHealth tools and their implications for healthcare practices.

• Technical factors such as the tool’s usefulness, ease of use, data privacy, cost, technical issues, and user experience are key for adoption.

44

OSOZ Polska 6/2022

• However, social and personal factors such as a patient’s demographics, personal characteristics, and social and cultural aspects were even more prominent.

• Health-related factors – the specific nature of the disease or health condition that the patient is suffering from, health consciousness and literacy, health behavior, relation to other therapies, integration into patient journey, the patients’ insurance status, and the care team’s role – also had a clear impact on patients’ decision to adopt a mHealth tool.

• The findings suggest that technology providers alone are not likely to achieve success by focusing on creating technically superior tools; social, health care, and policy-related factors must be considered, underlining the central role of care teams and health care policy in promoting adoption.

Combating the digital divide with truly inclusive design and overall fit into the patient journey The study showed that many demographic factors are typically not the root cause for the lack of adoption per se, but rather other underlying causes were at play, pointing back to a lack of skills and literacy that were typically correlated to older patients, those with a lower level of education, or those belonging to lower socioeconomic classes.

Designing for inclusivity takes into account the unique features, environments, and cultural contexts of users, implying that many aspects of the digital divide may be addressed through an inclusive design that incorporates cultural appropriateness, easy-to-understand lay language that does not need high literacy levels, and

osoz w o r l d

ease-of-use that does not require any sophisticated technical skills.

Another element that may help reduce disparities in adoption is patient education and support. Comprehensive training materials and continuous technical support may assist some of the most unfavorable patient populations to benefit from these tools. It is worth noting that extending patient education and awareness programs to go beyond mHealth to include health literacy in general and encourage healthy behaviors may foster adoption, as research has shown that these factors may indirectly promote the tools’ uptake.

Ensuring the tools’ fit into the overall patient journey and treatment plan, based on the understanding that mHealth apps are not used in isolation, is crucial for sustainable adoption. Technology providers may opt to cocreate the tools with patients (and clinicians) to ensure that they have taken their overall journey into account and establish how their tool relates to other treatments that the patients are receiving, any comorbidities, and how their specific health condition may influence the way they use the technology.

Data ethics, care teams’ role, and policy implications Data ethics is one of the most prominent factors in almost all health technology-related discussions, mostly as a barrier to adoption. Fostering patient adoption necessitates addressing their main fears and concerns by ensuring that their health data are stored and managed in a secure and ethical manner, providing higher transparency on data policies, and, whenever possible, enabling users to choose which data they agree to share and with whom.

It’s also important to remember that clinicians’ endorsement is a key facilitator of patient acceptance of the tools. However, lack of knowledge, skills, or active engagement with mHealth from the care team may discourage patient adoption. Therefore, it is central to suc-

Care Team’s Role – Raise clinician’ awareness of the existing tools and how they can help them ant their patients.

– Engage clinicians in digital training to equip them with the needed skills to administer these tools.

– Integrate mHealth in the clinical workflow to enable the seaamless use of the data resulting from the tools into standard clinical practice.

Data Ethics – Ensure that data is stored and managed in a secure and ethical manner.

– Provide higher transparency on data policies.

– Enable users to choose which data they agree to share and with whom.

Health Care Policy – Encourage reimbursement of mHealth tools that contribute to cost efficiency and/or clinical efficacy.

– Facilitate digital training in medical education.

– Integrate digital tools into standard of care by supporting system harmonization, interoperability, and infrastructure.

» Clinicians’ endorsement is a key facilitator of patient acceptance of the mHealth tools.«

cess to raise clinicians’ awareness of the existing tools and how they can help them and their patients and engage them in digital training to equip them with the necessary skills to administer these tools.

Furthermore, recognizing potential barriers has essential policy implications for mHealth adoption to improve access to health care services and patient support.

Encouraging the reimbursement of mHealth tools that contribute to cost efficiency and clinical efficacy may help overcome the cost-related barriers that were often reported in the studies. And enabling the integration of digital tools into the standard of care by supporting system harmonization, interoperability, and infrastructure may play a vital role in overcoming some of the key technical barriers that hinder adoption.

“We recommend a more patient-centered approach by ensuring the tools’ fit into the overall patient journey and treatment plan, emphasizing inclusive design, and warranting comprehensive patient education and support. Moreover, empowering and mobilizing clinicians and care teams, addressing ethical data management issues, and focusing on health care policies may facilitate adoption,” says the first author of the study Christine Jacob, lecturer and health tech researcher at the university of applied sciences Northwestern Switzerland, and founder of Digi-Bridges GmbH.  Source: Jacob C, Sezgin E, Sanchez-Vazquez A, Ivory C. Sociotechnical Factors Affecting Patients’ Adoption of Mobile Health Tools: Systematic Literature Review and Narrative Synthesis. JMIR Mhealth Uhealth 2022;10(5):e36284. doi: 10.2196/36284

Fit Into Patient Journey – Integrate mHealth into the overral patient journey and treatment plan (it’s not used in isolation).

– Ensure relevance and suitability by cocreating the tools with the patients (and clinicians).

– Take the specificities of the disease/condition onto account (one size does not fit all).

Inclusive Design – An inclusive design may help overcome the digital divide, as it makes it easier for those who lack the skills or capabilities to use tools.

– Minimize selection bias by accounting for user groups who may be unfavored because they are older, less literate, or belong to a lower socioeconomic group (eg, through ease of use, usability, and personalization).

Patient Education & Support – Reduce disparities through comprehensive training material and continuous technical support.

– Extend patient education beyond mHealth literacy to include health literacy and encourage healthy behaviors (these may indirectly foster adoption).

– Incorporate caregiver awareness and training to facilitate social support.

OSOZ Polska 6/2022

45

Monthly Activity

osoz w o r l d

Profile

Activity Monitor

Average Train

45%

NOVEMBER 2019 55% left

65 kg M running

jump rope

lifting

45%

25%

30%

T

W

T

F

weight lenghth

20393

steps

strength

4,5 km

distance

Digital therapies can help patients if only health systems understand their value

MON

lifting and jogging

TUE

running

WED

swimming

Digital platforms developed with physician input with clinically proven benefits for patients are a whole new quality of treatment. One example is the recently announced collaboration between a startup, Sidekick, and a pharmaceutical company, Pfizer.

Will digital DTx become a standard in a few years?

In digital therapeutics (DTx), it is not the chemical molecule (drug) but coaching, behavioral monitoring, data analysis, and real-time measurement of progress that become part of the therapeutic plan.

DTx are much more than ordinary health apps – they are meticulously designed platforms tested for outcomes and economic benefits for the payer.

A new subcategory of DTx involves those known as PDT – Prescription Digital Therapeutics. Doctors in Germany (and soon France) can prescribe mobile apps and e-health platforms, and the patient is reimbursed by the insurer for their purchase, just as they would if they bought a prescription at a pharmacy. The American health insurance system, Medicare, is also planning to facilitate access to DTx. The most recent example of DTx as a therapy for patients with atopic dermatitis (AD) was introduced in May by the Icelandic startup, Sidekick, and Pfizer.

This solution, which uses gamification to increase patient compliance, will be introduced first in the UK, followed by Belgium, Norway, the Netherlands, Sweden, France, Ireland and Japan.

What are the benefits of using digital therapeutics?

DTx has the advantage of utilizing the therapeutic potential inherent in the patients themselves. This happens by changing people’s habits, motivating them to adhere to treatment recommendations (adherence) and stimu-

46

OSOZ Polska 6/2022

body

complete

calories

heart rate

blood

350

100

120

kcal

bpm

JAN

FEB

MAR APR

MAY

JUN

JUL

AUG

SEP

OCT

lating specific actions. These types of solutions also allow for tracking progress and adjusting treatment parameters to individual needs. DTx and PDT complement traditional therapies and even replace medications; for example, in the case of such conditions as insomnia or treatment of back pain resulting from stress or inappropriate lifestyle.

Sidekick and Pfizer’s e-therapy is primarily motivational. AD is an inflammatory, chronic and relapsing skin disease that affects up to 14% of adults worldwide.

People with AD experience constant itching of the skin, leading to sleep problems, increased stress, and avoidance of social interactions, negatively affecting their quality of life.

One of the challenges associated with effective treatment of AD is low patient adherence to treatment recommendations. Sidekick’s digital therapeutics platform aims to increase patient compliance, using gamification and behavioral psychology to guide treatment through an optimal care pathway with the right medication.

Sidekick recently completed an independently funded clinical trial for AD that demonstrated a reduction in the severity and extent of skin lesions by more than 40% and a nearly 50% reduction in overall symptom severity. The study participants also reported a significant improvement in quality of life.

The future is digital-drug therapeutics Sidekick has previously partnered with Pfizer on therapies for inflammatory bowel disease and rheumatoid arthritis, among others. The startup, which has received EUR 70.8 million in funding in less than two years, is developing gamification-based digital therapeutics for more than 40 medical conditions. Pharmaceutical companies are beginning to recognize the potential of digital therapeutics based on clinical evidence.

For most diseases, treatment success depends on patient engagement and behavior change. Without these elements, a pill alone is sometimes not enough. The challenge remains in distributing DTx and bringing them into the reimbursement system, just like traditional prescription drugs. There is a lack of universal standards for evaluating DTx efficacy; expensive clinical trials are a barrier for many startups. Therefore, a new pathway is needed to introduce digital therapeutics to the market and to educate health care professionals and patients. 

systemy i sp r z ę t

KtoMaLek.pl a budowanie świadomości pacjenta dotyczącej nowoczesnej opieki farmaceutycznej. Konto farmaceuty w OSOZ

Jak w praktyce będzie wyglądała praca z e-Rejestracją na platformie P1?

Rozwiązania OSOZ umożliwiające integrację

Szkolenie dla farmacji

Szkolenie dla medycyny

Serwis KtoMaLek to intuicyjna wyszukiwarka stworzona w ramach platformy OSOZ, pomagająca pacjentom w szukaniu i rezerwowaniu leków w pobliskich aptekach. Z serwisem współpracuje ponad 10 200 aptek z całej Polski. Podłączenie do KtoMaLek.pl daje aptece wiele korzyści. Przede wszystkim jej oferta staje się widoczna dla szerokiego grona pacjentów. Od początku roku serwis odwiedziło ponad 7 mln użytkowników.

Apteka współpracująca z KtoMaLek ma możliwość przeglądania unikalnych informacji i statystyk związanych z zainteresowaniem pacjentów, szukających leków w jej okolicy.

Już niebawem ruszy pilotaż kolejnej funkcjonalność w systemie P1 tj. elektronicznej rejestracji centralnej. Głównym celem rozwiązania jest skrócenie czasu oczekiwania na realizację świadczenia oraz ograniczenie ilości niewykorzystanych wizyt. Z tego materiału dowiedzą się Państwo m.in. jak w praktyce będzie wyglądała obsługa rejestracji centralnej w placówkach medycznych. Nagranie zostało zrealizowane w ramach konferencji Nawigator e-Zdrowia (19.05.2022 r.).

Ze szkolenia dowiesz się: • jaki jest potencjał serwisu KtoMaLek.pl; • na co zwrócić uwagę podczas obsługi pacjenta, który zarezerwował produkt w aptece w ramach serwisu KtoMaLek.pl; • jakie nowe udogodnienia wprowadzono dla pacjentów • jakie korzyści dostarcza aptekom korzystanie z e-rozwiązań; • jak zautomatyzować potwierdzenie rezerwacji; • jakie statystyki i analizy dostarcza wersja premium; • co to jest Konto Farmaceuty i jakie daje korzyści.

Wejdź na stronę https://bit.ly/3GY3Pjp lub zeskanuj kod

Ze szkolenia dowiesz się: • • • •

jakie są cele uruchomienia e-Rejestracji; jakie świadczenia obejmie e-Rejestracja; jak będzie działać nowa funkcjonalność; jak powinny być prowadzone grafiki w placówkach medycznych; • jak będzie wyglądało uruchomienie systemu; • jaki wpływ będzie mieć rejestracja centralna na systemy medyczne.

Wejdź na stronę https://bit.ly/3H50VJM lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 6/2022

47

P oRa D n i k M E n E D Ż E Ra S to M oz

Cykl pod patronatem Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej STOMOZ

STOMOZ i OSOZ. Nowe źródło wiedzy zarządczej i forum dyskusyjne o ochronie zdrowia Józef Tazbir, Przewodniczący ZG STOMOZ w latach 1991–1996, opowiada o tym, dlaczego dzielenie się wiedzą menedżerską jest kluczowe i jakie wyzwania stoją przed zarządzającymi podmiotami medycznymi.

48

OSOZ Polska 6/2022

Nadszedł wreszcie ten upragniony dzień, kiedy po latach przerwy wraca do życia nasze pismo „Antidotum – zarządzanie w opiece zdrowotnej”. Chociaż nie pod tym szyldem, ale gościnnie w formie wkładki w OSOZ Polska – dokładnie jak przed 30 laty w formie wkładki w „Służbie Zdrowia”.

W roku 1991 powstało Stowarzyszenie Menedżerów Opieki Zdrowotnej (STOMOZ) stworzone przez absolwentów Podyplomowego Studium Ekonomiki Zdrowia na Uniwersytecie Warszawskim, które zorganizowała i kierowała Prof. dr Katarzyna Tymowska. Pierwszym

P oRa D n i k M E n E D Ż E Ra S to M oz

prezesem Zarządu Głównego STOMOZ został Józef Tazbir – dyrektor Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi. Dyrektorzy szpitali stali w początku lat dziewięćdziesiątych przed ogromnymi problemami. Największym z nich był brak ustawowej regulacji działalności całej służby zdrowia.

Pierwszym milowym krokiem było włączenie się grupy założycielskiej STOMOZ w prace legislacyjne związane z tworzeniem Ustawy o Zakładach Zdrowotnych. Ustawa ta została uchwalona przez Sejm 30 sierpnia 1991 r. W tym czasie każdy temat dotyczący zakładów opieki zdrowotnej był problemem wymagającym rozwiązania. Rozwiązywali je członkowie STOMOZ włączając się w gremia doradcze Sejmu, Ministerstwa Zdrowia i innych instytucji pracujących nad tymi problemami. Wszystkie nasze rady, opracowania, konsultacje, uwagi i rozwiązania publikowaliśmy w naszym miesięczniku „Antidotum”.

Twórcą miesięcznika „Antidotum” i jego Redaktorem Naczelnym była dr Katarzyna Tymowska. Przez 10 miesięcy 1995 r. pełniącym obowiązki Redaktora Naczelnego był dr Józef Tazbir, a kolejnym – mgr Aurelia Ostrowska. Miesięcznik „Antidotum” przez kolejne lata zmieniał swoją formułę, funkcjonując na początku jako część czasopisma,,Służba Zdrowia”, a od 1992 r. już jako niezależne pismo. Oprócz regularnego miesięcznika, równolegle powstała BIBLIOTEKA AN-

TIDOTUM, która zajmowała się naukowymi opracowaniami tematów i problemów nurtujących członków STOMOZU. Przed członkami STOMOZ kariery stały otworem.

Dzięki swojej pracy, wiedzy i determinacji osiągali wysokie stanowiska w Ministerstwach i Urzędach Państwowych i innych znaczących instytucjach, chociaż samo Stowarzyszenie zawsze było apolityczne. Dziś, dokładnie po 30 latach, kadra zarządzająca podmiotami medycznymi staje również przed szeregiem problemów utrudniających funkcjonowanie Zakładów Opieki Zdrowotnej. Tymi problemami są chociażby sposoby wyceniania przez NFZ procedur medycznych i finansowanie podmiotów medycznych.

Kolejnym ważnym problemem jest widoczna dyskryminacja w dopuszczaniu do konkursów nowych prywatnych podmiotów medycznych i w ich finansowaniu.

Rozwiązania wymagają braki w kadrze lekarskiej i pielęgniarskiej, sposoby tworzenia nowych specjalizacji i szkolenia specjalistów. To wszystko stanowi doskonały materiał do pracy i rozwiązań dla członków STOMOZ. Widząc działania obecnego Prezesa STOMOZ Dariusza Rajczyka i obserwując zaangażowanie członków STOMOZ w prace Stowarzyszenia – jestem optymistą i liczę, że Stowarzyszenie zwiększy grono swoich członków i sympatyków. 

Historia zarządzania podmiotami medycznymi Prof. dr hab. Katarzyna Tymowska opisuje skomplikowaną ewolucję zawodu i roli menedżerów opieki zdrowotnej w Polsce od lat 90-tych do dzisiaj.

Społeczeństwo obywatelskie Socjologowie określają stowarzyszenie jako organizację społeczną powoływaną przez grupę osób mających wspólne cele i zainteresowania. Organizacje pozarządowe, a takimi są stowarzyszenia – to forma samoorganizowania się społeczeństwa, aktywności obywateli w określonych sferach życia publicznego. Stowarzyszenia, podobnie jak fundacje, związki zawodowe, partie,

ruchy społeczne są przejawami społeczeństwa obywatelskiego.

Na początku lat 90., gdy rozpoczął się w Polsce proces ustrojowej transformacji, istniały już prawne uwarunkowania dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Ale to nie wystarczyłoby dla powstania STOMOZ’u, jako stowarzyszenia, gdyby jednocześnie – w środowisku osób związanych z organizacją i zarządzaniem instytucjami ochrony zdrowia – nie było osób zainteresowanych aktywnym uczestniczeniem w życiu społecznym, osób mających poczucie współodpowiedzialności za to, co działo się w Polsce w początkowym okresie transformacji.

Członkowie – założyciele, a w krótkim czasie i nowi członkowie STOMOZ’u, wierzyli w skuteczność swoich działań, a obserwowanie tej skuteczności dawało nam wiele satysfakcji. Jak każde stowarzyszenie, tak i STOMOZ poszukiwał sposobów realizacji interesów swoich członków, w czym nie należy postrzegać niczego złego.

OSOZ Polska 6/2022

49

P oRa D n i k M E n E D Ż E Ra S to M oz

Chcieliśmy wpływać na opinię publiczną i czyniliśmy to w różny sposób. Wspieraliśmy w licznych sprawach instytucje państwowe, czy samorządowe. Niejednokrotnie doświadczaliśmy zaufania, jakim nas obdarzano, choćby w sprawach współtworzenia nowych przepisów prawnych z udziałem społecznie zaangażowanych i wrażliwych na dobro publiczne praktyków.

Był okres, gdy nie było rywalizacji z władzą publiczną, a nadzieja na zmiany systemowe w ochronie zdrowia, szczególnie na zmianę zasad działania zakładów opieki zdrowotnej, sprzyjała istnieniu dość dużego zaufania między stowarzyszeniem a organami władzy publicznej.

Niejednokrotnie krytykowaliśmy poczynania władz.

Niestety, z czasem niektórzy członkowie, zawodowo silnie związani z organami władzy, wpłynęli na ograniczenie wypracowanej w pierwszych latach autonomii STOMOZ i nie było już zgody np. na publikację opinii krytykujących niektóre projekty czy decyzje organów władzy. Dopiero po jakimś czasie zaniepokoiło to licznych członków i zmieniono statut w taki sposób, że we władzach stowarzyszenie nie mogły zasiadać osoby, które pracowały w organach władzy państwowej czy samorządowej.

Stowarzyszenie powstało w okresie silnego społecznego entuzjazmu charakteryzującego początki transformacji, w okresie wielkich nadziei na istotną poprawę warunków funkcjonowania opieki zdrowotnej. Organy władzy traktowały członków tej organizacji jako partnerów, szczególnie w pracach nad projektami zmian w funkcjonowaniu zakładów i w zasadach alokacji środków publicznych, w tym w alokacji poprzez kontrakty w miejsce poprzedniej gospodarki regulowanej prawem budżetowym. Nie było też tak silnej rywalizacji między samymi zakładami, co sprzyjało współpracy i dużej otwartości w kontaktach między członkami stowarzyszenia.

Z biegiem lat, wspomniane wyżej kulturowe, psychologiczne i społeczne uwarunkowania niezbędne dla utrzymania dużej aktywności STOMOZ’u moim zdaniem słabły i tym należy tłumaczyć późniejsze zmiany w działaniu tej organizacji i poszukiwanie innych form działania.

Cele i formy aktywności W pierwszych latach istnienia STOMOZ’u do najważniejszych deklarowanych i realizowanych celów nie należało moim zdaniem to, o czy można przeczytać we wspomnieniach niektórych członków, jakoby było to „wprowadzenie rynkowych zasad funkcjonowania opieki zdrowotnej”.

Nasza aktywność koncentrowała się wtedy głównie na wymianie zawodowych doświadczeń oraz na współtworzeniu nowych przepisów prawnych regulujących funkcjonowanie publicznych zakładów opieki zdrowotnej, w tym i systemu umów tych zakładów z dysponentem środków publicznych. Przykładem niech będzie wzajemne wspieranie się w tworzeniu statutów samodzielnych zakładów, we wdrażaniu rachunku kosztów, w tworzeniu pierwszych umów publicznych i niepublicznych zakładów z dysponentami środków publicz-

50

OSOZ Polska 6/2022

nych, w tworzeniu kontraktów menedżerskich, komputeryzacji zakładów czy wdrażaniu outsourcingu.

Nie mam żadnych wątpliwości, że pierwsze lata aktywnej pracy STOMOZ’u sprzyjały budowaniu prestiżu zawodowego osób zarządzających zakładami opieki zdrowotnej. Już sama nazwa stowarzyszenia, którą zaproponowałam i która z entuzjazmem została przyjęta przez członków – założycieli, była wielką zmianą w postrzeganiu tego, czym jest odpowiedzialność czy umiejętności osób, które stoją na czele zakładów opieki zdrowotnej czy ich jednostek organizacyjnych.

W mniemaniu osób, które szybko i dość masowo przystępowały do tego stowarzyszenia, kończyły się czasy, gdy zakładami ktoś jedynie kierował, wypełniał dokumenty typowe dla biernej gospodarki budżetowej albo wykonywał polecenia organów władzy. Ci najbardziej aktywni nie chcieli już być biernymi kierownikami czy biernymi dyrektorami powoływanymi na te stanowiska przez władzę polityczną. Chcieli być menedżerami z dużym zakresem samodzielności.

Należy pamiętać, że ustawa o zakładach opieki zdrowotnej wprowadziła szalenie istotną zmianę: dyrektorem publicznego zakładu opieki zdrowotnej już nie musiał być, tak jak dawniej, lekarz. Tymczasem wśród wielu lekarzy osoba kierująca zakładami opieki zdrowotnej postrzegana była wciąż jako biurokrata czy urzędnik, który ogranicza autonomię zawodu lekarskiego. Często tak postrzegani byli również i lekarze, którzy decydowali się na ograniczenie aktywności czysto medycznej na rzecz zarządczej.

Gdy poszukiwałam nazwy dla naszego czasopisma również miałam na uwadze tę zmianę w postrzeganiu funkcji kierowniczych w opiece zdrowotnej. Zarządzanie (w domyśle – nowoczesne zarządzanie z wykorzystaniem fachowej wiedzy) miało być antidotum na różne bolączki systemu sprzed okresu transformacji. Stąd nazwa naszego miesięcznika: „Antidotum. Zarządzanie w opiece zdrowotnej”. Na marginesie dodam, że słowo antidotum w nazwie zaproponowała moja córka w czasie rodzinnych debat na temat stowarzyszenia i jego czasopisma.

Choć sama nie byłam praktykiem, miałam liczne kontakty z osobami zarządzającymi opieką zdrowotną na różnych jej szczeblach. Z dużą satysfakcją obserwowałam, jak łatwo było nam wtedy porozumiewać się w wielu sprawach, w tym i o znakach czy słowach – kluczach, wyznacznikach tego, co wtedy robiliśmy. Komputerek z owijającym go wężem Eskulapa, narysowany odręcznie przez Andrzeja Musiałowicza na spotkaniu z osobami, które miały nam drukować czasopismo i które poprosiły o jakiś znak graficzny na okładkę – to też taki znak – klucz. Miał się kojarzyć z zarządzaniem, ale w sferze innej niż zwykły biznes, w sferze, gdzie wartości związane z medycyną, ratowaniem i umacnianiem zdrowia wciąż dla licznych osób wiele znaczyły.

Z czasem, jak zauważyłam, ten trochę zmieniony znak stał się logo STOMOZ’u, ale nie jest już takim naturalnym jak wtedy, gdy odręcznie narysował go Andrzej na okładkę „Antidotum”.

P oRa D n i k M E n E D Ż E Ra S to M oz

Niejednokrotnie obserwowałam, jak dzięki aktywnej pracy STOMOZ’u wzrastała pozycja osób kierujących zakładami, jak szybko pozyskiwali oni status menedżerów, a w zapomnienie odchodziło postrzeganie ich jako biernych urzędników czy biurokratów. Sprzyjała temu nie tylko aktywność wydawnicza prowadzona przez STOMOZ, ale i organizowane przez nas na terenie całej Polski liczne kursy, szkolenia, konferencje, opiniowanie projektów aktów prawnych. Dyrektorki i dyrektorzy ds. ekonomicznych, a także główne i główni księgowi, poprzednio niestety często niedoceniani, m.in. dzięki edukacyjnej działalności STOMOZ’u, stawali się ważnymi partnerami dla dyrektorów naczelnych, a często to właśnie oni wygrywali konkursy na dyrektora zakładu.

Wymownym przykładem tej ważnej zmiany niech będzie przykład. Bardzo dynamiczna kobieta z wykształceniem administracyjnym, będąca przez pewien czas p.o. dyrektora dużego zakładu, przygotowała strategię zmian w rozwoju tego zakładu. Niestety, ani lekarze z tego zakładu, ani organ założycielski nie byli zaineresowani dyskusją o tej strategii. Ale gdy wydrukowaliśmy ją w naszym czasopiśmie „Antidotum” z dnia na dzień zmienił się stosunek do tej osoby i do tego projektu. Przeczytano ten artykuł, zorganizowano dyskusję i wreszcie ogłoszono konkurs na stanowisko dyrektora. Wygrała go autorka tego opracowania. STOMOZ poprzez publikacje jakby legitymował pomysły tej osoby, została ona doceniona.

Podyplomowe Studium Ekonomiki Zdrowia a STOMOZ Pomysł utworzenia tego stowarzyszenia powstał wśród pierwszych słuchaczy Podyplomowego Studium Ekonomiki Zdrowia pod koniec 1990 roku. Ja początkowo miałam inny pomysł. Byłam zafascynowana tym, co obserwowałam rok wcześniej na jednej z amerykańskich uczelni – działanie przy niej licznych stowarzyszeń i fundacji tworzonych przez absolwentów tej uczelni. Gdy uzyskałam zgodę władz Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego na utworzenie Studium (a było ono wtedy w Polsce przez kilka lat jedynym kształcącym praktyków z zakresu ekonomiki zdrowia i zarządzania), marzyło mi się powołanie stowarzyszenia absolwentów tego Studium. Przekazałam informacje o takim pomyśle słuchaczom, którzy jednak nie chcieli czekać do zakończenia Studium. Przekonali mnie, że warto także innym osobom w miarę szybko zapewnić dostęp do informacji o planowanych zmianach systemowych, do wiedzy z zakresu ekonomiki zdrowia czy zarządzania, a dobry dostęp do takiej wiedzy mogła wtedy ułatwić oddolnie utworzona organizacja społeczna.

Szybko zorganizowała się grupa, która przygotowała projekt statutu STOMOZ’u, a dzięki temu, że słuchacze pierwszych dwóch grup pochodzili z terenu całej Polski, informacje o planach utworzenia takiego stowarzyszenia rozeszły się błyskawicznie. To zaowocowało potem tym, że bez zbędnej zwłoki powstały oddziały terenowe.

Przychylna nam Rada Wydziału Nauk Ekonomicznych (Studium było w strukturze tego Wydziału) zgo-

dziła się na to, abyśmy właśnie tam zorganizowali zjazd założycielski i aby przez pierwszy okres adresem tego Stowarzyszenia był adres Wydziału w Warszawie przy ul. Długiej. O miejsce na pierwszy okres działania „Antidotum” u moich przełożonych już nie zabiegałam, bo na prowadzone w domu prace redakcyjne i przygotowywanie wysyłki do prenumeratorów cierpliwie godziła się moja rodzina (mąż, córka i syn), czynnie zresztą w tym uczestnicząc, łącznie z odręcznym wtedy adresowaniem, naklejaniem znaczków i zanoszeniem kilkuset kopert na pocztę. Dopiero po jakimś czasie redakcja miała swoją siedzibę przy ul. Muranowskiej w Warszawie i niewielkie wsparcie w sprawach organizacyjnych.

» Bardzo zmieniało się postrzeganie osób zarządzających podmiotami medycznymi – od biernych urzędników do menedżerów. «

Podyplomowe Studium Ekonomiki Zdrowia było przez pierwsze lata włączone w funkcjonowanie STOMOZ’u. Specjalistów od finansów i zarządzania w opiece zdrowotnej, piszących teksty czy to naukowe, czy popularnonaukowe, było wtedy w Polsce niewielu.

A my mieliśmy ambicje wydawania miesięcznika i jeszcze dodatku – „Biblioteki Antidotum”. Teksty do publikacji mogły pochodzić od praktyków, a wśród czytelników – głównie praktyków, był na takie teksty duży popyt. Słuchacze Studium na zakończenie zajęć przygotowywali prace dyplomowe. Wiele z tych prac po skrótach redakcyjnych było drukowanych w „Antidotum”.

Ponadto u naszych absolwentów, o których doświadczeniu zawodowym wiele wiedzieliśmy, zamawialiśmy artykuły czy opinie do druku w „Antidotum” i w „Bibliotece Antidotum”.

W budynku Wydziału Nauk Ekonomicznych przy ul.

Długiej w Warszawie spotykał się też afiliowany przy STOMOZ, ale niebędący w jego strukturze „Klub Jednostek Samodzielnych”, nazwany szybko „klubem szalonych dyrektorów”. To tam poprawialiśmy projekt zarządzenia o przekazywaniu środków publicznych do zakładów samodzielnych, to tam dyrektorzy, którzy przekształcili swoje jednostki budżetowe w jednostki zwane w ustawie samodzielnymi (bo nie były już jednostkami budżetowymi w rozumieniu prawa budżetowego) opowiadali innym o swoich zawodowych doświadczeniach. Choć dyrektorów tych zakładów, które przekształcały się jako pierwsze, postrzegano wtedy jako „szalonych”, mieli oni bardzo dobre doświadczenia. A i dziś niektóre publiczne zakłady funkcjonują nadal jako jednostki samodzielne i wiele z nich – wbrew obiegowym opiniom – ma się całkiem dobrze. 

OSOZ Polska 6/2022

51

P oRa D n i k M E n E D Ż E Ra S to M oz

Nowe ustawy, które nie przystają do rzeczywistości świadczeniodawców Dr Kamila Ćwik, zastępczyni Prezesa Zarządu Oddziału Lubelskiego STOMOZ, analizuje słabe punkty projektu ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta oraz ustawy o modernizacji i poprawie efektywności szpitalnictwa.

Ochrona zdrowia od lat jest nieustannie reformowana.

Kierownicy podmiotów leczniczych jak i sami ustawodawcy stoją przed coraz trudniejszymi wyzwaniami.

Kluczowym pytaniem wydaje się być odnalezienie parytetu pomiędzy konstytucyjną gwarancją dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych a uzyskaniem efektów ekonomicznych z prowadzonej działalności leczniczej.

Rozwiązania tego problemu upatruje się we wprowadzeniu kluczowych ustaw w szpitalnictwie. Pierwszą z nich, która pojawiła się na stronie Rządowego Centrum Legislacji, jest projekt ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta. Pomimo szeroko zakrojonej krytyki pierwszego projektu ustawy z 2018 roku, rząd nie zaprzestał prac, uznając wdrożenie standardów jakościowych w podmiotach leczniczych jako priorytet, tworząc w ten sposób pewien model zarządzania podmiotem leczniczym, w sposób dający korzyści wszystkim interesariuszom, zarówno pod względem organizacyjnym, medycznym jak i ekonomicznym.

Ustawa miała wejść w życie z początkiem 2022 roku, ale tym razem również tak się nie stało. Projekt ustawy wprowadza zarządzanie jakością w trzech wymiarach: klinicznym, konsumenckim i zarządczym. Jak czytamy w ocenie skutków regulacji do projektu ustawy, celem projektu ustawy jest wdrożenie rozwiązań prawno-organizacyjnych, które w sposób kompleksowy i skoordynowany będą realizowały priorytety polityki zdrowotnej w obszarze jakości.

W procesie wdrażania założeń ustawy przewidziano pięć kluczowych filarów, na których ma się opierać system zarządzania jakością w szpitalach: – autoryzacja podmiotów wykonujących działalność leczniczą (szpitale);

52

OSOZ Polska 6/2022

– monitorowanie zdarzeń niepożądanych; – usprawnienie akredytacji w ochronie zdrowia; – usprawnienie wypłaty pacjentom rekompensat za zdarzenia medyczne; – tworzenie i prowadzenie rejestrów medycznych.

Projektowana ustawa nakłada na podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne szereg nowych obowiązków. Co istotne, w ocenie skutków regulacji wskazano, jakie koszty będą ponoszone w związku z wdrożeniem ustawy przez NFZ oraz nałożeniem na Rzecznika Praw Pacjenta dodatkowych obowiązków. Jednak nie pojawia się informacja, jaki nakład pracy oraz finansowy będzie spoczywał na podmiotach leczniczych.

Z całą pewnością należy podkreślić, iż jakość stała się elementem przewagi konkurencyjnej, ale też uznać ją należy za cel nadrzędy funkcjonowania placówek medycznych. Jednak przy aktualnych niedoborach kadrowych, kłopotach finansowych, znaczącym obciążeniu pracą administracyjną medyków, przynajmniej część założeń ustawy – nawet jeśli słuszna – wydaje się trudna do realizacji i będzie odbywała się kosztem innych zakresów działalności podmiotów leczniczych, co z pewnością nie wpłynie na jakość rozumianą jako jakość kompleksową. Do prawidłowego wdrożenia ustawy konieczne będzie również wyposażenie personelu w wiedzę, szereg umiejętności oraz narządzi do zapewnienia funkcjonowania systemu zarządzania jakością zgodnego z założeniami ustawy.

Drugim rozwiązaniem legislacyjnym, które spotkało się z równie dużą krytyką, jest projekt ustawy o modernizacji i poprawie efektywności szpitalnictwa. Ustawa jest odpowiedzą rządu na złą sytuację finansową większości podmiotów leczniczych w Polsce. Konsekwencją tej sytuacji jest nieterminowe regulowanie zobowiązań, narastające zadłużenie, a w ostatecznym rozrachunku niezadowolenie wszystkich interesariuszy. Niewątpliwie, taka sytuacja wymaga naprawy, interwencji oraz podjęcia istotnych działań, jednak środki, które w tym celu przewidziano w ustawie wzbudziły falę emocji, negatywnych odczuć i kontrowersji. Projekt swoje założenia koncentruje na sposobie zarządzania jednostką i kompetencjach managerów podmiotów leczniczych. Dla poprawy rentowności szpitali oraz ich funkcjonowania przyjęto szereg rozwiązań skupiających się na utworzeniu mechanizmu kategoryzacji szpitali w zależności od uzyskanych efektów ekonomicznych, tworzenie planów rozwojowych oraz naprawczo-rozwojowych, a także okre-

P oRa D n i k M E n E D Ż E Ra S to M oz

ślenie środków ochronnych podczas ich realizacji oraz możliwość zmiany kierownika podmiotu szpitalnego.

Jednak całość uzasadnienia projektu ustawy koncentruje się na niewłaściwym zarządzaniu kosztami, podczas gdy należałoby się przyjrzeć stronie przychodowej.

W większości podmiotów leczniczych finansowanych ze środków publicznych przychody niemal w 100% pochodzą z NFZ. Należałoby zastanowić się, czy są one adekwatne przy lawinowo rosnących cenach materiałów i usług, które są skutkiem pandemii, rosnącej inflacji czy rosnących oczekiwań płacowych. Jednak jak donosi „Dziennik Gazeta Prawna” „ustawa o modernizacji i poprawie efektywności szpitalnictwa od początku budzi wiele emocji, również politycznych”, dlatego też Ministerstwo Zdrowia odkłada procedowanie ustawy i wskazuje, iż zajmie się nią nowy rząd po wyborach.

Na koniec należy wskazać, że szerokim echem odbiły się założenia znowelizowanej ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Niezadowolenie demonstrują pracownicy działalności podstawowej, ale także pozostali pracownicy nieobjęci regulacją oraz sami menedżerowie podmiotów leczniczych, w których rękach pozostawiono wynagrodzenia osób nieobjętych regulacjami.

Minister Zdrowia w rozporządzeniu z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (Dz.U. 2011 nr 151 poz. 896) określił kwalifikacje dla trzech grup zawodowych: pracownicy działalności podstawowej, pracownicy administracyjni, techniczni

» Czy przychody placówek medycznych są adekwatne do lawinowo rosnących cen materiałów i usług, rosnącej inflacji i rosnących oczekiwań płacowych? «

i ekonomiczni oraz pracownicy gospodarczy. Jednak regulacją – Ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 1104) – została objęta tylko jedna grupa, czyli pracownicy działalności podstawowej.

Spowodowało to powstanie kominów płacowych, czyli ustaleniu takiej hierarchii płac, w której jedno lub kilka stanowisk jest wynagradzane dużo lepiej od pozostałych.

Jednocześnie w żaden sposób nie pochylono się nad kształtowaniem wynagrodzeń na wszystkich szczeblach kierowniczych, zarówno medycznych jak i niemedycznych, dlatego dochodzi do paradoksów. Przykładowo, gdy oddziałowa nominalnie zarabia mniej niż pielęgniarki odcinkowe lub kiedy kierownik kadr zarabia mniej niż wszyscy kierownicy komórek medycznych, a dyrektor czy zastępca dyrektora mniej niż lekarze.  reklama

OSOZ Polska 6/2022

53

Monitor Zdrowotny OSOZ 55 FELIETON Przeziębienia, infekcje i alergie a obroty aptek

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (maj 2022)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (maj 2022)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (maj 2022)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Sprzedaż środków z witaminą B

MONITOR ZDROWOTNY F E LI E TO N

Przeziębienia, infekcje i alergie a obrót aptek Sprzedaż produktów stosowanych w przeziębieniach, infekcjach czy alergiach ma charakter sezonowy. Ta „oczywista oczywistość” nie była jednak już tak oczywista w okresie pandemii. COVID-19, a dokładniej związane z zakażeniami interwencje ograniczające ekspozycję na wirusy, bakterie czy alergeny – w tym izolacja, dystans społeczny i noszenie maseczek – spowodowały radykalne spadki występowania omawianych dolegliwości. Czy już wróciliśmy do stanu sprzed pandemii?

Wyniki monitorowania poziomu sprzedaży aptecznej* dla kategorii produktów stosowanych w infekcjach, przeziębieniach i alergiach jednoznacznie wskazują na powrót sezonowości zachorowań w tych wskazaniach.

Na wykresach możemy zaobserwować trendy dziennej sprzedaży opakowań dla trzech lat: przed-pandemicznego roku 2019, roku ubiegłego i bieżącego (nagłe spadki sprzedaży to weekendy). Obraz epidemiologiczny jest bardzo klarowny. Rok 2022 o wiele bardziej przypomina 2019 niż 2021. Co więcej, nasilenie sezonów dolegliwości przeziębieniowych, a szczególnie alergicznych jest w ostatnim miesiącu silniejsze niż przed pandemią.

Cieszyć może – mimo porównywalnego w latach 2019 i 2021 spożycia leków OTC w kategorii przeziębienie – obserwowany w pierwszym kwartale 2022 roku w sto-

OSOZ Polska 6/2022

55

MONITOR ZDROWOTNY

» W 2022 roku widać spadek konsumpcji antybiotyków. «

sunku do analogicznego okresu roku przed-pandemicznego, spadek używania antybiotyków. Niestety, chyba nie jest to efekt nagłego wzrostu świadomości ryzyk związanych z narastającą opornością na antybiotyki, ale raczej następstwo utrudnionego dostępu do lekarzy.

Śledzenie rozwoju sytuacji w opisywanych kategoriach produktów jest istotne z punktu widzenia analiz rentowności aptek, ale także właściwego i „na czas” zaopatrzenia w te produkty, na które spodziewany jest popyt.

Jeżeli rynek w bieżącym roku zachowa się tak jak w pozostałych prezentowanych na wykresie, to możemy liczyć się z początkiem sezonu przeziębień od początku września.  * Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

Liczba sprzedanych opakowań w aptekach (tys.) – ZAWIERAJĄCE M.IN. PRODUKTY NA ALERGIE 2019

2021

2022

89 89 89 8@ 89 9= 89 :: 89 :A 8: 8= 8: 9: 8: 9A 8: :> 8; 8= 8; 9: 8; 9A 8; :> 8< 8: 8< 8A 8< 9> 8< :; 8< ;8 8= 8?

8= 9< 8= :9 8= :@ 8> 8< 8> 99 8> 9@ 8> := 8? 8: 8? 8A 8? 9> 8? :; 8? ;8 8@ 8> 8@ 9; 8@ :8 8@ :?

8A 8; 8A 98 8A 9?

8A :< 98 89 98 8@ 98 9= 98 :: 98 :A 99 8= 99 9: 99 9A 99 :> 9: 8; 9: 98 9: 9?

9: :< 9: ;9

:88888 9@8888 9>8888 9<8888 9:8888 988888 @8888 >8888 <8888 :8888 8

Liczba sprzedanych opakowań w aptekach (tys.) – ZAWIERAJĄCE ANTYBIOTYKI 2019

2021

2022

89 89 89 8@ 89 9= 89 :: 89 :A 8: 8= 8: 9: 8: 9A 8: :> 8; 8= 8; 9: 8; 9A 8; :> 8< 8: 8< 8A 8< 9> 8< :; 8< ;8 8= 8?

8= 9< 8= :9 8= :@ 8> 8< 8> 99 8> 9@ 8> := 8? 8: 8? 8A 8? 9> 8? :; 8? ;8 8@ 8> 8@ 9; 8@ :8 8@ :?

8A 8; 8A 98 8A 9?

8A :< 98 89 98 8@ 98 9= 98 :: 98 :A 99 8= 99 9: 99 9A 99 :> 9: 8; 9: 98 9: 9?

9: :< 9: ;9

:88888 9@8888 9>8888 9<8888 9:8888 988888 @8888 >8888 <8888 :8888 8

Liczba sprzedanych opakowań w aptekach (tys.) – PREPARATY NA PRZEZIĘBIENIE OTC 2019

2021

2022

9<88888 9:88888 9888888 @88888 >88888 <88888 :88888 89 89 89 8@ 89 9= 89 :: 89 :A 8: 8= 8: 9: 8: 9A 8: :> 8; 8= 8; 9: 8; 9A 8; :> 8< 8: 8< 8A 8< 9> 8< :; 8< ;8 8= 8?

8= 9< 8= :9 8= :@ 8> 8< 8> 99 8> 9@ 8> := 8? 8: 8? 8A 8? 9> 8? :; 8? ;8 8@ 8> 8@ 9; 8@ :8 8@ :?

8A 8; 8A 98 8A 9?

8A :< 98 89 98 8@ 98 9= 98 :: 98 :A 99 8= 99 9: 99 9A 99 :> 9: 8; 9: 98 9: 9?

9: :< 9: ;9

8

56

OSOZ Polska 6/2022

MONITOR ZDROWOTNY

Ran k i ng i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty w maju 2022 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w maju 2022

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

LEKI NA RECEPTĘ 1

POLPHARMA

2

ADAMED

3

TEVA

4

KRKA

5

BAYER

6

BAUSCH HEALTH

7

SANOFI

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

NOVO NORDISK

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

AFLOFARM

6

HASCO - LEK

7

TEVA

8

ANGELINI

9

BERLIN-CHEMIE

10

SANDOZ

1

XARELTO

2

NEOPARIN

3

ELIQUIS

4

PRADAXA

5

OZEMPIC

6

CLEXANE

7

JARDIANCE

8

TRULICITY

9

BISOCARD

10

FOSTEX

1

IBUPROM

2

MAGNE-B6

3

VOLTAREN

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4

APAP

5

ESSENTIALE

6

NUROFEN

7

GRIPEX

8

ACARD

9

OTRIVIN

10

NO-SPA

L’OREAL IRENA ERIS AFLOFARM PERRIGO ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE NAOS PIERRE FABRE BIOGENED POLPHARMA

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

LEKI OTC

         

SUPLEMENTY DIETY AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT OLIMP LABS SYNOPTIS POLPHARMA OLEOFARM RECKITT BENCKISER BAYER

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

         

LEKI OTC

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w maju 2022

BEBILON NUTRIDRINK DICOFLOR NUTRAMIGEN NEOCATE ŚWIAT ZDROWIA ZDROVIT SANPROBI NATURELL D-VITUM

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS LA ROCHE ZIAJA BIODERMA AVENE EMOLIUM DERMEDIC CETAPHIL CERAVE

         

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: solutions_by_pex@pexps.pl

OSOZ Polska 6/2022

57

MONITOR ZDROWOTNY mon i to r ep i dem i o log i c zny

Koszty leczenia OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W maju 2022 W ODNIESIENIU DO kwietnia

98 458 zł

93 825 zł

10 707 zł

8338 zł

983 zł

1265 zł

kwiecień

maj

kwiecień

maj

kwiecień

maj

–2369 zł

–22,13%

–4633 zł

–4,71%

281 zł

28,61%

TREND ROCZNY – PORÓWNANIE ROKU 2022 I 2021

1 062 482 zł

1 206 417 zł

96 189 zł

113 996 zł

8 138 zł

9 613 zł

2021

2022

2021

2022

2021

2022

13,55%

17 807 zł

143 935 zł

18,51%

1475 zł

18,12%

maj – WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJW YŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 78 180 zł Opolskie 79 811 zł Podkarpackie 80 914 zł

Świętokrzyskie 6 579 zł Opolskie 6 893 zł Warmińsko-Mazurskie 6 942 zł

Warmińsko-Mazurskie 902 zł Kujawsko-Pomorskie 922 zł Podlaskie 960 zł

Pomorskie 102 475 zł Wielkopolskie 103 542 zł Mazowieckie 109 567 zł

Wielkopolskie 9 134 zł Pomorskie 9 577 zł Mazowieckie 10 352 zł

Dolnośląskie 1 394 zł Małopolskie 1 519 zł Mazowieckie 1 592 zł

ROK 2022 – WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJW YŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 953 093 zł Opolskie 986 476 zł Podkarpackie 994 414 zł

Warmińsko-Mazurskie 95 507 zł Podlaskie 95 788 zł Świętokrzyskie 97 703 zł

Dolnośląskie 1 394 zł Małopolskie 1 519 zł Mazowieckie 1 592 zł

Łódzkie 1 248 694 zł Wielkopolskie 1 305 533 zł Mazowieckie 1 325 314 zł

Małopolskie 121 836 zł Wielkopolskie 133 276 zł Mazowieckie 137 033 zł

Małopolskie 9 245 zł Pomorskie 9 796 zł Mazowieckie 10 050 zł

maj – WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADK AMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Wielkopolskie -8 124 zł Zachodniopomorskie -7 160 zł Opolskie -6 269 zł

Wielkopolskie -3 571 zł Zachodniopomorskie -3 347 zł Dolnośląskie -2 971 zł

Brak spadków kosztów

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Dolnośląskie 349 zł Mazowieckie 383 zł Małopolskie 414 zł

zestawienie – KOSZTY W maju W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 6/2022

MONITOR ZDROWOTNY

mon i to r ep i dem i o log i c zny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

9:8888

prognoza

koszty, tys. zł

988888

» Zgodnie z prognozą, koszty leczenia w maju były niższe niż w kwietniu. «

@8888 >8888 <8888 :8888 8

9

:

;

<

=

> ? :8:9

STYCZEŃ

@

A

98

99

9:

9

:

;

<

=

> ? :8::

@

LUTY

A

98

99

9:

MARZEC max 128 805

mediana 92 506

min 73 160

KWIECIEŃ

LIPIEC

prognoza

PAŹDZIERNIK

prognoza

MAJ

CZERWIEC

prognoza

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

OSOZ Polska 6/2022

59

MONITOR ZDROWOTNY mon i to r ep i dem i o log i c zny

Koszty grypy i przeziębienia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

9<888

» W maju znacznie spadły koszty leczenia grypy i przeziębienia i ten trend utrzyma się do sierpnia. «

koszty, tys. zł

9:888 98888 @888 >888 <888 :888 8

9

:

;

<

=

> ? :8:9

@

STYCZEŃ

A

98

99

9:

9

:

;

<

=

> ? :8::

@

LUTY

A

98

99

9:

MARZEC max 15 683

mediana 9645

min 4106

KWIECIEŃ

LIPIEC

prognoza

PAŹDZIERNIK

60

OSOZ Polska 6/2022

prognoza

MAJ

CZERWIEC

prognoza

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

MONITOR ZDROWOTNY

mon i to r ep i dem i o log i c zny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców

Koszty alergii (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

9<88

» Szybsza wegetacja roślin spowodowała, że już w maju koszty leczenia alergii eksplodowały. «

koszty, tys. zł

9:88 9888 @88 >88 <88 :88 8

9

:

;

<

=

> ? :8:9

@

STYCZEŃ

A

98

99

9:

9

:

;

<

=

> ? :8::

@

LUTY

A

98

99

9:

MARZEC max 1592

mediana 572

min 297

KWIECIEŃ

LIPIEC

prognoza

PAŹDZIERNIK

prognoza

MAJ

CZERWIEC

prognoza

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

OSOZ Polska 6/2022

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków maj 2022 | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO kwietnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

25,51 zł

24,88%

275 tys. zł

4120

–14 tys. zł

–190

0,33 zł

(

–0,27%

(

0,07 zł

PROGNOZA NA

sierpień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 6/2022

suplementy

INNE

56,73% 23,23% 8,97% 11,07%

(

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

22,67% 0,72%

Sierpień, podobnie jak czerwiec i lipiec, charakteryzuje się niższym poziomem obrotu w stosunku do pozostałych miesięcy roku. Według prognoz, w sierpniu obrót w statystycznej aptece wyniesie 264 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w maju 2022 roku wyniósł 275 tys. zł. W porównaniu z kwietniem 2022 roku był o 14 tys. zł niższy (–4,8%). Jednocześnie był o 40 tys. zł wyższy (+17,0%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,583 mld zł. Oznacza to spadek o 183,3 mln zł (–4,9%) w stosunku do kwietnia 2022 roku oraz wzrost o 456 mln zł (+14,6%) w stosunku do maja 2021 roku. Udział refundacji stanowił 22,67% (+0,75 p.p. w porównaniu z kwietniem 2022) obrotu aptecznego i wyniósł 812,4 mln zł (–1,7%).

Obrót w statystycznej aptece w 2022 roku wyniesie 3 362,5 tys. zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 10,0% (+306 tys. zł) oraz wzrost o 21,4% (+593,5 tys. zł)

62

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

85,08 zł

(

w stosunku do 2020 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 43,7 mld zł. To odpowiednio o 3,2 mld zł więcej (+7,8%) niż w 2021 roku oraz o 6,0 mld zł więcej (+16,0%) niż w 2020 roku.

Wartość refundacji wyniesie 10 mld zł, co będzie stanowiło 22,85% całkowitego obrotu aptecznego.

W maju sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 82,5 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 74,5 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 115,4 tys. zł. W porównaniu z kwietniem 2022 roku, we wszystkich kategoriach zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W przypadku leków na recepty refundowane o 1,9% (–1,63

tys.), w przypadku recept pełnopłatnych spadek ten wyniósł 1,1 tys. zł (–1,4%), dla sprzedaży odręcznej – 11,26 tys. zł (–8,9%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1 075 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 971 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,504 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (11 814 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – wtorek (9 528 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosił 2 286 zł.

W maju 2022 roku w stosunku do kwietnia 2022 roku największy wzrost wartości sprzedaży zanotowaliśmy w następujących kategoriach: dermatologia,

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

narządy zmysłu oraz leki onkologiczne.

Największy spadek wartości sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku leków przeciwzakaźnych, produktów na układ oddechowy oraz produktów na centralny układ nerwowy.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na układ sercowo naczyniowy, leków na układ oddechowy oraz centralny układ nerwowy. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

W maju średnia marża apteczna wyniosła 24,88%. To o 0,27 p.p. mniej niż w kwietniu 2022 roku oraz o 0,50 p.p. więcej niż w maju 2021 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 17,90% (+0,60 p.p. w stosunku do kwietnia 2022), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 22,59% (+0,49 p.p. w stosunku do kwietnia 2022), natomiast dla produktów OTC – 29,08% (+0,01 p.p. w stosunku do kwietnia 2022 roku).

W 2022 roku marża apteczna wyniesie 25,07%. Będzie ona o 0,09 p.p. wyższa w stosunku do 2021 roku oraz o 0,21 p.p. wyższa niż w 2020 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,30% (–0,14 p.p. w stosunku do 2021 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,75% (–0,89 p.p. w stosunku do 2021 roku), a dla produktów OTC – 29,23% (+0,07 p.p. w stosunku do 2021 roku). Średnia cena za opakowanie leku w maju 2022 roku wyniosła 25,51 zł.

Cena ta w porównaniu do kwietnia 2022 roku wzrosła o 33 grosze. Porównując ją do ceny z maja 2021 obserwujemy wzrost ceny o 1,54 zł. W przypadku leków refundowanych średnia cena opakowania w stosunku do kwietnia 2022 spadła (–0,7%) i wyniosła 30,46.

W przypadku leków na recepty pełnopłatne cena w maju wyniosła 33,00 zł (+0,34 zł), zaś w przypadku sprzedaży odręcznej – 20,25 zł (+0,14 zł).

W maju statystyczną aptekę odwiedziło 4120 pacjentów (spadek o 190 pacjentów w stosunku do kwietnia). 3270 osób zakupiło produkty OTC, 970 – leki refundowane, a 920 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 maja. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 1001 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 15–21 maja

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2022

maj 2021

ƐƓƏƏƏ ƐƑƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ѶƏƏƏ ѵƏƏƏ ƓƏƏƏ ƑƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) maj 2022

maj 2021

ƐƓƏƏƏ ƐƑƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ѶƏƏƏ ѵƏƏƏ ƓƏƏƏ ƑƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ moczowo-płciowy 4,43% i hormony płciowe

6,01% układ mięśniowo-szkieletowy 14,11% przewód pokarm. i metabolizm

układ oddechowy 10,36%

2,07% narządy zmysłów 3,22% leki przeciwzakaźne 0,28% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,39% leki onkologiczne i immunomodulacyjne

11,31% układ sercowo-naczyniowy

5,49% krew i układ krwiotwórczy 1,03% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,54% dermatologia

varia 10,79% 10,24% centralny układ nerwowy nieokreślona 15,73%

OSOZ Polska 6/2022

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2008–2022 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2021–2022

(

ƑƏƑƏ

(

ƑƏƑƐ

zapłata pacjenta

ƓƔ

ƑƏƑƑ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƖķƏѵ ƐƖķƑƑ ƐƖķƏƖ ƐƖķƏѶ ƐƖķѵѵ ƐƖķƕƒ ƐѶķƑƑ ƐƕķѶƔ ƐƕķƖѶ ƐѶķƏƑ ƐѶķƏѶ ƐѶķƏƓ ƐѶķƐƑ ƐѶķƒƒ ƐѶķƔƒ ƐѶķƕƒ ƐѶķѶ

ƐƏ Ɣ ƔķƒƐ

ƔķѶƔ

Ɣķƕ

ƔķƖƑ

ƔķѶƖ

ƔķѶƐ

ƔķѶѵ

ƔķѵѶ

ƔķƔƐ

ƔķƔƖ

ƔķƔѶ

ƔķƔѶ

ƔķƐƐ

ƔķƔƐ

ƔķƔƕ

ƔķƔƒ

ƔķƕѶ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

Ə

ѵ

ƑƏƑƐ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƑ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2021–2022 zapłata pacjenta

ƒƔ

refundacja

ƒƏ ƑƔ

ƕķƔƑ

ƕķѵѵ

ƕķƕƐ

ƕķѵƕ

ƕķѶ

ƕķѶ

ƕķƕƔ

ѶķƏƓ

Ѷ

ƕķѵƖ

ѶķƏƒ

ѶķƏƑ

ƕķƕѶ

ƕķƖѶ

ƕķѶƓ

ƕķƖƖ

ƕķѶƕ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƐķѵƔ ƑƐķѶƕ ƑƐķƖѵ ƑƑķƒ ƑƐķѶѶ ƑƐķƖƒ ƑƑķƏѵ

ƑƑ

ƑƑķƐƔ ƑƑķƑѶ ƑƑķƐƓ ƑƑķƔƒ ƑƑķƐƒ ƑƑķƒ ƑƑķƕƑ ƑƑķƕ ƑƑķƔƖ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƑƐ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƑ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2008–2022 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

(

ƑƏƏѶ

64

OSOZ Polska 6/2022

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

(

ƑƏƑƏ

(

ƑƏƑƐ

ƓƔ

ƑƏƑƑ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w maju Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

(960 osób), 22–28 maja (939 osób), 1–7 maja (850 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 11.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 66,75 zł. To o 0,31 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 0,55 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2021. Z kwoty tej 51,61 zł zapłacił pacjent, a 15,13 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z kwietniem wzrosła o 2,8% (+0,41 zł). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 1,4% (–0,72 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 85,08 zł (z czego 21,97 zł to zapłata pacjenta, a 63,11 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 80,99 zł, a dla produktów OTC – 35,30 zł.

W 2022 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 67,91 zł. Z kwoty tej 52,39 zł zapłaci pacjent, a 15,52 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 78,59 zł, produktów OTC – 36,04 zł, a leków refundowanych – 94,97 zł (z czego 27,65 zł to zapłata pacjenta, a 67,32 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2022

maj 2021

ƑƏƏ

ƐƔƏ

ƐƏƏ

ƔƏ

Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2022

ƐƐƏƏ

maj 2021

ƐƏƏƏ

» W maju statystyczną aptekę odwiedziło 4120 pacjentów, o 190 pacjentów mniej niż w kwietniu. «

ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ l-f-

ѶŋƐƓ l-f-

ƐƔŋƑƐ l-f-

ƑƑŋƑѶ l-f-

ƑƖŋƒƐ l-f-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

maj 2022

maj 2021

maj 2022

maj 2021

156 009

136 637

56,73%

58,14%

Lek - OTC

63 874

51 700

23,23%

22,00%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

24 668

21 048

8,97%

8,96%

Pozostałe

30 449

25 615

11,07%

10,90%

Lek - RX

OSOZ Polska 6/2022

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za maj 2022 zmiana w stosunku do (%)

maj 2022 obrót całkowity (w tys. zł) recepty refundowane (w tys. zł)

kwietnia 2022

stycznia 2022

zmiana w stosunku do (liczbowo)

maja 2021

kwietnia 2022

stycznia 2022

maja 2021

statystyczna apteka

275,0

-4,8%

-0,9%

17,0%

-14,00

-2,50

40,00

cały rynek apteczny

3 583 250

-4,9%

-1,5%

14,6% -183 287,00

-55 607,50

455 870,00

statystyczna apteka

82,5

-1,9%

7,0%

7,5%

-1,63

5,37

5,76

cały rynek apteczny

1 075 383

-2,0%

6,3%

5,3%

-21 528,84

63 599,79

53 677,59

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

statystyczna apteka

74,5

-1,4%

11,4%

25,1%

-1,09

7,60

14,94

cały rynek apteczny

970 904

-1,5%

10,7%

22,5%

-14 377,38

93 513,56

178 066,98

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

statystyczna apteka

115,4

-8,9%

-11,8%

19,6%

-11,26

-15,50

18,91

cały rynek apteczny

1 504 131

-8,9%

-12,4%

17,1% -147 123,95 -212 872,03

219 549,76

wartość refundacji (w tys. zł)

statystyczna apteka

62,4

-1,7%

6,9%

8,0%

-1,09

4,05

4,62

cały rynek apteczny

812 453

-1,7%

6,3%

5,7%

-14 419,16

47 885,70

44 096,77

w całkowitym obrocie

22,67%

3,3%

7,9%

-7,7%

0,0072

0,0166

-0,0190

w sprzedaży refundowanej

74,18%

0,3%

0,3%

0,6%

0,0019

0,0019

0,0045

ogółem

25,51 zł

1,3%

4,9%

6,4%

0,33

1,18

1,54

dla leków z list refundacyjnych

30,46 zł

-0,7%

1,8%

2,6%

-0,22

0,55

0,79

dla leków z recept pełnopłatnych

33,00 zł

1,0%

5,2%

8,4%

0,34

1,63

2,56

dla produktów bez recepty (OTC)

20,25 zł

0,7%

1,9%

8,9%

0,14

0,39

1,66

4 120

-4,4%

-1,4%

16,1%

-190

-60

570

liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

970

-2,0%

19,8%

12,8%

-20

160

110

liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

920

-3,2%

4,5%

17,9%

-30

40

140

3 270

-5,8%

-6,0%

15,5%

-200

-210

440

ogółem

24,88%

-1,1%

-2,4%

2,0%

-0,0027

-0,0062

0,0050

dla leków z list refundacyjnych

17,90%

3,5%

0,9%

-2,5%

0,0061

0,0016

-0,0046

dla leków na recepty pełnopłatne

22,59%

2,2%

4,3%

2,4%

0,0049

0,0094

0,0052

dla sprzedaży odręcznej

29,08%

0,0%

-0,6%

2,9%

0,0001

-0,0017

0,0083

wartość sprzedaży na pacjenta

66,75 zł

-0,5%

0,5%

0,8%

-0,31

0,36

0,55

wartość zapłaty przez pacjenta

51,61 zł

-1,4%

-1,6%

3,4%

-0,72

-0,83

1,68

wartość dopłaty refundatora

15,13 zł

2,8%

8,5%

-6,9%

0,41

1,19

-1,13

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

85,08 zł

0,1%

-10,7%

-4,7%

0,07

-10,17

-4,19

wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

21,97 zł

-0,7%

-11,3%

-6,3%

-0,15

-2,81

-1,48

wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

63,11 zł

0,3%

-10,5%

-4,1%

0,21

-7,37

-2,71

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

80,99 zł

1,8%

6,5%

6,0%

1,41

4,96

4,61

wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

35,30 zł

-3,3%

-6,2%

3,5%

-1,21

-2,32

1,19

udział refundacji

średnia cena opakowania

liczba pacjentów w aptece

liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) średnia marża apteczna

opakowania (w tys.)

statystyczna apteka

11,6

-5,7%

-5,3%

9,3%

-0,69

-0,65

0,98

cały rynek apteczny

150 992

-5,7%

-5,9%

7,0%

-9 088,89

-9 450,77

9 884,44

opakowania – recepty refundowane ( w tys.)

statystyczna apteka

2,7

-1,5%

4,2%

3,5%

-0,04

0,11

0,09

cały rynek apteczny

35 422

-1,5%

3,5%

1,3%

-538,70

1 209,58

453,65

opakowania – recepty pełnopłatne (w tys.)

statystyczna apteka

2,3

-2,4%

6,1%

15,6%

-0,06

0,13

0,31

cały rynek apteczny

29 558

-2,4%

5,4%

13,2%

-739,12

1 524,72

3 439,33

opakowania - sprzedaż statystyczna apteka odręczna ( w tys.) cały rynek apteczny

6,5

-8,4%

-12,0%

9,5%

-0,60

-0,89

0,57

85 072

-8,4%

-12,5%

7,3%

-7 803,98

-12 188,61

5 751,76

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto

prognoza obrotu

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƒƑƏ

Obrót 2022: 3 362,5 tys. zł

ƒƐƏ

Zmiana obrotu: wzrost 9 do 11%

ƑƖƏ

ƒƏƏ

Tysiące zł

ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ

66

OSOZ Polska 6/2022

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do maja 2022 2022

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2021

2021

2020

2022

2020

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2021

2021

2020

2020

3 362,5

10,0%

21,4%

306,0

593,5

1 421,5

20,4%

21,0%

240,5

246,5

43 732 233,0

7,8%

16,0%

3 155 410,0

6 025 597,5

18 561 955,5

17,7%

15,0%

2 796 398,0

2 426 102,5

1 064,8

10,6%

16,9%

102,1

154,3

417,3

10,4%

8,1%

39,4

31,1

13 843 681,8

8,3%

11,7%

1 061 772,5

1 445 444,5

5 448 603,8

8,0%

2,8%

404 211,0

146 781,8

828,7

8,3%

33,6%

63,7

208,4

364,7

22,5%

42,6%

67,1

108,9

10 780 551,3

6,1%

27,6%

624 091,3

2 333 483,6

4 762 025,9

19,9%

35,5%

788 869,0

1 248 740,6

1 440,1

10,5%

18,4%

136,7

224,0

627,1

26,7%

19,7%

132,0

103,1

18 732 441,9

8,3%

13,1%

1 431 479,7

2 170 780,9

8 189 658,0

23,9%

13,8%

1 579 417,4

993 391,8

768,4

6,2%

11,8%

45,0

81,3

314,7

10,3%

8,2%

29,5

23,7

9 993 276,3

4,0%

6,8%

388 678,2

636 272,3

4 108 925,6

7,9%

2,9%

301 480,9

114 066,8

22,85%

-3,4%

-7,9%

-0,0081

-0,0196

22,14%

-8,3%

-10,6%

-0,0201

-0,0263

70,89%

-4,0%

-4,6%

-0,0296

-0,0340

74,04%

-0,1%

-0,2%

-0,0005

-0,0016

25,98 zł

8,1%

15,4%

1,96

3,47

24,44 zł

9,7%

13,7%

2,17

2,95

31,37 zł

5,0%

8,0%

1,48

2,32

30,17 zł

1,7%

4,3%

0,49

1,23

31,83 zł

3,6%

11,6%

1,11

3,30

31,50 zł

3,5%

11,3%

1,06

3,19

19,66 zł

4,6%

13,4%

0,87

2,33

19,30 zł

3,8%

11,2%

0,71

1,94

49 517

6,2%

12,3%

2 886,7

5 416,7

21 100

19,6%

12,1%

3 460

2 280

11 212

2,5%

13,3%

272,1

1 312,1

4 630

11,6%

9,5%

480

400

10 545

5,1%

16,9%

515,4

1 525,4

4 610

18,5%

20,4%

720

780

39 953

6,3%

11,0%

2 373,3

3 943,3

17 110

20,0%

10,5%

2 850

1 630

25,07%

0,4%

0,8%

0,0009

0,0021

25,26%

4,3%

1,8%

0,0105

0,0045

18,30%

-0,8%

-3,1%

-0,0014

-0,0059

17,99%

-4,5%

-5,4%

-0,0085

-0,0104

21,75%

-3,9%

1,6%

-0,0089

0,0035

22,39%

9,6%

5,3%

0,0197

0,0113

29,23%

0,2%

0,5%

0,0007

0,0015

29,35%

5,9%

1,1%

0,0165

0,0032

67,91 zł

1,1%

8,1%

0,72

5,12

67,37 zł

1,8%

7,9%

1,17

4,94

52,39 zł

0,8%

11,0%

0,40

5,18

52,46 zł

5,1%

11,7%

2,52

5,48

15,52 zł

2,1%

-0,4%

0,31

-0,06

14,91 zł

-8,3%

-3,5%

-1,35

-0,55

94,97 zł

7,9%

3,3%

6,97

3,00

90,13 zł

1,0%

-1,3%

0,85

-1,16

27,65 zł

20,1%

16,9%

4,63

4,00

23,40 zł

-0,2%

-0,7%

-0,05

-0,16

67,32 zł

3,6%

-1,5%

2,33

-1,00

66,73 zł

1,4%

-1,5%

0,91

-1,00

78,59 zł

3,0%

14,3%

2,32

9,81

79,11 zł

3,6%

18,4%

2,73

12,32

36,04 zł

3,9%

6,7%

1,36

2,27

36,65 zł

7,5%

8,3%

2,54

2,80

143,8

4,2%

4,7%

5,8

6,4

62,1

15,3%

3,0%

8,3

1,8

1 870 346,6

2,1%

-0,1%

38 652,0

-936,4

811 475,0

12,8%

-2,0%

92 095,8

-16 566,9

32,4

-1,2%

-2,2%

-0,4

-0,7

13,8

5,7%

-2,4%

0,7

-0,3

421 625,0

-3,2%

-6,6%

-13 818,4

-29 552,9

180 733,9

3,4%

-7,2%

5 903,8

-13 998,3

26,0

3,8%

18,9%

0,9

4,1

11,4

14,6%

22,7%

1,4

2,1

337 754,5

1,7%

13,6%

5 484,3

40 452,2

148 420,2

12,1%

16,6%

16 003,0

21 168,7

84,6

6,5%

3,4%

5,1

2,8

36,6

19,5%

-0,1%

6,0

0,0

1 100 757,5

4,3%

-1,3%

45 581,6

-14 147,0

477 718,9

16,9%

-5,0%

69 157,7

-24 972,5

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2022: 43,7 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2021)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2021)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 10,0 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 7 do 9% (w stosunku do roku 2021)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2021)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 6/2022

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – maj 2022 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

630,87

0,07

36929,63

0,13

7961,27

0,04

28968,37

0,46

0,22

0,78

1027,44

35,94

58,54

2. U-30

481,03

0,05

21872,01

0,08

9062,91

0,04

12809,09

0,21

0,41

0,59

792,98

27,58

45,47

3. U-50

257,65

0,03

6493,30

0,02

3701,58

0,02

2791,71

0,04

0,57

0,43

327,24

19,84

25,20

4. U-BEZPŁATNY

22,99

0,00

2480,82

0,01

101,56

0,00

2379,26

0,04

0,04

0,96

62,08

39,96

107,92

5. INWALIDA WOJENNY

10,42

0,00

630,65

0,00

0,00

0,00

630,65

0,01

0,00

1,00

18,53

34,03

60,50

0,13

0,00

4,19

0,00

0,70

0,00

3,49

0,00

0,17

0,83

0,22

19,21

33,34

10,15

0,00

328,18

0,00

57,67

0,00

270,51

0,00

0,18

0,82

16,61

19,75

32,33

0,00

0,00

0,02

0,00

0,00

0,00

0,02

0,00

0,00

1,00

0,00

15,53

27,86

256,58

0,03

12247,02

0,04

6,55

0,00

12240,47

0,20

0,00

1,00

459,72

26,64

47,73

2,54

0,00

323,07

0,00

0,00

0,00

323,07

0,01

0,00

1,00

4,35

74,28

127,29

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

5,23

0,00

1222,41

0,00

419,04

0,00

803,36

0,01

0,34

0,66

9,33

131,09

233,84

15,97

0,00

2519,71

0,01

1387,24

0,01

1132,47

0,02

0,55

0,45

72,15

34,92

157,79

13. PEŁNOPŁATNE

1679,28

0,18

74513,00

0,27

74513,00

0,35

0,00

0,00

1,00

0,00

2268,44

32,85

44,37

14. ODRĘCZNA

5720,64

0,63

115436,00

0,42

115436,00

0,54

0,00

0,00

1,00

0,00

6528,96

17,68

20,18

15. RAZEM

9093,48

1,00

275000,00

1,00

212647,52

1,00

62352,48

1,00

0,77

0,23

11588,06

23,73

30,24

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

645,11

0,07

38031,89

0,13

8281,17

0,04

29750,72

0,47

0,22

0,78

1072,57

35,46

58,95

2. U-30

478,17

0,05

21712,65

0,08

9060,74

0,04

12651,91

0,20

0,42

0,58

795,99

27,28

45,41

3. U-50

257,61

0,03

6544,89

0,02

3735,33

0,02

2809,56

0,04

0,57

0,43

328,71

19,91

25,41

4. U-BEZPŁATNY

23,29

0,00

2505,51

0,01

115,37

0,00

2390,14

0,04

0,05

0,95

63,27

39,60

107,58

5. INWALIDA WOJENNY

10,54

0,00

639,25

0,00

0,95

0,00

638,30

0,01

0,00

1,00

18,85

33,90

60,66

0,14

0,00

4,60

0,00

0,83

0,00

3,77

0,00

0,18

0,82

0,24

18,93

32,43

10,33

0,00

333,73

0,00

59,88

0,00

273,85

0,00

0,18

0,82

16,97

19,66

32,30

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

1,00

0,00

16,79

34,67

254,98

0,03

12221,16

0,04

38,04

0,00

12183,12

0,19

0,00

1,00

458,18

26,67

47,93

2,60

0,00

316,38

0,00

0,46

0,00

315,92

0,01

0,00

1,00

4,37

72,44

121,55

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

5,12

0,00

1146,37

0,00

374,28

0,00

772,10

0,01

0,33

0,67

9,09

126,18

223,83

15,89

0,00

2476,12

0,01

1333,38

0,01

1142,74

0,02

0,54

0,46

70,48

35,13

155,81

13. PEŁNOPŁATNE

1672,06

0,17

72942,60

0,26

72938,17

0,33

4,43

0,00

1,00

0,00

2273,36

32,09

43,62

14. ODRĘCZNA

6224,48

0,65

125424,80

0,44

125424,80

0,57

0,00

0,00

1,00

0,00

7316,32

17,14

20,15

15. RAZEM

9600,33

1,00

284300,00

1,00

221363,43

1,00

62936,57

1,00

0,78

0,22

12428,40

22,88

29,61

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – maj 2022 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1678

0,18

82531

0,30

21311

0,10

61220

0,98

0,26

0,74

2719

30,36

49,20

2. Recepty pełnopłatne

1679

0,18

74513

0,27

74513

0,35

0

0,00

1,00

0,00

2268

32,85

44,37

3. Sprzedaż odręczna

5721

0,63

115436

0,42

115436

0,54

0

0,00

1,00

0,00

6529

17,68

20,18

16

0,00

2520

0,01

1387

0,01

1132

0,02

0,55

0,45

72

34,92

157,79

9093

1,00

275000

1,00

212648

1,00

62352

1,00

0,77

0,23

11588

23,73

30,24

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1687,90

0,18

83456,48

0,29

21667,07

0,10

61789,41

0,98

0,26

0,74

2768,24

30,15

49,44

2. Recepty pełnopłatne

1672,06

0,17

72942,60

0,26

72938,17

0,33

4,43

0,00

1,00

0,00

2273,36

32,09

43,62

3. Sprzedaż odręczna

6224,48

0,65

125424,80

0,44

125424,80

0,57

0,00

0,00

1,00

0,00

7316,32

17,14

20,15

15,89

0,00

2476,12

0,01

1333,38

0,01

1142,74

0,02

0,54

0,46

70,48

35,13

155,81

9600,33

1,00

284300,00

1,00

221363,43

1,00

62936,57

1,00

0,78

0,22

12428,40

22,88

29,61

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19703,20

0,18

1064802,57

0,32

309965,65

0,12

754836,92

0,98

0,29

0,71

32413,87

32,85

54,04

2. Recepty pełnopłatne

18853,67

0,17

828746,82

0,25

828721,61

0,32

25,21

0,00

1,00

0,00

25965,08

31,92

43,96

3. Sprzedaż odręczna

72733,12

0,65

1440079,38

0,43

1440195,09

0,56

-115,71

0,00

1,00

0,00

84622,63

17,02

19,80

191,74

0,00

28871,23

0,01

15194,79

0,01

13676,43

0,02

0,53

0,47

784,75

36,79

150,57

111481,74

1,00

3362500,00

1,00

2594077,14

1,00

768422,86

1,00

0,77

0,23

143786,33

23,39

30,16

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

256289877

0,18

13843681832

0,32

0,12 9816560218

0,98

0,29

0,71

421625032

32,83

54,02

2. Recepty pełnopłatne

245256222

0,17

10780551264

0,25 10780221201

0,32

330063

0,00

1,00

0,00

337754452

31,92

43,96

3. Sprzedaż odręczna

946060522

0,65

18732441876

0,43 18733941510

0,56

-1499634

0,00

1,00

0,00

1100757496

17,02

19,80

2493999

0,00

375558029

0,01

0,01

177885647

0,02

0,53

0,47

10209636

36,78

150,58

1450100619

1,00

43732233000

1,00 9993276293

1,00

0,77

0,23

1870346615

23,38

30,16

5. RAZEM OSOZ Polska 6/2022

4027121613

%

1. Recepty ref. całość

4. Inne pozycje (wnioski)

68

Transakcje Liczba

197672382

1,00 33738956707

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓW

Środki z witaminą B Polski rynek suplementów diety nadal rośnie. Z badania ARC Rynek oraz Kantar Media wynika, że w 2021 ich wielkość sprzedaży aptecznej i pozaaptecznej przekroczyła 6,4 mld zł (+8% w porównaniu z rokiem 2020). Według prognoz, w tym roku będzie to 6,8 mld zł. W I półroczu 2021 roku, wśród pierwszej siódemki największych reklamodawców w mediach tradycyjnych znalazły się aż trzy firmy farmaceutyczne: Aflofarm Farmacja Polska, Natur Produkt Zdrovit oraz USP Zdrowie. Wśród najczęściej pojawiających się powodów stosowania suplementów diety, respondenci wskazują profilaktykę, osłabienie, chęć poprawy stanu skóry i wypadanie włosów.

I to właśnie osłabienie jest najczęstszym argumentem wskazywanym w reklamach witamin z grupy B. Z opublikowanego w styczniu 2022 roku raportu Najwyższej Izby Kontroli (NIK) wynika, że w latach 2013–2015 w Głównym Inspektoracie Sanitarnym (GIS) zgłoszono w sumie od 9 do 12 tys. nowych suplementów diety (3–4 tys. rocznie), a w latach 2017–2020 już 62 808. Jedną z najistotniejszych przyczyn wzrostu popytu była reklama. Wzrost popularności nie wiązał się jednak ze wzrostem świadomości Polaków na temat tego, czym są suplementy diety.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2021 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

173 818 269 zł

7 549 732

306

23,02 zł

362%

3,9%

800%

345%

INFORMACJE DODATKOWE Polski rynek suplementów diety, w mld zł

Liczba powiadomień o pierwszym wprowadzeniu do obrotu suplementów diety złożonych do Głównego Inspektora Sanitarnego w latach 2017–2020

2017

5,2

2018 2017

11,1

2018

12,6

2019

14,5 24,7 5

10

15

Źródło: dane z kontroli NIK

2019

5,9

2020

5,9

2021

2020 0

5,5

20

25 tys. szt.

6,4

2022*

6,8 0

1

2

3

4

5

6

7

Źródło: PMR, Sprzedaż apteczna i pozaapteczna, Ceny finalne, *prognoza

250

10

200

8

150

6

100

4

50

2

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

ilość [mln op.]

wa�ość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2021

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 6/2022

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓW

W skład witamin z grupy B wchodzą: B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B3 (inaczej witamina PP, czy niacyna), B5 (kwas pantotenowy), B6 (pirydoksyna), B7 (biotyna), B8 (inozytol), B9 (kwas foliowy) oraz B12 (kobalamina). Ich braki wpływają niekorzystnie na układ nerwowy, pracę serca, wygląd skóry, pracę mięśni, układ naczyniowy, przemianę materii i ogólne samopoczucie. Eksperci OSOZ przeanalizowali sprzedaż dostępnych w aptekach środków zawierających witaminę B. Opis rynku W 2002 roku pacjenci zapłacili 37,56 mln zł za produkty zawierające w składzie witaminy z grupy B (bez uwzględniania multiwitamin). W kolejnych latach, aż do 2012 roku, obserwujemy znaczne wzrosty przeplatane spadkami. Największy spadek miał miejsce w 2004 roku i wynosił 8,69%. Od 2013 roku wartość sprzedaży witaminy B stale wzrastała. W minionym roku wynosiła 173,82 mln zł i była o 29,93% wyższa niż w roku poprzednim. Był to najwyższy wzrost liczony rok do roku na przełomie ostatnich dwóch dekad. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie całego okresu analiz wskazuje na to, że sprzedaż witaminy B podlega sezonowości. W okresie wiosennym oraz jesiennym sprzedaż jest wyższa, a w pozostałych miesiącach niższa. Średnio najwięcej za witaminę B pacjenci płacą w marcu (6,88 mln zł), kwietniu (6,61 mln zł), maju (6,52 mln zł) oraz w październiku (6,69 mln zł). W skali pojedynczego miesiąca, najwięcej za produkty zawierające w składzie witaminy z grupy B

70

OSOZ Polska 6/2022

pacjenci zapłacili w marcu bieżącego roku – 18,65 mln zł (o 3,76 mln więcej niż analogicznym okresie roku poprzedniego).

Ilość sprzedaży witamin z grupy B ukształtowała się w nieco odmienny sposób niż wartość sprzedaży. W 2002 roku wynosiła 7,26 mln opakowań. W kolejnych latach, aż do 2012 roku, głównie spadała. Największe spadki wynosiły 10,55% (2004 rok) oraz 10,97% (2010 rok).

Od 2013 roku ilość sprzedaży, analogicznie jak wartość sprzedaży, wzrastała rok do roku. Największy wzrost miał miejsce w 2019 roku i wynosił 19,10%. W minionym roku pacjenci zakupili w aptekach 7,55 mln opakowań (o 9,91% więcej niż w 2021 roku). Tym samym sprzedaż wróciła do poziomu z pierwszego okresu analiz. W marcu 2022 roku została sprzedana rekordowa liczba opakowań witaminy B równa 0,74 mln. Średnia cena za pojedyncze opakowanie witaminy B systematycznie wzrastała w całym okresie analiz.

W 2002 roku wynosiła 5,17 zł i była najniższa na przełomie ostatnich dwudziestu lat. W latach 2006–2011 wzro-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓW

Tab. 1. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów Produkty będące w ofercie w latach 2002–2021

11

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2021 a nie będące w ofercie w 2002 roku

0

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

1

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

0

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

3

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

2

2002

3,66

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

3,83

4,02

4,08

3,98

4,24

4,67

5,57

7,24

6,87

6,07

6,32

6,29

6,35

7,08

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

21,82

20,17 —

19,22 18,85 —

—

18,01 23,98 20,88 22,86 25,90 25,40 —

—

—

—

28,08 26,84 22,73 18,57 22,21 26,54 37,70 21,36 19,29

19,41 20,21

—

—

2017

2018

9,87 10,83 10,58 —

—

24,12 23,63 23,87 23,72 23,79 —

—

—

2019

—

—

27,96 29,39

28,95 30,86 31,47 31,86 32,69

21,24 22,04

22,01 23,06 25,02 27,84

—

2020

2021

10,17 14,09 —

—

24,29 24,67 24,96 —

—

—

33,13 33,23 33,49

49,16 53,58 53,36 53,62

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

1

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

0

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

2

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

2

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

2

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

2

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

7

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

7

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

9

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

14

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

34

Produkty będące w ofercie w latach 2019–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

21

Produkty będące w ofercie w latach 2020–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2019

29

18,06 21,88

Produkty będące w ofercie w 2021 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2020

41

10,77

Liczba badanych produktów

41,73 54,34 48,20 —

47,41 50,40 48,73 46,08

45,14 45,14 44,95 45,44 46,55 47,20

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

4,58

5,36

4,97

4,73

4,43

3,99

4,22

4,13

4,32

4,22

3,91

4,10

33,56

34,91 37,00 4,54

38,18 39,22 38,43 37,65 39,88 4,66

5,01

5,17

5,79

6,99

7,05

7,08

6,89

6,74

6,57

6,72

6,90

7,07

7,73

8,11

9,13

9,70

17,01 19,22

29,71 23,92 22,46 26,68 22,69

15,89 16,58 16,43 12,44 15,47

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

36,79 43,30 43,24

5,12

17,17

2002

47,87

—

2013

2014

2015

2016

12,29

15,20

15,77 16,42

12,35

11,98

14,11 14,64

16,77

17,98

19,05 20,58 20,39

23,99

15,81

15,19

19,68

4,61

5,25

4,94

2017

2018

2019

2020

2021

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2021

11

3,66

3,83

4,02

4,08

3,98

4,24

4,67

5,57

7,24

6,87

6,07

6,32

6,29

6,35

7,08

9,87 10,83 10,58

10,17 14,09

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020 a nie będące w ofercie w 2021 roku

3

3,75

3,60

3,47

3,41

3,42

3,43

3,55

3,65

3,94

4,17

4,20

4,13

4,15

4,18

4,29

4,38

4,38

4,42

4,56

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019 a nie będące w ofercie w 2021 roku

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

24,41 25,25 25,38 26,30 28,54 29,88

31,47

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w latach 2019–2021

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w latach 2018–2021

0

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2021

9,28

9,32

16,82 18,86 20,94 23,54 24,20

—

—

—

—

—

9,21 10,38 10,68 10,43

9,86

—

32,14 32,57 32,31

—

—

10,47 10,83

10,32

1

9,34

9,27

9,30

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2021

2

11,25

11,10

11,01 10,86

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2021

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2021

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2021

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2021

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2021

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2021

0

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2021

0

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2021

1

16,66

17,24

18,92

19,92

19,90

19,90

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2021

0

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2021

1

2,14

2,14

2,28

2,37

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2021

1

20,15 20,75 16,58

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2021

1

5,00

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2021

0

—

—

—

31,26 30,93 —

8,92 10,00

23,17 32,04 42,33 42,33 41,38 39,29 48,01 58,42 44,38 47,59 —

5,00

OSOZ Polska 6/2022

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓW

sty były szczególnie wysokie, sięgające nawet 24,52% (w 2009 roku). Jedynie w 2012 i 2019 roku pojawiły się minimalne spadki wynoszące kolejno 0,30% oraz 0,12%. W 2021 roku, za pojedyncze opakowanie produktu zawierającego witaminy z grupy B pacjenci musieli zapłacić średnio 23,02 zł – była to kwota o 18,21%

wyższa niż w 2020 roku oraz o 345,17% wyższa niż w 2002 roku.

Asortyment produktów zawierających w składzie (głównie) witaminy z grupy B, w pierwszych okresach analiz nie był zbyt szeroki. W latach 2002–2005 liczył sobie niespełna 40 różnych produktów, jednak z roku

Tab. 2. Roczne zestawienie sprzedaży witaminy B w latach 2002–2021 oraz prognoza na lata 2022–2023

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

37 563 333

7 263 227

5,17

1 104 804

213 624

34

2003

35 172 736

6 595 173

5,33

925 598

173 557

38

-6,36%

-9,20%

2004

32 114 868

5 899 343

5,44

845 128

155 246

38

-8,69%

-10,55%

2005

32 066 539

5 615 504

5,71

843 856

147 776

38

-0,15%

-4,81%

2006

34 795 736

5 132 282

6,78

710 117

104 740

49

8,51%

-8,61%

2007

42 655 914

5 227 753

8,16

748 349

91 715

57

22,59%

1,86%

2008

49 775 219

5 345 498

9,31

790 083

84 849

63

16,69%

2,25%

2009

56 868 528

4 904 692

11,59

888 571

76 636

64

14,25%

-8,25%

2010

53 000 167

4 366 730

12,14

706 669

58 223

75

-6,80%

-10,97%

2011

67 178 127

4 661 511

14,41

790 331

54 841

85

26,75%

6,75%

2012

63 402 761

4 412 727

14,37

754 795

52 532

84

-5,62%

-5,34%

2013

71 599 974

4 686 908

15,28

786 813

51 504

91

12,93%

6,21%

2014

76 323 685

4 806 201

15,88

636 031

40 052

120

6,60%

2,55%

2015

83 518 639

5 183 364

16,11

684 579

42 487

122

9,43%

7,85%

2016

94 497 923

5 420 073

17,43

549 407

31 512

172

13,15%

4,57%

2017

99 326 660

5 309 078

18,71

564 356

30 165

176

5,11%

-2,05%

2018

107 277 544

5 715 080

18,77

485 419

25 860

221

8,00%

7,65%

2019

127 616 043

6 806 487

18,75

512 514

27 335

249

18,96%

19,10%

2020

133 775 475

6 868 764

19,48

482 944

24 797

277

4,83%

0,91%

2021

173 818 269

7 549 732

23,02

568 034

24 672

306

29,93%

9,91%

2022

209 132 253

8 432 744

24,80

—

—

—

20,32%

11,70%

2023

221 338 686

8 651 161

25,58

—

—

—

5,84%

2,59%

Rys. 1. Wartość sprzedaży witamin z grupy B w latach 2002–2021 oraz prognoza na lata 2022–2023 :8 888 888

9? =88 888

» Wartość sprzedaży witamin z grupy B od kilku lat stale rośnie. Obecnie, w skali pojedynczego miesiąca sięga kilkunastu milionów złotych.«

9= 888 888

9: =88 888

98 888 888

? =88 888

= 888 888

: =88 888

8 :88:

72

OSOZ Polska 6/2022

:88;

:88<

:88=

:88>

:88?

:88@

:88A

:898

:899

:89:

:89;

:89<

:89=

:89>

:89?

:89@

:89A

:8:8

:8:9

:8::

:8:;

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓW

Rys. 2. Liczba opakowań witaminy B sprzedanych w aptekach w latach 2018–2021 oraz prognoza na lata 2002–2023 @88 888

?88 888

>88 888

=88 888

<88 888

;88 888

» Sprzedaż witaminy B do 2012 roku głównie malała, ale w 2013 roku nastąpiło odwrócenie trendu. W minionym roku ilość sprzedaży ukształtowała się na zbliżonym poziomie jak w pierwszym okresie analiz.«

:88 888

988 888

8 :88:

:88;

:88<

:88=

:88>

:88?

:88@

:88A

:898

:899

:89:

:89;

:89<

:89=

:89>

:89?

:89@

:89A

:8:8

:8:9

:8::

:8:;

Rys. 3. Średnia cena sprzedaży za pojedyncze opakowanie witaminy B dostępne w aptekach w latach 2002–2022 oraz prognoza na lata 2022–2023 ;8

» W 2002 roku za pojedyncze opakowanie witamin z grupy B trzeba było zapłacić około 5 zł. W 2022 roku ta cena jest pięciokrotnie wyższa.«

:=

:8

9=

98

=

8 :88:

:88;

:88<

:88=

:88>

:88?

:88@

:88A

:898

:899

:89:

:89;

:89<

:89=

:89>

:89?

:89@

:89A

:8:8

:8:9

:8::

:8:;

Rys. 4. Liczba różnych produktów zawierających witaminy z grupy B dostępnych w aptekach w latach 2002–2022 9@8 9>8 9<8 9:8

» A sortyment witamin z grupy B w całym okresie analiz systematycznie wzrastał.«

988 @8 >8 <8 :8 8 :88:

:88;

:88<

:88=

:88>

:88?

:88@

:88A

:898

:899

:89:

:89;

:89<

:89=

:89>

:89?

:89@

:89A

:8:8

:8:9 :8::

OSOZ Polska 6/2022

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓW

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży w latach 2018–2021 ? 888 888

> 888 888

= 888 888

< 888 888

; 888 888

: 888 888

9 888 888

8 16 7"ƅ

216

/7"

4&" &"ƅ

'

7"/4&"

na rok stale się poszerzał, zwłaszcza w ostatnich latach.

W minionym roku pacjenci mogli wybierać już spośród 306 produktów.

W minionym roku miał miejsce rekordowy wzrost wartości sprzedaży witaminy B; wzrosła także ilość sprzedaży oraz średnia cena za pojedyncze opakowanie. Dane za pierwsze miesiące 2022 roku pokazują, że ten rok będzie kolejnym okresem wzrostu. Poniżej znajdują się prognozy sprzedaży witaminy B za 2022 i 2023 rok.

Trendy przyszłości Zgodnie z prognozami, w 2022 i 2023 roku wartość sprzedaży witaminy B będzie wzrastała rok do roku, a trend rosnący zostanie zachowany. W 2022 roku pacjenci zapłacą za witaminę B zakupioną w aptekach 209,13 mln zł, a w 2023 roku 221,34 mln zł. Zwłaszcza w pierwszym roku prognoz wzrost będzie widoczny i wyniesie wyniesie 20,32%. W kolejnym roku można spodziewać się wzrostu na poziomie 5,84%.

Utrzyma się także trend na ilość sprzedaży. W 2022 roku sprzedaż wzrośnie o 11,70% i ukształtuje się na poziomie 8,43 mln opakowań. W 2023 roku nastąpi kolejny wzrost wynoszący 2,59%, co oznacza, że pacjenci zakupią 8,65 mln opakowań witaminy B. Średnia cena za pojedyncze opakowanie witaminy B również będzie wzrastać. W 2022 pacjenci będą musieli zapłacić średnio 24,80 zł za witaminę B, a w 2023 roku 25,58 zł. Wzrost wyniesie kolejno 1,78 zł (7,72%) oraz 0,78 zł (3,16%).

74

OSOZ Polska 6/2022

&-&"

&"/-&"ƅ

/7"0&"ƅ

ƣ!7&"/+&(

&01,- !

/2!7&"ƅ

Podsumowanie Witamina B1 wpływa korzystnie na samopoczucie, witamina B2 jest niezbędna do spalania cukrów, a witamina B3 reguluje pracę mózgu. Pozostałe witaminy z grupy B mają równie istotne zadania w organizmie, dlatego ich niedobory są niekorzystne, a czasem nawet niebezpieczne dla organizmu. Analizy pokazują, że od 2013 roku sprzedaż witaminy B rośnie z roku na rok. Asortyment produktów zawierających witaminy z grupy B stale się poszerza. Obecnie pacjenci mogą wybierać już z ponad 300 produktów. Systematycznie rośnie także kwota, jaką pacjenci każdego roku płacą za witaminę B zakupioną w aptekach. W minionym roku wynosiła ona ponad 173 mln zł, a prognozy pokazują, że już w bieżącym roku zostanie przekroczony próg 200 mln zł. Witaminy z grupy B to jedne z najczęściej reklamowanych suplementów diety. Mimo iż w pierwszym roku pandemii COVID-19 można zaobserwować wzrost popytu na suplementy diety, sprzedaż witamy B prawie się nie zmieniła w stosunku do roku 2019. Choć w tym przypadku trzeba wziąć pod uwagę ogólny spadek pacjentów w aptekach w związku z obawami przed zakażeniem.

W 2021 sprzedaż wyraźnie się odbiła i wróciła do trendu wzrostowego występującego od 2017 roku.  Metodologia prognoz Do wyliczenia prognoz został użyty algorytm z addytywnym współczynnikiem sezonowości. Wcześniej jednak dane historyczne pozbawiono wartości nietypowych, odbiegających nazbyt mocno od dotychczasowych rezultatów. Założono, że usunięte wartości odstające były wynikiem losowych, nieprzewidywalnych zjawisk.

Uwzględniony został także trend podwyższonej sprzedaży w okresie wiosennym oraz jesiennym.

KAMSOF T S.A.

Optymalizuj

RTCEȶ Y aptece

F\KȶMK OQDKNPGL CRNKMCELK

Mobilna weryfikacja dostaw, inwentaryzacja i kompletacja leków z e-Recept Bezprzewodowa integracja z KS-AOW Szybka weryfikacja produktów w KOWAL Komfort i wygoda pracy OszczÛGQoĝÉ Fzasu

Nowy blog o e-zdrowiu Praktyczne porady Informacje z rynku zdrowia Inspirujące wywiady ZESKANUJ KOD, aby przejść do bloga

blog.osoz .pl