OSOZ Polska

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

OSOZ

2 / 2022

CZASOPISMO O CYFRYZACJI OCHRONY ZDROWIA

BLOG.OSOZ .PL

2

2022 POLSK A

40

STRON O BEZPIECZEŃSTWIE DANYCH Z nowego raportu OSOZ dowiesz się, jakie metody stosują hakerzy, jak zapobiegać cyberatakom i niwelować ich skutki.

PAWEŁ KIKOSICKI Zmiany i projekty, które planuje nowy dyrektor Centrum e-Zdrowia.

ZADYSZKA SZPITALI Brakuje pieniędzy na utrzymanie infrastruktury IT – mówi Dariusz Rajczyk, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej.

KODEKS MENEDŻERA ZDROWIA 12 wytycznych zarządzania placówkami medycznymi oraz 6 niezbędnych elementów inteligencji emocjonalnej.

Nowy blog o e-zdrowiu Praktyczne porady Informacje z rynku zdrowia Inspirujące wywiady ZESKANUJ KOD, aby przejść do bloga

b l o g .o s oz . p l

N ota b e n e

Zakręcanie kurka z danymi Wojna w Ukrainie oraz pandemia COVID-19 wywracają do góry nogami wcześniej obrany kurs globalizacji. Stało się jasne, że stabilność i dobrobyt Europy wymagają uniezależnienia się nie tylko od źródeł energii, ale także strategicznych usług cyfrowych.

Geo-polityczny aspekt zdrowia Marzec 2020 roku. Wybuch światowej pandemii koronawirusa powoduje zwiększone zapotrzebowanie na środki higieny jak maseczki, rękawice, środki do odkażania. Pojawiają się ich braki, a poszczególne państwa konkurują o dostawy ceną lub specjalnymi warunkami zamówień. W efekcie dochodzi do wielu nadużyć: niektóre towary nie spełniają wymaganych norm jakościowych, występują opóźnienia w dostawach, ceny bazowego dla szpitali wyposażenia osiągają zaporowe ceny. Zaczyna też brakować niektórych leków, bo lockdowny i zakłócenia w łańcuchu dystrybucji uniemożliwiają eksport z fabryk rozlokowanych w Chinach albo Indiach.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Więcej informacji na blog.osoz.pl

Jesień 2020 roku. Wzrost światowego zapotrzebowania na półprzewodniki prowadzi do ich dotkliwych niedoborów. Popyt na nie rósł już wcześniej w związku z elektronizacją samochodów – przeciętne nowoczesne auto składa się z ok. 1400–1500 chipów, czasami nawet 3000. Zamknięcie chińskich fabryk z półprzewodnikami w czasie pandemii, konflikt ekonomiczny pomiędzy Chinami i USA, burza śnieżna w lutym 2021 roku w Teksasie i Austin prowadząca do wstrzymania produkcji i pożary w japońskich fabrykach wywołują dotkliwe braki w podaży chipów. Zamykane są fabryki samochodów oraz urządzeń medycznych. Niewielkie chipy okazują się nagle strategicznymi aktywami dla wielu gałęzi przemysłu.

Listopad 2020 roku. Komisja Europejska (KE) przyjmuje Europejską Strategię dla Przemysłu Farmaceutycznego (Pharmaceutical Strategy for Europe), która obejmuje m.in. dywersyfikację dostaw i produkcji leków. Z kolei w lipcu 2021 roku, KE powołała sojusz na rzecz procesorów i półprzewodników. Rozwój badań nad chipami oraz rozbudowa mocy produkcyjnych w Europie ma zagwarantować niezależność w produkcji elektroniki i zapobiec zakłóceniom w łańcuchu dostaw. Europejski Pakt na Rzecz Chipów (European Chips Act) przedstawiony przez KE w lutym 2022 roku zakłada zwiększenie udziału Europy w ich produkcji do 20% do roku 2030.

Reorientacja: stabilność ponad cenę Zmiany strategii w zakresie produkcji leków oraz półprzewodników wskazują na historyczny zwrot w dotychczasowym podejściu. Priorytet niskiej ceny gwarantowanej dotąd przez kraje bazujące na taniej sile roboczej ustąpił miejsca bezpieczeństwu i ciągłości dostaw oraz niezależności produkcyjnej.

Zdaliśmy sobie sprawę, że o ile globalny rynek dobrze się sprawdza w stabilnych ramach ekonomiczno-politycznych oraz dla towarów o niższym znaczeniu dla działalności kluczowych gałęzi gospodarki, to w przypadku towarów i usług strategicznych może prowadzić do uzależnienia. Takich elementów zakłócających ciągłość dostaw jest sporo: sytuacja polityczna, katastrofy klimatyczne, niepokoje społeczne, zdarzenia losowe, zagrożenia epidemiologiczne. Wielu z nich, jak pandemii czy wojny i związanych z nią sankcji, doświadczyliśmy pierwszy raz od dziesięcioleci.

Nic dziwnego, że wiele krajów oraz cała Unia Europejska zmienia swój punkt widzenia. Tańsze leki są ważne, bo cena determinuje dostępność. Ale gdy z dnia na dzień dostawy zostają przerwane, niska cena nie pomaga. Wkraczamy w nową erę, w której państwa i sprawdzone sojusze, jak Unia Europejska, chcą inwestować przede wszystkim w niezależność. A do niej zalicza się też niezależność cyfrowa.

OSOZ Polska 2/2022

N ota b e n e

Rurociąg z danymi i usługami Polityka jest o wiele wolniejsza niż technologie – decyzje podejmowane w efekcie trendów cyfrowych przynoszą z reguły efekty dopiero po kilku latach. Na takiej pozycji jest dzisiaj Europa, która bardzo późno się zorientowała, że to gospodarka oparta na innowacyjności i rozwiązaniach cyfrowych zdecyduje o tym, kto będzie rozdawał karty w światowej polityce za 10 lat.

Przykładem jest sztuczna inteligencja. Rozwiązania AI stają się paliwem dla wszystkich gałęzi gospodarki. W ochronie zdrowia, pozwolą automatyzować proces obsługi pacjenta, diagnozować choroby na wczesnym etapie, wspomagać indywidualizację leczenia, wspierać zdrowe i aktywne starzenie się, przyspieszyć badania nad nowymi lekami, szczepionkami, terapiami.

Walka o dominację w dziedzinie AI toczy się obecnie pomiędzy Chinami i USA, z wyraźną przewagą USA. Ale to może się szybko zmienić, bo Chiny mają ambicję, aby do 2030 roku stać się światową potęgą AI. Prywatne inwestycje w AI w 2020 roku w USA wyniosły 24 mld USD. Dla porównania, w Chinach było to 10 mld USD, a w Europie zaledwie 2 mld USD. W pozostałych krajach to jedynie 6,6 mld USD. Jeśli Europa nic nie zrobi, stanie się wkrótce importerem know-how i usług cyfrowych.

A to wiąże się z trzema problemami. Po pierwsze, system wartości europejskiej ochrony zdrowia (powszechne ubezpieczenie zdrowotne, równy dostęp do świadczeń, ochrona danych) jest różny od amerykańskiego (komercyjny charakter usług) i chińskiego (państwowa kontrola, również nad danymi).

Po drugie, import algorytmów trenowanych na danych populacyjnych o innej charakterystyce jest wysoce ryzykowny. Po trzecie, pamiętajmy, że Chiny nie są krajem demokratycznym i w przypadku konfliktów dyplomatycznych nie można wykluczyć zakłóceń w dostawach usług cyfrowych. Tak jak w przypadku międzynarodowego systemu bankowego, SWIFT został wykorzystany jako atomowa opcja sankcji na Rosję w związku z napaścią na Ukrainę, podobnego scenariusza nie można wykluczyć w przypadku przykładowo usług chmurowych i telekomunikacyjnych.

Strategiczne cyberbezpieczeństwo Wybuch wojny w Europie będzie miał trudny do przewidzenia, ale na pewno ogromny wpływ na wiele gałęzi gospodarki, w tym sektor zdrowia. To pierwsza wojna ery cyfrowej, podczas której bronią są także dezinformacja, ataki cybernetyczne, fake newsy. Nowego znaczenia nabierają priorytety w postaci edukacji cyfrowej, wzmocnienia cyberbezpieczeństwa, cyfrowej niezależności Europy (tzw. digital sovereinghty). Można spodziewać się dalszego wzrostu poparcia dla nowego podejścia politycznego mającego na celu zwiększenie strategicznej autonomii Europy w dziedzinie technologii cyfrowych. To już nie tylko kwestia niezależności, ale i strategicznego, zrównoważonego bezpieczeństwa na przyszłość. 

import półprzewodników

-12%

Spadek w imporcie półprzewodników osiągnął w sierpniu 2020 roku rekordowy poziom.

Źródło: Europejski Bank Centralny

25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20%

OSOZ Polska 2/2022

02.2021

01.2021

12.2020

11.2020

10.2020

09.2020

08.2020

07.2020

06.2020

05.2020

04.2020

03.2020

02.2020

01.2020

12.2019

11.2019

10.2019

09.2019

08.2019

07.2019

06.2019

05.2019

04.2019

03.2019

02.2019

01.2019

-25%

KAMSOF T S.A.

Zadbaj o EH]SLHF]HĆVWZR danych osobowych w Twojej placówce medycznej z KS-BDO RODO!

Wsparcie w przeprowadzeniu CPCNK\[ T[\[MCǡ $QNLHWD WOQʑNKYKCLȤEC QEGPȶ indywidualnej sytuacji podmiotu w obszarze przetwarzania danych osobowych Wzorce dokumentów wykorzystywanych w procesach przetwarzania danych osobowych :VNDĻQLNL RQ\KQOW YFTQʑGPKC TGMQOGPFQYCP[EJ \CDG\RKGE\Gɛǡ Wbudowane PHFKDQL]P\ aktualizacji dokumentacji w obszarze Y[PKMCLȤE[O \G \OKCP RGTUQPCNP[EJǡǡ Wbudowane rejestry RQ\YCNCLȤEG FQMWOGPVQYCȦ E\[PPQɮEK \YKȤ\CPG \ RT\GVYCT\CPKGO FCP[EJǡǡ

4Q\YKȤ\CPKG -5 $&1 41&1 YURȕ RTCEWLG z systemami produkcji KAMSOFT: -5 #19 -5 51/'& -5 225 ǡ kontakt@osoz.pl | tel. (+48) 32 209 07 05

kamsoft.pl/KS-BDO-RODO

2

OSOZ POLSKA 2022

ROZMOWY

aktualności 8

W KADRZE Mapa światowych mega-trendów

10

WAŻNE PYTANIE O czym należy pamiętać zarządzając placówką ochrony zdrowia?

13

29

Paweł Kikosicki: Pilotaż e-rejestracji już w II kwartale

31

Dariusz Rajczyk: Wdrażamy EDM, ale przed nami kolejne wyzwania

34

George Margelis: Australia. To jest cyfrowy kraj dla starszych ludzi

Rynek zdrowia w pigułce Podsumowanie lutego

15

PODSUMOWANIE Jak chronić dane w podmiotach medycznych?

Pobierz nowy poradnik OSOZ

17

RADAR ZDROWOTNY

ZARZĄDZANIE 36

Wojna w Ukrainie i cyberwojna na świecie

39

TRANSFORMACJA

INNOWACJE Aplikacje medyczne

42

NOWOŚCI/WYNALAZKI

44

Infografika

46

OSOZ WORLD

RAPORT ZABEZPIECZ DANE PACJENTÓW! Jak chronić informacje w placówkach ochrony zdrowia?

W jaki sposób bronić się przed cyberatakami? Jak reagować, gdy do nich dojdzie? Przedstawiamy zalecenia największej na świecie organizacji e-zdrowia HIMSS.

RAPORT Cyberataki wśród 10 największych zagrożeń dla świata

Stan cyberbezpieczeństwa 2022

24

LABORATORIUM TECHNOLOGII Model warstwowego systemu bezpieczeństwa informacji

Najcieńsze na świecie EKG, standard usług telemedycznych itd.

22

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

Tłumaczenie rozmowy z pacjentem, pomoc w stanach lękowych

19

PORADNIK Pilotaż e-stetoskopu. Co trzeba wiedzieć?

Alergia, grypa i przeziębienie w kwietniu 2022

18

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH

48

WHAT’S NEXT Switzerland’s leading digital health hub to fuel innovation

50

Findings from COVID-19 for healthcare stakeholders to remember

WEBINARY 52

SZKOLENIA Nowe szkolenia w OSOZ TUTOR

STATYSTYKI 54

FELIETON Trendy w terapii i samo-terapii

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (styczeń 2022)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (styczeń 2022)

» Za kluczowe uważam zwiększenie roli technologii z obszaru AI.« Paweł Kikosicki | Dyrektor Centrum e-Zdrowia | str. 29

OSOZ Polska 2/2022

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (styczeń 2022)

70

MONITOR RYNKU LEKÓW Olejki CBD w aptekach

online

» Niezbędne umiejętności menedżera to te związane z inteligencją emocjonalną.«

Pomoc psychologiczna na TPK Ministerstwo Zdrowia rozszerza działanie Teleplatformy Pierwszego Kontaktu o wsparcie psychologiczne. Pod numerem 800 137 200 można uzyskać profesjonalne wsparcie, także w języku ukraińskim.

Prof. Jarosław J. Fedorowski | Prezes Polskiej Federacji Szpitali | str. 10

45%

Taki procent wszystkich incydentów naruszenia bezpieczeństwa danych jest rezultatem ataków phishingowych. 17% jest skutkiem ataków ransomware – wynika z ankiety HIMSS Healthcare Cybersecurity.

Zasada 5G w walce z fake newsami NASK podpowiada jak weryfikować treści pojawiające się w Internecie, aby nie ulec wpływowi akcji dezinformacyjnych i chronić się przed fałszywymi lub wprowadzającymi w błąd treściami.

19 000

Tyle wizyt pacjentów trzeba było odwołać w wyniku ataku ransomware WannaCry na placówki Brytyjskiej Służby Zdrowia (NHS) w 2017 roku.

Straty szacowane są na ok. 115 mln USD.

95%

Taki procent skutecznych cyberataków przypisywanych jest błędom ludzkim. Dlatego priorytetowym działaniem placówek medycznych powinny być szkolenia personelu. W 2020 roku zanotowano 435-proc. wzrost liczby ataków ransomware.

online / offline

IKP także w języku ukraińskim Internetowe Konto Pacjenta jest już dostępne w ukraińskiej wersji językowej. Dzięki temu obywatele Ukrainy uciekający przed wojną zyskają dostęp do danych medycznych, e-recept i e-skierowań. Z kolei w serwisie pacjent.gov.pl przygotowano polskoukraiński słownik terminów związanych z korzystaniem z opieki zdrowotnej.

Jeszcze więcej informacji na

blog.osoz.pl Ochrona zdrowia zmienia się pod wpływem cyfrowej transformacji.

Zdobywaj wiedzę o e-zdrowiu i nowych technologiach na blogu OSOZ. Wykorzystaj szanse, jakie daje e-zdrowie i zostań liderem digitalizacji.

OSOZ Polska 2/2022

zd j ę ci e num e r u

OSOZ Polska 2/2022

Mapa światowych mega-trendów

Opracowana przez Infuture Institute mapa trendów pozwala zorientować się w głównych siłach wpływających na procesy gospodarczo-społeczne. Jest to radar pokazujący aktualne trendy (new normal), perspektywę krótkoterminową (reactive zone, 1-5 lat), średnioterminową (innovation zone, 5-10 lat) i długoterminową (foresight zone, 20+ lat).

Tendencje wpływające na ochronę zdrowia Człowiek+ dotyczy rozwoju obszarów i rozwiązań związanych z usprawnianiem człowieka przy pomocy technologii. Rozwijająca się nieustannie m.in. inżynieria genetyczna czy inżynieria tkankowa ma pomóc przezwyciężać liczne ludzkie ograniczenia i eliminować choroby.

Sickcare to healthcare. Doświadczamy zmiany paradygmatu w obszarze zdrowia. Z podejścia reaktywnego (leczenia chorób) przechodzimy na podejście prewencyjne (utrzymywanie zdrowia, przeciwdziałanie i zapobieganie chorobom, nawet na poziomie genetycznym).

Dobrostan psychiczny. Trend, którego założeniem jest osiągnięcie w społeczeństwie tzw. mental wellbeingu (dobrostanu psychicznego). Obejmuje wszystkie działania związane z szeroko pojętą kategorią zdrowia psychicznego, prowadzone zarówno online, jak i offline. W jego zakres wchodzą również takie kwestie jak digital wellbeing czy digital detox.

Zrobotyzowane życie. To trend, który odnosi się do wykorzystywania automatyzacji i robotów w coraz większym stopniu w różnych obszarach życia społeczno-gospodarczego, od przemysłu po pomoc w opiece nad starszymi osobami, edukację etc.

Remote On. Pandemia drastycznie przyspieszyła przenoszenie się ludzi i ich aktywności do świata cyfrowego – dziś normą staje się, że wszystkie nasze działania mogą być i są zdalne: zdalna medycyna, zdalna praca, zdalne spotkania, zdalne zakupy, zdalna rozrywka etc.

Zdjęcie: infuture institute

OSOZ Polska 2/2022

aktua l n o ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

O czym należy pamiętać zarządzając placówką ochrony zdrowia?

Menedżer placówki medycznej musi mierzyć się z trudnymi decyzjami pomiędzy rachunkiem ekonomicznym, dobrem pacjenta a dostępnymi zasobami. Gdy odpowiedzialność za sytuację finansową zazębia się z procesami medycznymi i wyzwaniami etycznymi, niezbędne jest zorientowanie działań wokół kilku zasad.

Z jednej strony organizacja jak każda inna, składająca się z zasobów ludzkich i materialnych. Z drugiej – element systemu ochrony zdrowia mocno regulowany polityką zdrowotną i refundacyjną. Trudno o jedną receptę zarządzania szpitalem lub przychodnią, bo każdy podmiot działa w innym ekosystemie oraz ma inny profil pacjentów.

W tym tekście nie będziemy jednak wnikać w niuanse zarządzania. To nie jest poradnik, jak unikać zadłużenia czy osiągnąć dobry wynik finansowy. Zdajemy sobie także sprawę, że w sytuacjach tak kryzysowych jak pandemia COVID-19 na pierwszy plan wysuwają się zupełnie inne priorytety. Dlatego skupimy się na pryncypiach zarządzania, które są uniwersalne i cechują menedżerów stawiających sobie na celu zrównoważony rozwój oraz wzmacnianie kultury organizacyjnej nastawionej na jakość usług i optymalne warunki pracy personelu. Nie

10

OSOZ Polska 2/2022

jest bowiem tajemnicą, że ludzie są źródłem sukcesu niezależnie od branży i rodzaju działalności.

Szkolenia personelu jako element motywacyjny Ustawiczny rozwój kompetencji jest bazowym elementem zarządzania zasobami ludzkimi i podnoszenia jakości usług. Lekarze powinni mieć dostęp do najnowszej wiedzy, przykładowo poprzez systemy wspomagania decyzji medycznych. Personel rejestracji musi doskonalić umiejętności obsługi pacjenta, a pielęgniarki – standardy opieki i metody komunikacji z chorym. Odkąd to narzędzia cyfrowe decydują o dokładności rozliczeń z płatnikiem, precyzji danych obrazujących sytuację finansową oraz stan zdrowia pacjenta, szkolenia z obsługi systemu IT i bezpieczeństwa danych są koniecznością.

Analiza i doskonalenie procesów Zarządzanie zapasami materiałowymi, apteką szpitalną, organizacja wykorzystania zasobów (urządzenia medyczne) – powtarzalne procesy wymagają systematycznych przeglądów, zwłaszcza, gdy pojawiają się wąskie gardła, rosną niepotrzebne zapasy leków, występują długie przestoje w użytkowaniu sprzętu. Dobrze przygotowany plan finansowy i realizacja założonych celów przekładają się nie tylko na lepszą opiekę, ale także wizerunek placówki i satysfakcję personelu.

Planowanie rozwoju Oprócz bieżącej działalności, o kondycji szpitala w przyszłości decydują inwestycje, m.in. w unowocześnienie sprzętu medycznego, remonty, rozbudowę infra-

aktua l n o ś ci

struktury informatycznej, dojrzałość cyfrową i bezpieczeństwo danych. Decyzje inwestycyjne powinny być efektem precyzyjnego planowania kosztów i korzyści z uwzględnieniem alternatywnych, dostępnych metod osiągnięcia celów.

czesne wnętrze nie pomogą, gdy zabraknie zrozumienia emocji pacjenta i priorytetów oraz empatycznej obsługi.

Do tego mogą posłużyć np. lokalne analizy profili demograficznych, ankiety itd.

Wykorzystanie innowacyjnych technologii

Każda organizacja narażona jest na sytuacje kryzysowe.

W przypadku placówki medycznej, może to być błąd medyczny, blokada systemu IT w efekcie ataku cybernetycznego, nieprzewidziane wydatki prowadzące do zachwiania stabilności finansowej, braki kadrowe itd.

Każde ryzyko wymaga opracowania planu awaryjnego, który pozwoli szybko reagować, gdy nieprzewidziana sytuacja zaskoczy kadrę menedżerską.

Prawidłowo prowadzona cyfryzacja prowadzi do automatyzacji procesów, poprawy jakości i dostępności danych wykorzystywanych w procesach medycznych i administracyjnych. Wdrażaniu technologii musi towarzyszyć reorganizacja procesów, aby nie informatyzować nieefektywnego sposobu pracy.

Wykształcenie podejścia analitycznego

Zarządzanie ryzykiem

Gromadzone zasoby danych są źródłem informacji pozwalających redukować koszty, wspierać decyzje kliniczne, lepiej koordynować opiekę i poprawiać tzw. doświadczenie pacjenta. Analizie należy poddawać zarówno dane ilościowe (wyniki leczenia, koszty, długość pobytu pacjenta) i jakościowe (opinie pacjentów i pracowników). Tylko dzięki monitorowaniu i kontrolowaniu z góry kluczowych wskaźników efektywności, można identyfikować mocne i słabe punkty oraz wprowadzać działania naprawcze.

Wyodrębnienie i monitorowanie strategicznych punktów opieki

Opracowanie strategii komunikacji

Określenie najważniejszych wskaźników wydajności

Chodzi o kanały komunikacji wewnętrznej ułatwiające dystrybucję informacji organizacyjno-zarządczych i komunikowanie się pomiędzy pracownikami, oraz zewnętrznej – dla aktywnego kreowania wizerunku placówki i kontaktów z partnerami w najbliższym otoczeniu (samorządem, darczyńcami, kontrahentami itd.).

Wskaźniki efektywności, tzw. KPI (Key Performance Indicators) – kojarzone z osiąganiem celów biznesowych w firmach komercyjnych – pomagają także w zarządzaniu placówkami ochrony zdrowia. Jasno określone i mierzalne cele są niezbędne, aby monitorować przyjęte strategie i realizację planów. W przypadku organizacji ochrony zdrowia, KPI powinno odnosić się do jakości leczenia, efektywności kosztowej albo przykładowo zadowolenia pacjenta; w mniejszym stopniu do wskaźników czysto finansowych.

Aktualizacja wiedzy na temat profilu pacjentów W ostatnich latach obserwujemy szybką ewolucję pacjenta – świadomego, poinformowanego, wymagającego konsumenta usług medycznych. To osoba, dla której liczy się wynik leczenia, ale także komfort, życzliwa komunikacja z personelem, poczucie współdecydowania w procesie leczenia. Najlepsza technologia i nowo-

Izba przyjęć, rejestracja pacjenta, poczekalnia, oddział ratunkowy – każdy podmiot posiada strategiczne węzły w procesach wewnętrznych. Zakłócenia w nich mogą mieć efekt domina, zaburzając organizację kolejnych elementów łańcucha obsługi pacjenta. Nieprecyzyjne planowanie wizyt prowadzi do obciążenia obowiązkami po stronie lekarza, trudności w planowaniu pracy laboratorium itd.

Bycie liderem a nie dyrektorem Dobry menedżer to przede wszystkim inspirujący lider, który rozumie potrzeby pracowników i pacjentów, nie Zarządzanie projektami – czyli filozofia planowania, harmonogramowania, realizacji, kontroli i rozliczania zadań składających się na realizację celów projektu – pomaga menedżerom przykładowo w prowadzeniu inwestycji.

OSOZ Polska 2/2022

11

aktua l n o ś ci

boi się zmian mających na celu ciągłe doskonalenie jakości usług medycznych. Do tego niezbędna jest wiedza o rynku, osobowość innowatora, umiejętność budowania relacji wewnętrznych i zewnętrznych, zdolność do ponoszenia odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

Wzmacnianie standardów etycznych Menedżer szpitala tak samo odpowiedzialny jest za procesy organizacyjne, jak i za zdrowie pacjentów. Dobrze wyćwiczony moralny kompas pomaga podejmować trudne decyzje balansujące na granicy dobra chorego i ograniczeń organizyjno-finansowych. 

Jakich kompetencji najbardziej potrzebują menedżerowie? Odpowiada prof. Jarosław J. Fedorowski, Prezes Polskiej Federacji Szpitali.

Kluczowe umiejętności są związane z cechami tzw. inteligencji emocjonalnej. Ta jest bowiem w zarządzaniu najważniejsza. Oto jej bazowe elementy: • Empatia – najważniejsza, bo dyrektor szpitala ma do czynienia przede wszystkim z materią ludzką.

• Motywacja – kluczowa, bo dyrektor szpitala musi stawiać czoła wielu wyzwaniom, także tym związanym z życiem ludzkim.

• Samoświadomość – też istotna, bo dyrektor szpitala musi umieć rozpoznawać także i swoje emocje.

• Umiejętności społeczne – cecha oczywista w związku z pracą zespołową, jako podstawą zarządzania szpitalem.

• Samoregulacja – dyrektor musi umieć przystosowywać się do ciągłych zmian, a wiele z nich inicjować osobiście.

Do tego wszystkiego dodałbym poczucie humoru, jako ważny element przetrwania w trudnych czasach.

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Jarosław Fedorowski, Jarosław Frąckowiak, Monika Grabska, Paweł Kikosicki, George Margelis, Dariusz Rajczyk, Lucas Scherdel, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

12

OSOZ Polska 2/2022

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

aktua l n o ś ci

Ryn e k zd r o wia w pi g u łc e

A więc wojna.

Podsumowanie lutego Z trybu „covidowego” system ochrony zdrowia przekierowany został w pewnym sensie na wojenny. Do Polski uciekają mieszkańcy Ukrainy – od rannych żołnierzy po dzieci chore na SMA, wcześniaki czy pacjentów onkologicznych.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna Cowzdrowiu.pl

Finanse W lutym nadal trwał chocholi taniec związany z Nowym Ładem, interpretacjami i poprawkami dotyczącymi także składki zdrowotnej. MZ i NFZ przy okazji zmian musiały wyjaśniać, co autor miał na myśli, równocześnie jednak licząc na to, że te „niedopowiedzenia” nie przeszkodzą w tym, żeby większa część składki zdrowotnej trafiała do Funduszu. W komunikacie przypomniano m.in., że oskładkowane będą pieniądze dla osób pracujących na podstawie powołania. A przy tym wynagrodzenie otrzymywane przez osoby powołane do pełnienia funkcji na podstawie aktu powołania należy odczytać

w sposób szeroki, jako wszelką formę przychodu przewidzianą przez przepisy prawa podatkowego jako podstawę ustalenia obowiązków daninowych.

Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP) zebrała w jednym miejscu, na stronie calpe.pl/monitor rozsiane w różnych źródłach informacje o finansowaniu ochrony zdrowia. Pochodzą m.in. z dokumentów resortu finansów, planu finansowego NFZ; w niektórych przypadkach zostały przez FPP zaktualizowane pod kątem zmian wprowadzonych Nowym Ładem. Dane wskazują m.in. na ile to, co wpisano w oficjalnych dokumentach, rozjeżdża się z rzeczywistością i liczenie wydatków na zdrowie z danego roku w oparciu o PKB sprzed dwóch lat zubaża NFZ pod względem funduszy do dyspozycji.

Pracownicy sektora ochrony zdrowia Parlament Europejski poparł aktualizację przepisów UE dotyczących ograniczania narażenia pracowników na działanie substancji rakotwórczych, mutagennych lub zagrażających płodności. Chodzi przede wszystkim o pielęgniarki. Działania mają dotyczyć m.in. objęcia po raz pierwszy wiążącymi maksymalnymi limitami ekspozycji substancji wpływających na płodność, limitów dla akrylonitrylu i związków niklu, korekty w dół limitów dla benzenu, lepszego szkolenia pracowników opieki zdrowotnej w zakresie obchodzenia się z niebezpiecznymi produktami leczniczymi.

Leki i wyroby medyczne Od 12 lutego można składać wnioski do Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. W pierwszym tygodniu wpłynęło ich ponad 60, ale w kolejnych ich liczba rosła. Warunkiem uzyskania świadczenia jest wystąpienie – w wyniku szczepienia przeciwko COVID-19 – działania niepożądanego wymienionego w Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL) danej szczepionki, które spowodowało konieczność pobytu w szpita-

OSOZ Polska 2/2022

13

aktua l n o ś ci

lu przez co najmniej 14 dni lub wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego powodującego konieczność obserwacji w szpitalnym oddziale ratunkowym lub izbie przyjęć albo hospitalizacji (o dowolnej długości). Maksymalna kwota świadczenia wynosi 100 tys. zł.

Z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Koderów Medycznych (PTKM) powstała baza wiedzy na temat ratunkowego dostępu do technologii lekowych. Jest dostępna pod adresem www.rdtl.org.pl. W portalu znajdują się stale aktualizowane informacje o tym, jakie leki można obecnie finansować w ramach RDTL oraz w jaki sposób sprawozdawać informacje statystyczno-medyczne do NFZ. Przedstawiciele GlaxoSmithKline plc (GSK) zapowiedzieli, że w wyniku podziału firmy powstanie nowy podmiot zajmujący się Consumer Healthcare. Będzie nosić nazwę Haleon. Podział i debiut giełdowy nowej spółki mogą mieć miejsce już w połowie 2022 roku.

Haleon ma być liderem w dziedzinie ogólno­dos­tępnych pro­duk­tów leczniczych z portfolio globalnych marek, w tym Sensodyne, Voltaren, Panadol oraz Centrum.

Z kolei Sanofi ma nowe logo i połączone biznesy Sanofi Pasteur i Sanofi Genzyme.

Organizacja systemu MZ zamierza zbadać, dlaczego tylko 358 tys. Polaków wykonało dotąd badania z programu Profilaktyka 40 plus. Szacowano, że do skorzystania z badań jest uprawnionych 20 mln osób. Co ciekawe, badania najchętniej realizowali najmłodsi uprawnieni.

MZ szuka nowego rozwiązania dla nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Do konsultacji trafił projekt rozporządzenia w sprawie pilotażu zmian. Przewidują one rodzaj zdalnego triażu – platforma pierwszego kontaktu zapewni teleporady udzielane przez pielęgniarki, po-

Brakujące finansowanie ochrony zdrowia w kolejnych latach mld zł 250

27,5 25,3 23,2

200 21,9 22,3 150

17,4 141,4 139,2

148,2

32,9

22,0

11,6 166,5 157,2

41,4

176,2

186,6

Luka w finansowaniu ochrony zdrowia do 2027 r. środki brakujące do osiągniącia celu ustawowego t-2 – 41,4 mld zł dodatkowe środki brakujące do realnego osiągnięcia poziomu 7% PKB – 27,5 mld zł

100

186,6 mld zł Poziom finansowania ochrony zdrowia do 2027 r. gwarantowany przez obecny stan prawny

50

0 2021

14

68,9 mld zł

2022

OSOZ Polska 2/2022

2023

2024

2025

2026

2027

Źródło: Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP)

» Ministerstwo Zdrowia zdecydowało, że studenci studiów lekarskich kształcący się w Ukrainie mogą kontynuować naukę w Polsce.«

łożne i lekarzy. Uzupełnieniem mają być Centra Medycznej Pomocy Doraźnej, ale szkopuł w tym, że resort zdrowia planuje, że świadczenia w centrach będą dostępne od poniedziałku do piątku w godzinach między 18.00 a 24.00 oraz w soboty, niedziele i inne dni ustawowo wolne od pracy w godzinach od 8.00 do 24.00. A co, jeśli ktoś będzie potrzebować pomocy po północy? Medycy obawiają się, że tacy pacjenci trafią na izby przyjęć i SOR-y, które już i tak mają zwykle nadmiar pracy.

To kolejny pomysł niekonsultowany ze środowiskiem medycznym. Federacja Porozumienie Zielonogórskie, skupiająca lekarzy rodzinnych, zrezygnowała z udziału w pracach zespołu do spraw zmian w podstawowej opiece zdrowotnej, bo Ministerstwo Zdrowia nie liczy się z jego opiniami i wprowadza nowe przepisy wbrew jego rekomendacji.

Ciekawostki Polska jak i inne unijne państwa ma najpóźniej do 2030 r. całkowicie wycofać się z używania amalgamatu.

MZ przygotowało projekt, który ma dokonać tej zmiany jeszcze w tym roku. Koszt zakładania droższych, ale bezpieczniejszych plomb oszacowano na 21 mln zł rocznie z budżetu NFZ. Gabinety stomatologiczne, w których stosowany jest amalgamat stomatologiczny lub w których usuwane są wypełnienia z amalgamatu, mają kupić separatory amalgamatu do celów zatrzymywania i zbierania jego fragmentów, w tym również cząstek znajdujących się w zużytej wodzie. Koszt takich urządzeń według MZ to 1–8 tys. zł.

Kadry Premier Mateusz Morawiecki powołał nową Radę do spraw Covid-19, która liczy blisko 30 osób. Są w niej lekarze np. Andrzej Horban, Piotr Czauderna i Artur Zaczyński, ale też prawnicy i ekonomiści. Patrząc na skład można odnieść wrażenie nadreprezentacji osób w resortowych placówek czy ekspertów z Uniwersytetu im.

Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Nowi członkowie zastąpili dawną Radę Medyczną, z której w połowie stycznia odeszło 13 z 17 członków. W ten sposób eksperci zaprotestowali przeciwko temu, że rząd i tak rekomendacji rady nie brał pod uwagę. 

aktua l n o ś ci

Jak chronić dane w podmiotach medycznych?

Pobierz nowy poradnik OSOZ W związku z rosnącą liczbą cyberataków na placówki ochrony zdrowia, przygotowaliśmy bezpłatny 40-stronicowy poradnik na temat bezpieczeństwa danych w placówkach ochrony zdrowia. Udostępniamy także 20-minutowe szkolenie on-line.

Dlaczego cyberbezpieczeństwo jak tak ważne jak nigdy wcześniej?

Podmioty medyczne przetwarzają niezwykle wrażliwe dane – dane o zdrowiu. Dlatego mene­dżerowie oraz wszyscy pracownicy ochrony zdrowia powinni być świadomi, że kwestie bezpie­czeństwa informacji będą miały coraz większy wpływ na ich codzienne obowiązki. Stąd ważne jest, aby monitorować trendy wynikające z dynamicznie zmieniającego się otoczenia cyberne­ tycznego.

Liczba cyberataków na podmioty ochrony zdrowia gwałtownie rośnie. Cyberprzestępcy stosują coraz bardziej wyrafinowane metody i techniki. A każda luka w systemach bezpieczeństwa może nie tylko doprowadzić do wycieku danych, ale także zagraża zdrowiu i życiu pacjentów. Nie wspo­minając o ogromnym stresie personelu administracyjnego oraz medycznego.

OSOZ Polska 2/2022

15

aktua l n o ś ci

Cyfryzacja ułatwia ochronę danych Digitalizacja oferuje ogromne korzyści dla ochrony zdrowia i pomaga chronić dokumentację medyczną. Dobrze zabezpieczone systemy IT, odpowiednie procedury pracy, regularne wykony­wanie kopii zapasowych, systematyczne podnoszenie kompetencji cyfrowych personelu pozwo­lą spokojnie korzystać z wszystkich zalet dokumentów elektronicznych, jednocześnie zapewnia­ jąc wysoki poziom bezpieczeństwa informacji i ochrony danych osobowych.

Zalecenia polskie i międzynarodowe, porady ekspertów Placówki medyczne mają do dyspozycji cały szereg instrumentów skutecznie podnoszących po­ziom ochrony danych. Podstawowym jest spełnienie wymagań wynikających z RODO oraz pra­widłowe zabezpieczenia na poziomie systemów informatycznych do gromadzenia i przetwarza­nia dokumentacji medycznej. Wśród nich warto rozważyć nowe rozwiązania, przykładowo po­

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH W PLACÓWKACH OCHRONY ZDROWIA

• 8 zasad cyberbezpieczeństwa • Gotowe wzorce dokumentacji • RODO w ochronie zdrowia

UWAGA! CYBERATAK

• Jak działają cyberprzestępcy?

• Jak reagować w przypadku wycieku danych osobowych i medycznych?

KIEDY UODO NAKŁADA KARĘ?

RODO W PRAKTYCE

• Anonimizacja a pseudomizacja danych • Procedura przeprowadzenia testu równowagi przez administratora danych osobowych

ZAGROŻENIA PODCZAS COVID-19

• Nowe niebezpieczeństwa związane z pandemią koronawirusa, o których należy pamiętać

NOWOŚCI CYFRYZACJI OCHRONY ZDROWIA

1030MI0101

PARTNEREM SERII JEST

KAMSOFT S.A.

Oglądaj 20-minutowe szkolenie z cyberbezpieczeństwa i RODO w placówkach ochrony zdrowia

Aby obejrzeć film oraz pobrać raport wejdź na stronę bit.ly/3tVZWFu lub zeskanuj kod QR

OSOZ Polska 2/2022

– Jak stosować przepisy RODO w praktyce; – Jak analizować zagrożenia cyberbezpieczeństwa i je niewelować; – Które metody podwyższania kompetencji cyfrowych warto wdrożyć w placówce medycznej; – Jakie są kluczowe zasady zabezpieczenia danych; – Jakie wnioski płyną z z kar i upomnień nałożonych przez UODO; – Jak pandemia COVID-19 wpłynęła na cyberprzestępczość. 

Pobierz bezpłatny raport „Bezpieczeństwo danych w placówkach ochrony zdrowia”

• Wnioski ze sprawozdania UODO • Upomnienia i grzywny – jak ich uniknąć?

16

Po przeczytaniu raportu dowiesz się:

PRZEWODNIKI PO CYFROWEJ OCHRONIE ZDROWIA

SZYBKI START

WWW.BLOG.OSOZ.PL

zwalające na automatyczne wykonywanie kopii zapasowych w chmurze danych.

Raport „Bezpieczeństwo danych w placówkach ochrony zdrowia” jest zbiorem artykułów publikowanych w ostatnim roku w OSOZ Polska. Dalsze wskazówki znajdziecie Państwo w nowych wydaniach magazynu oraz na blog.osoz.pl.

aktua l n o ś ci

r ada r e pid e mi o lo g iczny ( kwi e ci e ń 2 0 2 2 )

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (kwiecień 2022)

TREND W STOSUNKU DO marca

Dolnośląskie

532

Kujawsko-pomorskie

492

Łódzkie

687

Lubelskie

571

Lubuskie

625

Małopolskie

705

Mazowieckie

834

Opolskie

533

Podkarpackie

404

Podlaskie

477

Pomorskie

683

Śląskie

640

Świętokrzyskie

538

Warmińsko-mazurskie

487

Wielkopolskie

692

Zachodniopomorskie

664

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (kwiecień 2022)

TREND W STOSUNKU DO marca

Dolnośląskie

7 085

Kujawsko-pomorskie

6 255

Łódzkie

7 167

Lubelskie

6 371

Lubuskie

6 591

Małopolskie

6 915

Mazowieckie

8 161

Opolskie

5 929

Podkarpackie

5 925

Podlaskie

5 747

Pomorskie

7 096

Śląskie

6 234

Świętokrzyskie

6 097

Warmińsko-mazurskie

5 785

Wielkopolskie

7 922

Zachodniopomorskie

6 949

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

93%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

94%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

OSOZ Polska 2/2022

17

I nn o wac j e

A p l ikac j e zd r o w otn e

18

Google Translate

Rootd. Ulga od lęku i paniki

Moshi Kids

Kiedy pacjent mówi w innym języku, co utrudnia komunikację, a w efekcie – udzielenie pomocy, najlepiej mieć pod ręką Google Translate. Aplikacja tłumaczy treści rozmów, więc nie trzeba wpisywać każdorazowo tekstu. A nawet jeśli zajdzie taka potrzeba, system rozpoznaje pismo ręczne. 59 słowników dostępnych w wersji offline umożliwia tłumaczenie bez dostępu do Internetu. Przetłumaczyć można też teksty na zdjęciach i grafikach. W tym celu wystarczy zrobić zdjęcie. Świetne narzędzie dla lekarzy, pielęgniarek i personelu medycznego, które pokona wszelkie bariery językowe.

Aplikacja dla tych, którzy zmagają się z atakami paniki i lękiem. Pomaga pokonać lęk i przywrócić pewność siebie.

Oferuje natychmiastową pomoc zarówno w ostrych stanach niepokoju, jak i pozwala walczyć z negatywnymi stanami emocjonalnymi dzięki ćwiczeniom głębokiego oddychania, ponownego zasypiania po przebudzeniu, obchodzenia się z negatywnymi informacjami. Wśród narzędzi terapeutycznych znalazły się dźwięki natury, wizualizacje graficzne, dziennik nastroju. Aplikacja stworzona przede wszystkim dla kobiet jest też dostępna w polskiej wersji językowej.

Spokojniejszy dzień i szybsze zasypianie zapewni dzieciom wielokrotnie nagradzana aplikacja do nauki świadomego snu i uważności. Z pomocą aplikacji, rodzice mogą pomóc swoim dzieciom zrelaksować się i spokojnie zasnąć dzięki opowieściom obrazkowo-dźwiękowym, kojącym dźwiękom, lekcjom medytacji i muzyce relaksacyjnej. 97% ankietowanych rodziców potwierdza, że dzięki aplikacji Moshi ich dzieci zasypiają szybciej. Pozostałe opcje pozwalają ćwiczyć m.in. życzliwość. Do korzystania z aplikacji zachęca dodatkowo piękna szata graficzna!

iOS | Android | 128 języków Bezpłatna

iOS | Android | ENG | PL Bezpłatna w wersji podstawowej

iOS | Android | ENG Bezpłatna w wersji próbnej (40 USD/rok)

OSOZ Polska 2/2022

I nn o wac j e

N o w o ś ci / wyna l azki

Najcieńsze na świecie EKG AliveCor, światowy lider w dziedzinie technologii osobistych elektrokardiogramów (EKG), ogłosiła wprowadzenie na rynek karty KardiaMobile. To najsmuklejszy i najmniejszy dostępny na rynku aparat EKG, jaki dotychczas stworzono. Jest wielkości standardowej karty kredytowej i w ciągu 30 sekund może wykonać jednoodprowadzeniowe EKG klasy medycznej.

Urządzenie dopuszczone do użytku przez Amerykańską Agencję Leków i Żywności FDA umożliwia analizę EKG w czasie rzeczywistym, a do tego – dzięki niewielkim rozmiarom – pacjent może je mieć zawsze przy sobie.

Karta KardiaMobile wykorzystuje technologię Bluetooth, komunikując się z aplikacją na smartfony Kardia. Przyłożenie palców obu rąk do karty rozpoczyna rejestrację EKG. Użytkownicy KardiaMobile Card zyskują dostęp do analiz EKG wykonanych przez kardiologów, miesięcznych raportów o stanie zdrowia serca. Mogą też automatycznie udostępniać zapisy EKG za pośrednictwem usługi KardiaCare, która jest usługą członkowską i kosztuje 99 USD rocznie.

Wizją firmy AliveCor jest stworzenie wirtualnego kardiologa, pracującego 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu dla pacjentów, którzy nie mają regularnego kontaktu ze swoim lekarzem. Do analizy danych zaangażowano algorytmy sztucznej inteligencji potrafiące m.in. zidentyfikować oznaki arytmii serca, które powinny zostać dokładniej zbadane przez kardiologa. Wówczas można wysłać zapis EKG do lekarza w celu dokładnej analizy.

Stan baterii urządzenia można sprawdzić w aplikacji, a w przypadku niskiego poziomu naładowania, firma wysyła kartę zastępczą (karta nie nadaje się do ponownego ładowania).

Odczyt jest porównywalny z tym rejestrowanym za pomocą zegarka Apple Watch. Jednak Aplikacja Kardia firmy AliveCor jest w stanie zidentyfikować niektóre rodzaje arytmii, których nie rejestruje EKG zegarka Apple Watch.

Obecnie AliveCor automatycznie wykrywa sześć rodzajów arytmii: AFib, bradykardia, tachykardia, PVC, rytm zatokowy z SVE i rytm zatokowy z szerokimi zespołami QRS.

OSOZ Polska 2/2022

19

I nn o wac j e

Robot zmierzy ciśnienie krwi za pomocą dotyku Naukowcy z Uniwersytetu Simona Frasera w Kanadzie zaprezentowali humanoidalnego robota, który może mierzyć ciśnienie krwi zaledwie dotykając klatki piersiowej pacjenta. Do pomiarów robot wykorzystuje czujniki umieszczone na opuszkach palców. Zainspirowane pijawkami czujniki z suchymi elektrodami mierzą ciśnienie krwi poprzez połączenie odczytów elektrokardiogramu (EKG) i fotopletyzmografu (PPG). Autorzy wynalazku – kanadyjski zespół naukowców – mają nadzieję, że technologia pomoże w automatyzacji rutynowych procedur medycznych, zapewniając dodatkowo bezpieczeństwo pacjentom i personelowi medycznemu poprzez minimalizację interakcji osobistych , co ma znaczenie w przypadku pandemii i chorób zakaźnych.

Przydzielenie robotom rutynowych zadań medycznych, takich jak mierzenie ciśnienia krwi, może okazać się konieczne w sytuacji niedoborów kadr medycznych. Gdy proste czynności przejmą roboty, pielęgniarki i lekarze będą mogli się skupić na bardziej zaawansowanych zadaniach. Kontrola ciśnienia krwi jest podstawowym narzędziem diagnostycznym w medycynie.

20

Halo, lekarz?

Najlepsze szpitale 2022

Amazon ogłosił współpracę z Teladoc – jedną z największych firm telemedycznych w Stanach Zjednoczonych. Dzięki temu, użytkownicy asystenta domowego Alexa mogą szybko uzyskać pomoc, wypowiadając „Alexa, chce porozmawiać z lekarzem”.

Wówczas są automatycznie łączeni z lekarzem dyżurującym w centrum telemedycznym.

Newsweek opublikował wyniki corocznego rankingu najlepszych szpitali na świecie „World’s best hospitals”. Miejsca na podium zajęły placówki z USA: Mayo Clinic, Cleveland Clinic, Massachusetts General Hospital. Na miejscu 4. miejscu uplasował się szpital z Kanady, a na 5. pozycji – placówka z Europy (Charite, Niemcy).

OSOZ Polska 2/2022

I nn o wac j e

Top Disruptors in Healthcare 2022 Ruszyły zapisy do kolejnej edycji Raportu „Top Disruptors in Healthcare – przegląd innowacyjnych startupów medycznych w Polsce”, który tworzony jest przez Polską Federację Szpitali i działający przy niej zespół Młodych Menedżerów Medycyny oraz spółkę wZdrowiu. Jest to jedyny w Polsce Raport inwentaryzujący polski rynek medtech. Organizacje zainteresowane współpracą oraz startupy chętne do udziału w III edycji Raportu powinny skontaktować się z Karoliną Kornowską, Koordynatorką III edycji Raportu „Top Disruptors in Healthcare”, pod adresem e-mail: karolina.kornowska@wzdrowiu.com.

EDM obowiązkowa w rozliczeniach z NFZ Wiceminister zdrowia Waldemar Kraska, podczas wypowiedzi w Sejmie (24 luty) poruszył kwestię elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM). – Od 1 lipca tego roku wprowadzamy już obowiązek elektronicznej dokumentacji medycznej, a od 1 stycznia przyszłego roku także rozliczanie z NFZ będzie realizowane na podstawie dokumentacji elektronicznej – zapowiedział, dodając, że resort zdrowia przywiązuje dużą uwagę do elektronicznej dokumentacji medycznej, ponieważ „zdecydowanie ułatwia działanie w systemie, w tym rozliczenia z Narodowym Funduszem Zdrowia”.

Standard dla telemedycyny Fundacja Telemedyczna Grupa Robocza opracowała projekt Interdyscyplinarnego standardu udzielania świadczeń telemedycznych. Jego celem jest podniesienie jakości i bezpieczeństwa udzielania świadczeń telemedycznych w Polsce oraz poprawa jakości opieki zdrowotnej. Jak piszą autorzy dokumentu przygotowanego we współpracy z organizacjami pacjenckimi, efektywnie wdrożona standaryzacja świadczeń telemedycznych przyczyni się do poprawy ich jakości oraz do popularyzacji tego rodzaju rozwiązań wśród pacjentów.

Standard wyznacza ogólny sposób organizacji udzielania świadczeń telemedycznych co do zasady we wszystkich obszarach terapeutycznych, z niewielkimi różnicami dla niektórych specjalizacji.

Dokument dostępny jest na stronie: www.telemedycyna-standard.pl.

Źródła i zdjęcia: Rynek Zdrowia, Amazon, AliveCor, Fundacja Telemedyczna Grupa Robocza.

OSOZ Polska 2/2022

21

I nn o wac j e

STAN CYBERBEZPIECZEŃSTWA 2022 Z nowego, corocznego raportu HIMSS Healthcare Cybersecurity wynika, że chociaż COVID-19 zwiększył świadomość w zakresie znaczenia bezpieczeństwa danych w ochronie zdrowia, nadal występują duże niedociągnięcia. Wszyscy respondenci zetknęli się z incydentami bezpieczeństwa, z czego 32% to poważne naruszenia, a 12% – krytyczne. Raport został opracowany na podstawie opinii 167 specjalistów ds. bezpieczeństwa cybernetycznego w ochronie zdrowia.

 Z JAKIEGO RODZAJU NIEBEZPIECZNYM INCYDENTEM BEZPIECZEŃSTWA DANYCH SPOTKAŁEŚ/AŚ SIĘ W OKRESIE OSTATNICH 12 MIESIĘCY? Atak phishingowy

45%

Atak ransomware

17% 7%

Naruszenie danych albo wyciek Niedbałe wykorzystanie danych poufnych

5%

Atak za pomocą inżynierii społecznej

5%

Pożar, powódź, inna katastrofa naturalna

4%

Kradzież danych uwierzytelniających

4%

Atak na stronę internetową

2%

Atak DDoS (rozproszona odmowa usługi)

2%

Kradzież lub utrata

2%

Atak na łańcuch dostaw

2%

Najbardziej znaczącym incydentem związanym z bezpieczeństwem był zazwyczaj atak phishingowy (45%) lub atak typu ransomware (17%).

 W PRZYPADKU PHISHINGU, JAKI BYŁ TO DOKŁADNIE RODZAJ ATAKU?

Ogólny phishing e-mailowy

71%

Spear phishing

67%

Phishing głosowy

27%

Whaling (atak na „grube ryby”)

27%

Atak na maile biznesowe

23%

Phishing SMS

21%

Phishing na www

20%

Phishing social media Pharming Deep fake

22

OSOZ Polska 2/2022

16% 3% 2%

Spear phishing to bardziej wyrafinowana forma standardowego ataku phishingowego.

Podobnie jak w przypadku tego drugiego – ofiary otrzymują wiadomość e-mail, która wydaje się pochodzić od zaufanej osoby lub organizacji.

I nn o wac j e

 JAKI PROCENT BUDŻETU ORGANIZACJI PRZEZNACZA SIĘ NA CYBERBEZPIECZEŃSTWO? 24%

22% 18%

15% 11%

10%

1% Brak środków na cyberbezpieczeństwo

1–2 proc.

3–6 proc.

7–10 proc.

10% i więcej

Brak wyznaczonego budżetu

Nie wiem

Dla 47% badanych największych wyzwaniem jest brak środków na cyberbezpieczeństwo, z kolei dla 43% – niestosowanie się personelu do procedur i polityk bezpieczeństwa.

 CO BYŁO CELEM W INCYDENTACH NARUSZENIA BEZPIECZEŃSTWA DANYCH? 52% 43%

39%

15%

15%

11%

6% Informacje Informacje o Dane Własność Poufne Informacje finansowe pracownikach pacjentów intelektualna informacje biometryczne biznesowe

Inne

 JAKI ELEMENT BYŁ ŹRÓDŁEM POWAŻNEGO INCYDENTU BEZPIECZEŃSTWA DANYCH? Phishing

71%

Błąd ludzki

19%

Inżynieria społeczna

15%

Niewspierane oprogramowanie

15%

Strona internetowa

11%

Błąd zdalnego dostępu

10%

Laptop, tablet, inne urządzenie

10%

Niewspierane systemy operacyjne

9%

Usługi / oprogramowanie w chmurze

9%

Shadow IT (działania/programy niezatwierdzone przez pracodawcę)

8%

Niewspierane (dziurawe) oprogramowanie

7%

Dziurawe systemy operacyjne

7%

Złośliwe oprogramowanie lub sprzęt

4%

Elektroniczny rekord pacjenta

4%

System archiwizacji obrazu i komunikacji PACS

4%

Wirtualna sieć prywatna VPN

4%

Inne systemy automatyzacji procesów

3%

Urządzenia medyczne

2%

Oprogramowanie produktywności

1%

Wśród najczęstszych skutków ataków cybernetycznych respondenci wskazali: zakłócenie działania systemów/urządzeń wpływające na działalność biznesową (32%) lub informatyczną (26%), naruszenie lub wyciek danych (22%), zakłócenie działania systemów/urządzeń wpływające na opiekę kliniczną (21%).

Źródło: HIMSS Healthcare Cybersecurity Survey 2021 OSOZ Polska 2/2022

23

Rap o r t

Jak chronić się przed cyberatakami i co robić, gdy do nich dojdzie?

Bezpieczeństwo cybernetyczne w ochronie zdrowia polega na ochronie informacji i zasobów elektronicznych przed nieuprawnionym dostępem, wykorzystaniem i ujawnieniem. Istnieją trzy cele bezpieczeństwa cybernetycznego: ochrona poufności, integralności i dostępności informacji. Jak je zagwarantować? Prezentujemy zalecenia Stowarzyszenia Systemów Informacyjnych i Zarządzania w Opiece Zdrowotnej (HIMSS, The Healthcare Information and Management Systems Society), największej na świecie organizacji e-zdrowia.

24

OSOZ Polska 2/2022

Bezpieczeństwo cybernetyczne w służbie zdrowia

Poczta elektroniczna

Cyberbezpieczeństwo i ochrona informacji są kluczowe do normalnego funkcjonowania każdej organizacji, także szpitala, przychodni, apteki, gabinetu lekarskiego, laboratorium, pogotowia ratunkowego itd. Organizacje opieki zdrowotnej posiadają różnego rodzaju specjalistyczne systemy informatyczne, takie jak systemy EHR, e-recepty, rozwiązania IT wspomagające zarządzanie oraz podejmowanie decyzji klinicznych, systemy informacji radiologicznej (PACS/RIS) oraz systemy zleceń lekarskich.

Ale to nie wszystkie elementy infrastruktury wymagające ochrony cybernetycznej. Pod uwagę należy wziąć dziesiątki, a nieraz setki urządzeń: inteligentne windy, inteligentne systemy ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji, pompy infuzyjne, urządzenia do zdalnego monitorowania pacjentów, aplikacje do komunikacji z pacjentem czy umożliwiające dostęp do kartoteki medycznej.

To tylko niektóre przykłady, które pokazują jak długa jest lista zasobów narażonych na cyberataki.

Poczta elektroniczna jest podstawowym środkiem komunikacji w placówkach służby zdrowia, ale i najsłabszym ogniwem systemu bezpieczeństwa danych. Użytkownicy przechowują w skrzynkach pocztowych cenne informacje, takie jak informacje finansowe, dane o pacjentach, ustalenia z kontrahentami. Z czasem ich pojemność rośnie – dla cyberprzestępców, maile nagromadzone na przestrzeni kilku lat mogą okazać się cennym łupem. Dlatego bezpieczeństwo poczty elektronicznej jest priorytetowym elementem bezpieczeństwa cybernetycznego w ochronie zdrowia, bo większość cyberataków wykorzystuje maile. Przykładem jest phishing.

Nieświadomi użytkownicy mogą kliknąć w przygotowany przez hakerów link lub otworzyć załącznik w wiadomości phishingowej i zainfekować wirusem system komputerowy.

Bardzo często złośliwe oprogramowanie rozprzestrzenia się poprzez sieć komputerową na inne komputery. Wiadomość phishingowa może również wymagać

Rap o r t

Phishing polega na podszywaniu się pod zaufanych nadawców.

Celem jest nakłonienie adresata do otwarcia załącznika, podania danych logowania lub kliknięcia w link, w wyniku czego system IT zostaje zainfekowany.

» 54,6% wszystkich wiadomości e-mail to spam.«

od odbiorcy podania poufnych lub zastrzeżonych informacji. Phishing jest nadal skuteczny – szacuje się, że nawet 20–30% przesyłanych przez hakerów wiadomości jest otwieranych. Są one coraz lepiej przygotowane, aby nie wzbudzać podejrzeń ofiary. Ale regularne szkolenia z zakresu bezpieczeństwa są skutecznym sposobem udaremniania prób phishingu.

Bezpieczeństwo sprzętowe Nieuprawniony dostęp do komputera lub urządzenia może doprowadzić do jego zniszczenia lub modyfikacji. Jednym z przykładów jest pozostawienie laptopa bez nadzoru podczas podróży lub pracy albo zignorowanie konieczności wylogowania się oddalając się od sprzętu. To otwarte drzwi dla przestępców chcących przeprowadzić atak typu „evil maid” – urządzenie zostaje zmodyfikowane w niewykrywalny sposób, tak aby cyberprzestępca mógł uzyskać do niego później dostęp, np. poprzez zainstalowanie keyloggera w celu zapisania poufnych informacji, takich jak dane uwierzytelniające. Także skorzystanie z pendrive od obcej osoby może skończyć się wczytaniem złośliwego oprogramowania.

Nieaktualne systemy Nieaktualne systemy to takie, które nie są już wspierane przez producenta. Mogą obejmować aplikacje, systemy operacyjne, systemy IT. Taka praktyka niestety nie należy do rzadkości. Powodem zaniedbań i stosowania starych systemów są najczęściej wysokie koszty ich aktualizacji lub wymiany. Gdy system IT przestaje być wspierany przez producenta, nie są do niego wczytywane poprawki (łatki) bezpieczeństwa. Hakerzy dokładnie znają luki w systemach operacyjnych i chętnie je wykorzystują, bo to wręcz otwarte drzwi do przeprowadzenia ataku. Przykładem jest niewspierany od lat Windows

XP, który jednak nadal jest zainstalowany w wielu placówkach ochrony zdrowia.

Oprócz tego, nierzetelni dostawcy systemów IT mogą wycofywać systemy ze sprzedaży. Zdarzają się też przypadki, że szpitale lub przychodnie korzystają z systemów do rozliczeń z NFZ stworzonych kilka, kilkanaście lat temu przez małe firmy, które już nie istnieją. Są to bomby z opóźnionym zapłonem i należy je wyeliminować tak szybko, jak to możliwe. Trzeba też wspomnieć o niebezpiecznej praktyce wyłączania aktualizacji systemów operacyjnych albo odkładaniu ich na później. To także igranie z bezpieczeństwem danych.

Podmioty sektora opieki zdrowotnej Pacjenci Pacjenci muszą wiedzieć, jak bezpiecznie komunikować się z podmiotami świadczącymi usługi medycznej. Jeśli w rachubę wchodzi kontakt wirtualny – czy to za pośrednictwem platformy telezdrowia, e-wizyt lekarskich, wiadomości SMS, czatu, czy w inny sposób – powinni poznać podstawowe zasady ochrony prywatności i bezpieczeństwa.

Personel medyczny i administracyjny Pracownicy muszą być świadomi aktualnych zagrożeń i dokładnie znać instrukcje postępowania w przypadku incydentów związanych z bezpieczeństwem. Przykładowo, powinni wiedzieć, z kim należy się kontaktować w przypadku problemów.

Mówi się, że to pracownicy są „oczami i uszami” dla zespołu ds. bezpieczeństwa cybernetycznego. To oni najczęściej jako pierwsi zauważają podejrzane maile albo braki w zabezpieczeniach.

OSOZ Polska 2/2022

25

Rap o r t

Na bieżąco wykonywana kopia zapasowa powinna być przechowywana poza siecią placówki, najlepiej w innej lokalizacji np. chmurze danych. Pozwoli ona odtworzyć stan baz danych sprzed ataku i szybko przywrócić płynność działania.

» 90% przypadków naruszenia danych jest spowodowanych phishingiem.«

Menedżerowie Coraz więcej większych podmiotów medycznych zatrudnia szefów ds. bezpieczeństwa informacji (CISO), których zadaniem jest tworzenie i realizacją strategii bezpieczeństwa cybernetycznego (red.: nie mylić z CISA – Certyfikowanym Audytorem Systemów Informatycznych).

CISO to osoba na stanowisku kierowniczym, która w idealnym przypadku znajduje się na tym samym poziomie hierarchii organizacyjnej, co inni członkowie kadry zarządzającej, jak dyrektor finansowy, dyrektor ds. informacji itd. Ma to duże znaczenie, bo im większe zaangażowanie na poziomie kierowniczym, tym większy stopień akceptacji odgórnej dla programu bezpieczeństwa cybernetycznego organizacji.

Ransomware i inne złośliwe oprogramowanie Oprogramowanie typu ransomware stanowi największe zagrożenie dla poufności, integralności i dostępności informacji. Kiedy komputer lub urządzenie zostają zainfekowane przez ransomware, dane są szyfrowane, dostęp do nich zostaje zablokowany, a cyberprzestępcy żądają okupu.

» Według raportu Comparitech, w 2020 roku ofiarą ataków ransomware padło ponad 18 milionów kartotek pacjentów. To o 470% więcej w stosunku do roku 2019.« 26

OSOZ Polska 2/2022

Można powiedzieć, że w tym przypadku dane są przetrzymywane w charakterze zakładnika. W zamian za ich „uwolnienie”, przestępcy żądają wpłaty pieniężnej – coraz częściej w bitcoinach, które gwarantują im anonimowość. Zapłacenie okupu nie gwarantuje jednak, że placówka medyczna odzyska dane, a system zostanie odblokowany. Zapłata jest operacją ryzykowną, dodatkowo zachęcającą hakerów do kontynuowania ataków.

Oprócz ransomware, istnieje wiele innych rodzajów szkodliwego oprogramowania. Należą do nich programy wykradające dane uwierzytelniające, za pomocą których cyberprzestępcy uzyskują dostęp do nazw użytkowników oraz haseł, a także programy niszczące dane, w przypadku których całe dyski twarde mogą zostać nieodwracalnie wykasowane. Wówczas – jeżeli placówka nie ma kopii zapasowej – danych nie można odzyskać.

Phishing Najczęściej spotykaną formą phishingu są wiadomości e-mail, chociaż może być on również realizowany za pośrednictwem stron internetowych, mediów społecznościowych, wiadomości tekstowych, połączeń głosowych itp. Jak je rozpoznać? W dużej części wiadomości phishingowych – ale nie jest to regułą – znajdują się błędy ortograficzne i gramatyczne. Teksty są tłumaczone automatycznie, więc mogą brzmieć nienaturalnie.

Obietnice są zbyt piękne, aby były prawdziwe (np. duży spadek, wygrana, karta rabatowa, nagroda). Często używa się języka mającego na celu stworzenie poczucia pilności. Wysyłane są z domen podszywających się pod znane instytucje. Przykładowo, phishingowe maile żądające pilnego zalogowania się na stronę banku wysy-

Rap o r t

Ok. 20–30% wiadomości phishingowych jest otwieranych. Poziom docelowy, czyli 0%, jest trudny do osiągnięcia, gdyż cyberprzestępcy doskonalą swoje metody i trudno rozróżnić wiadomości zaufanie od skorumpowanych.

Szkolenia z ochrony przed phishingiem powinny być realizowane kilka razy w roku, a pracownicy muszą wiedzieć, że każdy incydent bezpieczeństwa trzeba zgłosić tak szybko jak to możliwe, bez obaw o konsekwencje personalne.

łane są z adresów łudząco przypominających te prawdziwe – różnić się mogą jedną literą.

Oszust internetowy może też wysłać wiadomość typu spear-phishing do konkretnego pracownika czy wydziału. Personalizacja wiadomości spear-phishingowowych powoduje, że mają one zazwyczaj wyższy współczynnik kliknięć niż ogólne wiadomości phishingowe.

Podobnie jak spear-phishing, wiadomości typu whaling są również dostosowane do odbiorcy. Whaling ma miejsce wtedy, gdy oszust internetowy celuje w „grubą rybę” (tj. osobę na stanowisku kierowniczym wyższego szczebla, np. dyrektora generalnego, dyrektora finansowego, dyrektora ds. informatyki itp.). Przykładowo, oszuści internetowi mogą wysłać wiadomość e-mail do dyrektora finansowego, aby przekonać go do przelania środków na konto bankowe udające konto kontrahenta.

Podobnie jak w przypadku innych rodzajów phishingu, celem jest taktowne wyłudzenie informacji nie wzbudzające podejrzeń u ofiary.

Istnieją również inne formy phishingu, takie jak między innymi phishing SMS-owy (zwany również SMiShingiem). Polega na tym, że oszust internetowy wysyła wiadomość do celu za pośrednictwem SMSa lub ko-

» Każdego dnia na całym świecie wysyłanych jest 3,4 miliarda wiadomości phishingowych.«

munikatora (np. WhatsApp) na telefon komórkowy. To może być informacja o nieodebranej przesyłce albo konieczności zalogowania się na konto e-mail/konto bankowe celem weryfikacji danych.

Oceny ryzyka Ocena ryzyka to podstawa każdego programu bezpieczeństwa cybernetycznego w ochronie zdrowia. Przed podjęciem jakichkolwiek działań, należy najpierw ocenić ryzyko incydentów związanych z bezpieczeństwem danych. Ryzyko musi być oszacowane na podstawie takich czynników, jak prawdopodobieństwo wystąpienia, wpływ na organizację, priorytetyzacja ryzyka. Oceny ryzyka powinny być przeprowadzane regularnie, co najmniej raz w roku.

Kontrole bezpieczeństwa W idealnej sytuacji każda organizacja opieki zdrowotnej powinna wdrożyć mechanizmy kontroli bezpieczeństwa. Pomogą one w zapewnieniu obrony w taki sposób, aby w przypadku awarii jednego systemu, mógł go zastąpić inny. Przykładowo, wirus może przedostać się przez zaporę sieciową placówki, ale może zostać zablokowany przez program antywirusowy.

Zasadą numer jeden, która powinna stać się priorytetem każdego podmiotu medycznego, jest opracowanie wielowarstwowego system ochrony. Jeżeli zawiedzie jeden element, atak może powtrzymać inna bariera.

Nie wszystkim incydentom związanym z bezpieczeństwem można zapobiec. Wówczas do gry wkracza plan działania kryzysowego (plan ciągłości działania). Dzięki niemu, dział IT będzie mógł przywrócić sprawność sprzętu, odzyskać dane (z kopii zapasowych) i przywrócić ciągłość działania systemów IT. 

OSOZ Polska 2/2022

27

Rap o r t

Jak udoskonalić plan reagowania na incydenty bezpieczeństwa?

Poznaj swoją organizację Zwłaszcza duże placówki medyczne, jak szpitale, mają złożoną strukturę organizacyjną. Przeciętny pracownik nie zawsze wie, kto jest odpowiedzialny za konserwację infrastruktury IT. Taka sytuacja ma często miejsce, gdy podmiot medyczny posiada kilka filii i oddziałów, a do tego występuje duża rotacja pracowników kontraktowych.

W przypadku cyberataku, czas odgrywa kluczową rolę. Jeżeli po wykryciu incydentu bezpieczeństwa pracownicy nie będą pewni, kogo należy powiadomić w pierwszej kolejności, czas potrzebny na reakcję wydłuży się, co może ostatecznie opóźnić opanowanie incydentu i złagodzenie jego skutków. Praktycznie na każdym biurku z komputerem wpiętym w sieć szpitalną albo przychodni musi znaleźć się kartka z informacją, kogo poinformować, gdy pojawią się problemy. Eksperci zalecają przygotowanie graficznego schematu postępowania, który objaśnia cały system bezpieczeństwa informacyjnego, uświadamiając jego priorytetowość.

Współpraca z zespołem prawnym Niezależnie od tego, czy badamy nowo odkryty incydent, czy potencjalne naruszenie, dział prawny – wewnętrzny lub zewnętrzny – powinien być zaangażowany na każdym etapie postępowania. Przykładowo, gdy kierownictwo organizacji planuje zgłosić incydent bezpieczeństwa do organów rządowych, prawnicy określą formę i procedurę zgłoszenia, doradzą w kwestii zgłaszania incydentów bezpieczeństwa organom regulacyjnym, wezmą udział w wyjaśnianiu spraw z Urzędem Ochrony Danych Osobowych, będą reagować na upomnienia i kary a także kierować sprawami dotyczącymi naruszenia danych osobowych wnoszonymi przez pacjentów.

Zespół prawny może również decydować, kiedy incydent zgłaszać organom regulacyjnym oraz kiedy i jak powiadomić osoby, których dotyczy wyciek danych.

Ponadto, liderzy ds. cyberbezpieczeństwa powinni aktywnie współpracować z pracownikami odpowiedzialnymi za komunikację, aby upewnić się, że komunikaty, zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne, są spójne i rzeczowe.

Jeżeli dojdzie do ataku cybernetycznego, trzeba od razu wdrożyć plan komunikacji kryzysowej – z jednej strony pracownicy powinni wiedzieć, jak się zachować, z drugiej – podmiot medyczny musi szybko opublikować oficjalne oświadczenie oraz na bieżąco odpowiadać na pytania od mediów. A te pojawiają się błyskawicznie, jak tylko informacja dotrze do dziennikarzy.

28

OSOZ Polska 2/2022

Blokada informacyjna i milczenie wywołane paraliżem jest najgorszym scenariuszem. Gdy w relacjach medialnych zabraknie wyjaśnień kierownictwa, opinia publiczna może odnieść wrażenie, że placówka ignoruje lub bagatelizuje problem. Ponadto, pracownicy muszą wiedzieć, że nie wolno samodzielnie udzielać informacji lub odpowiadać na maile pacjentów proszących o np. przekazanie danych.

W sektorze ochrony zdrowia spory sądowe związane z naruszeniami danych są raczej rzadkością, ale czasem się zdarzają – zwłaszcza w przypadku głośnych spraw. Podobnie UODO rzadko nakłada kary pieniężne, a naruszenia kończą się jedynie na upomnieniach.

Aby nie zaostrzać sytuacji, trzeba wykazać się dobrą wolą wyjaśnienia sprawy i szybko odpowiadać na zapytania UODO.

Komunikuj się strategicznie Czy placówka ma wdrożone zasady i procedury dzielenia się informacjami na zewnątrz? Jeśli tak, to czy wszyscy pracownicy są ich świadomi? Komunikowanie polityk i procedur jest niezbędne, aby pracownicy wiedzieli, jak reagować. Do szpitala albo przychodni spływają różne zapytania dotyczące przykładowo udostępnienia niektórych informacji. Czasami wysyłane są one do osób na stanowiskach administracyjnych. Czy wiedzą, gdzie je dalej przekazywać?

Drugim celem strategicznej komunikacji jest transparentność i zasada „fair play”. Czy kiedy wystąpi zagrożenie, pracownicy przyznają się do niego, czy wręcz przeciwnie – będą próbowali je ukryć w obawie przed konsekwencjami personalnymi lub finansowymi? A co gorsza – próbując zapłacić okup z własnej kieszeni. Każda próba zatuszowania ataku ransomware może prowadzić do opóźnień reakcji ze strony działu IT i dalszego zainfekowania kolejnych urządzeń w sieci. W tym przypadku czas gra na niekorzyść ofiary cyberataku.

Z praktyki wynika, że szkolenia w zakresie bezpieczeństwa danych przeprowadzane są raz w roku a nawet rzadziej. To zdecydowanie za mało, bo cyberprzestępcy stosują coraz nowsze metody, zmienia się też polityka ochrony danych. Obowiązkowym elementem szkoleń są pozorowane phishingi, które pozwolą sprawdzić stopień gotowości personelu na zagrożenia. Podczas nich należy mierzyć i porównywać wskaźniki kliknięć na fałszywe wiadomości, aby monitorować postęp w czasie.

Przygotowano na podstawie: Cybersecurity in Healthcare, HIMSS

r o zm o wy

Nowy Dyrektor CeZ: pilotaż e-rejestracji już w II kwartale Pierwszy wywiad z Pawłem Kikosickim, który 1 lutego br. objął stanowisko Dyrektora Centrum e-Zdrowia. Pytamy o priorytetowe zadania stojące przed CeZ. Jaką wizję dla Centrum e-Zdrowia ma Pan Dyrektor?

E-zdrowie to nie tylko innowacje same w sobie. One mają przynieść ułatwienia i komfort dla pacjentów oraz korzyści i uproszczenia dla pozostałych interesariuszy systemu zdrowia, jak zmniejszenie czy nawet wyeliminowanie niepotrzebnej biurokracji. Z tej drogi nie da się już zawrócić.

Będziemy pracować nad nowymi rozwiązaniami, rozwijać istniejące, udoskonalać systemy, które już zdążyły się „zestarzeć”. W tych działaniach nie chcemy zapominać o najważniejszym, czyli współpracy i wymianie doświadczeń z różnymi instytucjami i środowiskami.

Zależy mi także na udostępnieniu nowych kanałów kontaktu dla interesariuszy systemu. Chciałbym, aby Internetowe Konto Pacjenta (IKP) stało się głównym serwisem transakcyjnym do zarządzania wszystkimi sprawami związanymi ze zdrowiem, a aplikacja mobilna mojeIKP, jako najszybszy kanał komunikacji i dotarcia z nowymi usługami, znalazła się na telefonach większości Polaków. Tworząc usługi nie możemy zapominać oczywiście o wykluczonych cyfrowo oraz o tym, aby zapewnić dostępność do usług wszystkim obywatelom.

OSOZ Polska 2/2022

29

r o zm o wy

Natomiast w zakresie innowacji kluczowe jest dla mnie zwiększenie roli technologii z obszaru AI. W planach mamy wykorzystanie narzędzi opartych na AI do budowy systemu wsparcia decyzji lekarskich. Wdrożenie ich pozwoli na lepszy dobór leków i terapii, zapobieganie chorobom, redukcję kosztów leczenia oraz efektywne planowanie i zarządzanie systemem ochrony zdrowia. W przyszłości umożliwi kształtowanie efektywnej polityki zdrowotnej państwa i skuteczne reagowanie na potrzeby pacjentów.

Które zadania będą priorytetowe w 2022 roku?

Przede wszystkim będziemy kontynuować już rozpoczęte projekty w zakresie e-zdrowia. Są to innowacyjne rozwiązania i często na zaawansowanym etapie realizacji, jak np. e-Krew, Poltransplant czy Elektroniczna Dokumentacja Medyczna (EDM), którą będziemy rozwijać o kolejne dokumenty. Jestem ogromnym orędownikiem projektu centralnej e-rejestracji. Myślę, że będzie to duża zmiana jakościowa i swoista rewolucja w systemie zdrowia. Moje doświadczenie wyniesione z Narodowego Funduszu Zdrowia pokazu» W planach mamy je, że obecny system rejestracji do lekarzy specjalistów jest daleki od wykorzystanie doskonałości, rodzi wiele frustracji narzędzi opartych oraz generuje skargi pacjentów.

Pilotaż e-rejestracji planujemy na AI do budowy uruchomić w II kwartale br. Na początku będzie można zarejestrować systemu wsparcia się z poziomu Internetowego Kondecyzji lekarskich.« ta Pacjenta do jednego specjalisty – kardiologa oraz na badania obrazowe – rezonans i tomograf komputerowy. Docelowo zakres tych świadczeń specjalistycznych będzie zwiększony, a pacjent, oprócz IKP, będzie mógł zapisać się na wizytę także przez aplikację mobilną mojeIKP. Przy wdrażaniu tego rozwiązania wykorzystujemy doświadczenia zdobyte podczas prac nad e-rejestracją na szczepienia, która była pierwszą na skalę ogólnopolską, elektroniczną rejestracją na świadczenia medyczne.

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH W PLACÓWKACH OCHRONY ZDROWIA

SZYBKI START

KIEDY UODO NAKŁADA KARĘ?

• Wnioski ze sprawozdania UODO • Upomnienia i grzywny – jak ich uniknąć?

RODO W PRAKTYCE

• Anonimizacja a pseudomizacja danych • Procedura przeprowadzenia testu równowagi przez administratora danych osobowych

ZAGROŻENIA PODCZAS COVID-19

• Nowe niebezpieczeństwa związane z pandemią koronawirusa, o których należy pamiętać

1030MI0101

PARTNEREM SERII JEST

30

WWW.BLOG.OSOZ.PL

OSOZ Polska 2/2022

KAMSOFT S.A.

Paweł Kikosicki jest absolwentem studiów magisterskich na kierunku Administracja na Uniwersytecie Łódzkim oraz studiów podyplomowych na kierunkach Zarządzanie satysfakcją klienta (SGH), Zdrowie publiczne oraz Personal brandingu i public relations (Collegium Humanum). Ukończył też studia MBA Zarządzanie w ochronie zdrowia (Collegium Humanum). Od września 2018 r. był związany z Narodowym Funduszem Zdrowia. Od września 2020 r. pełnił funkcję dyrektora Departamentu Obsługi Klientów.

W NFZ odpowiadał m.in za projekt Telefonicznej Informacji Pacjenta, czyli pierwszej, całodobowej i bezpłatnej infolinii, na której można uzyskać informację dotyczącą praw pacjenta oraz funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w Polsce. Dyrektor Paweł Kikosicki wdrażał także infolinię Narodowego Programu Szczepień (989) oraz przygotowywał koncepcję i organizował stanowiska ds. profilaktyki i promocji zdrowia w salach obsługi oddziałów wojewódzkich NFZ. Pełnił też nadzór nad stroną pacjent.gov.pl oraz – wspólnie z zespołem – koordynował współpracę z organizacjami pacjentów w formie Forum Organizacji Pacjentów.

Dowiedz się więcej na temat: • Aktualnych wymagań RODO •

Metod działania cyberprzestępców

• Kar UODO •

Zaleceń dla ochrony zdrowia

•

Przetwarzania danych

•

Szkoleń personelu

• Ochronie e-dokumentacji NOWOŚCI CYFRYZACJI OCHRONY ZDROWIA

Bardzo ważna jest dla mnie współpraca z innymi instytucjami – NFZ w ramach budowy Zintegrowanego Systemu Informatycznego oraz z innymi organizacjami medtech czy komercyjnymi, ale również z Agencją Badań Medycznych, w zakresie rozwijania usług innowacyjnych.

Szczególnie istotny jest dialog z organizacjami pacjentów, które są skarbnicą wiedzy, pomysłów i doskonałym źródłem informacji o potrzebach i oczekiwaniach tej grupy odbiorców naszych usług. CeZ zawsze podkreśla, że to pacjent jest i powinien być w centrum ekosystemu e-zdrowia. Wszystkie systemy, aplikacje, bazy i udogodnienia służą głównemu celowi – zachowaniu zdrowia pacjentów. 

Pobierz poradnik „Bezpieczeństwo danych”

UWAGA! CYBERATAK

• Jak działają cyberprzestępcy?

• Jak reagować w przypadku wycieku danych osobowych i medycznych?

Co zmieni się w działaniu CeZ pod Pana sterami i jak wykorzysta Pan doświadczenie w pracy w NFZ?

reklama

PRZEWODNIKI PO CYFROWEJ OCHRONIE ZDROWIA

• 8 zasad cyberbezpieczeństwa • Gotowe wzorce dokumentacji • RODO w ochronie zdrowia

Cały czas realizujemy projekt Akademia CeZ, w ramach którego oferujemy bezpłatne szkolenia dla profesjonalistów medycznych, m.in. z EDM, ale także z wszystkich innych funkcjonalności, jakie dostarczamy na platformie gabinet.gov.pl, jak też na Internetowym Koncie Pacjenta.

Wyznaczyłem sobie także kilka głównych kierunków, które chciałbym rozwijać oprócz e-usług – zwiększenie nadzoru nad wydajnością systemów oraz zadbanie o jeszcze lepszą edukację i komunikację z pacjentem.

wejdź na stronę

blog.osoz.pl lub zeskanuj kod

r o zm o wy

„ Wdrażamy EDM, ale przed nami kolejne wyzwania jak cyberbezpieczeństwo” Jak szpitale radzą sobie z wdrażaniem EDM? Jakich technologii potrzebują menedżerowie szpitali do sprawnego zarządzania? Rozmawiamy z Dariuszem Rajczykiem, Prezesem Zarządu Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej STOMOZ.

Jak ocenia Pan stan wdrażania elektronicznej dokumentacji medycznej w szpitalach z początkiem 2022 roku?

Wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej przebiega znacznie sprawniej niż można by przypuszczać, oczywiście biorąc pod uwagę szczególną sytuację, w jakiej zmuszone są funkcjonować podmioty lecznicze.

Menedżerowie nie mają żadnych wątpliwości, że cyfryzacja placówek medycznych jest niezbędna i korzystna dla wszystkich interesariuszy sektora ochrony zdrowia. Wydaje się jednak, że nadmierny pośpiech we wdrażaniu EDM oraz epatowanie wizją kontroli ze stro-

OSOZ Polska 2/2022

31

r o zm o wy

ny Ministerstwa Zdrowia nie jest najlepszym rozwiązaniem. Współpraca, porozumienie, pomoc ze strony Ministerstwa Zdrowia przyniesie znaczenie lepsze efekty.

Tym bardziej, że przed nami kolejne etapy rozwoju cyfryzacji w placówkach medycznych, w tym m.in. poprawa cyberbezpieczeństwa i dojrzałości cyfrowej.

W tym miejscu chciałbym jeszcze zwrócić uwagę, że o ile na zakup sprzętu informatycznego, oprogramowania i usług można było pozyskać środki finansowe z konkursów, programów dedykowanych, za co należy pochwalić decydentów sektora ochrony zdrowia, tak zupełnie zapomniano o zapewnieniu finansowania dla bieżącej obsługi i utrzymania infrastruktury.

Ostatnie dwa lata były szczególnie trudne dla szpitali.

Jakie wnioski dotyczące sektora zdrowia nasuwają się Panu Prezesowi z pandemii COVID-19?

W sektorze ochrony zdrowia każdy rok jest ciężki. Zarządzający codziennie stają przed wyzwaniami ekonomicznymi, organizacyjnymi i kadrowymi, które szczególnie w okresie kryzysu są trudne do przejścia.

Wszechobecna pandemia obnażyła zarówno kruchość jak i niepoprawność, zdawałoby się wystarczających na ówczesne czasy strategii i planów. Niedoinwestowana ochrona zdrowia, brak zasobów i rezerw to dzisiejsza rzeczywistość. Niedostateczna ilość środków przeznaczana na ochronę zdrowia, wynagrodzenia, restrukturyzacja szpitalnictwa, nowy rachunek kosztów, po» Bez informatyzacji zyskiwanie i szkolenie kadr medycznych, nowe technonie da się zapewnić logie, szczepienia przeciw prawidłowego COVID-19, wypalenie zawodowe personelu – to wyprocesu opieki nad brane problemy, z którymi pacjentem.« dzisiaj muszą zmierzyć się menedżerowie. W związku z powyższym rodzi się potrzeba, by organizacje biznesowe przy wsparciu państwa wypracowały nowe scenariusze działań nie tylko na czas kryzysu, ale także na przyszłość. Słusznym wydaje się wprowadzenie harmonijnego ładu społeczno-gospodarczego (pakt społeczny), w którym człowiek będzie podmiotem a cyfryzacja, automatyzacja i nowe technologie będą mu służyć, a nie stanowić cel sam w sobie.

Jak cyfryzacja ochrony zdrowia pomogła w zarządzaniu szpitalem i pracy lekarzy podczas pandemii? Co należałoby zrobić, aby jeszcze lepiej wykorzystać jej potencjał?

Cyfryzacja dostarcza danych, dzięki którym łatwiej i sprawniej zarządza się placówkami ochrony zdrowia.

Ułatwia zdecydowanie komunikację, obniża pracochłonność, przyspiesza dostarczanie informacji, co bardzo ważne zapewnia większe bezpieczeństwo zdrowot-

32

OSOZ Polska 2/2022

ne pracownikom i pacjentom sektora ochrony zdrowia.

Aby jeszcze lepiej ją wykorzystać, potrzeba sprawnego, spójnego i dobrze zorganizowanego systemu opieki zdrowotnej. Jeżeli tak się nie stanie, cyfryzacja będzie tylko kolejną protezą – przydatną, ale nie do końca dopasowaną.

Z jakimi niedoborami w zakresie infrastruktury IT najczęściej borykają się szpitale?

Z tym bywa bardzo różnie. Istnieją szpitale w pełni zinformatyzowane; są też szpitale, które mają zinformatyzowaną część „białą”, inne posiadają system informatyczny dotyczący części administracyjnej. Zdarzają się takie, których oprogramowania nie można „spiąć” razem, aby tworzyły w miarę jednolity system. Niestety bywają również takie jednostki, w których informatyzacja i cyfryzacja praktycznie nie istnieją. Wynika to głównie z braku środków finansowych i zaspokajania pilniejszych potrzeb jak zakup leków, żywności, sprzętu medycznego.

Jaką ma Pan wizję polskiego szpitalnictwa przyszłości?

Wizja szpitalnictwa przyszłości, czy też szerzej systemu ochrony zdrowia przyszłości, to stworzenie opieki zdrowotnej, na którą wpływ oprócz polityków będą miały organizacje sektorowe: Izby Lekarskie i Pielęgniarskie, Organizacje Pracodawców, STOMOZ, Związki Zawodowe itp. oraz przedstawiciele pacjentów.

Ochrona zdrowia nie powinna być traktowana jako koszt. To inwestycja w obywateli, w ich zdrowie, jakość życia i zdolność do wytwarzania dochodu narodowego. Z tego też powodu oszczędzanie na zdrowiu nie jest działaniem rozsądnym. Chciałbym więc, aby w niedalekiej przyszłości rozpoczął się proces tworzenia nowoczesnego modelu ochrony zdrowia – z odpowiednim finansowaniem, wsparciem prawnym, technicznym i organizacyjnym. STOMOZ jako organizacja zrzeszająca menedżerów z dużą wiedzą i doświadczeniem jest gotowa współuczestniczyć w tworzeniu takiego systemu.

A jaką rolę powinna odgrywać informatyzacja? Jakie narzędzia pozwolą poprawiać standardy leczenia i jakość obsługi pacjenta?

Nowoczesne narzędzia informatyczne pozwalające na natychmiastowy dostęp do historii zdrowia i chorób pacjenta będą nieocenioną pomocą w leczeniu. Może doczekamy się systemu pozwalającego na pełną wymianę informacji pomiędzy jednostkami ochrony zdrowia, wykorzystanie istniejących rejestrów publicznych w szpitalach. Wierzę, że nie będzie potrzeby wielokrotnego przepisywania tych samych danych w różnych okienkach komputera.

Bez informatyzacji nie da się zapewnić prawidłowego procesu opieki nad pacjentem. Lekarz powinien mieć natychmiastowy dostęp do wszystkich informacji o zażywanych lekach, przebytych badaniach diagnostycznych, procesie leczenia w innych jednostkach czy innych oddziałach szpitala lub poradni. Dlatego nie unik-

r o zm o wy

niemy coraz głębszej i bardziej szczegółowej rejestracji czynności medycznych. Chodzi tylko o to, aby narzędzie, jakim jest cyfryzacja, nie przesłoniło istoty działania ochrony zdrowia. Żeby pacjent pozostał w centrum naszego zainteresowania.

Które z najnowocześniejszych technologii IT chciałby Pan wdrożyć w swoim szpitalu, gdyby dysponował Pan niegraniczonymi środkami na ten cel?

Gdybym posiadał nieograniczone środki finansowe i nie miałbym innych potrzeb, to chciałbym, aby każdy z pracowników miał dostęp do najnowszych danych medycznych pochodzących z systemów diagnostycznych, do systemów sztucznej inteligencji wyszukujących powiązania pomiędzy poszczególnymi wynikami diagno-

stycznymi. Chciałbym, aby na każdym komputerze lekarza można było zobaczyć zdjęcie RTG, obraz z tomografu czy rezonansu w sposób wyraźny i jednoznaczny.

Byłoby super, aby lekarze mogli używać różnych metod wprowadzania informacji o procesie leczenia, uwzględniając dyktowanie i pismo odręczne. Cieszyłbym się też, gdyby w systemie znajdowały się urządzenia do digitalizacji dokumentów papierowych, a przepływ danych był szybki i niczym nie zakłócony. I w końcu, aby systemy te były przyjazne dla użytkownika, a w tle stał wykwalifikowany pracownik służący natychmiastową radą i pomocą w razie powstania problemów. 

niż aków berat cjentów. y c j e więc anych pa owę o poł ochronę d y ł y z dc ać w oświa stow acje d cej inwe iz n a org uszą wię roku 2021 szpitale m w e j, ż nika, edyczne o wy zneg mentacji m c y t e ern cji doku a cyb a eństw o digitaliz z c ie d zp le e g b wnole ortów Z rap 0 roku. Ró 2 0 w2

OSOZ Polska 2/2022

33

r o zm o wy

Australia: to jest cyfrowy kraj dla starszych ludzi George Margelis, przewodniczący australijskiej organizacji wspierającej digitalizację ochrony zdrowia Aged Care Industry Information Technology Council, mówi o tym, jak dotrzeć z usługami cyfrowymi do osób w wieku 65+ oraz jak Australia modernizuje usługi zdrowotne.

Czy mógłby Pan nakreślić stan zdrowia cyfrowego w Australii?

W ostatnim czasie rząd poczynił znaczne inwestycje wspierające zdrowie cyfrowe m.in. poprzez rozwój Australijskiej Agencji Zdrowia Cyfrowego.

Nasz system opieki zdrowotnej jest podzielony między rządy federalne i stanowe, a duży udział stanowi

34

OSOZ Polska 2/2022

r o zm o wy

sektor prywatny. Niektóre stany, takie Nowa Południowa Walia, od wielu lat bardzo aktywnie wprowadzają systemy EDM we wszystkich szpitalach publicznych.

Komputeryzacja jest szeroko rozpowszechniona już od dawna co ma swoje zalety i wady. Problemem jest to, że przechodząc na nową architekturę technologii, borykamy się z problemem starszych rozwiązań.

A co jest planowane na najbliższe lata?

Realizowane są liczne krajowe inicjatywy na rzecz interoperacyjności z wykorzystaniem australijskiego standardu FHIR. Obecnie zwiększana jest funkcjonalność naszego krajowego systemu wspólnej dokumentacji medycznej „My Health Record”.

Trwa przechodzenie z dotychczasowych architektur lokalnych na chmury. Inicjatywa COVID-19 doprowadziła do przyspieszenia rozwoju telezdrowia.

Co technologie informacyjne oferują starzejącej się populacji?

Pierwszą rzeczą, jaką technologia oferuje seniorom, jest przejrzystość i dostęp do informacji. Digitalizacja otwiera nowe możliwości komunikacji w obrębie sektora i pomiędzy sektorami. Pozwala lepiej koordynować zarządzanie opieką, w razie potrzeby angażować rodzinę i przyjaciół. Z kolei nowe narzędzia do monitorowania, raportowania i ostrzegania mogą pomóc w lepszym radzeniu sobie z trudnościami związanymi ze starzeniem się.

» W okresie od 13 marca 2020 r. do 12 lutego 2022 r. zrealizowano 95,9 mln usług telezdrowotnych dla 16,8 mln pacjentów, a z usług telezdrowotnych skorzystało 91 087 lekarzy«

W jaki sposób możemy dotrzeć z usługami cyfrowymi do osób w wieku 65+, nawet tych, które stronią od komputera i dla których obecna rewolucja technologiczna jest zbyt szybka?

Najlepszym sposobem na udostępnienie usług cyfrowych zarówno osobom powyżej, jak i poniżej 65 roku życia, jest maksymalne uproszczenie ich obsługi oraz uświadomienie wynikających z nich korzyści. Tutaj mam na myśli łatwe do zrozumienia interfejsy oraz integrację między systemami, dzięki którym nie musimy się logować do każdego serwisu z osobna.

Pozwólmy osobom starszym odgrywać aktywną rolę w projektowaniu systemów. A co ważniejsze, pozwólmy im określić, w jakich kwestiach oczekują pomocy, a nie podejmujmy tych decyzji samodzielnie. 

Narodowa Strategia Zdrowia Cyfrowego określa 7 priorytetów strategicznych, które mają wspierać australijską wizję zdrowia cyfrowego: • Informacje zdrowotne, które są dostępne zawsze i wszędzie tam, gdzie są potrzebne • Bezpieczna wymiana informacji zdrowotnych • Wysokiej jakości, interoperacyjne dane, które mogą być wykorzystywane w zaufany sposób • Lepsza dostępność informacji o receptach i lekach • Modele opieki oparte na technologiach cyfrowych, które poprawiają dostępność, jakość, bezpieczeństwo i efektywność • Pracownicy pewnie korzystający z cyfrowych technologii zdrowotnych • Prężnie rozwijający się sektor zdrowia cyfrowego, zapewniający światowej klasy innowacje

OSOZ Polska 2/2022

35

p r aktyczni e

b e zpi e cz e ń stw o danych

Wojna w Ukrainie i cyberwojna na świecie Od kilku tygodni oczy całego świata zwrócone są w stronę Ukrainy, która stała się celem rosyjskich działań wojennych.

Obrazy i relacje tego, co się dzieje, przekazywane są poprzez media oraz portale społecznościowe w sposób bezprecedensowy – bo na bieżąco i w czasie rzeczywistym. Musimy jednak zachować wzmożoną czujność. Nie można ufać wszystkiemu, co czytamy.

36

OSOZ Polska 2/2022

Karolina Szuścik, CISA Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Media społecznościowe są narzędziem, za pomocą którego najłatwiej prowadzi się działania dezinformacyjne.

Użytkownicy internetu często nie zadają sobie trudu, by weryfikować informacje, które pojawiają się na ich ekranach, czytają jedynie nagłówki, przeglądają udostępnione obrazy i na tej podstawie budują swój światopogląd.

Dowodem na to, że działania dezinformacyjne i propagandowe mają miejsce w przestrzeni publicznej, są informacje podane przez Instytut Badań Internetu i Mediów. Zgodnie z nimi, w dniu rozpoczęcia inwazji na Ukrainę, doszło do zmasowanego ataku dezinformacyjnego przeprowadzonego z dużym prawdopodobieństwem przez Rosję.

p r aktyczni e

Poprzez media społecznościowe płynęły szerokim strumieniem przekazy prorosyjskie dotyczące głównie podawanych przez media strat sił rosyjskich zaangażowanych w wojnę na Ukrainie. Atak przeprowadzono na większość dużych portali informacyjnych z sekcją komentarzy oraz na kanałach mediów społecznościowych Twitter i Facebook. Jak podaje Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych, „celem ataku było podjęcie próby tonowania pozytywnych emocji i sentymentu użytkowników sieci w social mediach w zakresie postawy i morale żołnierzy ukraińskich. W komunikacji kont eksponowano negatywne emocje w oparciu o resentymenty nacjonalistyczne oraz klasyczną mowę nienawiści, skierowaną wobec obywateli Ukrainy”.

Chaos informacyjny jaki miał miejsce w pierwszym dniu działań wojennych na Ukrainie okazał się skutecznym momentem na publikowanie propagandowych i dezinformacyjnych przekazów, gdyż w sytuacji dużego napięcia i wzmożonego stresu cześć osób chcąc śledzić napływające wieści z Ukrainy, straciła czujność, rozpowszechniając dalej nieprawdziwe informacje lub też klikając w zainfekowane linki, narażając się tym samym na działanie złośliwego oprogramowania.

Z tego względu na wielu portalach informacyjnych zablokowano możliwość komentowania publikowanych treści. Informacje mają ogromną siłę, w związku z tym często są wykorzystywane do prób manipulacji narracją, a w przypadku prowadzenia wojny informacyjnej, często także do działań dezinformacyjnych – do treści publikowanych w szczególności w mediach społecznościowych należy podchodzić z dużą ostrożnością.

Wojna w sieci nie kończy się jednak na działaniach dezinformacyjnych, gdyż cyberprzestrzeń jest wykorzystywana już od kilkunastu lat do prowadzenia działań służących realizacji celów politycznych przez autory-

» Podniesione ryzyko zagrożeń cybernetycznych dotyczy także sektora zdrowia. «

tarne reżimy. Dlatego też w tle wojny na Ukrainie trwa cyberwojna, która zaczęła się kilka tygodni przed inwazją na jej terytorium.

Cyberataki miały na swoim celowniku serwisy internetowe administracji publicznej Ukrainy oraz innych państw europejskich. Jednak na tym się nie skończyło, bo wciąż mają miejsce próby ataków na krytyczną infrastrukturę ukraińską. Trwa wojna w sieci i choć wszyscy jesteśmy świadomi jej fizycznych ograniczeń, to może ona wpłynąć i już wpływa na obecną sytuację.

W efekcie, w Polsce pierwszy raz w historii został wprowadzony trzeci stopnień alarmowy CRP (CHARLIE–CRP), którego celem jest przeciwdziałanie zagrożeniom w cyberprzestrzeni. Stopień ten jest wprowadzany w przypadku wystąpienia zdarzenia potwierdzającego prawdopodobny cel ataku o charakterze terrorystycznym w cyberprzestrzeni albo uzyskania wiarygodnych informacji o planowanym zdarzeniu.

Dotychczas obowiązywał pierwszy stopień alarmowy CRP (ALFA–CRP). W związki z podniesionym stopniem alarmowym CRP oraz aktualną sytuacją na Ukrainie, zespół CERT Polska przygotował rekomendacje w związku ze zwiększonym zagrożeniem w cyberprzestrzeni wywołanym sytuacją w Ukrainie. 

Rekomendacje dla obywateli • Zapoznaj się z poradnikiem dotyczącym bezpieczeństwa skrzynek pocztowych i kont w mediach społecznościowych oraz zastosuj się do jego rekomendacji.

• Bądź wyczulony na sensacyjne informacje, w szczególności zachęcające do natychmiastowego podjęcia jakiegoś działania. Weryfikuj informacje w kilku źródłach. Upewnij się, że informacja jest prawdziwa przed podaniem jej dalej w mediach społecznościowych. Jeśli masz jakieś wątpliwości, wstrzymaj się.

• Uważaj na wszelkie linki w wiadomościach mailowych i SMS-ach, zwłaszcza te sugerujące podjęcie jakiegoś działania, np. konieczność zmiany hasła, albo podejrzaną aktywność na koncie. Obserwowaliśmy w przeszłości tego typu celowane ataki na prywatne konta, gdzie celem było zdobycie informacji zawodowych.

• Upewnij się, że posiadasz kopię zapasową wszystkich ważnych dla siebie plików i potrafisz je przywrócić w przypadku takiej potrzeby.

• Śledź ostrzeżenia o nowych scenariuszach ataków na naszych mediach społecznościowych: Twitter, Facebook.

• Zgłaszaj każdą podejrzaną aktywność przez formularz na stronie incydent.cert.pl lub mailem na cert@cert.pl. Podejrzane SMS-y prześlij bezpośrednio na numer 799 448 084. Rekomendujemy zapisanie go w kontaktach.

OSOZ Polska 2/2022

37

p r aktyczni e

Rekomendacje dla firm • Przetestować przywracanie infrastruktury z kopii zapasowych. Kluczowe jest, żeby zostało to wykonane w praktyce na wybranych systemach, nie tylko proceduralnie.

• Upewnić się, że posiadane kopie zapasowe są odizolowane i nie ucierpią w przypadku ataku na resztę infrastruktury.

• Upewnić się, że dokonywane są aktualizacje oprogramowania, w szczególności dla systemów dostępnych z internetu. Należy zacząć od podatności, które są na liście obecnie aktywnie wykorzystywanych w atakach.

• Upewnić się, że wszelki dostęp zdalny do zasobów firmowych wymaga uwierzytelniania dwuskładnikowego.

• Przejrzeć usługi w adresacji firmowej dostępne z internetu i ograniczyć je do niezbędnego minimum. Można w tym celu wykorzystać np. portal Shodan. W szczególności nie powinny być bezpośrednio dostępne usługi pozwalające na zdalny dostęp jak RDP czy VNC. • Aktualizować w sposób automatyczny sygnatury posiadanych systemów bezpieczeństwa typu AV, EDR, IDS, IPS, itd.

• Wdrożyć filtrowanie domen w sieci firmowej na bazie publikowanej przez nas listy ostrzeżeń. Dzięki temu w szybki sposób zablokowane zostaną zaobserwowane przez nas złośliwe domeny.

• Zapoznać się z przygotowanym przez CSIRT KNF poradnikiem dotyczącym obrony przed atakami DDoS i wdrożyć jego rekomendacje.

• Zapoznać się z poradnikiem omawiającym sposoby wzmocnienia ochrony przed ransomware i wdrożyć jego rekomendacje.

• Zapoznać się z materiałami dotyczącymi bezpieczeństwa haseł.

• Zapoznać się z artykułem dotyczącym mechanizmów weryfikacji nadawcy wiadomości i wdrożyć je dla domen wykorzystywanych do wysyłki poczty.

• W przypadku posiadania własnego zakresu adresów IP zalecamy dołączenie do platformy N6. Za jej pośrednictwem udostępniamy na bieżąco informacje o podatnościach i podejrzanej aktywności obserwowanej przez nas w podanym zakresie adresowym.

• Wyznaczyć osobę odpowiedzialną za koordynację działań w przypadku wystąpienia incydentu i przećwiczyć procedury reagowania.

• Uczulić pracowników na obserwację podejrzanej aktywności oraz poinformowanie o sposobie jej zgłaszania do wyznaczonej w firmie osoby.

• Zgłosić do CSIRT NASK osobę kontaktową, nawet jeśli nie zobowiązuje do tego ustawa.

• Zgłaszać każdą podejrzaną aktywność do właściwego CSIRT-u, tj.: – CSIRT GOV – administracja rządowa i infrastruktura krytyczna, – CSIRT MON – instytucje wojskowe, – CSIRT NASK – wszystkie pozostałe.  Źródło: Rekomendacje w związku ze zwiększonym zagrożeniem w cyberprzestrzeni wywołanym sytuacją na Ukrainie | CERT Polska

W Polsce po raz pierwszy w historii został wprowadzony trzeci stopnień alarmowy CRP (CHARLIE–CRP), którego celem jest przeciwdziałanie zagrożeniom w cyberprzestrzeni.

38

OSOZ Polska 2/2022

p r aktyczni e

REL A C J A

Pilotaż e-stetoskopu.

Co trzeba wiedzieć?

Ministerstwo Zdrowia uruchomiło drugą turę programu pilotażowego wykorzystania e-stetoskopu w ramach Domowej Opieki Medycznej. Obejmie on 3000 pełnoletnich pacjentów zakażonych wirusem SARSCoV-2. Obsługiwany bezpośrednio przez pacjenta e-stetoskop zbiera szereg parametrów zdrowotnych, które następnie są przesyłane do lekarza. Rozwiązanie może potencjalnie posłużyć do telemedycznego nadzoru nad pacjentami z chorobami przewlekłymi.

Jak działa e-stetoskop?

StethoMe jest elektronicznym stetoskopem, który w połączeniu z dedykowaną pilotażowi aplikacją Domowa Opieka Medyczna, daje możliwość wykonania badania osłuchowego i przesłania go do swojego lekarza rodzinnego. Pacjent może wykonać takie badanie samodzielnie w domu. Aplikacja prowadzi go cały czas krok po kroku. W ramach pilotażu programu E-STETOSKOP II realizowanego przez Ministerstwo Zdrowia, StethoMe oprócz możliwości nagrywania szumów płucnych dokonuje również ich ana-

lizy w oparciu o certyfikowane medyczne algorytmy sztucznej inteligencji, m.in. wykrywając świsty i furczenia, rzężenia drobno- i grubobańkowe czy informując lekarza o częstości oddechu. Lekarz podejmuje decyzję o kontakcie z pacjentem. Ma też możliwość odsłuchania nagrania oraz zapoznania się ze spektogramem, czyli wizualizacją nagrania.

Jak wygląda nauka obsługi stetoskopu?

W drugiej edycji pilotażu E-STETOSKOP przygotowanego w ramach programu Domowej Opieki Medycznej, pacjent samodzielnie zapoznaje się z działaniem elektronicznego stetoskopu StethoMe oraz aplikacją DOM. Pacjenci otrzymują niezbędne materiały, m.in. dedykowaną programowi instrukcję obsługi oraz filmik wyjaśniający, jak uruchomić stetoskop, przeprowadzić badanie oraz jak działa aplikacja. Natomiast sama aplikacja została zaprojektowana tak, aby w przyjazny i jak najprostszy sposób przeprowadzić pacjenta przez całe badanie. Użytkownik otrzymuje wskazówki na każdym etapie zaczynając od logowania, na wysłaniu wyników do lekarza kończąc.

Ile czasu trwa pojedyncze badanie?

Wykonanie pełnego badania zajmuje zaledwie kilka minut. W tym czasie pacjent dokonuje nagrania wszystkich punktów osłuchowych, nagrania wysyłane są do analizy wykonywanej przez algorytmy

OSOZ Polska 2/2022

39

p r aktyczni e

sztucznej inteligencji, z której wsparcia korzysta lekarz.

Pozwala to również zoptymalizować czas pracy lekarza przeznaczony na analizę wizyt osłuchowych, a także zwiększyć skuteczność w zakresie wykrywania dźwięków patologicznych.

współpracujemy blisko z placówkami POZ i lekarzami, którzy zostali wdrożeni i zapoznani z rozwiązaniem w ramach pilotażu. Pozwala to nam w sposób optymalny realizować wsparcie dla pacjenta, również przez personel jego placówki Podstawowej Opieki Zdrowotnej.

Czy obsługa jest łatwa także dla osób starszych?

Na co lekarz powinien zwrócić uwagę pacjentom korzystającym ze stetoskopu?

Sam e-stetoskop jest prosty w obsłudze, a w połączeniu z aplikacją DOM i zawartym w niej samouczkiem, wykonanie badania osłuchowego przez osoby starsze jest proste. Projektując stetoskop zakładaliśmy, że trafi on w ręce osób bez wykształcenia medycznego, dlatego tak ważne było dla nas przemyślenie funkcjonalności stetoskopu oraz przebiegu badania. Chcieliśmy to jak najbardziej uprościć, zachowując jednocześnie możliwość samodzielnego przeprowadzenia jakościowego badania przez pacjenta. Niemniej jesteśmy świadomi, że grupa pacjentów w podeszłym wieku oraz obciążonych wielochorobowością wymaga wyjątkowej troski i uwagi, stąd

Pacjenci, którzy biorą udział w pilotażu programu E-STETOSKOP II otrzymują materiały, w których przedstawiony jest sposób przygotowania się do badania oraz wskazówki, jak prawidłowo przeprowadzić badanie. Pacjent informowany jest m.in. o prawidłowej pozycji podczas badania, sposobie oddychania, konieczności wydmuchania nosa, odkrztuśnięcia zalegającej wydzieliny, czy też prawidłowego przyłożenia i trzymania stetoskopu. W czasie badania pojawia się również ikonka wskazująca na zbyt duży hałas lub pojawiające się zakłócenia.

» E-stetoskop jest dedykowany wszystkim pacjentom borykającym się z chorobami układu oddechowego, a zwłaszcza astmą. «

StethoMe jest wynalazkiem poznańskiego startupu.

Z pomocą e-stetoskopu, rodzic może przeprowadzić wstępne badanie dziecka w domu i przesłać wyniki do lekarza. Pozwala m.in. wykryć dźwięki pojawiające się w przebiegu zapalenia płuc lub oskrzeli.

40

OSOZ Polska 2/2022

p r aktyczni e

W jakich przypadkach pacjenci mogą prywatnie korzystać ze StethoMe poza pilotażem?

StethoMe jest dedykowane wszystkim pacjentom borykającym się z chorobami układu oddechowego, a zwłaszcza astmą. StethoMe wykrywa dźwięki świadczące o obturacji dróg oddechowych i zaostrzeniu astmy oraz te mogące pojawiać się w przebiegu zapalenia płuc lub oskrzeli. Można z niego także korzystać w celu monitorowania stanu układu oddechowego np. w przypadku chorób przewlekłych układu oddechowego.

leżności od wybranego okresu, miesięczna opłata wynosi odpowiednio 49,99 zł lub 39,99 zł. Obecnie na naszej stronie posiadamy ofertę specjalną 9+3 miesiące gratis. Decydując się na subskrypcję 12 miesięczną płaci się tylko za pierwsze 9 miesięcy, kolejne 3 miesiące są w prezencie. W ramach abonamentu użytkownik otrzymuje m.in. możliwość wykonania pełnego badania osłuchowego płuc wraz z dostępem do ich wyników, czy też możliwość ich udostępnienia wybranemu lekarzowi. 

Jak pacjent przesyła wyniki badań do lekarza?

W ramach pilotażu programu E-STETOSKOP II nagrania przesyłane są do lekarza za pomocą aplikacji DOM. Lekarz może je odsłuchać korzystając z dedykowanej do tego aplikacji webowej. Tam dostępne są również m.in. szczegółowe analizy nagrań oraz ich wizualizacja.

Skąd wiadomo, że pomiar został wykonany prawidłowo?

W czasie badania pacjent otrzymuje informacje o pojawiających się zakłóceniach np. nadmiernym hałasie.

Pozwala to już podczas badania wpłynąć na to, czy zostanie ono wykonane prawidłowo. Dodatkowe algorytmy analizują nagranie nie tylko pod względem pojawienia się nieprawidłowych dźwięków osłuchowych, ale też jakości samego nagrania. Jeśli jest ona zbyt niska pacjent zostanie poproszony o ponowne wykonanie nagrania określonych punktów.

Jaka jest cena urządzenia do prywatnego użytku?

Poza programem pilotażowym, StethoMe dostępne jest w modelu subskrypcyjnym co 3 lub 12 miesięcy. W za-

Wszystkie dane z badania spływają do specjalnej aplikacji, gdzie są analizowane przez system AI.

OSOZ 2 / 2022

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

reklama

CZASOPISMO O CYFRYZACJI OCHRONY ZDROWIA

BLOG.OSOZ .PL

2

2022 POLSK A

40

STRON O BEZPIECZEŃSTWIE DANYCH Dowiedz się, jakie metody stosują hakerzy oraz jak zapobiegać cyberatakom i niwelować ich skutki.

PAWEŁ KIKOSICKI Zmiany i projekty, które planuje nowy dyrektor Centrum e-Zdrowia.

ZADYSZKA SZPITALI Brakuje pieniędzy na utrzymanie infrastruktury IT – mówi Dariusz Rajczyk, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej.

KODEKS MENEDŻERA ZDROWIA 12 wytycznych zarządzania placówkami medycznymi oraz 6 niezbędnych elementów inteligencji emocjonalnej.

Blog OSOZ

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

OSOZ Polska 2/2022

41

n o w e id e e

E -zd r o wi e na ś wi e ci e

HealthcareITNews

NHS to bolster cybersecurity following Russian invasion of Ukraine

NHS zwiększa bezpieczeństwo cybernetyczne po inwazji Rosji na Ukrainę Organizacje ochrony zdrowia w ramach Brytyjskiego Sytemu Zdrowia (NHS) – odpowiednika polskiego NFZ – zostały wezwane do wzmocnienia ochrony przed cyberatakami po inwazji Rosji na Ukrainę.

W wiadomości e-mail od dyrektora operacyjnego NHS England (NHSE), Sir Davida Slomana, zalecono, aby placówki medyczne upewniły się, że ich systemy informatyczne są uszczelnione i chronione, a kopie zapasowe zabezpieczone”.

Ataki cybernetyczne zagrażają bezpieczeństwu pacjentów. W 2017 r. NHS mocno ucierpiała w wyniku ataku ransomware WannaCry, który zakłócił pracę około 81 oddziałów NHS i 600 organizacji podstawowej opieki zdrowotnej. Koszty tego cyberataku szacowane są na 115 mln USD (86 mln funtów), a efektem było odwołanie ponad 19000 wizyt. Z kolei w 2021 r. irlandzka służba zdrowia ucierpiała w wyniku cyberataku, który doprowadził do wyłączenia systemów w ramach środków ostrożności. Amerykańskie Stowarzyszenie Szpitali również wyraziło zaniepokojenie potencjalnymi konsekwencjami inwazji Rosji na Ukrainę dla amerykańskiego sektora opieki zdrowotnej.

Mimo że od 24 lutego nie odnotowano zwiększenia intensywności ataków cybernetycznych na ochronę zdrowia, Narodowe Centrum Cyberbezpieczeństwa (NCSC) odnotowało „historyczny wzrost cyberataków na Ukrainę, o międzynarodowych konsekwencjach”.

NCSC wezwało brytyjskie organizacje do wzmocnienia swojej obrony online poprzez stosowanie się do wytycznych dotyczących zagrożeń cybernetycznych.

42

OSOZ Polska 2/2022

Szef sztabu obrony admirał Sir Tony Radakin zwrócił uwagę przedstawicielom rządu, że Wielka Brytania powinna być gotowa na cyberataki ze strony Rosji w związku z jej wsparciem dla Ukrainy.

Z końcem stycznia sekretarz ds. zdrowia Sajid Javid powiedział, że Wielka Brytania wzmacnia odporność cybernetyczną w służbie zdrowia i opiece zdrowotnej, w którą od 2017 roku zainwestowano już 300 milionów funtów.

Dr Saif F Abed, partner w Cybersecurity Advisory Services NHS, zwrócił uwagę, że NHS to krajowa infrastruktura krytyczna, dlatego należy ją traktować jako realny cel podczas wzmożonych napięć geopolitycznych.

Stąd trzeba się skupić na jednym priorytecie – zagwarantowaniu bezpieczeństwa pacjentów. Można to osiągnąć z pomocą dwojakiej strategii. Na poziomie technologicznym – poprzez uszczelnianie systemów i tworzenie kopii zapasowych kluczowych systemów klinicznych i danych. Po drugie, konieczne jest, aby szpitale wprowadziły plany reagowania na incydenty kliniczne (CIRP).

Oznacza to zidentyfikowanie kluczowych przepływów pracy, systemów i aplikacji oraz przeszkolenie personelu, aby był w stanie działać bez ich dostępności, korzystając z alternatywnych środków, nawet papierowych.

W ten sposób można wyeliminować skutki szkodliwego cyberataku i utrzymać akceptowalny poziom bezpieczeństwa pacjentów. 

» Ochrona zdrowia to krytyczna infrastruktura krajowa i powinna być odpowiednio chroniona. «

n o w e id e e

American Hospital Association

Is It Time to Develop a Digital Hippocratic Oath?

Czy już czas, aby opracować cyfrową przysięgę Hipokratesa?

Przysięga Hipokratesa od wieków stanowi etyczny przewodnik dla lekarzy. Jednak mimo całej jej wartości w zakresie ochrony zdrowia i prywatności pacjentów, niektórzy uważają, że dokument ten wymaga aktualizacji, aby odzwierciedlał obecny świat cyfrowy – pisze Amerykańskie Stowarzyszenie Szpitali.

W najnowszym artykule opublikowanym w czasopiśmie The Medical Futurist przedstawiono propozycję odnowienia zasad przysięgi Hipokratesa, aby odzwierciedlały one współczesny świat cyfrowy. Wzywa się w nim do uznania transformacyjnego wpływu technologii medycznych, takich jak sztuczna inteligencja i robotyka, na świadczenie opieki. Autorzy podnoszą także konieczność aktualizacji sformułowań dotyczących prywatności pacjentów, tak aby obejmowały one również prywatność danych.

Dostosowanie przysięgi Hipokratesa mogłoby pomóc młodszym lekarzom lepiej identyfikować się z jej ogólnymi zasadami, podczas gdy starsi praktycy mogliby czerpać z niej więcej inspiracji do pracy – zauważono we artykule. We wniosku wezwano również lekarzy, aby nigdy nie tracili z oczu tego, co najważniejsze w ich pracy. „Będę pamiętał, że nie leczę wykresu prezentującego gorączkę, wskaźników dla rozwoju nowotworu czy sugestii algorytmu, ale chorego człowieka” – czytamy w jednej z propozycji.

Inny apel o modernizację przysięgi Hipokratesa pojawił się niedawno w Stat News. Autorzy raportu sugerują wprowadzenie czterech zaktualizowanych zasad przysięgi Hipokratesa.

• Autonomia: Pozwolimy pacjentom decydować o tym, w jaki sposób wykorzystywane są ich dane.

• Dobroczynność: Ułatwimy dostęp do opieki zdrowotnej, jej zrozumienie i poruszanie się po niej.

• Zasada nieszkodzenia: Będziemy chronić i zabezpieczać dane pacjentów.

• Sprawiedliwość: Przy podejmowaniu wszystkich decyzji będziemy pytać: „Czego ja bym chciał/chciała dla dobra własnego i mojej rodziny?

Ciekawym elementem przedstawionej przysięgi jest wymóg jej zaakceptowania – tak samo jak robią to lekarze – także przez ubezpieczycieli, dostawców usług, firmy technologiczne i twórców aplikacji. 

» Czy ochrona danych pacjentów powinna być elementem nowej przysięgi Hipokratesa? « OSOZ Polska 2/2022

43

n o w e id e e

L A B OR ATOR I U M T E C H N OLOG I I

Model warstwowego systemu bezpieczeństwa informacji Nie ma jednego narzędzia, które pozwala w uniwersalny sposób chronić dane w placówce ochrony zdrowia. Dlatego wiele organizacji sięga do koncepcji bezpieczeństwa wielopoziomowego. Zgodnie z nią, im więcej warstw zabezpieczeń, tym większa szczelność systemu przed atakami i wyciekiem danych.

Gdy plastry sera mają dziury, zastosuj wiele plastrów Ponieważ lista zagrożeń (wektorów) bezpieczeństwa jest długa, podmioty medyczne powinny dysponować wieloma warstwami zabezpieczeń. Każda z nich ma swoje słabe punkty i ograniczenia – złośliwe oprogramowanie jest w stanie prześlizgnąć się przez nawet najlepsze oprogramowanie antywirusowe, gdy pracownik kliknie w link w zainfekowanej wiadomości e-mail. Jednak w takim przypadku, przed zablokowaniem systemu

44

OSOZ Polska 2/2022

i utratą danych może uchronić kolejna warstwa systemu bezpieczeństwa.

Koncepcja ochrony wielowarstwowej podobna jest do modelu „sera szwajcarskiego”, o którym głośno się zrobiło podczas projektowania metod walki z pandemią COVID-19. Każdy plaster (metoda zabezpieczenia danych) ma swoje dziury (niedoskonałości). Ale kiedy zaprojektujemy system stworzony z wielu plastrów, szczelność całości znacznie wzrośnie.

W zakresie bezpieczeństwa danych, wyróżnia się trzy główne kategorie barier (grup plastrów): • Technologia: wszystkie zabezpieczenia na poziomie systemów: aktualne systemy operacyjne i antywirusowe, automatyczne tworzenie kopii zapasowych, filtry antyspamowe, uprawnienia w systemach IT, mocne hasła dostępu, wirtualne sieci prywatne VPN, serwery i chmury danych itd.; • Ludzie: umiejętność rozpoznania zagrożenia i reagowania na nie (np. usuwanie i zgłaszanie podejrzanych maili, zabezpieczenie nośników danych i sprzętu przenośnego), wiedza na temat procedur ochrony danych;

n o w e id e e

• Procedury: plany postępowania z ryzykiem, identyfikacja podatności systemów, procedury na wypadek ataków cybernetycznych, audyty bezpieczeństwa danych, monitorowanie zasobów itd. Nie wszystkie dane mają taką samą wartość. Dlatego pierwszym krokiem jest określenie rodzaju posiadanych danych, ich kategoryzacja i skoncentrowanie się na danych krytycznych.

Z kolei kategoryzacja funkcjonalna zabezpieczeń zawiera takie warstwy jak: • Bezpieczeństwo obwodowe (infrastruktura techniczna): bariery fizyczne, cyfrowe systemy zabezpieczeń, kontrola dostępu, mechanizmy uwierzytelniania; • Bezpieczeństwo sieci (infrastruktura sieciowa): firewall, VPN, kontrola dostępu; • Szkolenia dla pracowników (wiedza i know-how): jak rozpoznać i reagować na zagrożenia, symulacje phishingu, procedury raportowania zdarzeń związanych z atakami cybernetycznymi, polityka IT i bezpieczeństwa; • Ochrona punktów końcowych (infrastruktura IT): oprogramowanie antywirusowe, filtr antyspamowy, uwierzytelnienie wielopoziomowe, zarządzanie słabymi punktami zabezpieczeń; • Monitoring w czasie rzeczywistym: kontrola i wykrywanie zagrożeń, usuwanie ich skutków; • Odzyskiwanie danych w sytuacjach awaryjnych: kopie zapasowe, plan ciągłości działania, ubezpieczenie od cyberataków.

Zawsze trzeba mieć w zanadrzu opcję awaryjną Aby wszystkie te elementy stworzyły skuteczny system, każda placówka ochrony zdrowia musi opracować i na bieżąco aktualizować politykę ochrony danych. Od czego zacząć? Przede wszystkim od inwentaryzacji rodzajów gromadzonych danych i już stosowanych zabezpieczeń. W tej fazie, osoba odpowiedzialna identyfikuje niedociągnięcia, przykładowo brak polityki zarządzania hasłami albo niską wiedzę wśród pracowników, a następnie wdraża działania mające na celu je załatać.

Kiedy już zapewni się pożądany poziom infrastruktury i know-how, trzeba dokonywać systematycznego przeglądu zasobów i wiedzy. Czy spełniają swoją rolę?

Czy stosowane są w praktyce?

Administratorzy mogą przeprowadzić audyty systemów bezpieczeństwa, testując czujność pracowników, sprawdzając aktualność procedur i narzędzi. Ważne jest też śledzenie bieżących zmian prawno-administracyjnych, wytycznych i zaleceń oraz nowych zagrożeń (np. rodzaje ransomware). A kiedy cyberprzestępcom uda się ominąć wszystkie warstwy obronne, najmocniejszym elementem może okazać się aktualna kopia zapasowa przechowywana w innej lokalizacji lub chmurze danych. A do tego – plan ciągłości działania, który pozwoli nieprzerwanie świadczyć usługi medyczne podczas przywracania sprawności systemu IT, gwarantując bezpieczeństwo pacjenta.

Cyberatak to kryzys, który jest ogromnym wyzwaniem dla placówki medycznej. Można mu zapobiec albo sobie z nim poradzić tworząc zaporę z plasterków różnych rozwiązań i procedur. 

Kopia zapasowa Model „sera szwajcarskiego”. Każda metoda ochrony danych ma słaby punkt. Ale im więcej warstw, tym większe zagęszczenie systemu ochrony i większe prawdopodobieństwo, że atak cybernetyczny zakończy się niepowodzeniem.

Procedury Ludzie Technologia

Cyberatak OSOZ Polska 2/2022

45

n o w e id e e

Cyberataki wśród 10 największych zagrożeń dla świata Rządy państw, firmy i organizacje w coraz większym stopniu polegają na technologii w zarządzaniu procesami, od usług publicznych po kwestie biznesowe oraz ochronę zdrowia.

Jednak systemy IT podłączone do Internetu są zagrożone cyberprzestępczością – ostrzegają autorzy opublikowanego niedawno „The Global Risks Report 2022”. Cyberataki są dziś równie niebezpieczne jak zmiany klimatyczne czy kryzysy migracyjne.

46

OSOZ Polska 2/2022

Lawinowy wzrost ataków i kwot z okupu Rosnące tempo cyberzagrożeń nakłada konieczność opracowywania coraz szczelniejszych systemów ochrony. Co więcej, hakerzy czują się często bezkarni, bo nadal niewiele przestępstw cybernetycznych nie jest ani ściganych, ani wykrywanych. W 2020 roku, nastąpił wzrost ataków ze strony złośliwego oprogramowania o 358%. W przypadku ransomware to aż 435%. W tym samym okresie czterokrotnie wzrosły kwoty uzyskane z okupów za pośrednictwem kryptowalut (szczegóły na wykresie).

Jest jeszcze jedna niepokojąca tendencja: ransomware pozwala przeprowadzić atak także laikom, bo jest udostępniane na zasadzie szablonu do dowolnej modyfikacji. Nie trzeba być już profesjonalnym hakerem.

Z kolei kryptowaluty umożliwiają cyberprzestępcom pobieranie płatności przy niewielkim ryzyku wykrycia.

Niestety, cyberprzestępcy skrupulatnie wybierają wrażliwe cele, uderzając w organizacje użyteczności publicznej, systemy opieki zdrowotnej i firmy „bogate” w dane.

n o w e id e e

To zupełnie nowa strategia – kilka lat temu powszechne były przypadkowe ataki.

Całkowita wartość kryptowalut przekazana w formie okupu w wyniku ataków oprogramowania Ransomware (2013–2020)

Poważny problem dla bezpieczeństwa publicznego W przypadku ochrony zdrowia, przestępcy wiedzą, że ze względu na niedofinansowanie i inne priorytety, jak przykładowo walka z COVID-19, placówki z reguły są łatwym celem. Hakerzy nie kierują się zasadami etycznymi – dla nich ważny jest przede wszystkim szybki i łatwy zysk. Stosują coraz bardziej wyrafinowane sposoby, sięgają nawet do technologii deepfake, dzięki której mogą przykładowo podszywać się pod inną osobą manipulując głosem lub obrazem.

Dlatego autorzy raportu „The Global Risks Report 2022” sklasyfikowali zagrożenia cybernetyczne wśród 10 największych ryzyk, w przypadku których obserwujemy największą eskalację od początku kryzysu COVID-19.

85% członków społeczności Cybersecurity Leadership Community Światowego Forum Ekonomicznego podkreśliło, że oprogramowanie ransomware staje się „niebezpiecznie rosnącym zagrożeniem i stanowi poważny problem dla bezpieczeństwa publicznego”.

Szpitale w walce o kadry IT W tej branży mocno odczuwane są niedobory kadrowe, szacowane w skali globalnej na 3 miliony osób. Specjaliści ds. bezpieczeństwa cybernetycznego są szybko wchłaniani przez firmy nowych technologii gotowe zapłacić wysokie stawki, podczas gdy placówki publiczne – także ochrony zdrowia – nie mają kogo zatrudnić.

Eksperci ostrzegają, że chroniczny brak wyspecjalizowanych kadr może ostatecznie zahamować wzrost gospodarczy. Istnieją też obawy, że komputery kwantowe będą wystarczająco mocne obliczeniowo, aby złamać nawet najlepsze klucze szyfrujące. Pierwsze maszyny tego typu zapowiadane są już na ten rok.

Duże niedociągnięcia występują na poziomie legislacyjnym – niejednolite mechanizmy egzekwowania prawa i różne jurysdykcje krajowe utrudniają wysiłki zmierzające do walki z cyberprzestępczością. Cyberataki stały się też narzędziem globalnej walki politycznej.

Co zrobić w tak burzliwym ekosystemie bezpieczeństwa danych? Eksperci są zgodni, że organizacje muszą samodzielnie wyprzedzać legislację i wzmacniać ochro-

Wartość kryptowaluty w w milionach USD Uwzględnione waluty: BCH, BTC, ETH, USDT

406,34

400 300 200

92,94

100 0

0,51

1,11

0,89

17,78

2013

2013

2013

2013

37,68

27,30

2013

2013

2013

2013

nę na każdym poziomie. Rozwiązania prawne najczęściej są mocno opóźnione w stosunku do aktualnych potrzeb w zakresie cyberbezpieczeństwa. Statystycznie, organizacje ochrony zdrowia przeznaczają na ochronę danych jedynie kilka procent budżetu na IT, a dostępne – także w Polsce – polisy od cyberzagrożeń są bardzo drogie.

Według raportu Światowego Forum Ekonomicznego, 95% problemów związanych z bezpieczeństwem cybernetycznym przypisuje się błędom ludzkim. To ten element w systemie bezpieczeństwa informacyjnego powinien być w centrum uwagi każdej organizacji. 

» Statystyczny szpital przeznacza na cyberbezpieczeństwo niewielki procent budżetu na IT.«

Raport Światowego Forum Ekonomicznego „Globalne Ryzyka 2022” (The Global Risks Report 2022) Aby pobrać raport, wejdź na stronę bit.ly/3r425gZ lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 2/2022

47

osoz world

Findings from COVID-19 for healthcare stakeholders to remember COVID-19 has led to an unprecedented use of telemedicine and has triggered the implementation of novel solutions such as contact tracking apps and COVID-19 digital certificates. Evaluation of the accelerated digitization process leads to several interesting conclusions.

Before the pandemic, the policy framework for the utilization of digital tools served as the main brake on the healthcare digitization process. This technology had been available for several years but was waiting for more favorable conditions to grow. What was lacking was the favorable regulatory environment and an urgent need to change old habits – reveals a new report “State of Health in the EU,” published by the European Observatory on Health Systems and Policies.

Telemedicine: “going to the doctor” has been replaced by “connecting with a doctor” In the last two years, there has been a significant increase in the use of technologies enabling remote consultations in the EU Member States. Since the pandemic, the percentage of EU citizens who have had a remote (online or telephone) consultation with a doctor increased from 28.7% in June/July 2020 to almost 38.6% in February/ March 2021.

48

OSOZ Polska 2/2022

The highest increase has been observed in Spain, with 71.6% of the population having made use of remote consultation. Spain introduced one of the strictest lockdowns in Europe due to the quickly rising number of deaths caused by COVID-19. In Bulgaria, Finland, Hungary, Ireland, and Latvia, the use of telemedicine has increased by 50%.

Public health is highly inefficient without accurate data Even before the COVID-19 pandemic, most European countries had already been using digital tools in the public health sector. Without them, the monitoring and surveillance of infectious diseases would not be possible.

Their accuracy and accessibility depend on reports sent from the front line – healthcare facilities.

For the first time, mobile apps have been introduced to pandemic surveillance. As a result, contact tracking apps have become a vital component of an effective COVID-19 containment strategy. Public health organizations quickly realized that manual distribution of information concerning the need to quarantine is either unfeasible or highly inefficient.

osoz world

quickly. The percentage of European residents who reported receiving a remote prescription since the start of the pandemic has increased from 43% in June/July 2020 to almost 53% in June/July 2020.

Most countries have increased reimbursement rates for teleconsultations to the level of a consultation in a doctor’s office. As a result, doctors have invested in better quality equipment and cyber security, which translates directly into the quality of online consultations.

Central infrastructure is essential to bridging the digital divide COVID-19 has also triggered an increase in funding for public e-health infrastructure. For example, France has allocated EUR 2 billion in investments to implement interoperable, secure software across all healthcare facilities as well as to upgrade the IT systems that support the national digital health infrastructure.

As part of its national recovery plan, Belgium has allocated EUR 40 million to develop a bundle of e-health services. They are supposed to broaden the options for issuing electronic prescriptions, leading to the development of digital systems that support clinical decisionmaking and increase the use of telehealth services.

COVID certificates – an example of how to combine digital health with privacy

Through the European Federation Gateway Service, 18 out of 22 national apps have used common protocols to exchange contact tracing keys across borders. At the same time, mobile apps have confirmed decisively that the level of technology adoption depends on social trust.

In a challenging situation like a global pandemic, any tool that potentially reduces the scale of a threat is useful. Has it worked? This requires further research to draw conclusions for the future.

Healthcare, wake up! Administrative inhibition of innovation harms patients Recognizing that digitalization can improve access to medical services during a pandemic, many countries have introduced new, pro-digital legal and administrative solutions. Some existing restrictions have been lifted, including the requirement that the first visit must take place at a doctor’s office. While this approach may have been justified a few years ago, it has lost its relevance today.

During the pandemic, people with chronic diseases could get e-prescriptions for the medicines they needed

A positive example everyone should draw inspiration from in the future is arguably the implementation of the EU Digital Covid Certificate – a universal document that serves as proof of vaccination, negative test result, or recovery.

The certificate is recognized in all 27 EU countries and also outside the EU. Health authorities across Europe have issued more than 807 million COVID-19 certificates by the end of 2021, with vaccination certificates representing more than two-thirds of these. The easy-touse certificate, available on a smartphone, has become one of the most commonly used documents that facilitate daily life during the pandemic.

For some countries, the COVID-19 certificate was the first e-health solution implemented. Well-prepared digital infrastructure has proven to enable further services to be launched quickly, depending on the current needs of the health system. 

» ������������������������ France has invested EUR 2 billion to implement interoperable, secure software across all healthcare facilities.«

OSOZ Polska 2/2022

49

osoz world

DayOne: Switzerland’s leading digital health hub to fuel innovation Switzerland is known for its lifesciences industry, good quality of life and local cantons. It is also an example of how regional innovation hubs can impact healthcare transformation for the long-term benefit of all citizens. An interview with Lucas Scherdel, director of the Swiss digital health accelerator DayOne by Basel Area Business & Innovation.

DayOne, Switzerland’s leading digital health accelerator, is accelerating and scaling healthcare and life science ventures. What are key ingredients required to drive digital transformation in healthcare on a national and regional level?

In Europe, healthcare’s digital transformation is struggling against its fragmented market, its tough regulatory environment and finding access to growth capital for health ventures.

50

OSOZ Polska 2/2022

We’re solving these problems by providing financial support for promising companies, providing guidance from the best expertise via our community and access to multiple markets via DayOne’s unique position in the Basel Area, which has access to some of healthcare’s biggest clients and three of the top five digital health markets: France, Germany, and Switzerland. I believe these are the key ingredients needed to drive the digital transformation on both the national and regional level.

One of the goals of DayOne is a “sustainable approach to healthcare.” What elements of innovation in the Swiss healthcare system can be a model on the road to sustainable healthcare, considering that not all countries can afford to spend 12% GDP on healthcare?

The appetite for innovation is much higher in Switzerland than in most other countries, with Switzerland consistently being ranked the most innovative country in the Global Innovation Index. Four of the country’s universities are ranked in the top 25 most innovative globally, and for a country so small – there is innovation happening everywhere.

Finally, Switzerland has one of the best funding environments for venture capital and other sources in Euro-

osoz world

pe, which many other countries could learn from. I really believe we can’t create sustainable models for the future without thinking enough to invest in them.

One of the barriers startups and innovators face is the culture of working in silos in healthcare and regulatory hurdles to entry in the healthcare industry. How to break them?

Startups have to be extremely savvy to succeed in healthcare and so solutions need to be designed with their ability to overcome regulatory barriers right from the start. Anticipating possible future regulatory changes and creating solutions that are slightly ahead of the curve is the best way to succeed. To do this, you need an exceptional awareness of the regulatory landscape and an appetite for risk which naturally many entrepreneurs do not have. We’re trying to solve that with our playbook for scaling in Europe, which helps companies overcome these hurdles.

In recent years, many accelerators and hubs have been established, also by pharma companies. Digital health funding reached in 2020 and 2021 sums never seen before. Is it a sustainable way of driving innovation in healthcare?

Digital health presents an unprecedented opportunity to create human-centered healthcare with lower barriers to access than anything we have ever seen before. Recently, McKinsey Global Institute predicted that digital could achieve up to 20% efficiency in global healthcare costs by 2030. I’m convinced this is the best way to create more sustainable and affordable healthcare for more people in the future.

How has Swiss healthcare, including Swiss patients, benefited from DayOne’s activities so far?

On our way to becoming Switzerland’s biggest digital health accelerator, DayOne has helped launch, connect and mentor a number of innovative healthcare ventures.

Our success stories include startups that improve patients’ lives via medtech, medical devices, digital health, AI, nutrition, health monitoring, medical access, etc.

We also recently won funding to invest in 20 early-stage patient-centric projects in Switzerland each year which we’re really excited about too. Our vision is to establish Switzerland and the Basel Area as leaders in patient-centered innovation to create better healthcare for as many patients as possible in the future.

Shouldn’t we start shaping the future of healthcare by reforming the system that is still stuck in old structures created before the era of computerization and new technologies like the internet and mobile phones?

Shouldn’t we first change the reimbursement model and strengthen digital health literacy instead of pushing innovations that are great but too modern for the system we have today?

I think that this mindset is the reason why healthcare’s transformation has been so slow. The best way to reform the healthcare system and its reimbursement models is to demonstrate the value and necessity of doing so via new digital capabilities which engender reform.

We’ve seen that the old structures are too comfortable to change at the speed needed on their own. Collaboration of new ventures and models with these structures is key to ‘going together.’ So that’s why DayOne is based in Europe’s Life Sciences capital and works with some of the biggest biopharma companies in the world.

During G20 Summit two years ago, you said that “we need to leverage value-based healthcare and innovative public-private partnerships to lower the cost of healthcare, improve patient outcomes and massively increase investments in order to achieve UHC. Would you please elaborate on that?

Value-based healthcare creates an opportunity to re-center reimbursement for healthcare around patient and population outcomes. When used at the macro-level, this can create a level playing field that can be used to attract investments in healthcare from both the public and private sector, which closes the access gap in low and middle-income countries.

Globally, more than half of the world’s population lacked access to essential health services even before the pandemic, so we really need new ways to attract investment in healthcare which changes that. Investing in outcomes over volumes creates an interesting imperative for efficiency, which could be essential to drive change.

You are the director of DayOne, previously worked as Lead of Global Coalition for Value in Healthcare by World Economic Forum, Project Lead at World Health Organization, and Strategy Consultant at NHS. What are the three things you’ve learned and now try to practice to drive transformation in healthcare?

The first one – collaboration is key. Healthcare is truly about partnership and working together. The second – patients are people who happen to have a disease. When you see them this way, you can innovate better. And the third – we need new structures to achieve the vision of healthcare for the future, so supporting entrepreneurs and innovative pioneers is absolutely vital. 

» ������������������������������ Startups have to be extremely savvy to succeed in healthcare.«

OSOZ Polska 2/2022

51

syst e my i sp r z ę t

Nowości w programie aptecznym KS-AOW

Nowości w programie KS-SOMED

Szkolenie dla: farmacji

Szkolenie dla medycyny

Większość wprowadzonych nowości i zmian w systemie KS-AOW ma na celu zoptymalizowanie Państwa pracy. Na szczególną uwagę zasługuje mobilna aplikacja Aptix, która ma wspomóc farmaceutę w obszarach takich jak weryfikacja dostaw, inwentaryzacja oraz komplementacja leków z e-Recepty w trakcie sprzedaży. Kolejną nowością jest gotowość systemu KS-APTEKA (KS-AOW) do realizacji e-Recepty transgranicznej. Funkcjonalność ta udostępniona została przez KAMSOFT w wersji zapoznawczej. O tym jak wygląda proces obsługi e-Recepty transgranicznej w systemie KS-AOW dowiesz się z tego materiału.

Zgodnie z komunikatem opublikowanym przez NFZ, umożliwiono sprawozdanie wielu kodów specjalnego rozliczenia w ramach jednej pozycji rozliczeniowej oraz usunięto przekazywanie tzw. Mixów. Sprawozdawane są obecnie wszystkie kody i na podstawie wzoru wyliczana jest wartość współczynnika modyfikującego. Kolejną bardzo ważną funkcjonalnością wprowadzoną w styczniu 2022 roku w systemie KS-SOMED są tzw. Łańcuchy e-Skierowań, które mają usprawnić używanie jednego e-Skierowania do kilku rezerwacji. Zmian dokonano także w obsłudze programu Profilaktyka 40+. Dzięki tej funkcjonalności, podczas wystawiania zlecenia, system na podstawie istniejącej konfiguracji doda automatycznie do zlecenia dokładnie te badania, które znajdują się na e-Skierowaniu powiązanym z programem profilaktyki danego pacjenta.

Ze szkolenia dowiesz się: • • • •

Jak aplikacja mobilna Aptix może ułatwić pracę farmaceuty; Poznasz moduł do realizacji e-Recepty transgranicznej; Pokażemy nowe usprawnienia związane z realizacją e-Recept; Poznasz nowe opcje w module w module Kartoteki w systemie KS-AOW.

Wejdź na stronę bit.ly/3vWgMH1 lub zeskanuj kod

Ze szkolenia dowiesz się: • • • •

Jakie są nowe zasady rozliczania rehabilitacji; Poznasz funkcjonalność ułatwiającą pracę z e-Skierowaniem; Omówimy zmiany w rozliczeniach NFZ; Pokażemy nowe udogodnienia wprowadzone w ramach obsługi Programu Profilaktyka 40+ w programie KS-SOMED.

Wejdź na stronę bit.ly/3i3gBkO lub zeskanuj kod

52

OSOZ Polska 2/2022

Monitor Zdrowotny OSOZ 54 FELIETON Trendy w terapii i samo-terapii

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (styczeń 2022)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (styczeń 2022)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (styczeń 2022)

70

MONITOR RYNKU LEKÓW Olejki CBD w aptekach

M O N I T OR Z D RO W O T N Y FEL I ETO N

Trendy w terapii i samo-terapii Zmiany w terapii i samoleczeniu są konsekwencją nakładania się różnych czynników. Najbardziej oczywiste z nich to zmiany na listach refundacyjnych oraz „siła” sezonów: przeziębień i alergicznego. W przypadku produktów bez recepty, swoje znaczenie mają także „mody”. Przyjrzyjmy się zachowaniom profesjonalistów medycznych i pacjentów w różnych dziedzinach terapii i „samo-terapii”.

54

OSOZ Polska 2/2022

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Analizę rozpoczniemy od trendów w ilości preskrypcji (na podstawie danych o wykupionych w aptekach receptach*). Zgodnie z wykresem, niemal w przypadku każdej specjalności – niestety oprócz POZ – obserwowany jest wzrost liczby przepisanych recept, a to dobry prognostyk w sytuacji narastającego długu zdrowotnego. Niestety, w większości przypadków wzrosty rok do roku (2021/2020) nie są na tyle duże, by skompensować spadki w roku 2020 w porównaniu do przed-pandemicznego roku 2019. Kierunek zmian jest dobry, ale nasilenie owych zbyt małe.

Wynika to nie tylko z obłożenia zasobów obowiązkami pandemicznymi, ale po prostu z niewystarczających zasobów. A zwiększenie ilości świadczeń to waru-

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

Porównanie liczby wszystkich wykupionych recept 2021 vs 2019 – spadek o 6,8% Specjalizacje o największej liczbie przepisanych opakowań (na podstawie sprzedaży w aptekach) [liczba opakowań]

Specjalizacja o największej liczbie preskrypcji – poza skalą na wykresie

POZ

POZ

spadek o 1,6%

spadek o 3,9%

4500

zmiana preskrypcji rok do roku 2021/2020 [tysiące]

zmiana preskrypcji rok do roku 2020/2019 [tysiące]

2000

3,3% Psychiatria

1500 1000 500

–4,3% Reumatologia

0

–7,9% Neurologia

–3,5% Diabetologia –5,7% Pediatria

–11,4% Pulmonologia

-500

–5,7% Kardiologia

-1000

–8,3% Położnictwo i Ginekologia

–13,3% -1500 Dermatologia i Wenerologia

–2000

0

10 000

20 000

15,3% Kardiologia

14,4% Pediatria

4000

8,6% Psychiatria

3500 3000

13,9% Neurologia

2500 2000 1500

4,4% Położnictwo i Ginekologia

5,6%

1000

2,9% Pulmonologia

500 0

30 000

10,5% Diabetologia

10,6% Dermatologia i Wenerologia

0

10 000

preskrypcje w roku 2020 [tysiące]

20 000

30 000

preskrypcje w roku 2021 [tysiące]

Największe przyrosty odnotowują klasy przeciwcukrzycowe

Top 20 klas ATC 4 pod względem wzrostu wartości sprzedaży w roku 2021 vs 2020 [mln PLN] 140

Klasy ATC

A10S0 - GLP-1 AGONIST ANTIDIABETICS; 194,2%

A B

120

wzrost sprzedaży rok do roku 2021/2020 [miliony]

G J

R03D1 - CORTICOIDS, INHALANT; 32,0%

M

100

N B01B2 - FRACTIONATED HEPARINS; 20,0% M03A0 - MUSCLE RELAXANTS, PERIPHERALLY ACTING; 104,3% A10P1 - SGLT2 INHIBITOR ANTIDIABETICS, PLAIN; 56,5%

80

R

B01F0 - DIRECT FACTOR XA INHIBITORS; 9,7%

A11D4 - VITAMIN B1 COMBINATIONS WITH VITAMIN B6 AND/OR VITAMIN B12; 37,3% 60

R05C0 - EXPECTORANTS; 27,7%

J01F0 - MACROLIDES AND SIMILAR TYPES; 23,2% J01C1 - ORAL BROAD SPECTRUM PENICILLINS; 18,8% N06A4 - SSRI ANTIDEPRESSANTS; 12,0%

40

N06A9 - ANTIDEPRESSANTS, ALL OTHERS; 12,6% R06A0 - SYSTEMIC ANTIHISTAMINES; 10,4%

N05A1 - ATYPICAL ANTIPSYCHOTICS; 4,6%

G03A1 - MONOPHASIC PREPARATIONS WITH < 50 MCG OESTROGEN; 8,7%

20

R01A1 - NASAL CORTICOSTEROIDS WITHOUT ANTI-INFECTIVES; 21,1% M05X0 - ALL OTHER MUSCULOSKELETAL PRODUCTS; 20,8% B01C9 - OTHER PLATELET AGGREGATION INHIBITORS; 24,7% A05B0 - HEPATIC PROTECTORS, LIPOTROPICS; 33,2%

B03A1 - PLAIN IRON; 40,2%

0 0

200

400

600

800

1000

sprzedaż w roku 2021 [miliony]

OSOZ Polska 2/2022

55

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

największe wzrosty odnotowały testy diagnostyczne oraz preparaty związane z symptomami przeziębienia Top 20 klas w kategorii PEX GROUPEX (OTC 3) pod względem wzrostu wartości sprzedaży w roku 2021 vs 2020 [ceny detaliczne, mln PLN] 80

PRZEKRWIENIE NOSA; 25,4% WYKRZTUŚNE; 26,1% PRZECIWKASZLOWE; 30,4%

PROBIOTYKI; 21,4%

Klasy OTC1 PRZEZIĘBIENIE

BÓL GARDŁA; 14,9%

WIT./MINERAŁY/TONIKI

70

UKŁAD KRĄŻENIA

wzrost sprzedaży rok do roku 2021/2020 [miliony]

ZATOKI; 23,3%

PREP. PRZECIWBÓLOWE NARZĄDY ZMYSŁÓW

60

UKŁAD NERWOWY

TESTY - BAKTERIE, WIRUSY; 985,4%

PRZEWÓD POKARMOWY UKŁAD MOCZOWY

MAGNEZ; 15,0%

50

POTENCJA; 31,2%

WITAMINA D; 11,5% CHOROBY/OCHRONA WĄTROBY; 9,7%

40

ELEKTROLITY; 45,4% NASENNE I USPOKAJAJĄCE; 13,0% 30

ŻYLAKI - DOUSTNE; 11,8% WŁOSY/PAZNKOCIE; 15,2%

20

PRZECIWBÓLOWE - DOROŚLI; 3,1%

NAWILŻAJĄCE DO OCZU; 8,4% CHRYPKA; 17,9% 10

POZOSTAŁE STOSOWANE W KATARZE; 45,7% ROZTWORY SOLI DO INHALACJI; 59,0%

0 0

200

400

600

800

1000

sprzedaż w roku 2021 [miliony]

nek sine qua non rozpoczęcia spłaty długu zdrowotnego. Nadzieja w e-zdrowiu i optymalizacji wykorzystania dostępnych zasobów – w tym wzroście znaczenia farmaceutów w systemie ochrony zdrowia.

Analizując dynamikę wzrostów sprzedaży w segmencie leków na recepty widać wyraźnie łączony wpływ zmian refundacyjnych oraz odzwierciedlonych w zakupie produktów farmaceutycznych leczenia często towarzyszącego COVID-19. Rosną wybrane klasy przeciwcukrzycowe. Rośnie też wartość segmentów rynku zawierających leki przeciwzakrzepowe czy sterydy wziewne. Swoistym signum temporis są przyrosty sprzedaży antydepresantów. To jednak nie tylko wynik pandemii, ale – co może jeszcze bardziej smutne – kontynuacja wieloletniego trendu. Nie radzimy sobie nie tylko z pandemią. Wydaje się, że coraz częściej nie radzimy sobie po prostu z takim życiem, jakie funduje nam współczesność.

Przegląd wzrostów na rynku produktów bez recepty jasno wskazuje na powrót sezonu przeziębień. Rośnie sprzedaż produktów stosowanych w przypadku: przekrwienia nosa, bólu gardła, przeciwkaszlowych, na zatoki, wykrztuśnych itd. Jednak „hitem wzrostów” są testy – prawie 1000% wzrostu – to oczywiście także efekt roku 2020, w którym wybuchła pandemia i kiedy testy nie były w tak powszechnym użytku. Nadal rekordy popularności biją witamina D i magnez. Wysokie wzrosty odnotowuje też sildenafil (najważniejsze pozycja w kategorii „Potencja”) – w dużej mierze to zasługa zwiększającej się popularności dawki 50 mg.

Wydaje się, że w 2022 możemy spodziewać się powrotu przynajmniej przed-pandemicznego nasilenia sezonu alergii. Tak być może, bowiem „lock-down” wydaje się zjawiskiem odesłanym na „wieczny lock-down”.

Oby w to samo miejsce trafił koronawirus.  *Analizy/wykresy na podstawie danych PEX PharmaSequence Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl Twitter:@Jarek100

56

OSOZ Polska 2/2022

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

Rankin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty w styczniu 2022 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w styczniu 2022

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

POLPHARMA

2

ADAMED

3

TEVA

4

KRKA

5

BAYER

6

BAUSCH HEALTH

7

SANOFI

8

SANDOZ

9

BERLIN-CHEMIE

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

AFLOFARM

         

1

XARELTO

2

NEOPARIN

3

PRADAXA

4

ELIQUIS

5

OZEMPIC

6

CLEXANE

7

BISOCARD

8

JARDIANCE

9

FOSTEX

10

GLUCOPHAGE

1

IBUPROM

2

GRIPEX

LEKI OTC

5

SANOFI

6

HASCO - LEK

7

TEVA

8

RECKITT BENCKISER

9

ANGELINI

10

PROCTER & GAMBLE

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT SYNOPTIS OLIMP LABS OLEOFARM POLPHARMA POLSKI LEK ADAMED

9

NUROFEN

10

VOLTAREN

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

NEOSINE

5

THERAFLU

6

MAGNE-B6

7

RUTINOSCORBIN

8

STREPSILS

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS PERRIGO ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE PIERRE FABRE POLPHARMA NAOS GALDERMA

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

LEKI OTC

         

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI NA RECEPTĘ 1

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w styczniu 2022

BEBILON D-VITUM NEOCATE DICOFLOR NUTRIDRINK ŚWIAT ZDROWIA NUTRAMIGEN SANPROBI NATURELL MULTILAC

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM BIODERMA CETAPHIL AVENE ELUDRIL DERMEDIC

         

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: solutions_by_pex@pexps.pl

OSOZ Polska 2/2022

57

M O N I T OR Z D RO W O T N Y m o nito r e pid e mi o lo g iczny

Koszty leczenia OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W styczniu 2022 W ODNIESIENIU DO grudnia 2021

103 666 zł

95 281 zł

11 676 zł

11 106 zł

591 zł

538 zł

grudzień

styczeń

grudzień

styczeń

grudzień

styczeń

–8,09%

–570 zł

–4,89%

–8384 zł

–53 zł

–9,03%

TREND ROCZNY – PORÓWNANIE ROKU 2022 I 2021

1 062 482 zł

1 233 057 zł

96 189 zł

112 313 zł

8 138 zł

9 222 zł

2021

2022

2021

2022

2021

2022

16,05%

16 124 zł

170 575 zł

16,76%

1083 zł

13,31%

styczeń – WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJW YŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 77 619 zł Opolskie 81 839 zł Podlaskie 81 962 zł

Warmińsko-Mazurskie 8 831 zł Świętokrzyskie 8 867 zł Lubuskie 9 047 zł

Podlaskie 409 zł Opolskie 416 zł Kujawsko-Pomorskie 433 zł

Łódzkie 102 019 zł Wielkopolskie 102 928 zł Mazowieckie 111 603 zł

Podkarpackie 12 022 zł Małopolskie 12 918 zł Mazowieckie 12 967 zł

Małopolskie 601 zł Mazowieckie 635 zł Pomorskie 655 zł

ROK 2022 – WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJW YŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 921 150 zł Podlaskie 950 876 zł Opolskie 953 806 zł

Podlaskie 88 874 zł Warmińsko-Mazurskie 89 165 zł Świętokrzyskie 92 094 zł

Podkarpackie 3 781 zł Podlaskie 4 445 zł Kujawsko-Pomorskie 4 846 zł

Łódzkie 1 230 543 zł Mazowieckie 1 260 470 zł Wielkopolskie 1 268 094 zł

Łódzkie 111 571 zł Wielkopolskie 122 243 zł Mazowieckie 125 143 zł

Łódzkie 6 856 zł Pomorskie 7 310 zł Mazowieckie 7 316 zł

styczeń – WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADK AMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Łódzkie -17 007 zł Lubelskie -12 233 zł Kujawsko-Pomorskie -10 003 zł

Lubuskie -2 047 zł Wielkopolskie -1 908 zł Kujawsko-Pomorskie -1 700 zł

Łódzkie -144 zł Wielkopolskie -70 zł Śląskie -57 zł

Brak wzrostów kosztów

Pomorskie 289 zł Małopolskie 642 zł Podkarpackie 1 202 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie – KOSZTY W styczniu W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 2/2022

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

m o nito r e pid e mi o lo g iczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

9:8888

prognoza

» W pierwszym miesiącu 2022 roku koszty leczenia utrzymują się na wysokim, ale normalnym poziomie. «

koszty, tys. zł

988888 @8888 >8888 <8888 :8888 8

9

:

;

<

=

> ? :8:9

STYCZEŃ

@

A

98

99

9:

9

:

;

<

=

LUTY

> ? :8::

@

prognoza

A

98

99

9:

MARZEC

prognoza max 119 022

norma 88 642

min 69 741

KWIECIEŃ

LIPIEC

prognoza

prognoza

PAŹDZIERNIK

prognoza

MAJ

prognoza

CZERWIEC

prognoza

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

OSOZ Polska 2/2022

59

M O N I T OR Z D RO W O T N Y m o nito r e pid e mi o lo g iczny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

9<888

» W styczniu 2022 roku koszty leczenia grypy i przeziębienia zmalały. «

9:888

koszty, tys. zł

98888 @888 >888 <888 :888 8

9

:

;

<

=

> ? :8:9

@

STYCZEŃ

A

98

99

9:

9

:

;

<

=

LUTY

> ? :8::

@

prognoza

A

98

99

9:

MARZEC

prognoza max 14 542

norma 9272

min 3961

KWIECIEŃ

LIPIEC

prognoza

prognoza

PAŹDZIERNIK

60

OSOZ Polska 2/2022

prognoza

MAJ

prognoza

CZERWIEC

prognoza

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

m o nito r e pid e mi o lo g iczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

9<88

» Rok 2022 rozpoczął się niskimi kosztami leczenia alergii. «

koszty, tys. zł

9:88 9888 @88 >88 <88 :88 8

9

:

;

<

=

> ? :8:9

@

STYCZEŃ

A

98

99

9:

9

:

;

<

=

LUTY

> ? :8::

@

prognoza

A

98

99

9:

MARZEC

prognoza max 967

norma 459

min 184

KWIECIEŃ

LIPIEC

prognoza

prognoza

PAŹDZIERNIK

prognoza

MAJ

prognoza

CZERWIEC

prognoza

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

OSOZ Polska 2/2022

61

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków styczeń 2022 | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO grudnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

24,33 zł

25,50%

277,5 tys. zł

4180

0,10%

–23,5 tys. zł

–300

–0,31 zł

*

*

*

*

*

*

*

–0,80 zł

PROGNOZA NA

kwiecień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 2/2022

*

suplementy

INNE

*

*

51,80% 26,09% 10,24% 11,88%

*

*

*

*

*

POZIOM REFUNDACJI

21,01% –1,62%

Kwiecień jest zazwyczaj schyłkiem okresu grypy i przeziębień oraz początkiem sezonu alergicznego. Prognozujemy, ze obrót w statyczynej aptece w tym okresie wyniesie 255 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w styczniu 2022 roku wyniósł 277,5 tys. zł.

W porównaniu z grudniem 2021 roku był o 23,5 tys. zł niższy (–7,8%). Jednocześnie był o 63,5 tys. zł wyższy (+29,7%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,638 mld zł. Oznacza to spadek o 320,2 mln zł (–8,1%) w stosunku do grudnia 2021 roku oraz wzrost o 772,3 mln zł (+26,9%) w stosunku do stycznia 2021 roku. Udział refundacji stanowił 21,01% (–1,62 p.p. w porównaniu z grudniem 2021) obrotu aptecznego i wyniósł 764,6 mln zł (–14,7%).

Obrót w statystycznej aptece w 2022 roku wyniesie 3 205,5 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 4,9% (+149 tys. zł) oraz wzrost o 15,8% (+436,5 tys. zł) w stosunku do 2020 roku. Rynek farma-

62

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

66,39 zł

*

ceutyczny osiągnie wartość 41,9 mld zł. To odpowiednio o 1,3 mld zł więcej (+3,2%) niż w 2021 roku oraz o 4,1 mld zł więcej (+11,0%) niż w 2020 roku.

Wartość refundacji wyniesie 9,8 mld zł, co będzie stanowiło 23,37% całkowitego obrotu aptecznego.

W styczniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 77,2 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 66,9 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 130,9 tys. zł.

W porównaniu z grudniem 2021 roku, we wszystkich kategoriach zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych spadek ten wyniósł 13,82 tys. zł (–15,2%), dla sprzedaży leków wydawanych na re-

cepty pełnopłatne 6,99 tys. zł (–9,5%), z kolei dla sprzedaży odręcznej spadek wartości sprzedaży wyniósł 2,92 tys. zł (–2,2%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1 011 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 877 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,72 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym była środa (12 700 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – czwartek (9 110 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosił 3590 zł.

W styczniu 2022 roku w stosunku do grudnia 2021 roku w większości kategorii zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży – największe spadki zanotowały produkty endokrynologiczne oraz

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR FA R M A C J I

leki onkologiczne. Jedna kategoria notuje wzrost wartości sprzedaży – produkty przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na układ oddechowy, układ sercowo naczyniowy oraz produkty na przewód pokarmowy i metabolizm. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

W styczniu średnia marża apteczna wyniosła 25,50%. To o 0,1 p.p. więcej niż w grudniu 2021 roku oraz o 1,28 p.p. więcej niż w styczniu 2021 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 17,74% (–0,78 p.p. w stosunku do grudnia 2021), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,65% (–1,05 p.p. w stosunku do grudnia 2021), natomiast dla produktów OTC – 29,25% (–0,69 p.p. w stosunku do grudnia 2021 roku).

W 2022 roku marża apteczna wyniesie 24,73%. Będzie to odpowiednio o 0,24 p.p. mniej niż w 2021 roku oraz o 0,12 p.p. mniej niż w 2020 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,62% (+0,18 p.p. w stosunku do 2021 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,70% (–1,93 p.p. w stosunku do 2021 roku), a dla produktów OTC – 28,89% (–0,27 p.p. w stosunku do 2021 roku). Średnia cena za opakowanie leku w styczniu 2022 roku wyniosła 24,33 zł.

Cena ta w porównaniu do grudnia 2021 roku spadła o 31 groszy. Porównując ją do ceny ze stycznia 2021 obserwujemy wzrost ceny o 0,80 zł. W przypadku leków refundowanych średnia cena opakowania w stosunku do grudnia 2021 spadła (–2,1%) i wyniosła 29,91 w przypadku leków na recepty pełnopłatne cena.

W styczniu wyniosła 31,36 zł (–0,23 zł), zaś w przypadku sprzedaży odręcznej – 19,86 zł (+0,24 zł).

W styczniu statystyczną aptekę odwiedziło 4180 pacjentów (spadek o 300-tu pacjentów w stosunku do grudnia). 3480 osób zakupiło produkty OTC, 810 – leki refundowane, oraz 880 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w czwartym tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 22 a 28 stycznia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 1058 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 8–14 stycznia (1001 osób), 15–21 stycznia (996 osób),

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2022

styczeń 2021

ƐƓƏƏƏ ƐƑƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ѶƏƏƏ ѵƏƏƏ ƓƏƏƏ ƑƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach stycznia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2022

styczeń 2021

ƐƓƏƏƏ ƐƑƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ѶƏƏƏ ѵƏƏƏ ƓƏƏƏ ƑƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży

układ moczowo-płciowy 4,14% i hormony płciowe układ oddechowy 10,2%

5,57% układ mięśniowo-szkieletowy 13,79% przewód pokarm. i metabolizm

1,72% narządy zmysłów 3,45% leki przeciwzakaźne 0,28% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,23% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,07% krew i układ krwiotwórczy

10,51% układ sercowo-naczyniowy

0,91% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 2,82% dermatologia

varia 10,39%

11,23% centralny układ nerwowy nieokreślona 18,67%

OSOZ Polska 2/2022

63

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2008–2022 30% 29% 28% 27% 26% 25% 24%

I

II

III IV

I

II

2008

III IV

I

II

2009

III IV

I

II

2010

III IV

I

2011

II

III IV

I

2012

II

III IV

I

2013

II

III IV

I

2014

II

III IV

I

2015

II

III IV

I

2016

II

III IV

I

2017

II

III IV

I

2018

II

III IV

I

2019

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2021–2022

II

III IV

I

2020

II

III IV 1

2021

zapłata pacjenta

2022

23%

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƖķƏѵ ƐƖķƑƑ ƐѶķƑƑ ƐƕķѶƔ ƐƕķƖѶ ƐѶķƏƑ ƐѶķƏѶ ƐѶķƏƓ ƐѶķƐƑ ƐѶķƒƒ ƐѶķƔƒ ƐѶķƕƒ ƐѶķѶ

ƐƏ Ɣ ƔķƒƐ

ƔķѶƔ

Ɣķƕ

ƔķƖƑ

ƔķѶƖ

ƔķѶƐ

ƔķѶѵ

ƔķѵѶ

ƔķƔƐ

ƔķƔƖ

ƔķƔѶ

ƔķƔѶ

ƔķƐƐ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ə

Ƒ

ƒ

Ɣ

Ɠ

ѵ

ƑƏƑƐ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

ƑƏƑƑ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2021–2022 zapłata pacjenta

ƒƔ

refundacja

ƒƏ ƑƔ

ƕķƔƑ

ƕķѵѵ

ƕķƕƐ

ƕķѵƕ

ƕķѶ

ƕķѶ

ƕķƕƔ

ƕķѵƖ

ѶķƏƓ

Ѷ

ѶķƏƑ

ѶķƏƒ

ƕķƕѶ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƐķѵƔ ƑƐķѶƕ ƑƐķƖѵ ƑƑķƒ ƑƐķѶѶ ƑƐķƖƒ ƑƑķƏѵ

ƑƑķƐƔ ƑƑķƑѶ ƑƑķƐƓ ƑƑķƔƒ ƑƑķƐƒ

ƑƑ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

ƒ

Ɣ

Ɠ

ѵ

ƑƏƑƐ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

III IV

I

ƐƑ

ƑƏƑƑ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2008–2022 4600 4400 4200 4000 3800 3600 3400 3200 3000 2800 I

II

III IV

2008

64

OSOZ Polska 2/2022

I

II

III IV

2009

I

II

III IV

2010

I

II

III IV

2011

I

II

III IV

2012

I

II

III IV

2013

I

II

III IV

2014

I

II

III IV

2015

I

II

III IV

2016

I

II

III IV

2017

I

II

III IV

2018

I

II

III IV

2019

I

II

2020

II

III IV 1

2021

2022

2600

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w styczniu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

1–7 stycznia (779 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 11.00– 2.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 66,39 zł. To o 0,80 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 0,33 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2021. Z kwoty tej 52,44 zł zapłacił pacjent, a 13,95 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z grudniem spadła o 8,3% (–1,25 zł). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 0,9% (+0,45 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 95,26 zł (z czego 24,78 zł to zapłata pacjenta, a 70,48 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 76,03 zł, a dla produktów OTC – 37,63 zł.

W 2022 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 68,15 zł.

Z kwoty tej 52,22 zł zapłaci pacjent, a 15,93 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 81,29 zł, produktów OTC – 36,98 zł, a leków refundowanych – 90,87 zł (z czego 22,63 zł to zapłata pacjenta, a 68,25 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2022

styczeń 2021

ƑƔƏ

ƑƏƏ

ƐƔƏ

ƐƏƏ

ƔƏ

Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach stycznia (porównanie do ubiegłego roku) styczeń 2022

ƐƐƏƏ

» W styczniu statystyczną aptekę odwiedziło o 300 pacjentów mniej niż w grudniu 2021 roku. «

styczeń 2021

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ v| 1 mb-

ѶŋƐƓ v| 1 mb-

ƐƔŋƑƐ v| 1 mb-

ƑƑŋƑѶ v| 1 mb-

ƑƖŋƒƐ v| 1 mb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

styczeń 2022

styczeń 2021

styczeń 2022

styczeń 2021

143 746

123 648

51,80%

57,78%

Lek - OTC

72 391

47 211

26,09%

22,06%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

28 404

21 819

10,24%

10,20%

Pozostałe

32 959

21 322

11,88%

9,96%

Lek - RX

OSOZ Polska 2/2022

65

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za styczeń 2022 styczeń 2022

zmiana w stosunku do (%) grudnia 2021

stycznia 2021

zmiana w stosunku do (liczbowo)

stycznia 2021

grudnia 2021

stycznia 2021

stycznia 2021

obrót całkowity (w tys. zł)

statystyczna apteka

277,5

-7,8%

0,0%

29,7%

-23,50

0,00

63,50

cały rynek apteczny

3 638 858

-8,1%

0,0%

26,9% -320195,50

0,00

772327,50

recepty refundowane (w tys. zł)

statystyczna apteka

77,2

-15,2%

0,0%

21,2%

-13,82

0,00

13,48

cały rynek apteczny

1 011 783

-15,4%

0,0%

18,6% -184884,11

0,00

158781,44

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

statystyczna apteka

66,9

-9,5%

0,0%

36,4%

-7,00

0,00

17,85

cały rynek apteczny

877 391

-9,7%

0,0%

33,5%

-94707,94

0,00

220232,13

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

statystyczna apteka

130,9

-2,2%

0,0%

32,0%

-2,93

0,00

31,72

cały rynek apteczny

1 717 003

-2,5%

0,0%

29,2%

-43736,39

0,00

387951,21

statystyczna apteka

58,3

-14,4%

0,0%

20,6%

-9,81

0,00

9,98

cały rynek apteczny

764 567

-14,7%

0,0%

18,1% -131359,04

0,00

117231,53

w całkowitym obrocie

21,01%

-7,2%

0,0%

-7,0%

-0,02

0,00

-0,02

w sprzedaży refundowanej

73,99%

0,4%

0,0%

-0,3%

0,00

0,00

0,00

ogółem

24,33 zł

-1,3%

0,0%

3,4%

-0,31

0,00

0,80

dla leków z list refundacyjnych

29,91 zł

-2,1%

0,0%

2,6%

-0,64

0,00

0,74

dla leków z recept pełnopłatnych

31,36 zł

-0,7%

0,0%

5,4%

-0,23

0,00

1,60

dla produktów bez recepty (OTC)

19,86 zł

1,2%

0,0%

8,1%

0,24

0,00

1,50

4 180

-6,7%

0,0%

29,0%

-300,00

0,00

940,00

liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

810

-22,9%

0,0%

15,7%

-240,00

0,00

110,00

liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

880

-7,4%

0,0%

25,7%

-70,00

0,00

180,00

3 480

-3,6%

0,0%

31,8%

-130,00

0,00

840,00

ogółem

25,50%

0,4%

0,0%

5,3%

0,00

0,00

0,01

dla leków z list refundacyjnych

17,74%

-4,1%

0,0%

-3,1%

-0,01

0,00

-0,01

dla leków na recepty pełnopłatne

21,65%

-4,6%

0,0%

2,9%

-0,01

0,00

0,01

dla sprzedaży odręcznej

29,25%

-2,3%

0,0%

7,0%

-0,01

0,00

0,02

wartość sprzedaży na pacjenta

66,39 zł

-1,2%

0,0%

0,5%

-0,80

0,00

0,34

wartość zapłaty przez pacjenta

52,44 zł

0,9%

0,0%

2,6%

0,46

0,00

1,30

wartość dopłaty refundatora

13,95 zł

-8,3%

0,0%

-6,5%

-1,26

0,00

-0,97

wartość refundacji (w tys. zł) udział refundacji

średnia cena opakowania

liczba pacjentów w aptece

liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) średnia marża apteczna

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

95,26 zł

9,9%

0,0%

4,7%

8,61

0,00

4,29

wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,78 zł

8,8%

0,0%

5,7%

2,00

0,00

1,33

wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

70,48 zł

10,3%

0,0%

4,4%

6,61

0,00

2,96

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

76,03 zł

-2,3%

0,0%

8,5%

-1,76

0,00

5,95

wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

37,63 zł

1,5%

0,0%

0,1%

0,54

0,00

0,04

opakowania (w tys.)

statystyczna apteka

12,2

-7,4%

0,0%

20,8%

-0,98

0,00

2,11

cały rynek apteczny

160 443

-7,7%

0,0%

18,3%

-13402,63

0,00

24803,20

opakowania – recepty refundowane ( w tys.)

statystyczna apteka

2,6

-13,6%

0,0%

14,9%

-0,41

0,00

0,34

cały rynek apteczny

34 213

-13,9%

0,0%

12,5%

-5517,84

0,00

3799,61

opakowania – recepty pełnopłatne (w tys.)

statystyczna apteka

2,1

-9,2%

0,0%

28,2%

-0,22

0,00

0,47

cały rynek apteczny

28 033

-9,5%

0,0%

25,5%

-2950,58

0,00

5703,82

opakowania - sprzedaż statystyczna apteka odręczna ( w tys.) cały rynek apteczny

7,4

-4,7%

0,0%

20,9%

-0,36

0,00

1,28

97 261

-4,9%

0,0%

18,4%

-5059,41

0,00

15109,16

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto

prognoza obrotu

Obrót 2022: 3 205,5 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 4 do 6%

66

OSOZ Polska 2/2022

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do stycznia 2022 2022

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2021

2021

2020

2022

201209

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2021

2021

2020

2020

3 205,5

4,9%

15,8%

149,0

436,5

277,5

29,7%

12,3%

63,5

30,5

41 854 996,5

3,2%

11,0%

1 278 173,5

4 148 361,0

3 638 857,5

26,9%

6,3%

772 327,5

215 684,5

980,0

1,8%

7,6%

17,2

69,5

77,2

21,2%

-3,5%

13,5

-2,8

12 795 611,9

0,1%

3,2%

13 702,5

397 374,5

1 011 783,0

18,6%

-8,7%

158 781,4

-96 322,4

786,7

2,8%

26,8%

21,7

166,3

66,9

36,4%

20,6%

17,9

11,4

10 272 455,4

1,1%

21,6%

115 995,4

1 825 387,7

877 390,8

33,5%

14,1%

220 232,1

108 701,4

1 411,2

8,3%

16,0%

107,8

195,0

130,9

32,0%

19,6%

31,7

21,5

18 425 670,5

6,5%

11,3%

1 124 708,4

1 864 009,6

1 717 003,1

29,2%

13,2%

387 951,2

199 969,2

749,2

3,6%

9,0%

25,8

62,1

58,3

20,6%

-3,0%

10,0

-1,8

9 782 655,8

1,9%

4,5%

178 057,6

425 651,8

764 567,1

18,1%

-8,2%

117 231,5

-68 742,7

0,2

-1,2%

-5,8%

0,0

0,0

0,2

-7,0%

-13,7%

0,0

0,0

0,8

1,7%

1,1%

0,0

0,0

0,7

-0,3%

0,2%

0,0

0,0

24,5

1,9%

8,7%

0,4

2,0

24,3

3,4%

10,8%

0,8

2,4

30,9

3,5%

6,5%

1,1

1,9

29,9

2,6%

4,8%

0,7

1,4

31,6

3,0%

10,9%

0,9

3,1

31,4

5,4%

15,0%

1,6

4,1

19,0

1,4%

9,9%

0,3

1,7

19,9

8,1%

15,9%

1,5

2,7

47 033,8

0,9%

6,7%

403,8

2 933,8

4 180,0

29,0%

-4,1%

940,0

-180,0

10 783,6

-1,4%

8,9%

-156,4

883,6

810,0

15,7%

-17,3%

110,0

-170,0

9 678,0

-3,5%

7,3%

-352,0

658,0

880,0

25,7%

-1,1%

180,0

-10,0

38 157,1

1,5%

6,0%

577,1

2 147,1

3 480,0

31,8%

-1,7%

840,0

-60,0

0,2

-1,0%

-0,5%

0,0

0,0

0,3

5,3%

3,1%

0,0

0,0

0,2

1,0%

-1,4%

0,0

0,0

0,2

-3,1%

-5,4%

0,0

0,0

0,2

-8,5%

-3,2%

0,0

0,0

0,2

2,9%

4,0%

0,0

0,0

0,3

-0,9%

-0,7%

0,0

0,0

0,3

7,0%

0,4%

0,0

0,0

68,15 zł

1,4%

8,5%

1,0

5,4

66,4

0,5%

17,2%

0,3

9,7

52,22 zł

0,5%

10,6%

0,2

5,0

52,4

2,6%

22,3%

1,3

9,6

15,93 zł

4,8%

2,2%

0,7

0,3

13,9

-6,5%

1,1%

-1,0

0,2

90,87 zł

3,3%

-1,2%

2,9

-1,1

95,3

4,7%

16,8%

4,3

13,7

22,63 zł

-1,7%

-4,3%

-0,4

-1,0

24,8

5,7%

16,3%

1,3

3,5

68,25 zł

5,0%

-0,1%

3,3

-0,1

70,5

4,4%

16,9%

3,0

10,2

81,29 zł

6,6%

18,2%

5,0

12,5

76,0

8,5%

22,0%

5,9

13,7

36,98 zł

6,6%

9,5%

2,3

3,2

37,6

0,1%

21,7%

0,0

6,7

141,1

2,2%

2,7%

3,1

3,7

12,2

20,8%

-0,4%

2,1

0,0

1 841 852,9

0,6%

-1,6%

10 158,3

-29 430,0

160 443,2

18,3%

-5,7%

24 803,2

-9 750,4

32,0

-2,3%

-3,3%

-0,8

-1,1

2,6

14,9%

-12,7%

0,3

-0,4

418 276,3

-3,9%

-7,3%

-17 167,1

-32 901,6

34 212,6

12,5%

-17,4%

3 799,6

-7 199,5

24,9

-0,4%

14,1%

-0,1

3,1

2,1

28,2%

5,1%

0,5

0,1

325 328,7

-2,1%

9,4%

-6 941,4

28 026,5

28 033,1

25,5%

-0,6%

5 703,8

-165,6

83,4

4,9%

1,9%

3,9

1,5

7,4

20,9%

3,1%

1,3

0,2

1 088 777,7

3,2%

-2,3%

33 601,8

-26 126,8

97 261,0

18,4%

-2,5%

15 109,2

-2 478,7

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2022: 41,9 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2021)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2021)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,8 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 2 do 4% (w stosunku do roku 2021)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: wzrost 1 do 3% (w stosunku do roku 2021)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 2/2022

67

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – styczeń 2022 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

603,25

0,06

34854,65

0,13

7710,60

0,04

27144,05

0,47

0,22

0,78

1010,05

34,51

57,78

2. U-30

449,21

0,05

20068,38

0,07

8394,94

0,04

11673,45

0,20

0,42

0,58

745,72

26,91

44,68

3. U-50

240,18

0,02

6130,71

0,02

3492,09

0,02

2638,62

0,05

0,57

0,43

308,15

19,90

25,53

4. U-BEZPŁATNY

22,06

0,00

2319,54

0,01

103,17

0,00

2216,37

0,04

0,04

0,96

59,66

38,88

105,14

5. INWALIDA WOJENNY

10,38

0,00

621,62

0,00

0,03

0,00

621,58

0,01

0,00

1,00

18,59

33,44

59,91

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,15

0,00

4,60

0,00

0,88

0,00

3,72

0,00

0,19

0,81

0,25

18,65

31,38

7. ZHK

9,91

0,00

315,69

0,00

56,75

0,00

258,94

0,00

0,18

0,82

16,18

19,51

31,85

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

1,00

0,00

18,44

43,96

245,95

0,03

11566,58

0,04

6,71

0,00

11559,86

0,20

0,00

1,00

437,93

26,41

47,03

2,62

0,00

295,10

0,00

0,00

0,00

295,10

0,01

0,00

1,00

4,26

69,29

112,56

9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,65

0,00

981,86

0,00

302,97

0,00

678,89

0,01

0,31

0,69

8,27

118,67

211,09

16,01

0,00

2492,23

0,01

1298,96

0,01

1193,27

0,02

0,52

0,48

71,42

34,90

155,70

13. PEŁNOPŁATNE

1571,03

0,16

66910,00

0,24

66887,86

0,31

22,14

0,00

1,00

0,00

2137,81

31,30

42,59

14. ODRĘCZNA

6469,56

0,67

130939,00

0,47

130939,00

0,60

0,00

0,00

1,00

0,00

7417,14

17,65

20,24

15. RAZEM

9644,95

1,00

277500,00

1,00

219193,96

1,00

58306,04

1,00

0,79

0,21

12235,43

22,68

28,77

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

603,25

0,06

34854,65

0,13

7710,60

0,04

27144,05

0,47

0,22

0,78

1010,05

34,51

57,78

2. U-30

449,21

0,05

20068,38

0,07

8394,94

0,04

11673,45

0,20

0,42

0,58

745,72

26,91

44,68

3. U-50

240,18

0,02

6130,71

0,02

3492,09

0,02

2638,62

0,05

0,57

0,43

308,15

19,90

25,53

4. U-BEZPŁATNY

22,06

0,00

2319,54

0,01

103,17

0,00

2216,37

0,04

0,04

0,96

59,66

38,88

105,14

5. INWALIDA WOJENNY

10,38

0,00

621,62

0,00

0,03

0,00

621,58

0,01

0,00

1,00

18,59

33,44

59,91

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,15

0,00

4,60

0,00

0,88

0,00

3,72

0,00

0,19

0,81

0,25

18,65

31,38

7. ZHK

9,91

0,00

315,69

0,00

56,75

0,00

258,94

0,00

0,18

0,82

16,18

19,51

31,85

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

1,00

0,00

18,44

43,96

245,95

0,03

11566,58

0,04

6,71

0,00

11559,86

0,20

0,00

1,00

437,93

26,41

47,03

2,62

0,00

295,10

0,00

0,00

0,00

295,10

0,01

0,00

1,00

4,26

69,29

112,56

9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,65

0,00

981,86

0,00

302,97

0,00

678,89

0,01

0,31

0,69

8,27

118,67

211,09

16,01

0,00

2492,23

0,01

1298,96

0,01

1193,27

0,02

0,52

0,48

71,42

34,90

155,70

13. PEŁNOPŁATNE

1571,03

0,16

66910,00

0,24

66887,86

0,31

22,14

0,00

1,00

0,00

2137,81

31,30

42,59

14. ODRĘCZNA

6469,56

0,67

130939,00

0,47

130939,00

0,60

0,00

0,00

1,00

0,00

7417,14

17,65

20,24

15. RAZEM

9644,95

1,00

277500,00

1,00

219193,96

1,00

58306,04

1,00

0,79

0,21

12235,43

22,68

28,77

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – styczeń 2022 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1588

0,16

77159

0,28

20068

0,09

57091

0,98

0,26

0,74

2609

29,57

48,58

2. Recepty pełnopłatne

1571

0,16

66910

0,24

66888

0,31

22

0,00

1,00

0,00

2138

31,30

42,59

3. Sprzedaż odręczna

6470

0,67

130939

0,47

130939

0,60

0

0,00

1,00

0,00

7417

17,65

20,24

16

0,00

2492

0,01

1299

0,01

1193

0,02

0,52

0,48

71

34,90

155,70

9645

1,00

277500

1,00

219194

1,00

58306

1,00

0,79

0,21

12235

22,68

28,77

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1588,35

0,16

77158,77

0,28

20068,14

0,09

57090,63

0,98

0,26

0,74

2609,06

29,57

48,58

2. Recepty pełnopłatne

1571,03

0,16

66910,00

0,24

66887,86

0,31

22,14

0,00

1,00

0,00

2137,81

31,30

42,59

3. Sprzedaż odręczna

6469,56

0,67

130939,00

0,47

130939,00

0,60

0,00

0,00

1,00

0,00

7417,14

17,65

20,24

16,01

0,00

2492,23

0,01

1298,96

0,01

1193,27

0,02

0,52

0,48

71,42

34,90

155,70

9644,95

1,00

277500,00

1,00

219193,96

1,00

58306,04

1,00

0,79

0,21

12235,43

22,68

28,77

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19502,64

0,18

979958,98

0,31

244022,06

0,10

735936,92

0,98

0,25

0,75

32033,18

30,59

50,25

2. Recepty pełnopłatne

17878,99

0,16

786723,75

0,25

786662,39

0,32

61,36

0,00

1,00

0,00

24914,80

31,58

44,00

3. Sprzedaż odręczna

72307,26

0,66

1411150,76

0,44

1411129,18

0,57

21,57

0,00

1,00

0,00

83383,28

16,92

19,52

190,91

0,00

27666,51

0,01

14475,32

0,01

13191,19

0,02

0,52

0,48

725,24

38,15

144,92

109879,80

1,00

3205500,00

1,00

2456288,96

1,00

749211,04

1,00

0,77

0,23

141056,50

22,72

29,17

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

254656333

0,18

12795611883

0,31

0,10 9609315518

0,98

0,25

0,75

418276317

30,59

50,25

2. Recepty pełnopłatne

233461634

0,16

10272455356

0,25 10271653024

0,32

802332

0,00

1,00

0,00

325328745

31,58

44,00

3. Sprzedaż odręczna

944145609

0,66

18425670527

0,44 18425381640

0,57

288887

0,00

1,00

0,00

1088777691

16,92

19,52

2492715

0,00

361258734

0,01

0,01

172249023

0,02

0,52

0,48

9470183

38,15

144,93

1434756291

1,00

41854996500

1,00 9782655761

1,00

0,77

0,23

1841852936

22,72

29,17

5. RAZEM OSOZ Polska 2/2022

3186296365

%

1. Recepty ref. całość

4. Inne pozycje (wnioski)

68

Transakcje Liczba

189009711

1,00 32072340739

KAMSOF T S.A.

<CT\ȤF\CL QDKGIKGO '&/ \ -5 '&/ 5WKVG

9 +PFGMUWL K WFQUVȶRPKCL 'NGMVTQPKE\PȤ &QMWOGPVCELȶ /GF[E\PȤ

9 4CRQTVWL <FCT\GPKC /GF[E\PG 9 Sprawniej i szybciej realizuj szczepienia RT\GEKY %18+& K IT[RKG

9 %JTQɛ FCPG RT\GF KEJ WU\MQF\GPKGO NWD WVTCVȤ YGLFʏ PC

edm.kamsoft.pl KS-EDM Suite KAMSOFT sa

Nie masz jeszcze systemu do wytwarzania EDM? Wybierz oprogramowanie dopasowane do Twojej placówki medycznej.

ŵĞĚLJĐLJŶĂΛŬĂŵƐŽŌ ͘Ɖů ͮ ƚĞů͘ ;нϰϴͿ ϯϮ ϮϬϵ Ϭϳ Ϭϱ

edm.kamsoft.pl

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR R Y N K U LE KÓ W

Olejki konopne CBD Kannabidiol (skrót CBD) to organiczny związek chemiczny pozyskiwany z rośliny konopi, jeden spośród ponad stu kannabinoidów, które występują w konopiach. W przeciwieństwie do THC, czyli tetrahydrokannabinolu, nie wykazuje działania psychoaktywnego. Marihuana, która ma działanie psychotyczne, jest pozyskiwana z odmian konopi indyjskich i to właśnie w nich znajduje się psychoaktywny związek THC. Z kolei CBD najczęściej pochodzi z odmian konopi siewnej, która zawiera tylko śladowe ilości THC. CBD przypisuje się działanie przeciwbólowe, rozkurczowe, przeciwzapalne, przeciwdrgawkowe, neuroprotekcyjne i wiele innych. Niemniej jednak, ponieważ jest traktowany jako suplement diety, brakuje wiarygodnych badań naukowych dotyczących efektywności i bezpieczeństwa stosowania. CBD nie zawiera środków odurzających, dlatego jest substancją legalną, dostępną od niedawna w sprzedaży otwartej. Od 2018 roku, gdy rozpoczęła się moda na ten asortyment, na rynku pojawiło się wiele produktów markowanych jako produkty z konopi czy z CBD, w tym pasty, kapsułki, a nawet kremy, szampony czy produkty spożywcze. Najpopularniejszą formą jednak forma oleju, który dawkuje się za pomocą pipety pod język, gdzie jego składniki są najlepiej wchłaniane.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2021 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2018 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

1 467 462 zł

12 341

67

118,91 zł

830%

992%

1200%

15%

INFORMACJE DODATKOWE

1,4 mld $ Zawrotna kariera. Globalny rynek olejków CBD, szacowany na 1,4 miliarda USD w roku 2020, wzrośnie do wartości 12,9 miliarda USD do roku 2027, rosnąc w tempie 36,6% rok do roku w latach 2020–2027.

Brak badań. Chociaż wiele osób w Internecie twierdzi, że nalewki i kremy miejscowe z CBD korzystnie wpłynęły na ich zdrowie, łagodząc bóle i kojąc nerwy, to nadal nie przeprowadzono wystarczającej liczby dogłębnych badań i testów, aby wyciągnąć wiarygodne wnioski.

Brak kontroli. Jedno z badań 84 produktów CBD zakupionych w Internecie wykazało, że ponad jedna czwarta produktów zawierała mniej CBD niż podano na etykiecie. Ponadto w 18 produktach wykryto THC.

3000

20

2400

16

1800

12

1200

8

600

4

0

2018 2019 2020 2021 2022 2023 PROGNOZA

70

OSOZ Polska 2/2022

0

ilość [tys. op.]

wa�ość [tys. zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2018–2021

Nie na receptę. W USA istnieją zarejestrowane leki na bazie CBD dla pacjentów ze stwardnieniem rozsianym oraz epilepsją. W Polsce jednak CBD nie jest lekiem, ale tylko suplementem diety.

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR R Y N K U LE KÓ W

Olejki CBD to stosunkowo nowe produkty na rynku farmaceutycznym – w aptekach pojawiły się w marcu 2018 roku. Pozyskuje się je ze specjalnych odmian konopi zawierających dużą ilość oleju, ale małą ilość THC. Najczęściej zarejestrowane są jako suplementy diety i dlatego są łatwe do nabycia także poza apteką. Doniesienia o ich wielostronnym dobroczynnym działaniu jak na razie nie znajdują szerokiego potwierdzenia w dostępnych badaniach naukowych. To jednak nie hamuje boomu na produkty z tej grupy. A jak wygląda ich sprzedaż w aptekach?

Opis rynku Analizy zawarte poniżej obejmują olejki CBD zarejestrowane jako suplementy diety, środki spożywcze i wyroby medyczne, występujące w postaci kropli do stosowania wewnętrznego. Nie uwzględniają natomiast kosmetyków i kapsułek doustnych zawierających olejki CBD. Celem niniejszego artykułu jest wyłącznie subiektywne zobrazowanie poziomu sprzedaży aptecznej, a nie ocena skuteczności czy bezpieczeństwa stosowania omawianych środków.

W 2018 roku wartość sprzedaży analizowanej grupy produktów wynosiła zaledwie 15 772 zł. W kolejnym roku była już prawie 50 razy wyższa i wynosiła ponad 700 tys. zł. W roku 2020 wartość sprzedaży była równa już 1,35 mln zł. Wzrost w stosunku do roku poprzedniego wyniósł 85,69%. W minionym roku, w aptekach zostały sprzedane olejki CBD o wartości 1,47 mln zł (wzrost o 8,42%).

Analogicznie kształtowała się także sprzedaż olejków CBD. W 2018 roku w aptekach zostało sprzedanych zaledwie 113 produktów z omawianej grupy.

W roku 2019 nastąpił prawie 40-krotny wzrost, a sprzedaż wyniosła 4 021 opakowań. W 2020 roku podwoiła się sprzedaż z poprzedniego roku. Następnie, w 2021 roku nastąpił wzrost o 49,93% i sprzedaż ukształtowała się na poziomie 12 341 opakowań. Zarówno na ilości, jak i na wartości sprzedaży olejków CBD widoczny jest trend rosnący. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie zebranych danych statystycznych pokazuje, że w miesiącach jesienno-zimowych (od września do grudnia) pacjenci płacili więcej za olejki CBD niż w pozostałych miesiącach – średnio od 90 do 98 tys. zł. Również w styczniu wartość sprzedaży była wysoka (88 tys. zł). Natomiast najmniej za olejki CBD pacjenci płacili w kwietniu – średnio nieco ponad 57 tys. zł.

OSOZ Polska 2/2022

71

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR R Y N K U LE KÓ W

Średnia roczna cena za pojedyncze opakowanie olejku CBD od momentu ich pojawiania się na rynku aptecznym przekraczała kwotę 100 zł. W pierwszym roku analiz ukształtowała się na poziomie 139,94 zł. Następnie wzrosła o 29,54% i w 2019 roku była równa 181,27 zł. W 2020 roku spadała o 9,29% do 164,44 zł.

Także w minionym, 2021 roku na średniej cenie za pojedyncze opakowania olejku CBD odnotowany został spadek o 27,68% do kwoty 118,91 zł. Trend zmienia się niemal z roku na rok.

Systematycznie rośnie także asortyment olejków CBD w aptekach. W 2018 roku pacjenci mogli wybierać spośród zaledwie 5 różnych olejków. Rok później asortyment powiększył się do 16 różnych produktów. W 2020 roku na półkach aptecznych można było znaleźć już 38 różnych olejków CBD. W 2021 roku ich liczba wzrosła do 67. Dotychczas na rynku pojawiały się jedynie nowe olejki CBD, żaden z produktów nie został wycofany.

Ilość i wartość sprzedaży olejków CBD od początku pojawienia się tych produktów na rynku, rośnie z roku

Tab. 2. Roczne zestawienie sprzedaży olejków CBD w latach 2018–2022 oraz prognoza na lata 2022–2023 Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2018

15 772

113

139,94

2019

728 879

4 021

181,27

4521,33%

3467,55%

2020

1 353 450

8 231

164,44

85,69%

104,70%

2021

1 467 462

12 341

118,91

8,42%

49,93%

2022

2 134 138

15 741

135,57

45,43%

27,56%

2023

2 914 453

19 733

147,69

36,56%

25,36%

Tab. 1. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Żaden produk nie został jeszcze wycofany z rynku Liczba badanych produktów

2018

11,77

2019

2020

2021

17,78

18,78

23,61

18,08

13,13

14,70

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2021

2

Produkty będące w ofercie w latach 2019–2021 a nie będące w ofercie w latach 2018

5

Produkty będące w ofercie w latach 2020–2021 a nie będące w ofercie w latach 2018–2019

10

17,99 20,89

Produkty będące w ofercie w 2021 roku a nie będące w ofercie w latach 2018–2020

17

9,81

Rys. 1. Wartość sprzedaży olejków CBD w latach 2018–2021 oraz prognoza na lata 2022–2023 <88 888

» Wartość sprzedaży olejków CBD w grudniu 2021 roku przekroczyła 160 tys. zł.«

;=8 888

;88 888

:=8 888

:88 888

9=8 888

988 888

=8 888

8 :89@

72

OSOZ Polska 2/2022

:89A

:8:8

:8:9

:8::

:8:;

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR R Y N K U LE KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków olejków CBD w latach 2018–2021 oraz prognoza na lata 2022–2023 : =88

: 888

» Olejki CBD pojawiły się na półkach aptecznych w lutym 2018 roku. Obecnie ich miesięczna sprzedaż kształtuje się na poziomie ponad 1 tys. opakowań.«

9 =88

9 888

=88

8 :89@

:89A

:8:8

:8:9

:8::

:8:;

Rys. 3. Średnia cena sprzedaży za pojedyncze opakowanie olejku CBD dostępnego w aptekach w latach 2018–2022 oraz prognoza na lata 2022–2023 :=8

:88

9=8

988

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie olejku CBD kształtuje się na poziomie pomiędzy 100 a 200 zł.«

=8

8 :89@

:89A

:8:8

:8:9

:8::

:8:;

Rys. 4. Liczba różnych olejków CBD dostępnych w aptekach w latach 2018–20221 ?8 >8 =8

» Od lutego do sierpnia 2018 roku pacjenci mogli zakupić zaledwie jeden olejek CBD. Obecnie wybierają spośród ponad 60 różnych produktów tego typu.«

<8 ;8 :8 98 8 :89@

:89A

:8:8

:8:9

:8::

OSOZ Polska 2/2022

73

M O N I T OR Z D RO W O T N Y

M O N I TOR R Y N K U LE KÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży w latach 2018–2021 988 888

A8 888

@8 888

?8 888

>8 888

=8 888

<8 888

;8 888

:8 888

98 888

8 16 7"ƅ

216

/7"

4&" &"ƅ

'

7"/4&"

na rok. Za to średniej cenie za pojedyncze opakowanie olejku towarzyszą zarówno wzrosty, jak i spadki liczone rok do roku. W styczniu 2022 roku nastąpił wzrost wartości sprzedaży (o 33,08%), wzrost ilości sprzedaży (o 40,19%) oraz spadek średniej ceny (o 5,07%) w porównaniu do stycznia 2021. Poniżej znajdują się prognozy na rok 2022 oraz 2023.

Trendy przyszłości Zgodnie z wyliczonymi prognozami, w 2022 roku sprzedaż omawianej grupy produktów osiągnie poziom 15 741 opakowań i będzie o 27,56% wyższa niż w roku 2021. W 2023 roku sprzedaż wzrośnie o kolejne 25,36% i będzie wynosiła 19 733 opakowania. Trend rosnący zostanie utrzymany.

Analogicznie będzie zachowywać się także wartość sprzedaży. W 2022 roku wzrośnie o 45,43%, przekroczy próg 2 mln zł i ukształtuje się na poziomie równym 2,13 mln zł. Kolejny rok przyniesie dalsze wzrosty, tym razem o 36,56%. Tym samym, w 2023 roku wartość sprzedaży wyniesie 2,91 mln zł. Średnia cena za pojedyncze opakowanie, wyliczana jako iloraz wartości i ilości sprzedanych opakowań w 2022 roku, będzie równa 135,57 zł (wzrost o 14,01%). Natomiast w 2023 roku pacjenci zapłacą średnio 147,69 zł za pojedyncze opakowanie olejku CBD (wzrost o 8,94%).

Podsumowanie Olejki CBD to jeszcze nowość na rynku farmaceutycznym, która jednak szturmem zdobyła półki apteczne. Pojawiły się w sprzedaży w 2018 roku – w zaledwie 2 lata ich sprzedaż wrosła 100-krotnie. W pierwszym roku

74

OSOZ Polska 2/2022

&-&"

&"/-&"ƅ

/7"0&"ƅ

ƣ!7&"/+&(

&01,- !

/2!7&"ƅ

analiz mowa o 113 opakowaniach o wartości 15 772 zł.

W minionym roku sprzedaż wynosiła już ponad 12 tys. opakowań, a wartość sprzedaży sięgnęła niemal 1,5 mln zł. Zgodnie z wyliczonymi prognozami sprzedaż omawianego asortymentu w najbliższych latach nadal będzie wzrastać. W 2022 roku wartość sprzedaży przekroczy 2 mln zł, a w 2023 roku pacjenci zapłacą za omawiany asortyment apteczny niemal 3 mln zł. Warto podkreślić, że są to dane dotyczące wyłącznie sprzedaży olejków CBD w aptekach, a te produkty są w dużej mierze nabywane przez konsumentów także poza rynkiem aptecznym. Dostępne są w marketach oraz sprzedaży internetowej, ale jak na razie trudno o wiarygodne dane.

W niniejszej analizie przyjrzeliśmy się tylko wybranemu asortymentowi – produkty CBD dostępne są też w formie kapsułek czy nawet produktów do waporyzacji. Ich kariera pokazuje, jak ważne są trendy na rynku aptecznym.

Mowa bowiem o produktach, co do których brakuje wiarygodnych badań naukowych. Mimo to, doniesienia o ich rzekomym pozytywnym wpływie na zdrowie wystarczyły, aby popyt wzrósł w lawinowym tempie. Dalsza sprzedaż będzie uzależniona od wyników badań naukowych, utrzymującego się lub gasnącego zainteresowania medialnego oraz – w przypadku badań wskazujących na ryzyko ich stosowania – regulacji prawnych.  Metodologia prognoz Do obliczeń prognozy ilości oraz wartości sprzedaży olejków CBD, a także ich średniej ceny za pojedyncze opakowanie, została zastosowana sezonowa metoda prognozowania z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta wyznacza trend sprzedażowy na postawie ostatnich lat (uwzględniając sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku). Dodatkowo zakłada, że w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogłyby w rewolucyjny sposób wpłynąć na dane sprzedażowe.

KAMSOF T S.A.

<YKȶMU\

EH]SLHF]HąVWZR danych

Y UYQLGL aptece

Y ȤE\ 5HSR&ORXG

i &RS\&ORXG LWʑ F\KɮЏ

3 =PLQLPDOL]XM T[\[MQ WVTCV[ FCP[EJ 3 =DSHZQLM EKȤI QɮȦ F\KC CPKC CRVGMK 3 2G]\VNXM FCPG RQ CYCTKK DG\ UVTCV[

ŬƐͲŽŵŶŝƉŚĂƌŵͺŽŶĞΛŬĂŵƐŽŌ͘Ɖů ͮ ƚĞů͘ ;нϰϴͿ ϯϮ ϮϬϵ Ϭϳ Ϭϱ

=REDF] SUH]HQWDFMÚ

Czy wiesz jak chronić dane w placówce ochrony zdrowia?

Czasopismo OSOZ prezentuje nowy rapo� i webinar „Cyberbezpieczeństwo i RODO w placówkach ochrony zdrowia” Dowiedz się więcej na temat: • Aktualnych wymagań RODO • Metod działania cyberprzestępców • Kar UODO • Zaleceń dla ochrony zdrowia • Przetwarzania danych • Szkoleń personelu

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH

• Ochrony e-dokumentacji

PRZEWODNIKI PO CYFROWEJ OCHRONIE ZDROWIA

W PLACÓWKACH OCHRONY ZDROWIA

"!

; 8#3#& %7$'2$'81*'%8'F346# ; 0406' 6802%' &0,5.'/4#%+* ; 6 0%)20/*' 8&206*#

Pobierz bezpłatny przewodnik na

!

; #, &8*#=#+E %7$'2128'34D1%79 ; #, 2'#(06#C 6 12871#&,5 67%*',5 &#/7%) 030$067%) * .'&7%8/7%)9

! < B9 ;

/*03,* 8' 312#608&#/*#

; 10./*'/*# * (2876/7 : +#, *%) 5/*,/EC9

blog.osoz.pl

! ;

/0/*.*8#%+# # 13'5&0.*8#%+# &#/7%) ; 20%'&52# 128'1206#&8'/*# 4'345 2>6/06#(* 128'8 #&.*/*342#402# &#/7%) 030$067%)

" A "

; 06' /*'$'81*'%8'F346# 86*E8#/' 8 1#/&'.*E ,020/#6*253# 0 ,4>27%) /#-'@7 1#.*D4#C

? ! !" ! "

PARTNEREM SERII JEST

"

KAMSOFT S.A.