Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia by OSOZ Polska

OSOZ

w w w.osoz.pl

2016 innowacyjna ochrona zdrowia

5 / 2016

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

ŚWIADOMOŚĆ IT

Sondaż opinii: oczekiwania polskich szpitali w stosunku do rozwiązań e-zdrowia.

PACJENT W CENTRUM

Debata: 21 ekspertów o innowacyjności sektora i opiece farmaceutycznej.

GAMIFIKACJA

Jak gry i wirtualna rzeczywistość pomagają w profilaktyce oraz leczeniu?

21. KONFERENCJA OGÓLNOPOLSKIEGO SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA

FORUM INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA

PREZENTACJE EKSPERTÓW

RELACJA Z WYDARZENIA

NAGRANIA WIDEO

WWW.OSOZ.PL/FORUM2016

GALERIA ZDJĘĆ

Nota bene

Makro w skali mikro Mapa europejskich projektów e-zdrowia: regionalne inicjatywy scalone spójną strategią kontra centralne mega-projekty tracące z oczu lokalną specyfikę.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

W poszukiwaniu zakończonych sukcesem projektów informatyzacji ochrony zdrowia zajrzyjmy do czterech różnych państw: Estonii, Danii, Włoch i Hiszpanii. Pierwsze dwa z nich zrealizowały narodowe plany informatyzacji obejmujące m.in. e-receptę oraz elektroniczne konta pacjentów. Mieszkańcy otrzymali dostęp do danych gromadzonych w e-kartotekach medycznych, choć nie obyło się bez problemów technicznych, protestów i kłopotów w komunikacji pomiędzy poszczególnymi podmiotami. Właściwie to jedyne dwa kraje Unii Europejskiej, którym udała się ta trudna sztuka. Czy to zasługa solidnie przygotowanego planu, wysokiej klasy ekspertów? A może gruntownej cyfryzacji innych sektorów, proinnowacyjnej gospodarki i otwartego na nowości społeczeństwa? Nic podobnego. Kiedy pytamy samych autorów sukcesu, pada prozaiczna odpowiedź: centralne projekty e-zdrowia sprawdzają się w małych krajach. Dania liczy 5,6 mln mieszkańców (niewiele więcej niż województwo mazowieckie), Estonia – nieco ponad 1,3 mln mieszkańców (podobnie jak województwo świętokrzyskie). Pozostałe dwa wspomniane kraje są z kolei silne regionalnie. Wenecja Euganejska we Włoszech (Veneto) i Galicja w Hiszpanii stały się szybko liderami innowacyjności, na czym korzystają przede wszystkim mieszkańcy. Dobra znajomość specyfiki lokalnego rynku, współpraca z miejscowymi jednostkami naukowymi i większa elastyczność są najmocniejszymi elementami strategii decentralizacji. Ministerstwo zdrowia w takim przypadku musi zadbać o spójny plan, standardy i długofalową perspektywę inwestycji. Łatwiej połączyć ze sobą kilka mniejszych klocków niż stworzyć samodzielnie jeden wielki twór od podstaw. Patrząc z polskiej perspektywy i biorąc pod uwagę sukcesy i porażki innych, warto pamiętać, że tak zawiły proces jak digitalizacja ochrony zdrowia wymaga spojrzenia od wewnątrz i perspektywy użytkownika.

maj 2016 aktualności

6 Zdjęcie numeru Manifest wolności zdrowotnej

8 Rynek zdrowia w pigułce Karuzela niespodzianek

12 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (lipiec 2016)

INNOWACJE

13 Aplikacje medyczne Najnowsze aplikacje zdrowotne na smartfona

14 Nowości i wynalazki Bezpieczeństwo autonomicznych samochodów, precyzyjne roboty, wirtualny doradca itd.

17 Laboratorium technologii Gamification

20 Infografika Wyzwania i szanse e-zdrowia

RAPORT

22 ZYSKI Z INWESTYCJI W ZDROWIE Nowoczesna opieka farmaceutyczna i innowacyjna ochrona zdrowia – pomysły oraz propozycje 21 ekspertów debaty Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia

ROZMOWY

28 EKSPERT Komunikacja terapeutyczna, czyli e-zdrowie psychiczne w polskich warunkach

30 JEDNO PYTANIE Telemedycyna: Henryk Skarżyński E-zdrowie: Romuald Litwin

PRAKTYcznie

32 Legislacja Pułapki zmian w prawie pracy

34 TECH HEALTH NEWS Cute robot helps children have fun in hospital Early detection test of Parkinsons’ Disease

36 SONDAŻ Co o e-zdrowiu sądzą menedżerowie?

38 badanie E-rejestracja w ofensywie

nowe idee

40 Felieton Interakcje uderzają w pacjentów

42 KREATYWNIE Opóźnienia farmacji

43 INSPIRACJE Medycyna do góry nogami

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

CZASOPISMO

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

w w w . f a c e b o o k . p l / IT i Z d r o w i e

51 968 718

W INTERNECIE

Liczba opakowań leków i środków stosowanych w cukrzycy zakupionych w 2015 roku. To niemal dwukrotnie więcej w porównaniu z rokiem 2002. Sprzedaż w tej grupie systematycznie rośnie, co zgadza się ze statystykami epidemiologicznymi. Nie inaczej będzie w kolejnych latach. Szczegółowa analiza sprzedaży leków na cukrzycę – str. 58.

Zapraszamy na stronę internetową FORUM INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA. Zamieszczamy na niej nagrania wideo z debat „Opieka farmaceutyczna”, „Pacjent w centrum – opieka – koordynacja – jakość” oraz wystąpienia inauguracyjnego Roberta Madelina (Komisja Europejska). Ponadto: wywiady, zdjęcia, materiały dodatkowe oraz kilkadziesiąt prezentacji do pobrania. www.osoz.pl/forum2016

123

NA PLUSIE W kwietniu, w stosunku do marca, rośnie o 123 zł sprzedaż leków na receptę. Rośnie również średnia cena opakowania leków do poziomu 17,40 zł.

3600

NA MINUSIE O 7,7% (300 osób) maleje liczba pacjentów w statystycznej aptece. Rok temu wskaźnik był większy o 50 osób. O 4,2% maleje obrót apteczny.

„Każde 1 euro zainwestowane w ochronę zdrowia zwraca się w kwocie 1,80 euro.” Marc Schreiner Europejska Federacja Szpitali i Ochrony Zdrowia Pełna wypowiedź – str. 22

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na maj 2016 r., liczba członków Rady: 99 osób)

edukacja

44 Z PERSPEKTYWY Pozbyć się papieru, być bliżej pacjenta

45 WIEDZA Zapowiedzi, relacje, lektury on-line

STATYSTYKI 46 Monitor zjawisk i PROGNOZY epidemiologicznych Mapy zdrowotne kraju (kwiecień 2016)

50 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (kwiecień 2016)

58 Monitor rynku leków Sprzedaż leków stosowanych w cukrzycy

SYSTEMY IT

63 KS-APTEKA Zintegrowany System Obsługi Apteki

65 KS-SOMED Zintegrowany System Obsługi Przychodni

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

ak tualności

Manifest wolności zdrowotnej Podobnie jak Gutenberg poprzez wynalezienie druku zdemokratyzował dostęp do wiedzy, tak samo cyfryzacja i rozwiązania mobilne zrewolucjonizują ochronę zdrowia. Futuryści i innowatorzy prognozują, że pacjenci zyskają większą kontrolę nad własnym zdrowiem, profilaktyka zastąpi leczenie, telemedycyna zakończy erę inwestowania w drogie szpitale, komputery i sztuczna inteligencja przejmą zadania diagnostyczne, a big data pozwoli zrozumieć mechanizmy chorób i skuteczniej z nimi walczyć. Wizje urzeczywistniają się już dziś. Aby lepiej zrozumieć procesy cyfrowego przewrotu, od bieżącego numeru prezentujemy najciekawsze koncepcje uznanych ekspertów digitalizacji ochrony zdrowia. Zaczynamy od światowego bestsellera, głośnego manifestu zmian napędzanych rozwojem technologii mobilnych – „The Patient Will See You Now” (Teraz pacjent cię zobaczy). Co prognozuje Eric Topol? Jak Internet zmieni paternalistyczny model systemu ochrony zdrowia? Pierwszy artykuł – na stronie 43.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

ak tualności

Rynek zdrowia w pigułce

Foto: designed by freepik.com

Karuzela niespodzianek

Obcięcie wycen wysokomarżowych procedur oraz umożliwienie odzyskania części ze zredukowanych pieniędzy poprzez dwa, trzy razy większą niż dotychczas wycenę elementów uzupełniających opiekę, zwłaszcza rehabilitacji, oraz opublikowane wreszcie mapy potrzeb zdrowotnych całego szpitalnictwa – to najgłośniejsze tematy w ostatnich tygodniach. Aleksandra Kurowska

System ochrony zdrowia Okrojenie wycen wysokomarżowych procedur, m.in. w kardiologii i endoprotezoplastyce, odbiło się sporym echem w środowisku medycznym. Saldo zmian w formie oszczędności może wynieść nawet ok. 1,1 mld zł. W czerwcu ma zostać przeprowadzona trzecia duża fala przeglądu wycen i być może w więk-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

szym odsetku niż obecnie będą one rosły. Dla osób zainteresowanych tematem bardzo ciekawą lekturą są opublikowane szczegółowe informacje na temat składowych wycen. Niemal jak film akcji trzymała w napięciu historia ustawy o fizjoterapeutach. Projekt Platformy Obywatelskiej podpisany przez Andrzeja Dudę, który miał m.in. umożliwić tej grupie zawodowej

wykonywanie części zadań bez zlecenia lekarskiego oraz powoływać samorząd zawodowy, PiS chciał zablokować na półtora roku. Kolejny projekt z kwietnia okrawał go m.in. z samorządu i sugerował, że każdorazowo – nawet przy usługach komercyjnych – będzie potrzebne skierowanie. W zamian za obcięte uprawnienia przyznał z kolei… możliwość powoływania się przez fizjoterapeutów na klauzulę sumienia. I na niej w dużej mierze formalni autorzy projektu (rzeczywistym był resort zdrowia) „polegli” w Sejmie, nie potrafiąc racjonalnie wytłumaczyć propozycji. Czy fizjoterapeuci mogą się już cieszyć? Na razie wiemy tyle, że z końcem maja ustawa z zeszłego roku weszła w życie w niezmienionym kształcie. Ale pamiętajmy, że nie ma do niej rozporządzeń, nawet ich projektów. Ponadto może zostać zno-

ak tualności

welizowana w przyszłości, gdy zamieszanie opadnie. Trudno też określić dalsze losy projektu zmian w ustawie o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, w którym wpisano m.in. fundusz ratunkowego dostępu do technologii medycznych z budżetem 10 mln zł rocznie. W tym samym projekcie ujęto dodatkowe 100 etatów dla AOTMiT, dokładnie osób mających zająć się porządkowaniem koszyka świadczeń. To nawet wyższy koszt niż wspomniany fundusz. Resort finansów w opinii do projektu stwierdza, że działania te powinny być przeprowadzone tak, by nie wpływały na budżet państwa, a więc – mówiąc w skrócie – pieniądze na fundusz musi znaleźć MZ lub NFZ w swoim budżecie, a nowych pracowników może nie być. Z kolei w ramach prac Rady Dialogu Społecznego Ministerstwa Finansów wraz z resortem pracy skrytykowano pomysł minimalnych wynagrodzeń dla pracowników medycznych. Choć można się spierać co do zasadności poszczególnych propozycji resortu zdrowia, sygnał płynący ze Świętokrzyskiej jest niepokojący. Większość planów dotyczących zdrowia rozbijało się w przeszłości o brak zgody MF na ich sfinansowanie.

Raporty Ponad połowa Polaków twierdzi, że nigdy nie słyszała od lekarza zaleceń w sprawie profilaktyki. Tylko 15 proc. deklaruje, że o promocji zdrowia wspominał średni personel medyczny w przychodni lub rejestratorka – wynika z badania „Diagnoza i zmiana czynników decydujących o niedoskonałości w działaniu POZ-tów” realizowanego z Funduszy EOG przez Fundację Rozwoju Metod Łączonych w Medycynie. Badać się trzeba choćby dlatego, że żyjemy w zanieczyszczonym środowisku, o czym wspomina raport Światowej Organizacji Zdrowia. WHO ogłosiła, że Żywiec to najbardziej zanieczyszczone miasto w Europie, a kolejne to Pszczyna. Na dodatek 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast UE leży w naszym kraju. WHO, przy opracowaniu zestawienia, brała pod uwagę poziom pyłu zawieszonego PM2.5, który jej zdaniem należy do najbardziej szkodliwych dla zdrowia człowieka spośród innych zanieczyszczeń atmosferycznych. Samorządowcy od razu oprotestowali te informacje. Problemy mamy też z dokumentacją medyczną, nie tylko elektroniczną. Jak wynika z opublikowanego raportu NIK, placówki medyczne nie przykładają wystarczającej wagi do prawidłowego pro-

wadzenia dokumentacji medycznej pacjentów. Spośród 24 kontrolowanych świadczeniodawców z 7 województw zdecydowana większość (21) prowadziła dokumentację z naruszeniem przepisów.

Legislacja Do konsultacji trafiły zapowiadane już wcześniej zmiany w pakiecie onkologicznym. Upraszczają one sprawozdawanie badań, rozszerzają grupę pacjentów uprawnionych do otrzymania kart DILO. Największą burzę wywołało usunięcie z ustawy zapisu o bezlimitowym rozliczaniu świadczeń onkologicznych. Choć MZ przekonywało, że takich zapisów nie umieszcza się w ustawie, lecz w zarządzeniach, a limitów nie zamierza przywracać, onkolodzy i opozycja byli nieufni. Gdy już o nieufności mowa – nowe rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości przewiduje możliwość tworzenia odrębnych komórek organizacyjnych zajmujących się sprawami karnymi związanymi z błędami lekarskimi. To w pewnym sensie konik Zbigniewa Ziobry, także z powodów rodzinnych. Pamiętający poprzednie rządy PiS z pewnością wiedzą, co mam na myśli. Dlatego minister postanowił za plecami

JAK POLACY DBAJĄ O ZDROWIE I KORZYSTAJĄ Z POMOCY LEKARZY? Jak oceniasz swój poziom dbałości o zdrowie? 1% 15%

Bardzo dobrze – dbam o zdrowie, badam się i dbam o profilaktykę

33%

Dobrze – dbam o zdrowie, prowadzę działania profilaktyczne w okresie wzmożonych zachorowań

Nie mam zaufania do lekarzy i leczę się sam

14%

15%

Raz w miesiącu

Kilka razy w miesiącu

Źle – z reguły nie chodzę do lekarza i nie badam się

25%

1–2 razy w roku

48%

Średnio – chodzę do lekarza tylko, gdy jestem chory/chora

W jaki sposób umawiasz się na wizytę?

Nie umawiam się – przychodzę i czekam

Jak często korzystasz z porady lekarza ogólnego/rodzinnego?

Umawiam się przez Internet

51%

Kilka razy w roku

Jak długo zwykle czekasz w poczekalni przed wizytą u lekarza ogólnego/rodzinnego? 13%

Nie czekam

Ponad godzinę

22%

Ponad pół godziny

22%

Przychodzę do przychodni i umawiam się na wizytę na inny dzień

56%

Umawiam się telefonicznie na dany dzień i na konkretną godzinę

56%

Kilkanaście minut

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

ak tualności

» Od 1 lipca to Minister Zdrowia, a nie Prezes NFZ, ma określać szczegółowe kryteria wyboru ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.« resortu zdrowia zająć się sprawą błędów medycznych. Sejm przyjął kolejne zdrowotne ustawy. Zwiększenie wpływu ministrów na wybór i odwoływanie władz instytutów badawczych zakłada nowelizacja ustawy o instytutach badawczych. Ustawę pilotowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Uchwalona została też nowelizacja ustawy wdrażająca dyrektywy UE o bezpieczeństwie krwi. Ustawa dotyczy m.in. bezpieczeństwa krwi, usprawnienia obiegu informacji o jej zasobach (system e-krew); umożliwi obcokrajowcom zostanie dawcą. Z poprawek wniesionych przez Senat, Sejm przyjął m.in. taką, aby przekazywanie danych dawców krwi do Polskiego Czerwonego Krzyża w celu wydawania odznak odbywało się tylko za zgodą dawców. Z ważniejszych zmian – od 1 lipca to Minister Zdrowia, a nie jak do tej pory Prezes NFZ, ma określać szczegółowe

kryteria wyboru ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Projekt pierwszego takiego rozporządzenia zawiera m.in. zapisy premiujące placówki prowadzące szkolenie specjalizacyjne lekarzy (będzie to kryterium jakościowe) oraz prowadzące dokumentację medyczną w formie elektronicznej. Pomysł skrytykowała m.in. Izba Lekarska. Izba powinna za to docenić inną propozycję, nad którą pracuje MZ. Chodzi o uregulowanie kwestii wydawania oryginałów dokumentacji medycznej. Część placówek udostępnia je niechętnie, ponieważ pacjenci często je gubią lub nie zwracają z różnych powodów. Po planowanych przez MZ zmianach, oryginały będą wydawane tylko wtedy, gdy okażą się niezbędne, np. w sprawie sądowej lub w sytuacji, gdy czekanie na kopie mogłoby opóźnić udzielenie pomocy medycznej i zagrażać zdrowiu lub życiu.

Czy trafiłeś/trafiłaś kiedykolwiek do szpitala z powodu braku dostępu do lekarza ogólnego/rodzinnego? 14% Tak

Obecne kierownictwo resortu zdrowia wydało interpretację, że jeżeli niemożliwe jest ustalenie zgonu i jego przyczyny przez lekarza leczącego chorego w ostatniej chorobie, to czynności te powinny być wykonane przez osobę powołaną przez właściwego starostę. Tak wynika ze stanowiska przesłanego Porozumieniu Zielonogórskiemu przez Ministerstwo Zdrowia. Partnerzy społeczni przy wsparciu Ministra Zdrowia chcą tzw. pionowej podległości placówek inspekcji sanitarnej i farmaceutycznej. Teraz GIS w terenie podlegają staroście, a w przypadku GIF – wojewodom. Dyskusję nad zmianami rozpoczął w tym tygodniu trójstronny zespół ds. ochrony zdrowia Rady Dialogu Społecznego. Dzięki temu zasoby inspekcji mają być lepiej wykorzystane. Na dodatek, w różnych regionach kraju przepisy będą interpretowane w ten sam sposób – teraz jest z tym problem m.in. w przypadku GIF i aptek. Z kolei zasoby kadrowe placówek medycznych może nieco poprawić rozporządzenie, w którym MZ skróci okres przygotowania do wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej osobom spoza UE. Zgodnie z nowym dokumentem, „biały personel” otrzyma prawo pracy w zawodzie w Polsce już po

Ile razy w ciągu ostatnich 10 lat robiłeś/robiłaś badanie profilaktyczne? 17%

Ani razu

17%

Dwa razy

49% 86%

17%

Nie

Więcej niż dwa razy

Raz

Czy w trakcie którejkolwiek wizyty lekarz mówił o profilaktyce?

57%

Czy pielęgniarka lub rejestratorka prowadziła z Tobą rozmowę o profilaktyce i informowała Cię o możliwych badaniach profilaktycznych?

15%

Tak

53% Nie

85% Nie

Źródło: raport na podstawie wyników badania „Diagnoza i zmiana czynników decydujących o niedoskonałości w działaniu POZ-tów” realizowanego w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG. Badanie zrealizowała Fundacja Rozwoju Metod Łączonych w Medycynie na grupie ok. 1,3 tys. osób.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

ak tualności

sześciomiesięcznym stażu adaptacyjnym. Wcześniej staż wynosił rok, a dodatkowo osoby, które w ciągu 6 lat przez przynajmniej 5 z nich nie wykonywały zawodu, musiały odbyć półroczne przeszkolenie.

Wyroki Ubezpieczyciele powinni zwracać poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych uzasadnione i celowe wydatki na koszty leczenia i rehabilitacji niefinansowane ze środków publicznych – wynika z sentencji uchwały Sądu Najwyższego wydanej w odpowiedzi na wniosek Rzecznika Finansowego. Zdaniem ekspertów, teraz łatwiej będzie zarówno dostać zwrot już poniesionych kosztów jak i zaliczki na poczet np. rehabilitacji. Personalia Nie udało się wyłonić odpowiedniego kandydata na Głównego Inspektora Farmaceutycznego i MZ ponownie ogłosiło konkurs.

W kolejnych oddziałach NFZ oraz szpitalach zmieniano szefów, m.in. odwołani zostali Jacek Profaska – dyrektor Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu oraz prof. Leszek Miszczyk – szef Centrum Onkologii w Gliwicach.

Wieści z rynku Wiadomo już, kto zbuduje Szpital Południowy w Warszawie. Wygrała najdroższa oferta warta 211 mln zł włoskiej firmy Astaldi, startującej wraz ze spółką NBI. Pozostałe oferty odpadły ze względu na błędy. Budowa placówki budzi kontrowersje, część ekspertów zwraca uwagę, że w okolicy są placówki, głównie prywatne, mogące realizować takie usługi, gdyby miały kontrakt z NFZ. Brakuje za to przychodni. Spółka EMC Instytut Medyczny S.A. została dopuszczona do negocjacji w sprawie odpłatnego obciążenia prawem użytkowania do 100 proc. Prudnickiego Centrum Medycznego. To pla-

cówka, gdzie miesiącami toczył się spór właścicielski. Z kolei w Regionalnym Centrum Zdrowia w Lubinie, należącym do EMC, trwa budowa nowego skrzydła, w którym zlokalizowany będzie m.in. SOR. Inwestycje Grupy EMC w Lubinie sięgają już blisko 150 mln zł. Pod koniec kwietnia 2016 roku na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie zadebiutował Polski Bank Komórek Macierzystych zajmujący się m.in. pozyskiwaniem i długotrwałym przechowywaniem komórek macierzystych z krwi pępowinowej i innych tkanek popłodowych w ramach tzw. bankowania rodzinnego.  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy.

od redakcji

PREZENTY DLA CZYTELNIKÓW

o ochronie zdrowia psychicznego. 3 szt. Ustawa Kinga Bobińska, Krzysztof Eichstaedt, Piotr Gałecki

rynku farmaceutycznego. 3 szt. Instytucje Red. nauk. Rafał Stankiewicz

Jak otrzymać książkę? Wystarczy napisać do nas e-mail na adres czasopismo@osoz.pl z krótkim uzasadnieniem, dlaczego chcielibyście Państwo otrzymać wybrany prezent. Te najbardziej przekonujące nagrodzimy. Na e-maile czekamy w terminie do 8 lipca 2016 r. „Przysłanie korespondencji e-mail stanowi zgodę na przetwarzanie danych osobowych zawartych w korespondencji do celów związanych z rozstrzygnięciem konkursu i przez czas jego trwania. Administrator Danych Osobowych, to jest KAMSOFT S.A. (wydawca miesięcznika OSOZ) z siedzibą w Katowicach przy ul. 1 Maja 133, wpisana przez Sąd Rejonowy Katowice – Wschód w Katowicach Wydział VIII Gospodarczy KRS do Rejestru Przedsiębiorców pod nr KRS 0000345075 informuje, iż przesłanie danych osobowych jest fakultatywne, dane wykorzystane zostaną wyłącznie na potrzeby rozstrzygnięcia konkursu, po zakończeniu konkursu dane zostanę usunięte. Przez czas trwania konkursu osobie, której dane dotyczą przysługuje uprawnienie do dostępu do treści przekazanych w korespondencji e-mail danych oraz ich poprawienia”.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

ak tualności

Alert epidemiologiczny (lipiec 2016)

ALERGIA

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

94%

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (lipiec)

TREND W STOSUNKU DO czerwca

Dolnośląskie

2 423

Kujawsko-pomorskie

1 754

Lubelskie

1 672

Lubuskie

2 042

Łódzkie

2 088

Małopolskie

1 958

Mazowieckie

2 676

Opolskie

1 540

Podkarpackie

3 206

Podlaskie

2 042

Pomorskie

2 117

Śląskie

2 112

Świętokrzyskie

1 599

Warmińsko-mazurskie

1 194

Wielkopolskie

1 839

Zachodniopomorskie

1 927

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (lipiec)

TREND W STOSUNKU DO czerwca

Dolnośląskie

2 576

Kujawsko-pomorskie

1 938

Lubelskie

1 941

Lubuskie

2 225

Łódzkie

2 004

Małopolskie

2 158

Mazowieckie

2 742

Opolskie

1 713

Podkarpackie

2 176

Podlaskie

2 436

Pomorskie

2 305

Śląskie

1 938

Świętokrzyskie

1 501

Warmińsko-mazurskie

1 832

Wielkopolskie

2 095

Zachodniopomorskie

2 105

               

WOJEWÓDZTWO

POZIOM NASILENIA ALERGII  PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE POZIOM NASILENIA GRYPY I PRZEZIĘBIENIA SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

84%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

WOJEWÓDZTWO

Innowac je

Aplikacje

Sea Hero Quest

Twilight

CDC Health IQ

Jeżeli chcesz pomóc naukowcom w badaniach nad demencją, zagraj w Sea Hero Quest. Użytkownik aplikacji bierze udział we wciągającej pogoni za zabawnymi stworzeniami w scenerii morza i bagien. Tylko podczas 2-minutowej zabawy zbierane są dane, których uzyskanie w badaniach laboratoryjnych zajęłoby 5 godzin! Demencja, dotykająca 45 mln ludzi na świecie, objawia się m.in. utratą zdolności nawigacyjnych. Zebrane dane pozwolą zrozumieć symptomy choroby.

Według badań, niebieskie światło emitowane przez smartfony i tablety może blokować produkcję melatoniny, wpływając negatywnie na rytm okołodobowy, powodując problemy z zaśnięciem. Aplikacja Twilight dopasowuje jasność ekranu urządzenia mobilnego do pory dnia, po zachodzie słońca blokuje emisję niebieskiego światła poprzez uruchomienie delikatnego czerwonego filtru. Użytkownicy urządzeń Apple mogą włączyć tzw. Bluelight Filter w systemie iOS (od wersji 9.3).

Edukacyjna aplikacja w formie quizu stworzona przez Centers For Disease Control and Prevention (Centrum Kontroli Chorób i Prewencji). Czy wiesz, jak długo trzeba myć ręce, aby zabić zarazki? Jaki filtr SPF należy zastosować, aby ochronić się przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych? Trzy poziomy trudności pytań zadawanych przez wirtualnego naukowca oraz opcja czasowej rozgrywki dostarczą dużo zabawy, emocji i jednocześnie wiedzy.

iOS | Android | ENG | PL | DE Bezpłatna

Android | ENG Bezpłatna

iOS | Android | ENG | ES Bezpłatna

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Innowac je

Nowości i wynalazki

OCHRONIĆ OFIARĘ WYPADKU Co roku na drogach całego świata ginie 1 mln 200 tys. osób. Według szacunków WHO, dla krajów rozwijających się może to oznaczać obniżenie PKB nawet o 3% w skali rocznej. Z policyjnych danych wynika, że w Polsce w 2015 roku w 32 701 wypadkach zginęły 2 904 osoby, a 39 457 zostało rannych. Ludzkie błędy, które są najczęstszą przyczyną kolizji, mogą wyeliminować autonomiczne, inteligentne pojazdy. Jednym z nich jest Google Car. W maju bieżącego roku firma zgłosiła w Amerykańskim Urzędzie Patentów i Znaków Towarowych technologię, której celem jest minimalizacja obrażeń osób w zderzeniu z samochodem. „Lepka” przednia część karoserii miałaby „przyklejać” potrąconą osobę do samochodu i tym samym zmniejszać obrażenia powstałe w momencie, gdy siła uderzenia wyrzuca ofiarę na ulicę. Pierwsza, normalna powłoka samochodu pękałaby, odsłaniając adhezyjną powierzchnię. Jak twierdzą specjaliści, takie rozwiązanie mogłoby zmniejszyć skalę obrażeń. Google nie potwierdził jednak, czy zgłoszony patent zamierza wykorzystać w testowanym od 2009 roku autonomicznym pojeździe własnej produkcji. To tylko wstępna koncepcja rodząca wiele dalszych pytań: o rodzaj substancji i jej skuteczność, reakcję dużych sił na ubrania ofiary wypadku itd.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Innowac je

GIPS TO PRZESZŁOŚĆ Złamanie lub pęknięcie kości to dla pacjenta wyrok noszenia niewygodnego gipsu przez kilka tygodni. Chce to zmienić firma Exovite wprowadzając na rynek drukowane w technologii 3D, oddychające, lekkie i wytrzymałe usztywnienia. W pierwszej kolejności system skanuje budowę kończyny i na tej podstawie tworzy trójwymiarowy model szkieletu. Jego druk zajmuje kilka minut. Całość uzupełniona jest specjalnym czujnikiem, który mierzy siłę mięśni, przekazując dane do specjalnej aplikacji ułatwiającej lekarzowi zarządzanie procesem rehabilitacji. Dołączony do zestawu stymulator wysyła sygnały elektryczne, pobudzając mięśnie i zapobiegając ich zanikowi. Jak obiecuje Exovite, w ten sposób zmniejsza się liczba wizyt szpitalnych pacjenta o 80% (eliminacja osobistych kontroli), czas powrotu do formy skrócony zostaje o 30%, podobnie maleją ogólne koszty opieki nad pacjentem.

SEKRETARKA + OMNIBUS W wyszukiwarce Google szukamy porad, wskazówek, drogi, hotelu, pomocy. Jednym słowem – informacji, często o zdrowiu. Wirtualny doradca przybrał realne kształty w postaci tzw. Google Home. Domowy asystent głosowy ma sterować inteligentnym wyposażeniem mieszkania, dostarczać błyskawicznych odpowiedzi na nasze pytania (bez włączania komputera albo smartfona), pomagać w organizacji życia prywatnego i zawodowego (poprzez połączenie z kalendarzem i skrzynką e-mail). Wystarczy wypowiedzieć polecenie lub pytanie. To trochę taka osobista sekretarka i asystent w jednym, którego funkcjonalność będzie rosła wraz z integracją z kolejnymi urządzeniami typu „smart”. Na filmie reklamowym Google Home steruje oświetleniem, odpowiada na najbardziej skomplikowane pytania dzieci, przekłada termin spotkania i wysyła e-maile, odtwarza muzykę na życzenie. Wizja, która wymaga jeszcze dopracowania technologii.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Innowac je

RELAKS SPRZĘŻONY Melomind to nowy standard relaksu z pomocą muzyki. Całość składa się z tradycyjnych słuchawek do odtwarzania muzyki w dotychczas znany sposób oraz doczepianych „suchych” elektrod EEG. Elektroencefalograf odczytuje fale mózgowe, określa poziom stresu i na tej podstawie komponuje odpowiedni repertuar. Im więcej korzystamy z Melomind, tym oczywiście większe korzyści tej metody walki ze stresem. Funkcja tzw. neurofeedbacku (NFB) pozwala obserwować postępy i jednocześnie uczy użytkownika, jak osiągnąć równowagę emocjonalną. Warto zaznaczyć, że Melomind został opracowany we współpracy z badaczami francuskiego Instytutu Mózgu i Kręgosłupa ICM (The Institut du Cerveau et de la Moelle épinière). Urządzenie dostępne jest na razie w przedsprzedaży.

ROBOT Z WYCZUCIEM

ZOBACZ STRES

Disney Research zaskakuje świat nauki robotem wirtualnej prezencji, który może zrewolucjonizować m.in. operacje na odległość. Dokładność przekazywanych przez operatora ruchów jest tak doskonała, że urządzenie może bez problemu nawlec nitkę na igłę. Precyzję osiągnięto dzięki tzw. hydrostatycznej transmisji i hybrydowemu sterowaniu wykorzystującemu sprężone powietrze i wodę. Polecamy film prezentujący płynność działania robota, udostępniony na kanale YouTube („A Hybrid Hydrostatic Transmission and Human Safe Haptic Telepresence Robot”).

Temperatura i wilgotność ludzkiej skóry bardzo precyzyjnie odzwierciedlają stan emocjonalny każdego człowieka – od relaksu do stresu. Na tej zasadzie powstał The Pip. Wystarczy chwycić palcami mały klips, który zmierzy poziom stresu. Tzw. biofeedback umożliwia wizualizację wyników w dołączonej aplikacji na smartfon i tablet, a specjalne gry pomagają uspokoić emocje. W jednej z nich zadaniem gracza jest przeobrażenie krajobrazu z zimowego na letni. Cena: 179 euro.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Źródła i zdjęcia: Google, United States Patent And Trademark Office, Exovite, Disney Research, The PIP, Melomind

Innowac je

Laboratorium technologii

Foto: designed by freepik.com

Gamification

W języku polskim określana jako „grywalizacja” albo „gamifikacja”. Oznacza wykorzystanie gier – a dokładnie tkwiących w nich mechanizmów zaangażowania, rozrywki i relaksu – do osiągania innych celów, jak przykładowo zmiany zachowania, edukacji lub leczenia niektórych schorzeń. Jaką rolę odegra w ochronie zdrowia? Na wstępie dziecko wybiera ulubionego bohatera z filmów Disneya, komiksów z serii Marvel albo Gwiezdnych Wojen. Ten staje się towarzyszem codziennego mycia zębów. Za każde 2 minuty szczotkowania przyznawane są cyfrowe naklejki, a za regularność i systematyczność – gwiazdki i specjalne plakietki. Tak do mycia zębów motywuje aplikacja Disney Magic Timer. Wpływając na tzw. ośrodek nagrody znajdujący się w mózgu każdego człowieka, nielubianą czynność zamienia w zabawę. Gamifikacja sięga do zabawy, aby edukować w kwestiach związanych z ochroną zdrowia, dostarczać wiedzy, zamieniać rutynowe zadania w przyjemność, motywować do ćwiczeń fizycznych i w końcu leczyć lekkie schorzenia mentalne (terapia behawioralno-poznawcza). Gry po-

magają w ten sposób wydobyć tkwiącą w umyśle siłę do automodyfikacji własnego życia. Przez długie lata postrzegane były jako tylko i wyłącznie źródło rozrywki, pożeracz czasu szkodliwy zwłaszcza dla dzieci, rywalizujący o czas spędzany z rówieśnikami na wolnym powietrzu. Jednak odpowiednio zaprojektowana gra może spełniać pożyteczną rolę. Świadczą o tym coraz liczniejsze badania realizowane w ośrodkach naukowych na całym świecie. W jednym z nich, gra pomagająca chorym na cukrzycę dzieciom doprowadziła do spadku nagłych wizyt lekarskich o 77 proc. Zaobserwowano również, że dzieci grające w Super Mario Bros odczuwają mniejszy stres przez zabiegami operacyjnymi. Eksperci twierdzą, że popularne Angry Birds, absorbujące uwagę gracza, mogą minimalizować stany niepokoju. Skuteczność gamifikacji sprawdzała również firma konsultingowa Accenture. W pilotażu obejmującym 5000 osób dowiedziono, że 70 proc. uczestników rywalizacji polegającej na pokonywaniu 10 000 kroków dziennie, po zakończeniu pilotażu kontynuowało zdrowy nawyk. Na rynku pojawia się coraz więcej aplikacji, których zadaniem jest motywacja przykładowo do uprawiania sportu, zdrowego odżywiania się, zrzucenia zbędnych kilogramów, wyrabiania w sobie zdrowych nawyków. Wszystko na zasadzie rywalizacji z przyjaciółmi i w formie lekkiej zabawy.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Foto: designed by freepik.com

Innowac je

– Gry mogą być bardzo dobrym czynnikiem wzmacniającym motywację, zwłaszcza w przypadku chorych przewlekle – mówi Bonnie Henry kierujący GameMetrix Solutions. Trzeba pamiętać, że to osoby, które z chorobą muszą zmagać się codziennie i niezwykle trudno podtrzymać zaangażowanie po kilku dniach od wizyty lekarskiej albo gdy choroba nie wiąże się z odczuwalnymi i dokuczliwymi objawami, przykładowo w cukrzycy. Szacuje się, że tzw. adherencja (ang. adherence – przyleganie) w kardiologii może być nawet niższa niż 50% – ponad połowa chorych nie przestrzega zaleceń lekarza. Po drugie, aż 70 proc. wszystkich kosztów ochrony zdrowia wynika wprost z ludzkiego zachowania – zwłaszcza nieprawidłowego stylu życia oraz niestosowania się do wyznaczonej ścieżki terapii. Gamification jest wokół nas, nawet jeżeli nie zdajemy sobie z tego sprawy. Lubimy rywalizować, porównywać się z innymi, aspirować do określonych grup lub osób. Dopiero rozwój technologii mobilnych pozwolił rozwinąć koncepcję i wykorzystać ją w bardziej ukierunkowany sposób – do sterowania wybranymi aspektami zdrowia. Bardzo dobrym przykładem są aplikacje, w ramach których budowane są społeczności osób uprawiających wybrany sport. Użytkownicy mogą dzielić się fotografiami, chwalić osiągnięciami i trasami biegu. Publikacja na facebooku trasy porannego joggingu z pomocą popularnej aplikacji Endomondo to także element gamification. Trend wzmocnił dodatkowo rozwój technologii ubieralnych – opaski mierzące dystans, parametry formy fizycznej, spalone kalorie spowodowały, że codzienne życie mogło stać się realną częścią gry o zdrowie i lepszą formę. Gry, w której każdy może być bohaterem i zwycięzcą. Zgodnie z raportem Markets and Markets, przemysł gamifikacji urośnie w 2018 roku do 5,5 mld USD (z 421 mln USD w 2013 roku), notując coroczne wzrosty na poziomie 67 proc. Czynnikami napędzającymi będą m.in. pogłębione badania na temat skuteczności i rezultatów medycznych oraz wymiana pokoleniowa (osoby wychowane po rewolucji cyfrowej, biegle obsługujące smartfon i tablet). Po boomie technologii mobilnych, na fali którego zaczęto coraz częściej mówić o zastosowaniu

» � S�pecjalnie �� zaprojektowane gry mogą pełnić rolę terapeutyczną, zmieniać zachowania, motywować.« 18

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

gier w ochronie zdrowia, lada dzień świat wykona kolejny krok milowy. Mowa o wirtualnej rzeczywistości (ang. virtual reality, VR). Wystarczy założyć specjalne okulary 3D, aby przenieść się do zupełnie innego świata, innego miejsca. Psychiatrzy z Uniwersytetu w Louisville wykorzystują technologię VR w tzw. terapii ekspozycyjnej u pacjentów z różnymi rodzajami fobii, jak przykładowo klaustrofobia. Do podobnych metod można sięgnąć w przypadku niektórych lekkich dolegliwości mentalnych, jak depresja czy autyzm. Do ciekawych wniosków doszli specjaliści na Uniwersytecie w Waszyngtonie. Chorym, którym wykonywano drobne, ale bolesne zabiegi bez znieczulenia, jak przykładowo opatrywanie ran, pozwolono grać w międzyczasie w grę SnowWorld. Silne działanie na zmysły pacjenta odwracało skutecznie uwagę od odczuwanego bólu. Czy gamifikacja ma szansę znaleźć więcej zastosowań w medycynie? Jest na to coraz więcej dowodów. W czasopiśmie CyberPsychology and Behavior czytamy o pierwszych pozytywnych rezultatach rehabilitacji niektórych schorzeń czy uszkodzeń mózgu. Niepełnosprawni przeniosą się do miejsc niedostępnych dla nich w realnym świecie, telemedycyna nabierze nowego znaczenia. Gra Akili pomaga wychwytywać pierwsze symptomy choroby Alzheimera. Aplikacja PlayCare, angażując dzieci we wciągające zadania, analizuje występowanie pierwszych, niezauważalnych objawów autyzmu. Reflexion Health to gra wideo dla seniorów – wirtualny trener i rehabilitant w jednym. Przykładów na zastosowanie gier w ochronie zdrowia jest coraz więcej. Niezależnie od tego, czy chodzi o edukację, kreowanie pozytywnych nawyków zdrowotnych, pomoc w chorobach psychicznych, podszyta formą zabawy i lekkiej rozrywki ochrona zdrowia i profilaktyka jest szansą na wydobycie z pacjenta najważniejszych elementów kształtowania zdrowia: wiedzy, zaangażowania i motywacji. Ale ma też swoje cienie: gry same w sobie mogą uzależniać, czynnik edukacyjny często zdominowany zostaje przez warstwę rozrywkową. Nieznane są długofalowe skutki przebywania w wirtualnej rzeczywistości. Według niektórych psychologów, intensywne doznania mogą działać równie mocno jak inne używki i powodować, że w konfrontacji z realnym światem, nieograniczona prawami fizyki przestrzeń (bez grawitacji, barier geograficznych i czasowych, dająca nam władzę absolutną) po prostu wygra, kusząc wolnością i kreatywnością. W otoczeniu pełnym technologii nie można zapomnieć, że niezmiennie skuteczną dla zdrowia grą jest realna rywalizacja sportowa. 

44,1-!5$/*253!4 /5105 *2/"4

Innowac je

"# "# ! # ! " # " # " ! # "# ! ! # !

" # !# ! # # ! " ! # " # " #!"" # " ! # # " "# ! # " # " # "! # "# " !# # " # # # " "# " "

"! " # !# "# " # # # # " # # " " " # !# # # # ! "# ! " "! "# !# " !# "

# ! # # # ! ! #" " # ! # " !

" # # # " # "# ! # " !

19TH EUROPEAN HEALTH FORUM GASTEIN

Demographics and Diversity in Europe â&#x20AC;&#x201C; New Solutions for Health 28â&#x20AC;&#x201C;30 September, Bad Hofgastein, Austria

2/(5&104304 )4-.24&5./"1)0'5 0*)+5305&4(4-.1353-&5+4321-! ,/00'5./5#2/3&425 *40.1/-05/% +43,.+50$0.4(050*0.31-3#1,1.$5 4 /%%42535)/("24+4-01 45 14 5 /%5 +3.5105)*224-.,$5/-5.+45(1-&05 /%5 5+43,.+5"/,1)$5(3 420 5

1!+ ,4 4,50"43 420 5 /#4,5 3*243.451-5 )/-/(1)0'5 3*,5 2*!(3-5 5 5 /((1001/-425%/25 43,.+53-&5 //&5 3%4.$'5 $.4-105 -&21* 31.105 .#) 5 1-10.425/%5 43,.+'5 *0.213'5 3#1-45 #42+3*0425 .#) 5 5 4!1/-3,

124)./2'5 5 *2/"4'5 0* 03--35 3 3#5 5 32,13(4-.32$5 4)24.32$5%/2 43,.+'5 3,.3'5 +210./"+425 432-45

%#& #! $#&

& #% # $& " %# ! %"& $& & %% & !&% #& $ !$ $ %# & " & $ &% !&% #& # !& #% # $& ""% " $ $"! % % & &%"& $ %% & & !!$#& & " $ "

European

Health Forum

OgÃ³lnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

GASTEIN

INTEGRACJA

ANALIZA

Podmioty rynku ochrony zdrowia potrzebują dostępu do pełnych danych pacjenta. Czas na budowę platform IT, które będą integratorem informacji gromadzonych przez wszystkich uczestników łańcucha usług medycznych, pochodzących z różnych źródeł (także tych najnowszych, jak aplikacje mobilne i urządzenia monitorujące parametry zdrowia). Aby zwiększyć zaangażowanie pacjenta w profilaktykę i wzmocnić jego rolę w systemie, także on musi posiadać dostęp do własnych danych medycznych. Najlepiej z pomocą smartfona, który ewoluuje do roli wirtualnego punktu medycznego (e-konsultacje medyczne, aplikacje zdrowotne itd.).

Nieustannie rosnące zbiory danych stawiają przed architektami ochrony zdrowia nowe zadania. Odpowiednie algorytmy analityczne i statystyczne pomogą w przyszłości wykrywać choroby z większym wyprzedzeniem, zrozumieć lepiej zależności pomiędzy stanem zdrowia a stylem życia. Obecnie ten potencjał nie jest praktycznie w ogóle wykorzystywany. Sam dostęp do e-konta zdrowia nie wystarczy, zamiast danych pacjent musi otrzymać konkretne wskazówki i porady. Z kolei tzw. analityka predykcyjna pozwoli wykryć pogorszenie stanu zdrowia u osób z np. chorobami kardiologicznymi.

„Leczenie i opieka zostaną przeniesione ze szpitala do naszych domów, zintegrowane z codziennym życiem.”

„Systemy sztucznej inteligencji przeanalizują informacje medyczne w poszukiwaniu zagrożeń dla zdrowia.”

WYZWANIA I SZANSE E-ZDROWIA

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Źródło: E-HEALTH COMPENDIUM. Trends Guide 2016. Zdjęcie: designed by freepik.com

Innowac je

REZULTATY

BEZPIECZEŃSTWO

Informatyzacja ochrony zdrowia nie jest celem samym w sobie. Musi służyć poprawie wyników klinicznych, jakości, standardom zarządzania i zwiększaniu satysfakcji pacjenta. Jesteśmy na początku tej drogi. Zgodnie z motto „z ilości w jakość” w USA do 2018 r. planuje się wdrożenie w 50% punktach opieki nad pacjentem nowego modelu usług zdrowotnych – świadczeniodawcy będą otrzymywać środki finansowe za osiąganie konkretnych celów. To przyspiesza konsolidację IT w ramach lekarzy, przychodni, szpitali. W przyszłości interwencje medyczne opierać się będą na analizie big data podobnych przypadków klinicznych.

Bez mocnych filarów bezpieczeństwa gromadzenia i wymiany danych, trudno mówić o dynamicznym rozwoju e-zdrowia, korzyściach dla ochrony zdrowia oraz zaufaniu pacjentów do digitalizacji. Zadanie leży po stronie dostawców rozwiązań IT i placówek medycznych tworzących odpowiednie procedury. Jeszcze większym wyzwaniem jest zabezpieczenie informacji medycznych w aplikacjach mobilnych na telefon komórkowy. Celem zorganizowanych cyberataktów stają się coraz częściej ubezpieczyciele i sami świadczeniodawcy. Powód? Rosnąca wartość kartotek medycznych na czarnym rynku.

„Mijają czasy informatyzacji dla celów czysto technologicznych. Inwestycja w IT musi przynieść konkretne korzyści.”

„Bezpieczeństwo wrażliwych danych medycznych musi pozostać centralnym punktem rozwoju e-zdrowia.”

Innowacje w technologiach informacyjnych zmieniają zasady funkcjonowania podmiotów na rynku ochrony zdrowia. W USA w 2015 roku zainwestowano w start-upy działające w sektorze zdrowia sumę 4,5 mld $. Nadzieje inwestorów nie są przesadzone, e-zdrowie to jedna z najszybciej rozwijających się dziedzin. Co nas czeka w najbliższych latach? Postępująca integracja systemów IT, powszechne wykorzystanie gromadzonych danych do zarządzania i poprawy efektywności, większy nacisk na bezpieczeństwo informacji medycznych.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Raport

Foto: Michał Biel

Zyski z inwestycji w zdrowie Nowoczesna opieka farmaceutyczna oraz innowacje w opiece nad pacjentem to dwa główne tematy kwietniowego Forum „Innowacyjna Ochrona Zdrowia” zorganizowanego przez Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia. W debatach z udziałem ekspertów nie zabrakło nowych pomysłów oraz bilansu błędów polskiego sektora zdrowia. Czy nowe koncepcje zmian zwiastują reorientację w sposobie organizacji sektora? Opieka farmaceutyczna – brakujące ogniwo W wielu krajach Europy opieka farmaceutyczna funkcjonuje od lat, generując dodatkowe oszczędności wynikające m.in. z uszczelnienia ochrony zdrowia, poprawy standardów bezpieczeństwa farmakoterapii. W Polsce temat nowoczesnej opieki farmaceutycznej po raz pierwszy pojawił się w latach 90-tych, jednak nigdy nie zdołał na tyle przyciąg-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

nąć uwagi decydentów, aby teoretyczne koncepcje przekuć w konkretne rozwiązania systemowe. Powodów było kilka: spory środowiskowe o podział kompetencji pomiędzy lekarzem i aptekarzem, brak środków finansowych, inne priorytety. Kolejne ministerstwa zdrowia traktowały opiekę farmaceutyczną jako pewnego rodzaju dodatek o niższym priorytecie. Dziś mamy już zupełnie inną sytuację: głęboka informatyzacja sektora

farmacji pozwala na swobodną wymianę informacji, problem starzejącego się społeczeństwa zmusza do interdyscyplinarnej opieki nad seniorami, dostęp do lekarzy jest coraz bardziej utrudniony. Podczas debaty „Opieka farmaceutyczna w Polsce”, zorganizowanej pierwszego dnia Forum, eksperci jednomyślnie zgodzili się, że tematem trzeba się zająć tak szybko, jak to możliwe. Dr n. farm. Piotr Brukiewicz podkreślił, że w krajach, gdzie wprowadzono opiekę farmaceutyczną, zyskała ona szybko aprobatę u pacjentów. Prezes Rady Śląskiej Izby Aptekarskiej przypomniał, że opieka farmaceutyczna jest udokumentowanym procesem opieki nad pacjentem, prowadzonym przez farmaceutę i lekarza, przy współudziale pozostałych zawodów medycznych, mającym na celu racjonalizację farmakoterapii. Dr Brukiewicz wspominał też o profilaktycznym aspekcie opieki farmaceutycznej

Raport

i niedocenianej roli farmaceuty – istotnego ogniwa opieki nad pacjentem. Irena Rej, Prezes Izby Gospodarczej Farmacja Polska, dodała z kolei, że kiedy kolejki do lekarzy wydłużają się, a wizyta w gabinecie obarczona jest rygorem czasowym, farmaceuta może być tą osobą, u której pacjent najszybciej znajdzie pomoc. Zanim stworzone zostaną ramy prawne, każdy farmaceuta powinien we własnym zakresie wykorzystywać wiedzę, którą posiada, doradzając i informując. – Zgodnie z wytycznymi unijnymi, opieka ma mieć formę trójkąta: lekarz – farmaceuta – pacjent. Na dzień dzisiejszy jest to nierealne ze względu na centralne braki w informatyzacji ochrony zdrowia – powiedziała Irena Rej, zwracając jednocześnie uwagę, że pojawiające się od czasu do czasu spory o zakres kompetencji pomiędzy lekarzami i farmaceutami są w tej dyskusji zupełnie zbędne. Mecenas Paulina Kieszkowska-Knapik (KRK Kieszkowska Rutkowska Kolasiński) wyraziła obawy, że w obecnym systemie prawnym opieka farmaceutyczna jest po prostu niemożliwa. Największą przeszkodą jest zakaz reklamy aptek, blokujący wszelkie działania ze strony farmaceutów, które mogłyby zostać zakwalifikowane jako „wiązanie pacjentów z placówką”. – W prawie farmaceutycznym zawarty jest zakaz wymiany informacji pomiędzy aptekarzem a lekarzem – mecenas wymieniała kolejne absurdy legislacyjne. Grzegorz Zagórny – naczelnik Wydziału Gospodarki Lekami w Śląskim Oddziale Wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia – przyznał, że w Polsce nie ma na razie żadnej opieki farmaceutycznej, ponieważ nie zdefiniowano jej założeń. Przewodniczący zespołu ds. opieki farmaceutycznej w NFZ zaznaczył, że w pierwszym kroku trzeba opra-

cować ramy pojęciowe oraz zrealizować pilotaż. Przyznał też, że aktualne prace nad nowymi rozwiązaniami koncentrują się na refundowanej opiece farmaceutycznej, zwłaszcza w kwestiach związanych z profilaktyką. Zanim pojawią się konkretne inicjatywy, na ten temat musi się wypowiedzieć Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Prof. dr hab. n.med. Bogusław Okopień, krajowy konsultant ds. spraw farmakologii klinicznej, poruszył zagadnienie indywidualizacji farmakoterapii oraz wychwytywania potencjalnych interakcji leków. Głos środowiska pielęgniarskiego reprezentowała w dyskusji dr n. hum. Halina Kulik. Przypomniała ona, że ponad 20% pacjentów nie konsultuje z lekarzem zażywanych produktów leczniczych wydawanych bez recepty oraz suplementów diety. A to właśnie pielęgniarka jest osobą, która ma najbliższy kontakt z chorym i jako pierwsza wykrywa niepożądane działanie leków, nieprawidłowe ich zażywanie czy inne istotne aspekty farmakoterapii. Dr inż. Zygmunt Kamiński, Prezes KAMSOFT S.A., zaprezentował możliwości systemów informatycznych w realizacji opieki farmaceutycznej, w tym

m.in. narzędzia kontroli interakcji leków oraz komunikacji w systemie ochrony zdrowia pomiędzy lekarzami a farmaceutami. Opieka farmaceutyczna wymaga dostępu do danych o zażywanych lekach i automatycznego wychwytywania niebezpiecznych konfliktów. Nie jest to możliwe bez systemów IT, taka funkcjonalność jest od dawna dostępna. Kolejny uczestnik debaty – prof. dr. hab. n. farm. Janusz Pluta – opowiedział się za określeniem zakresu kwalifikacji osób, które miałyby pełnić instytucjonalną opiekę farmaceutyczną. Prezes Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego wspomniał, że aby oceniać farmakoterapię, nie wystarczy wiedza farmaceuty po studiach. – Nie uważam, że każdy farmaceuta może pełnić świadomą opiekę. Starajmy się wykształcić takich specjalistów, którzy mogą ingerować nawet w zaordynowaną farmakoterapię – dodał. Z takim założeniem zgodził się także Grzegorz Zagórny, podkreślając rolę szkoleń farmaceutów. Prof. Pluta przywołał negatywny trend w postaci zaniku specjalizacji w edukacji farmaceutów w przeciwieństwie do innych zawodów. Po raz kolejny wspomniano o warunku opieki farmaceutycznej w postaci dostę-

» �� Powołanie specjalnego zespołu w MZ i rosnące poparcie lekarzy zwiastuje rychłe wejście opieki farmaceutycznej do praktyki.« Prof. dr hab. n. farm. Janusz Pluta

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Raport

pu do elektronicznej dokumentacji medycznej. Profesor Okopień odniósł się do tej wypowiedzi w kontekście zmian demograficznych: – Na opiekę farmaceutyczną jesteśmy skazani. Jest coraz mniej lekarzy i ten trend się pogłębia. Opieka ze strony farmaceuty będzie nie tyle przywilejem, co koniecznością. I mam na myśli opiekę, która nie sprowadza się do pomiaru ciśnienia, ale do optymalizacji leczenia wyznaczonego przez lekarza – konkludował. Irena Rej zauważyła, że wyzwań jest więcej, jak chociażby miejsce prowadzenia rozmów z pacjentem w aptece albo kwestia techników farmaceutycznych i ich kwalifikacji do konsultacji w ramach opieki nad pacjentem. Niemniej ważna jest budowa zaufania pacjenta do farmaceuty, co jest zadaniem każdej apteki. Podczas debaty wiele razy padało sformułowanie „refundowanej opieki farmaceutycznej”. Takie podejście ma na celu wypracowanie standardów mających mierzalne efekty dla systemu ochrony zdrowia – w odróżnieniu od niesprecyzowanej opieki, która funkcjonuje obecnie. Wielokrotnie argumentowano,

że za dodatkową pracą farmaceuty musi iść odpowiednie finansowanie. Nakłady zwrócą się dzięki osiągniętym oszczędnościom, na co wskazują m.in. doświadczenia amerykańskie. Aby farmaceuta uzyskał większą wiedzę o pacjencie, należy kłaść nacisk na interoperacyjność systemów i dostęp do e-dokumentacji medycznej z poziomu apteki. Równolegle do planów strategicznych, środowisko farmaceutyczne musi zadbać o zbudowanie zaufania do swojego zawodu. Nie będzie też opieki farmaceutycznej bez współpracy z lekarzem i dodatkowej edukacji farmaceutów. Pozytywnym sygnałem ze strony Ministerstwa Zdrowia jest powołanie zespołu, w skład którego wchodzą przedstawiciele NFZ.

Centralna rola pacjenta Tematyka niedofinansowania ochrony zdrowia oraz kolejek do specjalistów zdominowała większość dyskusji w Polsce na temat ochrony zdrowia, stając się pretekstem do odkładania innych zagadnień na drugi plan. Czy w atmosferze kilkumiesięcznego oczekiwania na wizytę lekarską można w ogóle poruszać błahe z pozoru tematy innowacyjności albo no-

wych technologii? 13 ekspertów z Polski i zagranicy, uczestniczących w debacie „Pacjent w centrum – opieka – koordynacja – jakość” zgodnie stwierdziło, że jedynym wyjściem z trudnej sytuacji jest właśnie zastosowanie nieszablonowych metod, bo te tradycyjne po prostu się nie sprawdziły. Według Profesora Pawła Buszmana, innowacyjność produktowa – tkwiąca między innymi w rozwiązaniach IT – powinna generować innowacyjność organizacyjną sektora. Ten wymaga modernizacji, odejścia od skupiania się na molochach szpitalnych, przejścia od medycyny populacyjnej do nowoczesnych ośrodków w miejscu zamieszkania pacjenta, zastępując długie pobyty w szpitalu szybką ścieżką hospitalizacji z uwzględnieniem opieki długoterminowej nad chorymi przewlekle. Prezes Zarządu Polsko-Amerykańskich Klinik Serca mówiąc o przyszłości ochrony zdrowia, wspomniał o pacjencie w wieku podeszłym i utrzymaniu seniorów w zdrowiu, błyskawicznej diagnostyce i tańszym leczeniu na wczesnym etapie choroby, skracaniu pobytu w szpitalu. To udało się już w kardiologii. Na pytanie, dlaczego innowacyjności nie można traktować w charakterze problemu drugiej kategorii, dr Małgorzata Gałązka-Sobotka (dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego) odpowiedziała: – Aby zmienić dotychczasowy system, trzeba wdrożyć innowacje i to najlepiej przełomowe, burzące dotychczasowe mury i ograniczenia, których normalnymi metodami nie jesteśmy w stanie zlikwidować. Musi to być innowacyjność nie tylko na poziomie polityki zdrowotnej, ale na poziomie polityki państwa. Mimo wieloletniej, permanentnej reformy systemu zdrowia, stoimy w miejscu. Nowoczesna ochrona zdrowia wymaga połączenia kompetencji i wiedzy lekarzy, technologów, organizatorów ochrony zdrowia,

» � S�tawiajmy �� na przepływ technologii i wiedzy, ucząc się wzajemnie i integrując procesy w sektorze.« Marc Schreiner

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Raport

» Technologie informacyjne mogą odegrać przełomową rolę we wdrażaniu innowacji organizacyjnych.« Prof. dr hab. n. med. Paweł Buszman

ekonomistów, socjologów. – Zaniedbań we wdrażaniu innowacji nie można tłumaczyć tylko brakiem pieniędzy. Pamiętajmy, że właśnie jednym z celów innowacyjności jest lepsze wykorzystanie tych środków, którymi dysponujemy – dodała ekspert. Generowanie nowych rozwiązań technologicznych, medycznych i organizacyjnych powinny wspierać sprzyjające warunki prawne i podatkowe; tak, aby stworzyć ekosystem będący katalizatorem innowacyjności. Maciej Piróg, ekspert i doradca Zarządu Konfederacji Lewiatan, twierdzi z kolei, że dokucza nam niedoskonałość na wielu poziomach: systemu ochrony zdrowia, zarządzania zdrowiem i państwem. Strategia silosowa powoduje brak integracji działań pomiędzy poszczególnymi resortami, także w ważnych kwestiach zdrowia publicznego. Przykładem jest polityka senioralna i choroby cywilizacyjne. Prezes Polskiej Unii Szpitali Specjalistycznych nie wierzy w szybką rewolucję na poziomie centralnym. Stąd zmiany trzeba zainicjować na najniższym szczeblu i dokonać przeglądu funkcjonowania procedur i rozwiązań w placówkach medycznych, zbudować medycynę zespołową. Zbyt rzadko – zdaniem prof. nadzw. Jarosława Fedorowskiego, prezesa Polskiej Federacji Szpitali – o innowacjach mówimy w kategoriach organizacyjnych. Ich brak powoduje, że nowe pomysły w innych dziedzinach, jak medycyna czy technologie, trudno zaadaptować w rzeczywistości. Marc Schreiner, dyrektor ds. współpracy międzynarodowej Niemieckiej Federacji Szpitali, przypomniał o wyzwaniach demograficznych. Szpitale staną przed koniecznością zmiany dotychczasowej filozofii działania. Nowych pomysłów na skuteczność i doskonałość organizacyjną można szukać w innych branżach, jak chociażby przemyśle motoryzacyjnym. W kontekście zmiany demograficznej i technologicznej już dziś

trzeba zastanowić się, jacy będą nasi pacjenci za kilkadziesiąt lat i zmieniać się zgodnie z ich potrzebami. Aby przyspieszyć implementację innowacji na rynku ochrony zdrowia, u naszego zachodniego sąsiada utworzono tzw. Fundusz Innowacji z budżetem 300 mln euro rocznie w okresie kolejnych 3 lat. Celem jest rozwój nowych technologii leczenia oraz metod organizacji sektora. Dlaczego warto inwestować w ochronę zdrowia? Według Marca Schreinera wystarczy przytoczyć dwie liczby: około 12% niemieckiego PKB generowane jest przez sektor zdrowia, 16% osób pracuje właśnie w ochronie zdrowia. Co więcej, 1 euro zainwestowane w ochronę zdrowia przynosi 1,80 euro zysku (liczonego także korzyściami pośrednimi). Kierując się takimi podliczeniami, nakłady na innowacje nie są kosztem, ale inwestycją w gospodarkę kraju. O tym, że mimo różnic krajowych stoimy przed podobnymi wyzwaniami, mówiła Eva WeinreichJensen: – W ostatnich latach doszliśmy w Danii do wniosku, że w większym stopniu potrzebujemy leczenia skupionego na potrzebach pacjenta. Zamiast pytać jedynie, co dolega choremu, częściej powin-

niśmy próbować dowiedzieć się, co jest dla niego ważne. Każda interwencja medyczna realizowana w szpitalu ma kontekst społeczny i wpływa na dalsze życie chorego w domu. Dlatego nie możemy się skupiać technicznie na samym leczeniu. Długofalowe konsekwencje są czasami o wiele ważniejsze. Według wiceprezydent Europejskiej Federacji Szpitali i Ochrony Zdrowia HOPE, przedłożenie perspektywy pacjenta ponad autorytarną decyzję lekarza jest kluczowe dla opieki zorientowanej wokół potrzeb chorego. Maciej Miłkowski z NFZ przyznał, że trudno w tej chwili mówić o modelu płatności za jakość w ochronie zdrowia, choć ten czynnik został już włączony do zasad kontraktowania. W dyskusji uczestniczyła profesor Stanisława Golimowska kierująca Stowarzyszeniem „Grupa Robocza na Rzecz Innowacji w Ochronie Zdrowia”. Organizacja realizuje m.in. projekt finansowany ze środków UE, badający efektywność kliniczną i kosztową prewencji. Ekspert podniosła kwestie mające kluczowe znaczenie w procesie reorientacji systemu ochrony zdrowia: zdrowe i aktywne starzenie się społeczeństwa, zmianę punktu ciężkości

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Raport

z leczenia na profilaktykę, zarządzanie w ochronie zdrowia nakierowane na cykl życia pacjenta. Dr Zyta KaźmierczykZagórska, reprezentująca środowisko medyczne, wyraziła nadzieję na zmiany, które zlikwidują fragmentaryczność opieki nad pacjentem i brak informacyjnego scalenia ścieżki leczenia lub profilaktyki. Aby dobrze kontynuować i koordynować leczenie, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej musi mieć dostęp do pełnych danych o pacjencie. – Oczekujemy, że nowe technologie informacyjne wspomogą nas w tym i ułatwią pracę, spełniając przede wszystkim oczekiwania pacjentów – skonkludowała wiceprezes Naczelnej Rady Lekarskiej. Jednym z ważniejszych tematów Forum stała się koordynowana opieka zdrowotna. Fragmentaryzacja i brak informacyjnej kompatybilności powoduje, że system zużywa cenne rezerwy na niepotrzebne czynności. – Nie stać nas na to,

aby marnotrawić zasoby finansowe i kadrowe, aby lekarze powtarzali procedury i badania, które już wcześniej wykonał ktoś inny – według dr Adama Kozierkiewicza, priorytetem opieki koordynowanej powinno być przywrócenie czynnika kontynuacji oraz ciągłości. – Dyskutując o ochronie zdrowia nie skupiajmy się tylko na szpitalach. Pamiętajmy, że na początku mamy do czynienia ze zdrowym pacjentem. Moim marzeniem byłby taki system, w którym odpowiednie mechanizmy organizacyjno-technologiczne nie dopuszczają do wystąpienia choroby – dr inż. Zygmunt Kamiński, dyrektor Rady Naukowej Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia oraz prezes KAMSOFT S.A. zwrócił uwagę na zaniedbania w kwestiach profilaktyki. Wraz z digitalizacją sektora i dostępem do informacji o pacjencie, medycyna zapobiegawcza odegra pierwszoplanową rolę. Systemy informatyczne i sztuczna

» Najważniejszym elementem gospodarki powinno być zdrowie. Stwórzmy system, który pozwoli je szczelnie chronić.« Dr inż. Zygmunt Kamiński

inteligencja – na podstawie gromadzonych i przetwarzanych danych – powinny prowadzić pacjenta przez całe życie, utrzymując go w dobrej formie możliwe najdłużej. W takim modelu zyskuje też lekarz, który staje się architektem zdrowia. W e-zdrowiu o wiele ważniejszy niż sama technologia jest czynnik społeczny, a dokładnie problemowa orientacja nowych rozwiązań, których celem będzie poprawa komunikacji, dostępu do wiedzy i profilaktyki, zarządzania własnym zdrowiem. Robert Madelin z Komisji Europejskiej przedstawił w swoim wykładzie ciekawą perspektywę ekosystemu ochrony zdrowia wspierającego innowacyjność. Ochrona zdrowia jest najważniejszą gałęzią gospodarki – trzeba o tym przypominać rozmawiając o inwestycjach w innowacje. Zastosowanie nowych technologii oraz reorientacja na profilaktykę – na co wskazują doświadczenia innych krajów – pozwalają obniżać koszty, interdyscyplinarnie zaopiekować się pacjentem, zmniejszać wskaźniki śmiertelności. Takim katalizatorem dla innowacyjności powinna być tzw. srebrna ekonomia i zmiany demograficzne, skłaniając nas do zastanowienia się nad modelami opieki w przyszłości. Czas najwyższy skoncentrować się na potrzebach zdrowego obywatela, a nie samego pacjenta. Jesteśmy w trakcie rewolucji informacyjnej, coraz sprawniej posługujemy się nowych technologiami. Odegrają one kluczową rolę we wdrażaniu innowacji organizacyjnych. Młode pokolenie będzie za kilka lat największą siłą wymuszającą na decydentach i placówkach medycznych zmiany w kierunku nowoczesności. Uczestnicy panelu zwracali kilkukrotnie uwagę, że trzeba zbudować nowy, kompleksowy system opieki zdrowotnej, gdzie celem jest objęcie każdego człowieka programem ochrony zdrowia i utrzymanie go w dobrej formie do późnych lat starości.  Dyskusja na temat koordynacji opieki i innowacyjności w sektorze ochrony zdrowia oraz opieki farmaceutycznej odbyła się w ramach Forum „Innowacyjna Ochrona Zdrowia 2016” (21–22 kwietnia, Warszawa). Do udziału w debatach zaproszono łącznie 21 ekspertów reprezentujących organizacje rynku ochrony zdrowia, świat biznesu, niezależnych ekspertów z Polski i zagranicy. Pełny zapis wideo dyskusji oraz wystąpienia inauguracyjnego Roberta Madelina z Komisji Europejskiej dostępny jest na stronie internetowej konferencji pod adresem www.osoz.pl/forum2016.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Raport

TERMIN:

22–23 września 2016 r.

MIEJSCE:

Centrum Konferencyjne Kopernika ul. Kopernika 30 00-336 Warszawa

ORGANIZATORZY: Akademia Menedżera Zdrowia czasopismo Menedżer Zdrowia Wydawnictwo Termedia

PLANOWANE TEMATY: • obsługa pacjenta w modelu segmentacji i grup docelowych, • współpraca z pracodawcami (zdrowie pracownika), • budżetowanie działań komunikacyjnych, • zarządzanie konﬂiktami w zespołach, • badanie tajemniczego pacjenta – przygotowania, wnioski i wdrożenie zmian, • wykorzystanie mediów elektronicznych w komunikacji, • nowości w komunikacji: trendy na świecie w odniesieniu do polskich realiów, • komunikacja wewnętrzna: szkolenia dla pracowników, kultura organizacyjna, • technologie informacyjno-komunikacyjne w obsłudze pacjenta, • placówka w warunkach srebrnej ekonomii, czyli starzejącego się społeczeństwa.

INFORMACJE I REJESTRACJA: WWW.TERMEDIA.PL BIURO ORGANIZACYJNE: Wydawnictwo Termedia ul. Kleeberga 2, 61-615 Poznań

tel./faks +48 616562200 szkolenia@termedia.pl Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Foto: designed by freepik.com

rozmow y

Komunikacja terapeutyczna Choroby psychiczne są piętą achillesową ochrony zdrowia. Na medyczną warstwę problemu nakłada się stygmatyzacja, strach pacjentów przed wizytą u specjalistów, mity o samej chorobie. Dotychczasowe strategie profilaktyki i leczenia m.in. depresji – na którą cierpi już ok. 350 mln osób na świecie – zawodzą. Pomóc może bliższy kontakt pomiędzy terapeutą i osobą chorą, intymność i zaufanie. To dlatego psychologowie oraz psychiatrzy z wielką nadzieją spoglądają w kierunku e-zdrowia, a dokładnie młodej dziedziny jaką jest e-zdrowie psychiczne. O pierwszych polskich doświadczeniach na tym polu rozmawiamy z dr hab. n. med. Markiem Krzystankiem, kierownikiem Kliniki Rehabilitacji Psychiatrycznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, lekarzem kierującym Oddziałem Dziennym Rehabilitacyjnym Zaburzeń Nerwicowych Górnośląskiego Centrum Medycznego w Katowicach. 28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

rozmow y

Co telepsychiatra wnosi nowego do tradycyjnej psychiatrii? Telepsychiatria daje takie same możliwości diagnozowania pacjentów jak wizyta w poradni czy gabinecie. Widzimy się z pacjentem w czasie rzeczywistym, lekarz słyszy pacjenta, obserwuje go, jego mimikę, tempo wypowiedzi i na tej podstawie ocenia stan psychiczny. Ponieważ wideo-połączenie pomiędzy lekarzem i chorym jest dwustronne, zachodzi pełna interakcja. Korzyścią, którą wnosi telepsychiatria do procesu diagnozy jest zdalna realizacja całego procesu. Telepsychiatria jest więc przełomowym krokiem w kwestii dostępności lekarza dla pacjenta, który do tej pory zamknięty był za drzwiami gabinetu. Teraz to się zmieni. Jak zdaniem Pana Doktora ta dziedzina rozwinie się w najbliższych latach? W mojej ocenie telemedycyna może być ważnym i często wykorzystywanym uzupełnieniem dla wizyt w przychodniach i gabinetach lekarskich. Są specjalizacje, gdzie znakomita większość konsultacji może odbyć się w postaci wideo-wizyt. Nawet w dyscyplinach zabiegowych kilka procent wizyt kontrolnych można zrealizować w ten sposób. Co do psychiatrii, telemedycyna otwiera możliwości nie tylko diagnostyki i zdalnej oceny stanu psychicznego pacjenta. Umożliwia prowadzenie treningów, psychoterapii, psychoedukacji oraz wzmacnia współpracę pacjenta, co przekłada się na dokładniejsze przestrzeganie zaleceń terapeutycznych, przykładowo regularne przyjmowanie przepisanych leków. Jakie wnioski płyną z pilotażu telepsychiatrii przeprowadzonego w Górnośląskim Centrum Medycznym w Katowicach? Przede wszystkim jest to skuteczna i bezpieczna metoda leczenia pacjentów psychiatrycznych. Chorzy osiągają lepsze parametry poprawy klinicznej w porównaniu z grupą osób odbywających tradycyjne, stacjonarne wizyty w poradni lub gabinecie. W ten sposób można również poprawić funkcjonowanie poznawcze pacjentów – wykazaliśmy znaczącą sku-

teczność treningów kognitywnych wykonywanych telemedycznie. Co zrobić, aby specjaliści psychiatrii częściej sięgali do narzędzi e-zdrowia? Nasze badania pokazują duże przywiązanie lekarzy do tradycyjnych form kontaktu z pacjentem. Jednak współczesne czasy wymagają zmian – prowadzenia dokumentacji elektronicznej, wypisywania elektronicznych recept czy formularzy ZUS ZLA. Nawet tradycjonaliści, jeżeli będą chcieli nadążać za wyzwaniami współczesnej medycyny i rosnącymi oczekiwaniami społecznymi, będą musieli przekonać się do nowych form. Najważniejsze jest to, że pacjenci uczestniczący w naszym badaniu dobrze oceniali tę formę komunikacji. Jakie usługi e-zdrowia psychicznego powinny być refundowane na równi z tradycyjnymi świadczeniami? W chwili obecnej walczymy o uzyskanie pilota refundacyjnego dla telepsychiatrii. Podobnie, jak dzieje się to już w kardiologii i geriatrii. W pierwszej kolejności refundacją powinna zostać objęta telewizyta, ponieważ stanowi najważniejszy składnik telemedycyny. W kolejnym etapie – procedury medyczne wykonywane poprzez system telemedyczny, np. psychoterapia. Usługi medyczne wykonywane w przychodni czy gabinecie mają

taką samą wartość, jak te realizowane na odległość. Na podobnej zasadzie wykonywane są przez wysokiej klasy profesjonalistów i ich koszt powinien być pokrywany z koszyka świadczeń NFZ. Oczywiście świadczenie usług telemedycznych wymaga dalszego postępu w zakresie technologii – przy współczesnym stanie rozwoju techniki trudno wyobrazić sobie wykonanie telemedycznego badania fizykalnego. Ale czas pokaże, czy i to się nie zmieni. 

» �� Jest to skuteczna i bezpieczna metoda leczenia pacjentów psychiatrycznych. Chorzy cenią sobie wygodę komunikacji na odległość.«

rozmow y

Jedno pytanie

Prof. dr. hab. n. med. Henryk Skar yski (dyrektor): Telemedycyna jest jedną z najmłodszych, ale szybko rozwijającą się dziedziną w medycynie i ochronie zdrowia. W ostatnich latach kolejne programy telemedyczne wchodzą do praktyki klinicznej. Ważnym krokiem w upowszechnianiu telemedycyny były ubiegłoroczne regulacje prawne, które pozwalają na pierwsze kontraktowanie usług telemedycznych. Początkowo w kardiologii i geriatrii, ale nie zaburza to rozwoju różnych form telemedycznych w innych specjalnościach. Kierowany przeze mnie zespół lekarzy, psychologów, pedagogów, logopedów, inżynierów i innych specjalistów z różnych dziedzin już 16 lat temu rozpoczął prace badawcze, a następnie kliniczne, dotyczące telemedycyny. W pierwszej kolejności, w 2000 roku, skoncentrowaliśmy się na telekonsultacjach, następnie różnych badaniach przesiewowych dotyczących wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu, mowy oraz – razem z okulistami – wzroku. W ramach takich badań, za pośrednictwem Internetu dotarliśmy z naszymi programami „Słyszę”, „Mówię” i „Widzę” do 16 mln osób z 82 krajów świata. Od 2004 roku skutecznie rozwijamy telerehabilitację, a w roku 2005 podjęliśmy pierwsze próby telefittingu, czyli systemu stałego zdalnego nadzoru nad działaniem implantu słuchowego u pacjentów przebywających w dowolnym miejscu. Dwa lata później pierwsze efekty procedury mogliśmy już zaprezentować na arenie międzynarodowej. Telefitting, który w coraz większej skali zaczęliśmy wdrażać do praktyki klinicznej, uzupełniliśmy o elementy telerehabilitacji. W efekcie doszło do zrealizowania pierwszej w świecie „Krajowej Sieci Teleaudiologii”. Za ten program otrzymaliśmy główną nagrodę w konkursie Computerworld w 2010 r. w Waszyngtonie, a w światowym konkursie Prix Galien – Złoty Medal w 2014 r. w Monte Carlo. Krajowa Sieć Teleaudiologii to system, który obejmuje m.in. telerehabilitację, telefitting, teleedukację, bada-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Foto: Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu

Jakie nowe możliwości dla Światowego Centrum Słuchu w Kajetanach stwarza telemedycyna?

» �� Dzięki telemedycynie pacjenci mają łatwiejszy dostęp do specjalistycznych usług medycznych. Bez długich podróży i wysokich kosztów.« nia przesiewowe, telediagnostykę. Nie tylko w Polsce, lecz także w innych krajach Europy, Azji, Afryki i Ameryki Południowej. Sieć to rozwiązanie, dzięki któremu pacjenci rzeczywiście mają łatwiejszy dostęp do specjalistycznych usług medycznych. W naszym przypadku, dla uzyskania najlepszych wyników w zakresie poprawy słuchu po wszczepieniu implantu słuchowego, konieczne jest zapewnienie pacjentowi dobrze zorganizowanej, długofalowej opieki po-

operacyjnej. Jednym z najważniejszych zadań wchodzących w zakres tej opieki jest optymalne dopasowanie różnych urządzeń wszczepialnych. Sieć teleaudiologii zastępuje lub uzupełnia wymagane od pacjenta systematyczne wizyty w ośrodku wszczepiającym implanty słuchowe. Dla większości osób oznaczało to często konieczność pokonania dużych odległości, co wiąże się dodatkowo z wysokimi kosztami. Ponadto wykonywane testy – zwłaszcza u małych pacjen-

rozmow y

tów, zmęczonych podróżą – mogą dawać mniej wiarygodne wyniki, co utrudnia optymalne dopasowanie wszczepionego urządzenia. Aby zatem zaoszczędzić czas i pieniądze, a jednocześnie zapewnić pacjentowi usługi na najwyższym poziomie, został stworzony nowoczesny system telemedyczny umożliwiający zdalne prowadzenie i/lub nadzorowanie taniej i skutecznej rehabilitacji słuchu i mowy. Jest to jednocześnie rozwinięcie naszego programu pod nazwą „Domowa Klinika Rehabilitacji”. Wyznaczanie nowych kierunków rozwoju rynku e-zdrowia, określanie no-

wych grup pacjentów, tworzenie systemów hybrydowych opartych na współpracy szpitali i firm prywatnych to podstawowe problemy dotyczące telemedycyny, poruszane obecnie na wielu konferencjach krajowych i międzynarodowych, w których od lat bierzemy czynny udział. Naszym prezentacjom towarzyszy ogromne zainteresowanie. To dowodzi, jak nowatorskim rozwiązaniem jest Krajowa Sieć Teleaudiologii. To, co obecnie próbuje się tworzyć w świecie, w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu jest już od kilku lat stosowane z dużym powodzeniem w praktyce kli-

nicznej. Obecnie Sieć obejmuje 21 stanowisk telemedycznych: 3 umieszczone w ośrodku centralnym – Światowym Centrum Słuchu w Kajetanach oraz w 18 współpracujących ośrodkach krajowych oraz w Odessie na Ukrainie i Brześciu na Białorusi. Obecnie trwają prace nad uruchomieniem kolejnych ośrodków. Rocznie z udogodnień Krajowej Sieci Teleaudiologii korzysta ponad kilka tysięcy pacjentów. Obecnie nasze usługi nie są finansowane przez NFZ, ale bez telemedycyny nie byłoby możliwe wykonywanie największej liczby operacji poprawiających słuch na świecie od 13 lat. 

Bariery rozwoju e-zdrowia w Polsce nie przybierają form diametralnie różnych od tych, jakich doświadczały inne kraje na przestrzeni ostatnich dwóch, lub nawet trzech dekad. Wśród nich wymieniłbym słaby poziom komunikacji między klinicystami i inżynierami na etapie tworzenia usług e-zdrowia, nikły poziom refundacji e-usług przez NFZ (dotychczas jedynie dwie usługi telemedyczne), częsty brak przekonania wśród klinicystów, iż wprowadzane usługi mogą w znaczny sposób wpłynąć na poprawę jakości świadczeń (także poprzez minimalizację ryzyka błędu medycznego),

niedostosowanie usług do „złotych standardów” klinicznych, czy w końcu trudności w zarządzaniu projektem na etapie wdrażania technologii. Oczywiście można by jeszcze dodać bariery bardziej systemowe, takie jak słabo zróżnicowany rynek ubezpieczeń zdrowotnych, czy też znaczące ograniczenie popytu na usługi telemedyczne, wynikające z wciąż przesuwanej przez rządowe ośrodki decyzyjne daty obowiązkowego wdrożenia Elektronicznej Dokumentacji Medycznej. Są to jednak czynniki, z których doskonale zdajemy sobie wszyscy sprawę. 

Jakie bariery ograniczają rozwój e-zdrowia w Polsce? Romuald Litwin (Data Techno Park Sp. z o.o.): Postęp technologiczny sukcesywnie zmienia branżę za branżą, otwierając nowe możliwości dostępu do rynku i zasadniczo przedefiniowując doświadczenia odbiorcy końcowego, tak klienta, jak i pacjenta. Spójrzmy przecież na doświadczenia takich sektorów, jak bankowość, ubezpieczenia, usługi telekomunikacyjne, podróże, dostęp do kultury. Ale także na sporą część usług świadczonych przez instytucje publiczne. Każdy z tych obszarów stanowi przykład niebywałych zmian w modelu funkcjonowania rynków, możliwych właśnie dzięki innowacjom technologicznym. Nie zapominajmy jednak, iż każda z wymienionych branż na swój sposób zmagała się z wyzwaniami, jakie stawiał przed nią proces adaptacji do rozwiązań oferowanych przez technologie informacyjne. Procesy te przebiegały mniej lub bardziej burzliwie, zależnie od zasobności systemów krajowych, cech kulturowych społeczeństw dotkniętych zmianą, elastyczności systemów prawnych oraz fazy rozwoju dostępnych na danym etapie technologii. Uważam, że rozwój narzędzi e-zdrowia, rozumianych jako rozszerzenie spektrum praktyk nowoczesnej opieki zdrowotnej, stanie się w perspektywie kilku lat na tyle powszechny, iż ostatecznie porzucimy przedrostek „e-”. Technologie w ochronie zdrowia staną się normalną codziennością.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

pr ak t ycznie

Zgodnie z prawem

Pułapki zmian w prawie pracy

Foto: designed by freepik.com

Nowelizacja Kodeksu Pracy wywołała spore kontrowersje u świadczeniodawców. Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik w NZOZ „Przychodnia” Sp. z o.o.

Jedną z zasad prawa pracy jest ochrona pracownika jako strony bardziej narażonej na nadużycia w stosunku pracy. Ustawodawca sukcesywnie zwiększa zakres uprawnień pracowniczych. Ostatnie

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

zmiany znacznie ograniczają możliwość zawierania z pracownikami umów na czas określony i wprowadzają nowe zasady wypowiadania stosunku pracy. Kodeks Pracy po zmianach wyróżnia trzy rodzaje umów o pracę – na okres próbny, na czas określony oraz na czas nieokreślony. Pracodawcy chętnie ko-

rzystają z możliwości zawierania umów czasowych, zwłaszcza z osobami, które dopiero zaczynają karierę zawodową. Na pracodawcy spoczywa obowiązek równego traktowania pracowników niezależnie od rodzaju umowy, jednak sytuacja pracownika zatrudnionego na czas nieokreślony jest znacznie korzystniejsza niż pozostałych. Nowelizacja Kodeksu pracy obowiązująca od 22 lutego 2016 roku ma zniwelować różnice pomiędzy

pr ak t ycznie

osobami zatrudnionymi na umowy czasowe i na stałe oraz wymóc na pracodawcach zatrudnianie na czas nieokreślony.

Szczytne intencje Przygotowując nowelizację kierowano się potrzebą poprawy sytuacji pracowników, zwłaszcza tych u progu kariery. Przepisy przewidywały bowiem, że z pracownikiem można zawrzeć kolejno dwie umowy na czas określony, po czym trzecia umowa musi być zawarta na czas nieokreślony. Niedoprecyzowano jednak limitu czasowego trwania dwóch pierwszych umów, co w praktyce stwarzało możliwość wieloletniej pracy na podstawie umowy terminowej. Takie rozwiązanie było korzystniejsze dla pracodawców, biorąc pod uwagę krótszy okres wypowiedzenia i brak konieczności podawania przyczyny rozwiązania umowy. Sąd Najwyższy kilkukrotnie wypowiadał się w sprawie umów czasowych, stwierdzając, że powinny one być wyjątkiem, a regułą musi być zatrudnianie na czas nieokreślony, ponieważ takie rozwiązanie najpełniej respektuje uzasadnione potrzeby pracownika i jest zgodne z zasadami współżycia społecznego. Obecnie okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony lub łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 33 miesięcy. Łączna liczba umów czasowych została zredukowana do trzech. Podobnie jak zakaz zawierania umów cywilnoprawnych przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, ograniczenie umów czasowych na służyć zabezpieczeniu interesów osób wykonujących pracę. Zastrzeżono natomiast, że możliwe będzie zawarcie umów na okres dłuższy niż 33 miesięcy w przypadku zatrudnienia: – w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, – w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym, – w celu wykonywania pracy przez okres kadencji, – w przypadku, gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie – jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.

» �� Zawarcie umowy na czas określony dłuższy niż 33 miesiące musi być zgłoszone okręgowemu inspektorowi pracy.« Kontrowersyjne zapisy Przewidziano, że w przypadku istnienia obiektywnych przyczyn leżących po stronie pracodawcy, zawarcie umowy na czas określony dłuższy niż 33 miesiące musi być zgłoszone okręgowemu inspektorowi pracy. Pracodawca musi w formie pisemnej lub elektronicznej przekazać w ciągu pięciu dni roboczych informację o zawarciu umowy wraz ze wskazaniem przyczyn. Inspektor nie zatwierdza jednak umowy i nie może jej anulować z powodu nieadekwatności przyczyn. Stąd, do pozwów o ustalenie istnienia stosunku pracy tam, gdzie niezgodnie z prawem zawarto umowę cywilnoprawną, mogą wkrótce dołączyć roszczenia o bezprawne zawarcie umowy na czas określony. I dopiero praktyka orzecznicza zweryfikuje katalog obiektywnych przyczyn zawierania dłuższych umów na czas określony. W branży medycznej z pewnością najwięcej trudności przysporzy stosowanie nowych przepisów do stanowisk obsadzanych w drodze konkursu w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami. Przepisy ustawy o działalności leczniczej przewidują zawarcie umowy cywilnoprawnej lub umowy o pracę na okres 6 lat w przypadku stanowisk: – kierownika; – zastępcy kierownika, w przypadku gdy kierownik nie jest lekarzem; – ordynatora; – naczelnej pielęgniarki lub przełożonej pielęgniarek; – pielęgniarki oddziałowej. Zastrzeżono także możliwość przedłużenia czasu trwania umowy do 8 lat, jeżeli do osiągnięcia wieku emerytalnego pracownikowi brakuje nie więcej niż 2 lat. Wprowadzając nowelizację Kodeksu pracy nie przewidziano wprost sytuacji, w których konieczność zawarcia dłuższej niż 33 miesiące umowy na czas określony będzie wynikała z przepisu szczegól-

nego. Nie można sprawowania funkcji utożsamiać z kadencją, natomiast konieczność zatrudnienia na wyznaczony czas wynikająca z powszechnie obowiązujących przepisów prawa nie może być traktowana jako obiektywna przyczyna leżąca po stronie pracodawcy. Nowe przepisy mogą zatem przyczynić się do powstania sporów, które w wielu przypadkach znajdą swój finał w sądzie.

Dłuższe rozstania Pracodawcy będą zmuszeni do ograniczenia umów czasowych a ich zawieranie straci na atrakcyjności. Dotychczas do zalet umów na czas określony należała możliwość łatwiejszego wypowiedzenia umowy. Obecnie usunięto przysparzający wielu trudności interpretacyjnych przepis, zgodnie z którym przy zawieraniu umowy o pracę na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, strony mogą przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania tej umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Po zmianach możliwość wypowiedzenia umowy na czas określony nie jest uzależniona od wprowadzenia szczególnych zapisów w umowie o pracę. Dopuszczalne jest wypowiedzenie każdej umowy, a nowe przepisy zrównały okresy wypowiedzenia obowiązujące dla umów stałych i terminowych, w tym umowy na czas określony w celu zastępstwa nieobecnego pracownika. Każda umowa na czas określony będzie mogła być wypowiedziana z zachowaniem okresu wypowiedzenia wynoszącego: – 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy; – 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy; – 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 3 lata. Bez zmian pozostał natomiast przepis nakładający obowiązek określania przyczyny rozwiązania umowy o pracę jedynie w przypadku umów na czas nieokreślony. Pracodawca będzie mógł zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy przez cały okres wypowiedzenia lub jego część, pod warunkiem zachowania wynagrodzenia. Tym samym wprowadzono do obrotu prawnego rozwiązanie dość powszechnie stosowane, zwłaszcza wobec osób na kierowniczych stanowiskach, jednak dotąd znajdujące poparcie jedynie w orzecznictwie. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

pr ak t ycznie

Tech Health News

Cute robot helps children have fun in hospital A cute robot helps children have fun in a Portuguese hospital. Its job is to make the children happy. Doctors say that happier children recover better and faster after treatment. ec.europa.eu

Little Casper is a friendly fellow. With a broad smile and big blue “eyes” (which sometimes blink in another colour) it wanders round the children’s section of a hospital in Lisbon. When it recognizes one of the young cancer patients it may turn its head, greet them with a casual “ola!” (hello) and suggest a game.

If the two are playing catch-andtouch, the robot tries running away. When the child manages to catch the robot and touch one of its arms the robot greets him or her as the winner. Otherwise little Casper (Gasparzinho in Portuguese) greets itself as winner. Some children spend more than 1 hour with the robot, others only 2 or 3

Foto: www.monarch-fp7.eu

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

minutes at any one time. Boys and girls between 4 and 8 years are the most responsive. Many even visit Casper when it is “sleeping” in its docking station and recharging its batteries. Casper is the result of the European research project MOnarCH (Multi-Robot Cognitive Systems Operating in Hospitals). The scientists wanted to avoid a gadget where children sit alone in front of yet another screen. “This could promote solitude habits among hospitalized children,” worries Filomena Pereira, Paediatric oncologist from the Francisco Gentil Portuguese Oncology Institute. She welcomes the development of Casper because, unlike a gadget with a screen, “a robot like this can promote social interaction.” Project coordinator João Silva Sequeira adds that Casper can do more than play with the children: “It can also assist a human teacher in the hospital’s classroom,” says the Electrical and computer engineer from the university of Lisbon. “It could carry out small tasks in a way we think can be an added value to the children”. The MOnarCH research project ran for 3 years from February 2013 and received €3.3 Mio EU-funding. 

pr ak t ycznie

Early detection test of Parkinsons’ Disease Parkinson’s Disease (PD) is a progressive disease of the nervous system which affects around 6.3 million people worldwide, most of them aged 55 and over. Symptoms appear gradually and slowly get worse and making it difficult to diagnose. Today there is still no specific test for the condition and treatment options only help to manage PDs symptoms. This is why the i-PROGNOSIS consortium has joined forces to build early detection test and design innovative interventions using the potential of new technologies such as smart phones and smart watches. ec.europa.eu

i-PROGNOSIS is a research project funded by the EU Research Programme Horizon 2020. Aristotle University of Thessaloniki is the Coordinator of the iPROGNOSIS Project with a consortium

Foto: designed by freepik.com

consisting of 11 partners from six European countries. i-PROGNOSIS will use data collected among a large community of users (aged 50+) through the daily use of their smart phone and to create an ICTbased behavioral analysis approach for capturing the Parkinson’s Disease symptoms. In a second stage, the project will develop new type of interventions to support patients’ quality of life. The main aim of the project is to do a behavioral analysis of a large-scale community thanks to new technologies in order to capture as early as possible the appearance of Parkison’s Disease symptoms, notably in relation to progressive frailty, falls and emotional shift towards depression. To do so, i-PROGNOSIS

proposes a radically novel approach by using large scale collection of users’ data from the natural use of their smartphone, and eventually their smartwatch, thanks to a dedicated application. The project will also develop interventions to improve the quality of life of patients and, when relevant, the participants will be proposed to use them, this being done in close partnership with their doctors. Last but not least, i-PROGNOSIS will adopt the Monitoring and Assessment Framework developed by the European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing: this will help to evaluate the i-PROGNOSIS interventions and to converge towards efficient interventions output. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

pr ak t ycznie

Co o e-zdrowiu sądzą menedżerowie? Podczas Forum „Innowacyjna Ochrona Zdrowia” przeprowadzono badanie postrzegania e‑zdrowia i innowacyjnych zamówień publicznych wśród kadry zarządzającej polskich placówek medycznych. Co z niego wynika? Natalia Matuszak, Mateusz Lichoń, Marcin Kautsch

Niezaspokojone potrzeby Ankietowani uznali, że największym problemem, czy też niezaspokojoną potrzebą w obszarze e‑zdrowia jest dostosowanie regulacji prawnych do nowych rozwiązań technologicznych (4,24 pkt. w skali od 1 do 5, gdzie 5 to najwyższa waga oceny). Bardzo blisko tego wyniku znalazło się zapewnianie ochrony zdrowia dla starzejącej się populacji (4,21 pkt.) i podejmowanie decyzji diagno-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

stycznych (4,2 pkt.). Natomiast w najmniejszym stopniu ankietowani wskazywali na upodmiotowienie pacjentów (3,77 pkt.). Wyniki odzwierciedlają sytuację w polskim prawodawstwie, gdzie kwestia dokumentacji medycznej jest niejasna i rozbita na wiele aktów prawnych, przez co niezrozumiała i zawiła. Niedawne zmiany legislacyjne (Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 27 listopada 2015 r. poz. 1991)) najwyraźniej nie wpłynęła jeszcze na rynek e-zdrowia, czy też na jego postrzega-

nie przez menedżerów. Choć może okazać się przełomowa, zwłaszcza dla rozwoju telemedycyny. Na efekty trzeba będzie poczekać. Podmiotom medycznym doskwiera także brak strategii oraz wsparcia na szczeblu państwa w kwestiach związanych z opieką nad seniorami, w tym brak koordynacji z i tak już przeciążonymi instytucjami opieki społecznej.

Oczekiwania W tym przypadku największy wpływ na rozwiązanie omawianych problemów/ zaspokojenie potrzeb dzięki ICT ankietowani upatrują w podejmowaniu decyzji diagnostycznych i postępowaniu w chorobach przewlekłych (4,15 pkt. w przypadku obydwu kwestii). Trudno się z tym nie zgodzić. Mając do dyspozycji pełną historię leczenia pacjenta – co możliwe

pr ak t ycznie

jest tylko w warunkach elektronicznej dokumentacji medycznej – lekarz może z większą precyzją podejmować decyzje diagnostyczne. W każdym razie trudno mu będzie twierdzić, że czegoś nie wiedział. Wygląda też na to, że ankietowani mają świadomość, że choroby przewlekłe, o ile nie mają ostrego przebiegu i nie stanowią zagrożenia życia, mogą być zdalnie monitorowane, a kluczowe parametry opisujące ich przebieg i stan zdrowia pacjenta – analizowane bez konieczności bezpośredniego kontaktu z jednostką ochrony zdrowia. Pozwala to zaoszczędzić czas i koszty zarówno pacjentom, jak i świadczeniodawcom. Natomiast jakiekolwiek zdarzenia niepożądane, pogorszenie się stanu zdrowia itp. mogą być natychmiast wychwytywane i stanowić sygnał, że konieczna jest wizyta pacjenta lub wezwanie fachowej pomocy. Zastosowanie ICT w chorobach przewlekłych wspiera pacjentów poprzez skuteczne ułatwienie samoobserwacji, zapis wyników czy przypominanie o przyjęciu leków albo konieczności zrobienia badań. Zdaniem ankietowanych, ICT może w najmniejszym stopniu wpłynąć na upodmiotowienie pacjentów (3,83 pkt.). Może to sugerować słabą znajomość innych możliwości ICT, jak personalizacja opieki, leczenia i profilaktyki, intergracja i koordynacja ścieżki pacjenta w systemie ochrony zdrowia. Niestety, pokazuje też stosunek do pacjenta jako taki. W przypadku wcześniejszych badań, w porównaniu z pozostałymi analizowanymi krajami, Polska w najmniejszym stopniu troszczy się o upodmiotowienie chorego. Powyższe zdaje się wskazywać na brak zrozumienia, czym jest e-zdrowie. Przenosimy nawyki z „normalnej” ochrony zdrowia na nowoczesne rozwiązania. Nie da się wdrażać e-zdrowia, nie upodmiatawiając pacjentów. Albo inaczej: da się, tylko do czego to będzie prowadzić? Jeżeli klient korzysta z rozwiązań bankowości elektronicznej, sam wykonuje pewne czynności. Jeżeli pacjent ma korzystać z e-zdrowia, to…? Ubezwłasnowolnimy go? Będzie przedmiotem, a nie podmiotem działania? Wygląda na to, że potrzebna jest silna zmiana kulturowa.

Bariery Za największą barierę dla rozwoju ezdrowia uznano braki wiedzy technicznej jednostek dokonujących zamówień (4,23 pkt.), a w następnej kolejności: po-

stawy płatnika usług zdrowotnych wobec wykorzystania ICT w ochronie zdrowia (4,11 pkt.), postawy polityków (4,09 pkt.) i cenę rozwiązań ICT (4,07 pkt.). Jako najmniej istotne natomiast wskazano postawy pacjentów wobec wykorzystania ICT w ochronie zdrowia (3,28 pkt.), brak technologii (3,8 pkt.), postawy lekarzy (3,82 pkt.) i obawy dotyczące bezpieczeństwa danych (3,87 pkt.). Zupełnie nie zaskakuje fakt, że to nie cena, ale inne czynniki najbardziej ograniczają inwestycje w rozwiązania e-zdrowia. Podobne wyniki uzyskaliśmy w innych badaniach dotyczących innowacyjnych zamówień publicznych, realizowanych w ramach projektu LCB Healthcare. To ludzie tworzą bariery we wdrażaniu nowości. Są technologie, jakoś znajdzie się pieniądze. Tym, co najbardziej przeszkadza, są procedury. W obecnej sytuacji nie pomaga, rzecz jasna, brak refunda-

» Nie można wdrażać e-zdrowia bez zwiększania nacisku na upodmiotowienie pacjentów. Albo inaczej: da się, tylko do czego to będzie prowadzić?« cji usług e-zdrowotnych i zdecydowanego wsparcia na najwyższych szczeblach systemu ochrony zdrowia. Z drugiej strony można zapytać, czy władza (dotyczy w zasadzie wszystkich ministrów zdrowia) ma jakikolwiek pomysł na rolę ezdrowia w systemie ochrony zdrowia? A jeżeli ma, to dlaczego go nie wdraża?

Nadzieje Zdaniem ankietowanych, następstwem wykorzytania ICT powinna być po pierwsze większa satysfakcja pacjentów (4,54 pkt). ICT mogłoby także doprowadzić do zmniejszenia liczby błędów klinicznych (4,28 pkt.) oraz redukcji obciążenia klinicystów pracą (4,22 pkt.). W dalszej kolejności ankietowa-

ni wskazywali na potencjał w zakresie ograniczenia kosztów świadczenia usług zdrowotnych (4,13 pkt.) oraz budowę przewagi konkurencyjnej (4,04 pkt.). „Ranking nadziei” wydaje się dość zaskakujący. Skoro ankietowani tak małą rolę przypisują upodmiotowieniu pacjentów, to skąd pomysł, że rozwiązania ICT w największym stopniu poprawią ich satysfakcję? Wygląda na to, że my lepiej wiemy, co pacjenci powinni robić i jak się czuć. Wdrażając rozwiązania e-zdrowia z góry narzucamy ich kształt, nie zwracając uwagi na potrzeby końcowych beneficjentów. Z pewnością cieszy to, że ankietowani doceniają możliwości, jakie dają nowe rozwiązania w zmniejszeniu liczby błędów klinicznych (co jest pośrednio przyznaniem się, że takie błędy są popełniane – bardzo ciekawa i pożądana zmiana nastawienia), zmniejszenia obciążenia pracą klinicystów oraz możliwość ograniczania kosztów świadczeń. Kupujemy książki i bilety przez Internet, bo tak jest taniej, to może i usługi zdrowotne możemy uczynić tańszymi, przenosząc pewne sprawy do Internetu? Stosunkowo nisko oceniony został czynnik konkurencyjności, ale warto zauważyć, że w porównaniu z innymi punktami badania, odpowiedzi na to pytanie i tak została przypisana stosunkowo duża waga.

Konkluzje Podobnie jak w przypadku wcześniejszych etapów prowadzonych przez nas badań, kwestia upodmiotowienia pacjentów w najmniejszym stopniu przykuwa uwagę ankietowanych. Może się to wydawać paradoksalne w zestawieniu z wagą przypisaną większej satysfakcji pacjentów, która miałaby być efektem wprowadzenia rozwiązań ICT w opinii tych samych respondentów. Warto zwrócić uwagę, że wyniki naszej ankiety nie są reprezentatywne dla ogółu interesariuszy systemu ochrony zdrowia. Uczestnicy konferencji e-zdrowia posiadają podstawową lub szczegółową wiedzę w tym obszarze. W trakcie dalszych badań będziemy się starali dotrzeć do osób, które są nią zainteresowane w mniejszym stopniu. Opinie innych grup, jak pacjentów czy pracowników pomocy społecznej, pozostaną jeszcze przez jakiś czas niezbadane, choć zapewne rzuciłyby nowe światło na rolę pacjenta w kształtowaniu rozwiązań e-zdrowia. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Foto: designed by freepik.com

pr ak t ycznie

E-rejestracja w ofensywie W sektorze prywatnych usług medycznych liczy się wygoda, najlepsza obsługa pacjenta i szereg korzyści dodatkowych, które mają zachęcić do zapłacenia za świadczenie z własnej kieszeni. Jedną z nich jest rejestracja internetowa. Czy w przypadku tej grupy docelowej e-rejestracja cieszy się dużym zainteresowaniem? Przedstawiamy ciekawe wyniki badania ankietowego. Maciej Majewski Dyrektor ds. sprzedaży Prywatnej Lecznicy Certus

Najpowszechniej dostępne w placówkach medycznych metody umawiania się na wizyty to wciąż rejestracja telefoniczna i osobista. W przychodniach, z których najczęściej korzystają ankietowani, te dwie formy są prawie zawsze dostępne (98,6 proc. i 97 proc. odpowiedzi). E-rejestracja udostępniana jest w 40 proc. placówek, z których korzystali respondenci. Jak się okazuje, umawianie się przez e-mail nie jest często oferowaną formą (22 proc.). Całkiem duży

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

odsetek, bo prawie 30 proc. respondentów nie wiedziało, czy w ich placówce medycznej dostępna jest e-rejestracja. Odpowiedzi na to pytanie są interesujące w zestawieniu ze wskazaniem przez badanych preferowanych metod umawiania się na usługi medyczne: najwięcej, bo aż 70,5 proc. respondentów, wybrało formę telefoniczną. E-rejestracja zajęła drugie miejsce (18,5 proc). Cieszy się ona większym zainteresowaniem u kobiet (19,33 proc.) niż mężczyzn (14,81 proc.). Zdecydowana większość badanych (ponad 90 proc.) umawia się na wizyty telefonicznie. Na pytanie o ocenę ła-

twości kontaktu z placówką medyczną, 43,6 proc. badanych wskazało, iż zwykle łatwo jest się dodzwonić. Zdaniem 41,3 proc. ankietowanych „czasami trudno się dodzwonić”. Zapytano również, czy placówka medyczna posiada tzw. IVR (system, gdzie po wysłuchaniu nagranych wcześniej komunikatów, dzwoniący – po wybraniu odpowiedniej opcji – przekierowywany jest do systemu kolejkowego). Tylko zdaniem 36,8 proc. respondentów placówka medyczna oferowała taką możliwość. Skoro ponad 40 proc. osobom trudno się dodzwonić, powinno to przemawiać za skorzystaniem z e-rejestracji. W tej metodzie nie trzeba czekać na połączenie z operatorem. Jak się okazuje, nadal zwycięża siła przyzwyczajenia. Z e-rejestracji korzystało już 30 proc. respondentów, przy czym odsetek ten jest wyższy wśród kobiet niż mężczyzn (32 proc. vs 22 proc.). 93 proc. ankietowanych (korzystających z e-rejestracji) jest zadowolonych z działania systemu (97 proc. kobiet i niecałe 67 proc. męż-

pr ak t ycznie

czyzn). Dlaczego ankietowani skusili się na rejestrację internetową? W badaniu najczęściej wskazywano możliwość samodzielnego wybrania lekarza oraz terminu wizyty, a także dostępność aplikacji przez całą dobę (odpowiedzi wskazane przez 80 proc. osób korzystających z e-rejestracji). Mniej respondentów wybrało odpowiedź „brak konieczności oczekiwania na połączenie telefoniczne”, a najmniej istotną cechą okazał się dostęp z dowolnego miejsca (36 proc. osób). Ankietowanych zapytano także, na jakim urządzeniu korzystają z rejestracji on-line. Zdecydowana większość (98 proc.) wykorzystuje do tego celu komputer stacjonarny lub laptop, 14 proc. – tablety, a 16 proc. – telefon (smartfon). Jednocześnie 23 proc. badanych korzysta z e-rejestracji na więcej niż jednym typie urządzenia. Jak pokazuje raport „Digital in 2016”, przygotowywany corocznie przez serwis We Are Social, 46% Polaków korzysta z Internetu mobilnego, a już ponad połowa odsłon stron internetowych odbywa się na urządzeniach mobilnych. Znaczenie smartfonów i tabletów błyskawicznie rośnie. Osoby, które nie zdecydowały się jeszcze na wypróbowanie e-rejestracji, wśród powodów wskazywały przede wszystkim brak pewności, że rezerwacja została faktycznie dokonana. Drugą główną barierą była obawa o bezpieczeństwo danych osobowych. Na kolejnym miejscu znalazł się argument w postaci zbyt skomplikowanej budowy narzędzi. Wśród odpowiedzi „inne powody” (28 proc. odpowiedzi), pojawiały się m.in. takie: „wolę zadzwonić”, „niemoż-

ność negocjacji terminu”, „telefonicznie jest szybciej i od razu wiem, kiedy mam wizytę”, „nie wiem, czy wizyta, na którą się umówię, będzie bezpłatna w ramach mojego pakietu, czy po przyjściu okaże się, że będę musiała zapłacić – jest to niejasne”. Systemy e-rejestracji umożliwiają wysyłanie potwierdzeń terminu na dzień lub kilka dni przed wizytą (SMS lub email). Według respondentów, taką możliwość oferowało 60 proc. placówek medycznych udostępniających rejestrację internetową. Najczęściej stosowaną metodą był SMS (64,37 proc.). Nadal często (36,78 proc. przypadków) wizyta potwierdzana była telefonicznie. Zastosowanie SMS-ów czy e-maili wydaje się wygodniejsze i praktyczniejsze, zwłaszcza że 94% Polaków posiada telefon komórkowy, a 59% – smartfon. Przypomnienie o zbliżającej się wizycie pozwala zmniejszyć odsetek osób, które nie zgłaszają się do gabinetu i jednocześnie nie odwołują terminu. To prawdziwa zmora polskiej ochrony zdrowia odpowiedzialna za sztuczne kolejki i straty finansowe tytułem niewykorzystanych zasobów. Do jakich wniosków skłania przeprowadzone badanie? W komunikacji pomiędzy placówką medyczną a pacjentem telefon niezmiennie odgrywa pierwszoplanową rolę. Z roku na roku widać jednak coraz większe zainteresowanie nowoczesnymi technologiami i e-rejestracją. Rola tego kanału będzie rosła wraz z wchodzeniem w pełnoletność osób wychowanych w cyfrowym społeczeństwie, preferujących zakupy przez Internet, bankowość elektroniczną i interne-

30%

90%

„Tak, skorzystałem z internetowej rejestracji wizyty lekarskiej.”

„Na wizyty najczęściej umawiam się przez telefon.”

Najczęstsze obawy przed e-rejestracją: brak pewności, że wizyta została rzeczywiście zarezerwowana, bezpieczeństwo danych osobowych.

towe formy komunikacji. Widać również wzrost zainteresowania aplikacjami na urządzenia mobilne, które są prostszą alternatywą w stosunku do e-rejestracji udostępnionej na stronie internetowej (brak konieczności uruchamiania serwisu internetowego). Dodając do tego trendy związane z coraz większym ucyfrowieniem społeczeństwa, telemedycyną i zwiększającą się dostępnością Internetu, można być pewnym, że e-rejestracja wkrótce stanie się standardem oczekiwanym przez pacjentów. Nie tylko w prywatnej, ale także w publicznej ochronie zdrowia.  W artykule przedstawiono wyniki badania własnego dotyczącego preferowanych form umawiania się na prywatne usługi medyczne. Dobór respondentów był nielosowy (dobór wygodny i metoda kuli śniegowej), w związku z czym wyników badania nie należy uogólniać na całą populację. Badanie odbyło się z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety, który był zamieszczony na forach internetowych poświęconych tematyce zdrowia i urody oraz „parentingowej”. Formularz ankiety był też rozpowszechniany za pomocą mediów społecznościowych. Zdecydowaną większość badanych stanowiły kobiety. W grupie badanej dominowały osoby młode, w wieku 25–40 lat. Większość ankietowanych posiadała wykształcenie wyższe magisterskie lub wyższe zawodowe. Metoda rozliczania świadczeń: zdecydowana większość respondentów płaci indywidualnie za każdą usługę, czyli rozlicza się wg zasady „fee-for-service”. Co trzeci badany posiadał abonament zdrowotny lub dodatkowe ubezpieczenie wykupione przez pracodawcę albo jako członek rodziny takiej osoby. Najmniej respondentów posiadało dodatkowe ubezpieczenie dla siebie i/lub rodziny, za które płaci samodzielnie.

» 46% Polaków korzysta z Internetu mobilnego, a już ponad połowa odsłon stron internetowych odbywa się na urządzeniach mobilnych.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Foto: designed by freepik.com

nowe idee

Interakcje uderzają w seniorów Zgodnie z najnowszym raportem Codemedia dotyczącym rynku reklamowego branży farmaceutycznej, w ostatnich trzech miesiącach minionego roku wydano na reklamę leków ponad 278 milionów złotych, co jest wynikiem o około 14 mln wyższym od zanotowanego w analogicznym okresie 2014 roku. Marek Kubicki Care Experts

Producenci środków farmaceutycznych najchętniej promują swoje produkty w telewizji. W IV kwartale 2015

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

wydano w tym kanale ponad 196 milionów złotych, co stanowiło nieco ponad 70 proc. wydatków ogółem. Coraz wyższe budżety kierowane są także na reklamę radiową, na którą przeznaczono prawie 16 proc. funduszy w kwocie po-

nad 44 mln złotych (wzrost o 21 proc. w porównaniu do ostatniego kwartału 2014 roku). To drugi kanał, w którym branża farmaceutyczna lokowała najwięcej środków. Nieprzypadkowo 86 proc. całego budżetu idzie do mediów, które tracą na rzecz Internetu w pozostałych grupach produktowych. Użytkownikiem Internetu są osoby w wieku 19–49 lat – grupa wyjątkowo uwielbiana przez reklamodawców. Grupą docelową reklamy dotyczącej leków są w przeważającej mierze seniorzy. Właśnie oni najczęściej

nowe idee

korzystają z radia i telewizji, w istotnie mniejszym stopniu – z Internetu. Jednak to nie tylko seniorzy konsumują dużo leków. Zgodnie z ostatnim opublikowanym raportem GUS dotyczącym spożycia leków („Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2013 r.”), 75,7 proc. osób stosuje przynajmniej jeden z leków lub suplementów diety. Najbardziej na spożycie leków wpływa stan zdrowia i wiek. Osoby mające problemy zdrowotne częściej sięgają po leki niż pozostałe grupy respondentów. Niemal wszystkie osoby chorujące przewlekle, oceniające swój stan zdrowia jako zły lub bardzo zły, stosują leki (ponad 97 proc.). Jeżeli chodzi o kategorie wiekowe, najczęściej leki zażywają osoby w wieku 70 lat i więcej (96,9 proc.) i osoby w wieku 60–69 lat (90 proc.). Wśród emerytów i rencistów odsetek osób konsumujących leki stanowi 93,3 proc. Analizując typy stosowanych specyfików okazuje się, że prawie 40 proc. osób stosuje je z powodu bólu głowy. Co czwarta osoba wskazała na leki związane z chorobami sercowo-naczyniowymi, z bólami stawów oraz na antybiotyki. 9 proc. zażywa leki związane z alergią, 6,5 proc. – z cukrzycą. Suplementy diety przyjmuje 42,3 proc. osób stosujących jakiekolwiek leki. Seniorzy spożywają też najwięcej leków w ujęciu ilościowym. Według badań PolSenior, poświęconych analizie aspektów starzenia się ludzi w Polsce, w ramach którego przebadano grupę prawie 7000 reprezentatywnych dla polskiej starości osób, stwierdzono, że ponad połowa starszych Polaków (55 proc.) zażywa codziennie co najmniej 5 leków, a częściej niż co 10 osoba – 10 i więcej leków. Stosunkowo nieliczne osoby starsze nie zażywają leków na stałe (10%). Średnia liczba wynosiła nieco ponad 5 farmaceutyków, w tym 1 lek OTC. Im osoba starsza, tym średnia rosła. Nadmierna reklama, zły stan zdrowia, a tym samym duże spożycie leków – wszystko to niestety nie sprzyja zdrowiu seniorów. Jeżeli na to nałożymy zmianę metabolizmu i tym samym procesu wchłaniania leków, to nic dziwnego, że niepożądane interakcje lekowe (jatrogenny zespół geriatryczny) w tej grupie wiekowej są dość powszechne. Nie są to sprawy błahe. Typowe zagrożenia należące do jatrogennego zespołu geriatrycznego, to m.in.: zwiększo-

» Kto powinien kontrolować interakcje leków, które w dużym stopniu dotyczą seniorów? Lekarz, farmaceuta? Rozwiązanie jest prostsze.« ne ryzyko upadku i pogorszenia sprawności ruchowej, zaburzenia przemiany materii, zaburzenia świadomości, w tym majaczenia. Najczęstszą przyczyną jest przyjmowanie leków przeciwbólowych, leków uspokajających, nasennych. Wraz ze wzrostem ilości zażywanych leków, ryzyko interakcji także znacząco rośnie (a przypomnijmy, że średnia dla seniora to 5 leków). Ryzyko wystąpienia interakcji przy stosowaniu 2 leków wynosi 5,6 proc., przy 5 lekach już 50 proc., a przy 8 różnych lekach – sięga 100%. Działania niepożądane mogą być nawet przyczyną hospitalizacji osób w wieku podeszłym. Dodatkowo obserwuje się zjawisko podania leku w związku z objawami, które wystąpiły jako efekt niepożądany zastosowanego wcześniej leku, czyli leczenie leku lekiem. Leki potrafią gorzej działać także po spożyciu określonych potraw i napojów, dlatego też powinno się je popijać wodą. Zgodnie z zaleceniami dr Elżbiety Kozak-Szkopek, aby ograniczyć niebezpieczeństwo wystąpienia interakcji u osób w wieku starszym, należy: – ustalić, czy stosowany lek jest niezbędny; – wykluczyć ewentualne przeciwwskazania do stosowania leku w wieku podeszłym; – wykluczyć przyjmowanie przez pacjenta preparatów o podobnym mechanizmie działania; – stosować leki w najniższej skutecznej dawce; – wykluczyć możliwość przyjmowania leku w celu leczenia działań niepożądanych, spowodowanych innym lekiem; – uprościć schemat dawkowania leku; – ustalić potencjalne i rzeczywiste interakcje lekowe; – ustalić przyjmowane suplementy diety i je ograniczyć;

– ustalić, czy pacjent stosuje się do zaleceń lekarskich. Pozostaje oczywiście pytanie, kto miałby kontrolować sposób przyjmowania leków i potencjalne interakcje. Lekarz POZ, który albo faktycznie nie ma czasu, albo też (co niestety i też się zdarza) nie ma zwyczaju przeprowadzania pogłębionego wywiadu z pacjentem i wyciągania z niego informacji o wszystkich zażywanych lekach? Pamiętając, że w większości przypadków nie przepisywał tych leków. Specjalista, do którego większość seniorów dostaje się po 6 miesiącach czekania, a który ma na pacjenta około 5 minut, wliczając w to ubranie i rozebranie do badania? Tym samym pytanie się o występujące dodatkowe choroby i zażywane leki choć potrzebne, raczej nie ma miejsca. Czy wreszcie farmaceuta? Ten jednak także niekoniecznie ma możliwość dopytania się o wszystkie zażywane leki. Do tego poza podaniem zamienników nie byłby uprawniony do zmniejszenia dawek lub wstrzymania wydania leków. Idealne rozwiązanie wymaga niestety ujednoliconego systemu elektronicznej dokumentacji medycznej, e-recepty, bądź konta pacjenta, na którym gromadzone byłyby dane dotyczące wszystkich wydanych leków i zrealizowanych recept. Nie ustrzegłoby to przed interakcjami leków OTC i suplementów diety, ale i tak byłoby znacznym ułatwieniem dla prowadzenia prawidłowej farmakoterapii, a tym samym prawidłowego leczenia. W nieidealnym świecie, w którym funkcjonujemy, pozostaje jedynie mieć nadzieję, że seniorzy od czasu do czasu trafią do lekarza z pasją i wiedzą, który pomoże im w ustaleniu prawidłowej, codziennej dawki leków, w czym z kolei z pewnością nie pomagają seniorowi wszechobecne reklamy środków farmaceutycznych. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

nowe idee

Kreatywnie

Foto: designed by freepik.com

Opóźnienia farmacji

Farmacja w mniejszym stopniu niż ochrona zdrowia zdaje się interesować rewolucją cyfrową. Bardzo tradycyjny model badań naukowych, produkcji i dystrybucji leków może wkrótce zostać wywrócony do góry nogami. Pierwsze startupy pracują nad wytwarzaniem leków w technologii druku 3D. Ostatnie doniesienia z innowacyjnych laboratoriów sugerują, że już w niedalekiej przyszłości testy kliniczne leków prowadzone będą na modelach wirtualnych pacjentów oraz tkankach i częściach ciała drukowanych w laboratoriach. Kosztowne dotychczas protezy kończyn można konstruować samodzielnie z pomocą otwartych platform technologicznych. Zmieniają się pacjenci. Dostęp do wiedzy powoduje, że rośnie ich władza. To właśnie oni mogą przełamać monopol wielkich firm farmaceutycznych na know-how, wytwarzanie leków, dyktat warunków rynkowych. W szybkim tempie powiększa się liczba firm biotechnologicznych oferujących tanie testy DNA. Poznajemy zależności pomiędzy indywidualnym kodem genetycznym, występowaniem określonych chorób i skutecznością leków. Czy przemył farmaceutyczny jest przygotowany na medycynę personalizowaną, indywidualizowane terapie i leki opracowywane pod konkretny profil pacjenta? Do tego w takim modelu, aby były

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

one osiągalne dla wszystkich. Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) dopuściła produkcję pierwszego leku z pomocą drukarek 3D. I będzie ich coraz więcej. Naukowcy pracują nad łatwym dozowaniem farmaceutyków w chorobach przewlekłych. Na Narodowym Uniwersytecie w Seulu opracowano plaster z grafenu i złota, który mierzy poziom glukozy i na bieżąco wstrzykuje odpowiednie dawki insuliny. Superkomputery, jak IBM Watson, są w stanie błyskawicznie diagnozować najbardziej skomplikowane choroby. Sztuczna inteligencja może na podobnej zasadzie przejąć prace nad rozwojem leków. Za kilkadziesiąt lat dojdziemy do wniosku, że testowanie leków na ludziach było barbarzyństwem. Czy farmacja nadąża za postępem technologicznym i społecznym? 

Dołącz do dyskusji. Jak technologie zmienią rynek farmaceutyczny? Które ze wspomnianych trendów odcisną najmocniejsze piętro na sektorze farmacji? Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

nowe idee

Inspiracje

MEDYCYNA DO GÓRY NOGAMI „Każdy pacjent jest największym

ekspertem w kwestii własnego zdrowia oraz własnego życia. Jednak ta władza została mu odebrana w skomplikowanym systemie o niedemokratycznych zasadach.”

Przemiany technologiczne i rozwój Internetu otwarły drzwi do demokratyzacji sektora ochrony zdrowia. Przez setki lat wiedza medyczna była zarezerwowana tylko dla osób wykonujących zawód lekarza. To lekarz posiadał wszystkie urządzenia diagnostyczne, informacje, kartotekę zdrowia, prawo do wypisania recepty lub skierowania na dalsze badanie. Jednym słowem – kompetencje w kwestiach zdrowotnych. Odkąd rozwinęły się technologie mobilne, a dostęp do Internetu stał się powszechny, sprawy wyglądają zupełnie inaczej. Przykład: na pokładzie samolotu nagle jeden z pasażerów poczuł się źle. Zgłaszane objawy to dyskomfort w klatce piersiowej, duszności i poty. Na szczęście ktoś posiada telefon z przystawką do wykonania badania EKG. Dane z pomiaru analizowane są przez aplikację i po kilku sekundach znana jest pierwsza diagnoza. To tylko atak paniki, samolot może kontynuować bezpiecznie swój lot. Mimo, że na pokładzie nie było lekarza, jeden ze współpasażerów mógł podjąć odpowiednie kroki, aby ocenić stan zdrowia. Im więcej takich urządzeń dostępnych w codziennym życiu, tym szybszy transfer kompetencji w zakresie ochrony zdrowia w stronę samych pacjentów. Absolutną władzę i dotychczasową pozycję stracą lekarze, którzy będą musieli przyzwyczaić się do nowej roli. Obserwowane tempo postępu skłania do tezy, że stanie się to szybciej niż myślimy: dziś na świecie jest więcej smartfonów niż samych ludzi. W książce „45 lat do diagnozy” Jeanette Erdmann opisuje swój przypadek kliniczny. Już jako dziecko autorka zauważyła, że nie może wchodzić po schodach tak szybko, jak jej rówieśnicy. Jej stan z roku na rok się pogarszał, a lekarze nie

byli w stanie powiedzieć, co się dzieje, gubiąc się w kolejnych teoriach. W wieku 45 lat Jeanette wpisała z ciekawości objawy w wyszukiwarce Google. Ta postawiła właściwą diagnozę: bardzo rzadka dolegliwość – dystrofia mięśniowa Ulricha (UMD). O to chodzi w demokratyzacji ochrony zdrowia – pacjent najlepiej zna samego siebie, własne ciało i potrzeby i to jemu najbardziej zależy na własnym zdrowiu. Brakuje jedynie dostępu do informacji i narzędzi, którymi dysponuje lekarz. Powszechny dostęp do Internetu szybko doprowadził do powstawania portali zrzeszających pacjentów, konsultujących się między sobą i dzielących doświadczeniami (np. Pacjenci Jak Ja, ang. PatientsLikeMe). Dlaczego szukamy diagnozy za plecami lekarza? Skąd taki brak zaufania? W książce „Doktor w domu”, Richard Gordon pisze: „Mimo iż lekarze mają niewątpliwie największą wiedzę, nie oznacza to, że wiedzą lepiej od samego pacjenta.” W nowym modelu informacja nie płynie „z góry na dół”, ale w odwrotnym kierunku. To diametralna zmiana relacji pomiędzy pacjentem a lekarzem. W 1450 roku mniej niż 8 proc. populacji Europy potrafiło czytać. Do chwili, kiedy Gutenberg opracował technologię druku przełamując monopol na tą umiejętność, dotychczas zarezerwowaną dla elit. Kilkaset lat temu prasa drukarska była wstępem do rewolucji w wielu dziedzinach, zwłaszcza w przemyśle czy masowej produkcji. Dziś smartfon – w połączeniu z Internetem, technologiami pomiarowymi i komunikacyjnymi – dokonuje cichego przewrotu w ochronie zdrowia. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Foto: designed by freepik.com

p o l s k a i ś w i at

Pozbyć się papieru, być bliżej pacjenta Czy możliwe jest zastąpienie dokumentacji papierowej elektroniczną w perspektywie 4 lat? Jak scalić ze sobą opiekę zdrowotną z opieką społeczną i skoordynować usługi medyczne i profilaktyczne? 19 i 20 kwietnia w Londynie odbyła się konferencja „UK e-Health Week 2016”, w której udział wzięło ponad 3000 uczestników, 200 prelegentów, 60 firm. Wiktor Pałys Klaster Nowoczesna Medycyna

Podczas sesji plenarnych dużo dyskutowano o możliwości pełnego przejścia NHS (National Health Service – Narodowy System Zdrowia) na model „bez papieru” (ang. paperless) w 2020 roku. Okazuje się, że ambitny plan tak dużej informatyzacji, kosztem milionów funtów, może być trudny do osiągnięcia. Z drugiej strony przedstawiano wiele przykładów dobrych praktyk z wdrażania rozwiązań z szeroko rozumianego e-zdrowia. Nowością – oprócz zagadnień poświęconych telemedycynie, podstawowej opiece zdrowotnej i roli pielęgniarki oraz klinicysty we wspieraniu rozwiązań e-zdrowia – były sesje dotyczące prób integracji opieki zdrowotnej z opieką społeczną za pomocą wspólnych, zintegrowanych systemów informatycznych. Przedstawio-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

no kilka przykładów wdrożeń z różnych regionów Wielkiej Brytanii. Podczas integracji dwóch, odmiennie zorganizowanych systemów opieki, jakimi jest opieka zdrowotna i społeczna, napotkano na liczne bariery, które znacznie opóźniły wdrażanie wspólnego rozwiązania. Jedną z nich okazał się m.in. problem rozgraniczenia przynależności i podległości poszczególnych instytucji odpowiedzialnych. Równie trudna okazała się współpraca pracowników systemu ochrony zdrowia z pracownikami opieki społecznej. Pomimo trudności przy wdrażaniu tego rodzaju projektów, zaobserwowano korzyści wynikające z polepszenia współpracy pracowników obu systemów opieki oraz sprawniejszą koordynację opieki nad pacjentem. Podczas dyskusji dotyczących strategii „paperless”, reprezentanci różnych środowisk zgodnie twierdzili, iż jedynie

włączenie od samego początku wszystkich interesariuszy, tj. lekarzy, pielęgniarek, opiekunów, pracowników społecznych itd. w proces wdrażania informatyzacji systemu ochrony zdrowia, może zagwarantować podniesienie jakości i skuteczności kompleksowej i holistycznej opieki nad pacjentem. Działania te powinny zmierzać do podkreślenia centralnej pozycji pacjenta w systemie oraz opieki wokół niego. Dużo czasu poświęcono zdrowiu psychicznemu i potrzebie budowania więzi pomiędzy terapeutą a pacjentem. To mają umożliwić technologie informacyjno-komunikacyjne, a w praktyce – specjalne portale on-line z pomocą których buduje się tzw. unikalną, zindywidualizowaną ścieżkę leczenia. Dotychczasowe doświadczenia są obiecujące: pacjenci podkreślali większą personalizację i samodzielność, dostęp do wiedzy ekspertów niezależnie od miejsca zamieszkania oraz czasu. Wzmacnia to zaangażowanie chorego i poczucie odpowiedzialności za wyniki. Odrębną sesję poświęcono informatyce medycznej opartej na dowodach (evidence-based health IT), gdzie przedstawiano metodologię oraz założenia badania skuteczności rozwiązań z obszaru e-zdrowia. Dyskutowano nad koniecznością rozwijania i rozpowszechniania tego rodzaju badań, aby w naukowy, standaryzowany sposób określać skuteczność wdrażanych technologii. Podczas wszystkich sesji przedstawiono kilkadziesiąt przykładów zakończonych sukcesem projektów, które wdrażane są w różnych regionach Wielkiej Brytanii. Z przyjemnością można było wysłuchać dyrektorów różnych departamentów NHS czy przedstawicieli instytucji rządowych podkreślających kluczową rolę informatyzacji i digitalizacji systemu ochrony zdrowia w perspektywie starzejącego się społeczeństwa oraz rosnących kosztów opieki nad pacjentem. W większości dyskusji nie zabrakło głosu pacjentów, reprezentowanych przez odpowiednie organizacje pacjenckie, czy pacjentów jako członków zespołów roboczych biorących udział we wdrożeniach lokalnych projektów. Na zakończenie warto wspomnieć o prezentowanym podczas sesji plenarnej programie stypendialnym „NHS Akcelerator Innowacji”, skupiającym młodych naukowców oraz ich innowacyjne rozwiązania. Głównym celem jest rozwijanie oraz propagowanie kultury przyswajania innowacji i ich korzyści przez pacjentów oraz społeczeństwo. 

p o l s k a i ś w i at

zapowiedź

relacja

DO POBRANIA

6–8 września | Krynica-Zdrój FORUM EKONOMICZNE FORUM OCHRONY ZDROWIA www.forum-ekonomiczne.pl

Dyskusje o najważniejszych problemach ochrony zdrowia w Polsce i próba poszukiwania rozwiązań w szerokim gronie ekspertów, polityków i liderów.

22–23 września | Warszawa VII FORUM KOMUNIKACJI I PUBLIC RELATIONS www.termedia.pl

Zmieniające się otoczenie rynkowe skłania do poszukiwania nowych metod podnoszenia jakości obsługi pacjenta, poprawy wizerunku, a zwłaszcza wzmacniania wewnętrznego potencjału tkwiącego w każdej placówce ochrony zdrowia i jej pracownikach. Po to, by szpital, przychodnia czy gabinet lekarski stały się płynnie funkcjonującymi organizmami. W dwudniowym programie konferencji znajdą się wykłady ekspertów i doświadczonych trenerów komunikacji w ochronie zdrowia oraz warsztaty dostosowane do oczekiwań placówek publicznych i niepublicznych oraz poziomu wiedzy uczestników (grupa początkująca i zaawansowana).

28–30 września | Gastein EUROPEAN HEALTH FORUM www.ehfg.org

Politycy, świat biznesu, naukowcy, studenci i eksperci spotykają się razem, aby omówić strategie zdrowia publicznego dla Europy.

10–12 maja | Barcelona HEALTH 2.0 EUROPE

Health 2.0 to międzynarodowa sieć skupiająca pionierów e-zdrowia. Podczas konferencji w Barcelonie swoje rozwiązania przedstawiło 50 innowatorów, wśród których przeważały start-upy. Młode firmy materializują swoje pomysły w oparciu o prostą filozofię: rozwiązywanie problemów poprzez aplikacje mobilne i innowacyjne technologie. Podczas tegorocznej edycji dużo czasu poświęcono analizie potrzeb pacjenta – człowieka oraz jego zaangażowania w kwestie zdrowotne oraz profilaktykę. Jest to dość mocny trend po latach dominacji technologii, które nie zawsze wychodziły naprzeciw faktycznym oczekiwaniom użytkownika. Dziś rosnąca konkurencja wymaga głębszej analizy w takich obszarach jak automotywacja oraz psychologiczne aspekty profilaktyki. Podczas prezentacji dało się zauważyć reorientację aktualnych trendów: rynek nasyca się aplikacjami fitness na telefon komórkowy, gdzie kilku światowych liderów rozwija je w kierunku integracji z technologiami ubieralnymi (pomiar parametrów podczas uprawiania sportu dla optymalizacji treningów, doradztwo w zakresie zdrowego odżywiania się, snu, relaksu). Za to więcej uwagi poświęca się urządzeniom do szybkiego i domowego badania krwi, aplikacjom dedykowanym osobom chorym przewlekle, zdrowiu psychicznemu. Niszą pozostają rozwiązania dla seniorów, a przecież ta grupa systematycznie się powiększa. Zdrowie mobilne musi zmierzyć się z zagadnieniem większej integracji z systemem ochrony zdrowia – pacjenci niechętnie płacą z własnej kieszeni za aplikacje zdrowotne. Jak przekonać płatników do refundacji nowych rozwiązań, co na pewno przyspieszyłoby rozwój w dziedzinie e-zdrowia? Zwłaszcza, że najnowocześniejsze aplikacje tworzone są najczęściej w zespołach naukowo-medycznych, a ich skuteczność potwierdzana jest wnikliwymi badaniami.

RAPORT WORLD HAPPINESS REPORT 2016 70 stron | Bezpłatny | ENG www.worldhappiness.report

Skrupulatnie opracowany i bazujący na solidnych danych raport poziomu szczęścia poszczególnych państw świata jest lustrem nastrojów społecznych powiązanych nierozerwalnie z sytuacją ekonomiczną i polityczną, kryzysami, prawami człowieka, konfliktami zbrojnymi. Możemy zazdrościć Duńczykom pierwszego miejsca patrząc z perspektywy 57 pozycji Polski.

RAPORT PREPARING THE DOCTOR OF THE FUTURE 24 strony | Bezpłatny | ENG www.dupress.com

W ślad za transformacją ochrony zdrowia uczelnie medyczne muszą zmienić sposób edukacji i przygotować przyszłe kadry ochrony zdrowia na funkcjonowanie w nowym modelu opieki.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia. GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W kwietniu W ODNIESIENIU DO marca

72 926 zł

69 831 zł

4 649 zł

3 462 zł

1 663 zł

1 867 zł

marzec

kwiecień

marzec

kwiecień

marzec

kwiecień

-3095 zł

-4,2%

-1187 zł

-25,5%

204 zł

12,3%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2016 (prognoza) I 2015

777 932 zł

845 819 zł

41 752 zł

42 278 zł

17 135 zł

20 822 zł

2015

2016

2015

2016

2015

2016

+67 886 zł

8,7%

+526 zł

1,2%

+3 688 zł

21,5%

kwiecień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 55 522 zł Podkarpackie 59 537 zł Kujawsko-Pomorskie 61 486 zł

Opolskie 2 566 zł Świętokrzyskie 2 737 zł Lubelskie 2 911 zł

Opolskie 1 090 zł Kujawsko-Pomorskie 1 255 zł Świętokrzyskie 1 438 zł

Podlaskie 78 694 zł Dolnośląskie 79 609 zł Mazowieckie 85 469 zł

Podkarpackie 3 649 zł Dolnośląskie 3 979 zł Mazowieckie 4 374 zł

Małopolskie 2 098 zł Mazowieckie 2 417 zł Podkarpackie 2 780 zł

prognoza 2016 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 670 968 zł Kujawko-Pomorskie 710 984 zł Świętokrzyskie 730 002 zł

Świętokrzyskie 31 148 zł Opolskie 33 681 zł Warmińsko-Mazurskie 37 038 zł

Warmińsko-Mazurskie 12 934 zł Opolskie 14 272 zł Kujawsko-Pomorskie 15 274 zł

Podlaskie 937 968 zł Dolnośląskie 961 502 zł Mazowieckie 1 009 255 zł

Podkarpackie 46 421 zł Dolnośląskie 49 111 zł Mazowieckie 53 631 zł

Dolnośląskie 22 613 zł Mazowieckie 24 594 zł Podkarpackie 38 204 zł

kwiecień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Warmińsko-Mazurskie –5 954 zł Lubuskie –4 506 zł Świętokrzyskie –4 255 zł

Lubuskie –1 620 zł Warmińsko-Mazurskie –1 580 zł Wielkopolskie –1 483 zł

Brak spadków kosztów

Brak wzrostów kosztów

Małopolskie 630 zł Śląskie 638 zł Mazowieckie 677 zł

zestawienie KOSZTY W kwietniu W OSTATNICH LATACH

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Od maja do lipca ogólne koszty leczenia ustabilizują się na niskim poziomie.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Kwiecień otwiera kilkumiesięczny okres spadków kosztów grypy i przeziębienia.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Wiosenne pylenie roślin podbija gwałtownie koszty alergii w maju i czerwcu.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Struktura dystrybucji leków kwiecień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO marca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

17,40 zł

25,59%

180,5 tys. zł

3600

-8,0 tys. zł

-300

+0,18 zł

9**

***

-0,08%

9**

+1,81 zł

PROGNOZA NA

lipiec

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

W kwietniu 2016 roku obrót w statystycznej aptece wyniósł 180,5 tys. zł. To o 8 tys. zł mniej (–4,2%) niż w marcu 2016 roku oraz o 1,5 tys. zł więcej (+0,8%) niż w kwietniu 2015 roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,67 mld zł. Oznacza to spadek o 118,2 mln zł (–4,2%) w stosunku do marca 2016 roku oraz wzrost o 82,13 mln zł (+3,2%) w stosunku do kwietnia minionego roku. Wartość refundacji stanowiła 26,87% obrotu aptecznego i wyniosła 716,66 mln zł. Zgodnie z prognozami, obrót w statystycznej aptece w 2016 roku wyniesie 2,08 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych będzie równa 770 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 463,9 tys. zł, a sprzedaży produk-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

9**

suplementy INNE

61,50% 20,76% 8,62% 9,12%

***

9**

***

POZIOM REFUNDACJI

26,87% +1,79%

„Okres wakacyjny jest czasem mniejszego ruchu w aptekach. Prognozujemy, że średni obrót apteczny w lipcu i sierpniu będzie niższy niż w pierwszej połowie roku, oscylując w granicach 155–160 tys. zł. Zanotujemy również spadek wartości refundacji w statystycznej aptece do poziomu poniżej 43 tys. zł, przy jednoczesnym wzroście udziału refundacji.”

Aneta Szczypek Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

50,14 zł

***

tów OTC – 832,8 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 30,87 mld zł. To odpowiednio o 985,31 mln zł więcej (+3,3%) niż w 2015 roku oraz o 2,37 mld zł więcej (+8,3%) niż w 2014 roku. Udział refundacji wyniesie 7,98 mld zł, co będzie stanowiło 25,86% całkowitego obrotu aptecznego. W kwietniu średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 67,8 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 41,3 tys. zł, a produktów OTC – 69,7 tys. zł. W porównaniu z marcem 2016 roku, największy spadek wartości sprzedaży (–8,1 tys. zł, tj. –10,4%) zanotowaliśmy dla sprzedaży odręcznej, następnie dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne – spadek o 0,7 tys. zł (–1,6%). Niewielki wzrost wartości sprzedaż (+0,2 tys. zł, tj. +0,3%) nastąpił dla leków refundowanych. W porównaniu z kwiet-

niem minionego roku, wartość sprzedaży leków refundowanych pozostała na niezmienionym poziomie, wartość sprzedaży leków na recepty pełnopłatne wzrosła o 0,7 tys. zł (+1,8%), a produktów OTC – o 0,8 tys. zł (+1,2%). Dniem charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (7 794 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym był poniedziałek (7 253 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosi 541 zł. Jedynie 8 i 29 kwietnia obrót w statystycznej aptece przekroczył 8 000 zł i wyniósł 8 421 zł (29 kwietnia) oraz 8 048 zł (8 kwietnia). Natomiast 18 kwietnia był jedynym dniem roboczym, w którym średni obrót spadł poniżej 7 000 tys. zł. W kwietniu 2016 roku największy procentowy spadek średniej wartości sprzedaży nastąpił dla leków przeciw-

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

zakaźnych (–24,16%) oraz dla leków na układ oddechowy (–13,67%). Niewielkie wzrosty zanotowaliśmy w następujących grupach terapeutycznych: +5,04% dla grupy dermatologia, +3,16% dla grupy varia, +2,78% dla leków na układ sercowo-naczyniowy, +1,66% dla grupy endokrynologia-hormony, bez hormonów płciowych, +1,25% dla grupy narządy zmysłów, +0,87% dla grupy krew i układ krwiotwórczy oraz +0,12% dla leków na układ moczowy i hormonów płciowych. Jeżeli spojrzymy na zmianę udziałów w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów na układ sercowo-naczyniowy (+0,96 p.p.) oraz w przypadku produktów z grupy varia (+0,85 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił w przypadku leków na układ oddechowy (–1,22 p.p.) oraz leków przeciwzakaźnych (–1,12 p.p.). W kwietniu 2016 roku średnia marża apteczna była równa 25,59%. To o 0,08 p.p. mniej niż w marcu 2016 roku oraz o 0,31 p.p. mniej niż w kwietniu 2015 roku. Większe zmiany obserwujemy analizując marże w podstawowych kategoriach sprzedażowych. Średnia marża apteczna dla leków refundowanych wyniosła 18,11% (–0,48 p.p. w stosunku do marca 2016 roku oraz +0,22 p.p. w stosunku do kwietnia 2015 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,77% (–0,13 p.p. w stosunku do marca 2016 roku oraz –2,10 p.p. w stosunku do kwietnia 2015 roku), dla sprzedaży odręcznej – 30,89% (+0,33 p.p. w stosunku do marca 2016 roku oraz +0,18 p.p. w stosunku do kwietnia 2015 roku). Średnia cena za opakowanie leku wyniosła 17,40 zł i była o 18 groszy wyższa (+1,1%) niż w marcu 2016 roku oraz o 0,23 groszy wyższa (+1,4%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Z kwoty tej 12,73 zł zapłacił pacjent, a 4,68 zł dopłacił refundator. Prognozujemy, że średnia cena za opakowanie leku w 2016 roku wyniesie 17,32 zł. Będzie to o 24 groszy więcej (+1,4%) niż w 2015 roku oraz o 82 grosze więcej (+5%) niż w 2014 roku. Średnia cena za opakowanie leku refundowanego będzie kształtowała się na poziomie 27,45 zł (o 3 grosze mniej niż w 2015 oraz o 58 groszy więcej niż w 2014 roku), leków na recepty pełnopłatne – 23,53 zł (o 1,17 zł więcej niż w 2015 roku oraz o 1,70 zł więcej niż w 2014 roku), a produktów OTC – 11,76 zł (o 19 groszy więcej niż w 2015 roku oraz o 52 grosze więcej niż w 2014 roku).

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2016

kwiecień 2015

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach kwietnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2016

kwiecień 2015

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 5,84%

17,63% przewód pokarm. i metabolizm

4,78% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,65% narządy zmysłów 4,27% leki przeciwzakaźne

11,13% układ oddechowy

0,23% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 2,33%

leki onkologiczne i immunomodulacyjne

4,98% krew i układ krwiotwórczy 1,13%

endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

3,6% dermatologia

14,07% układ sercowo-naczyniowy

10,99% centralny układ nerwowy varia 11,77%

4,57% nieokreślona

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2016

***

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2016

***

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

***

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w kwietniu

W kwietniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 600 pacjentów. 760 osób kupowało leki refundowane (o 30 osób mniej niż w marcu 2016 roku), 840 – leki na recepty pełnopłatne (o 40 osób mniej niż w marcu 2016 roku), a 2 930 – produkty OTC (o 300 osób mniej niż w marcu 2016 roku). Statystyczna apteka zanotowała najwięcej pacjentów 29 oraz 11 kwietnia (odpowiednio 154 i 153 osoby). Dniem roboczym charakteryzującym się najmniejszym ruchem w aptece był 21 kwietnia (135 osób). Natężenie ruchu w statystycznej aptece w poszczególnych pełnych tygodniach kwietnia było na wyrównanym poziomie i oscylowało pomiędzy 823 osobami (22 – 28 kwietnia), a 850 osobami (8 – 14 kwietnia). Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 50,14 zł. Z kwoty tej 36,67 zł zapłacił pacjent, a 13,47 dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z marcem 2016 roku wzrosła o 11,1% (1,40 zł), w tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 1,3% (50 groszy). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 89,25 zł (z czego 26,72 zł to zapłata pacjenta, a 62,53 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 49,14 zł, a dla produktów OTC – 23,78 zł. W okresie od stycznia do kwietnia 2016 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 48,67 zł. W porównaniu z analogicznym okresem minionego roku to o 2 zł mniej (–4%) oraz o 1,46 zł więcej (+3,1%) niż w analogicznym okresie 2014 roku. Wartość zapłaty pacjenta wyniosła 36,41 zł, a dopłata refundatora – 12,26 zł. Wartość koszyka statystycznego pacjenta w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się na poziomie: 86,55 zł dla leków refundowanych (27,12 zł – zapłata pacjenta, 59,43 – dopłata refundatora), 48,01 zł dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne, a 24,14 zł dla produktów OTC. 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2016

kwiecień 2015

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2016

kwiecień 2015

o LXJFUOJB

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

kwiecień 2016

kwiecień 2015

kwiecień 2016

kwiecień 2015

110 999

109 771

61,50%

61,32%

Lek - OTC

37 476

37 892

20,76%

21,17%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

15 561

15 068

8,62%

8,42%

Pozostałe

16 463

16 269

9,12%

9,09%

Lek - RX

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za kwiecień 2016 kwiecień 2016

zmiana w stosunku do (%) marca 2016

stycznia 2016

zmiana w stosunku do (liczbowo)

kwietnia 2015

marca 2016

stycznia 2016

kwietnia 2015

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

180,5

-4,2%

3,1%

0,8%

-8,0

5,5

1,5

cały rynek apteczny

2 666 888

-4,2%

3,9%

3,2%

-118 200,0

100 687,5

82 127,5

statystyczna apteka

67,8

0,3%

10,7%

0,0%

0,2

6,5

0,0

cały rynek apteczny

1 002 202

0,3%

11,5%

2,3%

2 831,7

103 360,0

22 898,6

statystyczna apteka

41,3

-1,6%

9,4%

1,8%

-0,7

3,5

0,7

cały rynek apteczny

609 912

-1,6%

10,2%

4,2%

-9 618,5

56 595,3

24 528,8

statystyczna apteka

69,7

-10,4%

-6,0%

1,2%

-8,1

-4,5

0,8

cały rynek apteczny

1 029 581

-10,4%

-5,3%

3,6%

-119 071,7

-57 607,9

35 444,9

statystyczna apteka

48,5

2,6%

12,7%

1,7%

1,2

5,5

0,8

cały rynek apteczny

716 661

2,6%

13,6%

4,1%

18 158,5

85 772,1

27 931,6

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji w całkowitym obrocie

26,87%

7,1%

9,3%

0,9%

0,0

w sprzedaży refundowanej

70,07%

1,6%

2,3%

1,9%

0,0

średnia cena opakowania ogółem

17,40 zł

1,1%

2,3%

1,4%

0,2

0,4

0,2

dla leków z list refundacyjnych

27,27 zł

0,4%

1,7%

-0,9%

0,1

0,5

-0,3

dla leków z recept pełnopłatnych

23,09 zł

1,0%

2,5%

3,7%

0,2

0,6

0,8

dla produktów bez recepty (OTC)

11,75 zł

-1,7%

-2,7%

1,9%

-0,2

-0,3

0,2

3 600

-7,7%

-0,8%

-1,4%

-300,0

-30,0

-50,0

Liczba pacjentów w aptece Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

760

-3,8%

7,0%

-2,6%

-30,0

50,0

-20,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

840

-4,5%

6,3%

-1,2%

-40,0

50,0

-10,0

2 930

-9,3%

-3,0%

-0,7%

-300,0

-90,0

-20,0

ogółem

25,59%

-0,3%

0,0%

-1,2%

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,11%

-2,6%

-1,0%

1,3%

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

25,77%

-0,5%

1,1%

-7,5%

0,0

dla sprzedaży odręcznej

30,89%

1,1%

4,2%

0,6%

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

50,14 zł

3,7%

4,0%

2,2%

1,8

1,9

1,1

Wartość zapłaty przez pacjenta

36,67 zł

1,3%

0,8%

1,9%

0,5

0,3

0,7

Wartość dopłaty refundatora

13,47 zł

11,1%

13,7%

3,1%

1,4

1,6

0,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

89,25 zł

4,2%

3,4%

2,6%

3,6

2,9

2,3

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

26,72 zł

0,6%

-1,8%

-1,5%

0,2

-0,5

-0,4

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

62,53 zł

5,9%

5,8%

4,5%

3,5

3,4

2,7

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

49,14 zł

3,1%

2,9%

3,0%

1,5

1,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

23,78 zł

-1,2%

-3,1%

1,9%

-0,3

-0,8

0,4

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Zmiana: wzrost 0–1%

Tysiące zł

Obrót 2016: 2 083,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

***

7**

7***

9**

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do kwietnia 2016 2016

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2014

2016

2014

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2014

2 083,5

0,9%

2,0%

18,0

41,0

733,0

2,9%

6,8%

21,0

46,5

30 866 158,8

3,3%

8,3%

985 308,8

2 367 371,3

10 810 650,0

5,5%

14,8%

560 128,5

1 393 760,5

770,0

-0,8%

2,7%

-6,5

20,1

264,0

0,3%

7,7%

0,7

18,8

11 407 411,5

1,5%

9,0%

173 017,8

941 740,0

3 893 429,3

2,7%

15,8%

102 320,0

530 407,6

463,9

1,7%

3,4%

7,6

15,1

162,7

4,1%

7,5%

6,4

11,4

6 872 902,3

4,1%

9,8%

272 153,4

611 482,2

2 400 354,2

6,6%

15,6%

149 366,1

324 517,3

832,8

2,1%

0,6%

16,8

4,8

300,3

4,9%

5,5%

14,0

15,7

12 337 277,7

4,5%

6,8%

532 394,8

785 584,9

4 429 323,5

7,5%

13,4%

307 405,5

524 894,1

538,8

-0,8%

-1,0%

-4,4

-5,3

184,7

-0,3%

3,9%

-0,5

6,9

7 981 670,1

1,6%

5,1%

124 443,0

389 495,0

2 724 202,5

2,2%

11,7%

58 262,2

285 590,5

25,86%

-1,7%

-2,9%

0,0

25,20%

-3,1%

-2,7%

0,0

68,72%

0,0%

-3,7%

0,0

68,66%

-0,5%

-3,6%

0,0

17,32 zł

1,4%

5,0%

0,2

0,8

17,21 zł

1,4%

5,1%

0,2

0,8

27,45 zł

-0,1%

2,2%

0,0

0,6

27,11 zł

-1,0%

2,1%

-0,3

0,6

23,53 zł

5,2%

7,8%

1,2

1,7

22,80 zł

3,6%

6,1%

0,8

1,3

11,76 zł

1,6%

4,6%

0,2

0,5

11,95 zł

2,8%

5,4%

0,3

0,6

42 705

2,5%

2,2%

1 034,5

934,5

15 060

7,2%

3,6%

1 010,0

520,0

8 862

0,9%

-1,6%

81,6

-148,4

3 050

0,0%

-1,3%

0,0

-40,0

9 568

-0,3%

-3,9%

-31,9

-391,9

3 390

2,4%

-2,6%

80,0

-90,0

35 090

3,3%

4,0%

1 129,7

1 339,7

12 440

8,6%

6,1%

980,0

720,0

26,70%

3,6%

-0,3%

0,0

25,69%

-2,0%

-7,3%

0,0

18,42%

2,9%

-1,1%

0,0

18,42%

2,7%

-2,5%

0,0

28,23%

3,4%

-3,5%

0,0

25,91%

-8,3%

-15,0%

0,0

32,66%

5,2%

-2,6%

0,0

30,39%

-3,5%

-11,6%

0,0

48,79 zł

-1,6%

-0,2%

-0,8

-0,1

48,67 zł

-4,0%

3,1%

-2,0

1,5

36,17 zł

-1,0%

0,8%

-0,4

0,3

36,41 zł

-2,9%

4,1%

-1,1

1,4

12,62 zł

-3,2%

-3,1%

-0,4

12,26 zł

-6,9%

0,3%

-0,9

0,0

86,90 zł

-1,8%

4,4%

-1,6

3,7

86,55 zł

0,3%

9,1%

0,2

7,2

27,18 zł

-1,7%

14,0%

-0,5

3,3

27,12 zł

1,4%

18,9%

0,4

4,3

59,71 zł

-1,8%

0,5%

-1,1

0,3

59,43 zł

-0,3%

5,1%

-0,2

2,9

48,48 zł

2,0%

7,6%

1,0

3,4

48,01 zł

1,6%

10,4%

0,8

4,5

23,73 zł

-1,2%

-3,3%

-0,3

-0,8

24,14 zł

-3,4%

-0,6%

-0,8

-0,1

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2016: 30,9 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 1 do 2% (w stosunku do roku 2015)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2015)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2015)

Refundacja: 8,0 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 4% (w stosunku do roku 2015)

prognoza obrotu

***

7**

7***

9**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

842,63

9,99

39628,86

21,96

8597,16

6,51

31031,70

63,98

21,69

78,31

1162,83

34,08

47,03

2. U-30

648,56

7,69

18705,17

10,36

7774,11

5,89

10931,06

22,54

41,56

58,44

861,49

21,71

28,84

3. U-50

306,29

3,63

6687,06

3,70

3796,08

2,88

2890,98

5,96

56,77

43,23

350,99

19,05

21,83

4. U-BEZPŁATNY

29,33

0,35

1249,02

0,69

72,05

0,05

1176,97

2,43

5,77

94,23

63,13

19,78

42,58

5. INWALIDA WOJENNY

20,34

0,24

743,97

0,41

27,29

0,02

716,68

1,48

3,67

96,33

28,09

26,49

36,57

0,34

0,00

7,65

0,00

1,44

0,00

6,21

0,01

18,79

81,21

0,45

16,95

22,69

7. ZHK

12,24

0,15

275,51

0,15

44,91

0,03

230,60

0,48

16,30

83,70

15,74

17,51

22,50

8. AZ

0,01

0,00

0,06

0,00

0,06

0,00

3,67

96,33

0,00

13,93

10,85

2,65

0,03

533,62

0,30

41,83

0,03

491,79

1,01

7,84

92,16

4,29

124,32

201,14

13,17

0,16

1705,08

0,94

676,31

0,51

1028,77

2,12

39,66

60,34

168,42

10,12

129,50

6. INWALIDA WOJSKOWY

9. NARKOTYKI 10. ŚRODKI POMOCNICZE 11. PEŁNOPŁATNE

1496,93

17,75

41280,00

22,87

41280,00

31,27

0,00

0,00 100,00

0,00

1787,84

23,09

27,58

12. ODRĘCZNA

5062,24

60,02

69684,00

38,61

69684,00

52,79

0,00

0,00 100,00

0,00

5929,29

11,75

13,77

13. RAZEM

8434,73 100,00

26,87

10372,55

17,40

21,40

180500,00 100,00

131995,17 100,00

48504,83 100,00

73,13

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

825,90

9,38

38204,07

20,85

8731,73

6,37

29472,34

63,83

22,86

77,14

1131,75

33,76

46,26

2. U-30

621,07

7,06

17780,97

9,70

7546,14

5,51

10234,83

22,17

42,44

57,56

822,82

21,61

28,63

3. U-50

22,41

326,36

3,71

7313,89

3,99

4195,96

3,06

3117,93

6,75

57,37

42,63

372,19

19,65

4. U-BEZPŁATNY

28,20

0,32

1186,05

0,65

84,22

0,06

1101,83

2,39

7,10

92,90

60,72

19,53

42,06

5. INWALIDA WOJENNY

19,68

0,22

721,46

0,39

31,08

0,02

690,37

1,50

4,31

95,69

27,05

26,67

36,66 22,75

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,34

0,00

7,65

0,00

1,48

0,00

6,17

0,01

19,35

80,65

0,44

17,45

7. ZHK

12,07

0,14

271,78

0,15

47,31

0,03

224,47

0,49

17,41

82,59

15,48

17,56

22,52

8. AZ

0,00

0,06

0,00

0,06

0,00

4,13

95,87

0,00

13,06

13,45

9. NARKOTYKI

2,52

0,03

507,88

0,28

42,29

0,03

465,59

1,01

8,33

91,67

4,05

125,50

201,59

12,27

0,14

1484,71

0,81

622,79

0,45

861,92

1,87

41,95

58,05

149,33

9,94

121,05

11. PEŁNOPŁATNE

1508,19

17,13

40686,00

22,20

40686,00

29,68

0,00

0,00 100,00

0,00

1784,83

22,80

26,98

12. ODRĘCZNA

5446,46

61,87

75085,50

40,97

75085,50

54,78

0,00

0,00 100,00

0,00

6282,24

11,95

13,79

13. RAZEM

8803,06 100,00

25,20

10650,91

17,21

20,82

10. ŚRODKI POMOCNICZE

183250,00 100,00

137074,50 100,00

46175,50 100,00

74,80

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

97,98

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1862

22,08

67831

37,58

20305

15,38

47526

29,93

70,07

2487

27,27

2. Recepty pełnopłatne

1497

17,75

41280

22,87

41280

31,27

0,00 100,00

0,00

1788

23,09

27,58

3. Sprzedaż odręczna

5062

60,02

69684

38,61

69684

52,79

0,00 100,00

0,00

5929

11,75

13,77

0,16

1705

0,94

676

0,51

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8435 100,00

180500 100,00

1029

131995 100,00

36,42

2,12

39,66

60,34

168

10,12

129,50

48505 100,00

73,13

26,87

10373

17,40

21,40

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1836,14

20,86

65993,79

36,01

20680,21

15,09

45313,58

31,34

68,66

2434,50

27,11

35,94

2. Recepty pełnopłatne

1508,19

17,13

40686,00

22,20

40686,00

29,68

0,00

0,00 100,00

0,00

1784,83

22,80

26,98

3. Sprzedaż odręczna

5446,46

61,87

75085,50

40,97

75085,50

54,78

0,00

0,00 100,00

12,27

0,14

1484,71

0,81

622,79

0,45

861,92

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8803,06 100,00

183250,00 100,00

137074,50 100,00

98,13

Pac.

0,00

6282,24

11,95

13,79

1,87

41,95

58,05

149,33

9,94

121,05

46175,50 100,00

74,80

25,20

10650,91

17,21

20,82

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

21030,50

21,33

770032,04

36,96

240863,75

15,59

529168,28

31,28

68,72

28055,04

27,45

36,62

2. Recepty pełnopłatne

17369,24

17,61

463908,51

22,27

463908,51

30,03

0,00

0,00 100,00

0,00

19715,61

23,53

26,71

3. Sprzedaż odręczna

60070,37

60,91

832777,19

39,97

832777,19

53,91

0,00

0,00 100,00

0,00

70833,30

11,76

13,86

144,14

0,15

16782,26

0,81

7178,94

0,46

9603,32

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

98614,25 100,00

2083500,00 100,00

1544728,39 100,00

98,22

Pac.

1,78

42,78

57,22

1658,67

10,12

116,43

538771,60 100,00

74,14

25,86

120262,61

17,32

21,13

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

311520606

21,32

11407411505

36,96

3568293137

15,59

7839401081

31,28

68,72

415578694

27,45

36,62

2. Recepty pełnopłatne

257328947

17,61

6872902278

22,27

6872605581

30,03

0,00 100,00

0,00

292067067

23,53

26,71

3. Sprzedaż odręczna

889880787

60,91

12337277714

39,97

12337236849

53,91

0,00 100,00

0,00

1049368419

11,76

13,86

2135247

0,15

248567336

0,81

106352917

0,46

142269066

5. RAZEM

1460865586 100,00

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

30866158832 100,00

22884488484 100,00

98,22

Pac.

1. Recepty ref. całość

4. Inne pozycje (wnioski)

Transakcje Liczba

1,78

42,79

57,24

24566009

10,12

116,41

7981670147 100,00

74,14

25,86

1781580189

17,33

21,13

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

Foto: designed by freepik.com

MONITOR RYNKU LEKÓW

Sprzedaż leków stosowanych w cukrzycy Około 2,5 mln Polaków choruje na cukrzycę. Co najmniej 30% z nich nawet nie zdaje sobie z tego sprawy, a kolejne 30% wkroczyło w tzw. stan przedcukrzycowy. Cukrzycą typu I lub typu II dotknięte są osoby w każdym wieku. Wzrost liczby zachorowań powinien być widoczny we wzroście sprzedaży środków i leków stosowanych w tej chorobie. Przedstawiamy autorską analizę rynku. 58

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Niniejsze podsumowanie oparte zostało o dane sprzedażowe produktów aptecznych należących do klasy ATC A10 (leki stosowane w cukrzycy), a dokładniej

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓW

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 produktów

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

42,66 47,39 41,24 39,05 34,95 34,78 35,87 35,48 35,00 35,60 31,25 33,12 40,34 47,85

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2015 a nie będące w ofercie w 2002 roku

76,50 41,21 40,91 31,18 32,93 35,82 40,59 27,75 23,24 24,46 25,55 21,91 25,49

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

69,73 71,13 65,32 66,63 64,58 62,71 71,22 79,04 83,66 85,35 90,51

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

20,70 20,34 18,02 17,10 16,49 16,23 16,46 17,71 19,43 21,92

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

44,78 46,91 47,41 47,48 44,20 35,75 37,97 36,32 36,50

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

23,71 21,68 24,08 25,65 24,36 25,53 29,55 35,77

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

42,64 40,70 40,26 35,34 33,30 31,14 31,88

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

45,13 18,99 26,11 31,87 35,66 42,42

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

11,58 15,87 20,78 24,63 26,98

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

31,30 30,28 31,15 30,74

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

22,81 20,21 22,20

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

22,53 22,95

Produkty będące w ofercie w 2015 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

Liczba badanych 2002 produktów

9,39 12,27 12,75 11,40

9,12

8,79 8,38

8,17

9,16

9,19 8,85 12,91

38,68

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

42,66 47,39 41,24 39,05 34,95 34,78 35,87 35,48 35,00 35,60 31,25 33,12 40,34 47,85

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w 2015 roku

28,43 45,24 37,57 28,71 18,17 19,83 17,17 38,64 41,82 40,71 28,88 37,51 39,39

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2015

50,92 54,61 55,45 52,43 51,53 51,57 48,76 36,98 42,82 32,29 33,85 41,89

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2015

—

31,16 35,81 39,23 40,57 40,30 39,78 39,75 40,96 33,52 13,96

30,88 31,43 32,29 35,31 38,63 45,45 50,16 59,15 54,00

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2015

20,29 17,59 16,31 17,37 18,91 19,14 18,87 17,74

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2015

115,42 119,41 114,77 112,78 109,02 101,15 42,30

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2015

100,22 111,74 102,54 104,44 106,76 106,89

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2015

55,90 38,09 50,18 55,86 88,83

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2015

69,45 74,64 72,10 83,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2015

68,27 14,60 22,72

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2015

68,06 28,82

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2015

53,82

—

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓW

A10A (insulina i analogi insuliny), A10B (doustne leki hipoglikemizujące), A10X (inne leki stosowane w cukrzycy), a także do klasy V04CA (testy na cukrzycę). W 2002 roku, czyli na początku badanego okresu, w aptekach sprzedało się 26,68 mln opakowań leków stosowanych w cukrzycy oraz plastrów na cukrzycę. W minionym roku było to już 51,97 mln opakowań, czyli niemal dwukrotnie więcej. W całym badanym okresie tylko trzy razy wystąpił spadek ilości sprze-

daży w porównaniu do roku poprzedniego. Dwa mniejsze wystąpiły w 2004 oraz w 2015 roku (kolejno o 4,39% i 2,26%). Trzeci, najbardziej znaczący spadek (o 19,53%) miał miejsce w roku 2012. Nie wynikał on jednak z faktu zmniejszenia popytu. W następstwie zapowiadanych zmian refundacyjnych, pacjenci dokonali zwiększonych zakupów (na zapas) z końcem roku. Pozostałe lata to okres wzrostu sprzedaży produktów na cukrzycę.

Rynek produktów na cukrzycę jest bardzo znaczący w branży farmaceutycznej. Od początku badanego okresu jego wartość nie spadła poniżej 1 mld zł. Podobnie jak ilościowo, również i pod względem wartości spadki wystąpiły tylko trzy razy: w latach 2004, 2005 i 2012 (kolejno o 13,89%, 2,16%, 28,52%). W 2015 roku pacjenci zapłacili za leki i plastry na cukrzycę kwotę rzędu 1,92 mld zł, czyli o 4,42% więcej niż w roku 2014 i aż o 70,73% więcej

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków na cukrzycę w aptekach w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

1 123 964 511

26 684 907

42,12

7 113 699

168 892

158

2003

1 482 919 154

31 089 824

47,70

9 567 220

200 580

155

31,94%

16,51%

2004

1 276 998 851

29 725 273

42,96

8 806 889

205 002

145

-13,89%

-4,39%

2005

1 249 359 798

30 088 720

41,52

8 219 472

197 952

152

-2,16%

1,22%

2006

1 322 416 675

34 781 785

38,02

6 327 353

166 420

209

5,85%

15,60%

2007

1 385 770 993

37 907 857

36,56

6 327 721

173 095

219

4,79%

8,99%

2008

1 651 283 921

44 872 280

36,80

7 026 740

190 946

235

19,16%

18,37%

2009

1 787 802 702

49 536 019

36,09

8 472 999

234 768

211

8,27%

10,39%

2010

1 925 680 852

54 237 817

35,50

8 558 582

241 057

225

7,71%

9,49%

2011

2 146 523 645

60 921 856

35,23

8 761 321

248 661

245

11,47%

12,32%

2012

1 534 346 854

49 022 489

31,30

6 211 931

198 472

247

-28,52%

-19,53%

2013

1 717 607 004

52 542 821

32,69

6 788 960

207 679

253

11,94%

7,18%

2014

1 837 681 189

53 168 193

34,56

6 610 364

191 252

278

6,99%

1,19%

2015

1 918 962 204

51 968 718

36,93

6 549 359

177 368

293

4,42%

-2,26%

2016

1 974 227 173

52 643 986

37,50

—

2,88%

1,30%

2017

2 001 545 529

53 241 838

37,59

—

1,38%

1,14%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków na cukrzycę w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

» Pod koniec 2003 i 2011 roku widoczne są dwa istotne wzrosty, a na początku 2012 roku duży spadek na wartości sprzedaży produktów na cukrzycę.«

** *** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

** *** *7

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓW

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań produktów na cukrzycę w aptekach w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Zdecydowanie najwięcej opakowań leków na cukrzycę sprzedało się w aptekach w grudniu 2012 roku.«

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu na cukrzycę w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Na początku 2012 roku trend spadkowy na średniej cenie za pojedyncze opakowanie produktu na cukrzycę został wyhamowany. Od tego czasu cena zaczęła delikatnie wzrastać.«

** *** *7

Rys. 4. Liczba produktów sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016 300 275

» Asortyment produktów na cukrzycę w latach 2002–2005 utrzymywał niemal stały poziom. Od 2006 roku ilość dostępnych pozycji asortymentowych zaczęła wzrastać i w marcu 2016 roku wynosiła 271.«

250 225 200 175 150 125 100

III IV

2002

III IV

2003

III IV

2004

III IV

2005

III IV

2006

III IV

2007

III IV

2008

III IV

2009

III IV

2010

III IV

2011

III IV

2012

III IV

2013

III IV

2014

III IV

2015

I 2016

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓW

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

niż w roku 2002 (1,12 mld). Największą wartość rynek produktów na cukrzycę osiągnął w roku 2011, a dokładnie 2,15 mld zł. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu na cukrzycę w latach 2004– –2012 stale spadała (z wyłączeniem roku 2008, kiedy nastąpił minimalny wzrost o 0,67%). W 2003 roku cena wynosiła 47,70 zł, a w 2012 nastąpił największy spadek, o 11,17%. Tym samym cena osiągnęła minimalny poziom 31,20 zł. Spadki można wyjaśnić w taki sposób, że nowe produkty, które pojawiały się na rynku, miały niższą cenę niż te już dostępne w aptekach. Ponadto z rynku została wycofana cześć produktów na cukrzycę o bardzo wysokich cenach. Miało to swoje odbicie nie tylko na średniej cenie, ale także na ilości i wartości sprzedaży leków i testów na cukrzycę. W roku 2013 trend odwrócił się i średnia cena zaczęła wzrastać kolejno o 4,44%, 5,73%, 6,83%. W 2015 roku wynosiła 36,93 zł (poziom z roku 2008). Zwróćmy jeszcze uwagę na asortyment leków i plastrów stosowanych w cukrzycy. W 2002 roku na półkach aptek dostępnych było 158 pozycji asortymentowych. Najwięcej nowych produktów (57) pojawiło się w roku 2006 i wówczas było ich 209, w 2015 roku – już 293 różne produkty. Jak wyglądają prognozy dla rynku leków na cukrzycę? Ostatnie lata to okres

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

wzrostu wartości sprzedaży, którego należy się spodziewać również w najbliższej przyszłości. O jakich liczbach dokładnie mowa?

Trendy przyszłości Obliczone prognozy pokazują, że wzrost wartości sprzedaży leków i testów na cukrzycę w najbliższych latach wyniesie kolejno 2,88% i 1,38%, osiągając poziom 1,97 mld zł w roku 2016 i 2,00 mld zł w roku 2017. Trend wzrostu z ostatnich lat zostanie zachowany, jednak tempo wzrostu spadnie. Ilość sprzedaży w 2015 roku spadła w porównaniu do roku poprzedniego, lecz zgodnie z prognozami, lata 2016 i 2017 będą okresem niewielkiego wzrostu (kolejno o 1,30% i 1,14%). Również średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu stosowanego w cukrzycy zachowa trend rosnący. W 2016 roku wyniesie 37,50 zł, a w 2017 roku – 37,59 zł. Prognozowany wzrost będzie więc niewielki – kolejno o 0,58 zł i 0,09 zł. Podsumowanie Niemal co roku na rynku produktów na cukrzycę można zaobserwować wzrost wartości sprzedaży. W najbliższych latach również będziemy obserwować wzrosty zarówno na wartości, ilości sprzedaży oraz na średniej cenie leków na cukrzycę. Dodatkowo z każdym ro-

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

kiem, ze względów demograficznych, skala zachorowań na cukrzycę, która najczęściej ujawnia się w podeszłym wieku, będzie wzrastać. Zakup leków i produktów dla osób chorych jest w znacznej części refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, stąd cena uzależniona jest od negocjacji MZ z producentem. Dobrze obrazuje to wykres średniej ceny sprzedaży, a najbardziej charakterystyczny skok widoczny jest na przełomie lat 2011/2012. Po tym okresie nastąpiła stabilizacja z lekką tendencją wzrostową. 

Metodologia prognoz Do wyliczenia prognozy ilości i wartości sprzedaży produktu na cukrzycę zastosowano sezonową metodę prognozowania z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, wyznacza trend sprzedażowy, uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku. Dodatkowo założono, że w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogłyby w rewolucyjny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży, a kolejne miesiące będą pod względem zachowania rynku podobne do okresów historycznych.

systemy it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (kwiecień 2016) Katarzyna Piątek Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

W module APW13 ZAKUPY, w oknie „Przeglądanie i poprawki wprowadzonych dokumentów”, dodano kolumnę Odchylenia (rys. 1). W przypadku edycji dokumentu i zmiany wartości na dokumencie, pojawia się komunikat „Uaktualnić wartość odchylenia?” (rys. 2). Komunikat ma służyć aptekom, Rys. 1. Przegladanie poprawki – Odchylenia które prowadzą pełną księgowość celem uaktualnienia odchyleń przekazywanych do FK. Do tej pory odchylenia nie były widoczne w programie KS-AOW, jedynie w systemie Finansowo-Księgowym. W ten sposób apteki nie były w stanie ich zweryfikować.

Rys. 2. Komunikat o wartości odchylenia

Moduł APW22 KARTOTEKI został rozbudowany o nową funkcjonalność dotyczącą wysyłania wiadomości wewnętrznych między pracownikami (rys. 3). Pracownik posiadający dostęp do wybranego modułu ma możliwość wysłania informacji do innego pracownika. Przekazana pracownikowi wiadomość zostanie wyświetlona po zalogowaniu się przez niego do programu w przypadku wcześniejszego ustawienia opcji „Ogłoszenia” w module APW41 ADMINISTRATOR – Pracownicy.

Rys. 3. Dane pracownika – ogłoszenia

Komunikat do wysłania tworzymy po uruchomieniu opcji Inne – Ogłoszenia. Za pomocą przycisku [F2] Nowa wybieramy rodzaj wiadomości dla pracownika. Następnie wybieramy przycisk [F4] Do…, wskazujemy odbiorcę i generujemy wiadomość do przesłania (rys. 4). Po zalogowaniu się do programu, pracownik automatycznie otrzymuje przesłaną wiadomość. W sytuacji, gdy istnieją nieodebrane i nieprzeczytane wiadomości, dodatkowo pojawia się komunikat informujący o nieprzeczytanych treściach.

Rys. 4. Tworzenie wiadomości Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

systemy it

Rozbudowano mechanizm zarządzania różnymi ofertami. Definiując nagłówek oferty (Definicje – Nagłówki ofert internetowych), zarządzamy ofertami (rys. 7).

Rys. 5. Rozliczenie faktur niezapłaconych

W module APW31 P ATNO CI , uruchamiając funkcję „Płatności za przyjęte faktury – faktury niezapłacone”, została dodana nowa funkcja umożliwiająca zaznaczenie kolorem wszystkich niezapłaconych dokumentów od dostawcy za pomocą przycisku [Ins] Zaznacz (rys. 5). Moduł APW45 APTEKI INTERNETOWEJ rozbudowano o mechanizm zarządzania priorytetem marży dla wybranej kategorii. W przypadku, kiedy produkt należy do dwóch lub wielu kategorii towarów, dodano pole „Priorytet”. Daje ono możliwość klasyfikowania ważności tego produktu (rys. 6).

Rys. 6. Priorytet

Rys. 7. Założenie oferty

Utworzoną ofertę możemy przyporządkować do wybranego sklepu internetowego (rys. 8).

Rys. 8. Przypisanie oferty do sklepu internetowego 

reklama

DLA PACJENTÓW ORAZ LEKARZY. PRAKTYCZNE I SPRAWDZONE

APLIKACJE ZDROWOTNE BEZPŁATNY RAPORT DO POBRANIA NA STRONIE

WWW.OSOZ.PL/APLIKACJE 64

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

systemy it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (kwiecień 2016) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Recepty pielęgniarki i położej System pozwala wystawiać recepty przez pielęgniarki i położne zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 października 2015 r. w sprawie recept wystawianych przez pielęgniarki i położne. Pierwszą czynnością jest prawidłowe ustawienie charakteru pracy na karcie pracownika w polu Charakter pracy: pielęgniarka środowiskowa (POZ); położna środowiskowa (POZ). Użytkownik musi również posiadać zaktualizowaną bazę leków BLOZ oraz aktualną licencję na BLOZ1. Zgodnie z rozporządzeniem, pielęgniarka i położna może wystawić „własne” recepty na konkretne, wymienione leki. Leki, na które pielęgniarka lub położna może wystawić samodzielną receptę, oznaczone są na karcie leku w kategorii Wydawanie.

lęgniarki lub położnej to 5 (dla recept własnych) lub 6 dla kontynuacji recepty lekarskiej. W związku z tym, aby ułatwić pracę w systemie KS-SOMED, rozszerzono skróty opisujące typ recepty. Do istniejących już Rp i Rpw (czyli zwykłych „białych” oraz tych na środki odurzające i narkotyki), dołożone zostały Rpp (recepta pielęgniarki lub położnej) i Rpk (recepta pielęgniarki lub położnej – kontynuacja recepty lekarskiej). Przypisano im również odpowiednie kolory.

Rys. 2. Przeglądanie listy pul numerów recept

Podczas wystawiania recepty, system kontroluje charakter pracy pracownika medycznego, wybrany lek oraz kontekst wystawiania. W zależności od sytuacji, receptę można normalnie wystawić lub też pojawi się stosowny komunikat całkowicie blokujący wystawienie recepty (jeśli pracownik nie posiada właściwego charakteru pracy) lub informacja, iż dany lek nie może być przepisany na receptę przez danego pracownika w danym kon-

Rys. 1. Karta leku

Jeżeli Użytkownik nie ma wykupionej licencji BLOZ1, system traktuje wszystkie leki jako możliwe do wystawienia przez pielęgniarkę i położną. Operator musi wówczas samodzielnie decydować, czy jest, czy też nie jest możliwe wystawienie recepty na dany lek. Pielęgniarka oraz położna posiadają własne pule recept. W zależności od kontekstu wystawiania recepty (recepta własna, kontynuacja recepty lekarskiej) numer zostanie pobrany z odpowiedniej puli recept. Zgodnie z zarządzeniem Prezesa NFZ, w przypaku recepty pielęgniarskiej, szóstą cyfrą numeru powinna być cyfra 2 lub 5. Numer recepty dla położnej na szóstej pozycji zawierać powinien cyfrę 3 lub 6. W analogicznej sytuacji do lekarza przyporządkowana jest cyfra 1 lub 4. Natomiast zgodnie z przytoczonym rozporządzeniem, 21 cyfra recepty pie-

Rys. 3. Recepta

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

systemy it

tekście (zwykle jest to informacja o tym, że lek nie może być samodzielnie wystawiony przez pielęgniarkę lub położną). Wystawienie samodzielnej recepty przez pielęgniarkę lub położną nie różni się niczym od wystawienia nowej recepty przez lekarza, a więc należy wybrać konkretny lek i uzupełnić pozostałe dane. Wystawiając receptę będącą kontynuacją recepty lekarskiej, należy znaleźć wizytę z ordynacją lekarską i przeciągnąć lek na przycisk Dodaj nowy lek lub wywołać opcję kopiowania recepty. W takiej sytuacji, na karcie recepty pojawi się informacja o kontynuacji recepty lekarskiej. Kontynuacją recepty lekarskiej jest też skopiowanie recepty pielęgniarki lub położnej, która wcześniej była wystawiona w trybie kontynuacji recepty lekarskiej. Jeśli dany lek nie może być wystawiony w trybie kontynuacji, na ekranie pojawi się stosowny komunikat.

Rys. 4. Komunikat

Wzorzec wydruku recepty pielęgniarki lub położnej praktycznie nie różni się od wzorca recepty lekarza. Jedyna różnica to pojawienie się na dole recepty tekstu Dane i podpis pielęgniarki lub położnej w miejsce Dane i podpis lekarza. W związku z tym dostosowano istniejący wzorzec recepty lekarskiej zamieniając dotychczasową stałą Dane i podpis lekarza na zmienną wypełnianą właściwie dla danego typu recepty. Aby wykorzystać tę funkcjonalność, należy stworzyć nowy wzorzec recepty.

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Rys. 5. Tworzenie wzorca wydruku

Pomimo informacji o roku 2012, stworzony będzie poprawny wzorzec. Od tego bowiem czasu wzorzec recepty, patrząc na wymogi formalne, nie zmienił się, a jedynie zmodyfikowaliśmy jego postać elektroniczną, aby uczynić go bardziej funkcjonalnym. Ten sam wzorzec obowiązuje i dla lekarzy i dla pielęgniarek lub położnych, warto więc we wszystkich jednostkach, nawet jeśli w tej chwili brak pielęgniarek upoważnionych do wystawiania recept, stworzyć nowe wzorce recepty w oparciu o aktualnie dostarczony szablon.  Od 1 stycznia pielęgniarki i położne mogą wypisywać recepty na wybrane leki. Takie uprawnienie przysługuje osobom z wyższym wykształceniem lub specjalizacją pod warunkiem ukończenia specjalnego kursu (45 godzin teorii i 20 godzin praktyki). Pielęgniarki i położne z I stopniem (bez tytułu magistra) mogą wystawiać recepty na leki oraz środki spożywcze tylko w ramach kontynuacji realizacji zaleceń lekarskich. Dodatkowo mogą kierować pacjenta na badania diagnostyczne, jak np. morfologia krwi, EKG, RTG klatki piersiowej. Z danych Ministerstwa Zdrowia wynika, że w Polsce zatrudnionych jest łącznie 247 tys. pielęgniarek i położnych.

Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com

Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Aleksandra Kurowska, Artur Olesch, Katarzyna Piątek, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Skład i łamanie: Piotr Chamera

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Marcin Kautsch, Marek Krzystanek, Marek Kubicki, Mateusz Lichoń, Romuald Litwin, Natalia Matuszak, Wiktor Pałys, Joanna Paprotna-Kwiecińska, Henryk Skarżyński.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 5/2016

Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 17 000 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc dostarczamy naszym czytelnikom starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Znajdziesz tutaj szczegółowe analizy medyczne i farmaceutyczne, bezcenne porady i wskazówki, ciekawe wywiady. Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

Science · innovation · PolicieS

World HealtH Summit Berlin, germanY octoBer 09–11, 2016 Federal Foreign oFFice | Berlin Held under the high patronage of

angela merkel, chancellor of the Federal republic of germany

François Hollande, President of the French republic

Jean-claude Juncker, President of the european commission

www.worldhealthsummit.org

3 daYS · 40 SeSSionS · 250 SPeakerS

kEts c i t « d r Bi »Early lE avai laB ly 3 1 u nti l Ju

Federal Foreign oFFice unterWaSSerStraSSe 10 · 10117 Berlin

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Z nową aplikacją mobilną możesz czytać czasopismo OSOZ w telefonie komórkowym lub na tablecie. Bezpłatnie i wygodnie.

Aplikacja na iOS i Android