OSOZ Polska by OSOZ Polska

OSOZ

System

O c h r on y

Z d r owi a

www.osoz .pl

2017 POLSK A

6 / 2017

ISSN 1897-5828, cena 8 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

ZDR0WIE

W JĘZYKU LICZB

Matematyka i cybernetyka pozwalają zrozumieć i prognozować zdrowie człowieka. Wywiad z dr inż. Zygmuntem Kamińskim.

CYFROWA DEMENCJA czyli ciemna strona nadużywania Internetu i smartfonów.

PRACOWNIK POD OPIEKĄ Promocja zdrowia w miejscu pracy. Nowe koncepcje, europejskie doświadczenia, praktyczne wskazówki dla pracodawców.

STRATEGII ADAPTACJI

DO WYZWAŃ TECHNOLOGII Fundamentalne zmiany na rynku, na które powinny się przygotować podmioty rynku medycznego i farmaceutycznego.

SCi eNCe · i N NovatioN · PoliCieS

World HealtH Summit BerliN, GermaNY oCtoBer 15–17, 2017 3 daYS 200 SPeakerS

Held under the high patronage of

1600 PartiCiPaNtS 80 NatioNS

angela merkel, Chancellor of the Federal republic of Germany

Jean-Claude Juncker, President of the european Commission

www.worldhealthsummit.org

Nota bene

Realistyczny optymizm Podczas Akademii CSIOZ minister zdrowia Konstanty Radziwiłł podkreślił konieczność informatyzacji ochrony zdrowia. To czynnik niezbędny do przeprowadzenia reform oraz płynnej koordynacji usług. Tematem Akademii CSIOZ (5–6 czerwca, Warszawa) były przede wszystkim procesy wdrażania systemów informatycznych w podmiotach leczniczych, cyberbezpieczeństwo służby zdrowia, implementacja elektronicznej dokumentacji medycznej. Wydarzenie pokryło się z publikacją przez MZ pierwszej wersji dokumentacji integracyjnej projektu P1 w zakresie e-recepty (całość dostępna na stronie internetowej CSIOZ).

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

Według ministra zdrowia, nowa metodyka wdrażania centralnego projektu e-zdrowia w Polsce daje podstawy do „realistycznego optymizmu”. Podczas konferencji minister wymieniał kolejne korzyści cyfryzacji: podniesienie jakości opieki, zniesienie barier dostępu do dokumentacji medycznej, sprawniejsze zarządzanie placówką, zwiększenie efektywności organizacyjnej i finansowej, polepszenie standardów organizacji ochrony zdrowia dzięki precyzyjnej statystyce medycznej i informacjom z rynku. Dodał także, że informatyzacja jest ważna w związku z wprowadzanymi obecnie strategicznymi zmianami w ochronie zdrowia. – Dostęp do pełnej informacji o pacjencie to podstawa efektywnego wdrożenia różnego rodzaju opiek koordynowanych – podkreślił Konstanty Radziwiłł. Marcin Węgrzyniak, dyrektor CSIOZ dodał do tego m.in. możliwość obniżenia poziomu konsumpcji antybiotyków w szpitalach o odpowiednim stopniu dojrzałości cyfrowej. Kluczem do zakończenia z sukcesem centralnego projektu P1 ma być zmiana klasycznego podejścia i nowa, tzw. kaskadowa metodyka implementacji. Według dyrektora CSIOZ, stworzenie sensownego rozwiązania w poprzednim modelu było bardzo trudne. W tego typu projektach cyfrowych – ze względu na szybko rozwijające się technologie – wymagania z analizy przedwdrożeniowej ulegają dezaktualizacji już po kilku miesiącach. Dlatego teraz „poćwiartowano słonia” na mniejsze kawałki wdrożeń. Takie podejście zyskało akceptację Komisji Europejskiej oraz Komitetu Rady Ministrów ds. Cyfryzacji. P1 ma być nadrzędnym interfejsem służącym wymianie informacji pomiędzy systemami lokalnymi działającymi w gabinetach lekarskich, szpitalach i aptekach. CSIOZ ma także ambicje wdrożenia elektronicznej recepty transgranicznej. Obecnie 17 krajów bierze udział w projekcie Komisji Europejskiej, którego celem jest wymiana informacji pomiędzy wszystkimi państwami członkowskimi UE w zakresie recept oraz tzw. skróconej historii choroby. Warto jeszcze wspomnieć, że w ramach projektu RAZEM DLA ZDROWIA zbierane są opinie pacjentów oraz przedstawicieli zawodów medycznych na temat e-zdrowia. Na stronie www.razemdlazdrowia.pl można wypełnić specjalną ankietę. Inicjatywę wspiera Naczelna Izba Lekarska, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych oraz Naczelna Izba Aptekarska.

Foto: designed by freepik.com

aktualności

6 Zdjęcie numeru Kumulacja innowacji

8 Rynek zdrowia w pigułce NFZ w trybie zmian i 593 placówki w sieci

12 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (sierpień 2017)

INNOWACJE

13 Aplikacje medyczne Na sen, dla radiologów i edukacyjna dla pacjentów

14 Nowości i wynalazki Wirtualna sala operacyjna, tłumacz obrazu na głos, algorytm diagnozujący arytmię itd.

17 Laboratorium technologii Strategie adaptacji do wyzwań e-zdrowia

20 Infografika Zdrowie. Krajobraz cyfrowy

22 STREFA START-UP Wirtualna diagnoza

RAPORT

24 ZDROWIE W PRACY. LOKATA W KAPITAŁ LUDZKI Nowe koncepcje, najlepsze europejskie praktyki, przydatne wskazówki i ciekawe projekty. Kompendium wiedzy dla każdego pracodawcy

ROZMOWY

29 EKSPERT Zygmunt Kamiński: Zdrowie w języku liczb

35 JEDNO PYTANIE Monika Tomaszewska: Telemedycyna w pracy pielęgniarki i położnej

PRAKTYcznie

37 ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Kosmetyki apteczne

38 Legislacja Ambulatorium dla szpitala

40 HEALTH TECH NEWS eHealth in Europe. An increasing appetite

42 NA ŚWIECIE Media o e-zdrowiu. Przegląd prasy

nowe idee

44 DANE POD OCHRONĄ Ransomware znów atakuje. Jak się obronić?

46 HORYZONT Jednolity rynek cyfrowy dla zdrowia

48 KREATYWNIE Cyfrowa demencja

OSOZ Polska 6/2017

w bieżącym numerze

OSOZ POLSKA

/ 2017

w w w . f a c e b o o k . p l / IT i Z d r o w i e

W INTERNECIE

OSOZ TOUR CYKL KONFERENCJI REGIONALNYCH OGÓLNOPOLSKIEGO SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA

KONFERENCJE REGIONALNE OSOZ

JESIEŃ 2017 | 23 WYDARZENIA | 16 MIAST „Roboty zdrowotne i mobilne systemy wspomagające lekarza, pielęgniarkę, aptekarza” oraz wiele innych. BEZPŁATNA REJESTRACJA

www.osoz.pl/konferencja

76 611 955 Tyle opakowań kosmetyków zostało sprzedanych w aptekach w 2016 roku. W 2018 roku – według prognoz OSOZ – będzie to już o prawie 3 miliony więcej. Wartość sprzedaży przekroczyła 1,5 mld zł. Średnia cena kosmetyku aptecznego od kilku lat oscyluje w okolicach 20 zł. Analiza sprzedaży kosmetyków aptecznych – str. 63.

+1,7%

NA PLUSIE W maju wskaźniki sprzedaży aptecznej nie różniły się wiele od kwietniowych. O 1,7% rośnie liczba pacjentów (8,2% więcej niż w maju 2016).

−1,1%

NA MINUSIE Spada obrót całkowity w statystycznej aptece (–1,1%, tj. 2 000 zł). Zniżkę notuje jedynie sprzedaż odręczna (–2,7%), pozostałe kategorie lekko rosną.

„Modelowanie zdrowia człowieka przypomina modelowanie pogody. Jednak w przypadku zdrowia wymagana jest wyjątkowa precyzja.” Dr inż. Zygmunt Kamiński Prezes KAMSOFT S.A. Wywiad – str. 29.

edukacja

49 �� PERYSKOP System ochrony zdrowia. Niezaspokojone potrzeby

51 �� RAPORTY Transforming eHealth into a political and economic advantage Digital Solutions for Health and Disease Management

STATYSTYKI 52 Monitor zjawisk epidemiologicznych i PROGNOZY

Mapy zdrowotne kraju (maj 2017)

56 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (maj 2017)

63 Monitor rynku leków Sprzedaż kosmetyków aptecznych

SYSTEMY I SPRZĘT

68 NOWOŚCI SPRZĘTOWE Monitory medyczne

69 DLA FARMACEUTY Apteczny Bank Danych

71 DLA RYNKU OCHRONY ZDROWIA Wdrożenie, serwis, wsparcie biznesowe

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na czerwiec 2017 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 6/2017

ak tualności

Kumulacja innowacji Systemy sztucznej inteligencji zalewają ochronę zdrowia. Coraz więcej innowacyjnych firm, w tym start-upów, pracuje nad rozwiązaniami klasy „artificial intelligence”, widząc w nich niewykorzystany potencjał. W perspektywie kilku lat możemy spodziewać się nowych narzędzi m.in. do zarządzania zdrowiem populacji czy cyfrowych awatarów, dzięki którym poznamy mechanizmy rozwoju chorób oraz sposób działania leków. Innowatorzy sięgają do tzw. uczenia maszynowego (machine learning) w konstruowaniu asystentów zdrowotnych, systemów predykcyjnych umożliwiających wdrożenie w praktyce indywidualizowanej profilaktyki. Dużą uwagę w technologiach przyciąga zdalny monitoring zdrowia pacjenta, sztuczna inteligencja w wykrywaniu i leczeniu nowotworów oraz w diagnostyce obrazowej. Grafiki (mapy) start-up’ów: po lewej u góry – przyrost podmiotów zajmujących się implementacją rozwiązań sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia w latach 2011–2016; po lewej u dołu – firmy pracujące nad AI z podziałem na kategorie; po prawej u dołu – anatomia innowacji (zagadnienia medyczne, którymi zajmują się start-up’y). Zdjęcia: CB Insights

OSOZ Polska 6/2017

ak tualności

Rynek zdrowia w pigułce

NFZ w trybie zmian i 593 placówki w sieci Znamy już listę placówek zakwalifikowanych do sieci i plan finansowy Narodowego Funduszu Zdrowia na rok 2018. Wiemy, że NFZ ma zniknąć dopiero w przyszłej kadencji, ale na rynku wciąż panuje duża niepewność. Nastroje mogą się uspokoić, jeśli kontraktowanie przebiegnie bez zakłóceń.

OSOZ Polska 6/2017

Aleksandra Kurowska

Finanse Poznaliśmy plan finansowy NFZ. Budżet Funduszu w 2018 roku wyniesie 77,4 mld zł, czyli o ok. 15 proc. (ponad 4 mld zł) więcej niż w tym roku. Wzrost środków odnotowano także w podstawowej opiece zdrowotnej, opiece długoterminowej oraz rehabilitacji. Znaczny spadek wystąpił w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej, co spowodowane jest przesunięciem części środków do opieki szpitalnej (w praktyce do przyszpitalnych poradni placówek w sieci). Ponadto zmieniono plan Funduszu na ten rok, choć nie tak, jak zapowiadał NFZ. Zamiast rozwiązać rezerwę i fundusz zapasowy, po prostu założono dużo wyższe przychody ze składek ZUS, co może zaskakiwać biorąc pod

ak tualności

uwagę, że początek roku był w tym zakresie słabszy niż zaplanowano. Z rozwiązaniem rezerw tak wcześnie nie zgadzał się resort finansów, podobno ostatecznie dał zgodę na uruchomienie części środków, ale nie wpisano tego w zmienionym planie. Fundusz podsumował też zeszły rok. W 2016 r. rosła liczba udzielanych porad i świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej i szpitalach, ale w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej rok do roku spadła. Powodem może być to, że stawki płacone przez NFZ nie zmieniły się od lat, a zapotrzebowanie na opiekę rośnie, więc placówki mniej chętnie realizują świadczenia w ramach publicznego systemu. Przyspieszyły inwestycje z wykorzystaniem unijnych funduszy. Widać to m.in. po liczbie i wartości wniosków podlegających ocenie zasadności (są niezbędne przy skorzystaniu z pieniędzy UE i dużych inwestycjach, nawet bez ich wykorzystania, o ile w przyszłości mają ubiegać się o publiczne finansowanie świadczeń). W tym roku przez pierwsze sześć miesięcy złożono wnioski już na kwotę blisko 6,3 mld zł. IOWISZ (Instrument Oceny Wniosków Inwestycyjnych w Sektorze Zdrowia) uruchomiono w zeszłym roku na koniec sierpnia i przez ponad cztery miesiące wnioski opiewały na 825 mln zł. Spośród tych ocenianych przez resort zdrowia, aż 75 proc. uzyskało pozytywną rekomendację. Uchwalono ustawę o wzroście najniższych płac w ochronie zdrowia, choć nie wskazano ich finansowania. Projekt przyjęto w wersji rządowej, a obywatelski trafił do pierwszego czytania kilka tygodni później (choć był złożony na tyle wcześnie, że można było obydwa procesować łącznie). Dla świadczeniodawców ważną informacją było to, że NFZ po raz pierwszy wprowadził jednolity taryfikator kar wymierzanych świadczeniodawcom we wszystkich oddziałach. W dokumencie określono maksymalne stawki (jako procent wartości kontraktu) za poszczególne przewinienia, bazując na załączniku do rozporządzenia ministra zdrowia z 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

System 27 czerwca oddziały NFZ opublikowały listę placówek zakwalifikowanych do sieci, wraz z podaniem zakresów, które mogą liczyć na ryczałtowe finansowanie. Sieć objęła ok. 145 tys. łóżek w 593

» Oprogramowanie komputerowe wspomagające ordynację leków może zostać uznane za wyrób medyczny.« placówkach. Ustawowe kryteria spełniło 565 placówek, 28 zostało dopisanych do listy na wniosek NFZ i za zgodą ministra zdrowia. 319 podmiotów nie weszło na listy i część z nich skorzystała z możliwości złożenia protestu od decyzji, ale odpowiedzi były negatywne. Ze 104 złożonych protestów większość dotyczyła jednak placówek, które nie zgadzały się z zaszeregowaniem w sieci (chciały być np. na trzecim jej poziomie, a nie na drugim) lub oczekiwały włączenia większej liczby oddziałów i poradni. Według szacunków NFZ, do sieci trafi ok. 93–94 proc. całego budżetu na leczenie szpitalne, reszta rozdysponowana będzie w konkursach, które ogłoszone zostaną w wakacje. Sieć szpitali ruszy natomiast 1 października. Zaplanowane na połowę lipca pierwsze czytanie w Sejmie rządowego projektu ustawy o Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności zostało odwołane. Projekt przewiduje likwidację lub częściowy demontaż kilku urzędów (w tym sanepidu) i połączenie ich w jeden. Zmiany forsuje Ministerstwo Rolnictwa, ale sprzeciwia się im m.in. NSZZ Solidarność. Jak dowiedzieliśmy się od polityków PiS, w projekcie przygotowywane są zmiany i jest prawdopodobne, że nowa inspekcja powstanie obok Głównej Inspekcji Sanitarnej, nie powodując perturbacji w terenowych oddziałach. Resort zdrowia przedstawił plany dotyczące medycyny szkolnej, choć jeszcze nie w formie ustawy czy choćby założeń do niej. W każdym województwie będzie przynajmniej jeden dentobus realizujący w mniejszych szkołach przeglądy stomatologiczne i plombowanie zębów. Ponadto od roku szkolnego 2018/2019 do placówek mają zacząć wracać gabinety medyczne i przygotowywane są rozwiązania umożliwiające sfinansowanie ich wyposażenia. Podobnie ma być z gabinetami dentystycznymi w szkołach. Pielęgniarki mają mieć pod opieką mniej ucz-

niów (zwłaszcza w małych ośrodkach, gdzie obecne limity wymagały, by pracowały w wielu szkołach na raz). Do ich zadań zostanie włączona m.in. profilaktyka i prewencja. Tymczasem rzecznik praw dziecka po raz kolejny zaapelował do MZ o zapewnienie ciągłości opieki zdrowotnej nad noworodkiem po opuszczeniu szpitala. Według badań, nawet co dziesiąte dziecko w Polsce pozostaje poza systemem publicznej ochrony zdrowia. Po porodzie nie jest śledzony jego los. Spośród 4,6 mln wizyt bilansowych, które powinny się odbyć w populacji dzieci do 18. roku życia, odbyło się zaledwie 1,287 mln, czyli niewiele ponad jedna czwarta (dane NFZ za 2012 r.).

Leki i wyroby medyczne Przy okazji rozmów o wydatkach NFZ, dyskusję wzbudził poziom kwot planowanych na refundację wyrobów medycznych i leków. Kiedy planowano ustawę refundacyjną, zapisano, że na leki można przeznaczyć maksymalnie 17 proc. budżetu NFZ, co budziło obawy, że to zbyt mało. Ale wydawane jest jeszcze mniej. Na ten rok pierwotny plan finansowy NFZ przewidywał 11,84 mld zł na leki i wyroby medyczne, a przyszłoroczny ma zapisane 11,48 mld zł (spadek o ok. 360 mln zł). Fundusz twierdzi jednak, że podratuje refundację, rozwiązując rezerwę migracyjną i doda na przyszły rok jeszcze 1 mld zł. W sumie dałoby to 12,45 mld zł. Gdyby – zgodnie z zapowiedziami – wydawano 17 proc. z pieniędzy NFZ, powinno to być 13,36 mld zł. 23 lipca wchodzą w życie przepisy dotyczące ratunkowego dostępu do technologii lekowych. To szansa na otrzymanie leków ratujących życie i zdrowie, które nie są finansowane przez NFZ dla danej jednostki chorobowej lub w ogóle są poza refundacją. Żeby skorzystać z ratunkowego dostępu do leku, trze-

» W każdym województwie będzie przynajmniej jeden dentobus realizujący w mniejszych szkołach przeglądy stomatologiczne i plombowanie zębów.« OSOZ Polska 6/2017

ak tualności

Z kolei koncerny, głównie innowacyjne, drugi rok z rzędu poinformowały, ile wydały pieniędzy na współpracę ze środowiskiem medycznym oraz organizacjami promującymi zdrowie. Było to niemal 735 mln zł.

» Wzrosła ponownie liczba osób korzystających w Polsce z polis zdrowotnych. Na koniec I kwartału przekraczała już 2 mln.« ba dostać indywidualną zgodę ministra zdrowia. Niestety, według planów na tę formę pomocy pacjentom przeznaczane będzie ok. 10 mln zł rocznie. W przypadku chorób rzadkich budżet mogłoby wyczerpać zaledwie kilku chorych. Równocześnie Sejm przyjął przepisy dotyczące medycznej marihuany, choć w bardzo okrojonej wersji biorąc pod uwagę pierwotny projekt. Nie będzie uprawiana w Polsce, ale za to ma być dostępna w każdej aptece.

Raporty Aż 77 proc. Polaków uważa, że obecne nakłady na ochronę zdrowia są za niskie. Tylko 17 proc. jest innego zdania. I co ważne, 39 proc. byłoby gotowe płacić wyższe składki, a dodatkowe 2 proc. uzależnia decyzję od tego, o ile składka

miałaby wzrosnąć – wynika z sondażu opracowanego na zlecenie Pracodawców RP. Coraz więcej osób faktycznie płaci wyższą składkę, kierując pieniądze do prywatnych ubezpieczycieli. Z opublikowanych wczoraj danych Polskiej Izby Ubezpieczeń wynika, że liczba osób korzystających w Polsce z polis zdrowotnych znów wzrosła i na koniec I kwartału przekraczała już 2 mln (o 30 proc. więcej niż rok wcześniej). Z kolei GUS podał dane o całkowitych wydatkach na zdrowie Polaków. W 2016 r. wyniosły one 27,7 mld zł na poziomie budżetów domowych (wzrost o 1,3 mld zł rok do roku). Przeciętny miesięczny wydatek z prywatnej kieszeni na jedną osobę wyniósł ponad 60 zł i był wyższy niż w roku poprzednim o 5,1 proc.

Ciekawy wyrok Oprogramowanie komputerowe wspomagające przypisywanie leków może zostać uznane za wyrób medyczny – uznał rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. To z kolei oznacza prawo do jego swobodnej sprzedaży po uzyskaniu oznakowania CE. Trybunał zajmował się sprawą przepisów obowiązujących we Francji. Określają one, że każdy program pomagający lekarzom w preskrypcji leków musi przejść certyfikację uwzględniającą, czy jest zgodny z krajowymi wytycznymi w zakresie stosowania leków. Przepis ten został zakwestionowany przez Syndicat national de l’industrie des technologies médicales. Jeden z jego członków stwierdził, że w oparciu o dyrektywę 93/42 dotyczącą wyrobów medycznych powinno wystarczyć uzyskanie oznakowania CE. Francuski sąd zadał pytanie prejudycjalne Trybunałowi Sprawiedli-

Plan finansowy na rok 2017. Zmiany w lipcu (mld zł) Przed zmianą Po zmianie 73,78 74,75

wpływy ze składek w tym:

70,41 71,44

ZUS 3,37 3,31

KRUS

73,20 74,15

koszty świadczeń w tym m.in.: 10 10

podstawowa opieka zdrowotna 6 6

ambulatoryjna opieka specjalistyczna

35 36

leczenie szpitalne 0

Źródło: projekt zmiany planu finansowego NFZ na 2017 r.

OSOZ Polska 6/2017

ak tualności

wości, który przychylił się do stanowiska producenta. Opinia rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej została wydana 28 czerwca 2017 r. (w sprawie C-329/16).

Personalia Magdalena Tomaszewska została Prezesem Zarządu Polskiej Grupy Farmaceutycznej. Nowa Prezes pokieruje dalszym rozwojem firmy, która jest częścią Pelion. Zmiany nastąpiły też w Medicover. Dr hab. Bożena Walewska-Zielecka

została powołana do zarządu spółki oraz objęła stanowisko dyrektora ds. medycznych Medicover. Na stanowisku odpowiadać będzie m.in. za jakość medyczną, medycynę pracy, standardy profilaktyki oraz system zarządzania jakością i ryzykiem. Z kolei dr Piotr Soszyński objął nowo utworzone stanowisko dyrektora ds. systemów medycznych. Odpowiadać będzie za utrzymanie i rozwój systemów medycznych Medicover, nadzór nad obszarem uprawnień i bezpieczeństwem informacji.

Marek Czaplicki został wybrany nowym dyrektorem Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych „Dziekanka” w Gnieźnie.  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl. Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy.

Liczba porad udzielonych w różnego typu placówkach w latach 2015–2016 i liczba pacjentów, KTÓRZY Z NICH SKORZYSTALI Liczba porad/ hospitalizacji (mln)

Podstawowa opieka zdrowotna

Ambulatoryjna opieka specjalistyczna

2015 r.

2016 r.

2015 r.

2016 r.

145,51

149,26

26,67

26,91

102,60% 89,76

89,51

100,90% 18,29

18,14

99,70% 8,3

Leczenie szpitalne

Liczba pacjentów (mln)

8,4

99,20% 5,39

5,41

101,20%

100,40% Źródło: NFZ

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl Redaktor naczelny: Artur Olesch Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Marcin Kautsch, Jacek Kopel, Mateusz Lichoń, Jaana Lindrström Cinthia Menel Lemos, Natalia Matuszak, Piotr Orzechowski, Katalis Sas, Kalona Szuścik, Monika Tomaszewska, Richard Wynne.

Nakład: 17 700 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, szczegółowe raporty specjalne. Poznaj dokładnie rynek ochrony zdrowia i farmacji dzięki autorskim analizom statystycznym. Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 6/2017

ak tualności

Alert epidemiologiczny (sierpień 2017)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (sierpień)

TREND W STOSUNKU DO lipca

Dolnośląskie

1 926

Kujawsko-pomorskie

1 278

Lubelskie

1 316

Lubuskie

1 492

Łódzkie

1 595

Małopolskie

1 449

Mazowieckie

1 932

Opolskie

1 158

Podkarpackie

2 901

Podlaskie

1 498

Pomorskie

1 756

Śląskie

1 616

Świętokrzyskie

1 294

Warmińsko-mazurskie

1 082

Wielkopolskie

1 437

Zachodniopomorskie

1 578

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (sierpień)

TREND W STOSUNKU DO lipca

Dolnośląskie

2 343

Kujawsko-pomorskie

1 765

Lubelskie

1 730

Lubuskie

1 970

Łódzkie

1 646

Małopolskie

1 978

Mazowieckie

2 333

Opolskie

1 580

Podkarpackie

1 989

Podlaskie

1 999

Pomorskie

2 223

Śląskie

1 761

Świętokrzyskie

1 378

Warmińsko-mazurskie

1 851

Wielkopolskie

1 833

Zachodniopomorskie

2 124

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

80%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

OSOZ Polska 6/2017

74%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Innowac je

Aplikacje

SleepBot

iRadiology

Pfizer VR

Intuicyjny alarm i wielofunkcyjny tracker cyklu snu. Głównym zadaniem aplikacji jest zarządzanie snem: budzenie użytkownika w odpowiedniej fazie i wspomaganie procesu zasypiania w przypadku problemów (dzięki relaksującym melodiom). SleepBot rejestruje ruchy śpiącego, na podstawie których mierzone są cykle i jakość snu, nagrywa dźwięki w tle, co pozwala lepiej poznać środowisko nocnego wypoczynku. Przejrzyste statystyki ułatwiają analizę snu w wybranym okresie czasu. Więcej niż tylko budzik.

Wartościowe kompendium wiedzy z dziedziny radiologii dla studentów i lekarzy rezydentów. Z pomocą 500 zdjęć dostępnych w trybie offline przedstawione zostały klasyczne przypadki analizy obrazów radiologicznych wraz ze szczegółowymi opisami. Zdjęcia wyszukiwane są według kryterium nazwy organu, rozpoznania, patologii. Użytkownik może również przetestować swoją wiedzę. Autor – dr Gillian Liebermann – jest pracownikiem na uniwersytecie harwardzkim.

Edukacyjna biblioteka medyczna stworzona jako narzędzie służące pracownikom służby zdrowia do objaśniania pacjentom – w formie filmów 3D – aspektów medycznych funkcjonowania ludzkiego ciała. Pfizer VR oferowana jest wspólnie z niedrogimi okularami do oglądania rzeczywistości wirtualnej (VR od ang. Virtual Reality). Nowoczesna forma przekazu pozwala lekarzom lepiej komunikować wybrane zagadnienia, poprawiając komunikację z pacjentami.

iOS | Android | PL | ENG Bezpłatna

iOS | Android | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 6/2017

Innowac je

Nowości i wynalazki

CZY ROBOT ZABIERZE MI PRACĘ? Postępująca automatyzacja budzi wśród wielu osób obawy o przyszłość zawodową. Już dziś roboty zastępują ludzi m.in. na taśmach produkcyjnych. Lista zagrożonych zawodów błyskawicznie się powiększa. Zgodnie z szacunkami, w samych Stanach Zjednoczonych ryzyko automatyzacji dotyczy 47% pracowników. Analogicznie sytuacja wygląda na całym świecie. Na stronie internetowej willrobotstakemyjob.com można sprawdzić prawdopodobieństwo automatyzacji wybranego stanowiska pracy. Okazuje się, że lekarze mogą czuć się w pełni bezpiecznie – prawdopodobieństwo automatyzacji (PA) wynosi zaledwie 0,42%. Spokojnie mogą też spać pielęgniarki (PA = 0,9%) oraz farmaceuci (PA = 1,2%). Dane, na których opiera się kalkulator on-line, pochodzą z wydanej w 2013 roku książki „The Future of Employment: How susceptible are jobs to computerisation” (Carl Benedict Frey, Michael A. Osborne).

ALEXA WSPOMOŻE PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ Światowy gigant w sprzedaży detalicznej Amazon we współpracy z firmą farmaceutyczną Merck ogłosił konkurs na najlepsze wykorzystanie urządzenia Alexa w aplikacjach mobilnych dedykowanych osobom chorym na cukrzycę. Alexa to domowy asystent, z pomocą którego można sterować urządzeniami i aplikacjami w smartfonie wydając polecenia głosowe. Twórca zwycięskiej aplikacji otrzyma 125 000 USD. Komunikacja werbalna z aplikacją ma być efektywniejsza i wygodniejsza niż manualna obsługa. Taki pomocnik osoby chorej mógłby być dodatkowym elementem zarządzania terapią, motywatorem do zmiany zachowań. Warto wspomnieć, że nad nowymi rozwiązaniami dla pacjentów z cukrzycą pracuje też firma Apple i Alphabet (Google).

OSOZ Polska 6/2017

Innowac je

WIRTUALNA SALA OPERACYJNA VR, czyli wirtualna rzeczywistość (ang.: virtual reality) może mieć wiele obiecujących zastosowań w ochronie zdrowia. Jednym z nich jest szkolenie personelu medycznego i symulacja pracy na sali operacyjnej. Tego typu rozwiązanie stosowane jest już m.in. przez Szpital Dziecięcy w Los Angeles (Children’s Hospital). Dzięki współpracy placówki z firmą AiSolve i Bioflight VR, oraz przy wsparciu finansowym ze strony Facebook Oculus, powstał trening wirtualny w zakresie krytycznych interwencji pediatrycznych na sali operacyjnej. Składa się on ze specjalnego programu symulacyjnego oraz okularów 3D Oculus Rift. Studenci mogą ćwiczyć trudne sytuacje medyczne, które wymagają szybkich decyzji oraz skoordynowanych interakcji z personelem szpitalnym. Scenariusze zdarzeń opracowali lekarze ze Szpitala Dziecięcego w Los Angeles. Trening wirtualny oddaje wiernie to, co dzieje się podczas realnych interwencji medycznych z udziałem zespołu operacyjnego. Jak przyznaje dr Todd Chang z Children’s Hospital, symulacja z pomocą manekina wymaga 30 minut przygotowań i tyle samo czasu na czyszczenie i porządkowanie. Placówka co roku wydaje 430 000 USD na szkolenia z pomocą fantomów. W przypadku edukacji wirtualnej studenci mają większą swobodę doboru sytuacji, mogą ćwiczyć dowolną ilość razy. Cały system jest zdecydowanie tańszy w eksploatacji.

OSOZ Polska 6/2017

Innowac je

USŁYSZEĆ OTOCZENIE Microsoft stworzył aplikację dla osób niewidzących oraz z zaburzeniami widzenia. Seeing AI pełni rolę przewodnika – narratora po otaczającej rzeczywistości. Wystarczy zainstalować aplikację i uruchomić kamerę w smartfonie. Przykładowo, jeżeli telefon nakierowany zostanie na osobę, lektor powie jej imię (w przypadku znajomych zapisanych w książce telefonicznej), opisze podstawowe cechy jak płeć, emocje, odległość. Oprócz tego aplikacja skanuje i przetwarza na głos dłuższe teksty i oznakowania, rozpoznaje wartość pieniędzy i rodzaj produktów (po zeskanowaniu kodu kreskowego; aplikacja podaje dodatkowo wskazówki ułatwiające nakierowanie telefonu na kod), czyta teksty z innych aplikacji, identyfikuje zdarzenia w otoczeniu. Do dyspozycji użytkownika jest sześć funkcji: teksty, dokumenty, produkty, osoby, scenerie, waluta. Aplikacja dostępna jest na iPhone’a.

DIAGNOZA ARYTMII

VR W NEUROLOGII

Inżynierowie z Uniwersytetu Stanford w USA opracowali algorytm, który diagnozuje 14 rodzajów arytmii serca z dokładnością lepszą niż kardiolog. Wynalazek może pomóc w szybkim rozpoznawaniu choroby, zwłaszcza przypadków ukrytych i u pacjentów, którzy nie mają dostępu do kardiologa (tereny pozamiejskie, długie kolejki do specjalistów). Analizując dane zgromadzone przez odpowiednie sensory, algorytm jest w stanie wyszukać zagrażające życiu nieregularne bicie serca. Obecnie w diagnozie arytmii stosuje się najczęściej EKG metodą Holtera. W opracowaniu algorytmu wystarczyły dane z ubieralnego monitora rytmu serca. W przyszłości innowacja może znaleźć zastosowanie w urządzeniach mierzących parametry zdrowia, zwłaszcza u osób z grup wysokiego ryzyka.

Z kolei departament neurologii w Stanford Medicine postanowił sięgnąć do możliwości wirtualnej rzeczywistości, aby lepiej edukować pacjentów, dokładniej analizować indywidualne przypadki chorób i przygotowywać się do operacji. W tym celu stworzono Laboratorium Symulacji Neurologicznej – specjalny pokój wyposażony w wielkoformatowe ekrany, okulary wirtualnej rzeczywistości i wygodne fotele, gdzie eksperci z ośrodka naukowego Stanford omawiają ze studentami przypadki chorób oraz przeprowadzają wirtualne zabiegi. Z systemu korzystają też zespoły chirurgów przed przystąpieniem do realnej operacji. Zaglądając do wnętrza ciała w trzech wymiarach, mogą skrupulatnie przeanalizować mające krytyczne znaczenie niuanse operacji neurologicznych.

Źródło: willrobotstakemyjob.com, Children’s Hospital Los Angeles, CNBC, Stanford University, Microsoft

OSOZ Polska 6/2017

Innowac je

Laboratorium technologii

Strategie adaptacji do wyzwań e-zdrowia Zmieniające się modele świadczenia usług wymagają od firm branży medycznej i farmaceutycznej przedefiniowania strategii biznesowych. Dopasowanie się do przemian, które od kilku lat obserwujemy w ochronie zdrowia, wymaga nie tylko zrozumienia istoty transformacji rynku, ale przede wszystkim podjęcia natychmiastowych działań na poziomie planów organizacyjnych. To warunek przetrwania w nowej rzeczywistości. Foto: designed by freepik.com

Reforma ochrony zdrowia w kierunku modelu cyfrowego postępuje błyskawicznie, a według ekspertów kolejne innowacje będą kumulowały się w potężną falę nowych technologii. Digitalizacja informacji prowadzi do przekształcenia sposobu świadczenia usług. Z kolei nieograniczony dostęp do wiedzy zmienia pozycję i oczekiwania pacjenta. Zyskuje on większą niezależność w decydowaniu o własnym zdrowiu, swobodny dostęp do porad i konsultacji medycznych (dziś już w ramach telemedycyny, jutro z pomocą aplikacji wykorzystujących mechanizmy sztucznej inteligencji). Rośnie jego świadomość zdrowotna i wymagania w stosunku do lekarzy. W niedalekiej przyszłości, zamiast korzystania ze świadczeń korporacyjnych (czytaj: tradycyjnych placówek), będzie mógł łatwo wybierać pomiędzy nowymi alternatywami. Wystarczy spojrzeć na to, co obecnie dzieje się w innych branżach.

To wymaga przemyślenia form organizacyjnych oraz modeli biznesowych. Przedstawimy 9 kluczowych zmian, które podmioty rynku medycznego i farmaceutycznego powinny uwzględnić myśląc długofalowo o swoich klientach, pozycji konkurencyjnej, wizjach i strategiach. Elastyczność w działaniu – wiele przedsiębiorstw wciąż skupia się na doraźnych kwestiach, krótkowzrocznie patrząc na wyzwania w kolejnych latach, starając się przede wszystkim dopasowywać do szybko zmieniającego się otoczenia prawnego i organizacyjnego ochrony zdrowia. To oczywiście ma swoje uzasadnienie – polska ochrona zdrowia znajduje się w fazie nieustannej reformy. Jest to jednak rynek, który zawsze będzie się cechował dużą dynamiką przeobrażeń i niepewnością. Stąd też struktury organizacyjne muszą być przygotowane

OSOZ Polska 6/2017

Innowac je

na szybkie reagowanie na to, co dzieje się dziś, ale jednocześnie otwarte na innowacje w ramach nowych strategii międzysektorowej współpracy, realizacji projektów z innymi podmiotami (biznes, nauka), wymiany wiedzy i przepływu kompetencji. Zrozumienie potrzeb i oczekiwań pacjentów/użytkowników końcowych – rozwiązania proponowane przez start-upy stanowią idealnie dopasowaną odpowiedź na konkretne potrzeby codziennego życia pacjentów. Aktywną rolę w grupach roboczych młodych przedsiębiorstw odgrywają użytkownicy końcowi. Start-upy zdają sobie sprawę, że sukces nie jest kwestią unikalnej technologii, doświadczenia czy przewagi kapitałowej, lecz skoncentrowania się na rozwiązywaniu konkretnych problemów. Dla nich to kwestia „być albo nie być”, gdyż wszystkie karty stawiają na jeden pomysł. Przejście do chmury – gromadzenie danych w chmurze to przyszłość opieki zdrowotnej. Do zalet tej technologii należy zaliczyć swobodny dostęp do informacji z każdego miejsca, integrację, kontrolę, łatwość komunikacji oraz ogromny potencjał w zakresie analizy danych. Lokalne bazy danych tworzone przez placówki medyczne wzmacniają – negatywną w dłuższej perspektywie – kulturę silosów informacyjnych. W efekcie następuje izolacja od świata zewnętrznego, istotnie ograniczająca zalety płynące z cyfryzacji. Z kolei próby integracji różnych systemów – podejmowane przy braku dalekosiężnej strategii – niejednokrotnie kończą się niepowodzeniem wskutek rozbieżności standardów i niekompatybilności baz danych. Tymczasem pacjenci, lekarze oraz pracownicy służby zdrowia stają się coraz bardziej mobilni. Chmura umożliwia połączenie poszczególnych ogniw łańcucha opieki zdrowotnej. Stanowi ona kluczowy element na drodze do inteligentnej, spersonalizowanej i wydajnej ochrony zdrowia. Współpraca w ramach ekosystemów – ekosystem zakłada integrację działań podmiotów pośrednio lub bezpośrednio ze sobą powiązanych wokół określonego celu lub projektu. Współpraca w ramach ekosystemu umożliwia wykorzystywanie efektu skali przy inicjatywach z zakresu e-zdrowia. W przypadku opieki zdrowotnej, ekosystem mogą tworzyć podmioty rynkowe, administracja publiczna, organizacje non-profit, przedsiębiorstwa prywatne, uczelnie, jednostki naukowe, stowarzyszenia pacjentów, system opieki społecznej, świadczeniodawcy, lekarze oraz inne osoby zatrudnione w służbie zdrowia. Dzięki połączeniu różnych punktów widzenia, doświadczeń i kompetencji mogą powstawać innowacyjne rozwiązania i idee. Profilaktyka przede wszystkim, leczenie na końcu – koszty opieki zdrowotnej gwałtownie rosną, stając się jednym z głównych zagrożeń dla stabilności systemów opieki zdrowotnej. Jedynym sposobem zatrzymania tej tendencji jest zwiększenie nacisku na profilaktykę, co pozwoli zmniejszyć liczbę szpitali oraz ograniczyć rolę drogiej medycyny interwencyjnej. Mobilność w miejsce opieki stacjonarnej – smartfon ewoluuje do roli centrum zarządzania zdrowiem. Ponieważ telefony komórkowe są zawsze pod ręką, dla lekarzy staną się ulubionym narzędziem komunikacji oraz dystrybucji informacji dotyczących zdrowia. Pacjent nie będzie już powiązany z jednym miejscem leczenia – taki model wynika obecnie z braku przepływu informacji i ograniczonej koordynacji w ramach systemu. Do internetowych kont pacjentów będą mieli wgląd – za zgodą właściciela – różni świadczeniodawcy, zarówno w kraju jak i za granicą. To wprowadzi o wiele większą swobodę w poruszaniu się pacjenta po systemie, wymuszając na świadczeniodawcach podnoszenie konkurencyjności i stawianie na innowacyjność. Usieciowienie środowiska szpitali i punktów opieki zdrowotnej – obecna cyfryzacja placówek ochrony zdrowia będzie

OSOZ Polska 6/2017

coraz szybciej postępowała, a elektroniczna dokumentacja medyczna odegra centralną rolę w innowacjach medycznych. Również urządzenia medyczne będą musiały gwarantować integrację z e-kartotekami chorych. Zdrowie wyjdzie znacznie dalej poza granice placówek medycznych. Konta zdrowia – poza historią leczenia – wzbogacą informacje z domowych urządzeń monitorujących, smartfonów oraz Internetu Rzeczy (wszystkie urządzenia podłączone do sieci, zbierające informacje np. o naszych zachowaniach). Ochrona zdrowia będzie musiała znaleźć sposób na szybkie przetwarzanie i automatyczną analizę ogromnych zbiorów danych. Decentralizacja zdrowia – centra medyczne przypominać będą centra przetwarzania danych. Nad zdrowiem pacjenta będzie czuwać grupa specjalistów z różnych dziedzin, pracujących w ośrodkach telemedycznych, obserwujących monitory z alertami zdrowotnymi i analizujących zbiory danych spływające w czasie rzeczywistym. Czeka nas „przejście od szpitali do smartfonów”, co doprowadzi do decentralizacji opieki zdrowotnej. Najważniejszym zasobem stanie się wiedza i informacja. Sztuczna inteligencja zmieni zasady gry – pierwszą pomoc w nagłych przypadkach i odpowiedź na pytania pacjentów dotyczące problemów zdrowotnych albo profilaktyki dostarczy sztuczna inteligencja w postaci chatów zdrowotnych i telekonsultacji. Wszystkie wspomniane zjawiska spowodują, że sektor zdrowia przejdzie gruntowną reformę, niezależnie od różnych form organizacyjnych, mniejszej lub większej centralizacji. Na podstawie dotychczasowych trendów można się spodziewać, że ochrona zdrowia stanie się z czasem: – dostępna w trybie 24/7 w każdym miejscu, mobilna, pozbawiona ograniczeń dotyczących lokalizacji świadczenia usług albo czasu także dzięki rosnącemu udziałowi telemedycyny; – predykcyjna i precyzyjna, zapobiegająca wystąpieniu chorób, których można uniknąć modyfikując styl życia; – zintegrowana i skoordynowana, dzięki rosnącej interoperacyjności danych i udostępnianiu kartotek medycznych w chmurze danych; – skoncentrowana na pacjencie, spersonalizowana i znacznie uproszczona, uwzględniająca nie tylko sytuację medyczną, ale także czynniki społeczne, psychologiczne i osobowościowe; – zespołowa, gdyż leczenie pacjenta i opieka nad jego zdrowiem będzie w rękach interdyscyplinarnych zespołów działających w ramach modelu opieki koordynowanej; – zorientowana na jakość i wyniki zamiast na finansowaniu świadczeń w obecnym modelu ilościowym, z nowymi formami refundacji świadczeń e-zdrowia; – intuicyjna i zautomatyzowana – wiele podstawowych procesów, jak proste konsultacje medyczne, przejdzie w kompetencje narzędzi sztucznej inteligencji. Personel medyczny zajmować się będzie bardziej skomplikowanymi przypadkami. 

» Ochrona zdrowia będzie zintegrowana i skoordynowana, dzięki rosnącej interoperacyjności danych i udostępnianiu kartotek medycznych w chmurze danych.«

Innowac je

Health in All Politics â&#x20AC;&#x201D; a better future for Europe 4 ďż˝ 6 O C T O B E R 2 0 1 7, B A D H O F G A S T E I N , A U S T R I A

WHY? Because health matters.

OSOZ Polska 6/2017

DEMOGRAFIA I ZDROWIE LICZBA MIESZKAŃCÓW

WYDATKI NA OCHRONĘ ZDROWIA

38,5 miliona

6,3% PKB

DEMOGRAFIA

43,5% (25–41 lat) 16,26% (65+) PRZEWIDYWANA DŁUGOŚĆ ŻYCIA (2016)

73,7 lat (mężczyźni) 81,7 lat (kobiety)

Średnia EU 9,9% WYDATKI NA OCHRONĘ ZDROWIA (PUBLICZNE I PRYWATNE) NA MIESZKAŃCA W 2015 ROKU

1259 EURO Średnia EU 2781 EURO WSPÓŁCZYNNIK WZROSTU WYDATKÓW NA OCHRONĘ ZDROWIA NA OSOBĘ (2009-2015)

2,0 Średnia EU 0,7

SYSTEM I WYZWANIA LICZBA LEKARZY

2,22 / 1000 osób LICZBA PIELĘGNIAREK

5,2 / 1000 osób LICZBA ŁÓŻEK SZPITALNYCH

6,5 / 1000 osób E-ZDROWIE W POLSCE GDYBY WDROŻONO ROZWIĄZANIA E-ZDROWIA NA SZEROKĄ SKALĘ… z usług lekarzy mogłoby skorzystać

2% pacjentów więcej oraz można by zaoszczędzić około

0,36% PKB INFORMACJI O ZDROWIU SZUKA W INTERNECIE

40% osób LICZBA OSÓB REZERWUJĄCYCH WIZYTĘ PRZEZ INTERNET LUB Z POMOCĄ APLIKACJI MOBILNEJ

7% (średnia EU: 13%) 20

OSOZ Polska 6/2017

98% osób w Polsce jest gotowych udostępniać swoje dane w aplikacjach zdrowotnych. Tylko 2% ma obawy z tym związane. Źródło: Raport Polityka Insight „Transforming eHealth into a political and economic advantage”. Wykorzystano grafikę: designed by starline / Freepik.

Innowac je

polska

krajobraz e-zdrowia

Dziedzina zdrowia cyfrowego w Polsce wchodzi w fazę rozwoju dzięki centralnym projektom digitalizacji oraz inicjatywom i produktom innowacyjnych firm. Apetyt na e-zdrowie ma coraz więcej start-upów i organizacji spoza branży zdrowia.

Dania Islandia Finlandia Szwecja

To najbardziej rozwinięte pod względem e-zdrowia kraje w EU. Na przeciwnym biegunie znajdują się: Francja, Włochy, Belgia i Niemcy.

2:1

Według badań, inwestycje z dziedziny e-zdrowia zwracają się dwukrotnie w okresie 5 lat. Popularyzacja rozwiązań e-zdrowia mogłaby doprowadzić do spadku nakładów na zdrowie w krajach EU o średnio 0,31% PKB.

3-5% Szacowany wzrost wydajności w ochronie zdrowia w przypadku zastosowania narzędzi e-zdrowia. Szwedzcy lekarze oceniają, że e-recepta pozwala im zaoszczędzić 30 minut dziennie. Podobne wnioski płyną z badań wdrożenia elektronicznej recepty w Estonii.

INDEKS ROZWOJU E-ZDROWIA (punkty) 9,2 7,9

7,5 7,4 7,4 6,3 6,3 6,2 6,1 6,1

jest standardem w Danii, Islandii, Szwecji, Estonii i Chorwacji. W tych krajach 100% recept jest wystawianych elektronicznie.

5,2 4,2

3,9 3,9 3,8

3,3 3,3

3,0 3,0 2,9 2,8 2,8

2,7 2,5

2,4 2,4 2,2 2,2

2,1 1,5 1,4

1,0

0,7 0,5

0,1 0

Da Isl nia a Fin ndia la Hi ndi sz a pa Sz nia Sz wec wa ja jc a Es ria t W No oni ie rw a lka e Br gia yt Ho ania Ma lan ce dia Ch don or ia w Po ac rtu ja ga li Be a lg Bo ia śn L itw ia iH a er Tur ce cj go a wi W na ło c Fr hy an Ni cja em c Ło y Sł twa ow en Cz ia e Ru chy m un Se ia rb W ia Sł ęgry ow a Irl cja an d Au ia st ri Lu M a ks alt em a bu r Gr g ec ja Cy Po pr lsk B a Cz ułga ar ria no gó Al ra ba ni a

E-recepta

5,8

Źródło: Special Eurobarometer 460

OSOZ Polska 6/2017

Innowac je

strefa start-up

Doktor-Medi

(Infermedica)

Zastosowanie

Wirtualna diagnoza

Pomysłodawca

Piotr Orzechowski

Kraj

Polska

Jak zrodził się pomysł zastosowania sztucznej inteligencji (AI) w diagnostyce?

» Sprawdzanie objawów choroby w wyszukiwarce nie jest najlepszym pomysłem. Alternatywą jest diagnoza on-line oparta na mechanizmach sztucznej inteligencji.« 22

OSOZ Polska 6/2017

Inspiracją do wykorzystania sztucznej inteligencji we wstępnej diagnostyce stał się tzw. „Dr Google”. Przeprowadzone badania pokazują, że więcej niż 1 na 3 dorosłych używa Internetu w celu „samodiagnozy”. Nie od dziś wiadomo, że wpisanie swoich objawów w wyszukiwarce nie jest najlepszym pomysłem. W łatwy sposób możemy trafić na fora internetowe nieuczęszczane przez lekarzy albo notatki encyklopedyczne, które trudno obiektywnie zinterpretować bez wykształcenia medycznego. Często prowadzi to do błędnego przekonania, że dolega nam coś poważniejszego niż naprawdę, lub – co gorsze – że problem jest błahy, gdy w istocie wymaga konsultacji. W 2012 roku wraz z grupą lekarzy, matematyków oraz informatyków założyliśmy spółkę Infermedica, aby stworzyć wiarygodne i łatwe w użyciu narzędzie, które pomoże „internetowym pacjentom” obiektywnie ocenić ich objawy i znaleźć właściwego lekarza. Diagnostyka medyczna jest zagadnieniem tak obszernym i złożonym, że metody z zakresu sztucznej inteligencji są konieczne, aby choć w przybliżeniu odwzorowywać umiejętności i wiedzę posiadaną przez prawdziwych lekarzy. Na czym polega funkcjonalność rozwiązania? Z naszego systemu korzysta się przez Internet przy pomocy dedykowanej strony internetowej lub aplikacji mobilnej. Użytkownik proszony jest o podanie podstawowych informacji o sobie, takich jak wiek i płeć oraz uzupełnienie podstawowych czynników ryzyka, jak np. choroby przewlekłe (cukrzyca, nadciśnienie). Celem naszego systemu jest zebranie wywiadu w sposób zbliżony do tego, w jaki odbywa się on w gabinecie lekarza. Użytkownik podaje niepokojące go objawy. Następnie algorytm zadaje kolejne pytania uszczegóławiające, które dopasowują się do udzielonych odpowiedzi. Algorytm podąża – podobnie jak lekarz – za najbardziej prawdopodobną przyczyną objawów, wykluczając najpierw zagrażające życiu przyczyny. Po serii kilkunastu pytań przedstawiamy rekomendacje dotyczące lekarza, z którym należy się skontaktować oraz wstępne uzasadnienie

Innowac je

objawów. Narzędzie stanowi zdrowszą alternatywę do wspomnianej wcześniej wyszukiwarki. Na jakim etapie jest realizacja pomysłu i jak dzisiaj sztuczna inteligencja może wspierać stawianie diagnozy? Sztuczna inteligencja jest u nas „trenowana” przez 15-osobowy zespół medyczny z pomocą literatury oraz zanonimizowanych zbiorów danych pacjentów. Wiedzę medyczną modelujemy przy pomocy obszernych sieci probabilistycznych, które stanowią fundament naszych algorytmów. Naszym celem jest zarówno uzyskanie wysokiej skuteczności rozpoznawania chorób, jak również umiejętność zbierania najbardziej przydatnego wywiadu wstępnego, który możemy następnie przekazać lekarzowi. Na dzień dzisiejszy system potrafi rozpoznać blisko 600 jednostek chorobowych w oparciu o zbiór 1500 objawów i czynników ryzyka. Warto podkreślić, że celem systemu nie jest stawianie diagnozy. W przypadku rozwiązań dla pacjentów rekomendujemy do kogo się udać, a w rozwiązaniach dla lekarzy poszerzamy tzw. diagnostykę różnicową na zasadzie „interaktywnej książki”, do której można zaglądać w razie potrzeby. Jakie produkty i usługi oparte na AI są dostępne, a jakie w planach? Pierwszym wdrożeniem był portal Doktor-Medi.pl, który umożliwia łatwe i szybkie sprawdzenie objawów w celu znalezienia właściwego lekarza. Nasze główne działania biznesowe skupiają się jednak na współpracy z firmami z bran-

ży ochrony zdrowia, głównie ubezpieczeniowymi. Widzimy duże zainteresowanie wykorzystaniem sztucznej inteligencji w celu wstępnej analizy objawów i zarekomendowania właściwej usługi (np. wizyty, telekonsultacji, czatu z lekarzem). Jesteśmy dumni z pilotaży, które prowadzimy obecnie z firmami takimi jak Allianz Worldwide Partners, Medicover, Affidea. Z naszego „silnika diagnostycznego” korzystają już firmy i projek-

ty na całym świecie, przykładowo w Stanach Zjednoczonych (m.in. HealthLoop Inc., korzysta z części naszego systemu w szpitalach na terenie USA) oraz w Iranie, gdzie jeden z naszych klientów stworzył najpopularniejszą aplikację do sprawdzania objawów w języku Farsi. Naszą misją i celem jest dostarczanie firmom medycznym najlepszej na rynku technologii do wstępnej diagnostyki objawów. 

OSOZ Polska 6/2017

Raport

Koncepcje, dobre praktyki i wytyczne

Zdrowie w pracy. Lokata w kapitał ludzki Miejsce pracy wpływa co najmniej w 33% na nasze zdrowie – przynajmniej biorąc pod uwagę część doby, jaką statystycznie poświęcamy na obowiązki zawodowe. 8 godzin, a często i więcej, determinuje naszą kondycję fizyczną i psychiczną. 25% pracowników w Unii Europejskiej twierdzi, że praca wpływa negatywnie na ich zdrowie. Jak stworzyć zdrowe środowisko pracy i skuteczne programy prewencji w miejscu wykonywania zawodu, sięgające znacznie dalej niż medycyna pracy? Przedstawiamy najciekawsze pomysły i projekty przedstawione podczas konferencji zorganizowanej przez Komisję Europejską “Zdrowe środowiska pracy, aktywna profilaktyka zdrowotna w miejscu pracy” („Healthy work environments, active health and disease prevention at workplace”). 24

OSOZ Polska 6/2017

Raport

Od dawna wiadomo, że inwestycja w zdrowie jest inwestycją w zdrowych pracowników, a w efekcie – w mocną gospodarkę. Ze zdrowych środowisk pracy korzystają zarówno pracodawcy, jak i pracownicy. Ci pierwsi zyskują pozytywny wizerunek w otoczeniu, zmniejszają wskaźniki absencji oraz fluktuacji kadry i jednocześnie koszty z tego wynikające, podwyższają produktywność i wzmacniają kulturę organizacyjną wpływającą na sukces organizacji. W przypadku pracowników mówi się najczęściej o komforcie pracy, podwyższonym morale i samoocenie, większym zaangażowaniu i kreatywności, wspieraniu celów firmy i harmonijnym uczestniczeniu w życiu organizacji. Kontekst promocji zdrowia w miejscu pracy sięga znacznie dalej, odgrywając strategiczną rolę w zdrowiu publicznym.

Straty ekonomiczne i plan zmian To, w jakich warunkach i w jakim środowisku pracujemy, wpływa na naszą kondycję. Dobrym przykładem jest zdrowie psychiczne. Według szacunków Komisji Europejskiej, absencja w pracy i obniżona efektywność wywołane chorobami psychicznymi powodują w Europie straty ekonomiczne w wysokości 610 mld euro. Z kolei według badania Harwardziej Szkoły Zdrowia Publicznego (Harvard School of Public Health) przeprowadzonego dla Światowego Forum Ekonomicznego (World Economic Forum), pomiędzy 2011 a 2030 rokiem straty wynikające z chorób przewlekłych – powiązane z dodatkową opieką zdrowotną, obniżeniem produktywności, absencją i niepełnosprawnością – wyniosą 47 bln dolarów. A to tylko niewielka część problemu. Co roku papierosy są przyczyną 700 000 zgonów w EU. Amputacje związane z cukrzycą prowadzą do niepełnosprawności, wzrostu kosztów opieki socjalnej, zabierając z rynku doświadczonych pracowników. Spożywanie alkoholu jest czynnikiem znacznie zmniejszającym szanse zatrudnienia i częstym powodem zwolnień. Jak wynika ze statystyk, osoby otyłe charakteryzuje większa niż średnia nieobecność w pracy. Raport WHO „Przegląd społecznych determinantów zdrowia i podziałów zdrowotnych w europejskim regionie WHO” („Review of social determinants and the health divide in the WHO European Region”) wyraźnie pokazuje, że kondycja zdrowotna zależy od czynników społecznych, jak m.in. miejsce urodzenia, środowi-

sko życia, poziom edukacji oraz praca. Te liczby skłoniły m.in. Komisję Europejską do opracowania strategii działań na rzecz tworzenia zdrowych środowisk pracy oraz aktywnej prewencji chorób w miejscu pracy. Zagadnieniem zajmuje się m.in. Europejska Sieć Dla Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy (The European Network For Workplace Health Promotion – ENWHP). Według organizacji, musimy wypracować „zrównoważoną politykę zatrudnienia”, rozumiejącą potrzeby różnych grup osób, ale także wspierającą budowę zaufania pomiędzy pracownikiem i pracodawcą. Richard Wynne z Centrum Badań Nad Zatrudnieniem (Work Research Centre) twierdzi, że musimy wytworzyć kulturę „zrównoważonego zatrudnienia”, tak aby warunki pracy sprzyjały aktywności zawodowej aż do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego. Mowa m.in. o promocji zdrowego trybu życia, architekturę promującą aktywność fizyczną, szkolenia – zwłaszcza seniorów – aktualizujące wiedzę i podnoszące pozycję konkurencyjną, systematyczne badania kontrolne sięgające poza podstawowe obowiązki wynikające z medycyny pracy. – Pierwszym krokiem do stworzenia zdrowego miejsca pracy jest przede wszystkim identyfikacja potrzeb i zagrożeń – zauważa Richard Wynne. Na tej podstawie tworzony jest tzw. plan zdrowia w miejscu pracy, który będzie różny dla różnych zawodów i grup społecznych. – Taka strategia powinna być zbiorem konkretnych wytycznych i działań, określając m.in. osoby odpowiedzialne za jej realizację – dodaje Richard Wynne.

Obiecujące efekty działań Szacuje się, że co roku ok. 160 000 osób umiera z powodu chorób powiązanych z rodzajem wykonywanej pracy. W styczniu 2017 roku Komisja Europejska ogłosiła nową inicjatywę dla poprawy zdrowia i bezpieczeństwa pracowników w UE (Occupational Safety and Health, OSH), skupiając działania zwłaszcza na mikroprzedsiębiorstwach i małych firmach, gdzie problem jest najczęściej ignorowany. W przeciwieństwie do dużych firm, które mają już wypracowane podstawowe standardy postępowania i oceny ryzyka w miejscu pracy (occupational safety and health risk assesment). I choć liczba osób ginących w wypadkach w pracy od 2008 roku zmniejszyła się znacząco, a liczba pacjentów z przynajmniej jedną chorobą powiązaną przyczynowo z miejscem pracy spadła o 10%, pojawiły

» Około 25% populacji EU w wieku produkcyjnym ma symptomy przynajmniej jednej choroby przewlekłej. To ludzie, którzy wymagają indywidualnych warunków pracy.«

się nowe wyzwania. Zwłaszcza te związane ze zmieniającą się sytuacją zdrowotną społeczeństwa, jak kwestie zdrowia psychicznego, niezakaźnych chorób przewlekłych wynikających ze stylu życia (i pośrednio – wykonywanego zawodu), spożycia alkoholu. Miękkie elementy wykonywanego zawodu, a wpływające na zdrowie, są nadal zaniedbywane. Jak mówi Cinthia Menel Lemos z Agencji Konsumentów, Zdrowia, Rolnictwa i Żywności (Consumers, Health, Agriculture and Food Executive Agency, CHAFEA) w Komisji Europejskiej, profilaktyka zdrowotna i prewencja chorób jest jednym z elementów wspierania wzrostu gospodarczego. Na profilaktykę trzeba spoglądać z szerokiej perspektywy i realizować ją zgodnie z dewizą „zdrowie we wszystkich politykach” (health in all policies). Konferencja „Zdrowe środowiska pracy, aktywna profilaktyka zdrowotna w miejscu pracy” była okazją do przedstawienia kilku wybranych inicjatyw w tym obszarze finansowych ze środków UE. Dobrym przykładem jest projekt PATHWAYS, którego celem jest wypracowanie standardów i rekomendacji dla społecznej integracji oraz reintegracji osób z chorobami przewlekłymi dla zwiększenia ich szans na rynku pracy. Zwraca on uwagę, że legislacja w zakresie prawa pracy nie dotyka problemu osób z chorobami przewlekłymi, które należą do szczególnej

OSOZ Polska 6/2017

Raport

» Tylko 38% pracowników jest świadomych tego, że praca jest determinantem zdrowia.«

grupy pracowników wymagających stałej opieki, regularnych wizyt lekarskich. Obciążenie chorobą jest często przyczyną marginalizacji tego typu osób na rynku pracy a także poczucia niepewności w środowisku przedsiębiorstw, gdzie dominuje czynnik konkurencyjności i efektywności. To może dalej prowadzić do osamotnienia, izolacji, a nawet depresji. Problem występuje na ogromną skalę: ok. 25% populacji UE w wieku produkcyjnym ma symptomy przynajmniej jednej choroby przewlekłej. Ten udział będzie się zwiększał wraz ze starzeniem się społeczeństwa – w 2020 roku osoby w wieku 50+ będą stanowiły 8,3% siły roboczej, w 2060 roku – już 14,8%. Jak wiadomo, wraz z wiekiem rośnie szybko liczba chorób przewlekłych. Wypracowanie odpowiedniej polityki zatrudniania osób chorych chronicznie wydaje się warunkiem zapewnienia równowagi na rynku pracy i dostępu do wykwalifikowanej kadry. Chorzy muszą mieć poczucie stabilizacji w pracy, możliwość modyfikacji czasu pracy ze względu na częste wizyty lekarskie, indywidualnego dopasowywania przerw do własnych potrzeb. Leczenie chorób przewlekłych pochłania już dziś w UE 700 miliardów euro rocznie, co stanowi 70–80% budżetów ochrony zdrowia. Według statystyk Międzynarodowej Organizacji Pracy (International Labour Organization), 66% bezrobotnych w Europie ma szansę na ponowne znalezienie zatrudnienia, podczas gdy w grupie osób chorych przewlekle odsetek ten maleje do 47%. Innym projektem w obszarze chorób przewlekłych jest EConDA (Ekonomia Chorób Przewlekłych, ang.: Economics of Chronic Diseases). Jego autorzy po-

OSOZ Polska 6/2017

szukują najlepszych ekonomicznie praktyk prewencji chorób przewlekłych wykorzystując do tego celu metody modelowania komputerowego. W ramach symulacji zbadano przykładowo efekty wprowadzenia 20-proc. podatku na napoje słodzone cukrem. Wniosek: do 2025 roku 25 498 mniej przypadków chorób związanych z otyłością i nadwagą. W Polsce tematem medycyny pracy zajmuje się m.in. Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera. Instytut zrealizował projekt poprawy zdrowia starzejącej się siły roboczej poprzez wzmocnienie zaangażowania lekarzy w działania profilaktyki i promocji zdrowia kierowane do tej grupy. Wnioski nie napawają optymizmem: opieka nad pracownikami – seniorami i dedykowane programy profilaktyki do nich kierowane w zasadzie nie istnieją. Co więcej – sam proces starzenia się i jego wpływu na pracę jest bardzo słabo rozpoznany. I nie dotyczy to jedynie naszego kraju. Ta grupa społeczna będzie szybko się powiększała i to od niej zależeć będzie kondycja ekonomiczna państwa. Instytut im. Nofera prowadzi także szkolenia dla zakładów pracy w zakresie problemów występujących w środowisku pracy, dotyczące m.in. chorób przewlekłych, schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego, zagrożeń psychospołecznych. Publikuje ponadto praktyczne podręczniki, jak przykładowo „Dopasowanie człowieka do środowiska pracy – uwarunkowania i skutki” lub „Stres w pracy”. Pomocne mogą się okazać nowe technologie, np. e-learning z pomocą którego można dystrybuować programy szkoleniowe do lekarzy i bezpośrednio do seniorów – pracowników.

Architektura kształtująca decyzje Projektów podejmujących skomplikowane zagadnienie zmniejszenia częstotliwości występowania chorób przewlekłych jest o wiele więcej. W raporcie końcowym projektu CHRODIS (Addressing Chronic Diseases & Healthy Ageing Across The Life Cycle) znaleźć można przykłady kilkudziesięciu inicjatyw z 22 państw Europy, w tym wytyczne i dobre praktyki programów promocji zdrowia i profilaktyki. Finlandia jest wymieniana jako wzorcowy przykład polityki tworzenia przyjaznych i promujących zdrowie miejsc pracy. Narodowy Instytut Zdrowia i Dobrobytu (National Institute for Health and Welfare) razem z linią lotniczą Finnair zrealizował program skriningu i prewencji cukrzycy

typu 2. Badania pokazały, że 25% pracowników znajduje się w grupie o podwyższonym ryzyku zachorowania. 60% z nich skorzystało z doradztwa w zakresie zmiany stylu życia. Jest to dodatkowo dobry wzór partnerstwa prywatnopublicznego w podejmowaniu zagadnień prewencji. Nową koncepcją, którą chce promować Finlandia, jest tzw. architektura wyboru („choice architecture”) zmieniająca codzienne zachowania i dająca ludziom możliwość wdrażania w życie zdrowych praktyk, także w miejscu pracy. Jest to szeroka dziedzina stawiająca na małe zmiany w najbliższym mikrootoczeniu, modyfikujące nieodpowiednie przyzwyczajenia. Innymi słowy, interwencje w zakresie architektury wyboru skupiają się na moderowaniu procesu podejmowania decyzji, ale z zachowaniem wolności wyboru. Kilka praktycznych przykładów: jasne światło na stołówkach zwiększa spożycie zdrowych posiłków, duże szklanki na wodę sprzyjają odpowiedniemu nawodnieniu organizmu, słodycze w małych porcjach, obrane warzywa i owoce, układ menu ze zdrowymi opcjami na samym początku, atrakcyjne nazwy dietetycznych posiłków (np. „odżywcza zupa warzywna”) i ich specjalne oznaczenie, plakaty promujące prawidłowe odżywianie się. Jak mówi Jaana Lindrström z finlandzkiego Narodowego Instytutu Zdrowia i Dobrobytu, koncepcja „choice architecture” pozwala w nieuświadomiony sposób kształtować drobne decyzje w środowisku życia, a miejsce pracy jest idealną przestrzenią do wdrożenia jej założeń. To tutaj spędzamy sporą część dnia i to tutaj jesteśmy w stanie dotrzeć z programami promocji zdrowia i profilaktyki chorób do grup osób, które w środowisku życia prywatnego są nieosiągalne. – W realizowanym przez nas projekcie StopDia (Stop Diabetes) chcemy – razem z lokalnymi podmiotami – wcielić w życie założenia architektury wyboru. Efektem końcowym będzie zestaw narzędzi dla pracodawców do gotowego zastosowania w miejscu pracy, uzupełniających tradycyjną metodykę profilaktyki zdrowotnej – mówi Jaana Lindrström.

Zdrowie psychiczne i alkohol Ogromnym wyzwaniem pozostaje zagadnienie zdrowia psychicznego w miejscu pracy. Choroby psychiczne ewoluowały do kategorii „normalnych” chorób przewlekłych. Statycznie jedna trzecia populacji doświadcza problemów psychicznych przynajmniej raz w roku. Ze wzglę-

Raport

du na stygmatyzację, wiele osób w ogóle nie szuka pomocy. A miejsce pracy – jako skomplikowane środowisko socjalne – w ogromnym stopniu kształtuje kondycję psychiczną. Gregor Breucker (Mental Health and Wellbeing Joint Action) wyróżnia 5 kluczowych czynników zdrowia psychicznego w pracy: wymagania pracy, potrzeby emocjonalne, czas pracy, kontrola pracy i przywództwo. Powinien je znać i monitorować każdy menedżer, gdyż to one determinują formę pracownika i w efekcie – jego wydajność. Ukuto nawet sformułowanie „corporate health management” (korporacyjne zarządzanie zdrowiem), które oprócz funkcjonującego już w większości przedsiębiorstw zdrowia i bezpieczeństwa zawodowego, obejmuje m.in. promocję zdrowia w miejscu pracy i zarządzanie powrotem do pracy. Jego wdrożeniem w życie organizacji powinni być zainteresowani wszyscy pracodawcy, którzy chcą konkurować na rynku pracy i tworzyć pozytywny wizerunek firmy. Jak zrobić pierwszy krok? Po pierwsze – uświadomić sobie wagę problemu. Po drugie – sięgnąć do doświadczeń innych. Projektów w tym obszarze jest coraz więcej i z nich można czerpać inspiracje. Przykładem jest The European Network for Mental Health Promotion, które stworzyło tzw. Podręcznik Zdrowia Psychicznego (Mental Health Handbook). To zbiór narzędzi, które mogą zaadaptować m.in. przedsiębiorstwa oraz szkoły. Z kolei do kwestii zupełnie przemilczanych zaliczyć można wpływ spożycia alkoholu na pracę. To jeden z najważniejszych czynników ryzyka bezrobocia i element obniżający – w sposób ukryty – produktywność pracowników. Podejście pracodawców nie wychodzi w takich przypadkach poza egzekwowanie zakazu wykonywania pracy pod wpływem alkoholu. Widoczna konsumpcja (lub jej skutki) to jedynie wierzchołek góry lodowej. Praca po mocno zakrapianej nocy nie należy do rzadkości i jest niestety w naszym kraju akceptowana przez najbliższych współpracowników, a czasami nawet przez przełożonego. Jednak trudno wymagać od firm wiedzy i standardów postępowania, których nie posiadają nawet lekarze. Relacja „lekarz-pacjent” jest mniej sformalizowana niż relacja „pracownik–pracodawca” i to w tym drugim przypadku można sięgnąć po narzędzia motywacyjne do zmiany zachowań. Ale nie te oparte na zakazach i groźbach. Próba zdiagnozowania skali problemu poprzez badanie ankietowe

może dać bardzo niewymierne wyniki – pracownicy będą mieli obawy o identyfikację ich odpowiedzi. Lepiej na początek przyjrzeć się z bliska powodom nieobecności. Z innych inicjatyw można wymienić spotkania informacyjne, odpowiednie szkolenia dla osób pracujących w wydziałach zasobów ludzkich, komunikację problemu z pomocą wewnętrznych kanałów informacyjnych. Podstawowe działania można znaleźć we wnioskach z projektu The European Workplace and Alcohol (EWA Project) „Toolkit for alcohol-related interventions in workplace settings” („Zestaw narzędzi dla interwencji związanych ze spożywaniem alkoholu w miejscu pracy”). Kilka przykładów: warsztaty organizowane przez specjalistów, plakaty, anonimowe porady w zakresie ryzyka wpływu alkoholu na wykonywany zawód, quizy lub bezpłatne alkomaty. Prawda jest taka, że zmiana kultury spożycia alkoholu to syzyfowa praca, jednak lepiej podjąć wyzwanie aniżeli zamieść niewygodne kwestie pod dywan albo zakopać się na stanowisku, że to zadanie dla systemu ochrony zdrowia i zdrowia publicznego.

Zrównoważone środowisko pracy i indywidualne podejście Według badania EUROFOUND 2015, tylko 38% pracowników zdaje sobie sprawę z tego, że praca jest determinantem zdrowia. Co ciekawe, gdy zapytano, czy wpływ pracy na zdrowie jest pozytywny czy negatywny, odpowiedzi różniły się w zależności od rodzaju pracy. Pracownicy niskowykwalifikowani częściej wskazywali niekorzystny wpływ niż pracownicy wyższego szczebla. Według Katalin Sas z Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (European Agency for Safety and Health at Work) jest wiele czynników kształtujących zdrowie w pracy. Są one różne dla poszczególnych stanowisk pracy i do tego zmieniają się nieustannie w związku z przejściem od rewolucji przemysłowej do rewolucji technologicznej. Innym elementem jest starzenie się społeczeństw i coraz dłuższy czas pracy. Wśród czynników wspólnych, niezależnych od zawodu, wymienić można socjoekonomiczne, kulturowe i środowiskowe, jak prawo pracy, system ubezpieczeń zdrowotnych, system zarządzania i motywowania pracowników, zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, wyposażenie stanowiska, kulturę organizacyjną itd. Dyskusje na temat zdrowia w miejscu pracy często mylnie skupiają się na pra-

codawcy i ustawodawcy. Według ostatniej definicji Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, promocja zdrowia w miejscu pracy to zadanie zespołowe, w które musi zaangażować się tak samo pracodawca jak i pracownik. Po stronie tego pierwszego leży przede wszystkim stworzenie odpowiednich warunków pracy i systemu rozwoju personalnego, przygotowanie programów zdrowotnych i ekosystemu podejmowania zdrowych wyborów. Ale bez udziału pracowników, nawet najlepsze strategie nie mają szans na powodzenie. Do osiągnięcia takiej harmonii potrzebne jest oczywiście zaufanie, partnerska relacja na linii „firma – pracownik”, sprawiedliwe warunki nagradzania, a przede wszystkim kultura organizacyjna wrażliwa na indywidualne potrzeby. Coraz więcej firm myśli o pracownikach w kategorii bezcennego zasobu, dbając o ich kondycją fizyczną i psychiczną. Przykładowo, SAP w Holandii stworzył program „�� RUN YOUR HEALTH for all ages�� ”, który objął dwie płaszczyzny: wyposażenie stanowiska pracy i modyfikację warunków przestrzennych (dynamiczne miejsca pracy, pokoje socjalne w trybie stojącym, trackery aktywności fizycznej, interaktywna platforma dla pracowników, ergonomiczne procedury) i promocję stylu życia (kampanie informacyjne, konkursy zdrowotne, zaangażowanie w programy społeczne, zdrowotny coaching). O krok dalej idą kraje nordyckie budując miej-

» Choice architecture, czyli architektura wyboru, pozwala w nieuświadomiony sposób kształtować drobne decyzje w środowisku pracy.« OSOZ Polska 6/2017

Raport

sca pracy w koncepcji „wellbeing”, czyli dobrego samopoczucia. Podejście polega nie tylko na skupianiu się na wewnętrznych warunkach, ale także na szerokiej współpracy z partnerami zewnętrznymi, angażowaniu nowych technologii. Finlandia od lat uchodzi za lidera w tzw. innowacjach społecznych – postrzeganiu człowieka jako jednostki społecznej, interpretacji stanu zdrowia jako pochodnej szeregu czynników i scalaniu ich w ramach skoordynowanej sieci opieki i przepływu informacji. Jednym z filarów innowacji społecznych w zdrowiu jest przenikanie się sektora publicznego i niepublicznego, wyjście w opiece zdrowotnej poza tradycyjne struktury systemu ochrony zdrowia. – Charakter pracy i sposób jej organizacji wpływają na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne – mówi Katalin Sas z Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy. – Rozwiązania legislacyjne na poziomie UE i krajów członkowskich z reguły skupiają się na ryzykach zdrowotnych i bezpieczeństwa w pracy. Jednak zakład pracy może być miejscem promocji zdrowia oraz likwidowania socjoekonomicznych lub społecznych nierówności. To wymaga przeanalizowania środowiska pracy, procedur, zasad zarządzania i organizacji – komentuje dla OSOZ Katalin Sas.

Zdrowy pracownik jako przewaga konkurencyjna Po latach zaniedbań wynikających z uwarunkowań młodej gospodarki wolnorynkowej, także w Polsce podejście do zdrowia w miejscu pracy zmienia się na lepsze. Na poziomie politycznym można wspomnieć Ustawę o Zdrowiu Publicznym oraz Narodowy Program Zdrowia 2016–2020 nakreślający ramy dla działań w zakresie promocji zdrowia i zdrowia populacyjnego. MZ jest w trakcie przygotowania programów profilaktycznych zdrowego odżywiania się i aktywności fizycznej. Na razie trudno powiedzieć, jakie rozwiązania powstaną i jaki realny wpływ będą miały na poprawę sytuacji zdrowotnej ogółem. Jak mówi Dariusz Poznański z Ministerstwa Zdrowia, ważnym elementem jest podział środków przeznaczonych na realizację celów wynikających z Ustawy o Zdrowiu Publicznym pomiędzy poszczególne ministerstwa i w ten sposób rozbicie aktywności na rzecz zdrowia na różne poziomy polityki państwa, zgodnie z regułą „zdrowie we wszystkich politykach”.

OSOZ Polska 6/2017

W zmianie filozofii działania firm w kontekście tworzenia zdrowych i promujących zdrowie miejsc pracy to konkurencyjny rynek okazać się najważniejszym czynnikiem. Widać to już w dużych przesiębiorstwach walczących o najlepszych pracowników nie tylko warunkami ekonomicznymi, ale także pakietami zdrowotnymi obejmującymi m.in. zajęcia sportowe. Karnety na basen czy siłownię to za mało – profilaktyka w miejscu pracy potrzebuje realnej aktywizacji pracownika i zmiany kultury funkcjonowania. Przedsiębiorstwa muszą stać się podmiotami odpowiedzialnymi społecznie i zdrowotnie. Promocja zdrowia w miejscu pracy przez długie lata była zaniedbywana, prowadząc do tego, że pracownicy i pracodawcy stali po dwóch różnych stronach barykady. Dzisiaj rozumiemy już, że praca jest istotnym elementem życia i wymagamy warunków, które zapewnią zrównoważony rozwój personalny, zdrowie i równowagę pomiędzy obowiązka-

mi zawodowymi a prywatnymi zainteresowaniami oraz życiem prywatnym (work-life balance). Zdają sobie z tego sprawę pracodawcy – aby przyciągnąć dobrych ludzi do pracy, muszą zadbać o wygodne, ergonomiczne warunki, wychodząc naprzeciw indywidualnym oczekiwaniom, jak np. elastyczne godziny pracy dopasowane do sytuacji życiowej albo zdrowotnej, tworząc klimat oparty nie na wewnętrznej konkurencji, ale współpracy i wsparciu. Temat promocji zdrowia w miejscu zdrowia powinno się sprzedawać jako jedną z najlepszych inwestycji w pracownika, w jego efektywność, zaangażowanie i wartość wnoszoną do przedsiębiorstwa.  Konferencja „Zdrowe środowiska pracy, aktywna profilaktyka zdrowotna w miejscu pracy” (Lizbona, 8–9 czerwca) była podsumowaniem najważniejszych projektów finansowych ze środków UE, w zakresie promocji zdrowia w miejscu pracy oraz inicjatyw podejmowanych na poziomie poszczególnych krajów.

» Koncepcja korporacyjnego zarządzania zdrowiem postrzega dobrą kondycję fizyczną i psychiczną pracownika jako inwestycję w jego produktywność.«

rozmow y

Zdrowie w języku liczb Na zdrowie człowieka patrzy przez pryzmat liczb sięgając do nauk ścisłych, jak matematyka i cybernetyka. Jego celem jest zbudowanie systemu, który umożliwi przewidywanie rozwoju zdrowia, zastępując leczenie wczesną profilaktyką. Innowator, reformator, wynalazca i wizjoner, który stworzył teoretyczne i praktyczne podstawy bezprecedensowej koncepcji mogącej zrewolucjonizować ochronę zdrowia. Rozmowa z dr inż. Zygmuntem Kamińskim, twórcą koncepcji OSOZ oraz prezesem KAMSOFT S.A.

OSOZ Polska 6/2017

rozmow y

Kiedy ponad 30 lat temu działalność zaczęła firma KAMSOFT, jaką wizję przyszłości ochrony zdrowia miał Pan przed oczami? Firma KAMSOFT powstała w 1985 r. na Śląsku, w Katowicach, czyli w samym sercu największego w Polsce regionu przemysłu ciężkiego. W tym okresie w Polsce obowiązywał jedynie słuszny ustrój komunistyczny (socjalistyczny). W ustroju socjalistycznym robotnik był dobrem najwyższym, natomiast zdrowiem robotnika nikt się nie interesował. W owym czasie system ochrony zdrowia był dość prymitywny i pozbawiony dostępu do nowych technologii. Nowoczesne zarządzanie rynkiem zdrowia nie istniało, ponieważ głównym kierunkiem gospodarki socjalistycznej była produkcja węgla i stali dla przemysłu zbrojeniowego. Zgodnie z zapotrzebowaniem rynkowym, firma KAMSOFT rozpoczęła swoją działalność od automatyzacji zakładów przemysłowych, głównie hut i kopalń. Wytwarzała i wdrażała systemy informatyczne oparte o komputery PC i sterowniki przemysłowe. Taki stan gospodarki istniał do przełomu ustrojowego, jakim był okrągły stół, który stał się początkiem przemiany gospodarki socjalistycznej w gospodarkę kapitalistyczną i rozpoczął się szybki proces likwidowania nieefektywnego przemysłu. Na początku 1990 r. firma KAMSOFT stanęła przed dylematem wyznaczenia nowej drogi rozwoju i poszukiwania nowych obszarów dla swojej działalności. Po długich i wnikliwych analizach zapadła decyzja – firma będzie się zajmować informatyzacją i cybernetyzacją rynku zdrowia. Dlaczego padł taki wybór? – przesłanek było wiele, w tym przede wszystkim przemiany ustrojowe i wiara młodych ludzi w możliwość budowania czegoś nowego i nieprzeciętnego. Drugi istotny powód to wielokierunkowe wykształcenie techniczne właścicieli KAMSOFT, będące połączeniem nauk technologicznych, cybernetycznych i matematycznych. Trzecim motywem była wola poszukiwania naprawdę poważnych i długofalowych wyzwań, a takim jawił się rynek ochrony zdrowia. Dobre zdrowie i długie życie to najważniejsze cele człowieka, zatem działanie w tym obszarze daje nadzieję na wieloletnią i ciekawą pracę. Rynek zdrowia to rynek trudny, ale stabilny czasowo, który będzie istniał do ostatniego człowieka na ziemi. Tak trudny sektor powinien spowodować ograniczenie za-

OSOZ Polska 6/2017

interesowania innych firm skomplikowanymi tematami, zatem może być mniejsza konkurencja. Dzisiaj, z perspektywy czasu można powiedzieć, że wszystkie założenia się sprawdziły, a firma KAMSOFT jest w Polsce niekwestionowanym liderem działającym w obszarze informatyzacji, automatyzacji i cybernetyzacji rynku zdrowia. Na początku lat 90-tych cybernetyzacja rynku ochrony zdrowia była kierunkiem zbyt abstrakcyjnym i niezrozumiałym dla ówczesnego społeczeństwa. Wielu kreatorów rozwoju rynku zdrowia nie wyobrażało sobie sytuacji, aby podchodzić do człowieka jak do maszyny i traktować człowieka jak bezduszny obiekt sterowania. Po wielu latach żmudnej pracy u podstaw i przekonywania okazało się, że takie podejście jest możliwe. W zasadzie świadomość możliwości sterowania zdrowiem towarzyszyła nam od początku, nie było jedynie wydajnych technologii informatycznych zdolnych do gromadzenia i przetwarzania dużych zbiorów informacji. Kiedy już zostało ustalone, że firma KAMSOFT będzie się zajmowała rynkiem zdrowia, to pojawiło się kolejne ważne pytanie – w jaki sposób podejść do zagadnienia. Stanęliśmy przed trudnym zadaniem wyznaczenia długofalowego programu rozwoju firmy. W rezultacie wnikliwych analiz zapadła kolejna istotna decyzja – będziemy budować cybernetyczny system przeznaczony do kompleksowego i długofalowego wspomagania zdrowia człowieka, jego rodziny i całego społeczeństwa, pod ogólnym hasłem „W trosce o zdrowsze społeczeństwo”. Na podstawie ogólnych planów i założeń, w 1990 r. powstał konkretny i wieloletni projekt „Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia OSOZ” znany obecnie pod zmienioną nazwą „Otwarty System Ochrony Zdrowia OSOZ”, w celu podkreślenia transparentności, interoperacyjności i otwartości na współpracę z wszystkimi zainteresowanymi kreatorami rynku zdrowia w Polsce, Europie i na świecie. Czy koncepcja OSOZ zmieniała się razem z tym, jak rozwijały się technologie i świat wokół? Koncepcja informatyzacji rynku zdrowia oparta o ideę Otwartego Systemu Ochrony Zdrowia okazała się bardzo stabilna i niewiele zmieniła się w przeciągu ostatnich 30-lat. Model cyfryzacji pacjenta

rozmow y

i jego otoczenia bazuje na podstawowych założeniach cybernetyki, więc z tego względu pryncypialne zasady teorii sterowania nie mogły ulegać istotnym zmianom. Zmieniły się natomiast metodyki implementacji projektu OSOZ, wraz z tym, jak zmieniały się technologie informatyczne będące jedynie narzędziami jego realizacji. Zaczynaliśmy w czasach systemu operacyjnego DOS i modemów o szybkości 2400 bps.

» Zbudowaliśmy system kompleksowego i długofalowego wspomagania zdrowia człowieka.«

U podstaw systemu OSOZ leży jednak jeden poważny problem społeczny, który prawdopodobnie nigdy nie znajdzie pozytywnego rozwiązania. Tym problemem jest definicja strategicznego celu budowy i rozwoju OSOZ, uwzględniająca cele społeczne. System OSOZ z założenia jest przeznaczony do kompleksowego i długofalowego wspomagania zdrowia pacjenta i społeczeństwa, a to są zagadnienia sprzeczne względem siebie, a nawet pod wieloma względami antagonistyczne. Gdzie tkwi ten dość filozoficzny problem? Wynika przede wszystkim z nieograniczonych potrzeb w zakresie ochrony zdrowia i zawsze ograniczonych środków finansowych. Nie można bowiem realizować nieograniczonej funkcji celu za pośrednictwem ograniczonej mocy sterowania, podobnie jak nie można dojechać na nieograniczoną odległość ograniczonym zasobem paliwa. W zdrowiu ewidentne występuje syndrom krótkiej kołdry. Jeżeli celem systemu OSOZ ma być wspomaganie i optymalizacja stanu zdrowia człowieka jako jednostki, czyli dobro pojedynczego człowieka ma być priorytetem, to dążenie do celu będzie realizowane kosztem społeczeństwa. W tej sytuacji jedynym racjonalnym podejściem do zarządzania rynkiem ochrony zdrowia jest podejście kompromisowe polegające na zbudowaniu kompleksowej funkcji celu uwzględniającej zarówno cele jednostki, jak i cele całego społeczeństwa. Oczywiście łączone cele jednostki i społeczeństwa muszą być przeskalowane przez odpowiednie współczynniki wagowe. Problem polega na tym, że nie ma jednoznacznej i sprawiedliwej metody na ustalenie obiektywnej wartości takich współczynników. Dobór współczynników będzie kompromisowy, a to oznacza, że żadna ze stron nie będzie w pełni zadowolona z systemu ochrony zdrowia. Kiedy wiele firm skupiło się na biznesowym rozwoju pojedynczych produktów, Pan postanowił pójść o krok dalej tworząc strategię Otwartego Systemu Ochrony Zdrowia. Skąd takie podejście? Koncepcja budowy systemu OSOZ w rozumieniu kompleksowego i długofalowego wspomagania zdrowia wyniknęła w dużej mierze z natury problemów zdrowotnych. W poprzednich wiekach procesy leczenia uszkodzonego zdrowia były dość proste i krótkie w rozumieniu czasu. Jeżeli człowiek uległ wypadkowi, to ucinano mu uszkodzoną nogę. Dziecko urodzone z wadą serca na ogół nie przeżywało. Z upływem czasu i doskonaleniem technologii w ochronie zdrowia procesy leczenia stawały się coraz bardziej złożone i dłuższe czasowo. Leczenie określonego problemu zdrowotnego bazowało częściej na informacji historycznej, a to oznaczało, że systemy leczenia zaczęły budować własną pamięć.

OSOZ Polska 6/2017

rozmow y

Jak widać, koncepcja OSOZ dotyczy kompleksowego sterowania zdrowiem w dłuższych przedziałach czasowych i niesie coś więcej niż zastosowanie pojedynczych programów komputerowych służących informatyzacji i automatyzacji wybranych procesów zdrowotnych. Nie oznacza to wcale, że pojedyncze programy nie są istotne. Wręcz przeciwnie, programy komputerowe stosowane w gabinetach lub przychodniach są podstawowymi generatorami informacji zdrowotnej na potrzeby OSOZ. Również firma KAMSOFT od lat wytwarza i wdraża specjalizowane oprogramowanie w różnych obszarach rynku zdrowia. Jak na tamte czasy była to odważna i rewolucyjna wizja. Co motywowało Pana do chęci zmiany na lepsze systemu ochrony zdrowia? Decyzja w pewnym sensie była odważna, ale może bardziej była to decyzja spontaniczna, chęć zbudowania czegoś wyjątkowego. Człowiek żyje między innymi po to, aby zostawiać po sobie trwały i pozytywny ślad, a takim śladem z całą pewnością może być OSOZ, pod warunkiem, że wystarczy wytrwałości i finansów. Motywacja do budowy systemu OSOZ wynikała też z woli poprawy zdrowia społeczeństwa i zmniejszenia kosztów ochrony zdrowia, ponieważ pieniędzy na zdrowie zawsze brakuje, a ich nieracjonalne wydawanie pośrednio hamuje rozwój rynku zdrowia. Na jakich założeniach opiera się OSOZ, na jakim etapie realizacji się znajduje i co trzeba jeszcze zrobić, aby urealnić wizjonerskie plany? Aby wyjaśnić ideę i strategię rozwoju systemu OSOZ, trzeba sięgnąć do wybranych elementów matematyki i cybernetyki leżących u jego podstaw. Pojedyncze produkty w rozumieniu programów komputerowych, które są jedynie narzędziami do realizacji celu, nie mają większego znaczenia. Oto kilka najważniejszych założeń: 1. Jeżeli chcemy wspomagać zarządzanie zdrowiem człowieka lub z czasem wręcz zarządzać zdrowiem człowieka, musimy zbudować znacznie większy system niż pojedyncze programy komputerowe, system oparty na sprawdzonych podstawach naukowych.

OSOZ Polska 6/2017

2. Jeżeli potraktujemy człowieka jako obiekt sterowania, wówczas można powiedzieć, że zdrowie człowieka może być określone jako stan obiektu sterowania w pewnej przestrzeni matematycznej, zwanej Przestrzenią Zdrowia, którą należy skonstruować na samym początku budowy systemu. 3. Ponieważ zdrowie człowieka w okresie 100 lat zależy od bardzo wielu czynników, należy w pierwszej kolejności określić przestrzeń zdrowia i wymiar tej przestrzeni. 4. Wymiar przestrzeni zdrowia zależy w dużym stopniu od liczby zmiennych jakie mogą wpływać realnie na zdrowie. Liczba zmiennych wpływających na zdrowie nieustannie rośnie proporcjonalnie do horyzontu sterowania i doskonałości technologii wspomagających ochronę zdrowia. Wymiar przestrzeni zdrowia zależy również od rodzaju społeczeństwa, jego lokalizacji, kultury, poziomu rozwoju i wielu innych uwarunkowań społeczno-politycznych. 5. W aktualnych warunkach rozwoju społeczeństwa polskiego, wymiar przestrzeni zdrowia, określany liczbą niezależnych zmiennych wpływających realnie na zdrowie, przekracza 200 000. Wymiar przestrzeni zdrowia był jednym z istotnych czynników hamujących przez lata rozwój systemu ochrony zdrowia w rozumieniu OSOZ. Dopiero rewolucja informatyczna otworzyła nowe możliwości w zakresie masowego gromadzenia i przetwarzania informacji na potrzeby matematycznego modelowania procesów zdrowotnych. W przypadku pojedynczego człowieka, zagadnienie nieco się upraszcza, bowiem tzw. Personalna Przestrzeń Zdrowia nie przekracza w praktyce wymiaru 10 000. 6. Zdrowie pojedynczego człowieka wyznacza w przestrzeni zdrowia unikalną drogę opisaną przez Funkcją Stanu Zdrowia Pacjenta. Funkcja Stanu Zdrowia Pacjenta rozpoczyna się w chwili poczęcia i kończy w chwili śmierci. 7. W dowolnej chwili życia człowieka, Funkcja Stanu Zdrowia Pacjenta dzieli jego Personalną Przestrzeń zdrowia na trzy rozłączne obszary: – Historię zdrowia – opisaną przez informację zgromadzoną w tzw. Koncie Zdrowotnym Pacjenta, która jest obra-

zem przeszłych problemów zdrowotnych, przebytych chorób, zażywanych leków, wyników badań, itp. – Teraźniejszość zdrowia – opisująca aktualny stan zdrowia (wektor zdrowia) pacjenta. – Przyszłość zdrowia – czyli przestrzeń zdrowia, która jest przed pacjentem i w której wyznaczony zostanie przyszły przebieg trajektorii zdrowia. 8. Historia zdrowia zgromadzona w Koncie Zdrowotnym stanowi podstawowy materiał do budowania Modelu Zdrowotnego Pacjenta i wyznaczania Funkcji Stanu Zdrowia.

rozmow y

9. Model Zdrowotny Pacjenta ma fundamentalne znaczenie dla optymalizowania stanu zdrowia, pozwala bowiem na jego predykcję w przyszłych okresach. 10. Predykcja stanu zdrowia stanowi podstawę sterowania zdrowiem w systemie OSOZ, otwiera przed lekarzami zupełnie nowe obszary działania polegające na możliwości projektowania zdrowia. W przyszłości lekarz współpracujący z systemem OSOZ będzie mniej naprawiał uszkodzone zdrowie pacjenta, a bardziej projektował przyszłe zdrowie pacjenta i zabezpieczał je przed uszkodzeniem.

Czy zdrowie człowieka można opisać metodami matematycznymi w sytuacji, gdy kształtuje je tak wiele czynników: środowisko, geny, zachowania itd.? Oczywiście, to tylko kwestia techniki i wydajności urządzeń przetwarzających informacje. W dobie rewolucji informacyjnej przesyłanie i gromadzenie informacji nie jest już problemem technicznym, a przetwarzanie danych może być realizowane w czasie rzeczywistym. Definitywnie pokonana została bariera kosztów, która przez lata była głównym czynnikiem blokującym rozwój cyber-

netyki w zdrowiu. Dzisiaj jedyną przeszkodą jest jedynie wymiar Przestrzeni Zdrowia, jaki ma być brany pod uwagę, ponieważ im większy wymiar przestrzeni, tym nieliniowo rosną koszty przetwarzania. Modelowanie zdrowia człowieka przypomina modelowanie prognozy pogody. Dzisiaj potrafimy przewidzieć pogodę na wiele dni do przodu w rozumieniu czasu. To samo można zrobić ze zdrowiem, z jedną zasadniczą różnicą, że błąd popełniony w przypadku zdrowia niewspółmiernie więcej kosztuje, a w skrajnym przypadku może kosztować życie pacjenta. Dlatego predykcja

» W przyszłości lekarz będzie inżynierem zdrowia pacjenta i projektantem procesów zdrowotnych.«

OSOZ Polska 6/2017

rozmow y

» Nauka zawsze wyprzedzała praktyczne potrzeby społeczne i możliwości technologiczne.« zdrowia w odróżnieniu od predykcji pogody musi być wyjątkowo precyzyjna. Technologie rozwijają się znacznie szybciej niż zmienia się tradycyjne spojrzenie na medycynę oraz przyzwyczajenia. Jak zniwelować ten dysonans pomiędzy digitalizacją a świadomością społeczną i dużo wolniej ewoluującymi metodami pracy? Tej przeszkody nie można zlikwidować. Nauka zawsze wyprzedzała praktyczne potrzeby społeczne i możliwości technologiczne. Przykładowo, laser został wynaleziony przez fizyków prawie 100 lat przed tym, jak zbudowano pierwszy prototyp, a dzisiaj lasery są w powszechnym użyciu. Wydaje się, że w obecnych czasach nie ma już bariery mentalnej, ponieważ ludzie bez zahamowań używają każdej nowinki, która się praktycznie przydaje w życiu, nie znając często zasad funkcjonowania. Mało kto wie, jak działa kryptografia, a prawie każdy stosuje jakieś klucze zabezpieczające informacje, jakieś własne hasła dostępu. Użytkownik odtwarzacza CD nie wie, na jakiej zasadzie działa to urządzenie, co wcale nie przeszkadza mu w słuchaniu muzyki. Jedyną barierą, jaka pozostała do pokonania, jest bariera technologiczna. Na szczęście w przypadku zdrowia, społeczeństwo już rozumie na czym polega digitalizacja procesów zdrowotnych, czyli opis zdrowia w postaci funkcji dyskretnych. Jak w przyszłości wyobraża Pan sobie pracę lekarza i opiekę nad zdrowiem pacjenta? Czy doczekamy się często nakreślanej wizji medycyny zapobiegawczej? W przyszłości lekarz będzie inżynierem zdrowia pacjenta i projektantem procesów zdrowotnych. Wiele zadań przypisanych obecnie do lekarzy będzie realizowanych przez komputery. Pojawią się programy i procesy zdrowotne automa-

OSOZ Polska 6/2017

tycznie nadzorujące i regulujące zdrowie, na wzór automatycznego pilota w samolocie. W obszarze pracy lekarza pozostaną procesy unikalne, incydentalne i takie, które wymagać będą heurezy, czyli tzw. nosa, będącego unikalną właściwością istot rozumnych, zdolnych do kreowania nowych bytów. W przyszłości medycyna zapobiegawcza będzie dominująca, ponieważ obecny model medycyny naprawczej jest mało efektywny i bardzo kosztowny. Koszty medycyny naprawczej są wysokie, co powoduje, że systemy opieki zdrowotne oparte o medycynę naprawczą załamują się nawet w najbogatszych krajach świata, nie wyłączając Ameryki. Jeżeli w przypadku samochodu tańsze jest smarowanie silnika niż naprawianie zatartego silnika, to dlaczego miałoby być inaczej w przypadku zdrowia? Przecież taniej jest zabezpieczać płuca, niż usuwać nowotwór. Medycyna zapobiegawcza jest bezspornie skuteczniejsza i tańsza, a nie rozwijała się tylko dlatego, że nie było wydajnych technologii do budowy wielowymiarowych modeli zdrowotnych stanowiących podstawę przy predykcji zdrowia. Rozwijany przez KAMSOFT model e-zdrowia zakłada także wykorzystanie analiz big data – na podstawie danych z rynku medycznego i farmaceutycznego – do zarządzania sektorem zdrowia na poziomie centralnym. W jaki sposób tego typu analizy mogą być pomocne? W systemie OSOZ zgromadziły się przez ostatnie lata dziesiątki terabajtów danych. Te dane można zamieniać na informacje za pomocą technologii znanych powszechnie jako „big data”, ale nie tylko. Jednakże celem praktycznym OSOZ nie jest produkowanie tabel i wykresów analitycznych, ale parametryzacja zdrowia pacjenta. Lekarz podczas wizyty potrzebuje szybko bardzo jednoznacznych wskaźników opisujących stan zdrowia pacjenta, ponieważ nie ma czasu na studiowanie historii zdrowia pacjenta zapisanej w Koncie Zdrowotnym. Podstawowym wskaźnikiem zdrowia w OSOZ jest tzw. Wskaźnik Zdrowia Pacjenta, będący liczbą z zakresu 0–1. Jeżeli wskaźnik wynosi „1”, pacjent ma idealne zdrowie. Jeżeli wskaźnik wynosi „0”, pacjent nie żyje. Życie prawie zawsze zaczyna się od wskaźnika bliskiego „1”, który w miarę upływu życia nieustannie zbliża się do wartości „0”. Zadaniem systemu OSOZ jest takie wspomaganie zdrowia, aby

wskaźnik osiągał możliwie największą wartość w określonych warunkach brzegowych. Przez lata prac nad OSOZ powstało szereg narzędzi IT dla szpitali, farmaceutów, lekarzy, pacjentów, organizacji rynku zdrowia. Zmieniła się też nazwa z Ogólnopolskiego na Otwarty System Ochrony Zdrowia. Co oznacza „otwartość” zawarta w nowej nazwie? System OSOZ w znaczeniu ogólnopolskim nieustannie się rozrasta i powoli przekracza granice kraju. Zainteresowanie w innych krajach powoduje, że jego wdrożenie w innej społeczności, żyjącej w innym otoczeniu prawnym wymaga współpracy z firmami działającymi w danym kraju. Ponadto wiele firm posiada bardzo ciekawe rozwiązania wspomagające zdrowie, które można zintegrować na platformie OSOZ. Otwartość systemu OSOZ oznacza dokładnie otwarcie się na rozwiązania innych firm, otwarcie się na interoperacyjność i szeroką współpracę dla poprawy zdrowia obecnych i przyszłych pokoleń. Jak powinien wyglądać model cyfrowej ochrony zdrowia za kilkanaście, kilkadziesiąt lat? Wydaje się, że cyfrowy świat zwycięży w konfrontacji ze światem analogowym, ponieważ świat cyfrowy ma pamięć, a świat analogowy jest rozproszony. Przyszła medycyna będzie medycyną zapobiegawczą, opartą na modelowaniu i predykcji zdrowia. Świat zdominuje zabezpieczanie zdrowia przed chorobami. Pozostanie jednak nadal medycyna naprawcza, bowiem zawsze będą występowały zdarzenia losowe w postaci urazów i wypadków, wymagające leczenia naprawczego i wymiany uszkodzonych narządów. W przyszłości, a nawet już w niedalekiej perspektywie, pojawi się jednak poważny problem moralny typu „Who is who?”. Powstanie trudne pytanie o głęboko osadzonych wątpliwościach moralnych, czy pacjent po przeszczepie mózgu jest osobnikiem A, czy osobnikiem B. W przyszłości będziemy umieli wymieniać na nowe coraz więcej organów, jednak w którymś momencie zawsze pojawi się pytanie o tożsamość. 

rozmow y

jedno pytanie

Telemedycyna w pracy pielęgniarki to stosunkowo nowe zagadnienie. Jak technologie mogą wspomagać komunikację z pacjentem i leczenie? Dr n. o zdr. Monika Tomaszewska (Dyrektor Departamentu Pielęgniarstwa i Położnictwa, Pion Medyczny, LUX MED Sp. z o.o.): Telemedycyna to coraz prężniej rozwijający się obszar medycyny. Istnieje wiele jej definicji. W ogromnym skrócie, telemedycyna to każde działanie personelu medycznego świadczone na odległość, oceniające lub wpływające na stan zdrowia pacjenta, wykorzystujące do oceny tego stanu technologie teleinformatyczne, tj. Internet, komputer, palmtop czy telefon komórkowy. Jest szereg rodzajów usług telemedycznych, te najbardziej popularne jednak to niezmiennie telekonsultacje kojarzone zazwyczaj z lekarzem. To się zmienia. Dzisiaj coraz częściej mówiąc o telekonsultacjach, myślimy również o pielęgniarkach i położnych. Dla pracowników medycznych, w tym pielęgniarek i położnych, telemedycyna była ogromnym wyzwaniem. Udzielanie samodzielnych świadczeń tą drogą wymaga szczególnych umiejętności: stałej aktualizacji wiedzy, ogromnej samodzielności i decyzyjności, ale również doskonałych umiejętności komunikacyjnych. Należy przyznać, że nie wszystkie pielęgniarki i położne mają predyspozycje i kompetencje do realizacji świadczeń

w taki sposób. W tym modelu świadczenia opieki, pielęgniarki i położne mają możliwość zweryfikowania w praktyce – bardziej niż w usłudze stacjonarnej – swojej wiedzy i umiejętności jej przekazywania. Dlatego też odpowiednie zespoły są specjalnie do tego przygotowywane w oparciu o dedykowane standardy postępowania, a potem już cyklicznie oceniane. Największą zaletą natomiast w świadczeniu tego typu opieki nad pacjentem jest z pewnością jej mobilność, tzn. że pielęgniarka lub położna może bez wychodzenia z domu udzielać świadczeń zdrowotnych. Od kilku lat LUX MED inwestuje w najnowsze technologie i projekty telemedyczne. Będąc częścią międzynarodowej firmy BUPA, jako pierwsi zaimplementowaliśmy pełną platformę telemedyczną wykorzystywaną w wielu krajach na świecie. Od początku wdrożenia uruchomiliśmy konsultacje on line z pielęgniarkami specjalistami rożnych dziedzin pielęgniarstwa i położnymi. Trzeba pamiętać, że nie wszyscy pacjenci potrafią lub chcą korzystać z nowoczesnych rozwiązań / technologii informatycznych, stąd telemedycyna powinna koncentrować się również na umiejętnym wykorzystaniu nagrywanych i dokumentowanych porad telefonicznych. Dlate-

go zintegrowaliśmy wszystkie kanały komunikacji z systemami medycznymi i Portalem Pacjenta, zautomatyzowaliśmy procesy, co skutkuje dzisiaj niezwykle nowoczesną, przyjazną pacjentowi i personelowi e-usługą. Porad udzielają pielęgniarki pediatryczne, diabetologiczne, chirurgiczne, położne, a za chwilę – pielęgniarki onkologiczne. Przykładowy zakres porad pielęgniarki pediatrycznej to przykładowo udzielanie informacji dotyczących szczepień ochronnych obowiązkowych i zalecanych; pielęgnacji niemowlęcia, dziecka starszego, rozwoju niemowlęcia, dziecka starszego, młodzieży; zasad odżywiania dziecka w każdym wieku; niepokojących objawów i przedlekarskich zasad postępowania w razie ich wystąpienia (tu zwłaszcza dotyczące dawkowania leków), postępowania w sytuacjach nagłych; interpretacji wyników badań na zasadach odniesienia do ogólnie przyjętych norm czy udzielania informacji na temat leków. Podczas każdej rozmowy z pacjentem, pielęgniarka zawsze powinna zweryfikować dokumentację medyczną. W szczególnych sytuacjach, na podstawie wywiadu oraz dostępnych informacji i wyników badań w historii zdrowia i choroby, mogą być zlecone badania. Pielęgniarki i położne prowadzą także

OSOZ Polska 6/2017

rozmow y

Âť Telemedycyna i nowe technologie istotnie wspomagajÄ&#x2026; proces koordynacji opieki nad pacjentem.ÂŤ akcje profilaktyczne, edukujÄ&#x2026;, koordynujÄ&#x2026; proces diagnostyki i leczenia pacjenta, a ich zalecenia sÄ&#x2026; widoczne na dedykowanym portalu pacjenta. Telemedycyna i nowe technologie istotnie wspomagajÄ&#x2026; proces koordynacji opieki nad pacjentem. PielÄ&#x2122;gniarka / poĹ&#x201A;oĹźna koordynuje wszystkie dziaĹ&#x201A;ania, aby nastÄ&#x2122;powaĹ&#x201A;y w odpowiedniej kolejnoĹ&#x203A;ci. Pacjent przez caĹ&#x201A;y czas posiada dostÄ&#x2122;p do skierowaĹ&#x201E; i zaleceĹ&#x201E; oraz moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; nawiÄ&#x2026;zania kontaktu w razie wÄ&#x2026;tpliwoĹ&#x203A;ci. Na kolejnych etapach postÄ&#x2122;powania personel i pacjent majÄ&#x2026; do dyspozycji dodatkowe sposoby komunikacji â&#x20AC;&#x201C; od komentowania wynikĂłw badaĹ&#x201E; zanim pacjent obejrzy je na portalu, poprzez zadawanie tekstowych pytaĹ&#x201E; do wczeĹ&#x203A;niejszej wizyty. Od pacjenta i pielÄ&#x2122;gniarki / poĹ&#x201A;oĹźnej zaleĹźy, w jakiej formie zrealizujÄ&#x2026; poszczegĂłlne etapy, wĹ&#x201A;Ä&#x2026;cz-

nie z podsumowaniem, koĹ&#x201E;cowymi zaleceniami oraz kontrolÄ&#x2026; procesu opieki. Aby osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; taki efekt ciÄ&#x2026;gĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci opieki, konieczne jest uĹźycie odpowiednio zaprojektowanych systemĂłw informatycznych. Przede wszystkim dokumenty pacjenta muszÄ&#x2026; mieÄ&#x2021; formÄ&#x2122; elektronicznÄ&#x2026;, a dostÄ&#x2122;p do nich musi podlegaÄ&#x2021; restrykcyjnym zasadom bezpieczeĹ&#x201E;stwa. DziÄ&#x2122;ki temu, dane medyczne przestajÄ&#x2026; byÄ&#x2021; powiÄ&#x2026;zane wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie z wizytÄ&#x2026; i jej miejscem (jak w przypadku dokumentacji papierowej), a zaczynajÄ&#x2026; bezpiecznie â&#x20AC;&#x17E;podÄ&#x2026;ĹźaÄ&#x2021;â&#x20AC;? za pacjentem drogÄ&#x2026; elektronicznÄ&#x2026;. Z kolei do realizacji poszczegĂłlnych funkcji sĹ&#x201A;uĹźÄ&#x2026; dedykowane aplikacje, przy pomocy ktĂłrych pielÄ&#x2122;gniarka udziela pacjentowi wspomnianej telekonsultacji, technik w laboratorium podpisuje wyniki badaĹ&#x201E;, a pacjent te wyniki bezpiecznie przeglÄ&#x2026;da. UsĹ&#x201A;uga telemedyczna podlega bowiem tym samym zasadom jakoĹ&#x203A;ciowym i rygorom kontrolnym, co usĹ&#x201A;ugi klasyczne, a w jej trakcie powstaje peĹ&#x201A;na dokumentacja medyczna. Ochrona prywatnoĹ&#x203A;ci pacjenta i danych przetwarzanych w trakcie Ĺ&#x203A;wiadczenia jest realizowana wedĹ&#x201A;ug restrykcyjnych norm i zasad. DostÄ&#x2122;pne sÄ&#x2026; rĂłwnieĹź narzÄ&#x2122;dzia uĹ&#x201A;atwiajÄ&#x2026;ce planowanie kolejnych etapĂłw postÄ&#x2122;powania, jak wystawienie skierowania czy rezerwacja wizyty. Korzystanie z tego modelu opieki to wygoda i oszczÄ&#x2122;dnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; czasu, kaĹźdora-

zowo gdy zachodzi koniecznoĹ&#x203A;Ä&#x2021; uzyskania porady medycznej. DziÄ&#x2122;ki prostym sposobom nawiÄ&#x2026;zania poĹ&#x201A;Ä&#x2026;czenia i uĹ&#x201A;atwionej organizacji usĹ&#x201A;ug, podrĂłĹź do placĂłwki medycznej w wielu przypadkach staje siÄ&#x2122; zbÄ&#x2122;dna. Ma to szczegĂłlne znaczenie dla osĂłb czynnych zawodowo, gdyĹź zmniejsza liczbÄ&#x2122; i czas koniecznych przerw w pracy. Lub dla mam, ktĂłre opiekujÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; maĹ&#x201A;ym dzieckiem nie muszÄ&#x2026; juĹź wdraĹźaÄ&#x2021; caĹ&#x201A;ego procesu logistycznego, Ĺźeby udaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; do centrum medycznego. Pacjent ma poczucie lepszego dostÄ&#x2122;pu do informacji, wiÄ&#x2122;kszego udziaĹ&#x201A;u w planowaniu dziaĹ&#x201A;aĹ&#x201E;, przez co wzrasta jego zaangaĹźowanie i moĹźliwoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wspĂłĹ&#x201A;podejmowania decyzji. KorzyĹ&#x203A;ci te nie sÄ&#x2026; udziaĹ&#x201A;em wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie pacjentĂłw â&#x20AC;&#x201C; odczuwajÄ&#x2026; je rĂłwnieĹź ich opiekunowie, szczegĂłlnie w przypadku dzieci lub osĂłb starszych. Warto dodaÄ&#x2021;, Ĺźe spersonalizowana rozmowa z pacjentem prowadzona w formie czatu online czy rozmowy telefonicznej niczym, w zasadniczych zaĹ&#x201A;oĹźeniach, nie odbiega od standardowej konsultacji, jest jej naturalnym uzupeĹ&#x201A;nieniem. I tak naleĹźy patrzeÄ&#x2021; na obszar telemedycyny Ĺ&#x203A;wiadczonej przez pielÄ&#x2122;gniarki i poĹ&#x201A;oĹźne. Po latach korzystania z e-usĹ&#x201A;ug wiemy, Ĺźe inwestycja przyniesie wiele korzyĹ&#x203A;ci i satysfakcji, zarĂłwno pielÄ&#x2122;gniarkom, poĹ&#x201A;oĹźnym jak i pacjentom. ď Ź

reklama

159#,#/; É9+#6

+0(14/#6;-+ Od 30 lat rozwijamy profesjonalne TQ\YKČ¤\CPKC +6 FNC UGMVQTC QEJTQP[ \FTQYKC

Medycyna

(CTOCELC

' \FTQYKG

Diagnostyka

9GVGT[PCTKC

Ubezpieczenia

KAMSOFT S.A.

OSOZ Polska 6/2017

www.kamsoft.pl

pr ak t ycznie

analiza sprzedaży leków

KOSMETYKI APTECZNE Na przestrzeni ostatnich 10 lat sprzedaż kosmetyków aptecznych wzrosła ponad dwukrotnie. Ten trend utrzyma się również w kolejnych dwóch latach. Dziś można wybierać spośród ponad 7500 produktów, a średnia cena dermokosmetyku oscyluje w granicach 20 zł. Spadki cen w ostatnich 4 latach związane są przede wszystkim z rosnącą konkurencją oraz ograniczonym popytem. W 2016 roku cały rynek wygenerował sprzedaż na poziomie ponad 1,5 mld zł. Czerwiec i lipiec (zaopatrzenie na wakacje) oraz grudzień (zakupy prezentów) to miesiące o największej sprzedaży w przeciągu roku. Sprzedaż kosmetyków aptecznych stanowi obecnie ok. 4,6% wartości rynku aptecznego. WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY KOSMETYKÓW APTECZNYCH ROK 2016 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ilość produktów w ofercie

ilość sprzedaży

1 530 652 412 zł

19,98 zł

7523

76 611 955

350%

56%

103%

287%

INTERPRETACJA WYNIKÓW

Choć sprzedaż kosmetyków aptecznych rośnie systematycznie, przyszłość rynku kształtować będzie nie tylko popyt, ale także uwarunkowania legislacyjne. Z końcem 2016 roku, MZ – pracując nad nowelizacją prawa farmaceutycznego – zapowiadało zmiany polegające na wycofaniu kosmetyków z aptek. Sprzeciwiła się temu Naczelna Rada Aptekarska, a MZ ostatecznie wycofało się z propozycji. Według dotychczas obowiązujących przepisów, apteka może prowadzić obrót „kosmetykami, które nie służą upiększaniu i perfumowaniu”. Według NRA, ok. 90 proc. kosmetyków dostępnych w ofercie aptek nie można kupić w innych miejscach. Kosmetyki apteczne wytwarzane są w specjalnym procesie produkcji, z bezpiecznych, nieuczulających i niepodrażniających skóry składników, zawierają niewielką ilość konserwantów lub w ogóle ich nie mają. Poddawane są wielokrotnym badaniom dermatologicznym. W 2016 roku w polskich aptekach sprzedano prawie 13% więcej dermokosmetyków niż rok wcześniej.

1800

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

SPRZEDAŻ ILOŚCIOWA I WARTOŚCIOWA W LATACH 2002–2016 Z PROGNOZĄ NA LATA 2017–2018

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza sprzedaży dermokosmetyków – str. 63

OSOZ Polska 6/2017

pr ak t ycznie

Zgodnie z prawem

Ambulatorium dla szpitala Szpitale zakwalifikowane do sieci będą prowadzić... przychodnie. Iwona Magdalena Aleksandrowicz Kancelaria Doradcza Rafała Piotra Janiszewskiego

Wykaz placówek włączonych do sieci określił nie tylko do którego poziomu zabezpieczenia zakwalifikowany

OSOZ Polska 6/2017

został dany szpital, ale i w jakich profilach będzie udzielał świadczeń. Zaskoczeniem mogło się tu okazać zarówno nieuwzględnienie części dotychczas prowadzonych profili, jak i przypisanie nowych, nierealizowanych dotąd świadczeń.

Tworzeniu sieci szpitali towarzyszyły duże emocje. Rozstrzygnięcia dotyczące profili przekładały się bowiem nie tylko na przyszłą organizację udzielania świadczeń, ale i na uwzględnienie określonych zakresów jako składowej do wyliczania ryczałtu na pierwszy okres rozli-

pr ak t ycznie

czeniowy. Odkąd pojawiły się pierwsze wskazania dotyczące zasad tworzenia sieci, szpitale przygotowywały kolejne symulacje swojej sytuacji po wejściu w życie zmian. Natomiast w kolejnych projektach zakres świadczeń przypisywanych szpitalom w sieci rozszerzał się, by finalnie objąć dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie: leczenia szpitalnego, świadczeń wysokospecjalistycznych, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej realizowanej w poradniach przyszpitalnych, rehabilitacji leczniczej, programów lekowych, leków stosowanych w chemioterapii oraz nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.

Bliżej szpitala Na poziomie ustawy nowelizującej ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych rozstrzygnięto o profilach charakterystycznych dla każdego z poziomów zabezpieczenia. Wprowadzono również warunkową możliwość kwalifikacji do sieci oraz wskazano dodatkowe profile powiązane ze stanowiącymi podstawę kwalifikacji. To sprawiło, że wokół szpitali skoncentrowano szereg świadczeń dotychczas realizowanych przede wszystkim przez podmioty udzielające świadczeń ambulatoryjnych. Przepisy przewidują, że umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawarte ze świadczeniodawcami niezakwalifikowanymi do sieci wygasają z dniem 30 września 2017 r. Po tym terminie świadczeń w przedmiotowym zakresie udzielać będą szpitale I, II i III stopnia oraz szpitale pediatryczne, których odpowiedni profil dodatkowy został przypisany na wykazie. Co istotne, nie musiały one wcześniej realizować umowy na świadczenia w tym zakresie. Przewidziano bowiem wyjątki od generalnej zasady kwalifikacji profili, na które posiada się aktualną umowę realizowaną przez co najmniej dwa ostatnie lata kalendarzowe. Wcześniejsza umowa nie jest wymagana w przypadku świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej oraz świadczeń kompleksowych. W związku z przypisaniem nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej szpitalom, wprowadzono nowe rozwiązania w zakresie organizacji świadczeń. W sytuacji, gdy świadczeniodawca realizuje świadczenia w trybie hospitalizacji i hospitalizacji planowej oraz zapewnia jednocześnie w lokalizacji świadczenia nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej,

» Umowy w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej inne niż profile wykazane dla szpitali w sieci, mogą zostać przedłużone na okres nie dłuższy niż do dnia 30 czerwca 2018 r.« realizacja świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej może być łączona z realizacją świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w innych komórkach organizacyjnych świadczeniodawcy, z uwzględnieniem intensywności pracy innych komórek organizacyjnych. Sposób łączenia zadań ma zostać określony w przepisach porządkowych szpitala.

Nowy kształt AOS Podobnie jak nocna i świąteczna opieka zdrowotna, również ambulatoryjna opieka specjalistyczna będzie jeszcze przez pewien czas funkcjonowała na obecnych zasadach. Przewidziano, że umowy w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej inne niż profile wykazane dla szpitali w sieci, mogą zostać przedłużone na okres nie dłuższy niż do dnia 30 czerwca 2018 r. Do tego czasu model opieki specjalistycznej ulegnie diametralnym zmianom. Pierwszym krokiem do przekształceń w AOS była zmiana definicji poradni przyszpitalnej w związku z wprowadzeniem nowelizacji dotyczącej sieci. Wymóg prowadzenia poradni przyszpitalnej w budynku albo zespole budynków oznaczonych tym samym adresem co szpital, albo innymi adresami, ale położonych obok szpitala i tworzących funkcjonalną całość, zniesiono na rzecz zapisu mówiącego o poradni przyszpitalnej, jako komórce organizacyjnej podmiotu leczniczego prowadzącego szpital, zlokalizowanej w tej samej co szpital dzielnicy lub gminie. Na poziomie rozporządzenia wykonawczego wskazano natomiast na przyporządkowanie określonych porad specjalistycznych do profili zakwalifikowanych do sieci. Uwagę zwracał zwłaszcza szeroki katalog porad przypisanych profilowi „choroby wewnętrzne” oraz „pediatria”. Jednak i tu przedstawiono rozwiązanie zmieniające dotychczasowe realia udzielania świadczeń. Nowością dla świadczeń gwarantowanych w zakresie AOS mają być: – Porada specjalistyczna – choroby wewnętrzne, – Porada specjalistyczna – pediatria,

– Porada specjalistyczna – anestezjologia. Są to nowe rozwiązania wynikające z wdrożenia przepisów dotyczących wszystkich aspektów tworzenia sieci szpitali. W przypadku porady specjalistycznej „choroby wewnętrzne”, personel ma stanowić lekarz, który posiada co najmniej I stopień specjalizacji w dziedzinie chorób wewnętrznych lub jest w trakcie specjalizacji. Analogiczne rozwiązania przyjęto dla pediatrii. Miejscem funkcjonowania poradni mają być odpowiednie oddziały, a do ich zadań będzie należała kontynuacja lub kontrola leczenia szpitalnego. Uzasadnieniem dla takiego sposobu organizacji świadczeń ma być możliwość sprawdzenia efektów hospitalizacji i ewentualnej korekty leczenia specjalistycznego, co ma przyczynić się do zapewnienia lepszej opieki i obniżenia kosztów poprzez skrócenie czasu hospitalizacji oraz zmniejszenie powikłań lub progresji choroby, a które mogą wynikać z lepszej kontroli choroby i odpowiedniej opieki w ramach Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej. Z kolei pacjentom, którzy dopiero przygotowują się do hospitalizacji dedykowana jest porada anestezjologiczna służąca dokonaniu w warunkach ambulatoryjnych kwalifikacji pacjentów do zabiegów operacyjnych. Porada ma służyć uzyskaniu informacji w zakresie stanu zdrowia pacjenta, analizy dotychczasowych wyników badań, chorób współistniejących czy zażywanych leków.

Podział zadań Przypisanie nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej szpitalom i przekształcenia struktury AOS przy szpitalu to tylko jeden z aspektów reformy systemu. Z jednej strony bowiem świadczenia mają być kumulowane wokół szpitali włączonych do sieci, z drugiej strony Podstawowa Opieka Zdrowotna zintegrować ma pozostałą część AOS. To sprawia, że zmierzamy do modelu z silnie ograniczonymi specjalistycznymi poradami w trybie ambulatoryjnym na rzecz porad w POZ i leczenia w szpitalach włączonych do sieci. 

OSOZ Polska 6/2017

80%

regulating the use of big data in the health sector.

govern the use of social media in health professions.

of Member States have legislation to protect the privacy of an individual’s health-related data in electronic format in EHRs.

pr ak t ycznie

Tech Health News

Let’s chat!

www.healthcare.orange.com

@OrangeHCare

Source: Report of the World Health Organization - From innovation to implementation - eHealth in the WHO European Region

eHealth in Europe An increasing appetite

Member States are actively building their national foundations for eHealth.

Promote standards and interoperability and provide guidance for privacy and security.

83% use teleradiology.

56%

remote patient 72% use monitoring.

telepathology 63% use services.

100% 90%

Coverage since 2012 of the EHR system launched in 2009 in Sweden. of prescriptions are now issued electronically in Sweden.

59% Member States have a national electronic health record system

A large majority of governements are systematically investing in eHealth.

OSOZ Polska 6/2017

*CXG ǣPCPEKCN UWRRQTV CXCKNCDNG

in 2009 in Sweden.

90%

of prescriptions are now issued electronically in Sweden.

Member States have a national electronic p r asystem k t ycznie health record

A large majority of governements are systematically investing in eHealth.

69%

*CXG ǣPCPEKCN UWRRQTV CXCKNCDNG URGEKǣECNN[ HQT VJG KORNGOGPVCVKQP of their national eHealth strategy or policy.

49%

Have government-sponsored mHealth programmes.

Results of UK Whole System Demonstrator programme launched in May 2008, involving 6191 patients and 238 general practitioner practices to investigate whether using technology for remote care did indeed make a difference.

8% 14%

Reduction in tariff costs.

15%

Reduction in accident and emergency visits.

Reduction in elective admissions and bed days.

45%

Reduction in mortality rates.

Regulation and education regarding medical data are under progress.

91%

of Member States report that individuals and communities use social media to learn about health issues.

81%

of Member States report that healthcare organizations are using social media to promote health messages.

13%

14%

of Member States have a national policy or strategy regulating the use of big data in the health sector.

of Member States have a national policy to govern the use of social media in health professions.

80% of Member States have legislation to protect the privacy of an individual’s health-related data in electronic format in EHRs.

Let’s chat!

www.healthcare.orange.com

@OrangeHCare

OSOZ Polska 6/2017

pr ak t ycznie

na świecie

CZY TWÓJ SAMOCHÓD MOŻE PRZEWIDZIEĆ ZAWAŁ SERCA? Toyota pracuje nad kardiologicznymi sensorami, które w przyszłości będą instalowane w pasach bezpieczeństwa. Zebrane w ten sposób dane przeanalizowane zostaną z pomocą specjalnego algorytmu. W przypadku zawału serca kierowcy, włączy się automatyczny pilot, w bezpieczny sposób zatrzymując samochód. Mimo iż system jest na razie w fazie projektowej, Toyota planuje zakończyć pierwszy etap badań przed rokiem 2020. W tym celu firma nawiązała współpracę z Michigan Medicine. Analizy sugerują, że osoby w wieku 65+ obciążone są chorobami, które często wskazywane są jako przyczyny wypadków. W perspektywie starzejącego się społeczeństwa, problem będzie narastał. Opracowanie odpowiedniej technologii nie będzie łatwe. Przeszkodą jest m.in. separacja rytmu serca od ruchów pochodzenia mechanicznego.

TELEPSYCHIATRIA OTWIERA NOWE MOŻLIWOŚCI DLA MEDYCYNY BEHAWIORALNEJ Zdrowie psychiczne to dziedzina medycyny mogąca najszybciej skorzystać z innowacji w telemedycynie. Sesja on-line nie różni się od sesji w gabinecie lekarskim – lekarz w podobny sposób ma kontakt z pacjentem, widzi go, obserwuje jego reakcje. Ma też swoje dodatkowe zalety: dzięki dedykowanym portalom telepsychiatrycznym specjalista ma dostęp do informacji o środowisku życia pacjenta oraz danych niedostępnych podczas klasycznej wizyty. Paradoksalnie, telesesja jest o wiele bardziej naturalnym narzędziem, gdyż pacjent znajduje się w codziennym, komfortowym otoczeniu. E-psychiatria pozwala lepiej dotrzeć do pacjentów pediatrycznych i ich rodzin, uwalniając ich od stresu, minimalizując czas dojazdów. Według statystyk, z zaburzeniami psychicznymi zetknęło się w 2014 roku w USA 43 miliony osób.

PROBLEM WYKORZYSTANIA DANYCH Z APLIKACJI ZDROWOTNYCH W lipcu br. na łamach prestiżowego magazynu Nature ukazały się wyniki międzynarodowych badań dotyczące aktywności fizycznej. Po przeanalizowaniu nawyków 717 527 osób ze 111 państw naukowcy zidentyfikowali kilka istotnych „nierówności” w aktywności fizycznej pomiędzy poszczególnymi krajami. Badanie na tak dużą skalę możliwe było dzięki danym zebranym z aplikacji typu fitness. – Smartfony dają nam możliwość zrozumienia codziennych zachowań ludzi i ich wpływu na zdrowie – mówi Tim Althoff z Uniwersytetu Stanford, współautor badania. Jednak w tego typu badaniach pozyskiwanie wiarygodnych danych z aplikacji to nie lada problem. Dlaczego? Ponieważ z aplikacji fitness korzystają najczęściej ludzie aktywni fizycznie, dbający o swoje zdrowie. Dlatego tak ważne są dobrze dobrane grupy badawcze i modele analiz.

DRONY DOSTARCZĄ KREW I LEKI Kalifornijski start-up Zipline planuje uruchomienie systemu dystrybucji krwi oraz leków z pomocą dronów na słabo zamieszkanych terenach USA. Program wystartował już w 2016 roku w Rwandzie. Napędzane energią elektryczną drony mogą przemierzyć bez ładowania odległość 75 km i przewozić ładunki o wadze do 1,5 kg. Czas dostawy zamyka się w 30 minutach, dzięki czemu powietrznych taksówek nie trzeba wyposażać w dodatkowe urządzenia chłodzące. Nad szybkimi metodami dostarczania środków medycznych do szpitali pracują również inne firmy, jak Matternet czy Flirtey. Drony – tym razem do transportu próbek laboratoryjnych – chce też zaangażować poczta szwajcarska, co ogłosiła w marcu bieżącego roku. Cel: płynne przewożenie materiałów do badań. Obecnie trwają testy w dwóch szpitalach w Lugano. Regularne transporty dronami planowane są od 2018 roku.

Źródło: DailyMail

Źródło: Wired

OSOZ Polska 6/2017

Źródło: mHealth Intelligence

Źródło: The Verge

Declaration on Patient-Centred Healthcare Patient-centred healthcare is the way to a fair and cost-effective healthcare system Health systems in all world regions are under pressure and cannot cope if they continue to focus on diseases rather than patients; they require the involvement of individual patients who adhere to their treatments, make behavioural changes and self-manage. Patientcentred healthcare may be the most cost-effective way to improve health outcomes for patients. To us, the International Alliance of Patients’ Organizations, the essence of patient-centred healthcare is that the healthcare system is designed and delivered to address the healthcare needs and preferences of patients so that healthcare is appropriate and cost-effective. By promoting greater patient responsibility and optimal usage, patientcentred healthcare leads to improved health outcomes, quality of life and optimal value for healthcare investment. Patients’, families’ and carers’ priorities are different in every country and in every disease area, but from this diversity we have some common priorities. To achieve patient-centred healthcare we believe that healthcare must be based on the following Five Principles:

1. Respect Patients and carers have a fundamental right to patient-centred healthcare that respects their unique needs, preferences and values, as well as their autonomy and independence.

2. Choice and empowerment Patients have a right and responsibility to participate, to their level of ability and preference, as a partner in making healthcare decisions that affect their lives. This requires a responsive health service which provides suitable choices in treatment and management options that fit in with patients’ needs, and encouragement and support for patients and carers that direct and manage care to achieve the best possible quality of life. Patients’ organizations must be empowered to play meaningful leadership roles in supporting patients and their families to exercise their right to make informed healthcare choices.

3. Patient involvement in health policy Patients and patients’ organizations deserve to share the responsibility of healthcare policy-making through meaningful and supported engagement in all levels and at all points of decision-making, to ensure that they are designed with the patient at the centre. This should not be restricted to healthcare policy but include, for example, social policy that will ultimately impact on patients’ lives. See IAPO’s Policy Statement at: www.patientsorganizations.org/involvement

4. Access and support Patients must have access to the healthcare services warranted by their condition. This includes access to safe, quality and appropriate services, treatments, preventive care and health promotion activities. Provision should be made to ensure that all patients can access necessary services, regardless of their condition or socio-economic status. For patients to achieve the best possible quality of life, healthcare must support patients’ emotional requirements, and consider non-health factors such as education, employment and family issues which impact on their approach to healthcare choices and management.

5. Information Accurate, relevant and comprehensive information is essential to enable patients and carers to make informed decisions about healthcare treatment and living with their condition. Information must be presented in an appropriate format according to health literacy principles considering the individual’s condition, language, age, understanding, abilities and culture. See IAPO’s Policy Statement at: www.patientsorganizations.org/healthliteracy To achieve patient-centred healthcare at every level in every community, the International Alliance of Patients’ Organizations is calling for the support and collaboration of policy-makers, health professionals, service providers and health-related industries to endorse these Five Principles and to make them the centre of their policies and practice. We call upon all stakeholders to provide the necessary structures, resources and training to ensure that the Principles outlined in this Declaration are upheld by all.

© 2006 IAPO. All rights reserved. This policy was adopted in February 2006 by IAPO following member consultation and agreement by the Governing Board. Further information about Patient-Centred Healthcare including evidence for its impact and barriers to its practice can be found in the IAPO publication What is Patient-Centred Healthcare?: A Review of Definitions and Principles (IAPO, 2005) at: www.patientsorganizations.org/pchreview Contact IAPO at: info@patientsorganizations.org

nowe idee

DANE POD OCHRONĄ

Ransomware znów atakuje Niespełna pół roku temu w pierwszym artykule z cyklu „Dane pod ochroną” opisywałam mechanizm ataków typu ransomware i metody zabezpieczeń umożliwiające ochronę przed nim. Nie spodziewałam się, że do tematu wrócę tak szybko, tym razem w związku z niedawnymi groźnymi atakami typu ransomware znanymi jako „WannaCry” oraz „Petya”. Karolina Szuścik KAMSOFT S.A.

„WannaCry” zainfekowało ponad 500 tysięcy urządzeń paraliżując pracę wielu instytucji, w tym szpitali w Wielkiej Brytanii, ministerstw w Rosji i Chinach, banków, linii lotniczych, uczelni, firm

OSOZ Polska 6/2017

telekomunikacyjnych, producentów samochodów, firm kurierskich, stacji benzynowych, dworców kolejowych oraz firm produkcyjnych. Do ataków doszło aż w 150 krajach. Przyczyną tak szerokiego zasięgu i szybkiego rozprzestrzeniania się tego złośliwego oprogramowania było wyko-

rzystanie przez atakujących podatności (słabości) systemu Windows, który jest jednym z najpopularniejszych systemów operacyjnych. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym było rozprzestrzenianie się poprzez sieć, bez konieczności uruchamiania zainfekowanych plików. Cyberprzestępcy bezustannie szukają nowych słabych punktów w oprogramowaniu w celu wykorzystania ich do przeprowadzenia ataków. Z drugiej strony firmy IT starają się na bieżąco usuwać możliwość wykorzystania ich systemów poprzez udostępnianie aktualizacji, czyli nowych wersji oprogramowania, wolnych od wykrytych podatności. Właśnie dlatego tak ważne jest dbanie, aby zainstalowane oprogramowanie było zawsze aktualne.

nowe idee

Ransomware typu „WannaCry” zaatakował już ponad 500 tysięcy komputerów na całym świecie wykorzystując słabość w systemie Windows. Nieaktualne oprogramowanie systemowe oraz antywirusowe zwiększa podatność komputera na zarażenie.

Co ciekawe, firma Microsoft udostępniła aktualizację zapobiegającą rozprzestrzenianiu się „WannaCry” dwa miesiące przed przeprowadzeniem cyberataku, co może wskazywać, iż firmy oraz użytkownicy wciąż popełniają ten sam błąd i nie aktualizują oprogramowania zgodnie z zaleceniami producentów. Nie zawsze jednak aktualizacja jest wystarczająca. Kolejny globalny atak typu ransomware nazwany „Petya”, zidentyfikowany w ostatnich dniach czerwca, dotyczył również zaktualizowanych systemów. Podobnie jak w przypadku ataku „WannaCry”, „Petya” sparaliżowała działanie wielu instytucji w tym banków, dostawców energii, supermarketów, bankomatów, firm logistycznych a także elektrowni w Czarnobylu. Wirus powoduje ogromny chaos organizacyjny. Z kolei dla organizacji, która padła ofiarą ataku, oznacza straty finansowe i wizerunkowe wynikające z utraty ciągłości działania. Kolejnym problemem jest tzw. proliferacja (namnażanie się) zmodyfikowanych wersji szkodliwego oprogramowania. Cyberprzestępcy – licząc na zyski finansowe – podmieniają w nim dane, na które należy kierować wpłaty i wykorzystują je w kolejnych atakach. W kontekście tych zdarzeń żadna organizacja nie może czuć się bezpieczna. Nawet ta, która skrupulatnie stosuje się do wytycznych bezpieczeństwa. Często jedynym sposobem na odzyskanie danych po skutecznie przeprowadzonym ataku typu ransomware jest przywrócenie ich z kopii zapasowej. Stąd tak ważne jest regularne jej wykonywanie. Eksperci nie zalecają płacenia okupu, co – zgodnie z informacją wyświetlaną na ekranie zainfekowanego komputera – ma być sposobem na odzyskanie danych. Wpłacenie żądanej kwoty nie gwarantuje odblokowania komputera, dodatkowo wspiera działalność cyberprzestępców. Z pomocą kopii zapasowej i pomocy doświadczonego specjalisty komputer można przywrócić do normalnego działania. 

Po dwóch miesiącach od wypuszczenia przez cyberprzestępców złośliwego oprogramowania „WannaCry”, liczba nowych infekcji nadal pozostaje na bardzo wysokim poziomie. Microsoft opracował i udostępnił aktualizację systemu Windows blokującą możliwość zarażenia jeszcze przed pierwszym atakiem wirusa. Dane: intel.malwaretech.com

Wybrane zabezpieczenia techniczne i organizacyjne, które należy uwzględnić w placówce medycznej przeciwko ransomware Ransomware Rodzaj złośliwego oprogramowania (inaczej: malware), które infekując system uniemożliwia dostęp do jego zasobów.

Zabezpieczenia techniczne – Zarządzanie ciągłością działania w tym tworzenie i testowanie kopii zapasowych – Utrzymywanie aktualnego oprogramowania antywirusowego – Zarządzanie zmianami i aktualizacjami oprogramowania – Monitorowanie sieci – Wykorzystanie silnych metod uwierzytelniania

Zabezpieczenia organizacyne – Polityki i procedury opisujące zasady ochrony przed atakami – Polityki i procedury zarządzania ciągłością działania – Program zwiększania świadomości pracowników w kwestiach bezpieczeństwa, szczególnie zagrożeń typu phishing

OSOZ Polska 6/2017

nowe idee

Jednolity rynek cyfrowy dla zdrowia Komisja Europejska opublikowała w maju śródokresowy przegląd strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego (JRC). Została ona przyjęta w 2015 roku i ma na celu “cyfryzację” swobód wspólnego rynku unijnego oraz przyspieszenie wzrostu i pobudzenie zatrudnienia w UE. Przegląd przedstawia ocenę stanu wdrożenia JRC oraz wskazuje obszary, gdzie potrzebne jest wzmożenie wysiłków i gdzie zmiany w zakresie technologii cyfrowych wymagają podjęcia nowych działań na poziomie unijnym. 46

OSOZ Polska 6/2017

Vytenis Andriukaitis – komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności UE – prezentując wnioski dotyczące opieki zdrowotnej na otwarciu maltańskiego tygodnia e-zdrowia, stwierdził: “Technologia cyfrowa stała się integralną częścią współczesnego społeczeństwa, a Unia Europejska musi być najważniejszym propagatorem tworzenia właściwych warunków do cyfrowego rozwoju. 52% obywateli pragnie mieć elektroniczny dostęp do swojej dokumentacji medycznej.

nowe idee

Aby stało się to możliwe, potrzebny jest większy wysiłek z naszej strony.”

Zalecenia w zakresie cyfrowej opieki zdrowotnej Jeśli chodzi o obszar cyfrowej opieki zdrowotnej, komunikat przyznaje, że technologie cyfrowe mogą poprawiać stan zdrowia człowieka oraz przyczyniać się do zrównoważenia i odporności europejskich systemów opieki zdrowotnej. Wskazuje na konieczność rozwijania narzędzi cyfrowych z pełnym poszanowaniem zasad ochrony danych. Zważywszy, że infrastruktura transgranicznej wymiany danych medycznych powinna zacząć działać do 2020 roku, w komunikacie wzywa się Komisję do zwiększenia wysiłków mających na celu zapewnienie wszystkim obywatelom dostępu do swojej dokumentacji medycznej i możliwości jej przenoszenia z zachowaniem pełnej prywatności oraz poufności przy korzystaniu z opieki zdrowotnej za granicą W zakresie danych medycznych typu big data komunikat podkreśla potencjał europejskich sieci referencyjnych, uruchomionych w marcu bieżącego roku, w zakresie gromadzenia wiedzy medycznej i danych medycznych w celu przyspieszenia diagnozy oraz leczenia rzadkich i skomplikowanych chorób. Wzywa się do pojęcia dalszych działań w tym obszarze w celu prowadzenia badań, umożliwienia wczesnego wykrywania epidemii, przyspieszenia rozwoju leków i urządzeń medycznych oraz stymulowania innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie ochrony zdrowia, takich jak telemedycyna czy mobilne aplikacje zdrowotne. Kolejne kroki W 2017 roku Komisja przyjmie komunikat w sprawie potrzeby i zakresu dalszych działań w dziedzinie cyfrowej służby zdrowia zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych, praw pacjentów oraz identyfikacji elektronicznej. W szczególności podjęte zostaną następujące kwestie: zapewnienie dostępu do elektronicznej dokumentacji medycznej i jej transgraniczna wymiana; wspieranie infrastruktury danych w celu prowadzenia badań, zapobiegania chorobom i rozwoju medycyny personalizowanej; a także ułatwienie przepływu informacji zwrotnych oraz interakcji między pacjentami a świadczeniodawcami w celu wsparcia opieki zdrowotnej zorientowanej na pacjenta. 

FAKTY I DANE NA TEMAT CYFROWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ W UE Odsetek szpitali wymieniających drogą elektroniczną informacje na temat opieki klinicznej z innymi organizacjami opieki zdrowotnej w UE wynosi od 33% do 39%. Jeśli chodzi o wymianę informacji ze świadczeniodawcami z innych krajów UE, odsetek ten wynosi jedynie 4%. 52% obywateli pragnie mieć elektroniczny dostęp do swojej dokumentacji medycznej, jednak tylko 9% europejskich szpitali umożliwia choćby częściowy dostęp do kart pacjenta przez Internet. Transgraniczne kumulowanie wiedzy naukowej i danych pozwala przyspieszyć diagnozę i lepiej spersonalizować leczenie rzadkich i skomplikowanych chorób, znacznie skracając średni czas diagnozy rzadkiej choroby, który w Europie wynosi aktualnie 5,6 roku. Szacuje się, że rzadkie i skomplikowane choroby dotyczą 30–40 milionów Europejczyków. Transgraniczne kumulowanie wiedzy naukowej i danych na temat zdrowia umożliwia szybszą diagnozę chorób zakaźnych oraz skuteczniejszą reakcję w przypadku ich wystąpienia. Zgodnie z modelem opracowanym przez Bank Światowy, wybuch epidemii podobnej do “hiszpanki” obecnie doprowadziłby do 33 milionów zgonów ciągu 250 dni. Koszt takiej epidemii szacuje się na 4,8% globalnego PKB. Nadzór genomiczny prowadzony w czasie rzeczywistym na poziomie UE w celu lepszego zrozumienia epidemii chorób zakaźnych (oraz mechanizmu ich rozprzestrzeniania się) pozwoli na bardziej efektywne reagowanie w całej UE. Europa ma najwyższe obciążenie chorobami przewlekłymi, które odpowiadają za 86% wszystkich zgonów oraz 77% kosztów opieki zdrowotnej i długoterminowej. Mimo to, w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy zaledwie 18% europejskich obywateli skorzystało z usług opieki zdrowotnej on-line. Umożliwiając wymianę informacji zwrotnych oraz interakcję między użytkownikami a świadczeniodawcami, rozwiązania z zakresu mobile health mogą podnieść jakość usług oraz umożliwić lepsze zarządzanie systemami opieki zdrowotnej. Szacuje się, że w przypadku przyjęcia się aplikacji mobilnych do ochrony zdrowia na szeroką skalę oraz ich zintegrowania z systemami opieki zdrowotnej, korzystanie z nich przyniesie Europie 69 miliardów euro oszczędności rocznie.

OSOZ Polska 6/2017

nowe idee

Kreatywnie

Cyfrowa demencja

Ilekroć słyszymy, że ktoś wjechał samochodem do rzeki, ponieważ tak poprowadziła go nawigacja albo kiedy sięgamy po smartfona w poszukiwaniu nawet błahych informacji, do głosu dochodzi tzw. cyfrowa demencja (digital dementia). W czasach cyfryzacji zagrożona jest nasza pamięć krótkotrwała i stabilność emocjonalna.

Starsi czytelnicy pamiętają jeszcze czasy, gdy numery telefonów znajomych, ważne rocznice, daty urodzin albo listę zakupów po prostu się pamiętało. Dziś jest to zbędne. Kalendarze elektroniczne przypominają o planie dnia i ważnych wydarzeniach, nawigację włączamy nawet wówczas, gdy znamy drogę, a ważne daty i fakty historyczne znajdziemy w Google. Dodatkowo, wszystko pod ręką, w narzędziu, z którym się nie rozstajemy – smartfonie. Dla dzieci i młodzieży dzisiaj dobrem podstawowym jest WI-FI. Bez niego czują się sparaliżowani. Sformułowanie „cyfrowa demencja” wywodzi się z Korei Południowej – najbardziej rozwiniętego cyfrowo kraju na świecie, gdzie problem uzależnienia od Internetu zdiagnozowano już w latach 90-tych. Dr Byun Gi-won z Balance Brain Center w Seulu twierdzi, że nadmierne używanie smartfonów i konsoli do gier powoduje zaburzenie w równowadze pomiędzy prawą i lewą półkulą mózgu. U tego typu osób rozwój lewej półkuli jest zdecydowanie mocniejszy. Prawa półkula odpowiedzialna jest za koncentrację, więc zaburzenie może wpływać na poziom uwagi i zdolność zapamiętywania, w 15% przypadków prowadząc do wczesnego rozwoju demencji. Ponadto mówi się także o upośledzeniu emocjonalnym u osób uzależnionych od urządzeń mobilnych. Do podobnych wniosków doszli badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego (UCLA): 14% osób w wieku

OSOZ Polska 6/2017

od 18 do 39 lat narzekało na zły stan pamięci. I w tym przypadku winowajcą jest nowoczesny styl życia – długi czas spędzany przy komputerze i urządzeniach mobilnych, ograniczający możliwość skupienia się i zapamiętywania informacji. W 2012 roku neurolog dr Manfred Spitzer opublikował książkę „Digital Dementia” ostrzegającą szkoły i rodziców przed zbyt częstym przebywaniem dzieci przy komputerze i ze smartfonem. Zwrócił on uwagę, że prowadzi to do nieodwracalnych zmian w mózgu. Naturalny czy negatywny skutek uboczny cyfryzacji? W kolejnych latach możemy się spodziewać – zwłaszcza w związku z rozwojem technologii mobilnych i Internetu Rzeczy – wzrostu liczby inteligentnych urządzeń towarzyszących ludziom w ich codziennym życiu. Stajemy się społeczeństwem cyfrowym, co ma swoje plusy, ale i minusy. Jedno jest pewne – od tego trendu nie ma już odwrotu. 

DYSKUTUJ Czy częste korzystanie ze smartfonów, Internetu i nowych technologii jest zjawiskiem pozytywnym czy negatywnym? Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

eduk acja

Systemy ochrony zdrowia: niezaspokojone potrzeby Badając możliwości rozwoju e-zdrowia poprzez stosowanie innowacyjnych zamówień publicznych, brytyjscy eksperci projektu EPP-eHealth poszukiwali obszarów, w których występują istotne deficyty. Deficyty te w nomenklaturze innowacyjnych zamówień nazywane są niezaspokojonymi potrzebami. Wstępne badania wskazują, że można sobie z nimi radzić przy wykorzystaniu e-zdrowia.

Natalia Matuszak, Mateusz Lichoń, Marcin Kautsch

– sprzyjające środowisko (przepisy, możliwości wyboru, dostęp do informacji).

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje upodmiotowienie pacjentów jako proces, w trakcie którego ludzie zyskują większą kontrolę nad decyzjami i działaniami wpływającymi na ich zdrowie. Składają się na niego cztery elementy: – rozumienie przez pacjentów ich roli (praw, obowiązków, sposobów postępowania); – zdobycie przez pacjentów wiedzy na temat swojego schorzenia, stanu zdrowia, opcji leczenia i preferencji – wiedzy wystarczającej do współpracy z lekarzem w toku analizy i leczenia; – umiejętności pacjentów (samowystarczalność, wiedza na temat zdrowia);

Znaczenie powyższej kwestii dla systemów ochrony zdrowia doceniło Regionalne Biuro WHO w Europie, uwzględniając upodmiotowienie pacjentów w europejskiej polityce zdrowotnej Health 2020. Zaspokajanie potrzeb zdrowotnych przez pacjenta może być postrzegane na dwa sposoby: – jako zbiór technik i narzędzi pomagających pacjentom w wyborze prozdrowotnych zachowań; – jako fundamentalna zmiana relacji pacjent–lekarz zmierzająca w stronę partnerstwa. Obejmuje ono „wyposażenie” pacjentów

przewlekle chorych w narzędzia, umiejętności i wsparcie przyczyniające się do poprawy ich dobrostanu i zdrowia. W samej Wielkiej Brytanii potencjalne oszczędności wynikające z bardziej efektywnego korzystania z usług zdrowotnych przez pacjentów szacowane są na 450 funtów rocznie na osobę. Choroby przewlekłe, w tym choroby serca, nowotwory, choroby układu oddechowego i cukrzyca są główną przyczyną śmierci w Europie. Stanowią 77% ogólnej liczby zachorowań i 86% wszystkich zgonów. Dlatego też za kolejną niezaspokojoną potrzebę uznano postępowanie w chorobach przewlekłych uwzględniające ich wykrywanie, monitorowanie i leczenie oraz opiekę paliatywną. W przypadku chorób przewlekłych, opieka nie polega tylko na leczeniu, ale i poprawie poziomu normalnego

OSOZ Polska 6/2017

eduk acja

funkcjonowania pacjentów, minimalizowaniu uciążliwych objawów, przedłużaniu życia i poprawy jakości życia. Podejmowanie decyzji diagnostycznych. Niedawne badania prowadzone w Wielkiej Brytanii wskazują na poważne problemy dotyczące jakości świadczonych usług medycznych wynikające z opóźnień w diagnozie nowotworów. Poprawa w tym obszarze nie tylko zaowocuje większą efektywnością, ale – co nawet ważniejsze – pozwoli na zmniejszenie cierpień osób chorych. Zapewnienie opieki zdrowotnej starzejącej się populacji w Europie jest jednym z największych wyzwań społecznych i gospodarczych XXI wieku. Wpływ tego elementu na ochronę zdrowia będzie szczególnie odczuwalny, ponieważ starzenie się społeczeństwa pociąga za sobą wiele różnych wyzwań zdrowotnych. Komisja Europejska wskazuje, że do 2025 roku ponad 20% Europejczyków stanowić będą osoby powyżej 65 roku życia (przy szczególnie szybkim wzroście liczby osób powyżej 80 roku życia). Radzenie sobie z problemem niedoboru wykwalifikowanego personelu medycznego to kolejny problem i niezaspokojona potrzeba. WHO szacuje, że do roku 2035 na świecie brakować będzie 12,9 mln pracowników ochrony zdrowia. Wzajemna kompatybilność medycznych systemów ICT (na poziomie

krajowym i międzynarodowym). Problem będzie narastał w związku z coraz większą digitalizacją gospodarki, powstawaniem coraz to nowych rozwiązań oraz zwiększoną mobilnością mieszkańców. Jest to szczególnie istotne w krajach Unii Europejskiej, gdzie swoboda przemieszczania się jest jednym z podstawowych praw. Ilustracją problemu z niekompatybilnością systemów ICT mogą być końcówki ładowarek telefonów komórkowych, które przez wiele lat były różne u różnych producentów, a także dla różnych modeli. Kres temu zróżnicowaniu położyła dopiero Komisja Europejska, nakazując ujednolicenie tej drobnej, ale istotnej kwestii. Dostosowanie regulacji prawnych do nowych rozwiązań technologicznych. Gwałtowny postęp techniczny w medycynie utożsamiany bywa przede wszystkim z technologiami lekowymi i aparaturowymi. Miniaturyzacja i rozwój technologii teleinformatycznych sprawił, że obecnie jesteśmy w stanie wykonywać wiele procedur zdalnie lub przekazać je do wykonania pacjentowi samodzielnie. Możemy przechowywać, analizować i przesyłać dane oraz używać komputerów do wspomagania decyzji klinicznych. Wiele systemów ochrony zdrowia, z istniejącymi w nich regulacjami prawnymi, nie nadąża za tym postępem. Analizując powyższą listę należy zwrócić uwagę na kwestie, o których mowa jest od dawna. Takie, jak opieka nad starzejącą się populacją czy proble-

» W Wielkiej Brytanii potencjalne oszczędności wynikające z bardziej efektywnego korzystania z usług zdrowotnych przez pacjentów szacowane są na 450 funtów rocznie na osobę.« my z kadrami. Pojawiają się jednak wątki, o których – przynajmniej w Polsce – nie dyskutujemy. A szkoda. Po raz pierwszy w historii mamy do czynienia z sytuacją, w której rozpowszechnienie technologii e-zdrowia daje możliwości przekazania realnej odpowiedzialności za zdrowie właśnie pacjentom. Co więcej, wszystko na to wskazuje, że może się to okazać znacząco tańsze niż rozwiązania funkcjonujące obecnie. Biorąc pod uwagę szalony wręcz rozwój technologii teleinformatycznych, nasycenie nimi i ich akceptację przez nowe pokolenie, dla którego świat wirtualny staje się normą, nie możemy nie wspomagać się e-zdrowiem na drodze do lepszego zdrowia. 

informacja

LIDERZY OCHRONY ZDROWIA 2017 Oglądaj pełną relację z Gali wręczenia nagród, która odbyła się 4 kwietnia w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Czas trwania: 1 godz. 27 min. Film dostępny na kanale YouTube pod nazwą „Gala Liderów Ochrony Zdrowia 2017”. Link: youtu.be/f1krZJfKVwM Start nowej edycji Konkursu: listopad 2017

OSOZ Polska 6/2017

eduk acja

Raporty

TRANSFORMING eHEALTH INTO A POLITICAL AND ECONOMIC ADVANTAGE 46 stron | ENG www.politykainsight.pl

DIGITAL SOLUTIONS FOR HEALTH AND DISEASE MANAGAMENT 32 strony | ENG www.epha.org

Digitalizacja stała się symbolem demokratyzacji ochrony zdrowia i szansą na sprostanie nowym wyzwaniom sektorowym. Raport Polityka Insight to ciekawa analiza rozwoju e-zdrowia w poszczególnych krajach wsparta danymi liczbowymi z różnych badań. Z dokumentu dowiemy się, jakie kraje są liderami cyfryzacji, jaki jest okres i stopa zwrotu z wdrożenia narzędzi IT itd. Oprócz ogólnych danych znajdziemy również informacje o regulacjach Unii Europejskiej oraz karty prezentujące digitalizację ochrony zdrowia w kilku krajach.

European Public Health Alliance (EPHA, Europejski Sojusz Zdrowia Publicznego) bierze pod lupę rozwiązania cyfrowe do zarządzania chorobami przewlekłymi, przyglądając się korzyściom z perspektywy pacjenta oraz krytycznie analizując kwestie możliwych zagrożeń. Rzadko organizacje zdrowia publicznego zajmują się tematem cyfryzacji, tym bardziej raport EPHA, a właściwie dokument do dyskusji, zasługuje na uwagę. Autorzy analizują zastosowanie e-zdrowia z perspektywy sześciu chorób przewlekłych, zjawiska starzejącego się społeczeństwa oraz wykluczenia cyfrowego. We wnioskach wskazuje się na takie pozytywne aspekty narzędzi cyfrowych, jak wzmocnienie zaangażowania pacjenta i odpowiedzialności za własne zdrowie, lepszą kontrolę nad chorobą, wzmocnienie roli profilaktyki, poprawę komunikacji na linii „pacjent – lekarz”, polepszenie standardów koordynacji i kontynuacji leczenia oraz opieki nad chorym, wsparcie lekarzy w procesie diagnozy (dostęp do danych).

Odsetek pacjentów kardiologicznych zainteresowanych dostępem online do informacji zdrowotnych w różnych formach: przesyłanych e-mailem, publikowanych na stronie internetowej lub w formie filmów wideo. Raport pokazuje, że pacjenci są zainteresowani nową formą wsparcia, a e-zdrowie może pomagać w zarządzaniu chorobami przewlekłymi. Nie można jednak zapominać o cyfrowej edukacji pacjentów oraz zagrożeniu związanym z tzw. wykluczeniem cyfrowym (ograniczenie dostępności technologii do wybranych grup).

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia. OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W maju 2017 W ODNIESIENIU DO kwietnia

70 672 zł

69 936 zł

4 282 zł

3 572 zł

1 324 zł

1 493 zł

kwiecień

maj

kwiecień

maj

kwiecień

maj

−736 zł

−1,0%

−710 zł

−16,6%

170 zł

12,1%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2017 (prognoza) I 2016

830 931 zł

870 861 zł

48 196 zł

52 566 zł

17 236 zł

17 027 zł

2016

2017

2016

2017

2016

2017

39 930 zł

4,8%

4370 zł

9,1%

−209 zł

−1,2%

maj WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 57 446 zł Podkarpackie 61 567 zł Lubelskie 62 676 zł

Świętokrzyskie 2 699 zł Łódzkie 2 988 zł Opolskie 3 010 zł

Opolskie 1 064 zł Lubelskie 1 106 zł Świętokrzyskie 1 118 zł

Zachodniopomorskie 74 232 zł Dolnośląskie 81 727 zł Mazowieckie 88 479 zł

Małopolskie 3 830 zł Dolnośląskie 4 141 zł Mazowieckie 4 461 zł

Dolnośląskie 1 816 zł Mazowieckie 1 842 zł Podkarpackie 1 970 zł

prognoza 2017 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 678 094 zł Podkarpackie 751 981 zł Kujawsko-Pomorskie 757 381 zł

Świętokrzyskie 39 564 zł Opolskie 43 224 zł Warmińsko-Mazurskie 46 153 zł

Opolskie 11 617 zł Warmińsko-Mazurskie 12 072 zł Kujawsko-Pomorskie 12 606 zł

Małopolskie 909 111 zł Dolnośląskie 1 010 728 zł Mazowieckie 1 062 036 zł

Małopolskie 56 521 zł Dolnośląskie 62 065 zł Mazowieckie 66 623 zł

Dolnośląskie 19 504 zł Mazowieckie 20 864 zł Podkarpackie 27 364 zł

maj WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Lubuskie –3 943 zł Śląskie –3 056 zł Wielkopolskie –2 749 zł

Dolnośląskie –962 zł Lubuskie –920 zł Podlaskie –867 zł

Brak spadków kosztów

Podkarpackie 1 669 zł Mazowieckie 1 909 zł Opolskie 2 938 zł

Brak wzrostów kosztów

Pomorskie 278 zł Zachodniopomorskie 284 zł Podkarpackie 615 zł

zestawienie KOSZTY W maju W OSTATNICH LATACH

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2012

2013

2014

2015

2016

2017

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» W maju ogólne koszty leczenia nie różniły się znacznie od kwietniowych.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Koszty przeziębienia i grypy konsekwentnie maleją.«

koszty, tys. zł

OSOZ Polska 6/2017

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

koszty, tys. zł

» Niskie w maju koszty alergii wzrosną gwałtownie w czerwcu.«

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Struktura dystrybucji leków maj | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO kwietnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

18,31 zł

24,85%

178,5 tys. zł

3570

-0,10%

-2,0 tys. zł

+60

+0,05 zł

***

-1,42 zł

PROGNOZA NA

SIERPIEŃ

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w maju 2017 roku był nadspodziewanie wysoki i wyniósł 178,5 tys. zł. W przeciągu ostatnich 6 lat ani razu obrót wypracowany przez statystyczną aptekę w maju nie przekroczył 165 tys. zł. W porównaniu z kwietniem 2017 roku, było to o 2 tys. zł mniej (–1,1%) oraz o 14,5 tys. zł więcej (+8,8%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,67 mld zł. Oznacza to spadek o 28,12 mln zł (–1,0%) w stosunku do kwietnia 2017 roku oraz wzrost o 241,24 mln zł (+9,9%) w stosunku do maja 2016 roku. Udział refundacji stanowił 26,37% (+0,67 p.p. w porównaniu z kwietniem 2017) obrotu aptecznego i wyniósł 704,25 mln zł. Według prognoz, obrót w statystycznej aptece w 2017 roku wyniesie

OSOZ Polska 6/2017

suplementy INNE

***

60,19% 21,14% 8,56% 10,10%

***

POZIOM REFUNDACJI

26,37% +0,67%

„ W sierpniu zanotujemy nieznaczny wzrost średniego obrotu w aptece. W porównaniu z lipcem, hossa wystąpi we wszystkich kategoriach sprzedażowych. Najwięcej zyska sprzedaż produktów OTC. Wartość refundacji w statystycznej aptece utrzyma się na podobnym poziomie jak w lipcu i wyniesie nieco ponad 42 tys. zł. Obniżony obrót apteczny w lipcu i sierpniu wynika z okresu wakacyjnego i najniższego w roku poziomu zachorowań na grypę i przeziębienie.”

Aneta Szczypek Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

50,00 zł

2,19 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych będzie równa 765,2 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 489,2 tys. zł, a sprzedaży produktów OTC – 916,9 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 32,77 mld zł. To odpowiednio o 1,04 mld zł więcej (+3,3%) niż w 2016 roku oraz o 2,89 mld zł więcej (+9,7%) niż w 2015 roku. Wartość refundacji wyniesie 8,26 mld zł, co będzie stanowiło 25,20% całkowitego obrotu aptecznego. W kwietniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 64,7 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 40,9 tys. zł, a produktów OTC – 71,6 tys. zł. W porównaniu z kwietniem 2017 roku, jedynie dla sprzedaży odręcznej zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży, w przypadku pozostałych

kategorii zaobserwowaliśmy niewielkie wzrosty. Dla sprzedaży odręcznej nastąpił spadek o 2 tys. zł (–2,7%), dla leków refundowanych nastąpił wzrost o 200 zł (+0,2%), a dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – wzrost o 100 zł (+0,2%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 0,97 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,61 mld zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,07 mld zł. Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (7 803 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (5 852 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosi 1 951 zł. Średni obrót apteczny w poszczególnych roboczych dniach maja wahał się pomiędzy 8 375 zł (10 maja), a 6 649 zł (2 maja). Tak niski obrót wypracowany 2 maja wynika

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

z przedłużonego weekendu, który przypadł na pierwszy weekend maja. W maju 2017 roku największe procentowe spadki wartości sprzedaży zanotowaliśmy w następujących grupach terapeutycznych: leki onkologiczne i immunomodulacyjne (–14,50%), leki przeciwzakaźne (-6,47%), leki na układ oddechowy (–6,22%). Natomiast największy procentowy wzrost średniej wartości sprzedaży nastąpił w przypadku sprzedaży leków przeciwpasożytniczych, owadobójczych i repelentów (+14,37%). Na kolejnym miejscu uplasowały się leki z grupy „dermatologia” (+8,85%) oraz z grupy „narządy zmysłów” (+7,45%). Jeżeli spojrzymy na zmianę udziałów w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów na układ sercowo-naczyniowy (+0,62 p.p.) oraz w przypadku produktów z grupy varia (+0,49 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił w przypadku leków na układ oddechowy (–0,55 p.p.) oraz leków na przewód pokarmowy i metabolizm (–0,46 p.p.). Średnia marża apteczna wyniosła w maju 24,85%. To o 0,10 p.p. mniej niż w kwietniu 2017 roku oraz o 0,37 p.p. mniej niż w maju 2016 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,36% (+0,05 p.p. w stosunku do kwietnia 2017), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,27% (+0,35 p.p. w stosunku do kwietnia 2017 roku), dla produktów OTC – 29,36% (–0,02 p.p. w stosunku do kwietnia 2017 roku). W maju 2017 roku średnia cena za opakowanie leku wyniosła 18,31 zł. To o 5 groszy więcej niż w kwietniu 2017 roku oraz o 32 grosze więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W porównaniu z kwietniem 2017 roku, największą zmianę średniej ceny sprzedaży zanotowaliśmy dla leków wydawanych na recepty refundowane. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 27,35 zł (–35 groszy), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,89 zł (+11 groszy), produktów OTC – 12,69 zł (–1 grosz). W maju statystyczną aptekę odwiedziło 3 570 pacjentów (2 940 osób zakupiło produkty OTC, 710 – leki refundowane, a 770 – leki wydawane na recepty pełnopłatne). To o 60 osób więcej niż w minionym miesiącu. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 maja. Wówczas w statystycznej aptece zano-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2017

maj 2016

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) maj 2017

maj 2016

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 5,92% mięśniowo-szkieletowy

17,76% przewód pokarm. i metabolizm

4,74% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,79% narządy zmysłów 3,74% leki przeciwzakaźne

10,14% układ oddechowy

leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,71% leki onkologiczne i immunomodulacyjne

0,29%

5,69% krew i układ krwiotwórczy endokrynologia – hormony, 1,22% bez horm. płciowych 13,92% układ sercowo-naczyniowy

3,86% dermatologia

10,79% centralny układ nerwowy varia 12,4%

5,03% nieokreślona

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2017

***

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2016–2017 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2016–2017 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2017

***

OSOZ Polska 6/2017

***

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 8. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziaĹ&#x201A;y godzinowe w dniu powszednim w maju

towano 854 osĂłb. Kolejnym w rankingu tygodniem byĹ&#x201A; 22â&#x20AC;&#x201C;28 maja (811 osĂłb), 15â&#x20AC;&#x201C;21 maja (807 osĂłb) i 1â&#x20AC;&#x201C;7 maja (609 osĂłb). NajwiÄ&#x2122;cej pacjentĂłw zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00â&#x20AC;&#x201C;12.00. WedĹ&#x201A;ug prognoz przygotowanych przez ekspertĂłw OSOZ, w 2017 roku statystycznÄ&#x2026; aptekÄ&#x2122; odwiedzi ponad 43â&#x20AC;&#x2030;148 pacjentĂłw. BÄ&#x2122;dzie to o 548 osĂłb wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2016 roku oraz o 1â&#x20AC;&#x2030;478 osĂłb wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2015 roku. W porĂłwnaniu z minionymi latami, wzroĹ&#x203A;nie (+2,2% w stosunku do 2016 roku, +5,7% w stosunku do 2015 roku) liczba pacjentĂłw kupujÄ&#x2026;cych produkty OTC, spadnie natomiast liczba osĂłb nabywajÄ&#x2026;cych leki refundowane (â&#x20AC;&#x201C;1,7% w stosunku do 2016 roku, â&#x20AC;&#x201C;3,8% w stosunku do 2015 roku). Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupiĹ&#x201A; produkty o Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznej wartoĹ&#x203A;ci 50,00 zĹ&#x201A;. To o 1,42 zĹ&#x201A; mniej niĹź w minionym miesiÄ&#x2026;cu oraz o 30 groszy wiÄ&#x2122;cej niĹź w analogicznym okresie ubiegĹ&#x201A;ego roku. Z kwoty tej 36,82 zĹ&#x201A; zapĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; pacjent, a 13,18 zĹ&#x201A; dopĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; refundator. WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; refundacji w porĂłwnaniu z majem 2016 roku wzrosĹ&#x201A;a o 2,8% (+36 groszy). W tym samym okresie wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zapĹ&#x201A;aty pacjenta spadĹ&#x201A;a o 0,2% (â&#x20AC;&#x201C;6 groszy). Dla lekĂłw sprzedawanych na recepty refundowane wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; koszyka statystycznego pacjenta wyniosĹ&#x201A;a 91,15 zĹ&#x201A; (z czego 25,75 zĹ&#x201A; to zapĹ&#x201A;ata pacjenta, a 65,40 zĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; refundacji), dla lekĂłw wydawanych na recepty peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atne â&#x20AC;&#x201C; 53,18 zĹ&#x201A;, a dla produktĂłw OTC â&#x20AC;&#x201C; 24,35 zĹ&#x201A;. Prognozujemy, Ĺźe wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; koszyka statystycznego pacjenta w 2017 roku wyniesie 50,71 zĹ&#x201A;. Z kwoty tej 37,93 zĹ&#x201A; zapĹ&#x201A;aci pacjent, a 12,78 zĹ&#x201A; dopĹ&#x201A;aci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedaĹźowe wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy na pacjenta bÄ&#x2122;dzie ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: dla lekĂłw sprzedawanych na recepty peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atne wyniesie 51,28 zĹ&#x201A;, dla produktĂłw OTC â&#x20AC;&#x201C; 25,53 zĹ&#x201A;, a dla lekĂłw refundowanych â&#x20AC;&#x201C; 90,64 zĹ&#x201A; (z czego 26,39 zĹ&#x201A; to zapĹ&#x201A;ata pacjenta, a 64,25 zĹ&#x201A; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; refundacji). ď Ź

Rys. 9. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w poszczegĂłlnych dniach maja (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) maj 2017

maj 2016

Rys. 10. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w poszczegĂłlnych tygodniach maja (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) maj 2017

maj 2016

o NBKB

NBKB

Tab. 1. SprzedaĹź produktĂłw w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w statystycznej aptece (PLN)

UdziaĹ&#x201A; w caĹ&#x201A;kowitej wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy aptecznej

maj 2017

maj 2016

maj 2017

107 443

98 365

60,19%

59,98%

Lek - OTC

37 740

34 231

21,14%

20,87%

Suplement diety lub dietetyczny Ĺ&#x203A;rodek spoĹźywczy

15 288

14 429

8,56%

8,80%

PozostaĹ&#x201A;e

18 029

16 974

10,10%

10,35%

Lek - RX

maj 2016

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za maj 2017 zmiana w stosunku do (%)

maj 2017

kwietnia 2017

stycznia 2017

zmiana w stosunku do (liczbowo)

maja 2016

kwietnia 2017

stycznia 2017

maja 2016

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

178,5

-1,1%

-11,9%

8,8%

-2,0

-24,0

14,5

cały rynek apteczny

2 670 896

-1,0%

-11,6%

9,9%

-28 121,0

-351 012,0

241 235,5

statystyczna apteka

64,7

0,2%

-1,7%

6,5%

0,2

-1,1

3,9

cały rynek apteczny

968 342

0,3%

-1,4%

7,5%

2 948,0

-14 065,9

67 752,5

statystyczna apteka

40,9

0,2%

-2,9%

9,4%

0,1

-1,2

3,5

cały rynek apteczny

612 720

0,2%

-2,7%

10,4%

1 396,4

-16 911,3

57 942,6

statystyczna apteka

71,6

-2,7%

-22,9%

10,7%

-2,0

-21,3

6,9

cały rynek apteczny

1 071 261

-2,7%

-22,7%

11,8%

-29 384,4

-315 011,1

113 426,8

statystyczna apteka

47,1

1,5%

1,6%

11,3%

0,7

0,8

4,8

cały rynek apteczny

704 249

1,5%

1,9%

12,4%

10 623,7

13 268,9

77 544,4

w całkowitym obrocie

26,37%

2,6%

15,3%

2,2%

0,0

w sprzedaży refundowanej

71,75%

1,5%

3,8%

4,5%

0,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

18,31 zł

0,3%

6,4%

1,8%

0,1

1,1

0,3

dla leków z list refundacyjnych

27,35 zł

-1,3%

2,0%

1,8%

-0,4

0,5

dla leków z recept pełnopłatnych

24,89 zł

0,5%

7,2%

9,7%

0,1

1,7

2,2

dla produktów bez recepty (OTC)

12,69 zł

-0,1%

0,7%

0,4%

0,0

0,1

3 570

1,7%

-14,0%

8,2%

60,0

-580,0

270,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

Liczba pacjentów w aptece

710

1,4%

-10,1%

6,0%

10,0

-80,0

40,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

770

0,0%

-12,5%

2,7%

0,0

-110,0

20,0

2 940

1,4%

-16,5%

8,9%

40,0

-580,0

240,0

ogółem

24,85%

-0,4%

-4,5%

-1,5%

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,36%

0,3%

-3,4%

1,4%

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

24,27%

1,5%

-3,1%

-3,5%

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,36%

-0,1%

-1,1%

-1,7%

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

50,00 zł

-2,8%

2,5%

0,6%

-1,4

1,2

0,3

Wartość zapłaty przez pacjenta

36,82 zł

-3,6%

-2,2%

-0,2%

-1,4

-0,8

-0,1

Wartość dopłaty refundatora

13,18 zł

-0,2%

18,2%

2,8%

0,0

2,0

0,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

91,15 zł

-1,2%

9,4%

0,5%

-1,1

7,8

0,4

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

25,75 zł

-4,7%

0,0%

-9,5%

-1,3

0,0

-2,7 3,1

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

65,40 zł

0,3%

13,6%

5,0%

0,2

7,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

53,18 zł

0,2%

10,9%

6,5%

0,1

5,2

3,3

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

24,35 zł

-4,1%

-7,7%

1,7%

-1,0

-2,0

0,4

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Zmiana: wzrost 1%

Tysiące zł

Obrót 2017: 2 188,0 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

OSOZ Polska 6/2017

***

7**

7***

9**

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do maja 2017 2017

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2016

2015

2017

2015

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2016

2015

2 188,0

2,3%

5,9%

48,5

122,5

944,5

5,3%

8,0%

47,5

70,0

32 770 899,0

3,3%

9,7%

1 037 121,5

2 890 049,0

14 113 148,5

6,6%

12,0%

872 838,5

1 516 127,0

765,2

-1,3%

-1,5%

-10,1

-11,3

329,7

1,5%

1,3%

5,0

4,1

11 461 286,5

-0,3%

2,0%

-39 105,6

226 892,8

4 927 295,8

2,8%

5,0%

133 276,9

236 390,1

489,2

3,1%

7,2%

14,9

32,9

208,3

4,1%

8,0%

8,2

15,4

7 326 569,1

4,2%

11,0%

292 200,7

725 820,1

3 113 317,3

5,4%

12,0%

158 185,8

334 027,3

916,9

4,9%

12,4%

42,5

100,9

399,8

9,5%

14,7%

34,8

51,2

13 732 332,2

5,9%

16,3%

763 001,6

1 927 449,3

5 974 322,4

10,9%

19,0%

587 164,7

953 167,8

551,5

1,5%

8,3

235,2

3,6%

3,0%

8,2

6,8

8 259 624,1

2,5%

5,1%

203 800,7

402 397,0

3 514 338,7

4,9%

6,8%

163 432,0

223 783,3

25,20%

-0,7%

-4,2%

0,0

24,90%

-1,6%

-4,7%

0,0

70,88%

2,8%

3,1%

0,0

70,30%

2,4%

2,1%

0,0

0,0 18,01 zł

2,2%

5,4%

0,4

0,9

17,89 zł

3,2%

5,2%

0,5

0,9

28,34 zł

4,3%

3,1%

1,2

0,9

27,27 zł

0,8%

-0,4%

0,2

-0,1

23,89 zł

3,0%

6,8%

0,7

1,5

24,15 zł

6,0%

9,2%

1,4

2,0

12,62 zł

2,6%

9,1%

0,3

1,1

12,67 zł

5,0%

9,3%

0,6

1,1

43 148

1,3%

3,5%

547,6

1 477,6

18 870

2,8%

8,6%

510,0

1 500,0 -40,0

8 442

-1,7%

-3,8%

-147,6

-337,6

3 730

0,3%

-1,1%

10,0

9 538

0,1%

-0,6%

8,5

-61,5

4 100

-1,0%

0,2%

-40,0

10,0

35 912

2,2%

5,7%

781,5

1 951,5

15 710

3,8%

11,3%

570,0

1 590,0

25,53%

0,4%

-0,9%

0,0

25,32%

-1,1%

-2,8%

0,0

18,13%

-3,3%

1,3%

0,0

18,68%

1,7%

4,2%

0,0

25,47%

0,6%

-6,7%

0,0

24,63%

-4,4%

-12,1%

0,0

30,11%

1,0%

-3,0%

0,0

29,56%

-2,4%

-5,6%

0,0

50,71 zł

1,0%

2,3%

0,5

1,1

50,05 zł

2,4%

-0,6%

1,2

-0,3

37,93 zł

1,2%

3,8%

0,5

1,4

37,59 zł

3,0%

1,1%

1,1

0,4

12,78 zł

0,2%

-1,9%

0,0

-0,3

12,46 zł

0,8%

-5,2%

0,1

-0,7

90,64 zł

0,4%

2,5%

0,4

2,2

88,40 zł

1,3%

2,4%

1,1

2,0

26,39 zł

-5,8%

-4,6%

-1,6

-1,3

26,25 zł

-4,0%

-2,3%

-1,1

-0,6

64,25 zł

3,2%

5,7%

2,0

3,5

62,15 zł

3,7%

4,5%

2,2

2,7

51,28 zł

3,0%

7,9%

1,5

3,8

50,82 zł

5,1%

7,7%

2,5

3,6

25,53 zł

2,6%

6,3%

0,6

1,5

25,45 zł

5,6%

3,1%

1,3

0,8

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2017: 32,8 mld zł

Zmiana refundacji: spadek 2 do 3% (w stosunku do roku 2016)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2016)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2016)

Refundacja: 8,3 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 4% (w stosunku do roku 2016)

prognoza obrotu

***

7**

7***

9**

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

623,99

0,08

33352,95

0,19

8009,34

0,06

25343,61

0,54

0,24

0,76

975,37

34,20

53,45

2. U-30

433,25

0,06

15530,86

0,09

6568,86

0,05

8962,01

0,19

0,42

0,58

676,06

22,97

35,85

3. U-50

259,89

0,03

6028,53

0,03

3503,84

0,03

2524,69

0,05

0,58

0,42

323,51

18,63

23,20

4. U-BEZPŁATNY

20,09

0,00

1242,43

0,01

92,32

0,00

1150,11

0,02

0,07

0,93

58,34

21,30

61,86

5. INWALIDA WOJENNY

16,18

0,00

838,44

0,00

838,44

0,02

0,00

1,00

27,07

30,97

51,81

0,23

0,00

6,40

0,00

1,25

0,00

5,15

0,00

0,20

0,80

0,36

17,73

27,50

7. ZHK

10,65

0,00

297,55

0,00

51,53

0,00

246,02

0,01

0,17

0,83

16,03

18,56

27,93

8. AZ

0,00

0,07

0,00

0,07

0,00

1,00

0,01

12,24

16,12

181,69

0,02

6662,67

0,04

0,00

6662,67

0,14

0,00

1,00

283,36

23,51

36,67

3,12

0,00

755,89

0,00

58,08

0,00

697,81

0,01

0,08

0,92

6,24

121,13

241,95 138,70

6. INWALIDA WOJSKOWY

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

8,95

0,00

1241,22

0,01

606,43

0,00

634,80

0,01

0,49

0,51

95,70

12,97

12. PEŁNOPŁATNE

1270,71

0,16

40949,00

0,23

40948,78

0,31

0,22

0,00

1,00

0,00

1645,50

24,89

32,23

13. ODRĘCZNA

4880,61

0,63

71594,00

0,40

71593,81

0,54

0,19

0,00

1,00

0,00

5639,79

12,69

14,67

14. RAZEM

7709,38

1,00

178500,00

1,00

131434,22

1,00

47065,78

1,00

0,74

0,26

9747,33

18,31

23,15

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

677,24

0,08

35054,06

0,19

8715,48

0,06

26338,59

0,56

0,25

0,75

1054,78

33,23

51,76

2. U-30

432,31

0,05

15457,23

0,08

6547,21

0,05

8910,02

0,19

0,42

0,58

674,63

22,91

35,76

3. U-50

295,86

0,04

7124,14

0,04

4124,87

0,03

2999,27

0,06

0,58

0,42

366,25

19,45

24,08

4. U-BEZPŁATNY

20,17

0,00

1219,32

0,01

89,37

0,00

1129,95

0,02

0,07

0,93

58,62

20,80

60,46

5. INWALIDA WOJENNY

16,31

0,00

822,66

0,00

822,66

0,02

0,00

1,00

27,09

30,37

50,43

0,24

0,00

6,69

0,00

1,31

0,00

5,38

0,00

0,20

0,80

0,37

18,08

28,43

7. ZHK

10,97

0,00

304,28

0,00

52,74

0,00

251,54

0,01

0,17

0,83

16,32

18,64

27,74

8. AZ

0,00

0,06

0,00

0,06

0,00

1,00

0,00

14,36

20,11

139,00

0,02

5278,54

0,03

0,00

5278,54

0,11

0,00

1,00

214,72

24,58

37,97

2,96

0,00

681,07

0,00

55,24

0,00

625,83

0,01

0,08

0,92

5,79

117,66

229,78 143,46

6. INWALIDA WOJSKOWY

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

9,16

0,00

1314,55

0,01

640,67

0,00

673,88

0,01

0,49

0,51

100,76

13,05

12. PEŁNOPŁATNE

1359,03

0,16

41669,40

0,22

41669,28

0,29

0,12

0,00

1,00

0,00

1725,33

24,15

30,66

13. ODRĘCZNA

5463,77

0,65

79968,00

0,42

79967,75

0,56

0,25

0,00

1,00

0,00

6312,87

12,67

14,64

14. RAZEM

8427,03

1,00

188900,00

1,00

141863,91

1,00

47036,09

1,00

0,75

0,25

10557,53

17,89

22,42

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1549

0,20

64716

0,36

18285

0,14

46431

0,99

0,28

0,72

2366

27,35

41,78

2. Recepty pełnopłatne

1271

0,16

40949

0,23

40949

0,31

0,00

1,00

0,00

1645

24,89

32,23

3. Sprzedaż odręczna

4881

0,63

71594

0,40

71594

0,54

0,00

1,00

0,00

5640

12,69

14,67

0,00

1241

0,01

606

0,00

635

0,01

0,49

0,51

12,97

138,70

7709

1,00

178500

1,00

131434

1,00

47066

1,00

0,74

0,26

9747

18,31

23,15

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1595,06

0,19

65948,05

0,35

19586,21

0,14

46361,84

0,99

0,30

0,70

2418,57

27,27

41,35

2. Recepty pełnopłatne

1359,03

0,16

41669,40

0,22

41669,28

0,29

0,12

0,00

1,00

0,00

1725,33

24,15

30,66

3. Sprzedaż odręczna

5463,77

0,65

79968,00

0,42

79967,75

0,56

0,25

0,00

1,00

0,00

6312,87

12,67

14,64

9,16

0,00

1314,55

0,01

640,67

0,00

673,88

0,01

0,49

0,51

100,76

13,05

143,46

8427,03

1,00

188900,00

1,00

141863,91

1,00

47036,09

1,00

0,75

0,25

10557,53

17,89

22,42

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

Wartość

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18430,41

0,19

765230,69

0,35

222808,70

0,14

542421,99

0,98

0,29

0,71

27004,15

28,34

41,52

2. Recepty pełnopłatne

16492,97

0,17

489157,39

0,22

489156,56

0,30

0,83

0,00

1,00

0,00

20478,15

23,89

29,66

3. Sprzedaż odręczna

62506,49

0,64

916874,50

0,42

916872,87

0,56

1,63

0,00

1,00

0,00

72642,31

12,62

14,67

126,21

0,00

16737,42

0,01

7705,98

0,00

9031,45

0,02

0,46

0,54

1351,10

12,39

132,62

97556,08

1,00

2188000,00

1,00

1636544,11

1,00

551455,89

1,00

0,75

0,25

121475,71

18,01

22,43

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

276038453

0,19

11461286517

0,35

3336992314

0,14

8124294203

0,98

0,29

0,71

404425715

28,34

41,52

2. Recepty pełnopłatne

247042343

0,17

7326569075

0,22

7326556697

0,30

12377

0,00

1,00

0,00

306723858

23,89

29,66

3. Sprzedaż odręczna

936168552

0,64

13732332180

0,42

13732307881

0,56

24299

0,00

1,00

0,00

1087974023

12,62

14,67

1890713

0,00

250711228

0,01

115417970

0,00

135293258

0,02

0,46

0,54

20239904

12,39

132,60

1461140061

1,00

32770899000

1,00

24511274863

1,00

8259624137

1,00

0,75

0,25

1819363500

18,01

22,43

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Kosmetyki apteczne Foto: designed by freepik.com

Kosmetyki dostępne w aptekach powstają w laboratoriach pod okiem dermatologów oraz kosmetologów. Samo miejsce sprzedaży nadaje tego typu produktom dodatkowej wartości: klienci postrzegają je jako bezpieczniejsze dla skóry, lepszej jakości. Rynek kosmetyków aptecznych dynamicznie się powiększa. Nic dziwnego, że część producentów świadomie decyduje się wyłącznie na ten rodzaj dystrybucji. Przyglądnijmy się wskaźnikom sprzedaży i prognozom na kolejne dwa lata.

Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Rynek kosmetyków aptecznych (zarówno tych sprzedawanych wyłącznie w aptekach, jak i tych ogólnie dostępnych) systematycznie pnie się w górę. W całym okresie analiz wartość sprzedaży wzrosła niemal o 350%. W 2002 roku pacjenci zapłacili za kosmetyki zakupione w aptekach 340,46 mln zł, natomiast w minionym roku – aż 1,53 mld zł. Największy wzrost wartości sprzedaży (od 16,88% do 26,14%) przypada na lata 2005–2009. W kolejnych latach (2010–2015) poziom wzrostu nie był już tak wysoki (od 0,19% do 8,62%). W minionym

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 produktów Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016

1696

13,05 13,35 13,75 14,36 14,62 15,49 16,13 17,26 16,91 16,61 17,06 16,85 16,00 15,74 15,75

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2016 a nie będące w ofercie w 2002 roku

364

20,17 19,52 20,52 20,40 21,10 21,89 22,56 21,01 21,02 22,15 21,59 21,12 20,47 20,04

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

445

36,31 24,35 22,67 22,27 21,02 21,12 19,84 18,58 18,41 17,98 16,35 15,96 15,07

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

417

17,49 16,92 16,78 17,55 19,21 19,04 17,95 18,85 20,15 19,58 18,80 19,56

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

705

23,23 22,29 21,39 21,30 20,81 21,19 21,38 20,89 20,37 19,85 17,89

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

436

21,57 21,32 22,39 23,82 23,47 24,91 24,67 22,85 22,00 21,27

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

564

26,10 26,28 25,55 24,46 24,24 22,87 22,45 22,21 21,24

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

614

25,60 25,95 25,02 24,53 24,09 23,56 22,97 22,15

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

840

28,05 21,61 21,59 20,67 20,02 19,22 19,21

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

1212

25,25 23,90 22,65 23,39 23,00 22,84

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

1201

20,68 21,98 20,25 19,34 18,33

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

1356

23,41 22,31 21,57 21,33

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

1808

24,66 22,78 22,60

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

2206

21,35 19,92

Produkty będące w ofercie w 2016 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

3249

24,18

Liczba badanych 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 produktów

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016

1696

13,05 13,35 13,75 14,36 14,62 15,49 16,13 17,26 16,91 16,61 17,06 16,85 16,00 15,74 15,75

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w 2016 roku

240

13,99 15,80 16,68 17,55 17,14 17,47 18,19 19,80 19,83 20,84 20,74 20,57 23,59 18,96

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2016

194

10,93 11,40 11,62 11,43 11,15 11,79 12,19 13,17 13,05 11,59 10,86

9,26

7,25

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2016

119

13,05 14,39 12,96 11,00

8,54 10,84 11,11

9,67

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2016

149

14,58 15,56 13,72 13,38 17,27 17,62 19,08 19,06 18,89 17,79 16,67

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2016

170

12,71 13,01 12,78 12,87 13,06 14,39 16,63 16,43 14,26 11,81

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2016

182

15,08 14,26 13,92 12,43 12,53 13,50 14,10 14,85 18,24

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2016

181

12,44 13,20 12,09 11,63 11,87 11,78 13,02 12,85

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2016

271

9,44

9,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2016

204

9,92

9,96 10,69 12,23 10,93 10,83

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2016

264

9,83 10,27 10,24

8,61 11,75

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2016

281

9,99

8,82

9,36

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2016

208

10,53 11,37 13,17

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2016

282

12,44 19,76

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2016

442

11,19

OSOZ Polska 6/2017

9,60

9,61

9,36

9,89

8,39

9,09

8,78

8,55 16,46

9,60

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

2016 roku wartość rynku kosmetyków aptecznych wzrosła o 11,87%. Również w przypadku ilości sprzedaży obserwujemy trend wzrostu, choć jego dynamika jest mniejsza niż w przypadku wartości sprzedaży. W 2002 roku w aptekach sprzedało się 26,65 mln opakowań kosmetyków, a w 2016 roku – 76,61 mln opakowań, co oznacza wzrost niemal o 190%. W roku 2011 wystąpił spadek ilości sprzedaży liczonej rok do

roku, jednak zaledwie o 0,36%. Najlepszym okresem pod względem wzrostu ilości sprzedanych opakowań były lata 2005–2008 oraz 2016 rok (wzrost od 10,37% do 18,96%). W 2002 roku za pojedyncze opakowanie kosmetyku zakupionego w aptece trzeba było zapłacić średnio 12,77 zł. Do 2012 roku średnia cena systematycznie wzrastała, od 0,56% (w 2011 roku) do 8,62% (w 2004 roku) osiągając tym

samym najwyższy poziom 20,66 zł. Tendencja ta została wyhamowana w 2013 roku, kiedy to średnia cena liczona rok do roku spadła. Trend spadkowy utrzymuje się nadal. W minionym roku średnia cena kosmetyku aptecznego wynosiła 19,98 zł i była o 0,90% niższa niż w roku poprzednim. Nie bez znaczenia jest tutaj spora konkurencja kosmetyków naturalnych dostępnych w marketach i drogeriach.

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży kosmetyków w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

340 460 862

26 650 826

12,77

92 016

7 203

3700

2003

368 507 441

27 145 912

13,58

89 465

6 590

4119

8,24%

1,86%

2004

411 248 198

27 890 142

14,75

100 158

6 793

4106

11,60%

2,74%

2005

480 672 172

30 783 378

15,61

99 683

6 384

4822

16,88%

10,37%

2006

606 317 662

36 621 220

16,56

112 971

6 823

5367

26,14%

18,96%

2007

731 318 689

41 747 221

17,52

132 341

7 555

5526

20,62%

14,00%

2008

896 973 465

49 053 177

18,29

149 247

8 162

6010

22,65%

17,50%

2009

1 049 289 914

53 474 579

19,62

183 699

9 362

5712

16,98%

9,01%

2010

1 098 005 926

54 424 791

20,17

183 921

9 116

5970

4,64%

1,78%

2011

1 100 123 980

54 226 863

20,29

167 192

8 241

6580

0,19%

-0,36%

2012

1 180 876 097

57 034 631

20,70

164 170

7 929

7193

7,34%

5,18%

2013

1 282 619 758

62 259 293

20,60

174 056

8 449

7369

8,62%

9,16%

2014

1 325 360 142

64 697 444

20,49

180 321

8 802

7350

3,33%

3,92%

2015

1 368 252 701

67 870 063

20,16

186 741

9 263

7327

3,24%

4,90%

2016

1 530 652 412

76 611 955

19,98

203 463

10 184

7523

11,87%

12,88%

2017

1 537 261 130

77 083 787

19,94

—

0,43%

0,62%

2018

1 545 957 257

79 539 451

19,44

—

0,57%

3,19%

Rys. 1. Wartość sprzedaży sprzedaży kosmetyków aptecznych w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018

» Roczna wartość sprzedaży kosmetyków aptecznych przekroczyła w 2016 roku 1,5 mld zł i była o 11,78% wyższa niż w roku poprzednim. Najwięcej kosmetyków sprzedaje się w aptekach w lipcu oraz grudniu.«

** *** *7 *

** *** *7

OSOZ Polska 6/2017

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań kosmetyków sprzedanych w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018

» Na poczatku badanego okresu miesięczna sprzedaż kosmetyków aptecznych nie przekraczała 3 mln opakowań, natomiast w 2015 i 2016 roku nie spadła poniżej 5 mln opakowań. «

** *** *7 *

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie kosmetyku aptecznego w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2016–2017

» W ostatnich latach widoczne jest wyhamowanie wzrostu średniej ceny za pojedyncze opakowanie kosmetyku aptecznego. «

** *** *7 *

** *** *7

Rys. 4. Liczba różnych kosmetyków sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016

» W 2002 roku asortyment kosmetyków dostępnych w aptekach wynosił 3 700 produktów. Na przełomie okresu analiz powiększył się ponad dwukrotnie.«

** *** *7

OSOZ Polska 6/2017

** *** *7

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

W całym badanym okresie najmniej kosmetyków, jednocześnie za najniższą cenę, sprzedało się w aptekach w lutym 2002 roku (1,96 mln opakowań o wartości 25,09 mln zł), zaś najwięcej i jednocześnie za największą cenę – w czerwcu 2016 roku (6,98 mln opakowań o wartości 142,52 mln zł). Najniższa cena za pojedyncze opakowanie została odnotowana w styczniu 2002 roku (11,96 zł), a najwyższa w grudniu 2013 roku (22,45 zł). Średniomiesięczna wartość sprzedaży pokazuje, że popyt na kosmetyki w aptece charakteryzuje się sezonowością. Oprócz wiosenno-letniego szczytu, również w grudniu widoczny jest znaczący wzrost sprzedaży. W tych miesiącach wartość sprzedaży przekracza 80 mln zł, a w szczytowych okresach – a mianowicie w lipcu i grudniu – wynosi odpowiednio 86,00 mln zł oraz 86,77 mln zł. Rynek kosmetyków aptecznych charakteryzuje się znaczącą rotacją oferowanych produktów. W 2002 roku w aptekach dostępnych było 3 700 produktów, a w 2016 roku ponad dwa razy więcej, aż 7 523 produkty. Najwięcej kosmetyków zniknęło z oferty aptecznej w 2009 roku (298 produktów), a najwięcej nowych pojawiło się w 2005 roku (716 opakowań). Czy rynek kosmetyków aptecznych utrzyma tendencję wzrostową? W minionym roku wzrost ilości i wartości sprzedaży liczony rok do roku był najwyższy

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

od 7 lat. A jak sytuacja będzie wyglądała w roku bieżącym i 2018?

Trendy przyszłości Prognozy obliczone przez ekspertów OSOZ wskazują, że w 2017 roku wartość kosmetyków zakupionych w aptekach będzie wynosiła 1,54 mld zł. W 2018 roku będzie to 1,55 mld zł. Oznacza to kontynuację trendu wzrostowego. Poziom wzrostu liczonego rok do roku będzie niewielki – kolejno 0,43% oraz 0,57%. Wzrastać będzie także ilość sprzedaży. W 2017 roku wyniesie ona 77,08 mln opakowań, w 2018 będzie to 79,54 mln opakowań. Podobnie jak w przypadku wartości sprzedaży, tempo wzrostu będzie niewielkie (wzrost kolejno o 0,62% i 3,19%). W pierwszym kwartale 2016 roku w aptekach sprzedało się 24,54 mln opakowań, a w analogicznym okresie 2017 roku było to 25,70 mln opakowań. Średnia cena sprzedaży jednego opakowania kosmetyków nadal będzie spadać. W 2017 roku spadek wyniesie 0,18%, a cena ukształtuje się na poziome 19,94 zł. W 2018 nastąpi spadek o 2,54% (najwyższy od 2013 roku) i cena ukształtuje się na poziomie 19,44 zł. Podsumowanie 15 lat temu roczna sprzedaż kosmetyków wynosiła 26,65 mln opakowań rocznie. W minionym roku była niemal trzy razy

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

wyższa. Prognozy pokazują, że najbliższe lata będą dalszym okresem wzrostu. Konsumenci coraz chętniej sięgają po kosmetyki w aptekach, gdzie – w porównaniu z drogeriami – znajdują często produkty dopasowane do indywidualnych problemów skórnych. Sama forma dystrybucji ma także duże znaczenie – produkty dostępne w aptece postrzegane są jako mające działanie lecznicze. Oferta kosmetyków aptecznych jest bardzo obszerna, to obecnie około 7,5 tys. produktów. Producentów przyciąga rosnąca wartość sprzedaży na jeden produkt, która dziś jest niemal dwukrotnie wyższa niż 10 lat temu (przy ok. 25% wzroście oferty). To także segment dobrze dywersyfikujący ofertę apteki i wzmacniający miesięczne obroty. Omawiany rynek ma przed sobą bardzo dobre perspektywy. Wraz ze wzrostem zarobków, Polacy są w stanie coraz więcej zapłacić za jakość, a tą oferują – w przekonaniu wielu klientów – kosmetyki dostępne na półkach aptecznych.  Metodologia prognoz Do obliczenia prognoz wykorzystano metodę najmniejszych kwadratów z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Jednocześnie założono, że w przyszłości nie wystąpią żadne wahania przypadkowe mogące w znaczący sposób wpłynąć na sprzedaż. Przez wahania przypadkowe należy rozumieć wszystkie te elementy, które nie występowały w sposób powtarzalny historycznie, a które mogą mieć istotny wpływ na kształt sprzedaży rynku.

OSOZ Polska 6/2017

s y s t e m y i s p r z ę t

NOWOŚCI SPRZĘTOWE

Monitory medyczne W procesie stawiania diagnozy na podstawie obrazów medycznych nie ma miejsca na kompromisy. Rozdzielczość zdjęcia i przejrzystość obrazu mogą wpływać na widoczność kluczowych szczegółów, decydując o jakości pracy lekarza. Oprócz elementów jakościowych, monitory medyczne muszą spełniać wysokie wymagania techniczne.

Foto: Ricoh

Wyzwanie Kryteria dotyczące wyboru monitorów medycznych wynikają z dokładności pracy diagnostów obrazowych i charakteru pracy. Lekarz swoją decyzję i interpretację opiera na obrazie uzyskanym z urządzeń diagnostyki obrazowej, wyświetlonym na ekranie monitora. Taki sposób pracy wymusił określenie przepisami minimalnych parametrów, jakim muszą odpowiadać monitory. Dodatkowe regulacje opisują procedury kontroli jakości. Rozwiązanie Placówki medyczne i lekarze mogą wybierać w szerokiej ofercie monitorów medycznych. Po spełnieniu kryteriów prawnych, należy przyjrzeć się ergonomii pracy i parametrom technicznym. Dla komputerowych stanowisk pracy radiografii, tomografii rezonansu magnetycznego oraz mammografii należy dobrać specjalistyczne ekrany. Oprócz tego szpitale poszukują często oszczędnych i ergonomicznych monitorów desktopowych, które będą wykorzystywane w codziennej pracy lekarzy, pielęgniarek i personelu administracyjnego.

OSOZ Polska 6/2017

Przykład NEC Display Solutions posiada w ofercie urządzenia spełniające wszystkie wymagania stawiane specjalistycznym monitorom medycznym dedykowanym pracy diagnostów obrazowych. Z kolei do pracy personelu medycznego i administracyjnego oferuje monitory z trybem DICOM. W ten sposób monitory biurkowe w lekarskiej dyżurce czy u lekarza specjalisty będą mogły służyć do przeglądania obrazów medycznych w warunkach znacznie bliższych optymalnym. W tej kategorii NEC ma do zaproponowania monitory z serii EA o przekątnej ekranu od 19 do 30 cali oraz serii EX. Przykładem jest 24-calowy monitor z ultracienką maskownicą.

» Monitory używane do diagnostyki i wyświetlania obrazów medycznych muszą być zgodne ze standardem DICOM.« Oferowane rozwiązania zostały wybrane przez ekspertów firmy KAMSOFT S.A.

s y s t e m y i s p r z ę t

Dzięki danym z Aptecznego Banku Danych, co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy analizy sprzedaży leków w Polsce. To wartościowe źródło danych o pozycji konkurencyjnej aptek i kondycji rynku zdrowia ogółem. S.A.

KAMSOFT

1000MI02.01

KS-ABD

OSOZ Polska 6/2017

FARMACJA

APTECZNY BANK DANYCH

Zeskanuj kod, aby uzyskać więcej informacji

| 135

s y s t e m y i s p r z Ä&#x2122; t

APTECZNY BANK DANYCH

Zintegrowanie ŕŚ&#x2039;uo7oÂ&#x2030;bvh- =-ul-1;Â&#x2020;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;

)vrb;u-mb; ruÂ&#x2039;Â&#x2030;-|mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030;j-ŕŚ&#x2039;1b1b;Ń´b -r|;h

b;vb<1Â&#x152;mbh " ,

);uÂ&#x2039;Ch-1f- uÂ&#x2039;mhÂ&#x2020;

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$

r|;1Â&#x152;mÂ&#x2039; -mh -mÂ&#x2039;1_ f;v| ruof;h|;lÄˇ h|ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039; m- ro7v|-Â&#x2030;b; Â&#x152;;0u-mÂ&#x2039;1_ 7-mÂ&#x2039;1_ roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- 0Â&#x2020;7oÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; o7;Ń´ ,7uoÂ&#x2030;o|mÂ&#x2039; u-fÂ&#x2020;Äş -m; 7o ruÂ&#x152;;vÂ&#x2039;j-m; v. Â&#x2030; vrovŕĽ&#x2022;0 -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039; Â&#x2030; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;m;f Â&#x152;-vÂ&#x152;Â&#x2039;=uoÂ&#x2030;-m;f rov|-1bÄş

uÂ&#x152;Â&#x2039;v|<rÂ&#x2020;f.1 7o r|;1Â&#x152;m;]o -mhÂ&#x2020; -mÂ&#x2039;1_ -r|;h- Â&#x2020;Â&#x152;Â&#x2039;vhÂ&#x2020;f; ]u-|Â&#x2039;Ch-1f; Cm-mvoÂ&#x2030;;Äş

PRZEWAGA SYSTEMU r|;1Â&#x152;mÂ&#x2039; -mh -mÂ&#x2039;1_ Â&#x152;0b;u- Â&#x2030; |uÂ&#x2039;0b; -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;l bm=oul-1f; o vruÂ&#x152;;7-ŕ§ľÂ&#x2039;Äˇ Â&#x152;-hÂ&#x2020;r-1_ b v|-m-1_ l-]-Â&#x152;Â&#x2039;moÂ&#x2030;Â&#x2039;1_Äˇ Â&#x152;-u;f;v|uoÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; vÂ&#x2039;v|;lb; -r|;1Â&#x152;mÂ&#x2039;lÄş vo0- Â&#x2020;ru-Â&#x2030;mbom- ruÂ&#x152;;Â&#x152; Â&#x2030;j-ŕŚ&#x2039;1b1b;Ń´- -r|;hbÄˇ 0;Â&#x152;roŕŚ&#x2039;u;7mbo Â&#x2030; vÂ&#x2039;v|;lb; -r|;1Â&#x152;mÂ&#x2039;l l- 7ov|<r 7o u-rou|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x152;Â&#x2030;uo|mÂ&#x2039;1_Äˇ 7Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; loŕ§ľ; Â&#x2030; hbŃ´hÂ&#x2020; ruov|Â&#x2039;1_ huoh-1_ Â&#x152;oub;m|oÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; vb< f-h Â&#x2030;Â&#x2039;]Ń´.7- vÂ&#x2039;|Â&#x2020;-1f- -r|;hb m- |Ń´; Â&#x2030;of;Â&#x2030;ŕĽ&#x2022;7Â&#x152;|Â&#x2030;- 1Â&#x152;Â&#x2039; 7-m;]o hu-fÂ&#x2020;Äş mombloÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; 7-mÂ&#x2039;1_ rof;7Â&#x2039;m1Â&#x152;;f -r|;hb f;v| m-vÂ&#x152;Â&#x2039;l m-fÂ&#x2030;-ŕ§ľmb;fvÂ&#x152;Â&#x2039;l rubouÂ&#x2039;|;|;l 7Ń´-|;]o ]Â&#x2030;-u-m|Â&#x2020;f;lÂ&#x2039;Äˇ ŕ§ľ; -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039;Äˇ h|ŕĽ&#x2022;u; ruÂ&#x152;Â&#x2039;]o|oÂ&#x2030;Â&#x2020;f;lÂ&#x2039; 0<7. ruÂ&#x152;;7v|-Â&#x2030;b-jÂ&#x2039; 7-m; -]u;]oÂ&#x2030;-m; 7o Â&#x2030;b;Ń´Â&#x2020; -r|;hÄˇ Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb-f.1 $Â&#x2030;of;f -r|;1; -mombloÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC;Äş

136 |

OSOZ Polska 6/2017

) u-l-1_ ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;om;f Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2039; -r|;h- o|uÂ&#x152;Â&#x2039;lÂ&#x2020;f; 1o lb;vb.1 ;]Â&#x152;;lrŃ´-uÂ&#x152; 1Â&#x152;-vorbvl- " ,Äˇ h|ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039; v|<ŕ§ľom. 7-Â&#x2030;h< Â&#x2030;b;7Â&#x152;Â&#x2039; o uÂ&#x2039;mhÂ&#x2020; o1_uomÂ&#x2039; Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b-Äş oÂ&#x152;- ruo=;vfom-Ń´mÂ&#x2039;lbÄˇ lo1mo l;uÂ&#x2039;|ouÂ&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;lb -u|Â&#x2039;hÂ&#x2020;j-lbÄˇ Â&#x152;m-f7Â&#x152;b; |-l ro]j<0bom; -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; uÂ&#x2039;mhÂ&#x2020; =-ul-1;Â&#x2020;|Â&#x2039;1Â&#x152;m;]oÄş Ń´- Â&#x2020;ŕ§ľÂ&#x2039;|hoÂ&#x2030;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; vÂ&#x2039;v|;lÂ&#x2020; "Ĺ&#x160; $ Â&#x2030;-u|oŕŚ&#x2039;1b. 7o7-m. loŕ§ľ; 0Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; orbv m-fÂ&#x2030;-ŕ§ľmb;fvÂ&#x152;Â&#x2039;1_ Â&#x152;lb-mÄˇ Â&#x2030;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;omÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; vÂ&#x2039;v|;lb;Äˇ Â&#x2030; 1b.]Â&#x2020; ov|-|mb;]o lb;vb.1-Äş )b<hvÂ&#x152;- ŕŚ&#x2039;Â&#x2030;b-7oloŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; hom7Â&#x2039;1fb ;homolb1Â&#x152;m;f -r|;hb loŕ§ľ; lo1mo ruÂ&#x152;;joŕ§ľÂ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; vb< m- |u-=moŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; ro7;floÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ 7;1Â&#x2039;Â&#x152;fbÄş Â&#x2020;ŕ§ľ; 7oŕŚ&#x2039;Â&#x2030;b-71Â&#x152;;mb; uÂ&#x2039;mhoÂ&#x2030;; |o 1Â&#x152;-v;l Â&#x152;- l-joÄˇ -0Â&#x2039; or|Â&#x2039;l-Ń´mb; roruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;bŕŁ&#x20AC; -r|;h<Äş ) u-l-1_ Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2039; Â&#x152; Äˇ -r|;h- o|uÂ&#x152;Â&#x2039;lÂ&#x2020;f; Â&#x152;Â&#x2030;uo|mb; Â&#x152;;v|-Â&#x2030; u-rou|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;Äˇ h|ŕĽ&#x2022;u; lo]. Â&#x2030; |Â&#x2039;l ruo1;vb; rolŕĽ&#x2022;1Äş Â&#x152;-v;l Â&#x2030;Â&#x2039;v|-u1Â&#x152;Â&#x2039; vÂ&#x152;Â&#x2039;0h- -m-Ń´bÂ&#x152;- u-rou|Â&#x2020; l-uŕ§ľoÂ&#x2030;;]oÄˇ -0Â&#x2039; Â&#x152;m-Ń´;ŕ§łŕŁ&#x20AC; ruÂ&#x152;Â&#x2039;1Â&#x152;Â&#x2039;m< Â&#x152;lmb;fvÂ&#x152;-f.1;f vb< Ń´b1Â&#x152;0Â&#x2039; hŃ´b;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;Äş b;7Â&#x2039; bm7Â&#x152;b;f Â&#x2030;-u|o rouŕĽ&#x2022;Â&#x2030;m-ŕŁ&#x20AC; Â&#x152;lb-m< vÂ&#x2030;of;f roÂ&#x152;Â&#x2039;1fb Â&#x2030; Â&#x2030;of;Â&#x2030;ŕĽ&#x2022;7Â&#x152;hbl u-mhbm]Â&#x2020; -r|;hÄˇ -0Â&#x2039; ruÂ&#x152;;hom-ŕŁ&#x20AC; vb<Äˇ 1Â&#x152;Â&#x2039; ro7f<|; 7Â&#x2030;- lb;vb.1; |;lÂ&#x2020; 7;1Â&#x2039;Â&#x152;f; 0Â&#x2039;jÂ&#x2039; vjÂ&#x2020;vÂ&#x152;m;Äş

Äş

E-mail: abd@osoz.pl | Tel.: +48 32 209 07 05

20160125_KATALOG_PRODUKTĂ&#x201C;W_GOTOWY.indd 136

NR. KAT. 2443PI01.00

1000MI02.01

KS-ABD

27.06.2017 11:48:18

s y s t e m y i s p r z Ä&#x2122; t

Informatyzacja to znacznie wiÄ&#x2122;cej niĹź zakup systemu IT. To zmiana organizacji pracy i procedur, komunikacji wewnÄ&#x2122;trznej, sposobu dziaĹ&#x201A;ania. Dlatego tak waĹźne jest dobre przygotowanie i profesjonalna opieka wS.A. ramach wdroĹźenia.

1000MI02.01

:'52Ă&#x201D;(1,( 6(5:,6 WSPARCIE BIZNESOWE DLA RYNKU OCHRONY ZDROWIA

WSPARCIE BIZNESOWE olrŃ´;hvoÂ&#x2030;-Äˇ r;jm- 1o 7o Â&#x152;-hu;vÂ&#x2020; b =oulÂ&#x2039;Äˇ 7or-voÂ&#x2030;-m- 7o vr;1Â&#x2039;C1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ b bm7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´mÂ&#x2039;1_ ro|uÂ&#x152;;0 ou-Â&#x152; Â&#x2030;Â&#x2039;lo]ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; hŃ´b;m|-Äˇ Â&#x2020;vjÂ&#x2020;]- orb;hb m-7 7ov|-u1Â&#x152;omÂ&#x2039;l uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb;l bm=oul-|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;l o7 lol;m|Â&#x2020; f;]o Â&#x152;-hÂ&#x2020;rÂ&#x2020;Äˇ roruÂ&#x152;;Â&#x152; ohu;v Â&#x2030;7uoŕ§ľ;mb-Äˇ 7o r;jm;f b or|Â&#x2039;l-Ń´m;f f;]o ;hvrŃ´o-|-1fbÄş &vjÂ&#x2020;]- Â&#x2030;vrb;u-f.1- uoÂ&#x152;Â&#x2030;ŕĽ&#x2022;fÄˇ homhÂ&#x2020;u;m1Â&#x2039;fmoŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC;Äˇ - ruÂ&#x152;;7; Â&#x2030;vÂ&#x152;Â&#x2039;v|hbl Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; f;7mov|h-lb o1_uomÂ&#x2039; Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b-Äş

OSOZ Polska 6/2017

MEDYCYNA

KAMSOFT

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

| 31

s y s t e m y i s p r z ƒЩ t

WSPARCIE BIZNESOWE

:'52√Ф(1,( 6(5:,6 :63$5&,( %,=1(62:( DLA RYNKU OCHRONY ZDROWIA

;¬Мroа¶Лu;7mb m-7¬Ма•Хu ruo7¬Ж1;m|-

]uolm; 7oа¶Л¬Йb-71¬М;mb; b ¬М--m]-аІµo¬Й-mb;

;j;m ¬М-hu;v holr;|;m1fb

o1¬М¬Ж1b; 0;¬Мrb;1¬М;а•Йv|¬Й-

:'52√Ф(1,(

WSPARCIE BIZNESOWE

32 |

E-mail: 6010@kamsoft.pl | Tel.: +48 65 512 89 00

20160125_KATALOG_PRODUKT√УW_GOTOWY.indd 32

OSOZ Polska 6/2017

1000MI02.01

oou7¬Лmo¬Й-mb; ru-1 ro v|uomb; а¶Л¬Йb-71¬М;mbo7-¬Й1¬Л ¬М¬Йb.¬М-m¬Л1_ ¬М mo¬Й¬Лlb v¬Лv|;l-lb ¬Й7u-аІµ-m¬Лlb ru¬М;¬М ,

28.09.2016 15:31:29

22. Międzynarodowy Kongres Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia

Innowacyjna Ochrona Zdrowia

Ponad 70 prezentacji prelegentów do pobrania Nagranie wideo z panelu dyskusyjnego Relacja i zdjęcia

ORGANIZATOR

SPONSOR GŁÓWNY

Czasopismo Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

KAMSOFT

OSOZ Spółka Akcyjna

www.osoz.pl/kongresOSOZ

Spółka Akcyjna