OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

5

2018 POLSK A

5 / 2018

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

Czy na informatyzacji można zaoszczędzić?

E-RECEPTA, E-ZWOLNIENIe.

CO DALEJ?

Pierwsze e-projekty to wstęp do dużych zmian w ochronie zdrowia.

Chronologia cyfrowej transformacji.

POLEROWANIE

E-ZDROWIA

Idealistyczne wizje i obietnice kontra prozaiczne problemy. Raport z konferencji HIMSS Europe & Health 2.0.

SUPERWIEDZA

UDOSKONALI MEDYCYNĘ

Czy sztuczna inteligencja zastąpi lekarzy w diagnozowaniu chorób?

Debata ekspertów na temat AI.

Czasopismo o e-zdrowiu.

Praktyczne porady.

Informacje z rynku zdrowia.

Teraz dostępne on-line.

Pobierz bezpłatną aplikację mobilną

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Aplikacja na iOS i Android

Nota bene

Dom jutra Przyglądając się rozwojowi nowych technologii można sobie łatwo wyobrazić, jak będzie wyglądał dom przyszłości. Miejsce, które wchłonie rozwiązania dostępne dziś tylko w gabinecie lekarskim lub w szpitalu, aby ułatwić dbanie o zdrowie.

Naszą pacjentką przyszłości jest Ewa chorująca na nadciśnienie tętnicze. Kilka lat temu przeszła zawał serca i od tego czasu jej życie zmieniło się diametralnie. Z tym samym problemem zmagali się jej rodzice. Kiedyś życie z chorobą przewlekłą oznaczało częste spotkania z lekarzem, niepokój i strach przy gorszym samopoczuciu, konieczność systematycznych wizyt u specjalisty oddalonego kilkanaście kilometrów od miejsca zamieszkania, regularne badania laboratoryjne a następnie konsultacje wyników. Choroba pochłaniała znaczną część życia, a czas spędzony w poczekalniach lekarskich wypełniał długie godziny.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Na szczęście dużo zmieniło się od tamtego czasu, zwłaszcza dla pacjentów takich jak Ewa. Na nocnym stoliku stoi urządzenie przypominające mały telewizor. Gdy samopoczucie Ewy się pogorszy, w każdej chwili może połączyć się z centrum telemedycznym i skonsultować stan zdrowia. Pielęgniarka weryfikuje wyniki badań, nie sprzed tygodnia, ale wykonywane na bieżąco. Ciśnienie krwi, puls, EKG, temperatura ciała – wystarczy nałożyć na palec mały klips pełniący rolę miernika parametrów zdrowia. Rezultaty przesyłane są na bieżąco do centrum telemedycznego. Tym razem to nic groźnego, pielęgniarka uspokaja Ewę. Takie pomiary pacjent wykonuje codziennie, odpowiadając przy okazji na kilka rutynowych pytań o samopoczucie. W przypadku odchyleń od normy, specjalista z centrum monitoringu kontaktuje się natychmiast i umawia wizytę lub wysyła pomoc. Od czasu, kiedy duża część konsultacji odbywa się online, termin u specjalisty można otrzymać z dnia na dzień. W przypadku nagłego upadku, czujnik zaalarmuje rodzinę i lekarza. Sensor pod materacem mierzy parametry snu, aby poprawić jakość nocnego odpoczynku.

Ewa wie, że teraz to ona w znacznej części odpowiada za swoje zdrowie i musi współpracować z lekarzem. Regularnie wykonywane badania to tylko jeden z elementów tego zaangażowania. Drugim jest tryb życia i stosowanie się do zaleceń lekarza. Dlatego stałym wyposażeniem kuchni jest mały robot. Przypomina codzienne o zażyciu leku, dozuje odpowiednią dawkę, informuje, gdy wyczerpuje się jego zapas i potrzebna jest kolejna recepta. Tę lekarz wysyła elektronicznie do apteki po krótkiej telekonsultacji. Robot radzi, jak się odżywiać, co ugotować, motywuje do uprawiania sportu.

Takich osób jak Ewa jest wiele. Potrzebują codziennie pomocy i wsparcia, a technologie pozwolą im szczelniej nadzorować chorobę, skrócą dystans pomiędzy lekarzem a pacjentem, ułatwią codzienne funkcjonowanie z chorobą.

5

OSOZ POLSKA 2018

ROZMOWY

aktualności

6

W KADRZE

29

Inwestycja w zdrowie na koncie

8

pytanie

Maria Kurcz: Pionierzy cyfryzacji dla pacjentów

31

Czy na digitalizacji można zaoszczędzić?

9

Rynek zdrowia w pigułce

12

WYDARZENIE MIESIĄCA Pierwsza e-recepta

14

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w lipcu 2018

INNOWACJE

15

Aplikacje medyczne

PRAKTYcznie

34

16

36

40

LABORATORIUM TECHNOLOGII

41

22

Infografika

nowe idee

45

47

24

TRENDY DIGITALIZACJI

KONTRARGUMENT Czat zdrowotny

STREFA START-UP Identyfikacja czynników etiologicznych zakażeń

Cyfrowe zdrowie i opieka

RAPORT

DYLEMATY MENEDŻERA E-zwolnienie, e-recepta… i co dalej?

Nowe technologie skoordynują leczenie w SM

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

NOWOŚCI / WYNALAZKI

19

E-DOKUMENTACJA MEDYCZNA Informatyzacja to proces ciągłego doskonalenia

Klasyfikacja interwencji e-zdrowia, sztuczny układ nerwowy, AI

Legislacja RODO obnażyło zaniedbania

Kontrola nawodnienia organizmu, monitoring kąpieli słonecznych

DEBATA AI DLA ZDROWIA: Superwiedza udoskonali medycynę

Informatyzacja sunie wreszcie do przodu

DOBRE PRAKTYKI

48

WYZWANIA Badania nad gospodarką senioralną

50

RAPORT Agenda dla danych zdrowotnych

Cyfryzacja zdrowia, czyli z chaosu do wiedzy

TECHNOLOGIE

52

DLA PERSONELU Wizyta pielęgniarska

MONITOR ZDROWOTNY

55

FELIETON Trzeba mieć na stanie? O meandrach numeryki magazynu

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (kwiecień 2018)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (kwiecień 2018)

» Wprowadzając e-recepty poprawimy bezpieczeństwo pacjentów.« Łukasz Szumowski | Minister Zdrowia | str. 12

OSOZ Polska 5/2018

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (kwiecień 2018)

69

Monitor rynku leKÓW Leki na nadciśnienie

polecamy

» Technologie AI mogą w kilka sekund postawić diagnozę, na którą teraz trzeba czekać latami.« Daniel Nathrath | Ada Health | str. 31

300%

Eksperci prognozują, że o taki % wzrośnie ilość światowych zbiorów danych medycznych w latach 2017–2020. Coraz więcej informacji trafia do elektronicznych kartotek pacjentów. Generuje je nie tylko lekarz, ale także sam pacjent.

75%

Z badań C2 Solution wynika, że 75% wizyt szpitalnych stanowią lekkie przypadki kliniczne, które można obsłużyć telemedycznie. Wprowadzenie telekonsultacji obniża koszty działalności szpitala, udrażnia zatory w obsłudze chorych.

Wzorem północy Finlandia przeznacza na ochronę zdrowia niecałe 8% PKB. Wyróżnikiem sektora zdrowia jest m.in. silna integracja opieki medycznej z socjalną, skupienie się na inicjatywach w lokalnych społecznościach, polityka równego dostępu do świadczeń i otwartość na technologie zdrowia cyfrowego. O godnych naśladowania finlandzkich rozwiązaniach e-zdrowia już wkrótce na łamach OSOZ Polska.

online / offline

Lucien Engelen to ceniony ekspert i praktyk zdrowia cyfrowego, dyrektor REshape Center Radbound University Medical Center.

Z końcem maja ukazała się jego nowa książka „Augmented Health (Care)”. Opisuje w niej szybko postępujące zmiany na rynku ochrony zdrowia kształtowane rozwojem nowych technologii. Nowa era zdrowia opierać się będzie na ciągłym zbieraniu i analizie danych, które posłużą do opracowywania nowocześniejszych i bezpieczniejszych metod leczenia oraz personalizacji podejścia do pacjenta.

Technologia rozszerzy możliwości dystrybucji usług medycznych, pomoże pacjentom żyć w zdrowiu, a lekarzom – skuteczniej pomagać chorym, podejmować decyzje w oparciu o szerszą wiedzę.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na maj 2018 r., liczba członków Rady: 99 osób)

E-ZDROWIE W INFOGRAFIKACH Trendy e-zdrowia | Ochrona zdrowia w Polsce i Europie | Cyfryzacja | Wyzwania IT | Big Data Raport specjalny OSOZ Polska Już wkrótce w aplikacji mobilnej OSOZ News

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 5/2018

OSOZ Polska 5/2018

a ktu a lno ś c i

Inwestycja w zdrowie na koncie Transparentny system i dostęp do informacji Digitalizacja systemów ochrony zdrowia sprawia, że dane stają się nośnikiem informacji: o zażywanych lekach, wizytach lekarskich, zdiagnozowanych chorobach, wynikach badań laboratoryjnych. Zbierane z różnych źródeł (ubezpieczyciela, placówek ochrony zdrowia) mogą być następnie udostępniane pacjentowi na koncie zdrowia. Głównie po to, aby ułatwić poruszanie się po systemie ochrony zdrowia. W marcu Ministerstwo Zdrowia skierowało do konsultacji projekt ustawy nowelizującej inne ustawy w związku z wprowadzeniem tzw. Internetowego Konta Pacjenta.

IKP ma umożliwić pacjentowi dostęp do informacji o udzielonych świadczeniach oraz kwot wydatkowanych na ich sfinansowanie, uczynić łatwiejszym składanie oświadczeń czy wgląd do danych o receptach refundowanych, list oczekujących, skierowań, deklaracji wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej POZ.

Długofalowe i kompleksowe wsparcie Potencjał internetowych kont zdrowia sięga o wiele dalej, umożliwiając m.in. prowadzenie personalizowanej profilaktyki oraz leczenia, predykcję potencjalnych zagrożeń zdrowotnych. W takim przypadku każda informacja zapisana na koncie – dotycząca obecnego stanu zdrowia, ale także stylu życia – staje się długoterminową inwestycją. Im więcej systematycznie i konsekwentnie gromadzonych pojedynczych danych, tym systemy sztucznej inteligencji z większą precyzją będą mogły stworzyć model zdrowotny człowieka i na tej podstawie profilować działania, których celem jest życie w dobrym zdrowiu (tzw. programy zdrowotne). W tym miejscu zmienia się punkt ciężkości z reagowania na występujące choroby na aktywne zapobieganie i świadomą, nowoczesną profilaktykę. Taki cel postawiono przed Indywidualnym Kontem Zdrowotnym na platformie Otwartego Systemu Ochrony Zdrowia. Prawie wszyscy posiadają dziś konta bankowe, aby lepiej zarządzać posiadanymi pieniędzmi. Konta zdrowotne będą z czasem pełniły analogiczną rolę, jednak waluta będzie o wiele cenniejsza. Jest nią zdrowie.

OSOZ Polska 5/2018

a ktu a lno ś c i

Foto: designed by Lexamer / Freepik

pytanie

Czy na digitalizacji można zaoszczędzić?

Poprawa jakości leczenia, wzmocnienie zaangażowania pacjenta w terapię, wgląd do kartoteki medycznej w dowolnym miejscu, niwelowanie barier w dostępie do świadczeń – zalety rozwiązań cyfrowych są powszechnie znane. Ale czy inwestycje IT w sektorze zdrowia przekładają się też na konkretne korzyści finansowe? Wiele badań niezbicie dowodzi, że tak.

W 2015 roku analitycy firmy Goldman obliczyli, że dzięki zdalnemu monitoringowi pacjenta oraz telemedycynie amerykańska ochrona zdrowia mogłaby liczyć na oszczędności na poziomie 300 mld $/rocznie. To sporo w kraju, gdzie na zdrowie wydaje się najwięcej na świecie, bo aż 18% PKB. Z kolei zastosowanie mobilnych aplikacji zdrowotnych, które prowadzą do redukcji interwencji medycznych i liczby hospitalizacji, może być źródłem obniżenia kosztów na poziomie 7 mld $ (raport IQVIA). I to zaledwie w stosunku do podstawowych chorób przewlekłych, jak cukrzyca, astma, rehabilitacja po schorzeniach serca i płuc. Gdyby wdrożyć aplikacje zdrowotne także w innych dziedzinach, oszczędności sięgnęłyby kwoty 46 mld $.

Suma zaoszczędzona dzięki e-receptom w USA wynosi 27 mld $ rocznie. W Grecji – 300 mln euro rocznie. Z kolei w przypadku brytyjskiej Narodowej Służbie Zdrowia (NHS) – 130 mln funtów w okresie ostatnich trzech latach. NHS obliczył ponadto, że zdalny monitoring pacjentów wiązałby się z redukcją wydatków o 1 mld funtów w okresie 5 lat. Ich źród-

OSOZ Polska 5/2018

łem byłyby krótsze pobyty pacjentów w szpitalu, które należą do najdroższych miejsc świadczenia usług medycznych. Australijska Agencja Zdrowia Cyfrowego (Australian Digital Health Agency) podaje, że elektroniczne konto pacjenta z funkcjami samozarządzania zdrowiem przez pacjenta mogłoby przynieść oszczędności na poziomie 1300–7515 $/pacjenta/rocznie.

Podczas ostatniej edycji konferencji zdrowia cyfrowego zorganizowanej w maju przez HIMSS Europe ciekawe dane przytoczył Mark Duman (Patient Information Forum). Najważniejszym efektem zastosowania narzędzi cyfrowych jest transformacja roli pacjenta, z pasywnego odbiorcy usług w aktywnego uczestnika procesu profilaktyki, diagnozy, leczenia i rehabilitacji. W ten sposób koszty ochrony zdrowia mogłyby spaść nawet o 8–21%. Budżet na ochronę zdrowia w Polsce w 2018 roku wyniesie 77,5 mld zł. W założeniu redukcji nawet o wspomniany najniższy poziom, czyli 8%, NFZ mógłby zyskać 6,2 mld zł.

Nie trzeba się długo zastanawiać, na co przeznaczyć tę kwotę.

Podwyżki dla pracowników medycznych, refundacja nowych leków, programy profilaktyki, podwyższenie wyceny świadczeń zdrowotnych w koszyku – lista potrzeb jest długa. Zanim jednak zacznie się oszczędzać, trzeba zainwestować. W tym przypadku stopa zwrotu – liczona jako bezpośrednie oszczędności i niemożliwa do oszacowania wartość w kategoriach zdrowia i życia – powinna nie pozostawiać decydentom żadnych wątpliwości. 

a ktu a lno ś c i

Rynek zdrowia w pigułce

E-Z E

I OW DR Informatyzacja sunie wreszcie do przodu Jeżeli rangę różnych wydarzeń w ochronie zdrowia mierzyć tym, kto bierze udział w ich inauguracji, to wystawienie pierwszej e-recepty w ramach pilotażu na pewno było bardzo ważne.

Ministerstwo potrzebuje sukcesów, a tu sprawa jest dość prosta.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Zmiany systemowe Ministerstwo Zdrowia oficjalnie skasowało zespół, który miał opracować szczegóły likwidacji NFZ oraz objęcia wszystkich obywateli dostępem do zdrowia.

Dla fizjoterapeutów 1 czerwca wybiła godzina zero. Do tego czasu musieli potwierdzić swoje wykształcenie, by dostać prawo wykonywania zawodu. Choć wiele osób zwlekało do ostatniej chwili ze złożeniem wniosku, większość uprawnienia potwierdziła na czas i nie musiała brać

OSOZ Polska 5/2018

a ktu a lno ś c i

przymusowego urlopu. Ale emocji, a nawet apeli o przełożenie terminu wpisanego w ustawie, nie brakowało.

» NIK: szpitale nie zapewniają chorym

Finanse Na początku czerwca zapowiedziano kolejną zmianę planu finansowego. Chodzi m.in. o dodatkowe środki na skrócenie kolejek do usuwania zaćmy oraz do endoprotezoplastyki. Fundusz musi też znaleźć środki na spełnienie rządowych obietnic dla osób z niepełnosprawnościami, po tym jak wraz z rodzicami zakończyły protest w Sejmie. Mają mieć m.in. lepszy dostęp do wyrobów medycznych i rehabilitacji, co ma dla nich oznaczać „zysk” rzędu 500 zł miesięcznie. Ale ponieważ rząd nie zaplanował na ten cel odrębnego finansowania, z wykorzystaniem nowych uprawnień może być w praktyce problem.

Leki Od stycznia do końca kwietnia Narodowy Fundusz Zdrowia wydał na dopłaty do leków ponad 4 mld zł, niemal tyle, ile miał zaplanowane. Ale pod względem refundacji aptecznej wręcz przekroczył plan. Jeżeli w planie finansowym nie zostanie zmieniona zarezerwowana kwota, pierwszy raz w historii może zostać uruchomiony pay-back, czyli firmy będą musiały oddać część pieniędzy otrzymanych z refundacji, nawet jeśli to nie ich leki zaważyły o przekroczeniu limitu wydatków.

Ruszyły prace nad programem szczepień ochronnych na 2019 r. Szczepienie noworodków przeciwko gruźlicy przed wypisem ze szpitala, a nie w pierwszej dobie życia oraz wprowadzenie bezpłatnych szczepień przeciwko rotawirusom – to jedne z rekomendacji Rady SanitarnoEpidemiologicznej działającej przy GIS. Z kolei resort sprawiedliwości opracował własne propozycje zmian w Prawie farmaceutycznym i skierował je do konsultacji. Zmienią się m.in. przepisy dotyczące penalizacji nielegalnego wytwarzania i dystrybucji produktów leczniczych oraz skupu produktów leczniczych z rynku detalicznego w celu ich wywozu za granicę (odwrócony łańcuch dystrybucji). W przepisach podkreślono, że apteki powinny sprzedawać leki ludności. Chodzi o to, by nie odsprzedawały ich hurtowniom. Sam proceder zresztą staje się coraz bardziej ryzykowny. Agenci CBA z Białegostoku rozbili pod koniec maja grupę przestępczą, która w latach 2017–2018 skupiła z aptek niezbędne dla ratowania życia leki war-

10

OSOZ Polska 5/2018

prawa do intymności i godności, które gwarantuje ustawa o prawach pacjenta.«

te co najmniej 100 mln zł z przeznaczeniem do ich wywozu za granicę Polski wbrew zakazowi. I zapowiadali kolejne zatrzymania.

A ministerstwo zdrowia postanowiło zmienić przepisy dotyczące recept. I tym razem nie chodzi o informatyzację, a parametry, jakie muszą spełniać recepty w wersji papierowej. Niedawno głośno było o pacjencie, który musiał ponownie udać się do lekarza, ponieważ druczek był za wąski o 3 mm. MZ wpisało w przepisy m.in., że kluczowa jest czytelność, a nie rozmiar recepty. Ponadto w razie braku części danych, np. w zakresie adresu pacjenta, aptekarz będzie mógł je uzupełnić.

Obchodziliśmy też rok działania „AdA”, czyli Apteki dla Aptekarza.

W środowisku znów zawrzało, zwłaszcza ze względu na to, że na konferencję podsumowującą działanie nowych przepisów nie zaproszono sieci aptek.

Naczelna Izba Aptekarska i Pharmanet, wspierany m.in. przez większe organizacje pracodawców jak BCC czy Lewiatan, zanegowali korzystny wpływ sieci np. na liczbę aptek na wsiach. Można odnieść wrażenie, że każdy w tej dyskusji wybiera te dane, które pasują do jego tezy, ale tak czy inaczej ani tąpnięcia w dostępie do leków, ani wyraźnej poprawy dla pacjentów czy nawet aptekarzy nie widać.

Dialog W maju trwały rozmowy z kolejnymi grupami zawodowymi grożącym protestem w związku m.in. z za niskimi zarobkami, złą organizacją systemu i za dużym obciążeniem. Pielęgniarki i ratownicy to wierzchołek góry lodowej, a opublikowany projekt zmian w ustawie o płacach minimalnych zdecydowanie nie rozwiązuje problemów. Wśród pielęgniarek wiele emocji wzbudziło to, że izba oraz związek zawodowy negocjują z MZ, ale nie ujawniają szczegółów. To samo miało miejsce wcześniej przy rezydentach i efekt nie wszystkich satysfakcjonuje.

Ratownicy doczekali się ustawy eliminującej prywatnych świadczeniodawców z publicznego systemu, ale zmiany wejdą w życie później niż im obiecywano. Ponadto resort zdrowia przygotował nowelę ustawy, by zagwarantować, że podwyżki, które teraz dostaje tylko część członków zespołu ratownictwa, będą gwarantowane dla wszystkich.

Równocześnie w resorcie zdrowia eksperci, urzędnicy, przedstawiciele różnych organizacji pracowali w zespołach przygotowując pierwszą z cyklu ogólnopolskich debat o zdrowiu. Ta odbyła się 13 czerwca.

Reanimowano też po prawie roku przerwy Trójstronny Zespół do Spraw Ochrony Zdrowia działający w ramach Rady Dialogu Społecznego. Pierwsze posiedzenie dotyczyło m.in. oceny działania sieci szpitali oraz płac w ochronie zdrowia. Przez kolejne pół roku zespołowi przewodniczyć będzie Krystyna Ptok, przewodnicząca Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych.

Legislacja Poza wymienionymi wcześniej projektami zmian, na uwagę zasługują jeszcze m.in. propozycje dotyczące fizjoterapeutów oraz mierzenia skuteczności diagnostyki i leczenia onkologicznego (zmiana rozporządzenia).

Umożliwienie wykonywania zawodu fizjoterapeuty w ramach praktyki zawodowej, tak jak mogą to teraz robić m.in. lekarze, zakłada projekt nowelizacji ustawy o działalności leczniczej skierowany w poniedziałek przez ministerstwo zdrowia do konsultacji społecznych. Obecnie fizjoterapeuci mogą udzielać świadczeń zdrowotnych w ramach działalności gospodarczej zwykłej.

Minister Zdrowia zapowiedział walkę z bólem, zwłaszcza w placówkach i oddziałach pediatrycznych. W projekcie rozporządzenia, jakie trafiło do konsultacji, zamieścił schemat postepowania

a ktu a lno ś c i

z pacjentem z dolegliwościami bólowymi, a także wzór Karty Oceny Nasilenia Bólu.

» AdA, czyli Apteka dla Aptekarza, obowiązuje

Raporty W maju i na początku czerwca ukazało się wiele ciekawych raportów m.in. poświęconych rotawirusom, SM czy cukrzycy. Kolejne opracowania wskazujące na słabości polskiego systemu ochrony zdrowia opublikowała Najwyższa Izba Kontroli. Jak ustaliła ta instytucja, szpitale nie zapewniają chorym prawa do intymności i godności, które gwarantuje ustawa o prawach pacjenta. Przestarzała infrastruktura placówek medycznych, nieprawidłowe zachowanie personelu medycznego oraz niewłaściwa organizacja systemu monitoringu wizyjnego – to wnioski z kontroli 12 placówek.

Zmiany personalne Po kilku próbach prowadzenia konkursów i blisko dwóch latach bezkrólewia po odejściu Zofii Ulz ze stanowiska, mamy już nowego Głównego Inspektora Farmaceutycznego. Został nim Paweł Piotrowski. Nowy GIF ukończył farmację na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym oraz prawo na stołecznym Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W zeszłym roku był prezesem Krajowej Spółki Cukrowej, a za poprzednich rządów PiS podsekretarzem stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa.

już rok. W dyskusji podsumowującej każdy wybiera te dane, które pasują do jego tezy.«

Wiceminister Katarzynę Głowalę zastąpił Sławomir Gadomski. Przejął od niej m.in. nadzór nad Departamentem Budżetu, Finansów i Inwestycji oraz Departamentem Polityki Zdrowotnej.

Nowy wiceminister zajmował się finansami w warszawskim Centrum Onkologii, pracował też w przeszłości w Grupie PZU. Jest ekspertem z dziedzinie zarządzania i bankowości.

Zmienił się też szef Centrum Systemów Informacyjnych w Ochronie Zdrowia. Marcina Węgrzyniaka zastąpił na stanowisku dyrektora dotychczasowy zastępca Bartłomiej Wnuk. Z kolei jako zastępcę dyrektora tymczasowo oddelegowano Agnieszkę Kister, Dyrektor Departamentu Funduszy Europejskich i e-Zdrowia z Ministerstwa Zdrowia.

Andrzej Jacyna został powołany przez ministra zdrowia Łukasza Szumowskiego na Prezesa NFZ. A. Jacyna

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 5000 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, John Crawford, Jarosław Frąckowiak, Urszula Jaworska, Maria Kurcz, Daniel Nathrath, Jama Natequi, Miron Tokarski, Piotr Trybalski, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

w lutym 2016 r. został wybrany na stanowisko Zastępcy Prezesa NFZ ds. Medycznych, zaś 14 marca 2016 r. decyzją Ministra Zdrowia został pełniącym obowiązki Prezesa Funduszu.

Samorząd lekarski, podczas dwudniowego XIV Krajowego Zjazdu lekarzy w dniach 25–26 maja br., wybrał nie tylko szefa samorządu lekarskiego, ale także 50 członków NRL. Andrzej Matyja, do niedawna prezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie, pokonał dwóch kontrkandydatów. Ważne były przy tym m.in. poparcie od młodych lekarzy, którzy od dawna przygotowywali się do wyborów i udało im się obsadzić część okręgowych rad swoimi przedstawicielami. Na stanowisko Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej NRL został ponownie wybrany Grzegorz Wrona. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 120 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 5/2018

11

a ktu a lno ś c i

wydarzenie miesiąca

Pierwsza e-recepta Wprowadzanie elektronicznej recepty do polskiej służby zdrowia stało się rzeczywistością. 25 maja w Siedlcach odbyła się inauguracja e-Recepty, w której uczestniczył minister zdrowia prof. Łukasz Szumowski. Pierwszym pacjentem, któremu wystawiono elektroniczną receptę, był prezydent Siedlec Wojciech Kudelski. Receptę na przepisany przez swojego lekarza rodzinnego lek wykupił w pobliskiej, lokalnej aptece.

Elektroniczna recepta – to jeden z najbardziej wyczekiwanych elementów zinformatyzowanej ochrony zdrowia. Jest przekazywana pacjentowi za pośrednictwem e-maila, SMS lub jako wydruk informacyjny.

Od lutego trwa pilotaż e-Recepty, w którym bierze udział 6 placówek medycznych i 59 aptek ze Skierniewic, Siedlec oraz powiatu siedleckiego. Po zakończeniu pilotażu, od września system wystawiania i realizowania e-recept będzie wprowadzany stopniowo na terenie całej Polski.

Korzyści dla pacjentów, lekarzy i farmaceutów Nowa forma wystawiania i realizowania recept przynosi korzyści przede wszystkim pacjentom. Elektronicznej recep-

ty pacjent nie zgubi ani nie zniszczy.

Gdy któregoś z przepisanych leków nie znajdzie w jednej aptece, bez problemu wykupi go w innej – bez konieczności sporządzenia odpisu przez farmaceutę. Wszystkie dane niezbędne do wykupienia leku z e-recepty są dostępne przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP), które każdy pacjent może aktywować na portalu pacjent.gov.pl.

Zniknie problem nieczytelnych recept.

Farmaceuci unikną problemów z ich realizacją, a pacjenci nie będą musieli wracać do lekarzy z prośbą o korektę. E-recepta oszczędzi też wielu wizyt przewlekle chorym, cyklicznie zgłaszającym się do lekarzy z prośbą o wypisanie kolejnej recepty na stale przyjmowane leki.

Wystawianie elektronicznych recepty pozwala oszczędzić lekarzowi nawet

30 minut dziennie (dane ze Szwecji), dzięki czemu więcej czasu może on poświęcić na badanie i kontakt z pacjentem. Śledzenie historii przepisanych leków pozwoli też lepiej skoordynować proces leczenia. Wszystkie wystawione danemu pacjentowi e-recepty są do wglądu na Internetowym Koncie Pacjenta, także po ich wykupieniu, dzięki czemu lekarz może lepiej koordynować proces leczenia, zapobiegać polipragmazji i interakcjom międzylekowym.

Doświadczenia z innych krajów pokazują, że wprowadzenie elektronicznych recept przyniosło oszczędności dzięki zmniejszeniu liczby pomyłek, podniesieniu bezpieczeństwa pacjentów, ograniczeniu biurokracji i uszczelnieniu obrotu lekami.  Źródło: CSIOZ

» Wystawianie elektronicznych recept pozwala oszczędzić lekarzowi nawet 30 minut dziennie.«

Foto: CSIOZ

12

OSOZ Polska 5/2018

a ktu a lno Å› c i

OSOZ Polska 5/2018

OSOZ

13

a ktu a lno ś c i

radar epidemiologiczny (lipiec 2018)

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

83%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (lipiec 2018)

TREND W STOSUNKU DO czerwca 2018

1 685

Podkarpackie

2 081

Podlaskie

1 179

Pomorskie

1 436

Śląskie

1 266

Świętokrzyskie

1 023

Warmińsko-mazurskie

1 114

Wielkopolskie

1 152

Zachodniopomorskie

1 301

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (lipiec 2018)

TREND W STOSUNKU DO czerwca 2018

Dolnośląskie

2 901

Kujawsko-pomorskie

2 174

Lubelskie

2 070

Lubuskie

2 515

Łódzkie

2 057

Małopolskie

2 480

Mazowieckie

2 898

Opolskie

1 966

Podkarpackie

2 264

Podlaskie

2 328

Pomorskie

2 729

Śląskie

2 106

Świętokrzyskie

1 744

Warmińsko-mazurskie

2 309

Wielkopolskie

2 354

Zachodniopomorskie

2 766

               

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

957

Lubelskie

1 035

Lubuskie

1 197

Łódzkie

1 219

Małopolskie

1 354

Mazowieckie

1 542

Opolskie

841

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

14

OSOZ Polska 5/2018

90%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Innow a c j e

Aplikacje zdrowotne

afterAMI

Daily Water

UVLens

Okres kolejnych 12-miesięcy po zawale serca jest najważniejszy i decydujący o powrocie do sprawności życiowej oraz niedopuszczeniu do powtórnego zawału.

Aplikacja powstała, by wspomóc chorego po zawale serca w zmianie stylu życia i rehabilitacji uszkodzonego serca. Służy edukacji pacjenta i najbliższych, motywowaniu do regularnego wysiłku fizycznego i zdrowej diety. Aplikacja pozwala na synchronizację parametrów zdrowotnych z aplikacji HealthKit i CareKit. Twórcami są kardiolodzy z Polskiego i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego.

Nasze ciało składa się w 2/3 z wody i codziennie musimy uzupełniać jej zapasy.

Reguluje temperaturę ciała, transportuje składniki odżywcze i tlen do komórek.

Jest niezbędna do życia. Większość z nas cierpi nieświadomie z powodu przewlekłego odwodnienia, co może objawiać się m.in. zmęczeniem i złym nastrojem.

Prosta aplikacja Daily Water – Drink Reminder przypomina o spożywaniu odpowiedniej ilości wody oraz monitoruje nawodnienie organizmu. Przydatna – nie tylko latem – jest opcja wyznaczania planu spożywania płynów.

Jedna z najlepszych aplikacji ułatwiających zdrowe korzystanie ze słońca.

Warto ją zainstalować podczas wakacji i w letnich miesiącach. Na początek określamy profil skóry odpowiadając na kilka prostych pytań. W korelacji z warunkami pogodowymi aplikacja prezentuje symulację, ile czasu możemy spędzić na słońcu, po jakim czasie grozi nam oparzenie słoneczne i jak prawidłowo zabezpieczyć skórę. Oprócz tego aplikacja pozwoli zaplanować optymalny, bezpieczny czas opalania, przypomni o zastosowaniu kremu ochronnego itd.

iOS | PL Bezpłatna

iOS | Android (podobne) | ENG Bezpłatna

Android | iOS | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 5/2018

15

Innow a c j e

Nowości / wynalazki

Klasyfikacja cyfryzacji według WHO Pierwsza klasyfikacja cyfrowych interwencji zdrowotnych (Digital Health Interventions, DHI) wydana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) kategoryzuje sposób zastosowania technologii cyfrowych i mobilnych w ochronie zdrowia. Przygotowana została z myślą o podmiotach publicznych i ma im ułatwiać ustandaryzowanie nazewnictwa, planowanie projektów e-zdrowia, określanie funkcjonalności i adaptację e-rozwiązań. Klasyfikacja podzielona została na cztery kategorie: interwencje dla klienta (użytkownicy rozwiązań e-zdrowia), świadczeniodawców, menedżerów systemu ochrony zdrowia (administracja publiczna), w zakresie usług bazo-danowych (gromadzenie, przetwarzanie, wymiana danych). Jednym z powodów, dla którego WHO zdecydowała się wprowadzić klasyfikację, było uproszczenie terminologii e-zdrowia w projektach cyfryzacji. Istniejące już wytyczne (ISO, HL7) są bardzo techniczne i kierowane raczej do twórców rozwiązań zdrowia cyfrowego. Klasyfikacja ułatwia powiązanie problemów z rozwiązaniami cyfrowymi. Przykładowo: brak dostępu do danych i informacji wymaga budowy Systemu Zarządzania Informacją Medyczną, wdrożenia Elektronicznego Rekordu Pacjenta, identyfikacji repozytoriów danych. Według klasyfikacji WHO, spinające funkcjonalności to: 2.2.4 Rutynowe zbieranie i kolekcjonowanie danych zdrowotnych, 4.1.2 Zbieranie i agregacja danych, 4.1.3 Synteza danych i wizualizacja. 20-stronicowy dokument dokładnie objaśnia wszystkie interwencje. Opracowanie w przystępny sposób przybliża funkcjonalność systemów e-zdrowia w stosunku do różnych grup docelowych, pozwalając instytucjom publicznym w bardziej usystematyzowany sposób określać potrzeby zdrowia cyfrowego i planować inwestycje w tym zakresie.

Dokument „Classification of digital health interventions v1.0” można pobrać na stronie WHO.

16

OSOZ Polska 5/2018

Innow a c j e

AI w UE 10 kwietnia 2018 roku, 25 krajów członkowskich Unii Europejskiej podpisało Deklarację Współpracy Na Rzecz Sztucznej Inteligencji (AI). Opiera się ona na trzech filarach: wspieranie rozwoju rozwiązań AI w sektorze publicznym i prywatnym, przygotowanie do zmian społeczno-ekonomicznych wynikających z AI, wypracowanie ram etycznych i prawnych dla usług i produktów opartych na sztucznej inteligencji. Komisja Europejska chce zwiększyć inwestycje w AI o 70% (w ramach programu Horyzont 2020). W latach 2018–2020 przeznaczy na ten cel 1,5 mld euro, zwłaszcza na wsparcie ośrodków badań nad AI w Europie oraz rozwój aplikacji opartych na sztucznej inteligencji w kluczowych sektorach gospodarki.

Sztuczny układ nerwowy Naukowcy z Uniwersytetu Stanforda (USA) i Narodowego Uniwersytetu w Seulu opracowali sztuczny system nerwowy, który pozwoli protezom kończyn i robotom odczuwać sygnały zewnętrzne (np. dotyk). Sensor osadzany w sztucznej powłoce skórnej składa się z trzech elementów: czujnika dotyku wykrywającego nawet delikatny nacisk, elastycznego elektronicznego neuronu, tranzystorowego systemu synaptycznego. Sztuczny system synaps może, tak samo jak jego biologiczny odpowiednik, przekazywać sygnały do systemu nerwowego, a nawet przechowywać informacje niezbędne do podejmowania decyzji.

Maszyna pobierze krew Wszyscy znamy tę procedurę – nakłucie, czasami kilkukrotne w poszukiwaniu odpowiedniego miejsca i pobranie krwi. W Polsce co roku wykonuje się setki tysięcy pobrań krwi. Aby zwiększyć precyzję i bezpieczeństwo badania krwi, kalifornijska firma Veebot pracuje nad automatem do jej poboru. Pacjent umieszcza rękę w specjalnym rękawie, ta następnie zostaje unieruchomiona, system analizuje układ żył i ich strukturę oraz wybiera najlepsze miejsca do wbicia igły. Celność szacowana jest na 83%, co odpowiada dokładności w przypadku czynności wykonywanej przez człowieka. Przed przystąpieniem do badań klinicznych, twórcy chcą zwiększyć stopień precyzji do 90%.

MZ wprowadza KUZ W poprzednim numerze informowaliśmy, że MZ planuje identyfikację pacjenta w systemie ochrony zdrowia na podstawie nowych dowodów osobistych z warstwą elektroniczną. Te będą posiadać wszyscy Polacy za ok. 10 lat. 5 czerwca MZ opublikowało projekt przepisów, które umożliwią wprowadzenie rozwiązania pomostowego – Kart Ubezpieczenia Zdrowotnego. Ich dystrybucja ma się rozpocząć nie później niż 1 lipca 2020 roku. KUZ mają być wydawane przez NFZ i służyć potwierdzaniu wykonania pacjentowi świadczeń opieki zdrowotnej.

W SKRÓCIE Zmiana w CSIOZ | Na stanowisko dyrektora, w miejsce Marcina Węgrzyniaka, został powołany jego dotychczasowy zastępca – Bartłomiej Wnuk.

Rada Informatyzacji w MZ | 16 maja powołano w MZ Radę Informatyzacji, której zadaniem będzie opiniowanie i monitorowanie wdrażania projektów informatycznych.

Pierwsza e-recepta wystawiona w Siedlcach | 25 maja w Siedlcach, minister zdrowia Łukasz Szumowski wystawił pierwszą w Polsce e-receptę. Źródło: WHO, European Commission, Stanford University, Veebot, Rynek Zdrowia, Wytt OSOZ Polska 5/2018

17

Innow a c j e

Prosta konwersja obrazu w obiekt 3D Naukowcy z harwardzkiego Instytutu Wyss i Instytutu Technologii w Massachusetts MIT Media Lab opracowali nową metodę pozwalającą przetwarzać dane z różnych źródeł diagnostyki obrazowej w zunifikowane pliki komputerowe (tzw. dithered bitmaps – dygotające bitmapy). Po dokonaniu konwersji, obrazy mogą być w łatwy sposób używane do druku modeli 3D organów i części ciała. Metoda pozwala znacznie zaoszczędzić czas i koszty przygotowywania – na podstawie dotychczas dostępnych metod – obrazów na potrzeby druku trójwymiarowego. Na zdjęciach: 291 362 linii segmentów w modelu 3D mózgu reprezentujących wiązki aksonów łączących różne obszary mózgu (u góry); wydruk 3D struktury krystalicznej białka apolipoproteiny A-I (u dołu).

18

OSOZ Polska 5/2018

Innow a c j e

Laboratorium technologii

2

1

4 Foto: designed by

freepik.com

3

Nowe technologie skoordynują leczenie w SM Pacjenci chorzy przewlekle czują się zagubieni w skomplikowanym systemie ochrony zdrowia. Błądzą od lekarza do lekarza, otrzymują często sprzeczne ze sobą wskazówki, są zmuszeni szukać pomocy na internetowych forach dyskusyjnych. W obecnym modelu leczenie jest nieskuteczne, generuje nadmierne koszty, brakuje wymiany podstawowych informacji. Chorzy potrzebują mapy drogowej poruszania się po systemie zdrowia, koordynacji w zarządzaniu schorzeniem. Nad taką pracuje Fundacja Urszuli Jaworskiej. Projekt koordynowanej opieki nad pacjentem ze stwardnieniem rozsianym sięga do najlepszych praktyk opieki, gdzie technologie informacyjne wspomagają synchronizację działań wszystkich osób zaangażowanych w proces terapii. Zyskał wsparcie czołowych instytucji rynku zdrowia oraz partnerów społecznych. Dlatego ma szansę realnie zmienić sytuację pacjentów z SM. OSOZ Polska 5/2018

19

Innow a c j e

Chaos w opiece Wizyta w szpitalu, przychodni, u lekarza rodzinnego, fizjoterapeuty, psychiatry, psychologa, neurologa, spotkania w grupach wsparcia, wizyty kontrolne – chory ze stwardnieniem rozsianym regularnie odwiedza kilkunastu specjalistów. Całą ścieżkę leczenia musi sobie zorganizować sam. Długie kolejki do lekarzy powodują, że wizyty lekarskie pochłaniają sporą część życia, co jest dodatkowym, niepotrzebnym balastem. Centralnym problemem zarządzania każdą chorobą przewlekłą jest płynny przepływ informacji. Obecnie każdy lekarz porusza się w granicach swoich kompetencji, co oznacza, że pacjent musi we własnym zakresie poukładać sobie życie z chorobą. Nie mogąc liczyć na rozwiązania systemowe, trafia często do organizacji pozarządowych.

Koordynator ułatwi terapię Na bazie 5-letnich doświadczeń w pracy z pacjentami z SM, Fundacja Urszuli Jaworskiej postanowiła stworzyć model międzyresortowej opieki koordynowanej. Cel jest prosty: przywrócenie centralnego miejsca pacjenta w systemie zdrowia.

Każdy pacjent, który podpisze chęć przystąpienia do programu, wraz z lekarzem wybierze najlepszy na dany moment plan leczenia oraz leki, które będzie przyjmował. Pacjenci w projekcie zostali podzieleni na 4 grupy terapeutyczne, a każda z nich posiada odrębną ścieżkę postępowania, wizyt specjalistycznych, badań i rehabilitacji. Cała ścieżka postępowania realizowana jest w jednym ośrodku, z dopasowaniem do indywidualnej sytuacji pacjenta. Chodzi o to, aby poznać najlepiej indywidualne potrzeby pacjenta, jego sytuację.

W nowym modelu pacjent jest partnerem lekarza, a nie tylko pasywnym elementem całego procesu. Aby zmaksymalizować efekty koordynacji, musi współpracować z wszystkimi specjalistami, który zaangażowani są w proces opieki. Wymaga to dużej dyscypliny, ale tylko w ten sposób występuje transformacja pacjenta w świadomego współuczestnika terapii. Przystępując do programu, pacjent podpisuje świadomą zgodę na to, że będzie się stosował do zaleceń lekarskich. Dzięki tak zorga-

nizowanej koordynacji wszystkie instytucje związane z leczeniem i opieką nad pacjentami będą mogły zoptymalizować zarządzanie personelem, szpitalem oraz kosztami. Nad prawidłowym przebiegiem wybranej ścieżki terapeutycznej czuwać będzie tzw. koordynator pacjenta. Zadba m.in. o to, aby dotychczas rozproszone działania różnych lekarzy połączyć w jeden, spójny ciąg, ułatwiając pracę lekarzom i upraszczając skomplikowaną logistykę wizyt.

Przepływ informacji w aplikacji mobilnej Aby strategia koordynacji opieki nad pacjentem mogła się udać, wprowadzono narzędzie komunikacji. Każdy uczestnik programu korzystać będzie ze specjalnie zbudowanej na ten cel aplikacji. Po zalogowaniu się otrzyma dostęp do różnych grup informacji, w zależności od roli: pacjent, lekarz, koordynator.

Zarządzanie opieką będzie prowadzone przez samego pacjenta z poziomu telefonu komórkowego. Bez aplikacji zintegrowanie procesu nie byłoby możliwe – koordynator i lekarz nie mieliby szybkiego dostępu do informacji na temat pacjentów znajdujących się pod opieką.

Inicjatywa oddolna ze wsparciem partnerów Projekt znajduje się obecnie na etapie konsultacji społecznych, organizowane są spotkania informacyjne dla pacjentów, lekarzy oraz świadczeniodawców. Zgodnie z planem, od października br., we współpracy z Narodowym Funduszem Zdrowia rozpocznie się pilotaż projektu. To, że projekt powstał w formule inicjatywy oddolnej, jest jego wielką zaletą. Fundacja ma duże doświadczenie w bezpośredniej pracy z chorymi z SM, zna ich codzienne problemy oraz oczekiwania, współpracuje z samorządami, politykami, organizacjami rynku zdrowia i ekspertami. Fundacja jest członkiem Międzynarodowego Aliansu Organizacji Pacjentów IAPO (International Alliance of Patients’ Organizations). Projekt międzyresortowej opieki koordynowanej w stwardnieniu rozsianym został przedstawiony podczas Globalnego Kongresu Pacjentów w Miami, który odbył się z końcem maja 2018 roku, wzbudzając spore zainteresowanie. 

» „Przepływ

Dzięki aplikacji mobilnej, lekarz, koordynator i pacjent będą mogli sprawdzić kolejne kroki w wybranym procesie opieki. Pacjent dowie się z aplikacji, na jakim etapie leczenia się znajduje i jakie kolejne procedury go czekają.

20

OSOZ Polska 5/2018

informacji pomiędzy stronami procesu leczenia wspomoże aplikacja mobilna dla pacjenta, lekarza i koordynatora.”«

Innow a c j e

Pacjentów nie trzeba przekonywać O projekcie międzyresortowej koordynowanej opieki zdrowotnej nad pacjentami z SM rozmawiamy z Urszulą Jaworską z fundacji własnego imienia.

Jakie instytucje wsparły projekt i czy trudno było przekonać decydentów w ochronie zdrowia?

Pomysł projektu krystalizował się od 2011 roku. Bezpośrednim impulsem były wyniki badań ankietowych prowadzanych przez ponad 3 lata oraz doświadczenia z warsztatów dla pacjentów i ich bliskich, w których udział wzięli lekarze, przedstawiciele NFZ, ZUS, PFRON i psycholodzy. Potem zrealizowaliśmy pierwsze szerokie badania na temat pozabudżetowych kosztów leczenia chorych na SM. Z ankiet i raportu, który przygotowaliśmy w 2013 roku, wykształcił się pierwszy zarys projektu. Pozyskałam ekspertów, następnie w Ministerstwie Zdrowia odbyło się kilka spotkań z udziałem przedstawiciele NFZ. Zorganizowane przez ówczesną Wiceminister Rodziny spotkanie międzyresortowe do-

dało mi skrzydeł. Potem zostałam trochę sama na placu boju, ale z pomocą ekspertów powoli budowałam projekt dalej. W roku 2016 trafiłam z prawie gotowym projektem do Prezesa NFZ, który go zaakceptował i zaproponował dalszą współpracę i wspólne prowadzenie projektu. Potem już zaczęły się wewnętrzne konsultacje w NFZ i zaproszonymi ekspertami. Wcześniej przeprowadziliśmy badania w 158 (ze 160) placówkach w Polsce oraz 51 ośrodkach w Europie, porównując stopień przygotowania do opieki koordynowanej.

Z przekonaniem decydentów nie było większych problemów. Problemem okazało się wzbudzenie zainteresowania środowiska lekarzy, pielęgniarek, organizacji pacjentów i samych pacjentów.

Ten trudny etap mamy na szczęście już za sobą.

Co projekt zmieni w życiu pacjentów z SM?

Pacjenci zyskają lepszy dostęp do opieki, zaplanowanych konsultacji z wybranymi specjalistami. Cały proces zostanie skoordynowany, pacjent będzie mógł świadome współzarządzać chorobą. A to oznacza większą świadomość i współdecydowanie o procesie leczenia i opieki.

Nie mam na myśli tylko kwestii leków, ale cały złożony proces. W projekcie będą uczestniczyć głównie ci pacjenci, którzy nie są objęci leczeniem. Zaczynamy od pilotażu, który obejmie wybrane ośrodki. Po 3 latach sprawdzimy, jakie są jego efekty.

Pacjent przystępujący do programu będzie miał również obowiązki, np. stosowanie się do zaleceń lekarza prowadzącego i wymogów projektu. To jest nowość w naszym systemie. Jeżeli trzykrotnie nie podporządkuje się planowi leczenia i opieki, odpada z programu. To oczywiście nie pozbawia go opieki czy dostępu do leczenia. Z naszych badań wynika, że tylko 5% pacjentów nie jest zainteresowanych programem.

Centralnym punktem zarządzania procesem koordynacji jest aplikacja mobilna. Czy pacjenci przekonają się do nowej technologii?

Pacjenci nie mieli z tym większego problemu. Mamy przewidziane rozwiązania dla tych, którzy nie będą posiadali odpowiedniego smartfona do obsługi aplikacji. Aplikacja pomoże pacjentom w zarządzaniu procesem leczenia i opieki, z kolei rehabilitantowi, koordynatorowi i lekarzowi w lepszej kontroli nad pacjentem.

Jaki jest harmonogram wdrażania projektu?

» Problemem okazało się wzbudzenie zainteresowania środowiska lekarzy, pielęgniarek, organizacji pacjentów.«

14 czerwca zakończyliśmy konsultacje wewnętrzne. Zaczęliśmy od pacjentów, lekarzy i świadczeniodawców, którzy muszą zdecydować, czy wchodzą w pilotaż. Po tym etapie przekażemy, wspólnie z Prezesem NFZ, gotowy projekt do podpisu przez Ministra Zdrowia. Ten podda go zapewne konsultacjom społecznym.

Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, od października rozpoczynamy pilotaż.

Po 3 latach będziemy mieli wyniki pilotażu z propozycją rozwiązań systemowych dla Ministra Zdrowia i Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Naszym celem jest, aby programem objęto wszystkich pacjentów w Polsce, którzy będą nim zainteresowani. 

OSOZ Polska 5/2018

21

Cyfrowe zdrowie Transformacja zdrowia i opieki na Jednolitym Rynku Cyfrowym.

Wyzwania zdrowotne w Europie S tarzejące się społeczeństwo i choroby przewlekłe obciążają budżety zdrowotne Nierówny dostęp i jakość usług zdrowotnych Niedobór kadr w ochronie zdrowia

Potencjał aplikacji cyfrowych i danych w poprawie zdrowia Efektywne i zintegrowane systemy ochrony zdrowia Personalizowane badania, diagnoza i leczenie Profilaktyka i usługi zdrowotne nastawione na potrzeby mieszkańców

Czego oczekują mieszkańcy UE? 90% TAK

Chcę mieć dostęp do własnych danych zdrowotnych

TWOJA KARTOTEKA ZDROWIA

(co wymaga interoperacyjnych i wysokiej jakości danych zdrowotnych)

80% TAK

Chcę dzielić się danymi zdrowotnymi (jeżeli zostanie zapewniona ochrona danych i prywatność)

80% TAK

Chcę mieć dostęp do informacji na temat jakości leczenia

#DigitalSingleMarket 22

OSOZ Polska 5/2018

#DigitalHealth

Innow a c j e

i opieka Wykorzystanie potencjału danych dla wzmocnienia roli mieszkańców i budowy zdrowszego społeczeństwa.

Wsparcie Komisji Europejskiej 1

Bezpieczny dostęp i wymiana danych zdrowotnych Ambicje:

Działania:

Mieszkańcy mają bezpieczny i swobodny dostęp do danych zdrowotnych. Świadczeniodawcy (lekarze, farmaceuci) mogą je przesyłać w granicach UE.

– Mechanizmy dobrowolnej współpracy w ramach badań naukowych i klinicznych

2

– S pecyfikacje bezpiecznej wymiany i dostępu do danych zdrowotnych –P rojekty pilotażowe w zakresie chorób rzadkich i zakaźnych oraz oddziaływania danych

Dane zdrowotne zbierane dla celów naukowych i medycyny personalizowanej Ambicje:

Działania:

Dzielenie się zasobami zdrowia (dane, infrastruktura, ekspertyzy) dla szybszych badań naukowych, diagnozy i leczenia.

–M echanizmy dobrowolnej współpracy w ramach badań naukowych i klinicznych

3

– S pecyfikacje bezpiecznej wymiany i dostępu do danych zdrowotnych –P rojekty pilotażowe w zakresie chorób rzadkich i zakaźnych oraz oddziaływania danych

Cyfrowe narzędzia i dane wzmacniające rolę mieszkańców.

Ochrona zdrowia skupiona na pacjencie Ambicje:

Działania:

Mieszkańcy mogą monitorować zdrowie, modyfikować styl życia, wchodzić w interakcje cyfrowe z lekarzem i opiekunem (sprzężenie zwrotne).

–U łatwianie procesu wprowadzania na rynek rozwiązań cyfrowych, także dla małych i średnich firm, dzięki wytycznym i certyfikatom –W spieranie adaptacji rozwiązań cyfrowych dla zdrowia przez świadczeniodawców i inne organizacje rynku zdrowia, m.in. dzięki wymianie doświadczeń i dobrych praktyk –M obilizacja narzędzi finansowania publicznego cyfrowych narzędzi dla zdrowia, włączając w to fundusze UE

@eHealth_EU

@EU_Health OSOZ Polska 5/2018

23

R a port

Źródło: HIMSS Europe

Cyfryzacja zdrowia, czyli z chaosu do wiedzy Kilkaset raportów, tysiące badań, pozytywne rezultaty projektów pilotażowych – o potencjale i korzyściach zdrowia cyfrowego powiedziano już niemal wszystko. Z drugiej strony znamy wyzwania związane z demografią. Bliskie są nam najbardziej palące problemy ochrony zdrowia. Wiemy o epidemii niezakaźnych chorób przewlekłych i tym, że pochłaniają nawet 80% budżetów zdrowia. Trzeba jasno powiedzieć, że digitalizacja nie jest lekarstwem na wszystkie bolączki ochrony zdrowia. Może jednak dokonać jej transformacji w kierunku otwartego, nastawionego na potrzeby pacjentów, transparentnego systemu. Dlatego nawet wielokrotnie powtarzane słowa o konieczności demokratyzacji ochrony zdrowia nadal mnie przekonują. Kilka przemyśleń z Konferencji HIMSS Europe i Health 2.0.

Zastanawiając się nad tym, jak zorganizowana jest opieka zdrowotna w większości krajów, w pierwszej kolejności przychodzą mi na myśl takie słowa jak „regulacja”, „centralne sterowanie”,

24

OSOZ Polska 5/2018

„świadczeniodawcy”, „płatnicy”. I nie „pacjent”, ale „świadczeniobiorca”. Rozumiem doskonale, że zdrowie to sektor inny niż energetyka czy przemysł. Każdy musi mieć dostęp do opieki, niezależnie

od zasobności portfela i pozycji społecznej. Jednak przez ostatnie lata obserwowaliśmy bezczynnie, że jest dokładnie odwrotnie: ochrona zdrowia na drodze kolejnych regulacji zamyka się przed

R a port

pacjentem. W czasach, kiedy cyfryzacja ułatwiła nam załatwianie codziennych spraw, płacenie rachunków, zakupy, komunikację z przyjaciółmi, ochrona zdrowia utkwiła w martwym punkcie. Hermetyczne rozwiązania polityczne betonują konserwatywny sposób świadczenia usług. I tak w 2018 roku pacjenci nadal muszą zwalniać się z pracy i spędzać godziny w poczekalniach tylko po to, aby otrzymać receptę. Chorzy przewlekle błądzą w morzu informacji znalezionych w Google, ponieważ nie mają nawet dostępu do bazowych danych o własnym zdrowiu zgromadzonych w kartotece medycznej. Za sprawą cyfryzacji takie absurdalne rozwiązania przejdą do przeszłości. Taką mam nadzieję.

Nie jest tak, że cyfrowa ochrona zdrowia będzie idealną ochroną zdrowia. Jak to bywa w naturze, stare problemy zastąpią nowe. Ale będzie ochroną zdrowia przyjaźniejszą dla pacjenta, otwartą, transparentną, bezpieczniejszą, łatwiej dostępną, tańszą, elastyczną i zrównoważoną. W procesie transformacji technologia zbuduje tak potrzebne pomosty komunikacyjne pomiędzy lekarzem a pacjentem, dostarczy informacji politykom, pozwoli lepiej poznać czynniki powstawania chorób. Nowa ochrona zdrowia będzie oparta na danych i dowodach, zamiast na domysłach i błądzeniu w chaosie informacyjnym. Będzie dostępna w smartfonie i tam, gdzie znajduje się pacjent, a nie tam, gdzie zbudowano szpital. Świadczenie usług zdrowotnych i paternalistyczny system zastąpią współdecydowanie i zaangażowanie pacjenta w procesie profilaktyki, terapii, rehabilitacji. Dziś jest on jedynie jednostką rozliczeniową w refundacji świadczeń, rozpoznaniem, świadczeniobiorcą.

– Zmienia się świat, społeczeństwo, technologia. Tak samo zmienia się ochrona zdrowia. I to w tempie, z jakim nigdy wcześniej nie mieliśmy do czynienia. Jednak prawdziwe tsunami zmian dopiero przed nami – Lucien Engelen, dyrektor REshape Center Radboud University Medical Center, oprócz wytyczania wielkich wizji przypomina również o barierach blokujących drogę do pozytywnych zmian: procedurach pracy, polityce, refundacji usług medycznych, kulturze i wiedzy. Musimy zmienić sposób edukowania nowych kard medycznych, zreformować system płacenia za usługi zdrowotne, przygotować pacjentów do bycia zaangażowanymi „konsumentami zdrowia” zamiast biernymi odbiorcami

» Nowa ochrona zdrowia będzie oparta na dowodach i danych, zamiast na domysłach i błądzeniu w chaosie informacyjnym.« poleceń z zewnątrz, muszącymi dopasować się do ram systemu.

Konferencje HIMSS są miejscem, gdzie idealistyczne wizje mają pomagać w konsekwentnym dążeniu do zmian.

Pomimo wielkich trudności. Bo nie ma lepszej motywacji i inspiracji do działania niż ambitne, czasami bardzo odda-

lone w horyzoncie czasowym cele. To tutaj stawia się trudne pytania, na które czasami brakuje odpowiedzi. Przykładowo, oglądając film ze starszą, samotną osobą w roli głównej, której jednym towarzyszem jest robot. Technologia stawia nas przed trudnymi dylematami etycznymi i wymaga od nas jako ludzi definiowania na nowo naszych potrzeb i oczekiwań. Lada dzień zostaniemy skonfrontowani z systemami sztucznej inteligencji, które będą posiadały imponującą wiedzę medyczną, ale i emocje okazywane dotąd tylko przez człowieka. Czy takim systemom jesteśmy w stanie tak samo zaufać jak realnemu lekarzowi? Czy pacjent z depresją mający mniejsze opory przed szukaniem pomocy w aplikacji mobilnej niż u lekarza nie jest wystarczającym powodem do tego, aby dążyć do szybkiego upowszechnienia tego typu rozwiązań?

Czy naprawdę w świecie nowych technologii komunikacyjnych pacjenci muszą nadal pokonywać kilka, a czasami

Pacjent w otoczeniu ochrony zdrowia. Anne-Miek Vroom (fundacja IKONE) zobrazowała skomplikowany ekosystem, w którym porusza się chory. Wszystkie elementy są rozproszone, nieskoordynowane. Choć pacjent powinien znajdować się w centrum tej mapy, w rzeczywistości tak nie jest.

OSOZ Polska 5/2018

25

R a port

kilkadziesiąt kilometrów, aby uzyskać poradę w błahych problemach zdrowotnych? Czy skoro chcemy stawiać pacjenta w centrum, to nie powinien on mieć prawa do konsultacji w każdej chwili, gdy tego potrzebuje? Bez umawiania się i czekania w kolejkach, które w przypadku lekarzy-specjalistów wydłużają się do miesięcy.

W tym roku po raz pierwszy konferencja HIMSS Europe zjednoczyła się z wydarzeniami organizowanymi pod marką Health 2.0, kierowanymi zwłaszcza do start-upów działających w ochronie zdrowia. Trzeba przyznać, że z wymieszania wiedzy doświadczonych ekspertów i entuzjazmu młodych innowatorów powstała zupełnie nowa energia. Konkretne rozwiązania zdrowia cyfrowego, dostępne już na rynku lub znajdujące w fazie rozwoju i prezentowane w części wystawowej, dobrze uzupełniły teoretyczne wykłady i patetyczne deklaracje o roli e-zdrowia w procesie transformacji systemu czy opowieści

» Stare procesy + nowa technologia = bardzo drogie stare procesy.« o czwartej rewolucji technologicznej. To właśnie startupy mogą okazać się decydującą siłą w rewolucji, której stawką jest odzyskanie demokracji w zdrowiu.

Mają one jasno sprecyzowany cel – chcą rozwiązać konkretny problem, z którymi borykają się pacjenci (lub często ich założyciele). Są zdeterminowane i choć bardzo często rozbijają się o realia rynku albo rygorystyczne prawo, to od czasu do czasu to właśnie im udaje się przełamać dotychczasowe bariery i utrwalone reguły. Nie od razu zbudowano Rzym.

Startupy pokazują, jak stawiać pacjenta w centrum ochrony zdrowia. W ostatnich latach sporo mówi się o technologiach, rozwiązaniach IT, technicznych aspektach cyfrowej transformacji. Przez dyskusje przewijają się nowe trendy: aplikacje zdrowotne, sztuczna inteligencja, rzeczywistość rozszerzona, ������ blockchain���������������������������������� , portale pacjentów, robotyka. To dobrze, bo w ten sposób skupiamy uwagę na wyzwaniach i tych rozwiązaniach, które dopiero powstają lub które trzeba zbudować. Jednak w fascynacji technologią zbyt często zapominano o samym pacjencie. O tym, aby zapytać o jego potrzeby, problemy, przeszkody w dostępie do opieki, oczekiwania i codzienne zmagania. To powinno być punktem wyjścia do wszystkich rozmów o tym, jaką ochronę zdrowia – z pomocą nowych technologii – chcemy tworzyć, co i jak zmienić.

W tradycyjnym modelu systemu zdrowia pacjent był zawsze na uboczu, był sprowadzany do rozpoznania medycznego w tabeli ICD10. Digitalizacja zdrowia ma

Początek drogi. Robert Wachter prezentuje rysunek 7-letniego dziecka obrazujący wizytę u lekarza. Co jest na nim nie tak? Lekarz obsługujący komputer odwrócony plecami do chorego i jego rodziny. Jesteśmy dopiero na bazowym etapie digitalizacji ochrony zdrowia. Przed nami wiele do zrobienia, aby czerpać korzyści z cyfrowej ochrony zdrowia.

26

OSOZ Polska 5/2018

R a port

wprowadzić zupełnie nową wartość i podejście. Dlatego dobrze się stało, że podczas konferencji HIMSS Europe i Health 2.0 nie zabrakło na scenie właśnie pacjentów – ich osobistych historii i rozmów o zmaganiach w dostępie do informacji, w komunikacji z lekarzem, walką z nieprzyjaznymi rozwiązaniami administracyjnymi. Takich jak przykładowo AnneMiek Vroom, założycielki Fundacji IKONE. Na jednym ze slajdów prezentowała skomplikowany ekosystem, w jakim porusza się każdy pacjent. Wyróżnić w nim można kilkadziesiąt osób i instytucji, od najbliższej rodziny poprzez lekarzy specjalistów do organizacji rynku zdrowia.

W układance systemu, który ma zagwarantować choremu właściwą opieką, brak jest jakiejkolwiek koordynacji i komunikacji. Dlatego Anne-Miek Vroom, wraz z 60 innymi pacjentami, z pomocą fundacji chce zmieniać system tak, aby postawić pacjenta w centrum wszystkich działań. Do tego niezbędne są technologie informacyjne.

Sam dostęp do informacji powoduje, że zmienia się rola pacjenta. Zasada jest prosta: jeżeli ktoś jest głodny, można mu dać gotowe jedzenie albo nauczyć go, jak łowić ryby. Zamiast dawać pacjentom lekarstwa i usługi medyczne, nauczmy ich, jak poruszać się w zagadnieniach dotyczących profilaktyki i zdrowia. Wzmocnijmy ich rolę, dajmy im szansę decydowania w kwestiach, w których przecież posiadają najlepszą wiedzę – w kwestiach własnego zdrowia.

Jednak droga do lepszej ochrony zdrowia, oprócz słów wymaga działań i konkretnych inicjatyw. Przed nami wielkie wyzwania i praca u podstaw. Robert Wachter, autor książki „The Digital Doctor” nie pozostawia złudzeń: jesteśmy dopiero na pierwszym z czterech etapów digitalizacji zdrowia. Tym poziomem jest digitalizacja danych pacjenta. Przed nami jeszcze połączenie informacyjne wszystkich elementów systemu zdrowia, pozyskiwanie wiedzy z gromadzonych informacji, a na końcu – wyko-

rzystanie tej wiedzy do doskonalenia jakości ochrony zdrowia i opieki nad pacjentem. Dopiero na czwartym etapie będziemy mogli zbierać owoce digitalizacji. Zanim tam dotrzemy, czekają nas lata ciężkiej pracy u podstaw.

W wielkich powijakach jest koordynacja opieki nad pacjentem. IT jest ważnym narzędziem spajającym poszczególne ogniwa ścieżki pacjenta w systemie, nie jest rozwiązaniem problemu samym w sobie. Nie wystarczy zinformatyzować wszystkich uczestników rynku zdrowia, lekarzy i placówki medyczne, udrażniając komunikację pomiędzy nimi. Trzeba jeszcze przekonać polityków do nowego, skoncentrowanego na pacjencie modelu opieki. Nie obędzie się bez drastycznych zmian w sposobie finansowania usług medycznych. Również lekarze muszą nauczyć się nowego modelu opieki opartego na współpracy, dzieleniu się wiedzą, działaniu w interdyscyplinarnych zespołach zamiast bazującym na indywidualnie podejmowanych decyzjach.

Koordynacja kontra rozproszone informacje. Dużo mówi się o nowych rozwiązaniach, jak sztuczna inteligencja albo robotyka. Ale najpierw musimy poradzić sobie z interoperacyjnością systemów i integracją danych. To żmudna, ale niezbędna praca.

OSOZ Polska 5/2018

27

R a port

Jeżeli będziemy informatyzowali obecne procesy, utrwalimy jedynie niewydajne procedury, nie uzyskując żadnej wartości dodanej dla pacjenta. Wynika to z prostego wzoru: stare procesy + nowa technologia = bardzo drogie stare procesy.

Jednak rozmowy i dyskusje to za mało. O wiele ważniejsza jest współpraca i przekuwanie wielkich wizji na konkretne działania. Nie jest to łatwe, o czym można się było przekonać słuchając pytań uczestników warsztatów zorganizowanych w ramach konferencji HIMSS Europe i Health 2.0. A były one bazowe: Od czego zacząć, aby lepiej koordynować usługi zdrowotne? Jak integrować różne źródła informacji? Co jest najważniejsze w procesie digitalizacji szpitala?

Jakich błędów unikać? Jak zapewnić interoperacyjność różnych systemów IT? Jak implementować z sukcesem rozwiązania telemedyczne? Aby globalne wizje znalazły odbicie w lokalnych rozwiązaniach potrzeba edukowania w zdrowiu cyfrowym. Zwłaszcza tych, którzy odpo-

wiedzialni są za projektowanie nowych rozwiązań i ich użytkowników.

Konferencja HIMSS Europe i Health 2.0 wyzwala marzenia o potencjalne zdrowia cyfrowego i motywuje do działania. Analogicznie do filmu zaprezentowanego przez Luciena Engelena podczas sesji inauguracyjnej. Szukający pożywienia struś przypadkowo wetknął głowę w okulary wirtualnej rzeczywistości. Symulacja lotu w przestworzach motywuje ptaka – nielota do tego, aby wznieść się w powietrze. Próbuje całymi dniami, ćwiczy, podczas gdy inne strusie śmieją się z niego – przecież ptaki z tego gatunku nie potrafią latać. Nie brakuje upadków i rezygnacji.

Jednak determinacja i cel wprost przed oczami prowadzą w końcu do sukcesu.

Podobnie wszyscy w sektorze zdrowia powinni marzyć o lepszej opiece zdrowotnej i wdrażać rozwiązania – w tym także cyfrowe – które pozwolą urzeczywistnić ten cel. Nie zgubmy go z oczu, aby nie popaść w rezygnację. Chodzi o zdrowie i życie. 

» Jesteśmy dopiero na pierwszym z czterech etapów digitalizacji zdrowia.«

Inteligentny dom. Jak będziemy mieszkać i dbać o zdrowie w przyszłości? Wszechobecne czujniki mierzą na bieżąco parametry zdrowia, roboty pomagają w podejmowaniu decyzji zdrowotnych, stały kontakt z lekarzem zapewniają rozwiązania telemedyczne. W tak nietypowy sposób wizję zdrowia cyfrowego urealniło na swoim stoisku holenderskie ministerstwo zdrowia.

28

OSOZ Polska 5/2018

rozmow y

Pionierzy cyfryzacji dla pacjentów Digitalizacja podmiotu medycznego to wsparcie zmiany filozofii świadczenia usług poprzez zastosowanie nowoczesnych technologii informatycznych. Samo wdrożenie systemu IT niewiele pomoże, jeżeli utrwalać będzie stare, nieefektywne procesy. Z tego założenia wyszła Maria Kurcz, dyrektor SPZOZ Przychodni Miejskiej w Józefowie.

Opłaciło się – pacjenci zyskali dostęp do innowacyjnych usług elektronicznych, poprawiły się standardy obsługi i organizacja pracy. Projekt informatyzacji nagrodzono w konkursie Liderów Ochrony Zdrowia 2018.

Jakie argumenty przekonały Panią do inwestycji w rozwiązania IT?

System informatyczny w części medycznej został już wcześniej częściowo wprowadzony, natomiast chciałam go

rozszerzyć o nowe usługi medyczne dostępne przede wszystkim dla pacjentów.

W dobie nowych, ciągle rozwijających się technologii informatycznych, ale także powiększającej się liczby użytkowników korzystających z różnych nośników

informatycznych i dostępu do Internetu, chciałam w przychodni wprowadzić takie rozwiązania, które z jednej strony ułatwią pracę pracownikom, z drugiej – zagwarantują pacjentom wyższą jakość świadczenia usług medycznych. Mia-

OSOZ Polska 5/2018

29

rozmow y

łam pewność, że jeśli wprowadzę elektroniczne usługi, to zyskam więcej zadowolonych pacjentów, zredukuję kolejki na zapisy do lekarzy w rejestracji oraz liczbę pacjentów przychodzących bezpośrednio do przychodni, aby uzyskać informację o wynikach badań lekarskich czy historii choroby.

Jakie główne cele i założenia przyjęła Pani przygotowując się do procesu informatyzacji placówki?

W pierwszej kolejności musiałam zdobyć środki finansowe na tak kosztowne zadanie, jakim jest informatyzacja placówki. Wniosek do Mazowieckiej Jednostki Wdrożenia Projektów Unijnych uzyskał pozytywną opinię i mogłam przystąpić do realizacji założeń. Głównym celem było wprowadzenie co najmniej sześciu elektronicznych usług dla pacjentów przychodni, które między innymi obejmowały rejestrowanie się do lekarza bez wychodzenia z domu przez Internet oraz aplikację telefoniczną. Ten cel stał się priorytetem i dziś w przychodni nie ma kolejek pacjentów oczekujących na zapisy przed przychodnią.

Pacjent ma także elektroniczny dostęp do historii choroby i wyników badań diagnostycznych. Pełna informatyzacja przychodni ułatwiła pracę pracownikom i pozwoliła na prowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej. Lekarze swój cenny czas mogą przeznaczyć na bardziej kompleksowe diagnozowanie pacjenta, mając z nim lepszy kontakt.

Zapadła decyzja, został wybrany system, rozpoczęło się wdrożenie... Z jakimi wyzwaniami – których się Pani nie spodziewała – trzeba było się zmierzyć?

Przede wszystkim mam wrażenie, że przychodnia „wyszła przed szereg”, ponieważ jesteśmy w tej chwili gotowi na wiele więcej rozwiązań w medycznych usługach elektronicznych niż cały system zewnętrzny. Inne jednostki medyczne nie korzystają z takich rozwiązań jak my, co utrudnia wzajemną współpracę. Jesteśmy gotowi także na przesyłanie e- recept bezpośrednio do aptek, jednak nie ma jeszcze takiego pozwolenia ustawowego. Brakuje nam synchronizacji naszego systemu medycznego z innymi systemami czy programami medycznymi do usprawnienia niektórych usług.

Przy wdrażaniu systemu uczyliśmy się nowych rozwiązań, które pozwoliły go dopracować.

30

OSOZ Polska 5/2018

Co radziłaby Pani innym menedżerom podmiotów medycznych, którzy planują informatyzację? Jak się przygotować do tego procesu, na jakie elementy trzeba zwrócić szczególną uwagę?

Ważne jest pozyskanie środków finansowych, aby kompleksowo przygotować informatyzację, zakupić konieczny sprzęt, zrealizować instalacje techniczne i prawidłowo oszacować koszty wdrożonego systemu na kolejne lata. Szczególną uwagę należy zwrócić na synchronizację wdrożonego programu z innymi programami, aby nie napotkać na dodatkowe koszty finansowe czy brak możliwości wdrożenia niektórych usług właśnie z tego powodu. Należy również opracować plan i dopasować go do wymogów własnej placówki medycznej. Digitalizacja ma ułatwiać pracę pracownikom i owocować dobrą jakością w świadczeniu usług medycznych pacjentom.

W jaki sposób udało się włączyć pracowników w proces zmiany jakim jest digitalizacja?

Każda zmiana rodzi niepewność i lęk przed wprowadzeniem nowości. Bez wizualizacji pozytywnego efektu końcowego, pewnie by się nie udało „bezboleśnie” przejść tego procesu. Ważne jest włączenie do działania wszystkich, a jeśli się to nie uda, to przynajmniej większość swoich pracowników. Na początku ta droga wymaga od każdego większego nakładu czasu i zaangażowania.

Myślę, że dzisiaj, kiedy już pracujemy zinformatyzowani, nikt nie chciałby się cofnąć i cieszymy się z wprowadzonych zmian.

Porównując stan przed i po digitalizacji, jakie obszary funkcjonowania placówki najbardziej zyskały? W których dziedzinach planowane są dalsze inwestycje?

Przede wszystkim wprowadzono nowe usługi medyczne on-line dla pacjenta.

Nieocenionym efektem wdrożenia jest e-rejestracja, możliwość samodzielnego umówienia się na wizytę do lekarza w terminarzu bez angażowania personelu medycznego. Pacjent o każdej porze, w dogodnym terminie i z każdego miejsca może zapisać się na wizytę lub ją odwołać. Przypominanie i potwierdzanie wizyty jest też bardzo ważnym czynnikiem z punktu dostępności wolnego miejsca. Ogromnym powodzeniem pacjentów cieszy się aplikacja mobilna. Dzięki

niej można nie tylko samodzielnie się zarejestrować, ale też w holistycznym znaczeniu uzyskać na bieżąco wszystkie konieczne informacje o swoim stanie zdrowia, zakupie leków, wynikach badań czy spisie dostępnych aptek, w których znajduje się dany lek. Przychodnia pozyskała w wyniku takich rozwiązań nowych pacjentów, głównie młodych ludzi. Elektroniczny dostęp do dokumentacji medycznej pozwolił lekarzom na uzyskanie pełnej informacji o leczeniu pacjenta, jego wizytach w przychodni, wystawionych receptach, zabiegach, skierowaniach czy zaleceniach. Łatwiej jest im porównać wyniki badań. Informatyzacja przyczyniła się również do odformalizowania większości procedur związanych z wypełnianiem ręcznie i papierowo dokumentów. Lekarze i pielęgniarki podczas wizyt domowych są wyposażeni w tablety z dostępem do Internetu i programu medycznego. Tym sposobem mają dostęp do historii karty pacjenta.

Jeśli chodzi o dalsze inwestycje, to obecnie jesteśmy w fazie testowej i w najbliższym miesiącu zakończymy system przyzywający zarejestrowanego pacjenta przed gabinet lekarski za pomocą wyświetlonego numeru z karty zdrowia na ekranie LED. Rozwiązanie to pozwoli zapewnić anonimowość i bezpieczeństwo danych osobowych pacjenta.

Ułatwi także przekierowanie pacjenta na wizytę lekarską do właściwego gabinetu lekarza, bez uprzedniej wizyty w rejestracji.

Czy pacjenci odczuli bezpośrednio efekty wdrożenia systemu IT? W jaki sposób?

Przygotowaliśmy różne formy reklamy wprowadzonego systemu usług elektronicznych, uczyliśmy pacjentów i przygotowywaliśmy ich powoli, aby nie zniechęcać do szybkich, nowych zmian. Nie wszyscy są przekonani do nowych technologii informatycznych i to szanowaliśmy. Nie odeszliśmy też całkowicie od tradycyjnej rejestracji przy okienku.

Niemniej jednak w przychodni jest dostępny Infokiosk, gdzie pacjent może na miejscu sam się zarejestrować do lekarza i uzyskać odpowiedź na wiele pytań. Dla pacjenta dostępny jest również w przychodni i na zewnątrz dostęp do bezprzewodowego Internetu. Pacjentom zostały również rozdane specjalne karty zdrowia. 

rozmow y

Superwiedza udoskonali medycynę Już dziś znajduje szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach ochrony zdrowia. Wspiera lekarzy w podejmowaniu decyzji, pomaga diagnozować choroby, dobiera indywidualnie najskuteczniejsze leki, personalizuje profilaktykę. Uczy się bardzo szybko czerpiąc wiedzę ze światowych zbiorów naukowych. Sztuczna inteligencja kształtuje nowy model ochrony zdrowia. Na temat AI, potencjalnych zastosowań, wyzwań i zagrożeń rozmawiamy z trzema ekspertami.

Daniel Nathrath Ada Health

John Crawford IBM

Jama Natequi Symptoma

Osobisty doradca medyczny w formie aplikacji mobilnej

Dr Watson – superkomputer pomagający podejmować decyzje kliniczne

System diagnozujący choroby na podstawie objawów

OSOZ Polska 5/2018

31

rozmow y Co sztuczna inteligencja (AI) może zaoferować opiece medycznej? W jakich obszarach zastąpi lub uzupełni pracę lekarza?

Daniel Nathrath, Ada Health: Lekarze muszą codziennie podejmować trudne decyzje dotyczące stanu zdrowia swoich pacjentów. Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na usługi zdrowotne i globalnym niedoborem pracowników w sektorze opieki medycznej, mają coraz mniej czasu, by poznać całościowy obraz danego przypadku klinicznego, poświęcić wystarczającą uwagę pacjentowi. Narzędzia medyczne wspomagane sztuczną inteligencją mogą wesprzeć pacjentów w lepszym zrozumieniu stanu zdrowia, jak i dostarczyć lekarzowi holistyczny wgląd w zdrowie pacjenta, pomagając podjąć decyzję w oparciu o większą ilość informacji. W efekcie lekarz może poświęcić więcej czasu na osobisty kontakt z pacjentem i profilaktykę.

Skanery zdrowotne i analizatory symptomów wspierane przez AI wprowadzają nową jakość w identyfikacji chorób rzadkich. Choroby sieroce dotykają mniej niż 5 na 10 000 osób, co sprawia, że są one bardzo trudne do zdiagnozowania. Pacjenci czasami spędzają lata na chodzeniu do wielu specjalistów i poddawaniu się różnym badaniom, zanim zostaną prawidłowo zdiagnozowani i rozpoczną leczenie. Zaawansowana technologia AI ma potencjał zmniejszenia tego czasu do kilku sekund. Analizując tysiące czynników, sugeruje rzadkie dolegliwości, których lekarze – ze względu na brak danych – często się nie domyślają. Istnieje wiele obszarów, gdzie AI może mieć znaczący wpływ na opiekę medyczną i medycynę dzięki dzieleniu się zasobami i wiedzą w czasie rzeczywistym oraz poprzez wspieranie lekarzy w analizowaniu wzorców powstawania chorób i zagadnień zdrowotnych na całkiem nowym poziomie.

Dr Jama Natequi, Symptoma: Moim skromnym zdaniem, AI w ciągu pierwszych 5 lat będzie uzupełniać, a potem – najprawdopodobniej w ciągu kolejnych 10 lat – zacznie zastępować zadania wymagające interpretacji dużej ilości danych. To będzie wyjątkowo przydatne przy podejmowaniu decyzji diagnostycznych.

John Crawford, IBM: Wykorzystanie AI w opiece medycznej nie jest ni-

32

OSOZ Polska 5/2018

czym nowym. Na przykład, w latach 2006–2008 projekt EuResist do wspierania decyzji przy leczeniu HIV, w który był również zaangażowany IBM, opierał się na wykorzystaniu ogromnych baz danych medycznych i danych genomu wirusowego. Stworzono i udoskonalono algorytmy predykcyjne, które prowadziły do opracowania antyretrowirusowego planu leczenia tak dobrego, jak ten stworzony przez lekarzy ekspertów. Od tamtej pory, AI – zwłaszcza uczenie maszynowe – znalazło swoje miejsce w wielu obszarach medycyny, przede wszystkim w tych, które wymagają analizy obrazów, jak na przykład w radiologii czy dermatologii. AI posiada także potencjał w kardiologii – analizując zapisy EKG oraz inne dane z kartoteki pacjenta można przewidywać problemy z układem krążenia. Obserwujemy ponadto rozwój AI w formie wirtualnych rozmówców (chatboty). Dzięki nim pacjenci mogą rozmawiać z AI na temat objawów i opcji leczenia. Ostatnim przykładem jest stworzony przez IBM wirtualny asystent dla prowadzonych w Wielkiej Brytanii badań nad artretyzmem (Arthritis Research UK). Jak dotąd AI była ograniczona do stosunkowo wąskich dziedzin, pozwalając lekarzom podejmować trafniejsze decyzje lub wspierając ludzi w zrozumieniu zagadnień zdrowotnych. Jednak AI może mieć szersze zastosowanie i być wykorzystana przykładowo do szybkiej oceny stanu zdrowia. W ten sposób mniej pilne przypadki będą obsługiwane szybciej i efektywniej. AI może także przejąć niektóre rutynowe i pochłaniające czas czynności diagnostyczne, dając lekarzom więcej czasu na skoncentrowanie się na ważniejszych aspektach wizyty pacjenta. To raczej mało prawdopodobne, by AI w pełni zastąpiła lekarzy, przynajmniej w niedługim czasie. Nie mniej jednak zmieni pewne medyczne specjalności.

Z tego powodu przeprowadzamy rygorystyczne testy, by upewnić się, że nasza technologia jest tak dokładna i łatwa do zrozumienia, jak to tylko możliwe.

Musimy jasno komunikować pacjentom, jak nasze rozwiązanie AI – Ada – powinno być używane. Ada na przykład nie oferuje diagnozy. Oferuje natomiast ocenę zdrowia, której celem jest dostarczenie pacjentowi i jego lekarzowi informacji na temat możliwych przyczyn objawów.

Potencjalne korzyści z prawidłowej wstępnej oceny zdrowia są olbrzymie.

Jedną z nich jest umożliwianie pacjentom odgrywania znacznie aktywniejszej roli w zarządzaniu własnym zdrowiem.

Potrzebujemy rozwiązań, które przeniosą opiekę na wydajniejszy i dogodniejszy dla pacjenta poziom, które będą go wspierały na każdym etapie ochrony zdrowia.

Jakie są największe wyzwania, szanse i zagrożenia AI w opiece medycznej?

Dr Jama Natequi, Symptoma: Głównym technologicznym wyzwaniem do przezwyciężenia są dwuznaczności interpretacyjne, brak dostępu do informacji i struktura danych. Jednakże największym wyzwaniem nie jest technologia, ale filozofia opieki zdrowotnej. Czy my, jako społeczeństwo, jesteśmy gotowi na to, by maszyny mówiły nam, na jaką dolegliwość możemy cierpieć?

Jeśli te wyzwania zostaną przezwyciężone, możemy zagwarantować dostęp do darmowej opieki medycznej na najwyższym poziomie, dowolnym osobom na świecie. To „zakłóci” sposób organizacji opieki medycznej, jaki obecnie znamy. Rosnące koszty, zróżnicowana jakość opieki medycznej, różne standardy postępowania, brak lekarzy i specjalistów... to wszystko stanie się problemem przeszłości (naszej teraźniejszości).

Największe zagrożenie, jakiemu musimy stawić czoła, prawdopodobnie już stało się rzeczywistością. Zezwoliliśmy firmom i rządom świadomie i nieświadomie zbierać nasze dane. Mogą być one użyte w dobrej i złej wierze.

Daniel Nathrath, Ada Health: Mówiąc wprost, największym wyzwaniem jest fakt, że opieka medyczna jest nauką bardzo skomplikowaną. Jeśli coś nie pójdzie tak, trzeba się liczyć z poważnymi konsekwencjami. W przeciwieństwie do innych dziedzin technologii, tutaj nie można wdrożyć minimalnie efektywnego produktu. Trzeba być pewnym, że technologia jest bezpieczna i w pełni skuteczna.

John Crawford, IBM: Największym wyzwaniem pozostaje dostępność do odpowiedniej ilości i jakości danych, wyszkolenie systemów AI oraz pozwolenie im nieustannie się doskonalić. Brakuje wystarczających, niezależnych dowodów na wydajność i bezpieczeństwo rozwiązań AI. Powinny się one jednak pojawić w ciągu kilku następnych lat. Istotna jest transparentność w budowaniu systemów AI, aby zyskać akceptację zawodów me-

rozmow y

dycznych. Potrzebujemy zrozumienia dla sytuacji, gdy systemy AI tworzą własne rekomendacje, musimy tłumaczyć, co za nimi się kryje. Takie podejście zastosowaliśmy w przypadku IBM Watson dla rozwiązań onkologicznych. AI należy wdrażać w taki sposób, by nie zastąpiła ona ludzkiego kontaktu i oceny zdrowia, zwłaszcza tam, gdzie trzeba wziąć pod uwagę złożone potrzeby pacjenta lub podjąć decyzję o planie leczenia.

Kiedy i pod jakim warunkiem wykorzystanie AI w opiece medycznej stanie się popularne?

Daniel Nathrath, Ada Health: Zapotrzebowanie ze strony pacjentów, którzy wykorzystują Google do znalezienia informacji na temat objawów, istnieje od lat.

Nowe technologie zasilane AI dadzą użytkownikom dokładniejsze i spersonalizowane informacje oraz zmienią ich zaangażowanie w zarządzaniu własnym zdrowiem. W zasadzie już to robią: aplikacja mobilna Ada przeprowadziła jak

dotąd ponad 5 milionów ocen zdrowia, co daje 22 000 konsultacje dziennie.

Zanim AI zostanie w pełni zintegrowana z systemami opieki medycznej upłynie kilka lat, jednak krok w kierunku cyfrowego, proaktywnego zarządzania zdrowiem oraz podejścia ukierunkowanego na pacjenta już został wykonany. By w pełni wykorzystać potencjał AI oraz aby ją spopularyzować w ekosystemie opieki medycznej, wszyscy uczestnicy rynku – tradycyjne firmy opieki medycznej, dostawcy rozwiązań IT, ubezpieczyciele i ministerstwa zdrowia – muszą współpracować ze sobą w tworzeniu jasnej polityki zachęcającej do rozwoju nastawionych na pacjenta i bezpiecznych innowacji.

Dr Jama Natequi, Symptoma: Malejąca liczba lekarzy w warunkach starzejącego się społeczeństwa w pewnym momencie zagrozi upadkiem systemów opieki zdrowotnej na całym świecie. Najpóźniej właśnie w tym przełomowym momencie zaawansowana technologia AI

będzie miała możliwość zademonstrowania swojej wartości na wielką skalę.

John Crawford, IBM: Już wykorzystuje się AI w opiece medycznej i jej wykorzystanie z pewnością przyspieszy tam, gdzie rozwiązania AI są tak dobre, jak ich alternatywne rozwiązania, jednak gwarantują szybszy dostęp i wygodę.

Zwłaszcza w takich obszarach jak poprawa poziomu wiedzy medycznej w społeczeństwie (red.: health literacy), monitorowanie objawów albo szybka analiza obrazów medycznych AI upowszechni się w ciągu kilku następnych lat. W przypadku zastosowań klinicznych zajmie to trochę więcej czasu. Ale kiedy to się już stanie, poszerzy możliwości lekarzy w zakresie szybszego i dokładniejszego stawiania diagnoz i podejmowania najlepszych decyzji dotyczących leczenia.

Precyzyjna i personalizowana medycyna staną się rzeczywistością. 

reklama

OSOZ Polska 5/2018

33

pr a kt y czn i e

legislacja

Foto: designed by freepik.com

RODO obnażyło zaniedbania Dzień 25 maja 2018 roku miał być datą przełomową, jeżeli chodzi o sposób zabezpieczenia danych osobowych. Już po pierwszych doświadczeniach związanych z wdrożeniem nowych regulacji, czas na refleksje nad rzeczywistymi skutkami RODO. Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

Obawy towarzyszące przygotowaniom do RODO porównać można do paniki wywołanej wizjami problemów z funkcjonowaniem komputerów w związku z nowym millenium. Wróżono wówczas, że gdy w sylwestrowy wieczór data zmieni się z roku 1999 na rok 2000, kompute-

34

OSOZ Polska 5/2018

ry operujące rokiem w formacie dwucyfrowym, nie będą dalej w stanie funkcjonować. Poczyniono wiele starań, by nie dopuścić do utraty danych, a dodatkowym motywatorem była nieuchronność terminu, w którym nieodwracalnie miała zmienić się dotychczasowa rzeczywistość. Nie inaczej było z RODO, a problematyka ochrony danych osobowych była stale obecna w debacie publicznej.

Nie bez znaczenia pozostawała też świadomość dotkliwych sankcji wprowadzanych przez nowe Rozporządzenie.

Czas wdrożeń W ochronie zdrowia trudno mówić o stabilnym ustawodawstwie. Przepisy są często przygotowywane w pośpiechu, w reakcji na określone, nagłośnione przez media problemy. Nie mniej jednak ustawodawcę cechuje także pewna niekonsekwencja sprawiająca, że często zmiany są odkładane w czasie na krótko przed końcem okresów dostosowawczych.

W przypadku RODO, jako unijnego aktu prawnego bezpośrednio stosowanego we wszystkich krajach Unii, nie było szansy, by liczyć na pobłażliwość i odstąpienie od wymogu przygotowania się do

pr a kt y czn i e

zmian. W sektorze ochrony zdrowia największym problemem okazało się jednak nie samo wdrożenie RODO, co wiele ujawnionych przy tej okazji zaniedbań w zakresie ochrony danych osobowych, sięgających wielu lat wstecz. Pamiętać bowiem należy, że gwarancje w zakresie ochrony danych osobowych dawała już ustawa, która zaczęła obowiązywać 30 kwietnia 1998 roku. Jakkolwiek, w wielu przypadkach, pierwszeństwo stosowania miały przepisy szczegółowe zawarte przede wszystkim w ustawie o działalności leczniczej oraz ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ogólna problematyka ochrony danych osobowych powinna być znana zarówno osobom zaangażowanym w udzielanie świadczeń, jak i kierownikowi podmiotu leczniczego. Pomimo skali przetwarzania i kategorii przetwarzanych danych, wiele podmiotów nie posiadało jednak wewnętrznych, wymaganych prawem procedur.

Dokumentacja przetwarzania Jak dotąd, niezbędną dla każdego administratora danych dokumentacją związaną z przetwarzaniem danych była Polityka Bezpieczeństwa Informacji oraz Instrukcja zarządzania systemem informatycznym. W nowej rzeczywistości ciężar został przerzucony ze zbiorów danych na rzecz zdefiniowania procesów związanych z przetwarzaniem i ustalenia zagrożeń w tym zakresie. W oparciu o przeprowadzoną ocenę ryzyka w zakresie przetwarzania danych osobowych, administrator danych jest zobowiązany do opracowania w szczególności: – polityki ochrony danych; – dokumentacji przeglądów zastosowanych środków technicznych i organizacyjnych zabezpieczenia danych; – rejestrów czynności administratora oraz procesorów, czyli podmiotów, którym powierza przetwarzanie danych; – procedur postępowania w sprawach naruszeń ochrony danych; – dokumentacji z dokonywanej analizy ryzyka i oceny skutków przetwarzania.

Niepewność w zakresie sposobu wdrażania RODO i przygotowania dokumentacji wewnętrznej pogłębiał jednak brak przepisów krajowych, które zastąpiłyby dotychczasową ustawę o ochronie danych osobowych. Pierwszy projekt został przekazany do konsultacji publicznych we wrześniu 2017 roku, jednak wzbudził on wiele zastrzeżeń. Prace

» Pomimo skali przetwarzania i kategorii przetwarzanych danych, wiele podmiotów nie posiadało – i nadal nie posiada – wewnętrznych, wymaganych prawem procedur.«

nad nowymi regulacjami przedłużyły się do kwietnia i dopiero na dwa tygodnie przed datą ostatecznego wdrożenia RODO, Sejm przegłosował nową ustawę krajową. Umożliwiła ona przekształcenie GIODO w nowy organ i zapewnienie ciągłości funkcjonowania dotychczasowych administratorów bezpieczeństwa informacji w podmiotach leczniczych, a także wprowadziła pewne nowe, długo oczekiwane rozwiązania prawne.

Monitoring wizyjny W ostatnich latach GIODO kilkukrotnie zajmował się sprawami dotyczącymi nagrywania obrazu za pomocą kamer monitoringu. Wskazywano przy tym na brak regulacji i pilną konieczność wprowadzenia odpowiednich rozstrzygnięć na poziomie ustaw. Ostatecznie, to czego nie udało się przeforsować jako nowelizacji do poprzednio obowiązującej ustawy, znalazło się w nowym akcie prawnym. Ustawa z dnia 10 maja 2018 roku bowiem nie tylko uzupełniła w niezbędnym zakresie regulacje zawarte w RODO, ale i wprowadziła szereg zmian w innych ustawach.

Kwestie dotyczące monitoringu rozstrzygnięto w odniesieniu do miejsc pracy (zmiana Kodeksu pracy), przestrzeni publicznej (zmiany w ustawach dotyczących jednostek samorządu terytorialnego) oraz w szkołach. Jakkolwiek zabrakło odrębnych rozstrzygnięć dedykowanych podmiotom leczniczym, istotne dla ich funkcjonowania będą przede wszystkim rozstrzygnięcia dodane do Kodeksu pracy.

Wśród nowych regulacji znaleźć można zapis, zgodnie z którym, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników lub ochrony mienia lub kontroli produkcji lub zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, pracodawca może wprowadzić

szczególny nadzór nad terenem zakładu pracy lub terenem wokół zakładu pracy w postaci środków technicznych umożliwiających rejestrację obrazu, czyli monitoringu. Zastrzeżono przy tym, że monitoring nie obejmuje pomieszczeń sanitarnych, szatni, stołówek oraz palarni lub pomieszczeń udostępnianych zakładowej organizacji związkowej, chyba że stosowanie monitoringu w tych pomieszczeniach jest niezbędne do realizacji dopuszczalnego celu monitoringu i nie naruszy to godności oraz innych dóbr osobistych pracownika, a także zasady wolności i niezależności związków zawodowych, w szczególności poprzez zastosowanie technik uniemożliwiających rozpoznanie przebywających w tych pomieszczeniach osób. Rozstrzygnięto także wątpliwości dotyczące okresu przechowywania zapisów z monitoringu, ograniczając czas do maksymalnie trzech miesięcy. Nie mniej jednak, nadal to pracodawca w dokumentacji wewnętrznej dotyczącej przetwarzania danych będzie musiał rozstrzygnąć, przez jaki czas ma być przechowywany monitoring w jego podmiocie.

Pomimo, że nowe przepisy już obowiązują, tryb ich wdrożenia wewnątrz organizacji może się przedłużyć z uwagi na konieczność zmian nie tylko w dokumentacji przetwarzania danych, ale i odpowiednio w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub obwieszczeniu.

Niezbędne jest także odpowiednie oznaczenie miejsc moniotorowanych i pisemne poinformowanie pracowników.

To sprawia, że podobnie jak w pozostałych kwestiach związanych z wdrożeniem RODO w podmiotach leczniczych, przed administratorem danych i inspektorem ochrony danych wiele jest jeszcze pracy, także po 25 maja 2018 r. 

OSOZ Polska 5/2018

35

pr a kt y czn i e

Informatyzacja to proces ciągłego doskonalenia Elektroniczna Dokumentacja Medyczna to wymóg czasu, znak postępu, pomocne narzędzie w pracy personelu medycznego, bezpieczeństwo pacjenta. Trudno z tym polemizować w dobie tak ogromnego przyspieszenia cywilizacyjnego. Jednak czy możemy jednoznacznie określić obowiązek wprowadzenia EDM w zakładach opieki zdrowotnej jedynie jako pasmo pozytywnych skutków? Jaki wysiłek organizacyjny i finansowy musi włożyć w implementację systemu informatycznego pracodawca i personel, nie tylko medyczny?

36

OSOZ Polska 5/2018

Piotr Trybalski Wiceprezes Zarządu Głównego STOMOZ i Oddziału śląskiego STOMOZ Z-ca Prezesa Zarządu Szpitala Miejskiego w Zabrzu Sp z o.o.

Przedstawię pokrótce proces informatyzacji szpitala, z pozycji praktyka, osoby zarządzającej. Wprowadzenie informatycznego wsparcia w naszym szpitalu zostało poprzedzone budową w 2013 roku bezprzewodowej sieci komputerowej Wi-Fi i publicznych punktów dostępu do Internetu dzięki pozyskanym środ-

pr a kt y czn i e

kom UE. Całość projektu zawarła się w kwocie 700 tysięcy złotych, przy 15% udziale środków własnych. Dopiero rok później wdrożyliśmy II etap informatyzacji szpitala poprzez budowę serwerowni, zakup sprzętu komputerowego i tabletów medycznych oraz oprogramowania, także przy udziale środków UE, gdzie wartość całości projektu zamknęła się w kwocie 2 900 000 złotych (udział własny 15%). W roku 2016 z własnych środków doposażyliśmy oddziały w sprzęt mobilny (dodatkowe tablety i laptopy na wózkach). W ramach projektu zakupionych zostało 250 komputerów stacjonarnych, 42 laptopy, 26 tabletów medycznych, 2 serwerownie. Ponadto wdrożono oprogramowania medyczne i administracyjne, w tym m.in. ERP (planowanie zasobów przedsiębiorstwa, zaawansowane zarządzanie zasobami, analityka finansowa), HIS (system informacji szpitalnej), LIS (system informacyjny wspierający zarządzanie procesami w laboratoriach), PACS (system archiwizacji i zarządzania dostępem do informacji obrazowych), RIS (system informacji wspierający radiologię), KKL (księgowość, kalkulacja kosztów leczenia), e-zamówienia, program do zarządzania aparaturą medyczną.

Następnym krokiem było przeniesienie struktury organizacyjnej szpitala do systemu informatycznego wraz z obiegiem informacji pomiędzy komórkami organizacyjnymi, co obejmowało implementację druków i formularzy, uporządkowanie procesów przepływu informacji, standaryzację procesów i terminologii (jak najmniej niejednoznaczności), wprowadzenie pojęć, za pomocą których porozumiewają się użytkownicy z administratorem, integrację aparatury diagnostycznej z systemem EDM. W kolejnym etapie skupiliśmy się na współpracy pracowników medycznych i administracji z informatykami. W tym celu zrealizowano szkolenia całego personelu. Niezbędnym elementem współpracy było powołanie osoby koordynującej, która przekazywała wnioski personelu, tak w zakresie szkoleń z obsługi, jak i modyfikacji zaimplementowanych programów oraz druków pod własne potrzeby, wynikające ze specyfiki pracy w poszczególnych komórkach organizacyjnych. Praca koordynatora polegała na badaniu, analizie i grupowaniu problemów zgłaszanych przez użytkowników, następnie podczas zebrań z kierownikami lub liderami komórek organizacyjnych oraz informatykami wprowadzano

» Digitalizacja podmiotu medycznego wymaga nieustannego doskonalenia systemu i wielkiego wysiłku ze strony wszystkich pracowników.« rozwiązania we własnym zakresie i/lub z dostawcą programu lub firmą partnerską.

Cały proces wdrażania systemu szkoleń i przygotowania do użytkowania trwał około dziewięciu miesięcy. Dopiero po tym czasie postanowiliśmy przejść na pracę w systemie EDM, co również wprowadzaliśmy etapowo.

W pierwszym etapie zdecydowaliśmy o prowadzeniu przez pracowników części dokumentacji w systemie EDM i równolegle w formie papierowej. Były to: historia choroby, karta opieki pielęgniarskiej, karta wywiadu (np. wywiad epidemiologiczny) i oceny (np. SGA), raport lekarski i pielęgniarski, zlecenia do pracowni diagnostycznych i wyniki badań diagnostycznych. Po okresie około sześciu miesięcy, na wniosek personelu i na podstawie prowadzonej ciągłej kontroli tego procesu, zdecydowano o całkowitej rezygnacji z wersji papierowej.

W kolejnym etapie, trwającym około pięciu miesięcy, uzyskaliśmy pełną zgodność we wszystkich komórkach organizacyjnych w prowadzeniu EDM w zakresie: zlecenia zapotrzebowania do Banku Krwi, skierowania do Pracowni Bakteriologii, zamawiania leków w systemie w module aptecznym, co pozwoliło na wprowadzenie obowiązku ordynowania leków w systemie EDM i równolegle (ale przejściowo) w wersji papierowej. Aby móc zrealizować tę procedurę w sposób jak najmniej uciążliwy dla użytkowników, musieliśmy zakupić dodatkowy sprzęt – laptopy na wózkach i tablety.

W trzecim etapie zlikwidowaliśmy wersję papierową zleceń lekarskich, utrzymując w tak zwanych „dużych oddziałach” (dla bezpieczeństwa np. na wypadek awarii systemu) możliwość prowadzenia równolegle papierowej wersji karty zleceń, jednakże personel pielęgniarski i ratownicy medyczni mogli je re-

alizować tylko i wyłącznie po potwierdzeniu ich w wersji elektronicznej.

System dostosowania elektronicznej dokumentacji do zmieniających się przepisów, zgłaszanych potrzeb użytkowników i pojawiających się trudności w jego obsłudze jest stałym procesem rozwojowym. W ten sposób chcemy, aby był jak najbardziej przyjaznym narzędziem w pracy. Dlatego na comiesięcznych spotkaniach użytkownicy – pracownicy szpitala, informatycy, inżynier projektu firmy dostarczającej oprogramowanie, przedstawiciel firmy partnerskiej i koordynator procesu wprowadzali nowe rozwiązania do systemu, takie jak: modyfikacja dawki leku w trakcie trwania zlecenia bez konieczności zakończenia i ponownego zlecania leku, skrócenie czasu bezczynności systemu, wyznaczanie grup w rehabilitacji, automatyczne autoryzacje wpisów, modyfikacje formularzy i kart, możliwość wpisania danych położnej POZ, podział oddziału na odcinki, szereg zmian w module aptecznym (np. nowe magazyny, generowanie rozchodów wewnętrznych) i wiele innych.

Jakie są efekty wprowadzenia EDM? Na pewno uzyskaliśmy wiele pozytywnych skutków, tak w zakresie organizacji szpitala, jak i bezpieczeństwa oraz usystematyzowania wielu procedur. Bezsprzecznie należą do nich: − czytelność dokumentacji medycznej, − identyfikacja udzielających świadczeń zdrowotnych i rejestrowanie wprowadzanych zmian, − dostęp do wszystkich historii pobytów pacjenta w szpitalu, − oszczędność czasu – wyniki badań diagnostycznych i ich opisy są w systemie, − możliwość wyliczenia kosztów leczenia jednego pacjenta, − ułatwienie prowadzenia nadzoru nad dokumentacją na każdym szczeblu zarządzania,

OSOZ Polska 5/2018

37

pr a kt y czn i e

− dostępność (na różnym poziomie przypisanych uprawnień) do dokumentacji, nie tylko medycznej, w każdym punkcie naszego szpitala (także dzięki zbudowanej sieci), − oszczędność czasu – archiwizacja dokumentacji i jej udostępnianie z archiwum, − wyeliminowany czynnik utraty, zniszczenia i zagubienia dokumentacji, − zmniejszenie możliwości popełnienia pomyłki, − wyeliminowanie błędów przedlaboratoryjnych i po uzyskaniu wyniku, − zabezpieczenie dokumentacji przed dostępem osób niepowołanych, − możliwość elektronicznego generowania zestawień, − aktualizacje programu wykonywane są w nocy, co nieznacznie wpływa na zaburzenia pracy użytkowników.

Niestety, nie ma rzeczy idealnych i jak to często w życiu bywa, w każdej beczce miodu jest łyżka dziegciu. Przy niewątpliwych zaletach elektronicznego systemu dokumentacji, pojawiają się utrudnienia, czy wręcz wady, których kilka przykładów tutaj przytoczę:

» Koniecznie jest wsparcie personelu medycznego osobami zajmującymi się tylko administracyjno-informatyczno-organizacyjnymi aspektami poszczególnych oddziałów.«

38

OSOZ Polska 5/2018

− wydłużenie czasu tworzenia dokumentacji w wersji elektronicznej, − brak biegłości pracowników (częściej starszych stażem pracy) w obsłudze komputera, − konieczność równoległego prowadzenia części dokumentacji w wersji papierowej dla zabezpieczenia procesu leczenia (awaria systemu, brak zasilania), − brak integracji systemu z aparaturą używaną w szpitalu (USG, endoskopia) – prace dostosowawcze trwają, − zbyt wolne otwieranie się aplikacji przy dużej liczbie danych na przykład przy długim pobycie pacjenta w ZOL-u, − brak możliwości jednoczesnego, niezależnego wypełniania dokumentacji pacjenta przez dwie osoby, np: operator i pielęgniarka operacyjna, − brak repozytorium – uporządkowanego miejsca przechowywania dokumentów, z których wszystkie przeznaczone są do udostępniania (aktualnie problem w naszym szpitalu opanowany), − konieczność digitalizacji dokumentacji papierowej.

Z wieloma problemami obsługi i wykorzystania systemu elektronicznej dokumentacji poradziliśmy sobie dzięki zaangażowaniu personelu tak medycznego jak i niemedycznego, ciągłemu nadzorowi i wytężonej pracy naszych informatyków oraz dobrej współpracy z dostawcą oprogramowania. Jednakże pozostało jeszcze wiele do zrobienia, jest to ciągły proces doskonalenia systemu i niestety wymaga wielkiego wysiłku ze strony wszystkich pracowników, zajmując im czas, który można byłoby spożytkować skutecznie w procesie leczenia i opieki nad pacjentem, czy też poprawy organizacji pracy. Dużo jest także niedoskonałości w systemie, których nie da się skorygować, co wynika z ograniczeń programów informatycznych. Pozwolę sobie zacytować klasyczne powiedzenie „nobody is perfect.”. I ja to rozumiem, jednakże chciałoby się mieć idealnie skrojony, uszyty na miarę garnitur, a nie żeby ciało musiało dostosowywać się do uwierającej odzieży. Pewnie jest to proces wzajemnego docierania się i jeszcze dużo czasu upłynie, zanim informatycy z duszą i po części wiedzą medyka (może z większym udziałem pro-

pr a kt y czn i e

fesjonalistów w ochronie zdrowia) będą tworzyć programy dla medyków o zacięciu komputerowym.

zróżnicowanych systemów informatycznych w poszczególnych zakładach opieki zdrowotnej.

Mam nadzieję, że tych kilka uwag z własnego doświadczenia z wprowadzania systemu informatycznego do szpitala, a także poradni specjalistycznych, będzie przydatne choć w części dla osób przed którymi stoi to trudne zadanie. Chciałbym się jeszcze podzielić pewnymi refleksjami natury ogólnej.

Zupełnie innym aspektem jest brak odpowiedniej kadry do realizacji postawionych zadań. Mamy nie tylko starzejące się społeczeństwo, potencjalnych pacjentów, jak eufemistycznie określa ich płatnik – usługobiorców, ale także nie młode już kadry medyczne i niemedyczne. Proces kształcenia w zawodach medycznych jest rozłożony na lata i wiara, że pozyskamy odpowiednio wykwalifikowanych pracowników spoza Unii Europejskiej jest co najmniej wątpliwa. Ponadto w konkurencji o pozyskanie pracowników przegrywamy na rynku pracy stawką oferowaną za świadczoną pracę.

Wynika to w prostej linii z nakładów na ochronę zdrowia, a przede wszystkim niezmienionej wyceny świadczeń medycznych od 2011 roku (w jej globalnym wymiarze). Czas poświęcony obsłudze systemu informatycznego, rosnący proporcjonalnie do wymogów formalno-prawnych stawianych przed zakładami ochrony zdrowia, jest „złodziejem” wobec czasu poświęconego bezpośrednim świadczeniom na rzecz pacjenta.

Koniecznym będzie wsparcie personelu medycznego osobami zajmującymi się tylko administracyjno-informatyczno-organizacyjnymi aspektami poszczególnych oddziałów, które to osoby odciążą lekarzy i pielęgniarki, przywracając ich pacjentowi. Niestety, z powodów powyżej wskazanych, w porównaniu do wszystkich państw tzw. Starej Unii,

Jak przytoczyłem na wstępie, wprowadzanie każdej zmiany, a w szczególności organizacyjnej z udziałem IT, jest niezwykle kosztowne i to w wymiarze bezpośrednim, określonych środków finansowych, ale także, a może przede wszystkim poświęconego czasu wielu osób zaangażowanych w ten proces.

Dobrze, jeśli uda się zredukować skalę własnego wkładu pieniężnego dzięki pozyskaniu środków zewnętrznych. Jednakże nie wszystkim jest to dane. Ci, którym się to udało, ponieśli wielki wysiłek stworzenia dobrego projektu i właściwej inżynierii finansowej. W wielu państwach Europy finansowanie tak potężnego zadania jest realizowane ze środków publicznych w procesie planowanych inwestycji, a także rozłożone na wiele lat, a nawet dekad. Co ważne, są kraje, w których system informatyczny został wprowadzony centralnie jako jedna wspólna platforma. Ten proces jeszcze przed nami wszystkimi i nie potrafię sobie nawet wyobrazić ogromu problemów związanych z integracją tak wielu,

mamy najniższy wskaźnik zatrudnienia nie tylko w zawodach medycznych, ale także w niezwykle istotnych w procesie terapeutycznym zawodach pomocniczych. Szczególnie brakuje kształconych na uczelniach profesjonalnych sekretarek medycznych, które odciążyłyby personel medyczny, a jednocześnie mocno wsparłyby zarządy szpitali.

Ostatnim tematem, który chciałbym poruszyć, jest koszt utrzymywania sprawnego systemu informatycznego i jego stałego aktualizowania, udoskonalania oraz konieczność zatrudnienia coraz większej grupy informatyków do obsługi bieżącej systemu. To też wymaga dużo wyższych od dziś posiadanych przez zakłady opieki zdrowotnej środków finansowych, a także kadr, o które coraz trudniej – nie tylko pracownicy medyczni wyjeżdżają z naszego kraju za godziwą płacą.

Reasumując: jestem zwolennikiem postępu, jaki niesie ze sobą informatyzacja. Świat pokazuje, że nie ma innej drogi, należy jedynie przygotowaniom do realizacji tego zadania w opiece zdrowotnej poświęcić jak najwięcej uwagi i przeznaczyć naprawdę duże środki finansowe. Medycyna jest kosztochłonna, ale czyni znaczące postępy w ratowaniu zdrowia i życia ludzkiego (podobno nie ma nic cenniejszego), a jej efekty są wyliczalne w postaci uzyskanych dni dobrostanu, czy wymiernych przychodów z pracy przywróconego do zdrowia człowieka. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie OSOZ Polska 5/2018

39

pr a kt y czn i e

E-zdrowie na świecie

Sztuczna inteligencja: pomiędzy zaufaniem a strachem Znaleźliśmy się w punkcie nowego podziału społecznego.

W czasie, gdy jedni z nadzieją wyczekują nowych rozwiązań opartych o systemy sztucznej inteligencji (AI), inni obserwują ich rozwój z wielkimi obawami, preferując interakcje z drugim człowiekiem, a nie z maszyną. Przykładem jest superkomputer Dr Watson (IBM). Dotąd 14 000 pacjentów na świecie skorzystało z jego porad terapeutycznych. Wykorzystanie jego potencjału na szeroką skalę napotkało na dużą barierę. Gdy opinia systemu AI zgadza się z opiniami lekarzy, ci nie dostrzegają w maszynie wielkich korzyści. Z kolei kiedy Dr Watson sugeruje inne postępowanie wobec pacjenta, lekarze są zdania, że nie posiada on odpowiednich kompetencji lub po prostu działa błędnie.

W rezultacie braku współpracy ludzi z maszyną, czasami dochodzi zaprzestania używania Dr Watsona.

Aplikacja rejestrująca parametry zdrowia pomaga pacjentom z rakiem A dokładnie może przyczyniać się do wydłużenia ich życia, pod warunkiem systematycznego raportowania informacji o zdrowiu.

Rok po opublikowaniu wyników badania naukowego, coraz więcej szpitali decyduje się na implementację rozwiązania na oddziałach onkologicznych. Zgodnie z badaniem, czas przeżycia chorych stosujących elektroniczne systemy raportowania wyników przez pacjenta (w skrócie ePros – electronic patient-reported outcome systems) był dłuższy o średnio 5 miesięcy w stosunku do grupy chorych, którzy z takiego rozwiązania nie korzystali. Dzięki systemowi lekarze mogą wcześniej zidentyfikować niepokojące sygnały i interweniować z wyprzedzeniem. Stąd szpitale zaczynają się interesować urządzeniami ubieralnymi monitorującymi sygnały zdrowotne w czasie rzeczywistym.

Źródło: Mindthis Magazine

40

Źródło: Financial Times

Jak przyspieszyć adaptację technologii zdrowia cyfrowego?

Rozwój aplikacji telemedycznych: dlaczego warto i czego się spodziewać?

Wdrożenie elektronicznego rekordu pacjenta (ERP) rozwiązało wiele problemów w amerykańskiej ochronie zdrowia, a przede wszystkim doprowadziło do zmniejszenia liczby błędów medycznych. Stworzyło też kilka nowych. Wiele osób miało nadzieję na zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej w wyniku zastosowania ERP, jednak nadal brakuje na to konkretnych dowodów. Trudno też szukać w praktyce pozytywnych efektów wzmocnienia roli pacjenta. Dlatego zdrowie cyfrowe potrzebuje nowego podejścia, skupienia się na konkretnych potrzebach użytkownika końcowego – pacjenta i lekarza – zamiast ogólnych narzędzi. Dobrze rozumieją to start-upy adresując swoje narzędzia do konkretnych grup pacjentów, które nie mogą liczyć na rozwiązanie problemów w tradycyjnym modelu ochrony zdrowia.

Według badania przeprowadzonego przez C2 solutions, 75% wizyt szpitalnych sprowadza się do bardzo prostych problemów zdrowotnych i można by je zastąpić konsultacją telemedyczną. Wprowadzając telezdrowie na szeroką skalę, oszczędza się sporo pieniędzy, a do tego odciąża przepełnione szpitale. Według Health Industry Distribution Association, 71% pacjentów skorzystałoby z rozwiązań telemedycyny. W grupie osób, które przynajmniej raz wypróbowały e-wizyt, procent ten zwiększa się do 95%. Rozwój aplikacji telemedycznej wymaga jednak odpowiedniego podejścia i rozpoznania oczekiwań pacjentów. Prawidłowe przygotowanie aplikacji to połowa sukcesu.

W przypadku telekonsultacji, pacjent powinien najpierw odpowiedzieć na pytania wstępne, aby określić problem. Artykuł podaje także inne wskazówki.

Źródło: Harvard Business Review

Źródło: Science Soft

OSOZ Polska 5/2018

pr a kt y czn i e

E-zwolnienie, e-recepta… i co dalej?

E-nowinki trafiają powoli do gabinetów lekarskich budząc, co trzeba uczciwie przyznać, mieszane uczucia środowiska lekarskiego. Zaczęło się od e-ZLA, które weszło nieco tylnymi drzwiami. Każdy kto chciał, rejestrował się na portalu ZUS i mógł wystawiać zwolnienia w wersji elektronicznej.

Wszystko to działo się bez hałasu, bez protestów i bez sprzeciwu. Problem pojawił się dopiero wtedy, gdy na horyzoncie pojawiła się graniczna data obowiązkowego przejścia z papierowych zwolnień na elektroniczne. Jak to zwykle w świadomości społecznej bywa, zawrzało nie tylko w środowisku lekarskim. Po raz kolejny okazało się, że świat medyczny jest konserwatywny i niekoniecznie poddaje się zmianom.

Wojciech Zawalski

Co tak naprawdę zmienia przejście ze ZLA w postaci papierowej na e-ZLA? Po przejściu prostej procedury rejestracyjnej – tu warto pochwalić ZUS za dobrze opracowane materiały na stronie ułatwiające przejścia przez etap zakładania konta – stajemy się osobą uprawnioną do wystawiania zwolnienia w wersji elektronicznej. Wystawienie e-ZLA wbrew obawom sceptyków okazuje się równie łatwe jak… zakupy w internecie. Wpisując PESEL reszta danych pacjenta podpowiada się sama. Dalej płynnie odhaczamy kolejne pola, pokazują się imię i nazwisko, adres pacjenta,

OSOZ Polska 5/2018

41

pr a kt y czn i e

dane płatnika składek, lub kilku (e-ZLA jest wysyłane do wszystkich jednocześnie). Dalej jeszcze autoryzacja cyfrowa (oprócz certyfikatu ZUS możliwe są ePUAP i podpis kwalifikowany) i zwolnienie trafia do płatnika oraz do ZUS. Całość zajmuje zdecydowanie mniej czasu niż wypełnienie wersji papierowej.

Pierwszy raz spotkałem się z e-zwolnieniem ponad rok temu, gdy jako pacjent odwiedziłem swojego lekarza rodzinnego, który już wtedy nie wyobrażał sobie powrotu do papierkowej wersji. Od tego momentu sam wystawiam e-ZLA i uważam, że znacząco uprościło ono pracę lekarza w gabinecie, szczególnie jeżeli zachodzi konieczność wystawienia kilku druków dla różnych pracodawców.

Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, aktualnie blisko 32 tys. lekarzy wystawia e-ZLA. Do maja br. w ten sposób wystawiono już blisko 4 miliony elektronicznych zwolnień!

To oznacza, że tylko w maju 30 proc. wszystkich zwolnień zostało wystawionych drogą elektroniczną. Świadczy to o niezwykle dobrze przygotowanej platformie, która pomimo nadal funkcjonującej dowolności, już w 30 proc. wyparła tradycyjny sposób wystawiania zwolnień lekarskich.

Kolejnym krokiem ma być postępująca integracja platformy ZUS z systemami informatycznymi, co jeszcze bardziej uprości pracę – zniknie konieczność logowania się na stronie ZUS. Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden istotny aspekt – dochowanie staranności w kwestii ochrony danych osobowych. Gdy osoba zalogowana w systemie e-ZLA będzie chciała zobaczyć, gdzie mieszka lub pracuje ktoś, kogo wyszuka przy pomocy numeru PESEL, to natychmiast zostaniemy o tym poinformowani (oczywiście jeśli sami mamy również dostęp do platformy ZUS, gdzie sprawdzamy nasze składki odprowadzane przez pracodawców).

Wystawianie e-ZLA jest bez wątpienia najbardziej funkcjonalną, łatwą w użyciu nowinką w szeroko rozumianej administracji publicznej, a na pewno w opiece zdrowotnej. Kolejną nowinką w zakresie e-opieki zdrowotnej są portale Narodowego Funduszu Zdrowia, zarówno te skierowane do pacjenta jak i świadczeniodawców.

Najbardziej znanym pacjentowi jest ZIP – Zintegrowany Informator Pacjenta. Prosty, czytelny portal, w którym pacjent uzyskuje informacje na temat swo-

42

OSOZ Polska 5/2018

» Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, aktualnie blisko 32 tys. lekarzy wystawia e-ZLA.«

jej historii leczenia. Niestety portal ten ma ograniczoną funkcjonalność. Pokazuje jedynie, gdzie i co zostało sprawozdane przez świadczeniodawcę, nie jest to repozytorium dokumentacji medycznej. A szkoda. Aktualnie ZIP ma ponad 1,3 miliona użytkowników. Wszystkie dane w ZIP sprawdzamy on-line, niestety brak możliwości uzyskania dostępu przy pomocy rejestracji i podpisu certyfikowanego. Tego mankamentu pozbawiona jest inna e-usługa NFZ – EKUZ. Dzięki podpisowi elektronicznemu, każdy z nas może uzyskać Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego poświadczającą prawo do leczenia na terenie Unii Europejskiej. Karta taka ważna jest rok i można ją zamówić bez wychodzenia z domu. Proste, użyteczne i jak pokazuje doświadczenie – skuteczne.

Niestety, usługi skierowane do świadczeniodawców – uzyskanie numerów recept czy dostęp do platformy eWUŚ wymagają pofatygowania się do NFZ. Trochę szkoda, bo stworzona platforma intuicyjnie pozwala dalej poruszać się w świecie e-NFZ. Mam nadzieję, że Narodowy Fundusz Zdrowia rozszerzy katalog usług, do których zarówno pacjenci jak i świadczeniodawcy uzyskają w pełni on-line dostęp z wykorzystaniem podpisu kwalifikowanego czy ePUAP. Inną nowinką z zakresu e-zdrowia czy opieki społecznej jest udostępniona 1 czerwca br. przez Ministerstwo Cyfryzacji możliwość zarejestrowania online dziecka przez rodziców w Urzędzie Stanu Cywilnego. Wszystko, czego trzeba, by zarejestrować narodziny dziecka on-line to profil zaufany. Na rejestrację rodzice mają 21 dni od dnia wystawienia karty urodzenia. Do tej pory mieli tylko jedną opcję – wizytę w urzędzie. Od 1 czerwca, dzięki nowej usłudze Ministerstwa Cyfryzacji, rodzice mogą zarejestrować dziecko poprzez profil zaufany nie wychodząc z domu. O tym, jak

istotną była ta zmiana świadczą liczby.

Tylko w pierwszych dniach z tej możliwości skorzystało 300 świeżo upieczonych rodziców. Aż prosi się uruchomienie kolejnej e-usługi umożliwiającej bez wychodzenia z domu przekazanie informacji o nowo narodzonym dziecku do przychodni POZ. Ułatwiłoby to nawiązanie kontaktu młodej mamy i jej dziecka z położną środowiskową i lekarzem POZ. Ale najbardziej oczekiwaną zmianą jest e-Recepta. I wreszcie „mamy to”.

25 maja minister zdrowia Łukasz Szumowski wystawił pierwszą e-Receptę w Polsce. Tak jak pierwszy krok, który postawił Neil Amstrong na Księżycu podczas misji Apollo był „małym krokiem człowieka, ale wielkim dla ludzkości”, tak wprowadzenie e-Recepty jest bez wątpienia milowym krokiem, który pozwoli na błyskawiczny rozwój usług telemedycyny, a co najważniejsze – ułatwi kontakt pacjenta z lekarzem oraz wpłynie na zmniejszenie kosztów leczenia.

E-Recepta na razie testowana jest w Siedlcach i Skierniewicach, a jej wystawienie możliwe jest jedynie w gabinecie lekarza. Po wystawieniu, recepta przekazywana jest do systemu informatycznego, z którego dane czerpie apteka.

Oczywiście w ramach pilotażu zasięg i funkcjonalność e-Recepty są ograniczone. Liczymy, że po zakończeniu pilotażu e-Recepta zostanie wdrożona w pełni w całym kraju.

Czym powinna się charakteryzować e-Recepta? Przede wszystkim powinna być wystawiana z wykorzystaniem narzędzi telemedycyny, z dowolnego miejsca, w którym znajduje się lekarz. Znacząco ułatwi to pacjentowi uzyskanie dostępu do leczenia. Oczywiście truizmem jest, że powinna być dostępna zarówno w ramach świadczeń finansowanych

pr a kt y czn i e

przez NFZ jak i w prywatnym sektorze opieki zdrowotnej.

Recepta po wystawieniu powinna wędrować do systemu Narodowego Funduszu Zdrowia i być w nim dostępna online dla każdej apteki w Polsce. Lekarz wystawiający powinien mieć dostęp do wszystkich recept wystawionych dla danego pacjenta, ale także móc uzyskać informację, czy recepty wystawione przez niego i innych lekarzy zostały zrealizowane przez pacjenta. Dzięki takiej platformie bez wątpienia będzie można ograniczyć koszta refundacji leków i również unikniemy groźnego i niebezpiecznego dla pacjenta zjawiska polipragmazji oraz magazynowania przez pacjentów leków. Możliwe będzie również zweryfikowanie, czy pacjent wykupił zaordynowane leki i czy rzeczywiście niezbędne jest wystawienie kolejnej recepty na lek przyjmowany przewlekle.

Pacjent idąc do dowolnej apteki, po okazaniu dowodu osobistego powinien mieć możliwość zakupu leków zapisanych przez lekarza. Powinna zostać również wprowadzona opcja sprzedaży i wysyłki leków on-line. Jeżeli pacjent zidentyfikuje się poprzez ePUAP lub podpisem kwalifikowanym, a odpłatność za leki pokryje kartą kredytową, nic nie powinno stać na przeszkodzie, żeby apteka wysłała lek. Oczywiście pobierając dodatkową opłatę, kurierem bezpośrednio do pacjenta. Warunkiem jest identyfikacja pacjenta podpisem kwalifikowanym i wprowadzenie zmiany w przepisach nakazującej identyfikację odbiorcy przez kuriera – wydanie jedynie pacjentowi. Właściwym byłoby również ograniczenie wysyłki według tej procedury do leków silnie działających.

Jak ogromne korzyści przyniosłoby takie wdrożenie e-Recepty dla pacjenta zilustruję przykładem.

Mamy 22 listopada 2020 roku. Marianna Kowalska, lat 66 (mieszka samotnie, leży w domu, przyjmuje przewlekle leki na nadciśnienie oraz hormony tarczycy) złamała nogę tydzień temu i nie zgłosiła się na wizytę do lekarza POZ celem przedłużenia leków. Po zaopatrzeniu na SOR opatrunkiem gipsowym, przewieziona została do domu. Teraz czeka ją zamówienie taksówki, droga po schodach ze złamaną nogą w opatrunku gipsowym, odczekanie w kolejce u lekarza POZ, a następnie wizyta w aptece i powrót do domu. Bolesne, kłopotliwe i drogie rozwiązanie. Oczywiście mogłaby zamówić wizytę domową lekarza POZ, co jest kompletnie nieefektywne.

Ale jeżeli e-Recepta zostałaby wdrożona z funkcjonalnością przedstawioną powyżej, sytuacja wyglądałaby zgoła inaczej.

22 listopada 2020 roku Marianna Kowalska, lat 66 złamała nogę tydzień temu i nie zgłosiła się na wizytę do lekarza POZ celem przedłużenia leków. Łączy się telefonicznie ze swoim lekarzem POZ. Lekarz rejestruje w systemie telewizytę, wystawia e-Receptę. E-Recepta natychmiast dostępna jest w systemie informatycznym, do którego mają dostęp apteki. Pani Marianna znajduje aptekę realizującą e-Wysyłkę leków, potwierdza swoją tożsamość przy pomocy platformy ePUAP, opłaca receptę używając płatności ze swojego konta lub kartą płatniczą oraz zamawia wysyłkę do domu. Po sześciu godzinach kurier z apteki przywozi leki i po identyfikacji dowodem osobistym podaje je Pani Mariannie. To się nie może nie udać. Wygrają wszyscy, przede wszystkim Pani Marianna i jej podobni pacjenci. Oraz pozostali, którzy będą mogli skorzystać z e-wizyty w Poradni POZ. Lekarz nie zmarnuje czasu na domową wizytę, której jedynym celem byłoby wystawienie recepty. Zyska również apteka – zmniejszą się koszty obsługi pacjenta. Zyska płatnik – poniesie mniejsze koszty i będzie miał kontrolę nad lekami. Koszty będą znacząco niższe, bo w przytoczonym przykładzie mogłoby się zdarzyć, że Pani Marianna nie zdecydowałaby się na wizytę osobistą u lekarza, przerwała przyjmowanie leków, doszłoby do wzrostu ciśnienia tętniczego i udaru. Koszty opieki poniesione przez płatnika, czyli tak naprawdę nas wszystkich, w takim przypadku wzrosłyby astronomicznie. Prosty ciąg przyczynowo–skutkowy.

5 czerwca br. pojawił się kolejny, jakże istotny element e-układanki. Ministerstwo Zdrowia zaprezentowało projekt Ustawy zmieniającej Ustawę o Świadczeniach, wprowadzając podwaliny

prawne do Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego – KUZ z chipem, pozwalającej identyfikować uprawnienia do świadczeń. Taką kartą mógłby być również cyfrowy Dowód Osobisty. Kolejny dowód na to, iż o e-zdrowiu Ministerstwo Zdrowia myśli bardzo poważnie i na szczęście na myśleniu się nie kończy.

Oczywiście o pełnym wdrożeniu e-zdrowia nie będzie można mówić bez uruchomienia Elektronicznej Dokumentacji Medycznej i repozytoriów dających dostęp do historii choroby pacjenta online. O ile realnym wydaje się w najbliższym czasie wdrożenie dostępu zdalnego dla lekarzy do bazy recept zrealizowanych i wykupionych przez pacjenta, to z pełną EDM sprawa jest o wiele trudniejsza.

Po pierwsze praktycznie wszystkie archiwa medyczne w Polsce są w postaci papierowej. EDM nie jest w pełni prowadzona i archiwizowana cyfrowo praktycznie nigdzie w systemie publicznym.

Na szczęście coraz więcej szpitali widzi konieczność digitalizacji archiwów i rozpoczyna proces przejścia na taką formę dokumentacji. Wymusza to również RODO, co wynika z obowiązku odtworzenia danych osobowych, które uległy zniszczeniu. Również odstąpienie od możliwości pobierania opłat od wydawanej kopii dokumentacji medycznej przez szpitale powinno mieć wpływ na wykonywanie kopii w wersji cyfrowej, co z kolei znacznie zmniejszy koszty. Stąd już tylko krok do repozytorium, ale na ten krok niestety przyjdzie jeszcze nam poczekać. Stworzenie przez wszystkie podmioty medyczne archiwizujące dokumentację medyczną własnych repozytoriów i udostępnienie ich przez IKP wydaje się dziś nierealne z prostej przyczyny – po stronie świadczeniodawców publicznych brak jest środków na tworzenie repozytoriów.

W chwili obecnej wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem w tym zakresie

» Wprowadzenie e-Recepty w Polsce jest milowym krokiem, który pozwoli na błyskawiczny rozwój usług telemedycyny.« OSOZ Polska 5/2018

43

pr a kt y czn i e

byłoby wprowadzenie uregulowań prawnych zmieniających Ustawę o Prawach Pacjenta w zakresie usankcjonowania niepublicznych repozytoriów EDM i ich miejsca w systemie dokumentacji medycznej. Pozwoliłoby to, małymi kroczkami, zwiększać bezpieczeństwo pacjentów poprzez stwarzanie moşliwości wglądu do zasobów cyfrowych udostępnianych przez pacjenta lekarzowi. To tak naprawdę dopisanie dwóch artykułów w ustawie i dwóch w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Spowodowałoby one, şe wspomniana Pani Marianna podczas wizyty lub tele-wizyty u lekarza mogłaby umoşliwość lekarzowi dostęp do jej prywatnych zasobów archiwalnych dokumentów medycznych, a lekarz miałby pewność, şe moşe je bezpiecznie wykorzystać w terapii i wprowadzić ich kopię do swojej dokumentacji. Małymi kroczkami zwiększałaby się ilość dokumentacji medycznej ucyfrowionej, a tym samym większy zakres wiedzy o pacjencie dla lekarza podejmującego decyzje medyczne.

Nie moşna w tym momencie nie wspomnieć równieş o konieczności koordynacji opieki medycznej i informacji o pacjencie chociaşby na poziomie obecnych moşliwości NFZ. Dostęp lekarza do ZIP siedzącego przed nim pacjenta znacząco polepszyłoby jakość opieki.

Pacjent nie zawsze potrafi powiedzieć, jakie procedury medyczne miał wykonane podczas leczenia szpitalnego, gdzie się leczy czy nawet jakie leki aktualnie przyjmuje (jedna substancja czynna pod kilkoma nazwami handlowymi). Oczywiście do tych danych naleşałoby podchodzić bardzo ostroşnie, są to dane typowo statystyczne.

 O pełnym wdroşeniu e-zdrowia nie będzie moşna mówić bez uruchomienia Elektronicznej Dokumentacji Medycznej. Wracając do naszego przykładu Pani Marianny. Informacja chociaşby o tym, şe wspomniana pacjentka faktycznie jest pod opieką poradni endokrynologicznej i ma tam sprawozdawaną opiekę tytułem ICD-10 E89.0 – niedoczynność tarczycy po zabiegach medycznych, a w sprawozdaniu podczas pobytu na oddziale chirurgii dwa lata temu pojawiło się ICD9 06.4 – całkowite usunięcie tarczycy, dałaby wystarczające przesłanki do wystawienia recepty na L-tyroksynę. Dokumentacja własna lekarza POZ pozwoliłaby mu juş wcześniej wystawić receptę na leki uşywane w terapii nadciśnienia.

Weryfikacja we wspomnianej bazie recept Pani Marianny, wystawionych i zrealizowanych, znacząco zwiększyłaby bezpieczeństwo pacjenta i komfort pracy lekarza. Jeşeliby jeszcze Pani Marianna miałaby swoje własne dokumenty EDM zarchiwizowane chociaşby w swojej prywatnej chmurze i zgodnie z sugerowanymi wyşej zmianami w ustawie o prawach pacjenta i rozporządzeniu Ministra Zdrowia o zasadach prowadzenia dokumentacji medycznej, a lekarz mógłby z nich skorzystać, to wszystkie

elementy układanki stworzyłyby spójny i funkcjonalny układ.

Przykładem jest ZUS, który udostępnił swoje bazy danych lekarzom. Powinno to być drogowskazem dla NFZ i Ministerstwa Zdrowia. Wgląd do baz zrealizowanych recept i ZIP dla lekarza oraz niewielkie zmiany legislacyjne zezwalające na wykorzystanie baz NFZ dotyczących leków refundowanych i spięcie tego z systemem e-Recepty rozszerzonym o funkcjonalność opisaną powyşej, byłoby z korzyścią nie tylko dla Pani Marianny, ale równieş ograniczyłoby koszty po stronie zarówno płatnika, jak i świadczeniodawcy.

PatrzÄ…c na tempo zmian realizowanych przez Ministra Zdrowia, jeĹźeli tylko zostanie zachowany wĹ‚aĹ›ciwy kierunek, wygramy wszyscy: pacjenci, lekarze, resort i pĹ‚atnik. Dlatego takim krokiem milowym wedĹ‚ug mnie jest pilotaĹź e-Recepty. E-zdrowie to strategia, gdzie kaĹźdy wygrywa. ď Ź Wojciech Zawalski – ekspert systemĂłw opieki zdrowotnej, wĹ‚aĹ›ciciel agencji consultingowej „Wojciech Zawalski Medicineâ€?, byĹ‚y Dyrektor DSOZ Centrali NFZ.

reklama

159#,#/; É­9+#6

+0(14/#6;-+ Od 30 lat rozwijamy profesjonalne TQ\YKȤ\CPKC +6 FNC UGMVQTC QEJTQP[ \FTQYKC

Medycyna

(CTOCELC

' \FTQYKG

Diagnostyka

9GVGT[PCTKC

Ubezpieczenia

KAMSOFT S.A.

44

OSOZ Polska 5/2018

www.kamsoft.pl

nowe i dee

strefa start-up

Genomtec ID Zastosowanie

Urządzenie do identyfikacji czynników etiologicznych zakażeń

Pomysłodawca

Miron Tokarski (CEO)

Kraj

Polska

Jak zrodził się pomysł na stworzenie Genomtec ID?

Na czym polega jego główna funkcjonalność?

Wszystko zaczęło się przy herbacie na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu. Profesor Tadeusz Dobosz, naukowiec z ponad 50-letnim stażem, genetyk i ekspert w zakresie genetyki sądowej, pracował nad mobilnym systemem do identyfikacji cech fenotypowych przestępców. Zainspirowany tym projektem zacząłem zastanawiać się nad tym, czy nie dałoby się stworzyć podobnego mobilnego urządzenia do szybkiego i taniego identyfikowania patogenów – wirusów, bakterii czy grzybów.

Ziarno zostało zasiane i przy kolejnych kubkach herbaty zaczęliśmy po godzinach rozpracowywać pomysł na wynalazek, który może realnie wpłynąć na zdrowie i życie ludzi oraz zwierząt. Tak powstała firma Genomtec. Połączenie nauki i biznesu, młodości i doświadczenia – elementów, które każdego dnia ścierają się i współpracują, tworząc nowe rozwiązanie i szukając kierunków rozwoju. Wciąż jesteśmy na początku drogi, ale mamy już swoje obserwacje, jak ułożyć relacje w zespole naukowców, aby pogodzić badawczą pasję z biznesowymi ambicjami.

Naszej pracy przyświeca cel stworzenia uniwersalnego i rzeczywiście mobilnego analizatora, z którym będzie można wyjść poza laboratorium, żeby szybko i dokładnie wykonać identyfikację czynników etiologicznych zakażeń w miejscu opieki nad pacjentem. To bardzo ważne, ponieważ szybka i pewna diagnostyka umożliwia specjalistom wdrożenie ukierunkowanego leczenia. Te założenia spełniał będzie Genomtec ID, który pozwoli na przeanalizowanie w dowolnym miejscu niemal każdej próbki (śliny, krwi, tkanki, wymazu, płynu z jamy ciała). Co ważne, proces diagnostyczny nie będzie wymagał wcześniejszej izolacji materiału genetycznego czy innych czynności poprzedzających proces badawczy. W taki sposób – z blisko 100 proc. skutecznością i w 20 minut – będzie można zidentyfikować bakterie, wirusy, grzyby czy mutacje genetyczne, a do obsługi Genomtec ID nie będzie potrzebny wykwalifikowany personel laboratorium. Wystarczy urządzenie, karta reakcyjna i próbka od pacjenta.

W przypadku wielu chorób infekcyjnych, opóźnione wdrożenie leczenia skutkuje znaczącym wzrostem śmiertelności.

OSOZ Polska 5/2018

45

nowe i dee

Mowa tu np. o bakteryjnym zapaleniu opon mózgowych u dorosłych, gdzie każda godzina opóźnienia leczenia to 10% wzrost śmiertelności. W przypadku pacjentów pediatrycznych, negatywny wpływ opóźnienia leczenia jest jeszcze większy.

W pierwszej kolejności stworzyliśmy Genomec Fresh. Jest to analizator składu mikrobiologicznego gleby, roślin oraz wody.

Kilkunastokrotnie tańszy, kilkukrotnie mniejszy i wydajniejszy niż dotychczasowe rozwiązania. Dzięki Genomtec Fresh można szybko i ze 100 proc. pewnością zbadać, czy np. w glebie lub na uprawach nie znajdują się grzyby, nicienie lub bakterie zagrażające roślinom. Wczesna diagnostyka oznacza nie tylko znaczne ograniczenie strat w uprawach, ale również zdecydowanie bardziej racjonalne stosowanie środków ochrony roślin.

Genomtec Fresh to pierwszy na świecie opticycler oparty o opatentowany system grzewczo-pomiarowo-detekcyjny, wykorzystujący fale elektromagnetyczne, dzięki czemu po maksymalnie 35 min. wiadomo, czy w danej próbie znajduje się patogen z testowanej listy i czy jest on szkodliwy dla uprawy.

Jak wyglądał proces opracowania innowacji?

Technologia Genomtec to owoc prac naszego zespołu. Do tej pory nikt nie pracował nad takim urządzeniem, zgodnie z zasadą „nie naprawiaj, jeśli się nie zepsuło”. My jednak uważaliśmy, że przyspieszenie procesu diagnostyki może realnie wpłynąć na ratowanie życia ludzi. W niektórych wypadkach – jak np. przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniu wsierdzia czy zakażeń ogólnoustrojowych – czas ma kluczowe znaczenie. Część z prac nad technologią prowadzona była lub jest we współpracy z Politechniką Wrocławską, zaś obszar biologii-molekularnej rozwijany jest w porozumieniu z Uniwersytetem Medycznym we Wrocławiu. Stworzona i opatentowana przez nas autorska metoda detekcji SNAAT™ (ang. Streamlined Nucleic Acid Amplification Technology), pomimo ciągłego rozwoju, ma już szeroką możliwość implementacji w wielu dziedzinach medycyny, w tym w diagnostyce zakażeń, analizie mutacji genetycznych czy „ciekłej biopsji”.

46

OSOZ Polska 5/2018

Kiedy urządzenie będzie dostępne na rynku i jak będzie rozwijane?

Debiut Genomtec ID jest szacowany na 2021 rok po pozytywnym przejściu procedur certyfikacji. W pierwszej kolejności urządzenie wejdzie na rynek z dwoma zestawami ukierunkowanymi na diagnostykę czynników etiologicznych zakażeń dróg oddechowych oraz chorób przenoszonych drogą płciową. Docelowo, na jednej karcie mikroprzepływowej testowanych będzie nawet 10 różnych czynników chorobotwórczych.

W chwili obecnej, we współpracy z Uniwersytetem Medycznym we Wrocławiu prowadzimy testy zestawów diagnostycznych ukierunkowanych na diagnostykę onkogennych typów wirusa HPV z wykorzystaniem materiału klinicznego. Ich wyniki posłużą nam do otrzymania certyfikatów niezbędnych do wprowadzenia rozwiązania na rynek. W przyszłości planowane jest rozszerzenie portfolio paneli diagnostycznych oraz patogenów chorobotwórczych, a także wykorzystanie naszej technologii do wczesnej diagnostyki onkologicznej. Rozpoczęliśmy już testy Genomtec Fresh i podpisujemy pierwsze umowy na współpracę.

Jaka jest główna grupa docelowa i jaki będzie koszt urządzenia?

Odbiorcami naszej technologii są szpitale, placówki naukowe, gabinety prywatne, laboratoria, lekarze weterynarii oraz – wraz z rozwojem technologii e-medycyny – także sami pacjenci, którzy test oraz pozostałe czynności diagnostyczne będą mogli wykonać bez wychodzenia z domu. Po zdalnej konsultacji lekarskiej możliwe będzie otrzymanie recepty.

Urządzenie Genomtec ID ma kosztować około 1,8 tys. zł, a jednorazowe karty testowe – od 80 do 350 zł w zależności od ilości jednocześnie analizowanych patogenów. W przypadku Genomtec Fresh mówimy o kwotach poniżej 3000 zł za urządzenie sterujące oraz poniżej 100 zł za zestaw 4 testów. 

nowe i dee

Kontrargument

Foto: chrisj.com.au

Robot w przebraniu lekarza Nowe technologie zmieniają świat i ludzi.

Rewolucja cyfrowa zaburza dotychczasowy porządek, prowokuje dyskusje, rodzi obawy i nadzieje, dzieli społeczeństwo na entuzjastów i sceptyków. Dziś rozmawiamy o czatach zdrowotnych.

Pro

Kontra

Chatboty medyczne – czyli systemy sztucznej inteligencji, które potrafią komunikować się za pomocą pisma lub mowy – mają coraz większą wiedzę i uczą się w błyskawicznym tempie. Wystarczy specjalna aplikacja, aby skonsultować objawy choroby, zapytać o to, jak dbać o zdrowie. Ze stworzonym przez lekarzy, naukowców i inżynierów systemem Ada czatujemy tak samo płynnie jak z przyjacielem. Kiedy czujemy się źle, Ada o każdej porze dnia i w każdym miejscu jest w stanie postawić wstępną diagnozę. Dla tych, którzy wolą rozmowę zamiast czatu, dostępna jest wersja na urządzenia głosowe. Systemy AI potrafią naśladować język ludzki z taką precyzją, że czasami trudno zorientować się, że mamy do czynienia tylko z robotem. To dlatego rozpoczynając czat z chatbotem Woebot informowani jesteśmy, że po drugiej stronie jest sztuczna inteligencja, a nie lekarz.

Woebot troszczy się o zdrowie psychiczne w oparciu o podstawy terapii poznawczo-behawioralnej. Potrafi rozbawić, wyraża swoje emocje, ma imponującą wiedzę. Jeszcze nie jest w stanie odpowiedzieć na każde pytanie, jednak przy obecnym tempie rozwoju technologicznego już za kilka lat czat ze sztuczną inteligencją nie będzie można odróżnić od rozmowy z lekarzem.

Ochrona zdrowia zyska nowych pomocników – proste narzędzie konsultacji lekarskiej w kieszeni każdego człowieka. Zamiast iść z najbardziej błahym przypadkiem do lekarza, wystarczy włączyć aplikację. W ten sposób zmniejszą się kolejki, lekarze będą mieli czas na pacjentów naprawdę potrzebujących pomocy. Diagnozę będzie można postawić o wiele szybciej, co w niektórych chorobach może decydować o zdrowiu i życiu.

Zamiast szukać porad w Google, otrzymamy fachową pomoc.

Pomoc psychologiczną będzie można zasięgnąć w zaciszu domowym, pacjenci nie będą musieli obawiać się stygmatyzacji.

Pomoc lekarska dostępna będzie zawsze i dla każdego.

Za kilka lat nie będziemy w stanie odróżnić, czy rozmawia z nami lekarz czy jedynie robot. Systemy AI osiągną nie tylko doskonałość merytoryczną, ale także upodobnią się do ludzi, aby móc wyrażać emocje tak ważne w procesie komunikacji lekarza z pacjentem (twarz człowieka na zdjęciu powyżej została wygenerowana komputerowo). W tym miejscu rozpoczyna się seria pytań etycznych. Czy ludzi nie powinni leczyć tylko ludzie? Kto odpowie za informacje przekazane przez sztuczną inteligencję, które doprowadzą do błędnych decyzji albo zaniechania leczenia poważnej choroby przez pacjenta? Wizyta pacjenta u lekarza to wielowarstwowa forma komunikacji, gdzie diagnoza i wydanie leku to tylko część całego procesu. Równie ważną rolę odgrywa zrozumienie, wsparcie psychiczne, zmotywowanie do zmiany zachowań albo walki z chorobą, rozmowa z rodziną. Dla niektórych osób akt wizyty u lekarza działa uspokajająco i jest terapią samą w sobie. W grę wchodzi aspekt psychologiczny i autorytet lekarza. Chatbot nie widzi człowieka, nie jest w stanie obserwować jego reakcji, mimiki, ogólnego stanu fizycznego, zachowania. Na ich podstawie lekarz może wyciągnąć wiele cennych wniosków, niezależnie od informacji uzyskanych od pacjenta. Pacjent nie zawsze – ze względu na złe samopoczucie lub stres, niejednorodność objawów choroby – może obiektywnie opisać swój stan zdrowia, precyzyjnie scharakteryzować objawy. Chatboty działają na zasadzie zerojedynkowej i mogą przeoczyć takie niuanse. Może się także okazać, że tego typu rozwiązania dostępne będą tylko dla osób dobrze poruszających się w świecie nowych technologii. Ochronie zdrowia grozi depersonalizacja i technizacja. Chatbot nie poda pacjentowi ręki, nie wysłucha jego innych zmartwień. W imię oszczędności sprowadzi pacjenta do zbioru danych do przetworzenia w procesie diagnozy, matematycznego wzoru.

ZA CZY PRZECIW? Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

OSOZ Polska 5/2018

47

nowe i dee

Badania nad gospodarką senioralną: jak stymulować gospodarkę setkami milionów euro rocznie

48

Foto: designed by freepik.com

Jeśli zaliczyć ją do gospodarek świata, europejska gospodarka senioralna (dotycząca ludzi powyżej 50 roku życia) byłaby trzecią największą gospodarką na świecie, zaraz za USA i Chinami. Co więcej, będzie się ona stale rozwijać. Najnowsze badania przeprowadzone przez Technopolis i Oxford Economics na zlecenie Komisji Europejskiej skupiają się na jej możliwościach, badają jej potencjał i pokazują, w jaki sposób go w pełni wykorzystać.

Gospodarka senioralna zwróciła uwagę zarówno decydentów, jak i przedsiębiorców: starzenie się populacji daje nadzieję na wzrost gospodarczy i nowe miejsca pracy.

Poza opłacalnością, gospodarka senioralna powinna być również kojarzona z jej pozytywnym wpływem na integrację społeczną osób starszych w całej Europie. Badania wskazują, że kluczowe znaczenie dla ułatwienia tego procesu będzie miało wytworzenie sprzyjającego środowiska politycznego wraz z odpowiednimi zachętami finansowymi i środkami wsparcia.

Oficjalne prognozy demograficzne wskazują, że w ciągu najbliższych 10 lat gospodarka senioralna w całej UE będzie systematycznie wzrastać. Opierając się na założeniach przeprowadzonych badań, ma ona potencjał corocznego 5-procentowego wzrostu do 2025 r., do kwoty 5,7 bln euro.

Eksperci badań przewidują, że do 2025 r. wkład europejskiej gospodarski senioralnej w PKB wyniesie 6,4 bln euro i spowoduje utworzenie 88 milionów miejsc pracy. Odpowiadałoby to 38% zatrudnienia i 32% PKB Unii Europejskiej.

3,7 biliona euro i stale rośnie

Kwestie sporne

W trakcie badań wartość bazową europejskiej gospodarki senioralnej oszacowano na 3,7 bln euro (2015 r.), z czego znaczną część stanowią osobiste wydatki osób starszych (pow. 50 roku życia) na towary i usługi, od zakwaterowania po rekreację.

Jeden z ekspertów przeprowadzających badania wskazuje, że „istnieją pewne kwestie, które hamują rozwój napędzany rynkiem i które wymagają skoordynowanej reakcji politycznej”.

Jedną z nich jest brak informacji, który sprawia, że przedsiębiorcy i usługo-

OSOZ Polska 5/2018

dawcy wolno dostrzegają zmiany zachodzące w społeczeństwie i potrzebach konsumenckich na swoich rynkach.

Ponadto, „wiele innowacyjnych rozwiązań wprowadzanych na rynek nie wznosi się ponad poziom produktu niszowego – dzieje się tak z powodu niepewności rynkowych, problemów cenowych i utrwalonych modeli biznesowych”.

Jak twierdzą autorzy badania, w wielu przypadkach rynki dopiero się rozwijają (np. robotyka domowa) lub z jakiegoś powodu nie funkcjonują wystarczająco wydajnie (np. mieszkalnictwo wspomagane).

Pokonywanie barier dzięki polityce stymulacji i uzasadnieniom makroekonomicznym Badania wykazały, że możliwe jest rozwiązanie kwestii hamujących rozwój: „Uzasadnienia makroekonomiczne i po-

nowe i dee

lityka stymulacji sprawią, iż gospodarka senioralna będzie się rozwijać dzięki szerokiej gamie nowych koncepcji i obszarów zainteresowania, począwszy od zdalnej opieki zdrowia, a na inteligentnym transporcie kończąc”.

Ogólnie rzecz ujmując, europejska gospodarka senioralna wyznaczy nowe reguły napędzania rynku w istniejących sektorach, a także stworzy zupełnie nowe branże, wyrastające ze zmian demograficznych i technologicznych, charakteryzujące się dużym potencjałem eksportowym.

Wiele z tych branż będzie jednak wymagać wprowadzenia nowych standardów i działań przekrojowych, mających na celu ułatwienie ich rozwoju i przyspieszenie czerpania korzyści z tego tytułu przez osoby starsze.

Studium przypadku zdalnej opieki zdrowotnej: szybka ekspansja Szacuje się, że w ciągu najbliższych 10 lat narodowe systemy zdrowia w Europie będą intensywnie inwestować w zdalną opiekę zdrowotną, od kart pacjentów po recepty wystawiane internetowo.

Oczekuje się również, że wdrożenie wszechstronnych systemów komputerowych napędzi rynek nowych aplikacji zdrowotnych, urządzeń i usług z dziedziny zdalnej opieki zdrowotnej.

Firmy badające rynek przewidują wystąpienie gwałtownego wzrostu w ciągu najbliższych 10 lat, którego głównym motorem będzie chęć znalezienia oszczędności przez sektor publiczny.

Konsumpcja prywatna usług medycznych również zacznie odgrywać istotniejszą rolę. 

» W ciągu najbliższych 10 lat narodowe systemy zdrowia w Europie będą intensywnie inwestować w zdalną opiekę zdrowotną.«

OSOZ Polska 5/2018

49

nowe i dee

Foto: designed by freepik.com

Raport

Agenda dla danych zdrowotnych Opinie 300 ekspertów zebrane podczas 12 debat zorganizowanych w 11 krajach na świecie – raport „Future Of Patient Data” (Future Agenda) bierze pod lupę wyzwania oraz szanse związane z digitalizacją danych pacjenta.

Trafniejsza diagnoza, możliwość zahamowania epidemii chorób zakaźnych, redukcja kosztów leczenia, personalizowane podejście do pacjenta – eksperci w ochronie zdrowia, niezależnie od szerokości geograficznej, są zgodni co do potencjalnych korzyści zdrowia cyfrowego. Podzielają jednak te same obawy: rozproszenie źródeł danych i trudność ich integracji, niskie zaufanie do digitalizacji na rynku zdrowia, niejasne rozwiązania legislacyjne dotyczące własności danych medycznych i rosnąca cyberprzestępczość. Czy będą one elementem blokującym ekspansję e-zdrowia?

Ochrona zdrowia znajduje się w punkcie zwrotnym. Postępuje technizacja życia codziennego, mamy szeroki dostęp do wiedzy dzięki rozwojowi Internetu, smartfony nie tylko ułatwiają komuni-

50

OSOZ Polska 5/2018

kację i są źródłem rozrywki, ale pozwalają mierzyć coraz większą liczbę parametrów zdrowia, pomagają w zachowaniu dobrej formy fizycznej i psychicznej.

Nadążanie za rosnącymi potrzebami pacjentów wynikającymi ze zmian demograficznych i epidemii chorób cywilizacyjnych (cukrzyca, choroby układu krążenia i serca, nadciśnienie itd.) kosztuje systemy ochrony zdrowia coraz więcej.

Jednocześnie okazuje się, że nie wystarczy proste zwiększanie nakładów na ochronę zdrowia, aby poprawić jej jakość i dostępność usług. Przykład: Singapur przeznaczający na ochronę zdrowia ok. 4,3% PKB może pochwalić się średnią długością życia na poziomie 83 lat. W Stanach Zjednoczonych na zdrowie kierowane jest czterokrotnie więcej pieniędzy (18% PKB), a statystycz-

ny Amerykanin i tak żyje o 4 lata krócej niż mieszkaniec Singapuru.

Jedną z największych obietnic cyfryzacji jest wykorzystanie szerokich zbiorów danych (big data): informacji z elektronicznych kartotek pacjenta, danych samodzielnie zbieranych przez pacjenta (aplikacje zdrowotne), danych klinicznych, danych na temat trybu życia. Dane są kluczem do personalizowanej terapii, szybkiej diagnostyki, postępu w badaniach naukowych. Zamiana danych na informacje i wiedzę nie jest jednak taka łatwa. Znajdujemy się dopiero w pierwszej fazie digitalizacji, znaczna część zapisów medycznych nie jest dostępna w formie cyfrowej, a informacje już gromadzone elektroniczne są rozproszone i archiwizowane według różnych standardów. To powoduje, że ich integracja jest mocno utrudniona. Tymczasem liczba danych zdrowotnych dostępnych globalnie podwaja się co dwa lata.

Korzyści dla poszczególnych uczestników rynku zdrowia z dostępu do danych: • Pacjent – dostęp do informacji o własnym stanie zdrowia i do kartoteki medycznej, chory jako współuczestnik procesu leczenia, zaangażowanie w procesy profilaktyki.

• Placówka medyczna i lekarz – pełny wgląd w historię choroby, niezależnie od miejsca leczenia, integracja informacji z różnych źródeł, unikanie powielania tych samych badań, lepsze planowanie i koordynowanie opieki, włączenie mechanizmów profilaktyki do opieki nad pacjentem.

• Płatnicy – optymalna alokacja środków w zależności od potrzeb lokalnych i globalnych, racjonalizacja wydatków, możliwość premiowania pacjentów za profilaktykę, personalizacja kampanii promocji zdrowia.

• Rząd / ministerstwo zdrowia – precyzyjne statystyki rynkowe, długoterminowe planowanie polityki zdrowotnej, szybkie reagowanie na nowe wyzwania (np. epidemie).

Dynamiczna digitalizacja ochrony zdrowia rozpoczęła się kilkadziesiąt, kilkanaście lat temu (w zależności od kraju) wdrażaniem systemów IT do praktyki lekarza i podmiotów medycznych.

nowe i dee

Zależność pomiędzy długością życia a wydatkami na ochronę zdrowia

Azja Wschodnia i Pacyfik Europa i Azja Centralna Bliski Wschód i Północna Afryka Północna Ameryka

Południowa Azja

Afryka Subsaharyjska

Stany Zjednoczone Ameryki

Wydatki na ochronę zdrowia (% PKB)

Rozmiar okręgów reprezentuje wielkość populacji

Niemcy

Belgia

Kanada Norwegia Afryka Południowa

Wielka Brytania Australia Singapur Indie Zjednoczone Emiraty Arabskie

Oczekiwana długość życia (2016)

Eksabajty (EB)

Przyrost danych w ochronie zdrowia

Liczba personalizowanych leków (USA, rok 2008-2016)

Liczba leków

Nikt wówczas nie myślał o interoperacyjności będącej warunkiem swobodnego komunikowania się systemów i stworzenia jednorodnej platformy wymiany informacji. Minęło kilka lat zanim zaczęto przygotowywać strategie na szczeblu narodowym. „Dzika” digitalizacja doprowadziła do bałaganu informacyjnego, wielości standardów, a w efekcie – rozproszenia danych cyfrowych. A przed nami wzrost ilości danych gromadzonych samodzielnie przez pacjentów, z pomocą aplikacji zdrowotnych i urządzeń ubieralnych. Dołączą do nich coraz tańsze i łatwiej dostępne testy genetyczne. Te również trzeba będzie uwzględnić w elektronicznych kartotekach pacjentów, uzupełniając nimi dane stricte medyczne. Niezbędna stanie się wstępna analiza danych w elektronicznej kartotece medycznej z pomocą zaawansowanych algorytmów. W innym przypadku lekarz nie będzie w stanie samodzielnie przejrzeć gigabajtów informacji obejmujących zakresem kilka, kilkadziesiąt lat.

Nie ulega wątpliwości, że nowa rzeczywistość ochrony zdrowia opierać się będzie na dostępie do danych i ich wymianie w ramach ekosystemu zdrowia.

W ten sposób pacjenci będą mogli liczyć na personalizowaną opiekę, dostępną w każdym miejscu i o każdej porze dnia i nocy. Ale dużo zależy od nich samych, od tego, czy będą posiadać odpowiednie kompetencje cyfrowe, czy będą chcieli dzielić się informacjami, czy zaufają rozwiązaniom cyfrowym przybierającym formę aplikacji, portali pacjenta, systemów sztucznej inteligencji, urządzeń monitorujących parametry zdrowia itd.

Nastąpi delokalizacja świadczenia usług medycznych (będą dostępne „tam, gdzie jest pacjent” zamiast „tam, gdzie jest lekarz), na rynek wejdą nowi gracze, którzy dotychczas dominowali w innych branżach (Apple, Google, Amazon).

Wraz z cyfryzacją danych można się spodziewać wzrostu przestępstw cybernetycznych w sektorze zdrowia. Informacje medyczne – ze względu na swoją wartość – już dziś są jednym z ulubionych celów przestępców. Reuters ocenia, że dane medyczne na czarnym rynku są 10 razy droższe od danych na temat kart kredytowych. Koszt wycieku informacji medycznych oszacowano w 2017 roku na 380 USD na osobę. Jeżeli dane zdrowotne pacjentów nie zostaną odpowiednio zabezpieczone, trudno będzie wykształtować zaufanie nie tylko w grupie decydentów, ale przede wszystkim pacjentów. 

Koszty naruszenia bezpieczeństwa danych według sektorów, na mieszkańca (według sektora, USA, rok 2017) Zdrowie Finanse Usługi Edukacja Nauki o zdrowiu Technologia Sprzedaż Komunikacja Przemysł Energetyka Dobra konsumenckie Rozrywka Hotelarstwo Transport Media Badania Sektor publiczny

GLOBALNA PERSPEKTYWA E-ZDROWIA Raport „Future Agenda. Future Of Patient Data” 68 stron | język angielski Pobierz raport na stronie: www.futureofpatientdata.org lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 5/2018

51

s y stem y i sprz Ä™ t

Przygotowany z myślą o codziennej pracy pielęgniarki system ułatwia czynności administracyjne i wspomaga organizację wizyt.

KAMSOFT S.A.

52

OSOZ Polska 5/2018

:,=<7$ 3,(/Ă&#x201E;*1,$56.$ oÂ&#x2030;o1Â&#x152;;vm;ġ lo0bŃ´m; m-uÂ&#x152;<7Â&#x152;b; uoÂ&#x152;vÂ&#x152;;uÂ&#x152;-f.1; =Â&#x2020;mh1fom-Ń´moŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; v|-m7-u7oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ vÂ&#x2039;v|;lŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;vrol-]-f.1Â&#x2039;1_ 1o7Â&#x152;b;mm. ru-1< rb;Ń´<]mb-u;h ou-Â&#x152; rojo৾mÂ&#x2039;1_Äş ]u-mb1Â&#x152;;mb- roÂ&#x2030;o7oÂ&#x2030;-m; ruÂ&#x152;;Â&#x152; j.1Â&#x152;- bm|;um;|oÂ&#x2030;; mb; l-f. Â&#x2030;rjÂ&#x2039;Â&#x2030;Â&#x2020; m- ruÂ&#x152;;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; Â&#x2030;bÂ&#x152;Â&#x2039;| rb;Ń´<]mb-uvhb1_Äş rŃ´bh-1f- Â&#x2030; ruov|Â&#x2039; b vÂ&#x152;Â&#x2039;0hb vrovŕĽ&#x2022;0 Â&#x2020;lo৾ѴbÂ&#x2030;b- 7ov|<r 7o Â&#x152;Ń´;1;ŕĽ&#x2030; Ń´;h-uvhb1_ ou-Â&#x152; roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- Â&#x152;-u;f;v|uoÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; Â&#x2030;Â&#x2039;hom-m; 1Â&#x152;Â&#x2039;mmoŕŚ&#x2039;1b rb;Ń´<]m-1Â&#x2039;fm; 0;Â&#x152;roŕŚ&#x2039;u;7mbo Â&#x2030; 7olÂ&#x2020; r-1f;m|-Äş

MEDYCYNA

SYSTEM 2%6Ă&#x2021;8*, 02%,/1(- :,=<7< 3,(/Ă&#x201E;*1,$56.,(-

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

s y stem y i sprz ฤ t

:,=<7$ 3,(/ร *1,$56.$

6<67(0 2%6ร 8*, 02%,/1(- :,=<7< 3,(/ร *1,$56.,(-

,112:$&<-1( 52=:,ร =$1,$ rัดbh-1f- holrัด;hvoย o ย vrol-]- orb;h< rb;ัด<]mb-uvh. ou-ย rb;ัด<]m-1ย fm. ro1ย .ย vย ย o7 ro0u-mb- ย -rัด-moย -mย 1_ ย bย ย | ro ruย ;ruoย -7ย ;mb; ย vย v|;lb; ย ย ย b-7ย เฆ uo7oย bvhoย ;]oฤท 0-7-mb- Cย ย h-ัดm;]o ou-ย ย -u;f;v|uoย -mbย ย ย mbhเฅ ย |;v|เฅ ย 7b-]mov|ย 1ย mย 1_ฤท rolb-uเฅ ย เงตย 1boย ย 1_ lomb|ouย f.1ย 1_ o]เฅ ัดmย v|-m ย 7uoย b- r-1f;m|-ฤบ m|ย b1ย fmย b ruย ;fuย ย v|ย bm|;u=;fv vru-ย b-ฤท เงต; ru-1- rb;ัด<]mb-uhb mb]7ย mb; 0ย j- |-h- ruov|-ฤท - ย ย lเฅ ] ย ruoย -7ย ;mb- ;ัด;h|uomb1ย m;f 7ohย l;m|-1fb l;7ย 1ย m;f ruย ;v|-f; 0ย เฃ 7ย เงตย l ย ย ย ย -mb;lฤบ !oย ย b.ย -mb; 7ov|<rm; f;v| m- |;ัด;=om-1_ฤท |-0ัด;|-1_ b holrย |;u-1_ฤบ o houย ย v|-mb- ย -rัดbh-1fb mb;ย 0<7m; f;v| bm7ย ย b7ย -ัดm; hom|o rb;ัด<]mb-uvhb; ย vย v|;lb; "ล " ฤท " !& ฤท "ล "ฤบ

NR. KAT. 4420PI01.01

Prowadzenie wizyt rb;ัด<]mb-uvhb1_

u-1- ย |uย 0b; omัดbm; ou-ย oZbm;

uย ;fuย ย v|ย ou-ย bm|ย b1ย fmย bm|;u=;fv

ัด;h|uomb1ย m- 7ohย l;m|-1f- l;7ย 1ย m-

-rัดbh-1f- )bย ย |- b;ัด<]mb-uvh- ย loเงตัดbย b- ย ย v|-ย b;mb; u;1;r|ย ruย ;ย rb;ัด<]mb-uh< ย ]o7mb; ย ruย ;rbv-lb ru-ย - houย ย v|-f.1 ruย ย |ย l ย ย j-vm;]o !;1;r|-ubย vย - ัดย 0 0-ย ย ัด;hเฅ ย , =ย mh1f- ย ;uย Ch-1fb o7rj-|moเฆ 1b 7ัด- v;mbou- |o f;7;m ย ;ัด;l;m|เฅ ย ย vru-ย mb-f.1ย 1_ ruo1;v ย ย v|-ย b-mb- u;1;r| loเงตัดbย oเฆ เฃ u;f;v|uoย -mb- ย vย ย v|hb1_ 1ย ย mmoเฆ 1b rb;ัด<]mb-uhb เฆ uo7oย bvhoย ;f ou-ย rojoเงตm;f 7uย hoย -mb; vhb;uoย -เฅ ย loเงตัดbย oเฆ 1b. ย lเฅ ย b;mb- r-1f;m|- m- homvย ัด|-1f< ro71ย -v ย ย rbvย ย -mb- vhb;uoย -mb loเงตัดbย oเฆ เฃ ย เงตย ย -mb- f;7m;f -rัดbh-1fb 7o ru-1ย ย ย b;ัดย rัด-1เฅ ย h-1_ ruย ย ย -1_oย -mbย r;jm;f roย =moเฆ 1b bm=oul-1fb bm|;]u-1f- ย vย v|;l;l " , bm|;]u-1f- ย u;f;v|u-1f. bm|;um;|oย bm|;]u-1f- ย -rัดbh-1f. lo0bัดm. 7ัด- r-1f;m|เฅ ย ฤท h|เฅ uย ย lo]. ย l-ย b-เฃ ย bย ย |ย ou-ย lomb|ouoย -เฃ ัด;1ย ;mb;

.25=<ร &, :'52ร (1,$

35=(:$*$ 6<67(08

)7uoเงต;mb; moย ;f |;1_moัดo]bb lo0bัดm;f ย 1o7ย b;mm;f ru-1ย rb;ัด<]mb-uhb |o mb; |ย ัดho ou]-mbย -1f-ฤท holย mbh-1f- b ย b;7ย - |o uเฅ ย mb;เงต ย ย voh- f-hoเฆ เฃ o0vjย ]b r-1f;m|-ฤบ rัดbh-1f- f;v| r;jmoย -u|oเฆ 1boย ย l uoย ย b.ย -mb;l ย loเงตัดbย b-f.1ย l ruoย -7ย ;mb; ;ล 7ohย l;m|-1fb ruย ;ย r;uvom;ัด l;7ย 1ย mย ฤบ

o bv|o|mย 1_ ;ัด;l;m|เฅ ย -rัดbh-1fb m-ัด;เงต.ฤน 7ov|<r 7o 7-mย 1_ l;7ย 1ย mย 1_ r-1f;m|- ย -u;f;v|uoย -mย 1_ ย vย v|;lb; ou-ย u;-ัดbย -1f- ย bย ย |ย ย ruย ย r-7hย 0u-hย roj.1ย ;mb- ย rัด-1เฅ ย h. ัดย 0 Internetem |ย ouย ;mb; ;ัด;h|uomb1ย m;f 7ohย l;m|-1fb l;7ย 1ย m;f ย or1f. ย joเงต;mb- ro7rbvย ;ัด;h|uomb1ย m;]o

0,

0;ย rb;1ย mย b vย ย 0hb 7ov|<r 7o _bv|oubb 1_ouo0ย r-1f;m|-

E-mail: medycyna@kamsoft.pl | Tel.: +48 32 209 07 05 20160927_KATALOG_PRODUKTร W_nowe2016.indd 2

28.03.2018 13:20:10

OSOZ Polska 5/2018

53

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

55

FELIETON Trzeba mieć na stanie?

O meandrach numeryki magazynu

57

58

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (kwiecień 2018)

RANKINGI PEX Firmy i produkty (kwiecień 2018)

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (kwiecień 2018)

69

Monitor rynku leKÓW Leki na nadciśnienie

MONITOR ZDROWOTNY

Trzeba mieć na stanie?

O meandrach numeryki magazynu Tym razem nie będzie nic o grupie produktów, które są trudno dostępne. Za to, będzie o tym, jak w rożnych, ogólnych kategoriach produktów kształtuje się poziom zatowarowania w Polsce, nazwany tu numeryką magazynu (% aptek, który posiada daną prezentację produktu/SKU na stanie danego dnia).

Dr Jarosław Frąckowiak Wiceprezes PEX PharmaSequence

Dobór portfolio i posiadanie zoptymalizowanego zapasu to kluczowe elementy decydujące o powodzeniu biznesu aptecznego. Duża ilość aptek przekłada się na decyzje pacjentów/konsumentów. Je-

żeli ważny dla pacjenta/klienta produkt nie jest dostępny w danej aptece to – często w ciągu kilku minut – może poszukać tegoż w innej. A jeżeli znajdzie, to w konsekwencji może zmienić swoje zachowania zakupowe i kolejnym razem rozpocznie robienie zakupów właśnie od tej apteki, w której było wszystko, co po-

trzeba. I często może bywać tak, że fakt zaspokojenia potrzeby zakupu konkretnego zestawu produktów jest nie mniej ważny niż cena takiego „koszyka” (nie rozważam teraz innych szalenie istotnych aspektów wpływających na „przywiązanie” pacjenta/klienta do apteki takich, jak np. jakość obsługi).

Ale nie ma takiej możliwości, żeby „mieć wszystko”. To nierealne i nieracjonalne, a wielkość magazynu i rotacja mają bezpośredni wpływ na kondycję ekonomiczną apteki. To truizmy, lecz statystyki pokazują, że bywa czasem inaczej. W magazynach aptecznych są produkty, które nie sprzedają się w dłuższym okresie czasu w ogóle. A także

OSOZ Polska 5/2018

55

MONITOR ZDROWOTNY

takie, które rotują wolno. Dane PEX zawarte w tabeli wyraźnie pokazują, że jest wiele produktów, którymi się nie obraca, a są w magazynach. Jest to oczywiście proces naturalny i nie ma ich (w bezwzględnych ilościach opakowań bardzo dużo), ale chyba warto przeprowadzić analizę w każdej aptece. Magazyn nie jest z gumy, a płaci się za niego z portfela, który nie jest bez dna.

Na razie było bardziej o tym, „czego się warto „pozbyć”, teraz o tym, co warto mieć. I znowu odpowiedź jest niemal oczywista: to, co się dobrze sprzedaje; to, co pasuje do sezonu; to, co kupują pacjenci w okolicy (ze względu np. na strukturę społeczno-demograficzną, profil lekarzy pracujących niedaleko, specjalizację apteki itp.); to, po co przychodzą pacjenci ze względu na reklamy czy mody. „Wycyzelowanie” asortymentu, który pokryje w jak największym stopniu potrzeby pacjentów/klientów przychodzących do apteki i – jednocześnie – będzie dobrany racjonalny z punktu widzenia rentowności apteki, nie jest już zadaniem prostym.

Przyjrzyjmy się liczbie SKUsów, które znajdują się – w wybranych kategoriach – w ponad połowie aptek w Polsce i ponad 20% aptek. Wskaźnik numeryki magazynu 50 procent i więcej jest oczywiście bardzo wysoki i nie jest tak, że każdy produkt, który posiada ją niższą automatycznie nie jest „hitem”

» Posiadanie asortymentu, który pokryje w jak największym stopniu potrzeby pacjentów / klientów i jednocześnie będzie dobrany racjonalnie z punktu widzenia rentowności apteki, nie jest zadaniem prostym.«

w swojej kategorii. Bardzo wiele produktów ma niższą numerykę i wyższej mieć nie musi. Wynika to ze specyfiki kategorii, do której należy. Dlatego warto przedstawione dane o numerykach w kategorii potraktować poglądowo – rzucają bardziej światło na to, ile SKUsów ma taką specyfikę i sukces rynkowy, że warto je mieć na stanie.

Prawdopodobieństwo, że ktoś o nie spyta, jest bliskie 100%.

Jak widać, skoncentrowanie SKUs o wysokiej numeryce różni się diametralnie w zależności od kategorii. W przypadku kosmetyków tylko 68 SKUs znajdowało się w magazynach połowy i więcej aptek. Duża koncentracja dotyczy także kategorii Suplementy diety i środki dietetyczne. Jednak w obu wspomnianych kategoriach produkty o wysokiej

numeryce odpowiadają tylko za odpowiednio: 15 i 35% obrotu w danej kategorii. Inaczej sytuacja przedstawia się w kategoriach leków: Rx i OTC. W tym przypadku koncentracja wartości sprzedaży dla szeroko dostępnych leków jest znacznie wyższa: 61% w przypadku leków Rx i aż 78% w przypadku OTC. Przeciętna apteka w Polsce ma 3407 różne SKUsy na stanie magazynowym.

Mimo braku szczegółów (nazw SKU), może warto się pochylić nad asortymentem nie tylko w tradycyjny sposób badając zawartość, rotację i korzystając z dostępnych danych obrazujących rynek apteczny.  *wszystkie dane przytaczane na podstawie reprezentatywnego panelu ABD aptek/sieci aptecznych PEX.

Dane o ilości sprzedaży za kwiecień 2018. Dane o magazynie z dnia 30 kwietnia 2018 Kategoria

Liczba SKU z niezerową sprzedażą

Liczba SKU w magazynach aptecznych

Leki na receptę (Rx)

9 742

12 440

Leki OTC

4 932

7 886

Suplementy diety i środki dietetyczne

8 948

12 085

19 231

29 228

Kosmetyki

Dane o numeryce za kwiecień 2018 Liczba SKU z numeryką 50 i więcej procent / % wartości sprzedaży w kategorii

Liczba SKU z numeryką 20 i więcej procent / % wartości sprzedaży w kategorii

1273 / 61%

2626 / 80%

Leki OTC

611 / 78%

1209 / 94%

Suplementy diety i środki dietetyczne

176 / 34%

823 / 66%

68 / 15%

501 / 44%

Kategoria Leki na receptę (Rx)

Kosmetyki

56

OSOZ Polska 5/2018

MONITOR ZDROWOTNY

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Kwiecień 2018 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w kwietniu 2018

1

POLPHARMA

2

SANOFI

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

LEKI NA RECEPTĘ

3

TEVA

4

ADAMED

5

KRKA

6

BAYER

7

SANDOZ

8

GLAXOSMITHKLINE

9

BOEHRINGER INGELHEIM

10

VALEANT

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI AFLOFARM

6

HASCO - LEK

7

TEVA

8

SANDOZ

9

BERLIN-CHEMIE / MENARINI

10

RECKITT BENCKISER

3

NEOPARIN

4

RISPOLEPT CONSTA

5

FOSTEX

6

CLEXANE

7

INS. GENSULIN

8

INS. NOVORAPID

9

NEBBUD

10

TRITACE

1

IBUPROM

2

VOLTAREN

AFLOFARM NUTRICIA [NUMICO] USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT OLIMP LAB MEAD JOHNSON B.V. POLPHARMA OLEOFARM BAYER SYNOPTIS

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL IRENA ERIS SANOFI AFLOFARM ZIAJA PIERRE FABRE DERM BIODERMA POLPHARMA BIOGENED PIERRE FABRE

         

LEKI OTC

         

9

GRIPEX

10

NO-SPA

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

NUROFEN

5

ESSENTIALE

6

MAGNE-B6

7

ACARD

8

OCTENISEPT

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

5

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w kwietniu 2018

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

BEBILON NUTRAMIGEN DICOFLOR NEOCATE D-VITUM ZDROVIT VITRUM DOPPELHERZ MULTILAC NUTRIDRINK

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA BIODERMA LA ROCHE EMOLIUM IWOSTIN DERMEDIC AVENE BEPANTHEN

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 5/2018

57

MONITOR ZDROWOTNY mon i tor ep i dem i olog i czn y

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W kwietniu W ODNIESIENIU DO marca

81 466 zł

69 008 zł

8 058 zł

4 651 zł

1009 zł

1336 zł

marzec

kwiecień

marzec

kwiecień

marzec

kwiecień

−12 457 zł

−15,3%

−3407 zł

−42,3%

327 zł

32,4%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2018 I 2017

863 869 zł

879 281 zł

60 233 zł

63 491 zł

13 668 zł

15 044 zł

2017

2018

2017

2018

2017

2018

15 413 zł

1,8%

3257 zł

5,4%

1375 zł

10,1%

kwiecień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 54 904 zł Lubelskie 57 278 zł Podkarpackie 59 039 zł

Świętokrzyskie 3 527 zł Opolskie 3 683 zł Lubelskie 3 896 zł

Kujawsko-Pomorskie 938 zł Lubuskie 978 zł Warmińsko-Mazurskie 1 000 zł

Wielkopolskie 74 647 zł Dolnośląskie 80 215 zł Mazowieckie 84 432 zł

Małopolskie 5 081 zł Dolnośląskie 5 406 zł Mazowieckie 6 152 zł

Małopolskie 1 664 zł Dolnośląskie 1 666 zł Mazowieckie 1 859 zł

ROK 2018 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 688 900 zł Podkarpackie 752 598 zł Lubelskie 765 451 zł

Świętokrzyskie 48 732 zł Opolskie 53 151 zł Lubelskie 55 942 zł

Opolskie 9 196 zł Kujawsko-Pomorskie 9 931 zł Świętokrzyskie 11 013 zł

Małopolskie 919 010 zł Dolnośląskie 1 015 911 zł Mazowieckie 1 074 037 zł

Lubuskie 70 573 zł Dolnośląskie 75 889 zł Mazowieckie 82 527 zł

Mazowieckie 17 556 zł Dolnośląskie 19 375 zł Podkarpackie 20 918 zł

kwiecień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Lubuskie –15 112 zł Zachodniopomorskie –14 959 zł Mazowieckie –14 774 zł

Dolnośląskie –4 761 zł Zachodniopomorskie –4 549 zł Lubuskie –4 418 zł

Dolnośląskie –92 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Śląskie 479 zł Mazowieckie 585 zł Małopolskie 607 zł

zestawienie KOSZTY W kwietniu W OSTATNICH LATACH

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2013

2014

2015

2016

2017

2018

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 5/2018

MONITOR ZDROWOTNY mon i tor ep i dem i olog i czn y

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ѶƏƏƏƏ

koszty leczenia będą utrzymywały się na wyrównanym poziomie.«

koszty, tys. zł

ƕƔƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

» Do lipca włącznie

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

LUTY

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

MARZEC

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2018

59

MONITOR ZDROWOTNY mon i tor ep i dem i olog i czn y

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ѶƏƏƏ

» Lato to okres

ƕƏƏƏ

koszty, tys. zł

ѵƏƏƏ

bardzo niskich kosztów leczenia grypy i przeziębienia.«

ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

60

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

LUTY

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

MARZEC

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2018

MONITOR ZDROWOTNY mon i tor ep i dem i olog i czn y

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƑƏƏƏ

» W czerwcu koszty

koszty, tys. zł

ƐѶƏƏ ƐѵƏƏ

leczenia alergii są jednymi z najwyższych w roku (prognoza).«

ƐƓƏƏ ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

LUTY

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

MARZEC

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2018

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C JI

Struktura dystrybucji leków kwiecień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO marca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

20,92 zł

24,67%

174,5 tys. zł

3290

-31,5 tys. zł

-690

+0,48 zł

*

(

-0,51 zł

*

+1,28 zł

PROGNOZA NA

lipiec

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w kwietniu 2018 roku wyniósł 174,5 tys. zł. W porównaniu z marcem 2018 roku było to o 31,5 tys. zł mniej (–15,3%) i o 6,0 tys. zł mniej (–3,3%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,64 mld zł. Oznacza to spadek o 475,74 mln zł (–15,3%) w stosunku do marca 2018 roku oraz spadek o 63,54 mln zł (–2,4%) w stosunku do kwietnia 2017 roku. Udział refundacji stanowił 26,67% (+1,69 p.p. w porównaniu z marcem 2018) obrotu aptecznego i wyniósł 702,88 mln zł.

Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2018 roku wyniesie 2,23 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 1,3% (+28,0 tys. zł) oraz wzrost o 4,1%

OSOZ Polska 5/2018

*

suplementy

INNE

59,84% 21,71% 8,51% 9,93%

(

*

(

POZIOM REFUNDACJI

26,67% +1,69%

„Miesiące letnie charakteryzują się mniejszym ruchem w statystycznej aptece.

Przekłada się to na zmniejszenie obrotu aptek, a co za tym idzie – mniejszą wartość całego rynku aptecznego . W lipcu obrót w statystycznej aptece wyniesie około 170 tys. zł, a wartość refundacji nieznacznie przekroczy 46 tys. zł. Udział refundacji w całkowitym obrocie pozostanie na podobnym poziomie jak w czerwcu.”

Aneta Szczypek

62

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

53,04 zł

(+ 88,0 tys. zł) w stosunku do 2016 roku.

Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 33,71 mld zł. To odpowiednio o 0,72 mld zł więcej (+2,2%) niż w 2017 roku oraz o 1,98 mld zł więcej (+6,2%) niż w 2016 roku. Wartość refundacji wyniesie 8,70 mld zł, co będzie stanowiło 25,72% całkowitego obrotu aptecznego.

W kwietniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 63,3 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 39,2 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 70,4 tys. zł.

W porównaniu z marcem 2018 roku zanotowaliśmy spadek obrotu w statystycznej aptece we wszystkich kategoriach sprzedażowych. Dla sprzedaży leków refundowanych nastąpił spadek o 7,8 tys. zł (–11,0%), dla sprzedaży leków wyda-

wanych na recepty pełnopłatne o 4,6 tys. zł (–10,6%), a dla produktów OTC o 19,3 tys. zł (–21,5%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 0,96 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,59 mld zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,06 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (8 119 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (6 410 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami jest spory i wynosi 1 709 zł. Średni obrót apteczny w poszczególnych roboczych dniach kwietnia wahał się pomiędzy 6 658 zł (wartość osiągnięta 19 kwietnia), a 8 705 zł (wartość osiągnięta 27 kwietnia).

W kwietniu 2018 roku we wszystkich grupach terapeutycznych zanotowali-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C JI

śmy procentowy spadek wartości sprzedaży. Największe spadki zanotowaliśmy dla leków przeciwzakaźnych (–36,76%), leków na układ oddechowy (–27,54%) oraz dla leków na centralny układ nerwowy (–18,97%).

Udział wartości sprzedaży produktów z poszczególnych grup terapeutycznych w obrocie statystycznej apteki rozkłada się następująco: 17,63% obrotu statystycznej apteki wypracowano ze sprzedaży leków na przewód pokarmowy i metabolizm, 13,37% – ze sprzedaży leków na układ sercowo naczyniowy, 12,18% – ze sprzedaży leków z grupy varia, 10,90% – ze sprzedaży leków na centralny układ nerwowy oraz 10,59% – produktów na układ oddechowy.

W kwietniu średnia marża apteczna wyniosła 24,67%. To o 0,51 p.p. mniej niż w marcu 2018 roku oraz o 0,28 p.p. mniej niż w kwietniu 2017 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,48% (–0,48 p.p. w stosunku do marca 2018), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 22,81% (–0,76 p.p. w stosunku do marca 2018 roku), natomiast dla produktów OTC – 28,93% (–0,50 p.p. w stosunku do marca 2018 roku).

Prognozujemy, że marża apteczna w 2018 roku wyniesie 25,05%. Będzie to odpowiednio o 0,17 p.p. mniej niż w 2017 roku oraz o 0,39 p.p. mniej niż w 2016 roku. Większe zmiany średniej marży aptecznej zaobserwujemy w poszczególnych kategoriach sprzedażowych. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,06% (–0,47 p.p. w stosunku do 2017 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,07% (–0,75 p.p. w stosunku do 2017 roku), a dla produktów OTC – 29,01 p.p. (–0,43 p.p. w stosunku do 2017 roku). Średnia cena za opakowanie leku w kwietniu 2018 roku wyniosła 20,92 zł.

To o 48 groszy więcej niż w marcu 2018 roku oraz o 0,49 groszy więcej niż w analogicznym okresie roku 2017. W porównaniu z kwietniem 2017 roku, we wszystkich kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 27,87 zł (+18 groszy), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,57 zł (+0,82 zł), produktów OTC – 15,59 zł (+0,38 zł). Średnia cena za opakowanie leku w okresie od stycznia do kwietnia 2018 roku wyniosła 20,41 zł. To o 45 groszy więcej niż w analogicznym okresie

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2018

kwiecień 2017

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach kwietnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2018

kwiecień 2017

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 6,24% mięśniowo-szkieletowy

17,63% przewód pokarm. i metabolizm

4,65% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,68% narządy zmysłów 3,96% leki przeciwzakaźne

10,59% układ oddechowy

0,28% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty leki onkologiczne 1,67% i immunomodulacyjne 5,6% krew i układ krwiotwórczy 1,27% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

13,37% układ sercowo-naczyniowy

3,64% dermatologia

10,9% centralny układ nerwowy varia 12,18%

5,33% nieokreślona

OSOZ Polska 5/2018

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C JI

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2018 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

Ɠ

ƑƏƐѶ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2017–2018 ƑƏ

zapłata pacjenta

refundacja

ƐƔ ƐƔ

ƐƔķƐƑ ƐƔķƐѶ ƐƔķƐ ƐƓķƖƒ ƐƔķƏƔ

ƐƔķƏƑ ƐƔķƏƓ ƐƔķƏƒ ƐƔķƐƔ ƐƔķƐƖ ƐƔķƒѵ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ ƐƔķƒƓ

ƐƏ

Ɣ ƓķƓƒ

ƓķѶѶ

ƔķƐƒ

ƔķƑƔ

ƔķƓƐ

ƔķѵƔ

ƔķƓƕ

ƔķƒƓ

ƔķƐƐ

ƔķƑѶ

ƔķƑƖ

ƔķƏƔ

ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ə

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƕ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2017–2018 ƒƏ

zapłata pacjenta

ƑƔ ѶķƑѶ

ѶķƑƒ

ѶķƐƐ

ѶķƐƐ

ƕķƕƐ

ƕķƕƑ

ƕķѵѶ

ƕķƔƖ

ƕķѵƖ

ƕķƕƕ

ƕķƕƐ

ѶķƓѶ

ƕķƖƔ

ƕķƖѶ

ƕķѶƕ

refundacja

ƕķƕƒ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƐѶķƔƐ ƐƖķƏѵ ƐƖķƏѶ ƐƖķƔƕ ƐƖķѵƐ ƐƖķƖƔ ƐƖķѶƖ ƐƖķƕƖ ƐƖķƖƐ ƐƖķƖƒ ƐƖķƖ ƐƖķƔƒ ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐƕ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2018 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

64

OSOZ Polska 5/2018

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

Ɠ

ƑƏƐѶ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C JI

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w kwietniu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

minionego roku. Wzrost średniej ceny sprzedaży zaobserwowaliśmy również we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych – największy (+4,0%, tj.

97 groszy) w przypadku leków wydawanych na recepty pełnopłatne.

W kwietniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 290 pacjentów (2 720 osób zakupiło produkty OTC, 670 – leki refundowane, a 700 – leki wydawane na recepty pełnopłatne). To o 690 osób mniej niż w minionym miesiącu. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 kwietnia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 825 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 kwietnia (798 osób), 15–21 kwietnia (759 osób) i 1–7 kwietnia (687 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 53,04 zł. To o 1,28 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 1,62 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2017. Z kwoty tej 38,89 zł zapłacił pacjent, a 14,15 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z kwietniem 2017 roku wzrosła o 7% (+93 groszy). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 1,8% (+69 groszy). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 94,52 zł (z czego 26,23 zł to zapłata pacjenta, a 68,29 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 56,05 zł, a dla produktów OTC – 25,87 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2018 roku wyniesie 52,61 zł. Z kwoty tej 39,08 zł zapłaci pacjent, a 13,53 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 55,67 zł, produktów OTC – 26,49 zł, a leków refundowanych – 93,34 zł (z czego 25,82 zł to zapłata pacjenta, a 67,52 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2018

kwiecień 2017

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2018

kwiecień 2017

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ h b;|mb-

ѶŋƐƓ h b;|mb-

ƐƔŋƑƐ h b;|mb-

ƑƑŋƑѶ h b;|mb-

ƑƖŋƒƏ h b;|mb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

kwiecień 2018

kwiecień 2017

kwiecień 2018

kwiecień 2017

104 426

106 919

59,84%

59,24%

Lek - OTC

37 886

40 262

21,71%

22,31%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

14 856

15 870

8,51%

8,79%

Pozostałe

17 332

17 448

9,93%

9,67%

Lek - RX

OSOZ Polska 5/2018

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C JI

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za kwiecień 2018 kwiecień 2018

zmiana w stosunku do (%) marca 2018

stycznia 2018

zmiana w stosunku do (liczbowo)

kwietnia 2017

marca 2018

stycznia 2018

kwietnia 2017

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

174,5

-15,3%

-11,2%

-3,3%

-31,5

-22,0

-6,0

cały rynek apteczny

2 635 474

-15,3%

-11,2%

-2,4%

-475 744,5

-332 266,0

-63 543,0

statystyczna apteka

63,3

-11,0%

-6,0%

-1,9%

-7,8

-4,1

-1,2

cały rynek apteczny

956 494

-11,0%

-6,0%

-0,9%

-117 813,8

-61 314,6

-8 899,8

statystyczna apteka

39,2

-10,6%

-3,3%

-4,0%

-4,6

-1,3

-1,7

cały rynek apteczny

592 536

-10,6%

-3,3%

-3,1%

-69 911,8

-20 117,2

-18 787,5

statystyczna apteka

70,4

-21,5%

-19,0%

-4,4%

-19,3

-16,5

-3,3

cały rynek apteczny

1 062 572

-21,5%

-19,0%

-3,5%

-291 487,9

-249 093,8

-38 073,9

statystyczna apteka

46,5

-9,6%

-3,6%

0,3%

-4,9

-1,7

0,2

cały rynek apteczny

702 879

-9,6%

-3,6%

1,3%

-74 216,1

-25 931,9

9 253,7

w całkowitym obrocie

26,67%

6,8%

8,6%

3,8%

1,69%

2,11%

0,97%

w sprzedaży refundowanej

72,25%

0,7%

1,1%

2,2%

0,53%

0,79%

1,56%

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

20,92 zł

2,3%

3,7%

2,4%

0,48

0,74

0,49

dla leków z list refundacyjnych

27,87 zł

-0,9%

1,0%

0,7%

-0,25

0,28

0,18

dla leków z recept pełnopłatnych

25,57 zł

2,8%

3,8%

3,3%

0,69

0,93

0,82

dla produktów bez recepty (OTC)

15,59 zł

0,5%

0,7%

2,5%

0,07

0,10

0,38

3 290

-17,3%

-13,6%

-6,3%

-690,0

-520,0

-220,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

670

-14,1%

-9,5%

-4,3%

-110,0

-70,0

-30,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

700

-13,6%

-10,3%

-9,1%

-110,0

-80,0

-70,0

2 720

-18,8%

-15,3%

-6,2%

-630,0

-490,0

-180,0

ogółem

24,67%

-2,0%

-2,7%

-1,1%

-0,51%

-0,67%

-0,28%

dla leków z list refundacyjnych

18,48%

-2,5%

1,6%

0,9%

-0,48%

0,29%

0,17%

dla leków na recepty pełnopłatne

22,81%

-3,2%

-4,5%

-4,7%

-0,76%

-1,08%

-1,12%

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

dla sprzedaży odręcznej

28,93%

-1,7%

-2,3%

-1,5%

-0,50%

-0,69%

-0,45%

Wartość sprzedaży na pacjenta

53,04 zł

2,5%

2,8%

3,1%

1,28

1,46

1,62

Wartość zapłaty przez pacjenta

38,89 zł

0,2%

0,0%

1,8%

0,06

-0,02

0,69

Wartość dopłaty refundatora

14,15 zł

9,4%

11,7%

7,0%

1,22

1,48

0,93

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

94,52 zł

3,7%

3,8%

2,5%

3,3

3,5

2,3

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

26,23 zł

1,7%

0,9%

-3,0%

0,4

0,2

-0,8

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

68,29 zł

4,4%

4,9%

4,7%

2,9

3,2

3,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

56,05 zł

3,5%

7,8%

5,6%

1,9

4,0

3,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

25,87 zł

-3,4%

-4,4%

1,9%

-0,9

-1,2

0,5

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

ƑƐƏ

Zmiana obrotu: wzrost 1 do 2%

ƑƏƏ

Tysiące zł

Obrót 2018: 2 227 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

66

OSOZ Polska 5/2018

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C JI

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do kwietnia 2018 2018

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2017

2017

2016

2018

2016

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2017

2017

2016

2016

2 227,5

1,3%

4,1%

28,0

88,0

763,5

-0,3%

4,2%

-2,5

30,5

33 709 212,5

2,2%

6,2%

717 549,0

1 975 435,0

11 531 140,5

0,8%

6,7%

88 887,5

720 490,5

778,1

0,0%

0,4%

0,2

2,7

263,6

-0,5%

-0,2%

-1,5

-0,4

11 774 631,6

0,9%

2,4%

106 701,5

274 239,4

3 980 677,2

0,5%

2,2%

21 723,6

87 247,9

492,4

1,7%

3,8%

8,3

18,1

163,6

-2,2%

0,5%

-3,8

0,9

7 451 771,8

2,6%

5,9%

190 300,3

417 403,4

2 471 379,4

-1,2%

3,0%

-29 218,0

71 025,2

938,7

1,8%

7,4%

16,6

64,4

330,5

0,7%

10,0%

2,3

30,2

14 206 224,8

2,7%

9,5%

374 036,1

1 236 894,2

4 991 888,9

1,8%

12,7%

88 827,5

562 565,4

572,8

2,1%

5,5%

11,6

29,7

190,7

1,3%

3,2%

2,5

6,0

8 668 817,0

3,0%

7,6%

249 604,7

612 993,5

2 879 432,3

2,5%

5,7%

69 342,1

155 229,7

25,72%

0,8%

1,3%

0,0

0,0

24,97%

1,7%

-0,9%

0,0

0,0

72,34%

1,7%

4,9%

0,0

0,0

71,69%

2,5%

4,4%

0,0

0,0

20,48 zł

1,1%

4,1%

0,22

0,81

20,41 zł

2,2%

5,2%

0,45

1,00

28,10 zł

2,3%

3,6%

0,62

0,98

27,86 zł

2,3%

2,9%

0,63

0,78

24,90 zł

1,3%

7,2%

0,31

1,67

24,94 zł

4,0%

9,2%

0,97

2,11

15,54 zł

2,0%

5,3%

0,31

0,78

15,53 zł

2,2%

6,7%

0,34

0,97

42 343

-1,7%

-0,6%

-737,0

-257,0

14 730

-3,7%

-2,2%

-570,0

-330,0

8 336

-2,2%

-3,0%

-184,1

-254,1

2 890

-4,3%

-5,2%

-130,0

-160,0

8 845

-5,1%

-7,2%

-474,7

-684,7

3 030

-9,0%

-10,6%

-300,0

-360,0

35 439

-0,8%

0,9%

-271,2

308,8

12 370

-3,1%

-0,6%

-400,0

-70,0

25,05%

-0,7%

-1,5%

0,0

0,0

25,18%

-1,0%

-2,0%

0,0

0,0

18,06%

-2,5%

-3,7%

0,0

0,0

18,67%

-0,4%

1,4%

0,0

0,0

24,07%

-3,0%

-4,9%

0,0

0,0

23,63%

-4,4%

-8,8%

0,0

0,0

29,01%

-1,5%

-2,7%

0,0

0,0

29,38%

-0,7%

-3,3%

0,0

0,0

52,61 zł

3,0%

4,7%

1,5

2,4

51,83 zł

3,5%

6,5%

1,8

3,2

39,08 zł

2,8%

4,3%

1,1

1,6

38,89 zł

3,0%

6,8%

1,1

2,5

13,53 zł

3,8%

6,1%

0,5

0,8

12,94 zł

5,3%

5,5%

0,6

0,7

93,34 zł

2,2%

3,4%

2,0

3,1

91,20 zł

3,9%

5,4%

3,4

4,7

25,82 zł

-2,0%

-7,9%

-0,5

-2,2

25,82 zł

-2,1%

-4,8%

-0,6

-1,3

67,52 zł

3,9%

8,5%

2,6

5,3

65,38 zł

6,5%

10,0%

4,0

6,0

55,67 zł

7,2%

11,9%

3,7

5,9

54,00 zł

7,4%

12,5%

3,7

6,0

26,49 zł

2,6%

6,4%

0,7

1,6

26,72 zł

3,9%

10,7%

1,0

2,6

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2018: 33,7 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2017)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2017)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2017)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 8,7 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2017)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 5/2018

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C JI

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

569,21

0,08

31350,70

0,18

7249,33

0,06

24101,37

0,52

0,23

0,77

889,84

35,23

55,08

2. U-30

415,51

0,06

15449,23

0,09

6614,77

0,05

8834,46

0,19

0,43

0,57

652,81

23,67

37,18

3. U-50

251,98

0,03

5997,21

0,03

3474,77

0,03

2522,43

0,05

0,58

0,42

314,30

19,08

23,80

4. U-BEZPŁATNY

19,21

0,00

1256,22

0,01

112,93

0,00

1143,30

0,02

0,09

0,91

56,20

22,35

65,40

5. INWALIDA WOJENNY

15,09

0,00

803,43

0,00

0,00

0,00

803,43

0,02

0,00

1,00

25,72

31,23

53,24

0,18

0,00

5,07

0,00

0,95

0,00

4,13

0,00

0,19

0,81

0,29

17,72

28,27

10,26

0,00

287,07

0,00

50,55

0,00

236,51

0,01

0,18

0,82

15,46

18,57

27,98

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

1,00

0,00

16,92

30,22

195,86

0,03

7481,50

0,04

0,00

0,00

7481,50

0,16

0,00

1,00

312,35

23,95

38,20

2,93

0,00

700,91

0,00

70,64

0,00

630,27

0,01

0,10

0,90

5,76

121,71

239,17

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

9,90

0,00

1580,58

0,01

799,72

0,01

780,86

0,02

0,51

0,49

41,35

19,58

159,60

12. PEŁNOPŁATNE

1186,90

0,16

39233,00

0,22

39232,79

0,31

0,21

0,00

1,00

0,00

1534,28

25,57

33,05

13. ODRĘCZNA

4692,15

0,64

70355,00

0,40

70354,83

0,55

0,17

0,00

1,00

0,00

5254,60

15,59

14,99

14. RAZEM

7369,19

1,00

174500,00

1,00

127961,28

1,00

46538,72

1,00

0,73

0,27

9102,96

20,92

23,68

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

601,55

0,07

32432,33

0,17

7552,26

0,05

24880,07

0,52

0,23

0,77

930,30

34,94

53,91

2. U-30

418,76

0,05

15543,37

0,08

6598,41

0,05

8944,96

0,19

0,42

0,58

657,03

23,70

37,12

3. U-50

298,44

0,04

7374,52

0,04

4269,52

0,03

3105,00

0,07

0,58

0,42

368,16

20,03

24,71

4. U-BEZPŁATNY

19,57

0,00

1262,52

0,01

109,28

0,00

1153,24

0,02

0,09

0,91

56,90

22,21

64,50

5. INWALIDA WOJENNY

15,63

0,00

821,08

0,00

0,00

0,00

821,08

0,02

0,00

1,00

26,43

31,01

52,53

0,20

0,00

5,80

0,00

1,05

0,00

4,75

0,00

0,18

0,82

0,31

18,52

29,03

10,97

0,00

307,14

0,00

53,37

0,00

253,78

0,01

0,17

0,83

16,45

18,67

27,99

0,00

0,00

0,09

0,00

0,00

0,00

0,09

0,00

0,00

1,00

0,01

16,07

26,87

193,25

0,02

7434,30

0,04

0,04

0,00

7434,26

0,16

0,00

1,00

307,31

24,18

38,47

2,98

0,00

711,02

0,00

67,73

0,00

643,29

0,01

0,10

0,90

5,83

121,91

238,81

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

9,63

0,00

1443,34

0,01

720,27

0,01

723,07

0,02

0,50

0,50

37,55

15,61

149,87

12. PEŁNOPŁATNE

1285,38

0,15

40908,75

0,21

40908,42

0,29

0,33

0,00

1,00

0,00

1636,69

24,94

31,83

13. ODRĘCZNA

5540,82

0,66

82630,75

0,43

82630,52

0,58

0,23

0,00

1,00

0,00

6056,71

15,53

14,91

14. RAZEM

8397,18

1,00

190875,00

1,00

143211,79

1,00

47663,21

1,00

0,75

0,25

10099,67

20,41

22,73

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1480

0,20

63331

0,36

17574

0,14

45757

0,98

0,28

0,72

2273

27,87

42,78

2. Recepty pełnopłatne

1187

0,16

39233

0,22

39233

0,31

0

0,00

1,00

0,00

1534

25,57

33,05

3. Sprzedaż odręczna

4692

0,64

70355

0,40

70355

0,55

0

0,00

1,00

0,00

5255

15,59

14,99

10

0,00

1581

0,01

800

0,01

781

0,02

0,51

0,49

41

19,58

159,60

7369

1,00

174500

1,00

127961

1,00

46539

1,00

0,73

0,27

9103

20,92

23,68

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1561,36

0,19

65892,16

0,35

18651,66

0,13

47240,50

0,99

0,28

0,72

2368,72

27,86

42,20

2. Recepty pełnopłatne

1285,38

0,15

40908,75

0,21

40908,42

0,29

0,33

0,00

1,00

0,00

1636,69

24,94

31,83

3. Sprzedaż odręczna

5540,82

0,66

82630,75

0,43

82630,52

0,58

0,23

0,00

1,00

0,00

6056,71

15,53

14,91

9,63

0,00

1443,34

0,01

720,27

0,01

723,07

0,02

0,50

0,50

37,55

15,61

149,87

8397,18

1,00

190875,00

1,00

143211,79

1,00

47663,21

1,00

0,75

0,25

10099,67

20,41

22,73

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18554,58

0,19

778072,94

0,35

215252,62

0,13

562820,32

0,98

0,28

0,72

27692,96

28,10

41,93

2. Recepty pełnopłatne

15894,79

0,16

492404,10

0,22

492399,40

0,30

4,70

0,00

1,00

0,00

19775,31

24,90

30,98

3. Sprzedaż odręczna

63524,88

0,65

938746,69

0,42

938743,42

0,57

3,28

0,00

1,00

0,00

70923,95

15,54

14,78

126,66

0,00

18276,27

0,01

8270,10

0,00

10006,18

0,02

0,45

0,55

846,05

21,60

144,29

98100,91

1,00

2227500,00

1,00

1654665,53

1,00

572834,47

1,00

0,74

0,26

119238,27

20,48

22,71

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

280772472

0,19

11774631580

0,35

3257375918

0,13 8517255661

0,98

0,28

0,72

419047895

28,10

41,94

2. Recepty pełnopłatne

240556269

0,16

7451771764

0,22

7451700680

0,30

71085

0,00

1,00

0,00

299281603

24,90

30,98

3. Sprzedaż odręczna

961343269

0,65

14206224807

0,42 14206175221

0,57

49586

0,00

1,00

0,00

1073329302

15,54

14,78

1916899

0,00

276584349

0,01

0,00

151440664

0,02

0,45

0,55

12808681

21,59

144,29

1484588910

1,00

33709212500

1,00 8668816995

1,00

0,74

0,26

1804467480

20,48

22,71

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 5/2018

125143686

1,00 25040395505

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

NADCIŚNIENIE Podwyższone ciśnienie tętnicze jest przyczyną ok. 7,5 mln zgonów na świecie, co stanowi prawie 13% wszystkich przyczyn zgonów. Ze względu na zjawisko starzejącego się społeczeństwa, liczba ta będzie rosła. W 2015 roku częstotliwość występowania nadciśnienia u kobiet w wieku 18+ wynosiła 20%, u mężczyzn – 24%. Według badania NATPOL z 2011 roku, choroba dotyczyła ok. 10,5 mln osób. Badanie LIPIDOGRAM zrealizowane w latach 2015–2016 sugeruje, że nadciśnienie występuje już u około 15 mln Polaków. Według badania NATPOL, leczonych jest ok. 62% osób, u których zdiagnozowano chorobę, ale skutecznie jedynie 26%. Choć choroba wymaga systematycznego zażywania leków, aż 30% pacjentów przerywa leczenie po upływie pół roku, po roku – ponad 40%, po dwóch latach – 70%. Nieleczone nadciśnienie jest jedną z przyczyn choroby niedokrwiennej serca (w tym zawału), udarów mózgu, chorób nerek.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW NA NADCIŚNIENIE. ROK 2017 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

116 309 902zł

4 723 645

62

24,10 zł

6,9%

9,2%

43,5%

2,1%

DANE UZUPEŁNIAJĄCE % OSÓB Z PODWYŻSZONYM ĆIŚNIENIEM KRWI

NADCIŚNIENIE GLOBALNIE I TRENDY

Mężczyźni ROK 2000

ROK 2025

26,4% światowej populacji miało nadciśnienie.

29,2% światowej populacji będzie miało nadciśnienie.

Razem: 972 miliony osób

Razem: 1,56 mld osób, w tym 80% w krajach rozwijających się.

Choroba najczęściej występuje w krajach wysokorozwiniętych, zwłaszcza w USA oraz Europie.

Nadciśnienie będzie chorobą cywilizacyjną krajów rozwijających się (Azja, Afryka).

Źródło: NCDRISC 2015

180

6

150

5

120

4

90

3

60

2

30

1

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 5/2018

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Foto: designed by freepik.com

Stale lub okresowo podwyższone ciśnienie tętnicze krwi (ponad 140/90 mmHg) to nadciśnienie tętnicze. Szacuje się, że problem ten dotyka obecnie około 30% Polaków, zwłaszcza w średnim wieku. Według niektórych statystyk – może to być aż 15 mln obywateli naszego kraju. To jedna z najpowszechniej występujących chorób przewlekłych: w 2000 roku na świecie żyło niemal 1 mld osób z nadciśnieniem, w 2025 roku liczba wzrośnie o kolejne 560 mln osób. Jak przedstawiają się statystyki sprzedaży leków na nadciśnienie?

Opis rynku Rynek leków na nadciśnienie tętnicze na początku badanego okresu, czyli w 2002 roku, wart był 116,31 mln zł. Kolejne trzy lata były okresem największego wzrostu wartości sprzedaży (o 13,08% w 2003, 14,70% w 2014 i 15,73% w 2005 roku). W 2006 roku pacjenci wydali na leki na nadciśnienie największą kwotę – 180,86 mln zł. W kolejnym roku (2007) nastąpił największy spadek, o 16,58%. Od tego czasu wartość sprzedaży przybrała trend spadkowy

70

OSOZ Polska 5/2018

i w 2017 roku ukształtowała się na poziomie 124,39 mln zł. To kwota o 6,95% wyższa niż na początku analiz, tak więc skala zmian na przełomie ostatnich 15 lat jest niewielka.

Podobne zmiany zachodziły także na ilości sprzedaży leków na nadciśnienie.

W przypadku tej zmiennej okres analiz otwiera bilans na poziomie 4,72 mln sprzedanych opakowań (2002 rok).

W 2004 i 2005 roku sprzedaż wzrastała w najszybszym tempie (kolejno o 9,62%

i 11,50%), w 2006 roku była największa i wynosiła 5,95 mln opakowań, ale spadła o 12,00%. W ostatnich latach (od 2012 roku) ilość sprzedaży leków na nadciśnienie utrzymuje się na bardzo wyrównanym poziomie około 5 mln opakowań rocznie. W 2017 roku w aptekach zostało sprzedanych 5,16 mln opakowań omawianej grupy leków, a to o 9,27% więcej niż w 2002 roku.

24,10 zł – tyle w 2017 roku płacili pacjenci za statystyczne opakowanie

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017

23

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2017 a nie będące w ofercie w 2002 roku

3

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

1

6,78

6,79

6,78

6,85

6,96

7,27

7,38

8,15

8,95

9,82

9,87

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

2

24,92 25,28 26,52 14,23 13,13 23,26 23,28 23,01 22,47 22,11 20,64 21,21

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

2

30,08 34,87 35,53 34,61 34,13 34,23 33,88 27,39 27,24 26,63 26,62

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

2

51,00 72,69 75,66 75,24 74,08 72,75 71,19 70,82

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

2

30,00 29,48 28,82 28,54 28,83 28,86 28,99

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

4

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

1

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

4

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

3

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

6

Produkty będące w ofercie w 2016 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

6

Liczba badanych produktów

33,27 35,81 34,43 34,25 32,67 29,83 28,40 27,00 26,37 25,77 26,17 25,86 23,45 23,23 22,88 22,94 40,10 39,79 40,26 37,43 35,26 34,94 35,40 35,66 35,30 29,61 29,31 27,67 27,40 26,49 26,29 9,96 10,06 10,23 —

—

—

71,35 73,51 72,57 68,89 64,54 63,96 44,14 44,55 43,69 42,60 41,80 35,51 35,00 34,92 33,97 59,01 42,20 58,02 24,36 27,62

14,61

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017

23

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w 2017 roku

33,27 35,81 34,43 34,25 32,67 29,83 28,40 27,00 26,37 25,77 26,17 25,86 23,45 23,23 22,88 22,94

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2017

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2017

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2017

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2017

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2017

1

9,17

8,43

7,02

8,38

8,79

7,60

5,54

5,34

4,85

4,49

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2017

1

35,50 36,31 35,86 35,79 33,13 30,87 30,90 30,93 29,63

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2017

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2017

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2017

2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2017 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2017

4,67

4,01

2,82

2,76

11,09 12,45 11,85 10,44

2,87

7,21 18,31 16,17

3,91 22,46 24,65

3,10

7,39

2

13,48 13,71 13,80 13,61 20,67

1

12,83 13,29 13,20 12,26

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2017

5

61,93 12,36 14,64

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2017

7

22,11 11,79

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2017

8

17,80

8,21

8,44

8,13

8,06

OSOZ Polska 5/2018

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

leku na nadciśnienie zakupione w aptece. A jak wyglądało to w poprzednich latach? W 2002 roku cena kształtowała się na podobnym poziomie, wynosiła 24,62 zł. W 2003 roku nastąpił największy wzrost w całym okresie analiz, o 14,33%. Kolejne wzrosty spowodowały, że w 2005 roku cena była najwyższa i wynosiła 30,57 zł. W następnych

latach cena systematycznie spadała i od 2014 roku utrzymuje się na poziomie poniżej 25 zł. Największy spadek (o 7,40%) miał miejsce właśnie w 2014 roku. Warto zwrócić uwagę, że średnia cena produktów będących na rynku nieprzerwanie w całym okresie analiz spadła z 33,27 zł (w 2002 roku) do 22,94 zł (w 2017 roku).

Ukształtowanie wykresu średniomiesięcznej wartości sprzedaży leków na nadciśnienie nie wskazuje na to, jakoby omawiana grupa leków miała charakteryzować się sezonowością. Najmniej pacjenci wydają na leki na nadciśnienie w sierpniu (średnio 10,43 mln zł), a najwięcej w marcu (12,23 mln zł), w październiku (12,36 mln zł) i w grudniu

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków na nadciśnienie (ATC C02) w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

116 309 902

4 723 645

24,62

1 306 853

53 075

89

2003

131 519 120

4 672 043

28,15

1 529 292

54 326

86

13,08%

-1,09%

2004

150 858 078

5 121 678

29,45

1 754 164

59 554

86

14,70%

9,62%

2005

174 592 027

5 710 870

30,57

2 210 026

72 289

79

15,73%

11,50%

2006

180 864 242

5 953 114

30,38

2 411 523

79 375

75

3,59%

4,24%

2007

150 869 373

5 238 504

28,80

2 218 667

77 037

68

-16,58%

-12,00%

2008

152 522 353

5 421 001

28,14

2 310 945

82 136

66

1,10%

3,48%

2009

145 957 017

5 341 545

27,32

2 606 375

95 385

56

-4,30%

-1,47%

2010

142 566 720

5 277 074

27,02

2 501 171

92 580

57

-2,32%

-1,21%

2011

149 221 660

5 578 058

26,75

2 529 181

94 543

59

4,67%

5,70%

2012

130 994 292

4 921 906

26,61

2 673 353

100 447

49

-12,21%

-11,76%

2013

132 481 327

4 975 221

26,63

2 547 718

95 677

52

1,14%

1,08%

2014

124 773 077

5 059 951

24,66

2 045 460

82 950

61

-5,82%

1,70%

2015

123 975 167

5 056 075

24,52

2 101 274

85 696

59

-0,64%

-0,08%

2016

126 230 654

5 242 146

24,08

1 972 354

81 909

64

1,82%

3,68%

2017

124 391 831

5 161 703

24,10

2 006 320

83 253

62

-1,46%

-1,53%

2018

115 091 335

4 703 454

24,47

—

—

—

-7,48%

-8,88%

2019

132 668 474

5 465 676

24,27

—

—

—

15,27%

16,21%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków na nadciśnienie w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐѶ ƏƏƏ ƏƏƏ Ɛѵ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƓ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Wartość sprzedaży leków na nadciśnienie wyniosła w lutym 2018 roku 9,21 mln zł. To kwota najniższa od 2002 roku (pominąwszy styczeń 2012 roku, kiedy to zmiany na listach refundacyjnych uplasowały tę grupę leków na poziomie 7,92 mln zł).«

ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ Ə

(

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 5/2018

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków na nadciśnienie sprzedanych w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 ƕƏƏ ƏƏƏ

ѵƏƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

ƓƏƏ ƏƏƏ

ƒƏƏ ƏƏƏ

» Od początku badanego okresu, roczna liczba sprzedaży leków na nadciśnienie kształtuje się na bardzo wyrównanym poziomie ok. 5 mln opakowań.«

ƑƏƏ ƏƏƏ

ƐƏƏ ƏƏƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na nadciśnienie w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 ƒƔ

ƒƏ

ƑƔ

ƑƏ

» Średnią cenę za pojedyncze opakowanie leku na nadciśnienie cechuje od 2006 roku trend malejący. Obecnie wynosi ona około 24 zł.«

ƐƔ

ƐƏ

Ɣ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 4. Liczba różnych opakowań leków na nadciśnienie w aptekach w latach 2002–2017 ƕƏ ѵƐĺƑƔ ƔƑĺƔ ƓƒĺƕƔ ƒƔ

» Oferta leków na nadciśnienie dostępnych w aptekach nie jest zbyt szeroka. Na początku badanego okresu była największa (89 opakowań w 2002 roku), w kolejnych latach spadała (do 49 opakowań w 2012 roku), a w ostatnich latach znowu wzrasta.«

ƑѵĺƑƔ ƐƕĺƔ ѶĺƕƔ Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

( Ɠ

ƑƏƐƕ ƑƏƐѶ

OSOZ Polska 5/2018

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy Ć?Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

(12,54 mln zĹ&#x201A;). W pozostaĹ&#x201A;ych miesiÄ&#x2026;cach Ĺ&#x203A;redniomiesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy jest bardzo wyrĂłwnana.

Przyjrzyjmy siÄ&#x2122; jeszcze ofercie lekĂłw na nadciĹ&#x203A;nienie w aptekach, ktĂłra w dosyÄ&#x2021; istotny sposĂłb ksztaĹ&#x201A;tuje rynek.

Dla wiÄ&#x2122;kszoĹ&#x203A;ci grup lekĂłw oferta poszerza siÄ&#x2122; z roku na rok, jednak w przypadku omawianej grupy lekĂłw jest inaczej. W 2002 roku pacjenci mogli wybieraÄ&#x2021; spoĹ&#x203A;rĂłd 89 róşnych opakowaĹ&#x201E; lekĂłw na nadciĹ&#x203A;nienie. Obecnie jest ich o 30% mniej. Najmniej produktĂłw, bo tylko 49, byĹ&#x201A;o dostÄ&#x2122;pnych w 2012 roku. Liczba produktĂłw bÄ&#x2122;dÄ&#x2026;cych na rynku przez caĹ&#x201A;y okres analiz wynosi 23.

SprzedaĹź lekĂłw na nadciĹ&#x203A;nienie w pierwszych czterech miesiÄ&#x2026;cach 2017 roku wynosiĹ&#x201A;a 1,77 mln opakowaĹ&#x201E;.

W analogicznym okresie 2018 roku sprzedaĹź wynosiĹ&#x201A;a 1,64 mln opakowaĹ&#x201E;, a to o 7,23% mniej niĹź w roku poprzednim. PoniĹźsze prognozy pokazujÄ&#x2026;, jak iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy, a takĹźe Ĺ&#x203A;rednia cena bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w 2018 i 2019 roku.

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Zgodnie z obliczonymi przez ekspertĂłw OSOZ prognozami, iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy lekĂłw na nadciĹ&#x203A;nienie w 2018 roku spadnie. W przypadku pierwszej zmiennej spadek wyniesie 8,88%, dla drugiej

74

OSOZ Polska 5/2018

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

â&#x20AC;&#x201C; 7,48%. Tym samym sprzedaĹź spadnie do 4,70 mln opakowaĹ&#x201E;, a kwota jakÄ&#x2026; zapĹ&#x201A;acÄ&#x2026; pacjenci za zakupione leki na nadciĹ&#x203A;nienie bÄ&#x2122;dzie wynosiĹ&#x201A;a 115,09 mln zĹ&#x201A;. Natomiast rok 2019 bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; charakteryzowaĹ&#x201A;y wzrosty. W przypadku iloĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy wzrost wyniesie 16,21%, co uksztaĹ&#x201A;tuje sprzedaĹź na poziomie 5,47 mln opakowaĹ&#x201E;. WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wyniesie 132,67 mln zĹ&#x201A;, a to bÄ&#x2122;dzie oznaczaĹ&#x201A;o wzrost o 15,27%. Ĺ&#x161;rednia cena w najbliĹźszych dwĂłch latach nadal bÄ&#x2122;dzie ksztaĹ&#x201A;towaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; pomiÄ&#x2122;dzy 24 zĹ&#x201A; a 25 zĹ&#x201A;. W 2018 roku cena wzroĹ&#x203A;nie o 0,37 zĹ&#x201A; do poziomu 24,47 zĹ&#x201A;.

W 2019 roku nastÄ&#x2026;pi spadek o 0,20 zĹ&#x201A; i cena bÄ&#x2122;dzie wynosiĹ&#x201A;a 24,27 zĹ&#x201A;.

Podsumowanie Problem nadciĹ&#x203A;nienia jest dosyÄ&#x2021; specyficzny. Coraz wiÄ&#x2122;ksza liczba kampanii w mediach oraz nagĹ&#x201A;oĹ&#x203A;nienie problemu nie znajdujÄ&#x2026; odbicia w poziomie sprzedaĹźy. SprzedaĹź i Ĺ&#x203A;rednia cena, a co za tym idzie wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy lekĂłw na nadciĹ&#x203A;nienie w ostatnich latach spadajÄ&#x2026;.

Z drugiej strony prognozy uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026;ce zmiany od poczÄ&#x2026;tku okresu analiz, wskazujÄ&#x2026; na znaczny wzrost sprzedaĹźy w 2019 roku. ByÄ&#x2021; moĹźe bÄ&#x2122;dzie to oznaczaĹ&#x201A;o poczÄ&#x2026;tek wzrostĂłw na omawianej grupie lekĂłw. Ok. 33% chorych nie jest Ĺ&#x203A;wiadomych choroby i wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie ta zmien-

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

na wpĹ&#x201A;ywa w najwiÄ&#x2122;kszym stopniu na wielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy. Obecnie szacuje siÄ&#x2122;, Ĺźe prawidĹ&#x201A;owo leczonych jest 12% pacjentĂłw z nadciĹ&#x203A;nieniem. Znaczna czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; chorych porzuca leki juĹź po kilku miesiÄ&#x2026;cach terapii, poniewaĹź choroba nie daje widocznych objawĂłw. W statystykach naleĹźy takĹźe wziÄ&#x2026;Ä&#x2021; pod uwagÄ&#x2122;, Ĺźe nowe leki sÄ&#x2026; coraz nowoczeĹ&#x203A;niejsze i podawane w mniejszych dawkach. StÄ&#x2026;d proste przeĹ&#x201A;oĹźenie liczby sprzedanych opakowaĹ&#x201E; na rozwĂłj epidemii choroby nadciĹ&#x203A;nieniowej moĹźe prowadziÄ&#x2021; do wielu bĹ&#x201A;Ä&#x2122;dĂłw interpretacyjnych. ď Ź

Metodologia prognoz

Do obliczenia prognozy sprzedaĹźy zastosowano sezonowÄ&#x2026; metodÄ&#x2122; prognozowania z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. Przy wyliczaniu prognoz uwzglÄ&#x2122;dniono niestabilny trend rynku lekĂłw na nadciĹ&#x203A;nienie w caĹ&#x201A;ym okresie analiz.

Âť W 2002 roku pacjenci mogli wybieraÄ&#x2021; spoĹ&#x203A;rĂłd 89 róşnych opakowaĹ&#x201E; lekĂłw na nadciĹ&#x203A;nienie. Obecnie jest ich o 30% mniej.ÂŤ

Nowa aplikacja

TaxiMed

OTWART Y

SYSTEM

OCHRONY

ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2018

już w k w ap rótce OSO likacji Z Ne ws

E-ZDROWIE

W INFOGRAFIKACH

Ochrona zdrowia. Digitalizacja. Medycyna.

Trendy, doniesienia naukowe i najważniejsze fakty przedstawione w formie przejrzystych infografik.