OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

5

2019 POLSK A

5 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

7 PYTAŃ

O PRZYSZŁOŚĆ Specjalny dodatek OSOZ WORLD. Etyczne wyzwania cyfryzacji oraz strategie wdrażania innowacji.

DIAGNOZA

W SMARTFONIE

Wprowadź objawy i dowiedz się, co ci dolega. Wszystko o systemach AI oceniających stan zdrowia.

CHCEMY

MNIEJ KLIKANIA Wywiad z Tomaszem Zielińskim, lekarzem, wiceprezesem Polskiej Izby Informatyki Medycznej.

XXIV MIĘDZYNARODOWY KONGRES OSOZ „LECZNICTWO SZPITALNE - DRUGA LINIA OCHRONY ZDROWIA NA PLATFORMIE OSOZ” Hospital Care - Second Health Care Layer On The OSOZ Platform XXIV MIĘDZYNARODOWY KONGRES OSOZ „LECZNICTWO SZPITALNE - DRUGA LINIA OCHRONY ZDROWIA NA PLATFORMIE OSOZ” Hospital Care - Second Health Care Layer On The OSOZ Platform

POZNAJ MOŻLIWOŚCI SZPITALNYCH POZNAJ MOŻLIWOŚCI SZPITALNYCH APLIKACJI MOBILNYCH DLA APLIKACJI MOBILNYCH DLA PROFESJONALISTÓW PROFESJONALISTÓW

OBCHÓD LEKARSKI OBCHÓD LEKARSKI OBCHÓD PIELĘGNIARSKI OBCHÓD PIELĘGNIARSKI KARTA ANESTEZJOLOGICZNA KARTA ANESTEZJOLOGICZNA MEDYCZNE APLIKACJE MOBILNE MEDYCZNE APLIKACJE MOBILNE DLA LEKARZY, ANESTEZJOLOGÓW, PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH DLARozszerzając LEKARZY,funkcjonalność ANESTEZJOLOGÓW, PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH systemu KS-MEDIS o moduły mobilne zyskasz dostęp do danych medycznych bezpośrednio przy łóżku pacjenta lub na sali operacyjnej.

Dzięki nim w prosty i wygodny sposób Rozszerzając funkcjonalność systemu KS-MEDIS o moduły mobilne zyskasz dostęp do danych medyczobchód na pacjenta oddziale szpitalnym. nychprzeprowadzisz bezpośrednio przy łóżku lub na sali operacyjnej. Dzięki nim w prosty i wygodny sposób przeprowadzisz obchód na oddziale szpitalnym.

PRACUJ WYDAJNIEJ PRZY UŻYCIU PRACUJ WYDAJNIEJ PRZY UŻYCIU SZPITALNYCH APLIKACJI MOBILNYCH KAMSOFT SZPITALNYCH APLIKACJI MOBILNYCH KAMSOFT ê ê ê

ê Dostęp do danych medycznych przy pacjencie ê Elektroniczna Medyczna Dostęp do danychDokumentacja medycznych przy pacjencie ê Elektroniczna karta anestezjologiczna Elektroniczna Dokumentacja Medyczna Elektroniczna karta anestezjologiczna

ê ê ê

ê Elektroniczne zlecenia lekarskie ê Realizacja zlecenia zleceń lekarskich Elektroniczne lekarskie ê Możliwość pracy w trybie online/ offline Realizacja zleceń lekarskich Możliwość pracy w trybie online/ offline

Zeskanuj i pobierz bezpłatną aplikację mobilną Zeskanuj i pobierz bezpłatną aplikację mobilną

OBCHÓD OBCHÓD LEKARSKI LEKARSKI

12 | 12 |

WWW.OSOZ.PL WWW.OSOZ.PL

OBCHÓD OBCHÓD PIELĘGNIARSKI PIELĘGNIARSKI

OTWARTY SYSTEM OCHRONY ZDROWIA OTWARTY SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

KARTA KARTA ANESTEZJOLOGICZNA ANESTEZJOLOGICZNA

Nota bene

Doktor algorytm Sztuczna inteligencja piksel po pikselu analizuje obrazy medyczne wykrywając zmiany niedostrzegalne gołym okiem. Algorytmy szybko się uczą, chłonąc wiedzę z milionów elektronicznych kartotek pacjentów. Czy maszyny zabiorą pracę radiologom?

Grupa naukowców z Laboratorium Nauk Komputerowych i Sztucznej Inteligencji MIT (Massachusetts Institute of Technology) we współpracy z lekarzami opracowała model oparty na uczeniu maszynowym, który na podstawie zdjęć mammografii jest w stanie określić, czy u danej pacjentki, w okresie najbliższych 5 lat rozwinie się nowotwór. Dzięki danym zebranym od 60 000 pacjentów, system sztucznej inteligencji nauczył się identyfikować subtelne zmiany w tkankach, będące bardzo wczesnymi oznakami złośliwych postaci guzów. Nie jest ich w stanie dostrzec ludzkie, nawet bardzo doświadczone oko.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Z kolei zespół badaczy z Google i Uniwersytetu z Northwestern zaprogramował system AI diagnozujący bardzo małe guzki nowotworowe w płucach na podstawie jednego zdjęcia TK. I to ze skutecznością o 5% większą niż radiologowie z kilkuletnim doświadczeniem. O kolejnych osiągnięciach informuje Uniwersytet Stanforda, gdzie naukowcy stworzyli algorytm wykrywający 14 różnych chorób płuc. Model stawiający diagnozę w kilka sekund „wytrenowano” używając 112 000 zdjęć RTG. Systemy sztucznej inteligencji zmienią diagnostykę obrazową nie do poznania. Algorytmy mają atuty, którym nie jest w stanie dorównać nawet najlepiej wyedukowany radiolog z kilkudziesięcioletnią praktyką: są precyzyjniejsze, szybsze, mogą przeanalizować, zapamiętać i porównać między sobą nieograniczoną liczbę zdjęć. Pochłaniają ogromne zbiory danych, ucząc się coraz lepiej wykrywać najmniejsze zmiany patologiczne na zdjęciach o coraz lepszej rozdzielczości. Do tego są znacznie tańsze niż wysoko wykwalifikowany personel medyczny. Już dziś niektórzy studenci medycyny rezygnują ze specjalizacji w kierunku radiologii, obawiając się, że za kilka lat ten zawód zdominują maszyny. Czy tak się stanie? Na pewno nie. Praca radiologa nie polega tylko i wyłącznie na analizie zdjęć. Do pozostałych zadań należy m.in. konsultowanie się z innymi specjalistami, współudział w procesie wyznaczania scenariuszy leczenia i operacji, podejmowanie decyzji o sposobie przeprowadzenia badań, korelacja wyników uzyskanych ze zdjęć medycznych z danymi zgromadzonymi w kartotece medycznej, przeprowadzenie wywiadu z pacjentem. Z kolei kompetencje algorytmów ograniczają się do wąsko sprecyzowanego polecenia. Paradoksalnie specjaliści radiologii powinni się cieszyć – AI wyręczy ich w żmudnej, technicznej analizie obrazów, w ten sposób więcej czasu będą mogli poświęcić na inne obowiązki wykorzystujące ich wiedzę zdobytą na studiach medycznych. Postęp w zastosowaniu AI w radiologii jest tak błyskawiczny, a dowody naukowe obiecujące, że asystenci w postaci algorytmów już za kilka lat staną się normą w szpitalach.

5

OSOZ POLSKA 2019

aktualności

6

W KADRZE

PRAKTYcznie

28

Co nowego w e-zdrowiu?

8

Rynek zdrowia w pigułce

30

33 postulaty dla zdrowia

11

RADAR ZDROWOTNY

Legislacja Kolejne zmiany w tablicach informacyjnych

LEKTURA Raport: Jak mierzyć efekty zdrowia cyfrowego?

32

Alergia, grypa i przeziębienie w maju 2019

LABORATORIUM TECHNOLOGII Cyfryzacja ochrony zdrowia musi być społecznym ruchem zmian

INNOWACJE

12

Dziennik nastroju, zdrowe zakupy, mobilny kalendarz ciążowy

13

34

16

36

Infografika

RAPORT 18

OSOZ WORLD

38

42

PRAKTYKA Tomasz Zieliński: Zamiast żmudnego klikania - automatyzacja

26

TRENDY João Bocas: Monitoring ciała i umysłu, czyli pacjent w roli lekarza

INTERVIEW Claudia Pagliari: The risks of basing digital health strategy on industry hype and alluring prototypes

ROZMOWY 23

RE:PUBLICA 2019 Cyber-medicine & humans.

7 new concerns about digital healthcare

ALGORYTYMY W DIAGNOZIE Konsultacje lekarskie ze sztuczną inteligencją, czyli jak działają systemy do autodiagnozy. Analiza rynku, wywiady z twórcami rozwiązań, lista wiodących symptom checker’ów

STREFA STARTUP Wirtualna strzykawka

Sztuczna inteligencja na świecie. Przegląd danych

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

NOWOŚCI / WYNALAZKI Innowacyjna szczoteczka, kardiolog na nadgarstku, smartfon wykrywa infekcje

nowe idee

Aplikacje medyczne

technologie

49

DLA FARMACEUTY Kompendium suplementów diety

51

DLA ŚWIADCZENIODAWCY Informatyczny system obsługi apteki szpitalnej

MONITOR ZDROWOTNY

54

FELIETON Więcej czy mniej pacjentów w aptekach?

Przyczynek do analiz rentowności aptek

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (kwiecień 2019)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (kwiecień 2019)

» D igitalizacja ochrony zdrowia w Polsce ogranicza się na razie do rozliczeń z NFZ.« Tomasz Zieliński Wiceprezes Polskiej Izby Informatyki Medycznej | str. 23

OSOZ Polska 5/2019

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (kwiecień 2019)

69

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki stosowane w jaskrze

online

» Jeszcze kilka lat temu można było jedynie marzyć o diagnozowaniu chorób w domu.« João Bocas Ekspert technologii ubieralnych | str. 26

~30%

Jak informuje wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński, do końca tego roku MZ planuje usunąć wszystkie przepisy zobowiązujące do stosowania pieczątek w ochronie zdrowia. To łącznie 55 rozporządzeń. Do konsultacji trafiły już projekty nowelizacji dwóch rozporządzeń dotyczące zmiany wzorów zaświadczeń o zdaniu egzaminu ze znajomości języka polskiego (dla cudzoziemców), niezbędne do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty oraz farmaceuty.

Zużycie energii przez sektor cyfrowy może zwiększyć się dziesięciokrotnie do 2030 roku i osiągnąć 20-30 procent globalnego zapotrzebowania. W chwili obecnej oceniane jest na około 7%.

1024

Moc obliczeniowa komputerów podwaja się średnio co 1,3 roku. Od 1943 roku, kiedy Konrad Zuse wynalazł pierwszy komputer, wzrosła o 1 kwadrylion, czyli 1 000 000 000 000 000 000 000 000 razy.

Kwantyfikacja zdrowia W wyniku digitalizacji, pomiar i gromadzenie danych na temat różnych aspektów codziennego życia stały się powszechne. Monitorowanie ciśnienia krwi, saturacji czy nastroju nie jest już domeną wyspecjalizowanych laboratoriów lub szpitali. Wystarczy inteligentny zegarek. Jak zmieni się życie w świecie, w którym zdrowie i samopoczucie można wyrazić w liczbach?

online / offline

Mimo intensywnej kampanii informacyjnej prowadzonej przez MZ i CSIOZ, nadal niewielki procent pacjentów korzysta z Internetowego Konta Pacjenta. Zlecone testy użyteczności serwisu pacjent.gov.pl sugerują, że pacjenci oczekują praktycznych funkcjonalności, jak możliwość zapisania się na wizytę, dostępu do wyników badań czy zamawiania recept online. Oprócz tego „system oferuje zbyt mało względem podobnych rozwiązań z sektora prywatnego”. Ostatnio portal przeszedł rewitalizację i uzupełniono go m.in. o informacje dot. profilaktycznych programów zdrowotnych, wyszukiwarki informacji o usługach medycznych itd.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na maj 2019 r., liczba członków Rady: 99 osób)

RELACJA Z KONGRESU OSOZ 2019 Nagrania wideo, prezentacje do pobrania, wystąpienia prelegentów, reportaże i podsumowania, wyniki Konkursu Liderów Ochrony Zdrowia.

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

WWW.OSOZ.PL/kongresOSOZ OSOZ Polska 5/2019

OSOZ Polska 5/2019

a kt u a l n o ś ci w k a d rz e

Co nowego w e-zdrowiu?

Wprowadzane w Polsce narzędzia e-zdrowia, jak elektroniczna recepta, skierowanie i zwolnienie lekarskie są wstępem do kolejnych rozwiązań na większą skalę, jak wykorzystanie sztucznej inteligencji oraz przetwarzania dużych zbiorów danych – mówił podczas Kongresu OSOZ wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński. Chodzi przede wszystkim o automatyzację prostych procesów, którymi teraz musi zajmować się wysoko wykwalifikowany personel medyczny, a którego kompetencje powinny być angażowane do zadań na wyższym poziomie zaawansowania niż prace administracyjne. Lekarze oraz pielęgniarki są cennym i coraz rzadszym zasobem, ich czas pracy szybko drożeje i powinien być zarezerwowany na kontakt z pacjentem.

Cieszyński podkreślił także, że porównując się do innych krajów pod względem cyfryzacji zdrowia, nie mamy się czego wstydzić i doganiamy powoli liderów.

Wyzwaniem na ten i kolejny rok będzie wdrażanie elektronicznej dokumentacji medycznej. W kwietniu Ministerstwo Zdrowia opublikowało projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem rozwiązań e-zdrowia. Według założeń, wystawiając e-receptę, system IT uzupełni za lekarza poziom refundacji leku, elektroniczna recepta będzie ważna przez rok, asystenci zyskają większe uprawnienia. Planowane są nowe funkcjonalności na Internetowym Koncie Pacjenta. Resort zdrowia chce także uporządkować kwestie związane z prowadzeniem e-dokumentacji medycznej, do tej pory rozproszone w kilku różnych ustawach, co często prowadzi do dezorientacji i sprzeczności legislacyjnych.

OSOZ Polska 5/2019

a kt u a l n o ś ci

R y n e k zdrowi a w pi g u łc e

33 postulaty dla zdrowia Dawno nie było tak kompleksowego dokumentu o systemie ochrony zdrowia, jak nowy raport NIK przygotowany na bazie kilkudziesięciu kontroli, konferencji regionalnych oraz rozmów z kluczowymi uczestnikami systemu.

Zawiera 33 rekomendacje, znacznie konkretniejsze niż ministerialne debaty. O tym, że od kompleksowych zmian nie uciekniemy, świadczyć mogą m.in. narastające problemy, w przypadku których decydenci dość nieudolnie gaszą kolejne pożary, często podsycając ogień w innych miejscach.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Finanse Kwota bazowa, na podstawie której wyliczane są najniższe płace dla poszczególnych grup pracowników placówek medycznych, zostanie podwyższona.

Ale tylko częściowo. – Zgadzamy się na odmrożenie kwoty bazowej z 3900 na 4200 zł od lipca w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu – poinformował w maju minister zdrowia Łukasz Szumowski.

OSOZ Polska 5/2019

Minister zdrowia Łukasz Szumowski mówił o tym, na co resort i NFZ chcą przeznaczyć ponad 4 mld zł, o jakie mają wzrosnąć finanse oddziałów NFZ. – Chcemy zwiększyć wycenę AOS o ok.

3 proc., świadczenia szpitalne między 2 a 3 proc. – mówił minister.

System Jak już wcześniej pisaliśmy, resort zdrowia i NFZ zabezpieczyły wzrost części wycen świadczeń medycznych w szpitalach. Z jednej strony twierdząc, że to

rekompensata za wzrost kosztów w zeszłym roku, z drugiej, że to środki dla pominiętych w regulacjach indywidualnych grup zawodowych (osobne podwyżki dostali lekarze, ratownicy i pielęgniarki).

Ponieważ nie wskazano, jaka część podwyżki stawek ma iść na wzrost płac i dla kogo dokładnie, na poziomie szpitali pojawiły się masowo napięcia na linii pracownicy – dyrekcja. Decydenci ogłosili, że pieniądze na podwyżki są i umyli ręce.

Z kolei fizjoterapeuci i diagności zaczęli protesty, w tym strajk głodowy.

a kt u a l n o ś ci

Na tym jednak nie koniec. Przed planowanym na 1 czerwca protestem lekarzy w Warszawie, w związku z niedopełnieniem przez rząd zapisów porozumienia, trwały prace nad zmianami w kodeksie karnym, które bardzo podgrzały atmosferę. Proponowana zmiana art. 155 Kodeksu karnego, który jest najczęściej stosowanym w sprawach przeciwko medykom w przypadku popełnienia przez nich błędu medycznego, uderzy w środowisko lekarzy. Chodzi o to, że jeśli działania lub zaniechania ze strony lekarza doprowadzą do zgonu, kara będzie wymierzana w każdym przypadku.

Zmianę wprowadzono w pakiecie mającym dotyczyć pedofilii, co z kolei miało przykryć medialnie pobłażliwość wobec księży wykorzystujących młode osoby.

To efekt filmu braci Sekielskich.

Ustalanie nowych norm, a potem rolowanie terminów ich wdrażania na ostatnią chwilę, to w ochronie zdrowia tradycja. Było tak w przypadku m.in. dostosowywania pomieszczeń, czy e-zdrowia.

Pod koniec maja do konsultacji trafił projekt zakładający wydłużenie okresu przejściowego na dostosowanie się szpitali w przypadku leczenia dzieci do nowych norm dotyczących liczby zatrud-

nionych pielęgniarek lub położnych. Termin ten przesunięto z 30 czerwca 2019 r. do końca 2020 r. – W celu umożliwienia dostosowania się oddziałów dziecięcych do nowych norm w § 2 ust. 1 wprowadzono przepis przejściowy określający, że świadczeniodawcy udzielający świadczeń w trybie hospitalizacji lub hospitalizacji planowej w przypadku leczenia dzieci są obowiązani w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 30 czerwca 2019 r. zapewnić, aby równoważnik etatu na 1 łóżko nie był niższy niż: 0,6 w przypadku oddziałów zachowawczych oraz 0,7 w przypadku oddziałów zabiegowych. Od dnia 1 lipca 2019 r. normy te miałyby się zmienić odpowiednio na: 0,8 w przypadku oddziałów zachowawczych oraz 0,9 w przypadku oddziałów zabiegowych – wyjaśnił resort.

na polskim rynku zamienników. Chodzi o skargi aptekarzy dotyczące nierównego traktowania aptek w zakresie m.in. dostaw.

Ten sam urząd poinformował w maju także o tym, że firma oferująca popularne preparaty witaminowe, ziołowe i mikroelementy nakazywała stosowanie ustalonych z góry cen. Wysyłała przedstawicieli do aptek i sklepów, żeby mieć pewność, że nikt nie prowadzi sprzedaży po cenach niższych niż narzucone. Dlatego właśnie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wszczął postępowanie w sprawie możliwej zmowy cenowej dotyczącej suplementów diety. Co ciekawe, kara grozi nie tylko firmie, ale też dodatkowo jej menadżerom.

E-zdrowie Światowa Organizacja Zdrowia powołuje do życia interdyscyplinarny zespół ds. zdrowia cyfrowego. Nowo utworzony Departament Zdrowia Cyfrowego WHO będzie zajmował się rozwojem kierunkowym i wykorzystaniem potencjału cyfrowych technologii medycznych w celu promocji wykorzystania ich na całym świecie. Aby realizować przedmiotowe zadania, WHO wyłoni światowych eks-

Leki UOKIK prowadzi postępowanie dotyczące możliwego łamania prawa konkurencji przez kilka wielkich międzynarodowych koncernów farmaceutycznych.

Jak poinformował Dziennik Gazeta Prawna chodzi o Bayer i Boehringer Ingelheim. Obie firmy produkują oryginalne leki – Xarelto i Pradaxa – nie mające

Czy zdarza się, że: 30%

wyszukuje Pan(i) przez internet informacje o lekarzach i usługach medycznych

41%

29%

54%

27%

39%

wyszukuje Pan(i) w internecie informacje na temat leków i ich działania

38% 59%

25%

45%

sprawdza Pan(i) w internecie opinie na temat lekarzy

31% 63%

21%

umawia się Pan(i) przez internet na wizytę lekarską

83% 89%

odbiera Pan(i) wyniki badań przez internet

83% 88%

użytkownicy internetu

19%

ogół badanych

23% 16% 24% 16% 10%

7% 7%

4%

12% 5% 8% 4%

kupuje Pan(i) przez internet leki dostępne bez recepty

89% 92%

kupuje Pan(i) przez internet suplementy diety

90% 93%

7% 5%

3% 2%

kupuje Pan(i) przez internet akcesoria medyczne, sprzęt rehabilitacyjny

90% 93%

9% 6%

1% 1%

korzysta Pan(i) z konsultacji z lekarzem przez internet, np. za pośrednictwem poczty elektronicznej, czatu czy rozmowy video

95% 97%

7% 5%

4% 3%

4%/1% 2%/1%

zamawia Pan(i) przez internet recepty na leki

97% 99%

2%/1% 1%

zamawia Pan(i) przez internet leki dostępne na receptę

98% 98%

1%/1% 1%/1%

nie

tak, ale rzadko

tak, często

Źródło: opracowanie NIK na podstawie danych CBOS

OSOZ Polska 5/2019

a kt u a l n o ś ci

» Światowa Organizacja Zdrowia powołuje do życia interdyscyplinarny zespół ds. zdrowia cyfrowego.«

pertów z różnych dziedzin związanych ze zdrowiem cyfrowym. Część ekspertów może zostać wybranych docelowo do interdyscyplinarnego zespołu, część może zostać oddelegowana do konkretnych podgrup specjalizacyjnych.

Raporty Prawdziwą „raportową” perełką jest nowa publikacja Najwyższej Izby Kontroli. Przygotowana przez zewnętrzną dla ochrony zdrowia instytucję analiza wskazuje na główne bolączki systemu, ale też kierunki potrzebnych zmian. Zdecydowanie jakościowo, ale też świeżością spojrzenia wyróżnia się na tle innych debat i publikacji. NIK zwraca uwagę, że ochrona zdrowia potrzebuje prawdziwej wieloletniej strategii, szpitale w danym regionie powinny mieć jednego właściciela, a dokładniej sejmik wojewódzki.

Chodzi o to, by przeciwdziałać szkodliwej konkurencji, rozdrabnianiu kontraktów (co odbija się źle na finansach placówek) oraz lepiej wykorzystywać zasoby.

To jeden z 33 postulatów. Inna z mogących budzić kontrowersje propozycji dotyczy tego, by placówki realizujące zbyt mało procedur traciły publiczne finansowanie. NIK nie napisał raportu „na kolanie” ani na podstawie dotychczasowych publikacji. Bazował m.in. na wnioskach z ok. 70 kontroli, konferencji regionalnych i dyskusji m.in. z ekspertami i pracownikami medycznymi.

Bardziej wybiórczo do tematu podszedł „Indeks Zrównoważonego Rozwoju Systemów Ochrony Zdrowia i Indeks Raka Piersi – komentarz Polskiego Panelu Ekspertów”, ale to też ciekawa publikacja. Jak podkreślają autorzy, istnieje wiele gotowych rozwiązań w systemach opieki zdrowotnej w Unii Europejskiej, które wprowadzone w Polsce, mogłyby poprawić efektywność i jakość służby zdrowia. Kraje, które osiągnęły najlepsze wyniki mierzą i oceniają jakość świadczonych usług, a wiele z nich ma jasno określony czas oczekiwania na świadczenia, zaś opieka nad pacjentem

10

OSOZ Polska 5/2019

jest koordynowana.

Co należy zmienić, aby farmaceuci w Polsce mogli szczepić pacjentów? Co z ordynacją szczepień przez pielęgniarki? Na te i inne pytania odpowiadają autorzy raportu „Zwiększenie dostępności szczepień zalecanych w Polsce” przygotowanego dla Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy.

Z kolei Narodowy Fundusz Zdrowia przedstawił dwie kompleksowe publikacje – jedna poświęcona nowotworom złośliwym, a dokładniej ich zabiegowemu leczeniu, a druga nadciśnieniu tętniczemu. Coraz częściej ze zbieranych od lat informacji, np. dotyczących infrastruktury w regionach czy liczby operacji i innych procedur w poszczególnych placówkach, Fundusz tworzy ciekawe zestawienia, a nawet wyciąga wnioski.

Choć na razie z ich wdrażaniem w życie jest gorzej.

Z kolei aptekarze zebrali po raz pierwszy szereg informacji o kondycji swojej branży. Aptek jest za dużo, by mogły działać tak jak powinny. Chodzi zarówno o liczbę farmaceutów na rynku jak i ekonomiczne podstawy ich działania – wynika z raportu przygotowanego przez Związek Aptekarzy Pracodawców Polskich Aptek (ZAPPA). Rynek apteczny wart jest ok. 34 mld zł, a obecnie działa 14,2 tys. aptek. – Apteki w coraz większym stopniu przechodzą w ręce korporacji, co nie służy pacjentom, ale też aptekarzom, którzy zamiast realizować swoje zadania, mają się koncentrować na zwiększaniu zysku – mówi Marcin Wiśniewski, prezes ZAPPA. Pojawiły się też ciekawe raporty międzynarodowe. Nadmierne przepisywanie przeciwbólowych leków opioidowych przyczynia się do wzrostu liczby zgonów w całej Europie – wynika z raportu opublikowanego przez OECD. Największą liczbę zgonów w Europie z tego powodu odnotowano w Estonii, Szwecji, Norwegii, Irlandii, Wielkiej Brytanii oraz Danii. Wszystkie te kraje odnotowały wzrost liczby zgonów

w latach 2011–2016, za wyjątkiem Estonii, która zanotowała spadek z 90 do 80 zgonów na milion mieszkańców. Po Stanach Zjednoczonych, kolejnymi krajami OECD o największej dostępności opioidów na receptę są: Niemcy, Kanada, Australia, Belgia, Dania, Holandia, Australia, Szwajcaria i Hiszpania.

Największy wzrost dostępności opioidów w latach 2014–2016 odnotowano w Izraelu (125 proc.), Wielkiej Brytanii (67,8 proc.), Słowacji (64,9 proc.), Grecji (53,9 proc.) i Portugalii (56,3 proc.).

Autorzy raportu wzywają przedstawicieli państw do zakwalifikowania problemu epidemii stosowania opioidów jako kryzysu zdrowia publicznego. Nawołują do poprawy leczenia, opieki i wsparcia dla osób nadużywających opioidów oraz wskazują, że konieczne są odpowiednie przepisy dotyczące przepisywania opioidów na receptę.

Wyrok Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta uznające określone postępowanie podmiotu leczniczego w zakresie leczenia lekami biologicznymi w ramach programu lekowego za naruszające zbiorowe prawa pacjentów.

Pod koniec maja Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził słuszność decyzji Rzecznika Praw Pacjenta z dnia 11 czerwca 2018 r., oddalając skargę kasacyjną podmiotu leczniczego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 listopada 2018 r. (sygn. akt VII SA/Wa 1940/18).

Rzecznik Praw Pacjenta zakwestionował postępowanie szpitala polegające na tym, że lecząc pacjentów w programie lekowym nie przewidział i nie zabezpieczył możliwości zmiany leku z aktualnie podawanego pacjentowi na inny, także mogący mieć zastosowanie w określonym programie lekowym w sytuacji wystąpienia u tego pacjenta zdarzeń niepożądanych lub skutków ubocznych.

Zmiany personalne Damian Jakubik, dyrektor Biura Prawnego Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia dołączył do składu Komisji Ekonomicznej. Dr Józef Kurek przechodzi na emeryturę. Władysław Perchaluk, prezes Centrum Zdrowia w Mikołowie został nowym prezesem Związku Szpitali. 

a kt u a l n o ś ci

r a d a r e pid e mio lo g icz n y ( l ipi e c 2 0 19)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (lipiec 2019)

TREND W STOSUNKU DO czerwca 2019

1 359

1 060

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (lipiec 2019)

TREND W STOSUNKU DO czerwca 2019

Dolnośląskie

3 567

Kujawsko-pomorskie

2 626

Lubelskie

2 633

Lubuskie

2 619

Łódzkie

3 230

Małopolskie

3 008

Mazowieckie

3 595

Opolskie

2 451

Podkarpackie

2 628

Podlaskie

2 690

Pomorskie

3 428

Śląskie

2 562

Świętokrzyskie

2 307

Warmińsko-mazurskie

2 808

Wielkopolskie

3 073

Zachodniopomorskie

3 410

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

83%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

730

Lubelskie

974

Lubuskie

838

Łódzkie

1 017

Małopolskie

1 063

Mazowieckie

1 208

Opolskie Podkarpackie

657 1 830

Podlaskie

881

Pomorskie

1 185

Śląskie

971

Świętokrzyskie

857

Warmińsko-mazurskie

914

Wielkopolskie

974

Zachodniopomorskie

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

96%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

OSOZ Polska 5/2019

11

I n n ow a cj e

Ap l ik a cj e zdrowot n e

12

Moody

Zdrowe Zakupy

Preglife

Identyfikacja czynników i sytuacji kształtujących stan psychiczny może bardzo pomóc w poznaniu samego siebie i znalezieniu sposobów na uzyskanie równowagi wewnętrznej. Najlepszym pierwszym krokiem jest codzienny pomiar nastroju, przykładowo z aplikacją Moody o przejrzystym designie. Informacje do dzienniczka dodawane są w trzech krokach: określamy samopoczucie w skali od 1 do 5, następnie wprowadzamy informację o głównym nastroju, a na końcu dodajemy towarzyszące aktywności. Jeden wpis trwa kilkanaście sekund.

Aplikacja dla osób, które chcą się zdrowo odżywiać albo są po prostu na diecie. Wystarczy zeskanować kod kreskowy, aby uzyskać dokładny spis składników, opis każdego z nich oraz informację, w jakim stopniu jest szkodliwy. Dowiesz się m.in, które produkty zawierają sztuczne konserwanty, emulgatory, stabilizatory, zagęstniki oraz inne E-dodatki. Możesz wykluczyć produkty zawierające alergeny lub inne składniki, których chcesz uniknąć, takie jak np. GMO, MOM, gluten, orzechy, laktoza, cukier. Aplikacja obejmuje bazę ponad 350 000 produktów.

Aplikacja używana przez 90% przyszłych mam w Szwecji jest wiarygodnym przewodnikiem po okresie ciąży, dostarczającym wyczerpujących i aktualnych informacji o rodzicielstwie. Do najważniejszych funkcji należą: kalendarz ciąży (osobiste przewodniki, samouczki, wskazówki tydzień po tygodniu dla przyszłej mamy i jej partnera), śledzenie kamieni milowych rozwoju dziecka, dziennik (historie i zdjęcia tworzące pamiętnik ciążowy). Bogata biblioteka artykułów i materiałów wideo jest źródłem aktualnej wiedzy naukowej.

iOS | Android | ENG Bezpłatna wersja próbna (pełna wersja 24 PLN)

iOS | Android | PL | ENG Bezpłatna

iOS | ENG | PL + inne Bezpłatna

OSOZ Polska 5/2019

I n n ow a cj e

Nowo ś ci / w y n a l a zki

Czyste zęby w 10 sekund Podczas tegorocznych targów elektroniki konsumenckiej CES 2019 zaprezentowano nowość, która ma szansę zrewolucjonizować higienę jamy ustnej. Jest nią szczoteczka Y-Brush przypominająca raczej nakładkę na zęby. Wystarczy umieścić ją w ustach, docisnąć do szczęki i włączyć. Po 10 sekundach zęby są co najmniej tak samo czyste jak po 2-minutowej procedurze z użyciem szczoteczki ręcznej lub elektrycznej. Ponieważ wszystkie zęby są czyszczone jednocześnie, każdy pojedynczy ząb ma kontakt ze szczoteczką przez 5 sekund, a więc dłużej niż w przypadku tradycyjnych rozwiązań. Opracowany i testowany przez dentystów mechanizm eliminuje bakterie odpowiedzialne za zapalenie dziąseł, zapalenie przyzębia i choroby dziąseł. Testy wykazały, że szczotka Y-Brush usuwa 15% więcej płytki nazębnej niż tradycyjna szczoteczka do zębów. Do tego nie wymaga specjalnej pasty do zębów.

W równomiernym rozprowadzeniu pasty pomaga dołączony aplikator. Uchwyt ma 3 tryby wrażliwości i wymienne nakładki o 4 rozmiarach. Y-Brush jest dostępna na razie w przedsprzedaży w cenie 125 USD (pojedyncza nakładka kosztuje 25 USD). Obecnie dostępne elektryczne szczoteczki trudno nazwać rewolucją w myciu zębów. Ich mechanizm działania jest podobny do tych tradycyjnych, jedynie wirowania wykonywane przez mechaniczną głowicę zastąpiły ruchy wykonywane ręcznie.

Podręczny kardiolog Kolejną nowością targów CES 2019 jest inteligentny zegarek OMRON HeartGuide pozwalający na bieżąco monitorować – z kliniczną dokładnością – ciśnienie krwi i tętno oraz wykonywać badanie EKG. Urządzenie posiada również wbudowany stetoskop.

HeartGuide jest w stanie wykryć pierwsze objawy chorób serca w domu, w tym migotanie przedsionków (AFib) i zastawkową chorobę serca (VHD). Ich rozwój przebiega często bezobjawowo. Aplikacja HeartAdvisor analizuje wszystkie dane i przekazuje użytkownikowi wskazówki zdrowotne oraz ewentualne ostrzeżenia. Oprócz tego zegarek kontroluje aktywność fizyczną i jakość snu.

Cena: 499 USD.

OSOZ Polska 5/2019

13

I n n ow a cj e

Smartfon, który słyszy infekcję ucha Infekcja ucha jest jednym z najczęstszych powodów wizyt u pediatry. Występuje, gdy w uchu środkowym, za błoną bębenkową, gromadzi się zainfekowany płyn. Jego występowanie jest również typowe w zapaleniu ucha środkowego z wysiękiem. Poza tym, każdy rodzaj nagromadzenia płynu w uchu może być bolesny i utrudniać dzieciom słyszenie, co może być szczególnie szkodliwe w nauce mowy. Diagnoza tego problemu jest utrudniona ze względu na niejasne objawy. Mali pacjenci często nie są w stanie opisać, co ich boli.

Naukowcy z Uniwersytetu w Waszyngtonie stworzyli aplikację na smartfony, która wykrywa płyn znajdujący się za błoną bębenkową. Wystarczy kawałek papieru oraz smartfon z wbudowanym głośnikiem i mikrofonem. Poprzez mały lejek uformowany z papieru, smartfon emituje serię cichych, słyszalnych “ćwierknięć” do wnętrza ucha i – w zależności od sposobu, w jaki dźwięki są odbijane z powrotem do telefonu – aplikacja określa prawdopodobieństwo obecności płynu z dokładnością sięgającą 85%. Precyzja odpowiada obecnie stosowanym metodom. Algorytm nauczono diagnozy w badaniach na grupie 53 dzieci w Szpitalu Dziecięcym w Seattle. Aby sprawdzić, czy z tej technologii można korzystać w domu, zespół naukowców przeszkolił rodziców, jak wykonywać badanie. Ich zadaniem było samodzielne przygotowanie papierowych lejków do badania oraz przeprowadzenie pomiaru.

To samo zadanie otrzymała grupa lekarzy. Jak się okazało, trafność diagnozy na grupie 25 dzieci była dokładnie taka sama dla lekarzy i rodziców. Zespół przetestował działanie algorytmu na różnych smartfonach i rodzajach papieru wykorzystywanych do budowy lejka. Wyniki były w każdym przypadku takie same. Teraz naukowcy planują komercjalizację technologii.

» Aby przeprowadzić badanie ucha wykrywające stan zapalny, wystarczy smartfon oraz samodzielnie uformowany z papieru lejek.«

14

OSOZ Polska 5/2019

I n n ow a cj e

Lancet o cyfryzacji Medyczne czasopismo naukowe „The Lancet”, jedno z najdłużej obecnych na rynku tego typu wydawnictw na świecie, rozpoczęło publikację nowego tytułu omawiającego digitalizację w ochronie zdrowia – „The Lancet Digital Health”. Jest to odpowiedź na szybko rozwijające się technologie w ochronie zdrowia. Już w 1959 roku magazyn opisał pierwsze zastosowania komputera w opiece zdrowotnej, zwracając uwagę, że „nawet jeżeli maszyna zaledwie naśladuje procesy umysłowe lekarza, to potrzebuje mniej czasu na szkolenie i popełnia mniej błędów”. Dziś komputery są obecne w każdym szpitalu, a nawet w kieszeni każdego lekarza pod postacią smartfonów. Jednak postęp technologiczny w opiece zdrowotnej jest daleki od oczekiwań.

Dostęp do „The Lancet Digital Health” jest otwarty i bezpłatny. Magazyn skupia się na tekstach naukowych opartych na najnowszej wiedzy, literaturze naukowej oraz zweryfikowanych badaniach. W czerwcowym wydaniu magazynu znaleźć można m.in. takie artykuły, jak: „Wypracowanie praktycznych ram oceny aplikacji zdrowotnych”, „Rola świadczeniodawców w adaptacji rozwiązań m-zdrowia”, „Technologie cyfrowe wspierające samodzielne zarządzanie zdrowiem w chorobie wieńcowej.” Czasopismo publikowane jest w języku angielskim.

NFZ upublicznia dane Ministerstwo Cyfryzacji otwiera dane statystyczne NFZ – a dokładnie bazę “Statystyki NFZ – Świadczenia” – do ponownego wykorzystania przez zainteresowane strony. Wśród nich znalazły się: statystyki Jednorodnych Grup Pacjentów, świadczenia odrębne, świadczenia do sumowania, świadczenia radioterapii, świadczenia wysokospecjalistyczne.

Dzięki danym mogą powstawać aplikacje służące pacjentom, analitykom rynku zdrowia, badaczom. Statystyki NFZ – Świadczenia zostały udostępnione przez API w ramach projektu „Otwarte dane – dostęp, standard, edukacja”, dofinansowanego z programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014–2020.

NIZP-PZH i Big Data Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny realizuje program, którego celem jest cyfryzacja i udostępnienie na jednym portalu danych z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia, programów zdrowotnych realizowanych przez samorządy. W ramach projektu ma powstać także aplikacja, z pomocą której każdy pacjent będzie mógł otrzymywać informacje o prowadzonych w okolicy programach zdrowotnych. Zanim projekt zostanie zrealizowany, dane PZHNIZP będą częściowo udostępnione na Internetowym Koncie Pacjenta na stronie CSIOZ.

Ministerstwo Cyfryzacji zachęca do dbania o zdrowie online | „Pamiętaj – swoim zdrowiem możesz zarządzać z dowolnego miejsca” – w nowej kampanii informacyjnej MC przekonuje do cyfrowych usług zdrowotnych, w tym dostępu do Internetowego Konta Pacjenta, czy złożenia przez Internet wniosku o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego. Resort cyfryzacji przypomina także, że korzystanie z e-usług możliwe jest dopiero po założeniu tzw. Profilu Zaufanego, gwarantującego pełne bezpieczeństwo ochrony wrażliwych danych i informacji pacjentów korzystających z Internetowego Konta Pacjenta. Źródło: Y-Brush, Omron, University of Washington, The Lancet Digital Health, PZH, Ministerstwo Cyfryzacji

OSOZ Polska 5/2019

15

I n n ow a cj e

2905

$1,5 mld

W USA funkcjonuje 2905 firm zajmujących się AI. W drugich pod tym względem Chinach – 709. USA to także największy rynek dla specjalistów AI, szacowany na 850 000 miejsc pracy. W ramach budżetu federalnego USA w roku 2016 przeznaczono 1.2 miliarda dolarów na nieutajnione B+R nad AI. Szacuje się, że w tym samym roku amerykańskie firmy wydały łącznie od 20 do 30 miliardów dolarów na wewnętrzny rozwój rozwiązań AI.

planuje przeznaczyć rząd Emmanuela Macrona na rozwój technologii i nauki w obszarze AI.

W Wielkiej Brytanii znajduje się ponad 200 startupów oraz małych i średnich przedsiębiorstw, które rozwijają produkty oparte na sztucznej inteligencji.

10 kwietnia 2018 r. 25 państw europejskich (24 kraje UE oraz Norwegia) podpisało Deklarację Współpracy w zakresie Sztucznej Inteligencji.

W ramach kolejnej perspektywy finansowej obejmującej lata 2021–2027, Komisja Europejska planuje uruchomić program „Cyfrowa Europa”, na który przeznaczone zostanie 9,2 mld EUR, z czego 2,5 mld na projekty związane z rozpowszechnianiem sztucznej inteligencji.

Jeszcze w 2001 roku na liście pierwszych pięciu firm o najwyższej kapitalizacji na świecie znajdował się Microsoft w towarzystwie General Electric, Exxon, Citi, Walmart. Po niespełna 15 latach, w roku 2016 wszystkie 5 pierwszych miejsc zajmują firmy związane z nowymi technologiami: Apple, Alphabet (Google), Microsoft, Amazon, Facebook.

16

OSOZ Polska 5/2019

W Chinach trwają prace nad systemem rozpoznawania twarzy, który ma oceniać zachowania poszczególnych osób i ryzyko popełnienia przez nie przestępstwa, AI wykorzystywane jest też do analizy nagrań z kamer monitoringu miejskiego, a do 2020 roku planowane jest uruchomienie systemu oceny obywateli pod nazwą Social Credit System.

$150 mld To szacowana wartość chińskiego rynku sztucznej inteligencji do 2030 roku.

„Zużycie energii przez sektor cyfrowy może zwiększyć się dziesięciokrotnie do 2030 roku i stanowić 20–30 procent globalnego zużycia energii.”

Japonia planuje wprowadzenie przepisów, zgodnie z którymi za wypadki będzie odpowiedzialny co do zasady właściciel pojazdu, a producent tylko, jeśli samochód byłby wadliwie wyprodukowany. Hackowanie miałoby być traktowane jak kradzież samochodu.

„Od lutego 2018 r. polskie prawo zawiera definicję pojazdu autonomicznego, która zakłada, że w każdej chwili kierowca może przejąć nad nim kontrolę.”

Powstała w 2013 roku koalicja „Campaign to Stop Killer Robots”, złożona z organizacji pozarządowych, podejmuje działania związane z wprowadzeniem całkowitego zakazu stosowania broni autonomicznej.

Chiny obecnie generują 13 proc. wszystkich danych cyfrowych na świecie, a do 2020 r. powinno to być ok. 20–25 proc.

38 proc. Chińskich patentów z obszaru AI dotyczy robotyki.

Szacuje się, że w roku 2020 w Japonii zabraknie 50 tysięcy inżynierów IT ds. wysoko rozwiniętych technologii oraz 300 tysięcy inżynierów IT o ogólnych umiejętnościach.

Według francuskiej rady Employment Orientation Council, ponad 50 procent zadań wykonywanych przez pracowników może zostać zautomatyzowana.

Ponad 864 tysiące Kanadyjczyków jest zatrudnionych w sektorze nowych technologii, co łącznie stanowi 5.6 procent wszystkich zatrudnionych.

250 000

Black Box

W 2016 roku w przemyśle japońskim pracowało 250 tys. robotów, a w 2030 roku, według szacunków, ta liczba wzrośnie do miliona.

Czarna Skrzynka – termin stosowany do określenia braku transparentności działania algorytmów (brak wiedzy o kryteriach podejmowania decyzji).

„Chiny mają wszelkie predyspozycje do tego, aby zostać globalnym liderem AI. Już teraz gromadzą i przetwarzają zasoby danych, o których Europa może pomarzyć.”

OSOZ Polska 5/2019 Źródło: Przegląd strategii rozwoju sztucznej inteligencji na świecie, digitalpoland

17

R a port

Konsultacje lekarskie ze sztuczną inteligencją.

Systemy do autodiagnozy chorób Miliardy ludzi na całym święcie korzystają z Google do szukania informacji o zdrowiu. Jednak sugestie i linki dostarczane przez wyszukiwarki internetowe nie mają wiele wspólnego z medycyną opartą na dowodach.

Teraz do gry wkracza sztuczna inteligencja, która pod postacią systemów zwanych symptom checker’ami coraz precyzyjniej ocenia stan zdrowia na podstawie wprowadzonych objawów. Jak AI zmieni ochronę zdrowia?

W jaki sposób startupy chcą przekonać pacjentów do wirtualnych lekarzy? Jak rozwija się ten rynek?

Potrzeba samodiagnozy nie jest wynalazkiem czwartej rewolucji przemysłowej. Przed erą komputerów i smartfonów, aby zdobyć wiedzę medyczną, skojarzyć objawy z chorobami i znaleźć leki oraz wskazówki dotyczące leczenia, ludzie sięgali do książkowych encyklopedii zdrowia. Internet i swobodny dostęp do wiedzy drastycznie zmieniły branżę medyczną. W 1996 r. Jeff Arnold założył WebMD, jedną z najlepszych internetowych encyklopedii medycznych, z któ-

18

OSOZ Polska 5/2019

rej w 2016 roku korzystało miesięcznie średnio 179,5 milionów unikalnych użytkowników (3,63 mld odsłon kwartalnie). W międzyczasie powstało wiele nowych stron internetowych dostarczających wiedzę medyczną zrozumiałą dla pacjentów, blogów, społeczności pacjentów. Sposób, w jaki ludzie mogą zdobyć informacje medyczną zmienił się drastycznie w ciągu ostatnich 10 lat, przede wszystkim za sprawą smartfonów i swobodnego dostępu do Internetu. Telefon

komórkowy stał się podstawowym środkiem komunikacji i kieszonkowym źródłem informacji.

Medycyna oparta na dowodach to medycyna oparta na sztucznej inteligencji W następstwie szybkiego rozwoju technologicznego, encyklopedie online poświęcone zdrowiu ewoluowały w kierunku zaawansowanych stron eksperckich, omawiających najpopularniejsze

R a port

tematy związane ze zdrowiem i – coraz częściej – oferujących narzędzia do autodiagnozy lub dokładniej – oceny stanu zdrowia. Brytyjska Narodowa Służba Zdrowia NHS stworzyła tak zwane „poradniki do samopomocy” obejmujące opisy najważniejszych problemów zdrowotnych, jak grypa, bóle głowy, bóle pleców itp. Po udzieleniu odpowiedzi na kilka pytań, pacjenci otrzymują poradę lub są kierowani na konsultacje z lekarzem. Po wprowadzeniu kodu pocztowego, system sugeruje, gdzie można umówić się do lekarza. Mayo Clinic (USA) używa podobnego do NHS narzędzia online. Po odpowiedzi na kilka, kilkanaście pytań z kwestionariusza, wyświetla listę najbardziej prawdopodobnych schorzeń odpowiadających objawom.

W 2008 r. Apple zaprezentował swój pierwszy telefon komórkowy. Od tego czasu informacje są dostępne o każdej porze i zawsze tam, gdzie są potrzebne. Także te odnoszące się do zagadnień zdrowotnych. W 2019 r. globalna liczba użytkowników telefonów komórkowych ma osiągnąć poziom 4,68 mld. Już w 2016 roku prawie 2/3 światowej populacji posiadało telefon komórkowy.

Obserwując trend cyfryzacji w innych branżach, innowacyjne firmy bardzo szybko zidentyfikowały nową niszę: systemy sztucznej inteligencji pod postacią chatbotów i wirtualnych doradców zdrowia bezpośrednio w telefonie komórkowym. W przekonaniu startupów, tego typu rozwiązania mogą zrewolucjonizować opiekę zdrowotną, poprawić dostęp do usług, rozwiązać problem nierzetelnych diagnoz stawianych przez „Dr Google”, wzmocnić rolę pacjentów i profilaktyki. Przedsiębiorcy z całego świata próbują przełamać monopol Google jako źródła informacji związanych ze zdrowiem i zdobyć rynek kilku miliardów pacjentów.

Problem diagnozowania w Internecie jest poważniejszy niż mogłoby się wydawać: fake newsy medyczne są coraz większym zagrożeniem dla systemów opieki zdrowotnej. Naukowcy z BUPA doszli do wniosku, że 47 procent pacjentów używających popularnych wyszukiwarek internetowych do diagnozowania, na pierwszej stronie wyświetlonych wyników otrzymuje przynajmniej jedno wskazanie dotyczące raka. Dr Haider Warraich (Duke University Medical Center), w artykule opublikowanym w The New York Times „Dr. Google to kłamca” twierdzi wręcz, że nie mające nic wspólnego z rzeczywistoś-

» 400 milionów ludzi na całym świecie nie ma dostępu do podstawowych usług zdrowotnych.« cią informacje pseudomedyczne zagrażają demokracji i naszemu życiu. Co więcej, skutki błędnych decyzji i działań związanych ze zdrowiem mogą być tragiczne. Ten obszar nie został dokładnie zbadany i trudno powiedzieć, jakie koszty dla opieki zdrowotnej generują niesprawdzone sugestie rozpowszechniane w Internecie. Przykładem są ruchy antyszczepionkowe uprawiające propagandę za pomocą zmanipulowanych faktów, a które w ostatnich latach doprowadziły do malejącego odsetka zaszczepionych dzieci i powrotu zapomnianych chorób zakaźnych.

Kolejny problem współczesnej medycyny to brak standardów. – Jedna na siedem diagnoz jest nieprawidłowa. 1,5 miliona ludzi na całym świecie umiera każdego roku z powodu błędnej diagnozy – mówi dr Jama Nateqi, współzałożyciel Symptoma, strony internetowej, z pomocą której pacjenci i lekarze mogą sprawdzać prawdopodobne przyczyny wystąpienia objawów. Nikt z lekarzy nie ma wiedzy na temat wszystkich 20 000 chorób, ale sztuczna inteligencja jest w stanie przetworzyć całą dostępną wiedzę medyczną, wraz z najnowszymi wynikami badań naukowych, wspierając w ten sposób lekarzy w procesie podejmowania decyzji.

Inteligentni doradcy medyczni Aplikacje mobilne pozwalające na ewaluację stanu zdrowia rozwijają się w kierunku wielozadaniowych platform oferujących specjalistyczne porady medyczne, pozwalając użytkownikom na wyszukiwanie lekarzy oraz aptek oferujących potrzebne leki. Ich ofertę często uzupełniają konsultacje telemedyczne. Przykładem jest Babylon i Kry oferujące dostęp do lekarza w trybie 24/7.

Szwedzka aplikacja Kry ma ok. 430 000 zarejestrowanych użytkowników, Babylon ok. 575 000 (dane za 2018 rok). Największą na świecie platformą medyczną online jest jednak chiński „Ping An Good

Doctor” z 228 milionami zarejestrowanych użytkowników (czerwiec 2018 r.).

Z pomocą aplikacji tylko w pierwszej połowie 2018 r. zrealizowano 531 000 konsultacji. Firma zatrudnia ponad 5 600 lekarzy (1 037 to personel zatrudniony na stałe, 4650 – lekarze pracujący na zlecenie).

Tego typu rozwiązania mają także wiele innych zastosowań. Służą do szybkiej oceny stanu zdrowia, gdy nie jest możliwa pomoc lekarza, przykładowo w nocy albo na obszarach oddalonych od ośrodków medycznych. Mogą okazać się dobrą pomocą w przypadku tzw. schorzeń wstydliwych (choroby przenoszone drogą płciową, problemy dermatologiczne), gdzie liczy się anonimowość diagnozy i dyskrecja. Weźmy też pod uwagę, że 400 milionów ludzi na całym świecie w ogóle nie ma dostępu do podstawowych usług zdrowotnych, a wysokie opłaty za usługi zdrowotne mogą prowadzić od ubóstwa, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Oblicza się, że ten problem dotyczy ok. 9% społeczeństwa. Te liczby świadczą o tym, że medycyna potrzebuje prostej i taniej alternatywy dla podstawowych usług medycznych, które dla wielu osób pozostają poza zasięgiem.

Strategie i technologia Potencjał rynkowy dla systemów oceny stanu zdrowia opartych na sztucznej inteligencji jest ogromny. Zgodnie z raportem Global Market Insights, do 2024 r. rynek zdrowia cyfrowego ma przekroczyć wartość 379 miliardów USD. Dopiero od kilku lat sztuczna inteligencja, algorytmy i Big Data otworzyły drogę do projektowania na szeroką skalę rozwiązań umożliwiających analizy danych medycznych, w tym m.in. diagnozowanie. Stąd większość firm w tym obszarze to startupy, które weszły na rynek po 2014 roku.

– Nasza technologia opiera się na modelowaniu probabilistycznym i zestawie algorytmów statystycznych, które z czasem się doskonalą. Ogólnie rzecz biorąc, wiedzę czerpiemy z dwóch podstawowych źródeł – od ekspertów medycznych i algorytmów uczenia maszynowego. Po pierwsze, zatrudniamy wykwalifikowanych i doświadczonych lekarzy, którzy bazując na dostępnej literaturze opartej na dowodach, dostarczają informacji o rozwoju chorób, objawach, czynnikach ryzyka i ich probabilistycznych relacjach – wyjaśnia Piotr Orzechowski, dyrektor generalny Infermedica, polskie-

OSOZ Polska 5/2019

19

R a port

go startupu oferującego system Symptomate do przeprowadzania wywiadu online. – Po drugie, korzystamy z dostępnych, uporządkowanych zestawów danych do pozyskiwania dodatkowych informacji i ich analizy, które rozszerzają zakres informacji dostarczanych przez lekarzy. Co ważne, sugestie opracowywane przez algorytmy są również weryfikowane przez naszych lekarzy. Obecnie analizujemy dane kliniczne od ponad 1 miliona pacjentów szpitalnych, do tego milion kartotek wizyt ambulatoryjnych i informacje z około 3 milionów wywiadów z użytkownikami naszego narzędzia – wyjaśnia Orzechowski.

Symptomate – dostępne jako aplikacja internetowa, mobilna i na urządzenia głosowe – obsługuje 13 języków, w tym polski, angielski, niemiecki, hiszpański, francuski, arabski, chiński. Weryfikacja symptomów jest także dostępna na trzech głównych platformach głosowych: Amazon Alexa, Microsoft Cortana i Go-

» Ewaluacja stanu zdrowia przez systemy sztucznej inteligencji pozwoliłaby uniknąć wielu zbędnych wizyt.« ogle Assistant. Jak szacuje startup, 55% użytkowników to osoby w wieku 18–30 lat. Do najczęściej zgłaszanych objawów należą bóle głowy, bóle pleców, łagodne bóle brzucha i ogólne zmęczenie.

Z finansowaniem zewnętrznym na poziomie 67 mln USD, ADA Health to kolejny duży gracz na rynku. Aplikacja ADA ma już 6 milionów użytkow-

Wielu pacjentów woli diagnozować się anonimowo w Internecie.

Zwłaszcza w przypadku chorób wstydliwych oraz kiedy wizyta u lekarza jest utrudniona (odległość, kolejki itd.)

20

OSOZ Polska 5/2019

ników, przeprowadziła łącznie 10 milionów ocen stanu zdrowia. Jest dostępna w 5 językach i w ponad 130 krajach.

Startup zatrudnia 130 pracowników i ponad 40 lekarzy oraz redaktorów medycznych.

Niedawno Ada ogłosiła partnerstwo z jedną z niemieckich kas chorych Techniker Krankenkasse (TK). Użytkownicy aplikacji Ada, którzy są ubezpieczeni w TK, mogą zgłaszać zdalnie dolegliwości i niepokojące objawy. Zwrotnie otrzymają personalną analizę zdrowotną i informację o tym, gdzie zwrócić się o pomoc, dopasowaną do problemu. Aby sprawdzić, czy takie podejście do obsługi pacjentów zwiększy wartość tradycyjnego modelu opieki, Ada – wspólnie z klinikami NHS GP (brytyjska sieć placówek świadczących usługi dla osób ubezpieczonych w systemie publicznym) – przeprowadziła szeroko zakrojone badania. Wyniki są obiecujące. – 92% lekarzy rodzinnych jest zainteresowanych dostępem do wstępnej oceny stanu zdrowia przeprowadzonej przez aplikację Ada jeszcze przez osobistą wizytą. 65% badanych stwierdziło, że takie rozwiązanie pozwoliło im zaoszczędzić średnio dwie minuty w ramach 7-minutowej konsultacji. W innym badaniu przeprowadzonym w dużej klinice NHS GP, 14% pacjentów, którzy w poczekalni skorzystali z wywiadu z pomocą aplikacji Ada, przyznało, że gdyby przeprowadzili ocenę stanu zdrowia jeszcze w domu, nie musieliby w ogóle iść do lekarza – mówi Claire Novorol, założycielka Ada Health w wywiadzie opublikowanym w Sifted (luty 2019). Novorol ma duże ambicje – chce, aby Ada została osobistym concierge zdrowia dostępnym dla każdego pacjenta, pomagając zwiększać świadomość w zakresie aktualnego stanu zdrowia, wzmacniając rolę profilaktyki, monitorując zagrożenia dla zdrowia na wczesnym etapie. Ada i inne startupy oferujące aplikacje typu „symptom checker” podkreślają, że ​​celem nie jest zastąpienie pracowników medycznych, ale ich wsparcie.

Coraz częściej publiczni ubezpieczyciele decydują się na współpracę z twórcami aplikacji do wstępnej diagnozy.

Przykładem jest wspomniany już brytyjski National Health Service. Aby rozwiązać problem permanentnie przeciążonej linii telefonicznej 111, mającej w założeniu służyć do pierwszego kontaktu w przypadku problemów zdrowotnych, NHS uruchomiło aplikację „Ask NHS – Virtual Assistant”. Wirtualny asystent

R a port

o imieniu Olivia zadaje pytania dotyczące objawów i sugeruje, co może być ich przyczyną. W razie potrzeby Olivia łączy pacjenta z pielęgniarką, z którą można szczegółowo omówić objawy.

Z pomocą aplikacji, pacjenci NHS mają możliwość wyszukiwania placówek medycznych i lekarzy w najbliższej okolicy oraz umawiać się na wizyty. Podobną funkcję wyszukiwarki pełni polski serwis lekarzebezkolejki.pl, gdzie pacjenci mogą wyszukiwać wolne terminy spośród kilku milionów dostępnych na NFZ lub prywatnie.

Modele biznesowe oparte na partnerstwie Mimo wielkich możliwości technologicznych i potencjalnie dużej grupy docelowej, na dzień dzisiejszy rynek aplikacji do oceny stanu zdrowia nie jest łatwy. Rozwiązania oferowane przez Ada lub Symptomate muszą dopasować się do złożonego ekosystemu opieki zdrowotnej i stale poszerzać swoją funkcjonalność, obserwując rosnące oczekiwania pacjentów i trendy rynkowe. Pacjenci nie są jeszcze gotowi płacić za korzystanie z tego typu aplikacji, dlatego większość z nich jest dostępna za darmo.

Aby przetrwać na rynku, firmy takie jak Ada, Infermedia, Babylon lub Your.MD wdrażają dodatkowe usługi, przykładowo płatne konsultacje telemedyczne. Ponadto nawiązują partnerstwa B2B z innymi interesariuszami opieki zdrowotnej: firmami ubezpieczeniowymi, prywatnymi dostawcami podstawowej opieki zdrowotnej.

W Wielkiej Brytanii Ada współpracuje z Doctify (platforma dla pacjentów pozwalająca znaleźć lekarza i zarezerwować wizytę), Dr Julian (platforma terapeutyczna), DocTap (telewizyty z prywatnymi lekarzami w Londynie).

Vincent Jörres (Ada Health) uważa, że w przyszłości Ada dostarczy jeszcze bardziej spersonalizowanych ocen zdrowia. Do tego uwzględni pełną historię medyczną, a także dane z innych źródeł, jak technologie ubieralne, przykładowo inteligentne zegarki. – Pracujemy równolegle nad wersją Ada dla lekarzy, aby ich wspierać w codziennej pracy – przyznaje Vincent Jörres.

Babylon – aplikacja do zdalnych konsultacji lekarskich – niedawno uruchomiła tzw. Healthcheck (Test Zdrowia), narzędzie pozwalające użytkownikom zrozumieć, jak różne wybory w zakresie stylu życia mogą wpływać na ich zdrowie w przyszłości. Healthcheck tworzy

» Pacjent w poczekalni odpowiada na pytania stawiane przez system, wstępny wywiad trafia do komputera lekarza zanim ten przyjmie pacjenta.« tzw. profil ryzyka, przedstawiając w formie wizualizacji, jak każdy czynnik ryzyka (np. spożycie alkoholu, palenie tytoniu itd.) statystycznie zmienia prawdopodobieństwo rozwoju określonych chorób. Technologia opiera się na badaniach epidemiologicznych na dużą skalę, skorelowanych z elementami demograficznymi. Babylon jest także częścią aplikacji Samsung Health dostępnej na milionach urządzeń mobilnych Samsunga w Wielkiej Brytanii i USA. Aby zapewnić jeszcze większą użyteczność, możliwości aplikacji są rozszerzane w kierunku płynnej komunikacji pomiędzy człowiekiem a maszyną: – Rozwijamy zdolności konwersacyjne i językowe Symptomate. Chcemy mieć

pewność, że każdy będzie mógł rozmawiać z aplikacją w taki sam sposób, w jaki rozmawiamy z prawdziwym lekarzem. Ponadto planujemy włączyć do oceny stanu zdrowia dodatkowe dane, jak informacje o parametrach zdrowia zbierane przez technologie ubieralne, wyniki testów laboratoryjnych, elementy inteligencji emocjonalnej – mówi Piotr Orzechowski z Infermedica. Podobnie jak w przypadku Ada, strategia Infermedica obejmuje przede wszystkim partnerstwa z interesariuszami opieki zdrowotnej zamiast skupiania się na samodzielnym budowaniu przewagi konkurencyjnej.

– Współpracujemy z placówkami służby zdrowia, do naszych kluczowych partnerów należą wiodące europejskie towarzystwa ubezpieczeń zdrowotnych, takie jak Allianz, Dovera, Medis i PZU Zdrowie – przyznaje prezes Infermedica.

Od ewaluacji stanu zdrowia do inteligentnych asystentów medycznych Aplikacje mobilne oparte na rozwiązaniach AI służące do indywidualnej, wiarygodnej i szybkiej oceny stanu zdrowia mają przed sobą obiecującą przyszłość.

Uczynią opiekę zdrowotną dostępną 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, w tym na obszarach o niedostatecznej infrastrukturze medycznej, udoskonalą jakość opieki, wzmacniając rolę profilaktyki. Wiele z tych obietnic jest zbieżnych z celami polityki zdrowotnej. Dodatkowo, pacjenci stają się coraz bardziej świadomi, aktywnie przejmują kontro-

5 najpopularniejszych aplikacji do oceny stanu zdrowia: Infermedica. Symptomate to internetowa platforma do sprawdzania objawów i wspomagania decyzji klinicznych. Opracowana przez polski startup, dostępna także w języku polskim.

Babylon. Bezpłatna aplikacja zdrowotna z wbudowanym chatbotem do diagnozy zdrowia. Główna funkcjonalność to zdalne konsultacje lekarskie.

Ada Health. Jednaj z najpopularniejszych bezpłatnych aplikacji (iOS, Android) do sprawdzania objawów, dostępna również dla asystentów głosowych.

Your.MD. Narzędzie do oceny symptomów i śledzenia zdrowia. Na podstawie wyników rekomenduje lekarzy lub apteki, a także poleca inne aplikacje zdrowotne.

Sensely. Aplikacja do wstępnej diagnozy, konsultacji wideo z lekarzem, zdanego monitorowania stanu zdrowia. Korzystanie z niej możliwe jest tylko w ramach planów ochrony zdrowia oferowanych przez pracodawcę.

OSOZ Polska 5/2019

21

R a port

lę nad własnym zdrowiem, chcą się sami diagnozować jeszcze przed wizytą u lekarza. Systemy ochrony zdrowia borykają się z rosnącymi kosztami, długim czasem oczekiwania na wizytę, niską jakością usług, epidemią chorób niezakaźnych związanych z trybem życia, niedostatkiem kadr medycznych i pielęgniarskich. Stąd zmuszone są szukać nowych alternatyw dla tradycyjnej opieki.

Omawiane aplikacje mają swoje oczywiste ograniczenia. Ocena stanu zdrowia opiera się na zadeklarowanych przez pacjenta danych. System AI nie może ani zobaczyć, ani usłyszeć pacjenta, nie jest w stanie przeprowadzić badania fizykalnego. Kolejne pytania w wywiadzie lekarskim są zadawane według określonego algorytmu, uwzględniają tylko twarde objawy, bez innych czynników np. środowiskowych, psychologicznych albo wyników badań.

Warto zwrócić uwagę, że większość aplikacji mobilnych do oceny stanu zdrowia nie może „diagnozować pacjentów” w pełnym tego słowa znaczeniu. W wielu systemach opieki zdrowotnej słowo „diagnoza” może być stosowane wyłącznie w sytuacji wywiadu prowadzonego przez lekarza w bezpośredniej obecności pacjenta. Dlatego wiele firm działających na tym rynku posługuje się terminami zastępcznymi: „ocena objawów”, „wstępna ocena zdrowia”, „kontrola objawów”, „diagnoza wstępna”, „ewaluacja stanu zdrowia” itd. 

Możliwość diagnozy nawet w środku nocy, ocena bazująca na faktach naukowych i światowych zbiorach aktualnej wiedzy, obiektywność – aplikacje do ewaluacji stanu zdrowia to skomplikowane systemy oparte na samouczących się algorytmach. Jak to działa? Pacjent wpisuje zaobserwowane objawy, po czym aplikacja zadaje personalizowane pytania. Po zakończeniu wywiadu, prezentowana jest lista potencjalnych dolegliwości ze stopniem prawdopodobieństwa ich wystąpienia oraz zaleceniami.

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, João Bocas, Jarosław Frąckowiak, Agnieszka Golec, Tomasz Kierul, Claudia Pagliari, Katarzyna Płoskonka, Łukasz Stopa, Tomasz Zieliński.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

22

OSOZ Polska 5/2019

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

rozmow y

Zamiast żmudnego klikania, potrzebujemy automatyzacji Lekarz rodzinny, wiceprezes Lubelskiego Związku Lekarzy Rodzinnych-Pracodawców, ekspert Porozumienia Zielonogórskiego, wiceprezes Polskiej Izby Informatyki Medycznej, entuzjasta ale i konstruktywny krytyk projektów e-zdrowia, promotor idei digitalizacji z korzyścią dla lekarzy i pacjentów.

Tomasz Zieliński w wywiadzie dla OSOZ Polska opowiada o wzlotach i upadkach cyfryzacji zdrowia w Polsce.

Na początek proszę dokończyć kilka zdań: Informatyzacja ochrony zdrowia w Polsce jest…

… na razie głównie wykorzystywana do sprawozdawczości i rozliczania świadczeń z NFZ. Moja ulubiona funkcja w systemach IT, z której korzystam najczęściej to...

… „Zamknij”, bo to oznacza, że kończę pracę i idę do domu. A tak na poważnie to chyba „Kopiuj”, bo wtedy widzę pożytek z informatyzacji – zamiast pisać kolejny raz to samo, jednym przyciskiem załatwiam sprawę oszczędzając czas.

Digitalizacja ochrony zdrowia jest szansą na...

…poprawę jakości leczenia, ale też na poradzenie sobie z rosnącą liczbą osób chorych przy malejącej ilości personelu medycznego.

OSOZ Polska 5/2019

23

rozmow y Kolejny obszar, który wymaga pilnej cyfryzacji w ochronie zdrowia to...

…standardy postępowania i wytyczne towarzystw naukowych, aby można je było adoptować do aplikacji gabinetowych i aby mogły wspierać lekarzy w pracy.

Sztuczna inteligencja sprawi, że lekarze...

…będą wspierani w pracy i zabezpieczani przed popełnianiem błędów, a przez to będą udzielać szybciej lepszych porad.

Był Pan jednym z pierwszych lekarzy wystawiających e-ZLA, potem e-Recepty, a teraz e-Skierowania. Co Pan sądzi o nowo wprowadzonych rozwiązaniach e-zdrowia?

Są to ciekawe rozwiązania, ale jak to bywa na początku, wymagają inwestycji, zabierają czas i niezbędne są modyfikacje. Kiedy już zostaną dopracowane, będą mogły przyspieszyć pracę, poprawić jakość opieki i zwiększyć bezpieczeństwo udzielania świadczeń. Dzięki nim będą możliwe uproszczenia w systemie ochrony zdrowia poprzez automatyzację procesów, które przez lata realizowane na papierze nawet nie były brane pod uwagę jako możliwe do optymalizacji. Papier na to nie pozwalał, a dzięki elektronizacji aż się prosi, aby je usprawnić.

Jak ocenia Pan działania MZ i CSIOZ w zakresie digitalizacji polskiej ochrony zdrowia? Które elementy można pochwalić, a które należałoby skrytykować?

Dobre jest to, że wdrażanie odbywa się teraz w sposób stopniowy, zaplanowany i dość terminowy. Mają miejsce konsultacje i co ważne – brane są pod uwagę nasze głosy. Współpracuję z tymi instytucjami od wielu lat i dopiero od niedawna nie tylko mam okazję wypowiedzieć się, co myślę o rozwiązaniach przygotowywanych dla nas, ale też zobaczyć, że uwagi zostają uwzględnione i wdrożone. To ważne, bo działanie systemów IT musi być ergonomiczne i przyjazne dla użytkownika. Niestety, nie wszystko jest takie słodkie. Cały czas za mało jest działań wspierających placówki ochrony zdrowia zarówno w zakresie inwestycji w IT jak i edukację. Słabo realizowana jest promocja Internetowych Kont

24

OSOZ Polska 5/2019

» Potrzebujemy więcej pozytywnych zachęt i wspierania podmiotów, które chcą zdecydować się na informatyzację.

W przypadku POZ może to być zwiększenie o jakiś procent stawki kapitacyjnej.« Pacjenta, bez których zarówno e-recepta jak i e-skierowanie nie stają się elektroniczne, tylko dalej funkcjonują jako papierowe wydruki.

zacji, że komputer ułatwia pracę, czy nadal brakuje narzędzi IT i ułatwień, które pozwoliłyby więcej czasu poświęcić pacjentowi?

Jakich dokładnie zachęt brakuje Panu ze strony ustawodawcy, a które mogłyby wzmocnić poparcie lekarzy dla informatyzacji?

Uważam, że na dziś to jest największa porażka firm informatycznych, które dostarczają programów do obsługi naszych placówek. Oprogramowanie pozwala nam na dość sprawne rejestrowanie danych o wykonywanych świadczeniach, ale poziom automatyzacji jest bardzo mały. Przykładowo, co miesiąc muszę wysyłać do NFZ sprawozdania, które tworzy się klikając kilka opcji w programie, ale to ja muszę o tym pamiętać i ja muszę „przeklikać” przez program i potem przekazać do NFZ ten raport. Dlaczego w XXI wieku nie robi tego w sposób automatyzowany oprogramowanie?

Ja powinienem się tylko dowiedzieć o tym, że raport został wysłany prawidłowo lub wymaga mojej uwagi i dopiero, jeśli jest problem, to wtedy ja powinienem się włączać. Takich przykładów na możliwą automatyzację jest bardzo dużo.

Będę naciskał, aby producenci aplikacji popracowali nad tym. Wtedy będzie widać, że warto było zająć się wdrażaniem narzędzi IT.

Do tej pory główną „zachętą” jest upływający czas i zbliżanie się terminu, kiedy rozwiązania e-zdrowia staną się obligatoryjne. Uważam, że powinno stosować się więcej „marchewki”, czyli pozytywnych zachęt i wspierania podmiotów, które chcą zdecydować się na informatyzację. W przypadku POZ może to być zwiększenie o jakiś procent stawki kapitacyjnej.

Im więcej automatyzacji wprowadzimy, tym więcej skorzystają lekarze i w większym stopniu będą zainteresowani informatyzacją. Dotyczyć to powinno refundacji, aby lekarze jak najmniej czasu musieli poświęcać na prowadzenie rozliczeń z NFZ. Większość czynności z tym związanych można zautomatyzować i oprzeć o dane posiadane przez P1. Część danych trzeba zgromadzić w P1, ale warto takie rejestry wprowadzić, aby uporządkować system, np. dane o uprawnieniach IB czy ZK. Istnieje konieczność utworzenia, bezpłatnych dla podmiotów, repozytoriów danych medycznych, aby nawet najmniejszy podmiot mógł przekazać tam swoją dokumentację. Dzięki temu, kiedy będzie ona potrzebna innemu lekarzowi, możliwe będzie skorzystanie z niej pomimo tego, że gabinet innego lekarza akurat nie pracuje i nie jest dostępny jego system informatyczny.

Lekarze są obciążeni biurokracją, raportowaniem, wprowadzeniem danych.

Czy jesteśmy już na takim etapie cyfry-

Czy pacjenci w ogóle wiedzą, co to jest elektroniczna recepta? Jak reagują, kiedy Pan ją wystawia?

Ja wystawiam e-recepty i większości pacjentów wydaję wydruk informacyjny, więc pacjent nie widzi zbyt dużej różnicy. Dalej dostaje papier do ręki, więc czuje się bezpiecznie. Jeżeli mam czas, a z tym niestety nie jest zbyt łatwo, to tłumaczę, na czym polega różnica. Moi pacjenci są przyzwyczajeni do różnych nowinek, bo u nas zawsze dość wcześnie wdrażamy nowości, dlatego nie są zaskoczeni, ale zainteresowani. Oczywiście mam też grupę pacjentów, którym

rozmow y

idea bardzo się podoba, założyli IKP i korzystają w pełni z rozwiązań e-recepty w wersji bez papieru.

MZ dąży do szybkiej cyfryzacji podkreślając korzyści dla systemu, z kolei adaptacja nowych rozwiązań po stronie lekarzy i placówek wymaga czasu. Czy jest jakieś idealne optimum tempa digitalizacji? Czy można pogodzić cele i interesy MZ i środowiska medycznego oraz menedżerów placówek?

To bardzo trudne, ale nie jest niemożliwe. Jeżeli sprawnie wdrażane są kolejne rozwiązania, szybko reaguje się na zgłaszane problemy i stosuje się pozytywną motywację, nie strasząc środowiska pozbawianiem prawa do pracy, to można uzyskać znaczne przyspieszenie.

Warunek jest jeden podstawowy – rozwiązanie musi być przydatne i dawać wartość dodaną od razu. Niestety rozwiązania e-zdrowia dają mało pożytku od razu. Dlatego proces nie będzie taki szybki, bo ponoszenie kosztów inwestycji jak i transformacji cyfrowej w organizacji pracy nie przekłada się na poprawę pracy tu i teraz. Trzeba zaakceptować, że każdy będzie miał swoje tempo digitalizacji w zależności od tego, na ile realnie widzi przyszłe korzyści i na ile satysfakcjonuje go pozytywna stymulacja.

» Ministerstwo Zdrowia próbuje coś robić, kierunek jest dobry, ale działania – niewystarczające.« Jak już wspominałem, dotąd digitalizacja to głównie informatyzowanie sprawozdawczości i biurokracji. Potrzeba transformacji cyfrowej, dzięki której zrobimy krok ku lepszej ochronie zdrowia odcinając się od balastu przyzwyczajeń papierowych. Taka wizja jest realna.

Ministerstwo Zdrowia próbuje coś robić, ale działania są niewystarczające. Kierunek jest dobry, jednak kroki zbyt małe, więc tempo marszu nie jest takie, jakie mogłoby być.

Jak Pan przekonuje innych lekarzy do IT?

Uważam, że najlepiej działają dobre przykłady, dlatego staram się pokazywać kolegom, jak robią to inni lekarze oraz wskazuję na korzyści, jakie mogą osiągnąć dzięki wdrażaniu rozwiązań IT. Dobrze przygotowane rozwiązania bronią się wtedy same, a lekarze oszczędzają czas, którego tak bardzo brakuje nam wszystkim. 

Tomasz Zieliński jest laureatem nagrody Lidera Ochrony Zdrowia 2019 za zaangażowanie w tworzenie dobrych praktyk informatyzacji polskiego sektora usług zdrowotnych.

– Cieszę się, że do wykorzystania rozwiązań informatycznych przekonują się stopniowo wszyscy, również lekarze w zaawansowanym wieku, których wszyscy podejrzewają, że mogą mieć trudność z korzystaniem z rozwiązań IT, a oni całkiem sprawnie sobie radzą, kiedy przełamią naturalną obawę przed nieznanym – mówi wiceprezes Polskiej Izby Informatyki Medycznej.

Czy konsultuje Pan pacjentów telemedycznie?

Najpopularniejszą dotąd formą telemedycyny była porada telefoniczna, którą – odkąd istnieją telefony – lekarze posługują się w kontaktach z pacjentem lub innym lekarzem. Już jakiś czas temu zwróciliśmy się do NFZ o akceptację i umożliwienie sprawozdawania porad telefonicznych. Okazało się, że nie jest to świadczenie gwarantowane i nie może być realizowane w POZ. Żadne inne rozwiązanie realizowane przez podmiot POZ nie jest również dostępne w ramach umowy z NFZ, dlatego nie mam możliwości szerokiego wykorzystania telemedycyny. Mam nadzieję, że podejście MZ i NFZ wkrótce się zmieni i będą to metody możliwe formalnie do wykorzystania, gdyż jest grupa pacjentów, i ona stale rośnie, która jest zainteresowana skorzystaniem z takich porad.

Czego brakuje, aby digitalizacja w ochronie zdrowia w Polsce przebiegała płynnie, aby mogli na niej skorzystać pacjenci, lekarze, pielęgniarki?

OSOZ Polska 5/2019

25

rozmow y

Monitoring ciała i umysłu, czyli pacjent w roli lekarza Inteligentne zegarki i bransoletki, ubrania ze zintegrowanymi czujnikami, smartfony wyposażone w szereg sensorów – nowoczesne technologie pozwalają mierzyć aktywność fizyczną, nastrój i stan zdrowia. Chcemy wiedzieć, co dzieje się w naszych ciałach, mieć kontrolę nad samopoczuciem. Ale czy przez to możemy lepiej zadbać o zdrowie, czy jedynie gromadzimy zbędne dane? O zjawisku „quantified self” rozmawiamy z João Bocasem, ekspertem w dziedzinie wearables.

26

OSOZ Polska 5/2019

Technologie ubieralne kontrolują na bieżąco parametry zdrowia dostarczając pacjentom informacji o ciśnieniu krwi, tętnie, saturacji, długości snu itd. Jednak bez wiedzy medycznej uzyskanych wyników nie jesteśmy w stanie zinterpretować. Czy tego typu urządzenia pomiarowe w jakikolwiek sposób są przydatne z punktu widzenia profilaktyki?

Tak, jak najbardziej. Ich potencjał jest ogromny, pod warunkiem, że są wykorzystywane do pomiaru parametrów, które następnie można przełożyć na wiedzę i konkretne działania, przykładowo zmianę zachowania czy interwencje medyczne.

rozmow y

» Zgodnie z najnowszym raportem IDC, rynek urządzeń ubieralnych w 2018 r. wzrósł o 27,5 procent osiągając poziom 172,2 mln sztuk wyprodukowanych urządzeń. Inteligentne zegarki stanowią 29,8 procent wszystkich wearables.« Wierzę, że ludzie posiadają naturalną potrzebę zdobywania nowych informacji. Dzięki wiedzy stajemy się bardziej świadomi i lepiej przygotowani, aby radzić sobie z wyzwaniami dotyczącymi nie tylko zdrowia, ale także innych sfer życia społecznego. Technologie ubieralne bardzo szybko ewoluują, a ich możliwości wykraczają poza obszar zdrowia. Dzięki nim zyskujemy wyraźniejszy obraz naszego codziennego życia.

Jeśli potrzebujemy konkretnych informacji związanych z wybranym problemem zdrowotnym, bieżący monitoring z pomocą ubieralnych urządzeń jest najprostszym rozwiązaniem. Ale także z punktu widzenia profilaktyki. Dopiero świadomość tego, jak kształtuje się dany parametr, może motywować do korekty odżywiania się lub aktywności fizycznej.

Pod warunkiem, że ludzie wiedzą, jak korzystać z tych urządzeń lub same urządzenia tłumaczą suche liczby na wiedzę.

W wielu przypadkach wearables dostarczają zbyt wielu różnych danych, które są trudne do interpretacji. Wówczas ich wartość użytkowa jest niska. Lepiej poinformowani pacjenci stają się oprócz tego partnerami lekarza w procesie leczenia i profilaktyki. To pozwala poprawić rezultaty terapii lub wzmocnić ochronę przed niektórymi schorzeniami.

A jaki będzie wpływ wearables na ochronę zdrowia w znaczeniu systemowym?

Z całą pewnością odwrócą pętlę tradycyjnej opieki zdrowotnej skoncentrowanej przede wszystkim na leczeniu choroby w kierunku podejścia reaktywnego, skoncentrowanego na zapobieganiu i samoopiece. Wearables i wzmocnienie roli pacjenta otwierają drogę do nowych modeli opieki zdrowotnej, elastyczniejszej dystrybucji świadczeń zdrowotnych i diagnostycznych. Przykładowo, już teraz wiele szpitali korzysta z urządzeń mobilnych do monitorowania pacjentów z chorobami przewlekłymi, kontroli procesu rehabilitacji w domu. Ich miniaturyzacja i rosnące możliwości sprawiają, że duże maszyny diagnostyczne zastępowane są małymi urządzeniami noszonymi na nadgarstku, w ten sposób pacjent

może być kontrolowany przez lekarzy poza szpitalem.

Diagnozowanie chorób w domu i ciągłe monitorowanie stanu zdrowia to rozwiązania, które jeszcze kilka lat temu pozostawały w sferze marzeń.

Jakie są Twoim zdaniem najciekawsze innowacje i trendy w obszarze urządzeń wearables?

W tej fascynującej i szybko rozwijającej się branży nowości nie brakuje. Spróbuję wymienić kilka z nich. Na początek nie sposób nie wspomnieć inteligentnej odzieży tworzonej z materiałów zintegrowanych z elektroniką, zwanych e-tekstyliami. Wszyte w buty, swetry lub bieliznę czujniki mogą gromadzić różne dane, w zależności od zastosowania, i przekazywać je do aplikacji mobilnych.

E-ubrań używają przykładowo sportowcy, ale także osoby muszące na bieżąco kontrolować zdrowie serca.

Innym obszarem jest tzw. elektronika skóry. Całkiem niedawno Uniwersytet w Tokio stworzył lepką i rozciągliwą skórę pokrytą siecią miniaturowych czujników. Niektóre układy czujników można nanieść na skórę na zasadzie tatuażu, który jednocześnie spełnia funkcję ekranu wyświetlającego alarm, gdy niepokojąco zmienia się ciśnienie krwi itd.

Już wkrótce urządzenia do noszenia (wearables) będą zastępowane przez wszczepialne czujniki, będące w stanie kontrolować jeszcze więcej parametrów, w tym skład biochemiczny krwi, prosto z wnętrza ciała. To już tylko kwestia doskonalenia wydajnych baterii.

Czy istnieją zagrożenia związane z ciągłym kontrolowaniem stanu zdrowia z pomocą werables?

Z pewnością tak, wiele wątpliwości budzi bezpieczeństwo gromadzonych danych, ochrona prywatności. Hakerzy mogą włamać się do tego typu urządzeń manipulując informacjami albo je wykradając. Zbyt częste sprawdzenie w smartfonie parametrów pomiarów, jak ciśnienia krwi, temperatury i pulsu, nawet jeżeli nie istnieje taka konieczność, nie

jest nawykiem zdrowym i może prowadzić nawet do pewnej formy uzależnienia od technologii. Aplikacje zdrowotne mogą więc generować efekt przeciwny do zamierzonego, wywołując niepokój, prowadząc do nieuzasadnionej obawy o stan zdrowia. Istnieje w tym zakresie wiele badań, które potwierdzają negatywny wpływ nieprawidłowego stosowania narzędzi zdrowia cyfrowego na stan zdrowia psychicznego. Nadmiar w każdej dziedzinie może zaszkodzić.

Inteligentne opaski i zegarki zbierają szereg danych o stylu życia pacjenta.

W większości przypadków nie zostają one uwzględnione w procesie diagnozy, nie są włączane do kartoteki pacjenta.

Czy to powinno się zmienić? Czy przykładowo ubezpieczyciele zdrowotni powinni mieć dostęp do tych informacji?

Myślę, że tak. Już teraz niektórzy ubezpieczyciele wprowadzają premie i zniżki dla klientów prowadzących zdrowy styl życia, uprawiających sport, zdrowo odżywiających się. Oczywiście deklaracje ze strony ubezpieczonych nie wystarczają, dlatego dane z wearables dostarczają twardych dowodów. Korzysta na tym ubezpieczyciel, którzy ponosi mniejsze koszty leczenia klientów dbających o zdrowie, jak i sam pacjent – zyskując dodatkową motywację do wprowadzania pozytywnych zmian w życiu. Dziwię się, że większość ubezpieczycieli jeszcze nie zdecydowała się na ten krok. Moim zdaniem to kwestia czasu.

Technologiczni sceptycy boją się świata, w którym wszystko jest śledzone, rzeczywistości znanej z powieści „1984” George’a Orwella…

Osobiście nie obawiałbym się takiej wizji. Oczywiście musimy sobie zdać sprawę z tego, że wiele informacji jest gromadzonych bez naszej wiedzy. Przykładów jest wiele, chociażby ostatni głośny skandal dotyczący Facebooka. Mimo to jestem optymistą i wierzę w pozytywny wpływ nowych technologii na zdrowie pacjentów. Życzyłbym sobie, aby duże firmy działające w obszarze zdrowia cyfrowego wykorzystywały pozyskiwane dane do badań naukowych, w ten sposób angażując duże zbiory informacji do walki z rakiem, cukrzycą, chorobami rzadkimi oraz schorzeniami kargiologicznymi. Tak, aby pomagać ludziom cieszyć się długim życiem w zdrowiu. 

OSOZ Polska 5/2019

27

pr a kt y cz n i e l e g is l a cj a

Lekarz informacje o usługach

Kolejne zmiany w tablicach informacyjnych Podmioty lecznicze są zobowiązane przekazywać pacjentom informacje o swojej działalności. Niezależnie od tego, czy realizują umowę z NFZ, czy też nie, muszą posiadać odpowiednią tablicę informacyjną. I w zasadzie nie byłoby to problematyczne, gdyby nie systematyczne zmiany w prawie i zakresie informacji, które muszą być upubliczniane.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi funkcjonowanie wszystkich podmiotów wykonujących działalność leczniczą są ustawa o działalności leczniczej oraz ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Obydwie ustawy zostały zmienione przez długo oczekiwaną ustawę wdrażającą RODO.

28

OSOZ Polska 5/2019

Ustawa ta zmieniła łącznie 160 aktów prawnych, nie omijając również regulacji sektorowych dotyczących ochrony zdrowia. W sferze świadczeń finansowanych ze środków publicznych nastąpiły natomiast kolejne zmiany związane ze szczególnymi uprawnieniami pacjentów do świadczeń. To wszystko sprawia, że tablice informacyjne wymagają zmiany prezentowanych na nich treści, a część nowości będzie wymagała również mo-

dyfikacji stron internetowych czy informacji zamieszczanych w BIP.

Monitoring w regulaminie Kluczową regulacją wewnętrzną dotyczącą funkcjonowania każdego podmiotu leczniczego jest regulamin organizacyjny. Ma on za zadanie określić kwestie dotyczące sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmiot wykonujący działalność leczniczą, nieuregulowane w ustawie lub statucie, jeżeli dany podmiot jest zobowiązany do posiadania statutu. Część informacji zawartych w regulaminie organizacyjnym musi zostać obligatoryjnie podana do wiadomości pacjentów. Jak dotąd do informacji tych należały: – rodzaj działalności leczniczej oraz zakres udzielanych świadczeń zdrowotnych;

pr a kt y cz n i e

– wysokość opłaty za udostępnienie dokumentacji medycznej; – wysokość opłaty za przechowywanie zwłok pacjenta przez okres dłuższy niż 72 godziny od osób lub instytucji uprawnionych do pochowania zwłok oraz od podmiotów, na zlecenie których przechowuje się zwłoki w związku z toczącym się postępowaniem karnym; – wysokość opłat za świadczenia zdrowotne, które mogą być, zgodnie z przepisami ustawy lub przepisami odrębnymi, udzielane za częściową albo całkowitą odpłatnością.

Ustawa wprowadzająca RODO dodała także zapisy wskazujące, że kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą może określić w regulaminie organizacyjnym sposób obserwacji pomieszczeń za pomocą urządzeń umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring). Wymieniono tu dwie kategorie pomieszczeń: – pomieszczenia ogólnodostępne, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów lub pracowników pomieszczeń; – jeżeli wynika to z przepisów odrębnych – pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne oraz miejsca pobytu pacjentów, w szczególności pokoje łóżkowe, pomieszczenia higieniczno-sanitarne, przebieralnie, szatnie.

Aktualne informacje z regulaminu organizacyjnego dotyczące rodzaju działalności, opłat oraz powyższe informacje dotyczące funkcjonowania monitoringu podaje się do wiadomości pacjentów przez ich wywieszenie w widoczny sposób w miejscu udzielania świadczeń. Dane te muszą się ponadto znaleźć na stronie internetowej podmiotu wykonującego działalność leczniczą i w Biuletynie Informacji Publicznej, w przypadku podmiotu obowiązanego do jego prowadzenia.

Problematyczne opłaty Występujący w RODO zapis o bezpłatnej pierwszej kopii danych osobowych przetwarzanych przez dany podmiot wywołał spore kontrowersje w kontekście udostępniania danych o stanie zdrowia zawartych w dokumentacji medycznej.

Podmioty lecznicze mają bowiem prawo pobierać opłaty za udostępnianie dokumentacji medycznej. Ostatecznie przesądzono, że pacjent lub jego przedstawiciel

» Od 4 maja 2019 nie pobiera się opłat za udostępnienie po raz pierwszy dokumentacji medycznej pacjentowi.« ustawowy będzie mógł uzyskać dostęp do danych na preferencyjnych warunkach.

Od 4 maja 2019 nie pobiera się opłat za udostępnienie po raz pierwszy w żądanym zakresie dokumentacji medycznej pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu w formie kopii, odpisu, wyciągu, wydruku, skanu (jeżeli taka forma została przewidziana w regulaminie organizacyjnym) oraz na informatycznym nośniku danych. A skoro podmiot leczniczy musi, zgodnie z ustawą o działalności leczniczej, dzielić się informacjami na temat opłat za udostępnienie dokumentacji medycznej, również informacja o możliwości bezkosztowego uzyskania danych po raz pierwszy w danym zakresie musi zostać umieszczona na tablicy informacyjnej.

Szczególne uprawnienia Nowe informacje dotyczące opłat za dokumentację medyczną oraz monitoringu to nie jedyne zmiany. Od 10 maja dodano kolejne grupy osób uprawnionych do świadczeń poza kolejnością: żołnierze zastępczej służby wojskowej i cywilne niewidome ofiary działań wojennych. Warto w tym miejscu odwołać się do nowo dodanej definicji żołnierza zastępczej służby wojskowej, uprawnienia nie dotyczą bowiem wszystkich osób realizujących zastępczą służbę wojskową.

W ustawie wskazano, że żołnierzem zastępczej służby wojskowej jest żołnierz przymusowo zatrudniany w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych. Informacje dotyczące uprawnionych do świadczeń poza kolejnością muszą być umieszczone na tablicy informacyjnej.

Należy zawrzeć informacje, że prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach mają: – kobiety w ciąży; – świadczeniobiorcy do 18 roku życia, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nie-

uleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, na podstawie zaświadczenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, pediatrii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej, – świadczeniobiorcy posiadający orzeczenie: − o znacznym stopniu niepełnosprawności; − o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

– świadczeniobiorcy, którzy posiadają tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”; – inwalidzi wojenni i wojskowi; – żołnierze zastępczej służby wojskowej; – cywilne niewidome ofiary działań wojennych; – kombatanci; – działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów politycznych; – osoby deportowane do pracy przymusowej.

Biorąc pod uwagę ryzyko prawne i możliwość nałożenia kar, w tym również kar finansowych za braki, należy zadbać o cykliczne przeglądy tablicy informacyjnej oraz na bieżąco dostosowywać prezentowane dane do aktualnego stanu prawnego. 

OSOZ Polska 5/2019

29

pr a kt y cz n i e l e kt u r a

Jak mierzyć efekty zdrowia cyfrowego?

Najnowszy raport Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „Pomiar zdrowia cyfrowego: zalecenia metodologiczne i studia przypadków” jest zbiorem przykładów jak wdrażać, a następnie kontrolować rezultaty adaptacji rozwiązań cyfrowych w ochronie zdrowia.

Publikacja jest odpowiedzią na rosnącą potrzebę w zakresie opracowania standaryzowanych wytycznych i wskaźników, które pomogłyby instytucjom na szczeblu regionalnym i krajowym opracowywać i monitorować politykę oraz strate-

30

OSOZ Polska 5/2019

gię w zakresie wdrażania rozwiązań ICT, porównać postępy z innymi krajami.

Nowe modele opieki oparte na technologiach cyfrowych oznaczają poważną zmianę w tradycyjnym sposobie realizowania świadczeń zdrowotnych, co

z kolei rodzi wiele wyzwań. Chociaż potencjalne korzyści z szerszego stosowania technologii są widoczne od lat, wiele państw wciąż zmaga się z poważnymi problemami z wdrażaniem rozwiązań w tym obszarze.

Trzeba nie tylko upowszechniać i poprawiać jakość krajowej infrastruktury ICT, ale także rozwijać niezbędne umiejętności cyfrowe wykorzystania nowych rozwiązań przez pracowników służby zdrowia i menedżerów. Elektroniczna dokumentacja medyczna, technologie mobilne (m-zdrowie), technologie ubie-

pr a kt y cz n i e

Stopień adaptacji różnych rozwiązań m-zdrowia w 2015 roku według rodzaju technologii.

Najsłabiej zaadoptowane są systemy wsparcia decyzji w placówkach ochrony zdrowia (poniżej 50% krajów), najlepiej – ratunkowe numery alarmowe (prawie 100%).

100

% 100

Liczba krajów (skala po lewej) Procent (skala po prawej)

90

90

80

80

70

70

60

60

50

50

40

40

0

tel e

Inf orm

biln e

Mo

po łe

wiz yta

ie s

ażo wa n

ng

Zaa

Prz

ypo mn

ien

ia o

l-c

kow a

cal

ar atu n

dyc zne

lini

Me

atn a

acj a -zd row Syt ie ua cje kry tyc Kart zne ote ka pa cje nta mLea Mo rni nit ng ori ng pa cje An nta kie ty Kon z d row tro la e otn fek e tów lec zen ia Na dzó Sys r tem zdr ow yw ia spa rci ad ecy zji

10

0

ch

10

czn ośc i

30 20

en ter

30 20

Be zpł

ralne (werables), usługi telezdrowia, telekonsultacje, telemedycyna, szpitalne bazy danych (Big Data) i analiza danych to tylko kilka przykładów wykorzystania ICT w zdrowiu, które wymagają nowych kompetencji cyfrowych. Konieczne jest systematyczne szkolenie pracowników sektora zdrowia, aby mogli w łatwy sposób korzystać z technologii.

Mierzenie dostępu do technologii informacyjno-komunikacyjnych w placówkach służby zdrowia, ich stopnia wykorzystania i adaptacji przez pracowników mają zasadnicze znaczenie dla formułowania polityk opartych na dowodach. W strategiach digitalizacji – aby uniknąć marnotrawienia zasobów – trzeba polegać na wspólnych ramach koncepcyjnych i metodologicznych oraz porównywanych wskaźniki. Tylko w ten sposób można zagwarantować, że wzajemnie będziemy się uczyć, jak inwestować w zdrowie cyfrowe, jakie inicjatywy przynoszą najlepsze efekty, jakich błędów unikać.

W opracowaniu znaleźć można m.in. przegląd międzynarodowych podejść do pomiaru zdrowia cyfrowego, metodologie i doświadczenia regionalne w projektowaniu i wdrażaniu rozwiązań ICT, zalecenia dotyczące pomiaru dostępu i wykorzystania ICT w sektorze zdrowia, praktyki wspierania rozwoju zdrowia cyfrowego (na przykładzie Brazylii, Urugwaju). Ciekawostką jest 10-stronicowy kwestionariusz do pomiaru dostępu i wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w sektorze zdrowia. 

Rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w skali świata (lata 2001–2016, liczba rozwiązań na 100 mieszkańców). Technologie mobilne, w tym zwłaszcza dostęp do telefonii komórkowej i Internetu bezprzewodowego rosną w szybkim tempie od 2008 roku, kiedy wprowadzono na rynek pierwszy smartfon.

100

99,7

90 80 70 60 49,4 47,1

50 40 30 20

13,7 11,9

10 0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Abonamenty telefonii komórkowej Osoby korzystające z Internetu Abonamenty telefonii stacjonarnej

Abonamenty mobilnego Internetu szerokopasmowego, Abonamenty Internetu kablowego

Kontrola efektów

Pobierz pełny raport „Pomiar zdrowia cyfrowego. Rekomendacje metodologiczne i studia przypadków” (WHO, 110 stron, język angielski) Wejdź na stronę: http://bit.ly/2HvU26Q lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 5/2019

31

pr a kt y cz n i e

Cyfryzacja ochrony zdrowia musi być społecznym ruchem zmian Zdrowie cyfrowe jest na tyle młodym zjawiskiem, że prowokuje liczne spekulacje, rozbudza wielkie nadzieje, generuje futurystyczne wizje.

Wiele z nich to utopijne, życzeniowe wizje, marzenia o lepszym, zdrowszym świecie, sprawnej i zrównoważonej ochronie zdrowie. Zastanówmy się, dlaczego kreślenie niezmiennych od lat scenariuszy digitalizacji nie pomaga w prawdziwym postępie.

32

OSOZ Polska 5/2019

Futurologia cyfrowa Historie sukcesu globalnych liderów technologicznych, jak Apple, Amazon, Google i Facebook wprowadziły do słownika pojęcie „disruptive technologies”. To technologie, które zmieniają zasady gry, wywracają do góry nogami przyjęty porządek, zastępując stare nowym. Po hotelarstwie czy przewozach pasażerskich, również w zdrowiu trwa

pr a kt y cz n i e

» Zanim technologia dokona transformacji cyfrowej, potrzebna jest transformacja w ekosystemie ochrony zdrowia.« cjach – wynikających ze specyfiki ochrony zdrowia – nie sama technologia, ale utrwalone od wieków wartości, w tym zaufanie, mają decydujące znaczenie.

Adaptacja nawet przełomowych nowinek zajmie sporo czasu, ponieważ rynek ochrony zdrowia rządzi się swoimi, sztywnymi zasadami. Historia wielkiego oszustwa Elizabeth Holmes, założycielki Theranos, pokazuje jednak, że atmosfera wokół innowatorów technologicznych w zdrowiu jest bardzo gorąca. Nic dziwnego, ochrona zdrowia to branża dopiero raczkująca w cyfryzacji więc możliwości zmian i wprowadzania nowych produktów i usług cyfrowych – duże.

Jak naprawić zdrowie cyfryzacją?

wypatrywanie lidera na miarę Airbnb czy Ubera, mogącego zaoferować uniwersalną usługę cyfrową demokratyzującą dostęp do usług. Jedni wskazują na Apple, który w zeszłym roku wprowadził rozwiązanie umożliwiające pobieranie dokumentacji medycznej na telefon komórkowy. Media śledzą każdy ruch Amazona związany z wchodzeniem na rynek zdrowia. Jedni z nadzieją, inni ze strachem spodziewają się cudu, ewentualnie apokalipsy.

W ślad za tym, filozofia „move fast and break things” (działaj szybko i rewolucjonizuj) stała się wyznacznikiem podejścia wielu startupów. Paradoksalnie, w ochronie zdrowia jest często gwoździem do trumny. Na mocno regulowanym rynku o tradycyjnych rela-

Ochrona zdrowia jest obszarem potrzebującym gruntownych reform i uszczelnienia procesów, ponieważ w obecnym modelu ugina się pod nowymi wyzwaniami społecznymi i finansowymi. Niestety, wiele młodych firm w branży nowych technologii, zwłaszcza dotychczas nie mających nic wspólnego z medycyną i lokalnym rynkiem, spogląda na ten sektor powierzchownie, przez pryzmat innych branż, nie dostrzegając zawiłej struktury wewnętrznej, traktując cyfryzację jako uniwersalny klej do spajania fragmentów całości (analogia zamierzona – jednym z głównych problemów ochrony zdrowia jest rozproszenie informacji na temat pacjenta). Zamiast tego brakuje szczerej analizy cząstkowych problemów, które narzędzia cyfrowe mogą szybko ulepszyć. Przykładem są najprostsze zastosowania adaptowane w Afryce, gdzie infrastruktura medyczna jest na niskim poziomie, a bazowe potrzeby pacjentów mogą być zaspokojone dzięki aplikacjom mobilnym, telemedycynie, dostępowi do sieci internetowej.

Tworzenie innowacji jest opowiadaniem historii Cyfryzacja stała się szansą na zmiany na lepsze. Kreśląc plany dla ochrony zdro-

wia, warto przyjrzeć się innym branżom. Wprowadzając na rynek pierwsze smartfony, Apple przypomniał, że prawdziwa rewolucja po pierwsze nie polega na liniowym ulepszaniu rzeczy, ale wprowadzeniu gwałtownych zmian; po drugie – że wynalazczość ma wiele wspólnego z elementem łączącym od wieków ludzi w społeczności – opowiadaniem niezwykłych historii. Obietnica Apple doskonalenia życia i rozszerzania możliwości ludzi niezmiennie porywa tłumy, co można zauważyć m.in. w ekscytacji mediów przed każdą premierą nowego modelu iPhone. I choć zdrowie jest na samym szczycie drabiny potrzeb, niestety nie jest zagadnieniem na tyle atrakcyjnym jak społeczna potrzeba przynależności, a może raczej kompensowania samotności, realizowana na Facebooku. Przynajmniej dopóki nic złego ze zdrowiem się nie dzieje.

Dlatego, choć z jednej strony ideologizowanie innowacji wzbudza wiele kontrowersji, z drugiej – obietnica zdrowszego życia dzięki analizom Big Data, monitoringowi kondycji psychicznej i fizycznej (technologie ubieralne) może brzmieć atrakcyjnie. A to już pierwszy krok do uczynienia z cyfryzacji ochrony zdrowia społecznego ruchu.

Inteligentne zmiany dla lepszej przyszłości Ochrona zdrowia potrzebuje innowatorów. Doświadczonych liderów znających rynek od środka, a jednocześnie wizjonersko spoglądających do przodu. Ale potrzebuje też rzetelnej strategii zmian i przemyślenia na nowo obowiązujących zasad. Bez nich trudno będzie wpleść nowe rozwiązania w stare struktury, a nawet jeżeli się to uda, ich skuteczność lub zasięg mogą okazać się bardzo ograniczone. Zanim technologia dokona transformacji cyfrowej, potrzebna jest transformacja w ekosystemie ochrony zdrowia. Choć porównanie może jest przejaskrawione, to stoimy w obliczu tak ważnych decyzji, że konieczny jest ruch społeczny dla zmian w zdrowiu analogiczny do tego dotyczącego zmian klimatu albo poruszenia, które towarzyszyło protestom postulującym zwiększanie nakładów na ochronę zdrowia. Jesteśmy w okresie rewolucji technologicznej, która oznacza wiele więcej niż tylko informatyzację. E-recepta, e-ZLA i e-skierowanie zmieniają podejście pacjentów, komunikację lekarza z chorym, sposób pracy personelu i placówek medycznych, działanie całego sektora. 

OSOZ Polska 5/2019

33

n ow e id e e

E -zdrowi e n a ś wi e ci e

The University of Vermont

Medium Science

UVM Study: AI Can Detect Depression in a Child’s Speech

Algorithms Can Now Identify Cancerous Cells Better Than Humans

Sztuczna inteligencja jest w stanie wykryć depresję na podstawie głosu dziecka Algorytm oparty na uczeniu maszynowym może wykryć oznaki lęku i depresji na podstawie schematów mowy małych dzieci. W ten sposób otwierają się nowe możliwość szybkiego i łatwego diagnozowania schorzeń psychicznych, które są trudne do wykrycia i często zaniedbywane u młodych ludzi.

Około 20% dzieci cierpi z powodu lęku i depresji. Problemem jest to, że dzieci poniżej ósmego roku życia nie mogą wiarygodnie wyrazić swojego emocjonalnego stanu i cierpienia.

W ten sposób poważne objawy są bagatelizowane, rodzice unikają wizyty u psychologa wychodząc z założenia, że nastrój dziecka jest kwestią odpowiedniego wychowania i ich odpowiedzialnością.

– Potrzebujemy szybkich, obiektywnych testów, aby identyfikować dzieci, które cierpią – mówi Ellen McGinnis, psycholog kliniczny (Uniwersytet Vermont). Większość dzieci poniżej ósmego roku życia jest niezdiagnozowana. Wczesna diagnoza ma kluczowe znaczenie, ponieważ dzieci dobrze reagują na leczenie, a ich mózgi wciąż się rozwijają.

Naukowcy wykorzystali zaadaptowaną wersję testu wywoływania nastroju zwanego TSST (Trier-social stress test), który ma inicjować uczucie stresu i niepokoju u pacjenta. Grupę 71 dzieci w wieku od trzech do ośmiu lat poproszono o improwizację trzyminutowej opowieści i powiedziano, że zostaną ocenieni na podstawie tego, jak ciekawie ją przedstawią.

Algorytm uczenia maszynowego opracowany do analizy cech statystycznych nagrań dźwiękowych opowieści każdego dziecka okazał się bardzo skuteczny w diagnozowaniu. – Algorytm był w stanie zidentyfikować dzieci z zaburzeniem internalizacji z 80% dokładnością – przyznała Ryan McGinnis. System oparty na sztucznej inteligencji daje wyniki znacznie szybciej – algorytm wymaga zaledwie kilku sekund na przetworzenie danych. System zidentyfikował osiem różnych cech dźwiękowych mowy dzieci. Trzy z nich najmocniej wskazują na zaburzenia internalizacji: niskie tony, powtarzalność mowy i treści oraz wyższa reakcja na zaskakujący brzęczyk odtwarzany przez badaczy podczas opowiadanej historii. 

34

OSOZ Polska 5/2019

Algorytmy potrafią lepiej od człowieka wykrywać komórki raka W ciągu ostatnich kilku lat wyodrębniła się i szybko rośnie nowa branża tzw. cyfrowej patologii. Pomimo, że jest to stosunkowo nowa dziedzina, zastosowanie patologii cyfrowej i analiza obrazów medycznych z pomocą algorytmów zostały w 2017 r. dopuszczone do użycia przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA). Na czym polega ta dziedzina? Zdigitalizowane obrazy o wysokiej rozdzielczości mogą być analizowane przez algorytmy celem identyfikacji komórek nowotworowych.

Badania wskazują, że zastosowanie algorytmów do analizy cyfrowych zdjęć zapewnia wyniki zbieżne z dokładnością ekspertów patologii. W niektórych przypadkach algorytmy są dokładniejsze, prawie w 100% przypadków – szybsze. W testach przeprowadzonych w 2018 r. przez Massachusetts General Hospital i MIT wykazano, że zautomatyzowany system wykrył raka piersi z pomocą zdjęć mammografii z tą samą precyzją co radiolog. Inny algorytm opracowany przez Google’a „wykrył przerzuty raka piersi ze znaczną dokładnością i poprawił wydajność patologa” – wynika z badań w Archives of Pathology and Laboratory Medicine oraz American Journal of Surgical Pathology.

Dokładność algorytmów szybko rośnie, ponieważ systemy sztucznej inteligencji zyskują dostęp do rosnącej biblioteki danych i w ten sposób szybko się uczą wykrywania zmian, porównując zmiany występujące w komórkach z milionami innych zdjęć i diagnoz postawionych przez człowieka. Analiza dużych zbiorów danych cyfrowych może zidentyfikować niewidoczne gołym okiem patologie. Tego rodzaju pomoc ze strony algorytmów może okazać się zbawienna ze względu na niedostateczne zasoby kadrowe w grupie radiologów. Z drugiej strony kilka kwestii w tej dziedzinie wymaga regulacji. Jedną z nich jest dostęp do zbiorów danych w badaniach naukowych nad nowymi metodami diagnostyki z wykorzystaniem AI, a których wyniki są następnie wykorzystane do prac nad komercyjnymi rozwiązaniami. 

n ow e id e e

STAT News

Hospitals look to computers to predict patient emergencies before they happen Szpitale korzystają z komputerów, aby przewidywać sytuacje zagrożenia zdrowia i życia pacjentów, zanim one wystąpią Zespół pielęgniarski szpitala w Cleveland Clinic. Dzwoni telefon z informacją, że u 57-latka rozwinęło się niebezpiecznie szybkie bicie serca, z tendencją do zatrzymania akcji serca. Według statystyk, tylko około 25 procent pacjentów w USA przeżywa w szpitalu stan zatrzymania akcji serca. Powód? Zanim nadejdzie pomoc, upływają krytyczne minuty. W przypadku szpitala w Cleveland ostrzeżenie o pogarszającym się stanie pacjenta nie pochodziło od personelu placówki, ale z biura oddalonego kilka kilometrów dalej, gdzie technik z Centralnej Jednostki Monitorującej (CMU) obserwuje na bieżąco parametry życiowe pacjentów na monitorze komputera, wychwytując sygnały świadczące o wczesnej fazie częstoskurczu komorowego.

Jest to obiecujący przykład wykorzystania sztucznej inteligencji do przewidywania stanu zdrowia pacjentów przebywających w szpitalu i szczelniejszego monitoringu. W USA upowszechniają się szpitalne centra dowodzenia, których zadaniem jest monitorowanie danych, optymalizacja obłożenia łóżek, kalibracja poziomu zatrudnienia czy wykrywanie sygnałów świadczących o rozwoju sepsy u pacjentów. Jednak systemy sztucznej inteligencji mogą pomóc szpitalom także w szybkiej identyfikacji nowych sygnałów ostrzegawczych, jak przykładowo tych świadczących o pogorszeniu stanu zdrowia.

We wspomnianym przypadku Cleveland Clinic, celem jest opracowanie systemu, za pomocą którego klinicyści otrzymywaliby informacje o poważnym zakłóceniu pracy serca na godzinę przez jego wystąpieniem. W tej chwili CMU może z wyprzedzeniem powiadomić o nagłych sytuacjach kardiologicznych, ale czas reakcji nadal zależy od tego, jak szybko technicy

obserwujący duże strumienie danych wychwycą podejrzane anomalie w parametrach.

To zadanie o wiele lepiej mogłyby wykonywać algorytmy, także w wielu innych przypadkach, jak monitoring wyników badań laboratoryjnych, obchody lekarskie i pielęgniarskie, ruchy pacjentów w łóżku. Zapotrzebowanie na systemy sztucznej inteligencji jest ogromne: w ostatnich dziesięcioleciach wzrosła liczba danych zbieranych przez urządzenia monitorujące stan zdrowia chorego. Z drugiej strony ich ilość jest tak ogromna, że lekarze i pielęgniarki nie są w stanie ich przetworzyć. W masie informacji można łatwo przeoczyć te kluczowe, świadczące o rozwoju stanu zagrażającego życiu pacjenta. Alarmy generowane przez system muszą być kierowane do odpowiednich służb szpitala i dobrze skalibrowane, tak aby nie okazało się, że ich nadmiar prowadzi do ich ignorowania. Jest to idealne zadanie dla systemów sztucznej inteligencji posiadających zdolność do rozpoznawania wzorców nawet w dużych zbiorach danych.

W szpitalu w Cleveland algorytm opracowany przez klinicystów analizuje szereg danych, takich jak ciśnienie krwi, częstość akcji serca i poziom nasycenia tlenem, w celu oznaczenia pacjentów, którzy są najbardziej narażeni na pogorszenie stanu zdrowia. Większość telefonów od techników z Centralnej Jednostki Monitorującej do personelu szpitala dotyczy rutynowych sytuacji, m.in. sugestii sprawdzenia konkretnego pacjenta przez pielęgniarki. Ale czasami technicy zauważą problem, który wymaga mobilizacji zespołu reagowania kryzysowego.

W artykule opublikowanym w Journal of the American Medical Association w 2016 r., badacze przeanalizowali wydajność CMU w zakresie powiadamiania opiekunów pierwszej linii o zbliżających się stanach kryzysowych. Okazało się, że CMU dokładnie powiadomiły lekarzy o 79 procentach (772 z 979) zmian tętna lub rytmu serca, które w rezultacie doprowadziły do działań ze strony zespołu reagowania kryzysowego. System dostarczył informacji o 27 zatrzymaniach krążenia, opiekunowie przywrócili krążenie u 25 wspomnianych pacjentów. 

OSOZ Polska 5/2019

35

n ow e id e e S tr e fa S ta rt u p

Symulacja iniekcji Zamiast testowania wstrzyknięć na pacjentach, ćwiczenia z wykorzystaniem rzeczywistości wirtualnej. Polska spółka technologiczna rozpoczęła prace nad wirtualną strzykawką do edukacji lekarzy w zakresie przeprowadzenia zabiegów medycyny estetycznej. Na realizację projektu spółka otrzymała dofinansowanie od resortu przedsiębiorczości w wysokości 734,5 tys. zł.

36

OSOZ Polska 5/2019

n ow e id e e

» W dermatologii estetycznej występuje duży problem z szybkim i profesjonalnym wyedukowaniem lekarzy. Na rynku brakuje narzędzi pozwalających na swobodne kształcenie specjalistów.«

Na pytania odpowiada Tomasz Kierul, Prezes Zarządu InventionMed. Jak zrodził się pomysł na stworzenie wirtualnej strzykawki?

Globalny rynek medycyny estetycznej systematycznie rośnie. Według prognoz Persistence Market Research, przychody, które w 2017 roku wynosiły 4 mld USD, do końca 2026 roku wzrosną nawet do 8 mld USD. Jest to więc branża z bardzo dużym potencjałem – chętnych na zabiegi przybywa, natomiast w dermatologii estetycznej występuje duży problem z szybkim i profesjonalnym wyedukowaniem lekarzy. Na rynku brakuje narzędzi pozwalających na swobodne kształcenie specjalistów.

Obecnie szkolenia odbywają się na ży-

wym modelu – nauka jest czasochłonna, kosztowna i niesie ryzyko powikłań u pacjenta. Wirtualna strzykawka jest odpowiedzią na zapotrzebowanie rynku. Liczymy, że nasze innowacyjne na skalę światową rozwiązanie zrewolucjonizuje branżę szkoleniową w medycynie estetycznej. Będzie to drugi projekt rozwojowy InventionMed. Symulator TutorDerm służący do nauki procedur związanych z usuwaniem naczyniaka spotkał się z pozytywnym przyjęciem wśród studentów i lekarzy podczas programu pilotażowego. Naszymi innowacyjnymi rozwiązaniami interesują się zagraniczni inwestorzy oraz globalne koncerny medyczne.

Jaka jest bazowa funkcjonalność i zastosowanie rozwiązania?

Wirtualna strzykawka to specjalistyczny sprzęt szkoleniowy w technologii VR, który posłuży do edukacji przyszłych specjalistów z dziedziny dermatologii klinicznej i estetycznej. Symulator umożliwi ćwiczenie zastrzyków podskórnych. Strzykawka naturalnych rozmiarów z niewielką igłą wyposażona będzie w czujnik mechaniczny (oceniający poprawność wbicia igły w sztuczną skórę) i pneumatyczny (kontrolujący ilość wstrzykiwanej substancji). Dzięki technologii podwójnej immersji, możliwe jest połączenie realistycznego wirtualnego otoczenia z oddziaływaniem zmysłu dotyku. Symulator medyczny w wirtualnej rzeczywistości pozwoli odwzorować wszystkie procedury, które należy wykonać podczas zabiegu. Pominięcie zbędnej praktyki na organizmach żywych eliminuje możliwość wystąpienia komplikacji zdrowotnych u pacjentów, wpływa również na skrócenie tzw. krzywej uczenia.

Jak wygląda proces opracowania innowacji?

Posiadamy radę naukową, która składa się z wybitnych specjalistów z dziedziny medycyny, a w szczególności medycyny estetycznej i dermatologii. Współpracujemy z globalnym koncernem HTC, wykorzystujemy specjalistyczne rozwiązania technologiczne opracowane przez najwyższej klasy specjalistów. Przygotowujemy się również do zawarcia umowy z wiodącym, międzynarodowym koncernem w branży dermatologii w ramach działań związanych z produkcją i komercjalizacją wirtualnej strzykawki.

Jak wirtualna strzykawka będzie rozwijana i kiedy będzie dostępna?

Pierwszym krokiem w opracowaniu wirtualnej strzykawki będzie zaprojektowanie jej konstrukcji wraz z czujnikami. Następnie przeprowadzona zostanie kalibracja, czyli przebadanie warunków otoczenia i odwzorowanie fizycznych właściwości obiektu. Równolegle wykonane zostaną wizualizacje graficzne, za pomocą których zostaną odtworzone elementy grywalne w wirtualnej scenie i imitacja anatomicznych części skórnych i niektórych podskórnych.

Niezbędnym elementem będzie również sztuczna skóra w realnym świecie i jej opis skryptowy immersyjnych zachowań w wirtualnej rzeczywistości.

Komercjalizacja wirtualnej strzykawki zaplanowana jest na przełom 2020/21 roku. Medycyna estetyczna nie jest jednak jedynym rynkiem, na którym InventionMed chce wdrażać symulatory oparte na wirtualnej rzeczywistości. Spółka planuje budowę Centrum Innowacyjnych Symulacji Medycznych VR i AR w Bydgoszczy. Głównym celem działalności będzie opracowywanie innowacyjnych rozwiązań produktowych między innymi dla kardiochirurgii i kardiologii. Spółka złożyła właśnie wniosek do Ministerstwa Rozwoju o dofinansowanie projektu.

Jaka jest główna grupa docelowa i jaki będzie koszt urządzenia?

Wirtualna strzykawka to projekt, którego odbiorcami będą głównie uczelnie medyczne, centra symulacji medycznej. Planujemy też współpracę z producentami sprzętu medycznego. Trwają już wstępne rozmowy z Croma Pharma GmbH – to koncern farmaceutyczny, który zajmuje się opracowywaniem, produkcją i dystrybucją produktów z branży dermatologii estetycznej i jest jednym z wiodących ekspertów w dziedzinie medycyny estetycznej w Europie.

Liczymy, że nasze urządzenie z powodzeniem odnajdzie się na zagranicznych rynkach. Zauważamy rosnący potencjał technologii VR w Chinach – na tym rynku już zaawansowane rozmowy z przedstawicielami funduszu Hong Kong Kam Fung Group. Koszt realizacji wirtualnej strzykawki to 940 000 zł. Projekt uzyskał dofinansowanie realizację z Funduszu Badań i Wdrożeń od Kujawsko-Pomorskiej Agencji Innowacji w kwocie 734 500 zł. 

OSOZ Polska 5/2019

37

osoz wor l d

Photo credit: Jan Zappner/re:publica

Cyber-medicine & humans.

7 new concerns about digital healthcare Innovations in healthcare need to be discussed as never before, footnotes and small print for user manuals of health apps need to be read carefully by all of us. Instead of simplifying or demonizing digital healthcare, we need more research and deeper debates. Conclusions and questions after this year’s conference on internet and society re:publica.

Capitalism: Is there a place for equity and solidarity in (digital) healthcare?

“A key challenge is to ensure that all people enjoy the benefits of digital technologies for everyone. We must make sure that innovation and technology helps to

38

OSOZ Polska 5/2019

reduce the inequities in our world, instead of becoming another reason people are left behind. Countries must be guided by evidence to establish sustainable harmonized digital systems, not seduced by every new gadget,” postulates Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, Director-

General, World Health Organization in the foreword for the latest report “WHO Guideline: recommendations on digital interventions for health system”. The WHO calls for #HealthForAll. But equal access to healthcare in the era of digitalization is in threat. Healthcare is too complex for its problems to be solved in a simple way. Digital health is not a silver bullet – although it creates new opportunities for health services distribution, new challenges arises. Digital natives profit from brand new smart watches to monitor heart health or blood glucose, in modern clinics designed in Silicon Valley patients have access to the newest telemedicine innovations for early dis-

osoz wor l d

ease detection. Some say that sooner or later digital health will also be adopted in public health systems and become available for everyone. But the digital revolution is exponential – those with better digital literacy, education and financial status will always have access to better care supported by newest innovations.

Wearables will be followed by DNA-editing, injectable sensors, robotics to assist patients. Let’s be realistic: it is estimated that hundreds of millions people globally need glasses but don’t have them (can’t afford them); modern, personalized prosthetics are affordable for a small percentage of disabled people; the first tooth implants were created in 1965 but even today many public systems don’t reimburse them – not everybody can pay a few thousand euros to improve the quality of life. We can expect the same in digitalization. Inequalities are present in democracy, and tend to grow where the invisible hand of the market set the rules.

Even in social health systems, supported by digital health innovations, solidarity is a pure myth. So how can we tackle it?

Dr Algorithm: The patient in the world of calculated health risks and rationalized behavior We don’t have to agree but it’s a matter of time: Artificial Intelligence already outperforms physicians in screening Xrays for certain diseases and spotting abnormalities in human bodies, soon it will be better at diagnosing patients and prescribing personalized treatment plans.

While AI can analyze millions of data sets in a second, a human doctor would need weeks to complete the task. Computing power doubles approximately every 1.3 years. The data generated on every patient rises exponentially. Algorithms suggest what to buy on Amazon or which information might be worth of reading on Facebook, in medicine they calculate possible complications during surgery or the health risk. Data gathered on electronic health records reflects our behavior, habits and lifestyle. Some insurance companies rewards patients for physical activity. Omnipresent sensors and apps in smartphones monitor life signs, performance. AI sees patients through data sets, not through personal narration. A glass of wine or piece of cake, small daily pleasures, are being converted into calories lowering our health score. We are still far away from China’s social monitoring system in which every person has a personal score that evaluates how good

or bad a citizen he or she is. But rising healthcare costs bring pressure to tighten expenditures and introduce savings.

Efficient, personalized prevention at the cost of privacy is unavoidable. In 2016 Stephen Hawking said that the creation of AI might be not the best but the worst thing for the mankind.

Techno-religion and the cyber world: Better and longer life in quantifiedself societies For many digital health is more than digital devices – it’s an ideology, a postmodern philosophy. On the cover of The Economist, Steve Jobs was once named a magician and presented as a Jesus titled: “The Book of Jobs: Hope, hype and Apple’s iPad”. Technology is to improve our life and to save the world. Silicon Valley startups play the role of new messiahs, entrepreneurs with superpowers. Every Apple conference and presentation of a new product is like a spiritual experience where ecstasy mixes with desires and expectations. Announced in December 2018 Apple Watch Series 4 with FDA-approved ECG was to “change the history of medicine”. Theranos founder, Elizabeth Holmes, promised a breakthrough in medicine. Many believed her

blindly and invested millions of dollars to support her visions (the product didn’t even exist). The fascination of new technologies converts into technology populism, where rational thinking is supplemented by trust and admiration. Quantifield-self, the phenomenon of tracking life signs, shows the new health tech culture – now patients have the power to control their health and in this way they are not dependent on physicians anymore. In a digital, perfect world based on binary scales, emotions, personal needs, fears and expectations play no role. The impact of digital technology on mental health is still unexplored but the negative side effects already visible in highlytechnologized societies, like Japan. Isolation, loneliness and constant competitiveness powered by measurements have consequences.

Medical fake news, hoax and bias in media, Google searches, filter bubbles: Access to knowledge is a threat Let’s face it: the Internet is full of bullshit. Democracy on the World Wide Web means – no matter if we like it or not – a freedom to express opinions. Many of them are disseminated anonymously or under a falsified identity. Different mo-

Gunter Dueck (philosopher, mathematician, management thinker, writer) believes that everybody has their own “identity-algorithm” that helps to make right decisions in the era of information noise on the internet. Digitalization won’t dehumanize societies. Human beings consist not only of bodies, but also of souls, minds and spirits (photo credit: Jan Zappner/re:publica).

OSOZ Polska 5/2019

39

osoz wor l d

tivations stand behind hoaxes on the internet and social media: making money, dividing and disrupting, changing minds, feeling part of a group. Anti-vaccine campaigns based on conspiracy theories, pseudoscience or manipulated evidence. On social media they find a huge audience of anti-vacciners who believe that the only profit of vaccinations is a profit made by pharma industry. According to the WHO, vaccine hesitancy is one of the biggest 10 threats to global health.

Measles have seen a 30% increase in cases globally. Medical fake news causes not just disinformation but can lead to inadequate decisions, harms to health or even deaths. Recently Facebook declared it would be removing anti-vaxx groups from ads and recommendations, making it harder for users to find such pages. When looking for a diagnosis on the Internet, algorithms used by Google show the most popular searches, not the evidence-based ones. Lack of digital (health) literacy causes sometimes patients to trust “Dr Google” or anonymous opinions on social media more than a doctor. Algorithms used by Facebook lock users in filter bubbles so they step by step get an opinion based on information displayed on their social me-

dia wall. Many indicate digital education as a panacea for those challenges.

But fake news is improving quickly making it hard to distinguish between truth and false. A video with a known scientist talking about the harmfulness of vaccinations? Deep learning makes it possible.

So called “deepfake” is a realistic synthetic video that has been created using computer-generated imagery powered by artificial intelligence.

Tl:dr: Digital literacy, transparency and information overcharge Too long; didn’t read (tl;dr) – a leading theme of re:publica 2019 relates well to health literacy in the digital era. How to make science as interesting as pseudoscience based on emotions, personal stories? How to restore faith in valuable knowledge in an information noise?

While medical universities and healthcare organizations are producing thousands of pages of scientific papers, the knowledge remains in silos of experts who understand them. We face information overload: the average attention span of a human being amounts to 8 seconds.

For a goldfish it’s 9 seconds… Terms and conditions of digital health apps are too long and in the case of most users are not

» Can a machine make independent decisions about a patient’s health?« read. People give consent for using their personal health data by third parties, to be processed by algorithms many times without their knowledge. Some say, there is no danger as long as the data are anonymous. Experts claim, that anonymized data can be easily “deanonymized” using for example location-tags etc. There are over 318,000 mobile health apps. The market remains out of control – everybody can create a health prevention or behavior change app without obligation to validate. “If it’s available in the Apple or Google store it doesn’t mean it’s reliable”. How to ensure quality for digital health innovations? How to make algorithms transparent so people are informed why they have got such a diagnosis from a symptom checker without having to understand machine learning at all?

Digital ethics: Wrong questions about killing machines

For Oliver Nachtwey, sociology professor at the University of Basel, digitalization is a new form of global religion. Like many theological doctrines, it also promises a longer and happier life. Tech leaders are seen as new messiahs making the world a better place to live (photo credit: Jan Zappner/re:publica).

40

OSOZ Polska 5/2019

The debate about ethics in digitalization has been dominated for years by the scenario of autonomous car that – in an emergency – has to make a rapid decision between killing one group of people or another one (for example two children versus five adults). This is a completely wrong question that we ask in the public discussion about robotics, Artificial Intelligence and algorithms. In healthcare the typical ethical considerations concerns mistakes made by surgery robots.

Who will be in charge? The manufacturer, the assisting doctor or maybe a patient who signs a consent form and was aware of the potential risks? Well, of course such scenarios are real but too marginal to absorb all the attention. We have to ask first what kind of healthcare we expect in the future, where to set the frontiers between privacy and prevention, how to ensure patients the freedom to decide about their own data (and the right to be forgotten in the electronic health records repositories). Can a machine make independent decisions about a pa-

osoz wor l d

tient’s health? What if the doctor’s opinion doesn’t match algorithm’s decision?

What do we expect from doctors in the future? How to avoid social unrest that follows from (digital) health inequities?

Is it ok to leave an elderly person alone under the care of a robot? How to eliminate discrimination or abuse through big data analyses? And finally, which values – social, human, economic – should be fundamental, regardless of the technological innovations? In the upcoming years the wave of new technologies are going to transform healthcare and medical professionals’ work like never before in the history of humankind. We should be more worried about the changes in the patient-doctor relationship or automatization in care instead of feeling afraid of robots getting out of our control. Ethical challenges have nothing to do with science-fiction problems.

Doctor or App: Who do I trust and how will AI change the medicine?

“AI won’t ever replace doctors”. Really? Someone who declares it already today has a very idealistic vision of technologies in healthcare (or wants to stay politically correct). We don’t know it but we can foresee, with a high probability, that Artificial Intelligence will conquer doctors in some competences. Besides it’s hard to forecast if digitalization will make healthcare cheaper, more effective, improve prevention, shorten medical errors, strengthen the quality of care or help to make better treatment decisions. Maybe we should fear the opposite scenario. When facing new challenges – ageing populations, rising burden of non-communicable diseases and galloping costs – we tend to stay optimistic, sometimes even naive. The power of technologies in healthcare lies in augmenting doctors’ competences, abilities, qualifications, intelligence, capacities, performance. Nonetheless healthcare professionals need to be ready to adapt to digitally-driven changes. It’s impossible to control patients’ expectations – some of them will prefer an AI to make a diagnosis, for some a doctor will stay irreplaceable. Let’s stop this meaningless argument which blocks us in making a next step forward. In healthcare systems based on democratic principles, patients are free to choose between an app an doctor. At last, what’s most important is quality of care and efficiency of treatment, not the way of achieving the goal. 

Let’s imagine that a company like Google dominates the market for autonomous cars. What will happen if one day a mistake in an operating system or a bankruptcy shut down all the vehicles, paralyzing communication, transport, cities. Sarah Spiekermann, chair of the Institute for Information Systems and Society at Vienna University of Economics and Business, points out the social consequences of digitalization (photo credit: Jan Zappner/re:publica).

Body 4.0 is a body interpreted as a data set, not anymore as a set of organs and cells. New regulations are required to ensure privacy and full control over personal data (Maike Janssen, Bauhaus University) (photo credit: Jan Zappner/re:publica).

OSOZ Polska 5/2019

41

osoz wor l d

“ The risks of basing digital health strategy on industry hype and alluring prototypes” The World Health Organisation recently hosted a landmark “Symposium on The Future of Digital Health” (Copenhagen, February 6-8th 2019), which was attended by healthcare leaders, innovators and analysts from across the European Region. Professor Claudia Pagliari, Director of Global eHealth at the University of Edinburgh, spoke in a plenary session entitled “Leaders of the Future – political, economic and ethical governance for digital health”. In a follow up interview, Artur Olesch asked about some of the key points raised in the talk and sought further insights and views on the theme of making digital health count.

42

OSOZ Polska 5/2019

osoz wor l d Many national healthcare digitalization strategies fail. What are the main reasons?

Failure in large-scale digital programmes is common, alas, and while this also affects corporations, governments have particular track record, or at least can appear to, since they are accountable to tax payers and therefore attract more scrutiny. There are many reasons for these failures, but often they boil down to politically-driven priorities and deadlines (e.g. a leadership commitment to “transform” a major service by a certain date), unrealistic delivery schedules (often based on election or spending cycles), inadequate implementation budgets (reflecting a failure to think-through the complex human and organisational change issues required), flawed procurement and contracts (e.g. omission of customisation and ongoing maintenance costs), lack of user-centred design (compromising IT usability or workflow fit), workforce gaps (vulnerabilities in local knowledge or support), and insufficient public engagement (particularly in projects involving patient data sharing).

Lack of interoperability and a failure to employ whole systems thinking can also leave even superb innovations stranded on islands of excellence.

During the WHO conference in Copenhagen you mentioned a few key success factors of effective governance of national digitalisation strategy. Among them: connected people, connected strategies, evidence-based decision making, constructive cynicism and accountability. Could you please briefly describe them?

Governments and healthcare systems are complicated beasts, operating on a massive scale, at high pressure and with multiple demands. People are constantly busy, budgets need to be managed, services needs to be delivered. Clinical, computing and administrative remits are split.

Care is organised by specialties. These and other factors encourage silo-working, as stakeholders at all levels struggle to deliver on their core objectives.

Enlightened governments have begun to recognise the value of greater strategic alignment; for example, many are integrating health and social care strategies, budgets and services to cope with the challenges of an ageing society. In a similar way, digital health is creating strate-

gic co-dependencies between technological innovation and healthcare. With the digitisation of other government services, such as education, transport and the environment, broader connected strategies offer even more opportunities to make better use of public money for the benefit of citizens, although overcoming traditional territories will be a challenge.

The rapid pace of digital change and growing service demands have also heightened the need for interdisciplinary expertise and work practices. Connecting people in a way that allows them to benefit from knowledge in different areas is vital for articulating important codependencies, different ways of working and mutual goals. Our research on transformational change programmes points to misalignments in these understandings as a key reason why digital projects fail and why it is important to overcome them early in the innovation lifecycle. Building this lateral thinking is a key aim of our professional learning programmes, including the NHS Digital Academy and the Masters in Global eHealth, which bring together doctors, nurses, civil servants, innovators and computing professionals involved in designing and delivering health and social care informatics, supported by expert tutors from different backgrounds.

In my talk at the WHO, I referred to the risks of basing digital health strategy and procurement on industry hype and alluring prototypes. This is a common temptation in both the public and private sectors when trying to embrace innovation and be ‘ahead of the curve’.

Although there are risks involved in all new ventures, using public money to buy promises is irresponsible government, while Silicon Valley’s call to “move fast and break things” may be inappropriate in the safety critical context of healthcare.

Digital health leaders need to engage in constructive cynicism – being open to innovation whilst also asking tough questions about what is being offered and what evidence there is of its likely impacts. Evidence-based decision-making goes hand in hand with this need to be critical. It is somewhat ironic that in the healthcare sector, where evidence-based medicine has become the norm, we so often fail to do evidence-based policymaking or procurement. Knowing how to acquire, judge and use evidence is vital for healthcare leaders but few have the training or skills to be able to do this well.

In the presentation, I discussed the need for evaluation to be integrated throughout the innovation lifecycle, helping to strengthen quality through cycles of insight building and iteration, as well as informing difficult decisions about disinvestment. I also pointed to recent guidelines for evaluating digital health from the UK’s National Institute for Clinical Evidence and recommended partnering with academics to develop an evaluation strategy before embarking on expensive new projects and programmes.

By accountability, I was referring to several related issues. One is the public accountability of health leaders in an era where finances are already being stretched to the maximum. Linked to the point we’ve just discussed, it is important to place the onus on technology vendors and commissioners to provide evidence of the benefits of their products or services before spending money on them. At the very least, this requires being able to explain the theorised pathways through which a new digital platform, tool or service is expected to influence outcomes, backed by previous evidence and decent modelling, as well as having clear plans for audit and evaluation. Accountability also relates to issues of institutional governance and professional ethics, which I’ll discuss in answer to your next question.

You also emphasized the importance of “responsible and ethical innovation”. On what principles should be this be based in digital health?

Many relevant frameworks exist in medical ethics, bioethics and now digital and data ethics, while the broader Framework for Responsible Research and Innovation advocated by the European Commission is gaining traction. None are entirely comprehensive, as situations differ across contexts and technology types; for example, using hardware or software as a medical device, linking pseudonymised data for populationbased research, deploying patient records in clinical care, or applying algorithms and AI to assess risk or generate recommendations, to name but a few. These also overlap with laws and regulations around data protection and medical device safety, as well as issues like human rights and avoidance of fraud. Detailing all of these would take more time than we have in this piece, but there are some key principles that can be summarised as

OSOZ Polska 5/2019

43

osoz wor l d

questions for digital health: • Drawing from biomedical ethics – is this digital intervention or use of data in the patient’s interest; has consent been given; am I avoiding harm, is it fair to this and other patients?

• Following principles of good governance – are the purposes transparent, are the data users accountable, has there been sufficient participation from data subjects or consumers; have conflicts of interest been avoided?

• Drawing on ethics in health data research – can we demonstrate that this initiative is trusted and trustworthy, that we are using only the minimum data required to answer the question; that consent and withdrawal options have been provided for identifiable data and evidence of assent for anonymised data; is the balance of benefits for data subjects and data users fair and reciprocal?

• From ethics in software development – has privacy-by-design been built into the interfaces or data management systems; have the clinical algorithms been shown to be accurate, safe and unbiased?

• From a social equity perspective – is this likely to reduce, perpetuate or increase the digital health divide?

• From a human rights perspective – is this compromising the right to privacy, autonomy or fair access?

• In terms of responsible innovation – does it align with society’s values, needs and expectations; have the future implications of these innovations been considered to avoid issues like discrimination, inequality or harm; are helpful interventions scalable, fairly applied and sustainable?

This is a non-exhaustive list, of course, and the different principles and frameworks overlap.

In my talk, I also drew leaders’ attention to the importance of avoiding conflicts of interest in digital health, or even the appearance of them, when engaging with industry. This is a serious problem in digital health and the ‘revolving door’ between governments and corporations is well recognised. Mixing public service and private profit is to be avoided, as is selling patient data to industry except under the strictest conditions of anonymity and with a clear public benefit.

Regulations are often far behind technologies: governments try to set standards

44

OSOZ Polska 5/2019

when many technologies have been already adopted on the market. Interoperability has become the biggest challenge.

How can we tackle these issues?

Firstly, let’s consider interoperability. Although things are improving, problems with incompatible software, hardware and data (structure, vocabulary, clinical coding) continue to hold back the vision of a connected, efficient, effective digital health ecosystem. Many government strategies over the years have included a commitment to interoperability, or even mandated it as a condition of procurement, yet successive policy documents continue to present this as an aspiration rather than a reality. One of the key challenges is aligning strategy with enforcement, particularly when new and exciting tools come along. It is also important to recognise the scale and complexity of the existing digital landscape within health organisations, where incompatible legacy systems can take years to replace (ironically the greatest problem for ‘early adopter’ countries). Requirements for data portability and sharing under GDPR are creating momentum, while evolving standards like FHIR offer a glimpse of consensus, but in the meantime innovations such open APIs and natural language processing will be needed to bridge the gap.

Longstanding issues of territory and ownership are also relevant to interoperability in a market where powerful vendors have traditionally been able to lock

clients into their portfolio offerings; indeed, most government IT is still procured from a handful of companies. Creating a climate that is receptive to independent providers has helped in many countries, but with the emergence of ‘as a service’ software, infrastructure and data hosting, along with the expansion of enterprise systems, traditional centralising forces are now taking new forms. The growing risk of cyber-attacks, competing operational demands and technology recruitment difficulties in the health sector make a compelling case for outsourcing IT, and within a modular vendor-led ecosystem achieving interoperability is a realistic prospect. However, there are significant platform monopoly issues which have yet to be resolved, as well as unanswered questions about data guardianship, which need further scrutiny.

Coming back to the issue of connectedness, over the last few years – working with organisations such as the European Federation for Medical Informatics – I have also been promoting the concept of Social Interoperability, recognising that technical and regulatory harmonisation also require changes in working practices, professional communication and cultures.

In terms of regulation, keeping up with the pace of innovation is certainly a challenge. For example, while GDPR has helped to create generic principles around data protection, the regulation of consumer privacy is still uncertain. Similarly, while ‘software as a medical de-

What are the key success factors for effective governance of national digitalization strategy to avoid fragmentation, duplication of efforts, non-strategic investment decisions, a lack of common standards and waste of resources? Claudia Pagliari answers: connected people, connected strategies, evidence-based decision making, constructive cynicism, shared decision making and accountability.

osoz wor l d

vice’ is now subject to regulation, crossover innovations like digital implants and new types of impenetrable AI can make this difficult to enforce. Likewise, data protection regulations covering mobile health apps and IoT may fail to capture downstream privacy breaches caused by third party data sharing and jigsaw reidentification. What has been learned is that industry self-regulation is a blunt instrument, as we found recently in our studies of consumer genetic testing services sold online, which crosses several regulatory boundaries, leaving ethical gaps which can be exploited.

On the up-side, digital developments are beginning to offer solutions for ethical governance; for example, using blockchain to support regulatory compliance through smart contracts, apps for spotting medication fraud, or AI bots for crawling privacy terms and conditions.

In digitalisation of healthcare many authorities choose the model of public-private cooperation. On what principles should it be based?

There is no one right or best model in this context. As already noted, there are often sensible and pragmatic reasons for devolving digital responsibilities to companies specialising in data management and cybersecurity, and innovations developed by the tech sector can help to support public health services and patient self-care. However, as I’ve already noted, making sure money is spent wisely, ethically and in the interest of patients is essential, as is transparency, accountability and avoiding conflicts of interest. Ensuring that health systems have the best legal expertise available to them when negotiating contracts is also vital.

Not only can this help to avoid clauses or omissions that later bring unexpected costs, it is also needed for clarifying issues around intellectual property (IP), which are often overlooked. In digital health it is important to establish whether you are being sold an existing solution or invited to collaborate in creating one.

Health organisations often discover the latter after many hours of staff time and knowledge have been invested, yet typically receive no financial return once the product is commercialised and sold elsewhere. To ensure sustainable public-sector health services, transparent and reciprocal IP models are needed, as well as appropriate training for staff involved in the procurement process.

There are signs of » ������������������� growing maturity in the digitalisation strategies and capabilities in many European countries.« What does “sustainable digitalisation of healthcare” mean for you?

Sustainability is about making the best use of digital innovations for delivering high quality, person-centred, evidencebased care to a growing number of patients, whilst also containing costs. This calls for whole systems thinking – recognising the value of collaboration across and within sectors, avoiding duplication when care processes have already been optimised, using data to understand and control waste, using technology to engage patients as partners, and being cautious about expensive ‘cutting edge’ innovations when proven, frugal ones exist. For example, in my talk I referred to reported benefits arising from changes to surgeons’ rotas, compared with investing in expensive surgical robots. Similarly, cheap innovations like text messaging may be as effective as expensive ones like wearables for promoting medication compliance or health behaviour change. Sustainability is also about recognising that the global health workforce cannot grow at the same rate as demand, so being smart and strategic in the use of digital innovations is essential, which requires us to gain a better understanding of users’ needs, preferences and behaviours.

Machine learning and artificial intelligence have potential to support sustainability through automating tasks such as image screening or administrative processes, as well as using data and algorithms to compute risks and offer tailored recommendations. This might, for example, help to decrease unnecessary drug use. At the same time, the area is arguably over-hyped and remains fraught

with ethical tensions and uncertainties over algorithmic transparency, humanrobot working, and patient rights, which still need to be resolved. Using technology to deliver services out of hours also has potential to cut waiting times and triage care, while supporting older people to live well in their own homes has both economic and societal benefits.

Let’s talk about some case studies.

Which components of the digitalisation in the NHS do you evaluate positively and which ones – negatively? What could be improved?

This is an enormous area and it would be impossible to comment on all of the digital projects and programmes that are underway across the UK. It’s also important to recognise that the opportunities and challenges facing the NHS are common to many countries.

From a contextual perspective, the UK benefits from a single-provider health system, presenting favourable conditions for implementing digital strategies and innovations, although wholesystem interoperability has proven elusive, for some of the reasons I’ve already mentioned. Positive recent developments include the rollout of personal health records and teleconsulting in parts of the NHS, which are improving patient empowerment, involvement, choice, and access to care; the new NHS App library, which provides a gateway to trustworthy consumer health tools, and the launch of the NHS app, allowing patients to access digital services from a smartphone. Recent moves to bring together digital leaders through initiatives such as the NHS Digital Academy and the establishment of NHSX also hold promise for addressing some of the issues discussed already around workforce and connected people.

Large government investments in health data research have also placed the UK at an advantage, particularly in regions with a long history of using unique patient identifiers for record linkage, such as Scotland, and major programmes in genomics and artificial intelligence are now seeking to make better use of these data for biomedical innovation. Negative cases typically involve failures in large scale IT programmes and procurements, controversies over the governance of patient data sharing and major cyber-incidents, such as WannaCry, although debates over AI and chatbots are beginning to occupy the media.

OSOZ Polska 5/2019

45

osoz wor l d

Rather than trying to list ‘good’ and ‘bad’ projects, it may be more helpful to return to the question of what challenges digital health initiatives can face, using examples from both the UK and elsewhere.

Scale and Complexity: The NHS National Programme for IT (2005-13) is arguably the poster child for negative digital health experiences. This was a hugely ambitious project which aimed to develop and centralise NHS IT in collaboration with selected suppliers. The key challenges were the sheer scale and expected speed of the programme, which involved multiple changes to systems, people and processes, only a fraction of which had been anticipated. It faced resistance from frontline health workers, huge over-runs in delivery times and costs, expensive legal disputes with suppliers, interoperability challenges, media attacks, public fears over data sharing and much more, and was eventually shelved, at an estimated cost of £10bn.

The unrealistic timescales and budgets mentioned earlier in this interview were partly to blame, although the failure has also been attributed to top-down leadership and lack of inclusive design.

Contracts and Procurement: In Australia, the implementation of the Queensland public sector payroll system (200613), which includes the health sector, is an excellent example of the importance of effective contract management. The project was hit by huge cost overruns and delays, escalating an original budget of $6M to an eye watering $1.2 billion.

The government attempted to sue the suppliers for misrepresenting their ability to deliver on time, but a clause in the contract absolved them of responsibility and the state was, paradoxically, forced to pay compensation. This has been described as the worst public administration failure in the country’s history.

Public Consultation and Ethical Governance: Back in the UK, the care. data project (2013-16), which aimed to create a centralised database of healthcare records for secondary uses, was axed following media allegations that patient information could be sold to private companies and concerns over privacy and choice. More recently, public anxiety was raised when it was discovered that a London hospital had allowed Google’s DeepMind to access over a million non-con-

46

OSOZ Polska 5/2019

sented patient records to develop an app, leading to a rebuke from the UK Information Commissioner. Cases like this show the importance of trust and trustworthiness when planning future uses of health data for research, government analytics and innovation, and how vital it is to fully consult with the public and take account of their concerns. Cultural issues may also play a role; for example, Estonia’s eHealth record initiative bears similarities to care.data but has encountered little public resistance, possibly due to high levels of trust in government and the explicit role of the patient as a data user, also illustrating the importance of reciprocity.

Translating research and innovation to impact: Billions in European Commission research and development funding has been committed to digital health and care projects in the last ten years. Although this has produced some valuable scientific insights and exciting innovations, it is an open secret that very few of these have translated to substantive changes in the quality or costeffectiveness of healthcare. Progress is at best incremental and while there have been some cumulative benefits – for example in informing digital service integration and ‘healthy aging’ strategies, attributing these to particular funding streams is challenging and probably demands new methodologies for assessing impact. Most funded projects cease after grant funding has ended, pointing to a stark gap between sponsorship of science and innovation and sponsorship of healthcare services, once again raising the need for connected strategies, as mentioned earlier.

It’s important to remember that successful digital innovations in the public sector rarely get the same attention as costly or controversial ones. Nevertheless, across governments and healthcare systems there has been a widespread failure to learn from past mistakes, which needs to be corrected if we are to move forward effectively, sustainably and ethically. This having been said, there are signs of growing maturity in the digitalisation strategies and capabilities in many European countries, which may not be obvious from the slow pace of technological change. Examples are the development of more robust guidelines for digital design and procurement in the NHS, which strengthen the foundations for further progress.

Let’s wrap up: what should a roadmap for the digitalization of national health systems look like?

There has been a long history of digital road maps in Europe and around the world, with new ones appearing every year. There are common threads in all of them, some incremental, some disruptive, and some simply repetitive.

Achieving interoperability continues to be a dominant theme, decades after first making it to the top of the health IT agenda in many countries. Telemedicine has regained momentum, with better digital communications and a stronger evidence-base, after a period of unfulfilled promise. Giving patients access to their health records is finally becoming standard practice, despite having been possible in principle for many years. Personalised, predictive and genetic medicine are starting to turn the corner from research to practice, after a long phase of hype and unfulfilled expectations. Likewise, robots and chatbots are gradually starting to normalise and scale, although we are still some way towards achieving safe use of these technologies in most areas. Artificial intelligence is a dominant theme in recent roadmaps, with varying degrees of realism about when this will yield benefits. And the concept of using data and analytics to enable the ‘learning health system’ continues to feature but has proven difficult to shift from theory to reality. A broader desire to see digital service development and integration as enablers of citizen and patient health is also evident, as in NHS England’s “Empower the Person: Roadmap for digital health and care services”. In a similar vein, many countries are seeing the value of big data for understanding the social determinants of health, to inform policies that can benefit populations and communities. Alongside this is a growing awareness of the cyber-threats facing health systems, although investment in the human and technological resources needed to combat this still falls far short of the challenge.

Meanwhile, governments continue to wrestle with questions over digital centralisation versus distribution and about the balance of technologies developed and managed by the health service or by the private sector. Spectacular failures involving home-grown IT, coupled with the drip-fed mantra that ‘big tech knows best’, have arguably disempowered the public sector by creating inse-

osoz wor l d

curity and decreasing investment in inhouse skills and infrastructure, thus increasing its dependency on commercial suppliers. How this relationship pans out in the platform economy remains to be seen, but now is the time to strengthen the expertise needed to recognise the implications and ensure that investments are strategically sound, technologically robust, evidence-informed and legally watertight.

Returning to the need for connected strategies, it is useful to look beyond the obvious innovations in digital health, and consider what else needs to change for sustainable, responsible, equitable healthcare. This includes innovations in workforce optimisation, identity management, fraud prevention, cybersecurity, tackling online health risks and many other areas. For example, our research on human resource information systems in healthcare suggests their considerable potential for cost savings and care quality improvements.

It is important to remember the different starting positions of countries in Europe. While a degree of leapfrogging may be possible in regions where digital health is still a fairly new concept, entrenched organisational structures and cultures can create unfavourable conditions for innovation. For example, countries like the UK and Denmark, where primary care computing is well established, are considerably ahead of countries like Germany and Austria, where negative attitudes to data sharing and strongly hierarchical health systems prevail. The balance of public to private healthcare spending also affects the value proposition of personal health technologies in different regions, which are likely to affect their uptake.

Europeans are now in an excellent position to harness the power of digital to improve and sustain their public health systems, providing high quality care for all citizens despite the pressures of an ageing population. The stakes are high,

however, and making wise choices about where to invest for the best value and impact can challenging in an area which often promises much but fails to deliver.

Critical, connected, evidence-informed and accountable leadership will help us to move forward confidently, cost-effectively and responsibly.

electronic patient records, and provide health services and preventive measures to remote and underserved populations.

Perhaps most importantly, however, digital health is empowering communities and individuals to improve their health and well-being in unprecedented ways. They are accessing services in environments that are comfortable and familiar as care is brought out of hospitals

and closer to home, and at times that are convenient and meaningful by using, for example, smart devices to track, manage and improve their health.

Overall, digital health helps empower patients to take control of their health and reaches out to communities in sparsely populated areas. It also supports health professionals and institutions to be more effective and efficient. 

Thank you for your time.  Professor Claudia Pagliari is a senior lecturer and researcher within the Usher Institute of Population Health Sciences and Informatics at the University of Edinburgh, where she directs the eHealth Interdisciplinary Research Group and the MSc in Global eHealth. She holds a first class degree in Psychology from the University of Ulster, a PhD in Psychology from the University of Edinburgh and was elected Fellow of the Royal College of Physicians of Edinburgh in 2012.

She is a member of the UK College of Experts in Health Informatics, the British Computer Society and the NHS Digital Academy (theme leader) and has held advisory roles with the American Health Information Management Association, the European Commission (scientific expert) and other agencies.

Opening speech at the WHO Symposium on the Future of Digital Health Systems in the European Region by Dr Zsuzsanna Jakab, WHO Regional Director for Europe In public health, as in many other sectors, technology and innovation have begun to flow through everything we do. Together here this week, we will seize the opportunity for meaningful discourse on how technology and digitalization support health system development and public health.

WHO firmly believes that digitalizing health systems is a key component in achieving universal health coverage, which is based on the belief that all people should have access to the health services they need Ė to disease prevention, health promotion, rehabilitation and palliative care Ė without the risk of financial ruin or impoverishment. In this context, digital health has an important role to play in improving the reach, impact and efficiency of modern health care and in delivering patient-centred services.

Digital health is increasingly utilized to overcome social and demographic stresses, address inequity and health insecurity, improve training of the health workforce, strengthen public health surveillance, link databases, use joined-up

OSOZ Polska 5/2019

47

s y st e m y i sprz ę t

KAMSOFT S.A.

KOMPENDIUM SUPLEMENTÓW DIETY

Zeskanuj kod, aby uzyskać więcej informacji

.6 %/2= 02'8Ç .6'

Pacjent pyta o produkt, którego apteka aktualnie nie ma na stanie. ,- rolo1. olr;m7b l " rѴ;l;m|ॕ b;| =-ul-1; |- v 0ho vru- 7 bķ h|ॕu 7ov|<rm 1_ -r|;1; ruo7 h|ॕ l- m-f0-u7 b;f 0Ѵb৵om vhj-7 b f;v| m-f0-u7 b;f or| l-Ѵm 7Ѵ- r-1f;m|-ĺ o৵; v 0ho ;u Cho -ࣀ l-hv l-Ѵm. 7o0o . 7- h< 7ov|<rm. hbѴh ruo7 h|-1_ b rouॕ m-ࣀ hov | b1_ lb;vb<1 m;f v rѴ;l;m|-1fbĺ

FARMACJA

Wiarygodna baza danych ze szczegółowymi informacjami o składzie suplementów diety.

OSOZ Polska 5/2019

49

s y st e m y i sprz Ä&#x2122; t

.6 %/2= 02'8Ă&#x2021; .6'

KOMPENDIUM SUPLEMENTĂ&#x201C;W DIETY

NR. KAT. 2432PI01.00

Informacje w jednym miejscu

ov|<r w trybie on-line

Integracja z systemem -r|;1Â&#x152;mÂ&#x2039;l "Ĺ&#x160; )

r|Â&#x2039;l-Ń´bÂ&#x152;-1fruo1;vÂ&#x2020; vruÂ&#x152;;7-৾Â&#x2039;

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$

PRZEWAGA SYSTEMU

-h- f;v| m-fÂ&#x2030;Â&#x2039;৾vÂ&#x152;- 7ov|<rm- 7-Â&#x2030;h- Ń´Â&#x2020;|;bmÂ&#x2039; Â&#x2030; ru;r-u-|-1_ m- Â&#x2030;Â&#x152;uohÄľ |ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039; ruo7Â&#x2020;h| m- |u-Â&#x2030;b;mb; lo৾m- v|ovoÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; |Â&#x2039;Ń´ho Ć? u-Â&#x152; 7Â&#x152;b;mmb;Äľ |ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039; ruo7Â&#x2020;h| Â&#x2030;b;Ń´oÂ&#x2030;b|-lbmoÂ&#x2030;Â&#x2039; 0<7Â&#x152;b; m-fo7roÂ&#x2030;b;7mb;fvÂ&#x152;Â&#x2039; ro7 Â&#x2030;Â&#x152;]Ń´<7;l rov|-1b 7Ń´- 7Â&#x152;b;1h-Äľ

m|Â&#x2020;b1Â&#x2039;fmÂ&#x2039; 7ov|<r 7o olr;m7bÂ&#x2020;l "Â&#x2020;rŃ´;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; b;|Â&#x2039;ġ j-|Â&#x2030;- o0vjÂ&#x2020;]- m-Â&#x2030;b.Â&#x152;Â&#x2020;f.1- 7o Â&#x152;m-mÂ&#x2039;1_ =Â&#x2020;mh1fom-Ń´moŕŚ&#x2039;1b ou-Â&#x152; lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x2030;Â&#x2039;vÂ&#x152;Â&#x2020;h-mb- ruo7Â&#x2020;h|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; roruÂ&#x152;;Â&#x152; oÂ&#x152;m-1Â&#x152;;mb; vhj-7mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;Â&#x2039;l-]-mÂ&#x2039;1_ Ń´Â&#x2020;0 Â&#x2030;Â&#x2039;hŃ´Â&#x2020;1Â&#x152;omÂ&#x2039;1_ vru-Â&#x2030;b-ġ ৾; olr;m7bÂ&#x2020;l "Â&#x2020;rŃ´;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; b;|Â&#x2039; vr;jmb- o1Â&#x152;;hbÂ&#x2030;-mb- mb; |Â&#x2039;Ń´ho =-ul-1;Â&#x2020;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;ġ -Ń´; |-h৾; Â&#x2030;j-ŕŚ&#x2039;1b1b;Ń´b -r|;hÄş m=oul-1f; m- |;l-| vhj-7Â&#x2020; v. 7ov|<rm; m- h-u|-1_ |oÂ&#x2030;-uoÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ ou-Â&#x152; m- h-u|o|;h-1_ ruo7Â&#x2020;h|Â&#x2020;ġ ro1_o7Â&#x152;.1Â&#x2039;1_ Â&#x2030;ruov| Â&#x152; 0-Â&#x152;Â&#x2039; "Ĺ&#x160; , Â&#x2030; lo7Â&#x2020;j-1_ vÂ&#x2039;v|;lÂ&#x2020; "Ĺ&#x160; )Äš "ruÂ&#x152;;7-৾ġ -]-Â&#x152;Â&#x2039;m ou-Â&#x152; ,-lŕĽ&#x2022;Â&#x2030;b;mb-Äş

-1f;m| o7Â&#x2030;b;7Â&#x152;-f.1Â&#x2039; -r|;h< ruovb o rou-7< b rolo1 Â&#x2030; 7o0ouÂ&#x152;; ruo7Â&#x2020;h|Â&#x2020; Â&#x152;]o7m;]o Â&#x152; bm7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´mÂ&#x2039;lb ro|uÂ&#x152;;0-lb Ń´Â&#x2020;0 ruo0Ń´;l-lb Â&#x152;7uoÂ&#x2030;o|mÂ&#x2039;lbÄş Â&#x2039;|- o u;hŃ´-loÂ&#x2030;-m; moÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b ou-Â&#x152; bmm; ruo7Â&#x2020;h|Â&#x2039;ġ h|ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039;1_ -h|Â&#x2020;-Ń´mb; lo৾; mb; 0Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; m- rŕĽ&#x2022;jh-1_ -r|;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_Äş 0Â&#x2039; uÂ&#x152;;|;Ń´mb; o7roÂ&#x2030;b;7Â&#x152;b;ŕŁ&#x20AC;ġ =-ul-1;Â&#x2020;|- rouŕĽ&#x2022;Â&#x2030;mÂ&#x2020;f; 7-m; Â&#x2030;b7o1Â&#x152;m; m- or-hoÂ&#x2030;-mb-1_Äş Â&#x152;-v;l vÂ&#x152;Â&#x2020;h- bm=oul-1fb Â&#x2030; bmmÂ&#x2039;1_ ৳uŕĽ&#x2022;7j-1_Äş olr;m7bÂ&#x2020;l "Â&#x2020;rŃ´;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; b;|Â&#x2039; |o 0-Â&#x152;- Â&#x2030;b;7Â&#x152;Â&#x2039; o vÂ&#x2020;rŃ´;l;m|-1_ 7b;|Â&#x2039; b ৾Â&#x2039;Â&#x2030;moŕŚ&#x2039;1b vr;1f-Ń´m;]o ruÂ&#x152;;Â&#x152;m-1Â&#x152;;mb-ġ h|ŕĽ&#x2022;u- Â&#x2030;vrb;u- =-ul-1;Â&#x2020;|< Â&#x2030; ruo1;vb; 7o0ouÂ&#x2020; o7roÂ&#x2030;b;7mb;]o ruo7Â&#x2020;h|Â&#x2020; 7Ń´- r-1f;m|-Äş -fÂ&#x2030;b<hvÂ&#x152;Â&#x2039;l f;f -|Â&#x2020;|;l f;v| rolo1 Â&#x2030; Â&#x2030;Â&#x2039;0ouÂ&#x152;; vÂ&#x2020;rŃ´;l;m|Â&#x2020;ġ h|ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039; f;v| -h|Â&#x2020;-Ń´mb; 7ov|<rmÂ&#x2039; Â&#x2030; -r|;1; b l- m-f0-u7Â&#x152;b;f Â&#x152;0Ń´b৾omÂ&#x2039; vhj-7 Â&#x2030; v|osunku do produktu, o ktĂłry pyta pacjent.

-Â&#x152;- Â&#x2020;lo৾ѴbÂ&#x2030;b- Â&#x2030;Â&#x2039;vÂ&#x152;Â&#x2020;h-mb; ruo7Â&#x2020;h|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; o Â&#x152;0Ń´b৾omÂ&#x2039;l vhj-7Â&#x152;b; ou-Â&#x152; Â&#x2020;7ov|<rmb- lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x152;;v|-Â&#x2030;b;mb- b1_ ro7 Â&#x2030;Â&#x152;]Ń´<7;l 7-Â&#x2030;hoÂ&#x2030;-mb-ġ rov|-1bġ 1;mÂ&#x2039; - m-Â&#x2030;;| ;homolb1Â&#x152;moŕŚ&#x2039;1b v|ovoÂ&#x2030;-mb-Äş $o m-uÂ&#x152;<7Â&#x152;b;ġ h|ŕĽ&#x2022;u; roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- m- 7o0ŕĽ&#x2022;u ruo7Â&#x2020;h|Â&#x2020; Â&#x152; m-fÂ&#x2030;b<hvÂ&#x152;. bm|;u;vÂ&#x2020;f.1. r-1f;m|- 7-Â&#x2030;h. vhj-7mbh-Äş olr;m7bÂ&#x2020;l "Â&#x2020;rŃ´;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; b;|Â&#x2039; Â&#x152;Â&#x2030;b<hvÂ&#x152;- vhÂ&#x2020;|;1Â&#x152;moŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; vruÂ&#x152;;7-৾Â&#x2039; Â&#x2030; -r|;1;ġ 7ov|-u1Â&#x152;-f.1 =-ul-1;Â&#x2020;1b; bm=oul-1f; or-u|; Â&#x2030;Â&#x2039;j.1Â&#x152;mb; m- o0b;h|Â&#x2039;Â&#x2030;mÂ&#x2039;1_ b Â&#x152;Â&#x2030;;uÂ&#x2039;ChoÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ 7-mÂ&#x2039;1_Äş

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$ -|Â&#x2030;Â&#x2039; b vÂ&#x152;Â&#x2039;0hb 7ov|<r 7o 0-Â&#x152;Â&#x2039; 7-mÂ&#x2039;1_ Â&#x152;-Â&#x2030;b;u-f.1;f vÂ&#x152;1Â&#x152;;]ŕĽ&#x2022;joÂ&#x2030;; 7-m; o vhj-7Â&#x152;b; vÂ&#x2020;rŃ´;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 7b;|Â&#x2039; b ৾Â&#x2039;Â&#x2030;moŕŚ&#x2039;1b vr;1f-Ń´m;]o ruÂ&#x152;;Â&#x152;m-1Â&#x152;;mb ,or|Â&#x2039;l-Ń´bÂ&#x152;oÂ&#x2030;-mb; v|-mŕĽ&#x2022;Â&#x2030; l-]-Â&#x152;Â&#x2039;moÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ -r|;hb ro7 Â&#x2030;Â&#x152;]Ń´<7;l ruo7Â&#x2020;h|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; o Â&#x152;0Ń´b৾omÂ&#x2039;l vhj-7Â&#x152;b; )vrol-]-mb; Â&#x2030;b;7Â&#x152;Â&#x2039; l;uÂ&#x2039;|ouÂ&#x2039;1Â&#x152;m;f b 0bÂ&#x152;m;voÂ&#x2030;;f =-ul-1;Â&#x2020;|Â&#x2039; Â&#x152; Â&#x152;-hu;vÂ&#x2020; vÂ&#x2020;rŃ´;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 7b;|Â&#x2039; b ৾Â&#x2039;Â&#x2030;moŕŚ&#x2039;1b vr;1f-Ń´m;]o ruÂ&#x152;;Â&#x152;m-1Â&#x152;;mb-ġ 1o v|-moÂ&#x2030;b f;7;m Â&#x152; Â&#x2030;b;Ń´Â&#x2020; ;Ń´;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; holrŃ´;hvoÂ&#x2030;;f orb;hb =-ul-1;Â&#x2020;|Â&#x2039;1Â&#x152;m;f r|Â&#x2039;l-Ń´bÂ&#x152;-1f- 1Â&#x152;-vÂ&#x2020; ru-1Â&#x2039; =-ul-1;Â&#x2020;|Â&#x2039; ou-Â&#x152; Â&#x152;Â&#x2030;b<hvÂ&#x152;;mb; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- b f-hoŕŚ&#x2039;1b ŕŚ&#x2039;Â&#x2030;b-71Â&#x152;omÂ&#x2039;1_ Â&#x2020;vjÂ&#x2020;]

E-mail: farmacja@kamsoft.pl | Tel.: +48 32 209 07 05

50

OSOZ Polska 5/2019

1000MI02.03

o7-|hoÂ&#x2030;o |o uŕĽ&#x2022;Â&#x2030;mb;৾ m-uÂ&#x152;<7Â&#x152;b; 0bÂ&#x152;m;voÂ&#x2030;;ġ h|ŕĽ&#x2022;u; Â&#x2030;vrb;u- Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; h-|;]oub. vÂ&#x2020;rŃ´;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 7b;|Â&#x2039; Â&#x2030; -r|;1;ġ Â&#x2030;vrol-]- b1_ uo|-1f< b Â&#x2020;lo৾ѴbÂ&#x2030;b- ;Ń´blbm-1f< ruo7Â&#x2020;h|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x152; hoŕĽ&#x2030;1Â&#x152;.1. vb< 7-|. Â&#x2030;-৾moŕŚ&#x2039;1b Ń´Â&#x2020;0 |-hb1_ġ h|ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039;1_ u;hol;m7-1f- mb; f;v| houÂ&#x152;Â&#x2039;v|m- Â&#x152; Â&#x2020;Â&#x2030;-]b mbvh. l-u৾<Äş

s y st e m y i sprz ę t

Gospodarka lekowa i magazynowa, automatyzacja procesu wydawania leków i znacznie więcej.

KAMSOFT S.A.

KS-ASW

r|;h- " rb|-Ѵm- )bm7o v |o holrѴ;hvo ; m-u <7 b; 7o -u .7 -mb- b vrol-]-mb- ru-1 -r|;hb v rb|-Ѵm;fķ -r|;1 ;h m- o77 b-j-1_ķ ]ovro7-uhb l-]- mo ;fķ 0-mh hu b ou- bmm 1_ f;7mov|;h ; b7;m1fom f.1 1_ o0uo| -vou| l;m|;l Ѵ;1 mb1| b; -lhmb<| lĺ " v|;l vrb;u- ou]-mb -1f< ]ovro7-uhb Ѵ;ho ;f b l-]- mo ;f f-h uॕ mb;৵ ou]-mb -1f< rѴ-mॕ ৵ b;mbo 1_ rѴ-1ॕ h-1_ Ѵ;1 mb1 1_ĺ

MEDYCYNA

INFORMATYCZNY SYSTEM 2%6Ç8*, APTEKI SZPITALNEJ

Zeskanuj kod, aby uzyskać więcej informacji

OSOZ Polska 5/2019

51

s y st e m y i sprz ฤ t

KS-ASW

INFORMATYCZNY SYSTEM 2%6ร 8*, $37(., 6=3,7$/1(-

,112:$&<-1( 52=:,ร =$1,$ "ย v|;l "ล ") vhj-7- vb< ย ย ;v|-ย ย roย b.ย -mย 1_ ย ; vo0. lo7ย jเฅ ย o=;uย f.1ย 1_ r;j;m ย -hu;v =ย mh1fom-ัดmย ย ย b.ย -mย ย ru-1. -r|;hb vย rb|-ัดm;fฤท o7 1ย ย mmoเฆ 1b ro7ล v|-ย oย ย 1_ f-h ruoย -7ย ;mb; ย ย 7-เฅ ฤท ย -lเฅ ย b;เฅ b ย -hย ล rเฅ ย ฤท 1ย ย ย -uย .7ย -mb; l-]-ย ย m;lฤท ro ย --ย -mvoย -m; uoย ย b.ย -mb- 7o|ย 1ย .1; ];m;uoย -mb- ย ;v|-ย b;เฅ ฤท -m-ัดbย ou-ย uoย ัดb1ย ;เฅ ฤบ "ล ") o=;uย f; lb<7ย ย bmmย lb =ย mh1f;ฤท h|เฅ u; ย m-1ย .1o ย j-|ย b-f. ruoย -7ย ;mb; 7jย ]o|;ulbmoล ย ย 1_ ruย ;|-u]เฅ ย roruย ;ย bm|ย b1ย fm; m-uย <7ย b- hom|uoัดb b vย 1ย ;]เฅ joย ย 1_ uoย ัดb1ย ;เฅ ฤท ย ย 7-fm. o0vjย ]< ย ัด;1;เฅ o7ล 7ย b-joย ย 1_ฤท 1ย ย ;ัด-v|ย 1ย m; m-uย <7ย b- roย ย -ัด-f.1; m- ย 7;Cmboย -mb; ัดblb|เฅ ย ย ;7jย ] ย ย 0u-mย 1_ ruย ;ย ย เงตย |ล hoย mbh- ย -uย mhเฅ ย ฤบ "ย v|;l "ล ") f;v| ย ]o7mย ย ruย ;rbv-lb bmbv|;uv|ย - ,7uoย b-ฤท bmbv|;uv|ย - bm-mvเฅ ย ฤท -uo7oย ;]o ย m7ย ล vย ย ,7uoย b- ou-ย bmmย 1_ ย ru-ย mbomย 1_ bmv|ย |ย 1fbฤบ ;v| v|-ัด; lo7;umbย oย -mย b 7ov|ovoย ย ย -mย 7o ย lb;mb-f.ล 1ย 1_ vb< ruย ;rbvเฅ ย ฤบ ) roj.1ย ;mbย ย oruo]u-loย -mb;l "ล ( ! " roย ย -ัด- m- u;-ัดbย -1f< ruย ;ย vย rb|-ัด o0oล ย b.ย hเฅ ย v|-ย b-mย 1_ ruย ;ย |ย ย ฤบ ย u;h|ย ย < -jvย ย ย ล hoย .ฤบ om-7|o vย v|;l "ล ") f;v| 7ov|ovoย -mย 7o ruย ;vย j-mb- u-rou|เฅ ย 7o ," ฤบ "ย v|;l ย -uย .7ย -mb- ]ovro7-uh. ัด;hoย . ย ย m-1ย .1ย vrovเฅ 0 7;Cmbย f; vrovเฅ 0 ย -uย .7ย -mb- 0ย 7เงต;|;l rัด-1เฅ ย hb l;7ย 1ย m;fฤบ $o ย j-เฆ mb; m- |ย l vhย rb- vย of. ย ย -]< vย vล |;l "ล ") ruย ;ย 1o ย ย lb;umb; rol-]- ย or|ย l-ัดbย -ล 1fb hovย |เฅ ย ัด;1ย ;mb- -1f;m|-ฤบ )vr-u1b; 7ัด- ou]-mbย -1fb ruย ;|-u]เฅ ย ัด;hoย ย 1_ฤท 7ov|-ย ฤท ย -uย .7ย -mb; 7ย v|uย 0ย 1f. ou-ย ย vrเฅ jru-1- ย ย uย .7ย ;mb-lb 7o hom=;h1fomoย -mb- ou-ย ruo7ย h1fb ัด;hเฅ ย ย joเงตomย 1_ |o ;ัด;l;m|ย vhj-7-f.1; vb< ย ย voh. bmmoย -1ย fmoเฆ เฃ |;]o uoย ย b.ย -mb-ฤบ

NR. KAT. 2160PI01.00

Ewidencja dokumentรณw magazynowych

Kompleksowa o0vjย ]- ruย ;|-u]เฅ ย

,--ย -mvoย -m- hom|uoัด- uย 1_เฅ ย l-]-ย ย moย ย 1_

0vjย ]- ย ัด;1;เฅ ัด;h-uvhb1_

roย ย -ัด-f. ย -ย |ol-|ย ย oย -เฃ ru-1< ฤท ou]-mbย -1f< ย ย 7-เฅ ัด;hoย ย 1_ - |-hเงต; ย loเงตัดbย b-f. uoย ัดb1ย ;mb- hovย |เฅ ย r;u r-1f;m|ฤบ $o moย -|ouvhb; ro7;fเฆ 1b; 7o vrovo0ย ruย ย rbล vย ย -mb- hovย |เฅ ย mb; m- o77ย b-jฤท - ย j-เฆ mb; m- -1f;m|- ย loเงตัดbย b- ย ย r;jmb; moย ย vrovเฅ 0 -m-ัดbย ย hovย |เฅ ย ัด;1ย ;ล mb-ฤบ o7-|hoย o ย vrเฅ jru-1- ย ย uย .7ย ;mb-lb ย vrb;u-f.ล 1ย lb ru-1; l-]-ย ย mเฅ ย - |-hเงต; moย o1ย ;vmย lb |-0ัด;|-lb vru-ย b-ฤท เงต; or;u-1f- ย ย 7-mb- ัด;hเฅ ย m- o77ย b-ัด; v|-f; vb< 7ย b;1bmmb; ruov|-ฤบ

.25=<ร &, :'52ร (1,$ o71ย -v -m-ัดbย ย houย ย เฆ 1b mb; vrovเฅ 0 rolbm.เฃ ฤน ย ย 7-|m;]o ย vr-u1b- b -ย |ol-|ย ย -1fb ruo1;vย ย ย 7-เฅ ัด;hเฅ ย vru-ย m;]o ย -uย .7ย -mb- ruย ;|-u]-lb ัด;hoย ย lb ย --ย -mvoย -m;f -m-ัดbย b; b hom|uoัดb hovย |oย ;f w zakresie lekoterapii -ย |ol-|ย ย -1fb b m-fเฆ ย b;เงตvย ;]o 7ov|<rย 7o 7-mย 1_ ;|1ฤบ "ย v|;l "ล ") ย m-ัด-ย j fย เงต ย b;ัดย ย -7oย oัดomย 1_ m-0ย ย ล 1เฅ ย ฤท f;เงต;ัดb ย b<1 0ouย h-vย vb< ย ruo0ัด;l;l mb;-h|ย -ัดmย 1_ v|-mเฅ ย l-]-ย ย moย ย 1_ฤท m-7lb-uเฅ ย 0.7เงณ |;เงต mb;7o0oล uเฅ ย ัด;hoย ย 1_ฤท 1_1;vย hom|uoัดoย -เฃ hovย |ย 0;ย roเฆ u;7mbo m- r-1f;m|- |o ย ย 0เฅ u ย ย 7-f; vb< o1ย ย ย bv|ย ฤบ

35=(:$*$ 6<67(08

36 |

E-mail: medycyna@kamsoft.pl | Tel.: +48 32 209 07 05

20180321_KATALOG_PRODUKTร W_v2.indd 36

52

OSOZ Polska 5/2019

1000MI02.03

"ย v|;l "ล ") 7ย b<hb vย of;f 0ย 7oย b; ou-ย bm|;u=;fล vol ล ฦ ย loเงตัดbย b- ย vr-u1b; 7ย b-j-ัดmoเฆ 1b or;u-1ย fm;f vย rb|-ัด- mb; |ย ัดho ย roj.1ย ;mbย ย vย v|;l-lb ruo7ย h1fb " $ -ัด; |-hเงต; uoย ย b.ย -mb-lb Cul |uย ;1b1_ฤบ ,-v|oล voย -m; uoย ย b.ย -mb- ย vrb;u-f.1; ru-1< -r|;hb 1;m|u-ัดm;f

19.03.2019 07:18:28

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

54

FELIETON Więcej czy mniej pacjentów w aptekach?

Przyczynek do analiz rentowności aptek

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (kwiecień 2019)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (kwiecień 2019)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (kwiecień 2019)

69

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki stosowane w jaskrze

M O N I T O R Z D R O W O T NY FEL I E TO N

Więcej czy mniej pacjentów w aptekach?

Przyczynek do analiz rentowności aptek Żelaznym tematem dotyczącym rynku aptecznego jest rentowność aptek. Od lat mówi się, że nawet 40% aptek jest „pod kreską” winiąc za ten stan różne działania i zjawiska rynkowe. Zbadanie zależności rentowności aptek od różnych czynników wymaga zebrania wiarygodnych danych z wielu źródeł, zastosowania wielu technik. Jest to proces żmudny i niełatwy.

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Prawdopodobnie żadna organizacja w Polsce nie dysponuje kompletem da-

54

OSOZ Polska 5/2019

nych odpowiedniej jakości potrzebnych do szczegółowych analiz. Nie przeszkadza to jednak w stawianiu różnych hipotez – nie zawsze weryfikowanych w oparciu o fakty. Niektóre tezy wyda-

ją się oczywiste. Taką jest zależność rentowności od ilości aptek. Sposób rozumowania jest następujący: „aptek jest za dużo, gdyby było ich mniej, to zwiększyłaby się ilość pacjentów/klientów w tych,

M O N I T O R Z D R O W O T NY

które pozostały, czyli wzrosłaby ich rentowność”. Celem tego felietonu nie jest stworzenie modelu badania rentowności, tym bardziej przedstawienie wyników kompletnych analiz. Zwrócę w tym tekście uwagę na jedno zjawisko, które często „przywołuje się” w dyskusjach o rentowności aptek. Teoretycznie wzrost ilości aptek powinien owocować spadkiem średniej ilości pacjentów w pojedynczej aptece. A co mówią liczby?

Liczba aptek systematycznie rosła jeszcze w 2018 roku, ale rosła też średnia sprzedaż w aptece. Trzeba jednak wziąć poprawkę na wejście w życie nowej ustawy refundacyjnej w styczniu 2012 roku.

Przed jej wprowadzeniem panowała „panika zakupowa”, zaś po – wartość rynku spadła znacząco (o ok. 2 mld zł), by znowu się odbudowywać w wieloletnim trendzie.

Już tu warto zwrócić uwagę, że prezentowane dane nie uwzględniają ok.

25% inflacji oraz wzrostu zarobków (według GUS to prawie 60% w okresie styczeń 2007 – kwiecień 2014). Co więcej: słupki i wykresy nie powiedzą nam nic o rosnącym usieciowieniu/ufranczyzowieniu, konsolidacji aptek indywidualnych w APK (Afiliacje Poza-Kapitałowe, wcześniej występujące pod nazwami np. grup zakupowych czy franczyz nieorganizowanych przez sieci czy hurtownie), wpływie AdA (Apteka dla Aptekarza), zmianach w marży leków refundowanych po wprowadzeniu nowej ustawy refundacyjnej w 2012 roku i wielu innych zjawiskach. Co nie obniża wartości prostej analizy – widok „z lotu ptaka” zawsze jest pożyteczny, pokazuje „jak jest i było, niezależnie od tego, co to spowodowało”.

W latach 2007 – 2018 nie przybyło nam obywateli, ale społeczeństwo się starzeje. Za to zmienił się asortyment w aptekach. Wzrosła znacząco rola produktów bez recepty, w tym suplementów, kosmetyków i wyrobów medycznych, wprowadzono program 75+. Wzrosła też siła nabywcza. Jak zatem przekłada się to na przeciętną liczbę pacjentów w średniej aptece w kolejnych latach?

Mimo wzrostu liczby aptek, liczba pacjentów nie spadła gwałtownie, a wręcz rośnie. Dane na wykresie obrazują nieznaczny spadek jedynie w przypadku liczby pacjentów kupujących leki refundowane pomiędzy rokiem 2011 i 2012 (ale to zjawisko tłumaczy wprowadzenie nowej ustawy refundacyjnej) oraz w segmencie leków na receptę pełnopłatnych.

Ale pokazują też wzrost roli sprzedaży

Rys. 1. Liczba aptek i średni obrót przeciętnej apteki (PLN) w latach 15 000

250 000

14 500

200 000

14 000

150 000

13 500

100 000

13 000

50 000

12 500

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

liczba aptek

0

średnia sprzedaż

Rys. 2. Liczba pacjentów w aptekach nie zmienia się radykalnie 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0

2011

2012 Lpac RxRef

2013

2014 Lpac RxPP

produktów bez recepty (sprzedaż odręczna) – to jedyna, ale największa kategoria, w której średnia ilość pacjentów rośnie (w tym samym okresie rozwijał się także rynek pozaapteczny).

Nie broni się zatem teza, że wzrost liczby aptek ograniczył średnią liczbę pacjentów/klientów w aptece.

Nawet po „przygrywce analitycznej”, czyli analizie kwestii marż/narzutów aptecznych, nie wykryto bezpośredniej korelacji pomiędzy ich wartością a liczbą pacjentów/klientów w przeciętnej aptece.

Narzuty apteczne spadają. Głównie w segmentach, które nie mają cen regulowanych, aczkolwiek w przypadku sprzedaży odręcznej obserwowana jest stabilizacja. Niewątpliwie walka konku-

2015

2016 Lpac Odr

2017

2018

Lpac TOTAL

rencyjna objawiająca się obniżkami cen – zarówno w przypadku producentów wprowadzających coraz więcej produktów jak i aptek, uatrakcyjniających swoje ceny ze względu na konkurentów – ma wpływ na marżę oraz narzut. I w tym przypadku ilość aptek obecnych na rynku, a szczególnie zagęszczenie w atrakcyjnych regionach, ma znaczenie. Jednak i tego typu analiza nie jest kompletna. Nie uwzględnia bowiem przychodów aptek/sieci/APK z innych źródeł ani zmian inflacji oraz poziomu wydatków na utrzymanie apteki (w tym wynagrodzeń przy ograniczonej liczbie farmaceutów na rynku).

Wnioski – mimo, że nie bardzo konstruktywne – wydają się oczywiste. Faktem jest, że zmniejszenie liczby aptek

OSOZ Polska 5/2019

55

M O N I T O R Z D R O W O T NY

Rys. 3. Spadają narzuty w segmentach bez cen urzędowych, narzuty na leki refundowane są najniższe i też mają tendencję spadkową 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

2007

2008

2009

2010

Marża RxRef

2011

2012

2013

Marża RxPP

może poprawić rentowność pozostałych (w takim przypadku zapewne liczba pacjentów przypadająca na aptekę wzrośnie). Tylko jak wytyczyć granicę „właściwej liczby aptek” bez ryzyka utraty podstawowej wartości społecznej związanej z ich ilością, jaką jest dostępność serwisu aptecznego dla pacjentów? Chyba trudno mówić o „optymalnej liczbie aptek” nie „pochylając się” nad zróżnicowaniem regionalnym. Inne pytanie to:

2014 Marża Odr

2015

2016

2017

Marża TOTAL

jak taki proces zmiany liczby aptek miałby zachodzić?

Marże na leki refundowane są znacznie niższe niż na inne produkty, a właśnie sprzedaż owych produktów bez recepty często jest choćby częściowym remedium na kłopoty ekonomiczne aptek.

Proste analizy rodzą wiele trudnych pytań o dodatkowe przychody aptek przykładowo z opieki farmaceutycznej, o definicję mechanizmu biznesowego reklama

Czy wiesz ile lo৵;v vh-ࣀ 7 b<hb e-Recepcie?

E-RECEPTA.K AMSOFT.PL

56

OSOZ Polska 5/2019

2018

w aptece (czy sprzedaż leków refundowanych powinna być ex definitione rentowna, czy też dofinansowana – mimo, że jest podstawową „usługą” apteki – ze sprzedaży innych produktów dostępnych w aptece?). Pojawiają się także inne, ważne pytania: o model zarządzania apteką; o to, czy informatyzacja, systemy wspomagania biznesowego (np. dane o otoczeniu biznesowym apteki, cenowe analizy decylowe) mogą pomóc w budowaniu rentowności?

I w końcu pytanie zasadnicze: czy rzeczywiście wiemy, co i w jakim stopniu wpływa na rentowność aptek? Starałem się udowodnić, że odpowiedź na to ostatnie pytanie brzmi: „nie do końca”. A czy jest możliwa dogłębna, wiarygodna, neutralna analiza opisywanych zjawisk? Moja krótka odpowiedź: „tak”.

I jest potrzebna.  Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowym analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

M O N I T O R Z D R O W O T NY

R a n ki n g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Kwiecień 2019 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w kwietniu 2019

1

POLPHARMA

2

TEVA

3

ADAMED

4

KRKA

5

SANOFI

6

BAYER

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

4

CLEXANE

LEKI NA RECEPTĘ

7

SANDOZ

8

VALEANT

9

GLAXOSMITHKLINE

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

HASCO - LEK

6

AFLOFARM TEVA

8

BERLIN-CHEMIE

9

RECKITT BENCKISER

10

SANDOZ

5

FOSTEX

6

GLUCOPHAGE

7

BISOCARD

8

ATORIS

9

NEBBUD

10

INS. GENSULIN

1

IBUPROM

2

VOLTAREN

NUTRICIA AFLOFARM USP ZDROWIE SIEĆ N.P.ZDROVIT OLIMP LABS RECKITT BENCKISER OLEOFARM POLPHARMA BAYER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM SANOFI IRENA ERIS PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE ZIAJA NAOS POLPHARMA BIOGENED PIERRE FABRE

         

LEKI OTC

                   

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

ESSENTIALE

5

NUROFEN

6

MAGNE-B6

7

GRIPEX

8

ACARD

9

OCTENISEPT

10

NO-SPA

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

7

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w kwietniu 2019

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

BEBILON MARKA WŁASNA NUTRAMIGEN NEOCATE DICOFLOR D-VITUM DOPPELHERZ NUTRIDRINK ZDROVIT VITRUM

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM BIODERMA DERMEDIC IWOSTIN AVENE CETAPHIL

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 5/2019

57

M O N I T O R Z D R O W O T NY mo n itor e pid e mio lo g icz n y

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W kwietniu W ODNIESIENIU DO marca

82 118 zł

79 249 zł

7 611 zł

6 123 zł

953 zł

1204 zł

marzec

kwiecień

marzec

kwiecień

marzec

kwiecień

−2870 zł

−3,49%

−1488 zł

−19,55%

251 zł

26,31%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2019 I 2018

905 790 zł

934 131 zł

73 691 zł

75 477 zł

11 691 zł

12 240 zł

2018

2019

2018

2019

2018

2019

28 341 zł

3,13%

1786 zł

2,42%

550 zł

4,70%

kwiecień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 62 580 zł Kujawsko-Pomorskie 65 895 zł Opolskie 67 243 zł

Podkarpackie 4 875 zł Kujawsko-Pomorskie 4 896 zł Śląskie 5 076 zł

Podkarpackie 793 zł Kujawsko-Pomorskie 871 zł Podlaskie 918 zł

Łódzkie 88 428 zł Wielkopolskie 90 078 zł Mazowieckie 93 514 zł

Lubuskie 6 824 zł Dolnośląskie 6 938 zł Mazowieckie 7 849 zł

Dolnośląskie 1 409 zł Lubuskie 1 424 zł Mazowieckie 1 639 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 756 727 zł Opolskie 759 056 zł Kujawsko-Pomorskie 808 256 zł

Świętokrzyskie 61 776 zł Opolskie 62 964 zł Warmińsko-Mazurskie 64 074 zł

Opolskie 7 698 zł Kujawsko-Pomorskie 7 916 zł Podlaskie 9 316 zł

Wielkopolskie 1 014 272 zł Dolnośląskie 1 057 116 zł Mazowieckie 1 112 187 zł

Lubuskie 83 168 zł Dolnośląskie 87 103 zł Mazowieckie 95 967 zł

Mazowieckie 14 529 zł Dolnośląskie 14 602 zł Podkarpackie 18 097 zł

kwiecień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Podlaskie -4 335 zł Kujawsko-Pomorskie -4 294 zł Zachodniopomorskie -4 140 zł

Lubuskie -2 089 zł Zachodniopomorskie -2 062 zł Mazowieckie -2 022 zł

Brak spadków kosztów

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Dolnośląskie 352 zł Zachodniopomorskie 366 zł Lubuskie 414 zł

zestawienie KOSZTY W kwietniu W OSTATNICH LATACH

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 5/2019

M O N I T O R Z D R O W O T NY

mo n itor e pid e mio lo g icz n y

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

ѶƔƏƏƏ

» Koszty w kwietniu lekko

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ ƕƔƏƏƏ

zmalały, w maju powinny spaść wyraźnie.«

ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2019

59

M O N I T O R Z D R O W O T NY mo n itor e pid e mio lo g icz n y

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

ƖƏƏƏ

» Koszty leczenia grypy

ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ

i przeziębienia gwałtowanie spadają.«

ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

60

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2019

M O N I T O R Z D R O W O T NY

mo n itor e pid e mio lo g icz n y

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» Koszty alergii

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

mocno wzrosły w kwietniu i ten trend utrzyma się do czerwca.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ prognoza

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 5/2019

61

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków kwiecień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO marca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

21,43 zł

24,29%

209 tys. zł

3810

-6,5 tys. zł

800

0,11 zł

*

-0,49%

(

*

-2,92 zł

PROGNOZA NA

lipiec

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 5/2019

*

suplementy

INNE

(

58,37% 22,05% 8,88% 10,69%

*

(

POZIOM REFUNDACJI

26,09% 0,66%

Lipiec to początek okresu wakacyjnego, z którym wiąże się spadek sprzedaży produktów „przeziębieniowych” oraz wzrost popytu na produkty dermokosmetyczne. Prognozujemy, że w lipcu obrót statystycznej apteki wyniesie 203,5 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w kwietniu 2019 roku wyniósł 209 tys. zł. W porównaniu z poprzednim miesiącem roku było to o 6,5 tys. zł mniej (–3,0%) i o 34,5 tys. zł więcej (+19,8%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,99 mld zł. Oznacza to spadek o 108,5 mln zł (–3,5%) w stosunku do marca 2019 roku oraz wzrost o 359,5 mln zł (+13,6%) w stosunku do kwietnia 2018 roku. Udział refundacji stanowił 26,09% obrotu aptecznego (+0,66 p.p. w porównaniu z marcem 2019) i wyniósł 781,5 mln zł.

Według obliczonych prognoz, obrót w statystycznej aptece w 2019 roku wyniesie 2,521 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 8,7% (+201 tys. zł) oraz wzrost o 14,6% (+ 321,5 tys. zł) w stosunku do

62

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

54,86 zł

2017 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 36 mld zł. To odpowiednio o 1,27 mld zł więcej (+3,7%) niż w 2018 roku oraz o 2,9 mld zł więcej (+8,7%) niż w 2017 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,3 mld zł, co stanowić będzie 25,83% całkowitego obrotu aptecznego.

W kwietniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 72,6 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 47,1 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 87,6 tys. zł.

W porównaniu z marcem 2019 roku zanotowaliśmy spadek obrotu w statystycznej aptece we wszystkich trzech kategoriach. Dla recept refundowanych wyniósł on 1,3% (–0,9 tys. zł), dla recept pełnopłatnych – 0,9% (–0,4 tys. zł), a dla pro-

duktów sprzedawanych bez recepty 5,8% (–5,4 tys. zł). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,04 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,67 mld zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,26 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 071 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (6 982 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 2 089 zł. Średni obrót apteczny w poszczególnych roboczych dniach kwietnia wahał się pomiędzy 8 054 zł (wartość osiągnięta 1 kwietnia), a 11 170 zł (wartość osiągnięta 30 kwietnia).

W kwietniu 2019 roku największy wzrost wartości sprzedaży w stosunku do

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

marca 2019 roku zanotowano w przypadku produktów dermatologicznych. Największy spadek – dla leków przeciwzakaźnych, produktów na układ oddechowy oraz produktów na centralny układ nerwowy.

Udział wartości sprzedaży produktów z poszczególnych grup terapeutycznych w obrocie statystycznej apteki rozkładała się następująco: 17,73% obrotu statystycznej apteki wypracowano ze sprzedaży leków na przewód pokarmowy i metabolizm, 12,91% – ze sprzedaży leków na układ sercowo – naczyniowy, 10,70% – ze sprzedaży leków na centralny układ nerwowy oraz 10,37% – produktów na układ oddechowy.

W kwietniu średnia marża apteczna wyniosła 24,29%. To o 0,49 p.p. mniej niż w marcu 2019 roku oraz o 0,38 p.p. mniej niż w kwietniu 2018 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,01% (+0,01 p.p. w stosunku do marca 2019), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,33% (–0,01 p.p. w stosunku do marca 2019 roku), natomiast dla produktów OTC – 28,16% (–1,37 p.p. w stosunku do marca 2019 roku).

W całym 2019 roku marża apteczna wyniesie 24,62%. Będzie to odpowiednio o 0,39 p.p. mniej niż w 2018 roku oraz o 0,6 p.p. mniej niż w 2017 roku.

W poszczególnych kategoriach sprzedażowych zmiany będą kształtować się następująco: dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,51% (–0,17 p.p. w stosunku do 2018 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,60% (–1,29 p.p. w stosunku do 2018 roku), a dla produktów OTC – 28,49%. (–1,02 p.p. w stosunku do 2018 roku). Średnia cena za opakowanie leku w kwietniu 2019 roku wyniosła 21,43 zł.

To o 11 groszy więcej niż w marcu 2019 roku, jednocześnie o 51 groszy więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. W porównaniu z kwietniem 2018 roku, w każdej z trzech kategorii sprzedażowej zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 28,32 zł (+46 groszy w stosunku do kwietnia 2018), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 26,01 zł (+0,43 zł w porównaniu do analogicznego okresu w ubiegłym roku), produktów OTC – 16,33 zł (+0,74 zł). Średnia cena za opakowanie leku w okresie od stycznia do kwietnia 2019

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2019

kwiecień 2018

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach kwietnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2019

kwiecień 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 6,31% mięśniowo-szkieletowy

17,73% przewód pokarm. i metabolizm

4,6% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,64% narządy zmysłów

10,37% układ oddechowy

3,8% leki przeciwzakaźne 0,31% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,64% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,5% krew i układ krwiotwórczy 1,25% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

12,91% układ sercowo-naczyniowy

3,67% dermatologia

10,7% centralny układ nerwowy varia 12,47%

6,1% nieokreślona

OSOZ Polska 5/2019

63

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2019 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019

(

ƑƏƐѶ

zapłata pacjenta

Ɠ

ƑƏƐƖ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƒƓ ƐƔķƑƒ ƐƔķƐѶ ƐƔķƒѶ ƐƔķƓƓ ƐƔķƔƖ ƐƔķѵƓ ƐƔķѵƕ ƐƔķѶƖ ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ

ƐƏ Ɣ ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

ƔķѵƓ

ƔķѶƑ

Ɣķƕƒ

ƔķƔƕ

ƔķƒƖ

ƔķƔƒ

ƔķƓƕ

ƔķƐƐ

ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ə

Ɣ

ѵ

ƑƏƐѶ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѶƕ

ƕķƖѶ

ƕķƖƔ

ƕķƒƒ

ƕķƔ

ƕķƔ

ƕķƕƒ

ƕķѵѶ

ƕķѵ

ƕķƑƐ

ƕķѵƐ

ƕķƕѶ

ƕķƔѶ

ƕķѵ

ƕķƓѶ

refundacja

ƕķƒѶ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƑƏķƑѵ ƑƏķƓѶ ƑƏķѵƕ ƑƏķѵƑ ƑƏķѵƒ ƑƏķѵƒ ƑƏķƓƒ ƑƏķѵѵ ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐѶ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2019 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

64

OSOZ Polska 5/2019

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

Ɠ

ƑƏƐƖ

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w kwietniu ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

roku wyniosła 20,96 zł. To o 5 groszy więcej niż w analogicznym okresie 2018 roku. Wzrost średniej ceny sprzedaży zaobserwowaliśmy również we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych – największy (+4,8%, tj. 0,74 zł) w przypadku leków wydawanych na recepty pełnopłatne.

W kwietniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 810 pacjentów (3 160 osób zakupiło produkty OTC, 780 – leki na recepty pełnopłatne, a 770 – leki wydawane na recepty refundowane). To o 80 osób więcej niż w minionym miesiącu.

Największy ruch w statystycznej aptece panował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 15 a 21 kwietnia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 910 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 8–14 kwietnia (904 osoby), 1–7 kwietnia (864 osoby) i 22–28 kwietnia (754 osoby). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00 (powyżej 15 osób w aptece w ciągu godziny) Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 54,86 zł. To o 2,91 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 1,81 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. Z kwoty tej 40,54 zł zapłacił pacjent, a 14,31 zł dopłacił refundator.

Wartość refundacji w porównaniu z marcem 2019 roku spadła o 2,6% (38 groszy). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 5,9% (–2,52 zł).

Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 94,27 zł (z czego 24,56 zł to zapłata pacjenta, a 69,71 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 60,32 zł, a dla produktów OTC – 27,73 zł. 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2019

kwiecień 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach kwietnia (porównanie do ubiegłego roku) kwiecień 2019

kwiecień 2018

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ

»W kwietniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 810 pacjentów.«

ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ h b;|mb-

ѶŋƐƓ h b;|mb-

ƐƔŋƑƐ h b;|mb-

ƑƑŋƑѶ h b;|mb-

ƑƖŋƒƏ h b;|mb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

kwiecień 2019

kwiecień 2018

kwiecień 2019

kwiecień 2018

121 995

103 399

58,37%

59,25%

Lek - OTC

46 095

37 797

22,05%

21,66%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

18 565

15 260

8,88%

8,75%

Pozostałe

22 345

18 043

10,69%

10,34%

Lek - RX

OSOZ Polska 5/2019

65

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za kwiecień 2019 kwiecień 2019

zmiana w stosunku do (%) marca 2019

stycznia 2019

zmiana w stosunku do (liczbowo)

kwietnia 2018

marca 2019

stycznia 2019

kwietnia 2018

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

209,0

-3,0%

-7,7%

19,8%

-6,5

-17,5

34,5

cały rynek apteczny

2 994 970

-3,5%

-9,4%

13,6%

-108 445,5

-311 930,0

359 496,5

statystyczna apteka

72,6

-1,3%

-1,8%

14,6%

-0,9

-1,3

9,3

cały rynek apteczny

1 040 144

-1,7%

-3,6%

8,7%

-18 446,8

-39 268,0

83 649,8

statystyczna apteka

47,1

-0,9%

-2,4%

19,9%

-0,4

-1,2

7,8

cały rynek apteczny

674 227

-1,4%

-4,2%

13,8%

-9 374,6

-29 581,1

81 690,5

statystyczna apteka

87,6

-5,8%

-14,4%

24,6%

-5,4

-14,8

17,3

cały rynek apteczny

1 255 853

-6,2%

-16,0%

18,2%

-83 699,7

-239 450,3

193 281,0

statystyczna apteka

54,5

-0,5%

-0,3%

17,2%

-0,3

-0,2

8,0

cały rynek apteczny

781 517

-1,0%

-2,1%

11,2%

-7 852,0

-17 161,8

78 638,5

w całkowitym obrocie

26,09%

2,6%

8,0%

-2,2%

0,0066

0,0194

-0,0058

w sprzedaży refundowanej

73,95%

0,5%

1,7%

2,3%

0,0038

0,0123

0,0170

ogółem

21,43 zł

0,5%

2,7%

2,5%

0,1148

0,5644

0,5175

dla leków z list refundacyjnych

28,32 zł

0,1%

1,7%

1,6%

0,0197

0,4721

0,4548

dla leków z recept pełnopłatnych

26,01 zł

0,7%

1,4%

1,7%

0,1701

0,3685

0,4391

dla produktów bez recepty (OTC)

16,33 zł

-0,5%

0,3%

4,8%

-0,0754

0,0430

0,7408

3 810

2,1%

-9,3%

15,8%

80,0

-390,0

520,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

770

4,1%

-4,9%

14,9%

30,0

-40,0

100,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

780

2,6%

-4,9%

11,4%

20,0

-40,0

80,0

3 160

1,6%

-10,7%

16,2%

50,0

-380,0

440,0

ogółem

24,29%

-2,0%

-2,1%

-1,6%

-0,0049

-0,0053

-0,0038

dla leków z list refundacyjnych

19,01%

0,0%

-0,7%

2,8%

0,0001

-0,0013

0,0052

dla leków na recepty pełnopłatne

21,33%

-0,1%

2,8%

-6,5%

-0,0001

0,0058

-0,0148

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

dla sprzedaży odręcznej

28,16%

-4,6%

-2,4%

-2,7%

-0,0137

-0,0069

-0,0077

Wartość sprzedaży na pacjenta

54,86 zł

-5,1%

1,7%

3,4%

-2,9192

0,9271

1,8161

Wartość zapłaty przez pacjenta

40,54 zł

-5,9%

-0,9%

4,2%

-2,5381

-0,3624

1,6475

Wartość dopłaty refundatora

14,31 zł

-2,6%

9,9%

1,2%

-0,3811

1,2894

0,1686

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

94,27 zł

-5,1%

3,3%

-0,3%

-5,0690

2,9918

-0,2582

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,56 zł

-6,5%

-1,4%

-6,4%

-1,6978

-0,3460

-1,6705

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

69,71 zł

-4,6%

5,0%

2,1%

-3,3712

3,3378

1,4124

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

60,32 zł

-3,4%

2,6%

7,6%

-2,1387

1,5327

4,2734

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

27,73 zł

-7,3%

-4,1%

7,2%

-2,1758

-1,1981

1,8677

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2019: 2 521 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƓƏ

Zmiana obrotu: wzrost 8 do 9%

ƑƒƏ

Tysiące zł

ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

66

OSOZ Polska 5/2019

(

(

(

(

(

*

*

*

*

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do kwietnia 2019 2019

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2019

2017

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2017

2 521,0

8,7%

14,6%

201,0

321,5

861,5

12,8%

12,5%

98,0

95,5

35 854 060,0

3,7%

8,7%

1 270 966,0

2 862 396,5

12 457 325,0

8,0%

8,9%

926 184,5

1 015 072,0

867,5

6,2%

11,5%

50,6

89,6

290,2

10,1%

9,5%

26,6

25,2

12 336 366,9

1,3%

5,7%

158 632,8

668 436,8

4 195 651,0

5,4%

6,0%

214 973,9

236 697,4

560,7

11,3%

15,8%

56,9

76,5

188,1

14,9%

12,4%

24,4

20,7

7 972 642,4

6,2%

9,8%

463 526,2

711 170,9

2 719 280,8

10,0%

8,7%

247 901,4

218 683,4

1 071,5

9,1%

16,2%

89,7

149,3

376,6

13,9%

14,7%

46,1

48,4

15 241 524,0

4,1%

10,2%

606 949,3

1 409 335,2

5 446 828,0

9,1%

11,1%

454 939,2

543 766,6

651,1

8,7%

16,0%

51,9

89,9

216,1

13,4%

14,9%

25,5

28,0

9 259 184,0

3,7%

10,0%

327 488,1

839 971,7

3 124 787,3

8,5%

11,2%

245 355,0

314 697,1

25,83%

0,0%

1,2%

0,0

0,0

25,09%

0,5%

2,2%

0,0

0,0

73,72%

1,8%

3,6%

0,0

0,0

73,36%

2,3%

4,9%

0,0

0,0

20,80 zł

-0,2%

2,6%

-0,03

0,53

20,96 zł

0,2%

2,6%

0,05

0,54

29,03 zł

3,6%

5,6%

1,02

1,55

28,32 zł

1,6%

2,3%

0,45

0,64

24,54 zł

-3,3%

-0,2%

-0,84

-0,05

26,01 zł

1,7%

5,1%

0,44

1,26

15,39 zł

-2,5%

1,0%

-0,40

0,16

16,33 zł

4,8%

7,4%

0,74

1,12

44 336

1,2%

2,9%

526,4

1 256,4

15 630,0

6,1%

2,2%

900,0

330,0

8 606

0,2%

1,0%

15,6

85,6

3 090,0

6,9%

2,3%

200,0

70,0

8 857

-1,0%

-5,0%

-93,2

-463,2

3 140,0

3,6%

-5,7%

110,0

-190,0

37 128

1,7%

4,0%

628,1

1 418,1

13 080,0

5,7%

2,4%

710,0

310,0

24,62%

-1,6%

-2,4%

-0,0039

-0,0060

24,70%

-1,9%

-2,9%

0,0

0,0

18,51%

-0,9%

-0,1%

-0,0017

-0,0002

18,86%

1,0%

0,6%

0,0

0,0

21,60%

-5,6%

-13,0%

-0,0129

-0,0322

20,86%

-11,7%

-15,6%

0,0

0,0

28,49%

-3,4%

-3,2%

-0,0102

-0,0096

29,38%

0,0%

-0,8%

0,0

0,0

56,86 zł

7,4%

11,4%

3,9

5,8

55,12 zł

6,3%

10,1%

3,3

5,1

42,17 zł

7,4%

10,9%

2,9

4,1

41,29 zł

6,2%

9,3%

2,4

3,5

14,69 zł

7,4%

12,7%

1,0

1,7

13,83 zł

6,8%

12,5%

0,9

1,5

100,81 zł

6,0%

10,4%

5,7

9,5

93,92 zł

3,0%

7,0%

2,7

6,2

26,50 zł

1,1%

0,6%

0,3

0,2

25,02 zł

-3,1%

-5,1%

-0,8

-1,4

74,31 zł

7,9%

14,4%

5,4

9,4

68,90 zł

5,4%

12,2%

3,5

7,5

63,30 zł

12,5%

21,9%

7,0

11,4

59,90 zł

10,9%

19,2%

5,9

9,6

28,86 zł

7,3%

11,8%

2,0

3,0

28,79 zł

7,8%

12,0%

2,1

3,1

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2019: 35,9 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2018)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2018)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2018)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 9,3 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2018)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 5/2019

67

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

701,00

0,08

35622,01

0,17

7851,14

0,05

27770,87

0,51

0,22

0,78

1327,02

26,84

50,82

2. U-30

461,06

0,05

17315,56

0,08

7138,23

0,05

10177,33

0,19

0,41

0,59

726,94

23,82

37,56

3. U-50

267,33

0,03

6350,21

0,03

3632,42

0,02

2717,80

0,05

0,57

0,43

328,65

19,32

23,75

4. U-BEZPŁATNY

21,07

0,00

1558,96

0,01

122,50

0,00

1436,46

0,03

0,08

0,92

59,65

26,13

73,98

5. INWALIDA WOJENNY

14,43

0,00

758,99

0,00

0,92

0,00

758,08

0,01

0,00

1,00

24,20

31,36

52,59

0,20

0,00

5,50

0,00

0,96

0,00

4,54

0,00

0,17

0,83

0,29

19,12

28,09

11,31

0,00

317,34

0,00

52,69

0,00

264,65

0,00

0,17

0,83

16,91

18,77

28,07

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

1,00

0,00

13,54

22,12

236,68

0,03

9849,43

0,05

11,82

0,00

9837,61

0,18

0,00

1,00

376,75

26,14

41,62

3,54

0,00

807,02

0,00

99,93

0,00

707,09

0,01

0,12

0,88

7,91

102,05

227,68

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,59

0,00

1726,92

0,01

866,08

0,01

860,85

0,02

0,50

0,50

44,42

38,87

163,07

12. PEŁNOPŁATNE

1380,21

0,16

47050,00

0,23

47049,27

0,30

0,73

0,00

1,00

0,00

1807,04

26,04

34,09

13. ODRĘCZNA

5490,52

0,64

87638,00

0,42

87636,93

0,57

1,07

0,00

1,00

0,00

6128,79

14,30

15,96

14. RAZEM

8597,94

1,00

209000,00

1,00

154462,88

1,00

54537,12

1,00

0,74

0,26

10848,58

19,27

24,31

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

707,26

0,08

35401,07

0,16

7833,79

0,05

27567,28

0,51

0,22

0,78

1331,52

26,59

50,05

2. U-30

452,51

0,05

16978,46

0,08

7091,47

0,04

9886,99

0,18

0,42

0,58

713,17

23,81

37,52

3. U-50

293,08

0,03

7120,89

0,03

4090,94

0,03

3029,96

0,06

0,57

0,43

358,10

19,89

24,30

4. U-BEZPŁATNY

21,21

0,00

1511,85

0,01

125,15

0,00

1386,70

0,03

0,08

0,92

60,24

25,10

71,27

5. INWALIDA WOJENNY

14,80

0,00

772,01

0,00

2,34

0,00

769,67

0,01

0,00

1,00

24,82

31,11

52,18

0,20

0,00

5,66

0,00

1,01

0,00

4,65

0,00

0,18

0,82

0,30

19,18

28,94

11,52

0,00

320,62

0,00

55,29

0,00

265,33

0,00

0,17

0,83

17,13

18,72

27,82

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

1,00

0,00

15,68

22,78

233,19

0,03

9661,24

0,04

29,04

0,00

9632,20

0,18

0,00

1,00

371,13

26,03

41,43

3,37

0,00

778,90

0,00

95,30

0,00

683,60

0,01

0,12

0,88

7,43

104,87

231,24

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,60

0,00

1651,98

0,01

843,91

0,01

808,07

0,01

0,51

0,49

42,30

39,06

155,78

12. PEŁNOPŁATNE

1410,03

0,16

47020,75

0,22

47020,37

0,29

0,38

0,00

1,00

0,00

1827,82

25,73

33,35

13. ODRĘCZNA

5934,24

0,65

94151,50

0,44

94150,75

0,58

0,75

0,00

1,00

0,00

6522,76

14,43

15,87

14. RAZEM

9092,01

1,00

215375,00

1,00

161339,37

1,00

54035,63

1,00

0,75

0,25

11276,71

19,10

23,69

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1717

0,20

72585

0,35

18911

0,12

53674

0,98

0,26

0,74

2868

25,31

42,28

2. Recepty pełnopłatne

1380

0,16

47050

0,23

47049

0,30

1

0,00

1,00

0,00

1807

26,04

34,09

3. Sprzedaż odręczna

5491

0,64

87638

0,42

87637

0,57

1

0,00

1,00

0,00

6129

14,30

15,96

11

0,00

1727

0,01

866

0,01

861

0,02

0,50

0,50

44

38,87

163,07

8598

1,00

209000

1,00

154463

1,00

54537

1,00

0,74

0,26

10849

19,27

24,31

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1737,13

0,19

72550,77

0,34

19324,34

0,12

53226,44

0,99

0,27

0,73

2883,83

25,16

41,76

2. Recepty pełnopłatne

1410,03

0,16

47020,75

0,22

47020,37

0,29

0,38

0,00

1,00

0,00

1827,82

25,73

33,35

3. Sprzedaż odręczna

5934,24

0,65

94151,50

0,44

94150,75

0,58

0,75

0,00

1,00

0,00

6522,76

14,43

15,87

10,60

0,00

1651,98

0,01

843,91

0,01

808,07

0,01

0,51

0,49

42,30

39,06

155,78

9092,01

1,00

215375,00

1,00

161339,37

1,00

54035,63

1,00

0,75

0,25

11276,71

19,10

23,69

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18904,90

0,17

867500,16

0,34

228017,47

0,12

639482,69

0,98

0,26

0,74

30493,13

28,45

45,89

2. Recepty pełnopłatne

17832,45

0,17

560652,67

0,22

560634,93

0,30

17,75

0,00

1,00

0,00

23099,03

24,27

31,44

3. Sprzedaż odręczna

71180,34

0,66

1071496,29

0,43

1071488,80

0,57

7,49

0,00

1,00

0,00

78786,36

13,60

15,05

135,67

0,00

21350,88

0,01

9711,27

0,01

11639,61

0,02

0,45

0,55

688,61

31,01

157,37

108053,36

1,00

2521000,00

1,00

1869852,46

1,00

651147,54

1,00

0,74

0,26

133067,12

18,95

23,33

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

269078445

0,18

12336366892

0,34

3242877925

0,12 9093488967

0,98

0,26

0,74

434121707

28,42

45,85

2. Recepty pełnopłatne

253468098

0,16

7972642404

0,22

7972390144

0,30

252261

0,00

1,00

0,00

328329171

24,28

31,45

1012104972

0,66

15241523968

0,43 15241417336

0,57

106632

0,00

1,00

0,00

1120229261

13,61

15,06

1928779

0,00

303526735

0,01

0,01

165336173

0,02

0,46

0,54

9775570

31,05

157,37

1536580294

1,00

35854060000

1,00 9259184033

1,00

0,74

0,26

1892455709

18,95

23,33

3. Sprzedaż odręczna 4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 5/2019

138190563

1,00 26594875967

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U LE KÓ W

Leki stosowane w jaskrze Na jaskrę choruje ok. 70 mln osób na całym świecie. W Polsce – ok. 800 000, z czego leczy się niespełna 300 000. Połowa chorych nie jest świadoma choroby. Medycyna nie dysponuje na chwilę obecną skutecznymi metodami leczenia, a jedynie środkami opóźniającymi rozwój postępującego zaniku nerwu wzrokowego. Jaskra jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty, zaraz obok zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem oraz zaćmy. Zgodnie z zaleceniem Europejskiego Stowarzyszenia Jaskrowego, we wczesnej fazie choroby stosuje się krople zawierające tzw. prostaglandyny. W zaawansowanych stadiach konieczne jest leczenie operacyjne. W 2018 roku sprzedano w aptekach 6 434 019 opakowań leków stosowanych w jaskrze, prawie o 50% więcej niż w 2002 roku, co może świadczyć o rosnącej wykrywalności tej rozwijającej się często bezobjawowo choroby.

DANE UZUPEŁNIAJĄCE

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY ŚRODKÓW STOSOWANYCH W JASKRZE. ROK 2018 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

247 026 373

6 434 019

137%

49%

asortyment

ŚREDNIA CENA

109

38,39 zł

67%

59%

300

6

250

5

200

4

150

3

100

2

50

1

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 5/2019

69

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U LE KÓ W

Jaskra to podstępna i niebezpieczna choroba. Podstępna, ponieważ w początkowej fazie nie daje żadnych niepokojących objawów i dlatego zazwyczaj diagnozowana jest zbyt późno, gdy zmiany są już niemożliwe do odwrócenia.

Niebezpieczna, gdyż może doprowadzić nawet do całkowitej utraty wzroku. Mówiąc o jaskrze należy podkreślić, że nie jest to jedna choroba, lecz grupa chorób prowadzących do zaniku nerwów wzrokowych oraz nieodwracalnej ślepoty. Jaskry nie można w łatwy sposób zdiagnozować i leczyć, jednak rozwijający się rynek apteczny oferuje coraz to nowsze produkty. Poniżej znajduje się analiza leków stosowanych w leczeniu jaskry.

Opis rynku Poniższe analizy dotyczą leków należących do klasy ATC S01E Leki stosowane w jaskrze i zwężające źrenicę, dostępnych w aptekach w latach 2002– 2019.

Na początku badanego okresu, wartość sprzedaży leków stosowanych w jaskrze wynosiła 104,44 mln zł. Ten wynik powiększał się, aż do 2011 roku, kiedy to osiągnął poziom 247,53 mln zł. W 2012 i 2014 roku miały miejsce dwa spadki wartości sprzedaży, kolejno o 7,61% oraz 7,76%. Również w 2018 roku miał

70

OSOZ Polska 5/2019

miejsce nieznaczny spadek o niecały 1%. Pozostałe lata były okresem wzrostu. Najmniejszy wzrost wynosił 1,90% (w 2016 roku), a największy 23,96% (w 2008 roku). Opisane zmiany ukształtowały wartość sprzedaży w 2018 roku na poziomie 247,02 mln zł, czyli bardzo zbliżonym do tego z 2011 roku (zanim pojawiły się spadki). Najwięcej w skali roku pacjenci zapłacili za leki należące do klasy ATC S01E w 2017 roku, była to kwota równa 249,49 mln zł. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich 17 lat

jest najniższa w styczniu (14,43 mln zł), a najwyższa w październiku (17,27 mln zł) oraz grudniu (17,17 mln zł). Na podstawie otrzymanych wyników trudno doszukiwać się sezonowości dla badanej grupy leków.

Analizując roczną sprzedaż leków stosowanych w jaskrze, tylko raz, w 2012 roku widoczny jest istotny spadek wynoszący 8,17%. Za to pozostałe lata charakteryzują się wzrostami od 3,21% (w 2010 roku) do 10,24% (w 2008 roku) przeplatanymi spadkami, lecz nie większymi niż 2,02%. Najmniej opakowań leków

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U LE KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

14

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2018 a nie będące w ofercie w 2002 roku

1

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

1

16,13 15,92 15,39 15,54 14,74 13,52 12,31 13,31 19,60 20,08 20,50 21,63 23,78 24,60 25,34

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

2

87,91 85,01 80,40 63,61 63,28 62,34 60,48 59,28 58,78 48,36 47,67 42,35 42,37 42,10

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

3

22,97 20,38 17,88 14,31 34,90 39,79 41,50 42,95 41,94 42,49 40,93 41,55 40,55

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

2

69,49 68,25 53,18 53,05 52,13 53,73 52,70 50,55 49,95 48,68 47,90 47,25

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

1

37,22 39,19 35,95 34,39 33,26 32,63 29,78 29,70 24,53 24,53 24,49

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

3

70,39 41,49 34,04 38,57 48,20 49,39 50,72 53,41 56,09 54,83

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

4

37,13 38,76 41,45 41,09 36,49 35,04 33,67 33,62 33,64

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

7

45,75 36,94 41,18 39,68 39,10 37,56 36,52 36,55

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

5

27,14 25,19 24,72 24,45 24,12 24,08 24,57

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

8

45,07 38,81 37,38 34,74 34,75 33,97

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

7

66,24 59,26 59,07 62,30 61,53

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

8

96,18 96,43 103,43 102,74

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

13

63,28 68,79 70,53

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

7

56,61 54,41

20

42,39

Produkty będące w ofercie w 2018 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

Liczba badanych produktów

25,67 25,63 26,52 28,00 27,55 30,27 32,73 36,33 38,70 37,43 43,30 41,50 31,17 29,49 27,81 27,75 27,53 7,57

5,80

5,74

5,28

4,95

4,92

4,91

4,87

4,88 18,29 19,46 19,21 21,52 23,28 24,93 25,88

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

14

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2018 roku

25,67 25,63 26,52 28,00 27,55 30,27 32,73 36,33 38,70 37,43 43,30 41,50 31,17 29,49 27,81 27,75 27,53

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2018

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2018

2

22,44 18,90 18,72 18,50 19,40 20,39 20,31 32,62 37,85 38,44 39,49 10,66 15,04 34,81

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2018

1

16,82 18,75 19,91 18,06 16,96 16,75 15,80 18,80 18,36 19,15 21,25 20,93 20,80

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2018

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2018

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2018

1

28,74 32,30 34,47 30,63 31,61 31,36 28,44 34,06 34,03 36,30

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2018

5

19,40 15,31 14,98 12,66 13,44 13,80 13,52 15,54 19,89

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2018

3

16,05 16,51 18,42 19,41 19,44 19,21 19,76 24,72

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2018

6

10,62 10,85 10,28

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2018

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2018

5

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2018

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2018

1

10,65

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2018

3

25,70 32,57

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2018

7

18,03

—

—

—

9,77

8,06

—

—

—

—

9,84 12,83 —

9,04 11,44 13,33 10,82 63,45 —

—

—

9,32 10,51

OSOZ Polska 5/2019

71

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U LE KÓ W

stosowanych w jaskrze zostało sprzedanych w aptekach w pierwszym okresie analiz (4,33 mln opakowań), a najwięcej w 2016 roku (6,62 mln opakowań).

W minionym roku sprzedaż wynosiła 6,43 mln opakowań.

Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku stosowanego w leczeniu jaskry w minionym roku wynosiła 38,39 zł i była o 59,27% wyższa niż na początku badanego okresu. W 2002 roku było to 24,11 zł. Z roku na rok pnie się

w górę. Najwyższy wzrost procentowy (o 15,06%) miał miejsce w 2009 roku.

Rok później średnia cena osiągnęła wartość najwyższą równą 40,76 zł. Spadki ceny pojawiły się tylko w trzech latach, dwa mniejsze w 2011 i 2013 roku (kolej-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków stosowanych w jaskrze w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

104 443 710

4 332 594

24,11

1 606 826

66 655

65

2003

110 928 698

4 581 557

24,21

1 562 376

64 529

71

6,21%

2004

117 915 828

4 728 964

24,93

1 786 603

71 651

66

6,30%

3,22%

2005

123 830 850

4 703 199

26,33

1 905 090

72 357

65

5,02%

-0,54%

2006

130 131 591

4 868 523

26,73

1 859 023

69 550

70

5,09%

3,52%

2007

143 087 815

4 840 986

29,56

2 044 112

69 157

70

9,96%

-0,57%

2008

177 377 628

5 336 702

33,24

2 728 887

82 103

65

23,96%

10,24%

2009

211 687 830

5 535 461

38,24

3 713 822

97 113

57

19,34%

3,72%

2010

232 884 533

5 712 890

40,76

4 234 264

103 871

55

10,01%

3,21%

2011

247 531 093

6 224 802

39,77

3 750 471

94 315

66

6,29%

8,96%

2012

228 689 151

5 715 955

40,01

3 314 336

82 840

69

-7,61%

-8,17%

2013

243 789 992

6 114 809

39,87

3 047 375

76 435

80

6,60%

6,98%

2014

224 882 415

6 390 050

35,19

2 645 675

75 177

85

-7,76%

4,50%

2015

231 424 158

6 386 687

36,24

2 488 432

68 674

93

2,91%

-0,05%

2016

235 826 515

6 615 969

35,65

2 358 265

66 160

100

1,90%

3,59%

2017

249 487 014

6 566 804

37,99

2 353 651

61 951

106

5,79%

-0,74%

2018

247 026 373

6 434 019

38,39

2 266 297

59 028

109

-0,99%

-2,02%

2019

254 698 338

6 555 930

38,85

—

—

—

3,11%

1,89%

2020

262 779 969

6 614 917

39,73

—

—

—

3,17%

0,90%

5,75%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków stosowanych w jaskrze w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Miesięczna wartość sprzedaży leków stosowanych w jaskrze kształtuje się obecnie na poziomie powyżej 20 mln opakowań.«

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 5/2019

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U LE KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków stosowanych w jaskrze sprzedanych w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƕƏƏ ƏƏƏ

ѵƏƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

ƓƏƏ ƏƏƏ

» Na początku badanego okresu miesięczna sprzedaż leków stosowanych w jaskrze nie przekraczała 400 tys. opakowań. Obecnie ten poziom wynosi niemal 600 tys. opakowań. «

ƒƏƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

ƐƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku stosowanego w jaskrze zakupionego w aptece w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƓƔ

ƓƏ

ƒƔ

ƒƏ

» Od 2014 roku średnia cena za pojedyncze opakowanie leku stosowanego w jaskrze kształtuje się na wyrównanym poziomie pomiedzy 35 a 40 zł. «

ƑƔ

ƑƏ

ƐƔ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 4. Liczba różnych leków stosowanych w jaskrze dostępnych w aptekach w latach 2002–2018 ƐƑƏ

» Od 2010 roku liczba opakowań leków stosowanych w jaskrze stale wzrastała i obecnie wynosi ponad 100 opakowań.«

ƐƏƏ

ѶƏ

ѵƏ

ƓƏ

ƑƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

( Ɠ

ƑƏƐѶ ƑƏƐƖ

OSOZ Polska 5/2019

73

M O N I T O R Z D R O W O T NY

M O N I TO R R YN K U LE KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2018 Ć?ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x2022;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

no o 2,45% i 0,35%) oraz jeden wiÄ&#x2122;kszy w 2014 roku (o 11,73%).

Rynek lekĂłw stosowanych w leczeniu jaskry nie jest zbyt liczny. W 2002 roku na pĂłĹ&#x201A;kach aptecznych dostÄ&#x2122;pnych byĹ&#x201A;o tylko 65 róşnych opakowaĹ&#x201E; z analizowanej grupy lekĂłw. Do 2010 roku ta liczba jeszcze zmalaĹ&#x201A;a, osiÄ&#x2026;gajÄ&#x2026;c poziom 55 produktĂłw (najmniej od 2002 roku). Natomiast kolejne lata byĹ&#x201A;y okresem kiedy to asortyment lekĂłw stosowanych w leczeniu jaskry poszerzaĹ&#x201A; siÄ&#x2122;, aĹź do 109 produktĂłw w 2018 roku. Rotacja na omawianej grupie lekĂłw byĹ&#x201A;a niewielka â&#x20AC;&#x201C; w 2011 i 2013 roku liczba produktĂłw wzrosĹ&#x201A;a o 11 i byĹ&#x201A; to najwyĹźszy wzrost. W 2009 spadĹ&#x201A;a o 8 produktĂłw, byĹ&#x201A; to maksymalny spadek.

W minionym roku iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy lekĂłw stosowanych w jaskrze spadĹ&#x201A;y w porĂłwnaniu do roku poprzedniego (2017). Dane za pierwsze cztery miesiÄ&#x2026;ce 2019 roku sÄ&#x2026; natomiast wyĹźsze, niĹź te w roku poprzednim, co moĹźe przeĹ&#x201A;oĹźyÄ&#x2021; siÄ&#x2122; na wzrosty w bieĹźÄ&#x2026;cym roku. PoniĹźej znajdujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; prognozy obrazujÄ&#x2026;ce jak rynek lekĂłw stosowanych w jaskrze zachowa siÄ&#x2122; w 2019 i 2020 roku.

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci 254,70 mln oraz 262,78 mln â&#x20AC;&#x201C; tyle pacjenci zapĹ&#x201A;acÄ&#x2026; za leki stosowane w jaskrze kolejno w 2019 i 2020 roku. Takie wyniki oznaczajÄ&#x2026; wzrosty w kolejnych

74

OSOZ Polska 5/2019

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

dwĂłch latach prognoz o 3,11% w 2019 roku oraz o 3,17% w roku 2020.

Podobnych trendĂłw w najbliĹźszych latach moĹźemy spodziewaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; teĹź na iloĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy. W 2019 roku nastÄ&#x2026;pi wzrost o 1,89%, wĂłwczas iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy bÄ&#x2122;dzie wynosiĹ&#x201A;a 6,56 mln opakowaĹ&#x201E;. W kolejnym roku nastÄ&#x2026;pi wzrost o 0,90%, a iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy uksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na poziomie 6,61 mln opakowaĹ&#x201E;.

PowyĹźsze dwie zmienne opisujÄ&#x2026;ce rynek lekĂłw stosowanych w jaskrze przeĹ&#x201A;oĹźÄ&#x2026; siÄ&#x2122; na wzrost Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie. Zgodnie z prognozami, Ĺ&#x203A;rednia cena za pojedyncze opakowanie leku stosowanego w jaskrze w 2019 roku bÄ&#x2122;dzie wynosiĹ&#x201A;a 38,85 zĹ&#x201A;, a w 2020 roku â&#x20AC;&#x201C; 39,73 zĹ&#x201A;, a to oznacza wzrost kolejno o 1,19% oraz 2,25%.

Podsumowanie Gdy pacjent boryka siÄ&#x2122; z takimi objawami jak zaburzenie ostroĹ&#x203A;ci widzenia, ograniczenie pola widzenia, gwaĹ&#x201A;towne bĂłle gĹ&#x201A;owy, ostre bĂłle oczu, czy zamglenia widzenia, powinien pilnie zgĹ&#x201A;osiÄ&#x2021; siÄ&#x2122; na kontrolÄ&#x2122; okulistycznÄ&#x2026;. Wspomniane dolegliwoĹ&#x203A;ci mogÄ&#x2026; oznaczaÄ&#x2021; jaskrÄ&#x2122;, zwĹ&#x201A;aszcza jeĹ&#x203A;li krewni pacjenta chorowali lub chorujÄ&#x2026; na tÄ&#x2122; chorobÄ&#x2122;.

Szacuje siÄ&#x2122;, Ĺźe okoĹ&#x201A;o milion PolakĂłw boryka siÄ&#x2122; z problemem jaskry. Obecnie sprzedaĹź lekĂłw stosowanych w leczeniu dolegliwoĹ&#x203A;ci zwiÄ&#x2026;zanych z jaskrÄ&#x2026; ksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na poziomie prawie 6,5 mln opa-

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

kowaĹ&#x201E; w skali roku. WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rynku lekĂłw zakwalifikowanych do klasy ATC S01E wynosi niemal 250 mln zĹ&#x201A; rocznie.

Za pojedyncze opakowanie leku z omawianej grupy pacjenci pĹ&#x201A;acÄ&#x2026; ponad 38 zĹ&#x201A;.

Prognozy pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe zarĂłwno sprzedaĹź, jak i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy, a takĹźe Ĺ&#x203A;rednia cena w najbliĹźszych latach bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; piÄ&#x2026;Ä&#x2021; siÄ&#x2122; w gĂłrÄ&#x2122;. ď Ź

Âť Szacuje siÄ&#x2122;, Ĺźe ok. poĹ&#x201A;owa z 800 000 PolakĂłw chorych na jaskrÄ&#x2122; nie wie, Ĺźe choruje.

Poprawa diagnostyki pociÄ&#x2026;gnie za sobÄ&#x2026; wzrost sprzedaĹźy lekĂłw.â&#x20AC;?ÂŤ Metodologia prognoz Do obliczeĹ&#x201E; prognozy iloĹ&#x203A;ci, wartoĹ&#x203A;ci oraz Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie leku stosowanego w leczeniu jaskry zastosowano sezonowÄ&#x2026; metodÄ&#x2122; prognozowania z uwzglÄ&#x2122;dnieniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, wyznacza trend sprzedaĹźowy, uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie sezonowe wahania sprzedaĹźy w ciÄ&#x2026;gu roku.

XXIV Międzynarodowy Kongres „LECZNICTWO SZPITALNE - DRUGA LINIA OCHRONY ZDROWIA NA PLATFORMIE OSOZ” RELACJA Z KONGRESU Film z wywiadami Prezentacje do pobrania Wystąpienia prelegentów Repo�aże i podsumowania Wyniki Konkursu Liderów Ochrony Zdrowia

ORGANIZATOR

SPONSOR GŁÓWNY

Czasopisma

KAMSOFT

OSOZ Polska OSOZ World RELACJA, FILMY, PREZENTACJE:

WWW.OSOZ.PL/kongresOSOZ

Spółka Akcyjna

WYNIKI KONKURU LIDERÓW OCHRONY ZDROWIA 2019

WWW.OSOZ.PL/lider2019