OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

2

2019 POLSK A

2 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

SOLIDARNY,

PRIORYTET P1.

KOOPERACJA

Potencjał cyfryzacji w osiąganiu celów zdrowia publicznego jest wykorzystywany w niewielkim stopniu.

Nie tylko e-recepta. Wywiad z Bartłomiejem Wnukiem, Dyrektorem Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia.

Jak stworzyć ekosystem opieki zdrowotnej wspierający rozwój nowych technologii? Wizyta w OuluHealth.

SOLIDNY SYSTEM

PROJEKTY CSIOZ

DLA INNOWACJI

POZNAJ MOŻLIWOŚCI MEDYCZNYCH APLIKACJI MOBILNYCH

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

WIZYTA LEKARSKA ambulatorium WIZYTA PIELĘGNIARSKA ambulatorium OBCHÓD LEKARSKI szpital OBCHÓD PIELĘGNIARSKI szpital KARTA ANESTEZJOLOGICZNA

szpital

MEDYCZNE APLIKACJE MOBILNE DLA sZPItALI I AMBuLAtOrIuM Pracuj wydajniej przy użyciu mobilnych aplikacji K AMSOFT. Dzięki nim w prosty i wygodny sposób przeprowadzisz wizytę bezpośrednio na oddziale lub bloku operacyjnym przy łóżku pacjenta

dedykowane aplikacje dla każdego

dostęp do danych medycznych przy pacjencie

elektroniczna dokumentacja medyczna

obsługa podpisu elektronicznego

elektroniczna karta anestezjologiczna

elektroniczne zlecenia lekarskie

realizacja zleceń lekarskich

możliwość pracy w trybie online offline

integracja z aplikacją mobilną dla pacjentów

nawigowanie do domu pacjenta

integracja z rejestracją internetową

możliwość wystawiania e-ZLA

Nota bene

Arsenał gigabajtów W Polsce notuje się rocznie ok. 160 tys. zachorowań na nowotwory złośliwe. Narodowa Strategia Onkologiczna na lata 2020–2030 ma zmienić te czarne statystyki.

Jej sukces w dużej mierze zależeć będzie od otwarcia się na nowe technologie.

– Polskim pacjentom potrzebny jest nowy program o kompleksowym spojrzeniu, koordynujący tę dziedzinę ochrony zdrowia, jaką jest walka z chorobami onkologicznymi – powiedział Prezydent Andrzej Duda podpisując z początkiem stycznia br. projekt ustawy o Narodowej Strategii Onkologicznej.

Nowotwory złośliwe to druga przyczyna zgonów Polaków, która powoduje śmierć ok. 100 tys. osób rocznie. Każdego dnia diagnozuje się raka u około 300 mieszkańców Polski, a 220 umiera z jego powodu. Wynika to przede wszystkim ze zbyt późnej wykrywalności. Szacuje się, że w ciągu 15–20 lat zachorowalność na nowotwory wzrośnie dwukrotnie.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Koordynacja działań w profilaktyce i leczeniu raka nie jest możliwa bez dostępu do danych, z kolei warunkiem wymiany informacji jest ich cyfryzacja. Opieka nad chorymi na raka jest obecnie rozproszona. Poszczególni specjaliści zajmujący się pacjentem nie komunikują się między sobą.

Co placówka i lekarz, to nowa kartoteka medyczna, zamiast jednej, dostępnej online, w której zawarte byłyby wszystkie informacje o kolejnych krokach leczenia, postępach, wynikach badań itd.

W takich warunkach zamiast „kompleksowego spojrzenia” dominuje chaos. Dużo jest do zrobienia w obszarze badań nad nowymi lekami. Te można przyspieszyć kolekcjonując dane z elektronicznych kartotek (skuteczność leczenia) oraz badań klinicznych prowadzonych przez firmy farmaceutyczne. Algorytmy mogłyby wychwycić nieznane dotąd zależności. Przykładem jest Koalicja HARMONY, międzynarodowy projekt, którego celem jest przyspieszenie badań – dzięki analizom Big Data – nad leczeniem różnych odmian nowotworów krwi.

Kolejna kwestia: standardy leczenia. Ich opracowanie leży po stronie referencyjnych ośrodków medycznych, dobrze skomunikowanych i dzielących się wiedzą (na wzór Europejskich Sieci Referencyjnych w zakresie chorób rzadkich). Telemedycyna i mobilne aplikacje zdrowotne mogą wesprzeć chorego podczas pobytu w domu, ułatwiając mu prowadzenie zdrowego trybu życia, monitorowanie parametrów zdrowia i szybki kontakt z lekarzem. I w końcu element najważniejszy, na który nacisk kładzie Narodowa Strategia Onkologiczna, czyli „obniżenie zachorowalności na choroby nowotworowe przez edukację zdrowotną, promocję zdrowia i profilaktykę”. Przyszłością jest personalizowana profilaktyka. Dane zgromadzone na elektronicznym koncie pacjenta analizowane są przez systemy sztucznej inteligencji. Na tej podstawie, po konsultacji z lekarzem, wyznaczane są indywidualne programy profilaktyczne dopasowane do stanu zdrowia i osobistych potrzeb. Nowe leki to zdecydowanie za mało w walce z chorobami nowotworowymi.

2

OSOZ POLSKA 2019

aktualności

6

W KADRZE

RAPORT

20

Rzeczywistość +

8

Zrównoważone systemy ochrony zdrowia wymagają cyfryzacji.

Relacja z sympozjum poświęconemu przyszłości cyfrowych systemów opieki zdrowotnej w Regionie Europejskim (Symposium on the Future of Digital Health Systems in the European Region).

WAŻNE PYTANIE Dlaczego technologie e-zdrowia nie uzdrowiły dotychczas ochrony zdrowia?

10

ZDROWIE GLOBALNE

Rynek zdrowia w pigułce Więcej świadczeń bez limitu

13

Alergia, grypa i przeziębienie w kwietniu 2019

ROZMOWY

RADAR ZDROWOTNY

14

23

kongres osoz 2019 Nowości digitalizacji polskiego rynku medycyny i farmacji

STRATEGIE Bartłomiej Wnuk: Do CSIOZ przyszedłem z wizją zmian

26

EKOSYSTEMY OuluHealth: Nie boimy się wyzwań i ambitnych projektów

INNOWACJE

15

Pozytywne myślenie, wstępna diagnoza, specjalizacje lekarskie

16

30

18

32

LABORATORIUM TECHNOLOGII Technologie w walce z globalnymi zagrożeniami zdrowotnymi

Infografika Zintegrowane zdrowie cyfrowe

Legislacja Nowe zawody w ochronie zdrowia

NOWOŚCI / WYNALAZKI Innowacje, które zrewolucjonizują przyszłość medycyny

PRAKTYcznie

Aplikacje medyczne

34

SPRAWOZDANIE Demokratyzacja ochrony zdrowia konsekwentnie postępuje

nowe idee

36

PROJEKTY Pacjent i lekarz sprawdzą dane w każdym państwie UE

38

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

40

koncepcja osoz Wychowanie dzieci – wyzwanie w kontekście relacji w rodzinie

MONITOR ZDROWOTNY

» O bserwujemy znaczny postęp w informatyzacji sektora zdrowia w naszym kraju.« Bartłomiej Wnuk | Dyrektor CSIOZ | str. 23

46

FELIETON Program bezpłatnych leków dla seniorów z perspektywy czasu

49

RANKINGI PEX Firmy i produkty (styczeń 2019)

50

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (styczeń 2019)

54

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (styczeń 2019)

61

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki przeciwnowotworowe i immunomodulujące

OSOZ Polska 2/2019

» Zdrowie cyfrowe może wspierać wydajność nowoczesnej opieki zdrowotnej.«

online

Dr. Zsuzsanna Jakab | Dyrektor Biura Regionalnego WHO w Europie | str. 20

265 mln

Tylu zarejestrowanych użytkowników ma największa na świecie, chińska platforma e-zdrowia Ping An Good Doctor. Z jej pomocą pacjenci mogą uzyskać poradę telemedyczną, umówić się do lekarza, zamówić leki.

23%

Taki procent wszystkich patentów – zgłoszonych przez firmy technologiczne w latach 2015-2017 w Amerykańskim Biurze Patentów i Znaków Towarowych – dotyczył technologii ubieralnych (wearables) w obszarze zdrowia.

Wiedza, zaufanie, technologia Jednym z zadań powołanego ponad 2 lata temu Norweskiego Centrum Badań nad e-Zdrowiem jest przyspieszenie rozwoju i adaptacji rozwiązań legislacyjnych w obszarze zdrowia cyfrowego. Specjalnie dla OSOZ, dyrektor organizacji Stein Olav Skrøvseth opowiada o tworzeniu skutecznych rozwiązań e-zdrowia na poziomie krajowym i kluczowych komponentach digitalizacji.

online / offline

CSIOZ podsumowało z końcem lutego wdrażanie e-recepty.

Od 1 stycznia e-receptę można zrealizować w każdej aptece w Polsce, wystawiono ich blisko 300 tysięcy. Codziennie do centralnego systemu informatycznego e-zdrowie (P1) przyłączają się kolejne podmioty lecznicze. Według danych na 28 lutego, w systemie zarejestrowanych było ponad 177 podmiotów leczniczych. Od początku roku recepty elektroniczne otrzymało blisko 60 tysięcy pacjentów. Do obowiązkowego wystawiania recept w postaci elektronicznej pozostało 9 miesięcy.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na luty 2019 r., liczba członków Rady: 99 osób)

GALA LIDERÓW OCHRONY ZDROWIA 2019 Ceremonia wręczenia nagród za wybitne osiągnięcia w ochronie zdrowia wraz z koncertem Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach

Zarejestruj się! www.osoz.pl/kongresOSOZ

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 2/2019

OSOZ Polska 2/2019

a k t u a l no ś ci w k a d rz e w k a d rz e

Rzeczywistość + Z końcem lutego Microsoft zaprezentował Hololens 2, nową generację okularów wykorzystujących technologię tzw. rzeczywistości mieszanej (MR, mixed reality). Polega ona na przeplataniu się ze sobą obiektów realnych z wirtualnymi, wyświetlanymi w postaci hologramów. Po założeniu okularów, przed oczami użytkownika mogą być przedstawiane dowolne elementy graficzne nałożone na elementy otaczającej rzeczywistości, zsynchronizowane z nimi. Przykładowo, lekarz z okularami Hololens obserwuje obrazy medyczne idealnie wkomponowane w ciało pacjenta, może przeglądać kartotekę medyczną albo konsultować się z innymi specjalistami bez konieczności spoglądania na monitor komputera. Sterowanie obrazem odbywa się za pomocą poleceń głosowych i gestów. Innowacja zmienia sposób pracy, łącząc świat cyfrowy z realnym. W nowej wersji Hololens udoskonalono jakość obrazów oraz wygodę noszenia urządzenia (lepsza kalibracja, lżejsze materiały). Otwarta architektura systemu pozwala dostawcom zewnętrznym na rozwijanie dowolnych aplikacji do obsługi. Technologia już dziś ułatwia m.in. operacje oraz szkolenia pracowników medycznych.

Zdjęcia: Microsoft

OSOZ Polska 2/2019

a k t u a l no ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Dlaczego technologie e-zdrowia nie uzdrowiły dotychczas ochrony zdrowia?

W ostatnich latach dokonał się ogromny postęp technologiczny. Pacjenci mogą korzystać z mobilnych aplikacji zdrowotnych, a sztuczna inteligencja wspomaga procesy kliniczne. Paradoksalnie, nowe rozwiązania jak dotąd nie uczyniły ochrony zdrowia efektywniejszą, a pacjent nadal znajduje się na marginesie, zamiast w centrum systemu.

Odizolowane wysypy innowacji Żaden inny sektor gospodarki nie wiązał i nadal wiąże tylu nadziei z cyfryzacją jak ochrona zdrowia. Dziś mamy do dyspozycji narzędzia, o których dotąd ma-

OSOZ Polska 2/2019

rzyliśmy. W coraz większym zakresie wykorzystujemy sztuczną inteligencję do wspomagania procesów klinicznych oraz diagnozy. Dysponujemy ogromnymi zbiorami danych, rosnąca liczba pa-

cjentów ma dostęp do swoich danych online, mobilne aplikacje zdrowotne zdobywają popularność na rynku, sprzedaż urządzeń ubieralnych rośnie, a wraz z tym nowe trendy jak samokontrola pa-

a k t u a l no ś ci

rametrów zdrowia w domu. Wchodzimy w erę Internetu Rzeczy, dzięki czemu nad naszym zdrowiem czuwać będzie nowoczesna lodówka, inteligentne łóżko i autonomiczny samochód.

Z jednej strony to dobrze, że udało nam się wykonać tak imponujące kroki milowe w zaledwie kilka lat. Ale z drugiej strony, w fascynacji nowymi narzędziami cyfrowymi i trendami straciliśmy z oczu o wiele ważniejsze wyzwanie: jak wzmocnić system ochrony zdrowia, przygotować go na nowe wyzwania związane ze starzejącym się społeczeństwem, epidemiami niezakaźnych chorób przewlekłych, rosnącymi lawinowo kosztami opieki? Jak wzmocnić profilaktykę odchodząc od leczenia szpitalnego?

Jak wdrożyć do praktyki zasady medycyny opartej na dowodach, koordynowanej opieki, czy ochrony zdrowia stawiającej pacjenta w centrum? A co najważniejsze, jak osiągnąć te cele w przemyślany sposób, z wykorzystaniem cyfryzacji otwierającej przed nami możliwości, jakich dotąd nie mieliśmy? Odpowiedź jest i prosta, i złożona: poprzez zbudowanie spójnej strategii, standardów i współpracę w ekosystemie ochrony zdrowia.

Pod wspólnym mianownikiem transformacji Gdyby wzorce cyfryzacji – obowiązujące w innych sektorach – można było prze-

» Zdrowie cyfrowe wymaga zupełnie nowej strategii i polityki zdrowotnej.«

nieść na ochronę zdrowia, sektor zmonopolizowałby jeden gracz, demokratyzując dostęp do informacji. Podobnie jak zrobił to już Uber w przewozach pasażerskich, Airbnb w hotelarstwie czy Amazon w handlu detalicznym. Tak się jednak nie stało i nie stanie szybko, mimo dostępnej technologii.

W ekosystemie, gdzie liczy się lokalne zrozumienie potrzeb pacjentów i przepisów prawa, a także czerpanie z doświadczeń innych i najlepszych praktyk, skupianie się na swoim wycinku działalności jest strategią krótkowzroczną. Strategią, w efekcie której dane w systemie są rozproszone, nieinteroperacyjne, zamknięte w silosach.

Trzeba dodać, że na firmach działających w sektorze zdrowia ciąży większa odpowiedzialność niż w przypadku innych branż. Choć czasami pośrednio, ale jednak zawsze chodzi o zdrowie i życie pacjenta. W tym kontekście, podmioty na rynku zdrowia powinny działać w kreatywny, otwarty, nowoczesny

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 2500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Jarosław Frąckowiak, Agnieszka Golec, Katarzyna Płoskonka, Joanna Seppänen, Łukasz Stopa, Bartłomiej Wnuk.

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

i zintegrowany sposób. A to oznacza: partycypować w naprawianiu ochrony zdrowia poprzez wymianę doświadczeń, dzielenie się wiedzą, współpracę.

Postęp dzięki kooperacji Zdrowie cyfrowe oferuje dziś nowe narzędzia, którymi można udoskonalić ochronę zdrowia. Ale to tylko narzędzia.

Ich prawidłowe użycie wymaga zupełnie nowej strategii współpracy pomiędzy sektorem prywatnym i publicznym, kreatorami polityki zdrowotnej, jednostkami akademickimi i naukowymi, pacjentami, społeczeństwem obywatelskim, organizacjami międzynarodowymi, startupami. Tylko na podstawie międzysektorowej współpracy możemy uczyć się wzajemnie od siebie i wspólnie budować strategie zdrowia cyfrowego, wykorzystując potencjał digitalizacji.

Wkraczamy w nową erę ochrony zdrowia, gdzie wymiana informacji determinuje skuteczność i jakość leczenia oraz profilaktyki. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

OSOZ Polska 2/2019

a k t u a l no ś ci

R yne k zdrowia w pig u łce

Więcej świadczeń bez limitu Przedwyborcza atmosfera udziela się politykom, ale też pracownikom medycznym. Wysyp socjalnych obietnic m.in.

500 plus także na pierwsze dziecko czy „trzynastka” dla emerytów kontrastują z pogłębiającymi się niedoborami finansowymi w ochronie zdrowia. Na osłodę NFZ zapowiada zniesienie limitowania operacji zaćmy i rezonansu, a minister Łukasz Szumowski składa kolejne obietnice pracownikom medycznym.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Finanse Choć 1 marca minął, placówki nie dostały obiecanych pieniędzy na podwyżki oraz rekompensaty rosnących kosztów. Resort finansów nie zgodził się na uruchomienie 1,8 mld zł, które przekazał do NFZ w zeszłym roku z budżetu państwa. Minister Łukasz Szumowski obiecywał, że do placówek od 1 marca trafią

10

OSOZ Polska 2/2019

dodatkowe pieniądze m.in. na podwyżki dla fizjoterapeutów i diagnostów. Mają one przybrać formę wzrostu stawek dla części szpitalnych oddziałów. Co ważne, MZ i NFZ zapowiadają, że będzie to prawdopodobnie wzrost od 1 stycznia 2019 r. – a więc z wyrównaniem.

Spadną stawki VAT na część produktów związanych ze zdrowiem. Rząd na początku marca przyjął projekt, zgodnie z którym obniżone zostaną stawki na artykuły higieniczne (np. pieluchy) i die-

tetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia.

Wbrew wcześniejszym planom nie zdecydowano się na podniesienie VAT od leków weterynaryjnych. W kwestii wyrobów medycznych także utrzymano stawkę, przy czym dodatkowo preferencyjna 8 proc. stawka VAT obejmie również świadczenie usług polegające na licencjonowaniu programów komputerowych stanowiących wyroby medyczne w rozumieniu ustawy o wyrobach medycznych.

a k t u a l no ś ci

» Według raportu Deloitte, medycyna stanie się bardziej przewidywalna, prewencyjna, oraz spersonalizowana.« będą mogły udzielać, po złożeniu odpowiedniego wniosku, świadczeń z zakresu nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej.

Jednocześnie nastąpi usprawnienie działań SOR-ów poprzez wprowadzenie jednolitych ogólnopolskich zasad segregacji medycznej. Prezydent podpisał także ustawę dotyczącą utworzenia Agencji Badań Medycznych.

Leki

System Narodowy Plan dla Chorób Rzadkich jest już gotowy, MZ poinformowało pod koniec lutego że trwają jego wewnętrzne konsultacje. Niestety nie ma planów wydzielenia osobnego budżetu na ten cel.

Plan zakłada tworzenie rocznych planów obejmujących m.in. cele diagnostyczne, terapeutyczne i budżetowe oraz rozliczanie z realizacji tych założeń. Dodatkowo obejmuje działania rządu na rzecz chorób rzadkich, począwszy od ustawy refundacyjnej, działań legislacyjnych, po tworzenie jednostek, które powinny zajmować się chorobami rzadkimi. Chory ma otrzymać specjalny „paszport” pacjenta z chorobami rzadkimi, który będzie dawał mu uprawnienia do określonych świadczeń.

Ustawa wprowadzająca korpus kontrolerski NFZ została podpisana przez Prezydenta RP. Jej celem jest m.in. poprawa skuteczności kontroli prowadzonych przez Fundusz, a także sprawniejsze działanie szpitalnych oddziałów ratunkowych. Szpitale ogólnopolskie, które dysponują oddziałem SOR lub izbą przyjęć,

Kolejna lista leków refundowanych okazała się dość skromna, ale trudno się dziwić biorąc pod uwagę, że na zrealizowanie poprzednich zmian brak pieniędzy. Część nowych leków szpitalnych (chemioterapia i programy lekowe) nie jest dostępna lub dostaje je niewielu pacjentów ze względu na brak środków w NFZ. Za to ważna zmiana szykuje się w kwestii dostępności leków aptecznych. Od 1 kwietnia rusza nowy system monitorowania dostępności leków. Jeśli pacjent będzie miał problem z wykupieniem recepty, dostanie szybko precyzyjną informację, gdzie lek jest do kupienia „od ręki”. Z kolei apteka dowie się, w której hurtowni może się zaopatrzyć. Tak ma działać Zintegrowany System Monitorowania Obrotu Produktami Leczniczymi (ZSMOPL).

E-zdrowie Trwa już pilotaż e-skierowań, a resort zdrowia przygotował przepisy określające, w przypadku jakich świadczeń skierowanie ma być wystawiane elektronicznie. Będą to skierowania na ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne, leczenie szpitalne oraz na wybrane badania diagnostyczne: medycyny nuklearnej, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, endoskopowe przewodu pokarmowego, echokardiograficzne płodu, pozytonowej tomografii emisyjnej.

Z kolei CSIOZ podsumował wdrażanie e-recepty: przez pierwsze dwa miesiące roku wystawiono ich 300 tysięcy, a otrzymało je blisko 60 tys. pacjentów. Obecnie w systemie zarejestro-

wanych jest ponad 177 podmiotów leczniczych z 121 miast.

Raporty Gorzej być nie może? Health Consumer Powerhouse opublikowało raport Euro Health Consumer Index (EHCI) za rok 2018. W tym roku odnotowaliśmy spadek z miejsca 7 od końca na 4 (w stosunku do 2017 r.). Wyprzedziły nas: Cypr, Bułgaria i Litwa i Grecja. Gorzej od Polski wypadły jedynie Albania, Rumunia i Węgry.

Po raz pierwszy od dekady Holandia nie zajęła pierwszego miejsca. Uzyskała 883/1000 punktów, podczas gdy Szwajcaria miała 893 pkt. Dla porównania, wynik Polski to 585 punktów. Szczególnie słabo wypadliśmy m.in. pod względem przeżywalności pacjentów onkologicznych.

W latach 2018–2022 wydatki na ochronę zdrowia na świecie będą rosły średnio o 5,4 proc. rocznie, co stanowi około 10,4 proc. globalnego PKB – prognozuje Deloitte w raporcie „2019 Global Health Care Outlook. Shaping the future”. Medycyna stanie się bardziej przewidywalna, prewencyjna, oraz spersonalizowana. Wśród trendów autorzy raportu stawiają m.in. na nowe technologie, w tym wirtualną rzeczywistość.

W przypadku Polski wspominają m.in. o rozwoju opieki farmaceutycznej.

Przedwyborcze zapowiedzi Na konwencji PiS o zdrowiu prawie nie wspomniano, za to na konwencji ugrupowania „Wiosna” Roberta Biedronia był to jeden z ważniejszych elementów wystąpienia lidera ugrupowania.

Zmiany personalne Wraz z kolejną zmianą podziału kompetencji w kierownictwie MZ, wiceminister Maciej Miłkowski przejął nadzór nad kwestiami związanymi z lekami.

Z kolei ze względu na wejście w życie nowego statutu resortu zdrowia, z dotychczasowymi stanowiskami musiało pożegnać się część pracowników, w tym nawet dyrektorów.

Izabela Trojanowska nie jest już dyrektorem Departamentu Spraw Świadczeniobiorców w Centrali NFZ. Została przeniesiona do Departamentu Kontroli.

Aleksander Rody będzie prezesem Towarzystwa Ubezpieczeń ZDROWIE – dostał akceptację Komisji Nadzoru Finansowego. Kieruje towarzystwem od września. Wcześniej Rody zarządzał pionem sprzedaży i marketingu towarzystwa. 

OSOZ Polska 2/2019

11

a k t u a l no ś ci

conhIT turns DMEA

9–11 April 2019

Berlin Exhibition Grounds Connecting Digital Health GOLD Partners

Host

12

SILVER Partners

Organizer

OSOZ Polska 2/2019

www.dmea.eu

In association with

With the participation of

a k t u a l no ś ci

radar epide m io logiczny ( k wiecie ń 2 0 19)

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

98%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (kwiecień 2019)

TREND W STOSUNKU DO marca 2019

1 584

Warmińsko-mazurskie

1 007

Wielkopolskie

1 135

Zachodniopomorskie

1 116

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (kwiecień 2019)

TREND W STOSUNKU DO marca 2019

Dolnośląskie

5 870

Kujawsko-pomorskie

4 390

Lubelskie

4 680

Lubuskie

4 726

Łódzkie

5 576

Małopolskie

5 292

Mazowieckie

6 732

Opolskie

4 224

Podkarpackie

4 862

Podlaskie

4 745

Pomorskie

5 395

Śląskie

4 406

Świętokrzyskie

4 055

Warmińsko-mazurskie

4 537

Wielkopolskie

5 511

Zachodniopomorskie

5 042

               

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

806

Lubelskie

1 104

Lubuskie

978

Łódzkie

1 177

Małopolskie

1 337

Mazowieckie

1 720

Opolskie

727

Podkarpackie

2 230

Podlaskie

1 110

Pomorskie

1 287

Śląskie

1 179

Świętokrzyskie

969

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

100%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

OSOZ Polska 2/2019

13

a k t u a l no ś ci

O digitalizacji ochrony zdrowia w Katowicach E-recepty, e-skierowania i e-dokumentacja medyczna nakładają na podmioty medyczne i farmaceutyczne m.in. konieczność inwestycji w rozwiązania IT oraz rozwój kompetencji cyfrowych. Jak informatyzować, aby przygotować się na nowe wyzwania? O tym opowiedzą eksperci podczas XXIV Międzynarodowego Kongresu OSOZ „Lecznictwo Szpitalne – Druga Linia Ochrony Zdrowia na Platformie OSOZ”, 9 kwietnia w Katowicach. Udział w Kongresie jest bezpłatny.

Ministerstwo Zdrowia oraz CSIOZ uruchamiają kolejne e-usługi na Platformie P1. Za 9 miesięcy zacznie obowiązywać elektroniczna recepta, a rok później e-skierowanie. Do tego dochodzi elektroniczna dokumentacja medyczna. Cyfryzacja ma uszczelnić wydatki na zdrowie, podnieść jakość usług, ułatwić dostęp do świadczeń. Na projekty centralne nakładają się nowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa danych, jakości usług oraz rosnące oczekiwania pacjentów.

Z perspektywy wewnętrznej placówek medycznych i farmaceutycznych wyzwaniem są różne kwalifikacje cyfrowe pracowników, możliwości finansowe, kultura organizacyjna, zmienność przepisów. W tak skomplikowanym otoczeniu prowadzenie projektów digitalizacji, zgodnie z najlepszymi praktykami, wymaga znajomości zagadnień z zakresu zarządzania, organizacji pracy, bezpieczeństwa informacji, standardów, regulacji prawnych, dostępnych narzędzi IT i trendów. Te zagadnienia będą central-

14

OSOZ Polska 2/2019

nym punktem Kongresu OSOZ, w którym swój udział zapowiedzieli m.in. wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński, przedstawiciele CSIOZ, NFZ, NIK, Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, GIS. W jednym miejscu spotkają się menedżerowie, lekarze, pielęgniarki, diagności laboratoryjni, farmaceuci, producenci i dostawcy leków, stomatolodzy kliniczni, eksperci zdrowia publicznego, asystenci medyczni, studenci medy-

cyny. W ramach 10 sesji tematycznych zagadnienia cyfryzacji omówione zostaną z perspektywy różnych zawodów medycznych i farmaceutycznych. Podobnie jak rok temu, w Kongresie organizowanym w nowoczesnym Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach weźmie udział ponad 1000 osób.

W przerwach uczestnicy będą mogli zwiedzić tzw. Strefę Nauki – wystawę innowacji polskich instytucji naukowych, startupów oraz firm sektora IT. Na zakończenie Kongresu, w obecności ok. 1200 gości, poznamy 16 laureatów prestiżowej nagrody Lidera Ochrony Zdrowia 2019. Uroczystość wręczenia nagród wraz z koncertem odbędzie się w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach.

Patronat nad wydarzeniem objęło 21 czołowych instytucji rynku zdrowia i farmacji. Organizatorem wydarzenia jest czasopismo o e-zdrowiu – OSOZ Polska.

Bezpłatna rejestracja oraz harmonogram: www.osoz.pl/KongresOSOZ

I nnowacje

A p l i k acje zdrowotne

Shine

Your.MD

Zadbaj o siebie, zyskaj nową motywację i energię do działania, rozwijaj się – aplikacja Shine ma za zadanie służyć dobrą radą, pomagając odzyskać równowagę w życiu i radzić sobie ze stresem oraz stanami niepokoju. Sztuczna inteligencja zatroszczy się o to, abyśmy byli w dobrym nastroju, zaproponuje programy samopomocy, skontroluje, czy rozwijamy proponowane dobre nawyki. Pozytywne myślenie mają generować m.in.

5-minutowe programy motywacji i afirmacji. Ciekawy pomysł na poprawę jakości życia i dawkę optymizmu.

Symptom checkery to systemy sztucznej inteligencji do oceny zdrowia pacjenta.

W przypadku niepokojących objawów aplikacja przygotuje wstępną diagnozę. Wystarczy wprowadzić objawy, odpowiedzieć na pytania zadawane przez wirtualnego asystenta, aby uzyskać listę możliwych dolegliwości z określeniem prawdopodobieństwa wystąpienia. Aplikacje tego typu bazują na wiedzy medycznej. Na pewno są lepszą alternatywą w stosunku do wyszukiwarek internetowych, jednak fachowa diagnoza wymaga oceny symptomów przez lekarza.

Mnogość procedur, kursów, staży oraz codzienna praca są trudne do pogodzenia i zaplanowania. Trzech polskich lekarzy stworzyło aplikację, dzięki której można sprawdzić program specjalizacji, „odhaczyć” wykonane staże i kursy oraz zobaczyć, jaki czas pozostał do ich końca. Lekarz otrzymuje powiadomienia o pojawieniu się kursu CMKP na stronie. Można sprawdzić swoją wiedzę rozwiązując testy. Logowanie wymaga podania numeru prawa wykonywania zawodu.

iOS | Android | ENG Bezpłatna w wersji bazowej (44,99 zł/miesiąc)

iOS | Android | ENG Bezpłatna

iOS | Android | PL Bezpłatna

SpecK – specjalizacje lekarskie

OSOZ Polska 2/2019

15

I nnowacje

N owo ś ci / wyna l az k i

Zamiast „Dr Google” OpenMD.com uruchomiła medyczną wyszukiwarkę internetową kierowaną do pacjentów i pracowników ochrony zdrowia. Portal ma być wiarygodnym źródłem informacji zdrowotnych, ułatwiającym dostęp do wysokiej jakości danych referencyjnych. OpenMD przeszukuje miliardy dokumentów pochodzących z zaufanych organizacji zdrowia, instytucji rządowych, czasopism medycznych, jednocześnie filtrując treści reklamowe i te generowane przez użytkowników internetu. Wyszukiwarka wyświetla w pierwszej kolejności źródła bezpłatne. Ma ona być alternatywą dla Google, którego algorytmy powodują, że pacjenci po wpisaniu objawów otrzymują dane z niewiarygodnych źródeł. Często są to informacje wprowadzające w błąd, nie mające nic wspólnego z wiedzą medyczną. Wyszukiwarka dostępna jest pod adresem: https://openmd.com.

Sukces e-zdrowia w Chinach Chińska platforma e-zdrowia Ping An Good Doctor odnotowała w 2018 roku 265 milionów użytkowników oraz przychód w wysokości 3,34 mld RMB. Dzięki aplikacji mobilnej pacjent może uzyskać poradę telemedyczną, umówić się na wizytę do lekarza, zamówić lek. Poprzez integrację narzędzi sztucznej inteligencji (AI) z wewnętrznym zespołem medycznym (1196 lekarzy), zewnętrznymi lekarzami (5203 osób) i siecią medycznych usług zdrowotnych (3000 szpitali, 15 000 aptek), Ping An Good Doctor zbudował zamkniętą pętlę zdrowotnych usług online i offline. Usługa dostarczenia leków w czasie jednej godziny dostępna jest w 86 chińskich miastach. Średnia dzienna liczba konsultacji wyniosła (stan na 31 grudnia 2018 r.) 535 000, co stanowi wzrost o 45,4% rok do roku. W listopadzie 2018 roku Ping An Good Doctor zaprezentował małą klinikę bez personelu opartą na rozwiązaniach AI. W kapsule o powierzchni trzech metrów kwadratowych pacjenci mogą porozmawiać o swoich objawach z tzw.

Doktorem AI. Rolą lekarza AI jest zebranie historii choroby i opracowanie planu diagnozy, który następnie będzie przekazywany telemedycznie prawdziwemu lekarzowi. Kabina będzie wyposażona w dyspenser leków zawierający ponad 100 najpopularniejszych środków farmaceutycznych.

16

OSOZ Polska 2/2019

I nnowacje

Odliczanie do e-skierowania Wiceminister Zdrowia Janusz Cieszyński przedstawił harmonogram wdrożenia e-skierowań. Zaczną one obowiązywać od 1 stycznia 2021 roku. Ich wystawianie jest proste, sprowadza się do wypełnienia prostego formularza w gabinetowych systemach informatycznych. Proces walidacji przeprowadzany jest natychmiast, na etapie zapisu w systemie e-zdrowia. E-skierowania pacjent otrzyma w wersji SMS albo e-mailem. Pierwsi dostawcy dostosowali już funkcjonalność systemów IT do generowania e-skierowań.

Raporty do ZSMOPL Od 1 kwietnia 2019 roku wszystkie podmioty, które prowadzą obrót produktami leczniczymi, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobami medycznymi będą zobowiązane do przesyłania elektronicznych raportów do Zintegrowanego Systemu Monitorowania Obrotu Produktami Leczniczymi (ZSMOPL). Za pomocą usług elektronicznych do ZSMOPL, oprócz raportów z informacjami o obrocie, zgłaszane będą również braki produktów oraz plany dostaw. Apteki, punkty apteczne, działy farmacji szpitalnej, hurtownie farmaceutyczne oraz podmioty odpowiedzialne, aby mogły przekazywać dane, muszą zintegrować swoje lokalne systemy informatyczne z systemem ZSMOPL.

Odbierz e-dowód osobisty Dokumenty wydawane są od 4 marca. Dowód z warstwą elektroniczną na pierwszy rzut oka niewiele się różni od dotychczasowych dowodów. – Nową informacją na pierwszej stronie dokumentu jest numer CAN, który jest także zapisany w kodzie kreskowym na drugiej stronie. CAN będzie potrzebny korzystającym z elektronicznych funkcji e-dowodu – powiedział minister cyfryzacji Marek Zagórski.

– Nowy dowód jest jeszcze bezpieczniejszy niż dotychczasowe dowody osobiste. Numer CAN zabezpiecza przed odczytaniem – przez osoby nieuprawnione – zapisanych w nim danych – dodaje szef Ministerstwa Cyfryzacji. Jedną z funkcji e-dowodu ma być identyfikacja pacjenta w systemach e-zdrowia.

Robot da Vinci w Krakowie Krakowski Szpital na Klinach, należący do Grupy Neo Hospital, wzbogacił się o najnowszej generacji robota medycznego da Vinci. Pierwsze operacje ginekologiczne i urologiczne z wykorzystaniem robota placówka planuje przeprowadzić pod koniec marca br.

Sprowadzony do Krakowa system da Vinci to obecnie najbardziej zaawansowany system robotyczny na świecie, stosowany w leczeniu zabiegowym wielu schorzeń, w tym także chorób nowotworowych. Obecnie na całym świecie wykorzystywanych jest 4,8 tys. robotów da Vinci, z pomocą których wykonywanych jest rocznie ponad 1 mln operacji.

WUM Ambasadorem e-ZLA | 6 lutego br. podczas konferencji „Elektronizacja zwolnień lekarskich, jako element strategii budowy e-państwa”, prof. Mirosław Wielgoś odebrał z rąk Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych prof. Gertrudy Uścińskiej tytuł Ambasadora e-ZLA w podziękowaniu za szczególne zaangażowanie WUM w popularyzację elektronicznych zwolnień lekarskich. Źródło:, CSIOZ, Ministerstwo Cyfryzacji, WUM, Ping An Good Doctor, OpenMD, Neo Hospital

OSOZ Polska 2/2019

17

I nnowacje

nwiyzana. a i w ia, zny

y w c dtrżów zndrdoietiaećty, initłeklói-w, o la e pla yw os

ttarwoie pilaakratycjazknysięjeodrodjązapjoziom n Kaopodjesst progferujeo, nitorrauwdza m

ż

p

N ny I su a m sp e k A czatem dów ieraln itd. o ub rii s l y a S tn ia alo k n n ge ądze ych n urz żywa spo

Ch

oro

Pa c i pr jent z pa zekaz głasz ram uj a int et e d onl e o i r kartligen ów z syst ne ob d e alg otek tnych rowi mu jawy ory i m ur a w pom oce tm ed zą yk d o ia dz nianey. W yczne zeń. nanery an e s jest proce j i są Dane z po ym ry sie an tr m pto zyk w aliz afi ocą my o dl stęp ow ają d a p ne ane o . acj j d pr en iag ze ta no z i sp zy raw -

ba

W p wy rzypa oramaga dku l z c jąc ekk ho yc ich h r sta ób p spo dole wio rze tka gli n w n w Le a ele lekły ia z leości ki m kt ch ka nie oż roni zos rze lubna za czna taje wm od mó rece yeb wić pt rać on a. w a line pte ce.

E-r ece

pta

Mo

nit ori

8-g wy odzin c Int h ele ny se e ora ligenmentn jest ó na z jako tne ł w zdjedny ó k rad ontość sn żko mrowe m z p zi, zd u. D on go od jak row an it try sta po ia. e tr oru bu wo pra Sy afi je d życ wić ste ają ług ia. ość jak m A ość I snu .

ng

snu

a acj ie

ljtwstęplnub u s n one rzem aju

kspoorząędz lekoad rodoznać e l Te ie y si ści wyk ym

18

OSOZ Polska 2/2019

aw cz no u tn . dst t łą leż om en itd po cjen w za w d telig rem a N , pa ką ( on p. in et m zy r że n no ęgnia). Mo iary ermo g dia piel enia pom m, t e osz we op zgł datkoetosk t o s d

ring o t i h n Mo lekłyliwciają. ew oż m.in prz ilne umi, jak żąca

óbmy meowbleksełyrmca. Bwiee krawći, r o ch yste i prz by ozy gow .

k s o ia ne bam hor glu rea życ zes horo lbo c iomu ybko kość c a z sz ja wo c No zanie rzyca la po wala iając o z k r w d o u t p pra zą c kon zar po

I nnowacje

Lek arz

Zp pa omoc c po jent ą apl w i r po ze m każ kacji n r o d stieady l że sk ym ma sm e słu zwią kars orzys iejsc artfo ż u n z k t kon y cha ane iej al ać ze i o k y, b z t i e o z c eczn z sy zd za wstęażde en oś ste row pyt pn j tru ci m – p mem iem. ać o ej tel ołą A Do kw em cz I, a te eed eni w r go ycz e azi e nym .

mo

bil

ny

a onóywc,h c r se artf jaln az

m r negneracljui sb spieerczyćmc.ion. cciąśi r to j g ków a m m ają

ni noweegar ożn , w ty wiad Mpoomeonctąnycthelzefwonzmdrośwciiąa odpo Z lig na tró no ). d e k int łade rame okła znym c d a k na cej p i (z edy w m wię ie kr iom n en e i n dz ą urz

wie o r Zd owe r cyf UJ SIĘ G

ZALO

Ko Zin n

dy cja

t akt egro w ub ywno ane r ś typania, ć fiz wagi , w y gie u fitn irtu czną opas aln , in ki e m s i uł oty s – i tr tel mie atw wu no ene ige rzą iają ją d woc rzy ntne ce db o zm zesn , apl i an ie o iany e teckacje wła tryb hno sną u ż lokon ycia dyc ję.

fizy czn a

SO

S

Dan e

W p życ rzyp a z u ia (kr dku rzą yty zag sys dz cz ro e n ż t ce emy ń ub e da enia n u w i po pad ykryeraln e m k y wa oc mi sen wają- ch, ior na o au że ów) tom by , aty ć we czn zie.

dla

An o cje nimo n w b tów we d a s An adan ą be ne z aliz iac zce bie do y B h n nn ran y ch zrozu ig Da auko m źr e bez o w ó m t roz rób i ien a są ych dłempośre wo prz ia e wst ora in dn ju n ysp pid ęp z k fo io ow ies em em linic rma od p ych zen iol zny cji ach lek ia ogii . ów .

nau

ki

Źródło: opracowanie własne.

OSOZ Polska 2/2019

19

R aport

Zdjęcia: WHO Europe

Zrównoważone systemy ochrony zdrowia wymagają cyfryzacji Digitalizacja opieki zdrowotnej powinna stać się podstawową strategią polityczną. Droga do zrównoważonej, skoncentrowanej na pacjentach ochrony zdrowia, opartej na zasadach równości i solidarności, prowadzi poprzez nowe technologie. Te wymagają jednak regulacji i planowania. Relacja z sympozjum poświęconemu przyszłości cyfrowych systemów opieki zdrowotnej (Symposium on the Future of Digital Health Systems in the European Region, Kopenhaga, 6–8 lutego 2019 r.) zorganizowanego przez Regionalne Biuro WHO dla Europy i Norweskie Centrum Badań nad e-Zdrowiem.

20

OSOZ Polska 2/2019

R aport

– Cyfryzacja systemów opieki zdrowotnej jest kluczowym elementem w dążeniu do powszechnej opieki zdrowotnej (red. Universal Health Coverage) bazującej na łatwym dostępie do niezbędnych usług zdrowotnych, w tym profilaktyki, promocji zdrowia, rehabilitacji i opieki paliatywnej. Do tego bez ryzyka ponoszenia obciążających wydatków finansowych. W tym kontekście zdrowie cyfrowe ma ważną rolę do odegrania, może wspierać wydajność nowoczesnej opieki zdrowotnej oraz pomagać w świadczeniu usług skoncentrowanych na pacjencie – powiedziała na rozpoczęcie kongresu Zsuzsanna Jakab, dyrektor Regionalnego Biura Światowej Organizacji Zdrowia w Europie.

Potencjał cyfryzacji w osiąganiu celów zdrowia publicznego jest wykorzystywany tylko w niewielkim zakresie.

A możliwości jest wiele: poprawa nadzoru epidemiologicznego dzięki dostępowi do danych w czasie rzeczywistym, ułatwienie edukacji pracowników ochrony zdrowia, łączenie baz danych do analiz Big Data, dotarcie z usługami zdrowotnymi na tereny słabo zaludnione, gdzie infrastruktura medyczna jest niewystarczająca lub w sytuacji, kiedy brakuje wykwalifikowanych kadr medycznych, wzmacnianie zaangażowania pacjenta w dbanie o zdrowie.

– Choć czasami technologia może wydawać się wymagająca w obsłudze i bezosobowa, posiada wyjątkową zdolność wspierania i łączenia ludzi, rodzin, społeczności. Ta cecha jest szczególnie ważna w ochronie zdrowia i kluczowa w dystrybucji świadczeń zdrowotnych tam, gdzie jest to najbardziej potrzebne, osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, marginalizowanym grupom społecznym. Prawdziwa wartość zdrowia cyfrowego polega na przywracaniu aspektu człowieczeństwa. Dzięki niej każdy może szybko uzyskać informacje o zdrowiu, kiedy jest to niezbędne – podkreśliła Zsuzsanna Jakab.

Jednym z zagrożeń dla stabilności systemów opieki zdrowotnej w Europie jest rosnące obciążenie przewlekłymi chorobami niezakaźnymi i narastające zjawisko starzenia się społeczeństwo. Stąd potrzeba przejścia od opieki zdrowotnej zorientowanej na szpitalach w kierunku profilaktyki i promocji zdrowia. Trzeba na nowo przemyśleć podejście do dystrybucji usług zdrowotnych, powiązać inwestycje w cyfrową ochronę zdrowia z najważniejszymi celami w zakresie zdrowia publicznego. W przeciwnym razie nowe

technologie będą się rozwijać w oderwaniu od systemów opieki zdrowotnej. To z kolei może doprowadzić do pogłębiania się nierówności cyfrowych – sytuacji, w której nowe narzędzia będą dostępne tylko dla uprzywilejowanych, lepiej usytuowanych grup pacjentów. Aby tego uniknąć, cyfryzacja musi zostać włączona do krajowych i międzynarodowych strategii opieki zdrowotnej, a sektor prywatny powinien blisko współpracować z sektorem publicznym.

– Nadszedł czas, by przyspieszyć działania na rzecz budowy cyfrowych systemów opieki zdrowotnej przyszłości w Europie. Zwiększenie zaangażowania zdrowia publicznego w adaptację technologii jest niezbędne, aby korzyści zdrowia cyfrowego były dostępne dla wszystkich – dodała Zsuzsanna Jakab.

Jak dotąd podejście instytucji publicznych do cyfryzacji można określić jako „ostrożne”. Obserwujemy rosnącą przepaść pomiędzy szybkim rozwojem technologii a prawem regulującym ich wykorzystanie. To prowadzi do absurdalnych sytuacji. Podczas gdy czas oczekiwania na wizytę u specjalisty w niektórych krajach wydłuża się alarmująco, biurokratyczne systemy nie chcą liberalizować przestarzałych przepisów, na przykład dotyczących refundacji usług telemedycznych. Korzystanie z analiz Big Data pozwala przyspie-

szać badania nad nowymi lekami, mimo to praktyczne zbieranie i przetwarzanie danych w celach naukowych blokowane jest przez niekończące się debaty na temat bezpieczeństwa danych. Ellen Trane Nørby, duńska minister zdrowia, słusznie stwierdziła, że odnośnie zdrowia cyfrowego musimy stać się odważnymi wizjonerami projektując systemy opieki zdrowotnej przyszłości, transformując sposób funkcjonowania systemu zdrowia. Dzisiejszy pacjent nie jest już odbiorcą usług zdrowotnych, lecz „współtwórcą” ochrony zdrowia. Wyzwanie polega na stworzeniu takiego systemu, który będzie chronił przed staniem się pacjentem. System stawiający na leczenie jest systemem przeszłości. Strategia przeznaczania prawie 100% zasobów na leczenie nie sprawdza się (w większości państw budżety kierowane na profilaktykę nie przekraczają 3% wydatków na ochronę zdrowia).

Oczywiście nie możemy zapomnieć o bezpieczeństwie danych, przejrzystości strategii cyfrowych, transparentności inwestycji IT. Bez tych filarów społeczeństwo nie zaufa technologiom. I co warto podkreślić – potencjalne zagrożenia nie powinny hamować inwestycji w cyfryzację. Te będą zawsze występować i naszą odpowiedzialnością jest takie podejście do digitalizacji, które minimalizuje niebezpieczeństwa i maksymalizuje korzy-

Aaron Anderson podczas sympozjum zwrócił uwagę, że współczesne systemy ochrony zdrowia wprawdzie dbają o wyleczenie pacjenta, ale nie o jego zdrowie. Chory może liczyć na pomoc tylko podczas wizyty lekarskiej albo pobytu w szpitalu. W domu zostaje sam na sam z chorobą, bez profesjonalnego wsparcia. Technologie cyfrowe mogą to zmienić – pacjent zyskuje dostęp do wiedzy, na bieżąco kontroluje parametry zdrowia, może w każdej chwili skonsultować się z lekarzem w ramach telekonsultacji, aplikacje zdrowotne pomagają w zarządzaniu chorobą.

OSOZ Polska 2/2019

21

R aport

ści. Lepiej skupiać się na rozwiązywaniu problemów, a tych nie brakuje we współczesnych systemach opieki zdrowotnej.

Wystarczy pomyśleć o tym, jak obecnie wygląda leczenie pacjentów, kończące się w praktyce w chwili wypisu ze szpitala albo opuszczenia gabinetu lekarskiego. – Szwedzki system opieki zdrowotnej wyleczył mnie z raka, ale nie sprawił, że stałem się zdrowy – powiedział Aaron Anderson, który podczas sympozjum reprezentował głos pacjentów. Po operacji usunięcia nowotworu zlokalizowanego w dolnym odcinku kręgosłupa, Aaron utracił władzę w nogach. Po zakończeniu terapii, nie było śladu po raku.

Aaron nie był już chory, ale w powrocie do zdrowia musiał sobie radzić sam. Pomocą okazały się nowoczesne technologie, w tym m.in. urządzenia typu wearables, dzięki którym może mierzyć parametry zdrowia, zyskując dostęp do nowej wiedzy. „Powinniśmy rozmawiać nie tylko o cyfryzacji, ale przede wszystkim o transformacji cyfrowej” – powiedziała z kolei Ilona Kickbusch, adiunkt w Graduate Institute of International and Development Studies (Genewa) i dyrektor

» Powinniśmy rozmawiać nie tylko o cyfryzacji, ale przede wszystkim o transformacji cyfrowej.« Global Health Center. Digitalizacja dostępna w innych sektorach, jak przykładowo bankowości, napędza oczekiwania pacjentów. Jeśli poszczególne państwa nie przejmą odpowiedzialności za procesy digitalizacji, wówczas to digitalizacja będzie sama ustanawiać własne reguły. Jeśli nie nauczymy pracowników służby zdrowia i pacjentów, jak korzystać z narzędzi cyfrowych, staną się oni jedynie biernymi odbiorcami tego, co zaoferuje rynek. Technologia zmienia diametralnie sposób wykonywania poszcze-

reklama

Czy wiesz ile lo৵;v vh-ࣀ 7 b<hb e-Recepcie?

E-RECEPTA.K AMSOFT.PL

22

OSOZ Polska 2/2019

gólnych zawodów, wielu lekarzy nie jest gotowych na adaptację nowych narzędzi e-zdrowia. Umiejętności cyfrowe mają kluczowe znaczenie w procesie wzmacniania zaufania do technologii i przekuwania potencjału cyfryzacji na konkretne korzyści dla pacjentów.

Sama technologia nie wystarczy, aby zbudować efektywną opiekę zdrowotną, dopasowaną do potrzeb poszczególnych grup społecznych, oferującą wysoką jakość; opiekę dostępną w miejscu i czasie preferowanym przez pacjentów. W sytuacji ograniczonych zasobów finansowych, na chwilę obecną to technologie zdrowia cyfrowego wydają się być najlepszą metodą modernizacji sektora zdrowia. Aby tak się stało, potrzebne są odważne wizje, przemyślane regulacje prawne, nowe podejście do świadczenia usług zdrowotnych i ich refundacji. I co równie ważne – procedury i rozwiązania gwarantujące bezpieczeństwo i interoperacyjność danych. Jednak moc cyfrowego zdrowia musi zostać przyspieszona poprzez odpowiednie regulacje, odważne wizje, długoterminowe strategie, standaryzację i procedury bezpieczeństwa danych. 

roz m owy

„ Do CSIOZ przyszedłem z wizją zmian” Rozmowa z Bartłomiejem Wnukiem, Dyrektorem Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia.

Jakie projekty, oprócz szeroko omawianej e-recepty, są obecnie realizowane przez CSIOZ?

Jako jednostka realizująca zadania z zakresu budowy społeczeństwa informacyjnego, Centrum odpowiedzialne jest za tworzenie i rozwój wielu systemów teleinformatycznych, których wdrożenie przyczynia się do poprawy jakości usług medycznych i ma wpływ na optymalizację środków finansowych przeznaczonych na ochronę zdrowia.

Wspomniana e-recepta to tylko jeden z wielu znaczących elementów największego projektu realizowanego przez Cen-

trum – Projektu P1. W ramach jego realizacji, w okresie najbliższych kilku, kilkunastu miesięcy udostępnione zostaną kolejne funkcjonalności: e-skierowanie czy wymiana elektronicznej dokumentacji medycznej.

Wspomagając decyzje zarządcze ministra zdrowia, Centrum w ramach portfela projektów realizuje również szereg innych znaczących przedsięwzięć z obszaru informatyzacji ochrony zdrowia.

W tym miejscu przede wszystkim warto wspomnieć o projekcie e-Krew, którego celem jest zinformatyzowanie procesu zarządzania zapotrzebowaniem podmiotów leczniczych na krew

i jej składniki, niezbędne do ratowania ludzkiego zdrowia i życia. e-Krew swoim zakresem obejmuje szeroki katalog e-usług skierowanych do wszystkich uczestników procesu pobierania i wykorzystywania krwi w lecznictwie – dawców krwi, podmiotów leczniczych czy centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa. Planowane rozwiązanie usprawni wymianę danych pomiędzy wszystkimi zaangażowanymi uczestnikami, np. tych dotyczących dawców, oraz zoptymalizuje proces sprawozdawczości.

Kolejnym istotnym przedsięwzięciem realizowanym przez Centrum są prace nad kompleksowym rozwiązaniem dla Poltransplantu, który jako podmiot publiczny odpowiada za obszar transplantologii w Polsce. Wynikiem trwających prac będzie dostarczenie przez Centrum systemu, który z jednej strony wspierać będzie procesy biznesowe, z drugiej zaś umożliwi właściwy dobór biorców i dawców organów oraz szpiku. Wyzwanie w ramach realizacji przedmiotowego projektu stanowi budowa, wspólnie z ekspertami zajmującymi się tą dziedziną medycyny, całkiem nowego algorytmu doboru szpiku.

Podjęliśmy również działania zmierzające do refactoringu rejestrów medycznych i przepisania ich na nową platformę. Celem tego działania jest przejście na nowoczesne, obecnie obowiązujące technologie informatyczne.

Nowa platforma oparta na innowacyjnych rozwiązaniach pozwoli na obniżenie kosztów budowy nowych i rozwoju istniejących rejestrów.

W sposób ciągły, wspólnie z właścicielami biznesowymi, rozwijamy i udoskonalamy kilkanaście dotychczas wdrożonych rozwiązań – dodajemy nowe funkcjonalności, zmieniamy już istniejące, dostosowujemy systemy do zmian wynikających z przepisów prawa i nowych wymagań.

W ostatnim czasie z sukcesem zbudowaliśmy i udostępniliśmy Rejestr Asy-

OSOZ Polska 2/2019

23

roz m owy

stentów Medycznych, który umożliwia utworzenie upoważnienia do wystawienia zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy przez osobę nie będącą lekarzem, lekarzem dentystą czy felczerem.

Wraz z kolejnymi usługami uruchamianymi na Platformie P1 poszerza się funkcjonalność Internetowego Konta Pacjenta.

Do jakich informacji i serwisów na IKP będą mieli docelowo dostęp pacjenci?

Dzięki IKP pacjenci już dzisiaj mają dostęp do informacji o wystawionych e-receptach oraz wszystkich zrealizowanych receptach, zarówno tych w postaci papierowej, jak i elektronicznej, oraz oczywiście informacji o refundowanych świadczeniach medycznych.

Za pomocą IKP pacjenci mogą zarządzać dostępem do swoich danych medycznych i udostępniać je bliskiej osobie bądź wskazanemu lekarzowi. IKP umożliwia zarządzanie kanałami, na które docelowo ma być przekazywana informacja o e-recepcie i e-skierowaniu (e-mail lub SMS). System daje również pacjentowi możliwość wskazania osoby, której pracownicy medyczni mogą udzielać informacji o stanie jego zdrowia.

Docelowo IKP obejmie także e-skierowania, elektroniczną dokumentację medyczną i informacje na temat elektronicznych zwolnień lekarskich.

Ilu pacjentów, do chwili obecnej, założyło już IKP? Z jakich opcji najczęściej korzystają? Jak założyć konto?

Do chwili obecnej z IKP skorzystało blisko 24 tys. pacjentów. Użytkownicy najczęściej wykorzystują możliwość sprawdzenia informacji o wystawionych e-receptach i wszystkich zrealizowanych receptach.

Założenie oraz korzystanie z IKP jest bardzo proste i wymaga jedynie dostępu do internetu oraz posiadania Profilu Zaufanego lub konta w Zintegrowanym Informatorze Pacjenta. Przy ich użyciu po prostu logujemy się do swojego Internetowego Konta Pacjenta na portalu pacjent.gov.pl. Wraz z dołączaniem kolejnych dostawców tożsamości, m.in. banków, planuje się, iż pacjenci będą mogli logować się do IKP za pomocą danych uwierzytelniających wykorzystywanych w bankowości elektronicznej.

Pamiętajmy, że w obecnej chwili większość banków w Polsce umożliwia

24

OSOZ Polska 2/2019

» Realizację pilotażu e-skierowania zaplanowaliśmy do końca III kwartału bieżącego roku.« założenie Profilu Zaufanego bezpośrednio z poziomu elektronicznego rachunku bankowego.

Ruszył pilotaż e-skierowania. Jaki jest harmonogram prac nad projektem?

W jaki sposób podmioty medyczne mogą się przygotować do wystawiania elektronicznej formy skierowania?

Pilotaż e-skierowania rozpoczął się w październiku ubiegłego roku. Obecnie pracujemy z podmiotami leczniczymi w celu pozyskania kolejnych punktów, które wystawiają lub realizują skierowania.

Głównym celem pilotażu jest potwierdzenie przyjętego modelu dla procesu obsługi e-skierowania oraz ich konsultacja z użytkownikami. Chcemy, aby wypracowane rozwiązanie było optymalne i przyjazne dla użytkowników. Mamy pozytywne doświadczenia z przeprowadzonego w zeszłym roku pilotażu e-recepty.

Realizację pilotażu e-skierowania zaplanowaliśmy do końca III kwartału bieżącego roku. W najbliższych tygodniach do listy podmiotów, które już w tej chwili biorą w nim udział, dołączały będą kolejne placówki z Warszawy oraz Polanicy-Zdroju. Oczywiście, do udziału zachęcamy również podmioty z innych obszarów kraju.

Już w czerwcu 2018 roku na środowisku integracyjnym P1 udostępniliśmy e-skierowanie. Dzięki temu dostawcy systemów informatycznych mogą zweryfikować poprawność usług sieciowych oraz komunikację systemów usługodawców z systemem P1 w zakresie dokumentacji integracyjnej dla e-skierowania. Na naszej stronie internetowej w zakładce „e-zdrowie” znaleźć można informacje dotyczące procesu podłączania się podmiotów leczniczych do e-skierowania.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, skierowania będą wystawiane wyłącznie w postaci elektronicznej od 1 stycznia 2021 roku.

Pomimo postępującej digitalizacji sektora, wymiana dokumentacji medycznej w formie elektronicznej pomiędzy podmiotami medycznymi jest mocno utrudniona. Problemem jest często brak standardów interoperacyjnych. Jakie inicjatywy są podejmowane, aby to się zmieniło?

Jako podmiot bezpośrednio zaangażowany w proces informatyzacji obszaru ochrony zdrowia mamy pełną świadomość jak ważne jest zastosowanie tych samych norm i procedur przez wszystkie podmioty w nim uczestniczące. Jednym z ważniejszych zadań Centrum jest inicjowanie, edukowanie i promowanie standardów interoperacyjności rozwiązań funkcjonujących w systemie ochrony zdrowia. Między innymi w tym celu w CSIOZ powołana została Rada ds. interoperacyjności, w składzie której znaleźli się wszyscy istotni interesariusze procesu informatyzacji ochrony zdrowia w Polsce, w tym m.in.: przedstawiciele samorządów zawodowych, producentów systemów informatycznych, zrzeszeń właścicieli podmiotów leczniczych.

Celem Rady jest dzielenie się doświadczeniami oraz wypracowanie wspólnych rozwiązań, rekomendacji i standardów dla całego rynku ochrony zdrowia.

Główną inicjatywą, jaką Centrum podjęło w tym zakresie w ostatnim czasie, jest przyjęcie międzynarodowego standardu – HL7 CDA stosowanego w wymianie informacji pomiędzy systemami medycznymi, jako obowiązującego dla elektronicznej dokumentacji medycznej.

Na swojej stronie internetowej Centrum udostępnia jego polską implementację. Szczególny nacisk położyliśmy na dokumenty, które usługodawcy mają już obowiązek prowadzić w postaci elektronicznej oraz te, które w najbliższym czasie będą wymagane.

Jak ocenia Pan proces wdrażania elektronicznej dokumentacji medycznej?

Jakie etapy i harmonogram prac przed nami, aby mówić o pełnej digitalizacji dokumentacji medycznej?

Zgodnie z ustawą o systemie informacji w ochronie zdrowia, od 1 stycznia br. placówki medyczne zobowiązane są do prowadzenia w formie cyfrowej pierwszych trzech dokumentów zaliczanych do elektronicznej dokumentacji medycznej, są nimi: – karta informacyjna leczenia szpitalnego,

roz m owy

– karta odmowy przyjęcia do szpitala, – informacja specjalisty dla lekarza kierującego pacjenta do poradni.

Wyniki cyklicznie prowadzonego przez Centrum badania ankietowego, dotyczącego poziomu informatyzacji podmiotów medycznych, pozwalają nam z umiarkowanym optymizmem oceniać proces wdrażania EDM w podmiotach medycznych. Zgodnie z wynikami III edycji badania ankietowego przeprowadzonego w 2018 roku, w stosunku do poprzedniej edycji z roku 2016 nastąpił ponad 21% wzrost liczby podmiotów, które posiadają rozwiązania informatyczne do prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej.

Biorąc pod uwagę rodzaj prowadzonej działalności, znacznie – bo aż o 29% – wzrosła liczba podmiotów leczniczych udzielających stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne, które posiadają rozwiązania informatyczne umożliwiające prowadzenie dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej. W przypadku szpitali jest to wzrost o prawie 28%, natomiast o ponad 19% wzrosła liczba przygotowanych do wymiany EDM podmiotów udzielających ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych.

Wiemy, iż dla części placówek obowiązek prowadzenia od 1 stycznia br. w formie cyfrowej pierwszych trzech dokumentów zaliczanych do elektronicznej dokumentacji medycznej wiązał się z koniecznością dodatkowych inwestycji i wprowadzenia zmian organizacyjnych.

Jest jednak spora grupa podmiotów, dla której nowe wymagania nie stanowią bariery, ponieważ na co dzień korzystają z narzędzi informatycznych i od dłuższego czasu prowadzą dokumentację medyczną w postaci elektronicznej.

Przed nami jeszcze dużo wyzwań, kolejnymi ważnymi kamieniami milowymi w procesie wdrażania elektronicznej dokumentacji medycznej, na które należy zwrócić uwagę, będą: 1 stycznia 2020 roku, kiedy wprowadzony zostanie obowiązek wystawiania recept w postaci elektronicznej oraz analogicznie 1 stycznia 2021 roku dla skierowań.

Inną ważną kwestią jest bezpieczeństwo danych medycznych. Na jakie kwestie bazowe należy zwrócić uwagę podczas przetwarzania danych pacjentów i medycznych?

Obserwujemy znaczny postęp w informatyzacji sektora zdrowia w naszym kraju.

Dane medyczne są przechowywane w postaci elektronicznej, coraz więcej rejestrów medycznych jest digitalizowanych.

Niestety, cyfryzacja niesie ze sobą także ryzyka, które muszą zostać wyraźnie wyartykułowane, kolejno należy wskazać odpowiedzialnych za ich monitorowanie, zapobieganie i minimalizowanie.

Bezpieczeństwo danych medycznych jest regulowane przez wiele aktów prawnych, w tym m.in. przez rozporządzenie o ochronie danych osobowych, które zalicza je do tak zwanych danych wrażliwych. Przed podmiotami przetwarzającymi tego rodzaju dane stawia się szereg wymagań w celu zapewnienia ich bezpieczeństwa. Niektóre z tych podmiotów zostały uznane za operatorów usług kluczowych. Wobec nich stawia się szczególne oczekiwania, a przede wszystkim wymaga proaktywnego podejścia do zarządzania bezpieczeństwem, wyrażającego się m.in. w monitorowaniu i reagowaniu na zdarzenia związane z ochroną informacji.

Ciągły rozwój technologii powoduje pojawianie się coraz nowszych podatności i zagrożeń, które nie występowały w przeszłości. Centrum jako podmiot świadomy tych zagrożeń podejmuje wiele inicjatyw mających na celu budowę właściwego poziomu zabezpieczeń, a także szerzenia wiedzy na temat właściwych zachowań wśród użytkowników systemów informatycznych.

We wrześniu 2017 roku Centrum przygotowało i opublikowało „Rekomendacje w zakresie bezpieczeństwa oraz rozwiązań technologicznych stosowanych podczas przetwarzania dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej”. W dokumencie przedstawiliśmy wymagania organizacyjne oraz wskazaliśmy odpowiedzialność za przetwarzanie informacji, w tym danych wrażliwych zawartych w dokumentacji medycznej.

Przygotowane przez nas rekomendacje uwzględniają konieczność przygotowania się podmiotów do przestrzegania

» CSIOZ przyjęło międzynarodowy standard HL7 CDA stosowany w wymianie informacji pomiędzy systemami medycznymi.«

przepisów RODO, obowiązujących od 25 maja 2018 roku.

W celu minimalizacji negatywnych skutków błędnej interpretacji, a tym samym stosowania RODO w praktyce, CSIOZ bierze również czynny udział w pracach grupy roboczej ds. RODO przy Ministerstwie Cyfryzacji oraz jako podmiot współtworzący czynnie angażujemy się w prace nad kodeksem branżowym RODO. Jakie są dalsze plany CSIOZ?

Do najważniejszych celów, jakie przed sobą stawiamy na najbliższe miesiące, zaliczyć należy kontynuację toczących się w Centrum projektów, w tym przede wszystkim udostępnienie kolejnych funkcjonalności Projektu P1.

Aby można było jednak osiągnąć cele strategiczne, w pierwszej kolejności zrealizować należy cele pośrednie. Do Centrum przyszedłem z wizją zmian, których wdrożenie moim zdaniem przyczyni się do zmiany jednostki w podmiot nowoczesny i innowacyjny, będący równorzędnym partnerem dla innych podmiotów z branży IT. Diametralnie zmieniliśmy podejście do zarządzania. Jako priorytety postawiliśmy przed sobą m.in. budowę i utrzymanie potencjału wiedzy w zakresie budowanych i wdrażanych w Centrum systemów IT. Oddzieliliśmy kompetencje biznesowe od technicznych. Zmniejszyliśmy zakres prac projektowych realizowanych przez wykonawców zewnętrznych na rzecz zespołów wewnętrznych Centrum. Prace developerskie prowadzimy w oparciu o najnowsze technologie, zgodnie z uznanymi na rynku metodykami zarządzania projektami.

Wszystkie te działania pozwolą na zapewnienie jakości i ciągłości wiedzy w Centrum. Zbudowanie kompetencji do precyzyjnego definiowania wymagań dla dostawców oraz sprawnego zarządzania utrzymaniem i rozwojem budowanych i wdrażanych systemów pozwoli nam na przejęcie pełnej kontroli nad obszarem, za który jesteśmy odpowiedzialni.

Głęboko wierzę, że przy odrobinie motywacji i zaangażowania, z państwowej jednostki odpowiedzialnej za koordynację projektów informatycznych realizowanych na rzecz ochrony zdrowia jesteśmy w stanie zbudować państwową firmę informatyczną, standardami pracy dorównującą największym podmiotom informatycznym funkcjonującym w branży IT. 

OSOZ Polska 2/2019

25

roz m owy

Zdjęcie: zespół OuluHealth

Nie boimy się wyzwań i ambitnych projektów Kiedy niektóre kraje z sukcesem wdrażają cyfrowe rozwiązania zdrowotne, inne toną w mozolnie ciągnących się projektach, rosnących kosztach, a frustracja zastępuje początkowy entuzjazm do innowacji. Nie ma gotowych wzorców digitalizacji na zasadzie “kopiuj i wklej”. Jednak wiele można nauczyć się od liderów. Jednym z nich jest fiński ekosystem opieki zdrowotnej OuluHealth.

Trudno szukać uniwersalnego szablonu digitalizacji. Powód jest prosty – każdy kraj, gospodarka, społeczeństwo i system opieki zdrowotnej są inne. W digitalizacji trzeba unikać dróg na skróty, bo takie nie istnieją, w zamian skupiając się na najlepszych przykładach, unikając błędów popełnionych przez innych. Łatwo jest powiedzieć, że Estonii się udało, ponieważ jest to mały kraj, USA przeznaczają na ochronę zdrowia nie-

26

OSOZ Polska 2/2019

mal trzykrotnie więcej pieniędzy niż Polska, a Finowie posiadają „gen innowacji”. Proste, prawda? Jednak nie do końca tak to wygląda. Estonia, Finlandia, USA, Norwegia i Hiszpania wypracowały sukces dobrymi strategiami i konsekwencją w ich realizacji, kładąc nacisk na szeroką współpracę pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku, priorytetowo traktując projekty e-zdrowia, również na szczeblu politycznym.

Eero Punkka z fińskiego startupu VitalSignum twierdzi, że w tym przypadku ważne jest też wsparcie ze strony rządu, na przykład poprzez publiczne finansowanie projektów z dziedziny badań i rozwoju.

– Harmonijny fiński ekosystem opieki zdrowotnej jest efektem połączenia technologii informacyjnych oraz medycznych, badań naukowych z najnowocześniejszymi praktykami klinicznymi.

Wszystko w przyjaznym regulacyjnie środowisku. Finlandia posiada bardzo dobrze rozwiniętą infrastrukturę cyfrową, a wszyscy obywatele i pacjenci są otwarci na nowe rozwiązania – podkreśla Eero Punkka.

Istnieje wiele elementów koniecznych do zbudowania innowacyjnego systemu opieki zdrowotnej. Aby je zidentyfikować, odwiedziliśmy OuluHealth – ekosystem stworzony w małym mieście

roz m owy

w Finlandii – Oulu. Rozmawiamy z Joanną Seppänen z OuluHealth.

Wyobraźmy sobie, że chcemy stworzyć przepis na innowacyjny, cyfrowy ekosystem opieki zdrowotnej. Jakie składniki są niezbędne?

Rozwój ekosystemu to praca długoterminowa, stad ważne są cierpliwość i konsekwencja. Nie sądzę, że istnieje gotowy przepis na stworzenie udanego ekosystemu, ale chciałabym podkreślić elementy motywacji i chęci ciągłego rozwoju.

Dodałabym również otwartość na nowe rozwiązania i ciekawość, która napędza innowacje. Mieszkańcy Oulu chłoną nowości i z entuzjazmem podchodzą do testowania rozwiązań ułatwiających im życie. Nasze miasto ma ponad 50-letnie doświadczenie w dziedzinie zaawansowanych technologii. Zasada „współpracuj dla innowacji” ma tu bardzo duże znaczenie.

Jak udało się pod jednym wspólnym projektem zebrać różnych interesariuszy rynku zdrowia i połączyć ich wspólną misją wytyczoną przez OuluHealth?

Nakłonienie do współpracy partnerów z różnych sektorów nigdy nie jest łatwym zadaniem. Ekosystem OuluHealth powstał w celu umocnienia współpracy między miastem Oulu, organizacjami naukowymi, ośrodkami badawczymi, uniwersytetami, podmiotami świadczącymi opiekę zdrowotną i sektorem prywatnym. Tak połączyliśmy nowoczesną technologię, innowacje i chęć wspólnego rozwoju. Budowa silnego ekosystemu wymaga wytrwałości interesariuszy i odpowiednich zasobów, ale przede wszystkim zrozumienia faktu, że wielkie rzeczy można osiągnąć tylko dzięki szerokiej współpracy.

Ekosystem OuluHealth wspiera tworzenie nowych rozwiązań i przyspiesza ich wdrażanie w sektorze opieki zdrowotnej, tworząc innowacje ułatwiające

życie milionom ludzi. Ale to nie stało się z dnia na dzień. Kiedy celem jest współpraca, konkurowanie ze sobą nie wchodzi w rachubę. Wspólne osiąganie sukcesów motywuje nas to do kontynuowania tego, co robimy.

W Oulu wszyscy uczestnicy ekosystemu są w bliskim kontakcie. Każdego roku organizujemy liczne wydarzenia, takie jak Dzień Ekosystemu Oulu.

Po to, aby się spotkać i porozmawiać. Ta współpraca w pewnym stopniu jest oparta na przyjaźniach. Znamy się dobrze.

Czy możesz podać przykłady projektów z dziedziny e-zdrowia realizowanych w Oulu?

Obecnie w Oulu realizowanych jest kilka projektów. Chciałbym wspomnieć o dwóch z nich.

Projekt DigiHealth Hub – finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – ma na celu upowszechnienie wiedzy i rozwój umiejętności w szybko ewoluującej digitalizacji ochrony zdrowia i tzw. well-being (red.: dobrego samopoczucia). Hub to centrum współpracy koncentrujące się na akceleracji badań w zakresie profilaktyki, leczenia i spersonalizowanej medycyny, przyspieszaniu wdrażania cyfrowych innowacji.

Inicjatywa zaowocuje budową modeli operacyjnych dla sieci wiedzy w zakresie cyfryzacji zdrowia. Celem jest identyfi-

kacja i tworzenie metod udostępniania i wykorzystywania danych zdrowotnych, które wspierają prowadzenie badań naukowych, podejmowanie decyzji klinicznych i personalizowane zarządzanie danymi. Hub wzmacnia potencjał badawczy w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego i analizy danych w medycynie.

Za sprawą projektu, Oulu nie tylko rozszerzy swoje know-how w kwestii technologii medycznych i informacyjnokomunikacyjnych, ale także zaoferuje nowe możliwości biznesowe firmom medycznym. Projekt DigiHealth jest zarządzany przez jednego z interesariuszy ekosystemu, Centrum Zdrowia i Technologii (eng.: Centre for Health and Technology).

OuluHealth jest także częścią międzynarodowego projektu inDemand, nowego modelu tworzenia rozwiązań zdrowia cyfrowego przez organizacje i firmy medyczne, przy wsparciu finansowym publicznych funduszy regionalnych. Celem inDemand jest dostarczanie rozwiązań i usług, które precyzyjnie zaspokoją wybrane potrzeby szpitala uniwersyteckiego Oulu. Nowe rozwiązania pozwolą pacjentom mocniej zaangażować się w sprawy własnego zdrowia, usprawnią procesy szpitalne, generując oszczędności. Projekt jest realizowany w trzech regionach pilotażowych: Murcji w Hiszpanii, Paryżu we Francji i Oulu. Pierwsza edycja

Inteligentny szpital pozwoli szybko i skutecznie leczyć pacjentów. W projekcie Future Hospital OYS 2030 realizowanym w Oulu, do usprawnienia procesów organizacyjnych i wsparcia decyzji klinicznych wykorzystuje się technologie zdrowia cyfrowego. W okresie 15 lat, w latach 2015–2030, Szpital Uniwersytecki w Oulu przejdzie gruntowną, cyfrową rewitalizację. Głównym wyzwaniem jest poprawa jakości opieki zdrowotnej.

OSOZ Polska 2/2019

27

roz m owy

inDemand zaowocowała czterema rozwiązaniami z dziedziny digital health.

Druga runda rozpoczęła e się w styczniu 2019 roku.

» Oulu to pierwsze miasto, które przetestowało sieć 5G w środowisku szpitalnym.«

Czego inne kraje mogą nauczyć się od Oulu w obszarze cyfryzacji opieki zdrowotnej?

Oulu jest liderem w tej dziedzinie. To pierwsze miasto, które przetestowało sieć 5G w środowisku szpitalnym, co otworzyło drogę do nowych rodzajów usług bezprzewodowych i modeli biznesowych, niedostępnych dotąd możliwości w m.in. diagnostyce obrazowej, analizie danych i leczeniu. Kiedy świat dopiero rozmawia o 5G, Uniwersytet Oulu już stawia pierwsze kroki w rozwoju 6G. Nie boimy się wyzwań i ambitnych projektów. Dzięki temu powstało tak wiele innowacyjnych usług i rozwiązań, które są szeroko stosowane w Finlandii i poza nią.

Jak wyobrażasz sobie fińską opiekę zdrowotną przyszłości?

Jako usługi socjalne i zdrowotne świadczone w oparciu o zaawansowaną technologię, spersonalizowane, zorientowane na pacjenta i wzajemnie ze sobą skoordynowane. Pacjenci będą leczeni w szpitalach wykorzystujących najnowocześniejsze technologie, takie jak

5G, Internet Rzeczy, sztuczna inteligencja, rzeczywistość wirtualna, rzeczywistość rozszerzona, analizy Big Data. Taki szpital przyszłości powstaje w Oulu w ramach programu Future Hospital OYS 2030. Zamierzamy stworzyć „najinteligentniejszy” szpital na świecie. W przyszłości pacjenci będą stosować technologie ubieralne (red.: wearables), aby samodzielnie kontrolować swoje zdrowie i zarządzać nim. Innowacje pozwolą lepiej monitorować kondycję fizyczną i psychiczną, zapobiegać wielu chorobom. Jestem głęboko przekonana, że usługi opieki społecznej i zdrowotnej będą łatwo dostępne. Rozwiązania sztucznej inteligencji będą powszechnie wykorzystywane do wspierania pracy specjalistów ochrony zdrowia.

Czy będzie się nam przez to żyło lepiej?

Nie wiem, ale chcę wierzyć, że będziemy żyć dłużej, pozostając w dobrym zdrowiu – wspieranym przez technologie – do późnych lat starości. 

OSOZ

reklama

OTWART Y

SYSTEM

OCHRONY

ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2018

Czy likac taj OSO ji mobiln Z Ne ej ws

E-ZDROWIE W INFOGRAFIKACH

w ap

E-ZDROWIE

W INFOGRAFIKACH

Ochrona zdrowia. Digitalizacja. Medycyna.

Trendy, doniesienia naukowe i najważniejsze fakty przedstawione w formie przejrzystych infografik.

28

OSOZ Polska 2/2019

Bezpłatna aplikacja do pobrania na urządzenia z systemem Android oraz iOS.

pozNaj moŻLiwoŚci rozwiązaŃ w cHmurze

roz m owy

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

dla Twojej Przychodni SERUM oprogramowanie brak bariery wejścia bogata funkcjonalność dla Twojego Gabinetu MEDIPORTA oprogramowanie Łatwa jak jazda na rowerze

Nie martw się iNfrastrukturą, kopiami zapasowymi oraz wszystkim tym, co Nie jest związaNe z twoimi codzieNNymi obowiązkami.

Wybierz rozwiązania dostarczane przez KAMSOFT S.A. dostępne w modelu SaaS. System MEDIPORTA jak i SERUM to rozwiązania odpowiadające potrzebom indywidualnych praktyk lekarskich i pielęgniarskich jak i sieci placówek medycznych .

Systemy klasy SaaS budowane w oparciu Systemy klasy SaaS budowane w oparciu o nowoczesne technologie internetowe. Tworzone zgodnie z najnowszymi trendami w zakresie grafiki, rozwiązań funkcjonalnych 3URMHNWRZDQH Z SU]HP\ĤODQ\ VSRVyE DE\ i ergonomicznych.

Projektowane w przemyślany sposób aby praca z aplikacją była intuicyjna, a system niezawodny.

Dostosowane do przepisów prawa i tendencji na rynku jak i potrzeb użytkownika. Teraz dostępne z modułami mobilnymi umożliwiającymi przeprowadzenie wizyty lekarskiej i pielęgniarskiej w domu pacjenta bez potrzeby połączenia z internetem.

OSOZ Polska 2/2019

29

pra k tycznie l egis l acja

Nowe zawody w ochronie zdrowia Pojawienie się zapisów dotyczących asystentów medycznych, czyli osób wystawiających e-ZLA, to zupełnie nowe rozwiązanie prawne w systemie ochrony zdrowia. Osób wspierających personel medyczny w prowadzeniu dokumentacji, w tym dokumentacji medycznej, jest w systemie sporo, jednak jak dotąd ich status prawny nie został dostatecznie uregulowany.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

Niezbędne wsparcie Dokumentacja medyczna zawiera dane podlegające szczególnej ochronie, a za-

30

OSOZ Polska 2/2019

tem informacje, których ujawnienie może pociągać za sobą wiele niekorzystnych następstw dla pacjenta i narazić podmiot leczniczy na odpowiedzialność odszkodowawczą. Stąd też w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjen-

ta oraz wydanych do niej rozporządzeniach określono zasady prowadzenia i uzyskiwania dostępu do danych zawartych w dokumentacji medycznej. Niezależnie od zapisów dotyczących bezpieczeństwa dokumentów, uregulowane zostały zasady przekazywania informacji dotyczących stanu zdrowia pacjenta i udzielonych mu świadczeń. Z perspektywy organizacji podmiotu leczniczego, nie sposób jednak ograniczać kręgu osób pracujących na danych medycznych w podmiocie wyłącznie do osób biorących udział w realizacji świadczeń.

Ustawa dotycząca praw pacjenta wskazuje ogólnie, że do przetwarzania danych zawartych w dokumenta-

pra k tycznie

cji medycznej, w celu ochrony zdrowia, udzielania oraz zarządzania udzielaniem świadczeń zdrowotnych, utrzymania systemu teleinformatycznego, w którym przetwarzana jest dokumentacja medyczna, i zapewnienia bezpieczeństwa tego systemu, są uprawnione nie tylko osoby wykonujące zawód medyczny, ale i inne osoby wykonujące czynności pomocnicze przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, a także czynności związane z utrzymaniem systemu teleinformatycznego, w którym przetwarzana jest dokumentacja medyczna. Niezbędne jest oczywiście nadanie im stosownego upoważnienia przez administratora danych.

Ustawodawca dostrzegł zatem obecność osób wspierających administracyjnie personel medyczny, nie mniej szczegółowych zapisów należy szukać w innych przepisach.

Asystent medyczny Obowiązkowe wystawianie e-zwolnień początkowo budziło wiele obaw wśród lekarzy i kadry zarządzającej. Podnoszono, że wielu lekarzy nie jest gotowych, by samodzielnie pracować w systemie informatycznym, jako że na co dzień pracują wyłącznie na papierowej dokumentacji medycznej. Ostatecznie w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa pojawiło się rozwiązanie pośrednie, polegające na dopuszczeniu do realizacji technicznej czynności wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy przez osoby inne niż lekarz, w tym także osoby nie posiadające wykształcenia medycznego. Co istotne, osobom tym nadaje się uprawnienia do wystawiania e-ZLA, są one ewidencjonowane w Rejestrze Asystentów Medycznych i pracują w systemie informatycznym autoryzując dokumenty własnymi danymi identyfikacyjnymi. To przełomowa zmiana, ponieważ jak dotąd uczestnictwo osób trzecich w procesie dokumentowania świadczeń nie było w jakikolwiek sposób odnotowywane w treści dokumentów. Pojawia się przy tym szereg pytań o odpowiedzialność poszczególnych osób za treść i prawidłowość przygotowanych dokumentów oraz o wzajemne relacje służbowe pomiędzy personelem administracyjnym i medycznym. Przewidziano bowiem, że wystawiający zaświadczenie lekarskie ponosi odpowiedzialność za skutki nieprawidłowego wystawienia zaświadczenia lekarskiego przez osobę upoważnioną.

» Bardzo wiele wątpliwości powstaje w związku z faktem obecności sekretarki medycznej przy udzielaniu świadczeń.« Sekretarka medyczna Funkcja asystenta medycznego w rozumieniu ustawy dotyczącej świadczeń chorobowych, nie będzie najczęściej jedyną znajdującą się w zakresie obowiązków danej osoby. Obecni asystenci medyczni to w dużej mierze osoby, które już wcześniej uczestniczyły w dokumentowaniu świadczeń. Obowiązujące od 1 stycznia 2019 roku zmiany, sprawiły że w rozporządzeniu dotyczącym leczenia szpitalnego po raz pierwszy pojawiły się sekretarki medyczne. Jak dotąd brak było zapisów dotyczących osób wykonujących ten zawód, pomimo że sekretarka medyczna, podobnie jak rejestratorka medyczna czy informatyk medyczny, zostały wymienione jako zawody w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania.

O ile jednak dla rejestratorki medycznej wskazano, jak powinno wyglądać kształcenie zawodowe pozwalające na uzyskanie niezbędnych kompetencji, nie ma szczegółowych wytycznych dla sekretarki medycznej. W zawodzie rejestratorka medyczna powinno kształcić się w trybie rocznej szkoły policealnej. Niezależnie od tego pojawia się również wiele kursów kilkudniowych, które również mają na celu przekazanie podstawowej wiedzy z zakresu przepisów prawnych, obsługi klienta, pracy w systemach informatycznych czy sprawozdawania świadczeń. Zapisy dodane do rozporządzenia dotyczącego leczenia szpitalnego wskazują natomiast, że sekretarką medyczną jest osoba, która posiada co najmniej wykształcenie średnie i realizuje zadania zlecone przez lekarza, w tym związane z prowadzeniem dokumentacji medycznej świadczeniobiorcy.

Pojawia się przy tym wiele wątpliwości, zarówno co do wiedzy wymaganej do podjęcia pracy, zakresu zadań, które można powierzyć sekretarce medycznej, jak i dopuszczalności prowadzenia przez nią dokumentacji medycznej we współpracy z osobami wykonującymi inne zawody medyczne niż lekarz.

Warto również zauważyć, że leczenie szpitalne, pomimo że pochłania największą część środków przeznaczanych na ochronę zdrowia, nadal pozostaje tylko jednym z dziewiętnastu zakresów świadczeń gwarantowanych. Sekretarki medyczne, z resztą także i sekretarze medyczni, realizują swoje zadania także w poradniach w ramach AOS czy POZ. Dla tych obszarów brak jednak odpowiednich regulacji.

Nie zawsze razem Bardzo wiele wątpliwości powstaje także w związku z faktem obecności sekretarki medycznej przy udzielaniu świadczeń. Kwestia ułatwień stosowanych wewnętrznie przez podmiot leczniczy nie może bowiem naruszać prawa pacjenta do intymności. Nawet osoby wykonujące zawód medyczny, inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych, uczestniczą przy udzielaniu tych świadczeń tylko wtedy, gdy jest to niezbędne ze względu na rodzaj świadczenia lub wykonywanie czynności kontrolnych na podstawie przepisów o działalności leczniczej.

Natomiast uczestnictwo, a także obecność innych osób wymaga zgody pacjenta, a w przypadku pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, jego przedstawiciela ustawowego, i osoby wykonującej zawód medyczny, udzielającej świadczenia zdrowotnego. Oczywiście osoby wykonujące czynności pomocnicze i odpowiadające za wsparcie informatyczne świadczeń są obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zadań – i to zarówno za życia, jak i po śmierci pacjenta. Nie mniej jednak pacjent ma autonomię decyzji w zakresie obecności osób nie realizujących świadczeń na jego rzecz. Pytanie zatem, na ile procedury wewnętrzne w podmiotach przewidują sytuacje braku zgody pacjenta na obecność sekretarki medycznej czy asystenta medycznego podczas np. przeprowadzania badania czy w ogóle podczas udzielania świadczenia? 

OSOZ Polska 2/2019

31

pra k tycznie

l aboratori u m tec h no logii

Technologie w walce z globalnymi zagrożeniami zdrowotnymi Dostęp do wiarygodnych i aktualnych informacji w ekosystemie opieki zdrowotnej – bez tego elementu nie ma mowy o skutecznej opiece zdrowotnej i profilaktyce. Aby stawić czoła globalnym zagrożeniom i rosnącym kosztom opieki zdrowotnej, aby skutecznie zwalczać nierówności w dostępie do leczenia i przyspieszyć badania naukowe nad nowymi lekami, zdrowie publiczne sięga do technologii, sztucznej inteligencji i Big Data.

Marnowanie pieniędzy, decyzje na oślep W dzisiejszym, zindustrializowanym świecie nadal spora część decyzji politycznych podejmowanych jest na pod-

32

OSOZ Polska 2/2019

stawie domniemań i domysłów. Z raportu OECD „Health at a Glance: Europe 2018” wynika, że ok. 20% wydatków na ochronę zdrowia to wydatki wyrzucane w błoto. Można je wyeliminować bez

żadnego wpływu na jakość usług. W Europie, gdzie średnio 9,7% PKB wydawanych jest na ochronę zdrowia, miliardy euro przeciekają przez palce niewydajnych systemów. W Polsce skala może być jeszcze większa. Kiedy tysiące pacjentów czekają w kolejkach na świadczenia finansowane przez publicznego płatnika, w tym samym czasie inni korzystają z usług zdrowotnych, których nie potrzebują. To paradoks systemu zdrowia, o którym niewiele się mówi.

Marnowanie zasobów ochrony zdrowia jest efektem braku wiedzy i informacji. Wiele badań jest dublowanych, ponieważ lekarz A nie ma dostępu do informacji, co lekarz B – obsługujący tego

pra k tycznie

» Nawet nie wiemy, jak sztuczna inteligencja zmieni świat zdrowia. Rewolucja może przyjść z zewnątrz, z USA lub Chin.«

samego pacjenta – już zdiagnozował.

Dziura, przez którą uciekają pieniądze, powstaje w wyniku braku wymiany informacji o pacjencie w systemie. W ten sposób tkwimy w modelu epizodycznej opieki zdrowotnej skupionej na szpitalnictwie, zamiast przesuwać się w kierunku profilaktyki.

Brak danych prowadzi do chaosu To, jak ważna jest infrastruktura informacyjna systemu ochrony zdrowia, przekonaliśmy się w trakcie największej w historii epidemii wirusa Eboli w zachodniej Afryce, która wybuchła w latach 2014–2016. Zmarło wówczas ponad 11 000 osób. Brak dostępu do wiarygodnych danych na temat skali epidemii oraz przypadków nowych zakażeń doprowadził do realizacji działań na oślep.

Ten przykład pokazuje wyraźnie, że skuteczność i wydajność systemów ochrony zdrowia jest skorelowana z infrastrukturą informacyjną. Jednak nie wystarczy tylko sama technologia, aplikacje mobilne, elektroniczne konta zdrowotne. Potrzebna jest strategia informacyjna w ochronie

zdrowia, polityczne przywództwo, świadomość i implementacja systemów rozwiązujących realne problemy w systemie zdrowia.

Analogicznie, na lepszych powiązaniach informacyjnych skorzystałaby nauka. Dziś wiele projektów i badań prowadzonych jest równolegle w kilku krajach, powielając się i nie wnosząc praktycznie żadnej wartości dodanej. Kumulując dane w jednym miejscu, analizując je z pomocą algorytmów, badania nad nowymi lekami i sposobami terapii znacznie by przyspieszyły. Nie mówiąc o skumulowanym budżecie zamiast rozdrabnianiu środków finansowych. Do tego potrzebne są interoperacyjne dane, digitalizacja badań klinicznych i kartotek medycznych pacjentów, a co jeszcze ważniejsze, wola międzynarodowej współpracy na rzecz nauki. Ten ostatni czynnik może okazać się o wiele trudniejszy niż wyzwania technologiczne.

David Novillo Ortiz, kierownik Wydziału Informacji Zdrowiu w Światowej Organizacji Zdrowia, zwraca uwagę, że od zatwierdzenia Milenijnych Celów Rozwoju (MDG) w 2000 r., dziedziną, która dokonała największego postępu w ochronie zdrowia, jest właśnie zdrowie cyfrowe.

– Poradzenie sobie z wszystkimi globalnymi wyzwaniami zdrowotnymi wymaga dostępu do informacji, aby podejmować najlepsze decyzje we właściwym czasie. W tym kontekście zdrowie cyfrowe jest niezbędnym komponentem dostarczającym narzędzi pozwalających zbierać, analizować i transformować informacje w decyzje polityczne – mówi David Novillo Ortiz.

Ekspert WHO przytacza kilka przykładów benefitów płynących z digitalizacji: telemedycyna zapewnia dostęp do usług zdrowotnych na odległych obsza-

rach, technologie blockchain gwarantują bezpieczeństwo wymiany informacji o zdrowiu pacjentów, sztuczna inteligencja odgrywa już dziś ważną rolę w diagnozowaniu chorych i doborze planów leczenia, zaawansowane algorytmy pomagają przewidywać i modelować rozprzestrzenianie się chorób.

Nowe modele organizacyjne Dane pozwalają zrozumieć skomplikowane procesy. Sztuczna inteligencja, analizując informacje społeczne, polityczne i medialne, pomoże przewidywać kryzysy humanitarne. To przykład już realizowanego projektu pilotażowego zastosowania AI w aspekcie globalnym.

Monitoring trendów makro- i mikroekonomicznych pozwoli w przyszłości stworzyć system wczesnego ostrzegania przez kryzysami finansowymi. Jak zmieniłby się świat, gdybyśmy mogli przewidzieć kolejne załamanie ekonomiczne, katastrofy naturalne czy epidemie?

– Na chwilę obecną nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak transformacja cyfrowa i sztuczna inteligencja mogą wpłynąć na zarządzanie zdrowiem globalnym – mówi Ilona Kickbusch, dyrektor Globalnego Centrum Zdrowia w Graduate Institute of International and Development Studies w Genewie. Międzynarodowy ekspert w tematach związanych z politycznymi determinantami zdrowia dodaje, że to nie tylko kwestia technologii, ale polityki. Musimy sobie zdać sprawę, że do sektora zdrowia wejdą nowi, międzynarodowi gracze, konkurując ze sobą pomysłami i technologiami. W efekcie, rywalizować będą ze sobą różne cyfrowe modele zarządzania, co z kolei wpłynie na poziom inwestycji w danym kraju, rolę kadr medycznych, zasady etyczne, zaangażowanie pacjentów, wykorzystanie danych. 

OSOZ Polska 2/2019

33

pra k tycznie R aport

Zdjęcie: Stanford Medicine

Demokratyzacja ochrony zdrowia konsekwentnie postępuje Coroczny raport przygotowany przez Stanford Medicine zwraca uwagę na rosnącą ilość i wartość danych związanych ze zdrowiem. Sektorem zainteresowani są duże firmy technologiczne, rozwija się rynek urządzeń ubieralnych do mierzenia parametrów zdrowia i kondycji fizycznej. Przeszkodą w digitalizacji sektora pozostaje interoperacyjność.

Najnowszy raport analizuje, w jaki sposób zbieranie i przetwarzanie danych zmieni sposób prowadzenia badań, wykonywania zawodów medycznych i rolę, jaką pacjenci odgrywają w samodzielnym zarządzaniu zdrowiem.

– Jesteśmy blisko tego, co nigdy wcześniej nie było możliwe – realnej demokratyzacji służby zdrowia, upo-

34

OSOZ Polska 2/2019

wszechnienia wiedzy wszędzie tam, gdzie jest to potrzebne – mówi Lloyd Minor, MD, dziekan School of Medicine w Stanford. – Mamy jeszcze sporo pracy do wykonania w zakresie ułatwiania dostępu do danych, dzielenia się nimi i ich ochrony. Ale jestem pewien, że zmierzamy w kierunku opieki spersonalizowanej i precyzyjnej, stawiającej w cen-

trum profilaktykę – dodaje Lloyd Minor.

Dziś ok. 90% kosztów ochrony zdrowia w USA generują pacjenci z chorobami przewlekłymi, którym po części można zapobiegać poprzez zmianę stylu życia.

W tym mają pomóc innowacje zdrowia cyfrowego. Jeżeli z ich pomocą udałoby się ograniczyć występowanie niezakaźnych chorób przewlekłych, jak cukrzyca oraz choroby serca i układu krążenia, nawet o kilka procent, inwestycja w e-zdrowie jest jak najbardziej uzasadniona (nie wspominając o korzyściach dla samych pacjentów).

Najważniejsze wnioski Raport identyfikuje trzy główne trendy wpływające na demokratyzację opieki zdrowotnej: inteligentne przetwarzanie

pra k tycznie

Firmy technologiczne coraz bardziej koncentrują się na innowacjach w opiece zdrowotnej. W latach 2013–2017, Alphabet, Microsoft i Apple łącznie złożyły ponad 300 patentów dotyczących ochrony zdrowia. Dotyczą one przede wszystkim gromadzenia i przetwarzania danych oraz urządzeń ubieralnych (wearables). Źródło: Stanford Medicine

danych, ich udostępnianie i bezpieczeństwo informacyjne.

Inteligentne przetwarzanie danych Sztuczna inteligencja i analityka szybko się rozwijają, umożliwiając prowadzenie badań na dużych zbiorach danych i wychwytywanie dotąd nieznanych zależności oraz tendencji. Dzięki temu opieka zdrowotna stanie się precyzyjna i efektywna, wydajna kosztowo i przyjazna zarówno dla świadczeniodawców jak i pacjentów. Eksperci prognozują, że do roku 2021 wartość zastosowań sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia osiągnie 6,6 miliarda USD. Z drugiej strony, wykorzystując AI branża medyczna musi podjąć konkretne kroki w kierunku bezpieczeństwa danych i ustanowienia etycznych granic przetwarzania informacji wrażliwych.

Udostępnianie informacji Wymiana danych wymaga zwrócenia uwagi na interoperacyjność i spójność standardów. To warunek konieczny swobodnego przepływu danych pomiędzy różnymi uczestnikami sektora zdrowia, w tym pracownikami służby zdrowia, pacjentami, dostawcami technologii i ubezpieczycielami. Jak dotąd spora część danych pozostaje w zamkniętych silosach.

Bezpieczeństwo danych Otwarte środowisko wymiany informacji zdrowotnych wymaga położenia nacisku na bezpieczeństwo i prywatność pacjentów. Zagwarantowanie ochrony danych pacjentów musi być priorytetem. Zachowanie równowagi pomiędzy rozwojem innowacji i bezpieczeństwem danych wrażliwych będzie wymagać współpracy pomiędzy przemysłem medycznym i IT oraz instytucjami rządowymi, które coraz bardziej angażują się w regulowanie kolejnych aspektów zdrowia cyfrowego.

Raport Stanford’a zwraca uwagę na elementy wzmacniające proces de-

mokratyzacji ochrony zdrowia, w tym m.in. konieczność współpracy i budowania zaufania do zdrowia cyfrowego wśród pacjentów (warunek wymiany i analizy danych pacjentów). Nadal jednak sektor musi poradzić sobie z wieloma wyzwaniami: chaosem danych (różne standardy, formaty, nie wszystkie in-

formacje dostępne w formie cyfrowej), jakością informacji, wypaleniem zawodowym lekarzy (często związanym z koniecznością gromadzenia coraz to większej ilości informacji w elektronicznych kartotekach), etyką sztucznej inteligencji (ustalenie zasad budowania algorytmów, transparentność procesów).  Żródło: Stanford Medicine

Demokratyzacja Ochrony Zdrowia Pobierz pełny raport „The Democratization of Health Care” (Stanford Medicine, 21 stron, język angielski) Wejdź na stronę: stan.md/2T7Eo9q lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 2/2019

35

nowe idee FA K T Y

Pacjent i lekarz sprawdzą dane medyczne w każdym państwie UE Komisja Europejska przyjęła zalecenia w sprawie formatu wymiany danych w ramach Europejskiego Elektronicznego Rekordu Pacjenta.

Wymiana dokumentacji medycznej w formie elektronicznej pomiędzy państwami UE ma przynieść wiele korzyści. Przede wszystkim osobom udającym się na leczenie specjalistyczne za granicę oraz pacjentom, którzy zachorują lub doznają wypadku podczas wakacji albo pobytu w innym państwie. Inną grupę stanowią osoby emigrujące w gra-

36

OSOZ Polska 2/2019

nicach UE – w ich przypadku przeniesienie danych od lekarza rodzinnego ułatwi kontynuację leczenia i wgląd do kartoteki medycznej.

W Europie narasta potrzeba dostępu do danych ponad granicami i budowy infrastruktury, dzięki której pacjenci i lekarze zyskają w każdym miejscu wgląd do krytycznych danych medycz-

nych, jak alergie, aktualne rozpoznania, wyniki badań laboratoryjnych i zdjęcia medyczne. Korzyści jest dużo. Takie rozwiązanie pozwoliłoby unikać podwójnego wykonywania testów, oszczędzając czas pacjenta i koszty ochrony zdrowia.

Stworzenie transeuropejskiej platformy wymiany elektronicznych kartotek pacjenta w całej UE jest skomplikowanym wyzwaniem technicznym, ale na dłuższą metę poprawi standardy opieki. Stworzenie standardów pomoże z kolei poszczególnym państwom i firmom rozwijającym rozwiązania e-zdrowia przygotować

nowe idee

się na wdrożenie Europejskiego Elektronicznego Rekordu Pacjenta.

Już w styczniu 2019 r. zainicjowana została wymiana e-recept pomiędzy Estonią i Finlandią, na podstawie infrastruktury usług cyfrowych. Do końca 2021 r. kolejne 20 państw członkowskich wprowadzi w życie wymianę tego rodzaju informacji.

» Pacjent, przemieszczając się swobodnie w granicach UE, powinien mieć zawsze dostęp do swoich danych medycznych.«

Co zawierają wytyczne?

Rekomendacja postuluje wdrożenie zestawu jednolitych specyfikacji technicznych do przesyłania danych dotyczących zdrowia w wybranych zakresach informacji, takich jak tzw. podsumowania pacjentów, e-recepty, badania laboratoryjne, zdjęcia medyczne, wypisy szpitalne.

Vytenis Andriukaitis, Komisarz ds.

Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, przedstawiając rekomendacje powiedział: – Kto z nas, podróżując lub przeprowadzając się do innego państwa członkowskiego UE, nie życzyłby sobie, aby uzyskać dostęp do własnych danych

medycznych i udostępnić je miejscowemu lekarzowi rodzinnemu? Bezpieczna wymiana informacji medycznych z lekarzami przebywającymi za granicą może potencjalnie nie tylko poprawić jakość opieki, ale także pozytywnie wpłynąć na budżety służby zdrowia.

Dostęp do dokumentacji zdrowotnej w granicach UE może przynieść następujące korzyści: – W sytuacji wypadku podczas pobytu w innym państwie członkowskim UE, lekarze będą mieli natychmiastowy dostęp do informacji o pacjencie (np. szczegóły dotyczące chorób przewle-

kłych, alergii lub uczuleń na leki).

– Ciągłość opieki dla obywateli przemieszczających się po UE. – Wsparcie badań medycznych na dużą skalę w obszarze niektórych chorób (dane byłyby wykorzystywane anonimowo tylko za zgodą pacjenta).

– Podnoszenie efektywności systemów opieki zdrowotnej poprzez, przykładowo, dostęp do ostatnio wykonanych badań laboratoryjnych. W ten sposób szpital w innym państwie członkowskim UE nie będzie musiał powtarzać podobnych testów, oszczędzając czas i zmniejszając koszty. 

WPŁYW EUROPEJSKIEGO FORMATU WYMIANY DANYCH NA: OBYWATELI Pedro

Pedro (Hiszpania) odwiedza swojego przyjaciela Manuela w Wiedniu. Niestety, idąc ulicą Pedro przewraca się, upadając uderza głową o chodnik i traci przytomność.

Karetka odwozi go do szpitala – trzeba pilnie przeprowadzić operację. Ponieważ elektroniczna kartoteka zdrowotna Pedra jest dostępna w Austrii, lekarze zyskują dane o poprzednich operacjach, alergiach i nietolerancji leków.

PRACOWNIKÓW SŁUŻBY ZDROWIA Elena

Elena jest lekarzem z Bułgarii i często przyjmuje pacjentów z zagranicy. Kiedy Jean podczas wakacji zgłasza bardzo wysokie ciśnienie krwi, szybko zyskuje dostęp do swojej elektronicznej karty zdrowia i historii medycznej. Lekarz może skopiować do użytkowanego systemu IT dane pobrane z kartoteki prowadzonej w kraju ojczystym Jeana. Może sprawdzić, jak Jean reagował wcześniej na leczenie, jakie leki zażywał.

Dzięki temu Elena może podejmować celniejsze decyzje medyczne, zapewniając pacjentowi kontynuację leczenia, dobierając skuteczne leki.

ADMINISTRACJĘ PUBLICZNĄ Giuseppe

Giuseppe pracuje we włoskim szpitalu, do którego regularnie trafiają pacjenci z innych państw członkowskich UE. Na podstawie dostępu do elektronicznej dokumentacji zdrowotnej jego zagranicznych pacjentów, może dowiedzieć się, jakie testy medyczne zostały przeprowadzone w ostatnim czasie i sprawdzić ich wyniki. To również oszczędza czas pacjenta i obniża koszty szpitali. W wielu przypadkach znosi konieczność wykonywania uciążliwych dla chorego badań, jak np. zdjęcia RTG. Źródło: tłumaczenie własne na podstawie grafiki Komisji Europejskiej.

OSOZ Polska 2/2019

37

nowe idee

E -zdrowie na ś wiecie

FORTUNE

BLOOMBERG BUSINESSWEEK

Can Technology Make Us Even More Human?

Big Pharma’s Drug Studies Are Getting a NASA-Style Makeover

Czy technologia może nas jeszcze bardziej uczłowieczyć?

Ludzkość wkracza w fazę, gdzie granica pomiędzy biologią i technologią zaczyna się rozmywać. Chcemy wiedzieć i odczuwać więcej, myśleć szybciej. Marzymy o tym, aby pozbyć się ograniczeń narzuconych przez ciało.

Bez technologicznej augmentacji żyjemy w świecie, w którym doświadczamy otaczający nas świat w bardzo ograniczonym zakresie. Weźmy na przykład wzrok. Widzimy jedynie bardzo małą część widma elektromagnetycznego. To ogromne pole energetyczne – od promieni rentgenowskich po fale radiowe – dominuje wokół nas, ale jako ludzie jesteśmy jedynie biernymi, nieświadomymi uczestnikami tego niewidzialnego otoczenia. Dopiero z pomocą specjalnych urządzeń możemy go zobaczyć.

Technologia już dziś zmienia rzeczywistość wokół, często w niezauważalny sposób, z czego nawet nie zdajemy sobie sprawy. Przykłady są liczne. Okulary korekcyjne, soczewki kontaktowe lub chirurgia laserowa oka pomagają widzieć lepiej.

Aparaty słuchowe i implanty ślimakowe oferują programowalne funkcje umożliwiające użytkownikom personalizowanie doznań dźwiękowych. Protezy kończyn czy sztuczne stawy pozwalają poruszać się osobom niepełnosprawnym.

To dopiero początek rewolucji. Implanty nerwowe czy leki wspomagające funkcjonowanie neuronów poszerzą możliwość przetwarzania informacji i moce obliczeniowe mózgu. Kolejnym etapem będzie integracja organizmu człowieka z komputerem. To oznacza, że konstrukcja ludzi nie jest ostateczna, a technologia już ją zmienia i będzie ingerowała w nasze ciała i umysły coraz mocniej. Wbrew obawom, przepaść między człowiekiem a maszyną nie będzie się pogłębiała, wręcz przeciwnie – będziemy coraz bardzo zintegrowani z komputerami.

Czy w ten sposób nasze życie będzie bogatsze, bardziej świadome, pełniejsze? Czy staniemy się maszynami czy wręcz przeciwnie – lepszymi ludźmi z nowymi zdolnościami? 

» Technologie rozszerzają możliwości ludzkiego ciała i umysłu, uzupełniając niedoskonałości natury.« 38

OSOZ Polska 2/2019

Badania nad nowymi lekami rodem z centrum lotów kosmicznych NASA Aż jedna trzecia kosztów leków to koszty badań klinicznych.

Firmy farmaceutyczne chcą to zmienić przenosząc testowanie leków z ludzi na wirtualne awatary, sięgając do potencjału Big Data.

W obecnym modelu, opracowanie statystycznego leku kosztuje ok. 2 mld USD i trwa 12 lat. Na początek trzeba zebrać grupę pacjentów do badań, co już jest sporym wyzwaniem.

W kolejnym etapie przyjmowanie leków przez grupę testową jest skrupulatnie monitorowane i dokumentowane. Dopiero po upływie lat, na podstawie zebranych danych można stwierdzić, czy lek jest bezpieczny i skuteczny.

Novartis, wydający co roku 5 mld USD na rozwój nowych leków, chce to zmienić. W tym celu stworzył globalne centrum monitoringu, gdzie superkomputery na bieżąco monitorują 500 badań nad lekami prowadzonych w 70 krajach, próbując na bieżąco przewidywać potencjalne problemy. Jeżeli jakieś badanie wyświetla się na czerwono sygnalizując opóźnienie w harmonogramie, eksperci natychmiast reagują, aby szybko wrócić na zaplanowaną ścieżkę. Novartis planuje do tego skrócenie czasu rekrutacji pacjentów o 15%. Także w tym aspekcie digitalizacja otwiera nowe możliwości. Urządzenia mobilne pozwalają wziąć udział w badaniach klinicznych bez konieczności uciążliwych dojazdów. Dzięki aplikacji ReserachKit możliwe było przeprowadzenie badań z taką liczbą pacjentów, jak nigdy w historii medycyny. Firmy farmaceutyczne podążają za tym trendem. Sanofi planuje zastosowanie inteligentnych zegarków do śledzenia ruchów pacjentów chorych na Parkinsona. W uzupełnianiu danych pomagają mobilne urządzenia do mierzenia ciśnienia i liczne gadżety monitorujące czynności życiowe.

Z dotychczasowego modelu zbierania danych w tysiącach arkuszach Excel w kierunku centralizacji informacji i wykorzystania algorytmów do ich analizy – testowanie produktów farmaceutycznych musi się zmienić w czasach rozwoju technologii zdrowia cyfrowego. 

nowe idee

ICT&HEALTH INT.

Clinical Trial Launches To Develop Breath Test For Multiple Cancers Ruszyło badanie kliniczne testu oddechowego wykrywającego nowotwory Badacze z Wielkiej Brytanii rozpoczęli badania kliniczne mające na celu opracowanie testu oddechowego analizującego molekuły wydychanego powietrza, które mogą wskazywać na obecność nowotworu we wczesnym stadium. Jest to pierwszy tego typu test na świecie.

Test oddechowy miałby ogromny potencjał, pozwalając wykrywać raka zanim wystąpią pierwsze objawy i tym samym rozpocząć szybko leczenie. The Cancer Research UK Cambridge Center sprawdzi, czy opracowana technologia Breath Biopsy® firmy Owlstone Medical jest w stanie wykryć tzw. lotne związki organiczne (LZO). W trakcie reakcji biochemicznych będących efektem procesów metabolicznych w komórkach organizmu, wytwarza się spektrum LZO. Jeśli metabolizm komórek ulegnie zmianie, komórki mogą uwolnić inny wzór LZO. Badacze dążą do zidentyfikowania tych zależności w przypadku wystąpienia nowotworu.

Profesor Rebecca Fitzgerald, prowadząca badania w Cancer Research UK Cambridge Center, powiedziała: – Musimy szybko opracować nowe narzędzia jak testowany w naszym ośrodku test oddechowy, który może pomóc w wykrywaniu i diagnozowaniu raka wcześniej, dając pacjentom większą szansę na powrót do zdrowia.

Badacze biorący udział w badaniu zbiorą próbki od 1 500 osób, w tym zdrowych, w celu analizy LZO w oddechu. Sprawdzą tym samym, czy są w stanie wykryć sygnały świadczące o różnych typach raka. Badanie kliniczne rozpocznie się u pacjentów z podejrzeniem raka żołądka, a w następnych miesiącach zostanie kontynuowane na pacjentach z rakiem prostaty, nerek, pęcherza moczowego, wątroby i trzustki.

» Kilka oddechów, aby wykryć raka.

Czy naukowcy dokonają przełomu?« Jeśli technologia okaże się skuteczna w dokładnym rozpoznawaniu raka, zespół ma nadzieję, że tzw. biopsje oddechu mogą w przyszłości zostać wykorzystane w praktyce lekarza rodzinnego w celu ustalenia, czy należy skierować pacjentów do dalszych badań diagnostycznych.

Billy Boyle, współzałożyciel i dyrektor generalny Owlstone Medical, powiedział: – Rosną możliwości testów opartych na oddechu, dzięki czemu mogą one pomagać lekarzom we wczesnym diagnozowaniu chorób i być uzupełnieniem dla badań krwi i moczu. Nasza technologia okazała się niezwykle skuteczna w wykrywaniu LZO w oddechu.

W Anglii niemal połowa nowotworów jest diagnozowana w zaawansowanym stadium rozwoju, gdzie szanse na wyleczenie maleją. Dlatego znalezienie metody wczesnej diagnozy jest niezwykle ważne, szczególnie w przypadku takich chorób jak rak przełyku. Tylko 12% pacjentów z tym nowotworem przeżywa 10 lat lub dłużej.

– Technologie takie jak test oddechowy mogą potencjalnie zrewolucjonizować sposób wykrywania i diagnozowania raka w przyszłości. Badania nad wczesnym wykryciem choroby utknęły w obliczu historycznego braku funduszy i zainteresowania przemysłu. Praca nad projektem jest świetnym przykładem zaangażowania Cancer Research UK, szansą na odwrócenie tego trendu i postęp w procesie diagnozowania raka – podkreślił Dr David Crosby, dyrektor badań w Cancer Research UK. Cancer Research UK zainwestuje ponad 20 milionów funtów rocznie w badania wczesnego wykrywania raka. 

OSOZ Polska 2/2019

39

nowe idee

Wychowanie dzieci – wyzwanie w kontekście relacji w rodzinie

Tytuł jest celowo prowokujący, bo i temat niebanalny.

Jak współcześnie wychowywać dzieci, aby były mądre, zdrowe, szczęśliwe i oddawały część miłości rodzicielskiej swoim rodzicom?

40

Agnieszka Golec KAMSOFT S.A.

Czy istnieje idealny przepis na wychowanie dziecka?

Jeśli masz problemy wychowawcze z dzieckiem lub nie wiesz jak wychowywać dziecko, przeczytaj ten artykuł.

Na pewno nie znajdziesz w nim uniwersalnego przepisu, bowiem złożoności ludzkich osobowości powodują, że takiego nie ma.

Artykuł pozwoli jednak na refleksję, na przemyślenie własnych metod wychowawczych oraz wskaże, jak pewne procesy wychowawcze można realizować z wykorzystaniem najnowszych technologii.

Wielu rodziców, opiekunów poszukuje idealnego przepisu na wychowanie dziecka. W obszernych publikacjach na ten temat od lat pojawiają się dylematy – „wychowywać bezstresowo”, czy „wychować twardą ręką”, a może stosować inne, mniej lub bardziej eksperymentalne teorie dotyczące wychowywania?

Współcześnie coraz trudniej jest wychować dzieci, ponieważ dzisiejszy świat jest bardzo złożony. Jako rodzice mamy problem wynikający z konieczności podejmowania mnóstwa decyzji dotyczących naszych dzieci, jak

OSOZ Polska 2/2019

na przykład: poród naturalny czy cesarskie cięcie, szczepić dziecko, czy nie szczepić, pozwolić dziecku, czy zabronić, karać czy nie karać, wymagać czy nie wymagać itd. Chcielibyśmy, aby nasze dzieci były szczęśliwe, zdrowe i miały to, czego nam w dzieciństwie brakowało.

W praktyce jednak nie zawsze wiemy jak postępować i jak pokierować młodego człowieka, aby wyrósł na prawego obywatela, wartościowego pracownika i dobrego rodzica. Główną przeszkodą dobrego wychowania okazuje się notoryczny brak czasu, dążenie do perfekcji prowadzące nierzadko do frustracji, konsumpcyjny styl życia (dzieci domagają się kosztownych zabawek), naciski płynące z otoczenia, porównywanie się z innymi, itp. Starając się sprostać naszym wyobrażeniom na temat rodzicielstwa, często oskarżamy się i zadręczamy myślami, że nie jesteśmy zbyt dobrymi rodzicami, że brakuje nam wie-

nowe idee

dzy, doświadczenia, a nasze wybory są złe. Amerykańska badaczka doświadczeń Brene Brown w książce pt. „Z wielką odwagą” napisała: „To, kim jesteśmy i jak funkcjonujemy w świecie, w znacznie większym stopniu decyduje o tym, jak nasze dzieci poradzą sobie w przyszłości, niż nasza wiedza w zakresie rodzicielstwa. Jeśli chcemy uczyć najmłodszych, by wykazywali się wielką odwagą w kulturze „nigdy dość”, pytanie, które powinniśmy sobie zadać nie brzmi „Czy potrafisz być dobrym rodzicem?”, lecz raczej: „Czy jesteś takim dorosłym, jakim chciałbyś, aby twoje dziecko było w przyszłości?”

Jedno jest pewne – nie ma nieomylnych rodziców, każdemu zdarza się popełniać błędy, ale najważniejsze jest, aby dzieci czuły się w rodzinie kochane i bezpieczne. W pierwszej kolejności należy zacząć od kochania i akceptowania tego, kim my – rodzice i opiekunowie jesteśmy. Wówczas nasze dzieci będą kochały i akceptowały siebie.

Miłość do dziecka jest głównym napędem jego rozwoju Związek rodzica lub opiekuna z dzieckiem bardzo silnie wpływa na to, jakim człowiekiem będzie. Jako dorośli mamy wpływ na budowanie u dziecka poczucia własnej wartości, empatię, umiejętność nawiązywania relacji z innymi ludźmi i regulowania emocji.

Należy przy tym pamiętać, że miłości dziecka nie da się kupić drogimi zabawkami, pobłażliwością, czy zgadzaniem się na wszystko, o co poprosi. Ważne, aby rodzice czy opiekunowie inwestowali w dzieci swój czas, uwagę oraz zainteresowanie, zbudowali z dzieckiem prawdziwą i autentyczną więź. Niezwykle istotna jest też umiejętność stawiania adekwatnych wymagań w stosunku do dziecka oraz wyznaczanie granic.

Rozwój mózgu u dziecka Margot Sunderland w książce „Mądrzy rodzice” napisała, że to czego dziecko doświadcza w kontakcie z rodzicami lub opiekunami „wpływa na kształtowanie się połączeń między komórkami w wyższych ośrodkach mózgowych”.

Z książki Sunderland dowiemy się, że pierwsze lata życia dziecka są krytycznym okresem rozwoju mózgu, ponieważ aż 90% wzrostu mózgu przebiega w ciągu pierwszych pięciu lat życia. O tym, jak rozbudowana będzie sieć połączeń mózgowych, decydują interakcje pomiędzy dzieckiem a jego środowiskiem,

» Pytanie, które powinniśmy sobie zadać, nie brzmi „Czy potrafisz być dobrym rodzicem?”, lecz raczej: „Czy jesteś takim dorosłym, jakim chciałbyś, aby twoje dziecko było w przyszłości?”.« a w szczególności relacje emocjonalne z rodzicami. Gdy dziecko ma 7 lat spowalnia się aktywność kształtowania mózgu. Można więc potwierdzić znane jezuickie powiedzenie, wypowiedziane przez Francisa Xavier w XVI wieku: „Dajcie mi dziecko, zanim ukończy siódmy rok życia, a ja dam wam mężczyznę.”

Rodzic lub opiekun oddziaływują znacząco na jakość życia swojego dziecka, ponieważ to, jaką metodę wychowawczą stosują, ma wpływ na substancje chemiczne w mózgu dziecka. „Komórki i ścieżki nerwowe w mózgu są aktywowane przez substancje chemiczne i hormony. Wśród substancji chemicznych ważnych dla dobra relacji rodzic-dziecko znajduje się oksytocyna oraz opioidy. Oksytocyna jest wydzielana w chwili narodzin dziecka i wspomaga powstanie więzi matki i dziecka. Opioidy to hormony gwarantujące dobre samopoczucie; substancje te są wydzielane, gdy dziecko jest czule dotykane bądź trzymane przez rodzica lub opiekuna. Jeżeli rodzice nie rozumieją potrzeby bliskości lub, co gorsza, jeżeli regularnie reagują na dziecko krytyką lub krzykiem, wydzielanie opioidów i oksytocyny zostaje zablokowane.

Dziecko może wówczas cierpieć z powodu „hormonalnego piekła” wynikającego z przedłużającego się stresu, który może powodować trwałe zmiany w mózgu” 1. W opinii wielu naukowców stres z okresu wczesnego dzieciństwa łączony jest z zaburzeniami lękowymi i depresyjnymi w wieku późniejszym. Autorka książki „Mądrzy rodzice” zwraca uwagę na to, że czule przytulane dziecko będzie spokojniejszym dorosłym. Ponadto „ciepłe relacje” sprzyjają rozwojowi inteligencji emocjonalnej, która obejmuje np. empatię czy zdolność do pracy zespołowej. „Dobre wychowanie polega na tym, by dziecko nie traciło umiejętności zachwycania się światem, gdy wkroczy w dorosłość”.

Dawno, dawno temu o wychowaniu O wychowaniu pisał już Arystoteles żyjący około (384–322 p.n.e.), jego zda-

niem należy wychować człowieka do prawości i etyczności. Arystoteles twierdził, że dziecko uczy się poprzez naśladownictwo i dlatego należy przekazywać mu pozytywne wzorce. Filozof przywiązywał dużą wagę do wychowania przedszkolnego dziecka.

Arystoteles wyróżnił trzy strony wychowania: wychowanie fizyczne, moralne i intelektualne, przy czym wychowanie fizyczne i moralne przypada na wiek przedszkolny. „Arystoteles dokonał podziału życia dziecka na trzy okresy: Okres 1 – lata rozwoju fizycznego dziecka: − dbałość o zdrowie; − zdrowe odżywianie; − hartowanie ciała; − odpowiednie ubieranie; − systematyczne ćwiczenia ruchowe na powietrzu; − dostosowane do wieku zabawki: piłki, koniki, wózki, lalki i inne; − harmonijny rozwój.

Okres 2 – wraz z ciałem rozwija się rozumna i zwierzęca część duszy: − wychowanie moralne priorytetem; − przypisywanie istotnej roli naturze, przyzwyczajeniom i rozumowi; − wykreowanie „dobrego” charakteru człowieka, zależnego od umiejętności opanowania pragnienia przyjemności i uczucia lęku przed bólem; − muzyka jako podstawa ćwiczenia umysłu i forma odpoczynku, rozrywki, relaksu, łagodzenia złości; − dążenie do szlachetności, sprawiedliwości, dobroci itp.

Okres 3 – lata „rozumu” (nad rozwojem i działalnością człowieka zaczyna panować rozum): − dostrzeganie różnorodnych form i dziedzin działalności ludzkiej; − podkreślanie istoty szczęścia, przyjemności i rozkoszy w życiu jednostki; − czyn – jako źródło największej przyjemności obywatela;

OSOZ Polska 2/2019

41

nowe idee

− wartościowe działanie poparte praktyką i ćwiczeniami.” 2 Pomimo upływu wieków teoria wychowania Arystotelesa nie straciła na aktualności. Arystoteles wskazywał na ważną rolę przyzwyczajenia w procesie wychowawczym. Był przekonany, iż przyzwyczajenie to ważny czynnik, obok natury i rozumu w kształtowaniu charakteru.

Złote rady dotyczące wychowania Wychowanie powinno opierać się przede wszystkim na zdrowym rozsądku, dzieci są różne i dorastają w różnych środowiskach. Dlatego nie ma idealnego przepisu na wychowanie. Na co zwrócić uwagę?

1. Bądź dla dziecka autorytetem Rodzic powinien być dla dziecka pierwszym i najważniejszym autorytetem.

Dziecko wówczas liczy się z jego zdaniem i naśladuje jego zachowanie. Jeśli rodzic nie jest autorytetem dla dziecka, to wówczas lukę tę wypełniają rówieśnicy, a to zwykle prowadzi do poważnych problemów. Rodzice, czy opiekunowie powinni w życiu dziecka pełnić rolę kompasu, wyznaczać kierunki, pokazywać drogę, wskazywać szlaki, po których pociecha może bezpiecznie się poruszać. Pod jednym warunkiem, że rodzic ma kompetencje, aby być kompasem.

2. Szanuj siebie oraz dziecko Aby dzieci nas szanowały należy przede wszystkim szanować samych siebie oraz szanować dziecko. Jeśli chcesz budować szacunek dziecka do rodzica, to: − akceptuj to jakie jest twoje dziecko; − stawiaj mu wymagania adekwatne do możliwości; − szanuj uczucia dziecka, poważnie traktuj jego potrzeby i troski; − nie poniżaj dziecka, daj mu prawo do prywatności, nie krytykuj publicznie; − słuchaj co dziecko do Ciebie mówi.

3. Kochaj bezwarunkowo Dziecko powinno być kochane, mimo, że jesteś zmęczony, a dziecku nie wszystko się udaje. Stwórz z dzieckiem prawdziwą i autentyczną więź i zaakceptuj to, jakie jest – jego słabe i mocne strony, jego wybory – nawet jeśli nie są takie, jakich byśmy sobie życzyli. Należy dołożyć wszelkich starań, by poczucie wartości dziecka kształtowało się we właściwy sposób. Wspieraj dziecko w momencie porażki, czy trudności. Pamiętaj, że na

42

OSOZ Polska 2/2019

błędach nasze dzieci też się uczą. Nie ochraniaj dziecka za wszelką cenę przed złymi konsekwencjami, bowiem dla prawidłowego rozwoju dziecka potrzebne są negatywne doświadczenia na równi z pozytywnymi.

4. Wyznacz granice Dziecko powinno mieć postawione granice, wyznaczające obszary jego bezpieczeństwa, rozwoju lub zdrowia. Błędem jest pozwalanie dziecku na wszystko i brak wyznaczania pewnych granic, ponieważ to powoduje, że dziecko nie poradzi sobie w dorosłym życiu z ograniczeniami, które w naturalny sposób, wcześniej czy później pojawią się w jego życiu.

Ponadto dziecko lubi mieć poczucie porządku i wiedzieć, czego się od niego oczekuje. Dzieci oczekują od rodziców stabilności i jasnych, przejrzystych wytycznych.

5. Wymagaj i egzekwuj Kluczowe jest stawianie wymagań, ale dopasowanych do wieku i rozwoju dziecka. Bądź konsekwentny i stanowczy w stosowaniu zasad i reguł. Nie ulegaj chwilowym kaprysom dziecka. Jeśli ustaliłeś z dzieckiem, że może grać w grę na komputerze tylko 15 minut dziennie, to trzymaj się tych postanowień.

Amerykański psycholog Gereon Reimann w książce „Kochać zamiast rozpieszczać” wylicza powody, które powodują, że zbytnio ulegamy dzieciom: − brak czasu – godzimy się na to, aby dziecko „dla świętego spokoju” godzinami przesiadywało z tabletem; − długa choroba dziecka, boimy się o dziecko, że coś mu się stanie, chcemy je ochronić i rezygnujemy z egzekwowania zasad; − strata partnera np. wyniku rozwodu, wówczas chcemy dziecku wynagrodzić stratę drugiego rodzica i rezygnujemy z wymagań.

6. Znajdź czas dla rodziny Równie ważny jak poczucie bezpieczeństwa jest wspólny czas dla dziecka. Żadna zabawka, ani pieniądze nie zastąpią dziecku spędzonego czasu z rodzicami lub opiekunami, ponieważ czas spędzony z rodziną to najcenniejszy prezent jaki możemy sobie nawzajem podarować. Wiadomo, że musimy pracować, aby utrzymać rodzinę, nierzadko rodzice wracają do domu zmęczeni i nie mają już siły na zabawę z dzieckiem. Jednak powinniśmy wygospodarować czas dla dziecka, zanim będzie za późno. Jeśli

utracimy kontakt z dzieckiem, wówczas może nie być odwrotu. W poszukiwaniu czasu dla dziecka: − ustal priorytety, zobacz, czy na pewno musicie tyle czasu spędzać na zakupach w galeriach handlowych; − nie wyręczaj dziecka w jego obowiązkach, więc zastanów się czy musisz prasować koszule dorosłemu dziecku; − spędzaj czas przy wspólnym posiłku, niech to będzie na przykład kolacja, kiedy już wszyscy są w domu. Wspólne jedzenie uczy zasad zachowania się przy stole, integruje i zbliża do siebie członków rodziny; − wspólne obowiązki domowe – może wspólne przygotowanie kolacji, czy układanie zakupów; − podzielcie się domowymi obowiązkami.

Czy można nauczyć się budowania prawidłowych relacji?

Budowanie prawidłowych relacji z dzieckiem to głównie ustalanie zasad, a następnie ich długotrwałe i konsekwentne realizowanie.

Tam gdzie występuje regularne powtarzanie takich samych zasad, z pomocą może przyjść nowoczesna technika, głównie technika komputerowa oraz inteligentne algorytmy, a nawet roboty rozumiane jako odpowiednie programy komputerowe.

Jednym z rozwiązań jest Otwarty System Ochrony Zdrowia OSOZ i tworzone na jego platformie tzw. Programy Prozdrowotne, oferowane w ramach strategii zdrowotnej „Relacje w Rodzinie”, które w rzeczywistości są algorytmami realizowania określonych procesów wychowawczych.

Odpowiednia konstrukcja Programu Prozdrowotnego pozwala rodzicowi budować relacje i autorytet rodzicielski oraz wyznaczyć granice i egzekwować ustalone zasady. Jeżeli dziecko zrozumie zasady, rytm i regularność, na pewno będzie się czuło bardziej wartościowe i bardziej bezpiecznie.

Jednym z popularnych i bardzo pomocnych w wychowaniu Programów Prozdrowotnych jest harmonogram aktywności dziecka (ang. „Planner”).

Planner jest Programem Prozdrowotnym obejmującym cały rok życia 4-latka, oczywiście z podziałem na aktywności dzienne. Jeżeli dziecko powtarza codzienne aktywności w długim przedziale czasowym, w naturalny sposób uczy się konsekwentnego działania i rozwijania osobowości.

nowe idee

Rys. 1. Plan dnia dla dziecka w 4 roku życia

Ponieważ rok to długi okres, w którym nawet dobrze zorganizowany i konsekwentny rodzic, w nawale innych obowiązków, może się pogubić, dlatego „Planner” powinien być realizowany z użyciem techniki komputerowej, głównie tabletów lub smartfonów.

Zanim jednak damy dziecku tablet lub smartfon, należy wdrożyć inny program, który uświadomi dziecku, że tablet nie służy głównie do zabawy, lecz przede wszystkim jest narzędziem wspomagającym codzienność.

Pierwszy „Planner” dnia można przygotować dziecku od ok. czwartego roku

życia, kiedy zaczyna ono rozumieć logikę otoczenia.

Skuteczność programu wynika z precyzyjnie określonych czynności do realizacji w danym dniu roku kalendarzowego. Plan dnia składa się z konkretnych zadań do wykonania o konkretnej godzinie (rys. 1).

Dzięki narzuceniu rytmu dnia, dziecko zaczyna rozumieć, jak należy postępować oraz co i kiedy rodzic od niego oczekuje. Stosowanie takiego planu ma na celu pobudzenie samodzielności, odpowiedzialności, systematyczności.

W przypadku 4-latka, „Planner” rezerwuje czas na samodzielne ubieranie się, na zjedzenie śniadania, umycie ząbków, posprzątanie pokoju, naukę itd. Dodatkowo, kolorowe animacje uczą dziecko, jak powinno zachować się przy stole, prawidłowej postawy podczas siedzenia przy biurku czy techniki mycia ząbków.

Jeśli masz czas, pokaż dziecku wesoły filmik „Mycie Zębów” będący instrukcją mycia ząbków, który znajdziesz na YouTube.

Główne korzyści wynikające ze stosowania planu dnia, to przede wszystkim: − uporządkowanie dnia, − danie dziecku poczucia bezpieczeństwa i przewidywalności, − rozwijanie umiejętności i samodzielności, − uczenie organizacji czasu, − uczenie rytmiczności, pilnowania terminów i obowiązkowości, − danie rodzicom możliwość odpoczynku.  Jeśli masz pytania dotyczące projektu „Relacje w Rodzinie”, napisz na adres e-mail: ProgramyZdrowotne@osoz.pl „Mądrzy rodzice”, Margot Sunderland, Warszawa 2008, Świat Książki, str. 25–26 1

„Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką”, Jolanta Karbowniczek, Małgorzata Kwaśniewska, Barbara Surma, Kraków 2011, Akademia Ignatianum Wydawnictwo WAM, str. 11–12 2

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie OSOZ Polska 2/2019

43

syste m y i sprz ę t

POZNAJ MOŻLIWOŚCI NOWOCZESNEGO OPROGRAMOWANIA DLA SZPITALI

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

System KS-MEDIS Zintegrowany Zarządzania Szpitalem Zarządzaj skutecznie całym szpitalem

ZAINWESTUJ TRAFNIE W SUKCES TWOJEGO SZPITALA KS-MEDIS TO NAJLEPSZY WYBÓR Jeżeli jesteś menadżerem szpitala poszukujesz najlepszych rozwiązań, zależy Ci na stałym obniżeniu kosztów hospitalizacji, przy zachowaniu wysokiej jakości obsługi pacjenta spełniając przy tym wszystkie wytyczne dotyczące Elektronicznej Dokumentacji Medycznej oraz jej bezpieczeństwa wybierz KS-MEDIS i pracuj wydajniej.

Sprawdź innowacyjną funkcjonalność KS-MEDIS: ê ê ê ê ê ê ê ê

ruch chorych oddziały blok operacyjny zakażenia szpitalne laboratorium ambulatorium diagnostyka obrazowa dietetyka i żywienie

ê ê ê ê ê ê ê

medyczne moduły mobilne: obchód lekarski i pielęgniarski, karta anestezjologiczna apteka centralna oraz oddziałowa koszty leczenia pacjenta statystyki, rozliczenia kadry-płace finanse-księgowość magazyn

KS-MEDIS to harmonijne połączenie wysokiej jakości systemu informatycznego oraz profesjonalnego wdrożenia, będącego warunkiem sukcesu Twojej inwestycji informatycznej.

44

OSOZ Polska 2/2019

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

46

FELIETON Program bezpłatnych leków dla seniorów z perspektywy czasu

49

RANKINGI PEX Firmy i produkty (styczeń 2019)

50

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (styczeń 2019)

54

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (styczeń 2019)

61

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki przeciwnowotworowe i immunomodulujące

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Program bezpłatnych leków dla seniorów z perspektywy czasu Idea bardzo szlachetna, trafna i racjonalna. Co więcej – wdrożona w życie, a to nie jest regułą.

Spróbuję podsumować w liczbach efekty działania listy S. Dr Jarosław Frąckowiak Wiceprezes PEX PharmaSequence

Przypomnijmy najważniejsze fakty. Program wystartował we wrześniu 2016 roku i objął swoim zasięgiem pacjentów, którzy ukończyli 75 rok życia. Takim pacjentom wydawane są darmowe leki, o ile zostały uwzględnione na liście „S” publikowanej razem z obwieszczeniami refundacyjnymi. Dotacja Ministerstwa Zdrowia pokrywa całą dotychczasową dopłatę pacjenta. Wielkość finansowania jest limitowana w okresie każdego roku obowiązywania ustawy do zdefiniowa-

46

OSOZ Polska 2/2019

nej w tejże regulacji sumy. W roku 2025 dotacja wyniesie ponad 1,2 mld PLN. Na wykresie przedstawiono wzrost finansowania programu, ale należy też pamiętać, że społeczeństwo nie młodnieje.

Ponieważ obowiązuje limit, program – w sensie liczby finansowanych leków zawierających daną substancję czynną – rozwija się sekwencyjnie. Dodawane są nowe molekuły.

Od początku istnienia programu toczy się dyskusja na temat strategii finansowania. Seniorzy wydają na leki dużo pieniędzy, ale struktura wydatków jest różna. Leki od dawna refundowane i posia-

dające wiele odpowiedników już dawno były finansowane w 70% przez NFZ, zatem dopłaty do takowych nie były nominalnie duże. Ale niekoniecznie małe dla seniorów. Oczywiście przełomem jest finansowanie drogich, ale niezbędnych terapii, w których dopłata Ministerstwa Zdrowia jest znacznie wyższa. Tabela obrazuje segmentację molekuł w segmentach dopłat (tanie, droższe, itd., definiowane poziomem średniej odpłatności pacjenta).

Czas na statystyki i podsumowania.

Z czego i w jakim stopniu skorzystali seniorzy? Tabela zawiera ranking top

MONITOR ZDROWOTNY

20 molekuł z listy S (w całym okresie obowiązywania regulacji prawnej) uporządkowanych według wartości dotacji Ministerstwa Zdrowia. W dużej mierze ranking ten pokrywa się z rankingiem według ilości wydanych opakowań. Ale nie wszędzie. Wyraźnie widać, że przykładowo dotacje na leki przeciwzakrzepowe są wysokie, a ilość wydanych opakowań relatywnie mniejsza niż u innych

Rys. 1. Dotacja MZ przewidziana na realizację programu 75+ (mln PLN)

564

693

733

2018

2019

836

1203

1135

1071

1010

953

125 2016

2017

2020

2021

2022

2023

2024

2025

Rys. 2. Zakres listy S Pierwsza lista „S” obowiązująca od 09/2016 obejmowała: ATC4

Molekuła

ATC4

Molekuła

ATC4

Molekuła

A10C5

INSULIN DETEMIR

C09C0

IRBESARTAN

N04A0

PIRIBEDIL

A10C5

INSULIN GLARGINE

C09C0

LOSARTAN

N04A0

ROPINIROLE

A10J1

METFORMIN

C09C0

TELMISARTAN

N05C0

BUSPIRONE

B01C2

CLOPIDOGREL

C09C0

VALSARTAN

N06A4

FLUOXETINE

B01C2

TICLOPIDINE

C09D1

CANDESARTAN, HYDROCHLOROTHIAZIDE

N06A4

FLUVOXAMINE

B01E0

DABIGATRAN ETEXILATE

C09D1

HYDROCHLOROTHIAZIDE, LOSARTAN

N06A4

PAROXETINE

B01F0

APIXABAN

C09D1

HYDROCHLOROTHIAZIDE, TELMISARTAN

N06A4

SERTRALINE

B01F0

RIVAROXABAN

C09D1

HYDROCHLOROTHIAZIDE, VALSARTAN

N06A5

VENLAFAXINE

C02A1

CLONIDINE

C09D3

AMLODIPINE, LOSARTAN

N06A9

MIANSERIN

C02A2

DOXAZOSIN

C10A1

ATORVASTATIN

N06A9

MOCLOBEMIDE

C03A1

SPIRONOLACTONE

C10A1

LOVASTATIN

N06A9

TRAZODONE

C03A3

CLOPAMIDE

C10A1

ROSUVASTATIN

N08D1

DONEPEZIL

C03A3

INDAPAMIDE

C10A1

SIMVASTATIN

N08D1

RIVASTIGMINE

C03A5

AMILORIDE, HYDROCHLOROTHIAZIDE

C10A2

CIPROFIBRATE

R03A3

INDACATEROL

C07A0

CARVEDILOL

C10A2

FENOFIBRATE

R03D1

BUDESONIDE

C07A0

SOTALOL

C10A9

EZETIMIBE

R03K2

GLYCOPYRRONIUM BROMIDE

C08A0

AMLODIPINE

G04C2

TERAZOSIN

R03K2

TIOTROPIUM BROMIDE

C08A0

FELODIPINE

M01A1

NAPROXEN

R03L1

FENOTEROL, IPRATROPIUM BROMIDE

C08A0

LACIDIPINE

M05B3

ALENDRONIC ACID

S01E2

BETAXOLOL

C08B1

AMLODIPINE, INDAPAMIDE

M05B3

RISEDRONIC ACID

S01E2

PILOCARPINE

C09B3

AMLODIPINE, RAMIPRIL

M05B9

DENOSUMAB

S01E2

TAFLUPROST

C09C0

CANDESARTAN

N04A0

AMANTADINE

S01E2

TIMOLOL

C09C0

EPROSARTAN

N04A0

BIPERIDEN

Rys. 3. Zakres listy S – zmiany w kolejnych obwieszczeniach 01/2017

03/2017

05/2017

11/2017

03/2018

Od stycznia 2017 na liście „S” znalazły się dodatkowo:

Od marca 2017 na liście „S” znalazły się dodatkowo:

Od maja 2017 na liście „S” znalazły się dodatkowo:

Od listopada 2017 na liście „S” znalazły się dodatkowo:

05/2018

ATC4

Molekuła

ATC4

Molekuła

ATC4

Molekuła

ATC4

Molekuła

A10C1

INSULIN ASPART

C10C0

EZETIMIBE + ATORVASTATIN

C08A0

ACEBUTOLOL

G04C2

ALFUZOSIN

A10C1

INSULIN GLULISINE

S01E2

DORZOLAMIDE

C08A0

ATENOLOL

G04C2

TAMSULOSIN

A10C1

INSULIN HUMAN BASE

S01E2

BRINZOLAMIDE

C08A0

BISOPROLOL

G04C3

FINASTERIDE

A10C1

INSULIN LISPRO

S01E2

BRIMONIDINE

C08A0

METOPROLOL

A10C2

INSULIN HUMAN BASE

S01E2

LATANOPROST, TIMOLOL

C08A0

NEBIVOLOL

A10C2

INSULIN HUMAN ISOPHANE

S01E2

BRIMONIDINE, TIMOLOL

C08A0

PROPRANOLOL

A10C3

S01E2

TRAVOPROST

C09A0

BENAZEPRIL

S01E2

BIMATOPROST, TIMOLOL

C09A0

CILAZAPRIL

A10C3

INSULIN ASPART INSULIN HUMAN BASE, INSULIN HUMAN ISOPHANE INSULIN LISPRO

S01E2

BIMATOPROST

C09A0

ENALAPRIL

N04A0

PRAMIPEXOLE

S01E2

TIMOLOL, TRAVOPROST

C09A0

IMIDAPRIL

R03K2

UMECLIDINIUM BROMIDE

N04A0

BENSERAZIDE, LEVODOPA

C09A0

LISINOPRIL

N04A0

CARBIDOPA, LEVODOPA

C09A0

PERINDOPRIL

N04A0

SELEGILINE

C09A0

QUINAPRIL

C09A0

ATC4

Molekuła

ATC4

Molekuła

A07E1

MESALAZINE

R03A4

FENOTEROL

A07E1

SULFASALAZINE

R03A4

SALBUTAMOL

C09B1

RAMIPRIL CILAZAPRIL, HYDROCHLOROTHIAZIDE HYDROCHLOROTHIAZIDE, LISINOPRIL HYDROCHLOROTHIAZIDE, RAMIPRIL INDAPAMIDE, PERINDOPRIL

B01B2

DALTEPARIN SODIUM

R03B2

THEOPHYLLINE

C09B3

AMLODIPINE, LISINOPRIL

B01B2

ENOXAPARIN SODIUM

R03D1

BECLOMETASONE

C09B3

AMLODIPINE, PERINDOPRIL

B01B2

NADROPARIN CALCIUM

R03D1

CICLESONIDE

C09B3

FELODIPINE, RAMIPRIL

H03A0

LEVOTHYROXINE SODIUM

R03D1

FLUTICASONE

H04B0

GLUCAGON

R03D1

MOMETASONE

J01K0

GENTAMICIN

R03F1

L01B0

METHOTREXATE

R03F1

BECLOMETASONE, FORMOTEROL BUDESONIDE, FORMOTEROL

M01C0

LEFLUNOMIDE

R03F1

FLUTICASONE, SALMETEROL

N02A0

OXYCODONE

R03K1

IPRATROPIUM BROMIDE

N03A0

GABAPENTIN

R03L2

N03A0

PREGABALIN

R03L2

P01D1

CHLOROQUINE

R03L2

R03A3

FORMOTEROL

S01A0

GLYCOPYRRONIUM BROMIDE, INDACATEROL OLODATEROL, TIOTROPIUM BROMIDE UMECLIDINUM BROMIDE, VILANTEROL GENTAMICIN

A10C3

W styczniu 2017 z listy „S” usunięte zostały: ATC4

Molekuła

M01A1

NAPROXEN

N04A0

BIPERIDEN

C09B1 C09B1 C09B1

Od marca 2018 na liście „S” znalazły się dodatkowo: ATC4

Molekuła

A10H0

GLICLAZIDUM

A10H0

GLIMEPIRIDUM

A10H0

GLIPIZIDUM

B01A0

ACENOCOUMAROLUM

B01A0

WARFARINUM NATRICUM

Od maja 2018 na liście „S” znalazły się dodatkowo:

OSOZ Polska 2/2019

47

MONITOR ZDROWOTNY

ATORVASTATINUM

TAMSULOSINUM

ENOXAPARINUM NATRICUM

METFORMINI HYDROCHLORIDUM

VALSARTANUM

FINASTERIDUM

INDAPAMIDUM

TELMISARTANUM VALSARTANUM, HYDROCHLOROTHIAZIDUM DOXAZOSINUM

BUDESONIDUM

FORMOTEROLUM INS.INJECTIO NEUTRALIS, INS.ISOPHANUM FLUTICASONI PROPIONAS, SALMETEROLUM INSULINUM ASPARTUM

AMLODIPINUM LEVOTHYROXINUM NATRICUM NEBIVOLOLUM SIMVASTATINUM SPIRONOLACTONUM PERINDOPRILUM

FENOFIBRATUM LOSARTANUM VENLAFAXINUM IPRATROPII BROMIDUM TELMISARTANUM, HYDROCHLOROTHIAZIDUM

DORZOLAMIDUM, TIMOLOLUM

ponad 40 PLN

ROSUVASTATINUM

20–40 PLN

RAMIPRILUM

10–20 PLN

do 10 PLN

Rys. 4. Top molekuły przypisane do segmentów wg średniej odpłatności pacjenta (pokrywanej w całości przez MZ)

CANDESARTANUM CILEXETILUM DONEPEZILI HYDROCHLORIDUM CANDESARTANUM CILEX., HYDROCHLOROTHIAZIDUM BRINZOLAMIDUM

LATANOPROSTUM MESALAZINUM BENSERAZIDUM, LEVODOPUM

BRIMONIDINUM

BUDESONIDUM, FORMOTEROLUM

GABAPENTINUM

NADROPARINUM CALCICUM

Rys. 5. Top 20 molekuł pod względem kwoty dotacji w całym okresie IX.2016–XII.2018 Top 20 molekuł pod względem kwoty dotacji w całym okresie IX.2016-XII.2018

Dotacja MZ

% dotacji MZ

Liczba opakowań

% opakowań

ATORVASTATINUM

108 179 142

9%

9 697 469

8%

RIVAROXABANUM

88 999 319

7%

1 077 539

1%

RAMIPRILUM

72 802 680

6%

8 559 518

7%

SIMVASTATINUM

56 028 976

4%

5 818 785

5%

METFORMINUM

55 695 023

4%

8 789 111

8%

AMLODIPINUM

48 018 391

4%

8 039 399

7%

PERINDOPRILUM

46 720 985

4%

2 229 484

2%

INDAPAMIDUM

40 293 027

3%

7 608 097

7%

DABIGATRANUM ETEXILATUM

38 488 187

3%

379 247

0%

RIVASTIGMINUM

35 156 637

3%

477 006

0%

ROSUVASTATINUM

32 572 214

3%

4 577 274

4%

INSULINUM ASPARTUM

28 714 132

2%

671 676

1%

CARVEDILOLUM

28 373 594

2%

3 446 744

3%

NEBIVOLOLUM

26 598 015

2%

2 815 279

2%

TELMISARTANUM

26 237 228

2%

2 161 180

2%

TIOTROPIUM

24 232 178

2%

545 427

0%

SPIRONOLACTONUM

22 009 747

2%

4 015 425

3%

DOXAZOSINUM

20 649 414

2%

2 392 994

2%

GLICLAZIDUM

20 548 170

2%

1 085 627

1%

VALSARTANUM

20 188 206

2%

2 521 534

2%

liderów pod względem wartości dotacji.

To efekt dostępu pacjentów do nowych terapii, które praktycznie zawsze są dużo droższe niż sprawdzone, ale starsze.

Biorąc pod uwagę wszystkie leki na receptę: 1. Lista S obejmuje molekuły stanowiące 38% wszystkich recept na leki na receptę w 2018 roku.

2. Seniorzy w tym okresie wykupili 30% opakowań leków z listy S, resztę młodsi pacjenci. Ogólnie na pacjentów – seniorów przypada 25% wszystkich wykupionych opakowań leków na receptę (niezależnie od tego, czy są czy nie na liście S).

3. 16% leków z listy S zostało sprzedanych seniorom nie w trybie „darmowym” – zapłacili za nie. To dane dla 2018 roku, w 2016 roku było takowych ponad 30%.

Punkt 3 wymaga komentarza. Bazując wyłącznie na danych z reprezentatywnego panelu aptek PEX trudno wnioskować o przyczynach tego zjawiska. Teoretycznie, jeśli leki są za darmo, to płacenie za nie – w sytuacji prawa do ich bezpłatnego otrzymania – nie jest racjonalne. Ale warto pamiętać, że leki z listy S może wypisywać tylko lekarz POZ (oraz uprawniona pielęgniarka). Zatem, po wizycie u specjalisty, o ile pacjent nie uda się do lekarza POZ po „darmową receptę”, zapłaci adekwatną cenę. Oczywiście lekarze bez kontraktu z NFZ nie wypiszą recept za darmo. Pewną rolę może odgrywać niewiedza a nawet, odwrotnie, wiedza – że niektóre tańsze preparaty są w zasięgu finansowym części seniorów, bez konieczności umawiania się na wizytę do lekarza uprawnionego do wypisywania leków za darmo.

Jak ma się program bezpłatnych leków dla seniorów do rzeczywistości prowadzenia biznesu aptecznego? Program jako taki nie przyczynia się w sposób bardzo znaczący do wzrostu wartości rynku. Ten jest efektem innych działań, chociażby cenowych decyzji refundacyjnych. W przyszłości wpływ programu na funkcjonowanie, czy wręcz rentowność aptek zależy od tego, jakie nowe molekuły pojawią się w programie i czy wzrośnie spożycie leków w grupie seniorów (nie tylko ze względów demograficznych, ale coraz lepszą świadomość, że leki są w zasięgu budżetu seniorów).  Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowym analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

48

OSOZ Polska 2/2019

MONITOR ZDROWOTNY

R an k ingi P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Styczeń 2019 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w styczniu 2019

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

4

NEBBUD

LEKI NA RECEPTĘ

3

KRKA

4

ADAMED

5

BAYER

6

SANOFI

7

GLAXOSMITHKLINE

8

SANDOZ

9

VALEANT

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

USP ZDROWIE

2

POLPHARMA

3

GLAXOSMITHKLINE

4

AFLOFARM

5

SANOFI TEVA

7

HASCO - LEK

8

RECKITT BENCKISER

9

ANGELINI

10

BERLIN-CHEMIE

5

FOSTEX

6

CLEXANE

7

GLUCOPHAGE

8

ATORIS

9

INS. GENSULIN

10

PRESTARIUM

1

IBUPROM

2

GRIPEX

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE SIEĆ N.P.ZDROVIT OLIMP LABS OLEOFARM POLPHARMA RECKITT BENCKISER BAYER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM SANOFI IRENA ERIS ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE POLPHARMA NAOS PIERRE FABRE N.P.ZDROVIT

         

LEKI OTC

         

3

NEOSINE

4

NUROFEN

5

THERAFLU

6

APAP

7

RUTINOSCORBIN

8

VOLTAREN

9

ESSENTIALE

10

STREPSILS

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON DICOFLOR NUTRAMIGEN D-VITUM NEOCATE VITRUM MULTILAC DOPPELHERZ ACIDOLAC

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

6

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w styczniu 2019

         

SUPLEMENTY DIETY

         

KOSMETYKI

KOSMETYKI

VICHY PHARMACERIS EMOLIUM ZIAJA LA ROCHE BIODERMA AVENE DERMEDIC CETAPHIL BEPANTHEN

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 2/2019

49

MONITOR ZDROWOTNY m onitor epide m io logiczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W styczniu W ODNIESIENIU DO grudnia

82 147 zł

86 589 zł

8 978 zł

9 920 zł

730 zł

737 zł

grudzień

styczeń

grudzień

styczeń

grudzień

styczeń

4442 zł

5,41%

943 zł

10,50%

8 zł

1,05%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2019 I 2018

905 790 zł

921 491 zł

73 691 zł

72 343 zł

11 691 zł

12 790 zł

2018

2019

2018

2019

2018

2019

−1,83%

1100 zł

15 701 zł

1,73%

−1348 zł

9,40%

styczeń WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 71 659 zł Kujawsko-Pomorskie 71 881 zł Opolskie 73 399 zł

Kujawsko-Pomorskie 7 666 zł Świętokrzyskie 7 877 zł Warmińsko-Mazurskie 8 041 zł

Kujawsko-Pomorskie 534 zł Podlaskie 568 zł Opolskie 570 zł

Łódzkie 98 253 zł Dolnośląskie 99 626 zł Mazowieckie 103 949 zł

Pomorskie 10 358 zł Dolnośląskie 11 456 zł Mazowieckie 12 733 zł

Dolnośląskie 868 zł Pomorskie 890 zł Mazowieckie 950 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 724 586 zł Podkarpackie 751 029 zł Kujawsko-Pomorskie 795 174 zł

Świętokrzyskie 55 971 zł Opolskie 58 978 zł Kujawsko-Pomorskie 61 006 zł

Opolskie 7 495 zł Kujawsko-Pomorskie 8 118 zł Świętokrzyskie 9 914 zł

Lubuskie 963 092 zł Dolnośląskie 1 045 949 zł Mazowieckie 1 105 782 zł

Lubuskie 76 123 zł Dolnośląskie 82 586 zł Mazowieckie 92 004 zł

Mazowieckie 15 479 zł Dolnośląskie 15 917 zł Podkarpackie 23 456 zł

styczeń WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Lubuskie -3 187 zł

Lubuskie -844 zł Zachodniopomorskie -3 zł

Kujawsko-Pomorskie -23 zł Lubuskie -9 zł Podkarpackie -6 zł

Mazowieckie 6 115 zł Warmińsko-Mazurskie 6 329 zł Pomorskie 7 203 zł

Pomorskie 1 211 zł Podkarpackie 1 387 zł Podlaskie 1 811 zł

Lubelskie 30 zł Warmińsko-Mazurskie 39 zł Pomorskie 48 zł

zestawienie KOSZTY W styczniu W OSTATNICH LATACH

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

50

OSOZ Polska 2/2019

MONITOR ZDROWOTNY

m onitor epide m io logiczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

» W styczniu koszty

ѶƔƏƏƏ

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ

leczenia eksplodowały do najwyższego od 12 miesięcy poziomu.«

ƕƔƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 2/2019

51

MONITOR ZDROWOTNY m onitor epide m io logiczny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

» Styczniowa epidemia

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ

grypy znalazła odzwierciedlenie w rekordowych kosztach.«

ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

52

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 2/2019

MONITOR ZDROWOTNY

m onitor epide m io logiczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» Rok zaczyna się niskimi

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

kosztami leczenia alergii. Te będą stopniowo rosły.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY prognoza

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 2/2019

53

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków styczeń | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO grudnia 2018

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

20,87 zł

24,82%

226,5 tys. zł

4200

-0,18%

+12,5 tys. zł

+260

-0,13 zł

*

*

*

*

*

*

*

-0,39 zł

PROGNOZA NA

kwiecień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w styczniu 2019 roku wyniósł 226,5 tys. zł. W porównaniu z grudniem 2018 roku był on o 12,5 tys. zł wyższy (+5,8%). Jednocześnie obrót ten był o 30 tys. zł wyższy (+15,3%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,31 mld zł. Oznacza to wzrost o 169,7 mln zł (+5,4%) w stosunku do grudnia 2018 roku oraz wzrost o 339 mln zł (+11,4%) w stosunku do stycznia 2018 roku. Udział refundacji stanowił 24,15% (–0,18 p.p. w porównaniu z grudniem 2018) obrotu aptecznego i wyniósł 798,7 mln zł (+4,6%).

Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2019 roku wyniesie 2,525 mln zł. Oznacza to wzrost śred-

OSOZ Polska 2/2019

*

suplementy

INNE

*

*

54,85% 25,53% 10,01% 9,61%

*

*

*

*

*

POZIOM REFUNDACJI

24,15% -0,18%

Według obliczonych prognoz, w kwietniu obrót w statystycznej aptece zacznie spadać (w stosunku do pierwszych trzech miesięcy 2019 roku). Utrzyma się on jednak nadal na poziomie powyżej 200 tys. zł.

Łukasz Stopa

54

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

53,93 zł

*

niego obrotu w stosunku do minionego roku o 8,9% (+205,5 tys. zł) oraz wzrost o 14,8% (+ 326 tys. zł) w stosunku do 2017 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 36,2 mld zł. To odpowiednio o 1,6 mld zł więcej (+4,6%) niż w 2018 roku oraz o 3,2 mld zł więcej (+9,7%) niż w 2017 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,3 mld zł, co będzie stanowiło 25,39% całkowitego obrotu aptecznego.

W styczniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 73,9 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 48,2 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 102,4 tys. zł.

W porównaniu z grudniem 2018 roku dla każdej kategorii nastąpił wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundo-

wanych o 3,13 tys. zł (+4,4%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne o 3,69 tys. zł (8,3%), a dla produktów OTC o 5,02 tys. (5,2%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,08 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,70 mld zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,49 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 652 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – wtorek (7 330 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 2 322 zł.

W styczniu 2019 roku największy wzrost wartości sprzedaży w stosunku do grudnia 2018 roku zanotowaliśmy w przypadku produktów przeciwzakaź-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

nych (+17,04%) oraz dermatologicznych (+8,08%). Jedna grupa zanotowała spadek wartości sprzedaży – leki onkologiczne (–0,35%).

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zanotowaliśmy w przypadku produktów na przewód pokarmowy (spadek udziałów o 0,54 p.p.), leków przeciwzakaźnych (wzrost o 0,48 p. p.). Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy – 18,75%.

W styczniu średnia marża apteczna wyniosła 24,82%. To o 0,18 p.p. mniej niż w grudniu 2018 roku oraz o 0,53 p.p. mniej niż w styczniu 2018 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,13% (+0,03 p.p. w stosunku do grudnia 2018), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,75% (–1,27 p.p. w stosunku do grudnia 2018 roku), natomiast dla produktów OTC – 28,85% (–0,53 p.p. w stosunku do grudnia 2018 roku).

Prognozujemy, że marża apteczna w 2018 roku wyniesie 24,74%. Będzie to odpowiednio o 0,26 p.p. mniej niż w 2018 roku oraz o 0,48 p.p. mniej niż w 2017 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,24% (–0,43 p.p. w stosunku do 2018 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 22,34% (–0,54 p.p. w stosunku do 2018 roku), a dla produktów OTC – 28,09 p.p. (–1,41 p.p. w stosunku do 2018 roku). Średnia cena za opakowanie leku w styczniu 2019 roku wyniosła 20,87 zł.

To o 13 groszy mniej niż w grudniu 2018 roku oraz o 0,69 grosze więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. W porównaniu z grudniem 2018 roku, we wszystkich trzech kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy spadek średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 27,85 zł (–58 groszy), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,64 zł (–0,21 zł), produktów OTC – 16,29 zł (–0,01 zł).

W styczniu statystyczną aptekę odwiedziło 4 200 pacjentów (wzrost o 260 pacjentów w stosunku do grudnia 2018).

3540 osób zakupiło produkty OTC, 810 – leki refundowane, a 820 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w czwartym tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 22 a 28 stycznia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 971 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 15–21 stycz-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2019

styczeń 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach stycznia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2019

styczeń 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo- 6,06% -szkieletowy

18,2% przewód pokarm. i metabolizm

4,35% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,33% narządy zmysłów 5,05% leki przeciwzakaźne

12,08% układ oddechowy

0,32% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,51% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5% krew i układ krwiotwórczy 1,09% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,1% dermatologia

11,98% układ sercowo-naczyniowy

11,64% centralny układ nerwowy varia 11,07%

6,22% nieokreślona

OSOZ Polska 2/2019

55

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2019 30% 29% 28% 27% 26% 25% 24% 23% I

II

III

IV

I

II

2007

III

IV

I

II

2008

III

IV

I

II

2009

III

IV

I

II

2010

III

IV

I

2011

II

III

IV

I

2012

II

III

IV

I

2013

II

III

IV

I

2014

II

III

IV

I

2015

II

III

IV

I

2016

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019

II

III

IV

I

2017

II

III

IV 1

2019

22%

2018

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƒƓ ƐƔķƑƒ ƐƔķƐѶ ƐƔķƒѶ ƐƔķƓƓ ƐƔķƔƖ ƐƔķѵƓ ƐƔķѵƕ ƐƔķѶƖ ƐƔķѶƒ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ

ƐƏ Ɣ ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

ƔķѵƓ

ƔķѶƑ

Ɣķƕƒ

ƔķƔƕ

ƔķƒƖ

ƔķƔƒ

ƔķƓƕ

ƔķƐƐ

ƔķƏƓ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ə

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐѶ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѶƕ

ƕķƖѶ

ƕķƖƔ

ƕķƔ

ƕķƕƒ

ƕķƔ

ƕķƒƒ

ƕķѵ

ƕķƑƐ

ƕķѵѶ

ƕķѵƐ

ƕķƕѶ

refundacja

ƕķѵ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƑƏķƑѵ ƑƏķƓѶ ƑƏķѵƕ ƑƏķѵƑ ƑƏķѵƒ ƑƏķѵƒ ƑƏķƓƒ ƑƏķѵѵ ƑƏķƑƔ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐѶ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2019 4600 4400 4200 4000 3800 3600 3400 3200 I

II

III

2007

56

OSOZ Polska 2/2019

IV

I

II

III

2008

IV

I

II

III

2009

IV

I

II

III

2010

IV

I

II

III

2011

IV

I

II

III

2012

IV

I

II

III

2013

IV

I

II

III

2014

IV

I

II

III

2015

IV

I

II

III

2016

IV

I

II

III

2017

IV

I

II

III

2018

IV 1

2019

3000

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w styczniu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

aptekę odwiedziło 4 200 pacjentów, o 260 pacjentów więcej w stosunku do grudnia 2018.«

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2019

styczeń 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2019

» W styczniu statystyczną

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

nia (960 osób), 8–14 stycznia (951 osób) i 1–7 stycznia (818 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 53,93 zł. To o 0,39 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 2,35 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. Z kwoty tej 40,90 zł zapłacił pacjent, a 13,02 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z grudniem 2018 spadła o 1,5%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 0,5% (–19 groszy). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 91,27 zł (z czego 24,91 zł to zapłata pacjenta, a 66,37 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 58,79 zł, a dla produktów OTC – 28,93 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2019 roku wyniesie 57,26 zł. Z kwoty tej 42,51 zł zapłaci pacjent, a 14,75 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 64,13 zł, produktów OTC – 28,87 zł, a leków refundowanych – 102,42 zł (z czego 31,80 zł to zapłata pacjenta, a 70,62 zł wartość refundacji). 

styczeń 2018

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ v| 1 mb-

ѶŋƐƓ v| 1 mb-

ƐƔŋƑƐ v| 1 mb-

ƑƑŋƑѶ v| 1 mb-

ƑƖŋƒƐ v| 1 mb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

styczeń 2019

styczeń 2018

styczeń 2019

styczeń 2018

124 226

108 327

54,85%

55,13%

Lek - OTC

57 831

50 057

25,53%

25,47%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

22 671

19 505

10,01%

9,93%

Pozostałe

21 772

18 611

9,61%

9,47%

Lek - RX

OSOZ Polska 2/2019

57

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za styczeń 2019 styczeń 2019

zmiana w stosunku do (%) grudnia 2018

stycznia 2019

zmiana w stosunku do (liczbowo)

stycznia 2018

grudnia 2018

stycznia 2019

stycznia 2018

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

226,5

5,8%

0,0%

15,3%

12,5

0,0

30,0

cały rynek apteczny

3 306 900

5,4%

0,0%

11,4%

169 660,0

0,0

339 160,5

statystyczna apteka

73,9

4,4%

0,0%

9,7%

3,1

0,0

6,5

cały rynek apteczny

1 079 412

4,0%

0,0%

6,1%

41 463,4

0,0

61 603,2

statystyczna apteka

48,2

8,3%

0,0%

18,8%

3,7

0,0

7,6

cały rynek apteczny

703 808

7,9%

0,0%

14,9%

51 291,0

0,0

91 154,4

statystyczna apteka

102,4

5,2%

0,0%

17,9%

5,0

0,0

15,6

cały rynek apteczny

1 495 303

4,7%

0,0%

14,0%

67 492,1

0,0

183 637,5

statystyczna apteka

54,7

5,0%

0,0%

13,4%

2,6

0,0

6,4

cały rynek apteczny

798 679

4,6%

0,0%

9,6%

35 178,8

0,0

69 868,4

w całkowitym obrocie

24,15%

-0,8%

0,0%

-1,7%

-0,0018

0,0

-0,0041

w sprzedaży refundowanej

72,71%

0,1%

0,0%

1,8%

0,0006

0,0

0,0125

ogółem

20,87 zł

-0,6%

0,0%

3,5%

-0,1339

0,0

0,6963

dla leków z list refundacyjnych

27,85 zł

-2,1%

0,0%

1,0%

-0,5885

0,0

0,2621

dla leków z recept pełnopłatnych

25,64 zł

-0,8%

0,0%

4,1%

-0,2085

0,0

0,9991

dla produktów bez recepty (OTC)

16,29 zł

-0,1%

0,0%

5,2%

-0,0100

0,0

0,8006

4 200

6,6%

0,0%

10,2%

260,0

0,0

390,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

810

9,5%

0,0%

9,5%

70,0

0,0

70,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

820

5,1%

0,0%

5,1%

40,0

0,0

40,0

3 540

6,3%

0,0%

10,3%

210,0

0,0

330,0

ogółem

24,82%

-0,7%

0,0%

-2,1%

-0,0018

0,0

-0,0053

dla leków z list refundacyjnych

19,13%

0,2%

0,0%

5,2%

0,0003

0,0

0,0094

dla leków na recepty pełnopłatne

20,75%

-5,8%

0,0%

-13,1%

-0,0127

0,0

-0,0314

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

dla sprzedaży odręcznej

28,85%

-1,8%

0,0%

-2,6%

-0,0053

0,0

-0,0077

Wartość sprzedaży na pacjenta

53,93 zł

-0,7%

0,0%

4,6%

-0,3861

0,0

2,3538

Wartość zapłaty przez pacjenta

40,90 zł

-0,5%

0,0%

5,1%

-0,1925

0,0

1,9946

Wartość dopłaty refundatora

13,02 zł

-1,5%

0,0%

2,8%

-0,1936

0,0

0,3592

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

91,27 zł

-4,6%

0,0%

0,2%

-4,4031

0,0

0,2053

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,91 zł

-4,8%

0,0%

-4,2%

-1,2571

0,0

-1,0840

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

66,37 zł

-4,5%

0,0%

2,0%

-3,1459

0,0

1,2893

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

58,79 zł

3,0%

0,0%

13,0%

1,7237

0,0

6,7814

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

28,93 zł

-1,1%

0,0%

6,9%

-0,3161

0,0

1,8762

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2019: 2 320 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƓƏ

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 6%

ƑƒƏ

Tysiące zł

ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

58

OSOZ Polska 2/2019

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do stycznia 2019 2019

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2019

2017

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2017

2 525,5

8,9%

14,8%

205,5

326,0

226,5

15,3%

11,9%

30,0

24,0

36 175 600,0

4,6%

9,7%

1 592 506,0

3 183 936,5

3 306 900,0

11,4%

9,4%

339 160,5

284 992,5

869,0

6,4%

11,7%

52,1

91,1

73,9

9,7%

12,3%

6,5

8,1

12 446 025,6

2,2%

6,7%

268 291,5

778 095,4

1 079 412,2

6,1%

9,9%

61 603,2

97 004,1

566,4

12,4%

17,0%

62,7

82,3

48,2

18,8%

14,3%

7,6

6,0

8 113 224,6

8,0%

11,7%

604 108,4

851 753,1

703 807,6

14,9%

11,8%

91 154,4

74 176,4

1 067,8

8,8%

15,8%

86,0

145,6

102,4

17,9%

10,3%

15,6

9,5

15 296 263,6

4,5%

10,6%

661 688,9

1 464 074,8

1 495 302,8

14,0%

7,9%

183 637,5

109 030,7

650,6

8,6%

15,9%

51,4

89,4

54,7

13,4%

18,1%

6,4

8,4

9 318 262,2

4,3%

10,7%

386 566,3

899 049,9

798 678,7

9,6%

15,6%

69 868,4

107 699,1

25,39%

-1,7%

-0,5%

0,0

0,0

24,15%

-1,7%

5,6%

0,0

0,0

68,95%

-4,8%

-3,1%

0,0

0,0

72,71%

1,8%

5,2%

0,0

0,0

21,27 zł

2,1%

4,9%

0,44

1,00

20,87 zł

3,5%

15,7%

0,70

2,82

30,00 zł

7,1%

9,2%

1,99

2,53

27,85 zł

1,0%

4,0%

0,26

1,06

25,58 zł

0,8%

4,0%

0,20

0,99

25,64 zł

4,1%

10,5%

1,00

2,44

15,91 zł

0,7%

4,5%

0,12

0,68

16,29 zł

5,2%

20,1%

0,80

2,72

44 106

0,7%

2,4%

296,0

1 026,0

4 200,0

10,2%

1,2%

390,0

50,0

8 485

-1,2%

-0,4%

-105,3

-35,3

810,0

9,5%

2,5%

70,0

20,0

8 832

-1,3%

-5,2%

-117,9

-487,9

820,0

5,1%

-6,8%

40,0

-60,0

36 993

1,3%

3,6%

492,6

1 282,6

3 540,0

10,3%

0,6%

330,0

20,0

24,74%

-1,1%

-1,9%

0,0

0,0

24,82%

-2,1%

-4,6%

0,0

0,0

18,24%

-2,3%

-1,6%

0,0

0,0

19,13%

5,2%

0,7%

0,0

0,0

22,34%

-2,4%

-10,0%

0,0

0,0

20,75%

-13,1%

-17,2%

0,0

0,0

28,09%

-4,8%

-4,6%

0,0

0,0

28,85%

-2,6%

-2,8%

0,0

0,0

57,26 zł

8,1%

12,2%

4,3

6,2

53,93 zł

4,6%

10,5%

2,4

5,1

42,51 zł

8,2%

11,8%

3,2

4,5

40,90 zł

5,1%

8,7%

2,0

3,3

14,75 zł

7,9%

13,2%

1,1

1,7

13,02 zł

2,8%

16,7%

0,4

1,9

102,42 zł

7,7%

12,2%

7,3

11,1

91,27 zł

0,2%

9,5%

0,2

7,9

31,80 zł

21,3%

20,7%

5,6

5,5

24,91 zł

-4,2%

-3,3%

-1,1

-0,9

70,62 zł

2,5%

8,7%

1,7

5,7

66,37 zł

2,0%

15,3%

1,3

8,8

64,13 zł

13,9%

23,5%

7,8

12,2

58,79 zł

13,0%

22,6%

6,8

10,8

28,87 zł

7,3%

11,8%

2,0

3,0

28,93 zł

6,9%

9,6%

1,9

2,5

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2019: 34,6 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 5 do 6% (w stosunku do roku 2018)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2018)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2018)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 8,9 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 4 do 5% (w stosunku do roku 2018)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 2/2019

59

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

723,45

0,07

35443,58

0,16

8033,18

0,05

27410,40

0,50

0,23

0,77

1349,32

26,27

48,99

2. U-30

458,28

0,05

17097,49

0,08

7281,11

0,04

9816,38

0,18

0,43

0,57

720,92

23,72

37,31

3. U-50

319,16

0,03

7843,88

0,03

4521,53

0,03

3322,35

0,06

0,58

0,42

390,06

20,11

24,58

4. U-BEZPŁATNY

21,73

0,00

1491,23

0,01

129,55

0,00

1361,68

0,02

0,09

0,91

61,11

24,40

68,63

5. INWALIDA WOJENNY

15,67

0,00

809,91

0,00

4,51

0,00

805,41

0,01

0,01

0,99

26,22

30,89

51,69

0,20

0,00

5,92

0,00

1,11

0,00

4,82

0,00

0,19

0,81

0,31

19,24

29,49

12,07

0,00

334,82

0,00

60,27

0,00

274,54

0,01

0,18

0,82

17,91

18,69

27,75

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

0,00

0,08

0,00

0,01

0,99

0,01

16,01

18,15

246,88

0,03

10128,94

0,04

56,32

0,00

10072,62

0,18

0,01

0,99

392,05

25,84

41,03

3,35

0,00

776,49

0,00

85,64

0,00

690,85

0,01

0,11

0,89

7,25

107,10

231,75

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

12,08

0,00

1943,66

0,01

999,10

0,01

944,56

0,02

0,51

0,49

49,80

39,03

160,91

12. PEŁNOPŁATNE

1477,02

0,15

48206,00

0,21

48205,91

0,28

0,09

0,00

1,00

0,00

1902,90

25,33

32,64

13. ODRĘCZNA

6471,64

0,66

102418,00

0,45

102417,76

0,60

0,24

0,00

1,00

0,00

7055,73

14,52

15,83

14. RAZEM

9761,53

1,00

226500,00

1,00

171795,98

1,00

54704,02

1,00

0,76

0,24

11973,58

18,92

23,20

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

723,45

0,07

35443,58

0,16

8033,18

0,05

27410,40

0,50

0,23

0,77

1349,32

26,27

48,99

2. U-30

458,28

0,05

17097,49

0,08

7281,11

0,04

9816,38

0,18

0,43

0,57

720,92

23,72

37,31

3. U-50

319,16

0,03

7843,88

0,03

4521,53

0,03

3322,35

0,06

0,58

0,42

390,06

20,11

24,58

4. U-BEZPŁATNY

21,73

0,00

1491,23

0,01

129,55

0,00

1361,68

0,02

0,09

0,91

61,11

24,40

68,63

5. INWALIDA WOJENNY

15,67

0,00

809,91

0,00

4,51

0,00

805,41

0,01

0,01

0,99

26,22

30,89

51,69

0,20

0,00

5,92

0,00

1,11

0,00

4,82

0,00

0,19

0,81

0,31

19,24

29,49

12,07

0,00

334,82

0,00

60,27

0,00

274,54

0,01

0,18

0,82

17,91

18,69

27,75

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

0,00

0,08

0,00

0,01

0,99

0,01

16,01

18,15

246,88

0,03

10128,94

0,04

56,32

0,00

10072,62

0,18

0,01

0,99

392,05

25,84

41,03

3,35

0,00

776,49

0,00

85,64

0,00

690,85

0,01

0,11

0,89

7,25

107,10

231,75

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

12,08

0,00

1943,66

0,01

999,10

0,01

944,56

0,02

0,51

0,49

49,80

39,03

160,91

12. PEŁNOPŁATNE

1477,02

0,15

48206,00

0,21

48205,91

0,28

0,09

0,00

1,00

0,00

1902,90

25,33

32,64

13. ODRĘCZNA

6471,64

0,66

102418,00

0,45

102417,76

0,60

0,24

0,00

1,00

0,00

7055,73

14,52

15,83

14. RAZEM

9761,53

1,00

226500,00

1,00

171795,98

1,00

54704,02

1,00

0,76

0,24

11973,58

18,92

23,20

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1801

0,18

73932

0,33

20173

0,12

53759

0,98

0,27

0,73

2965

24,93

41,06

2. Recepty pełnopłatne

1477

0,15

48206

0,21

48206

0,28

0

0,00

1,00

0,00

1903

25,33

32,64

3. Sprzedaż odręczna

6472

0,66

102418

0,45

102418

0,60

0

0,00

1,00

0,00

7056

14,52

15,83

12

0,00

1944

0,01

999

0,01

945

0,02

0,51

0,49

50

39,03

160,91

9762

1,00

226500

1,00

171796

1,00

54704

1,00

0,76

0,24

11974

18,92

23,20

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1800,79

0,18

73932,34

0,33

20173,22

0,12

53759,12

0,98

0,27

0,73

2965,15

24,93

41,06

2. Recepty pełnopłatne

1477,02

0,15

48206,00

0,21

48205,91

0,28

0,09

0,00

1,00

0,00

1902,90

25,33

32,64

3. Sprzedaż odręczna

6471,64

0,66

102418,00

0,45

102417,76

0,60

0,24

0,00

1,00

0,00

7055,73

14,52

15,83

12,08

0,00

1943,66

0,01

999,10

0,01

944,56

0,02

0,51

0,49

49,80

39,03

160,91

9761,53

1,00

226500,00

1,00

171795,98

1,00

54704,02

1,00

0,76

0,24

11973,58

18,92

23,20

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18578,13

0,17

868965,28

0,34

230963,59

0,12

638001,68

0,98

0,27

0,73

28964,14

30,00

46,77

2. Recepty pełnopłatne

18737,47

0,17

566397,50

0,22

566382,16

0,30

15,34

0,00

1,00

0,00

24021,94

23,58

30,23

3. Sprzedaż odręczna

72610,27

0,66

1067793,29

0,42

1067789,08

0,57

4,21

0,00

1,00

0,00

80381,99

13,28

14,71

143,02

0,00

22343,94

0,01

9743,64

0,01

12600,30

0,02

0,44

0,56

863,63

25,87

156,23

110068,89

1,00

2525500,00

1,00

1874878,48

1,00

650621,52

1,00

0,74

0,26

134231,70

18,81

22,94

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

266222093

0,17

12446025551

0,34

3308496665

0,12 9137528886

0,98

0,27

0,73

415051254

29,99

46,75

2. Recepty pełnopłatne

268391962

0,17

8113224567

0,22

8113004704

0,30

219863

0,00

1,00

0,00

344069477

23,58

30,23

1040067154

0,66

15296263571

0,42 15296203379

0,57

60191

0,00

1,00

0,00

1151377218

13,29

14,71

2048732

0,00

320086312

0,01

0,01

180453288

0,02

0,44

0,56

12372825

25,87

156,24

1576729942

1,00

36175600000

1,00 9318262228

1,00

0,74

0,26

1922870775

18,81

22,94

3. Sprzedaż odręczna 4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

60

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 2/2019

139633024

1,00 26857337772

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Leki przeciwnowotworowe i immunomodulujące Nowotwory złośliwe są drugą co do częstości przyczyną zgonów w Polsce (25,8% ogółu zgonów w 2016 r.). Co roku diagnozuje się 160 tys. nowych przypadków zachorowań. W ostatnich latach standaryzowane względem wieku współczynniki umieralności z powodu raka nie wykazują trendu spadkowego, a ich udział wśród ogółu przyczyn zgonów lekko wzrasta. Największym zagrożeniem życia mężczyzn i kobiet jest rak tchawicy, oskrzela i płuca (24% ogółu zgonów z powodu nowotworów złośliwych), a współczynniki umieralności z jego powodu maleją tylko wśród mężczyzn. Sytuacja w Polsce pod względem umieralności z powodu nowotworów złośliwych jest niekorzystna w porównaniu z przeciętną sytuacją w krajach UE. W latach 2000–2014, w większości analizowanych chorób nowotworowych wskaźnik 5-letnich przeżyć poprawił się.

Jego wartość wzrosła u chorych na raka piersi, gruczołu krokowego oraz czerniaka skóry i zmiany te dotyczyły wszystkich lub prawie wszystkich województw w kraju. Jednakże, tym korzystnym zmianom co najmniej od roku 2010 towarzyszy wzrost umieralności na te nowotwory.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW PRZECIWNOWOTWOROWYCH I IMMUNOMODULUJĄCYCH . ROK 2018 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

565 572 088 zł

4 448 901

359

127,13 zł

3%

26%

8%

23%

DANE UZUPEŁNIAJĄCE W roku 2016, z powodu nowotworów zmarło w Polsce 99959 osób (55250 mężczyzn i 44709 kobiet), tj. 260,1 na każde 100 tys. mieszkańców. Nowotwory złośliwe są dużo większym zagrożeniem życia mężczyzn niż kobiet i w roku 2016 standaryzowany współczynnik zgonów mężczyzn był o 76,2% wyższy od współczynnika zgonów kobiet. Zagrożenie życia ogółu kobiet z powodu nowotworu złośliwego sutka („raka piersi”) w Polsce w latach 2015/2016 było większe niż w latach 2010/2011 i standaryzowany współczynnik zgonów był wyższy o 7,2% (był on na tym samym poziomie co w latach 2000/2001). Nowotwory złośliwe ogółem, zarówno obecnie jak i w całym okresie lat 2000, najbardziej zagrażają życiu mieszkańców woj. warmińsko-mazurskiego, pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Źródło: Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, NIZP-PZH, 2018

Udział najważniejszych przyczyn zgonów w ogólnej liczbie zgonów w Polsce wg płci w 2016 r. (dane GUS)

24,1%

nowotwory złośliwe | C00–C97

27,3%

choroby ukł. krążenia | I00–I99

48,8%

38,2% 5,4% 6,4% 3,6% 4,6% 7,0% 8,2% 2,6% 7,1%

choroby ukł. oddechowego | J00–J99 choroby ukł. trawiennego | K00–K93 objawy chorobowe | R00–R99 przyczyny zewnętrzne | V00–Y98

0%

10%

kobiety mężczyźni

20%

30%

40%

50%

1000

7,5

800

6,0

600

4,5

400

3,0

200

1,5

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 2/2019

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

W leczeniu nowotworów stosuje się najczęściej chemioterapię, radioterapię, chirurgię i immunoterapię. Na rynku pojawiają się coraz nowocześniejsze leki pomagając skuteczniej leczyć raka. Niestety, z roku na rok rośnie zapadalność na nowotwory. Przeprowadziliśmy analizę sprzedaży leków wchodzących w skład klasy ATC L – Leki przeciwnowotworowe i immunomodulujące. Wśród nich możemy wyróżnić: cytostatyki (L01), leki stosowane w terapii hormonalnej (L02), immunostymulujące (L03) oraz immunosupresyjne (L04).

Opis rynku Wartość sprzedaży leków stosowanych w leczeniu onkologicznym w 2018 roku wynosiła 565,57 mln zł. Na zbliżonym poziomie kwota ta kształtowała się także na początku okresu analiz (2002 rok) i wynosiła 582,78 mln zł. W roku 2006 pacjenci zapłacili za leki przeciwnowotworowe i immunomodulujące najmniej, bo 460,72 mln zł (o 8,36% mniej niż w roku 2005). Największą wartość sprzedaży zanotowano w 2010 roku –

62

OSOZ Polska 2/2019

niemal 1 mld zł (a dokładnie 967,08 mln zł). Największy spadek wartości sprzedaży w porównaniu do roku poprzedniego wyniósł 23,30% i miał miejsce w 2012 roku, natomiast największy wzrost wynoszący 43,98% wystąpił w 2008 roku.

Ilość sprzedaży leków należących do klasy ATC L w 2002 roku kształtowała się na poziomie 5,78 mln opakowań.

Kolejne lata były okresem przeplatających się wzrostów oraz spadków. Główne dwa okresy spadkowe to lata 2003–2004

oraz 2010–2012. W tych latach z roku na rok ilość sprzedaży malała od 9,70% do 16,75%. Największy wzrost sprzedaży leków przeciwnowotworowych i immunomodulujących miał miejsce w latach 2008– 2009 (sprzedaż wzrosła kolejno o 19,76% oraz 25,47%). W minionym roku sprzedaż wyniosła 4,45 mln opakowań i była o 23,05% mniejsza niż na początku badanego okresu oraz o 38,37% mniejsza niż w 2009 roku (najwyższa ilość sprzedaży równa 6,77 mln opakowań).

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

46

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2018 a nie będące w ofercie w 2002 roku

9

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

3

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

4

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

5

65,1 108,7

98,4

95,9

99,3

70,6

73,7

88,7 121,0 124,2 135,3 138,6 136,0

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

7

22,8

60,7

65,9

86,0

68,4

85,9

84,9

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

10

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

7

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

11

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

14

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

18

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

12

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

19

814,2 742,1 614,9 508,2 448,9

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

24

293,7 349,6 327,6 288,9

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

23

243,1 129,8 144,0

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

39

102,3

Produkty będące w ofercie w 2018 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

33 Liczba badanych produktów

123,9 147,2 155,8 138,8 123,3 112,8

98,8

86,5 103,5

95,3

91,7

96,6 102,5

96,8

85,6

82,4

84,2

89,8 128,3 143,9 112,4 111,0 116,4 114,1 116,6 148,9 131,5 129,1 117,4 117,8 118,6 119,7 121,0 56,4 227,7 106,5 106,4 254,3 299,4 330,5 329,8 126,5

82,8

79,7

75,9

71,4

63,1

62,6

227,0 222,2 193,4 187,5 175,5 201,2 153,2 140,9 132,1 125,2 125,5 119,4 108,7 114,0

90,4 119,5 111,8

227,8 187,6 179,8 143,6 124,5 122,8 109,2 106,4 37,3

58,3

73,3

53,7

51,8

52,0

56,1

99,0

92,5

88,8

87,1

81,8

59,2

59,6

67,4

262,5 269,1 335,8 340,3 362,7 647,5 617,6 593,3 604,7 74,8

41,5

46,5

60,6

77,0

78,7 112,1 119,6

116,0 135,6 177,3 279,1 333,8 299,0 254,2 66,5

66,2

69,6

71,7

71,1

70,4

78,6 114,6

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

46

123,9 147,2 155,8 138,8 123,3 112,8

98,8

86,5 103,5

95,3

96,8

85,6

82,4

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2018 roku

2

844,7 805,0 720,3 610,2 195,4 142,9

89,7

78,7

37,1 108,7 159,5 289,9 136,1

78,8

43,4

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2018

5

145,7 132,3 142,7

51,4

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2018

4

30,9

36,2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2018

2

12,7

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2018

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2018 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2018 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2018

8

162,2 219,5 499,0 382,9 381,5 477,1 765,7 934,2 1 197,9

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2018

4

463,6 390,4 295,9

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2018

8

550,0 243,5 344,7 106,9 153,6 166,9 139,7

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2018

8

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2018

7

247,1 173,0

98,6 1 746,3 2 020,5

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2018

9

118,8

50,0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2018

26

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2018

30

132,2

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2018

56

183,5

70,3

91,7

96,6 102,5

54,2

80,7

95,4 105,5 100,6 120,9 196,5 185,0 176,8 213,6 199,5

43,1

46,7

44,5

48,6

50,3

50,4

57,5

55,3

96,6

56,1

13,9

14,9

13,1

13,8

14,4

14,0

15,2

15,9

29,0

74,7

68,0 493,7

125,4

58,6

56,1 149,4 213,4 663,8 560,3 675,3 1 147,7 686,4 661,9 618,7

2

16,9

16,4

21,9

18,6

19,6

17,9

22,5

6

11,8

11,8

11,5

10,9

10,4

10,5

9,2

40,7

37,9

49,3

33,0

84,2

94,4 106,7

60,8 308,8 2 693,4 1 066,0 9,2

9,4

8,4

49,8 124,5 107,2 290,1 299,2

31,0

39,1 101,1

46,4

79,9 121,2 121,2 88,6

OSOZ Polska 2/2019

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

W minionym roku za pojedyncze opakowanie leku stosowanego w leczeniu onkologicznym pacjenci zapłacili średnio 127,13 zł, czyli o 6,38% mniej niż w roku poprzednim oraz o 26,12% mniej niż w pierwszym okresie analiz. W 2002

roku średnia cena wynosiła 100,79 zł i była najniższa, w 2015 roku cena była najwyższa i równa 169,69 zł. Największy spadek ceny (o 10,72%) został odnotowany w 2016 roku, największy wzrost (o 25,84%) miał miejsce w roku 2010.

Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich 17 lat wskazuje, że najwięcej pacjenci wydają na leki przeciwnowotworowe i immunomodulujące w październiku (59,74 mln zł). Najmniejsza kwota

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków onkologicznych w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

582 783 296

5 781 870

100,79

1 486 692

14 750

392

2003

579 134 993

5 014 427

115,49

1 573 736

13 626

368

-0,63%

-13,27%

2004

513 182 961

4 174 568

122,93

1 487 487

12 100

345

-11,39%

-16,75%

2005

502 758 652

4 519 423

111,24

1 432 361

12 876

351

-2,03%

8,26%

2006

460 717 284

4 179 359

110,24

1 505 612

13 658

306

-8,36%

-7,52%

2007

482 222 455

4 507 857

106,97

1 674 384

15 652

288

4,67%

7,86%

2008

694 310 971

5 398 455

128,61

2 149 570

16 713

323

43,98%

19,76%

2009

894 239 384

6 773 453

132,02

2 912 832

22 063

307

28,80%

25,47%

2010

967 075 466

5 821 048

166,13

3 595 076

21 640

269

8,15%

-14,06%

2011

800 622 154

5 256 241

152,32

2 770 319

18 188

289

-17,21%

-9,70%

2012

614 047 293

4 427 306

138,70

2 124 731

15 319

289

-23,30%

-15,77%

2013

625 662 949

4 451 294

140,56

2 250 586

16 012

278

1,89%

0,54%

2014

686 321 521

4 531 900

151,44

2 257 637

14 908

304

9,70%

1,81%

2015

732 405 874

4 316 129

169,69

2 199 417

12 961

333

6,71%

-4,76%

2016

643 130 829

4 245 162

151,50

1 811 636

11 958

355

-12,19%

-1,64%

2017

594 085 364

4 376 022

135,76

1 664 105

12 258

357

-7,63%

3,08%

2018

565 572 088

4 448 901

127,13

1 575 410

12 392

359

-4,80%

1,67%

2019

566 697 216

4 542 199

124,76

—

—

—

0,20%

2,10%

2020

552 849 011

4 555 693

121,35

—

—

—

-2,44%

0,30%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków przeciwnowotworowych i immunomodulujących w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020

» Najwyższa miesięczna wartość sprzedaży leków przeciwnowotworowych i immunomodulujących została odnotowana we wrześniu 2010 roku i wynosiła 96,45 mln zł.«

ƐƏƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѶƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѵƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƓƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

64

OSOZ Polska 2/2019

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków przeciwnowotworowych i immunomodulujących sprzedanych w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Miesięczna sprzedaż leków przeciwnowotworowych i immunomodulujących od 2012 roku utrzymuje się na wyrównanym poziomie.«

ѶƏƏ ƏƏƏ

ѵƏƏ ƏƏƏ

ƓƏƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leków przeciwnowotworowych i immunomodulujących zakupionych w aptece w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƑƔƏ

ƑƏƏ

ƐƔƏ

ƐƏƏ

» W ostatnich miesiącach średnia cena za pojedyncze opakowanie leku przeciwnowotworowego lub immunomodulującego mieściła się w przedziale od 100 do 150 zł.«

ƔƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 4. Liczba różnych leków przeciwnowotworowych i immunomodulujących dostępnych w aptekach w latach 2002–2018 300

250

200

150

100

» Obecnie rynek farmaceutyczny oferuje pacjentom około 250 różnych opakowań leków przeciwnowotworowych i immunomodulujących w skali pojedynczego miesiąca.«

0

I

II III IV I

2002

II III IV I

2003

II III IV I

2004

II III IV I

2005

II III IV I

2006

II III IV I

2007

II III IV I

2008

II III IV I

2009

II III IV I

2010

II III IV I

2011

II III IV I

2012

II III IV I

2013

II III IV I

2014

II III IV I

2015

II III IV I

2016

II III IV I

2017

II III IV 1

2018

OSOZ Polska 2/2019

2019

50

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N KU L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2018 ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201D;ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201D;ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201D;Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201D;Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201C;ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201C;ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201C;Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

pojawia siÄ&#x2122; w lutym i wynosi 49,81 mln zĹ&#x201A;. W skali pojedynczego miesiÄ&#x2026;ca najmniejsza i najwiÄ&#x2122;ksza sprzedaĹź zostaĹ&#x201A;a odnotowana kolejno w sierpniu 2004 roku (215 tys. opakowaĹ&#x201E;) oraz w listopadzie 2009 roku (963 tys. opakowaĹ&#x201E;), zaĹ&#x203A; najmniejsza i najwiÄ&#x2122;ksza wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wystÄ&#x2026;piĹ&#x201A;y kolejno w sierpniu 2006 roku (31,94 mln zĹ&#x201A;) oraz we wrzeĹ&#x203A;niu 2010 roku (96,45 mln zĹ&#x201A;).

Asortyment lekĂłw stosowanych w leczeniu onkologicznym w 2018 roku liczyĹ&#x201A; sobie 359 róşnych opakowaĹ&#x201E;, a to o 8,42% mniej niĹź w pierwszym okresie analiz. NajwiÄ&#x2122;cej lekĂłw przeciwnowotworowych i immunomodulujÄ&#x2026;cych byĹ&#x201A;o dostÄ&#x2122;pnych w aptekach w 2002 roku (392 leki), a najmniej w 2010 roku (269).

SprzedaĹź lekĂłw przeciwnowotworowych i immunomodulujÄ&#x2026;cych w ostatnich dwĂłch latach rosĹ&#x201A;a. Ĺ&#x161;rednia cena, a co za tym idzie takĹźe wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy, spadaĹ&#x201A;a. Przyjrzyjmy siÄ&#x2122; prognozom na rok 2019 i 2020 opracowanym na podstawie dotychczasowych danych dotyczÄ&#x2026;cych poziomu sprzedaĹźy.

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Wyliczone przez ekspertĂłw OSOZ prognozy sugerujÄ&#x2026;, Ĺźe w 2019 roku sprzedaĹź lekĂłw stosowanych w leczeniu onkologicznym wzroĹ&#x203A;nie o 2,10% i bÄ&#x2122;dzie wynosiĹ&#x201A;a 4,52 mln opakowaĹ&#x201E;. W 2020

66

OSOZ Polska 2/2019

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

roku sprzedaĹź po raz kolejny wzroĹ&#x203A;nie (o 0,30%) do 4,56 mln opakowaĹ&#x201E;. Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie lekĂłw z omawianej grupy bÄ&#x2122;dzie spadaÄ&#x2021;. W 2019 i 2020 roku spadki wyniosÄ&#x2026; kolejno 1,86% i 2,73%. Ĺ&#x161;rednia cena w tych latach bÄ&#x2122;dzie wynosiÄ&#x2021; kolejno 124,76 zĹ&#x201A; oraz 121,35 zĹ&#x201A;.

Tak ksztaĹ&#x201A;tujÄ&#x2026;ce siÄ&#x2122; iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy oraz Ĺ&#x203A;rednia cena przeĹ&#x201A;oĹźÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy rĂłwnÄ&#x2026; 566,70 mln zĹ&#x201A; w 2019 roku oraz 552,85 mln zĹ&#x201A; w 2020 roku. Pierwszy rok prognoz bÄ&#x2122;dzie wiÄ&#x2122;c okresem wzrostu wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy (o 0,20%), a drugi okresem spadku (o 2,44%).

Podsumowanie Choroby nowotworowe to druga w kolejnoĹ&#x203A;ci, za chorobami ukĹ&#x201A;adu krÄ&#x2026;Ĺźenia, przyczyna zgonĂłw PolakĂłw. Wczesne rozpoznanie choroby nowotworowej i wdroĹźenie wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;ciwego leczenia gwarantuje u wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci pacjentĂłw wyleczenie. Dlatego tak waĹźne jest wykonywanie badaĹ&#x201E; profilaktycznych. Jednym ze sposobĂłw leczenia nowotworĂłw jest zastosowanie lekĂłw naleĹźÄ&#x2026;cych do klasy ATC L â&#x20AC;&#x201C; Leki przeciwnowotworowe i immunomodulujÄ&#x2026;ce. Jak pokazujÄ&#x2026; zgromadzone dane statystyczne, sprzedaĹź tej grupy lekĂłw ksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; obecnie na poziomie 4,5 mln opakowaĹ&#x201E; rocznie. Prognozy sugerujÄ&#x2026;, Ĺźe ta liczba w najbliĹźszych

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

latach bÄ&#x2122;dzie wzrastaÄ&#x2021;. Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie leku majÄ&#x2026;cego zastosowanie w leczeniu onkologicznym wynosi okoĹ&#x201A;o 120 zĹ&#x201A;. W minionym roku pacjenci zapĹ&#x201A;acili za leki z omawianej grupy ponad 0,5 mld zĹ&#x201A;, co poniekÄ&#x2026;d obrazuje skalÄ&#x2122; problemu. Na podstawie sprzedaĹźy aptecznej trudno wyciÄ&#x2026;gaÄ&#x2021; proste wnioski. Wielu pacjentĂłw leczonych jest w trybie stacjonarnym, ktĂłre nie podlega niniejszej analizie. IloĹ&#x203A;ciowa sprzedaĹź, choÄ&#x2021; skorelowana ze skalÄ&#x2026; zachorowaĹ&#x201E;, wynika takĹźe z postÄ&#x2122;pĂłw w medycynie. Leki sÄ&#x2026; coraz nowoczeĹ&#x203A;niejsze, wymagajÄ&#x2026;ce mniejszych dawek, a leczenie â&#x20AC;&#x201C; celowane w kierunku okreĹ&#x203A;lonych postaci raka. ď Ź Metodologia prognoz Do obliczenia prognoz wykorzystano algorytm z addytywnym wspĂłĹ&#x201A;czynnikiem sezonowoĹ&#x203A;ci. Ponadto dane historyczne zostaĹ&#x201A;y pozbawione wartoĹ&#x203A;ci nietypowych, odbiegajÄ&#x2026;cych zbytnio od dotychczasowych rezultatĂłw. ZaĹ&#x201A;oĹźono, Ĺźe usuniÄ&#x2122;te wartoĹ&#x203A;ci odstajÄ&#x2026;ce byĹ&#x201A;y wynikiem losowych, nieprzewidywalnych zjawisk.

KAMSOFT S.A.

449 ]ร QHWWR V]W

]ร EUXWWR V]W

Czytnik kodรณw kreskรณwych 2D

Zebra DS2208 ย Czytnik produkowany specjalnie dla KAMSOFT S.A. ย -0uย 1ย mb; ย -ruo]u-loย -mย Culย -u; 7ัด- -rัดbh-1fb " $ ล ruย ย ย uเฅ 1;mb; ย v|-ย b;เฅ =-0uย 1ย mย 1_ roย o7ย f; ruย ย ย oj-mb; ]o|oย ย 1_ ย v|-ย b;เฅ 7o -rัดbh-1fb " $ล ย 7;-ัดmย 1ย ย |mbh 7o -r|;h vr;jmb-f.1ย ย ย l-]-mb- 7ย u;h|ย ย ย =-jvย ย ย hoย ;f ล 1ย ย |- ho7ย ฦ b ฦ ล ou-ย ;ล u;1;r|ย ย ย ย |- ho7ย ฦ ล ! o7; ou-ย -|- -|ubย ล ย ]o7mb; ย ย -ัด;1;mb-lb " ,ล ย 71ย ย | ho7เฅ ย ย ;hu-mเฅ ย ย uย .7ย ;เฅ lo0bัดmย 1_ ย Gwarancja 5 lat

ZAPRASZAMY DO ZAKUPร W !!!

E-mail: medycyna@kamsoft.pl | Tel.: S.A. +48 32| 209 Zamรณwienia i informacje: KAMSOFT (32)076090512 75 | (32) 209 07 05 | handel@kamsoft.pl

2IHUWD ZDร QD GR NZLHWQLD OXE Z\F]HUSDQLD VWDQยณZ PDJD]\QRZ\FK

XXIV Międzynarodowy Kongres Otwartego Systemu Ochrony Zdrowia „LECZNICTWO SZPITALNE - DRUGA LINIA OCHRONY ZDROWIA NA PLATFORMIE OSOZ”

9 kwietnia 2019 KATOWICE

MIĘDZYNARODOWE CENTRUM KONGRESOWE

WSTĘP BEZPŁATNY Innowacyjne rozwiązania i koncepcje w medycynie i farmacji Eksperci z Polski i zagranicy 10 sesji tematycznych | 1000 gości | kilkadziesiąt prezentacji Uroczysta Gala Liderów Ochrony Zdrowia

ORGANIZATOR

SPONSOR GŁÓWNY

Czasopisma

KAMSOFT

OSOZ Polska OSOZ World HARMONOGRAM KONGRESU:

WWW.OSOZ.PL/kongresOSOZ

Spółka Akcyjna