OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

w w w.osoz .pl

6

2019 POLSK A

6 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

FUTURE

HEALTH INDEX

Wyniki badania opinii polskich pacjentów i lekarzy na temat nowych technologii w ochronie zdrowia.

ALGORYTMY

OCALĄ MEDYCYNĘ Dr Eric Topol, światowy ekspert zdrowia cyfrowego, w specjalnym wywiadzie dla OSOZ Polska.

SIŁA RAŻENIA

TECHNOLOGII

Lepszy, zdrowszy świat czy handel danymi i cyberprzestępczość? Nasza przyszłość ze sztuczną inteligencją.

% LIEPXL] HSWI SJ HMWVYTXMSR# 8VERWJSVQEXMZI GLERKI JSV LIEPXL ERH WSGMIXEP [IPP FIMRK

Nota bene

Dane nie na sprzedaż Dane mogą służyć dużym koncernom technologicznym w celu zwiększenia zysków; mogą też przyspieszyć badania nad nowymi lekami i poprawić jakość opieki zdrowotnej.

Od nas zależy, który model stanie się standardem.

Bart de Witte jest założycielem HIPPO AI – organizacji pozarządowej zajmującej się medycznym AI o otwartym dostępie. Jest także zwolennikiem koncepcji tzw. open data, czyli swobodnego dostępu do danych w celach naukowych. Podczas naszego wywiadu, opublikowanego w oryginale na stronie 44, zapytałem o zastosowanie sztucznej inteligencji w medycynie.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

„Powinniśmy skupić się na opiece opartej na wynikach, gdzie AI jest swoistym „Intel Inside” większości transakcji. W połączeniu z projektowaniem skoncentrowanym na człowieku, dzięki czemu lekarz widzi mniej danych, a więcej wyników analiz prowadzonych przez maszyny, moglibyśmy podejmować decyzje szybciej i z większą precyzją. Z mojego doświadczenia wynika, że większość lekarzy nie boi się AI, ponieważ ilość wiedzy medycznej rośnie szybciej, niż mogą sobie z nią poradzić, ją wchłonąć.

Praktycznie nie ma twardych argumentów za skupieniem się tylko i wyłącznie na kompetencjach człowieka w medycynie. Maszyny mogą przetwarzać informacje z bezkonkurencyjną wydajnością, a przy pomocy sieci neuronowych są w stanie wykrywać znacznie bardziej złożone wzorce. Jeśli komputery zaczną pomagać lekarzom w diagnozowaniu, ci będą mogli wykorzystać zaoszczędzony czas na rozmowę z pacjentem. Ludzka życzliwość, wrażliwość i empatia w połączeniu z nauką i technologią tworzą narzędzie skutecznej walki z chorobami, przyjazne środowisko leczenia i profilaktyki, potencjalnie prowadząc do obniżenia kosztów opieki zdrowotnej.

W Europie musimy uwzględnić wartości, na których powinny być budowane algorytmy w medycynie. Te są często różne od tych obowiązujących w USA. Stąd tak ważne jest zwrócenie uwagi na etykę i prawa człowieka w rozwiązaniach sztucznej inteligencji. Dziś wiele osób ma wrażenie, że to sztuczna inteligencja kształtuje nas, a nie odwrotnie. Obecnie stoimy w obliczu ważnego pytania: co możemy i powinniśmy zrobić, aby nasze dzieci czerpały najwięcej korzyści z AI w medycynie, aby zmniejszyć ogromne nierówności w zdrowiu.

Według Hipokratesa, społeczeństwo, w którym ludzie są zdrowi fizycznie i psychicznie, jest spójne i organiczne. Społeczeństwo, w którym ludzie cierpią z powodu chorób fizycznych i psychicznych, jest rozdrobnione i mechaniczne. Sztuczna inteligencja może mieć znacznie większą siłę dla pozytywnej zmiany świata niż nam się to wydaje.”

6

OSOZ POLSKA 2019

aktualności

6

W KADRZE

ROZMOWY

25

12 kanonów zmian

8

Eric Topol: Sztuczna inteligencja przywraca opiece zdrowotnej element opieki

WAŻNE PYTANIE Co zrobić, aby cyfrowa utopia nie przeobraziła się w technologiczną dystopię?

10

LIDERZY CYFRYZACJI

28

OPINIE Katarzyna Kowalska: Pielęgniarka. Łącznik pomiędzy technologią a pacjentem

Rynek zdrowia w pigułce Niespokojny początek lata

13

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w sierpniu 2019

PRAKTYcznie

31

Legislacja Odpis dokumentacji medycznej

INNOWACJE

14

33

Polski kiosk telemedyczny

Aplikacje medyczne Ćwiczenia na ból pleców, relaksacyjne oddychanie, screening skóry

15

NOWOŚCI / WYNALAZKI Roboty społeczne, telemedycyna, nowy portal NFZ z danymi

18

Infografika Atlas digitalizacji

RAPORT

20

Z KRAJU

nowe idee

34

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

36

STREFA STARTUP Medyczny asystent dziecka

38

KONCEPCJA OSOZ Jaka jest siła nawyku w życiu człowieka i jakie powtarzalne zachowania warto wpoić dzieciom?

OPINIE POLAKÓW O E-ZDROWIU Podsumowanie wyników raportu Future Health Index

OSOZ WORLD

41

BREAKTHROUGH Using AI To Predict Breast Cancer And Personalize Care

44

INTERVIEW Bart de Witte: Data For All. Not For Sale

technologie

47

DLA MEDYCYNY I FARMACJI Bezpieczeństwo Danych Osobowych

MONITOR ZDROWOTNY

50

FELIETON Potencjał rynku „potencji”

» Dzięki digitalizacji możemy naprawić zdehumanizowaną medycynę.« Dr Eric Topol | Ekspert zdrowia cyfrowego | str. 25

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (maj 2019)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (maj 2019)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (maj 2019)

65

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Opatrunki chirurgiczne

OSOZ Polska 6/2019

» W dobie nowoczesnych technologii jesteśmy przewodnikiem pacjenta.«

online

Katarzyna Kowalska Stowarzyszenie Pielęgniarki Cyfrowe str. 28

82%

Tyle osób w Polsce chce mieć stały dostęp do własnych wyników badań i historii leczenia. 69% ankietowanych życzyłoby sobie, aby wgląd do tych informacji miał także lekarz – wynika raportu Future Health Index 2019.

2 100 000 $

To cena najdroższego na świecie leku – jednorazowej terapii genowej stosowanej w leczeniu rdzeniowego zaniku mięśni – który w czerwcu br. został dopuszczony na rynek przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków.

Miasto przyszłości i zdrowie W USA ok. 3,3 mln pacjentów rocznie wraca z tym samym rozpoznaniem do placówki po 30 dniach od wypisania. Koszty z tym związane szacowane są na 17 mld dolarów. Cyfrowa transformacja w ochronie zdrowia ma spowodować, że opieka nad pacjentem będzie możliwa także w domu, a procesy w ochronie zdrowia zostaną zoptymalizowane.

online / offline

4 lipca CSIOZ ogłosiło, że wystawiono już 2 400 000 e-recept. Na początku maja było ich 1 000 000. Dużo wolniej rośnie liczba e-skierowań.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na czerwiec 2019 r., liczba członków Rady: 99 osób)

APLIKACJA MOBILNA OSOZ NEWS Magazyn OSOZ POLSKA co miesiąc w smartfonie lub na tablecie.

Wygodny do czytania format. Bez abonamentu.

POBIERZ APLIKACJĘ (iOS, Android)

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

WWW.OSOZ.PL/aplikacja OSOZ Polska 6/2019

OSOZ Polska 6/2019

aktualno ś ci w k a d rz e

12 kanonów zmian Największa w Europie konferencje zdrowia cyfrowego HIMSS Europe & Health 2.0 (Helsinki, 11–13 czerwca) zgromadziła 3000 uczestników z 55 krajów, w tym 200 prelegentów i 140 wystawców innowacyjnych rozwiązań. Czasopismo OSOZ Polska objęło wydarzenie patronatem medialnym.

Oto najciekawsze i najczęściej cytowane wypowiedzi ekspertów: „Musimy przedefiniować zasady własności danych i nakreślić coś na kształt europejskiej konstytucji cyfrowej dla wszystkich branż” (Jaana Sinipuro) „Żadna technologia nie jest neutralna” (Tamsin Rose) „Zbyt często technologie są frustrujące dla użytkowników” (Jeroen Windhorst) „Tylko to co mierzysz, możesz poprawić” (Aron Anderson) „Czy to my chcemy ukształtować technologię, czy wolimy aby technologia nas kształtowała” (Erik Gerritsen) „Sztuczna inteligencja nie zastąpi lekarzy. Jednak lekarze, którzy korzystają ze sztucznej inteligencji zastąpią tych, którzy nie widzą w niej korzyści” (autor nieznany) „Czas przesunąć się z ochrony zdrowia nastawionej na leczenie w kierunku opieki proaktywnej” (Koen Kas) „Współtworzenie przez pacjentów usług i produktów w ochronie zdrowia to pożądana zmiana” (Kathleen Aller) „Nie trzeba się obawiać technologii, wystarczy ją zrozumieć” (Carolina Varela Rodriguez) „Posiadanie dostępu do danych zawsze, gdy jest to konieczne, jest priorytetem” (Hal Wolf) „Czy Amazon stworzyłby nowy serwis bez stawiania klienta na pierwszym miejscu? Czy Tesla zbudowałaby nowy samochód elektryczny bez pytania o oczekiwania kierowców? W takim razie dlaczego w 2019 roku nie pytamy pacjentów o ich potrzemy?” (Michael Seres) Zdjęcie: HIMSS Europe

OSOZ Polska 6/2019

aktualno ś ci

Co zrobić, aby cyfrowa utopia nie przeobraziła się w technologiczną dystopię?

Precyzyjna, personalizowana opieka zdrowotna dostępna dla wszystkich kontra mechaniczna medycyna zdehumanizowana. Co możemy zrobić, aby marzenia o korzyściach cyfryzacji medycyny nie zamieniły się w koszmar pogłębiających się nierówności zdrowotnych, dyktaturę profilaktyki i dyskryminujących algorytmów? Między innymi o tym dyskutowali eksperci podczas konferencji HIMSS & Health 2.0 w Helsinkach.

Czy technologia zaprojektowana dla dobra ludzi może obrócić się przeciwko nim? Im więcej rozwiązań cyfrowych wspomaga pacjentów i lekarzy, tym wię-

OSOZ Polska 6/2019

cej korzyści m.in. w postaci wyższej jakości usług i wzmocnienia roli profilaktyki. Proporcjonalnie rosną zagrożenia związane z bezpieczeństwem danych

oraz ich wykorzystaniem do celów innych niż medyczne.

Chiński system tzw. kredytów socjalnych (social credit), gdzie każdy obywatel oceniany jest punktowo za swoje zachowanie – na podstawie obliczeń prowadzonych przez systemy sztucznej inteligencji – rodzi wiele pytań etycznych. Niektóre chatboty i systemy autodiagnozy dostępne online wprowadzają pacjentów w błąd, a dane gromadzone przez media społecznościowe posłużyły już w przeszłości do wpływania na decyzje polityczne. Fałszywe wiadomości (fake news) rozpowszechniane bezkarnie w Internecie zagrażają zdrowiu i życiu ludzi. A to dopiero początek cyfrowej rewolucji napędzanej wszechobecnymi algorytmami tworzonymi za zamkniętymi drzwiami dużych koncernów nowych technologii.

Maneesh Juneja jest pasjonatem nowych technologii w opiece zdrowotnej.

aktualno ś ci

» Dane stają się walutą nowego cyfrowego ekosystemu.« Ekspert sugeruje, że przechodzimy stopniowo ze świata, w którym bardzo trudno jest uzyskać dane o czyimś zdrowiu poza wizytą u lekarza, do rzeczywistości, w której różne organizacje i rządy mogą kontrolować zdrowie obywateli 24 godziny na dobę. Poprzez ciągły monitoring gamy parametrów życia być może już wkrótce pacjent otrzyma zaproszenie do lekarza, zanim zda sobie sprawę z tego, że może zachorować i zanim pojawią się pierwsze objawy.

– Niezależnie od tego, czy obawiamy się o prywatność, bezpieczeństwo danych i etykę, najważniejsze jest, aby budować rozwiązania cyfrowe razem z obywatelami, a nie dla nich. Obecne tempo zmian jeszcze przyspieszy i dlatego zaufanie będzie kluczowym elementem – mówi Maneesh Juneja. Wyzwanie polega na tym, jak projektować nowe usługi w taki sposób, aby były otwarte, transparentne i respektujące prawa i prywatność każdego człowieka.

Jedną z lekcji powinny być dla nas błędy popełnione w okresie rewolucji przemysłowej. Zachwyt nad nowymi możliwościami masowej produkcji, idąca za tym eksploatacja dóbr naturalnych i skażenie środowiska, po 200 latach – zaledwie w okresie dwóch pokoleń – doprowadziły do zachwiania równowagi w ekosystemie naszej planety, a w konsekwencji – do zmian klimatu zagrażających naszej egzystencji. Technologia również nie jest neutralna i ze skutkami dzisiejszych decyzji będą musieli się zmierzyć nasze dzieci.

Tamsin Rose z Friends Of Europe twierdzi, że dane stają się walutą nowego cyfrowego ekosystemu. – Podobnie jak pieniądze, im więcej danych uzyskasz, tym więcej możesz z nimi zrobić.

Wielkie koncerny technologiczne bogacą się danymi o każdym z nas. Taka agregacja nie jest korzystna dla ludzi, ponieważ spieniężone informacje służą osiąganiu zysków – sugeruje Tamsin Rose. Potrzebujemy fundamentalnej rewolucji modeli biznesowych w erze cyfryzacji. Wartość dodana wynikająca z danych powinna wracać do ludzi, społeczeństwa. – Jeżeli podejdziemy do kwestii gromadzenia i analizy danych w sposób przemy-

ślany, pomożemy w budowaniu lepszego świata. W przeciwnym razie utracimy kontrolę nad przyszłością – podsumowuje Tamsin.

Bogi Eliasen, ekspert zdrowia cyfrowego w Copenhagen Institute for Future Studies, wychodzi z założenia, że musimy skupić się przede wszystkim na tym, jak dostępne technologie wykorzystać, a mniej na tym, jakie możliwości posiada współczesna technologia. – Trzeba pamiętać, że etyka zmienia się w czasie i miejscu. Stąd ważne jest, aby opracować pewne ramy etyczne, które są uniwersalne w sytuacji szybkiego rozwoju technologicznego – argumentuje Bogi Eliasen. Gdy nie można zagwarantować prywatności i anonimowości, transparentność stanie się ważniejsza jako narzędzie ochrony osobistej.

– Musimy stworzyć nową umowę społeczną dotyczącą danych, uwolnić dane do wtórnego wykorzystania, tak aby dzięki nim mogły powstawać wartościowe usługi dla wszystkich – podkreśla Eliasen.

Sztuczna inteligencja, algorytmy, robotyka – nowe technologie rozwijają się szybciej niż my – ludzie. – Nadal nie wiemy, z czym tak naprawdę mamy do czynienia, ale myślę, że zamiast konkurować ze sztuczną inteligencją, będziemy musieli z nią współpracować – twierdzi Tee-

» Jako gatunek ludzki rozwijamy się znacznie wolniej niż technologie cyfrowe.« mu Arina, współautor „Podręcznika Biohackera”. Technologie już od dawna akcelerują nasze kompetencje. Wystarczy przytoczyć przykład komputera. Złą wiadomością jest to, że jako gatunek ludzki rozwijamy się obecnie znacznie wolniej niż technologie cyfrowe. Bardziej niż robotów buntujących się albo likwidujących gatunek ludzki (ludzie zawsze będą mieć przewagę w postaci przycisku „Wyłącz”), powinniśmy się obawiać manipulacji algorytmów i świata podzielonego na tych, którzy zbudują władzę opartą na technologii i tych, którzy staną się jedynie źródłem informacji, na marginesie postępu. Z drugiej strony nie należy rezygnować z eksperymentowania w poszukiwaniu innowacji, które potencjalnie mogą sprawić, że świat będzie lepszy. Niebezpieczeństwo, że rozwiązania stworzone w dobrym celu wpłyną negatywnie na nasze życie, jest wpisane w historię innowacyjności. 

Utknęliśmy w dyskusjach na temat bezpieczeństwa danych. Informacje, także te na temat zdrowia pacjenta, zawsze będą zagrożone cyberprzestępczością. Najpotężniejsze agencje rządowe, jak FBI czy CIA oraz banki z nowoczesnymi systemami szyfrowania, również są celem ataku ze strony hakerów tworzących sieć zorganizowanej, cyfrowej przestępczości.

Tego typu cyberataki często kończą się sukcesem. Jednak to margines korzyści digitalizacji.

O wiele ważniejsza niż zabezpieczenie danych jest transparentność systemów sztucznej inteligencji i algorytmów oraz wtórne wykorzystanie danych dla ogólnospołecznych korzyści. To warunek zbudowania nowego, cyfrowego świata opartego na zaufaniu i równo dystrybuowanych korzyściach z analiz Big Data.

OSOZ Polska 6/2019

aktualno ś ci

R y n e k zdrowia w pi g u łc e

Niespokojny początek lata Mimo wakacyjnej atmosfery, czerwiec i początek lipca obfitowały w wydarzenia zdrowotne. Od 1 lipca zaczęło obowiązywać wiele nowych przepisów, z reguły publikowanych na ostatnią chwilę lub wręcz obowiązujących wstecz – jak choćby regulacje płacowe. Poznaliśmy też projekt planu finansowego NFZ na 2020 r., w tym kwotę dotacji z budżetu państwa w ramach tzw. ustawy 6 proc. PKB, która ma wynieść… 0 zł.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Finanse 4200 zł – na takiej wysokości stanęło podwyższanie kwoty bazowej, na podstawie której wyliczane są najniższe płace dla poszczególnych grup pracowników placówek medycznych. Niemal

10

OSOZ Polska 6/2019

już tradycyjnie spóźniono się z przepisami. Choć mają obowiązywać od 1 lipca, to na początku miesiąca nie były nadal przyjęte przez rząd, choć obiecano to zrobić ekspresowo.

Druga ważna regulacja, dotycząca całej gospodarki, w tym niestety części pracowników medycznych, to wyłączenie z wysokości minimalnego wynagro-

dzenia dodatku za staż pracy. Część pracodawców wliczała go, przez co osobom z wieloletnim doświadczeniem płaciła tyle samo co świeżo wchodzącym do zawodu.

Poznaliśmy plan finansowy NFZ na 2020 r. W ramach sławnej ustawy o 6 proc. PKB na zdrowie, budżet państwa nie dołoży do leczenia ani złotówki.

aktualno ś ci

Przychody NFZ mają wzrosnąć, ale dzięki składkom, czyli tak jakby ustawy nie było. Plan finansowy nie realizuje także założeń przyjętego przez rząd dokumentu „Polityka lekowa państwa na lata 2018–2022” w zakresie zagwarantowania minimalnego poziomu środków w ramach całkowitego budżetu na refundację. Według projektu planu, udział całkowitego budżetu na refundację w kosztach świadczeń opieki zdrowotnej wyniesie 15,25 proc. i będzie o 1,15 mld zł niższy niż minimum określone w dokumencie strategicznym.

System Trwa walka szpitali i samorządów o wyższe finansowanie, tak by placówki nie zadłużały się i miały też pieniądze na obiecane przez ministra Łukasza Szumowskiego podwyżki dla pracowników medycznych.

Weszły w życie przepisy dotyczące zmian na SOR-ach, ale obowiązywać zaczną od października. Wprowadzają m.in. system TOPSOR (tryb obsługi pacjenta w szpitalnym oddziale ratunkowym), który będzie mierzył czas dla każdego pacjenta oddzielnie, prognozował czas oczekiwania, analizował para-

» NFZ uruchamia pierwsze centrum usług wspólnych.« metry medyczne i przydzielał do odpowiednich kategorii. Poszczególne kolory przydzielane pacjentom oznaczać będą stopień pilności oczekiwania na wizytę lekarską, przy czym najmniej poważnym – niebieskim – personel medyczny będzie mógł zalecać zgłoszenie się do POZ lub nocnej i świątecznej opieki. Każdy przypisany kolor determinuje również maksymalny czas przyjęcia pacjenta. Ponadto osoby oczekujące w SOR będą pozostawały pod nadzorem personelu odpowiedzialnego za segregację medyczną, a w razie konieczności poddawane ponownej ocenie stanu klinicznego, nie rzadziej jednak niż co 1,5 godziny. Między innymi ten zapis budzi wątpliwości i lekarze medycyny ratunkowej wskazują, że odgórnie wyznaczanych limitów czasu dla każdego pacjen-

ta, niezależnie od jego stanu zdrowia, nie ma w innych państwach. Spełnienie tego warunku będzie wymagało zwiększenia kadr, a już teraz jest problem ze znalezieniem chętnych do pracy w szpitalnych oddziałach ratunkowych. Niestety, sprzęt będzie do placówek docierał stopniowo, a na dodatek oprogramowanie nie współdziała z tym, które mają już placówki, co oznaczać będzie dublowanie pracy – ostrzegają placówki.

3 lipca weszła w życie ustawa znosząca opłaty za pobyt przy łóżku szpitalnym małego pacjenta. Zgodnie z nowymi przepisami, szpitale nie będą miały prawa do pobierania opłat od rodziców dzieci lub opiekunów osób niepełnosprawnych, poza ściśle określonymi wyjątkami.

Wdrożenie specjalnego żywienia dla kobiet w ciąży i w okresie poporodowym w oddziałach szpitalnych- przewiduje projektowany przez resort zdrowia pilotaż „Dieta Mamy”.

Leki Od 1 lipca mamy nową listę leków refundowanych i tym razem znalazło się na niej kilka nowych, od dawna wyczekiwanych cząsteczek – m.in. dla pacjentów

Plan finansowy NFZ na 2020 rok 90 609 991 82 479 604 plan przyjęty na 2019 rok

projekt planu na 2020 rok

42 907 213 38 854 383

12 476 699 11 114 070

5 030 894

2 756 778

4 568 233

POZ

AOS

2 517 277

Leczenie szpitalne

Opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień

2 876 228 2 513 590

Rehabilitacja lecznicza

RAZEM Dane: NFZ

OSOZ Polska 6/2019

11

aktualno ś ci

» System TOPSOR będzie mierzył i prognozował czas oczekiwania pacjenta na SOR, analizował parametry medyczne i przydzielał do odpowiednich kategorii.« z rakiem płuca, szpiczakiem, białaczką limfoblastyczną.

U Rzecznika Praw Pacjenta trwa analiza trzech kolejnych spraw związanych z automatyczną zamianą leków pacjentom na tańsze odpowiedniki. O ile przy tradycyjnych terapiach nie ma to dużego znaczenia, to przy leczeniu biologicznym i biopodobnym, dla większości leków brakuje analiz. Jak pisaliśmy w poprzednim wydaniu, Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta uznające określone postępowanie podmiotu leczniczego w zakresie leczenia lekami biologicznymi w ramach programu lekowego za naruszające zbiorowe prawa pacjentów. Rzecznik Praw Pacjenta zakwestionował postępowanie szpitala polegające na tym, że lecząc pacjentów w programie lekowym nie przewidział i nie zabezpieczył możliwości zmiany leku z aktualnie podawanego pacjentowi na inny, także mogący mieć zastosowanie w określonym programie lekowym w sytuacji wystąpienia u tego pacjenta zdarzeń niepożądanych lub skutków ubocznych. Przy takim podejściu wyłącznie wynik przetargu decyduje o tym, jaki lek dostanie chory, a lekarz traci wpływ na wybór terapii – choć to on jest odpowiedzialny i śledzi doniesienia medyczne.

Innowacyjne firmy znów podsumowały, jakie korzyści przekazały m.in. pracownikom medycznym. Było to w skali kraju 733,4 mln zł, czyli ponad 23 mln zł więcej niż w roku 2017 – wynika z danych zaprezentowanych w najnowszym raporcie przejrzystości.

Raporty Najwyższa Izba Kontroli oceniła system zaopatrywania pacjentów w wyroby medyczne. Wskazała na rosnące dopłaty z własnej kieszeni przez pacjentów, dowolność marży ustalanych przez świadczeniodawców, brak standardów jakości.

Przy tym koszty zaopatrzenia w wyroby medyczne rosną szybciej niż wydatki na świadczenia.

12

OSOZ Polska 6/2019

Krajowa Izba Fizjoterapeutów zleciła międzynarodowej firmie badawczej Kantar zbadanie m.in. sytuacji finansowej polskich fizjoterapeutów. Wyniki są niepokojące. Ze względu na bardzo niskie zarobki, zwłaszcza osoby z medycznym wykształceniem wybierają często pracę w spa, hotelach i innych rekreacyjnych placówkach. Statystycznie polski fizjoterapeuta to młoda, ok. 36-letnia kobieta, która skończyła pięcioletnie studia. Zazwyczaj pracuje w przychodni lub szpitalu, ale bywa, że z konieczności dorabia w kilku miejscach. Zarabia w podmiotach leczniczych w oparciu o umowę o pracę (2 158 zł netto). Dla porównania, średnie wynagrodzenie netto w kwietniu 2019 r. w Polsce wynosiło 3680 zł.

Tylko 26 proc. Polaków akceptuje możliwość, aby ich bliskim sąsiadem była osoba mająca rozpoznanie schizofrenii, a przyjaciela z taką diagnozą zaakceptowałoby 30 proc. z nas – wynika z ogólnopolskiego badania opinii społecznej „Stosunek Polaków do osób chorych na schizofrenię” przeprowadzonego w ramach kampanii „Życie bez nawrotów”.

E-zdrowie i informatyzacja PZU Zdrowie ogłosiło swój nowy telemedyczny projekt. W niewielkim mobilnym kiosku jest m.in. stetoskop cyfrowy, EKG, pulsoksymetr, termometr, ciśnieniomierz oraz kamera do obrazowania gardła, ucha i skóry. Po wykonaniu samodzielnie badań, pacjent ma wideokonsultację z lekarzem, podczas której dostaje zalecenia, e-receptę lub e-skierowanie na dalszą diagnostykę. Na razie kiosk medyczny testują pracownicy centrali PZU w Warszawie. Docelowo dedykowany jest osobom posiadającym Opiekę Medyczną PZU. Kilka dni po ogłoszeniu swojego produktu przez PZU, czyli największego polskiego ubezpieczyciela, o testach innego mobilnego punktu poinformował LUX MED. Wspiera on testy przenośnego gabinetu telemedycznego, który słu-

ży do zdalnych konsultacji lekarskich lub pielęgniarskich oraz wykonywania niektórych badań diagnostycznych pod kątem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Tyle tylko, że w tym przypadku na miejscu jest pielęgniarka, a kontakt z lekarzem zdalny. Gabinet zaprojektowała i obsługuje firma Telemedico przy wsparciu Grupy LUX MED. Projekt jest realizowany w ramach programu akceleracyjnego IMPACT_Poland (2.0), dofinansowanego z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014–2020.

NFZ będzie miał pierwsze centrum usług wspólnych. Chełmski CUW będzie rozpatrywał elektroniczne wnioski o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego, które trafią do niego z całego kraju. Po pozytywnej weryfikacji, karty zostaną wydrukowane i wysłane z Chełma bezpośrednio na adres wnioskującego. Karta EKUZ zapewnia możliwość korzystania z publicznej opieki zdrowotnej w państwach Unii Europejskiej oraz państwach należących do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), czyli Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii. Lokalizacja wydaje się nieprzypadkowa – w zeszłym roku prezydentem Chełma został były członek gabinetu politycznego w MZ oraz doradca premiera Mateusza Morawieckiego w kwestiach zdrowotnych.

Zmiany personalne Nowym konsultantem krajowym w dziedzinie toksykologii klinicznej została prof. dr hab. Anna Krakowiak z Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. Jerzego Nofera ul. Św. Teresy w Łodzi. Z kolei w dziedzinie diabetologii konsultantem został prof. dr hab. Krzysztof Strojek z Katedry Oddziału Klinicznego Kardiologii ŚUM i Oddział Klinicznego Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Schorzeń Kardiometabolicznych Śląskiego Centrum Chorób Serca. Powołano też konsultanta krajowego w dziedzinie seksuologii – został nim prof. dr hab. n. med. Zbigniew Lew-Starowicz z Zakładu Seksuologii Medycznej i Psychoterapii CMKP oraz SPSK im. prof. W. Orłowskiego.

Zmiany kadrowe objęły też medyczne firmy. Przejęta przez PZU Zdrowie spółka Falck Centra Medyczne ma już nowego prezesa. Na stanowisko to powołano Wojciecha Kossuta, dotychczasowego dyrektora ds. operacji PZU Zdrowie.

Ewa Kopacz została wybrana na wiceprzewodniczącą Parlamentu Europejskiego. 

aktualno ś ci

radar e pid e m iolo g iczn y ( S I E R P I E Ń 2 0 19)

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

75%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (sierpień 2019)

TREND W STOSUNKU DO lipca 2019

1 104

Śląskie

743

Świętokrzyskie

724

Warmińsko-mazurskie

795

Wielkopolskie

795

Zachodniopomorskie

896

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (sierpień 2019)

TREND W STOSUNKU DO lipca 2019

Dolnośląskie

3 707

Kujawsko-pomorskie

2 517

Lubelskie

2 525

Lubuskie

2 648

Łódzkie

3 387

Małopolskie

2 978

Mazowieckie

3 611

Opolskie

2 509

Podkarpackie

2 684

Podlaskie

2 834

Pomorskie

3 405

Śląskie

2 493

Świętokrzyskie

2 333

Warmińsko-mazurskie

2 854

Wielkopolskie

2 981

Zachodniopomorskie

3 437

               

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

593

Lubelskie

779

Lubuskie

720

Łódzkie

857

Małopolskie

846

Mazowieckie

1 005

Opolskie Podkarpackie

537 1 669

Podlaskie

737

Pomorskie

1 006

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

74%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

OSOZ Polska 6/2019

13

I nnowac j e

A plikac j e zdrowotn e

14

Miiskin

Breathe Pro

Back Pain Relief – Kaia

Aplikacja, którą można zaliczyć do kategorii „profilaktyka czerniaka”, ułatwia monitorowanie zmian na skórze i pieprzyków. Za pomocą smartfona wykonujemy zdjęcia poszczególnych powierzchni ciała. System identyfikuje pieprzyki i na podstawie kolejnych fotografii kontroluje ich rozwój. W przypadku niepokojących metamorfoz, użytkownik otrzymuje ostrzeżenie. Zadaniem Miiskin nie jest zastąpienie wizyty u dermatologa czy diagnoza, ale jedynie śledzenie rozwoju pieprzyków i pomoc w wykrywaniu niepokojących zmian na wczesnym etapie.

Profesjonalny kurs technik oddychania, mający jeden prosty cel – pomoc w zrelaksowaniu się. Wystarczy kilka minut ćwiczeń oddechowych dziennie w przepięknych sceneriach natury, aby natychmiast zmniejszyć poziom stresu. Ten mierzony jest podczas każdej sesji na podstawie pulsu – wystarczy przyłożyć palec do kamery smartfona. Regularny trening poprawia jakość snu, redukuje poziom lęku, zmniejsza ryzyko wypalenia zawodowego. Bazowy kurs trwa 4 tygodnie, jest bezpłatny i można go powtarzać dowolną ilość razy.

Pierwsza aplikacja do ćwiczeń medycznych w domu dla osób skarżących się na bóle pleców, oparta na wytycznych stworzonych przez środowisko lekarskie. Sesje dopasowane są do każdego wieku i warunków. Trening można wykonywać w domu, na siłowni i trwa od 15 do 30 minut. Kaia ocenia lokalizację i intensywność bólu oraz poziom sprawności, aby wyznaczyć personalizowany plan rehabilitacji. Do dyspozycji użytkownika są przejrzyste filmy instruktażowe. Nie zapomniano o funkcjach motywujących do treningu oraz mierzeniu postępów.

iOS | Android | ENG Darmowa wersja próbna, płatna opcja Premium

iOS | Android | ENG Bezpłatna

iOS | Android | ENG Bezpłatna wersja próbna

OSOZ Polska 6/2019

I nnowac j e

N owo ś ci / w y nalazki

Wizyta lekarska w kiosku Wystarczy wejść do małej kabiny zlokalizowanej przykładowo w centrum handlowym i zamknąć drzwi, aby znaleźć się w małym, autonomicznym gabinecie lekarskim. Kolejną propozycję przenośnego kiosku telemedycznego, który ma ułatwić dostęp do opieki zdrowotnej i zmniejszyć obciążenie lekarzy, zaprezentowała francuska firma H4D. To nie pierwsze tego typu rozwiązanie. Pomimo ogromnego finansowania na poziomie 43 mln USD, amerykański HealthSpot z analogiczną technologią ogłosił w 2016 r. upadłość. Kiosk był gotowy, ale zawiodły inne elementy jak strategia rynkowa oraz inwestycyjna.

Jak deklaruje H4D, jeśli osobista wizyta u lekarza nie jest możliwa, stacja telemedyczna jest alternatywą na skonsultowanie się ze specjalistą w warunkach zbliżonych do wizyty w tradycyjnym gabinecie lekarskim. Lekarz widzi pacjenta, słyszy go i towarzyszy w wykonywaniu pomiarów. Pod koniec konsultacji lekarz może wypisać receptę, która zostanie wydrukowana bezpośrednio w kiosku. W stacji konsultacyjnej pacjenci mogą samodzielnie przeprowadzać rutynowe badania kontrolne. W kabinie znajduje się m.in. ciśnieniomierz, termometr, pulsoksymetr, elektrokardiogram, audiogram tonalny, urządzenia do badania wzroku.

Zgodnie z raportem ResearchAndMarket, globalny rynek telezdrowia osiągnie w 2025 roku wartość około 40 miliardów dolarów, rosnąc w latach 2018–2025 w tempie 25% rocznie.

OSOZ Polska 6/2019

15

I nnowac j e

Roboty społeczne dla dzieci Zabawa dziecka z interaktywnym misiem opracowanym w Massachusetts Institute of Technology (MIT) wzmocniła pozytywne emocje, zaangażowanie i poziom aktywności młodych pacjentów – wynika z opublikowanego badania. Po raz pierwszy wykazano, że roboty społeczne mają pozytywny wpływ na pacjentów w szpitalach pediatrycznych. Naukowcy z MIT Media Lab, Boston Children’s Hospital i Northeastern University umieścili cyfrowego misia „Huggable” w kilku oddziałach pediatrycznych. Ponad 50 hospitalizowanych dzieci podzielono losowo na trzy grupy, które miały do dyspozycji Huggable, wirtualnego Huggable do zabawy na tabletach lub tradycyjnego pluszowego misia. Wniosek: Huggable poprawił wyniki pacjentów w różnych kategoriach w stosunku do dwóch pozostałych opcji.

Pomiar glukozy w zegarku?

Czy wkrótce inteligentny zegarek Apple pozwoli pacjentom mierzyć na bieżąco poziom glukozy? Jak donosi CNBC, to całkiem prawdopodobne. Dyrektor generalny Dexcom – firmy produkującej przenośne urządzenia pomiarowe dla cukrzyków – zapowiedział partnerstwo z Apple oraz „narzędzie, które będzie idealne dla chorych na cukrzycę”. Przypomnijmy, że w zeszłym roku Apple wprowadził na rynek nową wersję Apple Watch z wbudowanym EKG o klinicznej dokładności. Bezbolesne, nieinwazyjne monitorowanie poziomu glukozy to wyzwanie, z którym dotychczas medycyna sobie nie poradziła.

Ocenia się, że na cukrzycę choruje ok. 415 mln ludzi na całym świecie.

EKG w bucie Under Armour – producent odzieży sportowej – planuje wprowadzić na rynek „inteligentne” buty do joggingu, które będą mierzyły ciśnienie krwi, pomagając szybciej zregenerować się po treningu. Opublikowane z końcem czerwca zgłoszenie patentowe przedstawia założenia planowanej technologii ubieralnej. Wniosek złożony w Urzędzie Patentowym Stanów Zjednoczonych zawiera specyfikację dwóch wersji butów.

Wyniki pomiaru ciśnienia mogłyby być odczytywane za pomocą inteligentnej opaski monitorującej także inne parametry zdrowia i wysiłku fizycznego. Podeszwa buta będzie na bieżąco się dopasowywać do wartości odczytów, aby poprawić przepływ krwi z obszaru stopy, w którym następuje wypompowanie krwi z powrotem do nogi. Drugi model zawiera „detektor” zlokalizowany na spodzie buta, który odczytuje ciśnienie krwi. Samo zgłoszenie patentowe nie oznacza jeszcze, że produkt ostatecznie trafi na rynek. Jednak jest to wskazówka, w którym kierunku firma planuje rozwijać swoje produkty.

16

OSOZ Polska 6/2019

I nnowac j e

Transgraniczna e-kartoteka Począwszy od czerwca br. lekarze w Luksemburgu mogą otrzymywać elektroniczne podsumowania zdrowia pacjentów podróżujących z Czech. Zawierają one kluczowe informacje na temat zdrowia, jak alergie, obecnie przyjmowane leki, przebyte w przeszłości choroby oraz operacje itp. Dane będą dostępne cyfrowo w nagłych przypadkach medycznych w innym kraju, kiedy wymagany jest dostęp do szczegółów na temat zdrowia mogących decydować o życiu pacjenta. Również od czerwca możliwa jest wymiana e-recept pomiędzy Finlandią a Chorwacją. Fińscy obywatele mogą wykupywać w aptekach chorwackich leki przepisywane elektronicznie przez lekarza w Finlandii. Od stycznia br. ponad 2000 fińskich pacjentów wykupiło już w podobny sposób leki w Estonii. Jest to możliwe dzięki „My health@European Union”, cyfrowej infrastrukturze usług, która łączy krajowe serwisy e-zdrowia, umożliwiając wymianę danych dotyczących zdrowia. 22 państwa członkowskie EU są częścią tej infrastruktury i zgodnie z zapowiedziami, będą one miedzy sobą wymieniać e-recepty i medyczne podsumowania pacjentów do 2022 r.

Forum e-Zdrowia 2019 Cyfrowa transformacja, nabierająca tempa globalizacja opieki zdrowotnej oraz główne wyzwania i zadania, przed jakimi stoi system ochrony zdrowia w Polsce to tematy czwartej edycji międzynarodowego Forum e-Zdrowia. Konferencja organizowana przez Gdański Uniwersytet Medyczny, Centrum Zintegrowanej Opieki i e-Zdrowia oraz Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych (PTPZ) odbędzie się 19 – 20 września w Sopocie. W roli prelegentów i panelistów wystąpi ponad stu ekspertów z Polski i z zagranicy, reprezentujących stronę rządową i samorządową, sektory medyczny i IT oraz środowiska pacjentów.

Nowy portal z danymi Narodowy Fundusz Zdrowia udostępnił nowy portal Zdrowe Dane. Porównywarka placówek zawiera wskaźniki obrazujące funkcjonowanie szpitali. Na razie przygotowano opcję zestawiania podmiotów pod kątem wskaźników dotyczących leczenia zabiegowego w trzynastu grupach nowotworów. W części „Monitorowanie” znajdują się raporty tworzone na podstawie danych zbieranych przez NFZ (np. choroby narządu wzroku, choroby dzieci, nowotwory złośliwe). Dział „Raporty” jest poświęcony opracowaniom dotyczącym istotnych zagadnień możliwych do zbadania na podstawie danych NFZ. Z kolei w „Zestawieniach” prezentowane są wybrane dane, które zostały przygotowane na zlecenie innych instytucji. Adres portalu: zdrowedane.nfz.gov.pl

Technologiczna pomoc w służbie zdrowia | Polski odział Microsoft wraz z partnerami stworzył wizję Ochrony Zdrowia Przyszłości. Według Microsoftu rozwiązania z obszaru IT mogą wspomagać funkcjonowanie systemu zdrowia. - Cyfrowa transformacja w sektorze zdrowia to korzyści dla wszystkich. Kluczowa jest stopniowa, ale konsekwentna reorganizacja systemu ochrony zdrowia, aby był on w stanie, przy wykorzystaniu rozwiązań takich jak telemedycyna czy sztuczna inteligencja, odpowiedzieć na potrzeby pacjentów - podkreśla ekspert w zakresie transformacji cyfrowej sektora samorządowego w polskim oddziale firmy Krzysztof Charszla. Źródło: H4D, MIT Lab, Techradar, European Commission, Forum e-Zdrowia, CNBC, NFZ, Rynek Zdrowia, Microsoft

OSOZ Polska 6/2019

17

I nnowac j e

Atlas digitalizacji 2019

18

ล rednia dla 15. krajรณw

Francja

Wielka Brytania

Holandia

78%

79%

72%

86%

USA

Brazylia

Arabia Saudyjska

Indie

76%

75%

85%

88%

OSOZ Polska 6/2019

Grafika przedstawia procent lekarzy z wybranych krajów, korzystających z technologii zdrowia cyfrowego lub mobilnych aplikacji zdrowotnych. Polscy przedstawiciele personelu medycznego przyznają, że zastosowanie cyfrowych technologii medycznych oraz wykorzystanie danych medycznych ma pozytywny wpływ na ich własne doświadczenia oraz na doświadczenia ich pacjentów. Mimo to, choć Polska plasuje się na poziomie średniej dla 15 krajów, niewielu polskich pacjentów korzysta z technologii monitorowania stanu zdrowia.

Niemcy

Polska

Włochy

Rosja

64%

77%

88%

81%

RPA

Chiny

Singapur

Australia

48%

94%

82%

76%

Źródło: Future Health Index 2019, Philips OSOZ Polska 6/2019

19

R aport

Opinie Polaków o e-zdrowiu Nowe technologie w medycynie oraz dostęp do elektronicznego rejestru pacjenta odgrywają znaczącą rolę zarówno w opinii pracowników polskiej służby zdrowia, jak i samych pacjentów – wynika z czwartej edycji raportu Future Health Index (FHI 2019), przygotowanego na zlecenie firmy Philips. W tegorocznej edycji raportu, wśród 15 krajów z 5 kontynentów znalazła się również Polska.

Podsumowanie • Aż 82% ogółu społeczeństwa w Polsce chce mieć stały dostęp do swoich wyników i historii medycznej, w czym zdecydowanie przewyższamy średnią z 15 krajów (63%). Zaś 69% wśród osób mających dostęp do swoich danych medycznych deklaruje, iż chciałoby, aby dostęp do tych danych miał także ich lekarz.

• Już 77% lekarzy w Polsce korzysta przynajmniej z jednego rozwiązania w obszarze cyfrowych technologii medycznych lub aplikacji monitorujących stan zdrowia, pozycjonując Polskę na równi ze średnią 15 państw (78%).

20

OSOZ Polska 6/2019

• Obszarem do rozwoju jest wymiana danych między placówkami medycznymi. Bo chociaż 64% lekarzy w dużych (50–199 pracowników) i bardzo dużych (powyżej 200 pracowników) podmiotach leczniczych dzieli się informacjami medycznymi o stanie zdrowia pacjentów w obrębie własnej placówki, to tylko 11% z nich udostępnia takie dane na zewnątrz. Tu średnia 15 krajów wynosi kolejno 80% i 32%.

Raport FHI 2019 „Transformacja doświadczeń w zakresie opieki zdrowotnej: badanie wpływu cyfrowych tech-

nologii medycznych na pracowników służby zdrowia i pacjentów” umożliwia porównanie poziomu dostosowania służby zdrowia w danym kraju do globalnych trendów, poprzez wprowadzanie do użytku innowacyjnych technologii medycznych. Polska znajduje się w gronie krajów, w których koncentracja na digitalizacji służby zdrowia jest bardzo widoczna. Oczywiście są obszary wymagające rozwoju, ale zarówno pracownicy służby zdrowia, jak i pacjenci dostrzegają pozytywny wpływ wdrażania rozwiązań cyfrowych na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa.

R aport

– Digitalizacja jest kluczem do sukcesu transformacji służby zdrowia i odpowiedzią na wyzwania, które przed nią stoją. Dlatego otwartość pacjentów i lekarzy na nowoczesne technologie, widoczna w wynikach raportu Future Health Index 2019, to ważny i pozytywny sygnał dla cyfryzacji tego sektora. Sprawna, kompleksowa wymiana informacji między wszystkimi uczestnikami rynku zdrowia będzie miała nie tylko wpływ na poprawę efektywności terapeutycznej i kosztowej, ale pozwoli też pacjentom świadomie zarządzać swoim zdrowiem. W ujęciu długofalowym, przyczyni się do wzrostu jakości usług w polskiej służbie zdrowia – mówi Reinier Schlatmann, prezes Philips w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

– Digitalizacja obszaru opieki medycznej jest także jednym z podstawowych wymogów dla wdrożenia modelu Value-Based Care. To obecnie szeroko

» 79% badanych w Polsce wskazało, używa cyfrowych technologii oraz mobilnych aplikacji monitorujących stan zdrowia w celu mierzenia przynajmniej jednego parametru zdrowia.« dyskutowana koncepcja w wielu krajach Europy. Jestem pewien, że Polska i inne kraje regionu będą czerpać korzyści z cyfrowej transformacji i poczynią znaczący postęp w tym obszarze, dzięki swojej otwartości na zmiany – dodaje Reinier Schlatmann.

ny wpływ na jakość opieki nad pacjentem (62%) oraz satysfakcję z niej (54%), jak również wyniki pacjentów (56%). Co więcej, prawie połowa lekarzy w Polsce radzi swoim pacjentom, by mierzyli podstawowe parametry zdrowotne, takie jak ciśnienie, aktywność fizyczna oraz dieta, korzystając z mobilnych aplikacji.

Także 77% lekarzy w Polsce korzysta przynajmniej z jednego rozwiązania w obszarze cyfrowych technologii medycznych lub aplikacji mobilnych. Obszarem do poprawy jest wymiana da-

Digitalizacja: korzyści dla lekarzy Według FHI 2019, w Polsce już ponad połowa lekarzy, którzy mają dostęp do historii pacjenta dzięki cyfrowym danym medycznym, wskazuje na ich pozytyw-

77%

64% przedstawicieli personelu medycznego z dużych (50-199

przedstawicieli personelu medycznego korzysta w swojej praktyce lub szpitalu z co najmniej jednego typu cyfrowego rozwiązania (w tym z aplikacji mobilnych).

pracowników) i bardzo dużych (200+ pracowników) placówek udostępniało dane na temat pacjenta innym przedstawicielom personelu medycznego w swojej placówce.

80% średnia dla 15 krajów Respondenci: przedstawiciele personelu medycznego ogółem

Tylko 11%

78% średnia dla 15 krajów

respondentów udostępnia dane na temat pacjenta w formie elektronicznej innym przedstawicielom personelu medycznego poza swoją placówką.

Respondenci: przedstawiciele personelu medycznego ogółem

32% średnia dla 15 krajów

Respondenci: przedstawiciele personelu medycznego ogółem

Przedstawiciele polskiego personelu medycznego podają, że w ciągu ostatnich 5 lat korzystny wpływ na ich doświadczenie miały związane z aktualizacją danych czynniki takie jak:

dostęp do pełnej historii choroby pacjentów

50% 57%

dostęp pacjentów do ich danych medycznych

cyfrowe technologie medyczne lub aplikacje mobilne

26% 29%

aktywność fizyczna

44% 44%

urządzenia monitorujące stan zdrowia

Mimo to niewielka liczba polskich pacjentów często lub zawsze monitoruje kluczowe wskaźniki stanu zdrowia przy użyciu cyfrowych technologii medycznych lub mobilnych aplikacji:

26% 25%

masa ciała

31% 37%

24% 20%

ciśnienie krwi przyjmowane leki

29% 33% 0

100%

Respondenci: przedstawiciele personelu medycznego ogółem

Polska Średnia dla 15 krajów

22% 18%

dieta/nawyki żywieniowe

19% 19% 0

100%

Respondenci: pacjenci ogółem

OSOZ Polska 6/2019

21

R aport

nych między placówkami medycznymi.

Obecnie 64% lekarzy w dużych (50–199 pracowników) i bardzo dużych (powyżej 200 pracowników) podmiotach leczniczych dzieli się informacjami medycznymi o stanie zdrowia pacjentów w obrębie własnej placówki, ale już tylko 11% z nich udostępnia takie dane na zewnątrz.

Tylko 1 na 10

przedstawicieli personelu medycznego w Polsce udostępnia dane na temat pacjenta w formie elektronicznej innym przedstawicielom personelu medycznego poza swoją placówką.

64%

Przedstawicieli personelu medycznego z dużych (50-199 pracowników) i bardzo dużych (+200 pracowników) placówek udostępniało dane wewnątrz placówki 80% średnia dla 15 krajów

11%

udostępniało dane podmiotom poza placówką 32% średnia dla 15 krajów

Polska

Średnia dla 15 krajów

Respondenci: przedstawiciele personelu medycznego ogółem

Niemal połowa przedstawicieli

personelu medycznego często/zawsze zaleca pacjentom monitorowanie kluczowych wskaźników stanu zdrowia takich jak:

48%

44% średnia dla 15 krajów

ciśnienie krwi

aktywność fizyczna

dieta/nawyki żywieniowe

47%

42% średnia dla 15 krajów

47%

33% średnia dla 15 krajów

Respondenci: przedstawiciele personelu medycznego ogółem

22

OSOZ Polska 6/2019

Najczęściej wskazywane powody, dla których pracownicy służby zdrowia nie dzielą się danymi, to brak dostępu do systemów przesyłania danych (62%), brak interoperacyjności między systemami (55%), obawy związane z prywatnością i bezpieczeństwem danych (53% i 52%).

Równocześnie polscy lekarze dostrzegają coraz więcej korzyści płynących z wykorzystania sztucznej inteligencji (AI). Aż 70% lekarzy czułoby się najbardziej komfortowo używając AI do monitorowania zdrowia pacjenta (średnia dla 15 krajów to 63%), zaś tylko 14% z nich używa AI do poprawy trafności diagnozy (średnia dla 15 krajów to 21%), a 16% do wykrywania nieprawidłowości w stanie zdrowia (średnia 21%).

– Jesteśmy świadkami historycznej transformacji opieki medycznej, która dokonuje się wskutek cyfryzacji medycyny. Jest to przełom podobny do tego, jaki znamy z okresu wynalezienia druku przez Johannesa Gutenberga w XV wieku – twierdzi dr n. med. Łukasz Kołtowski, kardiolog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, członek zarządu Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz ekspert ds. nowych technologii i zdrowia cyfrowego.

– Analizując wyniki opracowania, uwagę zwraca wysoka gotowość polskich profesjonalistów medycznych do korzystania z technologii cyfrowych w praktyce klinicznej. Prawie 2/3 z nich już dziś deklaruje monitorowanie przy-

Mimo to tylko około jeden na dziesięciu przedstawicieli personelu medycznego (lub mniej) informuje, że większość pacjentów (lub wszyscy) udostępnia im swoje dane uzyskane przy wykorzystaniu cyfrowych technologii medycznych lub aplikacji mobilnych:

Tylko w związku z konkretnym problemem.

Zazwyczaj/ każdorazowo, gdy pacjent przychodzi na wizytę Na bieżąco (w tym pomiędzy wizytami)

11%

najmniej jednego parametru zdrowotnego przy pomocy cyfrowych urządzeń medycznych w czym dorównujemy średniej badanych krajów. O 7% przewyższamy średni wynik 15 krajów pod względem oceny korzyści płynących z zastosowania sztucznej inteligencji do monitorowania zdrowia swoich pacjentów. Oczywiście jest też nadal dużo do zrobienia, bo zaledwie 11% profesjonalistów medycznych współdzieli dane pacjentów z kolegami z innych placówek. Nie ma jednak wątpliwości, że wyniki tegorocznego raportu napawają optymizmem. Polska jest krajem otwartym na technologie cyfrowe w medycynie, oczekują ich zarówno lekarze jak i pacjenci – to duża szansa dla poprawy jakości i bezpieczeństwa opieki medycznej w naszym kraju. Warto byśmy wykorzystali tę szansę – podkreśla Łukasz Kołtowski.

Pacjenci w centrum uwagi systemu opieki zdrowotnej Otwartość i potrzebę dostępu do danych medycznych widać wyraźnie również wśród pacjentów – aż 82% badanych, którzy wskazują, że nie mają (lub nie wiedzą czy mają) dostęp do swoich danych medycznych, chciałoby taki dostęp uzyskać. Natomiast 69% osób, które go posiadają, chce, by dostęp do ich danych medycznych miał zaangażowany w proces leczenia i diagnostyki personel. Co więcej, aż 79% badanych w Polsce wskazało, że czasami, często lub zawsze używa cyfrowych technologii oraz mobilnych aplikacji monitorujących stan

Jedna trzecia pacjentów korzystających

z cyfrowych technologii medycznych lub aplikacji mobilnych do monitorowania wskaźników stanu zdrowia nigdy nie udostępniała uzyskanych danych personelowi medycznemu, co wyznacza, w tym obszarze, pole do poprawy.

15%

6%

11%

4%

9%

Respondenci: przedstawiciele personelu medycznego ogółem

Polska

Średnia dla 15 krajów

42%

Tylko, gdy mam konkretny problem.

17%

Zazwyczaj/każdorazowo, gdy odbywam wizytę u lekarza

6%

Na bieżąco (w tym pomiędzy wizytami)

36%

Nigdy nie udostępniam swoich cyfrowych danych medycznych personelowi medycznemu.

Respondenci: ogół pacjentów korzystających z cyfrowych technologii medycznych do monitorowania wskaźników stanu zdrowia

R aport

79% pacjentów w Polsce wykorzystuje cyfrowe technologie medyczne lub aplikacje mobilne do monitorowania co najmniej jednego wskaźnika stanu zdrowia Respondenci: pacjenci ogółem

Ułatwienie kontroli mojego stanu zdrowia.

44%

Zwiększenie poziomu prywatności/bezpieczeństwa danych.

38%

Pełna kontrola nad dotyczącą mnie dokumentacją/moimi danymi.

35%

Skuteczniejsze przepisy dotyczące dostępu do medycznych informacji.

33%

Dowody na korzyści/korzystanie.

29%

Komunikacja wszystkich zajmujących się mną przedstawicieli personelu medycznego.

26%

Oszczędność pieniędzy.

25%

Edukacja/szkolenia dotyczące wykorzystywania cyfrowej dokumentacji medycznej.

15% 1%

Inne 0

100%

Respondenci: ogół pacjentów, którzy mają dostęp do swoich elektronicznych danych medycznych (n = 212)

82% pacjentów w Polsce, którzy nie mają dostępu do swoich elektronicznych danych medycznych (lub nie wiedzą czy mają do niej dostęp) przyznaje, że chciałoby taką możliwość uzyskać.

Jest to istotnie wyższy odsetek niż określona dla 15 krajów średnia osób wyrażających chęć dostępu do swoich elektronicznych danych medycznych wynosząca 63%.

12%

Nie mam zdania.

6%

Nie jestem zainteresowany(-a) dostępem.

82%

Jestem zainteresowany(-a) dostępem.

Respondenci: ogół pacjentów, którzy nie mają dostępu do swojej cyfrowej dokumentacji medycznej lub nie wiedzą czy mają do niej dostęp.

69%

polskich pacjentów mających dostęp do swoich danych wyraża chęć udzielenia dostępu także personelowi medycznemu

Osoby wyrażające chęć przekazania dostępu do swoich elektronicznych danych medycznych opiekującemu się nimi personelowi medycznemu: Pacjenci bez dostępu do swoich danych

68% 64% 0

100

Respondenci: ogół pacjentów, którzy nie mają dostępu do swojej cyfrowej dokumentacji medycznej lub nie wiedzą czy mają do niej dostęp.

Pacjenci z dostępem do swoich danych

69% 84% 0 Respondenci: ogół pacjentów z dostępem do swojej dokumentacji medycznej Średnia dla 15 krajów

Polska

100

zdrowia w celu mierzenia przynajmniej jednego parametru zdrowia. Nadal jednak co trzecia osoba (36%) korzystająca z tego typu rozwiązań nigdy nie podzieliła się zebranymi danymi z lekarzem.

42% badanych dzieli się tego typu danymi w przypadku konkretnego zaniepokojenia lub problemu ze zdrowiem, 17% przekazuje je zawsze lub prawie zawsze podczas wizyty u lekarza, a 6% przesyła swoje wyniki na bieżąco (także między wizytami).

– Bez wątpienia nowoczesna, skuteczna i spersonalizowana opieka zdrowotna opiera się na cyfryzacji, digitalizacji oraz analizie danych. Dostęp do informacji zarówno dla pacjenta, jak i lekarza pozwala budować relacje oparte na zaufaniu i partnerstwie, jednocześnie usprawnia proces stawiania poprawnej diagnozy, planowanie leczenia i monitoring stanu zdrowia – mówi Beata Ambroziewicz, Prezes Polskiej Unii Organizacji Pacjentów „Obywatele dla Zdrowia”.

– Niestety, nadal duża część pacjentów chodzi do lekarza z teczkami pełnymi dokumentów, w których trudno się zorientować, nawet samym lekarzom.

Mając na uwadze proces starzenia się społeczeństwa, wielochorobowość, czy swobodny wybór miejsca leczenia, zintegrowany dostęp do danych medycznych to konieczność. Dlatego wszyscy powinniśmy wspierać aktywności zmierzające do tworzenia takich interaktywnych narzędzi – dodaje Beata Ambroziewicz.

Liderzy digitalizacji: nauka od krajów rozwijających się Kolejne edycje raportu Future Health Index pozwoliły wyłonić kraje z potencjałem do prześcignięcia innych państw we wdrażaniu cyfrowych technologii medycznych, które coraz częściej stają się elementem codziennych doświadczeń zarówno dla lekarzy, jak i dla pacjentów.

Respondenci w Chinach, Arabii Saudyjskiej i Indiach przyznali, że chętniej podejmują działania związane z własnym zdrowiem i kontaktują się z lekarzem, mając dane na temat swoich wyników, które mogą sami monitorować.

Taka sytuacja dotyczy 70% respondentów w Indiach, 74% w Arabii Saudyjskiej i aż 81% w Chinach – podczas gdy średnia dla 15 krajów to 47% (taki sam wynik zanotowała Polska). Dodatkowo, prawie połowa pacjentów z Chin (44%) i ponad 1/3 z Arabii Saudyjskiej (38%) wybrałaby zdalną konsultację z lekarzem w sprawie niewymagającej udzie-

OSOZ Polska 6/2019

23

R aport

lenia pilnej pomocy medycznej. Dla porównania, średnia wyniosła 27%.

– Future Health Index umożliwia nam porównanie krajów z różnych części świata i o różnym stopniu rozwoju w kontekście cyfrowej dojrzałości systemu opieki zdrowotnej – mówi Jan Kimpen, globalny dyrektor ds. medycznych w firmie Philips. – Nie ma alternatywy wobec transformacji cyfrowej w medycynie. Kraje, które w sposób zdecydowany i dynamiczny postawiły na innowacyjne rozwiązania technologiczne, odnoszą największe korzyści. Dotyczy to także pacjentów i ich szerokiego dostępu do własnych danych dot. stanu zdrowia.

Wyniki tegorocznego badania Future Health Index utwierdzają nas w przekonaniu, że nowoczesne, cyfrowe metody ochrony zdrowia pozytywnie wpływają na współpracę i relację między pacjentem i lekarzem oraz jakość usług medycznych – podsumowuje Jan Kimpen.  Źródło: Philips Polska. Ankiety Future Health Index były realizowane od 4 marca do 19 maja 2019 roku w 15 krajach (Australia, Brazylia, Chiny, Francja, Niemcy, Indie, Włochy, Holandia, Rosja, Arabia Saudyjska, Singapur, Republika Południowej Afryki, Polska, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone) w języku ojczystym danego kraju.

Główne czynniki, które mogą zachęcić pacjentów do korzystania z cyfrowych technologii medycznych lub aplikacji mobilnych, to: większa przystępność cenowa aplikacji/produktów

27%

rekomendacja personelu medycznego

27%

zapewnienie o bezpieczeństwie danych medycznych

23%

Główne czynniki zachęcające do częstszego korzystania z elektronicznych danych medyczych wpływające na osoby już posiadające do nich dostęp: Ułatwienie kontroli stanu zdrowia

44%

Zwiększenie poziomu prywatności/bezpieczeństwa danych

38%

Pełna kontrola nad dotyczącą mnie dokumentacją/moimi danymi

35% 0

Respondenci: ogół pacjentów, którzy mają dostęp do swojej cyfrowej dokumentacji medycznej

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1800 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Jarosław Frąckowiak, Agnieszka Golec, Wojciech Jańczak, Katarzyna Kowalska, Katarzyna Płoskonka, Łukasz Stopa, Eric Topol.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

24

OSOZ Polska 6/2019

100%

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

roz m ow y

Sztuczna inteligencja przywraca opiece zdrowotnej element opieki Wywiad z dr Ericem Topolem, ekspertem zdrowia cyfrowego, lekarzem i naukowcem, autorem bestsellerów “Deep Medicine. How Artificial Intelligence Can Make Healthcare Human Again” oraz “The Patient Will See You Now”.

Twierdzi Pan, że obecnie wizyta u lekarza jest „mechaniczna i zrobotyzowana, a medycyna – zepsuta”. Czy wobec tego digitalizacja jest odpowiedzią na wyzwania związane z opieką zdrowotną, takie jak niska jakość usług medycznych, długi czas oczekiwania na świadczenia, rosnące koszty, obciążenie chorobami niezakaźnymi?

Paradoksalnie, czyniąc medycynę wirtualną, nie dehumanizujemy jej. Wręcz przeciwnie, możemy zmienić jej obecne standardy w ten sposób, że do spotkania lekarza z pacjentem dochodzić będzie tylko wówczas, jeżeli sytuacja zdrowotna pacjenta tego wymaga. Przykładowo, zakażenie dróg moczowych, infekcja

ucha u dziecka, wysypka skórna i inne drobne dolegliwości mogą być konsultowane za pomocą połączenia wirtualnego, bez konieczności osobistej wizyty.

To jeden z mechanizmów pozwalających zmniejszyć obciążenie lekarzy, które jest obecnie ogromne i systematycznie rośnie w związku z wymienionymi przez ciebie trendami w ochronie zdrowia.

Jednak to tylko jedna część rozwiązania. Jest ich o wiele więcej. Lekarze dziś stukają w klawiaturę, tracąc czas i energię na tworzenie dokumentacji medycznej, ale lada moment sztuczna inteligencja zajmie się transkrypcją głosu na notatki. Pozbędziemy się klawiatur. Lekarze muszą przeglądać samodzielnie obszerne zapisy w dokumentacji – takie

analizy mogą szybciej zrealizować algorytmy. Chodzi o przeniesienie wysiłku, przede wszystkim administracyjnego, z człowieka na maszynę. W ten sposób każda fizyczna wizyta u lekarza odzyska swoją wartość, a jakość kontaktu specjalisty z pacjentem znacznie się poprawi.

Nazwałbym to przywracaniem czynnika ludzkiego w medycynie.

Czy dzięki AI lekarze zyskają więcej czasu? Do tej pory wielu lekarzy jest sfrustrowanych, ponieważ spędzają czas klikając zamiast rozmawiać z pacjentem.

Zaoszczędzenie czasu ma dwie strony i wcale nie musi być pozytywne. Przykładowo, kiedy poprawia się produktyw-

OSOZ Polska 6/2019

25

roz m ow y

ność i wydajność pracy, osoby odpowiedzialne za organizację usług zdrowotnych mogą stwierdzić, że lekarze mogą w ten sposób przyjąć więcej pacjentów, przeanalizować więcej obrazów medycznych, pracować więcej. W ten sposób mamy zamknięte koło i nacisk na lekarzy znowu się zwiększa. Już teraz obserwujemy w USA wypalenie zawodowe u ponad połowy lekarzy. Powód? Nie są oni w stanie realizować swoich zadań, swojej misji. Towarzyszy temu podwojenie wskaźników błędów medycznych.

Około 20% lekarzy choruje na depresję.

Z pracowników ochrony zdrowia system wyciska tyle, ile się da. W takim stopniu, że jest to nieakceptowalne. To lekarze powinni powiedzieć „dość”. Oni chcą zaopiekować się pacjentami, mieć czas na rozmowę, zatroszczyć się nimi z empatią. Wszystkie te elementy zostały we współczesnych systemach zdrowia w medycynie utracone.

Oszczędność czasu powinna polegać na outsourcingu zadań administracyjnych do maszyn, aby zmniejszyć liczbę błędów medycznych, przesunąć opiekę w stronę pacjentów, dać im możliwość śledzenia i zarządzania własnym zdrowiem. Zyskane minuty można wówczas poświęcić pacjentowi. W taki sposób sztuczna inteligencja pomaga nam wrócić do czasu, zanim medycyna stała się biznesem.

Podtytuł Pana najnowszej książki to „Jak sztuczna inteligencja może przywrócić opiece zdrowotnej ludzkie oblicze”. Dlaczego wierzy Pan w siłę sztucznej inteligencji w medycynie? Z drugiej strony, których zagrożeń powinniśmy być świadomi?

Największym zagrożeniem jest to, że nie skorzystamy z okazji do przywrócenia utraconej relacji pacjent-lekarz. Szansa wynikająca z AI może zostać zaprzepaszczona.

Oczywiście jest wiele innych zagrożeń: ryzyko włamania się do systemów przez złośliwe oprogramowanie, niepewność dotycząca ochrony prywatności, manipulacja algorytmami i danymi; niebezpieczeństwo stronniczości wynikające ze sposobu programowania algorytmów. Wymienić można także cały szereg wyzwań etycznych. Algorytmy zaimplementowane w systemach lub aplikacjach mają masową skalę zastosowania i jeżeli zostały błędnie opracowane, zaszkodzą sporej liczbie ludzi. Mimo to, moim zdaniem, wszystkie te problemy można

26

OSOZ Polska 6/2019

» Sztuczna inteligencja pomaga nam wrócić do czasu, zanim medycyna stała się biznesem.« rozwiązać. Martwiłbym się jednak tym, że środowisko ochrony zdrowia jest niechętne wykorzystaniu mocy AI, a to może prowadzić do pogorszenia obecnej sytuacji.

Technologie ubieralne, aplikacje mobilne, cyfrowa rehabilitacja – również w technologiach pojawiają się nowe trendy.

Które z nich wydają się Panu przereklamowane?

Najbardziej przesadzone nadzieje dotyczą przewidywania zdrowia. Chodzi przede wszystkim o interpretację danych z obrazów medycznych, zdjęć zmian skórnych. Czyli zawsze tam, gdzie mamy do czynienienia z jakimś wzorcem analizy i wnioskowania. Pojawiają się próby prognozowania z pomocą algorytmów takich wskaźników jak długość przeżycia, długość pobytu w szpitalu czy wystąpienie niektórych chorób, jak Alzheimer. Jednak dotychczasowe badania w tym zakresie prowadzone były na danych historycznych, a nie w metodologii tworzenia powiązań przyczynowo-skutkowych, obserwacyjnie. Tak więc algorytmy oparte są na pewnym zbiorze danych z przeszłości i nie uwzględniają innych elementów zdrowia pacjenta z teraźniejszości. Dlatego uważam, że wokół prognozowania zdrowia jest dużo niepotrzebnego hałasu. Nie jest jeszcze jasne, czy będziemy w stanie robić prognozy medyczne, o jakich się dużo mówi.

Cyfryzacja napotyka na wiele barier: interoperacyjność i rozproszenie danych, bezpieczeństwo cybernetyczne, nieetycznie konstruowane algorytmy. Które z nich uznałby Pan za najistotniejsze w opiece zdrowotnej?

Moim największym zmartwieniem jest niekompletność danych dotyczących każdej osoby. Nie chodzi nawet o dane interoperacyjne. W systemie ochrony zdrowia pacjent odwiedza wielu różnych lekarzy i placówki medyczne, ale nikt tak naprawdę nie posiada wszystkich informacji o każdym człowieku, od urodzenia do chwili obecnej, włączając

w to dane środowiskowe albo genetyczne. W przypadku algorytmów głębokiego uczenia (red.: deep learning), potrzebne są wyczerpujące dane. Jeżeli są one ograniczone, obraz zdrowia pacjenta jest niekompletny, sztuczna inteligencja nie jest w stanie podjąć optymalnej decyzji.

Ograniczone dane wejściowe prowadzą do ograniczonych wniosków.

W książce „The Patient Will See You Now” pisze Pan o wzmocnieniu roli pacjenta dzięki cyfryzacji oraz o demokratyzacji opieki zdrowotnej. Jednak ten obraz jest jeszcze iluzoryczny. Przykładowo, dane gromadzone przez pacjenta pozostają jak dotąd bezużyteczne, zazwyczaj nie są uwzględniane w jego elektronicznej dokumentacji medycznej. Pacjenci, którzy aktywnie włączają się sprawy swojego zdrowia, mierząc samodzielnie np. ciśnienie krwi, są postrzegani przez lekarzy jako problematyczni.

Jedną z istotniejszych barier demokratyzacji jest paternalistyczne podejście większości lekarzy, którzy nie chcą oddać pacjentom kontroli nad zdrowiem.

Nie szanują pacjentów chcących wziąć na siebie większą odpowiedzialność.

Przykładowo, większość lekarzy nawet nie ma zamiaru udostępniać pacjentom notatek medycznych, chociaż jest to prawo każdego z nas.

Paternalizm w medycynie musi odejść do przeszłości. Dane gromadzone w formie elektronicznej posiadają cechę mobilności, można je dowolnie przemieszczać, udostępniać. Najlepiej, aby sam pacjent był ich prawomocnym właścicielem, samodzielnie decydując, komu i które informacje przekazywać. Zniesienie zależności pacjenta od lekarza jest zadaniem trudnym, ale niezbędnym.

Dysponując danymi o zdrowiu, pacjent może zdecydować, że to zwalidowany algorytm je przeanalizuje i zinterpretuje, a nie lekarz. Ponieważ często zdarza się tak, że kiedy pacjent przynosi ze sobą na wizytę dodatkowe informacje, notatki i wyniki pomiarów, lekarz mówi: „Nie chcę na to patrzeć, to są śmieci.”

Tak więc notatki lekarza powinny automatycznie należeć do pacjenta – tyl-

roz m ow y

ko w ten sposób skończymy z dziwnym modelem własności i monopolu.

W nowo wydanym bestsellerze „Deep Medicine” dużo uwagi poświęca Pan algorytmom, które na podstawie danych z urządzeń ubieralnych i kartoteki medycznej oraz informacji genetycznych mogą budować indywidualne plany leczenia.

To dzieje się już teraz. Przykładowo, pacjenci z cukrzycą korzystający z aplikacji mobilnych mogą się dowiedzieć, jakie zachowania i elementy życia leżą u podstaw zmian poziomu glukozy i ponadnormatywnych stanów. Tego typu technologie oferują pacjentowi coaching stylu życia, doradzają w zakresie aktywności fizycznej, zdrowego odżywiania się, snu. Kiedyś dojdziemy do punktu, kiedy dane o każdym pacjencie będą ciągłe i takie systemy wspomagające chorych w podejmowaniu decyzji będą precyzyjne i bezpieczne. Algorytymy zyskują dodatkowo dostęp do pełnej i najnowszej literatury medycznej, a więc mogą podejmować decyzje oparte na faktach naukowych generowanych w czasie rzeczywistym. Z czasem udoskonalą się w profilaktyce chorób, jak astma albo niewydolność serca. Ze wsparcia algorytmów będzie mógł skorzystać każdy. Pacjent konfrontowany jest ze swoim zdrowiem w każdej minucie życia, z kolei z lekarzem widzi się tylko raz na jakiś czas, kilka razy w roku, przez kilka lub kilkanaście minut. Algorytmy będą się nami opiekowały w trybie ciągłym, analizując dane i wychwytując nieprawidłowości, doradzając co robić, aby żyć zdrowo. Pierwszy raz w historii mamy możliwość ujarzmienia danych dla celów zdrowotnych.

Wszystko brzmi obiecująco, ale mam wrażenie, że systemy opieki zdrowotnej utknęły w starych strukturach. Konserwatywny ekosystem opieki zdrowotnej jest nie tylko złożony wewnętrznie, ale także bardzo oporny na zmiany. Konsekwencji nie trzeba długo szukać: adaptacja rozwiązań cyfrowych przebiega bardzo powoli, zbyt wolno w stosunku do oczekiwań. Co musi się wydarzyć, aby przyspieszyć digitalizację opieki zdrowotnej?

Społeczność medyczna jest bardzo oporna na zmiany. Nie akceptuje ingerencji w status quo każdorazowo, gdy mowa o utracie części kontroli czy autoryte-

» Jedną z istotniejszych barier demokratyzacji jest paternalistyczne podejście większości lekarzy, którzy nie chcą oddać pacjentom kontroli nad zdrowiem.« tu, oddaniu większej władzy pacjentom.

Wiele tych obaw wiąże się z edukacją niedopasowaną do obecnych zmian technologicznych. W końcu jednak te bariery zostaną przełamane, nawet jeżeli cały proces potrwa wolno.

Co zmieni się dla pacjenta, kiedy medycyna wspomagana algorytmami stanie się powszechna.

Najistotniejszą zmianą będzie zwiększenie czasu na kontakt z pacjentem. Z obowiązków lekarza zniknie cała administracja. Nie będzie klawiatur i wklepywania danych. Nie będzie czasochłonnego przeglądania danych pacjenta. Wszystkie te składniki wizyty zostaną zautomaty-

zowane. Pojawi się za to czas na rozmowę, wysłuchanie historii pacjenta. Proszę pamiętać, że osobista historia życia pacjenta nigdy nie zostanie zdigitalizowana, bo wymaga więzi pomiędzy jednym a drugim człowiekiem. W przypadku opieki medycznej – pomiędzy lekarzem a pacjentem. Obecny stan nazywam „płytką medycyną”, czyli taką, w której są błędy, pośpiech, powierzchowna analiza informacji. Z kolei „głęboka medycyna” to medycyna skupiona na skrupulatnym zrozumieniu każdego pacjenta dzięki analizom przeprowadzanym przez sztuczną inteligencję. W niej jest czas na narrację pacjenta, empatię, współczucie, dbanie o relację. To elementy, których dzisiaj bardzo brakuje.

Dr Eric Topol jest autorem książki „The Patient Will See You Now”, w której opisuje, jak digitalizacja ochrony zdrowia wzmocni pozycję pacjenta w ochronie zdrowia, zdemokratyzuje sektor poprzez swobodny dostęp do informacji, przełamując monopol lekarzy i „paternalistyczny” model medycyny. Najnowsza publikacja „Deep Medicine. How Artificial Intelligence Can Make Healthcare Human Again” poświęcona jest roli AI w medycynie. Książka dostępna jest również w polskich księgarniach.

OSOZ Polska 6/2019

27

roz m ow y

Pielęgniarka. Łącznik pomiędzy technologią a pacjentem Rozmowa z Katarzyną Kowalską, Prezes Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe.

Pielęgniarki Cyfrowe deklarują, że chcą budować „nowoczesne polskie pielęgniarstwo”. Czyli jakie dokładnie?

Zadam Panu przewrotnie pytanie: Z czym laikowi kojarzy się pielęgniarka?

No tak... iniekcja i czepek. I długo, długo nic. Stowarzyszenie Pielęgniarki Cyfrowe to zespół ludzi, którzy są innego zdania i mają coś do powiedzenia. Sami, jako jednostki w naszych zakładach pracy i w otoczeniu, podczas rozmów o wizji polskiego pielęgniarstwa czuliśmy się niezrozumiani. W toku kształcenia przygotowano nas do samodoskonalenia i samodzielności w opiece nad pacjentem, a w obecnym systemie ochrony zdrowia wciąż jeszcze brakuje narzędzi do realizacji tej opieki w powyższy sposób.

Myślę, że bezsprzecznie nasi członkowie opowiadają się za modelem zmie-

28

OSOZ Polska 6/2019

rzającym do APN (Advanced Practice Nurse), czyli pielęgniarki zaawansowanej praktyki. We współczesnym świecie postęp wymaga od nas innowacyjnego podejścia. Nowoczesne pielęgniarstwo/położnictwo powinno opierać swoje struktury na światowych praktykach mających źródło w badaniach naukowych, medycynie faktu, holistycznym podejściu do opieki nad pacjentem. Dawniej pielęgniarstwo dotyczyło samej sztuki pielęgnowania. W dzisiejszych, nowoczesnych trendach skupiamy się na ujęciu całościowym w opiece.

Ma na to wpływ nie tylko choroba, ale także aspekty psychologiczne.

Kolejną kwestią jest EBM – Evidence Base Medicine. To nic innego jak medycyna faktu bazująca na badaniach naukowych. Pojęcie to zostało, z czasem, uwzględnione w innych dziedzinach kli-

nicznych, co w efekcie przyczyniło się do powstania nowego pojęcia: EBHC – Evidence-Based Health Care, czyli opieka oparta na wiarygodnych i aktualnych publikacjach naukowych, co w odniesieniu do naszej profesji odgrywa bardzo istotną rolę, ponieważ zgodnie z Kodeksem Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej nasza wiedza powinna być systematycznie aktualizowana.

Pielęgniarstwo i położnictwo dzisiaj, to dziedzina naukowa. Na świecie już dawno sprawdził model, do którego dążymy. APN to nie tylko teoria i praktyka, ale umiejętność ochrony samodzielności zawodowej pielęgniarek, objęcie specjalistyczną opieką pielęgniarską pacjenta, a jeżeli zachodzi potrzeba – angażowanie innych specjalistów. Takie działanie powoduje wzrost praktyki pielęgniarskiej, zmniejsza kolejki w ochronie zdrowia,

roz m ow y

» Wpływ na opiekę nad pacjentem mają również nowinki technologiczne.« oferuje wsparcie dla innych pielęgniarek w swoim środowisku.

W naszym kraju pielęgniarki i położne od kilku lat mają możliwość samodzielnego ordynowania leków i wypisywania recept, co w praktyce mogłoby przypominać ogólnoświatowy poziom APN i jego udział w samodzielności pielęgniarek w opiece. Ale nie tylko, ponieważ pielęgniarki zajmują się również leczeniem ran, a także wykonują wywiad i badanie fizykalne pacjenta. Potrafią postawić samodzielnie diagnozę i mogą brać udział w procesie terapeutycznym.

Pozostaje kwestia wyceny takich świadczeń oraz warunki wykonywania zawodu, u podstaw którego, leży dopasowana do zdiagnozowanych potrzeb pacjenta usługa. Uważamy, że spersonalizowana opieka w warunkach stacjonarnych przesunie pacjenta z pozycji biernej, do zaangażowanej w procesie diagnostyczno – leczniczym. Postępując zgodnie z wypracowanymi technikami opieki pielęgniarskiej, współpracując w zespole terapeutycznym, udzielając dostępnej formy wsparcia psychologicznego i odpowiedniej edukacji, w miarę potrzeby komunikując się bliskimi hospitalizowanej osoby, możemy mieć pewność, że proces przywracania zdrowia przebiegnie znacznie szybciej, z obniżonym poziomem lęku u pacjenta i poczuciem satysfakcji zespołu pielęgniarskiego.

Naszym działaniem chcemy uzyskać taki sposób zatrudniania pielęgniarek, aby osiągniętemu poziomowi wykształcenia przydzielono odpowiednie kompetencje na stanowiskach pracy. Osoby, które uzyskały tytuł specjalisty po dwuletnim kształceniu podyplomowym, powinny znajdować zatrudnienie zgodne z przygotowaniem specjalistycznym.

Wiadomo też, że odpowiednia obsada pielęgniarska ratuje życie pacjentów i skutecznie obniża koszty globalnie.

Pragniemy zaznaczyć, że zdecydowanie opowiadamy się za rozwojem pielęgniarstwa i położnictwa w podstawowej opiece zdrowotnej, za zwiększeniem dostępu do usług pielęgniarki środowiskowej i jej specjalistycznej wiedzy, jak chronić zdrowie, pomagać sobie i innym w chorobie i byciu doradcą oraz przewodni-

sultacje typu „prewencja chorób” i „edukacja pacjenta w zakresie…” drogą online będą jak najbardziej pożądanym produktem. Brakuje nam tylko właściwych i bezpiecznych narzędzi do wykonywania takich usług. To jest jeszcze w sferze „do realizacji”.

kiem po systemie. W sytuacji zagrożenia zdrowia, pacjenci czują się zagubieni. Tania i skuteczna terapia w warunkach domowych ogranicza nadmierne korzystanie z drogich usług specjalistycznych.

Shawna Butler z Radboudumc REshape Center twierdzi, że „pielęgniarka tworzy pomost pomiędzy pacjentem a technologią”. Zgadza się Pani z tym stwierdzeniem?

Skoro „pielęgniarki cyfrowe” to porozmawiajmy o tym, jaką rolę mogą odegrać pielęgniarki w cyfryzacji polskiego rynku usług zdrowotnych.

W moim mniemaniu pielęgniarka jest kanałem komunikacyjnym między tym, co pacjent widzi i próbuje zrozumieć, a tym, co widzi świat technologii medycznych.

Owy pomost jest dobrym uproszczeniem, gdyż na skuteczną komunikację składa się wiele zmiennych i wraz z dobrami postępu, trzeba będzie sobie poradzić również ze zmianami w przyszłości.

Pielęgniarka, czy położna również są najbliżej sprzętu wysoce specjalistycznego, który w warunkach szpitalnych potrafi przerazić każdego laika. Nasza grupa zawodowa jest doskonale przygotowana do jego obsługi. Rozumiemy i analizujemy procesy zachodzące podczas użytkowania, potrafimy w razie potrzeby i niepokoju chorego wszystko wytłumaczyć.

W dobie nowoczesnych technologii, które wchodzą do medycyny, jest przewodnikiem dla pacjenta. Uczymy korzystania z gotowych produktów, aplikacji medycznych, czy portali rejestracyjnych do wizyt u specjalistów.

Mówiliśmy o nowoczesnym pielęgniarstwie, to należałoby powiedzieć o nowoczesnym pacjencie. Dzisiaj większość osób ma stały dostęp do Internetu, używa komputerów, telefonów komórkowych i tabletów. Oznacza to, że możemy taki sprzęt wykorzystać do leczenia pacjentów. Nowoczesne technologie, roboty, drukarki 3D, czy drony biorą udział w procesie leczenia. Oznacza to, że w dzisiejszych czasach oprócz samej sztuki pielęgniarstwa, wpływ na opie-

Pielęgniarki/rze i położne/ni są często pierwszymi osobami mającymi styczność z nowinkami technicznymi w praktyce. Czy to jest nowa procedura wykonywania jakiejś czynności, nowej generacji endoskop, czy innowacyjny system informatyczny – to my sprawdzamy w praktyce przejrzystość, zasadność i użyteczność np. poszczególnych funkcji systemu informatycznego, często w sytuacji post factum. Mi osobiście brakuje sytuacji, w których możemy głośno rozmawiać o problemach związanych z obsługą oprogramowań. Pozwolę sobie przytoczyć przykład sytuacji. Program jednej z wiodących firm na ryku dopuścił do sytuacji, gdzie mimo indywidualnych kont użytkownika, w którymś momencie umożliwiono ingerowanie w raporty innych użytkowników. Nie chcę dociekać gdzie był błąd, ale procedura „wyłączenia” takiej możliwości była długa, wymieniono sporo e-maili i tak naprawdę nie wyjaśniono, w czym tkwił problem. Brakuje mam skutecznego kontaktu z użytkownikiem, tak, aby również on zrozumiał pewne procesy.

Ponadto, postęp w cyfryzacji i telemedycynie nas nie ominie. Pielęgniarki i położne stosunkowo szybko przyjmują zmiany zachodzące w systemie ochrony zdrowia i uważam, że już wkrótce kon-

» Zdajemy sobie sprawę z ogromnego postępu medycyny i nasza otwartość na innowacje wynika z cechy, którą posiada chyba każda pielęgniarka – z bycia ambitną oraz z troski o dobro pacjenta.« OSOZ Polska 6/2019

29

roz m ow y

kę mają również nowinki technologiczne. Leczenie kliniczne to połączenie ekonomiki, ale także technologii, co moim zdaniem ma bardzo pozytywny wpływ w sektorze zdrowia.

Czy nie sądzi Pani, że oprócz informatyków w szpitalach powinny być także obecne naczelne pielęgniarki ds. informacji medycznej, na kształt Chief Information Officer zatrudnianego często w szpitalach w USA?

Nie mam pełnej wiedzy, jaki jest zakres obowiązków osoby na przedstawionym stanowisku. Czy byłby w Polsce kontrowersyjny? Jakie problemy w naszym kraju mogłyby być rozwiązane przez taką osobę?

Załóżmy hipotetycznie, że kadra zarządzająca w polskich warunkach dopuszcza do głosu takiego specjalistę.

Osobiście wyobrażam sobie to w ten sposób, iż osoba ta analizuje procesy: przepływu informacji z sektora IT, szkoleń, wdrażania nowych technologii, ocenia poziom skuteczności wśród pracowników organizacji oraz pomaga innym komórkom firmy/szpitala w rozwiązywaniu ich problemów, poszukiwaniu skutecznych narzędzi do koordynowania opieki nad pacjentem. Wydaje się, iż w niedalekiej przyszłości utworzenie takiego stanowiska będzie jak najbardziej adekwatne.

Wiele osób twierdzi, że to pielęgniarki są nawet bardziej otwarte na innowacje cyfrowe niż lekarze. Czy to prawda?

Nie mnie oceniać poziom otwartości kadr medycznych na innowacje cyfrowe, aczkolwiek temat ciekawy i może trzeba by przeprowadzić badania naukowe w tym kierunku. Obydwa nasze zawody charakteryzuje ustawiczne kształcenie i na tej podstawie mamy obowiązek uaktualniać swoją wiedzę. Również z sektora IT. Innowacyjność w medycynie jest naszą domeną, to jest również cecha postępu. Pielęgniarki i położne charakteryzują się również pewnymi predyspozycjami osobowościowymi, które ułatwiają akceptację zmian. Chętnie szkolimy się dodatkowo nawet za prywatne pieniądze i w prywatnym czasie. Bierzemy udział w konferencjach naukowych, zdajemy sobie sprawę z ogromnego postępu medycyny i nasza otwartość na innowacje wynika z cechy, którą posiada chyba każda pielęgniarka – z bycia ambitną oraz z troski o dobro pacjenta.

30

OSOZ Polska 6/2019

W dyskusje na temat digitalizacji polskiej ochrony zdrowia nadal rzadko kiedy włączają się pielęgniarki. Dlaczego tak się dzieje?

Pytanie niezwykle trudne, na które mogę odpowiedzieć bardzo subiektywnie.

Z jednej strony znam pielęgniarki zaangażowane w tę dyskusję – przykładowo Pani dr Dorota Kilańska – ale również wydaje się, iż pielęgniarki są bardzo obciążone obowiązkami zawodowymi, co skutkuje deficytem czasu.

Nie wiem, czy zdaje sobie Pan sprawę z sytuacji socjoekonomicznej statystycznej pielęgniarki. W uproszczeniu to wygląda tak, że średnia wieku pielęgniarki to powyżej 50 roku życia, dwa etaty i obciążenie zdrowia szeregiem chorób związanych z zawodem.

Polskie pielęgniarki często rezygnują z dyskusji nie widząc woli wysłuchania, co również utrudnia komunikację.

Tak szczerze, to warto zapytać same firmy i koncerny, jaki jest poziom zatrudnienia pielęgniarek, np. w testowaniu oprogramowania medycznego. To mogło by nam odpowiedzieć na pytanie, czy tak w ogóle ktoś zdanie pielęgniarek i położnych bierze pod uwagę.

Co chciałaby Pani zmienić w procesie cyfryzacji rynku zdrowia? Czego brakuje pielęgniarkom w tym zakresie do płynnej pracy?

Mi osobiście brakuje ogólnodostępnej platformy typu „Helpdesk”, byśmy mo-

– Leczenie kliniczne to połączenie ekonomiki i medycyny, ale także technologii, co moim zdaniem ma bardzo pozytywny wpływ w sektorze zdrowia – mówi Katarzyna Kowalska, Prezes Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe, założonego w 2017.

gli rozwiązywać problemy związane z IT w ochronie zdrowia online, ale takie nawet irracjonalnie proste, bez angażowania całej procedury „naprawczej”.

Brakuje mi jednolitego systemu operacyjnego o tych samych wytycznych i identycznej szacie graficznej. W chwili obecnej ilość informacji IT w nowych miejscach pracy jest spora. Brakuje intuicyjności w systemach. Przykładem jest platforma SMK. Wszyscy medycy z niej korzystają i wydaje się, że nawet ilość poradników nie przekłada się na ułatwienia w obsłudze. Nie wiem, gdzie i jak zadawać pytania, by uprościć sobie życie. Bo chcę zaznaczyć, iż niewiedza nie jest grzechem, ale brak narzędzi, by ją uzupełnić już stwarza problemy i zniechęca.

Zmiany, które są pilnie potrzebne, to przede wszystkim zwiększenie nakładów finansowych na ochronę zdrowia, a co za tym idzie zwiększenie dostępu do szkoleń personelu i lepszej jakości sprzętu. Nawet najbardziej wykwalifikowana i otwarta na zmiany pielęgniarka nic nie wskóra, gdy pracuje na zacinającym się komputerze, czy systemie medycznym, gorączkowo próbując wypełnić dokumentację medyczną, podczas, gdy druga pielęgniarka sama próbuje wykonać podstawowe procedury medyczne, czy nawet ratujące życie.

By pójść po nowoczesność, sektor ochrony zdrowia musi zostać dofinansowany. Niestety, podstawowe problemy ekonomiczne blokują rozwój. 

prakt y czni e

l e g islac j a

Odpis dokumentacji medycznej Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta obowiązuje już od dekady. Nadal jednak podmioty lecznicze mają wiele problemów z praktycznym stosowaniem przepisów. Co więcej, trudności dotyczą nie tylko nowowprowadzanych rozwiązań, ale i regulacji od samego początku znajdujących się w ustawie.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

Kwestia dostępu do danych medycznych to niezwykle istotny aspekt organizacji opieki. Pacjent często korzysta ze świadczeń różnych podmiotów leczniczych i żeby bez przeszkód kontynuować leczenie w innym miejscu, pozyskuje, a następnie przekazuje dane z dokumentacji medycznej personelowi w kolejnym miejscu. Wobec niezakończonej informatyzacji to często jedyny sposób, by osoba wykonująca zawód

medyczny prześledziła dotychczasowe działania podejmowane wobec pacjenta oraz wyniki uprzednio przeprowadzonych badań.

Formy udostępniania Na gruncie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przewidziano kilka form udostępnienia dokumentacji medycznej. Dokumentacja medyczna może być udostępniona: – do wglądu, w tym także do baz danych w zakresie ochrony zdrowia, w miejscu udzielania świadczeń zdrowot-

nych, z wyłączeniem medycznych czynności ratunkowych, albo w siedzibie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, z zapewnieniem pacjentowi lub innym uprawnionym organom lub podmiotom możliwości sporządzenia notatek lub zdjęć; – przez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku; – przez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, na żądanie organów władzy publicznej albo sądów powszechnych, a także w przy-

OSOZ Polska 6/2019

31

prakt y czni e

» Brak elektronicznego obiegu dokumentacji powoduje, że placówki medyczne muszą przygotowywać odpisy lub kserokopie kartotek.«

padku, gdy zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta; – za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej; – na informatycznym nośniku danych.

Należy wskazać, że wydanie oryginału dokumentacji medycznej dotyczy tylko bardzo ograniczonych sytuacji. Zmiany z marca 2017 roku miały sprawić, że podmioty lecznicze będą miały mniej wątpliwości, co do możliwości udostępnienia oryginału dokumentacji medycznej pacjentowi. Nadal jednak zdarzają się podmioty lecznicze, które błędnie przyjmują, że pacjentowi wydaje się dokumentację medyczną w formie oryginału, jeżeli zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta. Pacjent nie jest jednak w stanie sam ustalić, czy istnieją okoliczności dla takiego udostępnienia.

Przepis ten miał w intencji ustawodawcy dotyczyć sytuacji, gdy jeden z podmiotów profesjonalnych przekazuje informację o zagrożeniu, np. szpital zwraca się do przychodni o oryginał wyniku badania czy całą historię zdrowia i choroby pacjenta znajdującego się w stanie zagrożenia życia. W odniesieniu do pacjenta trudno również zastosować procedury zobowiązujące do zwrotu oryginału, natomiast brak danych o udzielonych świadczeniach i stanie zdrowia pacjenta w podmiocie leczniczym może stanowić poważne zagrożenie zarówno dla samego pacjenta, jak i może być przyczyną nałożenia kar finansowych na podmiot leczniczy.

Kserokopia to nie odpis Spośród wszystkich form udostępniania, zdecydowanie najwięcej wątpliwości powstaje wokół kwestii przygotowania odpisu i wyciągu dokumentacji medycznej. Przepisy bowiem, jakkolwiek dość szczegółowe i systematycznie rozbudowywane, nie dają odpowiedzi na szereg pytań praktycznych.

32

OSOZ Polska 6/2019

W podmiotach leczniczych najpowszechniejszą formą udostępnienia dokumentacji medycznej jest sporządzenie kserokopii. Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta nie wprowadza obowiązku poświadczania jej za zgodność z oryginałem. Czasami jednak zwracając się o kopię, wnioskodawca poprosi o potwierdzenie jej za zgodność z oryginałem. Co istotne, nie można pobierać za tę czynność dodatkowej opłaty, takie rozwiązanie nie zostało bowiem zapisane w ustawie. Kopia poświadczona za zgodność z oryginałem nie jest również odpisem dokumentacji medycznej, jak czasami mylnie się sądzi.

Zgodnie z ustawą, odpis to dokument wytworzony przez przepisanie tekstu z oryginału dokumentacji medycznej z wiernym zachowaniem zgodności co do treści z oryginałem. Kopia to z kolei dokument wytworzony przez odwzorowanie oryginału dokumentacji medycznej, w formie kserokopii albo odwzorowania cyfrowego (skanu). Ważna jest zatem technika wykonania. Przy odpisie będzie to przepisanie – odręcznie lub komputerowo – treści z dokumentacji medycznej i nie będzie tu dostateczne wykonanie odwzorowania mechanicznego przy użyciu kserokopiarki.

Pracochłonne przepisywanie Argumentem przemawiającym za potrzebą uzyskania odpisu, a nie kopii, często jest czytelność przedstawianych kopii dokumentacji medycznej. Konieczność przepisania treści zawartych w papierowej dokumentacji medycznej spisanej odręcznie, wymaga ustalenia, co w tej dokumentacji zostało zapisane.

Niejednokrotnie jest to bardzo trudne zadanie. Pojawia się zatem pytanie, kto z personelu jest odpowiednio przygotowany, nie tylko by przepisać dokumentację, ale i prawidłowo odczytać treść w razie wątpliwości. Wiele określeń specyficznych dla sektora medycznego będzie trudne do odszyfrowania dla przeciętnego użytkownika języka polskiego,

zwłaszcza jeżeli nie ma odpowiedniej wiedzy medycznej i nie do końca jest w stanie ustalić kontekstu pewnych zapisów. Nie jest to jednak powód, by ograniczać dostęp do dokumentacji medycznej w formie odpisu. Podmioty lecznicze nie mogą wyłączyć możliwości występowania przez uprawnione podmioty i osoby o odpis, czy zadawać pytania o przyszłe wykorzystanie odpisu. Tego rodzaju rozwiązanie jest bowiem dopuszczalne tylko w przypadku skanu, którego sporządzanie możemy wykluczyć w drodze odpowiedniego zapisu w regulaminie organizacyjnym. Z odpisem natomiast nie można tak postąpić.

Praktyczne problemy Przystępując do sporządzania odpisu należy pamiętać o dokładnym opisaniu treści wszystkich zapisów znajdujących się w dokumentacji medycznej, w tym także błędnych zapisów, które były następnie modyfikowane. Dane graficzne muszą być dokładnie opisane (np. odręczne rysunki lekarza obrazujące umiejscowienie zmian nowotworowych) lub w miarę możliwości odwzorowane (np. rysunki występujące na zestandaryzowanych formularzach, wyniki badań w formie wydruku z aparatu USG). Pojawiające się w dokumentacji medycznej pieczątki z danymi i podpisy muszą zostać dokładnie opisane, np. przy użyciu nawiasu ostrego, w którym zapiszemy, że w tym miejscu na oryginale znajduje się pieczątka o następującej treści (tu należy przepisać dane z pieczątki) oraz odpowiedni podpis. Nie ma zatem potrzeby, by wyszukiwać niegdyś stosowane pieczątki czy angażować w proces sporządzania odpisu personel, który autoryzował wpisy w oryginale dokumentacji medycznej. Często byłoby to i tak niemożliwe do wykonania.

Na przestrzeni lat odpis był formą, która nie cieszyła się szczególną popularnością i najczęściej była sporządzana na potrzeby sądów. Obecnie jednak, za sprawą zniesienia opłat za pierwszy dostęp do dokumentacji medycznej w danym zakresie, żądanie wydania odpisu pojawia się coraz częściej. W praktyce podmiotów leczniczych niezmiernie często brak jest wiedzy na temat sposobu przygotowania odpisu, nie ma odpowiednich procedur czy osób wyznaczonych do sporządzania odpisów, a pamiętać trzeba, że jest na ogół to czynność znacznie bardziej złożona niż wykonanie kopii dokumentacji medycznej. 

prakt y czni e z kra j u

Polski kiosk telemedyczny PZU Zdrowie uruchomiło pierwszy kiosk telemedyczny, czyli mobilny gabinet, w którym pacjent ma możliwość wykonania diagnostyki za pomocą aparatury telemedycznej, a następnie wideokonsultacji z lekarzem.

Kiosk telemedyczny wyposażony jest w szereg urządzeń, za pomocą których pacjent może samodzielnie wykonać badania: stetoskop cyfrowy, EKG, pulsoksymetr, termometr, ciśnieniomierz oraz kamerę do obrazowania gardła, ucha i skóry. Następnie w trakcie wideokonsultacji pacjent omawia swoje wyniki z lekarzem i otrzymuje niezbędne zalecenia, a w razie potrzeby lekarz wystawia e-skierowanie na dalszą diagnostykę w placówce medycznej lub e-receptę.

– Telemedycyna to przyszłość opieki medycznej. W USA czy Kanadzie już teraz kioski telemedyczne pełnią rolę „pierwszego filtra” i są wsparciem dla podstawowej opieki medycznej oraz profilaktyki. W Chinach wspierają monitorowanie zdrowia ludności mieszkającej na obszarach wiejskich, oddalonych od dużych miejskich aglomeracji. Z badań wynika, że Polacy są otwarci na korzystanie ze zdalnych usług medycznych, dlatego chcemy dać naszym pacjentom taką możliwość – wyjaśnia Sebastian Tabaka, członek Zarządu PZU Zdrowie, nadzorujący obszar obsługi pacjenta.

Wizyta w kiosku telemedycznym porównywalna jest do wizyty w placówce, ponieważ umożliwia diagnozowanie wielu popularnych przypadków medycznych. Dodatkowo daje komfort uzyskania natychmiastowej porady i pokierowania na odpowiednią ścieżkę leczenia. – Cały proces konsultacji wraz z badaniem zajmuje około 10 minut, dlatego nawet najbardziej zapracowani mogą dzięki temu rozwiązaniu zadbać o swoje zdrowie – mówi Sebastian Tabaka.  Kiosk telemedyczny to nie jedyna zdalna forma opieki medycznej, którą oferuje PZU Zdrowie. Za pomocą portalu mojePZU możliwe jest wykupienie zdalnych konsultacji z lekarzami kilkunastu specjalizacji, a także dietetykiem, psychologiem czy pielęgniarką za pośrednictwem wideo, rozmowy telefonicznej lub czatu.

OSOZ Polska 6/2019

33

now e id e e

E -zdrowi e na ś wi e ci e

Harvard Business Review

CNBC

The Health Care Benefits of Combining Wearables and AI

FDA approves Novartis’ $2.1 million gene therapy – making it the world’s most expensive drug

Korzyści dla ochrony zdrowia z połączenia technologii ubieralnych i AI W południowo-wschodniej Anglii, w jednej z sieci szpitali obsługujących 500 000 pacjentów rocznie, chorzy wypisywani do domu otrzymują opaskę na ramię, która zdalnie monitoruje parametry życiowe, takie jak częstość oddechów, saturacja krwi tlenem, tętno, ciśnienie krwi i temperaturę ciała.

W wyniku wprowadzenia pilotażowego programu National Health Service (NHS), obejmującego również rozwiązania sztucznej inteligencji do analizy danych pacjentów w czasie rzeczywistym, wskaźniki readmisji w szpitalach spadają, a liczba wizyt na izbach przyjęć została ograniczona. Co więcej, zapotrzebowanie na kosztowne wizyty domowe spadło o 22%. Przestrzeganie planów leczenia (adherencja) w długim okresie czasu wzrosło do 96%, w porównaniu do średniej wynoszącej 50%.

Przed rozpoczęciem pilotażu, monitorowanie stanu zdrowia pacjentów w domu wiązało się z koniecznością wysłania personelu medycznego w teren. Ambulans spędzał godziny na dojazdach tylko po to, aby sprawdzić raz w tygodniu stan zdrowia pacjentów w domu. Dzięki algorytmom nieustannie analizującym dane w poszukiwaniu niepokojących sygnałów ostrzegawczych i odchyleń od normy, natychmiast informujących pacjentów i lekarzy o możliwym zagrożeniu, rodzi się nadzieja na zbudowanie systemu opieki zdrowotnej, która czuwa nad pacjentem, zanim ten się zorientuje, że potrzebuje pomocy.

Sztuczna inteligencja obiecuje dokładną analizę danych i prognozy zdrowotne przy niemal zerowym koszcie. Ale nie każde zastosowanie AI w opiece zdrowotnej wiąże się z korzyściami. Weźmy na przykład narzędzia AI do analizy obrazów medycznych. Prognozuje się, że w tym obszarze szpitale wydadzą 2 miliardy dolarów rocznie w okresie kolejnych czterech lat. Dokładne diagnozowanie chorób, od nowotworów do zaćmy, jest złożonym zadaniem, obecnie realizowanym przez wyszkolonych, wysoko wyspecjalizowanych lekarzy. Sztuczna inteligencja pomoże im jedynie w niewielkim stopniu. Nawet przy niewielkiej poprawie wyników leczenia, nie podniesie się zasadniczo jakość świadczenia usług zdrowotnych, nie spadną drastycznie koszty. 

34

OSOZ Polska 6/2019

FDA dopuściła na rynek kosztującą 2,1 mln USD terapię genową Novartisa, najdroższy na świecie lek Dopuszczona na rynek przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) terapia Zolgensma umożliwia jednorazowe leczenie rdzeniowego zaniku mięśni, choroby wyniszczającej mięśnie, będącą wiodącą przyczyną genetycznej umieralności niemowląt. Choroba dotyka jedno dziecko na 11.000 urodzeń. Jest to obecnie najdroższy lek na świecie.

Novartis oświadczył, że leczenie będzie kosztować 2,1 miliona dolarów lub 425 000 dolarów rocznie przy rozłożeniu na pięć lat. Firma stwierdziła, że „ściśle współpracuje z ubezpieczycielami, aby stworzyć umowy pięcioletnie oparte na sukcesach leczenia, a także na innych nowatorskich opcjach płatności”. Obecnie trwają „zaawansowane dyskusje” z ponad 15 ubezpieczycielami w USA na temat opcji płatności.

Lek, choć wzbudza wiele kontrowersji ze względu na cenę, otwiera nową erę w medycynie – terapii genowych podawanych jednokrotnie, prowadzących do całkowitego wyleczenia. Przed ubezpieczycielami i systemami ochrony zdrowia nie lada wyzwanie dotyczące finansowania tego typu środków, w stosunku do których społeczeństwo będzie oczekiwało równego dostępu.

Według Novartis, jednorazowe leczenie kosztuje o 50% mniej niż dostępne obecnie 10-letnie przewlekłe leczenie choroby. Na początku roku Institute for Clinical and Economic Review, który wycenia koszty leków w USA, stwierdził, że Zolgensma jest warta 1,5 mln USD. Innym, obecnie stosowanym sposobem leczenia rdzeniowego zaniku mięśni u dzieci i dorosłych jest Spinraza firmy Biogen, której cena katalogowa wynosi 750 000 USD w pierwszym roku i 375 000 USD rocznie.

Liczba kosztowych terapii genowych będzie rosła, oferując pacjentom szybki i wygodny sposób leczenia, ale z drugiej strony stając się ciężkim orzechem do zgryzienia dla ubezpieczycieli. 

now e id e e

Deloitte

Smart health communities and the future of health Inteligentne społeczności zdrowotne i przyszłość zdrowia W przeszłości, opieka zdrowotna była zawsze świadczona w lokalnych społecznościach. Lekarze kontaktowali się z pacjentem przez telefon lub odwiedzali ich osobiście; narodziny i śmierć miały miejsce w domu. Wraz z postępem technologicznym, opieka zdrowotna przesuwała się w stronę dużych szpitali. Zdrowie stało się z czasem coraz bardziej „zmedykalizowane” i odseparowane od codziennego życia ludzi. Znaczna część badań pokazuje, że w około 80 procentach zdrowie kształtują elementy nie związane z systemem ochrony zdrowia. Determinują go nawyki żywieniowe, aktywność fizyczna, status społeczno-ekonomiczny, środowisko życia, mając ogółem większy wpływ na wyniki zdrowotne niż tradycyjna medycyna. Czy w związku z tym czas ponownie zorganizować opiekę zdrowotną skupioną wokół społeczności? Deloitte Center for Health Solutions i Deloitte Center for Government Insights opracowali koncepcję nazywaną “inteligentnymi społecznościami zdrowia” (SHC). Tego typu społeczności opierają się na następujących elementach: – umożliwiają pacjentom aktywne zarządzanie zdrowiem i samopoczuciem; – wspierają poczucie wspólnoty i przynależności; – korzystają z technologii cyfrowych i nauk behawioralnych; – wykorzystują dane, aby znacząco poprawić skuteczność leczenia i profilaktyki; – tworzą nowe i innowacyjne ekosystemy.

ze względu na postęp technologiczny i lepsze zrozumienie zmian zachowań zdrowotnych wynikających z nauk behawioralnych.

Mając na uwadze, że zmiana zachowania ma kluczowe znaczenie w profilaktyce chorób i że społeczności mają silny wpływ na zachowania zdrowotne, wielu graczy poza tradycyjnym systemem zdrowia – w tym instytucje publiczne, organizacje non-profit i komercyjne, miasta i samorządy – tworzą „wspólnoty” pod postacią geograficznych inicjatyw lokalnych, społeczności wirtualnych lub hybryd tych dwóch. Ich akceleratorem jest cyfryzacja. Członkowie społeczności, niezależnie od położenia, mogą się ze sobą swobodnie komunikować. Z kolei dane cyfrowe, medyczne i środowiskowe, są nośnikiem informacji o zdrowiu dziś i w przyszłości (prognozowanie). Informacje zebrane od członków społeczności i dobrowolnie dzielone, w tym również dane genetyczne i medyczne, mogą pomóc w wykrywaniu i zapobieganiu chorobom na poziomie indywidualnym oraz populacyjnym.

Spoglądając w przyszłość, SHC mogą stać się bardziej zintegrowane z naszym codziennym życiem, pozwalając na prewencyjne i spersonalizowane interwencje zdrowotne, które mogą funkcjonować obok – a może nawet we współpracy – ze współcześnie istniejącymi strukturami opieki zdrowotnej. 

Inteligentna społeczność zdrowia to organizacja, która działa w dużej mierze poza tradycyjnym systemem opieki zdrowotnej, skupia się na prewencji chorób i wzmacnianiu dobrego samopoczucia (well-being) w środowisku społeczności geograficznej lub wirtualnej. Założenia SHC istnieją od wielu lat, ale ewoluowały

OSOZ Polska 6/2019

35

now e id e e S tr e fa S tartup

Medyczny asystent dziecka Co robisz, kiedy Twoje dziecko gorączkuje w środku nocy albo na wakacjach?

W przypadku małych pacjentów dostęp do lekarza o każdej porze i w każdym miejscu jest priorytetem. Uczenie maszynowe i sztuczna inteligencja mogą postawić wstępną diagnozę bez konieczności osobistej wizyty u specjalisty.

Nad takim rozwiązaniem pracuje polski startup babydoc24.com.

Na pytania odpowiada Wojciech Jańczak, CEO babydoc24.com.

Jak zrodził się pomysł na babydoc24?

Naszym celem, od samego początku, jest stworzenie produktu, który rozwiązuje realnie istniejący problem. Paul Graham, legenda Y Combinator, radzi twórcom startupów: „pracuj nad problemami, które samemu doświadczasz”.

Pracując jako lekarz rodzinny widziałem ich całą masę. Zaczęliśmy więc od serwisu łączącego lekarza rodzinnego z pacjentem. Pracując nad portalem po-

36

OSOZ Polska 6/2019

pełniliśmy prawdopodobnie większość błędów, jakie można było popełnić. Na szczęście wyciągnęliśmy z nich wnioski i szukaliśmy dalej przestrzeni na naszą działalność. Podczas jednej z burzy mózgów w naszym zespole, dostałem SMS od koleżanki z prośba o radę dotyczącą choroby jej dziecka. Odpisałem, odłożyłem telefon, wróciliśmy do dyskusji.

Wieczorem zacząłem przeglądać wiadomości od moich znajomych, którzy niedawno zostali rodzicami. Okazało się, że takich wiadomości z prośbą o pomoc dostaje średnio kilka tygodniowo. Rozwiązanie, które szukaliśmy było od zawsze

now e id e e

w moim telefonie. Eureka. Dajmy rodzicom proste narzędzie do wstępnej diagnostyki chorobowej ich dziecka.

Jaka jest główna funkcjonalność, zastosowanie i wartość serwisu dla pacjenta/ rodzica oraz lekarza?

» Nie zastępujemy lekarza, zastępujemy wyszukiwarkę Google i fora internetowe, gdzie rodzice najczęściej szukają pomocy.«

Naszym celem jest stworzenie medycznego asystenta dziecka. Funkcja “symptom-checker” będzie jedną ze składowych usługi i umożliwi rodzicom wstępną diagnostykę najczęstszych objawów chorobowych u dzieci. Działanie systemu będzie oparte na algorytmach medycznych i systemie uczenia maszynowego.

Nie zastępujemy lekarza, zastępujemy wyszukiwarkę Google i fora internetowe, gdzie rodzice najczęściej szukają pomocy. Lekarzom chcemy zaoferować system wspomagania decyzji, a firmom ubezpieczeniowym możliwość optymalizacji kosztów i ścieżki pacjenta pediatrycznego Proszę opisać proces opracowania innowacji?

Cel, który przed sobą postawiliśmy, wymaga specjalistycznej wiedzy z wielu dziedzin, zarówno medycyny pediatrycznej jak również systemów uczenia maszynowego. Obecnie jesteśmy w trakcie budowania naszego zespołu ekspertów i wkrótce będziemy mogli podać pierwsze nazwiska. Prowadzimy również rozmowy z placówkami medycznymi dotyczące pozyskania danych medycznych, które zasilą nasz system.

Jak babydoc24 będzie rozwijany i kiedy będzie dostępny na rynku?

Pod koniec lipca dostępna będzie kolejna wersja demonstracyjna wykorzystująca asystenta Google. Planujemy wypuścić gotowy produkt w drugim kwartale 2020 roku.

Proszę scharakteryzować grupę docelową. Jaki będzie koszt usługi?

Usługa dla pacjenta będzie oferowana w ramach systemu opieki udostępnianego przez naszych partnerów, np. firmy ubezpieczeniowe. 

reklama

Czy wiesz ile lo৵;v vh-ࣀ 7 b<hb e-Recepcie?

E-RECEPTA.K AMSOFT.PL

OSOZ Polska 6/2019

37

now e id e e konc e pc j a O S OZ

Jaka jest siła nawyku i jakie powtarzalne zachowania warto wpoić dzieciom?

Nawyki są częścią naszego życia, jednak nie zawsze zdajemy sobie sprawę z ich istnienia i jak bardzo na nas oddziałują. Ich wpływ może być pozytywny lub negatywny. Ważne jest to, aby umieć zidentyfikować te złe i zastąpić je dobrymi.

Agnieszka Golec KAMSOFT S.A.

Według słownika języka polskiego PWN, „nawyk to nabyta skłonność do sprawniejszego, bardziej mechanicznego wykonywania jakiejś czynności.”

Naukowcy twierdzą, że nawyki pojawiają się, ponieważ nasz mózg szuka możliwości ograniczenia wysiłku. Dzięki temu, że mózg przekształca powtarzal-

38

OSOZ Polska 6/2019

ną czynność w nawyk, ma więcej energii na inne zadania. Wstając rano nie zastawiamy się, czy wstać lewą, czy prawą nogą. Będąc doświadczonym kierowcą, nie rozmyślamy, jak uruchomić auto i jak je prowadzić, ponieważ wykonujemy te czynności automatycznie. Podobnie, jeżdżąc samochodem ze skrzynią automatyczną wpadamy po czasie w nawyk obsługi hamulca i gazu, ale kiedy przypadkowo przesiądziemy się do samochodu

manualnego, na początku hamujemy pedałem gazu, ponieważ nawyk wymusza zachowanie jak w samochodzie automatycznym. Świat jest dziwnie urządzony, bowiem łatwiej wpadamy w nawyki negatywne, np. podjadanie, siedzący tryb życia czy palenie papierosów. Jest to zjawisko znane nauce i polega na minimalizacji wydatku energetycznego, a człowiek chętniej wykonuje zadania w sposób zużywający mniej energii lub w sposób dający zadowolenie. Dziecko chętniej je niezdrowe słodycze niż bogaty w żelazo szpinak. Dorosły woli jechać samochodem niż iść do parku piechotą. Zatem rodzi się pytanie: Czy jesteśmy skazani na złe nawyki? Okazuje się, że nawyki są podporządkowane pewnemu mechanizmowi zwanemu „pętlą nawyku”, którą

now e id e e

opisał Charles Duhigg w swojej książce pt. „Siła nawyku”.

Z W YC Z A J

Jak powstają nawyki?

Nawyki powstają przez połączenie trzech elementów – wskazówki, zwyczaju i nagrody, które następnie podlegają procesowi pielęgnacji pragnienia podtrzymania pętli nawyku (rys. 1).

Charles Duhigg podaje wiele przykładów powstawania nawyków. Warto przytoczyć np. nawyk sprawdzania poczty e-mail, czy wiadomości SMS (rys. 2). Kiedy smartfon zawibruje, informując, że przyszła wiadomość, „mózg zaczyna antycypować chwilową rozrywkę, którą dostarczy otwarcie poczty. To oczekiwanie, jeżeli nie zostanie zaspokojone, będzie narastało, aż na spotkaniu będziemy mieli tłum menedżerów sprawdzających pod stołem swoje brzęczące BlackBerry1.” Nawyk sprawdzania poczty wydaje się być dość popularny w dzisiejszych czasach, zachęcam do przyjrzenia się problemowi zwłaszcza na spotkaniach.

WS K A ZÓWK A

NAG RO DA

Rys. 1. Pętla nawyku, źródło: „Siła nawyku”, Charles Duhigg

Zmiana złych nawyków Kluczowe w zmianie nawyków jest zidentyfikowanie wskazówki i nagrody.

Następnie należy znaleźć nowy zwyczaj, który dostarczy tej samej nagrody.

Często nie uświadamiamy sobie do końca pragnień, które nami kierują. Można spróbować poćwiczyć z różnymi nagrodami, wówczas dowiemy się, czego tak naprawdę pragniemy, np. przy nawyku palenia papierosów możemy mieć do czynienia z pragnieniem nikotyny, stymulacji lub sposobem na zawieranie lub utrzymywanie kontaktów towarzyskich.

p r agnie nie

Z W YC Z A J

ha! ha!

ha! p r agnie nie rozr y wk i WS K A ZÓWK A

NAG RO DA

Jak kształtować dobre nawyki u dzieci?

Powyżej opisałam „prosty” mechanizm działania nawyków oraz możliwości zmiany złych przyzwyczajeń.

W przypadku dzieci niezwykle istotne jest kształtowanie zdrowych, dobrych nawyków od początku, tj. najwcześniej jak to możliwe, zgodnie z powiedzeniem „Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał.” Wiedza, umiejętności, czy nawyki zdobyte w dzieciństwie pozostają z nami na długo, a niekiedy do końca życia. Kształtujmy w dzieciach od samego początku prozdrowotne i pożądane zachowania m.in. nawyk mycia zębów rano i wieczorem, nawyk sprzątania po sobie, nawyk szanowania pracy innych, nawyk dobrych manier przy stole itp.

Rys. 2. Nawyk sprawdzania poczty, grafika na podstawie książki „Siła nawyku”, Charles Duhigg

Bywa, że dzieci powielają złe nawyki rodziców, ponieważ uczą się głównie przez naśladownictwo. Jest to duży problem, bo dziecko naśladując rodzica lub osobę starszą, która jest autorytetem, nie ma odniesienia, czy robi dobrze, czy źle.

Dlatego tak ważne jest, aby rodzic był świadomy złych nawyków i próbował je zmienić.

W obecnych czasach mamy do czynienia z wyręczaniem dzieci w czynnościach codziennych, takich jak ubieranie, sprzątanie, mycie itp. Podyktowane jest

» Naukowcy twierdzą, że nawyki pojawiają się, ponieważ nasz mózg szuka możliwości ograniczenia wysiłku.«

OSOZ Polska 6/2019

39

now e id e e

to brakiem czasu współczesnych rodziców czy opiekunów. W związku z czym dzieci rozpoczynające edukację przedszkolną nie potrafią wykonywać czynności samoobsługowych. Jest to duży problem wychowawczy, ponieważ dzieci stają się coraz mniej samodzielne. Podobnie dzieje się z nastolatkami – nie potrafią poradzić sobie z trudnościami, czy problemami, bo zawsze byli wyręczani przez rodziców. A później my, rodzice, oczekujemy, że nasze dzieci szybko się usamodzielnią, założą rodziny i będą nam pomagać, gdy zajdzie taka potrzeba.

Trend jest jednak taki, że dla wygody, obok oczywiście czynników ekonomicznych, sporo młodych ludzi woli mieszkać z rodzicami, ponieważ pójście na własne utrzymanie oznaczałoby obniżenie standardu życia. Według badań Eurostatu, Polki opuszczają dom rodzinny w wieku 26,5 lat, a Polacy w wieku 29 lat. Jak podaje portal prnews.pl, „najdłużej w rodzinnych domach pozostają obywatele Chorwacji, Malty i Słowacji – niezależnie od płci na wyprowadzkę decydują się dopiero około 30. roku życia. Na drugim biegunie plasują się mieszkańcy północnej Europy, czyli Duńczycy, Norwegowie i Szwedzi, którzy “na swoje” przenoszą się w wieku 20–22 lat.”

Uczmy dzieci samodzielności i prozdrowotnych zachowań jak najwcześniej Zdrowe, pozytywne nawyki należy wdrożyć u dziecka jak najwcześniej. Już Arystoteles (384–322 przed Chr.) podkreślał potrzebę wychowywania najpierw przez przyzwyczajenie, a dopiero potem przez rozumowanie.

Główne zadanie spoczywa na rodzicach. Zachowania prozdrowotne oraz nauka samodzielności powinny być stałym elementem każdego dnia, bez wyjątku, czy jest to zwykły dzień, święta, czy wakacje. Wymaga to od rodziców bycia wytrwałym i konsekwentnym, a przede wszystkim bycia wzorem do naśladowania.

Być może niewielu rodziców wie, że opanowanie przez dziecko czynności samoobsługowych i porządkowych istotnie wpływa na rozwój intelektualny. W opracowaniu Ewy Zielińskiej przeczytamy, że „w trakcie opanowywania czynności samoobsługowych dziecko uczy się tak organizować swoją aktywność, aby osiągnąć zamierzony cel. Dowiaduje się także, że w niektórych sytuacjach nie da się uniknąć wykonywania pewnych czynności i dlatego rozsądniej jest wykonać to, co trzeba, szybko i sprawnie.

Na przykład: jeżeli dziecko sprawnie umyje i wytrze ręce, ma poczucie sprawstwa, doznaje przyjemności i cieszy się, że wykonało coś pożytecznego. Ponadto jest jeszcze przy tej okazji chwalone, a więc odczuwa komfort. Te wspaniałe doznania przenosi na inne sytuacje zadaniowe2.”

Ewa Zielińska w swoim opracowaniu wymieniła nawyki, jakie warto kształtować u dzieci w wieku przedszkolnym: – pomaganie innym, – nawyk dbania o porządek, – nawyk poszanowania czyjegoś wysiłku, – nawyk właściwego zachowania się przy stole i kształtowania dobrych manier przy jedzeniu, – nawyk właściwego zachowania się w ubikacji, – nawyk samodzielnego rozbierania i ubierania się, – nawyk bezkonfliktowego układania do snu, – nawyk radosnego budzenia się.

Jak wdrożyć pożądane zachowanie u dzieci?

Najpierw należy ukształtować daną czynność, a później ją „zautomatyzować”,

przy czym rodzic lub opiekun musi pamiętać, aby: – przy zachęcaniu i przypominaniu o wykonaniu danej czynności, być konsekwentnym i systematycznym; – w czasie zarezerwowanym na wykonanie danej czynności przez dziecko, zachować należytą cierpliwość; – pamiętać o nagrodzeniu dziecka za wykonanie czynności do końca (może to być nagroda w formie pochwały).

Program Zdrowotny „Relacje w Rodzinie” Powyższy mechanizm znajduje zastosowanie w Strategii Zdrowotnej „Relacje w Rodzinie”, która jest jednym z kluczowych elementów OSOZ. Programy wchodzące w skład Strategii mają pomóc rodzicom lub opiekunom wychować zdrowe i szczęśliwe dzieci, poprzez wyzwalanie samodzielności, budowanie odpowiedzialności i poczucia obowiązku, a także przez kształtowanie zdrowych nawyków i pożądanych zachowań.

Niespodzianka Dzieci uczą się najszybciej przez zabawę, dlatego przygotowaliśmy kolorową animację dla dzieci w wieku przedszkolnym, w której sympatyczny robocik – HECONIA, krok po kroku pokazuje, jak myć ząbki, aby były piękne i zdrowe. Filmik instruktażowy jest dostępny na Youtube pod adresem http://bit.ly/2FS0 m7z  1 Charles Duhigg, „Siła Nawyku”, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2014, str. 88 2 Ewa Zielińska, „Kształtowanie czynności samoobsługowych w przedszkolu i edukacji wczesnoszkolnej”, CODN, 2009

Rys. 3. Kadr z filmu instruktażowego „mycie zębów”

40

OSOZ Polska 6/2019

XXIV MIĘDZYNARODOWY KONGRES OSOZ „LECZNICTWO SZPITALNE - DRUGA LINIA OCHRONY ZDROWIA NA PLATFORMIE OSOZ” Hospital Care - Second Health Care Layer On The OSOZ Platform

POZNAJ MOŻLIWOŚCI SZPITALNYCH APLIKACJI MOBILNYCH DLA PROFESJONALISTÓW

OBCHÓD LEKARSKI OBCHÓD PIELĘGNIARSKI KARTA ANESTEZJOLOGICZNA MEDYCZNE APLIKACJE MOBILNE DLA LEKARZY, ANESTEZJOLOGÓW, PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Rozszerzając funkcjonalność systemu KS-MEDIS o moduły mobilne zyskasz dostęp do danych medycznych bezpośrednio przy łóżku pacjenta lub na sali operacyjnej. Dzięki nim w prosty i wygodny sposób przeprowadzisz obchód na oddziale szpitalnym.

PRACUJ WYDAJNIEJ PRZY UŻYCIU SZPITALNYCH APLIKACJI MOBILNYCH KAMSOFT ê ê ê

Dostęp do danych medycznych przy pacjencie Elektroniczna Dokumentacja Medyczna Elektroniczna karta anestezjologiczna

ê ê ê

Elektroniczne zlecenia lekarskie Realizacja zleceń lekarskich Możliwość pracy w trybie online/ offline

Zeskanuj i pobierz bezpłatną aplikację mobilną

OBCHÓD LEKARSKI

12 |

WWW.OSOZ.PL

OBCHÓD PIELĘGNIARSKI

OTWARTY SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

KARTA ANESTEZJOLOGICZNA

osoz world

Using AI To Predict Breast Cancer And Personalize Care A team from MIT’s Computer Science and Artificial Intelligence Laboratory (CSAIL) and Massachusetts General Hospital (MGH) has created a new deep-learning model that can predict from a mammogram if a patient is likely to develop breast cancer as much as five years in the future. Trained on mammograms and known outcomes from over 60,000 MGH patients, the model learned the subtle patterns in breast tissue that are precursors to malignant tumors.

MIT Professor Regina Barzilay, herself a breast cancer survivor, says that the hope is for systems like these to enable doctors to customize screening and prevention programs at the individual level, making late diagnosis a relic of the past.

42

OSOZ Polska 6/2019

Although mammography has been shown to reduce breast cancer mortality, there is continued debate on how often to screen and when to start. While the American Cancer Society recommends annual screening starting at age 45, the

U.S. Preventative Task Force recommends screening every two years starting at age 50.

“Rather than taking a one-size-fitsall approach, we can personalize screening around a woman’s risk of developing cancer,” says Barzilay, senior author of a new paper about the project out today in Radiology. “For example, a doctor might recommend that one group of women get a mammogram every other year, while another higher-risk group might get supplemental MRI screening.” Barzilay is the Delta Electronics Professor at CSAIL and the Department of Electrical Engineering and Computer Science at MIT and a member of the Koch Institute for Integrative Cancer Research at MIT.

osoz world

The team’s model was significantly better at predicting risk than existing approaches: It accurately placed 31 percent of all cancer patients in its highestrisk category, compared to only 18 percent for traditional models.

Harvard Professor Constance Lehman says that there’s previously been minimal support in the medical community for screening strategies that are riskbased rather than age-based.

“This is because before we did not have accurate risk assessment tools that worked for individual women,” says Lehman, a professor of radiology at Harvard Medical School and division chief of breast imaging at MGH. “Our work is the first to show that it’s possible.”

Barzilay and Lehman co-wrote the paper with lead author Adam Yala, a CSAIL PhD student. Other MIT co-authors include PhD student Tal Schuster and former master’s student Tally Portnoi.

How it works Since the first breast-cancer risk model from 1989, development has largely been driven by human knowledge and intuition of what major risk factors might be, such as age, family history of breast and ovarian cancer, hormonal and reproductive factors, and breast density.

However, most of these markers are only weakly correlated with breast cancer. As a result, such models still aren’t very accurate at the individual level, and

The model detected » ������������������� patterns too subtle for the human eye to detect.« many organizations continue to feel riskbased screening programs are not possible, given those limitations.

Rather than manually identifying the patterns in a mammogram that drive future cancer, the MIT/MGH team trained a deep-learning model to deduce the patterns directly from the data. Using information from more than 90,000 mammograms, the model detected patterns too subtle for the human eye to detect.

“Since the 1960s radiologists have noticed that women have unique and widely variable patterns of breast tissue visible on the mammogram,” says Lehman.

“These patterns can represent the influence of genetics, hormones, pregnancy, lactation, diet, weight loss, and weight gain. We can now leverage this detailed information to be more precise in our risk assessment at the individual level.”

Making cancer detection more equitable The project also aims to make risk assessment more accurate for racial minorities, in particular. Many early mod-

els were developed on white populations, and were much less accurate for other races. The MIT/MGH model, meanwhile, is equally accurate for white and black women. This is especially important given that black women have been shown to be 42 percent more likely to die from breast cancer due to a wide range of factors that may include differences in detection and access to health care.

“It’s particularly striking that the model performs equally as well for white and black people, which has not been the case with prior tools,” says Allison Kurian, an associate professor of medicine and health research/policy at Stanford University School of Medicine. “If validated and made available for widespread use, this could really improve on our current strategies to estimate risk.”

Barzilay says their system could also one day enable doctors to use mammograms to see if patients are at a greater risk for other health problems, like cardiovascular disease or other cancers. The researchers are eager to apply the models to other diseases and ailments, and especially those with less effective risk models, like pancreatic cancer.

“Our goal is to make these advancements a part of the standard of care,” says Yala. “By predicting who will develop cancer in the future, we can hopefully save lives and catch cancer before symptoms ever arise.”  Source: MIT – Massachusetts Institute of Technology

reklama

POBIERZ NA VISIMED.OSOZ.PL

OSOZ Polska 6/2019

43

osoz world

Foto: TEDxBerlin, 2019 Sebastian Gabsch

Data For All. Not For Sale Data can exclusively serve big tech companies to increase their profits; it can also accelerate research and strengthen science for the good of us all. Interview with Bart de Witte, a digital health leader, and the founder of HIPPO AI – a NGO focused on open source medical data.

AI is already becoming better than a doctor at diagnosing, predicting and preventing diseases. How to convince doctors to create a team with algorithms? Is the conflict between “new, better, data-driven” and “old, traditional, intuition-based” avoidable?

We should focus on outcome-based care, where AI is the “Intel inside” of most transactions. Combined with a humancentric design, so the doctor sees less data, it would accelerate the adoption of digital health. Doctors could make faster, and hopefully, more accurate decisions.

44

OSOZ Polska 6/2019

From my experience, most physicians do not fear AI because the amount of medical knowledge is growing faster then they can handle.

Secondly, there is less difference between intuition and mathematics as one might think. Daniel Kahneman wrote in the book “Thinking slow, thinking fast,” that there are two basic systems that doctors use to solve problems. System One is fast and intuitive. In this system, doctors rely on pattern recognition to make quick decisions. Healthcare is full of System One thinking, which includes cognitive biases. For example, one of the

biases among physicians is over-confidence, which Kahneman calls “endemic in medicine.” He gives an example of a study that determined physician confidence in their diagnosis. Next, he compared the cause of deaths, as ascertained by autopsy, with the diagnosis the physician had made before the patient died.

Clinicians who were utterly sure of the diagnosis antemortem were wrong 40% of the time.

There are practically no winning arguments for focussing solely on humans competences. Machines can process information faster, and with the support of the neural networks can detect much more complex patterns. If we allow computers to help doctors to diagnose, they could use the saved time to focus on human factors, such as compassion and kindness. The Stanford University Center for Compassion and Altruism Research and Education ana-

osoz world

lyzed the impact of compassion on the quality of healthcare. Patients who feel comfortable with their care provider are willing to share more information about their health, making diagnosis more accurate. The research showed that compassionate healthcare environments are found to be more effective than aspirin in preventing heart attacks or stopping smoking habits Human kindness, science, and technology form a powerful combination that can fight diseases, create a friendly environment for healing, and by doing so, decrease healthcare costs.

» We should ask ourselves the question, what we can and should do, so our children, and we benefit most from AI in medicine and inequalities will be reduced.«

Without going in all the different domains, where AI is already delivering impressive results, the most significant impact of AI will be in the new insights that it will create by detecting patterns out of the phenotype and genotype data. As a result, we can develop new biomarkers and a much better understanding of the disease pathways. Potentially, we will find ways to prevent most systemic diseases (e.g., cancer). It’s an enormous opportunity for humanity if we implement technological progress into society and make it available for all. According to Hippocrates, a society where people are physically and mentally healthy is coherent and organic. A society where people are suffering from physical and mental diseases is fragmented and mechanical. Although AI is a two-edged sword, on the positive side, AI allows us to humanize healthcare again.

It took me a while to understand that the corporate structure that I was working for wasn’t the right model. If AI is here to serve us and will influence our decisions when it comes to health, medical AI should not be owned by any organization that operates for a financial interest first. Similarly, if a government or a public institution will hold medical AI, it can always be used to support the political interest. That’s why all of us should be the owners.

People who doubt it probably might have forgotten that before the enlightenment in medieval times, and from a cultural perspective, the disease was often seen as a punishment by God for sins.

Literacy and access to knowledge have always been associated with power. Similarly, centralizing expertise in the few single organizations means that we allow people to gain control based on healthcare needs. Having ownership of exclusive knowledge is nothing new in healthcare, but until now, it is limited to pharma.

The question we need to ask is: Do we trust these organizations to decrease inequalities in healthcare? Perhaps the answer is yes, but then the second question we need to ask is: Do we allow them to privatize knowledge, something that always has been a public good?

You are a founder of the HIPPO AI Foundation which aims at open sourcing medical AI. How do you want to convince different stakeholders with different interests to share medical data or knowledge instead of making profits from data?

Digital health enthusiasts provide future visions of efficient healthcare, patientcentered and AI-based medicine, empowerment of the patient and prevention-oriented systems instead of hospital-oriented strategies. How far are we from those dreams?

The more I work in healthcare, the more I realize that inequality is a major issue.

It’s not only about the gap between lowand middle-income or higher-income countries, but also differences in health outcomes between population groups. Your social conditions, where you are born, where you grew up, where you live, where you work and where you age, and which people you are connected to, determine your health status.

I think as we progress towards a digital healthcare system and patient centricity will become inevitable. As mentioned before, digital health solutions, if designed well, use a human-centered design.

Most healthcare systems today are designed around the provider. While I was part of IBM Germany, we made a bold move together with the largest single health insurance sector, by pushing a PHR model, where the patient has access to his

What does the development of self-learning algorithms mean for healthcare and humanity?

data, and digital services can be integrated and embedded in the digital patient journey. Neither IBM nor the Insurance had access to the two-fold encrypted personal data. This move was very different as the one that was driven by the government and focussed on a provider’s centric approach, which did not deliver any results in 15 years. Other insurers followed, and today, there are two major PHR providers.

70% of people worldwide population has no access to healthcare services. Digitalization can make healthcare accessible and affordable for everyone, which is also one of the WHO’s goals. But there are more factors to be taken into account like digital literacy, for example. How to avoid the digital divide in society?

Alvin Toffler, a futurist and author, predicted that the illiterates of this century are not those who can not read or write, but those who can not learn, unlearn and relearn. There are already many illiterates out there. From my perspective, the current digital illiterates are to be found within the older generations that are often also responsible for policy making and fear the unknown. I believe digital literacy is a crucial issue for those who are accountable for leading the transformation. That’s the reason I recently founded the DHealth Academy with Prof.

Dr. David Matusiewicz, who is a health economist. We want to close the divide by educating the stakeholders within the system, so they become digital leaders, with a “digital-first” mindset. We aim to educate 100.000 people within the next five years. It might sound high, but compared to the over 4.4 Million people working in the industry, it is not a lot.

To come back to the question on Global Health and making healthcare accessible to all. Back in 1989, I wrote a high school paper on Artificial Intelligence. I described how it could be used in medicine to help doctors to make a better diagnosis, and save lives. I found

OSOZ Polska 6/2019

45

osoz world

» Illiterates of this century are not those who can not read or write, but those who can not learn, unlearn and relearn.« the idea of AI integrated into our lives fascinating. With the support of AI, general practitioners in developing countries could become super-doctors.

One of the main problems with access to healthcare services is the lack of physicians and trained workers. Nigeria would need 300 years and use 20% of their GDP to educate as many physicians to come to the average OECD standard. With AI quickly becoming more accurate, there is this massive opportunity to decrease all inequalities and cross the gap between high and mid-, low-income countries. There is also an enormous opportunity for the less developed countries to leapfrog. In China, for example, Ping An a Good Doctor has rolled out 1000 One-minute Clinics across eight provinces and cities. The clinic looks like a photo booth. The patients communicate with an AI doctor and can get diagnosed. Algorithms can recognize around 2000 diseases. Currently, there is still a human physician involved who reviews the AI decisions. As the system scales and learns, what is only a matter of time, the health kiosks will get fully automated. Every One-minute Clinic has more than 100 drugs in stock. All of them are cryogenically refrigerated to ensure their quality. If a user needs a medication that is not available at the booth, he or she can purchase it online through the Ping An Good Doctor App and enjoy the onehour drug delivery services provided by local pharmacies.

We will see more of these innovative care delivery models in the region with doctors shortages. In Europe, there will be a lot of resistance to change.

How to change the mid-shift from focusing on gadgets, innovations, startups – which are also necessary but sometimes overhyped – to new Europe’s strategy, new moonshot for healthcare to build solutions based on AI and accessible for all?

46

OSOZ Polska 6/2019

When it comes to healthcare, Europe has a much different value set as the US. It was recently very well documented in a review of a Clinical Information System from a US provider in Denmark.

The Danish Healthcare system’s culture is based on trust and consensus and differs a lot from the US, where the focus is on risk and compliance.

AI will probably influence nearly every single decision that our caregivers or we make when it comes to preventing, diagnosing, and curing diseases. Values, human rights, and ethics will become extremely important. In Europe, having access to health is a human right. Which means we have to build AI that follows this principle.

But from a patient perspective, it might feel like AI is shaping us, not opposite. We should ask ourselves the question, what we can and should do, so our children, and we benefit most from AI in medicine and inequalities will be reduced. For the last couple of years, I have been discussing this question with researchers, executives, investors, and politicians, and even with the EU Commissioner who was responsible for the digital agenda in Europe. Although a lot of work has been and is being done around ethics and medicine, nobody could give me a satisfying answer. That’s why I started an NGO, that follows all the principles important in Europe. Europe still leads when it comes to having access to proper public research; we are a continent that focusses on spreading equality, on

cooperation, and open science. W want our healthcare systems to be sustainable. These are all the principles HIPPO AI bases on.

Many tech companies, like Apple or Amazon, are entering healthcare. Is it a chance or a threat?

That is a threat.

Amazon, Google, Tencent, Alibaba are companies that understand very well how to build data-driven business models. Data is that what helped Amazon build an algorithm that allows storing products I want to buy tomorrow, close to my home so that they can deliver it on the same day. It makes them extremely competitive.

Google with Google Search has proven that it understands how to create and scale data science-based services that help people to find better – like anywhere else – results.

Both companies are monopolies that have been dominating their market for more as a decade. They made our lives easier, but at the same time also created dependencies. Peter Thiel, a famous Silicon Valley investor, wrote in his book “Zero to One,” a monopoly is not a disease; competition is for losers. It’s the exact opposite of European healthcare systems values. We need to seriously ask if we want to inject these values into our healthcare systems and if we want data and medical knowledge to become privatized and monetized. 

“Who is gonna own the technology? Medical AI should be a common good,” claims Bart de Witte

s y st e m y i sprz Ä&#x2122; t

KAMSOFT S.A.

%(=3,(&=(Ă&#x2030;67:2 DANYCH 262%2:<&+ RODO

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

KS-BDO RODO

"Ĺ&#x160; ! |o uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb; Â&#x2030;vrb;u-f.1; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb; 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ Â&#x152;]o7mb; Â&#x152; Â&#x2030;Â&#x2039;lo]-lb ru-Â&#x2030;-Äş oÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- lÄşbmÄş m- ruÂ&#x152;;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; Â&#x2030;Â&#x2039;l-]-m;f ru-Â&#x2030;;l -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; uÂ&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;h-ġ Â&#x2030;vrol-]- ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; u;f;v|uÂ&#x2020; 1Â&#x152;Â&#x2039;mmoŕŚ&#x2039;1b ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb- ou-Â&#x152; 7ov|-u1Â&#x152;- Â&#x2030;Â&#x152;ou1; 7ohÂ&#x2020;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;ġ Â&#x2030;Â&#x2039;houÂ&#x152;Â&#x2039;v|Â&#x2039;Â&#x2030;-m; Â&#x2030; ruo1;v-1_ ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_Äş

MEDYCYNA, FARMACJA

Zadbaj o bezpieczeĹ&#x201E;stwo danych zgodnie z aktualnymi przepisami i wedĹ&#x201A;ug najwyĹźszych standardĂłw.

OSOZ Polska 6/2019

47

s y st e m y i sprz Ä&#x2122; t

KS-BDO RODO

%(=3,(&=(Ă&#x2030;67:2 '$1<&+ 262%2:<&+ 52'2

.203/(.62:2Ă?Ă&#x201A; 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$ "Ĺ&#x160; ! |o holrŃ´;hvoÂ&#x2030;; uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb;ġ h|ŕĽ&#x2022;u; Â&#x2030;vrol-]- u;-Ń´bÂ&#x152;oÂ&#x2030;-mb; ruo1;vŕĽ&#x2022;Â&#x2030; o0;flÂ&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ o1_uom< 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ Â&#x2030; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h-1_ orb;hb Â&#x152;7uoÂ&#x2030;o|m;fÄş !oÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb; l- m- 1;Ń´Â&#x2020; Â&#x2020;j-|Â&#x2030;b;mb; ovb.]mb<1b- Â&#x152;]o7moŕŚ&#x2039;1b Â&#x152; Â&#x2030;Â&#x2039;lo]-lb ru-Â&#x2030;- b Â&#x152;ov|-jo ruÂ&#x152;Â&#x2039;]o|oÂ&#x2030;-m; ou-Â&#x152; 0<7Â&#x152;b; uoÂ&#x152;Â&#x2030;bf-m; Â&#x2030; hom|;hŕŚ&#x2039;1b; Â&#x2030;Â&#x2039;l-]-ŕĽ&#x2030; uoÂ&#x152;rouÂ&#x152;.7Â&#x152;;mb- -uŃ´-l;m|Â&#x2020; Â&#x2020;uor;fvhb;]o b !-7Â&#x2039; Ĺ?& Ĺ&#x2018; Ć&#x2018;Ć?Ć?ŃľĹ&#x2020;ŃľĆ&#x2022;Ć&#x2013; Â&#x152; 7mb- Ć&#x2018;Ć&#x2022; hÂ&#x2030;b;|mb- Ć&#x2018;Ć?Ć?Ńľ uĺġ 7o|Â&#x2039;1Â&#x152;.1;]o o1_uomÂ&#x2039; 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ Ĺ?! Ĺ&#x2018;Äş "Ĺ&#x160; ! Â&#x2030;vrol-]- ruo1;v -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; uÂ&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;h- Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-m;]o Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ġ 1o Â&#x2020;j-|Â&#x2030;b- 7o0ŕĽ&#x2022;u -7;hÂ&#x2030;-|mÂ&#x2039;1_ Â&#x152;-0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030; |;1_mb1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ b ou]-mbÂ&#x152;-1Â&#x2039;fmÂ&#x2039;1_ġ Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb-f.1Â&#x2039;1_ Â&#x2020;|uÂ&#x152;Â&#x2039;l-mb; Â&#x2030;Â&#x2039;l-]-m;]o roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_Äş ) u-l-1_ uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb- |Â&#x2030;ouÂ&#x152;om- f;v| 7ohÂ&#x2020;l;m|-1f- 7o|Â&#x2039;1Â&#x152;.1- 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ġ o0;flÂ&#x2020;f.1- ruo1;vÂ&#x2039; b ruo1;7Â&#x2020;uÂ&#x2039; Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-m; Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_Äş oÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- |o Â&#x2020;rouÂ&#x152;.7hoÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; b Â&#x152;-0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; ruo1;v ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb- 7-mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; ou]-mbÂ&#x152;-1fbÄş

NR. KAT. 8320PI11.00

Integracja z systemem informatycznym

!;f;v|uÂ&#x2039; Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-m; Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-rzaniem danych osobowych

b;Â&#x152;0<7m; vÂ&#x152;-0Ń´omÂ&#x2039; dokumentĂłw

)vh-৳mbh roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;-

1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h-ġ - 7Â&#x152;b<hb Â&#x2020;7ov|<rmb;mbÂ&#x2020; vÂ&#x152;1Â&#x152;;]ŕĽ&#x2022;joÂ&#x2030;;f -mhb;|Â&#x2039;ġ Â&#x2020;Â&#x2030;Â&#x152;]Ń´<7mb- vÂ&#x2039;|Â&#x2020;-1f< homhu;|m;]o ro7lbo|Â&#x2020;Äş

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$ )vr-u1b; Â&#x2030; ruÂ&#x152;;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mbÂ&#x2020; -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; uÂ&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;h- Ĺ&#x2039; Ĺ&#x2039; ;Ń´;l;m| Â&#x2030;Â&#x2039;l-]-mÂ&#x2039; Â&#x2030; Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;hÂ&#x2020; Â&#x152; ! mhb;|- Â&#x2020;lo৾ѴbÂ&#x2030;b-f.1- o1;m< bm7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´m;f vÂ&#x2039;|Â&#x2020;-1fb ro7lbo|Â&#x2020; Â&#x2030; o0vÂ&#x152;-uÂ&#x152;; Â&#x2030;Â&#x2039;houÂ&#x152;Â&#x2039;v|Â&#x2039;Â&#x2030;-mb- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ )0Â&#x2020;7oÂ&#x2030;-m; u;f;v|uÂ&#x2039; roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´-f.1; 7ohÂ&#x2020;l;m|oÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; 1Â&#x152;Â&#x2039;mmoŕŚ&#x2039;1b Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-m; Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ )Â&#x152;ou1; 7ohÂ&#x2020;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;Â&#x2039;houÂ&#x152;Â&#x2039;v|Â&#x2039;Â&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; ruo1;v-1_ ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ )vh-৳mbh roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; Â&#x2030;7uo৾;mb- u;hol;m7oÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x152;-0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030; )0Â&#x2020;7oÂ&#x2030;-m; l;1_-mbÂ&#x152;lÂ&#x2039; -h|Â&#x2020;-Ń´bÂ&#x152;-1fb 7ohÂ&#x2020;l;m|-1fb Â&#x2030; o0vÂ&#x152;-uÂ&#x152;; Â&#x2030;Â&#x2039;mbh-f.1Â&#x2039;l Â&#x152;; Â&#x152;lb-m r;uvom-Ń´mÂ&#x2039;1_

35=(:$*$ 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$ -fÂ&#x2030;b<hvÂ&#x152;. Â&#x152;-Ń´;|. "Ĺ&#x160; ! f;v| bm|;]u-1f- Â&#x152; vÂ&#x2039;v|;l-lb bm=oul-|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;lb ruo7Â&#x2020;h1fb " $ "Äş Äş Ĺ? "Ĺ&#x160;" ġ "Ĺ&#x160; "ġ "Ĺ&#x160; )Ĺ&#x2018;ġ 7;7Â&#x2039;hoÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;lb 7o Â&#x2030;vrol-]-mb- ruo1;vÂ&#x2020; o0vjÂ&#x2020;]b 7-m;f rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hbÄş Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; lo৾ѴbÂ&#x2030;; f;v| lb<7Â&#x152;Â&#x2039; bmmÂ&#x2039;lb hom|;hv|oÂ&#x2030;;Ĺ&#x2020;7Â&#x152;b;7Â&#x152;bmoÂ&#x2030;; Â&#x2030;vr-u1b; Â&#x2030; ruo1;vb; -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; uÂ&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;hġ Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x152; ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ġ -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; ];m;uoÂ&#x2030;-mb; mb;Â&#x152;0<7mÂ&#x2039;1_ 7ohÂ&#x2020;l;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Ĺ?Â&#x2020;roÂ&#x2030;-৾mb;ŕĽ&#x2030;Ĺ&#x2018; ou-Â&#x152; 1b.]j; lomb|ouoÂ&#x2030;-mb; -h|Â&#x2020;-Ń´m;]o roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;-Äş )vÂ&#x152;Â&#x2039;v|hb; b m=oul-1f; r uÂ&#x152;;1_oÂ&#x2030;Â&#x2039;Â&#x2030;-m; v . Â&#x2030; Â&#x2039;j.1Â&#x152;mb; Â&#x2030; Ń´oh-Ń´m;f 0-Â&#x152;b; 7-mÂ&#x2039;1_ b mb; v. ruÂ&#x152;;vÂ&#x2039;j-m; roÂ&#x152;- rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h<Äş

( PDLO NRQWDNW#RVR] SO _ 7HO

48

OSOZ Polska 6/2019

1000MI02.03

ohÂ&#x2020;l;m|-1f- 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- 7-mÂ&#x2039;1_ ovo0oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ġ ruÂ&#x152;Â&#x2039;]o|oÂ&#x2030;-m- Â&#x2030; u-l-1_ "Ĺ&#x160; ! ġ f;v| 7ov|ovoÂ&#x2030;-m- 7o vr;1Â&#x2039;Chb 0u-m৾Â&#x2039;ġ Â&#x2030; h|ŕĽ&#x2022;u;f =Â&#x2020;mh1fomÂ&#x2020;f; rŃ´--

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

50

FELIETON Potencjał rynku „potencji”

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (maj 2019)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (maj 2019)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (maj 2019)

65

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Opatrunki chirurgiczne

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Potencjał rynku „potencji” W maju 2016 roku po raz pierwszy na rynku pojawił się sildenafil bez recepty. Informacyjnie – tę samą substancję zawiera Viagra. Wprowadzony na rynek, jako pierwszy (wg danych PEX) produkt Adamedu zapoczątkował rodzaj rewolucji na rynku preparatów na potencję dla mężczyzn.

Wcześniej, leki stosowane w tym wskazaniu były dostępne wyłącznie na receptę. Bez recepty – na poprawę/wspomaganie potencji (oprócz innego typu afrodyzjaków i wyrobów medycznych) – apteki sprzedawały wyłącznie suplementy diety.

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Z danych PEX PharmaSequence wynika, że w maju 2016 roku, leków OTC oraz suplementów w omawianym wskazaniu/ zastosowaniu, sprzedano prawie 55 tysięcy opakowań na sumę prawie 2,2 mln zł (w cenach detalicznych dla pacjenta/konsumenta). Trzy lata później, w maju 2019 roku, pacjenci/konsumenci kupili już ponad 370 tys. opakowań, wydając na nie 9,25 mln zł, czyli ponad czterokrotnie więcej niż 3 lata temu. Warto pamiętać, że wraz z pojawieniem się sildenafilu bez recepty, pacjenci/konsumenci mieli do dyspozycji (oprócz sildenafilu OTC i suplementów „na potencję”) nadal dostępny sildenafil na receptę (Rx). Sildenafil Rx występuje zazwyczaj w dawce 1 gram (są też dostępne tabletki 0,5 g), a sildena-

50

OSOZ Polska 6/2019

fil OTC wyłącznie w dawce 0,25 g. Jak ukształtował się rynek? Czy pojawienie się sildenafilu oddziaływało na rynek suplementów i sildenafil Rx? Wiele odpowiedzi można znaleźć na wykresach.

Obraz analityczny rynku jest klarowny. Wzrosty w sprzedaży sildenafilu OTC korelują ze spadkami w segmencie suplementów „na potencję”. Trendy wzrostów sildenafilu OTC i spadku suplementów w omawianych wskazaniu są praktycznie identyczne – tylko z „odwróconym” znakiem ±, niezależnie od tego, czy badamy ilość, czy wartość sprzedaży. Co ciekawe, rozwój rynku sildenafilu OTC wydaje się nie mieć wpływu na rynek sildenafilu Rx. A jak kształtowały się średnie ceny opakowań? Średnie ceny sildenafilu OTC spadały w pierwszych dwóch latach po pojawieniu się wersji OTC na rynku. Póź-

niejszy okres przyniósł stabilizację cen, mimo coraz większej liczby konkurentów. Lekko spadły ceny sildenafilu Rx zaś ceny suplementów, mimo występujących trendów spadkowych, są punktowo – w maju 2016 i 2019 – praktycznie niemal identyczne.

W maju 2016, niezerową sprzedaż odnotowały 3 SKU (prezentacje leku) sildenafilu OTC oraz 48 SKU suplementów. W maju 2019 dostępnych było już w sprzedaży 10 SKU sildenafilu OTC i 31 SKU suplementów. Szerokość asortymentu także koreluje z trendami na rynku.

Jak może w przyszłości zachowywać się rynek produktów „na potencję”? Pewnym jest, że starzenie się społeczeństwa zwiększy ilość nabywców, ze względu na częstsze występowanie zaburzeń erekcji u mężczyzn relatywnie

ƏƔĺƑƏƐƖ

ƏƓĺƑƏƐƖ

ƏƒĺƑƏƐƖ

ƏƑĺƑƏƐƖ

ƏƐĺƑƏƐƖ

ƐƑĺƑƏƐѶ

ƐƐĺƑƏƐѶ

ƐƏĺƑƏƐѶ

ƏƖĺƑƏƐѶ

ƏѶĺƑƏƐѶ

ƏƕĺƑƏƐѶ

ƏѵĺƑƏƐѶ

ƏƔĺƑƏƐѶ

ƏƓĺƑƏƐѶ

ƏƒĺƑƏƐѶ

ƏƑĺƑƏƐѶ

ƏƐĺƑƏƐѶ

ƐƑĺƑƏƐƕ

ƐƐĺƑƏƐƕ

ƐƏĺƑƏƐƕ

ƏƖĺƑƏƐƕ

ƏѶĺƑƏƐƕ

ƏƕĺƑƏƐƕ

ƏѵĺƑƏƐƕ

ƏƔĺƑƏƐƕ

ƏƓĺƑƏƐƕ

ƏƒĺƑƏƐƕ

ƏƑĺƑƏƐƕ

ƏƐĺƑƏƐƕ

ƐƑĺƑƏƐѵ

ƐƐĺƑƏƐѵ

ƐƏĺƑƏƐѵ

ƏƖĺƑƏƐѵ

ƏѶĺƑƏƐѵ

ƏƕĺƑƏƐѵ

ƏѵĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐƖ

ƏƓĺƑƏƐƖ

ƏƒĺƑƏƐƖ

ƏƑĺƑƏƐƖ

ƏƐĺƑƏƐƖ

ƐƑĺƑƏƐѶ

ƐƐĺƑƏƐѶ

ƐƏĺƑƏƐѶ

ƏƖĺƑƏƐѶ

ƏѶĺƑƏƐѶ

ƏƕĺƑƏƐѶ

ƏѵĺƑƏƐѶ

ƏƔĺƑƏƐѶ

ƏƓĺƑƏƐѶ

ƏƒĺƑƏƐѶ

ƏƑĺƑƏƐѶ

ƏƐĺƑƏƐѶ

ƐƑĺƑƏƐƕ

ƐƐĺƑƏƐƕ

ƐƏĺƑƏƐƕ

ƏƖĺƑƏƐƕ

ƏѶĺƑƏƐƕ

ƏƕĺƑƏƐƕ

ƏѵĺƑƏƐƕ

ƏƔĺƑƏƐƕ

ƏƓĺƑƏƐƕ

ƏƒĺƑƏƐƕ

ƏƑĺƑƏƐƕ

ƏƐĺƑƏƐƕ

ƐƑĺƑƏƐѵ

ƐƐĺƑƏƐѵ

ƐƏĺƑƏƐѵ

ƏƖĺƑƏƐѵ

ƏѶĺƑƏƐѵ

ƏƕĺƑƏƐѵ

ƏѵĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐƖ

ƏƓĺƑƏƐƖ

ƏƒĺƑƏƐƖ

ƏƑĺƑƏƐƖ

ƏƐĺƑƏƐƖ

ƐƑĺƑƏƐѶ

ƐƐĺƑƏƐѶ

ƐƏĺƑƏƐѶ

ƏƖĺƑƏƐѶ

ƏѶĺƑƏƐѶ

ƏƕĺƑƏƐѶ

ƏѵĺƑƏƐѶ

ƏƔĺƑƏƐѶ

ƏƓĺƑƏƐѶ

ƏƒĺƑƏƐѶ

ƏƑĺƑƏƐѶ

ƏƐĺƑƏƐѶ

ƐƑĺƑƏƐƕ

ƐƐĺƑƏƐƕ

ƐƏĺƑƏƐƕ

ƏƖĺƑƏƐƕ

ƏѶĺƑƏƐƕ

ƏƕĺƑƏƐƕ

ƏѵĺƑƏƐƕ

ƏƔĺƑƏƐƕ

ƏƓĺƑƏƐƕ

ƏƒĺƑƏƐƕ

ƏƑĺƑƏƐƕ

ƏƐĺƑƏƐƕ

ƐƑĺƑƏƐѵ

ƐƐĺƑƏƐѵ

ƐƏĺƑƏƐѵ

ƏƖĺƑƏƐѵ

ƏѶĺƑƏƐѵ

ƏƕĺƑƏƐѵ

ƏѵĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐƖ

ƏƓĺƑƏƐƖ

ƏƒĺƑƏƐƖ

ƏƑĺƑƏƐƖ

ƏƐĺƑƏƐƖ

ƐƑĺƑƏƐѶ

ƐƐĺƑƏƐѶ

ƐƏĺƑƏƐѶ

ƏƖĺƑƏƐѶ

ƏѶĺƑƏƐѶ

ƏƕĺƑƏƐѶ

ƏѵĺƑƏƐѶ

ƏƔĺƑƏƐѶ

ƏƓĺƑƏƐѶ

ƏƒĺƑƏƐѶ

ƏƑĺƑƏƐѶ

ƏƐĺƑƏƐѶ

ƐƑĺƑƏƐƕ

ƐƐĺƑƏƐƕ

ƐƏĺƑƏƐƕ

ƏƖĺƑƏƐƕ

ƏѶĺƑƏƐƕ

ƏƕĺƑƏƐƕ

ƏѵĺƑƏƐƕ

ƏƔĺƑƏƐƕ

ƏƓĺƑƏƐƕ

ƏƒĺƑƏƐƕ

ƏƑĺƑƏƐƕ

ƏƐĺƑƏƐƕ

ƐƑĺƑƏƐѵ

ƐƐĺƑƏƐѵ

ƐƏĺƑƏƐѵ

ƏƖĺƑƏƐѵ

ƏѶĺƑƏƐѵ

ƏƕĺƑƏƐѵ

ƏѵĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐѵ

MONITOR ZDROWOTNY

Rys. 1. SILDENAFIL – dynamika zmian sprzedaży ilości opakowań od czasu wprowadzenia SILDENAFILU OTC ƓƏƏ ƏƏƏ

ƒƔƏ ƏƏƏ

ƒƏƏ ƏƏƏ

ƑƔƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

ƐƔƏ ƏƏƏ

ƐƏƏ ƏƏƏ

ƔƏ ƏƏƏ

Ə

Rys. 2. SUPLEMENTY DIETY – PREPARATY NA POTENCJĘ – dynamika ilości sprzedaży od czasu wprowadzenia SILDENAFILU OTC ѵƏ ƏƏƏ

ƔƏ ƏƏƏ

ƓƏ ƏƏƏ

ƒƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ

Ə

Rys. 3. SILDENAFIL – dynamika zmian wartości sprzedaży od czasu wprowadzenia SILDENAFILU OTC

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

Rys. 4. SUPLEMENTY DIETY – PREPARATY NA POTENCJĘ – dynamika wartości sprzedaży od czasu wprowadzenia SILDENAFILU OTC

Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

Ə

OSOZ Polska 6/2019

51

MONITOR ZDROWOTNY

Rys. 5. SILDENAFIL – dynamika zmian średniej ceny opakowania od czasu wprowadzenia SILDENAFILU OTC ƒƓ ƒƑ ƒƏ ƑѶ Ƒѵ ƑƓ ƑƑ

ƏƔĺƑƏƐƖ

ƏƓĺƑƏƐƖ

ƏƒĺƑƏƐƖ

ƏƑĺƑƏƐƖ

ƏƐĺƑƏƐƖ

ƐƑĺƑƏƐѶ

ƐƐĺƑƏƐѶ

ƐƏĺƑƏƐѶ

ƏѶĺƑƏƐѶ

ƏƖĺƑƏƐѶ

ƏƕĺƑƏƐѶ

ƏѵĺƑƏƐѶ

ƏƔĺƑƏƐѶ

ƏƓĺƑƏƐѶ

ƏƒĺƑƏƐѶ

ƏƑĺƑƏƐѶ

ƏƐĺƑƏƐѶ

ƐƐĺƑƏƐƕ

ƐƑĺƑƏƐƕ

ƐƏĺƑƏƐƕ

ƏƖĺƑƏƐƕ

ƏѶĺƑƏƐƕ

ƏƕĺƑƏƐƕ

ƏѵĺƑƏƐƕ

ƏƔĺƑƏƐƕ

ƏƓĺƑƏƐƕ

ƏƒĺƑƏƐƕ

ƏƑĺƑƏƐƕ

ƏƐĺƑƏƐƕ

ƐƑĺƑƏƐѵ

ƐƐĺƑƏƐѵ

ƏƖĺƑƏƐѵ

ƐƏĺƑƏƐѵ

ƏѶĺƑƏƐѵ

ƏƕĺƑƏƐѵ

ƏѵĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐѵ

ƑƏ

Rys. 6. SUPLEMENTY DIETY – PREPARATY NA POTENCJĘ – dynamika zmian średniej ceny opakowania od czasu wprowadzenia SILDENAFILU OTC Ɠѵ ƓƓ ƓƑ ƓƏ ƒѶ ƒѵ ƒƓ

starszych. Zapewne istnieje też potencjał wśród tych panów, którzy tym problemem nie zajmowali się dotychczas, kupując leki czy suplementy (z zastrzeżeniem braku danych o zakupach niezarejestrowanych i niesprawdzonych pre-

paratów na bazarach i w Internecie) oraz osób, które zmagają się z „barierą wstydu”. Ta ostatnia przyczyna wydaje się już nie mieć znaczenia. Jeżeli ktoś chce nabyć sildenafil (tym bardziej suplement), nie musi iść do lekarza. 

Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowym analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie 52

OSOZ Polska 6/2019

ƏƔĺƑƏƐƖ

ƏƓĺƑƏƐƖ

ƏƒĺƑƏƐƖ

ƏƑĺƑƏƐƖ

ƏƐĺƑƏƐƖ

ƐƑĺƑƏƐѶ

ƐƐĺƑƏƐѶ

ƐƏĺƑƏƐѶ

ƏƖĺƑƏƐѶ

ƏѶĺƑƏƐѶ

ƏƕĺƑƏƐѶ

ƏѵĺƑƏƐѶ

ƏƔĺƑƏƐѶ

ƏƓĺƑƏƐѶ

ƏƒĺƑƏƐѶ

ƏƑĺƑƏƐѶ

ƏƐĺƑƏƐѶ

ƐƐĺƑƏƐƕ

ƐƑĺƑƏƐƕ

ƐƏĺƑƏƐƕ

ƏƖĺƑƏƐƕ

ƏѶĺƑƏƐƕ

ƏƕĺƑƏƐƕ

ƏѵĺƑƏƐƕ

ƏƔĺƑƏƐƕ

ƏƓĺƑƏƐƕ

ƏƒĺƑƏƐƕ

ƏƑĺƑƏƐƕ

ƏƐĺƑƏƐƕ

ƐƑĺƑƏƐѵ

ƐƐĺƑƏƐѵ

ƐƏĺƑƏƐѵ

ƏƖĺƑƏƐѵ

ƏѶĺƑƏƐѵ

ƏƕĺƑƏƐѵ

ƏѵĺƑƏƐѵ

ƏƔĺƑƏƐѵ

ƒƑ

MONITOR ZDROWOTNY

R ankin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Maj 2019 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w maju 2019

1

POLPHARMA

2

KRKA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

4

CLEXANE

LEKI NA RECEPTĘ

3

TEVA

4

ADAMED

5

BAYER

6

SANOFI

7

SANDOZ

8

VALEANT

9

GLAXOSMITHKLINE

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

HASCO - LEK

6

AFLOFARM

7

TEVA

8

BERLIN-CHEMIE

9

RECKITT BENCKISER

10

SANDOZ

5

FOSTEX

6

GLUCOPHAGE

7

BISOCARD

8

ATORIS

9

INS. GENSULIN

10

TRITACE

1

IBUPROM

2

VOLTAREN

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS SANOFI PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE ZIAJA NAOS POLPHARMA BIOGENED PIERRE FABRE

         

LEKI OTC

         

9

NO-SPA

10

BIOTEBAL

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON NUTRAMIGEN DICOFLOR NEOCATE D-VITUM DOPPELHERZ NEOMAG ZDROVIT NUTRIDRINK

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

MAGNE-B6

5

ESSENTIALE

6

NUROFEN

7

ACARD

8

OCTENISEPT

SUPLEMENTY DIETY AFLOFARM NUTRICIA SIEĆ USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT OLIMP LABS POLPHARMA RECKITT BENCKISER OLEOFARM SYNOPTIS

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w maju 2019

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE BIODERMA EMOLIUM DERMEDIC IWOSTIN AVENE CETAPHIL

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 6/2019

53

MONITOR ZDROWOTNY m onitor e pid e m iolo g iczn y

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W maju W ODNIESIENIU DO kwietnia

79 249 zł

78 578 zł

6 123 zł

5 133 zł

1204 zł

998 zł

kwiecień

maj

kwiecień

maj

kwiecień

maj

−671 zł

−0,85%

−991 zł

−16,18%

−205 zł

−17,06%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2019 I 2018

905 790 zł

940 507 zł

73 691 zł

76 512 zł

11 691 zł

11 913 zł

2018

2019

2018

2019

2018

2019

34 716 zł

3,83%

2821 zł

3,83%

222 zł

1,90%

maj WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 61 767 zł Podlaskie 65 191 zł Opolskie 65 958 zł

Podlaskie 4 031 zł Podkarpackie 4 125 zł Kujawsko-Pomorskie 4 158 zł

Podkarpackie 695 zł Opolskie 733 zł Kujawsko-Pomorskie 757 zł

Lubuskie 87 362 zł Wielkopolskie 89 584 zł Mazowieckie 90 781 zł

Lubuskie 5 745 zł Dolnośląskie 5 878 zł Mazowieckie 6 313 zł

Pomorskie 1 146 zł Lubuskie 1 154 zł Mazowieckie 1 281 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 760 037 zł Opolskie 767 901 zł Kujawsko-Pomorskie 813 225 zł

Świętokrzyskie 63 112 zł Opolskie 63 732 zł Warmińsko-Mazurskie 64 837 zł

Opolskie 7 566 zł Kujawsko-Pomorskie 7 764 zł Podlaskie 8 920 zł

Wielkopolskie 1 032 484 zł Dolnośląskie 1 062 184 zł Mazowieckie 1 116 561 zł

Lubuskie 84 637 zł Dolnośląskie 88 421 zł Mazowieckie 97 180 zł

Dolnośląskie 13 959 zł Mazowieckie 14 017 zł Podkarpackie 16 265 zł

maj WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Podlaskie -2 995 zł Mazowieckie -2 733 zł Malopolskie -1 744 zł

Mazowieckie -1 536 zł Podlaskie -1 110 zł Pomorskie -1 083 zł

Mazowieckie -357 zł Lubuskie -270 zł Dolnośląskie -266 zł

Świętokrzyskie 682 zł Śląskie 700 zł Zachodniopomorskie 3 627 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W maju W OSTATNICH LATACH

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

54

OSOZ Polska 6/2019

MONITOR ZDROWOTNY

m onitor e pid e m iolo g iczn y

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

ѶƔƏƏƏ

» W maju koszty zmalały

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ ƕƔƏƏƏ

nieznacznie w stosunku do kwietnia.«

ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 6/2019

55

MONITOR ZDROWOTNY m onitor e pid e m iolo g iczn y

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

56

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

» Znajdujemy się w okresie systematycznych spadków kosztów leczenia grypy i przeziębienia.«

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 6/2019

MONITOR ZDROWOTNY

m onitor e pid e m iolo g iczn y

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» Maj zaskoczył

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

malejącą wartością kosztów leczenia alergii.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 6/2019

57

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków maj | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO kwietnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

21,61 zł

24,27%

208 tys. zł

3540

-1 tys. zł

-270

0,17 zł

(

-0,02%

(

3,90 zł

PROGNOZA NA

sierpień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 6/2019

suplementy

INNE

59,46% 21,20% 8,95% 10,39%

(

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

26,67% 0,57%

Sierpień to od kilku już lat miesiąc o najniższym poziomie obrotu. W tym okresie prym sprzedaży wiodą produkty dermatologiczne. Prognozujemy, że w 2019 roku w sierpniu obrót statystycznej apteki wyniesie 194 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w maju 2019 roku wyniósł 208 tys. zł. W porównaniu z kwietniem 2019 roku był o 1 tys. zł niższy (–0,5%). Jednocześnie był o 33,5 tys. zł wyższy (+19,2%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,97 mld zł. Oznacza to spadek o 25,4 mln zł (–0,8%) w stosunku do kwietnia 2019 roku oraz spadek o 349 mln zł (+13,3%) w stosunku do maja 2018 roku. Udział refundacji stanowił 26,67% (+0,57 p.p. w porównaniu z kwietniem 2019) obrotu aptecznego i wyniósł 792 mln zł (+1,3%).

Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2019 roku wyniesie 2,53 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 9,1% (+210,5 tys. zł) oraz wzrost o 15% (+ 331 tys. zł) w stosun-

58

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

58,76 zł

(

ku do 2017 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 36,0 mld zł. To odpowiednio o 1,4 mld zł więcej (+4,1%) niż w 2018 roku oraz o 3,0 mld zł więcej (+9,1%) niż w 2017 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,3 mld zł, co będzie stanowiło 25,81% całkowitego obrotu aptecznego.

W maju sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 73,7 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 47,5 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 85,2 tys. zł. W porównaniu z kwietniem 2019 roku, dla recept refundowanych oraz recept pełnopłatnych nastąpił wzrost wartości sprzedaży, dla sprzedaży odręcznej zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W przypadku le-

ków refundowanych wzrost ten wyniósł 1,12 tys. zł (+1,5%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,44 tys. zł (+0,9%), z kolei dla sprzedaży odręcznej spadek wyniósł 2,43 tys.

(–2,8%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,05 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,68 mld zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,22 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był wtorek (8 853 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – środa (7 237 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 1 616 zł.

W maju 2019 roku największy wzrost wartości sprzedaży w stosunku do kwietnia 2019 roku zanotowaliśmy

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

w przypadku produktów przeciwpasożytniczych (+3,98%), oraz produktów na krew i układ krwiotwórczy (+3,71%).

Największy spadek wartości sprzedaży (–10,88%) zanotowały produkty na układ oddechowy.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na układ oddechowy (spadek udziałów o 1,08 p.p.), oraz produktów na układ sercowo naczyniowy – wzrost o 0,50 p.p.

Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy (17,96%).

W maju średnia marża apteczna wyniosła 24,27%. To o 0,02 p.p. mniej niż w kwietniu 2019 roku oraz o 0,06 p.p. mniej niż w maju 2018 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,19% (+0,19 p.p. w stosunku do kwietnia 2019), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,44% (–0,89 p.p. w stosunku do kwietnia 2019), natomiast dla produktów OTC – 28,89% (+0,73 p.p. w stosunku do kwietnia 2019 roku).

Prognozujemy, że marża apteczna w 2019 roku wyniesie 24,60%. Będzie to odpowiednio o 0,41 p.p. mniej niż w 2018 roku oraz o 0,62 p.p. mniej niż w 2017 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,64% (–0,04 p.p. w stosunku do 2018 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,42% (–1,47 p.p. w stosunku do 2018 roku), a dla produktów OTC – 28,57 p.p. (–0,97 p.p. w stosunku do 2018 roku). Średnia cena za opakowanie leku w maju 2019 roku wyniosła 21,61 zł. To o 17 groszy więcej niż w kwietniu 2019 roku oraz o 0,74 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. W porównaniu z kwietniem 2019 roku, w dwóch z trzech kategorii sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaż. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 28,08 zł (–23 grosze), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 26,21 zł (+0,20 zł), produktów OTC – 16,45 zł (+0,11 zł).

W maju statystyczną aptekę odwiedziło 3 540 pacjentów (spadek o 270ciu pacjentów w stosunku do kwietnia 2019). 2 910 osób zakupiło produkty OTC, 730 – leki refundowane, a 730 – leki wydawane na recepty pełnopłatne.

Największy ruch w statystycznej aptece panował w pierwszym tygodniu miesią-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2019

maj 2018

ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) maj 2019

maj 2018

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 6,42% mięśniowo-szkieletowy

17,96% przewód pokarm. i metabolizm

4,77% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,63% narządy zmysłów

9,28% układ oddechowy

3,54% leki przeciwzakaźne 0,33% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,65% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,73% krew i układ krwiotwórczy 1,25% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

13,41% układ sercowo-naczyniowy

3,74% dermatologia

10,81% centralny układ nerwowy varia 12,36%

6,14% nieokreślona

OSOZ Polska 6/2019

59

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2019 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019

(

ƑƏƐѶ

zapłata pacjenta

ƓƔ

ƑƏƐƖ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƒƓ ƐƔķƑƒ ƐƔķƐѶ ƐƔķƒѶ ƐƔķƓƓ ƐƔķƔƖ ƐƔķѵƓ ƐƔķѵƕ ƐƔķѶƖ ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ

ƐƏ Ɣ ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

ƔķѵƓ

ƔķѶƑ

Ɣķƕƒ

ƔķƔƕ

ƔķƒƖ

ƔķƔƒ

ƔķƓƕ

ƔķƐƐ

ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

Ə

ѵ

ƑƏƐѶ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѶƕ

ƕķƖѶ

ƕķƖƔ

ƕķƒƒ

ƕķƔ

ƕķƔ

ƕķƕƒ

ƕķѵѶ

ƕķѵ

ƕķƑƐ

ƕķѵƐ

ƕķƕѶ

ƕķѵ

ƕķƔѶ

ƕķƓѶ

ƕķƒѶ

refundacja

ƕķƑƔ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƑƏķƑѵ ƑƏķƓѶ ƑƏķѵƕ ƑƏķѵƑ ƑƏķѵƒ ƑƏķѵƒ ƑƏķƓƒ ƑƏķѵѵ ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐѶ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2019 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

60

OSOZ Polska 6/2019

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƓƔ

ƑƏƐƖ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w maju ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

ca, tj. pomiędzy 8 a 14 maja. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 868 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 15–21 maja (845 osób), 22–28 maja (842 osoby) i 1–7 maja (577 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 58,76 zł. To o 3,90 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 6,35 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. Z kwoty tej 43,09 zł zapłacił pacjent, a 15,67 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z kwietniem 2019 wzrosła o 9,5%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 6,3% (+2,54 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 100,97 zł (z czego 26,05 zł to zapłata pacjenta, a 74,92 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 66,06 zł, a dla produktów OTC – 29,28 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2019 roku wyniesie 56,90 zł. Z kwoty tej 42,22 zł zapłaci pacjent, a 14,68 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 63,30 zł, produktów OTC – 28,93 zł, a leków refundowanych – 100,25 zł (z czego 26,34 zł to zapłata pacjenta, a 73,91 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2019

maj 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2019

maj 2018

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ

» Według prognoz OSOZ, marża apteczna w 2019 roku wyniesie 24,60%.«

ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ l-f-

ѶŋƐƓ l-f-

ƐƔŋƑƐ l-f-

ƑƑŋƑѶ l-f-

ƑƖŋƒƐ l-f-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

maj 2019

maj 2018

maj 2019

maj 2018

123 674

103 608

59,46%

59,37%

Lek - OTC

44 103

37 169

21,20%

21,30%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

18 622

15 031

8,95%

8,61%

Pozostałe

21 601

18 693

10,39%

10,71%

Lek - RX

OSOZ Polska 6/2019

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za maj 2019 zmiana w stosunku do (%)

maj 2019

kwietnia 2019

stycznia 2019

zmiana w stosunku do (liczbowo)

maja 2018

kwietnia 2019

stycznia 2019

maja 2018

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

208,0

-0,5%

-8,2%

19,2%

-1,0

-18,5

33,5

cały rynek apteczny

2 969 616

-0,8%

-10,2%

13,3%

-25 354,0

-337 284,0

348 975,0

statystyczna apteka

73,7

1,5%

-0,3%

15,9%

1,1

-0,2

10,1

cały rynek apteczny

1 052 304

1,2%

-2,5%

10,2%

12 159,4

-27 108,6

97 067,2

statystyczna apteka

47,5

0,9%

-1,5%

21,9%

0,4

-0,7

8,5

cały rynek apteczny

678 058

0,6%

-3,7%

15,9%

3 831,1

-25 750,0

92 866,2

statystyczna apteka

85,2

-2,8%

-16,8%

20,8%

-2,4

-17,2

14,7

cały rynek apteczny

1 216 429

-3,1%

-18,6%

14,8%

-39 423,6

-278 873,8

156 924,1

statystyczna apteka

55,5

1,7%

1,4%

17,7%

0,9

0,8

8,3

cały rynek apteczny

792 049

1,3%

-0,8%

11,9%

10 532,0

-6 629,8

84 280,7

w całkowitym obrocie

26,67%

2,2%

10,4%

-1,2%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,20%

0,3%

2,0%

1,7%

0,0

0,0

0,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

21,61 zł

0,8%

3,5%

3,5%

0,2

0,7

0,7

dla leków z list refundacyjnych

28,08 zł

-0,8%

0,8%

1,2%

-0,2

0,2

0,3

dla leków z recept pełnopłatnych

26,21 zł

0,8%

2,2%

3,8%

0,2

0,6

0,9

dla produktów bez recepty (OTC)

16,45 zł

0,7%

1,0%

5,3%

0,1

0,2

0,8

3 540

-7,1%

-15,7%

6,3%

-270,0

-660,0

210,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

730

-5,2%

-9,9%

10,6%

-40,0

-80,0

70,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

730

-6,4%

-11,0%

5,8%

-50,0

-90,0

40,0

2 910

-7,9%

-17,8%

6,2%

-250,0

-630,0

170,0

ogółem

24,27%

-0,1%

-2,2%

-0,2%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

19,19%

1,0%

0,3%

3,8%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

20,44%

-4,2%

-1,5%

-7,7%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

28,89%

2,6%

0,1%

0,3%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

58,76 zł

7,1%

9,0%

12,1%

3,9

4,8

6,4

Wartość zapłaty przez pacjenta

43,09 zł

6,3%

5,3%

12,6%

2,5

2,2

4,8

Wartość dopłaty refundatora

15,67 zł

9,5%

20,3%

10,7%

1,4

2,6

1,5

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

100,97 zł

7,1%

10,6%

4,8%

6,7

9,7

4,6

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

26,05 zł

6,1%

4,6%

0,1%

1,5

1,1

0,0

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

74,92 zł

7,5%

12,9%

6,5%

5,2

8,5

4,6

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

65,06 zł

7,9%

10,7%

15,2%

4,7

6,3

8,6

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

29,28 zł

5,6%

1,2%

13,7%

1,5

0,3

3,5

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2019: 2 530 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƓƏ

Zmiana obrotu: wzrost 8 do 10%

ƑƒƏ

Tysiące zł

ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

62

OSOZ Polska 6/2019

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do maja 2019 2019

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2019

2017

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2017

2 530,5

9,1%

15,0%

210,5

331,0

1 069,5

14,0%

13,2%

131,5

125,0

35 984 713,0

4,1%

9,1%

1 401 619,0

2 993 049,5

15 426 941,0

9,0%

9,3%

1 275 159,5

1 313 792,5

870,3

6,5%

11,9%

53,4

92,4

363,9

11,2%

10,4%

36,7

34,2

12 374 522,2

1,6%

6,1%

196 788,1

706 592,1

5 247 954,6

6,3%

6,5%

312 041,0

320 658,8

563,2

11,8%

16,3%

59,5

79,1

235,6

16,3%

13,1%

33,0

27,2

8 007 846,6

6,6%

10,3%

498 730,4

746 375,2

3 397 338,4

11,1%

9,1%

340 767,6

284 021,0

1 075,8

9,6%

16,7%

94,0

153,7

461,8

15,1%

15,5%

60,7

62,0

15 301 620,2

4,6%

10,6%

667 045,5

1 469 431,5

6 663 257,0

10,1%

11,5%

611 863,2

688 934,6

653,0

9,0%

16,3%

53,8

91,8

271,6

14,2%

15,5%

33,8

36,4

9 284 752,2

4,0%

10,3%

353 056,2

865 539,9

3 916 836,2

9,2%

11,5%

329 635,7

402 497,5

0,3

-0,1%

1,1%

0,0

0,0

0,3

0,2%

2,0%

0,0

0,0

0,7

1,8%

3,6%

0,0

0,0

0,7

2,2%

4,6%

0,0

0,0

20,8

0,0%

2,8%

0,0

0,6

21,0

0,6%

2,4%

0,13

0,50

29,1

4,1%

6,1%

1,1

1,7

28,1

1,2%

2,7%

0,32

0,75

24,9

-1,9%

1,3%

-0,5

0,3

26,2

3,8%

5,4%

0,95

1,35

15,7

-0,8%

2,8%

-0,1

0,4

16,4

5,3%

7,8%

0,83

1,19

44 469,3

1,5%

3,2%

659,3

1 389,3

19 170,0

6,1%

1,6%

1 110,0

300,0

8 681,3

1,1%

1,9%

91,3

161,3

3 820,0

7,6%

2,4%

270,0

90,0

8 896,6

-0,6%

-4,5%

-53,4

-423,4

3 870,0

4,0%

-5,6%

150,0

-230,0

37 189,6

1,9%

4,1%

689,6

1 479,6

15 990,0

5,8%

1,8%

880,0

280,0

0,2

-1,6%

-2,5%

0,0

0,0

0,2

-1,6%

-2,8%

0,0

0,0

0,2

-0,2%

0,6%

0,0

0,0

0,2

1,5%

1,3%

0,0

0,0

0,2

-6,4%

-13,7%

0,0

0,0

0,2

-11,0%

-15,7%

0,0

0,0

0,3

-3,2%

-3,0%

0,0

0,0

0,3

0,0%

-0,9%

0,0

0,0

56,90 zł

7,5%

11,5%

3,9

5,8

55,79 zł

7,4%

11,5%

3,9

5,7

42,22 zł

7,5%

11,0%

2,9

4,2

41,62 zł

7,3%

10,7%

2,8

4,0

14,68 zł

7,4%

12,7%

1,0

1,7

14,17 zł

7,6%

13,7%

1,0

1,7

100,25 zł

5,4%

9,8%

5,2

9,0

95,26 zł

3,4%

7,8%

3,1

6,9

26,34 zł

0,5%

0,0%

0,1

0,0

25,21 zł

-2,5%

-4,0%

-0,6

-1,0

73,91 zł

7,3%

13,8%

5,0

9,0

70,05 zł

5,6%

12,7%

3,7

7,9

63,30 zł

12,5%

21,9%

7,0

11,4

60,87 zł

11,8%

19,8%

6,4

10,1

28,93 zł

7,5%

12,0%

2,0

3,1

28,88 zł

8,8%

13,5%

2,3

3,4

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2019: 36 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2018)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2018)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2018)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 9,3 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2018)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 6/2019

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

701,99

0,08

35756,45

0,17

7995,65

0,05

27760,80

0,50

0,22

0,78

1329,45

26,90

50,94

2. U-30

472,63

0,06

17777,82

0,09

7283,16

0,05

10494,66

0,19

0,41

0,59

748,96

23,74

37,61

3. U-50

255,41

0,03

5990,29

0,03

3429,22

0,02

2561,08

0,05

0,57

0,43

318,13

18,83

23,45

4. U-BEZPŁATNY

21,94

0,00

1662,58

0,01

126,65

0,00

1535,93

0,03

0,08

0,92

62,60

26,56

75,79

5. INWALIDA WOJENNY

15,26

0,00

808,93

0,00

1,33

0,00

807,60

0,01

0,00

1,00

25,79

31,37

53,00

0,20

0,00

5,67

0,00

0,98

0,00

4,69

0,00

0,17

0,83

0,32

17,69

28,53

11,77

0,00

327,23

0,00

53,73

0,00

273,51

0,00

0,16

0,84

17,72

18,46

27,79

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

1,00

0,00

19,54

34,89

251,07

0,03

10548,38

0,05

17,36

0,00

10531,02

0,19

0,00

1,00

403,37

26,15

42,01

3,51

0,00

828,76

0,00

109,79

0,00

718,97

0,01

0,13

0,87

7,35

112,79

236,14

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,60

0,00

1598,79

0,01

811,20

0,01

787,60

0,01

0,51

0,49

42,70

37,44

150,77

12. PEŁNOPŁATNE

1362,89

0,16

47493,00

0,23

47492,16

0,31

0,84

0,00

1,00

0,00

1809,06

26,25

34,85

13. ODRĘCZNA

5286,92

0,63

85202,00

0,41

85201,51

0,56

0,49

0,00

1,00

0,00

5960,64

14,29

16,12

14. RAZEM

8394,22

1,00

208000,00

1,00

152522,73

1,00

55477,27

1,00

0,73

0,27

10726,09

19,39

24,78

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

706,21

0,08

35472,15

0,17

7866,16

0,05

27605,98

0,51

0,22

0,78

1331,11

26,65

50,23

2. U-30

456,54

0,05

17138,33

0,08

7129,81

0,04

10008,52

0,18

0,42

0,58

720,33

23,79

37,54

3. U-50

285,54

0,03

6894,77

0,03

3958,59

0,02

2936,18

0,05

0,57

0,43

350,10

19,69

24,15

4. U-BEZPŁATNY

21,36

0,00

1541,99

0,01

125,45

0,00

1416,55

0,03

0,08

0,92

60,71

25,40

72,20

5. INWALIDA WOJENNY

14,89

0,00

779,39

0,00

2,14

0,00

777,25

0,01

0,00

1,00

25,01

31,16

52,35

0,20

0,00

5,67

0,00

1,00

0,00

4,66

0,00

0,18

0,82

0,30

18,87

28,86

11,57

0,00

321,94

0,00

54,98

0,00

266,96

0,00

0,17

0,83

17,25

18,66

27,82

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

1,00

0,00

16,35

24,53

236,76

0,03

9838,67

0,05

26,71

0,00

9811,97

0,18

0,00

1,00

377,58

26,06

41,55

3,40

0,00

788,87

0,00

98,20

0,00

690,67

0,01

0,12

0,88

7,41

106,44

232,26

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,60

0,00

1641,34

0,01

837,37

0,01

803,97

0,01

0,51

0,49

42,38

38,73

154,78

12. PEŁNOPŁATNE

1400,61

0,16

47115,20

0,22

47114,73

0,30

0,47

0,00

1,00

0,00

1824,07

25,83

33,64

13. ODRĘCZNA

5804,78

0,65

92361,60

0,43

92360,90

0,58

0,70

0,00

1,00

0,00

6410,33

14,41

15,91

14. RAZEM

8952,45

1,00

213900,00

1,00

159576,04

1,00

54323,96

1,00

0,75

0,25

11166,58

19,16

23,89

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1734

0,21

73706

0,35

19018

0,12

54688

0,99

0,26

0,74

2914

25,30

42,51

2. Recepty pełnopłatne

1363

0,16

47493

0,23

47492

0,31

1

0,00

1,00

0,00

1809

26,25

34,85

3. Sprzedaż odręczna

5287

0,63

85202

0,41

85202

0,56

0

0,00

1,00

0,00

5961

14,29

16,12

11

0,00

1599

0,01

811

0,01

788

0,01

0,51

0,49

43

37,44

150,77

8394

1,00

208000

1,00

152523

1,00

55477

1,00

0,73

0,27

10726

19,39

24,78

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1736,47

0,19

72781,86

0,34

19263,04

0,12

53518,82

0,99

0,26

0,74

2889,80

25,19

41,91

2. Recepty pełnopłatne

1400,61

0,16

47115,20

0,22

47114,73

0,30

0,47

0,00

1,00

0,00

1824,07

25,83

33,64

3. Sprzedaż odręczna

5804,78

0,65

92361,60

0,43

92360,90

0,58

0,70

0,00

1,00

0,00

6410,33

14,41

15,91

10,60

0,00

1641,34

0,01

837,37

0,01

803,97

0,01

0,51

0,49

42,38

38,73

154,78

8952,45

1,00

213900,00

1,00

159576,04

1,00

54323,96

1,00

0,75

0,25

11166,58

19,16

23,89

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19147,66

0,18

870296,68

0,34

228678,68

0,12

641618,00

0,98

0,26

0,74

31153,94

27,94

45,45

2. Recepty pełnopłatne

17661,48

0,16

563198,39

0,22

563189,07

0,30

9,32

0,00

1,00

0,00

22948,41

24,54

31,89

3. Sprzedaż odręczna

70838,84

0,66

1075847,36

0,43

1075839,75

0,57

7,61

0,00

1,00

0,00

78440,24

13,72

15,19

134,67

0,00

21157,57

0,01

9762,69

0,01

11394,88

0,02

0,46

0,54

648,67

32,62

157,11

107782,65

1,00

2530500,00

1,00

1877470,19

1,00

653029,81

1,00

0,74

0,26

133191,25

19,00

23,48

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

272507754

0,18

12374522209

0,34

3251830277

0,12 9122691932

0,98

0,26

0,74

443482505

27,90

45,41

2. Recepty pełnopłatne

250999705

0,16

8007846626

0,22

8007714787

0,30

131839

0,00

1,00

0,00

326137877

24,55

31,90

1007107728

0,66

15301620231

0,43 15301511977

0,57

108253

0,00

1,00

0,00

1115150831

13,72

15,19

1914181

0,00

300723934

0,01

0,01

161820156

0,02

0,46

0,54

9206273

32,67

157,10

1532529369

1,00

35984713000

1,00 9284752180

1,00

0,74

0,26

1893977487

19,00

23,48

3. Sprzedaż odręczna 4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

64

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 6/2019

138903778

1,00 26699960820

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Opatrunki chirurgiczne Codziennie dochodzi do tysięcy skaleczeń, od drobnych zadraśnięć po zranienia. Mają miejsce w kuchni, podczas wycieczek albo nawet w biurze. Większość z nich nie jest poważna i może być opatrzona samodzielnie, przy pomocy bandaża, plastra, jałowych gazików itd. O skali zranień świadczy liczba zakupionych w 2018 roku produktów z grupy opatrunków chirurgicznych (bez opatrunków leczniczych), która wyniosła 52 000 000. To ponad 1 opakowanie na każdego Polaka. Środki opatrunkowe stanowią najważniejsze wyposażenie każdej apteczki, nie tylko domowej, ale i podróżnej. To właśnie dlatego sprzedaż opatrunków osiąga swoje maksimum w okresie wakacji. Najtańsze opaski dziane można kupić w aptece już od 1 zł i to właśnie bazowe produkty cieszą się największym popytem. W ostatnich latach rynek też mocno się rozrósł, w 2018 roku pacjenci mogli wybierać spośród 990 rodzajów opatrunków.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY OPATRUNKÓW CHIRURGICZNYCH. ROK 2018 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

107 753 605

52 070 835

990

2,07 zł

165%

63%

336%

67%

RANY I ICH OPATRYWANIE Istnieje wiele rodzajów ran: otarcie naskórka, rana cięta, płatowa, kłuta, tłuczona, miażdżona, rąbana, szarpana, kąsana, postrzałowa. W przypadku drobnych skaleczeń i niewielkich ran można je przepłukać bieżącą wodą. Zalecane jest również płukanie zwykłą wodą bieżącą z kranu większych zranień. Jeśli dysponujemy środkiem odkażającym, przy większych i zanieczyszczonych zranieniach wskazane jest ich użycie. Jeśli w ranie występują większe zanieczyszczenia, należy je usunąć. Po usunięciu zanieczyszczeń i wypłukaniu rany, ewentualnie jej odkażeniu, zakładamy opatrunek. Najlepszy jest gazik lub gaza opatrunkowa wykonana z bawełny, a obecnie także ze sztucznych tworzyw. Jeśli występuje większe krwawienie, na gazę można nałożyć dodatkowy materiał opatrunkowy w postaci ligniny lub gazy, który poza uciskiem, pochłonie krew. Tak przygotowany opatrunek można umocować przylepcem, a jeśli opatrunek jest większy – opaską tkaną (bandażem) lub opaską elastyczną.

W przypadku dużego krwawienia z rany zakładamy opatrunek uciskowy na miejsce krwawienia. Polega to na przyłożeniu grubszej warstwy opatrunku – najpierw gazy, a następnie jeszcze warstwy gazy lub ligniny i przybandażowaniu na nieco większej przestrzeni. W sytuacjach gwałtownego krwotoku nie należy wyciągać żadnych ciał obcych z rany, tylko ją zaopatrzyć jałowym opatrunkiem i jak najszybciej przetransportować chorego na szpitalny oddział ratunkowy (SOR). Źródło: Medycyna Praktyczna

120

60

100

50

80

40

60

30

40

20

20

10

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 6/2019

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Produktami niezbędnymi w procesie gojenia ran i owrzodzeń są opatrunki chirurgiczne. Służą one przede wszystkim utrzymaniu wilgotnego środowiska, sprzyjającej temperatury oraz pH uszkodzonego miejsca. Opatrunek stanowi zaporę przed wirusami i grzybami, zmniejsza ryzyko zakażenia. Na rynku dostępna jest szeroka gama opatrunków, a ich poszczególne rodzaje różnią się właściwościami w zależności od rodzaju rany. Najbardziej powszechne są tradycyjne opatrunki w postaci kompresów gazowych naturalnych i syntetycznych. W klasyfikacji ATC wyróżniamy dwie klasy zawierające opatrunki: D09 – Opatrunki lecznicze oraz V20 – Opatrunki chirurgiczne.

Poniższe analizy dotyczą drugiej z wymienionych klas.

Opis rynku W minionym roku sprzedaż opatrunków chirurgicznych osiągnęła wartość 107,75 mln zł i była o 11,24% wyższa niż w 2017 roku. Na początku badanego okresu, w 2002 roku, wartość sprzedaży opatrunków chirurgicznych wynosiła 40,62 mln zł i przez trzy kolejne lata spadała. W 2003 roku spadek wyniósł 12,87%, w kolejnych dwóch latach 0,99% i 4,11%. Przełom nastąpił w roku 2006. Wartość sprzedaży uplasowała się wówczas na poziomie 35,32 mln zł i była o 5,07% wyższa niż w 2005 roku. W ko-

66

OSOZ Polska 6/2019

lejnych latach wartość sprzedaży systematycznie rosła. Największy wzrost w porównaniu do roku poprzedniego miał miejsce w 2008 roku (20,22%).

Wykres sprzedaży opatrunków chirurgicznych kształtuje się nieco inaczej niż ten przedstawiający wartość sprzedaży. W badanym okresie ilość sprzedaży głównie rosła, ale pojawiają się też lata, w których wystąpił spadek – największy w 2003 roku (o 14,73%) oraz mniejsze w 2005, 2011, 2012, 2017 i 2018 roku. W pozostałych okresach miał miejsce wzrost sprzedaży, naj-

większy (o 16,46%) w 2008 roku (podobnie jak w przypadku wartości sprzedaży). W minionym roku w aptekach zostało sprzedanych 52,07 mln opakowań opatrunków chirurgicznych. Było to o 0,09% mniej niż w roku poprzednim oraz o 63,57% więcej niż w pierwszym okresie analiz. Średniomiesięczna wartość sprzedaży produktów zakwalifikowanych do klasy ATC V20 wyliczona na podstawie kilkunastu ostatnich lat wynosi od 4,52 mln zł do 5,64 mln zł. Najwięcej pacjenci wydają na opatrunki chirurgiczne w lipcu

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

93

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2018 a nie będące w ofercie w 2002 roku

30

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

42

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

33

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

29

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

6

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

23

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

34

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

27

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

23

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

33

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

77

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

77

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

43

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

106

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

74

Produkty będące w ofercie w 2018 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 1,31

1,31

1,29

1,26

1,25

1,25

1,31

1,39

1,25

1,35

1,54

1,59

1,57

1,62

1,71

1,93

2,39

2,60

3,01

2,94

2,86

2,91

3,14

3,78

5,10

6,22

7,55

9,84 11,29 18,64 22,98 24,08

0,71

0,80

0,87

0,85

0,82

0,84

0,85

0,94

0,93

0,93

1,02

0,99

0,95

0,91

1,06

1,45

1,36

1,38

1,53

1,60

1,61

1,73

1,88

1,88

1,79

1,78

1,70

1,84

1,95

1,47

1,91

1,46

1,39

1,87

2,05

2,48

2,93

2,18

2,06

2,40

2,58

2,46

3,60

4,77

4,48

5,04

4,89

5,55

4,36

3,04

2,78

2,36

2,00

2,04

1,35

1,38

1,43

1,58

1,97

1,92

1,64

1,56

1,64

1,71

1,74

1,80

1,74

2,03

2,13

2,27

2,17

2,24

2,23

2,14

2,13

1,35

1,54

1,97

2,37

2,32

2,48

2,45

2,68

2,83

2,04

2,11

2,28

2,35

2,45

2,36

2,36

2,41

1,42

1,33

1,30

1,29

1,98

2,93

3,31

1,99

1,73

1,70

1,62

1,54

1,59

3,72

4,10

4,07

4,02

4,30

6,01

6,21

7,33 11,61

1,21

1,69

1,76

1,14

1,09

112 Liczba badanych produktów

3,25

2,67

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

93

1,31

1,31

1,29

1,26

1,25

1,25

1,31

1,39

1,25

1,35

1,54

1,59

1,57

1,62

1,71

1,93

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2018 roku

4

1,05

0,82

1,13

1,33

2,43

1,66

1,82

1,62

2,61

3,10

1,63

3,30

6,85

2,78

1,50

3,43

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2018

3

4,68

4,92

4,46

5,71

4,04

4,95

2,71

1,74

2,43

6,18

5,76

5,59

5,55

5,04

6,14

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2018

2

2,55

7,66

6,06

4,14

2,77

1,49

1,23

1,46

1,28

5,23

4,86

6,36

7,16

8,39

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2018

2

24,52

2,31

2,29

3,50

1,88

1,29

6,35 18,74

3,63

1,93

2,02

4,41

7,90

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2018

1

18,01 28,60 12,45 24,55 50,22 22,39 23,31 16,07 24,81 26,97 48,84 22,17

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2018

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2018

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2018

3

0,89

0,91

0,93

7,14

1,01

1,13 39,77 28,40

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2018

1

1,30

1,36

1,37

1,05

0,89

1,36

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2018

3

13,31

8,38

7,72 12,76

4,89

4,18 15,94

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2018

0

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2018

0

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2018

3

2,05

5,85 12,40

4,70

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2018

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2018

4

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2018

6

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

3,25

—

17,01 38,91 25,09 65,87 119,69 45,48 38,83 77,22 67,55 53,18

—

1,39

4,92

1,12

—

—

109,56 105,22 3,83

OSOZ Polska 6/2019

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

i sierpniu, a najmniej w styczniu oraz lutym. Przy czym poziom wydatków we wszystkich miesiącach jest stosunkowo wyrównany. Średnia cena za pojedyncze opakowanie opatrunków chirurgicznych nie-

znacznie, choć systematycznie wzrastała od 2007 roku. Jedynie w początkowych latach analiz oraz w 2010 roku miał miejsce spadek ceny. W 2018 roku średnia cena wynosiła 2,07 zł i była o 0,21 zł (11,34%) wyższa niż w roku poprzed-

nim oraz o 0,79 zł (62,09%) wyższa niż w pierwszym okresie analiz.

Rynek opatrunków chirurgicznych na przełomie ostatnich 17 lat mocno poszerzył swój asortyment. W 2002 roku pacjenci mogli wybierać spośród 227 róż-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży opatrunków chirurgicznych dostępnych aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

40 642 573

31 834 582

1,28

179 042

140 240

227

2003

35 410 048

27 144 658

1,30

132 622

101 665

267

-12,87%

2004

35 058 022

27 213 988

1,29

102 509

79 573

342

-0,99%

0,26%

2005

33 618 804

26 535 382

1,27

77 642

61 283

433

-4,11%

-2,49%

2006

35 322 434

28 020 666

1,26

77 123

61 180

458

5,07%

5,60%

2007

37 593 482

29 715 129

1,27

80 673

63 766

466

6,43%

6,05%

2008

45 193 612

34 607 503

1,31

86 911

66 553

520

20,22%

16,46%

2009

51 735 097

38 455 783

1,35

97 613

72 558

530

14,47%

11,12%

2010

56 901 723

43 648 669

1,30

102 896

78 931

553

9,99%

13,50%

2011

63 102 028

43 325 130

1,46

111 883

76 818

564

10,90%

-0,74%

2012

66 176 657

42 793 040

1,55

109 928

71 085

602

4,87%

-1,23%

2013

69 350 386

43 589 257

1,59

100 947

63 449

687

4,80%

1,86%

2014

75 364 737

44 483 941

1,69

96 621

57 031

780

8,67%

2,05%

2015

84 477 134

48 880 198

1,73

104 164

60 272

811

12,09%

9,88%

2016

93 017 860

52 420 001

1,77

100 669

56 732

924

10,11%

7,24%

2017

96 861 675

52 116 586

1,86

102 283

55 033

947

4,13%

-0,58%

2018

107 753 605

52 070 835

2,07

108 842

52 597

990

11,24%

-0,09%

2019

119 441 615

51 965 045

2,30

—

—

—

3,11%

1,89%

2020

124 826 369

51 200 370

2,44

—

—

—

3,17%

0,90%

-14,73%

Rys. 1. Wartość sprzedaży opatrunków chirurgicznych w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Miesięczna wartość sprzedaży opatrunków chirurgicznych sięga obecnie poziomu blisko 10 mln zł.«

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

68

OSOZ Polska 6/2019

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań opatrunków chirurgicznych sprzedanych w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W pierwszych latach analiz, miesięczna ilość sprzedaży kształtowała się na poziomie 2-3 mln opakowań. Obecnie wynosi od 4 do 5 mln opakowań.«

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie opatrunków chirurgicznych zakupionych w aptece w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 3,00 2,75 2,50 2,25 2,00 1,75 1,50 1,25 1,00

» W latach 2002-2010 za pojedyncze opakownaie opatrunku chirurgicznego dostępne w aptekach, pacjenci płacili średnio 1,50 zł.

Od 2011 roku średnia cena stopniowo wzrasta z roku na rok.«

0,75 0,50 0,25 0

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Rys. 4. Liczba różnych opakowań opatrunków chirurgicznych dostępnych w aptekach w latach 2002–2018 ѶƏƏ

» Asortyment plastrów chirurgicznych dostępnych w aptekach na przełomie okresu analiz mocno się poszerzył. W 2002 roku na półkach aptecznych znajdowało się miesięcznie około 150 różnych plastrów chirurgicznych. Obecnie jest to ponad 700 produktów. «

ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

( ƓƔ

ƑƏƐѶ ƑƏƐƖ

OSOZ Polska 6/2019

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2018 ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

nych opakowaĹ&#x201E; opatrunkĂłw chirurgicznych dostÄ&#x2122;pnych w aptekach. Z roku na rok liczba dostÄ&#x2122;pnych produktĂłw stale wzrastaĹ&#x201A;a. NajwiÄ&#x2122;cej nowych opatrunkĂłw chirurgicznych, bo aĹź 113, pojawiĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; na pĂłĹ&#x201A;kach aptecznych w 2016 roku.

W minionym roku asortyment omawianej grupy lekĂłw liczyĹ&#x201A; 990 opakowaĹ&#x201E; i byĹ&#x201A;o to 336,12% wiÄ&#x2122;cej niĹź w pierwszym okresie analiz.

Ostatnie lata sÄ&#x2026; okresem spadku iloĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy oraz wzrostu wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy opatrunkĂłw chirurgicznych. PoniĹźsze prognozy pozwolÄ&#x2026; nam odpowiedzieÄ&#x2021; na pytanie, czy trend z ostatnich lat zostanie utrzymany w 2019 i 2020 roku.

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Zgodnie z obliczonymi przez ekspertĂłw OSOZ prognozami, w 2019 roku pacjenci zapĹ&#x201A;acÄ&#x2026; za opatrunki chirurgiczne zakupione w aptekach 119,44 mln zĹ&#x201A;, czyli o 10,85% wiÄ&#x2122;cej niĹź w roku poprzednim. WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy za okres od stycznia do maja 2019 roku wyniosĹ&#x201A;a 47,02 mln zĹ&#x201A; i byĹ&#x201A;a o 15,64% wyĹźsza niĹź w analogicznym okresie roku poprzedniego. W 2020 roku ta wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wzroĹ&#x203A;nie o kolejne 4,51% i osiÄ&#x2026;gnie 124,83 mln zĹ&#x201A;. Trend rosnÄ&#x2026;cy zostanie wiÄ&#x2122;c zachowany.

Prognozy pokazujÄ&#x2026; rĂłwnieĹź, Ĺźe iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedanych opakowaĹ&#x201E; w 2019 roku spadnie w stosunku do roku 2018

70

OSOZ Polska 6/2019

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

o 0,20% i wyniesie 51,97 mln opakowaĹ&#x201E;. W 2020 roku sprzedaĹź opatrunkĂłw chirurgicznych po raz kolejny spadnie o 1,47% i bÄ&#x2122;dzie rĂłwna 51,20 mln opakowaĹ&#x201E;.

Trend wzrostu Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie takĹźe zostanie utrzymany. W 2019 roku za opakowanie produktu naleĹźÄ&#x2026;cego do klasy ATC V20, zakupionego w aptece, trzeba bÄ&#x2122;dzie zapĹ&#x201A;aciÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;rednio 2,30 zĹ&#x201A;, czyli o 0,23 zĹ&#x201A; wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2018 roku. O kolejne 0,14 zĹ&#x201A; wzroĹ&#x203A;nie cena w 2020 roku i wyniesie wĂłwczas 2,44 zĹ&#x201A;.

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

galne lub przeznaczone dla dzieci, nadal najpopularniejsze sÄ&#x2026; podstawowe Ĺ&#x203A;rodki jak bandaĹźe i plastry. To do nich najczÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ciej siÄ&#x2122;gamy, aby opatrzyÄ&#x2021; niewielkie rany. ď Ź Metodologia prognoz W celu obliczenia prognozy iloĹ&#x203A;ci i wartoĹ&#x203A;ci, a takĹźe Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie plastrĂłw chirurgicznych, zastosowano sezonowÄ&#x2026; metodÄ&#x2122; prognozowania z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. Pozwala ona na wyznaczenie trendu sprzedaĹźowego na podstawie ostatnich lat, uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie sezonowe wahania sprzedaĹźy w ciÄ&#x2026;gu roku.

Podsumowanie Opatrunki chirurgiczne to waĹźna czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; rynku farmaceutycznego i podstawowy element kaĹźdej apteczki domowej.

W minionym roku wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy tych produktĂłw przekroczyĹ&#x201A;a prĂłg 100 mln zĹ&#x201A;, a wyliczone prognozy pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe nadal bÄ&#x2122;dzie wzrastaÄ&#x2021;. SprzedaĹź ksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; obecnie na poziomie ponad 50 mln opakowaĹ&#x201E; rocznie. Oznacza to, Ĺźe statystyczny Polak kupuje okoĹ&#x201A;o 1,5 opakowania opatrunkĂłw chirurgicznych rocznie. Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie wynosi okoĹ&#x201A;o 2 zĹ&#x201A;.

TÄ&#x2122; cenÄ&#x2122; w znacznym stopniu ksztaĹ&#x201A;tujÄ&#x2026; taĹ&#x201E;sze opatrunki, np. gazy jaĹ&#x201A;owe sprzedawane w mniejszych opakowaniach.

ChoÄ&#x2021; producenci oferujÄ&#x2026; coraz nowsze opatrunki, np. wodoodporne i rozciÄ&#x2026;-

Âť W 2018 roku, w asortymencie opatrunkĂłw chirurgicznych byĹ&#x201A;o 990 produktĂłw.ÂŤ