OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

3

2018 POLSK A

3 / 2018

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

RODO Last minute Lista zadań do realizacji przed i po 25 maja 2018 roku.

Poradnik dla menedżerów.

CZAS NA KOORDYNACJĘ!

Cyfryzacja to klucz do koordynowanej i personalizowanej opieki zdrowotnej.

Opinie ekspertów Kongresu OSOZ 2018.

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE

Opinie na temat m-zdrowia, nowe aplikacje mobilne, przegląd prasy i nowości.

Czasopismo o e-zdrowiu.

Praktyczne porady.

Informacje z rynku zdrowia.

Teraz dostępne on-line.

Pobierz bezpłatną aplikację mobilną

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Aplikacja na iOS i Android

Nota bene

Dozorca zdrowotny Wiemy, jak powstają choroby, jak im zapobiegać, jakie czynniki determinują zdrowie, ale jest to jednocześnie wiedza na tyle skomplikowana, że trudno ją zastosować w życiu codziennym. Dzięki cyfrowym doradcom pojawiła się szansa, aby to zmienić.

Wiele badań potwierdza, że zdrowie człowieka w większym stopniu zależy od indywidualnych zachowań niż od tego, jak działa system ochrony zdrowia, jakim sprzętem dysponuje szpital albo jak nowoczesne leki oferuje przemysł farmaceutyczny. Zainwestowanie ogromnych sum pieniędzy w budowę nowych klinik czy innowacyjne technologie medyczne wydaje się jednak o wiele prostsze niż zmiana osobistych postaw zdrowotnych. Dlaczego? Ponieważ każdy człowiek jest inny i wymaga indywidualnego, holistycznego podejścia.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Różnimy się uwarunkowaniami genetycznymi, zawartością kartoteki medycznej, stylem życia, relacjami społecznymi, potrzebami, miejscem zamieszkania i ekosystemem, w którym się na co dzień poruszamy. Trudno też sobie wyobrazić, że przy obecnych rozwiązaniach systemowych i brakach kadrowych lekarz analizuje wszystkie te czynniki i regularnie spotyka się z każdą zdrową osobą, aby przekazać personalizowane wskazówki. Jest to praktycznie niewykonalne. Taki model jest jednak realistyczny w warunkach cyfrowej ochrony zdrowia. Wystarczy, że zaufamy profesjonalnej opiece ze strony systemów sztucznej inteligencji.

Mowa o tzw. health concierge. Osobisty, wirtualny dozorca – lub doradca – zdrowotny będzie dzień i noc studiował gigabajty informacji powiązanych ze zdrowiem, wykryje z dużym wyprzedzeniem potencjalne ryzyka i tak pokieruje zachowaniami, aby nie dopuścić do powstania choroby.

Za zdrowotnymi concierge kryją się zaawansowane algorytmy, matematyka, cybernetyka rozwiązania sztucznej inteligencji i systemy przetwarzające duże zbiory danych. Nie tylko pomogą każdemu człowiekowi w świadomym podejmowaniu decyzji wpływających na zdrowie, ale również lekarzowi w dopasowywaniu decyzji klinicznych i indywidualizacji terapii. Im więcej szczegółowych informacji na koncie zdrowia (czyli im wcześniej zaczniemy je gromadzić), tym wyższy „zysk” w postaci precyzyjniejszych wskazówek profilaktycznych. Witamy w świecie technologii, które pomogą nam uniknąć wielu chorób i wydłużyć życie w dobrym zdrowiu.

3

OSOZ POLSKA 2018

PRAKTYcznie

aktualności

6

pytanie

32

Jak dobrze zabezpieczyć dane medyczne?

7

Rynek zdrowia w pigułce

34

Dwa lata na przetrwanie czy działanie?

10

E-DOKUMENTACJA MEDYCZNA IT w szpitalu i karetce pogotowia.

Opowieści z poligonu doświadczalnego

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w kwietniu 2018

Legislacja E-recepty bezpieczniejsze dla lekarza i pacjenta

37

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

INNOWACJE

11

38

FELIETON RODO Last minute

Aplikacje medyczne Zarządzanie cukrzycą, medytacja, aplikacja tylko dla kobiet

12

Skaner raka, monitorowanie posiłków, dezynfekcja telefonów

14

nowe idee

NOWOŚCI / WYNALAZKI

41

Infografika Percepcja m-zdrowia

DANE POD OCHRONĄ Plan bezpieczeństwa

42

KONTRARGUMENT Człowiek w gigabajtach

RAPORT

16

44

RAPORT Jak wdrażać innowacje?

PERSONALIZOWANA I KOORDYNOWANA OPIEKA ZDROWOTNA Jak w świecie informacji i nowych technologii wspomagać pracę lekarzy, wykorzystać potencjał sztucznej inteligencji, i postawić pacjenta w centrum systemu ochrony zdrowia?

TECHNOLOGIE

46

SPRZĘT Podpisywanie e-ZLA profilem zaufanym

ROZMOWY

24

OSOZ 2018. POTRZEBUJEMY KOORDYNACJI!

57

DLA PACJENTA Indywidualne Konto Zdrowotne

59

Rozmowy z 12 ekspertami XXIII Międzynarodowego Kongresu OSOZ „Koordynowana i Personalizowana Opieka Zdrowotna”

DLA PLACÓWKI MEDYCZNEJ Bezpieczeństwo Danych Osobowych

MONITOR ZDROWOTNY

53

FELIETON O meandrach analiz danych aptecznych

55

RANKINGI PEX Firmy i produkty (luty 2018)

57

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (luty 2018)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (luty 2018)

69

Monitor rynku leKÓW Choroby serca i układu krążenia

» Technologie cyfrowe otwierają drogę medycynie personalizowanej« Horst Krämer | Komisja Europejska | str. 25

OSOZ Polska 3/2018

W social media

» Nowe technologie w ochronie zdrowia mają szczególne znaczenie w procesie koordynacji leczenia, usprawniają pracę lekarzy.« Bartłomiej Chmielowiec | Rzecznik Praw Pacjenta | str. 26

+48%

O taki procent powiększa się co roku zasób światowych danych medycznych. Ich wielkość w 2013 roku szacowana była na 153 eksabajty. Prognoza na 2020 rok mówi o 2 314 eksabajtach (1 eksabajt = 1 000 000 000 000 000 000 bajtów).

220,6 mln

Technologie pomogą seniorom w zdrowym i aktywnym starzeniu się. Kondycję zdrowotną monitorować będą specjalne sensory umieszczone w domu, roboty wyręczą w niektórych czynnościach i ułatwią komunikacją z najbliższymi, dzięki autonomicznym pojazdom seniorzy będą mobilniejsi. Wirtualne społeczności ograniczą poczucie izolacji.

To łączna wartość sprzedaży (w zł) leków na serce i układ krążenia w aptekach w 2017 roku. Za tę kwotę zakupiono 16,3 mln opakowań.

Dla porównania: w 2007 roku wartość sprzedaży wyniosła 319 mln zł (27,8 mln opakowań).

Cyfryzacja, jakość i akredytacja W kolejnym numerze OSOZ Polska. W jaki sposób informatyzacja przekłada się na jakość świadczenia usług, satysfakcję pacjenta, bezpieczeństwo leczenia? O doświadczeniach z akredytacji szpitali rozmawiamy z Michałem Bedlickim – wicedyrektorem Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia.

online / offline

Czasopismo OSOZ Polska jest patronem medialnym jednej z najważniejszych konferencji na rynku e-zdrowia w Europie – HIMSS Europe 2018 & HEALTH 2.0 (27–29 maja). Wśród tematów m.in. zintegrowana opieka, telemedycyna, potencjał danych, wzmacnianie pozycji pacjenta dzięki technologiom.

Informacje i rejestracja: www.himsseuropeconference.eu

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na marzec 2018 r., liczba członków Rady: 99 osób)

Najpopularniejsze mobilne aplikacje zdrowotne dla pacjentów, lekarzy, pielęgniarek Raport specjalny OSOZ Polska

162 mobilne aplikacje zdrowotne Informacje na stronie:

www.osoz.pl/aplikacje

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 3/2018

a kt u a l n o ś ci

pytanie

Foto: designed by Freepik

Jak dobrze zabezpieczyć dane medyczne?

Im bliżej wejścia w życie nowego Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych, tym więcej pytań o to, jak właściwie chronić dane medyczne. Jednak nie tylko RODO powinno skłaniać menedżerów podmiotów medycznych do systematycznego przeglądu procedur bezpieczeństwa. „Efekt RODO”, czyli gwałtowny wzrost zainteresowania tematem ochrony danych osobowych, ma swoje pozytywne strony. Nowe wymagania prawne i gigantyczne kary spowodowały, że o wchodzącym w maju rozporządzeniu mówi się dużo. To dobrze, bo jest to zagadnienie, któremu powinno się poświęcać więcej uwagi. Dziś spora część szpitali, przychodni, indywidualnych praktyk lekarskich, laboratoriów i aptek korzysta z narzędzi IT przetwarzając codziennie mniejsze lub większe zbiory informacji. Część z nich to informacje wrażliwe zawierające dane osobowe pacjentów, które powinny być chronione w sposób szczególny. Przyglądając się z bliska rzeczywistości w niektórych podmiotach zdrowotnych w Polsce można odnieść wrażenie, że nie wszyscy zdają sobie sprawę z powagi tematu. Przygotowanie się na RODO to jedno, drugie to postawienie kwestii procedur bezpieczeństwa w centrum procesu digitalizacji. Wszyscy wiemy, że nie ma systemów w pełni bezpiecznych, ale odpowiednie narzędzia i procedury pozwalają zminimalizować ryzyko zaistnienia incydentu w postaci wycieku informacji. Dotyczy to zarówno indywidualnych praktyk lekarskich mających pod opieką kilkudziesięciu pacjentów jak i klinik dysponujących dziesiątkami tysięcy kartotek.

Jednym z powodów, dla którego RODO budzi tyle obaw, jest brak jasno określonych zasad bezpieczeństwa albo najlepszych praktyk, do których placówki medyczne musiałyby się dostosować. Dane mają być odpowiednio zabezpieczone, ale sposób realizacji tego zadania pozostawiono administratorom danych,

OSOZ Polska 3/2018

czyli podmiotom ochrony zdrowia. Pierwszym ważnym elementem jest ochrona na poziomie oprogramowania i systemu, z pomocą którego gromadzone są i przetwarzane dane pacjentów. Chodzi nie tylko o techniczne bezpieczeństwo, ale o rozwiązania wpisane w procedury bezpieczeństwa. To mogą być hasła dostępu użytkowników i ich systematyczna zmiana, poziomy uprawnień, wewnętrzne opcje i ustawienia, aktualizacje dopasowane do nowych wymagań prawnych. Drugim ogniwem bezpieczeństwa są wewnętrzne procedury. Jak pokazuje wiele przykładów, naruszenie bezpieczeństwa danych jest bardzo często wynikiem ludzkiego błędu – otwarcia e-maila z wirusem, niewylogowania się z systemu, nieaktualnego oprogramowania antywirusowego, wykorzystania komputera służbowego do prywatnych celów (e-maile, przeglądanie stron www itd.). Wyrafinowane ataki cyberprzestępców obierające za cel wybrany szpital należą do rzadkości. Najczęstsze incydenty bezpieczeństwa zaczynają się od zainfekowania systemów operacyjnych złośliwym oprogramowaniem, tzw. ransomware. Nawet jeżeli taki „zarażony” plik przedostanie się przez zaporę antywirusową, świadomy i dobrze przeszkolony pracownik może zapobiec infekcji całego systemu. Ciekawym zbiorem wytycznych jest 113-stronicowy dokument – rekomendacje Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia w zakresie bezpieczeństwa oraz rozwiązań technologicznych stosowanych podczas przetwarzania dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej.

Także na łamach OSOZ Polska na bieżąco przedstawiamy zagadnienia związane z cyberbezpieczeństwem i ochroną danych w placówkach ochrony zdrowia. Ludzie, systemy i procedury – to trzy najważniejsze filary skutecznej polityki bezpieczeństwa danych. Odpowiednie podejście do każdego z elementów pozwoli do minimum zmniejszyć ryzyko nieautoryzowanego dostępu do danych. 

a kt u a l n o ś ci

Foto: designed by alliesinteractive / Freepik

Rynek zdrowia w pigułce

Dwa lata na przetrwanie czy działanie?

Choć wszyscy są raczej zgodni, że problemy w ochronie zdrowia nawarstwiają się, na razie nie ma zapowiedzi kompleksowych zmian. Ich kierunki mają być wyznaczane w czasie ogólnopolskiej debaty, ale wdrażane już raczej przez kolejny rząd. Na razie mamy małe kroki, jak e-recepta czy zwiększenie naboru na studia medyczne. Jednak ugrzęzły inne tematy, przykładowo kompleksowe podwyżki dla pracowników czy zachęty dla branży farmaceutycznej.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Finanse Ministerstwo zdrowia niechętnie wypowiada się na temat kondycji finansowej NFZ. W marcu dowiedzieliśmy się m.in., że 34 szpitale sieciowe wykorzystały ryczałt na tak niskim poziomie, że dostały zmianę warunków finansowych na kolejne miesiące.

Z kolei w sprawie przesunięcia konkursów dla ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie doczekaliśmy się zmiany przepisów. Wiadomo jednak, że mają iść w takim kierunku, by przesunięcie konkursów (powinny być – zgodnie z ustawą sieciową – rozstrzygnięte w pierwszej połowie tego roku) nie nastąpiło z automatu. Każdy oddział Funduszu występowałby do centrali NFZ o zgodę na przesunięcie wybranych zakresów.

W kwestii rozdysponowania dodatkowych pieniędzy na zdrowie z budżetu państwa, narodowa debata o zdrowiu, w tym o wykorzystaniu pieniędzy, zaliczyła poślizg i na początku kwietnia przełożono kolejny termin ogłoszenia rady programowej.

Dialog Jednym z głośniejszych tematów w zdrowiu, przebijających się do opinii publicz-

OSOZ Polska 3/2018

a kt u a l n o ś ci

nej, były kłopoty kolejnych placówek z zapewnieniem obsady lekarskiej oraz protest ratowników. Chodziło o brak realizacji obietnic z zawartego wcześniej porozumienia, nie tylko w zakresie podwyżek (część ratowników ich nie dostaje), ale i zmian w przepisach. Problem chwilowo zażegnano, ale kolejne zawody chcą zawalczyć o wzrost wynagrodzeń. W spory zbiorowe wchodzą m.in. fizjoterapeuci.

Toczy się też dyskusja wokół zmiany ustawy o płacach minimalnych w zakładach leczniczych. W projekcie przewidziano nieco lepsze pensje dla części pielęgniarek i objęcie regulacją części pracowników niemedycznych. Ale prace nad zmianami się ciągną, więc NSZZ Solidarność zażądała pod koniec marca stanowiska rządu co do tego, czy są szanse na poparcie zmian. Z kolei pielęgniarki zapowiedziały, że płace minimalne na poziomie proponowanym w ustawie zupełnie ich nie satysfakcjonują. Za to minister zdrowia wymyślił, jak dać pieniądze młodym pielęgniarkom i ratownikom. Poinformował, że chciałby wypłacać im po kilkaset złotych miesięcznie pod koniec studiów i przez dwa pierwsze lata pracy, a finansowanie miałoby pochodzić z funduszy unijnych. Szczegółów jeszcze nie poznaliśmy. Za to resort nauki zadeklarował, że szykuje projekt znoszący lub ograniczający obowiązek nostryfikacji dyplomu dla pracowników medycznych ze wschodu. Równocześnie MZ podniosło limity przyjęć na studia lekarskie o blisko 300 miejsc.

W Radzie Dialogu Społecznego ma się pojawić nowy partner. Będzie nim Związek Przedsiębiorców i Pracodawców. Skład strony pracodawców i pracowników od lat był bez zmian – zarówno w RDS jak i w jej poprzedniku, czyli Komisji Trójstronnej. Sąd Okręgowy w Warszawie uznał, że organizacja jest już reprezentatywna. – Jest nas 51 815 firm, które zatrudniają 522 689 pracowników – napisał prezes Cezary Kaźmierczak.

System Prezydent podpisał zmianę przepisów o e-recepcie, a MZ skierowało do konsultacji kolejny projekt związany z informatyzacją. Tym razem dotyczy zmian ustaw umożliwiających uruchomienie Internetowego Konta Pacjenta. Dzięki niemu pacjenci zyskają dostęp do informacji o receptach refundowanych, udzielonych świadczeniach,

» Prezydent podpisał zmianę przepisów o e-recepcie, a MZ skierowało do konsultacji kolejny projekt związany z informatyzacją.« w tym wysokości środków publicznych wydatkowanych na ich sfinansowanie, listach oczekujących na świadczenie, skierowaniach, zleceniach na wyroby medyczne oraz złożonych deklaracjach wyboru lekarza POZ, pielęgniarki POZ oraz położnej POZ. Ponadto, jeżeli pacjent zidentyfikuje – na liście przypisanych do niego świadczeń – świadczenie, które nie zostało mu udzielone, będzie mógł poinformować o tym za pośrednictwem IKP. Z pewnym opóźnieniem, ale jednak, do konsultacji społecznych trafił projekt nowych standardów okołoporodowych.

Minister zdrowia Łukasz Szumowski przedstawi propozycję dotyczącą norm zatrudniania na oddziałach szpitalnych.

– To jest postulat pielęgniarek wyrażony w strategii i jest on bardzo rozsądny.

Normy zostaną zaprezentowane i wdrożone, bo to jest konieczne. Trudno inaczej wyobrażać sobie bezpieczeństwo pacjentów. Umówiliśmy się w najbliższym czasie na spotkanie, gdzie przedstawię konkretne rozwiązania – mówił Szumowski.

Ukazało się zarządzenie NFZ w sprawie programu pilotażowego opieki koordynowanej w podstawowej opiece zdrowotnej „POZ PLUS”. Przewiduje ono przetestowanie nowego modelu opieki koordynowanej nad pacjentami podstawowej opieki zdrowotnej, obejmującego poza świadczeniami opieki zdrowotnej udzielanymi na podstawie

Wzrost limitów przyjęć na kierunku lekarskim w latach 2006–2018 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018 2018/2019

Wzrost limitów przyjęć na kierunku lekarsko-dentystycznym w latach 2006–2018 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0

2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018 2018/2019

Źródło: Ministerstwo Zdrowia

OSOZ Polska 3/2018

a kt u a l n o ś ci

umowy podstawowej POZ, dodatkowo: profilaktyczne świadczenia opieki zdrowotnej, program zarządzania chorobą oraz koordynację i monitorowanie przebiegu leczenia świadczeniobiorców przez Zespół POZ PLUS.

» Sejm zaczął prace nad rządowym projektem nowelizacji Prawa Farmaceutycznego.«

Leki Sejm zaczął prace nad rządowym projektem nowelizacji Prawa Farmaceutycznego. Projekt przewiduje m.in. ułatwienia w prowadzeniu badań klinicznych oraz dodanie nowych przepisów dotyczących Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej, mających na celu zapobieganie konfliktom interesów. Osoby prowadzące postępowania w ramach Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej nie będą mogły być powiązane z nadzorowanymi podmiotami.

Z projektem ustawy zakładającej dobrowolność szczepień wystąpiło Ogólnopolskie Stowarzyszenie Wiedzy o Szczepieniach STOP NOP. Proponowane zmiany pozostawiają jednak samą instytucję szczepień ochronnych wraz z obowiązującym systemem kontroli. Zapisy ustawy utrzymują także obowiązek szczepień ochronnych w sytuacji ogłoszenia przez wojewodę lub ministra zdrowia zagrożenia epidemią lub stanem epidemii.

Zmiany personalne Piotr Gryza, były wiceminister zdrowia, który stworzył sieć szpitali i nad-

zorował NFZ, zakłada firmę doradzającą szpitalom m.in. w zakresie działania w sieci szpitali. W planach ma utworzenie, wraz z gronem ekspertów, konserwatywnego think-tanku.

Odwołano dwóch zastępców szefa Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia: Wojciecha Górnika, zastępcę dyrektora do spraw informacji i współpracy z regionami oraz Kajetana Wojsyka, zastępcę dyrektora do spraw bezpieczeństwa i współpracy międzynarodowej. Decyzją byli zaskoczeni pracownicy.

Konsultantem w dziedzinie reumatologii na Podkarpaciu został dr n. med. Piotr Dąbrowski. Jest Kierownikiem Kliniki Reumatologii Klinicznego Szpitala Wojewódzkiego Nr 2 w Rzeszowie. Zarząd województwa powołał Piotra Drehera na stanowisko dyrektora Szpitala Neuropsychiatrycznego w Lublinie. Z kolei Henryk Kromołowski zrezygnował ze stanowiska dyrektora Wojewódzkiego Szpitala Neuropsychiatrycznego w Lublińcu. Prezesem Polskiego Związku Pracodawców

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Piotr Brukiewicz, Bartłomiej Chmielowiec, Jarosław J. Fedorowski, Jarosław Frąckowiak, Urszula Jaworska, Jordi Piera Jiménez, Dorota Kilańska, Jacek Kopel, Horst Krämer, Anna Mertas, Zofia Małas,

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Przemysłu Farmaceutycznego PZPPF został Krzysztof Kopeć pełniący do tej pory funkcję wiceprezesa Związku. Nikos Xydias objął stanowisko Dyrektora Generalnego GSK w Polsce. Będzie odpowiedzialny za rozwój GSK na polskim rynku. Zastąpi Jonathana Sweetinga, który awansował na pozycję Dyrektora Globalnej Franczyzy Leków Oddechowych GSK i został członkiem globalnego zespołu zarządzającego obszarem leków.

Wieści z rynku Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) zmieniła siedzibę.

Z kolei Parlament Europejski, w związku z Brexitem, zatwierdził przeniesienie Europejskiej Agencji Leków z Londynu do Amsterdamu. 

Wojciech Radomski, Karolina Szuścik, Marek Wójtowicz, Mirosław J. Wysocki, Wojciech Zawalski, Tomasz Zieliński, Paweł Żuk.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSKA prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 120 zł (12 numerów).

Skład i łamanie: Piotr Chamera

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Druk: INFOMAX, Katowice

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Nakład: 6200 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

OSOZ Polska 3/2018

a kt u a l n o ś ci

radar epidemiologiczny (maj 2018)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (maj 2018)

TREND W STOSUNKU DO kwietnia 2018

Dolnośląskie

1 935

Kujawsko-pomorskie

1 048

Lubelskie

1 385

Lubuskie

1 178

Łódzkie

1 480

Małopolskie

1 509

Mazowieckie

2 010

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

65%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Podkarpackie

1 890

Podlaskie

1 414

Pomorskie

1 556

Śląskie

1 417

Świętokrzyskie

1 128

Warmińsko-mazurskie

1 189

Wielkopolskie

1 412

Zachodniopomorskie

1 449

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (maj 2018)

TREND W STOSUNKU DO kwietnia 2018

Dolnośląskie

3 887

Kujawsko-pomorskie

2 880

Lubelskie

2 965

Lubuskie

2 958

Łódzkie

3 474

Małopolskie

3 562

Mazowieckie

4 273

Opolskie

2 813

Podkarpackie

3 352

Podlaskie

3 208

Pomorskie

3 414

Śląskie

2 927

Świętokrzyskie

2 521

Warmińsko-mazurskie

2 859

Wielkopolskie

3 374

Zachodniopomorskie

3 399

               

Opolskie

968

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

10

OSOZ Polska 3/2018

47%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

I n n ow a cje

Aplikacje zdrowotne

Diabdis

Timeless

Flo

Kompleksowe narzędzie ułatwiające codzienne zarządzanie cukrzycą. Aplikacja pozwala śledzić wahania glikemii, odnotowywać spożywane posiłki i dawki insuliny oraz aktywność fizyczną. Główne funkcje: dodawanie wyników pomiaru poziomu cukru we krwi, oznaczanie kiedy został wykonany (przed posiłkiem/po posiłku), tworzenie opisów. Personalizacja prawidłowego zakresu glikemii pozwala na odpowiednie opisanie pomiaru jako hipo lub hiperglikemię. Ponadto – możliwość wygenerowania raportu PDF ze wszystkimi wynikami dla lekarza (do okazania podczas wizyty kontrolnej).

Timeless to bardzo ascetycznie wykonana aplikacja dla wszystkich zainteresowanych autentyczną medytacją, technikami relaksacyjnymi i śledzeniem osobistego postępu. Stworzona przez medytujących dla medytujących, tych początkujących i zaawansowanych. Znaleźć w niej można medytacje prowadzone przez doświadczonych nauczycieli, wielodniowe kursy i konfigurowalny zegar, dzwony, statystyki i osobiste cele do osiągnięcia. Integracja z Siri ułatwia sterowanie sesjami (zatrzymanie i rozpoczęcie). W społeczności medytujących można dzielić się wzajemnie doświadczeniem.

Aplikacja tylko dla kobiet – Flo Kalendarz Miesiączka i Kalkulator Dni Płodnych. Posiada kalkulator cyklu, kalkulator owulacji oraz kalkulator ciąży, które pozwalają w dokładny sposób przewidywać daty menstruacji, kiedy przypada owulacja oraz dni płodności. Wszystkie kobiety mogą polegać na tej aplikacji, nawet te, które mają nieregularne cykle.

Oprócz tego użytkowniczki mają możliwość monitorowania stylu życia, ustawienia przypomnień o dacie okresu, sporządzania statystyk (historia cyklu, czas trwania okresu, zmiany wagi itd.). Bardzo pozytywne opinie kobiet!

Android | PL Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna w wersji podstawowej

Android | iOS | PL + inne Bezpłatna

OSOZ Polska 3/2018

11

I n n ow a cje

Nowości / wynalazki

Skaner raka Prestiżowa nagroda James’a Dysona trafiła w tym roku do grupy innowatorów z kanadyjskiego McMaster University, którzy opracowali tani i przenośny detektor raka skóry. Wczesne wykrycie czerniaka nie jest łatwe – opiera się najczęściej na wizualnej ocenie oraz biopsji. Od szybkiej oceny zmian często zależy życie pacjenta. Jak działa wynalazek? Nowotwór wpływa na metabolizm komórek skóry – te chore, po schłodzeniu, ogrzewają się znacznie szybciej niż zdrowe. Właśnie efekt szoku temperaturowego wykorzystali innowatorzy z Kanady. Detektor składa się z 16 termistorów, które mapują wzrost temperatury badanego obszaru po jego schłodzeniu kostkami lodu. Nagroda w wysokości 40 000 USD pozwoli prowadzić dalsze badania nad urządzeniem.

Testy medyczne pod ręką Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków wydała certyfikat wielofunkcyjnemu urządzeniu Checkme, mierzącemu szereg parametrów zdrowia, w tym m.in. ciśnienie krwi, temperaturę, puls. Oprócz tego Checkme wykona badanie EKG metodą Holtera, monitoruje sen i aktywność fizyczną. Rozwiązanie oparte jest na chmurze danych, a specjalna platforma wymiany danych pozwala na zastosowania domowe (pacjent ma dostęp do wyników w specjalnej aplikacji) i profesjonalne – w szpitalu oraz gabinecie lekarskim (platforma zarządzania danymi).

12

OSOZ Polska 3/2018

I n n ow a cje

Hossa urządzeń ubieralnych Globalny rynek tzw. urządzeń ubieralnych (eng. wearables), czyli czujników zakładanych przykładowo na nadgarstek i mierzących parametry zdrowia, urósł w 2017 roku o 10.3% – wynika z raportu IDC. To sporo, ale mniej niż rok wcześniej, kiedy wzrost wyniósł 27,3%. Pozycję lidera objął Apple z 21% udziałem rynkowym, zaraz za nim uplasował się Fitbit (14,2%) i Xiaomi (13,00%). W 2017 roku sprzedaż tego typu urządzeń sięgnęła 115,4 mln sztuk (rok 2016 – 104,6 mln). Trend zdrowia cyfrowego zdaje się mieć bardzo dobrze, pacjenci coraz częściej chcą kontrolować parametry zdrowia dzięki ubieralnym czujnikom i sensorom.

Sensor sprawdzi, co jesz Naukowcy z Tufts University School of Engineering opracowali miniaturowy sensor mocowany do zęba, z pomocą którego można monitorować dietę. Bezprzewodowy czujnik przekazuje informacje o ilości spożywanego cukru, soli, alkoholu. W przyszłości może on posłużyć do wykrywania i kontrolowania szerokiej gamy składników odżywczych. Bioresponsywna warstwa jest modyfikowalna w zależności od tego, jakie substancje chemiczne mają być rejestrowane. Pod wpływem zmian właściwości elektrycznych, co następuje w zetknięciu z wybraną substancją, przykładowo alkoholem albo solą, sensor może zmieniać swój kolor.

Smartfon i tablet bez bakterii Digitalizacji szpitali oznacza, że coraz więcej lekarzy i pielęgniarek korzysta w codziennej pracy ze smartfonów i tabletów.

Te mogą stać się doskonałym środowiskiem życia dla szerokiej gamy patogenów chorobotwórczych. W ich likwidacji pomoże PhoneSoap Med+ złożone z 16 żarówek UV-C, których światło niszczy DNA bakterii, wirusów i innych patogenów, i to w zaledwie 30 sekund. Nowe urządzenie przeznaczone jest do dezynfekcji telefonów, tabletów i innych małych urządzeń, jak glukometry, systemy przetwarzania głosu, stetoskopy. Proces eliminowania nieproszonych gości jest jednocześnie bezpieczny dla sprzętu elektronicznego.

Detektor upadków Wygląda jak alarm przeciwpożarowy, ale zamiast wykrywania dymu system Kardian wykrywa upadki. Bezprzewodowe urządzenie – radar skanuje pomieszczenie milion razy na sekundę wychwytując z precyzją 99% poślizgnięcia, upadki, osuwanie się na ziemię. Oprócz tego technologia może monitorować bezprzewodowo rytm serca i oddechu. Upadki osób starszych prowadzą często do skomplikowanych złamań, a nawet śmierci. Według Światowej Organizacji Zdrowia, co roku 37,3 miliona upadków wymaga interwencji medycznej, w ich następstwie umiera 646 000 osób.

Diagnostyka z pomocą druków 3D | FDA, amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków, wydała pierwsze w historii pozwolenie na zastosowanie oprogramowania do tworzenia anatomicznych modeli w technologii druku 3D. Certyfikat uzyskała Materialise, belgijska firma specjalizująca się w druku trójwymiarowym.

Dzięki pozwoleniu FDA, wydrukowane z pomocą systemu modele organów i części ciała będą mogły być podstawą podejmowania klinicznych decyzji. Źródło: IDC, Tufts Now, Kardian, PhoneSoap Med+, The James Dyson Award, Viatom, CSIOZ, Medgadget OSOZ Polska 3/2018

13

PERCEPCJA M-ZDROWIA 73% osób nigdy nie używało mobilnych aplikacji zdrowotnych

75% osób korzystających z aplikacji m-zdrowia ma 35 lat i mniej

60% osób korzystających z aplikacji m-zdrowia sięga do nich rzadziej niż raz w tygodniu

63% osób nie korzystających z aplikacji rozważa ich pobranie na telefon w przyszłości

„Tylko 13% użytkowników aplikacji zdrowotnych to osoby w wieku 55+.”

Występują duże różnice w podejściu do m-zdrowia w poszczególnych krajach

Chęć prowadzenia zdrowego trybu życia najbardziej motywuje do korzystania z aplikacji

31% osób skorzystałaby z aplikacji, gdyby sposób postępowania ze zgromadzonymi danymi był bardziej transparentny

Zdecydowana większość osób jest gotowa dzielić się danymi zdrowotnymi do celów naukowych

Zgodność z opinią: „Martwi mnie wiarygodność informacji dostarczanych przez mobilne aplikacje zdrowotne.”

38%

Czy kiedykolwiek korzystałeś / korzystałaś z mobilnej aplikacji zdrowotnej?

36% 30%

32% 22%

20% 15%

Klasyfikacja według państw 40% 35% 27% 19%

Austria

27%

22%

Austria

Bułgaria

Estonia

Francja

Niemcy

Włochy

W. Brytania

18%

Bułgaria

Estonia

Francja

Niemcy

Włochy

W. Brytania

Zgodność z opinią: „Martwi mnie, co dzieje się dalej z informacjami zbieranymi przez aplikacje.”

Klasyfikacja według wieku 40%

41%

39%

35% 28%

25% 20%

21% 16%

13%

16–24

14

OSOZ Polska 3/2018

25–34

35–44

45–54

55+

Austria

Bułgaria

Estonia

Francja

Niemcy

13%

15%

Włochy

W. Brytania

I n n ow a cje

Raport „Taking the pulse of eHealth in the EU” przedstawia opinie na temat rozwiązań zdrowia mobilnego w 7 państwach Unii Europejskiej: Austrii, Bułgarii, Estonii, Francji, Niemczech, Włoszech i Wielkiej Brytanii. Prezentujemy najważniejsze wyniki badania (ankietę przeprowadzono na grupie 4000 osób w wieku 16 lat i więcej).

Mieszkańcy Bułgarii najchętniej spośród badanych krajów wykorzystują aplikacje do kontaktowania się z lekarzem. Głównym powodem są duże problemy bułgarskiej ochrony zdrowia oraz ograniczony dostęp do lekarzy

Niska wiarygodność danych dostępnych w aplikacjach wzbudza największy niepokój u mieszkańców Austrii (38%), a najmniejsze u Estończyków (15%)

55% osób wskazuje na trzy główne bariery w korzystaniu z aplikacji zdrowotnych: niski stopień wiarygodności, bezpieczeństwo danych, brak certyfikacji ze strony organizacji ochrony zdrowia

Brak zaufania do technologii jest główną barierą ograniczającą zastosowanie aplikacji na szeroką skalę

Najpopularniejsze kategorie mobilnych aplikacji zdrowotnych:

Styl życia i fitness Konsultacje zdrowotne Zdrowie psychiczne Zdrowie kobiet Elektroniczny rekord pacjenta Dieta Lekarz on-line Czy udostępniłby Pan / udostępniłaby Pani dane zdrowotne, gdyby to pomogło w badaniach naukowych nad nowymi metodami leczenia poważnych chorób?

Cel korzystania z mobilnej aplikacji zdrowotnej.

11% Nie wiem

16-24

6% Zdecydowanie nie zgadzam się

25-34

35-44

45-54

55+

26% Zdecydowanie zgadzam się 50%

12% Nie zgadzam się

40% 45% Zgadzam się 30%

20%

Co zachęciłoby Pana/Panią do częstszego zastosowania aplikacji zdrowotnych?

10%

0% Jeżeli aplikacje byłyby weryfikowane przez organizacje systemu ochrony zdrowia Jeżeli lekarze braliby pod uwagę dane z aplikacji (wyniki badań) oraz doradzali, jak je dalej wykorzystać

Źródło: raport „Taking the pulse of eHealth in the EU”, 2017.

15%

17%

Prowadzenie zdrowego stylu życia

Większa Chęć dowiekontrola nad dzenia się własnym czegoś więcej zdrowiem o własnym zdrowiu

Zarządzanie lub monitorowanie choroby

Gromadzenie danych zdrowotnych

Kontakt z lekarzem

Inne

OSOZ Polska 3/2018

15

R a port

Personalizowana i koordynowana opieka zdrowotna Personalizowana, czy koordynowana opieka zdrowotna – oto jest pytanie – powiedziałby prawdopodobnie Shakespeare, gdyby był lekarzem.

Dr inż. Zygmunt Kamiński Dyrektor Rady Naukowej Otwartego Systemu Ochrony Zdrowia, Prezes OSOZ SA.

A może nowoczesna ochrona zdrowia powinna być personalizowana i koordynowana równocześnie? Aby w miarę jednoznacznie odpowiedzieć na powyższe pytania, należy wprowadzić kilka definicji i uogólnień.

Współczesny świat zanurzony w rewolucji informacyjnej powoduje, że w celu skutecznego leczenia staramy się coraz częściej opisywać szeroko rozumiane zdrowie w liczbach, funkcjach, a na-

16

OSOZ Polska 3/2018

wet modelach matematycznych. Jeżeli uda się skutecznie zmierzyć parametry zdrowotne, a coraz częściej się to udaje, to z jednej strony mamy dokładniejsze opisanie zdrowia, a z drugiej strony – lawinowy przyrost informacji, których przeanalizowanie w tzw. czasie rzeczywistym przekracza realne możliwości lekarza wyposażonego w tradycyjne technologie leczenia. Termin „czas rzeczywisty” należy tutaj rozumieć jako nadążanie informacji o pacjencie za dynamiką procesów zdrowotnych. Dobrym przykładem ilustrującym pojęcie czasu rzeczywistego może być typowa wizyta

lekarska trwająca np. 15 min. W czasie 15 minut lekarz powinien przeprowadzić wywiad, zbadać pacjenta i jednoznacznie zdiagnozować problem zdrowotny, a następnie zaordynować odpowiedną strategię leczenia, która skutecznie zminimalizuje ten problem.

W procesie zdrowotnym związanym z konkretną wizytą, kluczowego znaczenia nabiera termin „skuteczna strategia leczenia”. Zwyczajowo, podczas wizyty lekarskiej lekarz ma dostęp do lokalnej kartoteki pacjenta zgromadzonej w danej przychodni. Jest oczywiste, że ograniczona dokumentacja medyczna

R a port

nie pozwala na zastosowanie skutecznej strategii leczenia, głównie z powodu niewystarczającej informacji o historycznym zdrowiu pacjenta. Załóżmy, że lekarz, chcąc lepiej leczyć swoich pacjentów, zakupił odpowiedni system informatyczny, aby gromadzić więcej informacji, lepiej diagnozować i lepiej leczyć. Ponieważ systemy informatyczne potrafią już dzisiaj skutecznie wymieniać informacje między sobą, to lekarz ma coraz więcej danych i dokładniejszy opis zdrowia pacjenta.

Jednak wraz z upływem czasu ilość informacji o zdrowiu pacjenta nieustannie rośnie, a lekarz z przerażeniem stwierdza, że nie jest w stanie przeanalizować całej zgromadzonej wiedzy w czasie rzeczywistym, czyli w czasie 15 minut trwania wizyty.

Należy jednoznacznie podkreślić, że wprowadzenie komputerów do przychodni, wprawdzie daje lekarzom wygodniejszy dostęp do informacji, ale zastąpienie tradycyjnej dokumentacji papierowej dokumentacją elektroniczną oraz zastąpienie długopisu klawiaturą i myszką, nie wprowadza szczególnego novum do leczenia.

Lekarz wyposażony w komputer, drukarkę, czy skaner wprawdzie szybciej wystawia recepty i skierowania, ale nie przyspiesza specjalnie czasu trwania i jakości wizyty, ponieważ dalej czyta dokumentację medyczną z ekranu komputera, tak samo jak czytał dokumentację papierową, a w dodatku ma tej dokumentacji nieporównywalnie więcej.

W tej sytuacji lekarz coraz częściej myśli o takiej pracy, aby komputery dokonały wcześniejszej analizy zdrowia pacjenta i przedstawiły to zdrowie w postaci ograniczonej liczby syntetycznych, ale miarodajnych wskaźników, które jednoznacznie opiszą zdrowie pacjenta. Lekarz chciałby jeszcze mieć dostęp do specjalnych systemów wspomagających diagnozowanie oraz systemów wspomagających strategię leczenia.

Pod tym względem oczekiwania lekarza przypominają nieco pracę kierowcy prowadzącego duży samochód transportowy. Pracę silnika, układu napędowego, czy całego samochodu opisują tysiące różnorodnych parametrów, których kierowca nie jest w stanie analizować w czasie rzeczywistym, czyli w czasie jazdy. Dlatego producenci samochodów opracowali specjalny zestaw wskaźników syntetycznych, wystarczających do bezpiecznego prowadzenia samochodu. Kierowca ma zaledwie kilka

Zbiory informacji o zdrowiu nieustannie rosną

wskaźników i kilka możliwości sterowania (kierownica, gaz, hamulec), które pozwalają mu w pełni panować nad samochodem i bezpiecznie dojechać do celu. Zachodzi pytanie: czy podobny komfort i bezpieczeństwo pracy można zaproponować lekarzowi? Odpowiedź w rozumieniu ogólnym jest pozytywna, jednak w praktyce zagadnienie jest bardzo skomplikowane, ponieważ liczba parametrów opisujących zdrowie sięga setek tysięcy, a dynamika procesów zdrowotnych mierzona jest często w sekundach.

Nadzieją na lepszą diagnozę problemu zdrowotnego i skuteczne leczenie konkretnego pacjenta jest personalizowana opieka zdrowotna oparta o cybernetyczne sterowanie zdrowiem.

Personalizowana opieka zdrowotna W najbardziej ogólnym ujęciu, personalizowana opieka zdrowotna to opieka dostosowana do specyficznych parametrów zdrowia konkretnego pacjenta, które obejmują tysiące zmiennych, jak np. parametry poszczególnych organów, skład krwi, pH, uczulenia, lekooporność itp.

Opieka personalizowana to taka opieka, która opiera się na bieżącej i historycznej analizie parametrów pacjenta i parametrów otoczenia pacjenta: 1. Opieka personalizowana opiera się na precyzyjnym opisie zdrowia pacjenta, którego ta opieka dotyczy.

2. Zwyczajowo, opieka personalizowana składa się z personalizowanej diagnozy problemu zdrowotnego i personalizowanej strategii leczenia.

3. Personalizowana diagnoza problemu zdrowotnego uwzględnia historię zdrowia pacjenta, sięgającą nawet do chwili poczęcia.

4. Diagnoza personalizowana obejmuje nie tylko zdrowie fizyczne pacjenta, ale również zdrowie psychiczne i społeczno-ekonomiczne otoczenie pacjenta, w tym szczególnie relacje w rodzinie.

5. Personalizowana diagnoza lekarska prowadzi do maksymalizacji prawdopodobieństwa trafności diagnozy i minimalizacji prawdopodobieństwa błędu diagnozy.

6. Diagnoza personalizowana jest postawą (warunkiem koniecznym) do formułowania personalizowanej strategii leczenia.

7. Personalizowana strategia leczenia ponownie sięga do historii, tym razem do historii leczenia pacjenta.

8. Lekarz, zanim określi jak leczyć i czym leczyć konkretny problem zdrowotny u konkretnego pacjenta, musi przeanalizować w czasie rzeczywistym setki, a nawet tysiące parametrów zmiennych w czasie trwania wizyty, czyli tysiące funkcji sterujących zdrowiem pacjenta.

9. Jeżeli lekarz sformułuje najbardziej trafną i najbardziej prawdopodobną diagnozę, może przejść do planowania strategii leczenia, zwykle stosując do tego celu leki.

10. Najpierw lekarz decyduje jakiego leku (leków) użyć w leczeniu konkret-

OSOZ Polska 3/2018

17

R a port

nego problemu zdrowotnego. Wybór rodzaju leku nie jest jeszcze elementem opieki personalizowanej, ponieważ najczęściej opiera się na wiedzy ogólnej.

11. Po ustaleniu leku, lekarz sprawdza, czy pacjent nie jest uczulony na ten lek, a to już jest element opieki personalizowanej.

12. Mając wybrany lek, lekarz sprawdza, czy lek nie powoduje negatywnych interakcji z innymi lekami zażywanymi aktualnie przez pacjenta, jakie otrzymał od innych lekarzy – to też jest element opieki personalizowanej.

13. W następnym kroku lekarz ustala dawkę leku w oparciu o wyuczoną wiedzę, dane literaturowe i dane producenta, ale to nie jest opieka personalizowana.

14. Następnie lekarz ustala częstotliwość podawania ustalonej dawki leku, po to, aby utrzymać w organizmie pacjenta wymagane stężenie substancji czynnej w czasie, czyli zapewnić tzw. skuteczny strumień substancji czynnej.

15. Ustalenie skutecznego strumienia substancji czynnej w organizmie jest zagadnieniem bardzo skomplikowanym, ponieważ zależy od chemicznej budowy

Horyzont sterowania zdrowiem sięga 100 lat

18

OSOZ Polska 3/2018

organizmu pacjenta, czyli od tego, co ogólnie nazywamy metabolizmem.

16. Ponieważ organizm pacjenta to wielowymiarowy reaktor chemiczny i wielowymiarowy katalizator, to zamiana substratu, którym jest lek, w metabolit, którym jest produkt reakcji chemicznej, zależy od złożonej macierzy enzymów, które katalizują reakcję, a to wszystko powoduje, że szlak metaboliczny nie jest banalny.

17. Uwzględniając parametry chemiczne organizmu pacjenta, opieka personalizowana ma miejsce wtedy, gdy lekarz zaczyna stroić dawkę leku i przy ustalaniu dawki uwzględnia aktualną wagę pacjenta, oporność pacjenta na dany lek, czyli określi współczynnik absorbcji leku przez organizm. Od dawna wiadomo, że aktywna dawka leku działająca na problem zdrowotny, to dawka przyjęta przez pacjenta, pomniejszona o dawkę wydaloną z organizmu, czyli straty, a to zależy od metabolizmu.

18. Kolejny komplikator, jaki pojawia się przy określaniu strumienia substancji czynnej, polega na tym, że metabolizm nie jest stałym parametrem, tylko funkcją zmienną w czasie. Oznacza to, że lekarz określając dawkę leku i częstość poda-

wania musi uwzględnić metabolizm pacjenta jaki występuje aktualnie i przewidzieć, jaki będzie przyszły metabolizm w całym okresie zażywania leku.

19. Jak już lekarz wszystko ustali i wypisze receptę na określony lek, to musi dopilnować, aby pacjent zażywał lek w zalecony sposób, czyli wiernie stosował strategię leczenia.

20. Na koniec lekarz musi sprawdzić, czy się czasem nie pomylił, czyli zaprosić pacjenta na kolejną wizytę, aby praktycznie potwierdzić skuteczność zaprojektowanej strategii leczenia.

Nie trzeba być specjalnie dociekliwym, aby dojść do wniosku, że lekarz podczas standardowej wizyty nie ma najmniejszej szansy, aby przeprowadzić poszczególne działania zgodnie z podaną wyżej procedurą. A jednak trzeba to zrobić, przecież chodzi o sprawę najważniejszą, czyli zdrowie, a nawet życie pacjenta. Dużą pomocą w tym złożonym procesie diagnozowania i leczenia, stają się różnego rodzaju bazy wiedzy, systemy ekspertowe, sieci neuronowe i sztuczna inteligencja. Te pojęcia są ściśle związane z zarządzaniem informacją, informatyką i komputerami, które często pojmowane są błędnie jako panace-

R a port

um na wszelkie problemy ludzkości. Zapominamy, że komputery są tak mądre, jak wielka jest mądrość człowieka wpakowana w pamięci komputerów, dyski, czy macierze dyskowe, a nawet w całe farmy komputerów połączonych w sieci globalne.

Załóżmy jednak na chwilę, że lekarz w procesie leczenia miał dostępne wszelkie możliwe systemy wsparcia, w wyniku czego postawił najbardziej trafną diagnozę i zaordynował najbardziej skuteczną strategię leczenia, w wyniku czego zapewnił najlepszy z możliwych stan zdrowia pacjenta. Tak osiągnięty efekt można by nazwać pełnym sukcesem, gdyby nie kolejny problem, który nazywa się horyzontem sterowania.

Horyzont sterowania Marzeniem człowieka jest żyć jak najdłużej, jak najlepiej i możliwie jak najtaniej, jednak rzeczywistość powoduje, że życie nie jest nieskończone, zdrowie jest ograniczone, a koszt życia i zdrowia nie jest zerowy. Dzisiaj, w dużej części dzięki nauce i nowym technologiom, człowiek żyje coraz dłużej, a czas życia coraz częściej osiąga 100 lat. Można więc przyjąć, że horyzont życia współczesnego człowieka wynosi 100 lat i w tym całym horyzoncie życia potrzebne jest

utrzymywanie zdrowia na oczekiwanym poziomie, co oznacza, że tzw. horyzont sterowania winien wynosić co najmniej 100 lat i tu jest następny problem.

Jeżeli horyzont sterowania powinien być równy horyzontowi życia, tzn. że lekarz, który leczy pacjenta i wie o pacjencie wszystko, co jest niezbędne do optymalnego leczenia, powinien żyć co najmniej tak długo, jak długo żyje pacjent.

A to jest niemożliwe. Lekarz, zanim zacznie leczyć, musi skończyć skomplikowane studia, potem wybrać specjalizację i dopiero w wieku ok. 35 lat może przyjąć samodzielnie pierwszego pacjenta.

Taki lekarz może leczyć teoretycznie 70 lat, czyli przez czas, jaki pozostaje do końca jego horyzontu życia. Jednak uwzględniając problemy zdrowotne samego lekarza oraz emeryturę, praktyczny horyzont sterowania nie przekracza ok. 30–40 lat. Jeżeli pierwszym pacjentem tego lekarza będzie roczne dziecko, to jest oczywiste, że lekarz, jako regulator zdrowia, umrze wcześniej niż jego pacjent będący obiektem sterowania.

Wynika z tego dość oczywista konkluzja, że lekarz może sterować zdrowiem konkretnego pacjenta, ale nie w całym horyzoncie życia pacjenta, tylko w znacznie krótszym okresie czasu.

Dodatkowo, w dzisiejszym świecie mobilnym, pacjent może swobodnie wędro-

wać po całym świecie, a to powoduje, że kontakt z jednym lekarzem i horyzont sterowania skraca się jeszcze bardziej.

W konsekwencji powstaje sytuacja, która powoduje, że leczenie realizowane przez danego lekarza nie odbywa się z całym horyzoncie życia pacjenta, a w znacznie krótszym okresie, który w skrajnym przypadku może się sprowadzić do jednego punktu w czasie, czyli praktycznie do jednej wizyty. Ktoś powie, że przypadek jednokrotnego kontaktu pacjenta z lekarzem jest niemożliwy, ale to nieprawda, chociażby z uwagi na mobilność pacjenta. Takich przypadków sterowania w punkcie jest coraz więcej. Przecież wizyta u lekarza podczas wyjazdu na narty do Włoch jest takim właśnie przypadkiem. Kiedyś, będąc w Stanach Zjednoczonych, odwiedziłem lekarza, którego już więcej prawdopodobnie nie zobaczę, a przecież ten lekarz punktowo posterował moim zdrowiem, nie wiedząc praktycznie nic o historii mojego zdrowia. Takie leczenie chwilowo pomogło, ale nie było optymalne, a na pewno nie było personalizowane. Zatem nie było też skuteczne w rozumieniu horyzontu sterowania.

Wymienione wyżej czynniki, jak ograniczony horyzont sterowania regulatora (lekarza), mobilność obiektu sterowania (pacjenta) powodują, że w ca-

Ogólna idea opieki koordynowanej

OSOZ Polska 3/2018

19

R a port

łym horyzoncie życia pacjenta występuje nie jeden lekarz-regulator, ale teoretycznie dowolna liczba regulatorów. W tym miejscu pojawia się kolejny bardzo poważny problem, bowiem poszczególne regulatory sterujące zdrowiem pacjenta nie są ze sobą zsynchronizowane, co oznacza, że ich działanie nie jest skoordynowane, a zatem jest nieskuteczne.

Skoro poszczególne regulatory nie są skoordynowane, to nawet ich punktowe działanie mające cechy sterowania spersonalizowanego nie gwarantuje, że sumaryczny efekt takiego działania w całym horyzoncie życia pacjenta (obiektu) można uznać za leczenie personalizowane. Czas zatem na poruszenie kolejnego zagadnienia, jakim jest koordynacja pracy lekarzy, czyli koordynacja pracy regulatorów w otoczeniu zdrowia konkretnego pacjenta.

Koordynowana opieka zdrowotna W najbardziej ogólnym ujęciu, koordynowana opieka zdrowotna to współbieżna synchronizacja pracy poszczególnych lekarzy, którzy mieli, mają lub będą mieć w przyszłości jakikolwiek wpływ na zdrowie konkretnego pacjenta.

Jak zatem zsynchronizować pracę różnych lekarzy zajmujących się leczeniem danego pacjenta i wprowadzić między nimi koordynowaną opiekę zdrowot-

ną? Jednym ze sposobów jest zbudowanie zunifikowanego opisu stanu zdrowia pacjenta, który będzie tak samo interpretowany przez różnych lekarzy sprawujących opiekę zdrowotną nad konkretnym pacjentem. Patrząc na problem z cybernetycznego punktu widzenia, można opisać zdrowie pacjenta unikalną (personalną) Funkcją Stanu Zdrowia wyznaczającą w wielowymiarowej przestrzeni zdrowia tzw. Trajektorię Zdrowia Pacjenta. Wartość funkcji zdrowia pacjenta w wybranym punkcie czasu wyznacza tzw. Wektor Stanu Zdrowia, który może być bardzo pomocny różnym lekarzom (regulatorom) podczas konkretnych wizyt.

Z uwagi na powszechną mobilność pacjentów oraz wynikające z tego rozproszenie przestrzenne i czasowe lekarzy, koordynowana opieka zdrowotna może być zarządzana wyłącznie poprzez współczesne narzędzia komunikacji globalnej. Nasuwa się w tym miejscu jedna istotna uwaga, dotycząca tzw. lokalizacji opieki koordynowanej. Z uwagi na przyjęty 100-letni horyzont życia, opieka koordynowana winna być rozumiana jako proces rozpięty na całym horyzoncie sterowania, a nie w lokalnie ograniczonym przedziale czasu. Jest to dość ważna kwestia, ponieważ w mediach bardzo często słyszy się o opiece koordynowanej

Idea personalizowanej i koordynowanej opieki zdrowotnej

20

OSOZ Polska 3/2018

dla konkretnego problemu zdrowotnego, np. opieka koordynowana nad pacjentami z nowotworem płuc, czy opieka koordynowana nad kobietą w ciąży. Tak pojmowana opieka lokalna jest wprawdzie opieką koordynowaną, jednak określona w wąskim horyzoncie czasowym, albo na ograniczonym zbiorze problemów zdrowotnych, pozostanie zawsze opieką lokalną, a nie globalną. Jeżeli w kolejnych przedziałach czasowych inna lokalna opieka koordynowana nie zostanie skoordynowana z poprzednimi opiekami lokalnymi, to sumaryczna opieka koordynowana na całym horyzoncie sterowania będzie nieoptymalna.

Koordynacja i personalizacja w OSOZ Otwarty System Ochrony Zdrowia OSOZ od samego początku powstania, czyli od prawie 30 lat, zorientowany jest na wspomaganie kompleksowej i długofalowej ochrony zdrowia. Kompleksowa i długofalowa ochrona zdrowia to nic innego, jak w ujęciu dzisiejszym, opieka personalizowana i koordynowana w całym 100-letnim horyzoncie sterowania zdrowiem.

Struktura tak rozumianej opieki koordynowanej jest następująca: 1. Na samym dole tej struktury są pacjenci, niezależnie od tego, czy należą do

R a port

obszaru medycyny zapobiegawczej, czy medycyny naprawczej.

2. Na poziomie wyższym znajdują się lekarze pierwszego kontaktu, najczęściej ci pracujący w pojedynczych gabinetach.

Lekarze wykonują określone świadczenia zdrowotne i realizują opiekę medyczną, która wsparta odpowiednią wiedzą może być personalizowaną opiekę medyczną.

3. Nad warstwą personalizowanej opieki medycznej znajduje się warstwa lokalnej opieki koordynowanej. Rolę koordynatorów lokalnych pełnią najczęściej lekarze rodzinni, ale nie jest to jedyna możliwość. Opiekę koordynowaną mogą prowadzić różne kliniki i instytuty badawcze. Warstwa lokalnej opieki koordynowanej jest już bardzo mocno wspierana systemami informatycznymi opartymi na wiedzy.

4. Warstwę najwyższą stanowi warstwa globalnej opieki koordynowanej, która spina poszczególne systemy koordynacji lokalnej, w jeden system centralny. System centralny, z uwagi na ogromne zbiory informacji, jest zwykle bardzo złożonym systemem informacyjnym.

5. Jednym z takich systemów o działaniu globalnym jest system OSOZ.

Jednak, aby dojść do opieki personalizowanej i koordynowanej w ujęciu globalnym, trzeba zacząć od gromadzenia informacji.

Najpierw automatyczne gromadzenie danych Jeżeli system kompleksowej i długofalowej opieki zdrowotnej ma być efektywny i jednocześnie tani, musi od samego początku być zorientowany na automatyzację. Pierwszy krok to automatyczne pozyskiwanie danych z placówek rynku zdrowia, w tym z przychodni, aptek, szpitali, laboratoriów itp.

Ten proces automatycznego gromadzenia danych w systemie OSOZ trwa nieprzerwanie od ponad 27 lat, z każdym dniem zwiększając strumień danych zdrowotnych. Aktualnie strumień danych z rynku zdrowia przekracza 200 zdarzeń zdrowotnych na sekundę.

Dane zdrowotne pozyskiwane bezpośrednio z rynku zdrowia są zwykle nieuporządkowane, a zatem trudne do dalszego bezpośredniego wykorzystania.

Głównym powodem nieuporządkowania danych są systemy informatyczne generujące dane zdrowotne w różnych i trudnych do porównania standardach.

Nieustandaryzowane dane zdrowotne, opisujące konkretny problem zdrowotny, przypominają mierzenie odległości

jednocześnie w calach i centymetrach.

Z tego względu krokiem następnym, po zgromadzeniu danych, jest porządkowanie i standaryzacja danych zdrowotnych oraz transformacja danych zdrowotnych w informację zdrowotną.

Zamiana danych w informację zdrowotną Informacja zdrowotna to w uproszczeniu dane zdrowotne sprowadzone do wspólnego mianownika, czyli sprowadzone do wspólnej miary zdrowia. Dobrym przykładem może być standaryzacja wyników parametrów krwi danego pacjenta, wykonana przez różne laboratoria.

Ponieważ laboratoria wykorzystują różną aparaturę pomiarową, a każdy aparat może być inaczej kalibrowany przez producenta, to wyniki w oczywisty sposób nie mogą być takie same i należy je uporządkować.

Informacja zdrowotna prawidłowo opisuje zdrowie pacjenta i może być już stosowana przez lekarzy w procesach zdrowotnych, szczególnie w opiece personalizowanej. Istotną wadą informacji zdrowotnej pozostaje nadal jej wielkość, albo objętość, przez co informacja taka jest niemożliwa do przeanalizowana przez lekarza w skończonym czasie przeznaczonym na wizytę lekarską. Gdyby pod uwagę wziąć tylko podstawowy

Strumień danych z placówek rynku zdrowia

OSOZ Polska 3/2018

21

R a port

nik Zdrowotny Pacjenta jest uzupełniony innym wskaźnikiem, który określa wiarygodność wyznaczonego stanu zdrowia.

Wskaźnik Zdrowotny Pacjenta daje lekarzowi szybką informację syntetyczną, na temat ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Od wiedzy do zarządzania zdrowiem Jeżeli lekarz ma już wystarczającą wiedzę dotyczącą zdrowia pacjenta, to zaczyna mu brakować metodyk, które pozwolą skutecznie zmieniać stan tego zdrowia w pożądanym kierunku.

Lekarzowi brakuje systemów wspomagania decyzji lub wręcz systemów zastępujących lekarza w procesie decyzyjnym. W tym momencie kolej na procesy decyzyjne, którymi mogą być:

Wybrane parametry stanu zdrowia

zestaw około 1000 zmiennych, jakie występują w życiu przeciętnego pacjenta, to liczba parametrów opisujących zdrowie pacjenta od urodzenia do wieku, np. 50 lat, osiąga ponad 18 milionów liczb.

Tak dużego zbioru danych nie sposób przeanalizować podczas krótkiej wizyty.

Konieczne staje się przekształcenie informacji zdrowotnej w wiedzę, zagregowaną w różnego rodzaju wskaźniki syntetyczne, systemy wspomagania decyzji, systemy ekspertowe lub w najprostszym przypadku bazy wiedzy.

Przykładowy Wskaźnik Zdrowotny Pacjenta

22

OSOZ Polska 3/2018

Przekształcenie informacji w wiedzę Wiedza zdrowotna to informacja zdrowotna przekształcona w agregaty, przekroje i podzbiory informacji zdrowotnej.

Zaletą wiedzy zdrowotnej jest istotnie mniejsza objętość, przy zachowaniu entropii informacji na praktycznie niezmienionym poziomie. Dobrym przykładem syntetycznego parametru zdrowotnego jest Wskaźnik Zdrowotny Pacjenta.

Wskaźnik Zdrowotny Pacjenta jest po prostu jedną liczbą z zakresu 0–100, która opisuje stan zdrowia pacjenta. Wskaź-

1. Programy Prozdrowotne stosowane w obszarze zdrowia publicznego.

2. Programy Zdrowotne stosowane w obszarze medycyny zapobiegawczej.

3. Procesy Zdrowotne stosowane w medycynie naprawczej.

Programy lub Procesy Zdrowotne są w rzeczywistości systemami koordynowanej opieki medycznej, które synchronizują działania z różnych specjalności medycznych. System OSOZ w dużej

R a port

Roboty zdrowotne w praktyce lekarza przyszłości

części przystosowany został do realizacji Programów i Procesów Zdrowotnych, a tym samym wspomaga opiekę koordynowaną na poziomie centralnym.

Automatyzacja i robotyzacja zdrowia Z chwilą pełnego wdrożenia personalizowanej i koordynowanej opieki zdrowotnej można zacząć mówić o standaryzowaniu procesów zdrowotnych w otoczeniu pacjenta, jego rodziny i całego społeczeństwa. Standaryzacja i algorytmizacja procesów zdrowotnych oznacza sytuację, w której przynajmniej podstawowe procesy są powtarzalne i posiadają udokumentowaną skuteczność, a wtedy przychodzi czas na kolejny etap porządkowania rynku zdrowia.

Tym kolejnym etapem jest automatyzacja i robotyzacja procesów zdrowotnych, która polega na zastąpieniu pracy ludzkiej, szybszą, dokładniejszą i tańszą pracą robotów zdrowotnych. W ujęciu powszechnym, przez roboty zdrowotne rozumie się najczęściej jakieś urządzenia mechaniczne o mniejszej lub większej inteligencji, które potrafią automatyzować określone procesy zdrowotne. Dobrym przykładem takiego robota może być pompa insulinowa, która w sposób zautomatyzowany i bez udziału człowieka precyzyjnie reguluje poziom cukru.

Roboty zdrowotne mają jednak znacznie szersze znaczenie, wychodzące daleko poza urządzenia mechaniczne. Robotami zdrowotnymi mogą być również skomplikowane algorytmy zapisane w postaci programów komputerowych. Takie programy mogą regulować procesy psychiczne, a w konsekwencji wpływać na główny komputer człowieka, którym jest mózg.

Roboty zdrowotne i automaty zdrowotne będą coraz częściej zastępowały lekarzy w procesach rutynowych i powtarzalnych, w przypadku których wykorzystywanie pracy ludzkiej będzie za drogie.

W erze zaawansowanej automatyki i robotyki lekarz nie będzie się zajmował wypisywaniem recept z powodu przeziębienia, bo zwyczajnie szkoda będzie jego intelektu i marnowania wysokojakościowej pracy. Przyszły lekarz stanie się pro-

jektantem zdrowia, będzie projektował nowe programy i procesy zdrowotne, które po sprawdzeniu skuteczności i bezpieczeństwa przejdą do fazy automatyzacji i robotyzacji.

Co dalej?

Jeżeli automatyka i robotyka szerzej zadomowią się w codziennej pracy lekarza, wówczas dość istotnie zmieni się pojęcie personalizowanej i koordynowanej opieki zdrowotnej. Przyszła personalizowana i koordynowana opieka zdrowotna będzie zachodzić nie tylko między lekarzami, ale również między lekarzami i robotami zdrowotnymi, a z czasem między samymi robotami. Przyszłość już niedługo potwierdzi słuszność takiego rozwoju naszej cywilizacji w dążeniu do długowieczności w dobrym zdrowiu. 

» Roboty zdrowotne będą coraz częściej zastępowały lekarzy w procesach rutynowych i powtarzalnych, w przypadku których wykorzystywanie pracy ludzkiej będzie za drogie.«

OSOZ Polska 3/2018

23

rozmow y

Potrzebujemy koordynacji!

Ekspertom XXIII Międzynarodowego Kongresu OSOZ „Koordynowana i Personalizowana Opieka Zdrowotna” zadaliśmy pytanie, jak nowe technologie w ochronie zdrowia mogą wspierać koordynację i personalizację opieki nad pacjentem.

24

OSOZ Polska 3/2018

rozmow y

Horst Krämer Komisja Europejska, Bruksela

Europa staje w obliczu wielkich wyzwań w zakresie zrównoważonego dostępu do świadczeń medycznych. Są one konsekwencją zmian demograficznych, rosnących zagrożeń ze strony chorób zakaźnych i rozpowszechniania się chorób przewlekłych. Te czynniki zmuszą narodowe systemy zdrowia do podjęcia odpowiednich kroków, tak, aby zapewnić dostęp do opieki na odpowiednim poziomie. Właśnie w tym miejscu e-zdrowie wchodzi to gry.

E-zdrowie, telemedycyna i inne technologie cyfrowe, jak sztuczna inteligencja i superkomputery, otwierają drogę medycynie personalizowanej, wczesnej diagnozie, prewencji chorób i efektywniejszym metodom leczenia. Narzędzia cyfrowe mogą być remedium na niedostatki w zasobach kadrowych w medycynie. Pozwalają komunikować się ze sobą różnym aktorom na rynku ochrony zdrowia i opieki socjalnej, prowadząc w ten sposób do efektywniejszej wymiany danych i współpracy oraz budowy wydajniejszych modeli opieki.

Urządzenia przenośne, jak smartfony i bezprzewodowe czujniki, stają się

» E-zdrowie, telemedycyna i inne technologie cyfrowe, jak sztuczna inteligencja i superkomputery otwierają drogę medycynie personalizowanej.«

szeroko dostępne i przyjazne użytkownikom. Mają potencjał zmiany interakcji pomiędzy pacjentem, lekarzem, pielęgniarką i opiekunami. W tym samym czasie – dzięki postępowi w technologiach informatycznych – gromadzenie dużych zasobów informacji i ich szybkie przetwarzanie jest coraz prostsze. Zaawansowane techniki analizy danych przyspieszają prowadzenie badań naukowych i rozwój nowych metod leczenia, wzmacniają mechanizmy wczesnej prewencji i diagnozowania chorób, przyczyniając się tym samym do budowy systemu ochrony zdrowia zorientowanego na wyniki.

Z perspektywy europejskiej, postęp w technologiach i potrzeba transgranicznego dostępu do (cyfrowych) usług zdrowotnych wymaga bliskiej współpracy w kilku obszarach. Obecnie większość mieszkańców nie posiada wglądu do swoich danych zdrowotnych w obrębie kraju zamieszkania, tym bardziej, gdy przekraczają oni granice państw. Inicjatywy mające na celu gromadzenie danych dla wsparcia medycyny personalizowanej, realizowane na poziomie krajowym, są rozproszone. W tym samym czasie obserwujemy reformy systemów zdrowia, których celem jest zmiana punktu ciężkości z systemu opartego na szpitalach na system skoncentrowany na leczeniu w domu, w lokalnej społeczności, nastawionego na potrzeby danej osoby i zintegrowane struktury. Portale umożliwiające wgląd do danych zdrowotnych są ważnym czynnikiem tej zmiany.

Uwzględniając wszystkie wspomniane elementy, Komisja Europejska zaproponowała w 2017 roku większą koordynację działań w zakresie cyfrowej transformacji zdrowia i opieki zdrowotnej w ramach Jednolitego Rynku Cyfrowego w Europie, z trzeba priorytetami: zagwarantowanie wszystkim mieszkańcom bezpiecznego dostępu do elektronicznych kartotek medycznych z możliwością transgranicznej wymiany danych; wsparcie infrastruktury danych wspierającej badania, profilaktykę zdrowotną i personalizację leczenia; stworzenie sprzężenia zwrotnego i mechanizmów interakcji pomiędzy pacjentami i świadczeniodawcami dla wzmocnienia roli mieszkańców w procesach zdrowotnych i jakości opieki skoncentrowanej na pacjencie.

Technologie cyfrowe pomogą stworzyć godną zaufania, zrównoważoną i dostępną ochronę zdrowia stawiającą większy nacisk na ludzi niż na choroby.

Jordi Piera Jiménez Badalona Serveis Assistencials, Hiszpania

Świadczenia zdrowotne i socjalne znajdują się w fazie największych w historii zmian. Klasyczne podejście przestaje się sprawdzać, innowatorzy powoli wprowadzają nowe rozwiązania, zwłaszcza w zakresie technologii cyfrowych. U podstaw tych przeobrażeń leżą dwie przyczyny: • Zmiana roli pacjenta z pasywnej na aktywną dzięki demokratyzacji dostępu do wiedzy medycznej. Lekarze nie mają już na nią monopolu. Mieszkańcy i pacjenci szukają swobodnie informacji zdrowotnych, chcą być włączani w proces opieki i leczenia, w mniejszym zakresie niż wcześniej ufają profesjonalnej opinii.

• Przejście z medycyny reaktywnej do proaktywnej. Decydenci w systemie ochrony zdrowia zrozumieli, że większą skuteczność i efektywność można osiągnąć inwestując w profilaktykę niż w medycynę naprawczą.

W związku z tym rośnie potrzeba koordynacji pomiędzy poszczególnymi poziomami opieki zdrowotnej i społecznej.

» Zmienia się punkt ciężkości z placówek ochrony zdrowia, jako centrum zarządzania zdrowiem, w kierunku pacjenta.« OSOZ Polska 3/2018

25

rozmow y

Pojawiają się nowe modele opieki koordynowanej, angażujące lekarzy różnych specjalności w zintegrowanym procesie opieki skoncentrowanej na pacjencie. Głównym założeniem jest najlepsza opieka tam, gdzie jest ona wymagana.

Czynnikiem inicjującym zintegrowaną opiekę jest zazwyczaj zaangażowanie polityczne w kierunku modelu zorientowanego na pacjencie, gwarantującego ciągłość opieki. Po drugie, świadczenie opieki musi zostać zreorganizowane, aby zapewnić współpracę pomiędzy różnymi lekarzami, dając pacjentowi dostęp do ciągłej opieki, dostępnej z różnych miejsc. Tego typu innowacja wymaga pełnej integracji, zwłaszcza z perspektywy organizacyjnej, klinicznej i dostarczania usług. Opisana struktura promuje koordynację pomiędzy różnymi poziomami poprzez tworzenie interdyscyplinarnych zespołów odpowiedzialnych za rozwój ścieżek opieki. Dlatego specjaliści w ochronie zdrowia odgrywają kluczową rolę w ułatwianiu wdrażania opieki zintegrowanej.

Adaptacja rozwiązań cyfrowych jest prawdopodobnie najważniejszym czynnikiem obserwowanych przeobrażeń.

Biorąc pod uwagę konieczność wprowadzenia elektronicznych kartotek pacjenta, na rynku pojawia się cały szereg nowatorskich rozwiązań, które kształtują nasz sposób rozumienia opieki zdrowotnej i zmuszają systemy opieki zdrowotnej do ich adaptacji.

Wszystkie innowacyjne narzędzia cyfrowe umożliwiają pacjentom większe zaangażowanie na rzecz własnego zdrowia, m.in. poprzez gromadzenie danych z czujników, urządzeń ubieralnych, mediów społecznościowych. W ten sposób ludzie koncentrują się coraz bardziej na zapobieganiu i profilaktyce. Z drugiej strony, sztuczna inteligencja – zwłaszcza poprzez klinicznych asystentów (chatboty) – pomaga pacjentom w lepszym zarządzaniu chorobą. Wszystkie działania realizowane na rynku konsumenckim muszą być brane pod uwagę, tak aby dane zbierane przez pacjenta mogły być włączane w proces opieki i zintegrowane ze świadczeniem usług.

W efekcie to pacjenci staną się punktami opieki, a nie placówki ochrony zdrowia. Lekarze będą zajmować się tylko tymi, którzy naprawdę potrzebują pomocy. Spora część osób będzie leczona w domu dzięki zastosowaniu narzędzi e-zdrowia. Oszczędności dla systemu ochrony zdrowia będą ogromne.

26

OSOZ Polska 3/2018

Bartłomiej Chmielowiec Rzecznik Praw Pacjenta

Sukcesywne wdrażanie do systemu opieki zdrowotnej nowych technologii informatycznych bez wątpienia jest kierunkiem właściwym. Nowe technologie w ochronie zdrowia mają szczególne znaczenie w procesie koordynacji leczenia, a także w zakresie odciążenia i usprawnienia pracy lekarzy. Przełoży się to niewątpliwie na dobro pacjenta, jego bezpieczeństwo oraz wpłynie korzystnie na koordynację i personalizację opieki nad nim.

Szczególnie ważne w tym zakresie jest prowadzenie dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej. Dzięki temu rozwiązaniu, dokumentacja medyczna będzie bardziej dostępna i przejrzysta. Wprowadzenie e-recepty to z kolei ogromna korzyść z punktu widzenia pacjenta. E-recepta spowoduje przede wszystkim eliminację problemu nieczytelnych recept oraz zapisów dotyczących dawkowania leków, dzięki czemu zmniejszy się prawdopodobieństwo błędnie wydanych leków przez farmaceutów. Ponadto pacjenci przewlekle chorzy będą mieli również ułatwioną drogę uzyskania recepty (wielu pacjentów przewlekle chorych udaje się na wizytę lekarską wyłącznie po receptę na leki).

Obecnie trwają także prace legislacyjne nad Internetowym Kontem Pacjenta.

Wprowadzenie tego Konta spowoduje szybszy dostęp pacjentów do informacji

» Nowe technologie w ochronie zdrowia mają szczególne znaczenie w procesie koordynacji leczenia.«

w zakresie udzielonych im świadczeń zdrowotnych, w tym raportów z udostępniania ich danych. Internetowe Konto Pacjenta pozwoli także w łatwy i intuicyjny sposób złożyć oświadczenia dotyczące upoważnienia innych osób do dostępu do informacji o ich stanie zdrowia oraz wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych.

Zofia Małas Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych

Nowe technologie, informatyzacja i nowoczesna komunikacja stanowią obecnie dużą część naszego codziennego życia.

Również polityka zdrowotna, w której za priorytet stawia się zapewnienie społeczeństwu jak najlepszej opieki medycznej, z każdym dniem staje się od nich bardziej zależna. Wprowadzenie Systemu Informacji Medycznej, elektronicznych kart zdrowia czy utworzenie centralnego portalu informacyjnego ochrony zdrowia, łącznie z poradnikiem dla chorych, może sprawić, że opieka zdrowotna w Polsce stanie się bardziej dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjentów. Leczenie będzie skuteczniejsze, a lekarze będą mogli szybciej zdiagnozować chorobę lub nawet zapobiec jej wystąpieniu.

E-zdrowie pozwoli także na oszczędność czasu, skuteczniejsze przechowywanie danych i ułatwienie codziennej pracy personelu medycznego, w tym pielęgniarek i położnych. Prowadzenie obszernej dokumentacji medycznej i sprawozdawczej znacząco ograniczają czas na czynności medyczne w ramach czasu dla jednego pacjenta. Zmniejszenie biurokratyzacji, niepotrzebnie obciążającej personel medyczny dodatkową pracą, pozwoli na poświęcanie większej uwagi pacjentowi, a to oznacza lepszą opiekę i i poprawę stanu zdrowia społeczeństwa. Informatyzacja jest szczególnie istotna dla młodego pacjenta, który oczekuje profesjonalnej pomocy udzielonej zdalnie, w sposób szybki, wygodny i bezpieczny. Takich rozwiązań wymaga też personel medyczny, w tym pielęgniarki i położne, które chcą zwiększyć swoją efektywność i zapewnić kompleksową i profesjonalną opiekę nad pacjentem, optymalizując działania związane z dokumentacją.

Nie bez znaczenia jest również możliwość sprawdzenia kompetencji zatrudnianego personelu, co jest możliwe dzię-

rozmow y

» E-zdrowie pozwoli na oszczędność czasu, skuteczniejsze przechowywanie danych i ułatwienie codziennej pracy personelu medycznego, w tym pielęgniarek i położnych.« ki Centralnemu Rejestrowi Pielęgniarek i Położnych prowadzonemu przez NIPiP, gdzie można potwierdzić ważność prawa wykonywania zawodu. System ten służy nie tylko pracodawcom, w celach weryfikacyjnych, ale także samym pielęgniarkom i położnym gwarantując zatrudnianie jedynie osób z kwalifikacjami. Przy odpowiednim skonstruowaniu i zabezpieczeniu systemów informatycznych, e-zdrowie będzie doskonałym sposobem na komunikację pomiędzy pacjentem a personelem medycznym. Pozwoli również na przyspieszenie kontaktu na linii pacjent – personel medyczny i skrócenie czasu oczekiwania na konsultacje, co powinno się przełożyć na zauważalną poprawę opieki medycznej w kraju.

Tomasz Zieliński Wiceprezes Lubelskiego Związku Lekarzy Rodzinnych – Pracodawców, Wiceprezes Polskiej Izby Informatyki Medycznej

Żyjemy w czasach, kiedy medycyna rozwija się bardzo dynamicznie, a ludzie

żyją coraz dłużej. To wydłużanie życia pacjentów niestety nie pokrywa się z wydłużaniem życia w zdrowiu. Dlatego rośnie ilość osób starszych, ale i chorych.

Jednocześnie obserwujemy coraz większy deficyt kadr medycznych. Narzucony sytuacją styl życia polskich lekarzy oraz pielęgniarek stał się mało atrakcyjny dla młodych ludzi, co powoduje, że mniej jest chętnych do takiej pracy w Polsce. Nic też nie wskazuje na to, aby miało być lepiej w najbliższych latach.

Dlatego rozwiązaniem częściowo niwelującym braki kadrowe mogą być nowe technologie.

Automatyzacja procesów powtarzalnych, takich w których postępowanie lekarza możemy zapisać jako algorytm bez konieczności podejmowania decyzji wykorzystującej doświadczenie, czyli tzw. „nos medyczny lekarza”, może pomóc koordynować postępowanie z pacjentem w sytuacjach standardowych. Personel medyczny wkraczałby osobiście dopiero wtedy, kiedy stan pacjenta lub sygnały od niego wskazywałyby na taką konieczność ze względu na odchylenia od zadanych norm dla danego schorzenia, pacjenta i procesu diagnostycznoterapeutycznego. Zdjęcie z lekarza tych prostych, ale czasochłonnych czynności oszczędziłoby jego czas i pozwoliło na dokładniejsze zajęcie się przypadkami trudniejszymi oraz przyjęcie większej liczby pacjentów.

Dzięki rozwiązaniom informatycznym, personel medyczny może być w bliższym kontakcie z pacjentem i to bez konieczności jego osobistego zgłoszenia się do poradni. Możliwe będzie sprawowanie nadzoru nad pacjentem w jego środowisku życia. Już dzisiaj pojawiają się kolejne urządzenia pozwalające na pomiary domowe i transmisję wyników za pośrednictwem Internetu do centrali, gdzie można prowadzić analizę przebiegu choroby lub wcześniej zdiagnozować pojawiające się zaburzenia. Taki system powinien być zaprogramowany przez lekarza prowadzącego pacjenta i monitorować jego parametry mierzalne, informując o odchyleniach, na które mógłby reagować standardowym postępowaniem lub angażować lekarza w sytuacjach krytycznych. Parametry tego monitoringu można dostosować do pacjenta, jego stylu życia czy diety.

Jednocześnie, gromadząc dane o pacjentach i ich rodzinach, w systemach lokalnych oraz centralnych, właściwie ustalone algorytmy mogłyby pomagać

» Możliwe będzie sprawowanie nadzoru nad pacjentem w jego środowisku życia.« w wyselekcjonowaniu grup ryzyka zachorowania na różne choroby występujące rodzinnie lub w danej populacji albo choroby cywilizacyjne. Wszak im wcześniej wykryjemy potencjalne zagrożenie, tym lepszą opiekę możemy zaproponować. A już po ustaleniu ryzyka moglibyśmy te osoby automatycznie monitorować i wkroczyć we właściwym czasie z interwencją medyczną.

Wszystkie te algorytmy powinniśmy zacząć jednak traktować jak produkty lecznicze. Dla bezpieczeństwa pacjenta powinny być w jakiś sposób badane lub certyfikowane.

Przed cyfrową transformacją opieki nad pacjentem, zanim takie i inne rozwiązania zagoszczą w naszych poradniach oraz domach pacjentów, możemy zastosować technologię w mniejszym zakresie w opiece koordynowanej.

Oczywistym jest, że powinniśmy ją wykorzystać do umawiania pacjenta na konsultacje, aby ten od razu wiedział, gdzie i kiedy ma się zgłosić po poradę. Lekarz kierujący do innej poradni powinien móc przekazać jak najwięcej informacji o pacjencie w wersji cyfrowej, aby lekarz konsultujący miał pełny obraz stanu zdrowia pacjenta i mógł zaproponować jak najlepiej dobrane do pacjenta postępowanie. Jednocześnie diagnostyka i dokumentacja takiej konsultacji powinny elektronicznie trafiać do lekarza rodzinnego, który mając pełną informację, może później właściwie prowadzić

OSOZ Polska 3/2018

27

rozmow y

chorego. Powinna również istnieć możliwość prostej dodatkowej konsultacji lekarz – lekarz, już bez konieczności wysyłania z powrotem pacjenta do poradni specjalistycznej.

Urszula Jaworska Fundacja Urszuli Jaworskiej

Nowe technologie są bardzo istotne w koordynacji i personalizacji opieki nad pacjentem. Niestety, według mnie najpierw tworzy się nowe rozwiązania, dopiero na końcu myśli o systemach IT. A obydwa elementy powinny być realizowane równolegle. Koordynacja leczenia bez wdrożenia odpowiednich systemów – nie tylko na poziomie szpitala, ale również AOS czy POZ, a najlepiej w połączeniu tych elementów opieki nad pacjentem – jest niemożliwa. Co więcej, dzięki nowoczesnym technologiom można m.in. optymalizować koszty ochrony zdrowia. Śledzenie losów pacjenta przez cały proces leczenia jest kluczowe ze względu na jakość, efekty procesu terapeutycznego jak i koszty. Obecnie mamy do czynienia z sytuacją, kiedy po poważnych operacjach, zabiegach albo w trak-

» Śledzenie losów pacjenta przez cały proces leczenia jest kluczowe ze względu na jakość, efekty procesu terapeutycznego jak i koszty.« 28

OSOZ Polska 3/2018

cie farmakoterapii, pacjent nie jest w żaden sposób nadzorowany. Często wraca z powikłaniami, których leczenie bywa o wiele bardziej kosztowne niż wykonane wcześniej interwencje. Dlatego wprowadzając nowe rozwiązania w ochronie zdrowia warto byłoby pomyśleć o jednoczesnym wdrażaniu wspierających je, odpowiednio zaprojektowanych systemów IT. Obecnie samo przebrniecie przez elektroniczną dokumentację medyczną jest często wyzwaniem, a co dopiero śledzenie stanu pacjenta poza placówką ochrony zdrowia. Dlatego Fundacja Urszuli Jaworskiej zainicjowała projekt mający na celu rozwiązanie tego ogromnego problemu. Prawo, przepisy, ustawy samodzielnie nie spowodują, że jakość, bezpieczeństwo, skuteczność terapii czy leczenia, a w tym również optymalizacja kosztów będą wdrażane skutecznie i egzekwowane w placówkach ochrony zdrowia.

Prof. nadzw.

Jarosław J. Fedorowski Prezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Koordynowanej Ochrony Zdrowia PTKOZ Prezes Polskiej Federacji Szpitali

Wprawdzie koordynowana ochrona zdrowia została wprowadzona jeszcze przed erą komputerów, to jednak trudno sobie obecnie wyobrazić koordynację bez nowoczesnej wymiany informacji. Nieskrępowany obieg informacji jest warunkiem niezbędnym koordynacji procesu leczniczego, zarządzania chorobą oraz jakością w medycynie. Z punktu widzenia relacji pacjent-lekarz, zastosowanie elektronicznej dokumentacji medycznej, najlepiej z minimalnym lub całkowicie wyeliminowanym manualnym wpisywaniem danych, jest kluczem do kosztowej efektywności, ale także do obopólnej satysfakcji z interakcji medycznej. Nowe technologie, takie jak systemy rozpoznawania mowy, czy też sztuczna inteligencja tworząca rekord medyczny, pozwalają na lepsze wykorzystanie czasu lekarza, a pacjentowi umożliwiają dłuższy kontakt personalny z lekarzem.

Z punktu widzenia systemowego, cele koordynowanej ochrony zdrowia, jakimi są wysoka jakość, kosztowa efektywność oraz ciągłość opieki nad pacjentem, mogą być skutecznie osiągnięte poprzez digitalizację danych medycznych, interoperacyjność systemów informatycz-

» Cele koordynowanej ochrony zdrowia mogą być skutecznie osiągnięte m.in. poprzez digitalizację danych medycznych.« nych oraz dostępność dla menedżerów koordynowanej ochrony zdrowia oraz instytucji finansujących usługi zdrowotne. W naszym kraju konieczne jest szkolenie nowych profesjonalistów, którzy będą implementowali nowoczesne technologie dla celów koordynacji opieki.

Dr n. med. Piotr Brukiewicz Prezes Śląskiej Izby Aptekarskiej

Korzystanie z nowoczesnych technologii informatycznych w ochronie zdrowia stało się faktem. Jesteśmy świadkami ważnego etapu rewolucji cyfrowej, która obejmuje swym zasięgiem kolejne obszary służby zdrowia. Do najważniejszych elementów koncepcji e-zdrowia można zaliczyć elektroniczną, określaną także jako zdigitalizowaną dokumentację medyczną. Zawiera ona m.in. takie funkcjonalności systemowe, jak e-zlecenie, e-recepta, elektroniczne L4 czy też Indywidualne Konto Pacjenta (IKP) umożliwiające wprowadzenie opieki farmaceutycznej. Stworzenie sprawnego systemu e-zdrowia jest ogromnym wyzwaniem dla jego twórców i wymaga olbrzymich inwestycji. W zamian, system ochrony zdrowia ma otrzymać nowoczesne narzędzia pomocne w rozwią-

rozmow y

Paweł Żuk Prezes Zarządu Centrum Medyczno-Diagnostycznego Sp. z o.o. w Siedlcach

» Aby system ochrony zdrowia działał z korzyścią dla pacjentów, potrzebny jest dostęp on-line do informacji zdrowotnych.« zywaniu jego problemów, do których z pewnością należy zaliczyć z jednej strony rosnącą liczbę osób korzystających z ochrony zdrowia, a z drugiej – nowoczesne technologie medyczne oferujące coraz więcej możliwości leczenia, ale wymagające współpracy służb medycznych.

Aby system ten działał sprawnie i z korzyścią dla pacjentów, potrzebny jest dostęp on-line do informacji zdrowotnych. Zapewnić to może tylko digitalizacja i cyfryzacja usług medycznych. Jedną z podstawowych koncepcji rozwoju służby zdrowia XXI wieku jest idea koordynowanej i spersonalizowanej służby zdrowia zarządzanej w oparciu o szybki i kompleksowy dostęp do informacji zdrowotnych. Ten możliwy jest jedynie w przypadku gromadzenia i przetwarzania danych cyfrowych.

Moim zdaniem, nie ma od tego rozwiązania odwrotu. Właśnie w ramach skoordynowanej i spersonalizowanej opieki zdrowotnej, opartej o system e-zdrowia, realne jest wdrożenie przez farmaceutów profesjonalnej opieki farmaceutycznej polegającej na kontroli prawidłowości procesu farmakoterapii przynoszącej poprawę jakości życia pacjenta oraz oszczędności w systemie ochrony zdrowia.

Opieka koordynowana i personalizowana zdominowała ostatnie lata dyskusji o optymalnych modelach opieki zdrowotnej. Dzisiaj jest po części używana jako „modna melodia” i synonim nowoczesności. Trzeba pamiętać, że opieka koordynowana jest próbą rozwiązania nawarstwiających się problemów opieki zdrowotnej związanych z lawinowo narastającymi potrzebami dyktowanymi przez: demografię, zwiększoną przeżywalność ostrych stanów, rosnącymi kosztami terapii stanów nagłych, znacznie rosnącą liczbą pacjentów z wielochorobowością, coraz większymi oczekiwaniami co do jakości opieki zdrowotnej oraz stałym niedoborem zasobów do jej sfinansowania. Opieka koordynowana w sposób jednoznaczny wzmacnia rolę pacjentów w procesie utrzymania zdrowia poprzez: wzmacnianie świadomego, prozdrowotnego stylu życia, zachęcanie do profilaktyki, a w przypadku chorób przewlekłych – umiejętność zarządzania własnym stanem zdrowia. Te wszystkie cele skupiają się w tzw. Triple Aim (trójkąt korzyści), który ogniskuje trzy, z pozoru przeciwstawne dążenia: lepsze zdrowie, wyższa jakość opieki, niższe koszty jednostkowej opieki.

Ze względu na swój uniwersalny, wielowymiarowy i multidyscyplinarny charakter, opieka koordynowana jest rozwiązaniem dedykowanym dla Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ).

Jednostka, którą reprezentuję, zaczęła wprowadzać elementy koordynacji około roku 2008. W pierwszym etapie było to rozwiązanie, które miało poprawić operacyjne działania przy obsłudze wzrastającej liczby pacjentów. W kolejnych latach wprowadzaliśmy nowe elementy opieki koordynowanej poprzez współpracę z innymi podmiotami skupionymi w International Foundation of Integrated Care. Nasze doświadczenia zaowocowały zaproszeniem do uczestnictwa w planowaniu pilotażu POZ PLUS oraz pracami nad ustawą o POZ. Dziś rozumiemy integrację opieki POZ jako realizację siedmiu kroków: – Patrzenie na opiekę z perspektywy Pacjentów; – Populacyjne podejście do zagadnień opieki; – Praca zespołowa;

» Opieka koordynowana w sposób jednoznaczny wzmacnia rolę pacjentów w procesie utrzymania zdrowia.« – Wszystkie dane w jednym miejscu; – Gdzie powstaje usługa tam jest rozliczana; – Znajomość następnego kroku (next step); – Każdy kontakt z Pacjentem jest ważny.

Te siedem lakonicznych stwierdzeń nie wyczerpuje wszystkich zagadnień koordynacji, ale na pewno pokazuje wielowymiarowość opieki.

Już pobieżna analiza powyższych zagadnień wskazuje na kluczową rolę technologii cyfrowych w organizacji efektywnej koordynacji opieki. Czerpiąc z własnych doświadczeń pokuszę się o stwierdzenie, że nie ma możliwości realizacji tej formy opieki bez udziału technologii informatycznych.

Główne obszary użycia technik cyfrowych to: 1. Indywidualne konto zdrowotne pacjenta (IKZ), w którym skupiają się zarówno dane medyczne jak i operacyjne związane z ciągłością opieki. Wiedza czerpana z tego źródła pozwala na harmonijne przemieszczanie się pacjentów w systemie, redukcję czasu oczekiwania na dodatkowe konsultacje, eliminację dublowanych badań diagnostycznych oraz zapobieganie polipragmazji.

OSOZ Polska 3/2018

29

rozmow y

2. Tworzenie indywidualnych planów opieki (IPOM) wymaga aktywnego udziału zespołu POZ, w skład którego mogą wchodzić: lekarze, personel pielęgniarski, edukatorzy zdrowotni, dietetycy, psychologowie i inni. Dlatego tylko wspólny system informatyczny zapewnić może adekwatny poziom współdziałania.

3. Aktywizacja pro-zdrowotnych zachowań pacjentów oraz umiejętność zarządzania własną chorobą mogą być wspierane przez nowe technologie w zakresie monitorowania zaleceń, autokontroli istotnych klinicznie parametrów raportowanych do IKZ. 4. Analiza danych populacyjnych dotyczących: wieku, ilości pacjentów z czynnikami ryzyka, pacjentów z wielochorobowością pozwala planować przyszłe zapotrzebowanie na usługi zdrowotne i interwencje behawioralne.

5. Wskaźniki sprawności opieki są podstawowym czynnikiem mogącym określić bieżącą realizację oraz pozwalają ocenić jej długoterminowe konsekwencje. Zgodnie ze stwierdzeniem, że „jeśli nie mierzymy tego, co robimy, to nie wiemy, co robimy” istnieje silna potrzeba procesów kontrolingowych opartych o dane zbierane z systemów operacyjnych opieki.

Podsumowując, nowe funkcjonalności programów informatycznych są warunkiem niezbędnym do rozwoju bardziej wartościowych zdrowotnie form opieki (effective health value) oraz do zmniejszenia wskaźnika nieefektywności i marnotrawienia środków.

Prof. dr hab. n. med.

Mirosław J. Wysocki Konsultant Krajowy w Dziedzinie Zdrowia Publicznego, Kierownik Zakładu Promocji Zdrowia i Prewencji Chorób Przewlekłych, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH

Digitalizacja i sprawny przepływ informacji jest nieodzownym warunkiem koordynowanej opieki nad pacjentem. Dotyczy to oczywiście również opieki personalizowanej. Mechanizm takiej opieki powinien polegać na tym, że dostęp do danych o pacjencie, w razie potrzeby, może mieć lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, lekarz ambulatoryjnej opie-

30

OSOZ Polska 3/2018

matyzacji poszczególnych województw jest bardzo różny. Wątpliwości budzi też dzisiejsza jakość oprzyrządowania informatycznego (hardware) w placówkach służby zdrowia. Sam znam duże szpitale w Warszawie, gdzie jednym z głównych problemów jest częste zawieszanie się systemów informatycznych spowodowane m.in. wiekiem używanych komputerów. Należy też pamiętać o tym, że znaczna część lekarzy POZ i AOS nie dysponuje sprzętem komputerowym.

Dr Dorota Kilańska

»P lany w zakresie cyfryzacji polskiej ochrony zdrowia wyglądają niesłychanie ambitnie.« ki specjalistycznej, lekarz w szpitalu a także sam pacjent. Narzędziami, które umożliwią implementację tego mechanizmu, mają być przedstawione ostatnio przez Ministra Jerzego Cieszyńskiego Internetowe Konto Pacjenta (IKP), które połączone będzie z prowadzonym przez NFZ Zintegrowanym Informatorem Pacjenta (ZIP).

Logowanie odbywać się będzie przez zaufany profil umożliwiający uwierzytelnianie osób i instytucji korzystających z tych mechanizmów. Uwzględnione też będą obowiązujące już wkrótce zasady RODO. Nie sposób też nie wspomnieć o zarządzeniu NFZ w sprawie programu pilotażowego opieki koordynowanej w POZ (POZ PLUS), ustawie o e-receptach, które od początku r. 2020 mają być wystawiane w każdym gabinecie medycznym oraz e-zwolnieniach, które obowiązywać będą od 1 lipca 2018 roku. Koordynatorem projektu e-zwolnień jest Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz ZUS. Te wymienione najważniejsze aplikacje i systemy po koniecznych pilotażach i ewentualnych modyfikacjach mają tworzyć cyfrowy system koordynowanej opieki zdrowotnej. Zamierzenia w tym zakresie wyglądają niesłychanie ambitnie i wręcz wymuszają pytanie, czy możliwe jest wprowadzenie tego systemu w całym, liczącym ok. 38 mln ludności kraju, w którym stopień infor-

Florencja – Fundacja na Rzecz Upowszechniania Cyfryzacji i Rozwoju Standardów Opieki, Rada ds. e-Zdrowia w Pielęgniarstwie CSIOZ

Trzeba jasno powiedzieć, to co wiadomo od dawna – nie będzie koordynacji i spersonalizowanej opieki, jeżeli system nie będzie wsparty rzetelną, czytelną i jednoznaczną informacją. Informacją opartą na danych pozyskiwanych z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych i dającą podstawy do podejmowania decyzji klinicznych na poziomie optymalnie bezpiecznym dla pacjentów i personelu medycznego.

Digitalizacja to dane, z kolei dane są nośnikiem informacji, która to przekształcona w wiedzę pomoże w rozwoju medycyny, tak samo jak rozwija inne dziedziny, w naszym przypadku – pielęgniarstwo. Pielęgniarka, pracując z pacjentem, będzie mogła wesprzeć się przewodnikami do opieki, rekomendacjami – zdigitalizowanymi i opartymi na Evidence Base Nursing (EBN). Ale przede wszystkim dostępnymi w każdym miejscu użytkowania, w systemach informatycznych. Dzięki dostępowi do milionów rekordów danych o pacjentach – oczywiście anonimowych – stanie się możliwa standaryzacja opieki. Zgromadzone dane będą następnie udostępnione do analizy pielęgniarkom – naukowcom, którzy na bazie tejże wiedzy – wzorem krajów takich, jak USA czy Kanada i w ostatnim okresie Hiszpania – zbudują opiekę pielęgniarską realizowaną zgodnie z najnowszą wiedzą. Dodatkowo będzie ona aktualizowana zdecydowanie szybciej, m.in. dzięki dostępowi do zdigitalizowanych danych o pacjencie, w tym realizowanych planach opieki i porównywaniu jej efektów. Wystarczy wspomnieć o projekcie rządowym Kanady C-HOBIC, na podstawie którego dzisiaj możemy korzystać z wystandaryzowanych narzę-

rozmow y

Dr hab. n. med. Anna Mertas Prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej

» Digitalizacja to nadzieja na przygotowanie ścieżek klinicznych w pielęgniarstwie.« dzi do oceny jakości opieki pielęgniarskiej. Dla potrzeb tego projektu przeanalizowano 2 400 000 rekordów pacjentów.

W Polsce będzie to możliwe po wprowadzeniu opieki pielęgniarskiej do EDM, ale przede wszystkim dzięki interoperacyjności semantycznej, której uczymy pielęgniarki.

Natomiast za sprawą zastosowania międzynarodowych standardów terminologii referencyjnej możliwa stanie się kontynuacja opieki ponad granicami oraz współpraca profesjonalistów wykorzystujących centra referencyjne jako platformy wsparcia w przygotowywaniu np. planów opieki dla pacjentów z chorobami rzadkimi.

Digitalizacja to także nadzieja na przygotowanie ścieżek klinicznych w pielęgniarstwie, wskazanie interesariuszy i beneficjentów procesu pielęgnowania w różnych obszarach pielęgniarstwa klinicznego. Udowodniono to już w krajach, gdzie tego typu wsparcie praktyki klinicznej jest normą i nieustającą inwestycją. Dzisiaj, z możliwości dostępu do danych korzystają nie tylko administratorzy, czy zarządzający podmiotami, ale także politycy. To naturalne, że wiedza ta stanie się niewyobrażalnym polem do rozwoju i zmian w myśleniu – podejmowania decyzji w pielęgniarstwie klinicznym. Skorzystają na tym pacjenci, którzy będą pielęgnowani skuteczniej i bezpieczniej.

Opieka nad pacjentem realizowana jest przez zespół osób wykonujących zawody medyczne, dlatego niezwykle ważnym zagadnieniem jest koordynacja działań tego zespołu tworzonego przez lekarzy różnych specjalności, pielęgniarki i położne, diagnostów laboratoryjnych, farmaceutów, fizjoterapeutów, ratowników medycznych oraz pozostałych pracowników ochrony zdrowia.

Jednym z najważniejszych warunków koordynacji opieki nad pacjentem jest dostęp do pełnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, z możliwością wykorzystania tych informacji dla optymalizacji spersonalizowanej opieki nad pacjentem, który stanowi centrum wszystkich procesów ochrony zdrowia. Medyczne laboratoria diagnostyczne są jednym z podstawowych źródeł informacji o stanie zdrowia pacjenta. Wyniki badań laboratoryjnych stanowią bazę sprawnego procesu diagnozowania oraz monitorowania leczenia pacjenta, dlatego niezwykle ważna jest sprawna komunikacja medycznych laboratoriów diagnostycznych z podmiotami bezpośrednio sprawującymi opiekę nad pacjentem. Realizację tego zadania umożliwiają laboratoryjne systemy informatyczne (LIS), dzięki którym możliwy jest szybki dostęp zleceniodawcy do wyników badań laboratoryjnych danego pacjenta oraz kontakt laboratorium z użytkownikami wykonywanych badań laboratoryjnych. Cyfryzacja i informatyzacja medycyny laboratoryjnej pozwala także na szersze praktyczne wykorzystanie wiedzy z tej dziedziny medycyny, m.in. poprzez szybki dostęp do informacji na temat przygotowania

» Jednym z najważniejszych warunków koordynacji opieki nad pacjentem jest dostęp do pełnej informacji o stanie zdrowia pacjenta.« pacjenta do poboru materiału do badań laboratoryjnych, sposobu wykonywania badań laboratoryjnych, obowiązujących algorytmów diagnostycznych, zasad interpretacji i praktycznego wykorzystania wyników badań laboratoryjnych.

Natomiast tworzone rejestry badań wykonywanych w medycznych laboratoriach diagnostycznych niewątpliwie ułatwiają dostęp do badań laboratoryjnych, zwłaszcza w sytuacji konieczności wykonania u pacjenta rzadko wykonywanych badań specjalistycznych. 

OSOZ Polska 3/2018

31

pr a kt y cz n ie

Foto: designed by Peoplecreations / Freepik

legislacja

E-recepty bezpieczniejsze dla lekarza i pacjenta Jednym z priorytetów w zakresie informatyzacji sektora ochrony zdrowia jest wprowadzenie elektronicznej recepty. Ma ona nie tylko usprawnić pracę personelu medycznego, ale i poprawić efektywność wykorzystania środków przeznaczonych na refundację leków. Wdrożenie nowych rozwiązań poprzedzi program pilotażowy, w ramach którego testowane będzie oprogramowanie przeznaczone do wystawiania e-recept.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Kancelaria Doradcza Rafała Piotra Janiszewskiego

Właściwie dobrana farmakoterapia jest jednym z kluczowych czynników wa-

32

OSOZ Polska 3/2018

runkujących pomyślny przebieg procesu leczenia. Jej wdrożenie wymaga nie tylko wiedzy medycznej, ale i prawidłowego udokumentowania. Biorąc pod uwagę zarówno wyniki kontroli ordy-

nacji leków prowadzone przez NFZ, jak i dane dotyczące uchybień w prowadzeniu dokumentacji medycznej przekazywane przez NFZ oraz Rzecznika Praw Pacjenta, uznać należy, że nadal wiele jest w tej materii do zrobienia. W IV kwartale 2017 r. Oddziały Wojewódzkie NFZ przeprowadziły łącznie 134 postępowania kontrolne dotyczące ordynacji lekarskiej. Przeszło 78% przeprowadzonych kontroli zakończyło się negatywną oceną podmiotów kontrolowanych lub oceną pozytywną przy jednoczesnym wskazaniu uchybień lub nieprawidłowości.

pr a kt y cz n ie

Kary umowne Na gruncie rozporządzenia Ministra Zdrowia dotyczącego ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej określono katalog kar umownych wraz ze wskazaniem ich maksymalnej wysokości dla poszczególnych kategorii naruszeń. W przypadku prowadzenia dokumentacji medycznej w sposób naruszający przepisy prawa, osoby wystawiające recepty muszą liczyć się z ryzykiem nałożenia na nie przez NFZ kary umownej w wysokości do 1% kwoty zobowiązania określonej w umowie dla danego zakresu świadczeń. Kara może zostać nałożona zarówno w przypadku braku w dokumentacji medycznej wpisu dotyczącego porady lub wizyty, w ramach której wystawiono receptę, jak i umieszczenia w dokumentacji medycznej nieprawidłowych lub niekompletnych informacji na temat zaordynowanych leków czy wystawionych recept. Surową konsekwencją błędów przy wystawianiu recept jest także obowiązek zapłacenia równowartości kwoty refundacji cen zaordynowanych leków wraz z odsetkami ustawowymi od dnia dokonania refundacji.

Z tego rodzaju konsekwencjami należy się liczyć w przypadku wystawiania recept refundowanych przez osobę nieposiadającą odpowiednich do tego uprawnień lub też dla pacjenta niebędącego świadczeniobiorcą lub osobą uprawnioną na podstawie odrębnych przepisów. Zakwestionowana może być także sama zasadność ordynowania leku.

Pomimo realnej wizji kar nakładanych przez płatnika publicznego, a także konsekwencji w sferze odpowiedzialności pracowniczej czy zawodowej, prawidłowe wystawianie recept i dokumentowanie świadczeń w tym zakresie nadal sprawia wiele problemów personelowi medycznemu.

Elektroniczna rewolucja Pod koniec lutego br. do Sejmu trafił rządowy projekt ustawy wprowadzającej zmiany niezbędne dla wdrożenia e-recepty. Zmiany dotyczą ośmiu ustaw, w tym w szczególności ustawy Prawo farmaceutyczne, w której zebrane i usystematyzowane będą regulacje dotychczas rozproszone po innych aktach prawnych. Dzięki nowym rozwiązaniom, możliwe będzie m.in. wystawienie recepty po zbadaniu pacjenta za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, co wpłynie na rozwój telemedycyny.

» Recepty elektroniczne pozwolą uniknąć wielu błędów w ordynacji, a w konsekwencji – kar nakładanych przez płatnika.« Modyfikacja niektórych przepisów dotyczących wystawiania zapotrzebowań na produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyroby medyczne przez podmioty wykonujące działalność leczniczą ma natomiast doprowadzić do uszczelnienia systemu. Dodatkowo, w ramach kontroli prawidłowości składanych zapotrzebowań, inspektorzy Inspekcji Farmaceutycznej będą mieli wgląd do ewidencji zapotrzebowań oraz oraz przekazywane ich kopie. Podmiot wykonujący działalność leczniczą, który będzie uniemożliwiał organom Inspekcji Farmaceutycznej dokonania wglądu do ewidencji albo nie będzie przekazywał na ich żądanie kopii zapotrzebowań, będzie musiał liczyć się z karą pieniężną w wysokości do 10.000 zł. Sankcja ta ma zniechęcić do udziału w tzw. „odwróconym łańcuchu obrotu”.

Przepisy wykonawcze Zmiany w ustawie Prawo farmaceutyczne przełożą się na konieczność wydania nowych rozporządzeń. W nowym akcie wykonawczym dotyczącym recept zakłada się zunifikowanie rozwiązań dotyczących wystawiania recept przez wszystkie grupy zawodowe. Dotychczas rozporządzenia wykonawcze wydane były w oparciu o delegacje ustawowe zawarte w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej. Nowe rozporządzenie, wydane na podstawie przepisów dodanych do ustawy Prawo farmaceutyczne, ureguluje zasady wystawiania recept w wersji papierowej i elektronicznej, wprowadzając jednolity wzór recepty wydawanej przez lekarzy, lekarzy dentystów, felczerów, starszych felczerów oraz uprawnione pielęgniarki i położne.

Pewne obawy musi budzić natomiast zaproponowany w projekcie rozporządzenia 12 -miesięczny okres przejściowy, podczas którego dopuszczalne będzie wykorzystanie dotychczasowych druków recept. Jakkolwiek, z uwagi na organizację procesu pozyskiwania numerów recept i dostarczanie recept dru-

kowanych w podmiotach leczniczych niezbędne jest wprowadzenie okresu przejściowego, jednak tak znaczące odsunięcie w czasie ostatecznego wdrożenia zmian może przyczynić się do braku motywacji podmiotów leczniczych do dostosowania się do nowych wymogów.

Z perspektywy pacjentów pozytywnie należy ocenić możliwość realizacji wystawionych wcześniej recept, także po wejściu w życie nowych przepisów.

Efektywność i bezpieczeństwo Jak dotąd brakuje spójnego systemu rejestrującego wszystkie zdarzenia związane z ordynowaniem leków konkretnemu pacjentowi, co prowadzi do niekorzystnych zjawisk związanych z przyjmowaniem przez pacjenta wielu preparatów, które mogą wchodzić w interakcje. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej nie może obecnie wypełniać efektywnie swoich zadań w zakresie weryfikacji danych z konsultacji u innych specjalistów, w tym dotyczących zalecanej farmakoterapii. Wydanie informacji dla lekarza kierującego jest często zaniedbywane z uwagi na obszerność dokumentu, natomiast nawet jeżeli informacja zostaje sporządzona, jest ona wręczana pacjentowi celem przekazania lekarzowi kierującemu. Jednak tam, gdzie polegać trzeba na informacjach i dokumentach przekazanych przez pacjenta, trudno mówić o optymalnym przepływie danych.

Uporządkowanie informacji dotyczących ordynowanych pacjentowi leków może przyczynić się także do lepszego wykorzystania potencjału pielęgniarek i położnych uprawnionych – po ukończeniu odpowiedniego kursu specjalistycznego – do wystawiania recept w kontynuacji leczenia. Dotychczas największą przeszkodą do pełnego wdrożenia w praktyce nowych rozwiązań prawnych (obowiązujących od 1 stycznia 2016 roku) były obawy uprawnionych pielęgniarek dotyczące odpowiedzialności za nieprawidłową ordynację wynikającą z braku precyzyjnej i wiarygodnej informacji, co do leków dotychczas zażywanych przez pacjenta. 

OSOZ Polska 3/2018

33

pr a kt y cz n ie

IT w szpitalu i karetce pogotowia.

Opowieści z poligonu doświadczalnego Szpitalna historia choroby to nierzadko ponad 100-stronicowy zbiór dokumentów sporządzonych elektronicznie lub ręcznie, z których każdy musi być opatrzony danymi osobowymi pacjenta, podpisami/pieczątkami personelu medycznego i kolejnymi numerami porządkowymi. Z pokorą trzeba przyjąć, że jesteśmy w wieloletnim okresie przejściowym pomiędzy erą papieru a erą elektronizacji i digitalizacji danym medycznych.

34

OSOZ Polska 3/2018

Marek Wójtowicz STOMOZ Lublin

Na to nakłada się niekompatybilność systemów szpitalnych oraz różnego stopnia przygotowanie (a często nieprzygotowanie) użytkowników do ich obsługi. Coraz mniej mamy czasu na czynności medyczne przy pacjencie, ponieważ coraz więcej oddzielnych dokumentów musi-

pr a kt y cz n ie

my podpisywać i opieczętowywać. Jednym z moich zadań wynikających z akredytacji szpitala jest sprawdzanie papierowych wersji kompletnej historii choroby i wyłapywanie braków medycznych do uzupełnienia. A wszystko w trosce o jakość/kompletność dokumentacji i wywołanie korzystnego wrażenia sądu w razie jakiegokolwiek ewentualnego postępowania roszczeniowego. Ale rosnąca liczba stron nie tylko u sporządzającego, ale i u sprawdzającego dokumentację skutkuje częstymi przeoczeniami drobnych nieprawidłowości.

» Problemem jest powszechna konieczność korzystania z usług lekarzy, a coraz częściej także pielęgniarek, pracujących tylko kilka dni w miesiącu w danym szpitalu / poradni o różnych systemach informatycznych.«

Monitorowanie wykonania usług w oddziałach i poradniach Wielostronicowe dokumentowanie spowalnia proces zakończenia hospitalizacji. A bez jego zakończenia nie da się sprawozdać wykonanych procedur do systemu szpitalnego, a dalej do NFZ. Tym samym jest bardzo trudno sporządzić zwrotne raporty on-line lub „prawie on-line” z aktualnego stanu wykonania usług dla kadry zarządzającej poszczególnymi komórkami szpitala. Pozostaje sporządzanie analiz retrospektywnych z danych starszych, ale obecnych w systemie lub prospektywnych symulacji opartych na tych samych, nieco starych informacjach, co utrudnia zarządzającym szpitalami oraz oddziałami szybkie reagowanie w razie pojawienia się niewykonań/nadwykonań kontraktu w konkretnym pionie medycznym w ostatnim miesiącu. Konsekwencją wprowadzenia tzw. sieci szpitali i ryczałtowego finansowania jest dodatkowa niedogodność – ustalanie przez NFZ krótkoterminowych, kilkumiesięcznych planów finansowych, co mocno skomplikuje skuteczne monitorowanie w tak krótkich okresach liczby wykonanych procedur i „wpasowanie się” z wykonaniem w kwotę przyznanego przez NFZ „kontraktu”. Sezonowość zachorowalności ma wymiar roczny lub dłuższy, a nie kilkumiesięczny i z tego choćby powodu krótkie kontrakty nie dają szansy na długofalowe planowanie zgodnej z możliwościami finansowymi aktywności medycznej.

Tylko raz, w tzw. prywatnym szpitalu, miałem szczęście pracować ze wspomaganiem systemu szpitalnego opartego na danych aktualizowanych z dnia na dzień, a w niektórych komórkach z godziny na godzinę. W ten sposób miałem informatyczne zobrazowanie kondycji finansowej poszczególnych oddziałów i innych komórek, co ma wielki sens zwłaszcza w szpitalach z budżetowaniem, czyli na-

rzuconym przez zarząd spzoz/nzoz limitem comiesięcznych finansowych zamówień i wydatków danej komórki medycznej. Nie wiedzieć czemu przybiera ono, wzorem dawnych papierowych czasów, formę zniechęcających zestawień tabelarycznych sześcio- lub więcej cyfrowych dla planu wydatków i rzeczywistego wykonania. Im więcej mija miesięcy roku finansowego, tym więcej pojawia się tabel i liczb, nad którymi dyrektor szpitala i główny księgowy codziennie pochylają się z troską, irytując się przy tym, że tej samej troski nie dostrzegają u kadry zarządczej oddziałów, przychodni i pracowni diagnostycznych. Odkryliśmy wspólnie z informatykami w w/w prywatnym szpitalu, dlaczego kadra medyczna tej „troski” nie wykazuje. Oni są po prostu zmęczeni liczbami, które i tak mają na co dzień w wydrukach medycznych z laboratorium i z innych pracowni diagnostycznych. Dla medyków wyniki laboratoryjne są ważniejsze i co istotne czytelne, natomiast na analizę danych finansowych już nie mają czasu, a może także chęci, żeby przeskakiwać wzrokiem z kolumny do kolumny obliczając arytmetyczne różnice. Trzeba im zaproponować coś łatwiejszego i jednocześnie innego.

„Proste” awarie systemu Informatycy, z którymi pracowałem, stale narzekali na proste „awarie” techniczne, jak niedziałająca z braku papieru drukarka, źle wpisane hasło czy też bezskuteczne logowanie się do nowej stacji bez wylogowania się z wcześniej używanych innych stanowisk. Myślę, że można im zaradzić, pamiętając cały czas, że nie należy lekceważyć prostych ułatwień nazywanych przeze mnie „papie-

rową konwersją”, adresowanych do grupy opornej na elektronizację czynności zawodowych lub bez chwilowego dostępu do np. drukarki. Braki kadrowe wymagają „hołubienia” kadry starszej wiekowo i pracującej papierowo, a zatem musi ona mieć możliwość generowania tzw. „półpustych” lub pustych recept, aktów zgonu itp., dla różnego rodzaju oświadczeń podpisywanych/wypełnianych w części ręcznie przez pacjenta. W wyjazdowej opiece nocnej jest to wręcz niezbędne, a na szpitalnych stanowiskach pracy, np. w poradni, także musi być możliwe. Taki częściowo papierowy dokument musi być potem wpisany do systemu, więc im większa jego część będzie już w chwili wydruku opracowana elektronicznie, tym mniej potem będzie pracy z „wstukaniem” opisu wizyty/kodów procedur w domu pacjenta lub w poradni.

Awarie drukarek i niemożność wydrukowania karty informacyjnej, recepty lub skierowania kończących pobyt pacjentów, np. w SOR, są wysoce irytujące i dla dyżurnych, i dla odpoczywających w domu informatyków, bo spowalniają proces wypisu. Musi zostać opracowany i co jakiś czas testowany sposób na proste, „łopatologiczne” przekierowanie zadań drukowania do innej czynnej drukarki. Nie każdy lekarz, zwłaszcza mocno wiekowy, potrafi wejść w opcje drukarki i wybrać alternatywną, o tych samych parametrach rozmiaru papieru i do tego zlokalizowaną w pobliżu.

Problemem jest także powszechna konieczność korzystania z usług lekarzy, a coraz częściej także pielęgniarek, pracujących tylko kilka dni w miesiącu w danym szpitalu/poradni, przemieszczających się ze szpitala do szpitala

OSOZ Polska 3/2018

35

pr a kt y cz n ie

o różnych systemach informatycznych, o różnych konfiguracjach tego systemu, hasłach dostępu itp. To konsekwencja trudności kadrowych i póki co nic z tym nie da się zrobić. Nie da się też nic zrobić w temacie zwiększania kompatybilności systemów diagnostyki obrazowej, co skutkuje powszechnym wydawaniem obrazów diagnostycznych na płytach CD pacjentom zamiejscowym lub wręcz kosztownym wysyłaniem karetki szpitalnej z płytą CD do szpitala wyższego poziomu celem konsultacji, bo nie opracowano sposobu elektronicznego przesyłania danych w sposób chroniący serwery obu tych szpitali.

Karetkowy system elektronicznego rejestrowania medycznych czynności ratunkowych Mamy ogólnopolski system ratownictwa medycznego i w każdej karetce S/P spójny system zapisu czynności medycznych, o czym szpitale mogą tylko pomarzyć. Ale tu także jest jeszcze sporo do poprawienia. Rządowe, wdrożone ponad rok temu oprogramowanie w karetkach Państwowego Ratownictwa Medycznego ma niedoskonałości rozpoznawane przeze mnie „bojem” w trakcie wyjazdów do pacjenta. Najbardziej irytuje mnie konieczność każdorazowego żmudnego wyklinania wykonanych procedur medycznych z listowanych każdorazowo partiami list procedur. Rozmiar ekranu powoduje, że zawsze jest to tylko fragment słownika, którego przewijanie w jadącej po wybojach karetce i często w gumowo-winylowych rękawiczkach nie jest łatwe. Nie wiedzieć czemu, ratownicze rękawiczki nie chcą współpracować z dotykowym ekranem tabletu.

Przyznaję, że jest tam ułatwienie w postaci wyszukiwarki, ale trzeba wystukać przy każdej procedurze kilka literek, co w trzęsącej się karetce, w rękawiczkach i przy niewielkim rozmiarze ekranowej klawiatury nie jest łatwe. Czasem, zwłaszcza na początku dyżuru używamy długopisu z gumową końcówką, ale na wybojach jest problem. Im dłuższy bolec na rozchwianej podstawie, tym trudniej trafić w punkt. A wystarczyłby jeden „statystyczny” duży klawisz/zakładka z funkcją: „najczęściej wybierane procedury”. Trwałoby to chwilę, może dwa kliknięcia, a póki co w tzw. „praktyce dyżuru” wymaga to stukania w ekran ratowniczego tabletu co jakiś czas, pomiędzy dziurami w jezdni i najlepiej nie na zakrętach. Ten sam pomysł blokowego listowania najczęściej wykonywanych

36

OSOZ Polska 3/2018

» Braki kadrowe wymagają „hołubienia” kadry starszej wiekowo i pracującej papierowo.« badań w danej jednostce chorobowej przydałby się w SOR. To i tak blednie przy problemach z drukarką dokumentującą/drukującą opis czynności ratunkowych, przyśrubowaną zazwyczaj do podłogi karetki tuż obok dźwigni zmiany biegów lub w innych opcjach „latającej” gdzieś tam po karetkowych blatach ratowniczych. W przypadku pacjenta przewożonego do szpitala daje się zazwyczaj (przy długim czasie dojazdu) sporządzić i wydrukować ważną dla lekarza SOR Kartę Medycznych Czynności Ratunkowych, czyli tzw. KMCR, przed dojechaniem na „peron” SOR. Ale w przypadku pozostawienia pacjenta w „miejscu wezwania”, czyli zazwyczaj w domu, trzeba taką kartę wydrukować, opieczętować, podpisać i pozostawić pacjentowi. Niby nic, ale jeżeli pacjent mieszka na 4. piętrze bez windy, a drukarka jest przyśrubowana do podłogi karetki, trochę trzeba się wtedy nabiegać, a nie każdy z nas ma metrykalne 20–30 lat. Dyżurując w SOR często widzę lekarzy z karetki S przyjeżdżających „za szybko” z pacjentem i przez to zmagających się w SOR z komputerem i drukarką, żeby ustnie przekazane informacje o pacjencie opracować informatycznie i wydrukować, choćby tylko dla potwierdzenia pieczątką SOR, że przyjechali i pacjenta „przekazali”.

Inny karetkowy problem informatyczny to momenty zmiany zespołów ratowniczych o 7.00 i 19.00. Fizycznie to nie problem dla nas-pogotowiarzy, ale z CPR wezwania wysyła się elektronicznie na aktualnie zalogowanego kierownika zespołu (lekarza lub ratownika), a dość często jest to moment zmiany. Wczoraj dla przykładu, kończyłem dyżur 24-godzinny o godz. 7.00, a wezwanie z CPR przyszło na ratowniczy komputer o 6.59 „na mnie”, choć mój zmiennik już przyjechał i gotowy do wyjazdu przejął ode mnie laptopa, tyle że nie zdążył się zalogować. No i pojechał „na mnie”, bo to najszybciej, ale gdyby chciał się w trakcie dojazdu przelogować, to straciłby zapis wezwania z wszystkimi szczegółami. Zlecenia wyjazdu w ratownictwie są przesyłane tylko na aktualnie zalogowanego lekarza-ratownika-kierownika zespołu WZRM. Pojechał więc kolega „jako ja”, choć mnie już przecież nie było. Mamy też w komputerze ratowniczym zakładki – klawisze na sytuacje” nie ratownicze”: tankowanie, awaria, dezynfekcja, mycie. Nie ma niestety zakładki (bo nikt tego nie chce w ustawie o ratownictwie medycznym zapisać) dla innych sytuacji, jak np. posiłek czy toaleta. Każdy inny pracownik narodowej gospodarki ma według kodeksu pracy przywilej 15-minutowej przerwy śniadaniowej, że o wyjściu do toalety nie wspomnę. My w ratownictwie takich gwarancji nie mamy, więc może informatycy nam w tym pomogą? Niech zaproponują takie „nieratownicze” klawisze w oprogramowaniu, bo chyba każdy się zgodzi, że jedzenie i toaleta to istotne elementy utrzymania pełnej gotowości pracowniczej i sprawności ratowniczej.

Takich problemów jest więcej. Krążył swego czasu dowcip o pracowniku jeżdżącym przez cały dzień przez plac budowy z pustą taczką. Obsztorcowany przez majstra tak się usprawiedliwił: „Panie Majster, tyle jest roboty, że nie ma kiedy taczki załadować!”. My teraz też jesteśmy w takiej sytuacji: tyle jest zmian, że nie ma kiedy zmienić tych złych na lepsze. 

pr a kt y cz n ie

E-zdrowie na świecie

Relacja lekarza z pacjentem w erze Internetu – Czy ma Pani jeszcze jakieś pytania? – zapytał psychiatra kończąc wizytę. – Nie, dziękuję. Resztę informacji poszukam w Internecie – odpowiedziała pacjentka. Informacjom wyszukanym samodzielnie ufamy bardziej niż przekazanym przez osoby trzecie, w tym także lekarzy. Ten trend umacnia się coraz mocniej wraz ze wzrostem dostępności informacji i ilości specjalistycznych narzędzi, które je dla nas selekcjonują w zależności od potrzeb (aplikacje, portale). Ma to swoje zalety – pacjenci uzyskują odpowiedzi na pytania, które nie wymagają interwencji medycznej albo w przypadku wstydliwych dolegliwości. Niebezpieczeństwo polega na tym, że wiele osób nie wie, jak poruszać się w świecie wiedzy, jak ją selekcjonować, odróżniać prawdę od fałszu. Tak medycynę opartą na faktach wypiera niezweryfikowana wiedza. Źródło: The New York Times

Doktor spotka się z tobą w smartfonie Ochrona zdrowia znajduje się pod coraz większą presją rosnących kosztów i zmian demograficznych. Źródłem galopujących wydatków na zdrowie jest przede wszystkim nieracjonalne wydawanie pieniędzy i przestarzała organizacja systemu. Przykładem są szpitale. Dużą część pacjentów, zamiast kierować do szpitali można by obsługiwać z pomocą rozwiązań telemedycznych. Rutynowe wizyty generujące duży ruch w poczekalniach lekarskich można zastąpić telekonsultacjami, bez szkód dla jakości obsługi, za to z większą wygodą dla pacjenta. W czerwcu zeszłego roku w Szwecji wprowadzono refundację świadczeń telemedycznych. Aplikacja do wideokonsultacji stworzona przez szwedzki startup Kry zatrudnia już 200 lekarzy i obsługuje 2% pacjentów POZ. Z kolei brytyjska służba zdrowia (NHS) wraz ze startupem Babylon prowadzi pilotaż, w którym mieszkańcy Londynu mogą skorzystać z konsultacji online. Nadchodzi czas wizyt przez Internet. Źródło: Financial Times

Jak będzie wyglądała ochrona zdrowia, gdy upowszechnią się asystenci głosowi?

Alexa, Siri, asystent Google, Cortana – sterowanie głosowe urządzeniami staje się coraz powszechniejsze. Badania sugerują, że do 2020 roku 50% zapytań w wyszukiwarkach internetowych inicjowanych będzie głosowo, a 55% gospodarstw domowych w USA będzie miało jedno z tego typu urządzeń. Dla lekarzy stają się pomocą w sporządzaniu notatek (dzięki oprogramowaniu przetwarzającemu głos na pismo), uzyskiwaniu danych z kartoteki pacjenta w czasie wykonywania innych czynności. W Bostońskim Szpitalu Dziecięcym uruchomiono trzy projekty pilotażowe: na oddziale intensywnej terapii („wolny od rąk” dostęp do informacji), w transplantacji organów (listy kontrolne procedur), wspomaganie decyzji zdrowotnych w domu pacjenta. Mimo wielu trudności, urządzenia głosowe mają ogromny potencjał w ochronie zdrowia. Źródło: Harvard Business Review

Pacjenci czują się komfortowo w kontakcie cyfrowym z lekarzem, ale... … z większą ostrożnością podchodzą do dzielenia się z nim danymi medycznymi. Tak wynika z ankiety przeprowadzonej przez Ernst&Young. Mimo że aż 54% pacjentów akceptuje kontakt z pomocą urządzeń mobilnych, tylko 21% pozytywnie odnosi się do wideokonsultacji. Zastosowanie smartfona i urządzeń mobilnych do gromadzenia danych medycznych nie jest problemem dla 33% badanych. 83% lekarzy twierdzi z kolei, że dane zbierane dzięki tego typu rozwiązaniom przyczynią się do poprawy jakości i personalizacji opieki. 26% ankietowanych jest gotowych dzielić się z lekarzami informacjami o stylu życia. Ten odsetek rośnie do 61% jeżeli kontakt wirtualny z lekarzem wiąże się z krótszym czasem oczekiwania na wizytę i mniejszymi kosztami. 66% lekarzy twierdzi, że e-zdrowie pozwoli zmniejszyć koszty ochrony zdrowia. Źródło: HealthCare IT News

OSOZ Polska 3/2018

37

Foto: designed by macrovector / Freepik

pr a kt y cz n ie

RODO Last minute Zegar tyka i odmierza dni do 25 maja 2018 roku.

Wojciech Zawalski

Od tego dnia w Polsce ma być stosowane w praktyce rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/79 z 27.04.2016 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenie dyrektywy 95/56/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (tekst mający znaczenie dle EOG) (Dz. Urz UE I.119, s. 1) popularnie zwany RODO, które co warto przypomnieć, weszło w życie 25 maja 2016 r.

38

OSOZ Polska 3/2018

Rozporządzenie zastąpi po ponad 20 latach dyrektywę 95/46/WE. Co to oznacza dla szpitali i innych placówek ochrony zdrowia? Niestety, oznacza to bardzo wiele zmian w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów. Czasu na przygotowanie było bardzo dużo, bo aż dwa lata, ale wielu dyrektorów szpitali zmierzenie się z problemem odkładało na ostatnią chwilę.

Nauczeni doświadczeniem nabytym wraz z kilkukrotnie przesuwanym wejściem w życie rozporządzeniem Ministra Zdrowia o dostosowaniu pomieszczeń zakładów opieki zdrowotnej, a potem

podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz również przekładanym w czasie nakazem wprowadzenia dokumentacji elektronicznej (w obydwu przypadkach zmieniono daty wejścia w życie nowych przepisów a także łagodzono zasady), zarządzający szpitalami najczęściej zakładali, że także i w tym wypadku termin wejścia w życie zapisów rozporządzenia może ulec przesunięciu.

W związku z powyższym nie zajmowali się tematyką RODO. Tymczasem nie można zapomnieć, że RODO jest rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, a to oznacza, że jego przepisy w określonym terminie zaczynają obowiązywać na terenie całej Unii Europejskiej. Nastąpi to 25 maja br.! Okres przejściowy właśnie się kończy. Polskie ustawodawstwo nie jest

pr a kt y cz n ie

w stanie złagodzić przepisów RODO, ani opóźnić ich wejścia życie. Będąca obecnie w trakcie prac legislacyjnych nowa ustawa o ochronie danych osobowych wprowadza jedynie przepisy RODO do innych ustaw. Żadna ustawa ani kodeks branżowy (projektowany) nie mają mocy zmienić RODO, a jedynie doprecyzowują przepisy działając w ramach delegacji rozporządzenia.

Co zatem należy robić? Przede wszystkim – jakkolwiek brzmiałoby to banalnie – przeczytać RODO. Nie jest to łatwa lektura, szczególnie dla osoby, która nie miała dotąd do czynienia z techniką legislacyjną Unii Europejskiej. Dla polskiego czytelnika niezrozumiała może być sama forma rozporządzenia. Artykuły i ustępy dokumentu poprzedza bowiem preambuła zawierająca 173 motywy. Lektura na długi spokojny wieczór. Nie wszystko nas dotyczy, ale warto przeczytać całość.

Kolejnym krokiem jest audyt szpitala i wdrożenie RODO. O tym, jak się do tego zabrać i jakich błędów uniknąć, traktuje niniejszy artykuł. Jedno jest pewne – w przeciwieństwie do wycieczek last minute, z całą pewnością czekanie do ostatniego momentu na wdrożenie nowych przepisów nam się nie opłaci. Jeżeli niczego nie zrobiliśmy do tej pory, to bez wątpienia kalendarz jest przeciwko nam i raczej już nie zdążymy. Należy zatem jak najszybciej zadbać o to, by zminimalizować ryzyko i straty.

Jak kraj długi i szeroki od kilku miesięcy trwa festiwal specjalistów od „wdrażania RODO”. Można by sparafrazować znany szlagier „Wdrażać każdy może, trochę lepiej lub trochę gorzej…”.

Nierzadko okazuje się, że owi wdrażający często nie mają nawet podstaw znajomości rozporządzenia RODO. Przez skrzynki mailowe, sekretariaty szpitali czy portale społecznościowe przetacza się tornado ofert, wszyscy organizują szkolenia, konferencje, kursy, audyty sieci informatycznych etc.

Są oczywiście też jak najbardziej poważne podmioty wdrażające RODO, posiadające wieloletnie doświadczenie w ochronie danych osobowych.

Kogo wybrać?

A może robić to samemu?

Po pierwsze należy zadać sobie pytanie, czego dotyczy RODO. Krótko mówiąc dotyczy przetwarzania danych osobowych. Według RODO, „przetwarzanie” oznacza operację lub zestaw operacji wykonywanych na danych osobowych

» Oprócz ucyfrowionych archiwów, kluczem do bezpieczeństwa danych osobowych jest stworzenie elektronicznego obiegu dokumentów.« lub zestawach danych osobowych w sposób zautomatyzowany lub niezautomatyzowany, takie jak zbieranie, utrwalanie, organizowanie, porządkowanie, przechowywanie, adaptowanie lub modyfikowanie, pobieranie, przeglądanie, wykorzystywanie, ujawnianie poprzez przesłanie, rozpowszechnianie lub innego rodzaju udostępnianie, dopasowywanie lub łączenie, ograniczanie, usuwanie lub niszczenie.

Głównym problemem zarządzających szpitalami jest przetwarzanie danych medycznych zawartych w dokumentacji medycznej. Zwracam uwagę na to, iż przetwarzaniem jest również przechowywanie danych, a zgodnie z art. 29 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, dokumentację medyczną przechowujemy 20 lat, a w niektórych przypadkach nawet 30 lat. Warto podkreślić, że szpitalne archiwa są także miejscem przetwarzania danych osobowych i podlegają regulacji RODO! Zgodnie z treścią RODO odpowiadacie Państwo za „naruszenie ochrony danych osobowych”. Termin ten oznacza naruszenie bezpieczeństwa prowadzące do przypadkowego lub niezgodnego z prawem zniszczenia, utracenia, zmodyfikowania, nieuprawnionego ujawnienia lub nieuprawnionego dostępu do danych osobowych przesyłanych, przechowywanych lub w inny sposób przetwarzanych.

Powtórzmy raz jeszcze: przypadkowego lub niezgodnego z prawem zniszczenia.

Dokumentacja papierowa to jedna strona medalu, a dokumentacja przechowywana na nośnikach elektronicznych, czyli w systemach komputerowych, to zupełnie inna kwestia. Paradoksalnie łatwiejsza. Ale dane osobowe to nie tylko dane pacjentów, to także dane pracowników, kontrahentów, dostawców, nadawców i adresatów korespondencji.

Czyli pierwszym krokiem powinno być zdiagnozowanie „gdzie, jakie i w jaki sposób” przechowywane są wszelkie dane osobowe w placówce. Do takiej diagnozy konieczny jest audyt. „W większości wypadków im dziwniejsza wydaje się sprawa, tym banalniejsze rozwiązanie” – słowa, których użył Arthur Conan Doyle w „Przygodach Sherlo-

cka Holmesa” najlepiej obrazują pojęcie audytu. Sprawa jest skomplikowana, ale rozwiązanie banalne.

Przede wszystkim należy znaleźć wszystkie miejsca w szpitalu, w których przetwarzane są dane osobowe. Definicja przetwarzania znajduje się powyżej.

I to jest pierwsze zadanie, jakie należy powierzyć, a następnie wyegzekwować od podmiotu wdrażającego RODO. Tymi miejscami będą zarówno pokoje lekarskie, izba przyjęć, gabinety zabiegowe, ale także kancelaria szpitala, dział zamówień publicznych, dział kadr oraz archiwum i serwerownia. Są to wszystkie miejsca, gdzie dochodzi do przetwarzania danych osobowych. Uważny czytelnik oczami wyobraźni widzi prawie każde miejsce w szpitalu! I słusznie!

Kolejnym krokiem, jakie narzuca na nas RODO, to ustalenie fizycznych i organizacyjnych zabezpieczeń w miejscach przetwarzania. Począwszy od zamków w drzwiach poprzez miejsca i sposoby wytwarzania i przechowywania dokumentacji papierowej, po kontrolę komputerów. RODO niczego nie narzuca, nakłada jedynie obowiązek bezpiecznego przetwarzania danych.

Niestety, większość ze szpitali nie używa dokumentacji elektronicznej, a nawet jeżeli, to od niedawna, czyli nadal aktualna pozostaje kwestia papierowych archiwów. Podczas audytu należy sprawdzić stan faktyczny i określić potencjalne zagrożenia dla danych osobowych. Zarówno dla przypadkowego ich ujawnienia, jak również przypadkowego lub celowego zniszczenia.

Podczas audytu większość osób skupia się na komputerach i oprogramowaniu. A to najłatwiejszy element układanki. Dlaczego? Ponieważ kwestia bezpieczeństwa informacji w świecie wirtualnym zależy od dwóch elementów – oprogramowania i sprzętu. I obydwa te elementy nauczyliśmy się odpowiednio zabezpieczać. Oprogramowanie HIS RIS PACS zwykle mamy od zaufanych dostawców, którzy posiadają wieloletnie doświadczenie, gwarantując umowę serwisową i nadzór autorski. Dobrze skonstruowane umowy zawierają również klauzule o dostosowaniu do przepisów

OSOZ Polska 3/2018

39

pr a kt y cz n ie

» Pierwszym elementem powinno być przygotowanie wszystkich dokumentów wymaganych przez RODO.« prawa. Czyli automatycznie dostawca oprogramowania jest zobowiązany dostosować je do RODO. Fizyczne zabezpieczenie baz danych naszych serwerów zwykle już ogarnęliśmy na etapie ich zakupu. Dostawcy z natury rzeczy spełniają wymogi norm rodziny ISO 27001. Oczywiście należy sprawdzić każde stanowisko, przeanalizować zabezpieczenia fizyczne i programowe, chociażby szyfrowanie dysków twardych, a także upewnić się, czy osoby postronne nie mają uprawnień umożliwiających im przetwarzanie dokumentacji medycznej i innych danych osobowych w naszych zasobach. Należy również zwrócić uwagę na usytuowanie ekranów monitorów w szpitalu, na których sporządzane są wpisy do systemów i ewentualny wgląd w nie przez osoby postronne. To także należy skontrolować podczas audytu.

Medyczna dokumentacja „papierowa” Kontrola miejsc wytwarzania i archiwizacji dokumentów medycznych pokazuje, że to nierzadko prawdziwa stajnia Augiasza. Niewiele podmiotów wdrażających RODO w ogóle dotyka tego tematu, a wynika to z nieznajomości specyfiki szpitala. W swojej praktyce spotkałem się z wdrożeniami, w których nikt nie zajrzał do archiwum dokumentacji medycznej! Co więcej, są również tacy zarządzający szpitalami, którzy nigdy nie odwiedzili miejsc przechowywania dokumentacji!

W ramach „RODO Last minute” proponuję dyrektorom szpitali obowiązkową wycieczkę po szpitalnych archiwach, w których gromadzona jest dokumentacja medyczna. Muszą oni pamiętać, że odpowiadają oni również za przypadkowe zniszczenie dokumentacji. Innym elementem, na który trzeba zwrócić uwagę podczas audytu, są biurka, stoliki i stoliczki, gdzie „leżą” dokumenty zawierające dane osobowe. Na przykład biurko w pokoju lekarskim z zalegającą dokumentacją, przy którym przyjmujemy rodzinę pacjenta! Przejrzeć należy także wszystkie procedury tworzenia i udostępniania dokumentacji medycznej i zweryfikować, czy osoby przetwarzający dane medyczne spełniają wymóg określony w Art. 9 RODO, który mówi, iż dane takie mogą być przetwarzane, je-

40

OSOZ Polska 3/2018

żeli są przetwarzane przez – lub na odpowiedzialność – pracownika podlegającego obowiązkowi zachowania tajemnicy zawodowej na mocy prawa UE lub prawa państwa członkowskiego, lub przepisów ustanowionych przez właściwe organy krajowe, lub przez inną osobę również podlegającą obowiązkowi zachowania tajemnicy zawodowej na mocy prawa Unii lub prawa państwa członkowskiego, lub przepisów ustanowionych przez właściwe organy krajowe. Nie zapominajmy o innych – niemedycznych danych przetwarzanych w naszych szpitalach.

Czas przeprowadzenia audytu z przygotowaniem kompletnej dokumentacji, przy zaangażowaniu specjalistów w tym prawników, ekspertów od fizycznych zabezpieczeń pomieszczeń, dokumentacji medycznej oraz systemów IT powinien zając ok. trzech miesięcy. Po zakończeniu audytu następuje etap wdrożenia RODO. Pierwszym elementem powinno być przygotowanie wszystkich dokumentów wymaganych przez RODO, głównie zgód na przetwarzanie danych osobowych, informacji dla podmiotów udostępniających nam swoje dane oraz dla naszych pracowników.

Co istotne, zgody na przetwarzanie danych powinny być napisane prostym i zrozumiałym językiem. Co ważne, RODO wymaga również osobnych dokumentów przygotowanych dla dzieci! Informacja powinna zawierać między innymi cel i zakładany czas przetwarzania danych. Procedury dla pracowników powinny zawierać zasady prowadzenia rejestrów, ale także instrukcje dotyczące prawa do sprostowania i usunięcia niektórych danych.

Podmiot udostępniający dane nabywa dzięki RODO nowe uprawnienia, z których najbardziej rewolucyjnym dla szpitali jest zawarte uprawnienie z ustępu 3 Art. 15: „Administrator dostarcza osobie, której dane dotyczą, kopię danych osobowych podlegających przetwarzaniu. Za wszelkie kolejne kopie, o które zwróci się osoba, której dane dotyczą, administrator może pobrać opłatę w rozsądnej wysokości wynikającej z kosztów administracyjnych. Jeżeli osoba, której dane dotyczą, zwraca się o kopię drogą elektroniczną i jeżeli nie zaznaczy inaczej, infor-

macji udziela się powszechnie stosowaną drogą elektroniczną”. Co oznacza, że za pierwszą kopię dokumentacji medycznej nie wolno pobierać opłaty!

Elementy prawne, niezbędne instrukcje i wzory są paradoksalnie najmniej kłopotliwe i wszystkie podmioty wdrażające robią to dobrze. Co istotne – trzy czwarte wdrożeń ogranicza się jedynie do przygotowania wzorów, zgód rejestrów itd.

Przygotowując instrukcje i zasady przetwarzania danych nie zapominajmy, że administrator ma obowiązek – zgodnie z art. 25 – uwzględnić ochronę danych już na etapie projektowania (privacy by design) z uwzględnieniem na każdym etapie zasady domyślnej ochrony danych (privacy by default). Ale zgody, wzory itd. to czubek góry lodowej.

RODO nakłada na nas obowiązek nie tylko zabezpieczenia, ale także odtworzenia danych i poinformowania pacjenta o ich ewentualnym zniszczeniu.

Jak należy to zrobić zgodnie z RODO? Jedynie digitalizacja archiwów daje nam taką możliwość. Nie jest to wbrew pozorom niemożliwe ani bardzo kosztowne. Digitalizacja, ale także fizyczne zabezpieczenie archiwów przed kradzieżą, zalaniem, pożarem, gryzoniami itd., a także stworzenie instrukcji udostępniania dokumentacji i tworzenie rejestrów z informacji, komu i po co ją udostępniliśmy, wyczerpie obowiązek nałożony przez RODO. Oprócz ucyfrowionych archiwów, kluczem do bezpieczeństwa danych osobowych jest stworzenie elektronicznego obiegu dokumentów. Obieg taki uprości korespondencję z interesariuszami pozostawiając jednocześnie rejestr dostępu do każdej porcji danych, każdego listu czy dokumentacji medycznej.

Czy jest jeszcze czas na wdrożenie RODO? Faktem jest, że ostatni pociąg do stacji RODO już odjechał. Dlatego, jeżeli ktoś jeszcze tego nie zrobił, należy czym prędzej przeprowadzić audyt i wdrożyć zapisy RODO. W średniej wielkości szpitalu powiatowym można to zrobić w trzy miesiące przy zaangażowaniu minimum kilku osób, pod warunkiem, że osoby te znają biegle treść rozporządzenia, są praktykami i mogą uchronić nas przed dotkliwymi finansowo karami.  Wojciech Zawalski – ekspert systemów opieki zdrowotnej, właściciel agencji consultingowej „Wojciech Zawalski Medicine”, były Dyrektor DSOZ Centrali NFZ

n owe idee

DANE POD OCHRONĄ nych realizowana w ramach określonego podmiotu jest połączeniem wymagań formalno-prawnych, organizacyjnych i technicznych. Każdy system bezpieczeństwa zbudowany do ochrony informacji, a w istocie ochrony określonych danych, opiera się na kilku podstawowych wymaganiach związanych z zapewnieniem integralności, dostępności i poufności informacji (danych). Niezależnie od przyjętej metodyki lub normy związanej z budową systemu ochrony informacji, nie jest możliwe pominięcie któregokolwiek z formalnych wymagań systemu, tj. wymagań w obszarze prawnym, organizacyjnym i technicznym.

Nawet doskonałe rozwiązanie formalno-prawne, pozbawione stosownych rozwiązań organizacyjnych i technicznych, w żaden sposób nie pozwoli na skuteczną ochronę informacji. Podobnie, nawet najnowocześniejsze rozwiązania techniczne bez stosownych rozwiązań formalno-prawnych i organizacyjnych nie zapewnią właściwej ochrony.

Plan bezpieczeństwa Jakie najważniejsze kroki należy podjąć dla zabezpieczenia danych medycznych w placówkach ochrony zdrowia? To pytanie zadaliśmy Jackowi Biernackiemu z Narodowego Funduszu Zdrowia, ekspertowi sesji „Cyberbezpieczeństwo” zorganizowanej podczas XXIII Międzynarodowego Kongresu OSOZ „Koordynowana i Personalizowana Opieka Zdrowotna”.

Bezpieczeństwo danych, w tym danych osobowych, z punktu widzenia metodyki działań związanych z ochroną danych, także w placówkach ochrony zdrowia nie różni się bardzo od ochrony danych o szczególnym znaczeniu w innych obszarach gospodarki. Wprawdzie zgodnie z zapisami Rozporządzenia PE i Rady (UE)

2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych (…), w skrócie potocznie nazywanego RODO, wyodrębniono oddzielną kategorię danych – dane dotyczące zdrowia, to jednak należy pamiętać, że dane te, jako dane szczególnie wrażliwe, były już objęte stosowną ochroną prawną wcześniej. Ochrona da-

Ochrona danych wymaga zaplanowania i uruchomienia działań, które w pierwszej kolejności pozwolą na opracowanie stosownych dokumentów wewnętrznych. Realizacja tych działań wymaga wsparcia na poziomie zarządczym, określanym często w dokumentach normatywnych najwyższym kierownictwem. Tylko wówczas możliwe staje się efektywne wytworzenie samych dokumentów jak również zbudowanie wymaganych struktur. Techniczne aspekty ochrony danych są w efekcie pochodną przyjętych rozwiązań formalnych i organizacyjnych. Efektywność całego systemu, a więc koszty związane z ochroną danych, są ściśle związane z przyjętymi rozwiązaniami. W wielu jednak miejscach nie jest możliwe, lub jest to bardzo trudno realizowalne, zastąpienie odpowiednich rozwiązań technicznych poprzez rozwiązania organizacyjne. Istotne jest również stosowanie technologii, które w dającej się przewidzieć przyszłości nie będą wymagały zmiany, a ich wykorzystanie będzie dla użytkowników systemu przyjazne i dostosowane do ich potrzeb. Należy jednak pamiętać, że skuteczne wdrożenie całego systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji jest procesem wymagającym czasu i angażującym zasoby organizacji. 

OSOZ Polska 3/2018

41

n owe idee

Kontrargument

Człowiek w gigabajtach Nowe technologie zmieniają świat i ludzi.

Rewolucja cyfrowa zaburza dotychczasowy porządek, prowokuje dyskusje, rodzi obawy i nadzieje, dzieli społeczeństwo na entuzjastów i sceptyków. Dziś rozmawiamy o e-kontach zdrowia.

Pro

Kontra

Wszystkie dane w jednym miejscu – bez czasochłonnego szukania po różnych źródłach, bez braków informacyjnych prowadzących do błędnych diagnoz. Do tego usystematyzowane, łatwe do przeglądania i sortowania według potrzeb. A co najważniejsze – ustandaryzowane i zapisane w jednym formacie.

Konta zdrowia są najlepszym przykładem materializacji korzyści obiecywanych w związku z przejściem na cyfrowy model ochrony zdrowia oraz naturalną konsekwencją zamiany zapisu analogowego na cyfrowy. Pozwalają nie tylko porządkować bardzo szybko rosnące zbiory informacji, ale zmieniają dotychczasowe zasady. Poprzednio jedynym dysponentem informacji był lekarz lub placówka ochrona zdrowia. Od teraz dołączy do nich pacjent. Dostęp do informacji ma uczynić ochronę zdrowia bardziej transparentną, ułatwić poruszanie się po gąszczu informacji i podejmowanie decyzji. Pacjent staje się równorzędnym partnerem lekarza, współdecyduje o swoim zdrowiu, jest lepiej poinformowany, jego kompetencje zdrowotne rosną. Kumulacja informacji na koncie pozwala lepiej koordynować proces opieki nad chorym na każdym szczeblu systemu, niezależnie od miejsca albo czasu wizyty u lekarza. Lekarz rodzinny, specjalista, pielęgniarka – w ramach posiadanych uprawnień, mogą zweryfikować dane pacjenta, aby uniknąć podwójnego wykonywania badań, przepisania leków wchodzących w interakcje. Cała ścieżka poruszania się pacjenta po poszczególnych punktach opieki – niezależnie od tego, czy jest to wizyta lekarska, badanie laboratoryjne, zakup leków w aptece – jest wirtualnie odzwierciedlona na koncie. Dane skumulowane w jednym miejscu łatwiej zabezpieczyć. Lekarz nie musi zapisywać ponownie tych samych danych, które wprowadził inny specjalista.

Cześć informacji pacjent może uzupełniać samodzielnie, jak wyniki pomiarów ciśnienia krwi czy poziomu cukru we krwi.

Uszczelnia się kontrola nad pacjentami z chorobami przewlekłymi, można w sposób precyzyjny prowadzić działania profilaktyczne czy programy promocji zdrowia. Dziury w postaci luk informacyjnych, przez które wyciekały ogromne pieniądze, zostają załatane.

Centralizacja gromadzenia danych to potężne wyzwanie logistyczne, technologiczne i organizacyjne, z którym nie poradziło sobie dotychczas wiele państw, niezależnie od wielkości budżetów na tego typu projekty. Wyzwaniem jest przede wszystkim interoperacyjność danych i scalenie informacji powstających w różnych źródłach. Dziś dominuje chaos standardów i form generowania informacji. Jego uporządkowanie zajmie długie lata, dopiero wówczas można myśleć o budowie kont zdrowia.

Wiele obaw budzi kwestia bezpieczeństwa – w jaki sposób zagwarantować ochronę informacji w tak dużym, centralnym systemie? Zwłaszcza, gdy obserwujemy natężenie ataków cybernetycznych na placówki ochrony zdrowia. Mowa o 38 milionach kont w Polsce, jeżeli takie miałyby być zakładane od urodzenia. Inną sprawą jest wykorzystanie danych Big Data pacjentów do innych celów niż tych związanych z leczeniem albo profilaktyką. Można sobie wyobrazić, że takimi informacjami będą zainteresowani między innymi ubezpieczyciele zdrowotni.

Pojawia się zagrożenie, że składka zdrowotna zostanie uzależniona od historii choroby pacjenta albo obciążeń genetycznych.

To będzie oznaczało koniec solidarnego systemu ochrony zdrowia, jaki znamy dziś, a także wiele etycznych wyzwań, na które nie jesteśmy przygotowani. Pacjenci nie muszą znać wszystkich informacji o swoim zdrowiu – nie są w stanie ich zinterpretować i prawidłowo zrozumieć. Co więcej – pacjenci nie są zainteresowani przejęciem inicjatywy w sprawach związanych ze zdrowiem. Nie są na to przygotowani, gdyż wychowali się w zupełnie innym otoczeniu. Zmiany szybciej zaakceptuje młode pokolenie. Samodzielnie wprowadzane dane obciążone są dużym ryzykiem błędu i nie można na nich polegać podejmując decyzje ważne z punktu widzenia zdrowia człowieka. Kolejnym potencjalnym zagrożeniem jest wykluczenie osób, które nie posiadają odpowiednich umiejętności cyfrowych albo dostępu do sprzętu komputerowego i Internetu. Z tych powodów jest jeszcze za wcześnie, aby wprowadzać tak rewolucyjne zmiany na tak szeroką skalę, niezależnie od tego, że docelowa wizja jest w pełni słuszna.

ZA CZY PRZECIW? Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

42

OSOZ Polska 3/2018

n owe idee

Zostań innowatorem „Słowo innowacyjność jest dziś odmieniane przez wszystkie przypadki. Wszyscy stawiają na innowacje i wszyscy chcą być innowacyjni. Z drugiej strony, w zasadzie we wszystkich raportach innowacyjności, Polska na tle świata wypada słabo lub bardzo słabo” – w e-booku „Jak wdrażać innowacje” również placówki ochrony zdrowia mogą znaleźć inspiracje do wprowadzania zmian na lepsze.

Międzynarodowe indeksy innowacyjności umieszczają Polskę w gronie umiarkowanych innowatorów. Global Innovation Index 2017 plasuje nas na 38. miejscu wśród 127 krajów uwzględnionych w rankingu, w Bloomberg Innovation Index 2018 zajęliśmy 21. miejsce na 80 gospodarek, a w Europejskim Indeksie Innowacyjności 2017 – 25. pozycję wśród 28 państw uwzględnionych w rankingu.

Wśród 3/4 badanych firm wdrażanie innowacji jest ważnym elementem długofalowej strategii i jest z nią spójne, przy czym w wielu podmiotach stworzenie innowacyjnego rozwiązania jest tylko jednym z wyznaczonych celów. Potrzebna jest zmiana podejścia do innowacyjności – powinna ona stać się wartością horyzontalną wpisującą się w różne obszary działania firmy, a nie ograniczoną do stworzenia nowego bądź ulepszonego rozwiązania.

Innowacje przełomowe, czyli takie, które są całkowicie nowymi produktami/usługami lub wprowadzają radykalne zmiany w dotychczasowym sposobie funkcjonowania firm, to wąska nisza. Tym, co blokuje ich powstawanie, są m.in.: panujące w firmach przekonanie, że innowacja równa się szybki zysk; brak czasu na eksperymentowanie i tworzenie wersji testowych; zakładanie jedynie sukcesów na kolejnych etapach prac; niemożliwe do zrealizowania prognozy finansowe; niewystarczający kapitał na ich sfinansowanie. Odpowiedź na pytanie o to, komu w firmie opłaca się zaryzykować wyjście poza utarte schematy działania i myślenia, może być również wskazówką dotyczącą skali gotowości do podejmowania ryzyka.

Uwidacznia się głęboka potrzeba budowania i otwierania ekosystemów wokół innowacji, zarówno wewnątrz firm,

jak i na partnerów zewnętrznych. Jedynie połowa badanych firm w dużym stopniu angażuje pracowników w prace nad innowacjami. Co trzecia ankietowana firma włącza ekspertów branżowych oraz użytkowników czy odbiorców produktów/usług. Wielcy nieobecni to przedstawiciele świata nauki – widać to nie tylko w danych ankietowych, lecz także we wskaźnikach widniejących w międzynarodowych indeksach innowacyjności.

Wśród polskich przedsiębiorców dwie tendencje: branżowość i niewielką skalę eksperymentowania oraz testowania pomysłów na wczesnym etapie prac.

Podmioty często skupiają się na tym, co robi ich branża i bezpośrednia konkurencja. Zamiast patrzeć na szeroką perspektywę i daleki horyzont czasowy, przyglądają się jedynie wąskiemu wycinkowi rzeczywistości. Bardzo mało popular-

Bezpłatny raport „Jak wdrażać innowacje?”

Wydawca: infuture hatalska foresight institute Wejdź na stronę goo.gl/xcRHn3 lub zeskanuj kod.

44

OSOZ Polska 3/2018

n owe idee

ne jest zbieranie wiedzy, inspiracji, pomysłów z odległych dziedzin. Niezbyt dużą atrakcyjnością cieszy się poznawanie rozwiązań z innych branż, aby się inspirować, czy też nawiązywanie kontaktów, relacji z osobami z różnych branż, o różnych punktach widzenia i doświadczeniach. Kształtowanie i wzmacnianie umiejętności odkrywczych wymaga wychodzenia „poza własny ogródek”.

O ile 2/3 badanych firm deklaruje wysoki poziom zainteresowania analizą trendów społecznych, komunikacyjnych, technologicznych i ekonomicznych, o tyle dane jakościowe wskazują, iż podmioty koncentrują się przede wszystkim na trendach wiodących, najbardziej dojrzałych i powszechnych. Skutkuje to nieustannym „gonieniem rynku” zamiast wyznaczaniem nowych dróg. Dużą war-

tością w fazie tworzenia innowacji byłoby wykorzystanie efektu synergii i łączenie wiedzy o aktualnych potrzebach klientów z wiedzą o rodzących się trendach na wczesnym etapie ich rozwoju.

Umożliwiałoby to tworzenie rozwiązań, które wybiegają w przyszłość. Źródło: Handbook: Jak wdrażać innowacje?, 2018

OSOZ Polska 3/2018

45

s y stem y i sprz ę t

NOWOŚCI SPRZĘTOWE

Podpisywanie e-ZLA profilem zaufanym Choć zdecydowanie najprostszą metodą podpisywania e-ZLA jest wykorzystanie certyfikatu z ZUS, w procesie autoryzacji lekarze mogą skorzystać z tzw. profilu zaufanego ePUAP. Wyjaśniamy, czym jest i jak go uzyskać.

Problem Od 1 lipca 2018 r. lekarze będą wystawiać wyłącznie zwolnienia elektroniczne. Przed wysyłką, e-ZLA musi być podpisane z wykorzystaniem certyfikatu z ZUS, kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP. Certyfikat z ZUS został wprowadzony po tym, jak pozostałe metody (kwalifikowany certyfikat, profil zaufany ePUAP) okazały się często zbyt czasochłonne i skomplikowane. Dziś certyfikat z ZUS jest niewątpliwie najdogodniejszą formą złożenia podpisu pod zwolnieniem elektronicznym, a jego uzyskanie przez lekarza nie sprawia dużego kłopotu. Profil zaufany ePUAP daje z kolei możliwość załatwienia wielu innych spraw bez wychodzenia z domu.

Rozwiązanie Podpis potwierdzony Profilem Zaufanym ePUAP zawiera datę

i czas złożenia podpisu, jest autoryzowany przez użytkownika konta na e-platformie oraz chroniony przez system ePUAP. Przed wysyłką e-dokumentu, użytkownik dostaje smsa lub e-maila z kodem autoryzującym. Można mieć tylko jeden Profil Zaufany, gdyż jest on przypisany do numeru PESEL. Profil Zaufany to bezpłatne narzędzie, dzięki któremu można załatwiać sprawy urzędowe online w serwisach administracji publicznej, bez wychodzenia z domu. Można go założyć i potwierdzić online za pośrednictwem bankowości elektronicznej (bankowym kodem autoryzacyjnym) lub osobiście w tzw. punktach potwierdzających. Niestety, na chwilę obecną autoryzacja za pośrednictwem konta bakowego możliwa jest tylko dla 8 banków (PKO Bank Polski, Inteligo, Bank Zachodni WBK, Bank Pekao, mBank, ING, envelo – Poczta Polska, Millenium). Profil Zaufany zakłada się na stronie pz.gov.pl. 

Jak założyć i potwierdzić Profil Zaufany?

Wejdź na stronę www.pz.gov.pl

Wybierz opcję „Załóż Profil Zaufany” i potwierdź ONLINE, jeżeli posiadasz konto w jednym z banków: PKO Bank Polski, Inteligo, Bank Zachodni WBK, Bank Pekao, mBank, ING, envelo – Poczta Polska, Millenium

PORADNIK E-ZLA Wystawianie elektronicznych zwolnień lekarskich Szczegółowa instrukcja dla lekarzy Zeskanuj kod lub wejdź na stronę: bit.ly/2JDJTUY

46

OSOZ Polska 3/2018

Wybierz opcję „Załóż Profil Zaufany” i potwierdź W PUNKCIE POTWIERDZAJĄCYM (niezbędna wizyta osobista)

s y stem y i sprz Ä™ t

Z tym systemem przygotujesz się profesjonalnie do RODO i zadbasz o bezpieczeństwo danych osobowych.

KAMSOFT S.A.

KS-BDO

"ĹŠ |o uoŒ‰b.ÂŒ-mb; ‰vrb;u-f.1; ruÂŒ;|‰-uÂŒ-mb; 7-m‹1_ ovo0o‰‹1_ ÂŒ]o7mb; ÂŒ ‰‹lo]-lb ru-‰-ġ ‰ |‹l ! Äş oŒ‰-Ń´- lÄşbmÄş m- ruÂŒ;ruo‰-7ÂŒ;mb; ‰‹l-]-m;f ru-‰;l -m-Ń´bŒ‹ u‹Œ‹h-ġ ‰vrol-]- ruo‰-7ÂŒ;mb; u;f;v|u† 1Œ‹mmoŕŚ‹1b ruÂŒ;|‰-uÂŒ-mb- ou-ÂŒ 7ov|-u1ÂŒ- ‰Œou1; 7oh†l;m|༕‰ġ ‰‹houŒ‹v|‹‰-m; ‰ ruo1;v-1_ ruÂŒ;|‰-uÂŒ-mb- 7-m‹1_ ovo0o‰‹1_Äş

OSOZ Polska 3/2018

47

| 29

MEDYCYNA

%(=3,(&=(Ă&#x2030;67:2 DANYCH 262%2:<&+

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

s y stem y i sprz Ä&#x2122; t

KS-BDO

%(=3,(&=(Ă&#x2030;67:2 '$1<&+ 262%2:<&+

.203/(.62:2Ă?Ă&#x201A; 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$ "Ĺ&#x160; |o holrŃ´;hvoÂ&#x2030;; uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb;ġ h|ŕĽ&#x2022;u; Â&#x2030;vrol-]- u;-Ń´bÂ&#x152;oÂ&#x2030;-mb; ruo1;vŕĽ&#x2022;Â&#x2030; o0;flÂ&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ o1_uom< 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ Â&#x2030; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h-1_ orb;hb Â&#x152;7uoÂ&#x2030;o|m;fÄş !oÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb; l- m- 1;Ń´Â&#x2020; Â&#x2020;j-|Â&#x2030;b;mb; ovb.]mb<1b; Â&#x152;]o7moŕŚ&#x2039;1b Â&#x152; Â&#x2030;Â&#x2039;lo]-lb ru-Â&#x2030;- b Â&#x152;ov|-jo ruÂ&#x152;Â&#x2039;]o|oÂ&#x2030;-m; ou-Â&#x152; 0<7Â&#x152;b; uoÂ&#x152;Â&#x2030;bf-m; Â&#x2030; hom|;hŕŚ&#x2039;1b; Â&#x2030;Â&#x2039;l-]-ŕĽ&#x2030; uoÂ&#x152;rouÂ&#x152;.7Â&#x152;;mb- -uŃ´-l;m|Â&#x2020; Â&#x2020;uor;fvhb;]o b !-7Â&#x2039; Ĺ?& Ĺ&#x2018; Ć&#x2018;Ć?Ć?ŃľĹ&#x2020;ŃľĆ&#x2022;Ć&#x2013; Â&#x152; 7mb- Ć&#x2018;Ć&#x2022; hÂ&#x2030;b;|mb- Ć&#x2018;Ć?Ć?Ńľ uĺġ 7o|Â&#x2039;1Â&#x152;.1;]o o1_uomÂ&#x2039; 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ Ĺ?! Ĺ&#x2018;Äş

NR. KAT. 8350PI01.00

Integracja z systemem informatycznym

!;f;v|uÂ&#x2039; Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-m; Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-rzaniem danych osobowych

b;Â&#x152;0<7m; vÂ&#x152;-0Ń´omÂ&#x2039; dokumentĂłw

Monitorowanie roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;-

Â&#x2020;7ov|<rmb;mbÂ&#x2020; vÂ&#x152;1Â&#x152;;]ŕĽ&#x2022;joÂ&#x2030;;f -mhb;|Â&#x2039;ġ Â&#x2020;Â&#x2030;Â&#x152;]Ń´<7mb- vÂ&#x2039;|Â&#x2020;-1f< homhu;|m;]o ro7lbo|Â&#x2020;Äş

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$ )vr-u1b; Â&#x2030; ruÂ&#x152;;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mbÂ&#x2020; -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; uÂ&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;h- Ĺ&#x2039; moÂ&#x2030;Â&#x2039; ;Ń´;l;m| Â&#x2030;Â&#x2039;l-]-mÂ&#x2039; Â&#x2030; Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;hÂ&#x2020; Â&#x152; Â&#x2030;;fŕŚ&#x2039;1b;l Â&#x2030; ৾Â&#x2039;1b; ! mhb;|- Â&#x2020;lo৾ѴbÂ&#x2030;b-f.1- o1;m< bm7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´m;f vÂ&#x2039;|Â&#x2020;-1fb ro7lbo|Â&#x2020; Â&#x2030; o0vÂ&#x152;-uÂ&#x152;; Â&#x2030;Â&#x2039;houÂ&#x152;Â&#x2039;v|Â&#x2039;Â&#x2030;-mb- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_

"Ĺ&#x160; Â&#x2030;vrol-]- ruo1;v -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; uÂ&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;h- Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-m;]o Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ġ 1o Â&#x2020;j-|Â&#x2030;b- 7o0ŕĽ&#x2022;u -7;hÂ&#x2030;-|mÂ&#x2039;1_ Â&#x152;-0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030; |;1_mb1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ b ou]-mbÂ&#x152;-1Â&#x2039;fmÂ&#x2039;1_ġ Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb-f.1Â&#x2039;1_ Â&#x2020;|uÂ&#x152;Â&#x2039;l-mb; Â&#x2030;Â&#x2039;l-]-m;]o roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_Äş

)0Â&#x2020;7oÂ&#x2030;-m; u;f;v|uÂ&#x2039; roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´-f.1; 7ohÂ&#x2020;l;m|oÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; 1Â&#x152;Â&#x2039;mmoŕŚ&#x2039;1b Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-m; Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_

) u-l-1_ uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb- |Â&#x2030;ouÂ&#x152;om- f;v| 7ohÂ&#x2020;l;m|-1f- 7o|Â&#x2039;1Â&#x152;.1- 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ġ o0;flÂ&#x2020;f.1- ruo1;vÂ&#x2039; b ruo1;7Â&#x2020;uÂ&#x2039; Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-m; Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_Äş oÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- |o Â&#x2020;rouÂ&#x152;.7hoÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; b Â&#x152;-0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; ruo1;v ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb- 7-mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; ou]-mbÂ&#x152;-1fbÄş

omC]Â&#x2020;u-1f- 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- vÂ&#x2039;v|;lÂ&#x2020; bm=oul-|Â&#x2039;1Â&#x152;m;]o Â&#x2030;u-Â&#x152; Â&#x152; Â&#x2030;b7o1Â&#x152;mÂ&#x2039;l Â&#x2030;vh-৳mbhb;l roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;-

)Â&#x152;ou1; 7ohÂ&#x2020;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;Â&#x2039;houÂ&#x152;Â&#x2039;v|Â&#x2039;Â&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; ruo1;v-1_ ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_

)0Â&#x2020;7oÂ&#x2030;-m; l;1_-mbÂ&#x152;lÂ&#x2039; -h|Â&#x2020;-Ń´bÂ&#x152;-1fb 7ohÂ&#x2020;l;m|-1fb Â&#x2030; o0vÂ&#x152;-uÂ&#x152;; Â&#x2030;Â&#x2039;mbh-f.1Â&#x2039;l Â&#x152;; Â&#x152;lb-m r;uvom-Ń´mÂ&#x2039;1_

35=(:$*$ 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$ -fÂ&#x2030;b<hvÂ&#x152;. Â&#x152;-Ń´;|. "Ĺ&#x160; f;v| bm|;]u-1f- Â&#x152; vÂ&#x2039;v|;l-lb bm=oul-|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;lb ruo7Â&#x2020;h1fb " $ "Äş Äş Ĺ? "Ĺ&#x160;" ġ "Ĺ&#x160; "ġ "Ĺ&#x160; )Ĺ&#x2018;ġ 7;7Â&#x2039;hoÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;lb 7o Â&#x2030;vrol-]-mb- ruo1;vÂ&#x2020; o0vjÂ&#x2020;]b 7-m;f rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hbÄş Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; lo৾ѴbÂ&#x2030;; f;v| lb<7Â&#x152;Â&#x2039; bmmÂ&#x2039;lb hom|;hv|oÂ&#x2030;;Ĺ&#x2020;7Â&#x152;b;7Â&#x152;bmoÂ&#x2030;; Â&#x2030;vr-u1b; Â&#x2030; ruo1;vb; -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; uÂ&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;hġ Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ġ -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; ];m;uoÂ&#x2030;-mb; mb;Â&#x152;0<7mÂ&#x2039;1_ 7ohÂ&#x2020;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Ĺ?Â&#x2020;roÂ&#x2030;-৾mb;ŕĽ&#x2030;Ĺ&#x2018; ou-Â&#x152; 1b.]j; lomb|ouoÂ&#x2030;-mb; -h|Â&#x2020;-Ń´m;]o roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;-Äş )vÂ&#x152;Â&#x2039;v|hb; bm=oul-1f; ruÂ&#x152;;1_oÂ&#x2030;Â&#x2039;Â&#x2030;-m; v. Â&#x2030;Â&#x2039;j.1Â&#x152;mb; Â&#x2030; Ń´oh-Ń´m;f 0-Â&#x152;b; 7-mÂ&#x2039;1_ b mb; v. ruÂ&#x152;;vÂ&#x2039;j-m; roÂ&#x152;- rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h<Äş

30 |

( PDLO NRQWDNW#RVR] SO _ 7HO

20180321_KATALOG_PRODUKTĂ&#x201C;W_v2.indd 30

48

OSOZ Polska 3/2018

1000MI02.02

ohÂ&#x2020;l;m|-1f- 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ġ ruÂ&#x152;Â&#x2039;]o|oÂ&#x2030;-m- Â&#x2030; u-l-1_ "Ĺ&#x160; ġ f;v| 7ov|ovoÂ&#x2030;-m- 7o vr;1Â&#x2039;Chb 0u-m৾Â&#x2039;ġ Â&#x2030; h|ŕĽ&#x2022;u;f =Â&#x2020;mh1fomÂ&#x2020;f; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h-ġ - 7Â&#x152;b<hb

23.03.2018 12:59:06

s y stem y i sprz Ä&#x2122; t

KAMSOFT S.A.

INDYWIDUALNE KONTO ZDROWOTNE

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

OSOZ-IKZ

Indywidualne Konto Zdrowotne kompleksowo gromadzi bm=oul-1f; o Â&#x152;7uoÂ&#x2030;bÂ&#x2020; Â&#x2030; f;7mÂ&#x2039;l lb;fv1Â&#x2020; b roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- m- 7ov|<r 7o mb1_ omĹ&#x160;Ń´bm;Äş - om1b; Â&#x152;m-f7Â&#x2020;f. vb< lÄşbmÄş bm=oul-1f; o problemach zdrowotnych, wizytach lekarskich, receptach 1Â&#x152;Â&#x2039; vhb;uoÂ&#x2030;-mb-1_Äş -m; ]uol-7Â&#x152;om; v. -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mb; Â&#x152; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;;h orb;hb Â&#x152;7uoÂ&#x2030;o|m;fġ Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ Â&#x2030; u-l-1_ " ,Äş

OSOZ Polska 3/2018

PACJENT

Zainwestuj w swoje zdrowie z pomocÄ&#x2026; innowacyjnego konta e-zdrowia. Zyskasz dostÄ&#x2122;p do informacji w jednym miejscu.

49

|7

s y stem y i sprz Ä&#x2122; t

OSOZ-IKZ

INDYWIDUALNE KONTO ZDROWOTNE

NR. KAT. 2413PI01.00

Kompletna historia zdrowia on-line

mombloÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; informacji

Automatyczne gromadzenie danych

Wzrost 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- Ń´;1Â&#x152;;mb-

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$

Indywidualne Konto Zdrowotne pozwala na gromadzemb; bm=oul-1fb o Â&#x152;7uoÂ&#x2030;bÂ&#x2020; Â&#x2030; f;7mÂ&#x2039;l lb;fv1Â&#x2020; b 7ov|<r 7o mb1_ ruÂ&#x152;;Â&#x152; m|;um;|Äş -m; Â&#x152;-vbŃ´-f.1; om|o ]uol-7Â&#x152;om; v. -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mb; Â&#x152; ro7lbo|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ Â&#x2030; u-l-1_ ruof;h|Â&#x2020; " , Ĺ&#x2039; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;;h l;7Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ġ -r|;hġ Ń´-0ou-|oubŕĽ&#x2022;Â&#x2030; l;7Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_Äş b;Â&#x152;-Ń´;৾mb; o7 |;]oġ r-1f;m| lo৾; |;৾ v-lo7Â&#x152;b;Ń´mb; Â&#x2020;Â&#x152;Â&#x2020;r;jmb-ŕŁ&#x20AC; bm=oul-1f; o vÂ&#x2030;obl Â&#x152;7uoÂ&#x2030;bÂ&#x2020;Äş )rbvÂ&#x2039; m- om1b; o0;flÂ&#x2020;f. bm=oul-1f; o problemach zdrowotnych, wizytach lekarskich, wypisanych i zrealizowanych receptach, wystawionych skierowaniach na badania laboratoryjne i do specjalisty oraz Â&#x2030;Â&#x2039;mbhb 0-7-ŕĽ&#x2030; Ń´-0ou-|ouÂ&#x2039;fmÂ&#x2039;1_Äş

m7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´m; om|o ,7uoÂ&#x2030;o|m; Â&#x152; lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b. ]uol-dzenia historii leczenia on-line stanowi pierwszy krok Â&#x2030; hb;uÂ&#x2020;mhÂ&#x2020; moÂ&#x2030;o1Â&#x152;;vm;]o Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb- Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b;lÄş

m=oul-1f; |; Ĺ&#x2039; Â&#x152;- Â&#x152;]o7. r-1f;m|- Ĺ&#x2039; lo]. 0Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x2020;7ov|<rnione lekarzowi w trakcie wizyty lekarskiej z poziomu oprogramowania medycznego, z ktĂłrego lekarz korzysta Â&#x2030; |u-h1b; 1o7Â&#x152;b;mm;f ru-1Â&#x2039;Äş Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; 7b-]moÂ&#x152;- Ń´;h-uska jest znacznie trafniejsza, a zastosowana technologia Ń´;1Â&#x152;;mb- lo৾; 0Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; |-ŕĽ&#x2030;vÂ&#x152;- b vhÂ&#x2020;|;1Â&#x152;mb;fvÂ&#x152;-Äş

oru-Â&#x2030;- 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- Ń´;1Â&#x152;;mb- 7Â&#x152;b<hb lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m;f hom|uoŃ´b bm|;u-h1fb b Â&#x2020;1Â&#x152;Â&#x2020;Ń´;ŕĽ&#x2030;

ovb-7-mb; om|- Â&#x2030;rjÂ&#x2039;Â&#x2030;- |-h৾; m- Â&#x152;Â&#x2030;b<hvÂ&#x152;;mb; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- Ń´;1Â&#x152;;mb- Â&#x2030; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h-1_ Â&#x152;7uoÂ&#x2030;o|mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ Â&#x152; " ,ġ lb<7Â&#x152;Â&#x2039; bmmÂ&#x2039;lb 7Â&#x152;b<hb lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m;f hom|uoŃ´b bm|;u-h1fb b Â&#x2020;1Â&#x152;Â&#x2020;Ń´;ŕĽ&#x2030;Äş

-u|- ,7uoÂ&#x2030;b- -1f;m|- Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb-f.1- -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; ]uol-7Â&#x152;;mb; bm=oul-1fb b -Â&#x2020;|ouÂ&#x2039;Â&#x152;oÂ&#x2030;-mÂ&#x2039; 7ov|<r 7o Konta Zdrowotnego

Gromadzenie w jednym miejscu kompleksowych informacji o zdrowiu ov|<r omĹ&#x160;Ń´bm; 7o _bv|oubb Ń´;1Â&#x152;;mb- mb;Â&#x152;-Ń´;৾mb; od miejsca pobytu pacjenta ;Â&#x152;roŕŚ&#x2039;u;7mb 7ov|<r Ń´;h-uÂ&#x152;- 7o _bv|oubb Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b- pacjenta z poziomu oprogramowania medycznego ov|<r 7o vÂ&#x152;;u;]Â&#x2020; v;uÂ&#x2030;bvŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2020;j-|Â&#x2030;b-f.1Â&#x2039;1_ 1o7Â&#x152;b;mm. orb;h< m-7 Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b;l

ov|<r 7o ruoCŃ´-h|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ ruo]u-lŕĽ&#x2022;Â&#x2030; zdrowotnych ;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;o b -mombloÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; ]uol-7Â&#x152;;mb- 7-mÂ&#x2039;1_

PRZEWAGA SYSTEMU W ramach Indywidualnego Konta Zdrowotnego pacjen1b Â&#x2020;Â&#x152;Â&#x2039;vhÂ&#x2020;f. 7ov|<r 7o Â&#x2030;b;Ń´Â&#x2020; v;uÂ&#x2030;bvŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2020;j-|Â&#x2030;b-f.1Â&#x2039;1_ 1o7Â&#x152;b;mm. orb;h< m-7 Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b;l ou-Â&#x152; lo]. houÂ&#x152;Â&#x2039;v|-ŕŁ&#x20AC; Â&#x152; moÂ&#x2030;o1Â&#x152;;vmÂ&#x2039;1_ =oul o0vjÂ&#x2020;]b Â&#x2030; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h-1_ l;7Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ b -r|;h-1_ Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ Â&#x152; " ,ġ |-hb1_ f-hÄš Internetowa rejestracja do lekarza o৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb- 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;; Â&#x2030;vh-Â&#x152;-m;f -r|;1; ou-Â&#x152; b1_ u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f< omĹ&#x160;Ń´bm; o৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb- bm=oul-1fb o Â&#x2030;Â&#x2039;mbh-1_ 0-7-ŕĽ&#x2030; laboratoryjnych |uÂ&#x152;Â&#x2039;lÂ&#x2039;Â&#x2030;-mb; roÂ&#x2030;b-7olb;ŕĽ&#x2030; Â&#x152;- roŕŚ&#x2039;u;7mb1|Â&#x2030;;l Â&#x2030;b-7oloŕŚ&#x2039;1b " " ou-Â&#x152; ro1Â&#x152;|Â&#x2039; ;Ĺ&#x160;l-bŃ´

8|

E-mail: pomoc@osoz.pl | Tel.: +48 32 609 12 61

20180321_KATALOG_PRODUKTĂ&#x201C;W_v2.indd 8

50

OSOZ Polska 3/2018

1000MI02.02

Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m- hom|uoŃ´- bm|;u-h1fb b Â&#x2020;1Â&#x152;Â&#x2020;Ń´;ŕĽ&#x2030;

22.03.2018 08:39:01

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

53

FELIETON Kategorie, marże, potencjał sprzedaży…

O meandrach analiz danych aptecznych

55

RANKINGI PEX Firmy i produkty (luty 2018)

57

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (luty 2018)

62

MONITOR FARMACJI Rynek farmaceutyczny (luty 2018)

69

MONITOR RYNKU LEKóW Choroby serca i układu krążenia

M O N I T O R Z D R O W O T NY

Foto: designed by Photoroyalty / Freepik

Kategorie, marże, potencjał sprzedaży…

O meandrach analiz danych aptecznych Czasy prowadzenia apteki, mikro-sieci, czy sieci aptecznej „na wyczucie” odchodzą w niepamięć. Ale zastąpienie intuicji innym narzędziem też rodzi wyzwania.

Dr Jarosław Frąckowiak Wiceprezes PEX PharmaSequence

Pierwszym jest brak odpowiednich informacji, które pozwoliłyby na analizę rynku i pozycji apteki lub aptek w otoczeniu. Drugim – zupełnie odwrotnym – jest nadmiar informacji i problem z wyborem tych właściwych i użytecznych.

Trzecim – brak wystarczających kompetencji analitycznych pozwalających na „przekucie” danych w użyteczną wiedzę i trudności w porównywaniu informacji ze względu na różnice w nazwach czy identyfikatorach produktów sprzedawanych w aptekach w różnych dostępnych bazach na rynku.

Analiza kilku czy kilkunastu tysięcy sprzedawanych produktów jest praktycznie niemożliwa. Niezbędna jest metoda ich porządkowania i pomysły/narzędzia do wykonywania przydatnych analiz. Remedium okazuje się kategoryzacja produktów. Używanie takowej umożliwia nie tylko sprawdzenie, jak istotna w sprzedaży jest dana kategoria, ale także szybkie porównanie sprzeda-

wanych, zaklasyfikowanych w niej produktów pod względem wartości i ilości sprzedaży, marżowości, poziomu zatowarowania, rotacji itp.

Aby zilustrować na bardzo ogólnym poziomie najprostsze sposoby analizy danych, wybrano pięć kategorii (spośród tych, których – wartościowo – sprzedaje się najwięcej, według kategoryzacji OTC PEX BLOZ – poziom 2) produktów sprzedawanych bez recepty: Preparaty przeciwbólowe ogólne, Preparaty na kaszel, Przeziębienie ogólne, Preparaty na ból gardła, Bóle mięśni i stawów.

Analizy pokazują, że w rankingu wartości sprzedaży na pierwszym miejscu są Preparaty przeciwbólowe ogólne – kwartalnie. W całej Polsce pacjenci wydają na nie od 160 do ponad 200 mln zł. W sprzedaży Preparatów przeciwbólowych a także z kategorii Bóle mięśni i stawów sezonowe wahania sprzedaży nie występują w takim stopniu, jak w innych kategoriach.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja jeśli zaczniemy analizować marżowość.

Pod względem marżowości liderem nie są już, jak w przypadku wartości sprzedaży, Preparaty przeciwbólowe ogólne, ale – w ujęciu procentowym – Preparaty na kaszel oraz Preparaty na ból gardła, a w ujęciu wartości marży w złotówkach – Preparaty na ból gardła oraz kategorie: Bóle mięśni i stawów i Przeziębienie ogólne.

Te analizy są bardzo proste, być może wyniki są oczywiste. Ale to, co jest ciekawe, to kolejny krok, który można już wykonać tylko w aptece i sieci. Tym krokiem jest porównanie (a co za tym idzie świadome sterowanie, na ile to możliwe, tym procesem) sprzedaży i marżowości zawartości kategorii – jej liderów, ale także innych produktów, które z róż-

OSOZ Polska 3/2018

53

M O N I T O R Z D R O W O T NY

Wartość sprzedaży do pacjenta wybranych kategorii (kwartały) 230 000 000

PREPARATY PRZECIWBÓLOWE OGÓLNE

210 000 000 190 000 000

PREPARATY NA KASZEL

170 000 000

PRZEZIĘBIENIE OGÓLNE

150 000 000 130 000 000

PREPARATY NA BÓL GARDŁA

110 000 000

BÓLE MIĘŚNI I STAWÓW

90 000 000 70 000 000 50 000 000

kw. 1, 2015

kw. 2, 2015

kw. 3, 2015

kw. 4, 2015

kw. 1, 2016

kw. 2, 2016

kw. 3, 2016

kw. 4, 2016

kw. 1, 2017

kw. 2, 2017

kw. 3, 2017

kw. 4, 2017

Różnica średniej ceny sprzedaży i cen zakupu statystycznego opakowania (PLN) 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0

kw. 1, 2015

kw. 2, 2015

kw. 3, 2015

kw. 4, 2015

kw. 1, 2016

kw. 2, 2016

kw. 3, 2016

kw. 4, 2016

kw. 1, 2017

kw. 2, 2017

kw. 3, 2017

kw. 4, 2017

kw. 2, 2017

kw. 3, 2017

kw. 4, 2017

Marża % (udział w cenie detalicznej) 33% 32% 31% 30% 29% 28% 27% 26% 25% 24%

kw. 1, 2015

kw. 2, 2015

kw. 3, 2015

nych względów są ważne dla aptek/sieci aptek.

W badanych kategoriach sprzedawało się w lutym 2018 roku, w zależności od kategorii, od ponad 200 do ponad 400 prezentacji preparatów (SKU). I w każdej kategorii rynek jest skoncentrowany: 2% do 5% sprzedawanych na rynku prezentacji odpowiada za 50% jego wartości (w zależności od kategorii), zaś 8 do 12% prezentacji odpowiada aż za 80%

kw. 1, 2016

kw. 2, 2016

kw. 3, 2016

kw. 4, 2016

kw. 1, 2017

wartości. W liczbach wygląda to tak, że od 10 do 21 prezentacji (konkretnych opakowań danego produktu) odpowiada za 50% wartości rynku w danej kategorii, a 30 do 60 prezentacji za 80% wartości. Mając konkretne i aktualne informacje z rynku (kompatybilne z używanym przez daną aptekę czy sieć systemem aptecznym) oraz dane z systemów sprzedaży w aptece, można sprawdzić, gdzie tkwi niewykorzystany potencjał i w efek-

cie w bardziej racjonalny sposób zaopatrywać aptekę oraz prowadzić politykę cenową.  *kategoryzacja OTC PEX (oparta o BLOZ) kategoryzuje preparaty bez recepty na trzech poziomach ogólności (nie wliczając miar postaci i molekuła). Jest dedykowana do użycia w systemach aptecznych/sieci aptecznych.

Wszystkie analizy na podstawie danych z reprezentatywnego panelu ABD PEX PharmaSequence.

Ilość prezentacji (SKU) z niezerową sprzedażą w lutym 2018 r.

Ilość SKUs, których łączna sprzedaż stanowi 50% wartości całej kategorii

Ilość SKUs, których łączna sprzedaż stanowi 50% wartości całej kategorii

preparaty na kaszel

437

20

54

preparaty przecwiwbólowe ogólne

444

21

60

przeziębienie ogólne

212

10

30

preparaty na katar

329

11

37

bóle mięśni i stawów

616

12

47

Kategoria OTC PEX BLOZ 2 (poziom ogólności drugi)

54

kw. 4, 2015

OSOZ Polska 3/2018

M O N I T O R Z D R O W O T NY

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Luty 2018 Od bieżącego numeru rozpoczynamy publikację rankingów przygotowanych przez PEX (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

W rankingach pokazujemy Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc.

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w lutym 2018

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

LEKI NA RECEPTĘ

3

SANOFI

4

ADAMED

5

KRKA

6

SANDOZ

7

BAYER

8

GLAXOSMITHKLINE

9

VALEANT

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

AFLOFARM TEVA

6

HASCO - LEK

7

SANOFI

8

BAYER

9

RECKITT BENCKISER

10

ANGELINI

3

NEOPARIN

4

ACCU-CHEK

5

NEBBUD

6

CONTOUR PLUS

7

FOSTEX

8

RISPOLEPT CONSTA

9

AUGMENTIN GSK

10

INS. NOVORAPID

1

GRIPEX

2

NEOSINE

AFLOFARM OLIMP LAB USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT SYNOPTIS TAKEDA TEVA ORKLA CARE DOZ POLSKI LEK

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL SANOFI AFLOFARM IRENA ERIS PIERRE FABRE ZIAJA POLPHARMA BIODERMA TEVA BIOGENED

         

LEKI OTC

                   

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

IBUPROM

4

NUROFEN

5

THERAFLU

6

RUTINOSCORBIN

7

APAP

8

GROPRINOSIN

9

VOLTAREN

10

DICOFLOR

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

5

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w lutym 2018

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

VITRUM FIORDA MULTILAC DOPPELHERZ MOLLERS VIBOVIT SANPROBI NEOMAG OLIMP GOLD VIT. C CENTRUM

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS EMOLIUM LA ROCHE ZIAJA BIODERMA DERMEDIC AVENE IWOSTIN BEPANTHEN

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 3/2018

55

M O N I T O R Z D R O W O T NY

mo n itor epidemio logicz n y

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W lutym W ODNIESIENIU DO stycznia

77 709 zł

73 754 zł

7 805 zł

8 381 zł

942 zł

826 zł

styczeń

luty

styczeń

luty

styczeń

luty

−116 zł

−12,3%

−3955 zł

−5,1%

576 zł

7,4%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2018 I 2017

863 869 zł

877 209 zł

60 233 zł

60 868 zł

13 668 zł

15 725 zł

2017

2018

2017

2018

2017

2018

13 340 zł

1,5%

635 zł

1,1%

2056 zł

15,4%

luty WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 59 340 zł Lubelskie 59 793 zł Świętokrzyskie 63 467 zł

Podkarpackie 5 724 zł Lubelskie 5 738 zł Świętokrzyskie 6 640 zł

Lubelskie 613 zł Podkarpackie 613 zł Opolskie 626 zł

Wielkopolskie 80 149 zł Dolnośląskie 88 614 zł Mazowieckie 95 152 zł

Małopolskie 9 705 zł Dolnośląskie 10 320 zł Mazowieckie 11 344 zł

Lubuskie 856 zł Mazowieckie 1 044 zł Dolnośląskie 1 345 zł

ROK 2018 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 686 537 zł Podkarpackie 753 762 zł Kujawsko-Pomorskie 769 624 zł

Świętokrzyskie 47 063 zł Opolskie 50 478 zł Warmińsko-Mazurskie 53 260 zł

Opolskie 9 590 zł Kujawsko-Pomorskie 10 533 zł Świętokrzyskie 11 670 zł

Małopolskie 917 034 zł Dolnośląskie 1 012 282 zł Mazowieckie 1 072 342 zł

Małopolskie 66 720 zł Dolnośląskie 70 801 zł Mazowieckie 78 738 zł

Mazowieckie 18 821 zł Dolnośląskie 19 793 zł Podkarpackie 21 498 zł

luty WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Podkarpackie –11 564 zł Lubelskie –10 704 zł Małopolskie –8 333 zł

Lubelskie –2 598 zł Podkarpackie –1 866 zł Małopolskie –197 zł

Dolnośląskie –538 zł Podkarpackie –153 zł Lubelskie –150 zł

Mazowieckie 1 115 zł Opolskie 4 733 zł

Dolnośląskie 1 701 zł Mazowieckie 2 025 zł Opolskie 2 586 zł

Opolskie 25 zł

zestawienie KOSZTY W lutym W OSTATNICH LATACH

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2013

2014

2015

2016

2017

2018

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców OSOZ Polska 3/2018

57

M O N I T O R Z D R O W O T NY mo n itor epidemio logicz n y

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ѶƏƏƏƏ

» Koszty leczenia

koszty, tys. zł

ƕƔƏƏƏ

w lutym nadal utrzymywały się na stosunkowo wysokim poziomie.«

ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

STYCZEŃ

58

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

LUTY

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 3/2018

M O N I T O R Z D R O W O T NY

mo n itor epidemio logicz n y

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Gwałtowny wzrost

ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ

zachorowań na grypę i przeziębienie w lutym znalazł odzwierciedlenie w kosztach leczenia. «

koszty, tys. zł

ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

STYCZEŃ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

LUTY

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 3/2018

59

M O N I T O R Z D R O W O T NY mo n itor epidemio logicz n y

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƑƏƏƏ

» Luty to ostatni

koszty, tys. zł

ƐѶƏƏ ƐѵƏƏ

miesiąc 2018 roku z niskimi kosztami leczenia alergii. «

ƐƓƏƏ ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

STYCZEŃ

60

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

LUTY

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

MARZEC prognoza

KWIECIEŃ prognoza

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 3/2018

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków luty | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO stycznia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

18,78 zł

25,47%

186,5 tys. zł

3650

+0,04 zł

*

*

*

+0,12 zł

*

*

*

-0,48 zł

PROGNOZA NA

maj

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w lutym 2018 roku wyniósł 186,5 tys. zł. W porównaniu ze styczniem 2018 roku było to o 10,0 tys. zł mniej (–5,1%) i o 2,5 tys. zł więcej (+1,4%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,82 mld zł. Oznacza to spadek o 151,03 mln zł (–5,1%) w stosunku do stycznia 2018 roku oraz wzrost o 69,04 mln zł (+2,5%) w stosunku do lutego 2017 roku. Udział refundacji stanowił 23,81% (–0,75 p.p. w porównaniu ze styczniem 2018) obrotu aptecznego i wyniósł 670,65 mln zł.

Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2018 roku wyniesie 2,23 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 1,3% (+29,5 tys. zł) oraz wzrost o 4,2% (+89,5 tys. zł) w stosunku do 2016 roku.

OSOZ Polska 3/2018

*

suplementy

INNE

*

*

54,72% 26,52% 9,34% 9,42%

-160

*

*

*

POZIOM REFUNDACJI

23,81% -0,75%

„W maju, w porównaniu z kwietniem 2018 roku, zaobserwujemy mniejszy ruch w statystycznej aptece, a co za tym idzie średni obrót apteczny również będzie niższy i wyniesie nieco ponad 175 tys. zł. Zmniejszenie sprzedaży będzie widoczne we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych. Tendencja spadkowa, która rozpocznie się w kwietniu, utrzyma się do lipca.”

Aneta Szczypek

62

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

51,10 zł

-10 tys. zł

Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 33,77 mld zł. To odpowiednio o 0,78 mld zł więcej (+2,3%) niż w 2017 roku oraz o 2,03 mld zł więcej (+6,4%) niż w 2016 roku. Wartość refundacji wyniesie 8,67 mld zł, co będzie stanowiło 25,67% całkowitego obrotu aptecznego.

W lutym sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 61,7 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 40,0 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 83,7 tys. zł.

W porównaniu ze styczniem 2018 zanotowaliśmy spadek obrotu w statystycznej aptece we wszystkich kategoriach sprzedażowych. Dla sprzedaży odręcznej nastąpił spadek o 3,2 tys. zł (–3,7%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne o 0,6 tys. zł (–1,5%),

a dla leków refundowanych o 5,7 tys. zł (–8,4%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 0,93 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,60 mld zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,26 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (8 388 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – czwartek (8 004 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami jest niewielki i wynosi 385 zł. Średni obrót apteczny w poszczególnych roboczych dniach lutego wahał się pomiędzy 8 774 zł (wartość osiągnięta 9 lutego), a 7 708 zł (wartość osiągnięta 1 lutego).

W lutym 2018 roku procentowy wzrost wartości sprzedaży zanotowaliśmy tylko w dwóch grupach terapeutycznych – dla leków przeciwzakaźnych

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

(+4,56%) oraz leków na układ oddechowy (+2,66%). W pozostałych grupach zanotowaliśmy spadki; największe dla leków z grupy endokrynologia – hormony bez hormonów płciowych (–13,31%), leków przeciwpasożytniczych, owadobójczych i repelentów (–10,22%) oraz dla leków na układ sercowo naczyniowy (–8,47%).

Udział wartości sprzedaży produktów z poszczególnych grup terapeutycznych w obrocie statystycznej apteki przedstawia się następująco: 17,74% obrotu statystycznej apteki wypracowano ze sprzedaży leków na przewód pokarmowy i metabolizm, 13,28% – ze sprzedaży leków na układ oddechowy, 11,79% – ze sprzedaży leków na układ sercowo-naczyniowy, 11,60% – ze sprzedaży leków na centralny układ nerwowy oraz 10,72% – produktów z grupy varia. 34,88% stanowiła sprzedaż produktów z pozostałych grup terapeutycznych.

W lutym średnia marża apteczna wyniosła 25,47%. To o 0,12 p.p. więcej niż w styczniu 2018 roku oraz o 0,15 p.p. mniej niż w lutym 2017 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,05% (+0,86 p.p. w stosunku do stycznia 2018), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,26% (+0,37 p.p. w stosunku do stycznia 2018 roku), natomiast dla produktów OTC – 29,45% (–0,17 p.p. w stosunku do stycznia 2018 roku). Średnia cena za opakowanie leku w lutym 2018 roku wyniosła 18,78 zł. To o 4 grosze więcej niż w styczniu 2018 roku oraz o 0,25 groszy więcej niż w analogicznym okresie roku 2017. W porównaniu z lutym 2017 roku, we wszystkich kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży – największy dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne, najmniejszy dla produktów OTC. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 27,86 zł (+57 grosze), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,68 zł (+0,90 zł), produktów OTC – 13,80 zł (+0,26 zł).

Według prognoz ekspertów OSOZ, średnia cena za opakowanie leku w 2018 roku wyniesie 18,56 zł. To o 16 groszy więcej (+0,9%) niż w 2017 roku i o 93 grosze więcej (+5,3%) niż w 2016 roku. Średnia cena w podstawowych kategoriach sprzedażowych będzie kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniesie 27,91 zł, dla leków wyda-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lutego (porównanie do ubiegłego roku) luty 2018

luty 2017

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lutego – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) luty 2018

luty 2017

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 5,99% mięśniowo-szkieletowy

17,74% przewód pokarm. i metabolizm

4,17% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,36% narządy zmysłów 5,89% leki przeciwzakaźne leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty leki onkologiczne 1,56% i immunomodulacyjne

13,28% układ oddechowy

0,27%

4,92% krew i układ krwiotwórczy 1,12%

endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

3,07% dermatologia 11,79% układ sercowo-naczyniowy

11,6% centralny układ nerwowy varia 10,72%

5,54% nieokreślona

OSOZ Polska 3/2018

63

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2018 30% 29% 28% 27% 26% 25% 24% 23% I

II

III

IV

I

II

2007

III

IV

I

II

2008

III

IV

I

II

2009

III

IV

I

2010

II

III

IV

I

2011

II

III

IV

I

2012

II

III

IV

I

II

2013

III

IV

I

2014

II

III

IV

I

2015

II

III

IV

I

2016

II

III

2017

IV 1 2 2018

22%

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2017–2018 ƑƏ

zapłata pacjenta

refundacja

ƐƔ

ƐƏ

ƐƒķƔѶ ƐƒķƕƐ Ɛƒķѵѵ ƐƒķƖƒ ƐƓķƏƓ ƐƓķƏƔ ƐƓķƒƑ ƐƓķƐƓ ƐƓķƒƐ ƐƒķƓƕ ƐƒķƔƕ ƐƒķƓѶ ƐƒķƑѶ ƐƒķƓƐ

Ɣ ƒķƖƓ

ƓķƒƓ

ƓķƔƕ

ƓķѵƖ

ƓķѶƒ

ƔķƐƐ

ƓķƖƖ

ƓķѶƔ

Ɠķƕƒ

ƓķƖ

ƓķѶƖ

Ɠķƕ

Ɠķѵ

ƓķƓƕ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

Ə

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐƕ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2017–2018 ƒƏ

zapłata pacjenta

ƑƔ ѶķƑƖ

ѶķƑƒ

ѶķƐƑ

ѶķƐƑ

ƕķƕƐ

ƕķƕƒ

ƕķѵƔ

ƕķƔƖ

ƕķƕƕ

ƕķѵƖ

ƕķƖѶ

ƕķѶƕ

ѶķƓ

ƕķѵ

refundacja

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐѶķƔƒ ƐƖķƏƕ ƐƖķƏƖ ƐƖķƔѶ ƐƖķѵƑ ƐƖķƖƔ ƐƖķѶƒ ƐƖķƕƖ ƐƖķƖƐ ƐƖķƖƒ ƐƖķѵƑ ƐƖķƒƓ ƐƖķƕƐ ƐƖķѶƕ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐƕ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2018 4600 4400 4200 4000 3800 3600 3400 3200 I

II

III

2007

64

OSOZ Polska 3/2018

IV

I

II

III

2008

IV

I

II

III

2009

IV

I

II

III

2010

IV

I

II

III

2011

IV

I

II

III

2012

IV

I

II

III

2013

IV

I

II

III

2014

IV

I

II

III

2015

IV

I

II

III

2016

IV

I

II

III

2017

IV 1 2 2018

3000

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w lutym Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

wanych na recepty pełnopłatne – 24,87 zł, dla sprzedaży odręcznej – 13,12 zł.

W lutym statystyczną aptekę odwiedziło 3 650 pacjentów (3 090 osób zakupiło produkty OTC, 700 – leki refundowane, a 740 – leki wydawane na recepty pełnopłatne). To o 160 osób mniej niż w minionym miesiącu. Największy ruch w statystycznej aptece panował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 15 a 21 lutym. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 920 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 8–14 luty (919 osób), 22–28 luty (906 osób) i 1–7 luty (874 osoby). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 11.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 51,10 zł. To o 48 groszy mniej niż w minionym miesiącu oraz o 1,23 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2017.

Z kwoty tej: 38,93 zł zapłacił pacjent, a 12,17 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z lutym 2017 roku spadła o 0,3% (–3 grosze). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 3,4% (+1,26 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 88,16 zł (z czego 25,27 zł to zapłata pacjenta, a 62,90 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 54,02 zł, a dla produktów OTC – 27,08 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2018 roku wyniesie 52,58 zł. Będzie to o 1,53 zł więcej (+3,0%) niż w 2017 roku oraz o 2,36 zł więcej (+4,7%) niż w 2016 roku. Z kwoty tej 39,09 zł zapłaci pacjent, a 13,49 zł dopłaci refundator. Wartość sprzedaży na pacjenta leków refundowanych wyniesie 92,88 zł, leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 55,44 zł, a produktów OTC – 26,43 zł. W 2018 roku zanotujemy wzrost wartości statystycznego koszyka we wszystkich kategoriach sprzedażowych: dla leków refundowanych o 1,58 zł (+1,7%), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne o 3,49 zł (+6,7%) i dla sprzedaży odręcznej o 60 groszy (+2,3%). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach lutego (porównanie do ubiegłego roku) luty 2018

luty 2017

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach lutego (porównanie do ubiegłego roku) luty 2018

luty 2017

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ Ѵ |;]o

ѶŋƐƓ Ѵ |;]o

ƐƔŋƑƐ Ѵ |;]o

ƑƑŋƑѶ Ѵ |;]o

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

luty 2018

luty 2017

luty 2018

luty 2017

102 053

103 957

54,72%

56,50%

Lek - OTC

49 464

45 342

26,52%

24,64%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

17 418

17 513

9,34%

9,52%

Pozostałe

17 565

17 188

9,42%

9,34%

Lek - RX

OSOZ Polska 3/2018

65

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za luty 2018 zmiana w stosunku do (%)

luty 2018

stycznia 2018

stycznia 2018

zmiana w stosunku do (liczbowo)

lutego 2017

stycznia 2018

stycznia 2018

lutego 2017

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

186,5

-5,1%

-5,1%

1,4%

-10,0

-10,0

2,5

cały rynek apteczny

2 816 710

-5,1%

-5,1%

2,5%

-151 030,0

-151 030,0

69 037,5

statystyczna apteka

61,7

-8,4%

-8,4%

-3,0%

-5,7

-5,7

-1,9

cały rynek apteczny

932 066

-8,4%

-8,4%

-1,9%

-85 743,3

-85 743,3

-18 266,7

statystyczna apteka

40,0

-1,5%

-1,5%

1,0%

-0,6

-0,6

0,4

cały rynek apteczny

603 742

-1,5%

-1,5%

2,1%

-8 910,8

-8 910,8

12 619,6

statystyczna apteka

83,7

-3,7%

-3,7%

5,0%

-3,2

-3,2

4,0

cały rynek apteczny

1 263 592

-3,7%

-3,7%

6,2%

-48 072,8

-48 072,8

73 805,7

statystyczna apteka

44,4

-8,0%

-8,0%

-1,3%

-3,9

-3,9

-0,6

cały rynek apteczny

670 649

-8,0%

-8,0%

-0,2%

-58 161,7

-58 161,7

-1 500,5

w całkowitym obrocie

23,81%

-3,0%

-3,0%

-2,7%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

71,34%

-0,2%

-0,2%

2,1%

0,0

0,0

0,0

ogółem

18,78 zł

0,2%

0,2%

1,4%

0,0

0,0

0,3

dla leków z list refundacyjnych

27,86 zł

1,0%

1,0%

2,1%

0,3

0,3

0,6

dla leków z recept pełnopłatnych

24,68 zł

0,2%

0,2%

3,8%

0,0

0,0

0,9

dla produktów bez recepty (OTC)

13,80 zł

0,8%

0,8%

1,9%

0,1

0,1

0,3

3 650

-4,2%

-4,2%

-1,1%

-160,0

-160,0

-40,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

700

-5,4%

-5,4%

-4,1%

-40,0

-40,0

-30,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

740

-5,1%

-5,1%

-7,5%

-40,0

-40,0

-60,0

3 090

-3,7%

-3,7%

0,0%

-120,0

-120,0

0,0

ogółem

25,47%

0,5%

0,5%

-0,6%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

19,05%

4,7%

4,7%

1,2%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

24,26%

1,6%

1,6%

-4,7%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,45%

-0,6%

-0,6%

-1,4%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

51,10 zł

-0,9%

-0,9%

2,5%

-0,5

-0,5

1,2

Wartość zapłaty przez pacjenta

38,93 zł

0,1%

0,1%

3,4%

0,0

0,0

1,3

Wartość dopłaty refundatora

12,17 zł

-3,9%

-3,9%

-0,3%

-0,5

-0,5

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

88,16 zł

-3,2%

-3,2%

1,1%

-2,9

-2,9

1,0

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

25,27 zł

-2,8%

-2,8%

-3,9%

-0,7

-0,7

-1,0

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

62,90 zł

-3,4%

-3,4%

3,3%

-2,2

-2,2

2,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

54,02 zł

3,9%

3,9%

9,2%

2,0

2,0

4,5

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

27,08 zł

0,1%

0,1%

5,0%

0,0

0,0

1,3

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

ƑƐƏ

Zmiana obrotu: wzrost 1 do 2%

ƑƏƏ

Tysiące zł

Obrót 2018: 2 229 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

66

OSOZ Polska 3/2018

(

(

(

(

(

*

*

*

*

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do lutego 2018 2018

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2017

2017

2016

2018

2016

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2017

2017

2016

2016

2 229,0

1,3%

4,2%

29,5

89,5

383,0

-0,9%

5,2%

-3,5

19,0

33 766 837,0

2,3%

6,4%

775 173,5

2 033 059,5

5 784 449,0

0,3%

7,9%

14 869,5

425 774,0

775,6

-0,3%

0,0%

-2,3

0,3

129,1

-0,3%

0,5%

-0,4

0,6

11 749 694,3

0,7%

2,2%

81 764,2

249 302,2

1 949 874,7

0,9%

3,1%

17 134,2

58 017,4

497,4

2,7%

4,9%

13,3

23,1

80,5

-1,5%

1,3%

-1,2

1,0

7 535 401,6

3,8%

7,1%

273 930,1

501 033,2

1 216 395,6

-0,4%

3,9%

-4 358,4

45 483,9

937,3

1,6%

7,2%

15,1

62,9

170,5

-1,2%

11,5%

-2,1

17,6

14 198 995,0

2,7%

9,5%

366 806,3

1 229 664,4

2 575 257,8

0,0%

14,4%

-801,0

324 168,3

572,1

1,9%

5,3%

10,8

28,9

92,7

1,5%

4,2%

1,3

3,7

8 666 315,0

2,9%

7,6%

247 102,6

610 491,5

1 399 459,1

2,7%

6,9%

36 330,2

90 420,8

25,67%

0,6%

1,1%

0,0

0,0

24,19%

2,4%

-1,0%

0,0

0,0

72,40%

1,8%

5,0%

0,0

0,0

71,40%

2,8%

5,3%

0,0

0,0

18,56 zł

0,9%

5,3%

0,2

0,9

18,77 zł

7,4%

9,7%

1,3

1,7

27,91 zł

1,8%

2,7%

0,5

0,7

27,71 zł

2,5%

2,7%

0,7

0,7

24,87 zł

1,0%

7,3%

0,3

1,7

24,66 zł

5,0%

9,1%

1,2

2,1

13,12 zł

0,7%

6,7%

0,1

0,8

13,74 zł

8,6%

14,1%

1,1

1,7

42 391

-1,6%

-0,5%

-688,9

-208,9

7 460,0

-4,8%

-1,3%

-380,0

-100,0

8 351

-2,0%

-2,8%

-169,4

-239,4

1 440,0

-5,3%

-4,0%

-80,0

-60,0

8 973

-3,7%

-5,8%

-347,3

-557,3

1 520,0

-9,5%

-9,0%

-160,0

-150,0

35 465

-0,7%

1,0%

-244,6

335,4

6 300,0

-4,7%

0,3%

-310,0

20,0

25,15%

-0,3%

-1,1%

0,0

0,0

25,41%

-1,6%

-1,3%

0,0

0,0

17,83%

-3,8%

-4,9%

0,0

0,0

18,60%

-1,6%

0,6%

0,0

0,0

24,51%

-1,3%

-3,2%

0,0

0,0

24,07%

-4,6%

-7,4%

0,0

0,0

29,05%

-1,3%

-2,6%

0,0

0,0

29,54%

-0,8%

-1,8%

0,0

0,0

52,58 zł

3,0%

4,7%

1,5

2,4

51,34 zł

4,1%

6,6%

2,0

3,2

39,09 zł

2,8%

4,3%

1,1

1,6

38,92 zł

3,4%

7,0%

1,3

2,5

13,49 zł

3,6%

5,8%

0,5

0,7

12,42 zł

6,6%

5,6%

0,8

0,7

92,88 zł

1,7%

2,9%

1,6

2,6

89,66 zł

5,3%

4,7%

4,5

4,0

25,63 zł

-2,7%

-8,5%

-0,7

-2,4

25,64 zł

-1,4%

-7,0%

-0,4

-1,9

67,25 zł

3,5%

8,1%

2,3

5,0

64,02 zł

8,2%

10,2%

4,9

5,9

55,44 zł

6,7%

11,4%

3,5

5,7

52,99 zł

8,9%

11,3%

4,3

5,4

26,43 zł

2,3%

6,2%

0,6

1,5

27,07 zł

3,7%

11,2%

1,0

2,7

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2018: 33,8 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2017)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2017)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2017)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 8,7 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2017)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 3/2018

67

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

569,73

0,07

30364,94

0,16

7095,29

0,05

23269,65

0,52

0,23

0,77

877,20

34,62

53,30

2. U-30

384,78

0,05

14368,12

0,08

6035,54

0,04

8332,58

0,19

0,42

0,58

604,52

23,77

37,34

3. U-50

298,46

0,04

7531,18

0,04

4353,92

0,03

3177,27

0,07

0,58

0,42

366,38

20,56

25,23

4. U-BEZPŁATNY

17,82

0,00

1150,87

0,01

95,27

0,00

1055,60

0,02

0,08

0,92

52,17

22,06

64,58

5. INWALIDA WOJENNY

14,23

0,00

748,96

0,00

0,00

0,00

748,96

0,02

0,00

1,00

23,94

31,29

52,62

0,20

0,00

5,96

0,00

1,01

0,00

4,95

0,00

0,17

0,83

0,31

19,03

30,52

10,36

0,00

290,61

0,00

49,23

0,00

241,38

0,01

0,17

0,83

15,53

18,71

28,04

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

17,76

24,03

170,06

0,02

6638,65

0,04

0,00

0,00

6638,65

0,15

0,00

1,00

270,20

24,57

39,04

2,63

0,00

614,60

0,00

56,01

0,00

558,59

0,01

0,09

0,91

5,12

120,03

233,88

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

8,22

0,00

1146,06

0,01

565,85

0,00

580,21

0,01

0,49

0,51

29,48

38,88

139,40

12. PEŁNOPŁATNE

1282,08

0,15

39975,00

0,21

39974,74

0,28

0,26

0,00

1,00

0,00

1619,45

24,68

31,18

13. ODRĘCZNA

5631,06

0,67

83665,00

0,45

83664,76

0,59

0,24

0,00

1,00

0,00

6064,32

13,80

14,86

14. RAZEM

8389,63

1,00

186500,00

1,00

142095,43

1,00

44404,57

1,00

0,76

0,24

9928,63

18,78

22,23

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

597,49

0,07

31710,36

0,17

7454,01

0,05

24256,34

0,52

0,24

0,76

919,35

34,49

53,07

2. U-30

405,96

0,05

15021,75

0,08

6317,35

0,04

8704,40

0,19

0,42

0,58

636,27

23,61

37,00

3. U-50

309,17

0,04

7726,49

0,04

4472,02

0,03

3254,47

0,07

0,58

0,42

379,66

20,35

24,99

4. U-BEZPŁATNY

19,01

0,00

1215,79

0,01

100,03

0,00

1115,76

0,02

0,08

0,92

55,23

22,01

63,96

5. INWALIDA WOJENNY

15,35

0,00

796,63

0,00

0,00

0,00

796,62

0,02

0,00

1,00

25,76

30,93

51,90

0,20

0,00

6,00

0,00

1,07

0,00

4,93

0,00

0,18

0,82

0,32

18,92

30,52

10,90

0,00

305,57

0,00

52,29

0,00

253,29

0,01

0,17

0,83

16,33

18,71

28,04

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

1,00

0,00

18,59

30,03

183,09

0,02

7098,50

0,04

0,09

0,00

7098,42

0,15

0,00

1,00

290,74

24,42

38,77

2,84

0,00

671,38

0,00

62,26

0,00

609,12

0,01

0,09

0,91

5,50

122,15

236,54

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

9,57

0,00

1420,94

0,01

696,26

0,00

724,68

0,02

0,49

0,51

36,87

38,54

148,55

12. PEŁNOPŁATNE

1292,77

0,15

40270,00

0,21

40269,62

0,28

0,38

0,00

1,00

0,00

1632,80

24,66

31,15

13. ODRĘCZNA

5729,36

0,67

85256,50

0,45

85256,25

0,59

0,25

0,00

1,00

0,00

6206,08

13,74

14,88

14. RAZEM

8575,70

1,00

191500,00

1,00

145169,68

1,00

46330,32

1,00

0,76

0,24

10204,91

18,77

22,33

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1468

0,18

61714

0,33

17686

0,12

44028

0,99

0,29

0,71

2215

27,86

42,03

2. Recepty pełnopłatne

1282

0,15

39975

0,21

39975

0,28

0

0,00

1,00

0,00

1619

24,68

31,18

3. Sprzedaż odręczna

5631

0,67

83665

0,45

83665

0,59

0

0,00

1,00

0,00

6064

13,80

14,86

8

0,00

1146

0,01

566

0,00

580

0,01

0,49

0,51

29

38,88

139,40

8390

1,00

186500

1,00

142095

1,00

44405

1,00

0,76

0,24

9929

18,78

22,23

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1544,00

0,18

64552,56

0,34

18459,12

0,13

46093,44

0,99

0,29

0,71

2329,16

27,71

41,81

2. Recepty pełnopłatne

1292,77

0,15

40270,00

0,21

40269,62

0,28

0,38

0,00

1,00

0,00

1632,80

24,66

31,15

3. Sprzedaż odręczna

5729,36

0,67

85256,50

0,45

85256,25

0,59

0,25

0,00

1,00

0,00

6206,08

13,74

14,88

9,57

0,00

1420,94

0,01

696,26

0,00

724,68

0,02

0,49

0,51

36,87

38,54

148,55

8575,70

1,00

191500,00

1,00

145169,68

1,00

46330,32

1,00

0,76

0,24

10204,91

18,77

22,33

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18541,99

0,19

775611,49

0,35

214041,62

0,13

561569,87

0,98

0,28

0,72

27789,39

27,91

41,83

2. Recepty pełnopłatne

16255,79

0,16

497415,72

0,22

497412,01

0,30

3,70

0,00

1,00

0,00

19999,65

24,87

30,60

3. Sprzedaż odręczna

63662,20

0,65

937308,55

0,42

937305,64

0,57

2,91

0,00

1,00

0,00

71452,50

13,12

14,72

131,00

0,00

18664,24

0,01

8172,78

0,00

10491,47

0,02

0,44

0,56

880,33

21,20

142,48

98590,97

1,00

2229000,00

1,00

1656932,05

1,00

572067,95

1,00

0,74

0,26

120121,86

18,56

22,61

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

280874628

0,19

11749694339

0,35

3242423255

0,13 8507271084

0,98

0,28

0,72

420951171

27,91

41,83

2. Recepty pełnopłatne

246266010

0,16

7535401607

0,22

7535345523

0,30

56084

0,00

1,00

0,00

302982848

24,87

30,60

3. Sprzedaż odręczna

964397546

0,65

14198994993

0,42 14198950873

0,57

44120

0,00

1,00

0,00

1082429759

13,12

14,72

1984550

0,00

282746061

0,01

0,00

158943662

0,02

0,44

0,56

13339208

21,20

142,47

1493522733

1,00

33766837000

1,00 8666314950

1,00

0,74

0,26

1819702986

18,56

22,61

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 3/2018

123802399

1,00 25100522050

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U L E KÓ W

CHOROBY SERCA I UKŁADU KRĄŻENIA W Polsce oraz innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej współczynnik zgonów z powodu chorób układu serca i krążenia plasuje się na bardzo wysokim poziomie. Najrzadziej na choroby z tej grupy umierają Francuzi oraz Hiszpanie. 461 na 100 000 Polaków umiera właśnie z tego powodu (łącznie 177 tys. osób). Najwięcej w województwie świętokrzyskim (59%), lubelskim i podkarpackim (po 57%). We Francji liczba zgonów jest prawie trzykrotnie mniejsza, z kolei w Bułgarii ponad dwukrotnie większa. Z roku na rok jest jednak coraz lepiej. Na początku lat 90-tych choroby te były przyczyną 51% wszystkich zgonów, obecnie – 46%. Umieralność w grupie kobiet jest wyższa i wynosi 51% (ok. 95 000 zgonów rocznie), w grupie mężczyzn – 41% (ok. 82 500 zgonów). Odwrotną tendencją cechuje się zabójca nr 2, czyli nowotwory. Obecnie odpowiadają one za prawie 26% zgonów, na początku lat 90-tych – za niespełna 20 procent.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW NA CHOROBY SERCA I UKŁADU KRĄŻENIA. ROK 2017 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

220 685 347 zł

16 367 059 zł

926

13,48 zł

154%

74%

161%

45%

DANE UZUPEŁNIAJĄCE Dane GUS pokazują, że choroby układu krążenia (ChUK) są najczęstszą przyczyną zgonów osób powyżej 60 roku życia. Natężenie zgonów mężczyzn w tej grupie wieku jest niewiele większe niż kobiet, podczas gdy w młodszych grupach wieku nadumieralność mężczyzn ponad poziom umieralności kobiet jest bardzo wysoka. Standaryzowane współczynniki zgonów z powodu ChUK kształtowały się w 1990 roku na poziomie 604,3; w 2000 roku – 375,7; w 2010 roku – 451,8 oraz w 2012 roku – 433,3 na 100 tys. ludności. W 2012 r. najwyższy poziom umieralności z powodu ChUK notowano w województwie śląskim, świętokrzyskim i lubelskim (ponad 490 zgonów na 100 tys. ludności) i wskaźnik ten był o ok. 25% większy niż w województwie podlaskim, w którym notowano najniższy poziom umieralności (394,0 na 100 tys. ludności). Na terenach wiejskich wszystkich województw natężenie zgonów w następstwie ChUK było wyższe niż w miastach.

W województwie małopolskim różnica ta była najmniejsza i wynosiła 43 osoby na 100 tys. ludności, największa natomiast w województwach mazowieckim i pomorskim – ponad 100 osób na 100 tys. ludności. Pomimo poprawy sytuacji epidemiologicznej, w dwóch ostatnich dekadach współczynniki umieralności z powodu ChUK, w tym zwłaszcza współczynniki umieralności przedwczesnej (poniżej 65 roku życia), są w Polsce w dalszym ciągu wysokie. Przy obecnych trendach zachorowań i tempie starzenia się populacji Polski szacuje się, że liczba zgonów z powodu ChUK już w 2020 r. przekroczy 200 tys. Źródło: Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski, 2015

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018 45

400

40

350

35

300

30

250

25

200

20

150

15

100

10

50

5

0

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

450

PROGNOZA

OSOZ Polska 3/2018

69

M O N I T O R Z D R O W O T NY

Foto: designed by jannoon028 / Freepik

M O N I TO R R YN K U L E KÓ W

Choroby serca i układu krążenia są jednymi z najczęściej spotykanych dolegliwości obecnych czasów. Są odpowiedzialne za ok. 46% wszystkich zgonów w Polsce. Przyczynia się do tego codzienny stres, nieodpowiednia dieta, siedzący tryb życia, palenie tytoniu, uwarunkowania genetyczne oraz wiele innych czynników. Umieralność z powodu chorób układu krążenia od kilku lat nieznacznie spada. A jak kształtuje się sprzedaż leków w tej grupie?

Opis rynku Na rynku aptecznym w 2017 roku zostało sprzedawanych 16,37 mln opakowań leków na choroby serca. Przy czym chodzi tu o produkty należące do klasy ATC C01 (leki stosowane w chorobach serca).

Sprzedaż tej grupy produktów spadała od początku okresu analiz (od 2002 roku).

W początkowym okresie analiz wynosiła 41,59 mln opakowań. W kolejnych

70

OSOZ Polska 3/2018

latach miały miejsce niemal wyłącznie spadki, od 1,63% w 2016, aż do 14,87% w 2012 roku. Jedynie w 2011 roku nastąpił wzrost o zaledwie 1,61% będący zasługą zmian na listach refundacyjnych.

Wartość sprzedaży leków na choroby serca w badanym okresie kształtowała się analogicznie jak ilość sprzedaży.

Najwyższa wartość została odnotowana w 2002 roku i było to 384,20 ml zł.

W kolejnych latach następowały głównie spadki, sięgające 13,68% w 2012 roku. Pojawiły się także dwa wzrosty – w 2016 roku (o 0,98%) i bardziej znaczący w 2011 roku (o 9,33%). W minionym roku wartość sprzedaży wynosiła 220,21 mln zł (o 7,57% mniej niż w roku poprzednim). Średniomiesięczna wartość sprzedaży leków na choroby serca nie charakteryzuje się sezonowością. Miesiące ze zwiększoną wartością sprzedaży przeplatają się z tymi, w których sprzedaż jest niższa. Nie mniej jednak, za leki wspomagające leczenie chorób serca i układu krążenia pacjenci płacą najwięcej w marcu (średnio 26,86 mln zł), a najmniej w lutym (23,91 mln zł) i w sierpniu (23,93 mln zł).

Gdyby rozpatrywać sprzedaż dla całych klas ATC B (krew i układ krwio-

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017

83

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2017 a nie będące w ofercie w 2002 roku

6

24,98 32,52 14,59 15,25

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

5

15,32 15,27 15,18 15,14 15,13 15,13 15,09 15,06 16,02 15,90 15,84 16,03 16,05 16,00

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

2

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

10

20,15 21,75 33,99 30,06 25,23 29,36 30,29 31,60 46,21 59,30 66,13 37,65

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

6

68,40 84,08 68,54 51,70 53,71 54,42 54,35 75,97 84,04 80,63 52,53

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

8

15,58 24,69 21,87 22,07 23,09 20,87 18,21 16,55 16,40 17,40

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

8

15,52 25,93 26,70 24,06 22,47 18,82 16,45 13,64 14,59

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

12

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

10

16,50 21,28 21,31 19,76 17,44 14,19 13,82

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

8

14,13 17,48 17,74 16,36 16,50 19,21

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

17

17,49 17,28 18,10 22,38 20,71

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

16

26,57 24,31 24,53 23,76

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

18

41,17 47,16 47,48

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

23

47,83 89,86

Produkty będące w ofercie w 2016 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

26

Liczba badanych produktów

8,49

8,88

9,26

9,61 10,00 10,49 10,87 10,67 10,60 11,27 11,36 11,11 10,95 10,36 10,05 10,05

6,31

6,62

7,32

7,03

3,15

7,80

4,12

7,92

2,52

7,91

2,81

8,19

8,13 11,22

2,19

9,16

8,32

4,53

9,93

7,08

4,11

9,85

6,86

4,48

9,60

5,55

4,32

9,49

4,71

7,87

9,61

5,24

39,46

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017

83

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w 2017 roku

8,49

4

24,15 23,01 22,84 20,42 18,88 18,20 17,00 15,43 13,13 11,70 10,67

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2017

4

26,73 29,91 33,31 37,12 43,38 46,19 49,71 53,78 54,46 36,73 49,45 64,54 52,79 35,30

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2017

2

11,78 11,74 11,59 11,59 11,51 11,27 11,04 11,16 11,17 11,19 11,28

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2017

7

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2017

4

11,84 19,04 24,73 33,63 31,45 36,14 47,63 62,49 65,23 48,42 32,55

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2017

6

21,09 23,15 23,88 24,59 23,99 24,29 23,07 20,03 18,22 27,15

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2017

16

6,93

7,69

7,89

8,19

8,06

8,52

9,56 12,30 116,67

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2017

7

8,27

9,84

9,74

9,08

4,89

6,29

7,23

7,25

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2017

9

19,78 16,54

7,81

7,83

9,61

9,13 10,02

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2017

8

11,90 10,81 10,33 10,72 10,86 13,25

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2017

6

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2017

12

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2017

8

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2017 Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2017

7,26

8,80

8,88

7,27

6,64

8,87

9,61 10,00 10,49 10,87 10,67 10,60 11,27 11,36 11,11 10,95 10,36 10,05 10,05

5,60

5,73

5,52

9,61

6,99 10,78 29,37

9,18

7,21

7,00 111,87 62,41

5,35

4,86

3,71

8,93

5,78

15,92 17,72 17,05 18,54

9,59

8,82

9,26

6,51

9,68

15

21,27 13,75

32

15,10

OSOZ Polska 3/2018

71

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U L E KÓ W

twórczy) oraz C (układ sercowo-naczyniowy) okazałoby się, że ilość sprzedaży tych grup produktów wzrastała niemal w każdym okresie analiz. W minionym, 2017 roku, wynosiła ponad 317,34 mln zł, a jednocześnie wartość sprzedaży wynosiła aż 6,31 mld zł. Te liczby właściwie odzwierciedlają skalę problemów związanych z sercem i układem krążenia.

Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku należącego do klasy ATC C01 wzrastała z roku na rok. W 2002 roku kształtowała się na poziomie 9,24 zł, a w minionym roku wynosiła 13,48 zł. Do 2011 roku tempo wzrostu było najszybsze, a maksymalny wzrost procentowy wynosił 7,60% (w 2011 roku). Kolejne lata to niewielkie wzro-

sty oraz dwa spadki w 2013 i 2017 roku.

Rynek leków na choroby serca charakteryzuje się dużą liczebnością i dosyć istotną rotacją produktów będących w ofercie aptek. Na początku badanego okresu asortyment składał się z 354 różnych produktów, a w 2017 roku było to już 926 produktów. W całym badanym

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków na choroby serca w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

384 201 865

41 593 425

9,24

1 085 316

117 496

354

2003

383 745 960

39 705 576

9,66

1 063 008

109 988

361

-0,12%

-4,54%

2004

366 844 294

35 984 854

10,19

1 057 188

103 703

347

-4,40%

-9,37%

2005

355 316 794

33 496 243

10,61

1 003 720

94 622

354

-3,14%

-6,92%

2006

352 827 166

32 176 347

10,97

591 992

53 987

596

-0,70%

-3,94%

2007

319 333 408

27 818 616

11,48

527 824

45 981

605

-9,49%

-13,54%

2008

328 005 928

27 225 417

12,05

534 212

44 341

614

2,72%

-2,13%

2009

318 364 154

25 505 142

12,48

523 625

41 949

608

-2,94%

-6,32%

2010

305 083 594

24 098 517

12,66

485 802

38 373

628

-4,17%

-5,52%

2011

333 532 754

24 485 443

13,62

527 742

38 743

632

9,33%

1,61%

2012

287 895 340

20 844 465

13,81

441 557

31 970

652

-13,68%

-14,87%

2013

257 701 946

19 386 226

13,29

359 417

27 038

717

-10,49%

-7,00%

2014

250 649 196

18 723 958

13,39

315 282

23 552

795

-2,74%

-3,42%

2015

236 440 548

17 645 751

13,40

277 187

20 687

853

-5,67%

-5,76%

2016

238 769 391

17 358 186

13,76

269 491

19 592

886

0,98%

-1,63%

2017

220 685 347

16 367 059

13,48

238 321

17 675

926

-7,57%

-5,71%

2018

209 214 433

15 072 303

13,88

—

—

—

-5,20%

-7,91%

2019

191 386 267

14 138 659

13,54

—

—

—

-8,52%

-6,19%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków na choroby serca w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 ƓƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Zmiany na listach refundacyjnych spowodowały duży skok wartości sprzedaży leków na choroby serca na przełomie 2011 i 2012 roku.

W pozostałych okresach wartość sprzedaży stopniowo spadała.«

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 3/2018

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków na choroby serca sprzedanych w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Ilość sprzedaży leków na choroby serca zachowuje się analogicznie jak wartość sprzedaży – na przełomie 2011 i 2012 roku widoczny jest skok, a pozostałe okresy charakteryzuje spadek.«

ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na choroby serca w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na choroby serca w 2002 roku kształtowała się w okolicy 9 zł, obecnie wynosi niecałe 14 zł.«

Ѷ ѵ Ɠ Ƒ Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 4. Liczba różnych opakowań leków na choroby serca w aptekach w latach 2002–2017 300

250

200

» Asortyment produktów na choroby serca jest bardzo szeroki. W minionym roku na półkach aptecznych pojawiło się ponad 900 różnych opakowań leków należących do klasy ATC C 01.«

150

100

50

I

II III IV I

2002

II III IV I

2003

II III IV I

2004

II III IV I

2005

II III IV I

2006

II III IV I

2007

II III IV I

2008

II III IV I

2009

II III IV I

2010

II III IV I

2011

II III IV I

2012

II III IV I

2013

II III IV I

2014

II III IV I

2015

II III IV I

2016

II III IV 12

2017

OSOZ Polska 3/2018

2018

0

73

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy Ć&#x2018;Ć&#x2022;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

okresie oferta poszerzyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; o 161,58%.

Dodatkowo, 83 produkty sÄ&#x2026; dostÄ&#x2122;pne od poczÄ&#x2026;tku analiz. Ich Ĺ&#x203A;rednia cena w 2002 roku wynosiĹ&#x201A;a 8,49 zĹ&#x201A;, a w 2012 roku â&#x20AC;&#x201C; 10,05 zĹ&#x201A;.

SprzedaĹź lekĂłw stosowanych w leczeniu chorĂłb serca i ukĹ&#x201A;adu krÄ&#x2026;Ĺźenia charakteryzujÄ&#x2026; spadki (za wyjÄ&#x2026;tkiem niewielkich odstÄ&#x2122;pstw). Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie z roku na rok jest coraz wyĹźsza. Co na temat sprzedaĹźy w najbliĹźszych dwĂłch latach mĂłwiÄ&#x2026; statystyki przygotowane przez ekspertĂłw OSOZ?

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci W 2018 roku wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy lekĂłw na choroby serca i ukĹ&#x201A;adu krÄ&#x2026;Ĺźenia wyniesie 209,21 mln zĹ&#x201A; i bÄ&#x2122;dzie o 5,20% niĹźsza od danych w 2017 roku. W 2019 roku moĹźemy spodziewaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; kolejnego spadku o 8,52% i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wyniesie 191,39 mln zĹ&#x201A;.

Zgodnie z zaĹ&#x201A;oĹźeniami, iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy rĂłwnieĹź bÄ&#x2122;dzie malaĹ&#x201A;a. Prognozy pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe w 2018 roku farmaceuci sprzedadzÄ&#x2026; w aptekach 15,07 mln opakowaĹ&#x201E; produktĂłw objÄ&#x2122;tych analizÄ&#x2026;, a w 2019 roku â&#x20AC;&#x201C; 14,14 mln opakowaĹ&#x201E;.

Spadek wyliczony rok do roku wyniesie kolejno 7,91% oraz 6,19%.

Prognozy sugerujÄ&#x2026;, Ĺźe Ĺ&#x203A;rednia cena za pojedyncze opakowanie w 2018

74

OSOZ Polska 3/2018

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

roku wzroĹ&#x203A;nie o 2,95% i bÄ&#x2122;dzie rĂłwna 13,88 zĹ&#x201A;. Kolejny rok ma przynieĹ&#x203A;Ä&#x2021; jednak spadek o 2,48%. Tak wiÄ&#x2122;c w 2019 roku Ĺ&#x203A;rednia cena wyniesie 13,54 zĹ&#x201A;.

Podsumowanie Dane statystyczne pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe o ile sumaryczna sprzedaĹź lekĂłw na choroby serca i ukĹ&#x201A;adu krÄ&#x2026;Ĺźenia wzrasta, o tyle grupa zawÄ&#x2122;Ĺźona do produktĂłw wchodzÄ&#x2026;cych w skĹ&#x201A;ad klasy ATC C01 (leki stosowane w chorobach serca) z roku na rok maleje. W caĹ&#x201A;ym okresie analiz iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy spadĹ&#x201A;a o 60,65%, Ĺ&#x203A;rednia cena za pojedyncze opakowanie wzrosĹ&#x201A;a o 45,97%. Te dwie zmienne uksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;y wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rynku lekĂłw na choroby serca na poziomie 220 mln zĹ&#x201A; (2017 rok). Prognozy na najbliĹźsze lata pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe ta wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nadal bÄ&#x2122;dzie spadaÄ&#x2021;. Sama sprzedaĹź lekĂłw, choÄ&#x2021; pokrywa siÄ&#x2122; z trendami epidemiologicznym i statystykami zachorowaĹ&#x201E;, zwiÄ&#x2026;zana jest z wieloma innymi determinantami, jak przykĹ&#x201A;adowo polityka refundacyjna, wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; opakowaĹ&#x201E;, wprowadzenie na rynek nowych substancji leczniczych albo zmiana koncentracji dawek. W przedstawionej analizie mĂłwimy o 15-letnim przedziale czasowym, w trakcie ktĂłrego na rynek weszĹ&#x201A;y nowe leki, a te mniej skuteczne zostaĹ&#x201A;y wycofane. ď Ź

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

Metodologia prognoz Do obliczenia prognoz zastosowano metodÄ&#x2122; najmniejszych kwadratĂłw z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. JednoczeĹ&#x203A;nie zaĹ&#x201A;oĹźono, Ĺźe w przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci nie wystÄ&#x2026;piÄ&#x2026; Ĺźadne wahania przypadkowe mogÄ&#x2026;ce w znaczÄ&#x2026;cy sposĂłb wpĹ&#x201A;ynÄ&#x2026;Ä&#x2021; na sprzedaĹź. Przez wahania przypadkowe rozumiemy wszystkie te elementy, ktĂłre nie wystÄ&#x2122;powaĹ&#x201A;y w sposĂłb powtarzalny historycznie, a ktĂłre mogÄ&#x2026; mieÄ&#x2021; znaczÄ&#x2026;cy wpĹ&#x201A;yw na ksztaĹ&#x201A;t sprzedaĹźy rynku.

Âť W 2002 roku sprzedano ponad 384 mln opakowaĹ&#x201E; lekĂłw na choroby serca, w 2017 â&#x20AC;&#x201C; juĹź tylko 220 mln. W tym czasie Ĺ&#x203A;miertelnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; z powodu chorĂłb serca i ukĹ&#x201A;adu krÄ&#x2026;Ĺźenia spadĹ&#x201A;a jedynie o kilka punktĂłw procentowych.â&#x20AC;?ÂŤ