Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

OSOZ

w w w.osoz.pl

6

2016 innowacyjna ochrona zdrowia

6 / 2016

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

O g ó l n o p o l s k i S y s t e m O c h ro n y Z d ro w i a

CYFROWA RELACJA

Lekarz, pacjent i nowe technologie.

Od zaufania do wspólnych korzyści.

WYJŚCIE Z POCZEKALNI

Integracja danych, zmiana kulturowa, ekosystemy. 10 kierunków e-zdrowia w Europie.

DYLEMAT MENEDŻERA

Rozwiązania IT oraz nowości, w które warto zainwestować już dziś.

TERMIN:

22–23 września 2016 r.

MIEJSCE:

Centrum Konferencyjne Kopernika ul. Kopernika 30 00-336 Warszawa

ORGANIZATORZY: Akademia Menedżera Zdrowia czasopismo Menedżer Zdrowia Wydawnictwo Termedia

PLANOWANE TEMATY: • obsługa pacjenta w modelu segmentacji i grup docelowych, • współpraca z pracodawcami (zdrowie pracownika), • budżetowanie działań komunikacyjnych, • zarządzanie konfliktami w zespołach, • badanie tajemniczego pacjenta – przygotowania, wnioski i wdrożenie zmian, • wykorzystanie mediów elektronicznych w komunikacji, • nowości w komunikacji: trendy na świecie w odniesieniu do polskich realiów, • komunikacja wewnętrzna: szkolenia dla pracowników, kultura organizacyjna, • technologie informacyjno-komunikacyjne w obsłudze pacjenta, • placówka w warunkach srebrnej ekonomii, czyli starzejącego się społeczeństwa.

INFORMACJE I REJESTRACJA: WWW.TERMEDIA.PL BIURO ORGANIZACYJNE: Wydawnictwo Termedia ul. Kleeberga 2, 61-615 Poznań

tel./faks +48 616562200 szkolenia@termedia.pl

Nota bene

Kultura adaptacji Rewolucję technologiczną w ochronie zdrowia można przyrównać do wielkiej fali.

Albo nauczymy się jak pływać i korzystać z jej siły, albo znajdziemy się pod wodą i utoniemy.

Trzeciej opcji nie ma.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

Obecne czasy wymagają od nas dużej elastyczności i nieustannego dostosowywania się do nowych warunków otoczenia. Głębokie przemiany społeczne, będące następstwem m.in. rozwoju Internetu i technologii mobilnych, docierają do konserwatywnego świata ochrony zdrowia. Paradoksalnie, wraz z postępującą cyfryzacją i oswajaniem się z technologiami, początkowe obawy zastąpione zostały dylematami, jak jeszcze e-zdrowie może wzmocnić systemy ochrony zdrowia, skuteczność diagnozy oraz leczenia, zaangażowanie pacjenta. Lub bardziej dosadnie – uratować przed katastrofą chorób cywilizacyjnych, rosnącymi kosztami albo zapewnić opiekę rosnącej grupie seniorów. Gdy zapytamy pacjentów, czy są gotowi dzielić się cyfrowymi danymi zdrowotnymi ze specjalistami ochrony zdrowia, wyjaśniając jednocześnie cel, niemal każdy odpowiada pozytywnie. Zwłaszcza, gdy od tego może zależeć zdrowie, a nawet życie. E-zdrowie przestało być niezrozumiałym pojęciem, za którym kryją się skomplikowane mechanizmy informatyczne. Dziś zamiast o technologii rozmawia się o wykorzystywaniu możliwości, jakie daje połączony cyfrowo świat, a konkretnie – rozwiązania mobilne w naszych rękach i domach. Opiekę epizodyczną zastępuje kontynuacja i koordynacja, leczenie skutków chorób – profilaktyka, niepewność oraz izolację – telekonsulacje i telemonitoring, a skomplikowany system zdrowia – transparentność i dostępność.

W tak dynamicznej rzeczywistości powinniśmy wspierać kulturę otwartą na innowacje zamiast hermetycznie bronić tego, jak jest. Z kilku powodów: bo systemu ochrony zdrowia w Polsce nie da się już uratować stosując stare metody i sposób myślenia sprzed kilku lat, długich kolejek nie skrócimy prostymi reformami czy pompowaniem pieniędzy. Dyskutując o e-zdrowiu przez ostatnie lata nie zauważyliśmy, że pacjenci zaakceptowali nowe technologie i chcą z nich korzystać. Dostrzegł to rynek oferując aplikacje mobilne i gadżety mierzące parametry zdrowia. Cały sektor zdrowia potrzebuje kulturowej metamorfozy i proinnowacyjnej orientacji, a przede wszystkim odważnego wdrażania e-rozwiązań, na szczeblu mikro oraz makro. Miejmy nadzieję, że ogłoszony z początkiem czerwca przez Ministerstwo Cyfryzacji program „Od cyfrowej do papierowej Polski” będzie konsekwentnie realizowany.

czerwiec 2016 aktualności

6 Zdjęcie numeru Tygrys ekonomiczny i zdrowotny

10 Rynek zdrowia w pigułce Nie znacie dnia ani godziny

14 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (sierpień 2016)

INNOWACJE

15 Aplikacje medyczne Najnowsze aplikacje zdrowotne na smartfona

16 Nowości i wynalazki Błyskawiczny test na raka, mega-komputer, wózek inwalidzki z drukarki, waga dla serca itd.

19 Laboratorium technologii Kręte ścieżki digitalizacji

21 Infografika Dokumentacja medyczna

RAPORT

22 WYJŚCIE Z POCZEKALNI

ROZMOWY

28 EKSPERT

„Tydzień e-zdrowia” (eHealth Week) w Amsterdamie podkreślił mocno rolę zaangażowania pacjenta w budowę systemów e-zdrowia oraz wyzwania w zakresie integracji danych.

Łukasz Kołtowski: Lekarz w cyfrowej relacji z pacjentem Eva M. Weinreich-Jensen: Poza murami szpitala

33 JEDNO PYTANIE Jeremy Theal: IT w procesach klinicznych

PRAKTYcznie

35 ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Choroby układu krążenia. Opinia eksperta

36 Legislacja Punkty za informatyzację

39 TECH HEALTH NEWS Connected Care Using avatars and robots to treat social disorders Integrated Care

44 ZAMÓWIENIA PUBLICZNE Wieża Babel

nowe idee

48 Felieton 500+ plus 2000 zł, czyli problem szpitali

50 KREATYWNIE Pieter Kubben: Scalanie wiedzy z praktyką

51 INSPIRACJE Matematyka człowieka

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

CZASOPISMO

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

6

w w w . f a c e b o o k . p l / IT i Z d r o w i e

310 183 878

W INTERNECIE

Liczba opakowań leków na choroby serca i układu krążenia zakupionych w 2015 roku (25 proc. wzrost na przestrzeni ostatnich 10 lat). Wartość sprzedaży przekroczyła kwotę 5 mld 782 mln zł. Dolegliwości z tej grupy odpowiadają za prawie 50% wszystkich zgonów w Polsce.

Analiza sprzedaży leków na choroby serca i układu krążenia – str. 70.

Pobierz bezpłatnie raport czasopisma OSOZ „114 praktycznych aplikacji zdrowotnych”.

Prezentujemy najciekawsze aplikacje mobilne dla pacjentów, lekarzy, pielęgniarek oraz placówek medycznych usystematyzowane w ramach 13 kategorii, w tym m.in. monitoring zdrowia, profilaktyka, choroby przewlekłe, zdrowie psychiczne itd. www.osoz.pl/aplikacje

7,6%

NA PLUSIE W maju – w stosunku do kwietnia – wzrosła średnia cena opakowania leku dostępnego w aptece. Najwięcej – w przypadku produktów OTC (+7,6%)

9,1%

NA MINUSIE Obrót w statystycznej aptece zmalał w maju aż o 9,1% do poziomu 164 tys. zł. Obrót dla całego rynku farmaceutycznego: 2 429 660 zł.

„Narzędzia e-zdrowia ograniczają ilość obciążeń administracyjnych lekarza.”

Dr Łukasz Kołtowski Lekarz, kardiolog, entuzjasta rozwiązań m-zdrowia Wywiad – str. 28

edukacja

52 E-ZDROWIE W POLSCE Fragmentaryzacja i brak strategii

54 KONTROLA NIK o prowadzeniu dokumentacji medycznej

57 WIEDZA Zapowiedzi, relacje, lektury on-line

STATYSTYKI 58 Monitor zjawisk epidemiologicznych i PROGNOZY

Mapy zdrowotne kraju (maj 2016)

62 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (maj 2016)

70 Monitor rynku leków Sprzedaż leków stosowanych w chorobach serca i układu krążenia

SYSTEMY IT

75 KS-APTEKA Zintegrowany System Obsługi Apteki

77 KS-SOMED Zintegrowany System Obsługi Przychodni

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na czerwiec 2016 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med.

Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

ak tualności

Tygrys ekonomiczny i zdrowotny Według rankingu opartego na danych Organizacji Narodów Zjednoczonych (UN), Banku Światowego (World Bank) i Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), najzdrowszym państwem świata jest Singapur. W przygotowanym przez Bloomberg’a zestawieniu wzięto pod uwagę m.in. wskaźniki śmiertelności, profilaktyki oraz ryzyka zdrowotnego dla państw o liczbie mieszkańców większej niż 1 mln. Singapur uzyskał łącznie ocenę na poziomie 89,45%. Drugie miejsce zajęły Włochy (89,07%), trzecie – Australia (88,33%). Na 4 miejscu uplasowała się Szwajcaria. W pierwszej dziesiątce znalazły się także: Japonia, Izrael, Hiszpania, Holandia, Szwecja i Niemcy. Źródło: World Economic Forum, Bloomberg Health Grade. Zdjecie: www.yoursingapore.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

5,5 mln mieszkańców Singapuru żyje na powierzchni 720 km2 (3 miejsce na świecie pod względem stopnia zagęszczenia ludności). Założeniem systemu ochrony zdrowia jest wysoka jakość świadczeń przy powszechnym dostępie do usług medycznych.

W systemie funkcjonują zarówno publiczne i prywatne podmioty, łącznie 35 000 świadczeniodawców i prawie 12 000 łóżek szpitalnych. Duże znaczenie odgrywa promocja zdrowego i zrównoważonego trybu życia oraz programy prewencyjne. Planowanie narodowego konta e-zdrowia rozpoczęło się już w 2008 roku (National Electronic Health Record, NEHR), jego wdrożenie zakończono w bardzo krótkim czasie – w 2012 roku. Dziś NEHR jest wiodącym w regionie Azji przykładem informatyzacji ochrony zdrowia i wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych. Połączenie uczestników sektora – lekarzy rodzinnych, klinik, szpitali, domów opieki – jednym systemem informacyjnym pozwala swobodnie dystrybuować informacje na temat zdrowia pacjenta. W ten sposób zredukowano dublowanie świadczeń oraz badań, podwyższono jakość opieki przy obniżeniu ogólnych kosztów. Z doświadczeń Singapuru korzystają autorzy innych projektów e-zdrowia, w tym m.in. Stany Zjednoczone.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

ak tualnoล ci

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

ak tualności

Foto

: de

sign

by f

reep

ik .c

om

Rynek zdrowia w pigułce

Nie znacie dnia ani godziny Konkretne propozycje zmian w płacach, które miałyby stopniowo wchodzić w życie przez pięć lat, nowelizacja przepisów dotycząca finansowania wyrobów medycznych oraz „testowa” modyfikacja wycen świadczeń przez NFZ już od 1 lipca – to jedne z najgorętszych tematów czerwca. W mediach przebijał się za to głównie temat strajku w Centrum Zdrowia Dziecka.

10

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Aleksandra Kurowska

System ochrony zdrowia Podczas gdy emocjonowano się zmianami wycen (głównie obniżkami) zaproponowanymi przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, które miałyby wejść w życie od przyszłego roku, NFZ zakradł się do szpitalnych budżetów boczną furtką, lecz zgodnie z prawem. Płatnik zaproponował, że już od 1 lipca zetnie wyceny w kardiologii inwazyjnej o ok. 18 proc., ale za to doda 20 proc. w niektórych procedurach pediatrycznych realizowanych przez szpitale kliniczne i instytuty oraz na leczenie seniorów, prowadzenie ciąż i opiekę nad noworodkami.

Było widać, że wielu się w tym pogubiło. Skąd te zmiany i cze-

ak tualności

mu były tak nagłe? Zacznijmy od terminów – w lipcu wchodzą w życie przepisy, zgodnie z którymi od czasu przyjęcia zmian w wycenach do ich zastosowania będzie musiał minąć rok. Więc albo teraz, albo długo nie (choć MZ ma już projekt zniesienia tego ograniczenia). Oliwy do ognia dolały też bieżące wydarzenia. Kardiolodzy interwencyjni, ale też placówki publiczne i prywatne, przygotowały przeciwko zmianom szykowanym przez AOTMiT ciężką artylerię, wydając wiele stanowisk, organizując konferencje, debaty i krytykując jakiekolwiek zmiany, bez propozycji, ile cięcia miałyby wynosić. A to, że procedury są bardzo rentowne i dochodzi z tego powodu wręcz do nieprawidłowości, opisał raport NIK. Ustalenia kontrolerów pokazały, ile można zarobić na jednej grupie procedur i ile stracić zajmując się kardiologią zachowawczą i jak w związku z tym segregowano pacjentów. Z kolei jeśli chodzi o wysokość cięć i podwyżek, NFZ zmniejszając finansowanie wziął pod uwagę raport NIK oraz ustalenia AOTMiT, dzieląc przez połowę proponowane przez Agencję zmiany. Z kolei w podwyższanych wycenach wykorzystano m.in. dane zbierane przez Fundusz dotyczące pediatrii sprzed kilku lat. Czy tak powinno się wprowadzać zmiany – to oczywiście kwestia dyskusyjna. Współczuję świadczeniodawcom z powodu braku stabilności (choć co ciekawe – nie garnęli się by przesłać dane wykazujące wyższe koszty). Kroki podjęte obecnie były od lat dyskutowane, tylko kolejnym ekipom brakowało odwagi, by sprawą się zająć. Podobnie jak kwestią płac w zdrowiu. Incydentalne rozwiązania, jak np. ustawa 203 czy tzw. wedlowska, psuły system. Analogicznie – niestety – podwyżki dla pielęgniarek przyznane w zeszłym roku.

Z jednej strony same pielęgniarki były z nich niezadowolone, z drugiej – pękły siatki wynagrodzeń placówek medycznych, bo okazało się, że za identyczną pracę wynagrodzenia są różne (np. rejestratorki czy członka zespołu ratunkowego). Minister Konstanty Radziwiłł podjął prace nad systemem wynagrodzeń minimalnych w ochronie zdrowia, do których zachęcał będąc jeszcze w Naczelnej Radzie Lekarskiej. Jednak katalizatorem do tego, aby sprawą zająć się szybciej, był zdecydowanie strajk pielęgniarek w Centrum Zdrowia Dziecka oraz protesty lekarzy rezydentów. Dzięki nim MZ dostało (przynajmniej chwilowo) polityczne zielone światło do prac

LICZBA HOSPITALIZACJI W POSZCZEGÓLNYCH SPECJALNOŚCIACH W 2014 ROKU I PROGNOZA ZMIANY W STOSUNKU DO 2020 I 2030 ROKU Liczba hospitalizacji w 2014 r.

Zmiana % 2020/2014 2030/2014

9 005 544

3,1%

Alergologia całość

47 638

-2,9%

-9,6%

Anestezjologia całość

79 095

7,6%

20,8%

Angiologia

4 797

10,3%

26,5%

Audiologia całość

7 226

-5,3%

-13,7%

Razem oddziały szpitalne (zakresy swiadczeń), w tym:

7,9%

Chemioterapia

829 743

8,6%

16,7%

Chirurgia dziecięca

139 545

-3,3%

-14,5%

Chirurgia klatki piersiowej

34 441

8,2%

15,9%

Chirurgia naczyniowa

68 034

10,9%

24,9%

839 915

4,5%

11,4%

Chirurgia onkologiczna

92 747

5,9%

12,8%

Chirurgia plastyczna i chirurgia plastyczna dziecięca

17 882

1,9%

6,5%

Chirurgia szczek. twarz. i chirurgia szczęk. twarz. dziecięca

24 030

-3,2%

-4,7%

Chirurgia ogólna

Choroby płuc i choroby płuc dziecięce Choroby wewnętrzne

214 322

7,0%

18,3%

1 044 164

9,7%

29,9% 0,4%

117 222

-0,4%

Dermatologia i dermatologia dziecięca

59 980

2,6%

7,6%

Diabetologia i diabetologia dziecięca

17 810

2,8%

4,2%

Choroby zakaźne i choroby zakaźne dziecięce

63 832

0,5%

-1,9%

118 960

4,1%

9,2%

Geriatria

25 487

15,1%

50,5%

Ginekologia onkologiczna

23 015

3,0%

4,2%

Hematologia

54 404

6,9%

17,1%

5 732

-4,9%

-14,0%

28 220

10,0%

23,5%

515 531

9,7%

27,0%

Endokrynologia i endokrynologia dziecięca Gastroenterologia i gastroenterologia dziecięca

Immunologia i immunologia dziecięca Kardiochirurgia i kardiochirurgia dziecięca Kardiologia i kardiologia dziec.

Nefrologia i nefrologia dziecięca Neonatologia

72 129

3,8%

10,0%

378 601

-7,4%

-22,0%

76 736

3,0%

6,0%

Neurologia i neurologia dziecięca

315 799

5,5%

16,1%

Okulistyka i okulistyka dziecięca

344 397

10,1%

34,8%

89 512

5,1%

9,0%

Neurochirurgia i nieurochirurgia dziecięca

Onkologia kliniczna i onkologia kliniczna dziecięca Ortopedia i ortopedia dziecięca

453 907

2,6%

7,4%

Otolaryngologia i otolaryngologia dziecięca

266 391

-2,9%

-6,8%

Pediatria Położnictwo i ginekologia Programy terapeutyczne i lekowe

443 946

-6,7%

-18,4%

1 082 672

-7,7%

-19,5%

529 251

2,2%

1,8%

Radioterapia i brachyterapia

97 611

9,1%

19,5%

Reumatologia i reumatologia dziecięca

72 793

3,0%

7,8%

Toksykologia kliniczna

10 971

-5,2%

-8,6%

Transplantologia i transplantologia dziecięca

12 460

-0,1%

-3,8%

284 596

8,1%

19,3%

Urologia i urologia dziecięca

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

11

ak tualności

» Po 2019 roku będzie gotowy system e-zdrowie obejmujący m.in. dostęp do informacji o pacjencie, e-rejestrację i e-skierowania.«

12

nad systemem płac minimalnych, choć wcześniej pomysł skrytykowały resorty finansów i pracy. Problemem będą oczywiście stawki. Lata zaniedbań spowodowały, że zarobki większości pracowników medycznych są zdecydowanie za niskie w porównaniu np. z tym, co mogliby zarobić za granicą czy nawet jako pracownicy średniego szczebla w korporacji. Stąd oczekiwania związkowców dotyczą przynajmniej podwojenia płac. MZ zaproponowało podwyżki (płace minimalne będą wyższe niż obecne średnie wynagrodzenia) o wiele niższe i w dodatku rozłożone na pięć lat.

A i tak ich koszt ma wynieść 6,7 mld zł.

Nie wiadomo, gdzie takie środki miałyby się znaleźć. Spełnienie oczekiwań pracowników musiałoby więc kosztować o wiele więcej. Szans na to, że nagle podwoją się nakłady, a w dodatku cały wzrost zostanie skonsumowany na wynagrodzenia, a nie np. na skracanie kolejek, nie ma. Albo będzie konsensus, albo pat.

Pieniędzy w systemie mogłoby być więcej, gdyby wreszcie do skutku doszła informatyzacja. Ale nie wszyscy pracownicy byliby z niej zadowoleni (karty specjalisty medycznego miały ułatwić pracę, ale też wskazywać, czy rzeczywiście lekarz wykonał zabiegi). Dotychczasowe plany wdrożenia kompleksowych rozwiązań IT skończyły się fiaskiem. Teraz ma się to zmienić. Rząd ogłosił program „Od cyfrowej do papierowej Polski”.

Program przewiduje m.in. cyfryzację kluczowych usług publicznych i wdrożenie inicjatywy tożsamości elektronicznej (eID). Po 2019 r. będzie gotowy system e-zdrowie obejmujący m.in. dostęp do informacji o pacjencie, e-rejestrację i e-skierowania.

wiedzy medycznej i dostępnych technologii. Polska w badaniach Eurostatu plasuje się mniej więcej w środku ze wskaźnikiem 33,4 proc. Podobny wynik uzyskały Niemcy i Hiszpania. Źródeł sukcesu można pewnie upatrywać w rozwiniętej kardiologii.

NIK zbadała jak szpitale publiczne korzystają z outsourcingu zarówno w zakresie udzielania świadczeń medycznych, jak i innych usług, np. sprzątania, prania, żywienia pacjentów. Okazuje się, że powszechnie przy tej okazji naruszano prawo np. w zakresie konkursów. Na dodatek szpitale nie analizowały, czy zlecenie zadań na zewnątrz jest faktycznie najlepszym rozwiązaniem.

Z góry zakładano, że będzie taniej i lepiej, ale w praktyce nie zawsze się tak działo. Tymczasem w skontrolowanych placówkach usługi zewnętrzne generowały nawet powyżej 30 proc. kosztów ich działalności. Izba zarekomendowała uregulowanie prawne, co placówki medyczne mogą zlecać i na jakich zasadach oraz zablokowanie obchodzenia norm czasu pracy poprzez udzielanie świadczeń w szpitalu naprzemiennie, w ramach stosunku pracy i jako personel firmy zewnętrznej Powołany przez Ministra Zdrowia zespół tropiący absurdy w ochronie zdrowia przygotował raport o tym, co należy zmienić. Na celowniku znalazły się m.in. rozbudowana sprawozdawczość, niejasne rozliczenia z NFZ. Wśród rekomendacji zaproponowano m.in. umożliwienie realizacji komercyjnych procedur publicznym placówkom.

Z kolei NFZ przygotował nowe prognozy dotyczące kosztów zmian demograficznych dla publicznego systemu ochrony zdrowia.

Raporty Choć Polska z reguły wypada fatalnie we wszystkich zestawieniach i rankingach dotyczących ochrony zdrowia, według Eurostatu istnieje kryterium, zgodnie z którym mieścimy się w średniej europejskiej. Chodzi o wskaźnik określający, ilu zgonom osób w wieku poniżej 75 lat można byłoby zapobiec przy optymalnym wykorzystaniu aktualnej

Legislacja W tempie ekspresowym, w niespełna dwa tygodnie od złożenia w Sejmie, została uchwalona nowelizacja ustawy o działalności leczniczej. Choć uwag merytorycznych było sporo, żadna z nich nie została przekuta na zmiany w rządowym projekcie.

Ważne zmiany czekają z kolei zasady podziału unijnych i polskich fundu-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

szy na zdrowie. Na koniec czerwca weszły przepisy, zgodnie z którymi inwestycje powyżej 2 mln zł w AOS i 3 mln zł w szpitalnictwie (wartość liczona w perspektywie dwóch lat) muszą ubiegać się o opinię wojewody, jeśli w przyszłości chcą korzystać z pieniędzy publicznych na równych zasadach z innymi uczestnikami rynku. MZ chce jednak, by przy korzystaniu z pieniędzy UE opinia była wydawana niezależnie od kwoty inwestycji, a ponadto wymóg ten powinien objąć także POZ. Znamy już zasady, jakie mają dotyczyć refundacji wyrobów medycznych.

Wbrew zapowiedziom nie wyłączono ich do osobnej ustawy, lecz wpisano w ustawie refundacyjnej. Kolejne wybrane grupy wyrobów mają być objęte zasadami podobnymi, co obowiązujące dla leków. Będzie też możliwość współpłacenia w szpitalach za wykorzystanie lepszego np. stentu czy protezy. Projekt jest krytykowany przez producentów i dystrybutorów wyrobów medycznych.

Choć ciągle dyskutuje się o tym, że w kraju jest za dużo lekarskich specjalizacji, to MZ zdecydowało o powołaniu nowej (niedługo w sumie może być ich już 80). Zgodnie z projektem rozporządzenia skierowanym do konsultacji, dodana ma zostać andrologia, która obecnie jest częścią specjalizacji z endokrynologii i urologii.

Na czas Światowych Dni Młodzieży zmieniono zasady zgłaszania podejrzeń i rozpoznań chorób i biologicznych czynników chorobotwórczych, które grożą epidemią. Na liście umieszczono m.in. cholerę, odrę, wąglika, wirusowe gorączki krwotoczne, zapalenie wątroby typu A, zatrucie jadem kiełbasianym oraz zespół ostrej niewydolności oddechowej wywołany koronawirusem MERC-CoV lub SARS. Zamiast 24 godzin lekarz czy placówka będą mieć obowiązek poinformowania inspekcji sanitarnej w dwie godziny.

Finanse W MZ trwają prace nad kilkoma rozwiązaniami mającymi sprawić, by placówki – zwłaszcza te powiatowe – były w stanie wyjść na prostą. Jednym z pomysłów jest specjalna instytucja roboczo nazywana Agencją Rozwoju Szpitalnictwa, która udzielałaby niskooprocentowanych pożyczek zarówno na spłatę długów jak i nowe inwestycje. Jednak największym przełomem może być system negocjowania umów na najważniejsze zakresy działania szpitali, nad którym prace trwają

ak tualności

od kilku miesięcy. I tak np. na poziomie powiatów mogłyby być cztery zakresy, w ramach których szpital nie brałby udziału w konkursach, lecz miał zapewnione finansowanie na takim poziomie, by się nie zadłużać. Gdyby chciał mieć szerszą działalność, to na nią musiałby już konkurować z innymi placówkami.

W ten sposób w pewnym sensie powstałaby sieć placówek różnego szczebla referencyjności.

Personalia Wiceminister Krzysztof Łanda oddaje politykę lekową Markowi Tombarkiewiczowi, a sam skoncentruje się bardziej na pracach nad koszykiem świadczeń.

Jacek Kurzępa, pedagog i socjolog, został w czerwcu szefem nowego parlamentarnego zespołu ds. sprywatyzowanych szpitali. Zespół powstał z inicjatywy posłów PiS i liczy pięć osób, które dyskutować będą m.in. o sytuacji finansowej w takich placówkach. Już sam fakt, że powołano osobne gremium do tego tematu oddaje atmosferę wokół przekształceń szpitali i prywatnych świadczeniodawców.

Prof. Tomasz Grodzki, senator PO, zrezygnował ze stanowiska dyrektora marszałkowskiego szpitala w Szczecinie. Niedawno został powołany przez Ministra Zdrowia na stanowisko konsultanta krajowego w dziedzinie chirurgii klatki piersiowej. Zmienił się też konsultant krajowy w dziedzinie kardiochirurgii. Został nim prof. Jacek Różański, kierownik Kliniki Kardiochirurgii i Transplantologii w Instytucie Kardiologii w Aninie.

W sejmowej Komisji Zdrowia kardiolog prof. Grzegorz Raczak zajął miejsce po Andrzeju Jaworskim (PiS), który trafił do zarządu PZU. Z kolei stomatolog Radosław Lubczyk z Nowoczesnej zastąpił Kamilę Gasiuk-Pilhowicz.

Wieści z rynku Na przełomie sierpnia i września pierwszych pacjentów planuje przyjąć olsztyński „Budzik” dla dorosłych. Tymczasem MZ skierowało do konsultacji projekt rozporządzenia, które umożliwi specjalne finansowanie leczenia osób w śpiączce.

Radomskie Centrum Onkologii od 1 lipca 2016 będzie w ramach kontrak-

tu z NFZ wykonywać zabiegi teleradioterapii i brachyterapii. Od grudnia zeszłego roku ma kontrakt na chemioterapię w trybie ambulatoryjnym. To nowa placówka, której budowa kosztowała 130 mln zł i przy okazji pierwszy szpital onkologiczny w tym mieście.

Elbląscy radni niemal jednomyślnie zagłosowali nad uchwałą w sprawie połączenia Elbląskiego Szpitala Specjalistycznego ze Szpitalem Miejskim. To kolejna taka fuzja. Właściciele placówek zwykle liczą na efekty synergii, możliwe oszczędności i wyprowadzenie szpitali z długów. Niestety równocześnie rzadko przeprowadzają głębsze restrukturyzacje.  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy.

KONSTRUKCJA MINIMALNYCH WYNAGRODZEŃ W ZDROWIU (PLAN) 4797 zł

Lekarz / lekarz dentysta ze specjalizacją

4407 zł

Lekarz / lekarz dentysta z I stopniem specjalizacji

3978 zł

Lekarz / lekarz dentysta bez specjalizacji

3198 zł

Inne zawody o zastosowaniu w ochronie zdrowia, wymagające wyższego wykształcenia i specjalizacji

2769 zł

Inne zawody o zastosowaniu w ochronie zdrowia, wymagające wyższego wykształcenia – bez specjalizacji

3198 zł

Pielęgniarka / położna z tytułem magistra ze specjalizacją

2769 zł

Pielęgniarka / położna ze specjalizacją

2418 zł

Pielęgniarka / położna bez specjalizacji

0,62

2418 zł

Technicy medyczni i pokrewni

0,62

2106 zł

Inne stanowiska wymagające średniego wykształcenia

1989 zł

Stanowiska wymagające wykształcenia podstawowego

Współczynnik pracy (przemnażany przez średnie wynagrodzenie w gospodarce)

1,23 1,13 1,02 0,82 0,71 0,82 0,71

0,54 0,51

Źródło: MZ, wyliczenia własne.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

13

ak tualności

Alert epidemiologiczny (sierpień 2016)

ALERGIA

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

98%

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (sierpień)

TREND W STOSUNKU DO lipca

Dolnośląskie

2 151

Kujawsko-pomorskie

1 519

Lubelskie

1 470

Lubuskie

1 688

Łódzkie

1 842

Małopolskie

1 617

Mazowieckie

2 178

Opolskie

1 398

Podkarpackie

3 176

Podlaskie

1 667

Pomorskie

1 923

Śląskie

1 839

Świętokrzyskie

1 434

Warmińsko-mazurskie

1 162

Wielkopolskie

1 614

Zachodniopomorskie

1 731

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (sierpień)

TREND W STOSUNKU DO lipca

Dolnośląskie

2 175

Kujawsko-pomorskie

1 665

Lubelskie

1 593

Lubuskie

1 788

Łódzkie

1 607

Małopolskie

1 810

Mazowieckie

2 154

Opolskie

1 467

Podkarpackie

1 931

Podlaskie

1 879

Pomorskie

2 031

Śląskie

1 621

Świętokrzyskie

1 219

Warmińsko-mazurskie

1 612

Wielkopolskie

1 695

Zachodniopomorskie

1 908

               

WOJEWÓDZTWO

POZIOM NASILENIA ALERGII  PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE POZIOM NASILENIA GRYPY I PRZEZIĘBIENIA SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

14

88%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

WOJEWÓDZTWO

Innowac je

Aplikacje

Hello Heart Premium

Pzizz

NEJM This Week

Aplikacja, której celem jest minimalizacja ryzyka wystąpienia chorób serca i monitorowanie jego kondycji, przeznaczona zwłaszcza dla osób z grup ryzyka. Platforma Premium kierowana jest do pracodawców, którzy chcą nowocześnie zadbać o zdrowie pracowników. Na podstawie regularnie wprowadzanych wyników pomiarów ciśnienia krwi i innych badań laboratoryjnych, użytkownik otrzymuje praktyczne porady. Aplikacja przeszła szereg badań klinicznych.

Ciekawa aplikacja mobilna pomagająca w walce z bezsennością. Już ponad 500 tys. osób korzysta z pzizz, a narzędzie zdobywa pozytywne recenzje. Wystarczy wsłuchiwać się w specjalnie skomponowane dźwięki, które wyciszają umysł pomagając w zasypianiu lub ucięciu sobie wzmacniającej drzemki w ciągu dnia.

Inne funkcje: wbudowany alarm, tryb offline, opcja snu od 10 min. do 12 godzin, lektor, dźwięk przestrzenny. Muzyka dla równowagi psychicznej.

Najnowsze informacje ze świata medycyny, artykuły naukowe, wyniki badań i wybór tematów w obszarze biomedycyny i praktyki klinicznej – wiedza obowiązkowa dla lekarzy prosto z prestiżowego magazynu The New England Journal of Medicine skondensowana w aplikacji mobilnej. Zdjęcia, opracowania, materiały wideo i podsumowania audio pozwolą aktualizować informacje przydatne w pracy. Wersja na iPad wzbogacona dodatkowymi materiałami.

iOS | Android | ENG Płatna licencja dla pracodawcy

iOS | Android | ENG Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

15

Innowac je

Nowości i wynalazki

ŻYCIE – ENERGIA – PRZYSZŁOŚĆ Jak zapewnić zrównoważony rozwój na obszarach, gdzie brakuje podstawowych zasobów: bieżącej wody, energii elektrycznej, Internetu (niezbędnego do komunikacji)? W wielu krajach, zwłaszcza afrykańskich, jest to niemożliwe. Na obszarze Afryki Subsaharyjskiej tylko 25% osób posiada dostęp do energii elektrycznej. Mimo globalnego, dynamicznego rozwoju technologii mobilnych, połączenie z Internetem ma jedynie 28,6% osób zamieszkujących obszary wiejskie. Brak bieżącej i czystej wody jest jedną z przyczyn wielu chorób zakaźnych. Chce to zmienić włoski przedsiębiorca budując Watly – 15-tonowy superkomputer napędzany energią słoneczną. Powstał już pierwszy prototyp. Urządzenie będzie pełnić funkcję oczyszczalni wody o wydajności 3 mln litrów rocznie (filtracja zanieczyszczeń o różnym pochodzeniu), elektrowni słonecznej, urządzenia WiFi o zasięgu 500 metrów. Stacja będzie wyposażona w m.in. usługi telekomunikacyjne, stację energetyczną (do ładowania np. telefonów), komputery stacjonarne, drukarki 3D oraz akcesoria zewnętrzne, jak telefony komórkowe czy drony. Złożona z 4 paneli całość może obsłużyć ok. 3000 osób. Obecnie trwa publiczna zbiórka pieniędzy potrzebnych do zbudowania pełnej wersji Watly.

16

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Innowac je

TEST RAKA W 20 MINUT Firma QuantuMDx zaprezentowała Q-Poc – analizator DNA wielkości smartfona, który może zrewolucjonizować diagnostykę i ochronę zdrowia zwłaszcza w krajach rozwijających się. Zdaniem twórców, urządzenie będzie mogło zdiagnozować precyzyjnie wszystkie choroby – od raka do chorób zakaźnych w zaledwie kilka, kilkadziesiąt minut. W chwili obecnej trwają testy kliniczne, a Q-Poc ma trafić do rąk lekarzy na początku 2018 roku. Przedstawiciele QuantuMDx mówią, że wykrycie gruźlicy to kwestia 15–20 minut. To zresztą ma być podstawowa funkcjonalność pierwszej seryjnej wersji aparatu. Zasilany energią słoneczną Q-Poc zbada docelowo różne rodzaje próbek (krew, wydzieliny itd.). Całość wzbogacono technologią mobilną do przesyłania wyników na odległość oraz monitoringu osób chorych.

INNOWACJE DLA NIEPEŁNOSPRAWNYCH Na londyńskim Tygodniu Wzornictwa zaprezentowano po raz pierwszy wózek inwalidzki The GO wydrukowany w technologii 3D. Prace nad projektem agencja Layer prowadziła 2 lata. Jak tłumaczy wynalazca, Benjamin Hubert, druk 3D może posłużyć do produkcji prostych wózków w niskiej cenie, odpowiadających różnym stopniom niepełnosprawności. Personalizacja stanowi największą przewagę projektu – aby dopasować budowę do osoby niepełnosprawnej, najpierw skanowane jest ciało użytkownika, a następnie specjalny program tworzy idealnie spersonalizowane siedzenie i oparcia. Reszta składana jest ze standaryzowanych części. Dedykowana aplikacja pozwala wybrać m.in. styl i kolor całości. Wózek musi teraz przejść proces certyfikacji.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

17

Innowac je

WAGA DOBREJ FORMY Nokia prezentuje wagę Withings Body Cardio, która oprócz wagi ciała mierzy BMI (Body Mass Index, czyli Indeks Masy Ciała), masę mięśni oraz kości, zawartość wody w organizmie, poziom tłuszczu. Nowością w stosunku do podobnych urządzeń jest pomiar rytmu serca oraz tzw. prędkości fal pulsu. Z każdym uderzeniem serce generuje falę, która rozchodzi się po żyłach. Szybkość rozprzestrzeniania się fali zależna jest od kondycji naczyń krwionośnych: im większa, tym żyły są sztywniejsze, a w związku z tym większe prawdopodobieństwo chorób serca i nadciśnienia. Aplikacja mobilna wskazuje, czy prędkość fali jest optymalna, proponując zmiany w stylu życia w przypadku wartości poza normą. Badanie tego parametru było dotąd możliwe tylko w warunkach laboratoryjnych. Cena: 179,95 USD.

POMIAR OSTEOPOROZY

ULTRABADANIE

Bindex – mobilne urządzenie do diagnostyki osteoporozy – może upowszechnić badania w kierunku tej rozwijającej się w ukryciu choroby. Dotąd osoby z grupy ryzyka musiały poddawać się drogiemu i trudno dostępnemu badaniu techniką dwuwiązkowej absorpcjometrii rentgenowskiej. Teraz wystarczy podłączona do komputera sonda wykorzystująca technologię ultradźwiękową. Wynik dostępny jest po 30 sekundach. Urządzenie otrzymało akceptację Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków, a jego dokładność oceniono na 90%.

Nowość od GE Healthcare. Vscan jest przenośnym, kieszonkowym i intuicyjnym w obsłudze urządzeniem USG dostarczającym obrazów przepływu krwi w czasie rzeczywistym i pozwalającym zwizualizować stan poszczególnych organów. Wystarczy dosłownie jedno naciśnięcie guzika. W ten sposób lekarz może w sposób mobilny i nieinwazyjny zajrzeć do wnętrza pacjenta, poprawiając szybkość i trafność diagnozy. Dostępna jest również wersja z dwoma czujnikami w jednej głowicy do precyzyjnej analizy tkanek. Źródła i zdjęcia: Watly, QuantuMDx, Layer Design, Nokia, Bone Index Ltd., GE Healthcare

18

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Innowac je

Laboratorium technologii

Kręte ścieżki digitalizacji

Foto: designed by freepik.com

Dla zarządzających placówkami medycznymi informatyzacja wiąże się z niełatwymi decyzjami.

Niezależnie od dobrych intencji, z różnych stron mogą pojawić się zarzuty o wyrzucanie pieniędzy w błoto, ograniczanie się do niezbędnego minimum albo niedopasowanie możliwości do pomysłów i potrzeb.

Co wybrać w obecnych warunkach otoczenia?

Przed informatyzacją nie ma odwrotu. Nie tylko dlatego, że zbliża się nieubłaganie termin wdrożenia elektronicznej dokumentacji medycznej i nie można już w nieskończoność odkładać czekających od dawna inwestycji IT. Zadanie nie jest łatwe – z jednej strony menedżerów ograniczają skromne środki finansowe, z drugiej – świadomość, że cyfryzacja placówki medycznej musi być inwestycją o perspektywie długofalowej.

Czy ograniczyć się do najpilniejszych priorytetów, czyli e-do-

kumentacji medycznej w związku z wymaganiami prawnymi?

A może pójść o krok dalej myśląc już dziś o innych potencjalnych korzyściach rozwiązań e-zdrowia? Ci, którzy chcieliby postawić na innowacyjność stają przed nie lada dylematem: które z narzędzi są naprawdę potrzebne? Rejestracja internetowa jeszcze kilka lat temu uchodziła za ozdobnik kierowany do wąskiej grupy odbiorców, zwłaszcza placówek prywatnych. Dziś jest standardowym narzędziem, którego wykorzy-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

19

Innowac je

» � B�iorąc �������������������������� pod uwagę potencjał e-zdrowia, trzeba być przygotowanym na szybki wzrost roli narzędzi IT na rynku ochrony zdrowia.« stanie systematycznie rośnie (według różnych badań, ok. 10% pacjentów korzysta regularnie z e-rejestracji). Placówki medyczne muszą wykorzystywać racjonalnie każdy zasób, stąd wzrost rangi komunikacji z pacjentami w postaci przypomnień o terminie wizyty albo badaniach profilaktycznych. O problemie stało się głośno po opublikowaniu informacji na temat liczby pacjentów nie zgłaszających się na umówione wizyty lekarskie refundowane przez NFZ. Szacuje się, że problem może dotyczyć 15–20% terminów. Kiedy nie wystarczą uprzejme prośby zamieszczane na stronach NFZ, ten może sięgnąć do innych metod, a informatyzacja jest jedną z nich.

Wydaje się, że takiego zdania jest też Ministerstwo Zdrowia – autor pomysłu preferowania w konkursie ofert świadczeniodawców prowadzących dokumentację medyczną w wersji elektronicznej. Wniosek: e-rejestracja i powiadomienia pacjentów powinny stać się obowiązkowym elementem planu informatyzacji.

Kolejnym punktem do rozważenia jest telemedycyna. Tegoroczna zmiana w prawie przełamała monopol osobistych wizyt jako jedynej formy konsultacji pacjenta z lekarzem. Dziś świadczenie można zrealizować na odległość, dzięki tele-połączeniu. Niedługo trzeba było czekać na refundację dwóch teleusług przez NFZ. Kolejne znajdują się już w procedurze wyceny przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.

Warto o tym pamiętać, aby nie zostać za liderami. Rynek zmienia się w szybkim tempie, z kolei przy obecnych nadziejach wiązanych z e-zdrowiem trzeba być przygotowanym na proinnowacyjną politykę ochrony zdrowia.

Najnowocześniejsze ośrodki medyczne w Europie mogą być wskazówką trendów, które dotrą do Polski za kilka lat. Kiedy przyjrzymy się im z bliska, zauważymy mocną orientację na systemy klasy Healthcare Intelligence (wspomaganie decyzji menedżerskich oraz klinicznych) wykorzystujące zbiory danych, tzw. big data, ze źródeł wewnętrznych (dokumentacja medyczna) oraz zewnętrznych (dane naukowe). Rozbudowane systemy analityczne pomogą w generowaniu raportów, których coraz więcej wymagają płatnicy oraz instytucje monitorujące sytuację epidemiologiczną. Spore zainteresowanie wzbudzają narzędzia predykcyjne redukujące liczbę błędów medycznych, podnoszące bezpieczeństwo i jakość leczenia oraz wspomagające prowadzenie badań klinicznych. Mowa o bardzo rozbudowanych systemach i jeżeli placówka nie ma pomysłu, know-how a przede wszystkim pieniędzy na zatrudnienie specjalistów z zakresu przetwarzania i analizy danych, lepiej wrócić do tematu za kilka lat. Na dzień dzisiejszy jest to wątek do rozważenia dla największych.

Tematem na czasie są portale pacjentów pozwalające w przejrzysty sposób udostępniać wybrane dane z elektronicznych kartotek. Są one swego rodzaju przedłużeniem opieki nad chorym.

Po zalogowaniu się pacjent otrzymuje dostęp do e-kartoteki, filmów instruktażowych i porad odpowiadających jego schorzeniu, możliwość konsultacji z lekarzem. Czy planować ich im-

20

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

plementację? Tak, ponieważ oczekiwania pacjentów będą systematycznie rosły, a koordynacja opieki to temat numer jeden w polskiej ochronie zdrowia. Portale pacjentów powinny zainteresować duże placówki szpitalne oraz większe kliniki i ich sieci.

Obserwując rynek widać, że przyszłość składowania i wymiany danych leży w chmurze. Jest to związane z rosnącą mobilnością lekarzy, elektroniczną wymianą danych w ramach systemu ochrony zdrowia i potencjałem tzw. big data. Chmura to wbrew pozorom większe bezpieczeństwo, elastyczność komunikacji i sposób na likwidację silosów informacyjnych, jakie powstają w modelu tradycyjnych, lokalnych baz danych. Można z dużym prawdopodobieństwem powiedzieć, że docelowo wszystkie informacje medyczne będą składowane wirtualnie.

Ten proces widać już dziś i nie da się go zatrzymać.

I jeszcze jeden element poruszany coraz częściej w rozmowach pomiędzy menedżerami ochrony zdrowia a dostawcami rozwiązań IT: aplikacje zdrowotne na telefon komórkowy. Aplikacja lekarza pozwalająca zalogować się do systemu jest dużym ułatwieniem w czasie wizyt mobilnych. Dla pacjentów szczególnie przydatne jest mobilne umawianie się na wizytę (e-rejestracja jest najpopularniejszą aplikacją budowaną przez placówki medyczne), sprawdzenie interakcji leków, przegląd historii leczenia. Lada dzień do praktyki wejdą telekonsultacje, a te najwygodniej prowadzić właśnie z pomocą aplikacji zdrowotnych. Poza narzędziami z funkcjonalnością stricte nastawioną na gromadzenie danych i komunikację, ciekawą alternatywą jest współpraca w ramach projektów realizowanych przez start-upy. To zawsze nowe doświadczenie i możliwość zrealizowania w partnerstwie publiczno-prywatnym projektów, które mogą zaistnieć na rynku, rozwiązując konkretne problemy pacjentów. Do tego szansa na prestiż wynikający z know-how i innowacyjności.

Wniosek: w warunkach rosnących możliwości cyfrowych najważniejsza jest strategia informatyzacji z określeniem celów do osiągnięcia, czasu realizacji poszczególnych etapów oraz systematyczna rozbudowa wysokiej jakości e-dokumentacji medycznej, stanowiącej podstawę wszystkich innych funkcji dodatkowych. 

Innowac je

Dokumentacja

medyczna Z 24 kontrolowanych świadczeniodawców, 21 prowadziło dokumentację medyczną z naruszeniem wymogów prawnych.

Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły nie tylko kwestii formalnych, ale w części przypadków świadczyły o braku należytej staranności w dokumentowaniu procesu diagnozowania i leczenia pacjentów (co mogło skutkować nieprawidłowym jego przebiegiem).

Najwięcej nieprawidłowości odnotowano w dokumentacji prowadzonej w lecznictwie ambulatoryjnym, gdzie w 924 – spośród 930 badanych dokumentacji (99,4%) – stwierdzono przypadki naruszenia przepisów rozporządzenia w sprawie DM.

Wnioski z ostatniej kontroli Najwyższej Izby Kontroli są niepokojące: w większości placówek medycznych dokumentacja medyczna (DM) prowadzona jest z naruszeniem wymogów określonych rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania. Najwyższa Izba Kontroli zidentyfikowała szereg zagrożeń dla prawidłowego udostępniania dokumentacji medycznej, a także skutecznego nadzoru nad tym procesem oraz ochroną danych osobowych pacjentów.

Wynikały one z braku szczegółowych regulacji prawnych w tym zakresie.

„W podmiotach, które prowadziły część dokumentacji w formie elektronicznej, udało się wyeliminować szereg uchybień związanych z jej prowadzeniem (dotyczących czytelności, kompletności, częstości wpisów).”

73,5% Kontrola 1730 indywidualnych dokumentacji medycznych wykazała uchybienia w 73,5% przypadków.

W dokumentacji medycznej prowadzonej w lecznictwie stacjonarnym, uchybienia stwierdzono w 47,5% przypadków. W 12,3% badanej dokumentacji wpisy lekarzy nie były autoryzowane, a w 20,2% DM nie podano specjalizacji lekarzy dokonujących wpisów i udzielających świadczeń zdrowotnych.

Wyniki kontroli wykazały, że lekarze specjaliści, w 15,5% prowadzonej przez nich DM, nie odnotowali faktu poinformowania lekarzy POZ o rozpoznaniu choroby, rokowaniu i sposobie leczenia skierowanych do nich pacjentów oraz ordynowanych lekach i wyznaczonych wizytach kontrolnych.

„Stwierdzono przypadki, że w dokumentacji medycznej niektórych hospitalizowanych pacjentów znajdowała się część dokumentacji innego chorego (np. wyniki badań), co mogło prowadzić do niewłaściwej interpretacji stanu pacjenta na podstawie dokumentów, które go nie dotyczą.”

Do czasu zakończenia kontroli NIK żaden z kontrolowanych świadczeniodawców nie wdrożył systemu informatycznego przeznaczonego do prowadzenia dokumentacji medycznej wyłącznie w postaci elektronicznej.

W przypadku 11, spośród 24 objętych kontrolą podmiotów, nie zapewniono odpowiednich warunków przechowywania dokumentacji medycznej zabezpieczających ją przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub utratą, a także przed dostępem osób nieuprawnionych.

Źródło: Naczelna Izba Kontroli. Zdjęcie: designed by freepik.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

21

Raport

Foto: eHealthWeek 2016

Wyjście z poczekalni Wielkie wizje, inspirujące dyskusje, pomysły start-upów i polityczne deklaracje –eHealthWeek 2016 pozwolił przyjrzeć się z bliska digitalizacji sektora zdrowia w Europie i na świecie. Rynek zaskakuje nowymi rozwiązaniami odpowiadającymi na potrzeby pacjentów, a do pełni satysfakcji i wykorzystania obiecanego potencjału e-zdrowia brakuje już tylko integracji danych oraz… zmiany kulturowej.

Przedstawiamy 10 najważniejszych wniosków z konferencji.

Praktyczne zastosowanie i wartość użytkowa zamiast technologii Porównując tegoroczny eHealthWeek z edycjami z poprzednich lat trudno nie zauważyć mocnego akcentu na pacjenta i jego oczekiwania, co kontrastuje z do-

22

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

tychczas hermetycznym i technologicznie niedostępnym światem e-zdrowia.

Mam nadzieję, że to nie tylko punkt widzenia holenderskiego systemu ochrony zdrowia, znanego zresztą ze swojej doskonałości. Zamiast prezentacji syste-

mów od strony funkcjonalnej, dominowała perspektywa użytkownika. Jednym z mocniejszych akcentów było emocjonalne przemówienie Anne-Miek Vroom – poruszającej się na wózku inwalidzkim w następstwie rzadkiej choroby dyrektor Fundacji IKONE. Ze sceny padło między innymi pytanie, dlaczego mamy tracić cenny czas na dojazdach albo w poczekalniach, gdy do dyspozycji są technologie, dzięki którym konsultacje lekarskie można prowadzić na odległość. Trudno nie zgodzić się z taką tezą – ochrona zdrowia potrzebuje technologii. Te jednak cały czas nie mogą przebić się przez ograniczenia prawne (albo inaczej: opóźnienia legislacyjne w stosunku do tempa rozwoju rynku) i nieufność płatników

Raport

do nowych rozwiązań. Podobny punkt widzenia przedstawiła holenderska Minister Zdrowia Edith Schippers: – Pacjenci z chorobami przewlekłymi mogą otrzymać pomoc w domu, a rozwiązania cyfrowe pozwalają im prowadzić aktywne życie, wykonywać pracę i być częścią społeczeństwa – podkreśliła minister Schippers. Z kolei Stephen Lieber, Prezydent HIMSS (Healthcare Information and Management Society) stwierdził, że znajdujemy się w procesie reorientacji z technologii na użyteczność. Następnym krokiem będzie uczenie się na podstawie najlepszych praktyk.

Współpraca z pacjentami i zaangażowanie zamiast narzucania rozwiązań Nic o nas bez nas – mogłoby brzmieć motto eHealthWeek 2016. Rzadko kiedy obserwuje się tak wielu pacjentów na konferencjach dla ekspertów w – co na-

» � C�zeka ���������������������������������������� nas delokalizacja ochrony zdrowia, szpitale zamienimy na opiekę w smartfonie.« leży podkreślić – skomplikowanej dziedzinie e-zdrowia. – W niespełna dekadę aplikacje zdrowotne i rozwiązania cyfrowe znalazły drogę do wspomagania codziennego życia, włączając w to sferę ochrony zdrowia. Centrum systemu przesuwa się wyraźnie z lekarza na pacjenta – mówił Komisarz UE ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności Vytenis Andriukaitis.

Pacjent był wspólnym mianownikiem prawie wszystkich prezentacji. Zwłaszcza nowe rozwiązania start-upów wpasowują się idealnie w konkretne potrzeby codziennego życia. Wśród nich znalazły się m.in. aplikacje dla osób obciążonych chorobami psychicznymi, ułatwiające

zarządzanie chorobami przewlekłymi lub roboty pomagające seniorom. W zespołach roboczych młodych firm uczestniczą aktywnie końcowi użytkownicy.

Start-upy są świadome tego, że sukces na rynku nie jest kwestią wyróżniającej technologii, ale właśnie orientacji na rozwiązywanie mniejszych i większych problemów, ułatwianie życia. To ich być albo nie być w biznesie, w porównaniu do firm posiadających większy kapitał oraz stabilną pozycję, mogących sobie pozwolić na eksperymentowanie w e-zdrowiu.

Akceptacja e-zdrowia będzie miała wiele wspólnego z przyjaznymi interfejsami. Analogii można szukać w roz-

Anne Miek-Vroom, pacjentka i ambasadorka dialogu pomiędzy pacjentami oraz organizacjami systemu ochrony zdrowia, zwróciła uwagę na to, jak e-zdrowie może ułatwić życie pacjentom. Mowa o dniach spędzanych na czekaniu, dojazdach i niepewności po opuszczeniu murów szpitala oraz gabinetu lekarskiego, kiedy chory zostaje sam na sam z problemem.

Niestety, nowe rozwiązania są ograniczane barierami administracyjnymi i nie docierają do najbardziej potrzebujących.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

23

Raport

54 firmy zaprezentowały swoje pomysły z dziedziny e-zdrowia, m-zdrowia i telemedycyny.

W konkursie na najlepsze rozwiązanie opracowane przez małą lub średnią firmę z Unii Europejskiej (EU SME eHealth Competition) wygrała iHealth z intuicyjnymi rozwiązaniami do zarządzania zdrowiem oraz Symptoma – narzędzie diagnostyczne w formie wyszukiwarki sugerującej choroby pacjenta na podstawie wprowadzonych przez lekarza objawów.

wiązaniach mobilnych i przełomie, jakiego dokonała firma Apple. W przypadku lekarzy chodzi o proste systemy gromadzenia danych w elektronicznej kartotece pacjenta, z perspektywy pacjenta – aplikacje oraz rozwiązania telemedyczne. Choć i to może wkrótce okazać się nieaktualnym problemem: rosnąca liczba czujników i integracja z kontem zdrowia sprawi, że większość danych gromadzona będzie automatycznie, wyręczając lekarza w prowadzeniu wywiadu. Trzeba przyznać, że nadal duży odsetek placówek medycznych posiada rozwiązania wdrożone kilka, kilkanaście lat temu, gdzie pojęcie „ergonomii” miało o wiele niższy priorytet niż funkcjonalność.

Składowe wzorcowego procesu projektowania rozwiązań e-zdrowia przedstawili reprezentanci firm biorących udział w programie AAL (����������� Ambient Assisted Living������������������������� ). Podkreślano znaczenie precyzyjnego określenia grup docelo-

24

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

wych rozwiązań e-zdrowia, badań oczekiwań, interakcji projektantów i techników z użytkownikami, konceptualizacji rozwiązania, dokładnych testów.

Paradoksalnie okazuje się, że również organizacje pacjentów nie są przygotowane do nowych wyzwań w stosunku do e-zdrowia. Brakuje świadomości zastosowania i potencjału rozwiązań cyfrowych oraz znajomości zagadnienia technologii komunikacyjno-informacyjnych, w tym doświadczenia. Firmy IT nie wiedzą, jak włączyć pacjentów w proces projektowania.

Chmura zamiast silosów Neil Jordan z Microsoft nie pozostawił żadnych wątpliwości: przyszłością ochrony zdrowia jest gromadzenie danych w chmurze. Technologia przekonuje m.in. nieograniczonym dostępem do informacji, niezależnie od miejsca, integracją, kontrolą, swobodą komunikacji i ogromnymi możliwościami ana-

litycznymi. Lokalne bazy danych tworzone przez placówki medyczne niewiele się różnią od zamkniętych szaf z dokumentacją papierową, prowadząc do pielęgnowania kultury silosów informacyjnych. Cyfrowa izolacja od świata zewnętrznego mocno redukuje korzyści informatyzacji, a próby integracji – wdrażanych bez długookresowej strategii systemów – często kończą się niepowodzeniem ze względu na rozbieżność standardów i niekompatybilność baz danych. Pacjenci, lekarze i inni pracownicy sektora zdrowia są coraz bardziej mobilni. Chmura pozwala łączyć ze sobą wszystkich uczestników łańcucha opieki zdrowotnej. – Chmura jest kluczem do transformacji, dzięki której opieka zdrowotna stanie się inteligentna, spersonalizowana, efektywna.

Dzięki niej lepiej zrozumiemy gromadzone dane medyczne – podkreśla Neil Jordan. Ekspert prognozuje, że za kilka, kilkanaście lat będzie to standard gro-

Raport

madzenia informacji. Podobnego zdania jest dr Maritta Perälä-Heape (Oulu Health): przyszłość to nieustannie zbierane i przekazywane do chmury dane, analizowane przez systemy sztucznej inteligencji oraz lekarza, który interweniuje wówczas, gdy parametry zaczynają odbiegać od normy.

Współpraca w ekosystemie zamiast izolacji O tym, jak sposób finansowania może przełożyć się na korzystne zmiany, przekonaliśmy się przy okazji programu Horyzont 2020, stawiającego na klastry i partnerstwo prywatno-publiczne.

Od tego momentu słowo „ekosystem” na dobre wpisało się w założenia budowy regionalnych i krajowych systemów e-zdrowia (mimo, że jest często nadużywane). Ekosystem w środowisku naturalnym oznacza układ ekologiczny, na który składa się zespół organizmów połączonych relacjami. Analogii można

» � C�hmura ������������������������������������������������ jest kluczem do inteligentnej, efektywnej i spersonalizowanej ochrony zdrowia. Dzięki niej lepiej zrozumiemy i wykorzystamy gromadzone dane medyczne.« szukać w ochronie zdrowia. Tylko poprzez współpracę w ekosystemie można osiągnąć korzyści skali w realizacji projektów e-zdrowia. W przypadku ochrony zdrowia, mówiąc o ekosystemie, mamy na myśli uczestników rynku: administrację publiczną, organizacje non-profit, firmy prywatne, stowarzyszenia pacjentów, system opieki społecznej, świadczeniodawców, lekarzy i pracowników ochrony zdrowia, ubezpieczycieli. Takim przykładem ekosystemu w e-zdrowiu jest OuluHealth (Finlandia), którego zadaniem jest tworzenie innowacyjnych rozwiązań odpowiadających wyzwa-

niom stojącym przed systemami ochrony zdrowia. W skład klastra wchodzi m.in.

Szpital Uniwersytecki Oulu, organizacja biznesowa BusinessOulu, Centrum dla Zdrowia i Technologii. OuluHealth stawia na współpracę różnych ekspertów dla realizacji ambitnych celów. Jednym z nich jest tzw. Szpital Przyszłości – projekt zainicjowany przez Szpital Uniwersytecki z budżetem 500 mln euro na 20 lat. Cel: stworzenie najinteligentniejszego szpitala na świecie opartego na digitalizacji i nowoczesnych rozwiązaniach projektowych. Tak ambitna idea wymaga transferu wiedzy, współpracy specjali-

Wirtualna rzeczywistość może znaleźć zastosowanie w leczeniu dolegliwości o podłożu psychicznym, rehabilitacji, szkoleniach lekarzy. Na zdjęciu – Psious, platforma wspomagająca terapię lęków (klaustrofobia, lęk wysokości itd.). Pacjent znajduje się w powodujących niepokój sytuacjach, a terapeuta obserwuje reakcje organizmu dzięki monitoringowi czynności życiowych, mogąc reagować na bieżąco i sterować seansem.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

25

Raport

stów z różnych dziedzin, innowacyjnego spojrzenia na ochronę zdrowia. Działanie w modelu ekosystemu to gwarantuje.

Słowa „ekosystem” można używać również w innym znaczeniu, gdy mówimy o otwartej platformie e-zdrowia, do której mogą podłączyć się np. twórcy aplikacji e-zdrowia, firmy rozwijające urządzenia diagnostyczne itd. Przykładem jest HealthSuite firmy Philips.

Integracja zamiast chaosu informacyjnego Watson firmy IBM ze swoimi możliwościami analizy potężnych zbiorów danych już dawno potwierdził potencjał tkwiący w informacji medycznej.

Kilka lat temu, gdy gromadzenie danych sprowadzało się do elektronicznej dokumentacji medycznej, interoperacyjność różnych systemów i urządzeń wydawała się być kwestią wprowadzenia prostych standardów oraz czasu. Od tej wizji zaczynamy się oddalać zamiast

przybliżać. Wszystko przez błyskawiczny rozwój technologii mobilnych: aplikacji zdrowotnych, urządzeń pomiarowych, wearables (technologie ubieralne). Podczas eHealthWeek 2016 dużo mówiło się o potrzebie standaryzacji.

Brakowało konkretnych pomysłów, jak przełamać pat chaosu danych medycznych. Ochrona zdrowia napędzana przez technologie staje się nieuporządkowana.

Próbują to zmieniać takie inicjatywy, jak Personal Connected Health Alliance certyfikując kompatybilne rozwiązania mzdrowia. Ale kluczowy ruch muszą wykonać poszczególne państwa lub Unia Europejska. Bez głębszej standaryzacji nie przerwiemy błędnego koła – coraz więcej niezintegrowanych ze sobą urządzeń prowadzi do sytuacji marnotrawienia wartości danych. Z dnia na dzień przybywa nowych aplikacji i miniaturowych czujników monitorujących tryb życia, aktywność fizyczną, długość snu i parametry zdrowia. Wyniki rzad-

Dr Daan Dohmen (Healthcare Futurists): w ochronie zdrowia chodzi o to, aby człowiek potrzebujący pomocy czuł, że jest ktoś, kto się o niego troszczy, komu może zaufać. To mogą zapewnić technologie, czuwając nad pacjentem 24 godziny na dobę, łącząc ich wirtualnie z lekarzem, ale również roboty opiekujące się osobami starszymi. Nie możemy oceniać, co jest dobre dla pacjentów, sami muszą doświadczyć danej technologii i zdecydować o jej wartości.

26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

ko kiedy wykorzystywane są przez lekarza. Zacznijmy od podstaw – tworzenia standaryzowanych kont zdrowia, na które trafiałby dane z różnych źródeł.

Z naciskiem na międzynarodowe normy, aby w pespektywie kolejnych lat, podczas wizyty u lekarza za granicą, uzyskać dostęp do podsumowania informacji zdrowotnych na e-koncie.

Zarządzanie chorobami przewlekłymi i telemedycyna zamiast leczenia i wizyt Choroby przewlekłe generują nawet 80% kosztów ochrony zdrowia. I właśnie na chorobach przewlekłych skupiają się zespoły pracujące nad nowymi aplikacjami mobilnymi. Przyglądając się wszystkim prezentacjom podczas eHealthWeek, najwięcej czasu poświęcono zdrowiu psychicznemu. Nic dziwnego – według WHO choroby psychiczne zajmą pierwsze miejsce w statystykach chorób do roku 2020, a ich koszty w Europie

Raport

szacuje się na 92 mld euro w skali roku.

E-zdrowie posiada cechy, które idealnie wpisują się w profilaktykę i leczenie dolegliwości mentalnych, zwłaszcza depresji i stanów lękowych: mobilność, anonimowość, intymność kontaktu z lekarzem, możliwość pomiaru postępów i indywidualizacja.

Mocnymi argumentami broni się też telemedycyna, z pomocą której pobyty w szpitalach zastępowane są telemonitoringiem pacjentów. Leonard Witkamp, dyrektor Centrum Telemedycyny Ksyos, zaprezentował skuteczność teledermatologii: zmniejszenie wizyt fizycznych pacjentów o 74%, skrócenie czasu oczekiwania na wynik z 6–8 tygodni do niespełna 5 godzin, redukcja kosztów na poziomie 20–40%.

Swobodna komunikacja i mobilność zamiast medycyny stacjonarnej Smartfon staje się centrum zarządzania zdrowiem. Jego rolę wzmocniły aplikacje zdrowotne (awansujące do miana urządzeń medycznych), a w przyszłości podkreślą zintegrowane w ramach tzw.

Internetu Rzeczy urządzenia pomiarowe i czujniki rozmieszczone w domu. Telefon komórkowy – który jest zawsze pod ręką – stał się dla lekarzy wymarzonym dystrybutorem informacji zdrowotnych, pomostem komunikacyjnym. Nadal czekamy na refundację aplikacji mobilnych przez płatnika, co na obecnym etapie rozwoju i biorąc pod uwagę rosnącą popularność jest w pełni uzasadnione.

Wielowymiarowe wykorzystanie danych zamiast ich bezcelowego gromadzenia W mojej ocenie była to jedna z najważniejszych prezentacji tegorocznego eHealthWeek. Dr Jeremy Theal z North York General Hospital przekonywał – powołując się na konkretne rezultaty projektu eCare – że „najdroższym urządzeniem wykorzystywanym przez lekarzy jest długopis”. Dzięki adaptacji systemu eCare uzyskano 76% oszczędności dzięki uszczelnieniu procesu decyzji klinicznych, zmniejszono śmiertelność z powodu zapalenia płuc o 21%, a liczbę błędów medycznych – o 40%, co przekłada się corocznie na 31 uratowanych pacjentów chorujących na zapalenie płuc lub POCHP. Koszty całej inwestycji szacowanej na ponad 24 mln USD zwróciły się w niecałe 6 lat. To zaledwie próbka możliwości big data i dobrze zaprojektowanych systemów wspomagania decy-

zji klinicznych, a jednocześnie kolejny trend, który powinien zagospodarować dane chaotycznie składowane w e-kartotekach pacjenta. Te powinny być przede wszystkim udostępniane pacjentom, aby wzmacniać ich zaangażowanie i odpowiedzialność w profilaktyce lub procesie leczenia. Wielokrotnie padały słowa, że sam dostęp do informacji niczego nie zmienia – pacjenci nie są zainteresowani przeglądaniem zapisów, których nie rozumieją i których nie mogą praktycznie wykorzystać. Muszą być przetworzone na praktyczne wskazówki, przypomnienia, porady, narzędzia ułatwiające zarządzanie zdrowiem.

Technologie na drugim zamiast na pierwszym planie Tegoroczna nagroda w konkursie na najlepsze rozwiązania e-zdrowia rozwijane w UE przez małe i średnie firmy trafiła do iHealth za iHealth Discovery – proste urządzenie i system do zdalnego zarządzania zdrowiem, intuicyjne w użytkowaniu dla osób w każdej grupie wiekowej. Pacjenci nie posiadają wiedzy informatycznej, podobnie lekarze. Nawet najbardziej skomplikowane w swej budowie i możliwościach rozwiązanie musi przekonać użytkownika intuicyjnym interfejsem, tak jak ma to miejsce w nowoczesnych smartonach albo nowych systemach operacyjnych obecnych w naszych komputerach. Oglądając niektóre prezentacje rozwiązań e-kont zdrowia można było odnieść wrażenie, że nadal pokutują stare przyzwyczajenia projektantów przypominające lata 90-te.

Technologia może zachwycać i tak się dzieje w przypadku wirtualnej rzeczywistości. Zakładając okulary 3D i testując system do terapii stanów lękowych (Psious) byłem raczej sceptyczny, zadając sobie pytanie, czy wirtualność może równać się z rzeczywistością. Jednak kiedy już wjeżdżałem wirtualną windą na szczyt wieżowca, a odległość od ziemi szybko się zwiększała, poczułem emocje, których nie była w stanie stłumić świadomość, że to tylko film.

Innowacyjne działanie zamiast teoretycznych dyskusji – W procesie zmiany rozwiązania i konkretne produkty są ważniejsze niż polityka – Lucien Engelen, dyrektor REshape Center Radboudumc, trafnie podsumował przeobrażenia, których jesteśmy świadkami i które ochronę zdrowia zmieniają w procesy informacyjne.

– Po raz pierwszy w historii będziemy

obecni przy pacjencie, kiedy ten zachoruje – podkreślał Engelen. Poczekalnie w ośrodkach medycznych i lekarza za biurkiem zastąpi grupa specjalistów w centrum telemedycznym, wpatrujących się w ścianę monitorów i analizujących zbiory danych gromadzone w czasie rzeczywistym. Czeka nas delokalizacja ochrony zdrowia, „transformacja ze szpitali do smartfona”. Z drugiej strony nie wystarczą tylko dyskusje, rozważania, analizy, przyglądanie się, jak e-zdrowie może wpłynąć na system ochrony zdrowia. – Przestańcie rozmawiać, nie bójcie się popełniać błędów, zacznijcie działać – podsumował konferencję Lucien Engelen. Znajdujemy się w środku kolejnej, czwartej rewolucji przemysłowej, nazywanej Internetem Rzeczy albo inaczej – Internetem Danych. Małe innowacje w kolejnych latach skumulują się w prawdziwe tsunami technologii. Prawdziwe wyzwanie, jakie nas czeka, to jednak zmiana przyzwyczajeń i kultury.  eHealthWeek – jedna z najważniejszych konferencji e-zdrowia w Europie organizowana przez HIMSS Europe (niezależną organizację skupiającą liderów e-zdrowia i innowacyjne firmy) oraz Komisję Europejską. W tegorocznej edycji (Amsterdam, 8–10 czerwca) wzięło udział ponad 2200 osób z 55 krajów oraz 130 ekspertów prezentujących nowe rozwiązania.

OGLĄDAJ ON-LINE Lucien Engelen „Od szpitala do telefonu” – przemówienie podczas eHealthWeek 2016 na temat wielkich przemian cyfrowych w ochronie zdrowia (20 min. 25 sek.)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

27

rozmow y

Lekarz w cyfrowej relacji z pacjentem Dla dr Łukasza Kołtowskiego e-zdrowie to naturalny element codziennej pracy, sposób komunikacji z pacjentem i czerpania aktualnej wiedzy.

Na blogu koltowski.com prezentuje nowości m-zdrowia, innowacje technologiczne oraz nowe trendy. Rozmawiamy o transformacji pracy lekarza w cyfrowej rzeczywistości.

Czy e-zdrowie fascynuje Pana Doktora z perspektywy zawodu lekarza i ochrony zdrowia, czy bardziej z punktu widzenia Pana specjalności, jaką jest kardiologia?

Myślę, że tych dwóch dziedzin nie moż-

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

na od siebie oddzielić – kardiologia jest moim sposobem na wykonywanie zawodu lekarza, a jednocześnie elementem ochrony zdrowia. W e-zdrowiu fascynuje mnie to, jak wpływa na pracę lekarza.

Jak nasza praktyka kliniczna zmienia się i będzie się zmieniała w przyszłości,

właśnie pod wpływem nowych technologii i rozwiązań teleinformatycznych.

Myślę, że relacja lekarz – pacjent, stanowiąca kwintesencję naszego zawodu, w dzisiejszym skrajnie zbiurokratyzowanym świecie paradoksalnie ma szansę zyskać właśnie poprzez nowe technologie komunikacji. Po pierwsze, wdrożenie narzędzi e-zdrowia ma realną szansę ograniczyć ilość obciążeń administracyjnych lekarza. Tym samym będzie on miał więcej czasu na kontakt z pacjentem. Po drugie, skrócenie dystansu pomiędzy lekarzem a pacjentem, np. poprzez domowy monitoring, zwiększa poczucie bezpieczeństwa pacjenta oraz daje mu możliwość skontaktowania się ze specjalistą

rozmow y

w momencie pogorszenia stanu zdrowia, samopoczucia lub wystąpienia niepokojących objawów. Nie ulega wątpliwości, że te zmiany wpłyną na wykonywanie zawodu lekarza. E-zdrowie to nowa rzeczywistość – musimy się w niej nauczyć, jak w sposób zdalny pytać, badać, weryfikować i budować relację z pacjentem opartą na zaufaniu. Nie mam najmniejszej wątpliwości, że jest to możliwe, aczkolwiek nie będzie łatwe, wymagając pracy po stronie lekarzy.

Jakie dzisiejsze problemy ochrony zdrowia może potencjalnie rozwiązać e-zdrowie? A jakich – wbrew nadziejom – nie rozwiąże?

Myślę, że najważniejsza jest poprawa logistyki dostarczania świadczeń zdrowotnych. Od usprawnienia procesów administracyjnych, nie merytorycznych, takich jak znajdowanie specjalisty, umawianie się na wizyty, weryfikacja uprawnień do otrzymania świadczenia, dostęp do dokumentacji medycznej, po zmniejszenie liczby powtarzanych czynności czy lepsze wykorzystania istniejących zasobów (np. poprzez zmniejszenie liczby odwoływanych badań). Aby to osiągnąć, niezbędne są bardzo proste narzędzia, takie jak elektroniczna recepta, skierowanie i zwolnienie lekarskie. Ten obszar usprawnień systemu ochrony zdrowia traktuję jako ewolucję czysto administracyjną i przyznam szczerze, że nie widzę w tym nic innowacyjnego. Problem, przed jakim stoją kraje rozwinięte, w tym Polska, leży gdzie indziej i jest na tyle duży, że omawiane rozwiązania nie będą w stanie mu sprostać. Myślę o starzejącym się społeczeństwie, rosnącej liczbie chorych na schorzenia przewlekłe i niewspółmiernie małej ilości wykwalifikowanego personelu medycznego.

Niezbędne są narzędzia komunikacyjno-informatyczne, które w wybranych obszarach merytorycznych będą zastępowały lekarza, pielęgniarkę, położną, dietetyka czy fizjoterapeutę. Ich implementacja w systemie ochrony zdrowia musi w znacznej mierze opierać się na samoopiece, zaangażowaniu pacjenta, jego rodziny oraz najbliższego otoczenia. Wiele czynności technicznych, stanowiących element świadczenia zdrowotnego, może zostać wykonanych przez odpowiednio przeszkolonego „nie-medyka”. Procesy podejmowania decyzji, w szczególności gdy dotyczą sytuacji typowych i ustandaryzowanych, mogą być wykonane przez automatyczne systemy decyzyjne oparte

na technologiach sztucznej inteligencji.

Wątpię jednak, by e-zdrowie rozwiązało problem zapewnienia ochrony zdrowia grupie pacjentów, która nie wyrosła ze smartfonem w ręce – myślę o pokoleniach osób 60/70+.

Które z trendów, jakie Pan Doktor obserwuje na świecie, odcisną największe piętno na sektorze zdrowia?

Nie mam wątpliwości, że cyfryzacja systemu ochrony zdrowia jest tylko kwestią czasu i niewątpliwie wpłynie na sektor zdrowia. Jednak sama w sobie nie będzie stanowiła przełomu. Jeżeli popatrzymy na technologie, które odmieniły nasze codzienne życie, to najbardziej obiecujące są urządzenia mobilne stale podłączone do Internetu (ang. connected devices). Oczywiście w głównej mierze są to smartfony i tablety, ale warto zwrócić uwagę na coraz więcej podłączonego do Internetu sprzętu codziennego użytku, tj. lodówki, piekarniki czy samochody.

Ta niesamowicie dynamicznie rosnąca branża, tak zwanego Internet of Things, odciśnie w moim mniemaniu największe piętno na sektorze zdrowia. I myślę tutaj nie tylko o urządzeniach medycznych podłączonym do Internetu (np. glukometrze), ale o wykorzystaniu potencjału informacji płynących z urządzeń codziennego użytku, które będziemy w stanie wykorzystać w celu zautomatyzowanego i wysoce efektywnego sprawowania opieki nad pacjentami. Przykładem jest choćby wspomniana lodówka, z której możemy się dowiedzieć wielu cennych informacji o stylu życia pacjenta, składzie posiłków i ich regularności; szukać korelacji pomiędzy składnikami pożywienia, konkretnymi półproduktami a zapadalnością na choroby; szybciej wykrywać przyczyny epidemii.

Jak duża jest przepaść pomiędzy tym, co w e-zdrowiu dzieje się na świecie a rzeczywistością w naszym kraju?

O jakim opóźnieniu mówimy?

Analizując raporty implementacji rozwiązań e-zdrowia należy podkreślić ogromne zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi krajami. Pod tym względem świat nie dzieli się na dwa jednolite obozy – tych którzy wdrożyli e-zdrowie i tych, którzy jeszcze na nie czekają.

Raczej zaobserwować można continuum procesu implementacji i wykorzystania technologii e-zdrowia w poszczególnych krajach. Polska niewątpliwie zrobiła bar-

dzo duży krok w ciągu ostatnich 2 lat, jeżeli chodzi o szeroko pojętą telemedycynę. Mam tu na myśli ważną reformę ustawodawczą, dzięki której sięganie po technologie telemedyczne przestało być niezgodne z prawem. Ale absolutnie nie możemy spoczywać na laurach, bo jeżeli odniesiemy do liderów e-zdrowia nasz sposób myślenia o e-zdrowiu, poziom szczegółowości dyskusji na konferencjach (lekarzy, pacjentów, administracji publicznej, przedsiębiorców, pracodawców, placówek medycznych) i zrozumienia wpływu, jaki e-zdrowie może mieć na jakość opieki zdrowotnej, to szybko zorientujemy się, że jesteśmy na początku drogi. Mimo, że dla wielu osób głównymi barierami nadal pozostają kwestie technologiczne, to mam wrażenie, że największym problemem, jaki mamy i z którym musimy się zmierzyć, jest mentalność w postrzeganiu i akceptacja ucyfrowionej relacji lekarz-pacjent.

Aplikacje m-zdrowia i tzw. technologie ubieralne to zdaniem Pana Doktora bardziej gadżety czy rozwiązania, które będą odgrywały coraz poważniejszą rolę?

Myślę, że m-zdrowie i urządzenia stanowiące element tego ekosystemu powinny być postrzegane jako wyroby medyczne.

Granica pomiędzy life-style’em a opieką zdrowotną zaczyna się zacierać w momencie, gdy dajemy młodym, zdrowym, aktywnym osobom urządzenia monitorujące wydolność ich organizmów.

Proszę zwrócić uwagę, że udostępnienie tych samych urządzeń osobom starszym, z chorobami przewlekłymi i złym samopoczuciem, będzie stanowiło źródło danych do podjęcia decyzji medycznej

» � M�oment, ���������������� w którym system informatyczny staje się skuteczniejszy od konsylium lekarskiego, daje bardzo dużo do myślenia o miejscu naszej profesji za pięćdziesiąt lat.«

rozmow y

» � N�ajwiększym ����������� problemem, z którym musimy się zmierzyć, jest akceptacja ucyfrowionej relacji lekarz-pacjent.«

i ustalenia strategii leczenia. A zatem mając na względzie, że za chwilę ci młodzi korzystający z urządzeń typu wearables zaczną być pacjentami i zaczną współdzielić swoje pomiary opisujące stan ich organizmu, oczywistym jest, że już dziś powinniśmy traktować te urządzenia jako wyroby medyczne i zadbać, by pochodzące z nich dane były wiarygodne.

Czy zdaniem Pana Doktora należy spodziewać się wkrótce jakiejś technologii, rozwiązania, które zrewolucjonizuje ochronę zdrowia w podobny sposób jak Facebook komunikację, Airbnb – turystykę, a Uber – przewozy pasażerskie? Czy wielcy gracze, przykładowo Microsoft czy Google, interesują się tym sektorem?

Nie wierzę w to, że jakikolwiek duży gracz, jak wspominamy Microsoft czy Google, wytworzy rewolucyjną technologię zmieniającą opiekę zdrowotną.

Tego typu rewolucje powstają w małych, interdyscyplinarnych, dynamicznych, elastycznych i kreatywnych start-up’ach.

Oczywiście może się zdarzyć, że z biegiem czasu taki zespół zostanie kupiony przez dużego gracza z planem skalowania rozwiązania. Ochrona zdrowia to bardzo skomplikowana branża, stąd wątpię, by jedno rozwiązanie mogło ją zmienić. Ale pojawiają się narzędzia, których twórcy stosują bardzo spójne i niekonwencjonalne podejście do zaspokajania potrzeb pacjentów. Myślę, że małe zespoły biegnące w tym samym kierunku i myślące w podobny sposób będą miały nieoceniony wpływ na sposób zapewnienia ochrony zdrowia. Nie mam wątpliwości, że skoro największym usłu-

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

godawcą przewozów pasażerskich jest Uber, który nie posiada ani jednego samochodu, największym dostawcą usług hotelowych jest booking.com, który nie posiada ani jednego pokoju, a największym dostarczycielem rozgrywki jest Netflix, który nie wyprodukował ani jednego filmu, to największym świadczeniodawcą zdrowotnym może stać się organizacja nieposiadająca ani jednego łóżka szpitalnego.

Inkubatorem nowych pomysłów i e-rozwiązań są wspomniane już młode, innowacyjne firmy, tzw. start-up’y.

Co ich przyciąga do ochrony zdrowia?

Rozmawiam ze start-up’ami i odnoszę wrażenie, że najczęstszą motywacją do działania była potrzeba rozwiązania problemu, z którym sami się spotkali w związku ze swoją dolegliwością. Niejeden twórca aplikacji zdrowotnej nie był w stanie znaleźć użytecznego narzędzia do zarządzania swoją chorobą i decydował się na stworzenie remedium na bazie własnego pomysłu. Wiele osób postrzega zdrowie jako ostatni „nieucyfrowiony” bastion i traktuje to jako wyzwanie.

Są też osoby, których pociąga poznawanie medycyny i aplikowanie swoich umiejętności (np. informatycznych) do jej usprawniania.

Które z najnowszych rozwiązań zaskoczyło Pana Doktora albo zainteresowało szczególnie?

Z dużym zainteresowaniem obserwuję rozwój systemów wsparcia decyzji medycznych opartych na technologiach

samouczących się. Ostatnio w trakcie kongresu EuroPCR prezentowane było rozwiązane stworzone przez zespół matematyków i data scientist’ów, które interpretowało zapisy krzywych EKG u pacjentów kardiologicznych. Narzędzie było znacznie skuteczniejsze od lekarzy specjalistów, a przy tym wielokrotnie szybsze. To jest namacalny przykład zmieniającej się rzeczywistości i końca pewnej ery teoretycznych rozważań o możliwościach informatyki w medycynie. Moment, w którym system informatyczny staje się skuteczniejszy od konsylium lekarskiego, daje bardzo dużo do myślenia o miejscu naszej profesji za pięćdziesiąt lat.

Czy wynalazki opisywane na blogu koltowski.com wykorzystuje Pan również w pracy klinicznej lub prywatnie?

Zdecydowanie. W codziennej praktyce klinicznej korzystam przede wszystkim z aplikacji mobilnych usprawniających podejmowanie decyzji terapeutycznych.

Przykładem są kalkulatory medyczne, aplikacje do doboru dawki i molekuły w leczeniu dyslipidemii czy wyboru ścieżki diagnostycznej w stabilnej chorobie wieńcowej. W kontakcie z pacjentem używam aplikacji symulującej zabiegi w kardiologii inwazyjnej (Virtual Coro) – pozwala mi lepiej tłumaczyć istotę choroby wieńcowej oraz planowany sposób leczenia. W życiu prywatnym korzystam z mobilnego EKG, wagi, otoskopu do iPhone’a oraz ciśnieniomierza. Żałuję, że wiele rozwiązań m-zdrowia nie jest dostępnych w Polsce. Wypatruję wprowadzenia na rynek produktów z polskich start-up’ów.

Co w Polsce należałoby zrobić, aby przyspieszyć rozwój e-zdrowia?

Po pierwsze – promować kulturę innowacji. Stwarzać okazje do formowania się interdyscyplinarnych zespołów medyczno-informatycznych, które będą miały potencjał tworzenia prostych aplikacji/urządzeń usprawniających codzienną pracę. Identyfikować efektywne narzędzia i tworzyć zachęty do ich szerszej implementacji. Bardzo bym chciał, aby idąc za przykładem innych branż, każdej osobie pracującej w ochronie zdrowia dać 2% z jej czasu na zajęcie się usprawnieniem najbliższego wycinka procesu, w jaki jest zaangażowana. 

rozmow y

Poza murami szpitala Wiceprezydent Europejskiej Federacji Szpitali i Ochrony Zdrowia (European Hospital and Healthcare Federation, HOPE) Eva M. Weinreich-Jensen opowiada o przełamywaniu tradycyjnej roli szpitali oraz transformacji priorytetów leczenia z ilości w jakość.

Jak zmienia się rola szpitali na duńskim rynku ochrony zdrowia?

Podobnie jak systemy ochrony zdrowia wielu krajów Europy, również w Danii w kolejnych latach musimy zmierzyć się z dużymi wyzwaniami. Wśród nich na pierwszych miejscach wymieniłabym znane wszystkim trendy: starzejące się społeczeństwo, wzrost odsetka osób

cierpiących na choroby przewlekłe. Do tego jesteśmy świadkami błyskawicznego rozwoju technologii, w tym medycznych, wyższych oczekiwań pacjentów w korelacji z ograniczonymi zasobami ekonomicznymi.

Wszystko to tłumaczy, dlaczego musimy mądrze inwestować w szpitale.

Modernizacja szpitali, a także całego systemu ochrony zdrowia, jest absolutnie

pilna w kontekście optymalizacji jakości ochrony i efektywności całego sektora. To warunek konieczny, aby wesprzeć realizację wyznaczonych przez system publicznej ochrony zdrowia celów: lepsze i bardziej spójne leczenie, poprawa bezpieczeństwa chorego, większa efektywność, wyższa jakość i elastyczność.

Zarówno dziś jak i jutro.

Przejście od priorytetu „ilości” do priorytetu „jakości” oznacza gigantyczną transformację. Chodzi w niej nie tyle o infrastrukturę, przykładowo wielkość budynków szpitalnych, ale przede wszystkim sposób pracy. Zadania szpitali sięgają znacznie dalej poza to, co dzieje się w jego wnętrzu, a redukcja liczby placówek stacjonarnej opieki zdrowotnej

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

31

rozmow y

zakłada z góry, że system – jako całość – jest w stanie wesprzeć tak nakreśloną wizję. Wymaga to implementacji nowej koncepcji opieki interwencyjnej i procedur przedszpitalnych.

Odkąd rozwój technologii, wiedzy klinicznej i medycyny ogółem nieustannie dostarcza nowych możliwości leczenia mniej inwazyjnego, stajemy przed paradygmatem, zgodnie z którym pacjent powinien być przyjmowany do szpitala, jeżeli nie ma już innych możliwości medycznych, aby zrealizować leczenie.

Ma Pani również na myśli telemedycynę?

Tak, telemedycyna wspiera zaangażowanie przewlekle chorych pacjentów; ich stan zdrowia można monitorować zdalnie, zamiast w szpitalu. W ten sposób telemedycyna jest częścią wspomnianej wcześniej filozofii – do szpitala powinni być przyjmowani tylko ci pacjenci, którzy tego bezwzględnie wymagają. Pozostałych – dzięki rozwiązaniom informacyjnym – można leczyć ambulatoryjnie.

Podczas Forum „Innowacyjna Ochrona Zdrowia” głównym tematem była innowacyjność. Jak opisałaby Pani innowacyjny szpital?

Innowacyjny szpital posiada kulturę organizacyjną i przywództwo motywujące do nowego sposobu myślenia, wycho-

» ������������� Do szpitala powinni trafiać tylko ci pacjenci, którym nie można udzielić pomocy w inny sposób.« dzące naprzeciw wyzwaniom. Co więcej – powinien posiadać zasoby, chęci i możliwości inwestowania z pomocą ludzi, wiedzy i zasobów finansowych w innowacje procesowe i technologię. Kluczem do innowacyjności jest kultura organizacyjna.

Mam wrażenie, że mimo to szpitale nadal pozostają silosami odseparowanymi informacyjnie od tego, co dzieje się z pacjentem w podstawowej opiece zdrowotnej albo socjalnej.

Jak to zmienić?

Jest kilka sposobów. Przede wszystkim trzeba zapewnić szybką infrastrukturę komunikacji pomiędzy silosami informacyjnymi. W Danii posiadamy już 20-letnie doświadczenia w tym tema-

cie, dzięki rozwojowi modeli komunikacji w sektorze ochrony zdrowia.

Poszczególne regiony, lokalna administracja i państwo wprowadziły tzw.

MedCom – standard wymiany danych.

W ten sposób uzyskano spójność na poziomie budowanych systemów IT, gwarantując także koordynację i kontynuację leczenia w całym łańcuchu. Nauczyliśmy się szybko, że sprytna wymiana danych medycznych prowadzi do poprawy jakości, redukując koszty. Wszyscy partnerzy w systemie ochrony zdrowia muszą z pełną odpowiedzialnością i zaangażowaniem przestrzegać ustanowionych zasad.

Musimy również zacieśniać współpracę z miastami i pacjentami, mieszkańcami. Jest to konieczne, jeżeli chcemy urzeczywistnić teoretyczne wizje transformacji ochrony zdrowia. We współpracy z pacjentami, organizacjami pacjentów, samorządami lokalnymi i innymi aktorami rynku ochrony zdrowia zrealizowaliśmy inicjatywę „Nasz wspólny system ochrony zdrowia”. Celem jest wypracowanie zwyczaju wsłuchiwania się w punkt widzenia, potrzeby i oczekiwania mieszkańców. Po to, aby poprawić skuteczność systemu, jakość życia pacjentów i ich rodzin. Takie podejście wymaga również uwzględniania sytuacji pacjenta i jego wiedzy o własnych warunkach zdrowotnych dla skuteczniejszej profilaktyki i promocji zdrowia. 

reklama

ZAMÓW PRZEZ INTERNET

ODBIERZ I ZAPŁAĆ W APTECE Na stronie www.ktomalek.pl możesz teraz zamawiać leki przez Internet. Zakupy odbierzesz w najbliższej, wybranej aptece, gdzie również dokonasz płatności.

Prosto. Wygodnie. Bezpiecznie.

WWW.KTOMALEK.PL

32

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

rozmow y

Jedno pytanie

Jakimi wnioskami może się Pan podzielić z procesu wdrożenia systemu informatycznego w North York General Hospital?

Jeremy Theal (Dyrektor Wydziału Informatyki Medycznej w North York General Hospital, Kanada): eCare, czyli system który zaimplementowaliśmy, to tak naprawdę długofalowy projekt transformacji pracy klinicznej wykorzystujący elektroniczne kartoteki pacjenta do poprawy jakości opieki i bezpieczeństwa pobytu w placówce. Uzyskaliśmy 100% adaptację systemu w codziennej praktyce oraz potwierdzone podwyższenie wyników leczenia – wszystko dzięki optymalizacji zadań pracowników, zaangażowaniu klinicystów na etapie projektowania systemu. Oto kilka konkretnych przykładów pozytywnych rezultatów: wskaźnik profilaktyki VTE wzrósł z 50% do 97% hospitalizowanych pacjentów, czas realizacji zleceń lekowych spadł o 83%, stopień wykorzystania leków wzrósł z 37% do 97%, śmiertelność z powodu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i zapalenia płuc spadła o 45%. System eCare pozwolił nam osiągnąć szósty poziom w siedmiostopniowej skali EMRAM (skala HIMSS) określającej głębokość informatyzacji procesów szpitala, zdobyliśmy siedem prestiżowych nagród w konkursach za

poprawę jakości i bezpieczeństwa leczenia pacjenta.

Jak widać na naszym przykładzie, narzędzia IT mogą istotnie wpływać na wyniki leczenia i profilaktyki, ale tylko wówczas, gdy na etapie wdrożenia nacisk położymy na zmianę na poziomie praktyki klinicznej. Często bowiem inwestycje e-zdrowia skupiają się błędnie na samej technologii albo elektronicznej dokumentacji medycznej. To prowadzi tylko do marnotrawienia potencjału informacji i pieniędzy. Jak osiągnąć sukces? Na początek warto przekonać pracowników medycznych, zarazić ich ideą systemu, włączając w cały proces projektowania i budowania infrastruktury IT. Z przyjęciem wymiernych celów i założeniem, że system ma służyć poprawie konkretnych wskaźników medycznych lub organizacyjnych. W ten sposób

użytkownicy końcowi potraktują system jako własne narzędzie pracy, będzie im zależało na jego wykorzystaniu i poprawie własnych osiągnięć. Każdy pracownik musi być pełnoprawnym zarządcą systemu zachęcanym do jego rozwoju poprzez proponowanie pomysłów w zakresie nowej funkcjonalności.

Do tego trzeba skupić się na możliwie szerokim wykorzystaniu gromadzonych danych, aby system nie stał się magazynem informacji, ale maszyną wspomagającą podejmowanie decyzji. W taki sposób inwestycja w IT może się zwrócić w bardzo krótkim czasie, w naszym przypadku było to 6 lat. Koszt wdrożenia eCare, które trwało 8 lat, oszacowaliśmy na 24 mln USD, a roczne oszczędności z tytułu poprawy jakości leczenia i lepszej organizacji strumieni pracy – na 4,6 mln USD w skali roku. 

» ���������������������������������������������� Projektując system IT w szpitalu trzeba mieć na myśli wspomaganie konkretnych czynności klinicznych oraz poprawę wskaźników leczenia.« Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

33

21. KONFERENCJA OGÓLNOPOLSKIEGO SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA

FORUM INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA

PREZENTACJE EKSPERTÓW

RELACJA Z WYDARZENIA

NAGRANIA WIDEO

WWW.OSOZ.PL/FORUM2016

GALERIA ZDJĘĆ

pr ak t ycznie

analiza sprzedaży leków

CHOROBY SERCA I UKŁADU KRĄŻENIA „Na przestrzeni lat 1989–2014 z powodu chorób układu krążenia odnotowano średnio ok. 380 tys. zgonów rocznie (10 osób na 1000 mieszkańców). Od kilku lat obserwuje się spadek umieralności z tego powodu: na początku lat 90-tych były one odpowiedzialne za ok. 52% zgonów, w roku 2013 było to 46%. Przyczyną największej liczby zgonów jest choroba niedokrwienna serca (23%).

Biuletyn Informacji Publicznej GUS

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW NA CHOROBY SERCA ROK 2015 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ILOŚĆ PRODUKTÓW W OFERCIE

ILOŚĆ SPRZEDAŻY

5 782 577 116 zł

18,64 zł

2683

310 183 878

72%

41%

102%

36%

KOMENTARZ EKSPERTA

Prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki Dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny

„Obecna sytuacja w zakresie sprzedaży leków kardiologicznych jest wypadkową wielu czynników, w tym również wzrostu cen jednostkowych leków dostępnych w aptekach. Trzeba zwrócić uwagę na fakt, że gdy mowa o rosnącym trendzie wartości sprzedaży na przestrzeni lat 2002–2015, wzrost jest niemal dwukrotny, a w przypadku liczby opakowań wynosi już jedynie poniżej 40%. W analizie należy uwzględnić zmiany demograficzne. Na przykład w grupie wiekowej 60–64 lata w latach 2010–2015 liczba ludności zwiększyła się o 20%, a w grupie 65–69 lat aż o 51%. Czyli o tyle wzrosła liczba potencjalnych pacjentów w tym wieku.

Prawdopodobnie wzrosła również nieco liczba chorych, ale jest to tylko racjonalne przypuszczenie, bo przecież nie ma rejestru zapadalności na choroby układu krążenia (ChUK). Liczba hospitalizacji z powodu ChUK w latach 2005–2014, według szacunków Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, zwiększyła się o ok.

20%, ale standaryzowane współczynniki hospitalizacji są na mniej więcej stałym poziomie. Nie przemawia to za zasadniczym wzrostem zapadalności.

Niewątpliwie spada śmiertelność w chorobach serca i naczyń, a więc wzrasta liczba osób, które muszą nadal brać leki.

W świetle tych danych wydaje się, że gwałtowny wzrost wartości sprzedaży leków to wypadkowa wzrostu cen, wzrostu liczby chorych w wyniku zmian demograficznych i spadku śmiertelności. Ponadto pewne leki z tej grupy przyjmowane są przez pacjentów w ramach prewencji, która funkcjonuje również w sposobie myślenia lekarzy i to też może przyczyniać się do wzrostu sprzedaży.”

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza rynku leków na choroby serca i układu krążenia – str. 70

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

35

pr ak t ycznie

Zgodnie z prawem

Foto: designed by freepik.com

Punkty za informatyzację Podczas dotychczasowych konkursów ofert, podstawę wyboru świadczeniodawców stanowiły kryteria określane w Zarządzeniu Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Kryteria te w najbliższym postępowaniu w sprawie zawarcia umów z NFZ określi natomiast rozporządzenie Ministra Zdrowia, które kładzie silny akcent na wykorzystanie przez świadczeniodawców rozwiązań informatycznych.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik w NZOZ „Przychodnia” Sp. z o.o.

Analizując przepisy dotyczące informatyzacji systemu ochrony zdrowia, widać niekonsekwencję ustawodawcy i odkładanie w czasie obowiązku korzystania z elektronicznej dokumentacji medycz-

36

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

nej. Przyczyn opóźnień należy upatrywać nie tylko w braku sankcji za niewdrożenie EDM, ale również w nieprzekazaniu świadczeniodawcom odpowiednich narzędzi wymiany danych. Przy braku uporządkowanej sieci zinformatyzowanych podmiotów, nawet zastosowanie kompleksowych rozwiązań informatycz-

nych wewnątrz podmiotu leczniczego nie gwarantuje efektywnego przekazywania danych pomiędzy poszczególnymi miejscami, do których musi udać się pacjent w celu realizacji diagnostyki i leczenia.

Cenna dokumentacja Nowe kryteria wyboru ofert mają zachęcić świadczeniodawców do wdrożenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej. Celem jest przede wszystkim poprawa czytelności i wyeliminowanie błędów. Obecnie nie sposób wyobrazić sobie efektywnego leczenia pacjenta bez korzystania z nowoczesnych technologii. O przebiegu diagnostyki i leczenia coraz częściej decydować będzie szybka, bezpieczna i pełna

pr ak t ycznie

wymiana danych pomiędzy uczestnikami systemu ochrony zdrowia.

Biorąc pod uwagę trudności, jakie napotyka pełna informatyzacja sektora ochrony zdrowia, mowa nie tylko o premiowaniu podmiotów leczniczych stosujących elektroniczną dokumentację medyczną. Na punkty mogą liczyć także ci świadczeniodawcy, którzy podjęli trud wprowadzenia mniej zaawansowanych rozwiązań, jednak chociażby ze względu na już posiadaną infrastrukturę będą zdecydowanie lepiej przygotowani do wdrożenia EDM niż podmioty nadal bazujące na dokumentacji w wersji papierowej. Przy wyborze ofert dodatkowe punkty będzie można uzyskać za prowadzenie indywidualnej dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej w rozumieniu przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Przy czym w przypadku wystawiania recept i skierowań – co najmniej poprzez nanoszenie danych za pomocą wydruku.

Dodatkowe punkty Dla podmiotów leczniczych, które korzystają z kompleksowych rozwiązań informatycznych, przewidziano wyższą punktację. Więcej punktów niż za prowadzenie indywidualnej dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej będzie można uzyskać za prowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 roku o systemie informacji w ochronie zdrowia (t.j.

Dz. U. 2015 poz. 636 ze zm.) zgodnie z art. 11 ust. 1 ww. ustawy, z wyłączeniem recept i skierowań, które wystawiane są co najmniej poprzez nanoszenie danych za pomocą wydruku. Należy jednak pamiętać, że na wyższą punktację za wdrożenie EDM będzie można liczyć tylko w niektórych zakresach: ambulatoryjnej opiece specjalistycznej, leczeniu szpitalnym (również w zakresie świadczeń wysokospecjalistycznych) oraz opiece psychiatrycznej i leczeniu uzależnień.

Nie tylko prowadzenie dokumentacji medycznej w formie elektronicznej będzie dodatkowo punktowane, ale także inne rozwiązania w zakresie informatyzacji. Na punkty mogą liczyć świadczeniodawcy posiadający odrębną aplikację dedykowaną realizacji obowiązku zapewnienia bieżącej rejestracji świadczeniobiorców drogą elektroniczną za zwrotnym wskazaniem terminu porady.

Nieuchronne konsekwencje Obok korzyści związanych z postępującą informatyzacją sektora ochrony zdrowia, oferenci muszą liczyć się także z konsekwencjami wynikającymi z elektronicznego sprawozdawania danych. Rozbudowany został bowiem system punktów ujemnych przyznawanych za uchybienia w poszczególnych zakresach sprawozdawczości. W założeniach punkty ujemne mają zapewnić równowagę pomiędzy podmiotami dopiero wchodzącymi na rynek, które nie uzyskają punktów za ciągłość świadczeń, a świadczeniodawcami od lat obecnymi na rynku, którzy jednak nie zawsze prawidłowo wykonywali obowiązki związane z realizacją umów. Z uwagi na sposób zbierania danych i możliwość ich zdalnej weryfikacji, odstąpiono w niektórych przypadkach od wymogu stwierdzenia uchybień jedynie na podstawie kontroli przeprowadzanej przez płatnika.

W nowych regulacjach przesądzono, że podstawą dla przyznania ujemnych punktów w postępowaniu konkursowym bez konieczności przeprowadzania kontroli będzie: – udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej przez personel o kwalifikacjach niższych niż wskazane w ofercie; – nieprzekazanie wymaganych informacji o prowadzonych listach oczekujących na udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej, co najmniej za dwa okresy sprawozdawcze (miesięcznie) w okresie 12 miesięcy poprzedzającym o 2 miesiące miesiąc obejmujący termin złożenia oferty; – nieprzekazanie wymaganych informacji o pierwszym wolnym terminie udzielenia świadczenia opieki zdro-

wotnej, co najmniej za cztery okresy sprawozdawcze (tygodniowe) w okresie 12 miesięcy, poprzedzającym o dwa miesiące miesiąc obejmujący termin złożenia oferty lub przekazanie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym; – co najmniej 10% świadczeń po raz pierwszy przekazanych do rozliczenia po upływie okresu rozliczeniowego; – udzielanie świadczeń przez lekarza powyżej 85 godzin tygodniowo (u danego świadczeniodawcy w różnych ofertach i umowach oraz u różnych świadczeniodawców) – liczba przypadków niezbędnych do spełnienia tego warunku zależna jest od zakresu świadczeń.

Nowe priorytety Wprowadzone kryteria wyboru ofert sprawią, że w wielu kwestiach oferenci będą musieli poczynić odpowiednie przygotowania. Dotyczy to dostępności i kwalifikacji personelu oraz wyposażenia placówek w sprzęt medyczny, ale także zwrócenia szczególnej uwagi na kwestie prowadzenia dokumentacji medycznej i sprawozdawczości. Na tle pozostałych punktów, jakie można uzyskać w postępowaniu ofertowym, wartości przyznane za prowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej prezentują się bardzo korzystnie.

Przepisy nie wprowadzają wymogu prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej przez oznaczony czas przed postępowaniem konkursowym. Warunek ten musi być spełniony w dniu złożenia oferty, zatem szansę na dodatkowe punkty będą mieli także ci, którzy dopiero rozpoczynają korzystanie z informatycznych udogodnień. 

» �������������������� Prowadzenie e-dokumentacji medycznej będzie premiowane w konkursie ofert ogłaszanym przez Ministra Zdrowia.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

37

pr ak t ycznie

Tech Health News

Foto: Philips

Connected Care The healthcare landscape is changing rapidly. Increased complexity, patient volume, and pressure on devices and system integration demands new approaches and thinking in the delivery of high quality care to your patients. An interview with Jeroen Tas, CEO Connected Care And Health Informatics, Philips.

HIMSS Europe

What is your definition of connected care?

To me, connected care represents the next generation of health care. It empowers but also motivates people to selfmanage their health or chronic condition, enables them to collaborate with every member in their care team: care providers, caregivers and fellow patients. It’s also about data analytics helping pick up on early signs of health deterioration and

making this information contextual and actionable to care providers to respond with the right care at the right time. Our health systems should help people stay healthy for as long as possible. Connected care can help make that happen.

What are the biggest barriers in making connected care a reality?

Technology such as IoT and Cloud can have an immense role in making health data accessible and engaging consumers in their health management. But we

» Our ������������������������������������������� health systems should help people stay healthy for as long as possible. Connected care can help make that happen.�«

need to connect the dots and offer people an integrated experience instead of many fragmented point solutions. Technology alone won’t do the trick. It needs to come with a shared vision and change management to implement new ways of working so that patients and care providers are aligned and fully engaged.

Does our existing structure support connected care?

Current healthcare models are primarily aimed at dealing with sickness, as opposed to promoting health and therefore there is little incentive to implement preventative care strategies or prevent hospitalization. More attention needs to be placed on engaging with patients and encouraging them to take charge of their own health.

How is technology changing the role of the health and care professionals?

Like patients, health and care professionals become more empowered by information and technology. It will help them share information in unprecedented ways. Create virtual care teams that involve clinical experts on the other side of the world. For truly connected care,

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

39

pr ak t ycznie

we have to look at how we triage care 24/7 and how healthcare professionals can support that. This means that the future role of part of our ICU nurses (ICU – Critical Care Nursing) could evolve to being telehealth nurses, for example.

What is the role of the CIO in the connected care environment?

You can’t only involve CIOs in this agenda as there is too much change needed. The CIO is more the enabler and the cheerleader. However, everyone involved in making connected care a reality needs to really understand the pa-

tient needs, shape these needs and then create a 24/7 approach to support that patient.

CIOs also need to be aware of information overload, data and information are critical but an oncologist, for example, doesn’t need to know every single detail about a patient to make a decision. They just need to ensure that every encounter is a relevant one and they have all the information that they need to create an effective journey with the best possible outcomes.

Are suppliers doing enough to make connected care a reality?

Using avatars and robots to treat social disorders EU researchers are demonstrating how avatars and robots can be used to help patients suffering from schizophrenia, autism and other social phobias.

40

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

These problems are too complex for any one person or group to solve, we need to ‘co-create.’ At Philips that means that we facilitate the innovating process by bringing together CEOs, specialists, nurses, general practitioners and patients.

We let them work together with our designers, IT experts, and specialists in the field of human behaviour. We then ask them: ‘if you were to design something from scratch today how would you do it?’ Then we take a step back and think about how we make that a reality. Suppliers are able to help push boundaries and provide with industry knowledge. 

www.cordis.europa.eu

Schizophrenia, autism and other social disorders cause much suffering for both patients and their loved ones. Now the EU-funded ALTEREGO project has developed a new clinical method, computer architecture and software to help patients adapt their behaviour by interacting with avatars and robots.

The ALTEREGO project has brought together many different kinds of professionals: doctors, psychologists, psychiatrists, computer and human move-

pr ak t ycznie

ment specialists, as well as mathematicians and roboticists. It is rooted in the innovative rehabilitation of social disorders through the concept of similarity, a new cross-disciplinary theory combining movement neuroscience and cognitive science.

Avatar-led simulations The similarity theory suggests that it is easier to interact socially with someone who looks like us. This resemblance can be morphological (the form of a person), behavioural (their actions) or kinematic (the way they move). In ALTEREGO, artificial agents such as avatars and robots have been used to manipulate these three components in real-time interaction situations with patients.

The researchers worked with around 40 patients in the first stage of this threeand-a-half-year project, recording their movements with cameras and creating their avatars in computers using virtual reality techniques. Using a ‘mirror’ game, involving the synchronized handling of coloured balls, which is known to increase affiliation, the patient took it

in turns with the avatar to lead, as different variables were introduced in both the game and the movement of the avatar.

– Everyone moves in a very personal way and, using variables, we work with this to transform similarity into difference, by morphing the avatar and trying in this way to change the behaviour of the patient over time – said project coordinator Prof Benoit Bardy, Director of the European Centre for Research on Human Movement (EuroMov) at the University of Montpellier, France.

tal and clinical neurosciences, interaction modelling, the development of new computer-vision techniques and human-robot interfaces, as well as evaluation of the scenarios with patients before, during, and after training sessions.

– We appreciate that this is a very sensitive project where the welfare of the patients comes first, so we are careful to continue to seek clearance for all our activities from national ethics bodies – said Professor Ludovic Marin, the project’s lead scientist.

Working with iCub The patients have also been working with iCub, a humanoid robot developed as part of another EU project, ROBOTCUB. It has 53 motors that move the head, arms, hands, waist and legs, and it can see, hear and smile. ‘The robot is different. It’s not like the patient, so we could also test for the interaction with someone completely different.’

ALTEREGO, which aims to open the door to a new generation of social artificial agents in service robotics, includes research in fundamen-

Next steps In the final six months of the project, the researchers are expanding the pool of schizophrenic patients to 100 to monitor longer-term evolution in interacting with the avatars. They are also developing software for the purpose of downloading by other projects and hope, in future projects, to test the technology on autism and other social phobia patients.

– We also believe it is possible to develop applications that patients can use on screens in the home, perhaps on a TV or home entertainment system, where they perform various exercises with their avatar that can teach them social skills over a longer period of time – added Prof Bardy. 

» The ������������������������������������������ aim is to produce a new robotic-based clinical method able to enhance social interaction of patients suffering from social disorders.�«

For more information please visit: www.euromov.eu/alterego

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

41

pr ak t ycznie

UNITED TOWARDS INTEGRATED CARE The Integrated Care Alliance aims at accelerating the transition towards Integrated Care. We are committed to working together to develop sustainable health and social care systems that meet the holistic needs of citizens, patients and carers, especially those with complex and long-term health and social care needs.

With the support of MEP Michal Boni and in cooperation with

EUROPEAN

I N N O VAT I O N PA R T N ER SH I P O N AC T I V E & H E A LT H Y AG EI N G

Today’s reality…

Demographic change

Disease-burden

Estimated increase of > 65 people in the EU

People > 65 in the EU

30%

17%

4/5 have a chronic condition

2014

2/3 have at least 2 chronic conditions

Chronic diseases represent 80% of medical expenses in the EU

2050

… clashes with current siloed health systems

Healthcare

Social care

Community care

Resulting in negative impact Unsustainable healthcare systems

42

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Unmet care needs

The solution: integrated care Towards Coordination of Care

pr ak t ycznie

The solution: integrated care Towards Coordination of Care 3 levels of health care

Care delivery pathway

Primary care

First contact and principal point of continuing care (e.g. general practitioners, nurses, pharmacists)

Community care

Including informal care provided by the family and non-profit sector

Health care

Secondary care

Provided by specialists (e.g. cardiologist, gastroenterologist)

Social care

Tertiary care

Hospitals, highly specialised health service (e.g. cardiac surgery, cancer treatment) patient

Picture adapted from European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing

Act together now!

Trust

Innovation Leadership

Interoperability

User engagement

Best practice sharing Financing planning

1

political leadership and develop national and regional roadmaps

2 Develop new care and economic models 3 Focus

on regional and local level

4

How ?

Secure

5

to scale up successful integrated care projects

6

Establish a framework for the deployment of interoperable solutions

7 Encourage

partnerships across health & social ecosystems

Invest

Harmonise

implementation of Data Protection Framework

8

Train

and educate health & social care workforce

9 Build strategies and frameworks at all levels to empower and involve patients, carers and citizens 10 Support

transition from research to widespread uptake

Źródło: www.integratedcarealliance.org

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

43

Foto: designed by freepik.com

pr ak t ycznie

Wieża Babel,

czyli zamówienia publiczne na rozwiązania e-zdrowia Wywiady z przedstawicielami dostawców rozwiązań z zakresu e-zdrowia oraz kupującymi i ekspertami sugerują, że niedostateczne zaangażowanie interesariuszy oraz trudności w komunikacji między zamawiającymi a dostawcami negatywnie wpływają na jakość rozwiązań IT wdrażanych w placówkach medycznych. Nie bez winy są same procedury przetargowe. Czy koncepcja innowacyjnych zamówień publicznych jest rozwiązaniem?

44

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Natalia Matuszak, Mateusz Lichoń, Marcin Kautsch

Niniejszy tekst oparliśmy na wywiadach z przedstawicielami dostawców rozwiązań e-zdrowia, kupującymi i ekspertami. Rozmowy przeprowadzono m.in. z lekarzami, informatykami i naukowcami. Świadomość istnienia procedur innowacyjnych zamówień publicznych była niewielka, respondenci z rzadka deklarowali uczestnictwo w innowacyjnym przetargu. Badanie pozwoliło jednak na poznanie wielu interesujących faktów dotyczących planowania i przeprowadzania przetargów na e-zdrowie. Zaobserwowane trudności i dysfunkcje wskazują, że zastosowanie procedur innowacyjnych zamówień publicznych może przynieść wiele korzyści. Nowe podejście do zamówień pozwala na dialog po-

pr ak t ycznie

między stronami przetargu. Komunikacja okazała się bowiem motywem powtarzającym się praktycznie we wszystkich wywiadach. Trudnościom z porozumiewaniem się towarzyszyły inne problemy.

SIWZ czyli droga przez mękę Główną bolączką dostawców jest to, że nie wiedzą, o co ich się prosi: „Największym problemem w mojej perspektywie jest to, że zamawiający nie jest sam w stanie wyartykułować wymagań w taki sposób, jaki jest niezbędny do tego, żeby opisać przedmiot zamówienia”.

Respondent, który uczestniczył w przetargu realizowanym poprzez dialog techniczny, podkreślił wagę odpowiednio przygotowanej specyfikacji: „SIWZ przygotowany został odpowiednio, a to wpływa pozytywnie na dialog techniczny. Czyli jeśli SIWZ jest w miarę sensowny, to nie ma już żadnych głupich i dziwnych praktyk, jak się czasami zdarza.”

Klasyczny przetarg nie daje dostawcom wielu możliwości zbadania potrzeb klienta ani sugerowania rozwiązań; mogą najwyżej zadawać pytania doprecyzowujące. Należy zastanowić się, dlaczego SIWZ-y (Specyfikacje Istotnych Warunków Zamówienia) są tak problematyczne, i kto za to odpowiada.

Kluczową postacią w przetargu na rozwiązanie z zakresu e-zdrowia jest oczywiście informatyk. Znając istniejącą infrastrukturę, jej braki i możliwości, opracowuje specyfikację zgodnie ze swoją wiedzą, życzeniami menedżerów i z uwzględnieniem potrzeb użytkowników końcowych. W opinii dostawców rozwiązań, informatyk to postać często niedoceniana przez menedżerów. Jeden z respondentów tak opisał podejście osób zarządzających do informatyków: „(..) mamy jakiegoś tam brodatego pana, w koszuli flanelowej w kratkę, który ciągnie sobie wieczorami kable (...) na dobrą sprawę nikt nie wie, po co to robi, skąd on je ma, etc. I tak to działa”.

W metodach pracy informatyków dostawcy upatrują źródeł problemów. Jeden z nich podejrzewał, że informatycy tworzą SIWZ-y poprzez łączenie przypadkowych elementów z innych specyfikacji, montując w efekcie Frankensteina.

„To tak nie działa, to nie są klocki lego. Funkcjonalności poszczególnych systemów z reguły nie są kompatybilne. (...) W ten sposób powstaje potworek, który potem jest najczęściej albo prostowany pytaniami do takiej specyfikacji, albo nikt nie składa takiej oferty.”

Nie ma się co dziwić, że potem powstają opinie dotyczące ICT, takie jak pewnej pani dyrektor, zapytanej o zainteresowanie jej szpitala kwestią e-zdrowia (choć opinia nie pochodzi z opisanego badania, świetnie oddaje podejście do zamówień): „Firmy IT nigdy nie spełniają tego, co chcemy, zawsze są z nimi kłopoty, a to co dostajemy, nam się nie podoba.”

Respondenci pracujący jako informatycy w szpitalach podzielają zdania o kluczowej roli specyfikacji dla przebiegu przetargu. Przyznają, że wybór pomiędzy zamówieniem rozwiązania już istniejącego a przedstawieniem propozycji stworzenia nowego nastręcza wielu trudności. Dostawcy mogą się bowiem nie podjąć tego drugiego, co prowadzi do unieważnienia przetargu. Widać tu niechęć do rozwiązań nowatorskich, często jeszcze nieistniejących, które „nie wpisują się” w standardowo realizowane przetargi. Problem z możliwością wdrożenia innowacji staje się znacznie mniejszy przy zastosowaniu innej procedury przetargowej.

Innowacyjne zamówienia – nowe reguły gry Procedury innowacyjnych zamówień różnią się od typowych przetargów nie tylko celem, ale także przebiegiem. Zamawia-

jący nie musi, a nawet nie powinien określać dokładnie parametrów technicznych rozwiązania, a zamiast tego opisać, jakie potrzeby dane rozwiązanie ma zaspokajać i na jakich warunkach. Taki opis z reguły jest dużo mniej techniczny niż typowa specyfikacja istotnych warunków zamówienia, dzięki czemu w jego tworzenie łatwiej zaangażować niespecjalistów (a więc personel medyczny, pacjentów, menedżerów).

Jak można przeprowadzić poprawny przetarg opierając się na podobnych wytycznych? Warto zatrzymać się dłużej nad tym pytaniem. W innowacyjnych zamówieniach publicznych nie chodzi bowiem tylko o to, żeby zakupione rozwiązanie miało nowatorski charakter. Sama procedura przetargowa znacząco różni się od tego, do czego przywykł sektor publiczny. Obecnie dostępne są cztery procedury: dialog konkurencyjny, dialog techniczny, zamówienia przed-komercyjne oraz partnerstwo innowacyjne.

Chociaż mają różne cele i przebieg, łączy je myśl przewodnia: dialog. Kupujący i dostarczyciele rozmawiają ze sobą na ściśle określonych zasadach, dzięki czemu ci pierwsi mogą lepiej wyjaśnić, czego potrzebują, a ci drudzy – co jest możliwe, jak również przedstawić nowatorskie rozwiązania idealnie dopasowane do sytuacji zamawiającego.

Przetarg niczym Wieża Babel Respondent (lekarz) zauważył, że jednym z najważniejszych problemów w obszarze e-zdrowia jest pominięcie w fazie testowania konsultacji z personelem medycznym oraz pacjentami. Są to grupy niemal nieobecne w procesie kształtowania specyfikacji. Skutkuje to np. niefunkcjonalnymi interfejsami.

» Jak się kupuje system informatyczny i jedyne kryterium stanowi cena, to jest to kompletny bezsens.« Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

45

pr ak t ycznie

Kiedy już dochodzi do dialogu między dostawcami, informatykami i przyszłymi użytkownikami, znacznie utrudnia go brak wspólnego języka. Lekarze i pacjenci używają bardzo zróżnicowanych sformułowań, opisując swoje potrzeby, oczekiwania i wrażenia związane z produktem czy usługą. Mogą one być niezrozumiałe dla dostawców, zwłaszcza jeżeli nie mają okazji (lub/i chęci) wyjaśnić wątpliwości. Z kolei przekładanie języka informatyki na zrozumiałe dla laika komunikaty to rzadka umiejętność.

Bez niej trudno jest dostawcom wyjaśnić, które rozwiązania są możliwe, optymalne czy opłacalne i dlaczego. Proces tworzenia rozwiązania z zakresu e-zdrowia nieuchronnie wiąże się ze współpracą w interdyscyplinarnym zespole, co jest sporym wyzwaniem.

Na sporach wszyscy tracą Potrzeba wyjścia poza wąskie ramy przetargów opartych na kryterium ceny i sztywnej specyfikacji jest tym bardziej paląca, że niepowodzenia przetargowe nie należą do rzadkości. Częste odwołania przegranych uczestników od przetargów prowadzące do opóźnień to druga w kolejności bolączka dostawców: „[Prawie zawsze] (...) jeśli wygramy w jakimś przetargu, to konkurencja protestuje i bardzo często przedłuża to proces.”

Przedłużające się procesy w sądach administracyjnych mogą prowadzić

» Na etapie zamawiania systemu IT zbyt często pomija się potrzeby personelu medycznego i pacjentów.«

46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

nawet do zupełnego zaniechania inwestycji: „Na skutek tych protestów wszyscy przegrali. Ani my, ani nasza konkurencja tych pieniędzy [dotacji unijnych – przyp. autora] nie dostaną, a szpital nie będzie miał systemu informatycznego, przez co będzie miał problem w nadchodzących latach.”

Chociaż żadna procedura nie uchroni zamawiającego przed odwołaniami, to przetarg oparty na dialogu daje szansę wyjaśnienia sprzeciwu uczestnika, w odróżnieniu od przetargu opierającego się na interpretacji sztywnej specyfikacji.

Królowa Cena Pomimo zmian w przepisach dotyczących przetargów publicznych, cena zakupu pozostaje w praktyce jedynym kryterium w przetargach. Ogranicza to zdolność dostawców do tworzenia rozwiązań potencjalnie korzystniejszych długoterminowo. „Jak się kupuje system informatyczny i jedyne kryterium stanowi cena, to jest to kompletny bezsens. (...) Teraz szpitale i przychodnie dodają kryterium typu np. długość trwania prac albo długość gwarancji. Tak naprawdę to nie tak powinno się wybierać system informatyczny.”

Eksperci podzielają opinię, że kryteria inne niż cena dodawane są, aby zadośćuczynić wymogom prawnym, ale rzadko

kryją się za nimi głębsze przemyślenia.

Można za to domyślać się obaw o niegospodarność i o odwołania od wyniku.

Jaka z tego płynie nauka?

Wszystkie grupy dostrzegają niedostatek dialogu pomiędzy lekarzami, dostawcami i informatykami. Pacjenci są niemal całkowicie wykluczeni z procesu opracowywania rozwiązań e-zdrowotnych.

Na pierwszy rzut oka nowe procedury wydają się uciążliwe i czasochłonne.

Kto ma czas i nerwy na ciągnące się rozmowy? Ci wszyscy, którym grozi utrata czasu, nerwów i pieniędzy na skutek nieporozumień, niedostatku kompetencji technicznych i procesów odwoławczych.

O kosztach implementacji niefunkcjonalnych czy po prostu nieadekwatnych rozwiązań nie wspominając. Nowe procedury dają szansę na formalizację konsultacji i rozmów, które i tak występują przy okazji pozornie prostszego typowego przetargu. Kiedy uczestnicy mają poczucie, że wymiana informacji, zadawanie pytań i wychodzenie z innowacyjnymi pomysłami jest nie tylko dopuszczalne, ale pożądane, to rośnie szansa na wspólne stworzenie najlepszego możliwego rozwiązania.

Można, rzecz jasna, zostać przy dotychczasowych rozwiązaniach. Skoro cena jest bezpieczna, to po co komu jakieś innowacje? Zwolennikom tej tezy warto zadedykować parafrazę wiersza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego: „chcieliście [niskiej ceny], to macie – skumbrie w tomacie!”. 

44,1-!5$/*253!4 /5105 *2/"4

pr ak t ycznie

"# "# ! # ! " # " # " ! # "# ! ! # !

" # !# ! # # ! " ! # " # " #!""

# " ! # # " "# ! # " # " # "! # "# " !# # " # # # " "# " "

"! " # !# "# " # # # # " # # " " " # !# # # # ! "# ! " "! "# !# " !# "

# ! # # # ! ! #" " # ! # " !

" # # # " # "# ! # " !

19TH EUROPEAN HEALTH FORUM GASTEIN

Demographics and Diversity in Europe – New Solutions for Health 28–30 September, Bad Hofgastein, Austria

2/(5&104304 )4-.24&5./"1)0'5 0*)+5305&4(4-.1353-&5+4321-! ,/00'5./5#2/3&425 *40.1/-05/% +43,.+50$0.4(050*0.31-3#1,1.$5 4 /%%42535)/("24+4-01 45 14 5 /%5 +3.5105)*224-.,$5/-5.+45(1-&05 /%5 5+43,.+5"/,1)$5(3 420 5

1!+ ,4 4,50"43 420 5 /#4,5 3*243.451-5 )/-/(1)0'5 3*,5 2*!(3-5 5 5 /((1001/-425%/25 43,.+53-&5 //&5 3%4.$'5 $.4-105 -&21* 31.105 .#) 5 1-10.425/%5 43,.+'5 *0.213'5 3#1-45 #42+3*0425 .#) 5 5 4!1/-3,

124)./2'5 5 *2/"4'5 0* 03--35 3 3#5 5 32,13(4-.32$5 4)24.32$5%/2 43,.+'5 3,.3'5 +210./"+425 432-45

%#& #! $#&

& #% # $& " %# ! %"& $& & %% & !&% #& $ !$ $ %# & " & $ &% !&% #& # !& #% # $& ""% " $ $"! % % & &%"& $ %% & & !!$#& & " $ "

European

Health Forum Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia GASTEIN 6/2016

47

500+ plus 2000 zł, czyli problem szpitali W cieniu ostatniego strajku w Centrum Zdrowia Dziecka, dyskusji o wynagrodzeniach pielęgniarek, lekarzy oraz lekarzy rezydentów, szykuje się olbrzymia zmiana w zakresie szpitalnych kuchni, ochrony i sprzątania, a być może także pracy salowych. Zgodnie z opracowaniem „Outsourcing usług technicznych przez instytucje publiczne”, zrealizowanym przez Ośrodek Myśli Społecznej im. Ferdynanda Lassalle’a w ramach unijnego programu Obywatele dla Demokracji, prawie wszystkie instytucje publiczne (nie tylko szpitale) zatrudniają pracujące tam osoby za stawki zdecydowanie niższe niż 12 zł/godzina, często 6–8 zł brutto.

48

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Foto: designed by freepik.com

nowe idee

Marek Kubicki Care Experts

Dzięki takim działaniom powstawały wymierne korzyści finansowe dla szpitali. Na samym sprzątaniu zleconym firmie zewnętrznej Szpital im. Mikołaja Kopernika w Łodzi oszczędza ok. 1,6 mln złotych rocznie, co stanowi 2,4 proc. rocznych przychodów. Zlecenie ochrony i monitoringu daje oszczędności w podobnej skali. Oszczędności powstały przede wszystkim dzięki likwidacji etatów i zatrudnieniu firmy zewnętrznej, która płaci mniej na umowach cywilnoprawnych. Po 01.01.2017 i wprowadzeniu płacy minimalnej, która w założe-

nowe idee

niu ma być ściśle przestrzegana (choć już teraz powstają plany, jak te przepisy obejść), outsourcing w takim szpitalu jak Mikołaja Kopernika w Łodzi straci rację bytu.

Kuchnia, sprzątanie, czy ochrona wrócą do szpitali albo będą świadczone nadal przez firmy zewnętrzne, ale za istotnie większe pieniądze, których – w zadłużonych szpitalach stojących przed rosnącymi żądaniami płacowymi personelu „białego” – po prostu nie ma. NFZ nie wyceni drożej procedur, nie zapłaci też dodatkowo za czynności bez których żadna instytucja nie może istnieć, ale których nie można zaliczyć wprost do składowych wyceny.

Zresztą wstawienie do przetargów parametrów jakościowych, a nie wyłącznie finansowych, powinno samym szpitalom wyjść na dobre. Zgodnie z raportem kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej dotyczącym czystości (z 2014 r.), na Podkarpaciu spośród 54 skontrolowanych szpitali aż 28 oceniono negatywnie (było brudno). Jeszcze gorzej jest na Lubelszczyźnie – uchybienia wykryto w 32 na 49 badanych lecznic. W Małopolsce braki stwierdzono w 31 placówkach na 65 sprawdzonych, a w Wielkopolsce – też w 31 na 81.

W niektórych regionach Polski (duże miasta) poza tym, że wzrosną koszty wynagrodzeń, mogą pojawić się problemy ze znalezieniem kompetentnej i zmotywowanej kadry. Choć brak jest dokładnych badań dotyczących odejścia od niskopłatnych prac po wprowadzeniu programu 500+, doniesienia medialne zdają się wskazywać, że przynajmniej część osób otrzymujących bardzo niskie wynagrodzenie nie zamierza wracać do najgorzej płatnej pracy, otrzymując od Państwa zbliżoną, albo i wyższą kwotę (za większą liczbę dzieci) niż z pracy własnych rąk.

Choć cała tematyka może się wydawać błaha w porównaniu z tym, że brakuje nam kadry medycznej, a pielęgniarki odchodzą od łóżek dziecięcych, to oglądając posiłki szpitalne chociażby na popularnej stronie Facebooka „Szpitalny Posiłek”, można się zastanawiać, czy po wzroście kosztów wynagrodzenia da się jeszcze cokolwiek obciąć ze stawki na pożywienie, aby zachować niezmienioną cenę dla odbiorcy.

Podsumowując ten wątek finansowy warto wrócić do początków outsourcingu i wskazać, dlaczego w ogóle szpitale rozpoczęły jego wdrażanie i że na samym początku chodziło o wzrost efek-

» Podwyższenie pensji minimalnej może wpłynąć pozytywnie m.in. na jakość posiłków w szpitalach.« tywności i lepsze zarządzanie, które to miało spowodować oszczędności finansowe, a dopiero w drugiej kolejności efekt oszczędności miał wynikać z jakichkolwiek obniżek wynagrodzeń.

Początki outsourcingu Outsourcing zaczął pojawiać się w jednostkach publicznych już w latach 90tych, zapożyczony wprost z sektora prywatnego. Zgodnie z ideą, początkowo aspekt ekonomiczno-finansowy był tylko jednym i to nie najważniejszym elementem wprowadzenia usług realizowanych przez firmę zewnętrzną. Najistotniejsza miała być zmiana jakościowa (mierzona takimi wartościami, jak liczba reklamacji, czas opóźnień, odpowiedzi na zgłaszane usterki, ankieta satysfakcji pacjenta, audyty instytucji zewnętrznych), technologiczna (nowszej generacji sprzęt, inwestycja w infrastrukturę), tzw. knowhow (wiedza, jak zorganizować procesy, jak optymalizować czas, koszty, jakich technologii używać, tańszy sprzęt dzięki efektowi skali), czy wreszcie czynnik organizacyjny (skupienie się na kluczowych wartościach/kompetencjach, prostsze zarządzanie i struktura, pozbycie się „kłopotów”).

W początkowych umowach outsourcingowych, gdy istniał jeszcze poprzedni personel, był on najczęściej przejmowany w ramach artykułu 23 Prim, czyli zachowywał prawo do istniejących świadczeń. Firma musiała zarobić zwiększając efektywność (taka sama liczba osób wykonywała większą pracę) lub wykorzystując technologie i mogąc taniej kupić środki niezbędne do wykonywania prac (np. odczynniki w laboratorium).

Niestety, wraz z upływem lat, gdy ogłaszane były kolejne przetargi, gdzie jedynym kryterium była cena, jakość świadczonych usług oraz jakiekolwiek czynniki, poza ekonomiczno-finansowymi, nie były brane pod uwagę. Pomimo tego, że jakość posiłków i brud w sposób bardzo istotny wpływają na proces leczenia (zwłaszcza możliwość przeniesienia infekcji), a tym samym już na etapie układania przetargu czynniki pozafinansowe powinny być uwzględnione w jego specyfikacji.

Wprowadzenie jednolitej i przestrzeganej stawki minimalnej wyrówna rynek, a tym samym może doprowadzić do wyboru firm, które skupiają się na jakości, a nie na obcinaniu pensji pracownikom.

Tym samym pozostaje mieć nadzieję, że w tym konkretnym przypadku, choć wzrosną koszty utrzymania szpitala, to będzie w nim trochę czyściej, a pacjenci będą wreszcie mieli co jeść. 

PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA – RAPORT CZYSTOŚCI W SZPITALACH (2014 rok)

Województwo podkarpackie: spośród 54 skontrolowanych szpitali aż 28 oceniono negatywnie (było brudno).

Województwo lubelskie: uchybienia wykryto w 32 na 49 badanych lecznic.

W Małopolsce braki stwierdzono w 31 placówkach na 65 sprawdzonych, a w Wielkopolsce – w 31 na 81.

OUTSOURCING. OSZCZĘDNOŚCI

Przykład: na samym sprzątaniu zleconym firmie zewnętrznej Szpital im. Mikołaja Kopernika w Łodzi oszczędza ok. 1,6 mln złotych rocznie, co stanowi 2,4 proc. rocznych przychodów.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

49

nowe idee

Kreatywnie

Scalanie wiedzy z praktyką Pieter Kubben jest neurochirurgiem w Uniwersyteckim Centrum Medycznym w Maastricht (Holandia) i jednocześnie informatykiem pracującym nad aplikacjami wspierającymi podejmowanie decyzji klinicznych.

Co łączy medycynę opartą na dowodach z technologiami IT? W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się systemom IT, których zadaniem jest podejmowanie decyzji w oparciu o dowody kliniczne zgromadzone w światowych zbiorach naukowych. Systemy IT – w odróżnieniu od człowieka – mogą zbierać i analizować potężne zasoby big data i w ten sposób proponować ścieżki postępowania zgodne z najlepszymi doświadczeniami, niezależnie od miejsca wygenerowania knowhow. W przyszłości otworzy to drogę do medycyny personalizowanej, gdzie lekarz podejmuje najlepszą z możliwych decyzji w oparciu o wysokiej jakości wiedzę.

Czego oczekują pacjenci trafiający do szpitala? Empatii?

Wygody pobytu w placówce? Na pierwszym miejscu jest przede wszystkim najlepsze z możliwych leczenie, dzięki któremu możliwe będzie odzyskanie zdrowia. Jak jednak zdefiniować pojęcie najlepszej medycyny? W 1995 roku David Sackett wprowadził do słownika pojęcia „medycyny opartej na dowodach” (Evidence Based Medicine). Opiera się ona na 3 filarach: literatura naukowa, doświadczenie lekarza i preferencje pacjenta. Co roku wiedza medyczna wzbogaca się o setki tysięcy artykułów fachowych i informacje, za którymi nie jesteśmy w stanie nadążać. W ten sposób pomiędzy wiedzą teoretyczną a praktyką powstaje coraz większa przepaść. Inaczej mówiąc – niewielu pacjentów korzysta z określonych metod leczenia, mimo iż istnieją w teorii – w artykułach naukowych. Jak to zmienić? Odpowiedź brzmi: wprowadzając systemy IT wspomagania decyzji lekarskich. Potrzebujemy rozwiązań, które dane zapisane na milionach stron opracowań naukowych szybko przetworzą w informacje odpowiadające sytuacji konkretnego chorego, do tego dopasowane do indywidualnego profilu zapisanego na elektronicznej kartotece medycznej. Aby to się stało, niezbędna jest standaryzacja danych i jednolite elektroniczne kartoteki pacjentów. W efekcie stworzymy system wspomagania decyzji, dzięki któremu lekarz będzie mógł dobrać najlepszy sposób terapii na podstawie twardych dowodów naukowych i wiedzy opartej na doświadczeniach z całego świata z równoczesnym uwzględnieniem oczekiwań chorego. Dlatego tak potrzebna jest informatyzacja ochrony zdrowia w skali globalnej.

50

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Jest Pan autorem stwierdzenia, że potrzebujemy pomostu pomiędzy wiedzą medyczną a praktyką w ochronie zdrowia. Co to oznacza?

Jaki jest sens nowych badań i zbiorów wiedzy medycznej, jeżeli nie są one wykorzystywane w stosunku do każdego pacjenta?

W warunkach papierowego gromadzenia danych nie korzystamy ze wspaniałych osiągnięć naukowych, nie dzielimy się wzajemnie informacjami. Tym pomostem pomiędzy wiedzą i pacjentem jest IT oraz systemy wspomagania decyzji.

Podczas jednej z konferencji powiedział Pan, że nie jesteśmy przygotowani na systemy podejmowania decyzji i dlatego powinniśmy się skupić na ich wspieraniu?

Tak długo, jak to nie sztuczna inteligencja, ale lekarz jest odpowiedzialny za rezultat podejmowanych decyzji, system informatyczny będzie pełnił rolę wspomagającą. Specjalista jest na chwilę obecną najbardziej kompetentną osobą, dodatkowo uwzględniającą dobro i sytuację pacjenta, nie tylko suche fakty naukowe. Ale do tego potrzebuje wsparcia systemu w przetwarzaniu informacji. Wraz ze wzrostem zbieranych danych medycznych i naukowych na pewno kiedyś doczekamy się takiego systemu, który będzie mógł stawiać diagnozę i decydować o leczeniu.

Czego nam brakuje do zbudowania godnych zaufania systemów wspomagania decyzji?

Dużych zbiorów danych, systemów analitycznych i modeli predykcyjnych. To one powinny podpowiadać lekarzowi możliwe opcje, wówczas ten może skupić się na swojej pracy – profilaktyce i leczeniu z naciskiem na pierwszy element. Potrzebujemy głębokiej cyfryzacji procesów ochrony zdrowia, standardów i wymiany danych. 

Dołącz do dyskusji.

Czy medycyna potrzebuje inteligentnych systemów wspomagających podejmowanie decyzji klinicznych?

W jaki sposób wpłyną na trafność diagnozy, wybór ścieżki leczenia lub profilaktyki?

Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

nowe idee

Inspiracje

MATEMATYKA CZŁOWIEKA „Nasza aktualna wiedza o kondycji organizmu

człowieka to zbiór przypadkowych informacji, do tego często nieaktualnych; mały fragment elementów składających się na zdrowie.

W takich warunkach skuteczność profilaktyki i leczenia jest mocno ułomna.”

Przyjrzyjmy się ewolucji informacji wykorzystywanych do określenia stanu zdrowia. Jeszcze niedawno w kartotekach papierowych zapisywano tylko podstawowe dane, jak wzrost, waga, ciśnienie krwi, informacje uzyskane z wywiadu lekarskiego. Z czasem zapisy wzbogacały się o coraz bardziej szczegółowe wyniki badań laboratoryjnych i informacje z urządzeń diagnostycznych. Obecnie przechodzimy na jeszcze wyższy poziom – rejestrowania czynników społecznych. Uznany matematyk Stephen Wolfram stworzył mechanizm indywidualnej analizy człowieka na podstawie informacji umieszczonych na portalu społecznościowym Facebook (zdjęcia, wpisy, polubienia, znajomi, komentarze, miejsca pobytu itd.). Matematyczna maszyna jest w stanie stworzyć profil człowieka wykorzystując odpowiednio zaprojektowane algorytmy. To przedsmak tego, w jaki sposób nauki ścisłe mogą wspomóc ochronę zdrowia.

Społeczne tło życia – mówiące o nawykach, ryzykownych zachowaniach – coraz częściej wzbogaca elektroniczne kartoteki medyczne, pomagając przede wszystkim w profilaktyce. Jesteśmy świadkami jeszcze jednej rewolucji w kompletowaniu puzzli składających się na zdrowie: mowa o rosnącej błyskawicznie liczbie bezprzewodowych sensorów i czujników towarzyszących człowiekowi na co dzień i mierzących non-stop m.in. tętno, ciśnienie krwi, saturację, poziom stresu (przewodzenie skóry), poziom cukru we krwi, aktywność mięśni. Nie trzeba jednak zaawansowanych narzędzi: mikrofon w smartfonie może posłużyć do analizy głosu i na tej podstawie określać poziom stresu albo wykrywać symptomy choroby Parkinsona lub schizofrenii. Trwają prace nad wykorzystaniem kamer do kontrolowania temperatury ciała i tętna lub luster określających stan ogólny organizmu. Mikro-czujniki wszczepiane w ludzkie ciało potrafią nadzorować odporność organizmu, wykrywać obecność DNA komórek rakowych, z wyprzedzeniem kojarzyć objawy zawału serca albo udaru mózgu. Statystycznie w każdym samochodzie jest ok. 400 czujników, w smartfonie – ponad 10.

Dlaczego nie mielibyśmy ich stosować w naszym ciele, aby precyzyjnie czuwać nad stanem ciała?

Należy zauważyć, że uzyskanie danych o zdrowiu jest coraz łatwiejsze. Badania, które kilka lat temu można było zrealizować tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach, dziś wykonamy

z pomocą smartfona. Pojawiły się już pierwsze prototypy urządzeń do szybkiej diagnozy na odległość pomagające rodzicom reagować natychmiast np. w przypadku gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia dziecka. Maleje cena testów DNA do poziomu dostępności dla przeciętnego człowieka. Staną się one podstawą elektronicznej kartoteki pacjenta, pomagając w wytypowaniu dziedziczonych czynników ryzyka niektórych chorób.

Kumulując wszystkie informacje na temat człowieka – od stricte medycznych po społeczne – i monitorując je na bieżąco dzięki całej gamie sensorów, otrzymamy przejrzysty obraz człowieka. Przygotowanie mapy zdrowia w warunkach ogromnej liczby danych, których nie jest w stanie przetworzyć ludzki mózg (przynajmniej w takim czasie, jak komputery), będzie zadaniem inteligentnych systemów IT i specjalnych algorytmów.

Rozwiąże to też spory problem w medycynie, jakimi są niezdiagnozowane choroby. Ocenia się, że ok. 1 mln Amerykanów choruje na ciężkie schorzenia przewlekłe, które mogą zagrażać ich życiu, ale jednocześnie nie wiedzą o tym. Osobom z ryzykiem genetycznym wyznaczane będą plany profilaktyki zmniejszające prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. W temacie prewencji wielkie nadzieje wiąże się ze zmniejszeniem skali zachorowania na nowotwory – mimo znacznego postępu nauk medycznych i coraz nowocześniejszych leków, nadal przegrywamy walkę z chorobą. Dane z testów DNA pozwolą wprowadzić do praktyki farmakogenomikę – personalizowaną farmakoterapię dopasowaną do konkretnego pacjenta.

Dane są kluczem do stworzenia panoramicznego obrazu każdego człowieka, odzwierciedlającego w możliwie najbardziej precyzyjny sposób zagrożenia zdrowotne i na tej podstawie pozwalającego interweniować z dużym wyprzedzeniem czasowym. Wszystkie te informacje dostępne będą w zasięgu ręki – w telefonie komórkowym lub innym urządzeniu dzięki technologii chmury danych. Uwzględniając podstawowe prawo, jakim jest dostęp do własnych danych medycznych, to każdy z nas będzie najważniejszym ogniwem ochrony zdrowia, nie tylko biernym trybem w machinie systemu. Aby taka wizja się spełniła, potrzeba po pierwsze integracji rozproszonych i nieustandaryzowanych danych. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

51

Foto: designed by freepik.com

eduk acja

E-zdrowie w Polsce: fragmentaryzacja i brak strategii „Wynaleźliśmy lekarstwo, teraz musimy wynaleźć chorobę” – to tekst jednego z rysunków Andrzeja Mleczki przedstawiającego naukowców w laboratorium.

Czy można go odnieść do sytuacji, jaką mamy w obszarze e-zdrowia w kraju?

Wiktor Pałys

Na to pytanie postaram się odpowiedzieć przez najbliższe kilka miesięcy w ramach cyklu publikacji z formie debat eksperckich. Będzie to jednocześnie kontynu-

52

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

acja panelu dyskusyjnego „Perspektywy dla innowacji w polskim systemie ochrony zdrowia”, jaki zorganizował Klaster Nowoczesna Medycyna podczas kwietniowej konferencji OSOZ „Forum Innowacyjna Ochrona Zdrowia”.

Czy e-zdrowie mogłoby stać się lekarstwem na choroby polskiego systemu ochrony zdrowia? Zwłaszcza te dobrze zdiagnozowane i znane, obserwowane na co dzień, dla których na razie nie widać rozwiązań. O taką diagnozę można pokusić się bazując na światowych i europejskich doświadczeniach w tym obszarze.

Trudno jednoznacznie określić, w jakim punkcie mapy drogowej rozwoju krajowego systemu e-zdrowia je-

eduk acja

steśmy. Nadal nieznana jest relacja systemu centralnego oraz systemów regionalnych oraz jaką rolę miałyby pełnić rozwiązania lokalne. W tym kontekście pod znakiem zapytania może stać data wejścia w życie obowiązku prowadzenia EDM od 2018 roku. Na dzień dzisiejszy niewiele wiemy na temat efektów przejścia podmiotów leczniczych na w pełni elektroniczną dokumentację medyczną oraz model pracy paperless (bez papieru), nie mamy metodologii, jaką moglibyśmy to oceniać. Inicjatywy regionalne, państwowe i EDM to jedynie wierzchołek zagadnienia e-zdrowia. Schodząc poziom niżej, kluczowym elementem wydaje się być telemedycyna. W mediach często słyszymy lub czytamy, że zrewolucjonizuje obecny model funkcjonowania świadczeń zdrowotnych, chociaż przykłady światowe mogą temu zaprzeczać. Aby tak się stało, telemedycyna musiałaby zdominować rynek, stać się powszechną praktyką. Naszym krajowym przykładem trudności we wplataniu przedrostka „e” w obszar ochrony zdrowia są e-zwolnienia. Ostatnie dane wskazują, że zaledwie 1,5% wystawianych zwolnień odbyło się poprzez platformę PUE ZUS. Przyczyny takiego stanu rzeczy są znane i od chwili wdrożenia często przytaczane przez lekarzy czy ekspertów z obszaru informatyzacji.

Warunkiem koniecznym, aby wybrane rozwiązanie miało szansę się zaadaptować, wydaje się być jasno określona potrzeba przez obydwie strony świadcze-

nia. Oczekiwania pacjentów oraz lekarzy lub innego personelu medycznego w perspektywie narzędzi telemedycznych są w naszym kraju słabo rozpoznane. Nie należy ich również importować z innych krajów ze względu na odmienny system organizacji i finansowania ochrony zdrowia. Stąd można przyjąć, że zanim zaczną być tworzone narzędzia, które z założenia miałyby odegrać istotną rolę w krajowym systemie, należałoby przeprowadzić takie badania. W środowisku personelu medycznego zwraca się uwagę, że dotychczasowe rozwiązania informatyczne, a szczególnie systemy HIS (ang. Health Information System, system informacji zdrowotnej), nie ułatwiają, a wręcz czasami utrudniają i przedłużają codzienną pracę. Trudno się z tym nie zgodzić, jeśli zna się interfejsy niektórych systemów, nieprzystające do standardów software’u używanego na co dzień w pracy czy w domu. Za aktualizacjami dotyczącymi zmian prawnych i administracyjnych nie idą te w zakresie ergonomii pracy. W porównaniu do systemów HIS, dobrym przykładem tego, że można tworzyć przyjazne narzędzia dla lekarzy, są coraz to nowsze i dopasowane do wymagań codziennej pracy systemy do prowadzenia EDM dla indywidualnych bądź małych praktyk lekarskich lub POZ. Duża konkurencja spowodowała, że czynnik przyjazności użytkowania odgrywa tutaj dużą rolę. Należy

pamiętać, że EDM tworzona jest przez cały personel medyczny podmiotu leczniczego. Innego rodzaju czynności wykonywane są przez pielęgniarki, lekarzy, psychologów czy fizjoterapeutów.

W praktyce, podczas procesu informatyzacji szpitala, personel otrzymuje z reguły gotowy system. Efekt? Częsta i uzasadniona niechęć środowisk medycznych dla tego rodzaju rozwiązań.

Ostatni rok może okazać się kluczowy dla rozwoju e-zdrowia w Polsce. Przeszkody prawne zostały zlikwidowane, określono co, jak i gdzie można świadczyć drogą elektroniczną, NFZ otworzył drzwi dla telekonsultacji, wprowadzono wspomniane wcześniej e-zwolnienia, wiele osób liczyło na doprowadzenie do finału projektów Internetowego Konta Pacjenta i Projektu P1.

Wracając do analogii z początku artykułu: otrzymaliśmy lekarstwa chociaż za bardzo nie wiadomo, na jakiego rodzaju dolegliwość systemową. Mamy już sporo krajowych doświadczeń we wdrażaniu mniejszych bądź większych rozwiązań informatycznych oraz całą bibliotekę niepowodzeń światowych. Wystarczy sięgnąć do lektury i uczyć się na cudzych błędach. 

Foto: designed by freepik.com

» Oczekiwania pacjentów oraz lekarzy lub innego personelu medycznego w kwestii narzędzi e-zdrowia są w naszym kraju nadal mało rozpoznane.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

53

eduk acja

NIK o prowadzeniu dokumentacji medycznej Placówki medyczne nie przykładają wystarczającej wagi do prawidłowego prowadzenia dokumentacji medycznej pacjentów, choć są to dokumenty wpływające na przebieg leczenia, postępowania sądowe czy rozliczenia z NFZ. Największy bałagan stwierdzono w dokumentacji przychodni: w kartach pacjentów brakowało istotnych informacji na temat przebytych chorób, pobytów w szpitalu, czy chorób przewlekłych. Nieco lepiej sytuacja wyglądała w szpitalach, ale tam z kolei problemem jest zróżnicowana częstotliwość dokonywanych wpisów, wadliwa korekta błędów i brak prawidłowej autoryzacji wpisów. NIK dostrzega problem braku czasu na uzupełnianie dokumentacji, jednocześnie wskazuje jednak, że część uchybień wynika po prostu z braku należytej staranności personelu.

54

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

www.nik.gov.pl

Właściwe dokumentowanie wszystkich istotnych informacji w indywidualnej dokumentacji medycznej pacjenta, związanych z jego leczeniem, jest obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa.

Proces ten ma istotne znaczenie przede wszystkim dlatego, że dokumentuje czynności podejmowane wobec pacjenta, i jednocześnie jest formą wzajemnego przekazywania informacji o stanie zdrowia w trakcie leczenia.

Nieprzestrzeganie obowiązku dokonywania wymaganych wpisów, szczególnie w sytuacji, gdy z dokumentacji korzysta więcej niż jeden lekarz, utrudnia rzetelną analizę problemów zdrowotnych pacjenta, a także zwiększa ryzyko nierozpoznania wczesnych stanów chorobowych. W kolejnych etapach leczenia

eduk acja

może też utrudnić ocenę postępów choroby lub efektów leczenia. Z kolei w postępowaniu sądowym (cywilnym lub karnym) dokumentacja stanowi materiał dowodowy – wadliwie prowadzona może więc wydłużać procedury sądowe. Prawidłowość prowadzenia dokumentacji medycznej ma także znaczenie przy rozliczaniu świadczeń z NFZ. Spośród 24 kontrolowanych świadczeniodawców (na terenie siedmiu województw), 21 podmiotów prowadziło dokumentację medyczną z naruszeniem wymagań określonych w przepisach.

NIK dostrzega sygnalizowany przez personel medyczny problem braku wolnego czasu na wypełnianie dokumentacji pacjentów i zwraca uwagę, że skala wskazanych naruszeń była różna. Równocześnie jednak NIK zwraca uwagę, że stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły nie tylko kwestii formalnych, ale w części przypadków świadczyły o braku należytej staranności w dokumentowaniu procesu diagnozowania i leczenia pacjentów.

Kontrola 1730 indywidualnych dokumentacji medycznych wykazała uchybienia w 73,5 proc. przypadków. W blisko 25 proc. dokumentacji znajdowało się więcej niż pięć uchybień różnego rodzaju, co pozwoliło ocenić sposób ich prowadzenia jako nieprawidłowy.

Lecznictwo ambulatoryjne Najwięcej nieprawidłowości odnotowano w dokumentacji prowadzonej w lecznictwie ambulatoryjnym, gdzie niemal we wszystkich badanych kartach pacjentów – w 924 spośród 930 badanych dokumentacji – stwierdzono przypadki naruszenia przepisów dot. dokumentacji medycznej.

W dokumentacji prowadzonej przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej najczęściej brakowało wpisów dokumentujących przeprowadzenie wywiadu z pacjentem, informacji o przeprowadzonych zabiegach lub operacjach (w 79 proc.), pobytach w szpitalu (65 proc), przebytych chorobach (62,5 proc.), o chorobach przewlekłych (29 proc.). Te same nieprawidłowości powtarzały się w dokumentacji prowadzonej przez lekarzy specjalistów.

W wielu wypadkach problemem była także czytelność wpisów w dokumentacji pacjentów: nieczytelne wpisy stwierdzono w blisko 13 proc. kart podstawowej opieki zdrowotnej i blisko 9 proc. dokumentacji prowadzonej przez specjalistów (czytelność wpisów stwierdzał

personel medyczny niezależny od NIK).

Często brakowało też numeracji stron prowadzonej dokumentacji (14,5 proc. poz i 13 proc. specjalistów). Zdaniem NIK nieczytelne i niekompletne wpisy w dokumentacji medycznej mogą stanowić zagrożenie dla pacjenta (np. w sytuacji konieczności udzielenia natychmiastowej pomocy lekarskiej), mogą także mieć wpływ na jego dalsze leczenie.

Kontrola wykazała także przypadki zlecania badań diagnostycznych, zabiegów lub konsultacji (głównie przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej), przy jednoczesnym braku odnotowania bądź załączania wyników tych zleceń w dokumentacji pacjentów (w skrajnych przypadkach lekarz udzielił 11 zleceń, a w dokumentacji brak było opisu wyniku któregokolwiek z nich).

Lecznictwo stacjonarne Skala nieprawidłowości stwierdzonych w dokumentacji medycznej pacjentów prowadzonej w lecznictwie stacjonarnym (w szpitalach i zakładach opiekuńczo-leczniczych) była mniejsza niż w lecznictwie ambulatoryjnym. W dokumentacji medycznej prowadzonej przez szpitale uchybienia stwierdzono w blisko połowie (47,5 proc.) przypadków. Jednak zastrzeżenia NIK dotyczyły najczęś-

ciej nieodpowiednio dokonanej korekty błędnych wpisów (ponad 42 proc.), nieprawidłowej numeracji stron dokumentacji (w 28,5 proc.), czy braku autoryzacji (12 proc.).

NIK szczególną uwagę zwraca na zróżnicowaną częstość dokonywania wpisów lekarskich w dokumentacji hospitalizowanych pacjentów. Pierwszego wpisu w dokumentacji dokonywano wprawdzie najczęściej w dniu przyjęcia pacjenta na oddział – 86 proc. w szpitalach i 79 proc. w ZOL – ale kolejne dokonywane były już z różną częstotliwością: raz na dwa, trzy, a w skrajnych przypadkach nawet raz na 14 dni. Stwierdzono także przypadek, że w dokumentacji medycznej pacjenta hospitalizowanego przez 24 dni nie było żadnego wpisu.

Sytuację tę tłumaczono brakiem przepisów określających wymaganą częstotliwość wpisów lekarskich w dokumentacji medycznej. Jednak w ocenie NIK niesystematyczne dokonywanie wpisów, odnoszących się do codziennych obserwacji chorego, świadczy o braku rzetelnego dokumentowania monitorowania terapii.

Zdarzało się też, że w dokumentacji medycznej hospitalizowanych pacjentów znajdowała się część dokumentacji innego chorego (np. wyniki badań), co mogło

» Nieczytelne i niekompletne wpisy w dokumentacji medycznej mogą stanowić zagrożenie dla pacjenta oraz mieć wpływ na jego dalsze leczenie.« Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

55

eduk acja

» Blisko połowa skontrolowanych placówek nie zapewniła odpowiednich warunków przechowywania dokumentacji medycznej.« prowadzić do niewłaściwej interpretacji stanu pacjenta na podstawie dokumentów, które go nie dotyczą. NIK wskazuje także, że w przypadku udostępnienia takiej dokumentacji pacjentowi mogłoby dojść do naruszenia ochrony danych wrażliwych innej osoby.

Niektórzy świadczeniodawcy nie przestrzegali obowiązku wystawiania kart informacyjnych z pobytu pacjentów w szpitalu, a w przypadku zgonu pacjenta w kartach informacyjnych nie zamieszczano wszystkich wymaganych informacji, w tym o wykonaniu lub niewykonaniu sekcji zwłok wraz z uzasadnieniem podjętej decyzji (brak takich adnotacji stwierdzono w 55 proc. dokumentacji pacjentów hospitalizowanych i w 50 proc. dokumentacji pacjentów ZOL).

Udostępnianie dokumentacji NIK wskazuje, że brak szczegółowych regulacji prawnych powoduje szereg zagrożeń dla prawidłowego udostępniania dokumentacji medycznej, a także dla skutecznego nadzoru nad tym procesem oraz ochroną danych osobowych pacjentów.

Spośród 24 świadczeniodawców objętych kontrolą, 10 podmiotów nie prowadziło rejestrów wniosków o udostępnienie dokumentacji medycznej (pacjentom lub osobom upoważnionym) lub prowadziło je nierzetelnie. W efekcie nie można było jednoznacznie określić liczby wniosków, które wpłynęły, liczby zrealizowanych, a także tego kto, kiedy i komu udostępnił dokumentację.

56

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Udostępnienie dokumentacji odbywało się najczęściej w terminach ustalonych przez świadczeniodawcę, bez zbędnej zwłoki lub w terminie uzgodnionym z wnioskodawcą. Stwierdzono jednak przypadki, że udostępniono ją, z różnych powodów, po 30, a w skrajnym przypadku nawet po 54 dniach.

Najwyższa Izba Kontroli jako nierzetelne oceniła postępowanie sześciu świadczeniodawców, którzy udostępniając oryginały dokumentacji nie podejmowali działań – nawet przez trzy lata – aby ją odzyskać.

Przechowywanie dokumentacji Blisko połowa skontrolowanych placówek (11 z 24 skontrolowanych) nie zapewniła odpowiednich warunków przechowywania dokumentacji medycznej, zabezpieczających ją przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub utratą, a także przed dostępem osób nieuprawnionych.

Np. u jednego z kontrolowanych świadczeniodawców dokumentacja składowana była w kartonach na podłodze lub luzem, a u innego – przechowywano ją w drewnianych, niezamykanych szafach ustawionych na korytarzu, do których dostęp miały także osoby postronne (pacjenci, interesanci).

Elektroniczna dokumentacja medyczna Do czasu zakończenia kontroli żaden z kontrolowanych świadczeniodawców nie wdrożył systemu informatycznego

przeznaczonego do prowadzenia dokumentacji medycznej wyłącznie w postaci elektronicznej. Kierownicy kontrolowanych jednostek wskazywali na trudności z wdrożeniem systemu elektronicznej dokumentacji medycznej.

Do 31 grudnia 2017 r. dokumentacja medyczna może być prowadzona w postaci elektronicznej lub papierowej. Natomiast po tym terminie – tylko w formie elektronicznej. W ocenie NIK dotychczasowy stopień zaawansowania przygotowań świadczeniodawców do uczestnictwa w Systemie Informacji Medycznej (SIM) i trudności wskazane przez kierownictwo kontrolowanych podmiotów świadczą o istnieniu ryzyka niezapewnienia prowadzenia dokumentacji medycznej wyłącznie w formie elektronicznej po 31 grudnia 2017 r.

Wnioski NIK Ustalenia kontroli wskazują, że celowe i konieczne jest systematyczne egzekwowanie od personelu medycznego prawidłowego prowadzenia dokumentacji medycznej przez kierownictwo podmiotów leczniczych oraz podjęcie szerokich działań uświadamiających skutki nieprawidłowości w tym zakresie.

NIK wnosi do Ministra Zdrowia o doprecyzowanie procedury udostępniania dokumentacji medycznej, ponieważ w ocenie Izby przepisy dotyczące prowadzenia i udostępniania dokumentacji medycznej nie precyzują niektórych kwestii istotnych dla realizacji tego zadania. W efekcie świadczeniodawcy przyjmują w swojej działalności różne rozwiązania organizacyjne, nie zawsze korzystne dla pacjentów.

NIK wskazuje także, że obowiązek prowadzenia całości dokumentacji wyłącznie w formie elektronicznej został wprawdzie przesunięty na dzień po 31 grudnia 2017 r., ale kontrola NIK wskazała szereg istotnych przeszkód w jego efektywnym wdrażaniu w publicznych podmiotach leczniczych. Aktualne pozostają również zagrożenia dla procesu informatyzacji systemu ochrony zdrowia, na które NIK wskazała na początku 2013 r. Proces wprowadzania elektronicznej dokumentacji medycznej, umożliwiającej funkcjonowanie Systemu Informacji Medycznej, powinien być zatem monitorowany głównie przez Ministra Zdrowia oraz przez podmioty tworzące podmioty lecznicze. 

eduk acja

zapowiedź

relacja

DO POBRANIA

6–8 września | Krynica-Zdrój FORUM EKONOMICZNE FORUM OCHRONY ZDROWIA www.forum-ekonomiczne.pl

Jaka jest rola prywatnej opieki zdrowotnej?

Jak ma wyglądać skoordynowana opieka nad pacjentem wykorzystując nowe technologie? W jakim kierunku zmierza obecny ustrój ochrony zdrowia? Zapraszamy na Forum Ochrony Zdrowia w ramach Forum Ekonomicznego.

22–23 września | Warszawa VII FORUM KOMUNIKACJI I PUBLIC RELATIONS www.termedia.pl

Zmieniające się otoczenie rynkowe skłania do poszukiwania nowych metod podnoszenia jakości obsługi pacjenta, poprawy wizerunku, a zwłaszcza wzmacniania wewnętrznego potencjału tkwiącego w każdej placówce ochrony zdrowia i jej pracownikach. W dwudniowym programie konferencji znajdą się wykłady ekspertów i doświadczonych trenerów komunikacji w ochronie zdrowia oraz warsztaty dostosowane do oczekiwań placówek publicznych i niepublicznych oraz poziomu wiedzy uczestników (grupa początkująca i zaawansowana).

9–11 października | Berlin WORLD HEALTH SUMMIT www.worldhealthsummit.org

Ponad 1500 uczestników z 90 państw. Wśród prelegentów laureaci nagrody nobla, ministrowie zdrowia, eksperci i przedstawiciele instytutów naukowych.

26–27 maja | Berlin CHARITÉ ENTREPRENEURSHIP SUMMIT

Informatyka powinna być jednym z podstawowych przedmiotów nauczania, ponieważ rzeczywistość zmienia się z analogowej na cyfrowej, także w ochronie zdrowia. – Ludzie oczekują szybkiego dostępu do informacji i porady – 5% wszystkich wyników wyszukiwania w Google dotyczy zagadnień zdrowotnych – mówił podczas konferencji Jens Redmer z Google. Na postępującą digitalizację powinny reagować uczelnie medyczne, kształcąc intensywnie lekarzy w kierunku analizy zbiorów danych, big data, systemów wspierania decyzji, rozwiązań komunikacyjnych i informacyjnych. Aż 90% zbiorów danych dostępnych na świecie wygenerowanych zostało w ostatnich 2 latach. Nowe urządzenia pomiarowe, dostępne w domach pacjentów oraz zakładane na co dzień (wearables) zmieniają sposób diagnostyki i prowadzenia działań profilaktycznych, z kolei rozwój elektronicznych metod gromadzenia i wymiany dokumentacji medycznej pozwala w końcu przejść z modelu opieki epizodycznej do opieki ciągłej nad pacjentami. Eksperci Charité Entrepreneurship Summit nie mieli wątpliwości, że oprogramowanie staje się tak samo ważne w leczeniu i prewencji chorób jak leki. Aplikacje mobilne zbliżają pacjentów i lekarzy, a relacja zaczyna się opierać na współodpowiedzialności zamiast autorytatywnej roli lekarza. Fundamentalne zmiany w medycynie spowoduje również tanie sekwencjonowanie DNA. Tematem numer jeden będzie w przyszłości wczesna profilaktyka chorób przewlekłych oraz transparentność – nauki, wymiany danych medycznych, dzielenia się wiedzą, big data. Tak, aby cyfryzacja była zmianą światopoglądową budowaną na fundamentach demokracji i kooperacji.

RAPORT FUTURE HEALTH INDEX 2016 76 stron | Bezpłatny | ENG www.futurehealthindex.com

Raport prezentujący stan integracji ochrony zdrowia oraz poziom dostępności do usług w ramach narodowych systemów zdrowia 13 państw świata. W których państwach występuje najlepsza komunikacja pomiędzy pacjentem a lekarzem? Opracowanie przygotowane przez Philips pokazuje nowoczesność i elastyczność modeli ochrony zdrowia.

RAPORT TWORZENIE I UDOSTĘPNIANIE DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ 48 stron | Bezpłatny | PL www.nik.gov.pl

Spośród 24 kontrolowanych świadczeniodawców, 21 podmiotów prowadzi dokumentację medyczną z naruszeniem aktualnych wymagań prawnych – to główna teza najnowszego raportu Najwyższej Izby Kontroli.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

57

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W maju W ODNIESIENIU DO kwietnia

69 831 zł

63 619 zł

3 462 zł

2 710 zł

1 867 zł

1 881 zł

kwiecień

maj

kwiecień

maj

kwiecień

maj

-6212 zł

-8,9%

-752 zł

-21,7%

14 zł

0,7%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2016 (prognoza) I 2015

777 932 zł

842 057 zł

41 752 zł

42 562 zł

17 135 zł

20 682 zł

2015

2016

2015

2016

2015

2016

+64 125 zł

8,2%

+810 zł

1,9%

+3 547 zł

20,7%

maj WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 48 401 zł Kujawsko-Pomorskie 55 286 zł Podkarpackie 56 293 zł

Opolskie 2 067 zł Świętokrzyskie 2 184 zł Kujawsko-Pomorskie 2 191 zł

Opolskie 1 196 zł Kujawsko-Pomorskie 1 235 zł Świętokrzyskie 1 359 zł

Zachodniopomorskie 68 290 zł Dolnośląskie 74 928 zł Mazowieckie 77 975 zł

Dolnośląskie 3 090 zł Mazowieckie 3 323 zł Podkarpackie 3 368 zł

Dolnośląskie 2 057 zł Mazowieckie 2 197 zł Podkarpackie 3 298 zł

prognoza 2016 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 662 749 zł Kujawsko-Pomorskie 711 575 zł Świętokrzyskie 732 975 zł

Świętokrzyskie 31 671 zł Opolskie 33 661 zł Warmińsko-Mazurskie 37 288 zł

Warmińsko-Mazurskie 13 310 zł Opolskie 14 046 zł Kujawsko-Pomorskie 14 955 zł

Podlaskie 924 655 zł Dolnośląskie 957 838 zł Mazowieckie 1 006 965 zł

Podkarpackie 47 633 zł Dolnośląskie 49 303 zł Mazowieckie 53 810 zł

Dolnośląskie 22 385 zł Mazowieckie 24 206 zł Podkarpackie 39 046 zł

maj WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Podlaskie –15 451 zł Łódzkie –8 524 zł Warmińsko-Mazurskie –8 419 zł

Mazowieckie –1 051 zł Podlaskie –1 037 zł Dolnośląskie –889 zł

Małopolskie –337 zł Śląskie –323 zł Mazowieckie –220 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Lubuskie 200 zł Zachodniopomorskie 374 zł Podkarpackie 518 zł

zestawienie KOSZTY W maju W OSTATNICH LATACH

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» W maju koszty ogólne leczenia spadły do bardzo niskiego poziomu.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

59

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Latem koszty leczenia grypy i przeziębienia obniżają się z miesiąca na miesiąc.«

koszty, tys. zł

60

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Koszty alergii w trendzie rosnącym.

Podobnie będzie w czerwcu.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

61

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Struktura dystrybucji leków maj | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO kwietnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

17,99 zł

25,22%

164,0 tys. zł

3300

-0,37%

-16,5 tys. zł

-300

+0,59 zł

*

**

***

*7

7

*

**

***

-0,44 zł

PROGNOZA NA

sierpień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

W maju 2016 roku obrót w statystycznej aptece wyniósł 164 tys. zł. To o 16,5 tys. zł mniej (–9,1%) niż w kwietniu 2016 roku oraz o 1,5 tys. zł więcej (+0,9%) niż w maju 2015 roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,43 mld zł. Oznacza to spadek o 237,2 mln zł (–8,9%) w stosunku do kwietnia 2016 roku oraz wzrost o 83,16 mln zł (+3,5%) w stosunku do maja minionego roku.

Udział refundacji stanowił 25,79% obrotu aptecznego i wyniósł 626,70 mln zł.

Zgodnie z prognozami, obrót w statystycznej aptece w 2016 roku wyniesie 2,09 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych będzie równa 754,3 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 463,6 tys. zł, a sprzedaży produktów OTC – 854 tys. zł. Rynek far-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

*

suplementy INNE

**

***

60,14% 20,89% 8,78% 10,19%

*7

7

*

**

***

*7

7

POZIOM REFUNDACJI

25,79% -1,08%

„W lipcu i sierpniu zanotujemy spadek obrotu w statystycznej aptece, a co za tym idzie – całkowitego obrotu aptecznego. Według prognoz, wartość rynku farmaceutycznego w tych miesiącach nie przekroczy 2,4 mld zł. Dwa szczytowe miesiące lata charakteryzują się niskim poziomem zachorowań na infekcje górnych dróg oddechowych, grypę oraz przeziębienie.”

Aneta Szczypek Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

62

7

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

49,70 zł

*7

maceutyczny osiągnie wartość 31,04 mld zł. To odpowiednio o 1,16 mld zł więcej (+3,9%) niż w 2015 roku oraz o 2,54 mld zł więcej (+8,9%) niż w 2014 roku. Wartość refundacji wyniesie 8,02 mld zł, co będzie stanowiło 25,84% całkowitego obrotu aptecznego.

W maju średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 60,8 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 37,4 tys. zł, a produktów OTC – 64,7 tys. zł.

W porównaniu z kwietniem 2016 roku, we wszystkich grupach sprzedażowych zanotowaliśmy spadek średniej wartości sprzedaży. Największe procentowe spadki wystąpiły dla leków refundowanych (– 10,4%, tj. – 7,0 tys. zł), następnie dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne (– 9,3%, tj. – 3,8 tys. zł) oraz dla produktów OTC (– 7,2%, tj. – 5,0 tys. zł). W porównaniu z majem mi-

nionego roku, wartość sprzedaży leków refundowanych spadła o 1,5 tys. zł (–2,4%), wartość sprzedaży leków na recepty pełnopłatne wzrosła o 0,9 tys. zł (+2,4%), a produktów OTC – o 2,4 tys. zł (+3,8%). Środa była dniem, w którym wypracowano największy średni obrót apteczny (7 614 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym był czwartek (5 652 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosi 1 962 zł.

Obrót statystycznej apteki w poszczególnych roboczych dniach maja jest bardzo zróżnicowany. Największą wartość osiągnięto 25 maja (8 511 zł), natomiast najmniejszą – 2 maja (5 597 zł). Tak niski obrót wypracowany 2 maja wynika z przedłużonego weekendu związanego z dniami świątecznymi.

W maju 2016 roku we wszystkich grupach terapeutycznych zanotowali-

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

śmy spadek średniej wartości sprzedaży. Spadki powyżej 10% zaobserwowaliśmy w następujących grupach: leki przeciwzakaźne (– 17,34%), układ oddechowy (– 16,44%), leki onkologiczne i immunomodulacyjne (– 14,72%), centralny układ nerwowy (– 13,32%), narządy zmysłów (– 10,45%) oraz endokrynologia – hormony, bez hormonów płciowych (– 10,07%).

Jeżeli spojrzymy na zmianę udziałów w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów z grupy varia (+1,02 p.p.) oraz w przypadku produktów dermatologicznych (+0,36 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił w przypadku leków na układ oddechowy (– 0,89 p.p.) oraz leków na centralny układ nerwowy (– 0,51 p.p.).

W maju 2016 roku średnia marża apteczna osiągnęła najniższy poziom w tym roku i była równa 25,22%. To o 0,37 p.p. mniej niż w kwietniu 2016 roku oraz o 0,16 p.p. mniej niż w maju 2015 roku.

Przeanalizujmy średnią marżę w podstawowych kategoriach sprzedażowych.

Marża apteczna dla leków refundowanych wyniosła 18,10% (–0,01 p.p. w stosunku do kwietnia 2016 roku oraz +0,27 p.p. w stosunku do maja 2015 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,16% (– 0,61 p.p. w stosunku do kwietnia 2016 roku oraz – 1,92 p.p. w stosunku do maja 2015 roku), dla sprzedaży odręcznej – 29,87% (– 1,03 p.p. w stosunku do kwietnia 2016 roku oraz – 0,65 p.p. w stosunku do maja 2015 roku). Średnia cena za opakowanie leku wyniosła 17,99 zł i była o 59 groszy wyższa (+3,4%) niż w kwietniu 2016 roku oraz o 87 groszy wyższa (+5,1%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Co ciekawe, wzrost średniej ceny sprzedaży nastąpił przy jednoczesnym spadku marży. W porównaniu z kwietniem 2016 roku jedynie dla produktów OTC zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży o 89 groszy (do poziomu 12,64 zł), natomiast w pozostałych kategoriach sprzedażowych, tj. dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne oraz dla leków refundowanych, nastąpił spadek średniej ceny sprzedaży o 40 groszy (średnia cena wyniosła odpowiednio 22,69 zł i 26,87 zł).

Prognozujemy, że średnia cena za opakowanie leku w 2016 roku wyniesie 17,50 zł. Będzie to o 42 grosze więcej (+2,4%) niż w 2015 roku oraz o 1 zł więcej (+6,1%) niż w 2014 roku. Średnia cena za opakowanie leku refundowanego będzie kształtowała się na poziomie

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2016

maj 2015

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) maj 2016

maj 2015

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 5,87%

17,69% przewód pokarm. i metabolizm

4,86% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe 2,61% narządy zmysłów 10,24% układ oddechowy

3,89% leki przeciwzakaźne leki przeciwpasożytnicze, 0,24% owadobójcze i repelenty 2,19% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,17% krew i układ krwiotwórczy 1,12% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,96% dermatologia

14,28% układ sercowo-naczyniowy

10,49% centralny układ nerwowy varia 12,79%

4,6% nieokreślona

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

63

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2016

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016

zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2016

*

**

***

64

*7

*

**

***

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w maju

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

27,67 zł (o 19 groszy więcej niż w 2015 oraz o 80 groszy więcej niż w 2014 roku), leków na recepty pełnopłatne – 23,27 zł (o 90 groszy więcej niż w 2015 roku oraz o 1,44 zł więcej niż w 2014 roku), a produktów OTC – 12,10 zł (o 53 grosze więcej niż w 2015 roku oraz o 86 groszy więcej niż w 2014 roku).

W maju statystyczną aptekę odwiedziło 3 300 pacjentów. To o 300 osób mniej niż w kwietniu 2016 roku. Zdecydowanie największy ruch w aptekach panował 25 maja. Tego dnia statystyczną aptekę odwiedziły 163 osoby. Kolejnym dniem pod względem natężenia ruchu był 16 maja (147 osób). Natomiast dniem roboczym charakteryzującym się najmniejszym ruchem w aptece był 27 maja (127 osób).

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 49,70 zł. Z kwoty tej 36,88 zł zapłacił pacjent, a 12,82 dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z kwietniem 2016 roku spadła o 4,9% (–65 groszy), w tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 0,6% (+21 groszy). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 90,73 zł (z czego 28,46 zł to zapłata pacjenta, a 62,27 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 49,93 zł, a dla produktów OTC – 23,95 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2016 roku będzie nieznacznie niższa niż w minionym roku i wyniesie 49,15 zł (– 0,8%, tj. 41 groszy mniej niż w 2015 roku). Z kwoty tej 36,45 zł zapłaci pacjent (– 0,2%, tj. 8 groszy mniej niż w 2015 roku), a 12,70 zł dopłaci refundator (– 2,6%, tj. 33 groszy mniej niż w 2015 roku). Wartość koszyka leków refundowanych będzie kształtowała się na poziomie 90,08 zł (+1,8%, tj. 1,63 zł więcej niż w 2015 roku), leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 46,91 zł (– 1,3%, tj. 62 grosze mniej niż w 2015 roku), a produktów OTC – 24,36 zł (+1,4%, tj. 33 grosze więcej niż w 2015 roku). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2016

maj 2015

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2016

maj 2015

o NBKB

o NBKB

o NBKB

o NBKB

o NBKB

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

maj 2016

maj 2015

maj 2016

Lek - RX

98 624

100 431

60,14%

maj 2015 61,80%

Lek - OTC

34 264

32 900

20,89%

20,25%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

14 394

13 741

8,78%

8,46%

Pozostałe

16 718

15 428

10,19%

9,49%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

65

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za maj 2016 zmiana w stosunku do (%)

maj 2016

kwietnia 2016

stycznia 2016

zmiana w stosunku do (liczbowo)

maja 2015

kwietnia 2016

stycznia 2016

maja 2015

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

164,0

-9,1%

-6,3%

0,9%

-16,5

-11,0

1,5

cały rynek apteczny

2 429 660

-8,9%

-5,3%

3,5%

-237 227,5

-136 540,0

83 160,0

statystyczna apteka

60,8

-10,4%

-0,8%

-2,4%

-7,0

-0,5

-1,5

cały rynek apteczny

900 590

-10,1%

0,2%

0,1%

-101 612,2

1 747,8

793,2

statystyczna apteka

37,4

-9,3%

-0,8%

2,4%

-3,8

-0,3

0,9

cały rynek apteczny

554 777

-9,0%

0,3%

5,0%

-55 134,7

1 460,6

26 475,5

statystyczna apteka

64,7

-7,2%

-12,8%

3,8%

-5,0

-9,5

2,4

cały rynek apteczny

957 834

-7,0%

-11,9%

6,5%

-71 746,9

-129 354,8

58 597,6

statystyczna apteka

42,3

-12,8%

-1,7%

-2,2%

-6,2

-0,7

-1,0

cały rynek apteczny

626 704

-12,6%

-0,7%

0,3%

-89 957,2

-4 185,1

2 089,1

w całkowitym obrocie

25,79%

-4,0%

4,9%

-3,1%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

68,63%

-2,0%

0,2%

0,6%

0,0

0,0

0,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

17,99 zł

3,4%

5,7%

5,1%

0,6

1,0

0,9

dla leków z list refundacyjnych

26,87 zł

-1,5%

0,2%

-1,7%

-0,4

0,1

-0,5

dla leków z recept pełnopłatnych

22,69 zł

-1,7%

0,7%

0,4%

-0,4

0,2

0,1

dla produktów bez recepty (OTC)

12,64 zł

7,6%

4,7%

10,7%

0,9

0,6

1,2

3 300

-8,3%

-9,1%

-0,6%

-300,0

-330,0

-20,0

Liczba pacjentów w aptece Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

670

-11,8%

-5,6%

-6,9%

-90,0

-40,0

-50,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

750

-10,7%

-5,1%

-3,8%

-90,0

-40,0

-30,0

2 700

-7,8%

-10,6%

1,5%

-230,0

-320,0

40,0

ogółem

25,22%

-1,4%

-1,4%

-0,6%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,10%

0,0%

-1,0%

1,5%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

25,16%

-2,4%

-1,3%

-7,1%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,87%

-3,3%

0,8%

-2,1%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

49,70 zł

-0,9%

3,1%

1,5%

-0,4

1,5

0,8

Wartość zapłaty przez pacjenta

36,88 zł

0,6%

1,4%

2,7%

0,2

0,5

1,0

Wartość dopłaty refundatora

12,82 zł

-4,9%

8,2%

-1,6%

-0,7

1,0

-0,2

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

90,73 zł

1,7%

5,1%

4,8%

1,5

4,4

4,2

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

28,46 zł

6,5%

4,6%

3,6%

1,7

1,3

1,0

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

62,27 zł

-0,4%

5,3%

5,4%

-0,3

3,1

3,2

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

49,93 zł

1,6%

4,5%

6,4%

0,8

2,2

3,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

23,95 zł

0,7%

-2,5%

2,3%

0,2

-0,6

0,5

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Zmiana: wzrost 1–2%

Tysiące zł

Obrót 2016: 2 088,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

66

*

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do maja 2016 2016

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2016

2014

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2014

2 088,5

1,1%

2,3%

23,0

46,0

897,0

2,6%

5,3%

22,5

45,5

31 039 128,4

3,9%

8,9%

1 158 278,4

2 540 340,9

13 240 310,0

5,1%

13,2%

643 288,5

1 543 945,5

754,3

-2,9%

0,6%

-22,3

4,3

324,8

-0,3%

5,9%

-0,9

18,1

11 209 261,3

-0,2%

7,1%

-25 132,4

743 589,8

4 794 018,9

2,2%

13,8%

103 113,2

581 680,1

463,6

1,6%

3,3%

7,3

14,8

200,2

3,8%

6,3%

7,3

11,9

6 889 633,1

4,4%

10,0%

288 884,2

628 213,0

2 955 131,5

6,3%

14,2%

175 841,5

368 447,7

854,0

4,7%

3,1%

38,0

26,0

365,0

4,7%

4,3%

16,4

15,1

12 692 370,6

7,5%

9,9%

887 487,7

1 140 677,8

5 387 157,7

7,3%

12,1%

366 003,1

581 096,2

539,6

-0,6%

-0,8%

-3,5

-4,4

227,0

-0,6%

1,7%

-1,4

3,7

8 020 655,9

2,1%

5,6%

163 428,8

428 480,7

3 350 906,7

1,8%

9,3%

60 351,3

283 737,6

25,84%

-1,7%

-3,0%

0,0

0,0

25,31%

-3,1%

-3,5%

0,0

0,0

70,26%

2,2%

-1,5%

0,0

0,0

68,66%

-0,3%

-4,0%

0,0

0,0

17,50 zł

2,4%

6,1%

0,4

1,0

17,34 zł

2,0%

5,8%

0,3

1,0

27,67 zł

0,7%

3,0%

0,2

0,8

27,06 zł

-1,2%

1,9%

-0,3

0,5

23,27 zł

4,0%

6,6%

0,9

1,4

22,78 zł

3,0%

5,6%

0,7

1,2

12,10 zł

4,6%

7,7%

0,5

0,9

12,07 zł

4,1%

6,9%

0,5

0,8

42 489

2,0%

1,7%

819,4

719,4

18 360

5,7%

2,4%

990,0

430,0

8 373

-4,6%

-7,1%

-407,0

-637,0

3 720

-1,3%

-2,9%

-50,0

-110,0

9 884

3,0%

-0,8%

283,7

-76,3

4 140

1,2%

-3,7%

50,0

-160,0

35 059

3,2%

3,9%

1 099,4

1 309,4

15 140

7,2%

5,0%

1 020,0

720,0

26,28%

2,0%

-1,9%

0,0

0,0

25,60%

-1,7%

-6,7%

0,0

0,0

18,10%

1,1%

-2,8%

0,0

0,0

18,36%

2,4%

-2,9%

0,0

0,0

27,45%

0,5%

-6,2%

0,0

0,0

25,77%

-8,1%

-15,0%

0,0

0,0

32,00%

3,1%

-4,6%

0,0

0,0

30,30%

-3,2%

-11,2%

0,0

0,0

49,15 zł

-0,8%

0,5%

-0,4

0,3

48,86 zł

-3,0%

2,9%

-1,5

1,4

36,45 zł

-0,2%

1,6%

-0,1

0,6

36,49 zł

-1,9%

4,2%

-0,7

1,5

12,70 zł

-2,6%

-2,5%

-0,3

-0,3

12,36 zł

-6,0%

-0,7%

-0,8

-0,1

90,08 zł

1,8%

8,2%

1,6

6,8

87,30 zł

1,1%

9,0%

0,9

7,2

26,79 zł

-3,2%

12,4%

-0,9

2,9

27,36 zł

1,8%

20,1%

0,5

4,6

63,30 zł

4,1%

6,6%

2,5

3,9

59,94 zł

0,8%

4,6%

0,5

2,7

46,91 zł

-1,3%

4,1%

-0,6

1,8

48,36 zł

2,5%

10,4%

1,2

4,6

24,36 zł

1,4%

-0,7%

0,3

-0,2

24,11 zł

-2,4%

-0,6%

-0,6

-0,2

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2016: 31,0 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2015)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2015)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2015)

Refundacja: 8,0 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 4% (w stosunku do roku 2015)

prognoza obrotu

*

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

67

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

749,95

10,15

35558,96

21,68

8285,44

6,81

27273,52

64,47

23,30

76,70

1078,43

32,97

47,42

2. U-30

503,59

6,82

16730,23

10,20

7258,70

5,96

9471,53

22,39

43,39

56,61

771,82

21,68

33,22

3. U-50

23,29

244,93

3,32

5703,39

3,48

3331,85

2,74

2371,54

5,61

58,42

41,58

304,86

18,71

4. U-BEZPŁATNY

19,05

0,26

1096,89

0,67

90,95

0,07

1005,94

2,38

8,29

91,71

55,76

19,67

57,59

5. INWALIDA WOJENNY

17,46

0,24

856,98

0,52

0,00

0,00

856,98

2,03

0,00 100,00

29,16

29,39

49,07 25,34

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,28

0,00

7,14

0,00

1,44

0,00

5,70

0,01

20,23

79,77

0,44

16,29

7. ZHK

10,26

0,14

284,05

0,17

48,80

0,04

235,24

0,56

17,18

82,82

15,30

18,57

27,68

8. AZ

0,00

0,00

0,11

0,00

0,00

0,00

0,11

0,00

0,00 100,00

0,01

16,51

28,89

9. NARKOTYKI

2,76

0,04

551,29

0,34

51,44

0,04

499,86

1,18

9,33

90,67

6,31

87,38

199,77

10. ŚRODKI POMOCNICZE

7,97

0,11

1110,96

0,68

530,63

0,44

580,33

1,37

47,76

52,24

88,15

12,60

139,33

11. PEŁNOPŁATNE

1276,30

17,27

37447,00

22,83

37446,31

30,77

0,69

0,00 100,00

0,00

1650,12

22,69

29,34

12. ODRĘCZNA

4555,88

61,66

64653,00

39,42

64652,83

53,13

0,17

0,00 100,00

0,00

5114,00

12,64

14,19

13. RAZEM

7388,44 100,00

25,79

9114,35

17,99

22,20

164000,00 100,00

121698,40 100,00

42301,60 100,00

74,21

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

810,71

9,52

37675,05

21,00

8642,47

6,45

29032,58

63,95

22,94

77,06

1121,08

33,61

2. U-30

597,58

7,01

17570,82

9,79

7488,65

5,59

10082,17

22,21

42,62

57,38

812,62

21,62

29,40

3. U-50

310,07

3,64

6991,79

3,90

4023,14

3,00

2968,65

6,54

57,54

42,46

358,73

19,49

22,55

4. U-BEZPŁATNY

26,37

0,31

1168,21

0,65

85,57

0,06

1082,65

2,38

7,32

92,68

59,73

19,56

44,30

5. INWALIDA WOJENNY

19,24

0,23

748,56

0,42

24,87

0,02

723,70

1,59

3,32

96,68

27,47

27,25

38,91

0,33

0,00

7,55

0,00

1,47

0,00

6,07

0,01

19,52

80,48

0,44

17,22

23,20

7. ZHK

11,71

0,14

274,23

0,15

47,61

0,04

226,63

0,50

17,36

82,64

15,44

17,76

23,42

8. AZ

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

2,76

97,24

0,00

14,03

16,35

2,57

0,03

516,56

0,29

44,12

0,03

472,44

1,04

8,54

91,46

4,50

114,81

201,20

11,41

0,13

1409,96

0,79

604,36

0,45

805,60

1,77

42,86

57,14

137,10

10,28

123,61

6. INWALIDA WOJSKOWY

9. NARKOTYKI 10. ŚRODKI POMOCNICZE

46,47

11. PEŁNOPŁATNE

1461,81

17,16

40038,20

22,32

40038,06

29,88

0,14

0,00 100,00

0,00

1757,89

22,78

27,39

12. ODRĘCZNA

5268,34

61,83

72999,00

40,69

72998,97

54,48

0,03

0,00 100,00

0,00

6048,59

12,07

13,86

13. RAZEM

8520,14 100,00

25,31

10343,59

17,34

21,06

179400,00 100,00

133999,28 100,00

45400,72 100,00

74,69

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1548

20,96

60789

37,07

19069

15,67

41720

31,37

68,63

2262

26,87

2. Recepty pełnopłatne

1276

17,27

37447

22,83

37446

30,77

1

0,00 100,00

0,00

1650

22,69

29,34

3. Sprzedaż odręczna

4556

61,66

64653

39,42

64653

53,13

0

0,00 100,00

0,00

5114

12,64

14,19

8

0,11

1111

0,68

531

0,44

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

7388 100,00

164000 100,00

580

121698 100,00

98,63

Pac.

39,26

1,37

47,76

52,24

88

12,60

139,33

42302 100,00

74,21

25,79

9114

17,99

22,20

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1778,57

20,87

64952,84

36,21

20357,89

15,19

44594,95

31,34

68,66

2400,02

27,06

2. Recepty pełnopłatne

1461,81

17,16

40038,20

22,32

40038,06

29,88

0,14

0,00 100,00

0,00

1757,89

22,78

27,39

3. Sprzedaż odręczna

5268,34

61,83

72999,00

40,69

72998,97

54,48

0,03

0,00 100,00

0,00

6048,59

12,07

13,86

11,41

0,13

1409,96

0,79

604,36

0,45

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8520,14 100,00

179400,00 100,00

133999,28 100,00

805,60

98,23

Pac.

36,52

1,77

42,86

57,14

137,10

10,28

123,61

45400,72 100,00

74,69

25,31

10343,59

17,34

21,06

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

20196,02

20,76

754254,91

36,11

224280,05

14,48

529974,86

29,74

70,26

27254,85

27,67

2. Recepty pełnopłatne

16695,68

17,16

463594,01

22,20

463594,01

29,93

0,00

0,00 100,00

0,00

19925,48

23,27

27,77

3. Sprzedaż odręczna

60237,90

61,93

853967,16

40,89

853967,16

55,14

0,00

0,00 100,00

0,00

70556,32

12,10

14,18

140,15

0,14

16683,06

0,80

7017,68

0,45

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

97269,75 100,00

2088499,14 100,00

1548858,90 100,00

9665,38

98,21

Pac.

37,35

1,79

42,06

57,94

1607,15

10,38

119,04

539640,24 100,00

74,16

25,84

119343,80

17,50

21,47

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

300061486

20,76

11209261302

36,11

3332195691

14,48

7877065611

29,73

70,27

404950518

27,68

2. Recepty pełnopłatne

248099886

17,16

6889633106

22,20

6889633106

29,93

0

0,00 100,00

0,00

296087749

23,27

27,77

3. Sprzedaż odręczna

895178269

61,93

12692370609

40,89

12692370609

55,14

0

0,00 100,00

0,00

1048578425

12,10

14,18

2082767

0,14

247863362

0,80

104273060

0,45

5. RAZEM

1445422408 100,00

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

31039128379 100,00

23018472466 100,00

143590302

98,21

Pac.

1. Recepty ref. całość

4. Inne pozycje (wnioski)

68

Transakcje Liczba

37,36

1,79

42,07

57,93

23875257

10,38

119,01

8020655914 100,00

74,16

25,84

1773491950

17,50

21,47

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

Foto: designed by freepik.com

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Serce i układ krążenia Choroby serca i układu krążenia to najwięksi zabójcy XXI wieku. W większości krajów wysokorozwiniętych odpowiadają za ok. 50% ogółu zgonów. Jak pokazują liczby, wartość rynku leków na choroby z tej grupy systematycznie wzrasta i obecnie wynosi już ponad 5,78 mld złotych (2015 rok).

Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Informacje i analizy zawarte w artykule dotyczą leków należących do klas ATC B (Krew i układ krwiotwórczy) i C (Układ sercowo-naczyniowy). Wśród nich znajdują się m.in. leki przeciwzakrzepowe

70

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

(B01), leki przeciwkrwotoczne (B02), leki stosowane w niedokrwistości (B03), w chorobach serca (C01) i w chorobie nadciśnieniowej (C02).

Wartość rynku leków stosowanych w chorobach serca i układu krążenia niemal w całym badanym okresie wzrastała. Wyjątkiem był jedynie rok 2012, kiedy to wartość sprzedaży w porównaniu

z rokiem poprzednim spadła o 11,09%.

Było to jednak skutkiem zmian na listach refundacyjnych, które doprowadziły do wykupywania leków na zapas z końcem roku. W pozostałych latach, począwszy od 2003 aż do 2015 roku, następował wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim. Najwyższy miał miejsce w 2008 roku (o 12,50%), najniższy w 2007 roku (0,65%). Tym sposobem wartość sprzedaży, z już i tak ogromnej kwoty 3,00 mld zł w 2002 roku, wzrosła do 5,78 mld zł w 2015 roku (wzrost o 92,66%).

Liczba sprzedaży produktów na choroby związane z sercem i układem krążenia kształtowała się w badanym okresie podobnie jak wartość sprzedaży.

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 produktów

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

419

12,61 14,29 14,71 14,86 15,13 14,84 14,75 15,24 15,80 15,68 15,56 15,67 15,35 15,71

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2015 a nie będące w ofercie w 2002 roku

58

22,09 23,05 20,25 20,61 19,63 18,57 18,96 18,81 18,72 17,96 16,82 14,39 14,31

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

44

33,13 27,32 27,07 25,78 25,72 24,62 23,25 26,11 25,41 24,35 23,00 24,92

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

41

17,92 17,56 17,00 17,14 17,48 17,45 17,16 14,91 14,50 13,28 13,22

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

91

24,95 25,56 24,67 23,81 21,94 20,56 20,12 19,42 18,18 18,86

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

97

25,13 26,57 27,24 26,82 25,81 24,35 23,76 23,14 23,83

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

90

24,48 20,21 19,18 18,64 17,88 17,25 15,80 15,23

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

95

17,51 22,45 23,63 21,87 20,16 18,37 17,87

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

164

21,17 20,84 20,57 19,56 17,69 17,32

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

158

28,89 26,07 23,55 21,29 20,46

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

215

27,94 26,89 27,20 30,18

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

249

26,40 26,66 25,71

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

358

15,86 16,04

Produkty będące w ofercie w 2015 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

374

Liczba badanych 2002 produktów

22,68

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

419

12,61 14,29 14,71 14,86 15,13 14,84 14,75 15,24 15,80 15,68 15,56 15,67 15,35 15,71

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w 2015 roku

32

14,29 14,98 13,94 12,31 11,27 10,65 10,65 10,42 10,44 11,02 10,84 10,64 8,59

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2015

15

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2015

21

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2015

46

9,61 11,54 14,27 16,26 16,22 17,98 21,04 28,67 19,73 24,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2015

35

9,51 22,06 21,70 19,59 19,64 17,29 16,51 19,49 19,36

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2015

51

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2015

61

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2015

28

12,67

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2015

42

18,43 22,24 25,48 31,32 41,98

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2015

53

24,12 22,64 23,77 27,08

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2015

60

27,77 26,71 28,33

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2015

48

82,10 73,27

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2015

121

25,42

9,11 13,52 14,89 13,92

9,27 9,34 10,21 13,62 13,94

4,93

8,47

16,94 18,53 20,35 21,69 22,73 22,23 22,21 25,26 28,54 26,49 17,65

27,89 28,16 27,30 26,93 25,09 21,94 21,89 26,54 9,52 10,75 11,75 11,72 12,39 15,28 9,58

9,01

7,47

8,52

8,08

8,66 21,46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

71

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Co prawda spadki wystąpiły aż trzy razy (2003, 2007, 2012), ale te w 2003 i 2007 roku były niewielkie (kolejno o 1,62% i 0,21%); największy wystąpił właśnie w 2012 roku (o 9,37%). Pozostałe lata to okres wzrostu od 0,07% w 2004 roku do 9,26% w 2008 roku. Ostatecznie w 2015 roku w aptekach sprzedało się 310,18 mln opakowań leków na choroby związane z sercem i układem krążenia, czyli o 36,62% więcej niż w 2002 roku.

Analizując średniomiesięczną wartość sprzedaży nie widać zjawiska sezonowości. Miesiące ze zwiększoną sprzedażą produktów przeplatają się z tymi, w których sprzedaż jest niższa. Można tylko powiedzieć, że najwięcej produktów sprzedaje się w grudniu (419,08 mln opakowań), a najmniej w styczniu (371,04 mln opakowań) i lutym (368,13 mln opakowań). Na obniżoną średniomiesięczną ilość sprzedaży w początkowych miesiącach roku (sty-

czeń i luty) wpłynęły zmiany na listach refundacyjnych z przełomu 2011 i 2012 roku.

Przyjrzyjmy się teraz średniej cenie za pojedyncze opakowanie leku w analizowanej grupie produktów. W 2002 roku wyszliśmy z poziomu 13,22 zł.

Rok w rok, aż do roku 2011, cena wzrastała w porównaniu do roku poprzedniego o wartość od 0,08 zł (w 2011 roku) do 1,78 zł (w 2003 roku). 2012 rok (w którym zaczęła obowiązywać nowa

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków na choroby serca i układu krążenia w aptekach w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017 Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

Wartość sprzedaży (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

2002

3 001 475 717

227 047 400

13,22

2 266 976

171 486

1324

2003

3 349 700 395

223 358 247

15,00

2 452 196

163 513

1366

11,60%

-1,62%

2004

3 567 136 019

223 506 498

15,96

2 613 286

163 741

1365

6,49%

0,07%

2005

3 787 937 015

231 878 369

16,34

2 590 928

158 604

1462

6,19%

3,75%

2006

4 243 138 985

253 339 867

16,75

2 716 478

162 189

1562

12,02%

9,26%

2007

4 270 672 928

252 813 969

16,89

2 650 945

156 930

1611

0,65%

-0,21%

2008

4 804 689 538

275 468 984

17,44

2 642 844

151 523

1818

12,50%

8,96%

2009

5 299 786 912

288 416 135

18,38

2 955 821

160 857

1793

10,30%

4,70%

2010

5 595 851 136

295 660 198

18,93

2 965 475

156 683

1887

5,59%

2,51%

2011

5 947 382 552

312 887 774

19,01

2 939 883

154 665

2023

6,28%

5,83%

2012

5 287 614 875

283 574 852

18,65

2 550 707

136 794

2073

-11,09%

-9,37%

2013

5 420 614 924

290 910 863

18,63

2 413 453

129 524

2246

2,52%

2,59%

2014

5 547 361 237

307 163 063

18,06

2 203 958

122 035

2517

2,34%

5,59%

2015

5 782 577 116

310 183 878

18,64

2 155 265

115 611

2683

4,24%

0,98%

2016

6 142 842 213

325 144 379

18,89

—

—

—

6,23%

4,82%

2017

6 362 216 039

332 083 464

19,16

—

—

—

3,57%

2,13%

Rok

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów na choroby serca i układu krążenia w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

» Zmiany na listach refundacyjnych spowodowały duży skok wartości sprzedaży leków na choroby serca i układu krążenia na przełomie 2011 i 2012 roku.«

*

** *** *7

72

*

** *** *7

*

** *** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań produktów na choroby serca i układu krążenia w aptekach w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Zdecydowanie najwięcej opakowań leków omawianego asortymentu sprzedało się w aptekach w grudniu 2012 roku.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu na choroby serca i układu krążenia w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu na choroby serca i układu krążenia od 2009 utrzymuje poziom w granicach 18–19 zł.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 4. Liczba produktów sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016

» Asortyment produktów w tej grupie jest bardzo liczny. W 2002 roku było to około 1000 produktów, a w 2016 roku – powyżej 2200 produktów.«

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

73

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

ustawa refundacyjna) to czas zmiany trendu średniej ceny na malejący.

W trzech kolejnych latach nastąpiły spadki kolejno o 0,36 zł, 0,01 zł i 0,57 zł.

Jednak w 2015 roku trend znowu się odwrócił i cena wzrosła o 0,58 zł osiągając poziom 18,64 zł.

Rynek produktów na choroby serca i układu krwionośnego charakteryzuje się dużą liczebnością i szybką rotacją produktów będących w ofercie w aptekach. Na początku badanego okresu liczba dostępnych pozycji asortymentowych wynosiła 1324, a w 2015 było to już 2683 różnych produktów. W ciągu badanego okresu oferta podwoiła się. W międzyczasie wiele produktów zostało wycofanych, jednak liczba tych wprowadzanych na rynek była znacznie wyższa, a ceny wycofywanych produktów nie odbiegały znacząco od cen produktów wprowadzanych na rynek apteczny.

2015 rok: wartość sprzedaży leków na choroby związane z sercem i układem krążenia wynosiła 5,78 mld zł i była wyższa niż w roku poprzednim. Ilość sprzedaży osiągnęła poziom 310,18 mln zł i także wzrosła w porównaniu do roku 2014. Również na średniej cenie został odnotowany wzrost. A jak będzie kształtował się ten rynek w roku 2016 i 2017?

Trendy przyszłości Prognozy sugerują, że w 2016 i 2017 roku wartość sprzedaży leków przynale-

74

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

żących do klas ATC B i C będzie wzrastać. Jest to oczywista kontynuacja wzrostów, które towarzyszą nam od 2002 roku (z jednym zawirowaniem na przełomie 2011 i 2012 roku) i potwierdzenie opini eksperta (czytaj na str. 35). W 2016 roku wartość rynku wyniesie 6,14 mld zł, a w 2017 roku – 6,36 mld zł (wzrosty z roku na rok wyniosą kolejno 6,23% i 3,57%).

Podobne zmiany będą dotyczyły ilości sprzedaży. W 2016 roku nastąpi wzrost o 4,82% i pacjenci zakupią w aptekach 325,14 mln opakowań, a w 2017 korekta dodatnia osiągnie 2,13% i ilość sprzedaży wzrośnie do poziomu 332,08 mln opakowań.

Rosnący trend zostanie zachowany także w przypadku średniej ceny.

18,89 zł wyniesie średnia cena w roku 2016 (+0,25 zł). W kolejnym roku nastąpi dalszy wzrost o 0,27 zł do poziomu 19,16 zł.

Podsumowanie Choroby serca oraz układu krążenia są uważane za choroby cywilizacyjne.

Codzienny stres, nieodpowiednia dieta i siedzący tryb życia niekorzystnie wpływają na serce i układ krwionośny. Ma to swoje odbicie w liczbach. Rynek produktów z klas ATC B i C osiąga wartość już niemal 6 mld złotych, a trend wzrostowy z ostatnich lat wskazuje na powiększanie się tej wartości w kolejnych latach.

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

W dużej mierze problem ten dotyka ludzi starszych (po 40 roku życia), stąd też biorąc pod uwagę prognozę rozkładu wiekowego ludności na najbliższe lata, tym bardziej nie należy spodziewać się zmniejszenia skali problemu. Szacując długookresowe prognozy trzeba także uwzględnić coraz nowocześniejsze leki, nowe technologie leczenia oraz zmiany świadomości w stosunku do chorób serca i układu krążenia. Spora część chorych nawet nie zdaje sobie sprawy, że powinna brać leki. Z drugiej strony pacjenci przyjmujący farmaceutyki nieraz rezygnują z dalszej terapii nie odczuwając skutków choroby. Przed kardiologią stoją poważne wyzwania. 

Metodologia prognoz Do obliczenia prognozy ilości i wartości sprzedaży produktu na choroby serca i układu krążenia zastosowano sezonową metodę prognozowania z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, wyznacza trend sprzedażowy, uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku. Dodatkowo założono, że w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogłyby w rewolucyjny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży, a kolejne miesiące będą pod względem zachowania rynku podobne do okresów historycznych.

systemy it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (maj 2016) Katarzyna Piątek Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

czerwono), oznacza to zmniejszenie stanu magazynu poniżej zera.

W programie KS-AOW, na zakładce O systemie dodano instrukcję Wprowadzenie zmian w bazie KS-BLOZ dostępną w programie bez konieczności aktualizacji programu.

W module APW13 Zakupy, w oknie edycji pozycji dokumentu dodano przycisk [F8] – Synonimy, który umożliwia wyświetlenie leków o tej samej nazwie międzynarodowej, co lek wybrany w edycji.

Rys. 3. Poprawianie dokumentu korygującego

W module APW14 Magazyn, funkcję Lista rezerwacji rozbudowano o filtr Pozycje z cenami urzędowymi. Funkcja daje możliwość filtrowania towarów według pozycji z cenami urzędowymi (rys. 4). Dodatkowo w oknie Poprawa bazy leków i zakupów dodano możliwość przeliczenia typów własnych podczas wykonywania „pajączka” za pomocą klawisza [F5] – Tworzenie bufora z aktualizacją (rys. 5).

Rys. 4. Filtr wg pozycji z cenami urzędowymi Rys. 1. Edycja pozycji – Synonimy

Rys. 2. Produkt o tej samej nazwie międzynarodowej

Dodatkowo w oknie Wprowadzanie dokumentu korygującego oraz Poprawianie dokumentu korygującego dodano kolumny: Ilość akt. przed korektą oraz Ilość akt. po korekcie: – Ilość akt. przed korektą – jest to ilość towaru przed korektą z uwzględnieniem zmniejszenia stanu ze względu na sprzedaż; – Ilość akt. po korekcie – jest to ilość towaru po korekcie z uwzględnieniem zmniejszenia stanu ze względu na sprzedaż. Jeśli w polu tym pojawi się wartość ujemna (czcionka na

Rys. 5. Wybór „Typy własne” do aktualizacji

Rozbudowano również funkcjonalność typów własnych w module APW22 Kartoteki o możliwość dodania ikony i wyświetlenia jej na liście towarów (Typ własny – Edycja – Wyświetlaj ikonę na liście towarów).

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

75

systemy it

W module APW45 Apteka internetowa dodano mechanizm rozdzielenia zamówień internetowych na źródła serwerów www.

Rys. 9. Zamówienia klientów 

reklama

Rys. 6. Edycja typów własnych

W module APW22 Kartoteki dodano nową funkcjonalność, która umożliwia ustawienie ostrzeżeń dla wybranych wskazań refundacyjnych. Funkcja dostępna jest w menu Kartoteki – Towary – Wskazania refundacyjne. W oknie Wskazania objęte refundacją istnieje możliwość ustawienia ostrzeżenia za pomocą klawisza [Ins] – Ostrzegaj (rys. 9).

Rys. 7. Wskazania objęte refundacją

W przypadku ustawienia Ostrzegaj, realizując receptę w module APW11 Sprzedaż i wybierając produkt z danej grupy, pojawia się okno Wskazania objęte refundacją dla leku informujące o konkretnym przeznaczeniu leku.

Rys. 8. Wskazania objęte refundacją dla leku

76

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

systemy it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (maj 2016) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Zaległości rodzinne Uzupełnieniem funkcjonalności wystawiana faktur i przyjmowania opłat w systemie KS-SOMED jest zarządzanie zaległościami. Oprócz sprawdzania zaległości danego kontrahenta, dostępna jest też funkcja informująca, iż dany kontrahent – w zasadzie chodzi tu o pacjentów – ma zaległości. Informacja ta pojawiała się wcześniej w module Stomatolog oraz w funkcjach pozwalających na kompleksową obsługę rezerwacji pacjenta, czyli np. na karcie rezerwacji pacjenta w module Terminarz. Dzięki takiemu rozwiązaniu, podczas wizyty pacjenta lub w momencie rezerwacji kolejnej wizyty, operator otrzymywał informację, że dany pacjent ma zaległości lub (w rzadkich przypadkach) to przychodnia ma wobec niego zobowiązania finansowe. W niektórych jednak sytuacjach klienci oczekiwali nieco rozszerzonego działania. Problem dotyczy przede wszystkim pacjentów nieletnich. W ich przypadku, jeśli wystawiona została faktura na świadczenia, zazwyczaj nabywcą takich świadczeń jest prawny opiekun. Skoro nabywcą jest opiekun, to oczywistym jest, że system przyjmuje, iż osobą, która taką fakturę ma opłacić, jest też opiekun. I to na koncie opiekuna zaległości były widoczne. Wszystko jest zgodne z logiką i z założeniami systemu, który podczas kolejnej wizyty dziecka nie zgłaszał zaległości, gdyż to nie ten pacjent był dłużnikiem.

Dlatego też powstała modyfikacja systemu, dzięki której możliwe jest połączenie pacjentów i traktowanie ich zaległości jako wspólnych. W tym celu należy na karcie pacjenta, w zakładce Rodzina, ustawić powiązanie rodzinne, tak jak robimy to w przypadku umów rodzinnych, a w powiązaniu ustawić znacznik informujący o wspólnych zaległościach.

Jeśli zarejestrujemy usługę na pacjenta (dziecko), wystawimy fakturę za te usługi, system najprawdopodobniej zaproponuje zmianę nabywcy. Jeśli zgodzimy się, a jako nabywcę wybierzemy rodzica i faktury tej nie opłacimy, to zarówno przeglądając zaległości dziecka jak i rodzica zobaczymy te same nieopłacone dokumenty i oczywiście tę samą kwotę zaległości (pod warunkiem, że to są jedyne powiązania rodzinne obu pacjentów). Również podczas kolejnej wizyty dziecka, o ile nadal faktura nie będzie uregulowana, system wyświetli przypomnienie. Co istotne, pole Kto na liście zaległości pokazuje, czyje tak naprawdę jest dane zobowiązanie.

Rys. 2. Przeglądanie zaległości w dokumentach finansowych

Przy okazji modyfikacji mechanizmu zaległości, opcja dostępna w module Stomatolog, zarządzająca pojawianiem się informacji o zaległościach pacjenta podczas realizacji wizyty stomatologicznej, została także dodana do modułu Kasa. reklama

Czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia.

Rys. 1. Karta rodziny

Pobierz aplikację OSOZNews w sklepie z aplikacjami w telefonie komórkowym lub na tablecie.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

77

systemy it

Zgodnie z opisem umieszczonym pod opcją, można obecnie wyłączyć automatyczne sprawdzanie zaległości w pozostałych miejscach systemu, nie tylko w module Stomatolog. Opcja przyjmuje trzy wartości: nie sprawdzaj, na początku procesu, na końcu procesu. Takie wartości opcji dostępne były w module Stomatolog i nadal mają zastosowanie. Co więcej, opcja ta pozwala zarządzać sprawdzaniem zaległości także w module Gabinet. Wartość na początku procesu oznacza, że przed rozpoczęciem wizyty operator zostanie poinformowany o ewentualnych zaległościach pacjenta (także rodzinnych). Wartość na końcu procesu informuje, że zaległości sprawdzane są podczas zamykania wizyty. W innych miejscach systemu, a więc na przykład na karcie rezerwacji, ponieważ nie mamy czegoś takiego jak początek i koniec procesu, obie wartości opcji oznaczają to samo i zaległości zostaną sprawdzone po wybraniu pacjenta – tak jak działo się to we wcześniejszych wersjach systemu. Wartość nie sprawdzaj pozwala natomiast wyłączyć globalnie automatyczne sprawdzanie zaległości, nie wyłącza ona jednak działania funkcji modułu Kasa, pozwalającej na ręczne przeglądanie zaległości. 

Rys. 3. Opcje modułu Kasa

reklama

IT i Zdrowie. Innowacje www.facebook.pl/ITiZdrowie

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

78

Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com

Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Aleksandra Kurowska, Artur Olesch, Katarzyna Piątek, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Skład i łamanie: Piotr Chamera

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Marcin Kautsch, Łukasz Kołtowski, Pieter Kubben, Marek Kubicki, Mateusz Lichoń, Natalia Matuszak, Wiktor Pałys, Jeremy Theal, Eva M. Weinreich-Jensen, Mirosław J. Wysocki.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 6/2016

Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 17 000 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc dostarczamy naszym czytelnikom starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Znajdziesz tutaj szczegółowe analizy medyczne i farmaceutyczne, bezcenne porady i wskazówki, ciekawe wywiady.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Z nową aplikacją mobilną możesz czytać czasopismo OSOZ w telefonie komórkowym lub na tablecie.

Bezpłatnie i wygodnie.

Aplikacja na iOS i Android