OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

6

2020 POLSK A

6 / 2020

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

SZYBSI NIŻ COVID-19

Duże zbiory danych pomagają w badaniach nad koronawirusem. Przykładem jest projekt „Faster Than Corona”.

EKOSYSTEM POŁĄCZONY

Celem transformacji cyfrowej nie jest informatyzacja, ale zbudowanie zupełnie nowego modelu ochrony zdrowia.

CENTRUM E-ZDROWIA

CSIOZ zmieniło nazwę i dyrektora.

Z Agnieszką Kister rozmawiamy o nowych projektach i strategii na lata 2021–2026.

NOWY SERWIS INFORMACYJNY 2JOÆGDM QD QHZV RVR] SO

08:00

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ

Nota bene

Pod opieką IT Jednym z grzechów digitalizacji ochrony zdrowia jest postrzeganie systemów IT w charakterze funkcji albo modułów. W oprogramowaniu można zawrzeć wartości, wizję, emocje. Może ono ratować życie, wspierać pacjenta, chronić zdrowie.

To, co nas łączy

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Duże koncerny jak Google, Apple czy Microsoft wiedzą od dawna, że konkurowanie funkcjami czy jakością to przeszłość. Systemy operacyjne zbliżyły się do siebie możliwościami. Komputery różnych producentów mają podobne podzespoły. Coraz nowocześniejsze smartfony wyglądają tak samo.

Różnią je detale, które w momencie zakupu nie mają prawie żadnego znaczenia. Decydują wartości utożsamiane z daną firmą, identyfikowanie się z kulturą reprezentowaną przez markę, przynależność do pewnej grupy użytkowników będąca formą etykiety społecznej. Najlepiej można się o tym przekonać oglądając konferencje Apple. Prezentacja nowego systemu operacyjnego każdorazowo opakowana jest w formę wielkiego widowiska, połączenia konkursu piosenki Eurowizji z filmem sensacyjnym i transmisją wydarzenia na miarę lądowania na księżycu. Bez zbędnego kiczu. To emocje generujące poczucie wspólnoty i wrażenia, że uczestniczy się w czymś wielkim. Trudno nie dać się wciągnąć w atmosferę sugerującą, że nawet drobne modyfikacje to zupełnie nowe doświadczenie w kontakcie z technologią.

Usługa to nowa jakość Apple dokładnie wie, że nie jest producentem smartfonów albo komputerów. Choć produkty firmy są statystycznie droższe od konkurencyjnych, użytkownicy decydują się na logo z jabłkiem, bo chcą należeć do określonej społeczności. Podobną strategię stosuje chociażby Starbucks oferujący poczucie przynależności do wielkomiejskiego stylu życia, gdzie kubek z zielonym logo jest tego dumnym symbolem. I jest to warte wyższej ceny.

W świecie przeładowanym produktami, rzeczami i szumem informacyjnym, rządzą emocje. Tych zdecydowanie brakuje jeżeli przyjrzymy się digitalizacji ochrony zdrowia. Ciągle słyszymy, że systemy IT dla lekarzy powinny być proste, funkcjonalne i intuicyjne. Doszło do fetyszyzacji ich praktycznego wymiaru, gdzie celem głównym jest elektroniczna dokumentacja medyczna z takimi priorytetami jak standaryzacja, interoperacyjność, przejrzystość, ochrona danych. Taka filozofia projektowania i rozwoju systemów IT z funkcjonalnego i jakościowego punktu widzenia dziś wydaje się być mocno przeterminowana. I to pomimo, że nadal wiele jest do zrobienia w tak bazowych kwestiach jak wymiana elektronicznej dokumentacji medycznej.

Dla lekarza logującego się do oprogramowania nie powinno być najważniejsze to, że wpisze do kartoteki rozpoznanie i leki na receptę. O wiele większą rolę powinno odgrywać poczucie, że te dane tworzą element opieki nad pacjentem, mogą być istotnym składnikiem terapii, stanowiąc jeden z puzzli składających się na kompleksowy proces opieki.

Fascynująca podróż pacjenta Coraz więcej dostawców systemów IT zaczyna rozumieć, że ochrona zdrowia nie jest pojedynczym świadczeniem, ale rozbudowaną podróżą pacjenta. Podróżą od lekarza do lekarza, ale też przez codzienne decyzje i wybory wpływające na zdrowie. Inaczej wygląda ona dla osób chorych i zdrowych, młodych i starszych. Różni się w zależności od statusu społecznego i miejsca zamieszkania. Ale w tej różnorodności potrzeb można znaleźć punkty wspólne. I to właśnie dzięki digitalizacji ścieżkę każdego obywatela w systemie ochrony zdrowia można dopasować do jego oczekiwań.

Tą podróż upraszczają dziś narzędzia komunikacji pacjenta z lekarzem, platformy teleopieki, portale pacjenta, mobilne aplikacje zdrowotne pozwalające uzyskać dostęp do opieki z każdego miejsca. Ale to nie tylko narzędzia. To nowy model ochrony zdrowia angażujący pacjenta, chroniący go

N ota b e n e

przed zachorowaniem, a kiedy to się stanie – prowadzący go krok po kroku przez wszystkie etapy diagnozy, leczenia i rehabilitacji. Jego infrastrukturę stanowi system IT w taki sposób, aby oprogramowanie stało się niezauważalną scenografią w dostępie do nowych usług. Podobnie jak pisząc tekst na dobrze zaprojektowanym, płynnie działającym komputerze nie skupiamy się na samej klawiaturze, ale na tym, co chcemy napisać.

Pomiędzy show a autentycznością O tym, że nie chodzi o produkt, ale o coś więcej, wiedzą dobrze startupy. Wiele z nich próbuje przekonać do siebie inwestorów prawie identycznym pomysłem, ale tylko niektórzy osiągają sukces. Autentyczność misji i motywacji do tego, aby innowacją pomóc określonej grupie pacjentów, weryfikuje czas i sam rynek. Tu nie wystarczy dobrze przygotowana i energetycznie przedstawiona prezentacja podczas wydarzenia dla inwestorów i potencjalnych klientów.

Niestety, atrakcyjność startupów musi nieraz budować sama atmosfera podczas tego typu imprez, organizowanych w atrakcyjnych miejscach, najlepiej z dj-em i odpowiednią oprawą wizerunkową w tle. Gdyby niektóre z nich porównać z prezentacjami organizowanymi przez Apple, widać ogromną przepaść. Wiarygodności po prostu nie da się wygenerować efektami specjalnymi i fajerwerkami. Ona tkwi głęboko w wartościach reprezentowanych przez firmę. A dokładnie w zespole ludzi, którzy ją tworzą. W ich pracy, pasji i szczerym zaangażowaniu.

Wartości wplecione w doświadczenia użytkownika Firma stworzona przez Steve’a Jobsa to światowy fenomem będący dla wielu wyznacznikiem tego, jak tworzyć innowacje dla ludzi. W porównaniu z pierwszymi wersjami Windows, system iOS od początku był intuicyjnym środowiskiem pracy. To użytkownik miał kontrolę nad interfejsem, a nie odwrotnie. Pierwszy iPhone z ekranem dotykowym był tak prosty, że mogłoby się wydawać, że jest idealnie dopasowany do manualnych możliwości ludzkiej dłoni. Ta doskonałość była zawsze bezkompromisowa. I choć dziś większość twórców oprogramowania dla ochrony zdrowia zatrudnia już specjalistów UX/UI (user experience/user interface), komfortowa interakcja lekarza albo pacjenta z systemem IT to jeden z elementów szerszego kontekstu. Interakcja jako pewnego rodzaju doznanie, a nie użytkowanie. Podobnie jak zaufanie zamiast bezpieczeństwa danych. Każda tego typu wartość powoduje, że technologia zyskuje szacunek, a jej znaczenie nagle wychodzi poza sumę funkcji.

Charyzmatyczna idea kontra pusta obietnica Kiedy na początku wspomniałem o tym, że oprogramowanie jest elementem opieki, a dostęp do danych może nawet ratować życie, miałem na myśli narrację mocno zakotwiczoną w faktach. Przykładowo, monitoring parametrów zdrowia nie jest tylko czystym gromadzeniem i przetwarzaniem danych, ale wynikającą z tego nową formą opieki nad pacjentem.

Mówienie o wartościach powiązanych z zastosowaniem systemów IT w ochronie zdrowia nie jest sprzedawaniem pacjentowi nierealistycznych obietnic dotyczących zdrowia czy dobrego samopoczcucia. Nie jest grą na emocjach czy żonglowaniem nadzieją. Nie ma nic wspólnego z marketingiem i promocją. W centrum znajduje się zaangażowanie pacjenta i lekarza, poczucie, że wspólnie tworzą nową jakość ochrony zdrowia. Celem każdego jest zdrowe życie w dobrej formie i dostęp do opieki, gdy to zdrowie jest zagrożone, otrzymanie najlepszej pomocy. Digitalizacja staje się konieczną podstawą nowej, transparentnej i dostępnej dla każdego obywateli ochrony zdrowia. Ochrony zdrowia demokratycznej i empatycznej. 

OSOZ Polska 6/2020

POZNAJ MOŻLIWOŚCI MEDYCZNYCH APLIKACJI MOBILNYCH

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

WIZYTA LEKARSKA ambulatorium WIZYTA PIELĘGNIARSKA ambulatorium OBCHÓD LEKARSKI szpital OBCHÓD PIELĘGNIARSKI szpital KARTA ANESTEZJOLOGICZNA

szpital

MEDYCZNE APLIKACJE MOBILNE DLA sZPItALI I AMBuLAtOrIuM Pracuj wydajniej przy użyciu mobilnych aplikacji K AMSOFT. Dzięki nim w prosty i wygodny sposób przeprowadzisz wizytę bezpośrednio na oddziale lub bloku operacyjnym przy łóżku pacjenta

dedykowane aplikacje dla każdego

dostęp do danych medycznych przy pacjencie

elektroniczna dokumentacja medyczna

obsługa podpisu elektronicznego

elektroniczna karta anestezjologiczna

elektroniczne zlecenia lekarskie

realizacja zleceń lekarskich

możliwość pracy w trybie online offline

integracja z aplikacją mobilną dla pacjentów

nawigowanie do domu pacjenta

integracja z rejestracją internetową

możliwość wystawiania e-ZLA

6

OSOZ POLSKA 2020

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

27

Aplikacja sprawdza kontakty z chorymi na COVID-19

10

Agnieszka Kister: Rozwój e-zdrowia musi być zaplanowany i skoordynowany

WAŻNE PYTANIE Dlaczego wszyscy powinniśmy zmienić sposób myślenia o ochronie zdrowia?

12

Rynek zdrowia w pigułce Fundusz medyczny i inne ważne ustawy

14

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w sierpniu 2020

15

LIDERZY

PRAKTYcznie

30

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Ochrona danych osobowych podczas pracy zdalnej

32

PORADNIK Dokumentacja medyczna.

Ucyfrowienie papieru czy dokumentacja cyfrowa?

ANKIETA E-recepta przyjęła się szybko

nowe idee INNOWACJE

18

Akademia WHO, świadoma konsumpcja alkoholu, mobilna afirmacja

19

NOWOŚCI / WYNALAZKI Pierwsza na świecie gra na receptę, premiery od Apple itd.

35

22

Infografika Patenty i innowacje

37

39

POLITYKA Plan cyfryzacji i wytyczne dla telekonsultacji medycznych

40

RAPORT Apteki w pułapce marż

24

LABORATORIUM TECHNOLOGII Jak prześcignąć koronawirusa? Dzieląc się danymi

42

RAPORT

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

Aplikacje medyczne

EUROPA Koronawirus: UE walczy z dezinformacją

ZROZUMIEĆ TRANSFORMACJĘ Zaczęło się od przejścia z analogowej na elektroniczną postać dokumentacji medycznej, a celem jest zbudowanie od podstaw nowoczesnego systemu ochrony zdrowia gwarantującego każdemu pacjentowi indywidualizowaną opiekę. Przybliżamy koncepcję cyfrowej transformacji ochrony zdrowia.

OSOZ WORLD

44

GUIDELINES The biggest threat is not AI but the lack of intention to use technology

TECHNOLOGIE

46

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

MONITOR ZDROWOTNY

50

FELIETON Era post-COVID: nowa rzeczywistość czy rzeczywistość nowości?

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (maj 2020)

» Pracujemy nad strategią e-zdrowia na lata 2021–2026.«

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (maj 2020)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (maj 2020)

Agnieszka Kister | Dyrektor Centrum e-Zdrowia | str. 27

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Multiwitaminy

OSOZ Polska 6/2020

online

» Dane są kluczem do poznania mechanizmów działania COVID-19 i nowych odkryć naukowych.« Dr Tobias Gantner Healthcare Futurists | str. 37

50–70%

Ocenia się, że taki procent wszystkich wizyt lekarskich można zastąpić telekonsultacjami, bez szkody dla jakości świadczonych usług. Dotyczy to zwłaszcza sezonowych infekcji górnych dróg oddechowych o łagodnym przebiegu, wizyt kontrolnych i kiedy pacjent potrzebuje receptę na lek przyjmowany w chorobie przewlekłej.

93%

Według badania „Świadomość i postrzeganie Internetowego Konta Pacjenta” przeprowadzonego na zlecenie Centrum e-Zdrowia, już prawie każdy Polak słyszał o e-recepcie (93%). 84% badanych ocenia ją pozytywnie.

600

Na takiej grupie pacjentów przeprowadzono badania kliniczne pierwszej na świecie gry zakwalifikowanej przez Amerykańską Agencję Żywności i Leków FDA jako produkt medyczny. Cyfrowa terapia dla dzieci z ADHD w wieku od 8 do 12 lat może być już wystawiana na receptę przez lekarza.

Od 1 lipca 2020 r. Narodowy Fundusz Zdrowia premiuje świadczeniodawców, którzy wystawiają lub/i przyjmują e-skierowania. Zakres premiowania dotyczy placówek Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) i Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej (AOS). Zmiany wprowadzone zarządzeniami NFZ mają na celu zachęcenie lekarzy do wystawiania e-skierowań na ambulatoryjne leczenie specjalistyczne, leczenie szpitalne lub ambulatoryjne świadczenia diagnostyczne, poprzez zwiększenie poziomu finansowania w przypadku wystawiania tych dokumentów w postaci elektronicznej. Dodatkowo premiowane jest umawianie porady w AOS na podstawie wystawionego e-skierowania w ciągu 2 godzin od momentu jego wystawienia.

Do 8 stycznia 2021 r. trwa okres przejściowy, gdzie funkcjonują zarówno skierowania w postaci tradycyjnej (papierowej), jak i w postaci elektronicznej. Jest także możliwość wystawienia pacjentowi elektronicznego skierowania i wydania mu wydruku informacyjnego. Wydruk papierowy, podpisany przez lekarza wystawiającego skierowanie, może być zrealizowany jako e-skierowanie (w placówkach, które już obsługują e-skierowania) lub jako zwykłe skierowanie na dotychczasowych zasadach dotyczących skierowań w postaci papierowej (w placówkach, które jeszcze nie obsługują e-skierowań).

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na czerwiec 2020 r., liczba członków Rady: 99 osób)

online / offline

Kursy online OSOZ TUTOR OSOZ TUTOR to szkolenia on-line skierowane dla lekarzy, pielęgniarek i położnych, diagnostów laboratoryjnych, farmaceutów oraz menedżerów placówek medycznych, którzy chcą doskonalić umiejętności obsługi systemów informatycznych firmy KAMSOFT. Szkolenia dostępne są na stronie: tutor.osoz.pl

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 6/2020

ak t u alności w k a d rz e

OSOZ Polska 6/2020

ak t u alności

Aplikacja sprawdza kontakty z chorymi na COVID-19 Z początkiem czerwca swoją premierę miała aplikacja mobilna mająca informować, czy w ostatnich dwóch tygodniach mieliśmy kontakt z osobą zakażoną wirusem SARS-CoV-2. Zgodnie z komunikatem przekazanym przez Ministerstwo Cyfryzacji, w połowie czerwca ProteGo Safe pobrało 150 tysięcy osób. W tym samym czasie, podobne rozwiązanie wprowadzone we Francji pobrało 1,9 miliona osób, a 1,8 miliona aktywnie z niego korzysta. Na analogicznej jak polska aplikacja technologii opiera się też niemiecka Corona-Warn-App. Po trzech tygodniach od jej udostępnienia, pobrało ją 15 milionów osób. Z kolei po tygodniu aplikacja wysłała pierwsze 300 ostrzeżeń.

Jak to działa? ProteGO Safe bazuje na technologii Bluetooth. Po zainstalowaniu, telefon monitoruje otoczenie w poszukiwaniu innych telefonów, na których także zainstalowana jest ta aplikacja. W trakcie tego monitorowania, narzędzie analizuje czas i odległość kontaktu. Zapamiętuje tylko kontakty trwające powyżej 15 minut, w odległości mniejszej niż dwa metry. Jeśli któraś z osób, z którą użytkownik aplikacji miał kontakt spełniający kryteria monitorowania, zachoruje na koronawirusa, system – po wprowadzeniu informacji o pozytywnym wyniku badania – wyśle odpowiednie powiadomienie wraz ze wskazówkami, co w tej sytuacji zrobić. Ocenia się, że aplikacja może przynieść korzyści wówczas, gdy pobierze ją około 60% społeczeństwa. Ponieważ rozwiązanie jest stosunkowo nowe, nie ma na chwilę obecną badań potwierdzających jego skuteczność.

OSOZ Polska 6/2020

ak t u alności WA Ż N E P Y TA N I E

Grafika: Aga Więckowska

Dlaczego wszyscy powinniśmy zmienić sposób myślenia o ochronie zdrowia?

Kryzys COVID-19 przypomniał siedmiu miliardom ludzi na Ziemii o kluczowej roli ochrony zdrowia. Wyraziliśmy oklaskami uznanie za pracę lekarzy i pielęgniarek na pierwszej linii frontu walki z koronawirusem. Jednak aby szczerze docenić codzienne wysiłki na rzecz ratowania życia i zdrowia, nie tylko w czasie kryzysu, musimy zrozumieć prawdziwą, czasami niewidoczną wartość ich pracy. I zmienić własne podejście.

Czego oczekujesz od lekarza?

Bez względu na wykształcenie, zasobność portfela czy pochodzenie, ludzie doświadczają tych samych emocji. Cie-

10

OSOZ Polska 6/2020

szymy się, gdy wszystko idzie po naszej myśli, niepokoimy się, gdy zagrożone jest nasze zdrowie lub życie. Rozpoznanie pierwszych objawów choroby

jest jak wejście na nieznany teren. Przytłoczeni poczuciem bezsilności, chcemy wrócić tak szybko jak to możliwe do normalności.

Dla niektórych nawet małe przeziębienie może budzić strach, podczas gdy inni są w stanie zaakceptować najgorsze rokowanie w przebiegu choroby. Kiedy jesteśmy chorzy i szukamy pomocy, zachowujemy się różnie. Tutaj trudno o jeden szablon. Niektórzy pacjenci idą do lekarza w terminalnym stadium nowotwora, ponieważ boją się poznać prawdę. Inni chcą od razu wiedzieć, co jest nie tak, więc zgłąszaną się z pierwszymi objawami u lekarza.

ak t u alności

Choroba nie wyzwala tych samych mechanizmów behawioralnych u wszystkich. Nasza reakcja jest zazwyczaj lustrem kultury, przekonań, wartości i doświadczeń, które wnosimy do gabinetu lekarskiego wraz z naszą chorobą. Faktem jest, że nikt – ani lekarz, ani pielęgniarka – nie są w stanie zaspokoić wszystkich emocjonalnych potrzeb pacjenta. Rolą lekarza jest leczenie przy użyciu wszelkich możliwych środków i dostępnej wiedzy, wsparcie pacjenta i emptaczne podejście. Ale niektóre uczucia są tak osobiste, że nie widzi ich żaden lekarz ani pielęgniarka. Trudno więc od nich oczekiwać, że zdiagnozują także nasze nadzieje w trakcie kilkunastominutowego spotkania.

Supermoc medycyny i jej granice Nie wszystkich pacjentów można wyleczyć i to mimo znaczącego postępu w medycynie, który w ostatnium stuleciu znacznie przyspieszył. Według danych WHO, w 2018 roku rak był przyczyną 9,6 miliona zgonów na świecie.

Choroby sercowo-naczyniowe prowadzą do około 17,9 miliona zgonów rocznie. Międzynarodowa klasyfikacja chorób (ICD-9-CM) wyróżnia około 13 000 dolegliwości. Dla wielu z nich nie opracowano dotychczas żadnych leków.

Każda choroba różni się objawami i może mieć indywidualny przebieg.

Nikt, niezależnie od doświadczenia, nie jest w stanie rozpoznać ich wszystkich na pierwszy rzut oka. Nawet lekarze wyposażeni w najnowocześniejsze technologie medyczne nie dysponują supermocą. Należy też wziąć pod uwagę ograniczenia czasowe, jakimi dysponuje lekarz dla jednego pacjenta w obecnym systemie ochrony zdrowia. Oprócz tego lekarze mają prawo się mylić – popełniać błędy, tak jak my wszyscy, niezależnie od starań i poświęcenia. I choć śledzą na bieżąco najlepsze praktyki medyczne, doszkalają się na kursach i konferencjach naukowych, ich możliwości są również ograniczone.

Złożony i wymagający zawód Leczenie to nie jest naprawa samochodu. Chociaż medycyna jest nauką ścisłą, czasami nie tylko wiedza pomaga, ale także interakcja między ludźmi. Dawka nadziei, motywacji i pociechy stanowi psychologiczną część bycia lekarzem.

Chociaż sztukę leczenia można opanować podczas studiów medycznych, sztuka komunikacji musi być dopasowana do każdego pacjenta z osobna. To codzien-

» Do 2030 r. na świecie będzie brakować 9,9 miliona pracowników opieki zdrowotnej.«

nie kilkadziesiąt zupełnie różnych osób, nie tylko przypadków medycznych, ale przede wszystkim ludzi.

Przekazywanie wiadomości o nieuleczalnej chorobie nie przychodzi łatwo, nawet po latach praktyki lekarskiej.

Choć bazową rolą lekarzy i pielęgniarek jest świadczenie usług medycznych, mają oni do czynienia z człowiekiem. To ogromne obciążenie emocjonalne – czasami pacjenta nie daje się uratować, czasami trzeba walczyć z samym systemem i administracją. Godziny spędzone na podejmowaniu krytycznych decyzji dotyczących ludzkiego życia są ciężarem, którego większość z nas nie może sobie nawet wyobrazić. Na podstawie ankiety przeprowadzonej w 2018 r. w USA ustalono, że 78% lekarzy doświadcza wypalenia zawodowego. Chociaż oczekujemy wsparcia, powinniśmy również zrozumieć i szanować pracę lekarza.

Niedobory personelu w służbie zdrowia i nasza odpowiedzialność Sytuacja związana z COVID-19 nie pozostawia wątpliwości: zasoby opieki zdrowotnej są ograniczone. Co więcej, nawet bez koronawirusa systemy opieki zdrowotnej są już przeciążone w wielu krajach. Zgodnie ze „Światową strategią dla zasobów kadrowych w ochronie zdrowia 2030”, opracowaną przez WHO, do 2030 r. na świecie będzie brakować 9,9 miliona pracowników opieki zdrowotnej. Aby zapewnić wysokiej jakości opiekę rosnącej populacji i starzejącym się społeczeństwom, opieka zdrowotna przyszłości będzie musiała ulec znaczącym zmianom.

Niedobory lekarzy, pielęgniarek i położnych można złagodzić, wykorzystując nowe technologie, zmieniając strukturę

zadań, opracowując modele zrównoważonej opieki lub wzmacniając edukację medyczną. Naszym wspólnym obowiązkiem jest „spłaszczenie krzywej” szybko rosnącego popytu na usługi medyczne. Musimy przestać myśleć o naszym zdrowiu jak o czymś, co możemy nadwyrężać tak długo, dopóki się nie zepsuje, a następnie naprawiać je w gabinecie lekarskim. Co najmniej 80% przypadków chorób serca, udaru mózgu i cukrzycy typu 2 można uniknąć, eliminując czynniki ryzyka, takie jak brak aktywności fizycznej lub niezdrowa dieta.

Nasze zachowanie i codzienne wybory bezpośrednio wpływają na to, jak działa system opieki zdrowotnej. Nawet niewielkie zmiany w stylu życia mogą okazać się znaczące dla własnego samopoczucia. Mniej niepotrzebnych wizyt u lekarza to gwarancja, że kiedy naprawdę będziemy potrzebować pomocy, uzyskamy ją na czas.

Relacja oparta na zaufaniu i współpracy Porada medyczna to transakcja dwustronna. Lekarz diagnozuje i rozpoznaje problem, a następnie rozpoczyna leczenie przepisując odpowiednie leki i przekazując zalecenia. Należy podkreślić: zalecenia, a nie nakazy. Sposób ich zastosowania zależy od pacjenta. Nikt nie kontroluje, czy pacjent regularnie zażywa leki i czy stosuje się do wskazówek dotyczących przykładowo stylu życia. Zaufanie ma tutaj kluczowe znaczenie. Jeśli pacjent i lekarz mają do siebie zaufanie, szanse szybkiego powrotu do zdrowia rosną.

W tej relacji obydwie strony stanowią jedną drużynę grającą do tej samej bramki, mając równe prawa i obowiązki. Pacjent ma prawo sprawdzać w internecie objawy przed wizytą u lekarza, zadawać pytania i wyrażać swoje wątpliwości. Jest to integralna część transakcji odbywającej się w gabinecie lekarskim. Ale pacjent ma również obowiązki. Żaden lekarz nie może kogoś wyleczyć na siłę.

Opieka zdrowotna na całym świecie ma jedną wspólną cechę: zaangażowanie i empatię lekarzy i pielęgniarek, niezależnie od warunków pracy i wyposażenia technicznego. Nie tylko podczas pandemii COVID-19, ale każdego dnia są na pierwszej linii, aby nieść pomoc i walczyć o każde ludzkie życie. Zacznijmy to doceniać, zmieniając nasz punkt widzenia i biorąc większą odpowiedzialność za własne zdrowie. 

OSOZ Polska 6/2020

11

ak t u alności

R ynek zdrowia w pi g u łce

Fundusz medyczny i inne ważne ustawy Jednym z najważniejszych wydarzeń czerwca była publikacja zapowiadanej od miesięcy ustawy o Funduszu Medycznym. Choć w porównaniu z zapowiedziami prezydenta Andrzeja Dudy projekt w wielu aspektach się rozjechał.

Aleksandra Kurowska Dziennikarka

Finanse Szpitale na różnych poziomach alarmują, że mają za mało pieniędzy by finansować podwyżki najniższych wynagrodzeń. Od 1 lipca NFZ zmienił plan finansowy przeznaczając 302,7 mln zł dla szpitali sieciowych, co miało dać 3 proc. podwyżkę. Ale wielu z nich odcięto równocześnie 1 proc. z przelicznika wprowadzonego wcześniej, więc dostaną mniej 2 proc. To stanowczo za mało, by zatrzymać zadłu-

12

OSOZ Polska 6/2020

żanie. Przyznane im dotychczas dodatkowe środki nie pokrywają kosztów. Ale sytuacja w NFZ też jest trudna. Pandemia odbija się – jak można się było spodziewać – na spływie składek do NFZ. Tylko w tym roku planowane przychody do NFZ będą niższe o niemal 2 mld zł (spadek z 93,16 mld zł do 91,23 mld zł) – wynika z obecnych szacunków rządu. Ale taki spadek już realnie mamy teraz w skali dwóch miesięcy – czyli w kwietniu i maju – właśnie o 2 mld zł. W kolejnych latach wpływy ze składek prawdopodobnie będą rosnąć każdego roku o ok. 4,5 mld zł.

W związku z tym czekają nas ciężkie dyskusje wokół realizacji zapisów „ustawy 6 proc. PKB na zdrowie”. Tylko w przyszłym roku jej realizacja będzie wymagała przeznaczenia na ochronę zdrowia dodatkowych 24,9 mld zł z budżetu państwa. Mogą być konieczne cięcia innych wydatków, na co zwracała uwagę w swoim opracowaniu firma Public Policy. W kolejnych trzech latach, po obecnym, szacowana suma wydatków na ochronę zdrowia wyniesie ponad 85,5 mld zł.

System Płatny urlop szkoleniowy, normy zatrudnienia, uznawanie dorobku – to jedne z kwestii, które ureguluje nowa ustawa. W IV kwartale rząd miałby przyjąć projekt regulujący kompleksowo kwestie związane z medycyną laboratoryj-

ak t u alności

ną. O projekt środowisko walczyło od wielu lat. – Środowisko diagnostów laboratoryjnych dostrzega konieczność ewolucji przepisów regulujących nasz zawód. Mamy nadzieję, że zgłaszane przez nas postulaty znajdą odzwierciedlenie w finalnych propozycjach legislacyjnych. Ufam, że uda nam się wypracować wspólnie z Ministerstwem Zdrowia najlepsze możliwe rozwiązania – mówi o planowanych zmianach legislacyjnych prezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych Alina Niewiadomska.

Wiele emocji wzbudziła zmiana art.

37 Kodeksu karnego, wprowadzona w tzw. tarczy antykryzysowej 4.0. Dotyczy ona m.in. kar za przestępstwa, które w praktyce mogą być popełnianie przez lekarzy w związku z wykonywaniem zawodu, takich jak nieumyślne spowodowanie śmierci czy ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Szumu wokół przepisu było tyle, że MZ na konferencji poinformowało, że zmian nikt z nimi nie konsultował i wprowadzono je w parlamencie.

W mediach społecznościowych pojawiło się wiele wpisów lekarzy, pielęgniarek czy ratowników informujących o tym, że w przypadku skomplikowanych i ryzykownych procedur grozić im będzie teraz więzienie, że część osób może wręcz zrezygnować z zawodu. W praktyce zaostrzono przepisy, ale nie tak, że z automatu grozić będzie więzienie. Sąd nadal będzie mógł np. warunkowo umorzyć postępowanie, warunkowo zawiesić wykonanie kary albo orzec zamiast kary pozbawienia wolności karę grzywny albo karę ograniczenia wolności. Będzie miał jednak mniejszą niż dotychczas swobodę decyzji korzystnych dla medyków. Choć różnica może nie wydawać się duża, w praktyce będzie miała wpływ na zasady wymierzania przez sądy kar za przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, co obejmuje m.in. te przestępstwa, które mogą być popełnianie przez lekarzy w związku z wykonywaniem zawodu, takie jak: nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 k.k.); nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 k.k.); narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia czy ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 § 1 i 2 k.k.), nieumyślne sporządzenie fałszywej opinii przez biegłego lub eksperta w postępowaniu karnym lub cywilnym (art. 233 § 4a k.k.).

Wśród pomysłów, jak to rozwiązać, było m.in. wykreślenie przepisu lub wyłączenie choćby częściowo sytuacji ratowania komuś zdrowia i życia. Resort

» Wiele emocji wzbudziła zmiana art. 37 Kodeksu karnego, wprowadzona w tzw. tarczy antykryzysowej 4.0.« sprawiedliwości na spotkaniu z Naczelną Radą Lekarską zapewniał, że zapis ustawy nie będzie stosowany do sytuacji, gdy np. lekarz wykonywał ryzykowną operację, ale to tylko ustne zapewnienia, a sądy stosować się będą do ustawy.

Leki Ustawa o Funduszu Medycznym miała być w pewnym sensie rekompensatą, gdy na rząd i prezydenta Andrzeja Dudę posypały się gromy za to, że 2 mld zł z budżetu przekazują TVP. Przypomnijmy, że senatorowie próbowali środki te przekierować na onkologię. Fundusz miał mieć 2,75 mld zł budżetu rocznego i zwiększać dostęp do świadczeń medycznych w onkologii oraz chorobach rzadkich – zwłaszcza jeśli chodzi o innowacyjne leki. W projekcie jednak wpisano maksymalnie 2 mld zł na ten rok i po maksymalnie 4 mld zł na kolejne. Ale dorzucono szereg innych zadań. Poza zwiększeniem dostępu do leków, Fundusz ma finansować m.in. programy profilaktyczne oraz inwestycje infrastrukturalne np. modernizacje szpitali, budowę nowych, wymianę szpitalnych łóżek. Są to często inwestycje sięgające nawet setek milionów złotych, które i tak budżet państwa teraz finansował. Poza tym projekt ustawy zmienia wiele przepisów dotyczących dotychczasowych form refundacji, w tym negocjacji, zakazu zawieszania postępowań (teraz, gdy np. firmy spodziewały się negatywnej decyzji, czasem zawieszały wniosek) czy wreszcie nowych wymogów w zakresie obniżenia ceny/kosztu leku po upływie okresu wyłączności rynkowej. Skrócony – według projektu – będzie czas na negocjacje cen i innych warunków refundacji (do trzech spotkań z Komisją i jednego miesiąca) i generalnie spadnie rola MZ w całym procesie. Eksperci obawiają się tego wskazując m.in. że członkowie Komisji Ekonomicznej, prowadzącej negocjacje, mają bardzo różny poziom kom-

petencji, ich wiedza nie podlega weryfikacji i często to ministerstwo naprawiało po nich wadliwe decyzje.

W projekcie proponuje się włączenie do ustawy refundacyjnej m.in. nowych definicji, takich jak: – technologia lekowa o wysokiej wartości klinicznej – technologia lekowa zawierająca substancje czynne, która do dnia objęcia refundacją nie była finansowana ze środków publicznych i nie była stosowana w programach lekowych dotyczących schorzeń określonych w Załączniku B „obwieszczenia refundacyjnego”; – technologia lekowa o wysokim poziomie innowacyjności – technologia lekowa stosowana w onkologii lub chorobach rzadkich, która uzyskała pozwolenie na dopuszczenie do obrotu wydane przez Radę Unii Europejskiej lub Komisję Europejską, i która została umieszczona w wykazie technologii lekowych o wysokim poziomie innowacyjności publikowanym przez AOTMiT.

Rynek Tylko co trzeci Polak skorzystałby ze szczepionki przeciw COVID-19, gdyby była dostępna – wynika z badania przeprowadzonego przez Warszawski Uniwersytet Medyczny oraz Uniwersytet Warszawski we współpracy z ARC Rynek i Opinia.

Apteki, hurtownie i placówki medyczne wkraczają w etap kolejnych zmian związanych z tzw. dyrektywą antyfałszywkową. Od 1 lipca weszły w życie kolejne obowiązki dotyczące weryfikacji autentyczności leków. Cześć z nich dotyczy także szpitali, przykładowo w zakresie autentyczności leków przeznaczonych do badań klinicznych.

W czerwcu po raz kolejny skrócono tzw. listę antywywozową leków. Ma już poniżej 300 pozycji, co oznacza, że dostęp do leków poprawił się. Wskazują na to także inne raporty.

Raporty Ministerstwo Zdrowia opublikowało interaktywne aplikacje do map potrzeb zdrowotnych. Dostępne tam są informacje m.in. dotyczące podstawowej opieki zdrowotnej, leczenia szpitalnego czy programów lekowych.

Personalia Mecenas Marcin Pieklak został partnerem kancelarii Domański Zakrzewski Palinka. 

OSOZ Polska 6/2020

13

ak t u alności

radar epide m iolo g iczny ( sierpie ń 2 0 2 0 )

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

57%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (sierpień)

Dolnośląskie

843

Kujawsko-pomorskie

421

Łódzkie

584

Lubelskie

564

Lubuskie

723

Małopolskie

646

Mazowieckie

735

Opolskie

401

Podkarpackie

1 178

Podlaskie

522

Pomorskie

795

Śląskie

534

Świętokrzyskie

583

Warmińsko-mazurskie

644

Wielkopolskie

625

Zachodniopomorskie

713

TREND W STOSUNKU DO lipca

               

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

14

OSOZ Polska 6/2020

56%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (sierpień)

Dolnośląskie

3 906

Kujawsko-pomorskie

2 874

Łódzkie

2 976

Lubelskie

3 064

Lubuskie

3 978

Małopolskie

3 317

Mazowieckie

4 118

Opolskie

2 858

Podkarpackie

2 926

Podlaskie

3 121

Pomorskie

3 961

Śląskie

2 805

Świętokrzyskie

2 715

Warmińsko-mazurskie

3 283

Wielkopolskie

3 503

Zachodniopomorskie

4 061

TREND W STOSUNKU DO lipca

               

ak t u alności

E-recepta przyjęła się szybko O Internetowym Koncie Pacjenta słyszało 33% Polaków, a niemal 2/3 spośród 2,5 miliona użytkowników loguje się na nie, aby sprawdzić otrzymaną e-receptę – wynika z badania „Świadomość i postrzeganie Internetowego Konta Pacjenta” przeprowadzonego w kwietniu br. na zlecenie Centrum e-Zdrowia (dawniej: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia).

1,25 miliona aktywnych użytkowników Jeden na trzech Polaków wskazuje w odpowiedziach wspomaganych, że słyszał o Internetowym Koncie Pacjenta. Znajomość samego serwisu internetowego pacjent.gov.pl deklaruje niewiele mniej badanych – 31%. Prawie 2,5 mln Polaków zalogowało się już na swoje Internetowe Konto Pacjenta, z czego prawie połowa korzysta z niego aktywnie. Im

starsza grupa wiekowa, tym korzystanie z Internetowego Konta Pacjenta jest częstsze – w grupie osób powyżej 65 r. życia korzystanie z aplikacji na co dzień deklaruje ponad 55% badanych, a wśród młodych (18–34 lata) już tylko 39%. Badani użytkownicy Internetowego Konta Pacjenta logują się na nie przynajmniej raz w miesiącu (38%), a jedynie co dziesiąta osoba logowała się tylko raz.

Najwięcej użytkowników IKP aktywowało je w okresie kwiecień-październik 2019 r. (19%) oraz w marcu br.

(16%), na co może mieć wpływ epidemia koronawirusa i potrzeba skorzystania z e-recepty lub innych usług online w ochronie zdrowia bez konieczności wychodzenia z domu.

– Sytuacja związana z epidemią przyspieszyła cyfryzację w wielu dziedzinach życia i pokazała, że nie ma już od niej odwrotu. Szczególnie w ochronie zdrowia.

Mimo, iż epidemia jest dla wszystkich ogromnym wyzwaniem, to dzięki konsekwentnemu realizowaniu kolejnych etapów informatyzacji ochrony zdrowia, praktycznie od razu mogliśmy przestawić się na telemedycynę i świadczenie usług w sieci. W ciągu ostatnich trzech miesięcy zainteresowanie Polaków e-usługami

OSOZ Polska 6/2020

15

ak t u alności

w ochronie zdrowia, z których można korzystać bez wychodzenia z domu i tym samym zminimalizować ryzyko zakażenia się wirusem, zdecydowanie wzrosło. Jestem przekonana, że osoby, które skorzystały z cyfrowych usług w ochronie zdrowia miały pozytywne z nimi doświadczenia i dołączą do grona entuzjastów telemedycyny – mówi Agnieszka Kister, dyrektor Centrum e-Zdrowia.

Wiedzę na temat Internetowego Konta Pacjenta Polacy czerpią najczęściej

16

OSOZ Polska 6/2020

z mediów: telewizji (41%), Internetu (26%) i radia (16%). Częstym źródłem informacji jest także rodzina lub znajomi (26%) oraz materiały informacyjno-edukacyjne, w szczególności ulotki dystrybuowane w przychodniach (24%).

Co przyciąga do usług cyfrowych?

Do pierwszego logowania się na Internetowe Konto Pacjenta najczęściej skłaniał użytkowników dostęp do wystawionych e-recept i możliwość ich przeglądania

(27%) oraz możliwość otrzymania e-recepty w przypadku choroby przewlekłej bez konieczności wizyty u lekarza (13%).

Dla większości badanych e-recepta jest też głównym powodem aktywnego korzystania z aplikacji na co dzień.

Wśród korzyści wskazują oni również na możliwość dostępu do historii wizyt refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, sprawdzenia dawkowania przepisanego leku czy dostęp do innych zaświadczeń lekarskich, np. e-zwolnień.

ak t u alności

Większość badanych (76%), którzy aktywowali Internetowe Konto Pacjenta, ocenia je pozytywnie i uważa, że jest przydatne, szczególnie ze względu na możliwość stałego wglądu do swoich informacji medycznych: możliwość przeglądania wystawionych e-recept i e-skierowań wskazało aż 84%, a blisko 2/3 dostęp do informacji medycznych dzieci do 18 roku życia.

73% ankietowanych deklaruje, że nic im nie utrudnia korzystania z aplikacji,

a blisko połowa (49%) jest skłonnych polecić ją innym.

Znajomość e-recepty Niemal wszyscy badani deklarują, że słyszeli o e-recepcie (93%). Wśród osób posiadających Internetowe Konto Pacjenta odsetek ten jest jeszcze wyższy i wynosi aż 97%.

Prawie 100% ankietowanych nie miało żadnych trudności z realizacją e-recepty.

E-recepta jest pozytywnie oceniana przez 84% badanych. Ankietowani naj-

bardziej doceniają to, że dzięki niej nie muszą już iść osobiście do przychodni, żeby otrzymać receptę na kontynuację leczenia (48%) oraz brak papierowej postaci recepty (42%). Badanie potwierdza też, że e-recepta to wygoda i duże ułatwienie dla Polaków – tak sądzi ponad 40% badanych.  Źródło: Centrum e-Zdrowia

OSOZ Polska 6/2020

17

I nnowacje

A plikacje zdrowot ne

WHO Academy COVID-19 Learning

18

Less – Alcohol Tracker

Mindful Affirmations

Aplikacja Światowej Organizacji Zdrowia, skierowana do pracowników służby zdrowia, ma pełnić rolę źródła wiarygodnej wiedzy na temat COVID-19. Składają się na nią najnowszej informacje, doniesienia naukowe, szkolenia i wirtualne warsztaty wspierające lekarzy, pielęgniarki i personel medyczny w opiece nad pacjentami zakażonymi koronawirusem.

To także materiały edukacyjne na temat tego, jak chronić się podczas codziennej pracy z chorymi. Całość uzupełniono aktualnymi statystykami epidemiologicznymi.

Proste narzędzie, które pomaga świadomie spożywać alkohol i ograniczyć jego konsumpcję. Zgodnie z zasadą: „tylko to co mierzysz, możesz kontrolować”, LESS jest lustrem codziennych nawyków. Włączając aplikację wybieramy się w podróż statkiem – codziennie wypijane drinki wpływają na pogodę na morzu (im więcej, tym gorsza), a tygodniowa konsumpcja przekłada się na prędkość podróży. Tylko przy niskim spożyciu masz szansę szybko dotrzeć do celu. Dzienny limit spożycia dopasowuje algorytm, pozwalając indywidualizować cel. Postępy widać na specjalnych diagramach.

Afirmacje są źródłem wiary w samego siebie, zmieniają nastawienie, wyzwalają motywację i energię do działania. Są powszechnie stosowanym narzędziem w psychologii zachowań i mają naukowo udowodnioną skuteczność. Afirmacje dostępne w aplikacji mogą być odtwarzane w stanie skupienia, podczas relaksu, ale też w tle, w czasie wykonywania codziennych czynności – wówczas rejestruje je podświadomość. W ten sposób trenujemy mózg w kierunku bardziej pozytywnego nastawienia. Wystarczy wybrać obszar, w którym potrzebujmy motywacji i wzmocnienia.

Android | iOS | ENG + inne Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 6/2020

I nnowacje

N owości / wynalazki

Kontrola czasu mycia rąk Najnowsza aktualizacja systemu operacyjnego dla inteligentnych zegarków Apple Watch zawiera kilka nowości dotyczących zdrowia. Jedną z nich jest kontrola czasu mycia rąk. Dzięki wbudowanym czujnikom ruchu, Apple Watch wykryje automatycznie, gdy użytkownik rozpoczyna myć ręce. W tym momencie uruchamia się stoper i zacznie odmierzać czas 20 sekund. Tyle według ekspertów powinna trwać higiena dłoni, aby zneutralizować wszystkie bakterie i wirusy, w tym koronawirusa. Jeżeli jednak czynność zakończona zostanie zbyt wcześnie, zegarek wyśle odpowiedni komunikat. Podobną funkcję wprowadził też Samsung dla swoich inteligentnych urządzeń. Ponadto Apple wprowadza także monitoring jakości snu.

Synapsy w procesorze Inżynierowie z MIT – Massachusetts Institute of Technology – zaprojektowali mniejszy od płatka konfetti „mózg w procesorze” wykonany z dziesiątek tysięcy sztucznych synaps. Aby wyprodukować każdy z komponentów złożony ze stopów srebra, miedzi oraz z krzemu, badacze sięgnęli do technik metalurgii. Podczas testów, układ był w stanie “zapamiętać” zapisane obrazy i odtworzyć je wielokrotnie. System elektroniczny oparty na nowym typie układu przetwarzającego informacje blisko naśladuje architekturę neuronalną mózgu. Takie układy zainspirowane mózgiem mogłyby być wbudowane w małe, przenośne urządzenia sztucznej inteligencji i wykonywałyby złożone zadania obliczeniowe, z którymi radzą sobie obecnie jedynie superkomputery.

OSOZ Polska 6/2020

19

I nnowacje

Pierwsza gra na receptę Amerykańska Agencja Żywności i Leków FDA wydała pierwsze w historii zezwolenie dla gry komputerowej. Cyfrowa terapia dla dzieci w wieku od 8 do 12 lat z ADHD może być od tej chwili wypisywana na receptę przez lekarza. Stosowanie gry EndeavorRx jest wskazane przez FDA celem minimalizacji objawów choroby. Gracz podróżuje przez obce światy w formie awatara. Aplikacja śledzi ruchy, dzięki czemu może monitorować zachowanie użytkownika i szybko dostosowywać się do jego reakcji. „EndeavorRx oferuje nie-lekowy sposób poprawy wyników leczenia ADHD u dzieci i jednocześnie jest ważnym elementem szybko rozwijającej się dziedziny terapii cyfrowych”, mówi Jeffrey Shuren, dyrektor Centrum Urządzeń i Zdrowia Radiologicznego FDA. W procesie dopuszczenia gry na rynek i zakwalifikowania jej do produktów medycznych, FDA przyjrzała się danym z wielu badań klinicznych przeprowadzonych na ponad 600 pacjentach. Bezpieczeństwo stosowania gry pozwala lekarzom włączyć ją do procesu leczenia, zaraz obok leków i innych interwencji. ADHD jest częstym zaburzeniem mającym początek w dzieciństwie i dotykającym około 3–8 proc. osób w wieku 7–13 lat. W Polsce jest to ok. 80 tysięcy dzieci. Objawy obejmują trudności z koncentracją i uwagą, kontrolowaniem zachowań, oraz bardzo wysoki poziom aktywności.

Przezroczysta maska Wszystko wskazuje na to, że pandemia COVID-19 pozostanie z nami przez dłuższy czas, a w wraz z tym – konieczność noszenia masek. Te tradycyjne przykrywają połowę twarzy, zasłaniając najważniejsze emocje. Według psychologów, to wpływa negatywnie na jakość kontaktów społecznych.

Zespół francuskich projektantów przedstawił transparentne maski CIVILITY, przez które widać niemal całą twarz. Nową maskę można dopasować do kształtu głowy, a wbudowane wymienialne filtry posiadają certyfikat UE FFP2 (minimum 94% filtracji przechodzących cząstek). Filtry trzeba wymieniać co 12 godzin, pozostała część maski jest wielokrotnego użytku i może być bezpiecznie czyszczona przy użyciu 70-proc. roztworu alkoholu. Koszt maski to 35 euro (łącznie z 30 filtrami, wystarczającymi na miesiąc regularnego użytkowania).

20

OSOZ Polska 6/2020

I nnowacje

Kolejne etapy e-zdrowia – Zbliżamy się do uruchomienia pilotażu elektronicznej dokumentacji medycznej i raportowania zdarzeń medycznych. To trzeci, kluczowy etap cyfryzacji ochrony zdrowia w zakresie dokumentacji medycznej – powiedziała podczas Kongresu Wyzwań Zdrowotnych Agnieszka Kister, Dyrektor Centrum e-Zdrowia.

Z kolei w wywiadzie dla „Sieci”, wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński przedstawił informacje o kolejnych funkcjonalnościach platformy e-zdrowia, takich jak centralna rejestracja umożliwiająca zapisanie się na wizytę przez Internet czy przekształcenie teleporady w wideoporadę.

Dyskusja o aplikacjach Prof. Maciej Banach, dyrektor Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, powiedział podczas debaty HCC Online, że trwają przygotowania do certyfikacji urządzeń i aplikacji zdrowotnych w ramach think tanku “Innowacje dla zdrowia”. W dyskusji o klasyfikacji urządzeń m-zdrowia wziął także udział Grzegorz Mródź, wiceprezes zarządu firmy Kamsoft S.A. – Granica między gadżetem a narzędziem pomagającym w kwestiach zdrowotnych przebiega nie tyle w samej aplikacji i kwestiach IT, ale zagadnieniach merytorycznych. Aplikacja, która jest użyteczna to taka, przy pomocy której pacjent uzyska określone usługi. Nie sama aplikacja jest celem, tylko uzyskanie tych usług – podkreślał.

100 000 e-skierowań 8 stycznia 2021 roku e-skierowania w Polsce będą obowiązkowe dla większości usług medycznych. Jednak już teraz ta e-usługa staje się coraz bardziej popularna. W okresie od stycznia do maja 2020 roku lekarze wystawiali średnio ok. 13 tys. e-skierowań miesięcznie, to ponad dwa razy więcej niż pod koniec ubiegłego roku. Rekordowym miesiącem był maj 2020 roku, wystawiono wtedy ponad 26 tys. e-skierowań. E-skierowania wystawiane są już w ponad 2 tys. placówek w całej Polsce. Jak działa to rozwiązanie? W momencie, gdy pacjent przekaże dane dostępowe do e-skierowania w postaci 4-cyfrowego kodu oraz numeru PESEL, zostaną pobrane automatycznie do systemu rejestracji wszystkie niezbędne do zapisu informacje. Zarówno te o wskazanych świadczeniach, ale również dotyczące danych pacjenta.

Dzięki temu nie ma konieczności ręcznego przepisywania danych do systemu, co skraca proces rejestracji.

Źródło i zdjęcia: Apple, MIT, Akili Interactive, MZ, Civility, Rynek Zdrowia, CSIOZ.

OSOZ Polska 6/2020

21

I nnowacje

PATENTY I INNOWACJE Corocznie organy patentowe na całym świecie rejestrują miliony zgłoszeń. Najwięcej w Chinach (432 147 patentów w 2018 roku) i USA (307 759). Europa plasuje się na czwartym miejscu zaraz po Japonii (127 603 patentów). Wiele z nich zgłaszają wielkie firmy technologiczne, z góry zastrzegając prawa autorskie do pomysłów. I to nawet takich, które wydają się zbyt ekstrawaganckie, aby doczekały się realizacji. Przedstawiamy kilka zarejestrowanych wynalazków w obszarze ochrony zdrowia przyszłości.

Alphabet Urządzenie ubieralne nowej generacji Wearables szturmem wchodzą na rynek ochrony zdrowia.

Inteligentne zegarki i biżuteria, opaski, czujniki umieszczone w ubraniu – wszystko po to, aby na bieżąco śledzić tętno, ciśnienie krwi, temperaturę ciała, spalone kalorie, a coraz częściej także by dokonywać bardziej zaawansowanych pomiarów, przykładowo składu chemicznego krwi.

Ten patent idzie o krok dalej proponując wprowadzenie do krwiobiegu pacjenta nanocząsteczek. Monitorując ich przemieszczanie się w żyłach pacjenta, urządzenie umieszczone na ciele mogłoby wykrywać przykładowo udar mózgu i inne zagrożenia dla życia.

Microsoft Aktualizacja statusu offline Twoje ubrania mogą wprost wyrażać to, jak się czujesz albo co myślisz w danym momencie. Dzięki diodom LED i włóknom światłowodowym wszytym w ubrania, wkrótce będziesz mógł zakomunikować otoczeniu swoje myśli i emocje. Tak przynajmniej widzi to Microsoft.

Alphabet Inteligentna strzykawka Znacie to uczucie strachu przed tym, że podczas zastrzyku zostanie wam wszczepione powietrze? Bez obaw. Odpowietrzenie strzykawki jest wpajane medykom na etapie studiów i to podstawowa procedura. Zasada brzmi: „należy pozbyć się całego powietrza ze strzykawki, aby wraz z lekiem nie podać do linii naczyniowej powietrza, które może prowadzić do śmiertelnego zatoru powietrznego.” Dmuchając na zimne, Alphabet ma pomysł, aby czujnik umieszczony w strzykawce dodatkowo sprawdzał zawartość powietrza i przesyłał informacje na urządzenie mobilne lekarza lub pielęgniarki/pielęgniarza.

22

OSOZ Polska 6/2020

Apple Elastyczna elektronika Choć Apple posiada już w swojej ofercie zegarek potrafiący mierzyć wybrane parametry życiowe i aktywność fizyczną, nie jest to ostatnie słowo technologicznego giganta z doliny krzemowej. W nowo zarejestrowanym patencie znajduje się szkic obrazujący zupełnie nowe podejście. Zamiast niewygodnych zegarków – elastyczne tkaniny z funkcją wyświetlania informacji i integracji z innymi urządzeniami mobilnymi. Apple uzyskał też patent na czujniki tkaninowe, które mogłyby pozwolić osadzić niektóre technologie w bardziej elastycznym środowisku przyjaznych dla użytkownika materiałów.

Amazon Otoczenie, które czuje Już nie tylko zegarki i ubrania stają się inteligentne, ale też budynki, podłogi, ściany i wyposażenie domów. Ten patent Amazona ma kontrolować ruch ludzi w obiektach w zależności od ich uprawnień do przebywania w poszczególnych pomieszczeniach. Inteligentne płytki podłogowe komunikują się ze sobą, ustalając czy dana osoba powinna znajdować się w danej części budynku. Na jednym z rysunków zobrazowano jak podłoga przesyła informacje do urządzenia mobilnego wykorzystując do tego… ciało człowieka. Ten ekstrawagancki pomysł raczej nie zastąpi tradycyjnych kart pracowników czy coraz powszechniejszych systemów rozpoznawania twarzy.

Microsoft Siri powie ci, ile kalorii spożyłeś Na podstawie listy zakupów i wartości odżywczych asystent głosowy na bieżąco informuje o zawartości kalorycznej jedzenia i informuje, czy posiłki odpowiadają założonym celom związanym z problemami zdrowotnymi lub przykładowo planem utraty wagi. Siri miałaby też doradzać, co zjeść w domu, ale też w restauracji. Źródło: na podstawie artykułu “Apple has an idea for wearables made entirely out of fabric” (Protocol)

OSOZ Polska 6/2020

23

R apor t

Zrozumieć transformację W dyskusjach o transformacji cyfrowej ochrony zdrowia akcent pada najczęściej na cyfryzację. Kontekst transformacji jest pomijany. W rzeczywistości nie chodzi o wdrażanie systemów IT w szpitalach czy takich rozwiązań e-zdrowia jak e-recepta, ale głęboką reformę obecnego modelu ochrony zdrowia, także w obszarach nie mających, wydawałoby się, wiele wspólnego z digitalizacją.

Zdrowie w schematycznych ramach Jeżeli w ochronie zdrowia wszystko funkcjonowałoby dobrze, nie byłoby potrzeby przeprowadzania większych zmian. Tak jednak nie jest. Systemy zdrowia na całym świecie znajdują się w głębokim kryzysie. Rosną wydatki związane ze starzejącym się społeczeństwem oraz wzrostem obciążenia niezakaźnymi chorobami przewlekłymi jak cukrzyca, choroby układu krążenia czy choroby psychiczne. Rośną też wymagania i oczekiwania pacjentów, podobnie jak nierówności w dostępie do usług

24

OSOZ Polska 6/2020

zdrowotnych. Brakuje lekarzy i pielęgniarek i to niemal w każdym zakątku świata. To nie są tylko dane i statystyki, ale fakty prowadzące do cierpienia ludzi i zgonów, którym można by zapobiec, gdyby zbudować wydajny i skuteczny system zdrowia.

Tak szeroki zestaw problemów wymaga radykalnego działania. Tutaj już nie wystarczą drobne modyfikacje, trochę większe nakłady finansowe, skuteczniejsze leki i nowocześniejsze technologie medyczne. Potrzebna jest transformacja organizacji ochrony zdrowia, sposobu

pracy lekarzy, roli pacjenta, planowania i realizacji polityki zdrowotnej. Szansa na nowe otwarcie w ochronie zdrowia pojawiła się całkiem niedawno, wraz z komputeryzacją, rozwojem systemów sztucznej inteligencji, robotyki i Internetu. Mowa o czwartej rewolucji technologicznej, która zmieniła sposób w jaki żyjemy, komunikujemy się, uczestniczymy w życiu społecznym. A największe przyspieszenie nastąpiło wraz z pojawieniem się smartfonów – miniaturowych komputerów towarzyszących nam na codzień. Dla medycyny to odkrycie może

R apor t

ne na odległość. Z nich zrodziły się założenia nowej ochrony zdrowia przyszłości w erze cyfryzacji. Ewoluowała też terminologia – dziś rozmawiamy o „zdrowiu cyfrowym” (and. digital health), a coraz rzadziej o „e-zdrowiu”. Różnica jest taka, że pierwsze pojęcie stawia w centrum procesy ochrony zdrowia skupione wokół pacjenta, z kolei drugie kładzie nacisk na rozwiązania informatyczne. W międzyczasie pojawiły się nowe technologie, w tym robotyka, sztuczna inteligencja, big data – praktyczne rozwiązania napędzające zmianę paradygmatu ochrony zdrowia.

Opieka zastępuje leczenie

nie tak jednoznacznie przekładające się na efekty leczenia jak wynalezienie antybiotyków, ale dające nam do rąk narzędzia o niewyobrażalnym potencjale.

To nie technologia, ale możliwości Cała podróż ochrony zdrowia przez cyfryzację zaczęła się od prostej koncepcji: zamiany papierowej dokumentacji pacjentów na ich postać cyfrową. Celem było ułatwienie pracy lekarzy, usprawnienie wewnętrznych procesów administracyjnych w placówkach ochrony zdrowia, łatwiejsze rozliczanie kosztów świadczeń medycznych. Wokół funkcjonalności skupionej na tych priorytetach powstawały pierwsze systemy informatyczne dla szpitali.

Wraz z tym szybko rozwijały się firmy IT ukierunkowane na rozwój oprogramowania dla ochrony zdrowia. Dopiero upowszechnienie dostępu do Internetu, komputerów osobistych, a następnie smartfonów, doprowadziło do tego, że digitalizacja ochrony zdrowia zaczęła opuszczać cztery ściany szpitali.

Pojawiły się zupełne nowe możliwości jak telemedycyna i konsultacje medycz-

Ta nowa ochrona zdrowia przyszłości odchodzi od klasycznej roli pacjenta, szpitala oraz lekarza. Mówimy o procesie transformacji, który nie potrwa kilka lat, ale kilka dziesięcioleci. Jedno jest pewne: jesteśmy dopiero na początku długiej drogi i zanim pojawią się pierwsze korzyści dla pacjentów, trzeba będzie wykonać pracę u podstaw w postaci stworzenia jednolitego ekosystemu danych zdrowotnych.

Stacją docelową tej transformacji jest odejście od medycyny opartej na leczeniu chorego pacjenta, a więc medycyny reaktywnej, w kierunku profilaktyki i holistycznej, personalizowanej opieki nad każdym obywatelem, zarządzania ryzykiem zdrowotnym. Pacjent nie jest już jednostką chorobową, jednostką rozliczeniową w systemie refundacji świadczeń, ale współodpowiedzialnym za zdrowie podmiotem. Wokół niego buduje się system usług mających go angażować w proces ochrony zdrowia, tak aby zdrowie i dobre samopoczucie były efektem współpracy pomiędzy pacjentem a lekarzem, a nie zadaniem lekarza występującego w paternalistycznej roli. Aby realizowane były niezauważalnie w tle codziennego życia, nie pochłaniając naszej uwagi. Na kanwie tych założeń powstało wiele modeli jak opieka koordynowana czy opieka nastawiona na potrzeby pacjenta. Wszystkie je łączy jeden mianownik cyfryzacji: informacyjne sprzężenie procesów ochrony zdrowia i płynny przepływ danych pacjenta przez cały ekosystem ochrony zdrowia. To z kolei jest możliwe tylko w warunkach, gdy dane posiadają formę cyfrową i nie są tym samym uwięzione w silosach danych, czyli inaczej kartotekach papierowych zamkniętych tam, gdzie powstały.

Dane to wiedza, której dziś brakuje.

Lekarze podejmują decyzje na podstawie

szczątkowych faktów, nie mając kontroli nad tym, co dzieje się z chorym, gdy ten zakończy wizytę lekarską. Podobnie pacjent podejmuje decyzje na podstawie domysłów i intuicji. Do lekarza zgłasza się, gdy występują pierwsze objawy choroby, rozwijające się czasami latami.

Zbyt często jest za późno, aby klasyczna medycyna mogła pomóc.

Ministerstwa zdrowia, planując określone działania w zakresie zdrowia populacyjnego czy inwestycji, kierują się danymi historycznymi, które szybko się zmieniają. W tak nieefektywnie zbudowanym modelu pieniądze przeciekają przez powiększające się dziury. Efekt: system wymaga coraz większych budżetów, które nie przekładają się na jakość świadczeń. Nawet szybki postęp w dziedzinie nowych leków i technologii leczenia nie pozwolił uporać się z chorobami cywilizacyjnymi.

To nie będzie łatwa misja Na drodze do realizacji idealistycznych założeń zdrowia cyfrowego trzeba pokonać kilka podstawowych problemów technologicznych i strategicznych. Informatyzacja ochrony zdrowia, w początkowym okresie rewolucji IT, rozwijała się szybko, ale był to postęp pozbawiony reguł, standardów wymiany danych, długofalowych wizji. W ten sposób powstało wiele systemów gromadzących dane w różnych formatach, co uniemożliwia ich wymianę.

» Nowe czasy wymagają nowych rozwiązań, a ochrona zdrowia przyszłości powinna odejść od klasycznej roli pacjenta, szpitala oraz lekarza.«

OSOZ Polska 6/2020

25

R apor t

Z drugiej strony, nieustannie pojawiają się nowe technologie, jak mobile aplikacje zdrowotne, które pozostają poza sferą regulacji. Ten chaos powoli jest porządkowany, ale upłynie jeszcze sporo czasu, zanim będzie można mówić o interoperacyjności systemów i wymianie danych medycznych. A to warunek bazowy, aby przejść na wyższy poziom zdrowia cyfrowego – połączonych systemów zdrowia.

To pokazuje, że polityka nie nadąża za falą technologii wywołaną czwartą rewolucją technologiczną, nie jest w stanie aktywnie pobudzać i formułować rozwoju przykładowo sztucznej inteligencji, ale w pośpiechu tworzy ramy dla tego, co wprowadzi na rynek przemysł technologiczny. To nie sprzyja zrównoważonemu rozwojowi innowacji zdrowia cyfrowego, ale może doprowadzić do pojawienia się nowych problemów

podważających korzyści digitalizacji, od kontrowersji etycznych do powiększających się podziałów cyfrowych w społeczeństwie.

Liderzy, technologia i inny punkt widzenia Trzeba też pamiętać o tym, że transformacja, choć napędzana rozwojem technologii, oznacza zmianę sposobu myślenia o zdrowiu. Ta zmiana musi zrealizować się na poziomie pacjenta, a za jej pobudzenie odpowiedzialna będzie proinnowacyjna polityka zdrowotna. Kiedy mówimy bowiem o przesunięciu punktu ciężkości z leczenia na profilaktykę, trzeba wziąć pod uwagę całą obecną infrastrukturę ochrony zdrowia czy finansowanie nakierowane na szpitalnictwo oraz refundację leków. To prawie tak jak przejście z gospodarki opartej na energii z paliw kopalnianych w stronę czy-

stej energii ze źródeł odnawialnych. Każda transformacja pociąga za sobą zmianę struktur społecznych, przesunięcie miejsc pracy, wymaga dużych inwestycji, edukacji, wizji i liderów. Rolą polityki nie jest jednak jedynie regulacja status-quo, ale aktywne formułowanie nowej rzeczywistości. Nowe aplikacje, systemy oparte na sztucznej inteligencji czy roboty to nie są jedynie kolejne narzędzia, ale rozwiązania wpływające na procesy społeczne. Należy pamiętać, że mówimy o zdrowiu, gdzie liczą się inne wartości niż te kierujące pozostałymi gałęziami gospodarki. Jedną z nich jest zdrowie jako podstawowe prawo pacjenta. Aby kolejne dziesięciolecia upłynęły pod znakiem zbliżania się do tak wyznaczonego celu, transformacja cyfrowa ochrony zdrowia musi przebiegać pod znakiem mądrej cyfryzacji jako czynnika pobudzającego transformację. 

W obecnym systemie ochrony zdrowia, pacjent pozostawia za sobą jedynie pojedyncze ślady cyfrowe. Lekarz wprawdzie coraz częściej ma dostęp do elektronicznej dokumentacji medycznej, ale jest to dokumentacja „choroby”, a nie „zdrowia”. Do tego odzwierciedla jedynie niewielki procent danych. I tak zdrowie pozostaje przypisane sztywno do miejsca świadczenia usługi, ignorując to, co dzieje się z pacjentem po opuszczeniu murów kliniki albo szpitala.

26

OSOZ Polska 6/2020

roz m owy

Rozwój e-zdrowia musi być zaplanowany i skoordynowany Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia ma nową dyrektor.

Jest nią Agnieszka Kister. Zmienia się też nazwa, strategia i statut.

Rozmawiamy o planach Centrum e-Zdrowia na najbliższe miesiące.

CSIOZ to teraz Centrum e-Zdrowia. Skąd pomysł na zmianę nazwy?

Zadecydowały o tym dwie przesłanki. Po pierwsze zależało nam, aby nazwa odzwierciedlała transformację kompetencji Centrum, które z jednostki wykonawczej i technicznej staje się aktywnym uczestnikiem kreowania strategii i polityki państwa w zakresie e-zdrowia i kluczową instytucją nadającą kierunki rozwoju tego obszaru w Polsce. Nowa nazwa to niejako DNA naszej działalności. „Centrum e-zdrowia”, już w warstwie leksykalnej, oddaje istotę instytucji – naszą misję i wizję. A dodatkowo jest to nazwa krótka i łatwa do zapamiętania. I to drugi po-

wód: CSIOZ było akronimem zbyt trudnym do rozszyfrowania. Zdarzało się, że nawet osoby współpracujące z nami miały z tym problem.

Z jaką wizją przejmuje Pani dyrektor stery w Centrum e-Zdrowia? Jak wyobraża sobie Pani krajobraz e-zdrowia w Polsce za 5 lat?

Jako entuzjastka rozwiązań e-zdrowia chciałabym, żeby za 5 lat w Polsce nie dyskutowano na temat tego, czy warto informatyzować ochronę zdrowia, ale jakie kolejne rozwiązania wdrażać.

Chcę, by e-zdrowie stało się codziennością każdego Polaka. Tak, jak w przy-

padku e-recepty. Była ona wprowadzana w atmosferze obaw i nieufności, a dzisiaj nie wyobrażamy już sobie powrotu do jej papierowej postaci. Badanie „Świadomość i postrzeganie Internetowego Konta Pacjenta”, zrealizowane dla Centrum w kwietniu br. przez ARC Rynek i Opinia potwierdza, że Polacy znają i lubią e-receptę: aż 84 proc. respondentów ocenia ją pozytywnie, a niemal 100 proc. deklaruje, że nie miało żadnych problemów z jej realizacją. Największą zaletą e-recepty jest, w ocenie respondentów, możliwość otrzymania recepty na kontynuację leczenia bez osobistej wizyty w przychodni (48%) oraz brak papierowej postaci (42%). Badanie potwierdza

OSOZ Polska 6/2020

27

roz m owy

» Wkrótce uruchomimy narzędzie oparte na ankiecie, pozwalające każdemu obywatelowi ocenić stan zdrowia i styl życia.« też, że e-recepta to wygoda i duże ułatwienie dla Polaków – tak sądzi ponad 40% badanych.

A jakie kluczowe projekty chciałaby Pani zrealizować jeszcze w tym roku?

Kontynuujemy prace związane z rozpoczętymi już projektami, jak np. wdrożenie e-skierowania, które od stycznia 2021 będzie obowiązkowe, ale w planach mamy też nowe działania. Już w sierpniu uruchamiamy pilotaż wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej oraz raportowania zdarzeń medycznych. Pracujemy też nad nowymi rozwiązaniami w zakresie systemu e-zdrowie (P1). Koniec przyszłego roku zapowiada się rewolucyjnie, gdyż chcemy uruchomić bardzo oczekiwane przez pacjentów e-usługi dostępne na Internetowym Koncie Pacjenta, czyli centralną e-rejestrację oraz e-wizytę. Kontynuujemy też prace w ramach innych projektów, jak chociażby e-krew.

Równolegle do działań projektowych, rozpoczęliśmy prace nad przygotowaniem Strategii rozwoju e-zdrowia w Polsce na lata 2021–2026. Prowadzimy je we współpracy z kluczowymi interesariuszami e-zdrowia, tj. przedstawicielami pacjentów, świadczeniodawców, kadry medycznej, dostawców IT. Moją ambicją jest, aby Strategia była gotowa najpóźniej w I kwartale przyszłego roku.

Nie da się ukryć, że największym wyzwaniem, jakie nas czeka, jest digitalizacja dokumentacji medycznej i jej swobodna wymiana pomiędzy placówkami medycznymi. Jakie działania planuje Centrum e-Zdrowia, aby sprostać temu zadaniu?

Wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej to dla placówek medycznych

28

OSOZ Polska 6/2020

duże wyzwanie, zdecydowanie większe niż wprowadzenie e-recepty, czy e-skierowania. Dlatego staramy się wesprzeć placówki, tak by w jak największym stopniu ułatwić im ten proces. Zapewniamy finansowanie kosztów udziału placówek w pilotażu, m.in. zakupu odpowiedniego oprogramowania. Tylko w tym roku NFZ przeznaczył na ten cel 100 mln zł. Sama procedura refundacji wydatków jest szybka i prosta. Ponadto, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom samorządu lekarskiego, przygotowujemy tzw. standardy i formaty dla kolejnych rodzajów dokumentacji medycznej.

W najbliższych tygodniach opublikujemy dokumentację dla wewnętrznej dokumentacji medycznej tj. historii choroby oraz historii zdrowia i choroby.

Warto wspomnieć także o Akademii CSIOZ, w ramach której oferujemy bezpłatne szkolenia dla kadry medycznej.

Z uwagi na epidemię koronawirusa, udostępniliśmy szkolenia w formule online.

Nowe stanowisko objęła Pani w okresie wielkiego sprawdzianu dla e-zdrowia, czyli pandemii COVID-19. Jakie wnioski na przyszłość wynikają z tego kryzysu, które chciałaby Pani wykorzystać w swojej pracy?

Przede wszystkim epidemia koronawirusa pokazała, że rozwiązania e-zdrowia są niezbędne i powinny, jak najszybciej, stać się powszechnie dostępne. Ta zmiana podejścia do nowoczesnych technologii w zdrowiu oraz pokazanie, że przy odpowiednim stopniu mobilizacji, potrafimy szybko i sprawnie wprowadzać nowe rozwiązania, stworzyła ogromny potencjał dla dalszego rozwoju tego obszaru. Wyzwaniem jest natomiast to, by tego potencjału nie zmarnować i utrzymać obecną dynamikę. Zależy mi, aby proces ten był skoordynowany, nie zaś wyspowy. Bardzo ważne jest także, aby przebiegał on w oparciu o dialog oraz współpracę wszystkich interesariuszy, a nie w klimacie rywalizacji i wyścigu.

Tylko wtedy mamy szansę na efektywne zmiany w systemie zdrowia.

I nie mam tu na myśli jedynie widma kolejnych epidemii. Za 30 lat, 40 proc.

Polaków będzie w wieku 60+. To oznacza jeszcze większe wyzwania, w tym finansowe dla systemu ochrony zdrowia.

Dlatego musimy szukać rozwiązań poprawiających jego efektywność, a takie rozwiązania zapewnia m.in. inwestowanie w e-zdrowie. To szansa na optymalizację polityki lekowej państwa, spadek

liczby błędów w farmakoterapii, optymalizację kosztów i podniesienie jakości świadczeń zdrowotnych.

Na Internetowym Koncie Pacjenta (IKP) zalogowało się dotychczas ponad 2,5 mln Polaków, z czego systematycznie na koncie loguje się połowa użytkowników. To nadal niewielki procent. Czy planowane są nowe usługi na IKP, aby zachęcić do korzystania z niego?

Myślę, że zainteresowanie Polaków Internetowym Kontem Pacjenta będzie rosło wraz z pojawianiem się na nim kolejnych e-usług. Kluczowe znaczenie może mieć udostępnienie w tej aplikacji centralnej e-rejestracji i e-wizyty, które, jak wspominałam, planowane jest na koniec przyszłego roku. Tym samym, każdy z nas poprzez Internetowe Konto Pacjenta będzie miał dostęp do najważniejszych dokumentów dotyczących swojego zdrowia: e-recept, e-skierowań, elektronicznej dokumentacji medycznej oraz kluczowych usług, jak rejestracja na wizytę, czy poradę telemedyczną.

Myślę, że dzięki temu, korzystanie z IKP stanie się powszechne, analogicznie jak w przypadku bankowości elektronicznej.

Mamy zresztą dobre podstawy, by tak sądzić. Jak wynika ze wspomnianego badania instytutu ARC Rynek i Opinia, już dziś Internetowe Konto Pacjenta jest najbardziej znanym serwisem medycznym dostępnym online – słyszała o nim jedna trzecia Polaków, a 76 proc. tych, którzy aktywowali konto, ocenia je pozytywnie i uznaje za przydatne, szczególnie ze względu na możliwość przeglądania wystawionych e-recept i e-skierowań (84%) i dostęp do informacji medycznych dzieci do 18. roku życia (blisko 2/3 respondentów).

» Pracujemy nad strategią rozwoju e-zdrowia na kolejne pięć lat, którą chcemy opublikować w I. kwartale 2021 roku.«

roz m owy Różne kraje realizują różne strategie digitalizacji ochrony zdrowia. Jaki model jest Pani najbliższy?

Model opieki oparty na nowoczesnych rozwiązaniach IT od lat sprawdza się w innych krajach, a za przykład mogą posłużyć m.in. Dania, Islandia, Szwecja, Holandia czy Estonia. W mojej ocenie, kluczowe jest, aby rozwój e-zdrowia następował w sposób zaplanowany, skoordynowany oraz w szerokiej współpracy wszystkich interesariuszy. Żadne narzucone centralnie rozwiązanie nie będzie dobrze działało, jeśli nie zyska akceptacji użytkowników, zarówno profesjonalistów medycznych, jak i pacjentów. Żadne nowe rozwiązania nie będą efektywne, jeśli najpierw nie zdefiniujemy celu, nie poszukamy komplementarności i szans na synergię z już istniejącymi rozwiązaniami, czy wreszcie, jeśli nie będziemy informatyzować systemu równocześnie z jego optymalizacją. In-

nymi słowy, potrzebujemy zdefiniowania celów i niezbędnych działań oraz planu ich wdrożenia. To właśnie ma nam zapewnić przygotowywana przez Centrum Strategia rozwoju e-zdrowia na 5 kolejnych lat.

Czy wyobraża sobie Pani, że za kilka lat będą możliwe w Polsce takie innowacyjne rozwiązania jak przykładowo mobilne aplikacje zdrowotne na receptę albo indywidualizowane programy profilaktyczne oparte na rozwiązaniach sztucznej inteligencji?

Jak najbardziej. Tematyce wykorzystania sztucznej inteligencji (Artificial Intelligence) i big data (BD) w zdrowiu dedykowaliśmy jeden z pięciu strumieni tematycznych w ramach prac nad Strategią e-zdrowia. Co więcej, jako Centrum mamy też w tym zakresie kilka konkretnych planów. Jednym z ciekawszych pomysłów, nad którymi aktualnie pracuje-

my, jest uruchomienie na Internetowym Koncie Pacjenta ankiety, pozwalającej użytkownikowi ocenić swój stan zdrowia oraz styl życia. Analizując wyniki w oparciu o rozwiązania AI oraz w zestawieniu z innymi danymi, zgromadzonymi w systemie e-zdrowie (P1), jak wiek, płeć, przebyte ostatnio choroby, przyjmowane leki, możliwe będzie zaproponowanie użytkownikowi dobranych indywidualnie zaleceń, które mogą wpłynąć na poprawę jego stanu zdrowia. Mogą one dotyczyć zarówno stylu życia, jak i profilaktyki zdrowotnej, np. skorzystanie z oferty bezpłatnych badań profilaktycznych, dostępnych w pobliżu jego miejsca zamieszkania. Oczywiście skorzystanie z takiej analizy będzie zupełnie dobrowolne. Trwają rozmowy z Ministerstwem Zdrowia oraz Narodowym Instytutem Zdrowia Publicznego – Państwowym Zakładem Higieny, co do szczegółów tego rozwiązania.  Dziękuję za rozmowę.

reklama

Włącz OSOZ NEWS i bądź na bieżąco

OSOZ News to nowy serwis informacyjny dedykowany dla wszystkich osób zainteresowanych tematyką rynku ochrony zdrowia w Polsce i na świecie. Nasza Redakcja codziennie przygotowuje przegląd najaktualniejszych i najważniejszych wydarzeń, które prezentujemy w atrakcyjnej formie serwisu newsowego. Każde wydanie serwisu publikowane jest tylko jeden dzień, dlatego aby być na bieżąco oglądaj OSOZ NEWS codziennie.

news.osoz.pl OSOZ Polska 6/2020

29

prak t ycznie le g islacja

Ochrona danych osobowych podczas pracy zdalnej 30

OSOZ Polska 6/2020

W jaki sposób zagwarantować bezpieczeństwo danych, gdy dom zamienia się w biuro?

Karolina Szuścik, CISA, Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

W obliczu zaistniałej sytuacji epidemicznej wiele firm, gdy tylko to możliwe, decyduje się na zmianę organizacji pracy i rekomenduje pracownikom pracę zdalną. Pomimo wielu zalet tego podejścia, pracodawcy zastanawiają się jak postępować podczas pracy zdalnej, aby nie naruszyć przepisów o ochronie danych oraz jak zapewnić bezpieczeństwo danych przetwarzanych przez pracowników. Praca zdalna to wiele szans, a jedną z nich jest ograniczenie rozprzestrzeniania się COVID-19. Jednakże to też ryzyka, na które nie każdy pracodawca zdążył się przygotować. Poniżej przedstawiam porady dotyczące bezpieczeństwa danych osobowych podczas pracy poza biurem.

Wideokonferencja ● Do zainstalowania aplikacji służącej do przeprowadzania wideokonferencji na komputerze użyj oficjalnej strony dostawcy aplikacji, z której chcesz korzystać. W przypadku urządzeń mobilnych, wybierz oficjalny sklep. ● Przed instalacją zapoznaj się z ogólnymi warunkami użytkowania lub polityką prywatności programu, z którego chcesz skorzystać.

prak t ycznie

» Pomimo wielu zalet pracy zdalnej, pracodawcy zastanawiają się, jak postępować, aby nie naruszyć przepisów o ochronie danych.« ● Zweryfikuj, do jakich celów wykorzystywane będą Twoje dane osobowe. ● Sprawdź, o jakie uprawnienia do danych jesteś proszony (np. lista kontaktów, lokalizacja) i ogranicz nadmiarowe uprawienia. ● Przed udostępnieniem swojego ekranu podczas rozmowy zamknij wszystkie okna, tak aby inni uczestnicy konferencji ich nie zobaczyli. ● Korzystaj z opcji „poczekalnia” tak, abyś mógł kontrolować osoby dołączające się do telekonferencji, unikniesz przypadkowych lub nadmiarowych osób. ● Logując się do telekonferencji, wyłącz mikrofon i kamerę (włączysz je jak będzie to potrzebne). ● Po skorzystaniu z wideokonferencji wyłącz mikrofon i kamerę i upewnij się, że zakończyłeś spotkanie online i zamknąłeś aplikację. Program do telekonferencji może wciąż działać w tle.

Poczta elektroniczna ● Postępuj zgodnie z przyjętymi w organizacji zasadami dotyczącymi korzystania ze służbowej poczty elektronicznej. ● W celach służbowych używaj służbowych kont email. Jeśli pracując przetwarzasz dane osobowe i musisz używać prywatnego e-maila, upewnij się,

że treść i załączniki są właściwie szyfrowane. ● Unikaj używania danych osobowych lub poufnych informacji w temacie wiadomości. ● Przed wysłaniem maila upewnij się, że wysyłasz go do właściwego adresata, zwłaszcza jeśli wiadomość zawiera dane osobowe lub dane wrażliwe. ● Korzystaj z opcji UDW/BCC, adresaci dołączeni do pola UDW/BCC otrzymają kopię wiadomości, ale nie będą widoczni dla innych adresatów. ● Zawsze dokładnie sprawdź nadawcę maila. Nie otwieraj wiadomości od nieznanych adresatów, a zwłaszcza nie otwieraj załączników oraz nie klikaj w link zawarty w takiej wiadomości. To może być atak phishingowy. ● Nie przesyłaj mailem informacji zaszyfrowanej wraz z hasłem. Nawet w osobnej wiadomości. Ten kto ma dostęp do Twojej poczty bez problemu odszyfruje wiadomość.

Urządzenia ● Nie instaluj dodatkowych aplikacji i oprogramowania niezgodnych z przyjętymi w organizacji zasadami. ● Upewnij się, że wszystkie urządzenia, z których korzystasz, mają niezbędne aktualizacje systemu operacyjnego, oprogramowania oraz systemu antywirusowego. ● Zanim rozpoczniesz pracę, wydziel sobie odpowiednią przestrzeń, tak aby ewentualne osoby postronne nie miały dostępu do danych i dokumentów, nad którymi pracujesz. Odchodząc od stanowiska pracy każdorazowo blokuj urządzenia, na których pracujesz. ● Zabezpieczaj swój komputer poprzez używanie silnych haseł dostępu lub wieloskładnikowe uwierzytelnianie.

Pozwoli to na ograniczenie dostępu do urządzenia, a jednocześnie na ograniczenie ryzyka utraty danych w przypadku kradzieży lub zgubienia urządzenia. ● Podejmij szczególne środki, aby urządzenia, z których korzystasz podczas pracy, szczególnie te wykorzystywane

do przenoszenia jak dyski zewnętrzne, pamięci przenośne, nie zostały zgubione lub zniszczone.

Praca z dokumentami ● Dokumenty zawierające dane osobowe mogą być wynoszone poza teren organizacji tylko na wyraźne zlecenie pracodawcy. ● Należy zadbać o ewidencjonowanie wydanych pracownikom dokumentów zawierających dane osobowe. ● Udostępnione dokumenty muszą być przechowywane przez pracownika przez okres niezbędny do wykonania określonego zadania podczas pracy zdalnej – zasada ograniczenia przechowywania. ● Należy ograniczyć do niezbędnego minimum, w stosunku do celu przetwarzania danych osobowych przez pracownika w ramach pracy zdalnej, liczbę wynoszonych dokumentów. ● Należy zabezpieczyć dane osobowe podczas wynoszenia dokumentacji – przenoszenie dokumentów np. w taki sposób, aby były niewidocznie dla osób trzecich. ● Każdy pracownik powinien dbać o zabezpieczenie danych w miejscu wykonywania pracy zdalnej (np. przechowywanie dokumentów w zamykanych na klucz meblach, przestrzeganie zasady czystego biurka, zabezpieczenie dokumentów przed wglądem nieuprawnionych osób trzecich takich jak członkowie rodziny, współlokatorzy). ● Nie należy wyrzucać dokumentów zawierających dane osobowe do kosza.

W przypadku, gdy pracownik nie posiada w domu niszczarki, dokumenty należy przechować w bezpieczny sposób, a po zakończeniu pracy zdalnej zniszczyć je w siedzibie organizacji. ● Należy zgłaszać pracodawcy każdy incydent bezpieczeństwa zgodnie z procedurą postępowania w sprawie naruszeń ochrony danych, tak aby administrator mógł się wywiązać z obowiązku nałożonego na mocy art.

33 ust. 1 RODO. 

OSOZ Polska 6/2020

31

prak t ycznie poradnik

Dokumentacja medyczna.

Ucyfrowienie papieru czy dokumentacja cyfrowa?

Wydawałoby się, że w temacie ucyfrowienia dokumentacji medycznej w Polsce napisano już wszystko. Wszystko wiadomo i czeka nas tylko płynne wdrożenie, bo innego wyjścia nie ma. Sam napisałem w tej tematyce kilka artykułów, skarżąc się na powolność wdrażania, opór lekarzy i nijakość rozwiązań prawnych. A tak naprawdę to i tak niezłe tempo, jeżeli porówna się chociażby działania w tzw. starych krajach Unii Europejskiej.

32

OSOZ Polska 6/2020

Wojciech Zawalski

Z pełzającej do galopującej cyfryzacji Kiedy ostatni raz dyskutowałem na ten temat pod koniec zeszłego roku, sprawa była jasna: Ministerstwo Zdrowia deklarowało finalizację prac nad Ustawą o Dokumentacji Medycznej, rozpędzona P1 wypluła z siebie nie do końca funkcjonalną, ale z samego faktu istnienia genialną e-receptę. Jedynie platforma Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do wystawiania zwolnień lekarskich działała jak należy.

Rok 2020 miał być kolejnym krokiem pełzającej cyfryzacji opieki zdrowotnej.

Nikt nie wierzył w zapewnienia o „końcówce” prac nad ustawą o dokumentacji medycznej i rychłą pełną cyfryzacją kartotek pacjentów. Wciąż żyliśmy w dualizmie pojęć z ustawy o Prawach Pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta w kontrze do ustawy o SIOZ. Raz dokumentacja była w postaci cyfrowej, innym razem – elektroniczna. Nikomu to jakoś nie przeszkadzało. W kwestii cyfryzacji opieki zdrowotnej przywykliśmy do życia w świecie fantazji urzędniczej.

prak t ycznie

I kiedy wydawało się, że już nas nic nie zaskoczy, pojawił się COVID-19.

Cały świat stanął na głowie wskutek wirusa SARS-CoV-2. My, co prawda, byliśmy początkowo zapewniani o marginalnym problemie dotyczącym Azji, ale nagle, praktycznie z dnia na dzień, stanęliśmy przed wyzwaniem niewyobrażalnym do tej pory. Chmura nadciągnęła w pierwszych dniach marca. Stanęła gospodarka, zamarła ochrona zdrowia.

Wydawało się, że kompletnie niewydolny system opieki zdrowotnej, któremu już wielokrotnie wieszczono upadek, wkrótce zawali się całkowicie.

I wtedy okazało się, że polska przedsiębiorczość, od lat wyśmiewana zdolność do radzenia sobie w każdej sytuacji, na granicy albo w „szerokiej granicy” prawa, uratowała system od katastrofy.

Lekarze, pielęgniarki sami kupowali sprzęt ochronny, a do świadomości powszechnej zawitał termin „telewizyta”.

Zamknięte gabinety POZ, zamknięte poradnie specjalistyczne, a jak Polska długa i szeroka zaczęła z dnia na dzień funkcjonować on-line.

Kontrowersyjna karta teleporady To, co wydawało się niemożliwe w Polsce, pomimo zmian prawa, które od 2015 roku dopuszczało udzielanie porad telemedycznych, paradoksalnie „dzięki” wirusowi SARS-CoV-2 stało się powszechne. ZUS zapomniał, że nie da się wystawiać zwolnień bez osobistego badania (zobaczymy, czy nie przypomni sobie podczas kontroli), NFZ dopuścił rozliczenie porad udzielonych telemedycznie, bez zmian koszyka jakimi zasłaniał się przez lata, a przysłowiową wisienką na torcie stała się e-recepta. Jaka by nie była, działała i tak naprawdę to dzięki niej przeszliśmy suchą nogą przez meandry początków pandemii.

Oczywiście nie mogło zabraknąć absurdów. Zamiast wprowadzić zapisy ułatwiające życie pacjentom i lekarzom w dziedzinie dokumentacji medycznej, tzw. pierwsza tarcza czyli Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, wprowadziła coś, co trudno zrozumieć w kategoriach konieczności i niezbędności, czyli tzw. teleporadę i związaną z nią kartę teleporady.

Jeżeli absurdów byłoby mało, to nowelizacja ustawy z dnia 31 marca 2020 r.

(Dz.U.2020.567) zmieniającą min. usta-

wę z dniem 25 marca 2020 r., wprowadziła zapis o przechowywaniu karty teleporady jedynie przez 30 dni. Jak się to ma do zapisów Ustawy o Prawach Pacjenta nakazujących przechowywać dokumentację medyczną przez okres co najmniej 20 lat? I jaki był cel takich zapisów, naprawdę trudno zrozumieć.

Po raz kolejny stworzono w kolejnym akcie prawnym zapis o dokumentacji medycznej tworzącym na nowo definicję dokumentacji medycznej.

Pacjent został pozbawiony jakichkolwiek praw. Po trzydziestu dniach nie będzie już żadnego śladu, że udzielono mu porady, wypisano receptę, czy zwolnienie lekarskie. Ciekawe co na to Narodowy Fundusz Zdrowia w kwestii dotyczącej chociażby kontroli refundacji leków.

W świetle tych przepisów, po trzydziestu dniach pozostaje tylko recepta, brak natomiast dokumentacji potwierdzających chociażby wskazania refundacyjne.

Dokumentacja, czyli idąc śladami pacjenta Za ogromnym przyśpieszeniem w kwestii udzielania porad telemedycznych poszedł ogromny regres w dziedzinie prowadzenia dokumentacji medycznej. Kilka miesięcy temu spodziewalibyśmy się raczej kolejnej definicji dokumentacji elektronicznej, czy zapisów niemożliwych do wdrożenia standardów cyfryzacji, ale nie takiego uwolnienia lekarzy z wszelkiej odpowiedzialności za prowadzenie dokumentacji medycznej. Jeżeli karta teleporady jest jaskółką zmian, ujawnioną przez Ministerstwo Zdrowia w zakresie obiecywanej ustawy o dokumentacji medycznej, to chyba nie o takim uproszczeniu dokumentacji, depczącym prawa pacjenta – a przypominam, że wszyscy jesteśmy pacjentami – marzyliśmy.

Jestem lekarzem i od lat walczę o minimalizację procedur i zmniejszenie obciążenia lekarzy dokumentacją medyczną, ale nie w ten sposób! Dokumentacja ma być wiarygodna, ma być rzetelna i ma chronić dwie strony: pacjenta i lekarza!

Podczas szkoleń dla lekarzy, które prowadzę, zachęcam do rzetelnego prowadzenia dokumentacji medycznej.

Sam będąc osobą obdarzoną „bogatym artystycznie” charakterem pisma – czyli kompletnie nieczytelnym – staram się prowadzić od lat dokumentację medyczną elektronicznie. Traktuję ją jako odzwierciedlenie zdarzeń, który po zebraniu wywiadu doprowadziły do prze-

prowadzenia badania pacjenta, analizy wyników badań dodatkowych, do postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia.

Każdy z tych elementów powinien znaleźć trwałe i wiarygodne odzwierciedlenie w dokumentacji medycznej pacjenta. Dokumentacja musi być czytelna, trwała i wiarygodna. Czyli w XXI wieku powinna być cyfrowa. Cyfrowa w rozumieniu możliwości technologicznych jakie dziś posiadamy. Przestańmy zaklinać rzeczywistość i tworzyć kolejne protezy prawne! Dokumentacja cyfrowa, elektroniczna to nie jest zapis wizyty w komputerze wydrukowany i podstemplowany. Dokumentacja elektroniczna to również nie jest karta teleporady znikająca jak kamfora. Dokumentacja cyfrowa to nie ucyfrowiony papier.

Mamy potrzebę i mamy narzędzia.

Trzeba stworzyć pilnie zapisy dotyczące cyfrowej dokumentacji medycznej. Zapisy proste, funkcjonalne. Zapisy bezpieczne dla pacjenta i wygodne dla lekarza. Świat teleporad pokazał, w którym kierunku musimy zmierzać. Dokumentacja medyczna nie tylko powinna zapisywać poradę udzieloną pacjentowi, ale powinna łączyć zapis wizyty z plikami multimedialnymi dokumentującymi badania obrazowe, a także z e-receptą czy e-zwolnieniem. Powinna być wielowymiarowa i być skoncentrowana na pacjencie. Dokumentacja powinna oddawać drogę pacjenta w czasie i przestrzeni. Pokazywać świadczenia, jakie zostały mu udzielone.

» Dokumentacja medyczna ma być wiarygodna i rzetelna, chroniąc w ten sposób zarówno pacjenta jak i lekarza. A to oznacza - elektroniczna. «

OSOZ Polska 6/2020

33

prak t ycznie

Prościej niż P1 Stoimy przed szansą stworzenia unikalnego w skali świata aktu prawnego, opartego na nowej wizji dokumentacji pacjenta. Pacjent poruszający się pomiędzy placówkami opieki zdrowotnej, lekarzami, pielęgniarkami odciska swój cyfrowy ślad, który powinien znaleźć swoje odzwierciedlenie w e-kartotece. Tworząc dokumentację cyfrową pacjenta powinniśmy zapomnieć o dotychczasowym podejściu do dokumentacji medycznej.

Stwórzmy dokumentację medyczną, cyfrową, w chmurze, będącą cyfrowym śladem pacjenta w ścieżce diagnostyki i leczenia. Rejestrujmy każde zdarzenie medyczne dotyczące pacjenta w oparciu o jego cyfrowe konto dokumentacji medycznej. Konto dostępne z każdego miejsca i w każdym czasie.

Dziś nie ma już chyba osób nie posiadających smartfonów, a za 5–10 lat na pewno już każdy obywatel Polski będzie

posiadaczem takiego urządzenia. Jeżeli stworzymy prosty schemat prowadzenia dokumentacji medycznej w chmurze, to ocalimy tysiące drzew a dokumentacja medyczna zyska przejrzystość i czytelność.

Oczywiście nie da się tego zrobić w formie krajowego repozytorium dokumentacji medycznej. Zresztą chyba nie chciałbym gromadzić moich danych medycznych na serwerach państwowych, publicznych. Stwórzmy standard i pozwólmy gromadzić dokumentację według standardu u różnych operatorów w postaci jednolitego pliku medycznego, szyfrowanego i przechowywanego bezpiecznie w sposób zapewniający możliwość odtworzenia danych.

To jest znacznie prostsze i tańsze rozwiązanie niż lata prób platformy P1.

Ustawę o cyfrowej dokumentacji medycznej, której projekt przygotowałem, można zmieścić na dziesięciu stronach

reklama

Uwolnij się od dokonywania zawiłych obliczeń dotyczących przysługującej ilości leku! Asystent e-recepty wyliczy odpowiednią ilość dla Ciebie!

e-recepta.kamsoft.pl 34

OSOZ Polska 6/2020

A4. Jest prosta i funkcjonalna, zabezpiecza prawa pacjenta i prawa lekarza oraz innych pracowników opieki zdrowotnej.

Kwestia rozporządzeń opisujących standard gromadzenia i przechowywania danych to kolejne kilkanaście stron. Stworzenie całości to praca na kilka tygodni.

Wdrożenie trwałoby 2–3 lata. Tego typu rewolucyjne akty prawne w zakresie podejścia do życia każdego z nas należy wprowadzać powoli, ale systematycznie, przedstawiając na początku mapę drogową.

Nikt nie lubi zmian, ale każdą zmianę da się zaimplementować, jeśli odpowiednio się do niej przygotujemy.

Zasad prowadzenia dokumentacji medycznej nie wolno wprowadzać w sposób nieprzemyślany. Trzeba je wprowadzać konsekwentnie tłumacząc, co i dlaczego się robi.

Cyfrowa dokumentacja nie jest alternatywą, jest jedyną możliwością. 

nowe idee

E -zdrowie na świecie

The New York Times

The Promise And The Peril Of Virtual Health Care Obietnice i niebezpieczeństwa związane z wirtualną opieką zdrowotną Podczas pandemii koronawirusa telemedycyna stała się standardem w opiece zdrowotnej. Ale czy to jest przyszłość ochrony zdrowia jakiej oczekujemy?

Przez lata telemedycyna była na marginesie ochrony zdrowia. Dopiero kryzys związany z koronawirusem wymusił na wielu pacjentach i lekarzach przejście na formę wirtualną konsultacji medycznych. I okazało się, że to działa. Zamiast iść z silnym bólem gardła do lekarza – jeżeli pacjent w ogóle ma taką możliwość – może po prostu uzyskać poradę przez telefon lub wideo-chat. Pacjenci z chorobami przewlekłymi jak cukrzyca albo nadciśnienie na rutynowe badania nie muszą dojeżdżać regularnie do kliniki. Wystarczy komputer lub smartfon. Ocenia się, że około 50–70% wszystkich wizyt można zastąpić telekonsultacjami. Ale nawet pandemia COVID-19 nie likwiduje znanych już barier adaptacji telemedycyny, w tym m.in. związanych z finansowaniem i infrastrukturą techniczną.

Część mniejszych klinik i szpitali gminnych w małych miastach obawia się, że ich i tak już skromny personel medyczny i dochody z zabiegów wykonywanych na miejscu, zostaną jeszcze bardziej ograniczone przez telemedycynę. Trzeba też pamiętać, że pacjenci, którzy najbardziej potrzebują opieki – osoby starsze i o niskim statusie społecznym – nie mają smartfonów ani szerokopasmowego dostępu do Internetu lub po prostu nie są tak biegłe w obsłudze nowych technologii.

Dochodzi do tego kwestia odpowiedzialności. Tele-lekarz błędnie diagnozujący ból żołądka, który później okazuje się być rakiem żołądka, ponosi taką samą odpowiedzialność, jak tradycyjny lekarz. Z tego powodu lekarze przyjmujący pacjentów na odległość obciążeni są niepewnością opartą na deklaratywnym stanie zdrowia. Nic dziwnego, że preferują wizytę w gabinecie, gdzie można wykonać badania laboratoryjne i przedmiotowe.

Mimo to teleopieka oferuje pacjentom sporo zalet. Nie muszą czekać w kolejce, zwalniać się z praccy, dojeżdżać do placówki czasami po to, aby odebrać receptę. A wizyta w gabinecie pozostawia wiele do życzenia. Lekarze spędzają długie minuty na studiowaniu dokumentacji w komputerze lub jej uzupełnianie. Podczas wirtualnej wizyty, medyk robi to po zakończeniu połączenia.

McKinsey & Company

The next wave of healthcare innovation: The evolution of ecosystems Następna fala innowacji w ochronie zdrowia: ewolucja ekosystemów Według ostatnio opublikowanej przez McKinsey & Company białej księgi, ekosystemy opieki zdrowotnej przyszłości będą definiowane przez potrzeby różnych grup pacjentów i związane z nimi ścieżki opieki, także poza systemem zdrowia.

Z jednej strony, ekosystemy są konieczne, aby zaspokoić potrzeby zdrowych pacjentów. Ci często wyznaczają sobie różne osobiste cele związane ze zdrowiem lub profilaktyką. Indywidualizacja opieki takich pacjentów wymaga wprowadzenia bardziej cyfrowego ekosystemu, w którym dane z inteligentnych urządzeń i samodzielnie generowane zapisy będą wykorzystywane do personalizacji komunikacji i prewencji. W przypadku takich zaangażowanych pacjentów, opiekę z powodzeniem można świadczyć w sposób zdalny.

Na drugim końcu spektrum pojawią się ekosystemy, które będą odpowiadać na potrzeby pacjentów obciążonych wieloma schorzeniami przewlekłymi. W ich przypadku, koordynacja pomiędzy świadczeniodawcami staje się kluczowa. Technologiczne elementy będą często wykorzystywane w celu wsparcia zespołu opieki. Raport podkreśla też znaczenie elastyczności ekosystemów zdrowia, którą zyskuje się dzięki płynnemu przepływowi danych pomiędzy różnymi punktami opieki oraz usługom nie powiązanym trwale z infrastrukturą ochrony zdrowia.

OSOZ Polska 6/2020

35

nowe idee

Lancet Digital Health

Digital tools against COVID-19: taxonomy, ethical challenges, and navigation aid Narzędzia cyfrowe w walce z COVID-19: taksonomia, wyzwania etyczne, nawigacja Jedną z ciekawszych publikacji ostatnich tygodni jest praca naukowców badająca zastosowanie systemów śledzenia kontaktów i aplikacji mobilnych dedykowanych walce z COVID-19.

Rządy na całym świecie promują gromadzenie i przetwarzanie danych za pomocą technologii cyfrowych. Mają one pomóc w kontroli zakażeń, radzeniu sobie z pandemią koronawirusa, w efekcie prowadząc do rozluźnienia wprowadzonych ograniczeń w zakresie życia społecznego. Jednak granice etyczne i prawne związane z wdrażaniem rozwiązań cyfrowych do celów nadzoru i kontroli chorób są niejasne. Opracowanie opublikowane w prestiżowym The Lancet Digital Health ma pomóc naukowcom i decydentom politycznym w poruszaniu się po zagadnieniach na granicy cyfryzacji i zdrowia publicznego. Obejmuje analizę najczęściej stosowanych systemów, jak aplikacje śledzące kontakty społeczne (tzw. contact tracking), monitoru-

jące symptomy wskazujące na ewentualne zarażenie, kontrolujące przestrzeganie zasad kwarantanny oraz systemy umożliwiające modelowanie przebiegu pandemii.

We wnioskach autorzy wskazują, że należy zagwarantować, aby wdrażane narzędzia cyfrowe przygotowywane do walki z pandemią były opracowane rzetelnie pod względem naukowym i etycznym. To warunek zyskania powszechnego zaufania publicznego i ich wykorzystania na szeroką skalę. Wśród koniecznych inicjatyw wymienia się m.in. określenie ram prawnych w obszarze gromadzenia i przetwarzania dużych zbiorów, które byłyby pomocne w ustaleniu ich zasad działania w skomplikowanym krajobrazie etyczno-prawnym. Wyzwaniem jest także fakt, że trudno szukać najlepszych praktyk dotyczących przykładowo aplikacji śledzących kontakty. Powstały one zaledwie kilka, kilkanaście tygodni temu i na razie trudno ocenić ich skuteczność. Rozwijające je firmy często znajdują się pod presją czasu, a instytucjom zdrowia publicznego i rządom zależy na możliwie szybkim wdrożeniu. Podobnie jak w czasie kryzysu błyskawicznie wprowadza się inne rozwiązania, mimo braku dowodów naukowych na ich skuteczność.

Podkreśla się przy tym, że rozwiązania cyfrowe powinny stać się elementem palety inicjatyw w walce z koronawirusem i częścią szerszej strategii zdrowia publicznego. 

Rys. Typologia różnych rozwiązań cyfrowych angażowanych w walce z COVID-19

36

OSOZ Polska 6/2020

nowe idee

L A B O R ATO R I UM T E C H N O LO G I I

Jak prześcignąć koronawirusa?

Dzieląc się danymi Rozmowa z dr. Tobiasem Danielem Gantnerem, dyrektorem multidyscyplinarnego think tanku „HealthCare Futurists”, współzałożycielem inicjatywy non-profit w zakresie dawstwa danych „Faster Than Corona”, której celem jest zbieranie i analiza danych w poszukiwaniu wzorców rozwoju pandemii COVID-19.

W jaki sposób dane mogą pomóc w badaniach nad COVID-19?

Każda rzecz, którą robimy, opiera się na danych i ponownie generuje dane. Wiele z nich jest marnotrawionych, a mogłyby pomóc, przykładowo w badaniach naukowych. Świat składa się z informacji. Wychodząc z tego założenia, w pierwszych dniach wybuchu pandemii doszliśmy szybko do wniosku, że dane pozwią-

zane z COVID-19 mogą pomóc zyskać szersze spojrzenie na niektóre korelacje, które następnie mobłyby być poddane dalszym badaniom w warunkach laboratoryjnyjch.

Dlatego zwróciliśmy się do osób na całym świecie o altruistyczne, bezpłatne przekazywanie danych. Zastosowaliśmy algorytm sztucznej inteligencji do sortowania tych surowych danych i szukania wzorców, które mogą dostarczać wskazówek w postaci korelacji medycznych,

których wcześniej nie znaliśmy. Następnie planujemy przeanalizować zebrane dane w obrębie przyjętych z góry hipotez. Na przykład chcieliśmy zrozumieć, jak dobrze pochodne chlorochiny chronią tych, którzy biorą je regularnie – najprawdopodobniej z powodu choroby reumatoidalnej. Chcieliśmy też sprawdzić, czy nawyki takie jak palenie papierosów mają wpływ na rozwój choroby. System sztucznej inteligencji odfiltruje wartościowe dane, które następnie zostaną poddane dalszym badaniom.

Ilekroć znajdziemy jakieś nowe powiązania, przekazujemy wyniki i surowe dane instytucjom naukowym. W ich kompetencji jest weryfikacja hipotez i ewentualne przeprowadzenie ukierunkowanych testów laboratoryjnych w celu sprawdzenia, czy istnieją korelacje, a nawet związki przyczynowe między naszymi, jak to nazywamy, „komputerowymi

OSOZ Polska 6/2020

37

nowe idee

biomarkerami” a wynikami klinicznymi lub laboratoryjnymi.

Czy dane przekazywane przez prywatne osoby są wystarczająco wiarygodne, aby na ich podstawie wyciągać wnioski?

Zdecydowaliśmy, że nie będziemy korzystać z informacji zbieranych przez urządzenia do noszenia, jak opaski fitness czy inteligentne zegarki. My prosimy o regularne przekazywanie danych dotyczących stanu zdrowia w formie ankiety. Nie jesteśmy aplikacją śledzącą ani monitorującą, ale programem naukowym dla obywateli, tj. aplikacją internetową, która zaprasza do zostania „naukowcem obywatelskim”.

Magia tego przedsięwzięcia polega na połączeniu Big Data, uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji oraz przeniesienia ich do obszaru medycyny i opieki zdrowotnej.

Jakich korzyści oczekujesz z projektu „Faster Than Corona”?

Planujemy dowiedzieć się więcej o wirusie, zagłębiając się w danych, fitrując hałas powstający z błędnych danych, wykorzystując wzorce wykryte podczas uczenia maszynowego i zaawansowanych metod matematycznych. To jak przysłowiowe szukanie złotej igły w stogu siana.

Mamy nadzieję dowiedzieć się, czy określone populacje są bardziej narażone na zakażenie SARS-CoV-2 i jak zachowują się tzw. super-roznosiciele choroby – jeśli w ogóle istnieją – i czy samo zarażenie można wykryć wcześniej, na podstawie innych danych.

Oprócz tych hipotez, które ustaliliśmy wspólnie z naszymi ekspertami medycy-

» „Faster Than Corona” to projekt non-profit, w którym dobrowolnie przekazywane dane służą do badań naukowych.« ny, uważamy, że będzie można wykryć kolejne wzorce i na ich podstawie wygenerować hipotezy. Wszystkie wnioski będziemy musieli zweryfikować w warunkach laboratoryjnych i przekonać się, czy nasze dane znajdują odzwierciedlenie w biologii.

Szczerze mówiąc, dzisiaj niewiele wiemy o COVID-19, a część wiedzy wydaje się już przeterminowana. To trochę tak, jakby każda osoba miała małą pochodnię i świeciła na COVID-19. Próbujemy włączyć światło w pokoju, synchronizując wszystkie płomienie. W ten sposób jesteśmy w stanie uzyskać szerszy obraz, co być może pozwoli ratować życie i zdrowie ludzi.

Czy dostępne są już pierwsze wnioski z badania?

Tak, mamy już pewne wnioski, które przedstawiliśmy podczas kongresu dotyczącego analizy danych. Jak głosi nasza misja, ustalenia te nie dotyczą informacji medycznych ani zaleceń dotyczących przyjmowania leku. Jesteśmy dumni z tego, że jako całkowicie samo-

finansujący się projekt, do którego udało się włączyć szereg liderów w systemach opieki zdrowotnej w Europie, staliśmy się największą platformą przekazywania danych dotyczących COVID-19 w skali globalnej, z darczyńcami pochodzącymi z 81 krajów.

Jak oceniasz gotowość do dzielenia się danymi przez obywateli?

Myślę, że ludzie są otwarci na udostępnianie niektórych danych, nawet danych medycznych. W tym celu muszą zrozumieć ogólną korzyść. Altruizm lub przyczynienie się do postępu naukowego są przekonującymi argumentami.

Ważne jest to, aby sposób zbierania i zarządzania danymi były transparentne.

Fakt, iż nasz projekt jest pro bono i nie otrzymujemy od nikogo pieniędzy ani funduszy, czyni nas bardziej wiarygodnymi. Pomaga w zdobyciu zaufania. Do tego niezbędna jest poprawna komunikacja i rozbicie nawet najbardziej skomplikowanych pojęć na język zrozumiały dla każdego.

Naszym głównym problemem są nadmiernie eksploatowane dyskusje na temat bezpieczeństwa danych. To zabija wiele cennych inicjatyw. Przyrównałbym to do pokazywania komuś księżyca, kiedy cała uwaga skupia się na palcu.

Ostatecznie trzeba przyznać, że bezpieczeństwo danych i prywatność są dla zdrowych ludzi. Osoby, które naprawdę potrzebują lekarstwa lub czekają na postępy w medycynie, uważają ochronę danych za drugorzędną, jeśli wykorzystanie informacji daje nadzieję na uratowanie życia.  Strona projektu (również w języku polskim): https://www.fasterthancorona.org/

reklama

Czytaj raport

„241 mobilnych aplikacji zdrowotnych” w aplikacji OSOZ NEWS

38

OSOZ Polska 6/2020

nowe idee

poli t yka

Plan cyfryzacji i wytyczne dla telekonsultacji medycznych W Centrum e-Zdrowia (byłe CSIOZ) trwają prace na strategią e-zdrowia na lata 2021–2026. Powstał także zespół roboczy ds. opracowania standardów teleporad w Podstawowej Opiece Zdrowotnej.

Rozwój systemu e-zdrowia (P1) i innych usług centralnych, telemedycyny, oraz AI i BD w systemie zdrowia; ekosystem i architektura informacyjna ochrony zdrowia; compliance i interoperacyjność – to główne zagadnienia, nad którymi eksperci będą pracować w ramach powstającej strategii e-zdrowia na lata 2021–2026.

Informacje na ten temat opublikowała na swojej stronie internetowej Federacja Porozumienie Zielonogórskie.

Według FPZ, strategię przygotowuje Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (od 1 lipca br. zmieni nazwę na Centrum e-Zdrowia) we współpracy z przedstawicielami organizacji związanych z ochroną zdrowia i informatyzacją. Porozumienie Zielonogórskie reprezentuje w tym gronie wiceprezes Tomasz Zieliński, ekspert Federacji ds informatyzacji w ochronie zdrowia.

Pierwsze spotkanie – w formie zdalnej – w sprawie strategii odbyło się w ostatnim tygodniu czerwca i miało charakter roboczy. Ustalono m.in. główne obsza-

ry podejmowanych zagadnień i harmonogram pracy.

FPZ jako pierwsza przekazała także informację o powstaniu zespołu roboczego do wypracowania standardów teleporad w POZ. Tą wiadomość opublikował na Twitterze Jacek Krajewski, prezes Federacji Porozumienie Zielonogórskie.

W skład zespołu wchodzą przedstawicieli resortu zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, Porozumienia Zielonogórskiego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce.

W rozmowie z portalem cowzdrowiu.pl, Krajewski podkreśla, że trzeba też opracować m.in. zalecenia dotyczące telefonicznej czy internetowej rejestracji, a także dokonywania wstępnego wywiadu epidemiologicznego przed wizytą w przychodni. Prezes FPZ szacuje, że prace zespołu nie powinny trwać dłużej niż do końca wakacji, bo we wrześniu może nastąpić kolejna fala epidemii. 

» Lekarze mogą podzielić czas pracy na porady udzielane osobiście i te w formie zdalnej.«

OSOZ Polska 6/2020

39

nowe idee rapor t

Apteki w pułapce marż Naczelna Izba Lekarska zaprezentowała raport dotyczący rentowności aptek w latach 2011–2018.

W ciągu ostatniego dziesięciolecia dynamicznie zmieniające się trendy rynkowe w istotny sposób wpłynęły na aktualną kondycję finansową aptek. Kluczowymi czynnikami bardzo mocno regulującymi rynek farmaceutyczny są z pewnością liczne działania legislacyjne. Ustawa refundacyjna obowiązująca od 2012 r. i późniejsze jej nowelizacje, wprowadzając istotne dla aptekarzy zmiany w sposobie naliczania marż oraz limitów, wpłynęły niekorzystnie na sytuację finansową polskich aptek.

W połowie czerwca odbyła się prezentacja raportu „Rentowność aptek w latach 2011–2018 wobec zmian rynkowych. Modele marżowe, dostępność leków dla pacjentów, opieka farmaceutyczna” przygotowanego na zlecenie

40

OSOZ Polska 6/2020

Naczelnej Rady Aptekarskiej we współpracy z firmą IQVIA. W trakcie debaty eksperci poruszyli problem zbyt niskich marż aptecznych, które wynikają wprost z niekorzystnych zapisów ustawy refundacyjnej oraz przedstawili przykłady sposobów naliczania marż aptecznych w innych europejskich krajach. Zdaniem ekspertów, problem niskich marż należy rozwiązać systemowo naliczając ją od ceny detalicznej, a nie od limitu. Kluczowym czynnikiem umożliwiającym aptekom wzrost rentowności jest, zdaniem prelegentów, równoczesne włączenie do koszyka refundowanych świadczeń usług opieki farmaceutycznej.

Z raportu wynika m.in., ze segment leków refundowanych stanowi obecnie 38% obrotów aptek lecznictwa otwar-

tego. W latach 2011–2018 segment zanotował spadek, podczas gdy wydatki NFZ w tym okresie wzrosły o kilkadziesiąt procent. Jednocześnie istotnie wzrosły koszty działalności aptek. O 44% wzrosła liczba leków na listach refundacyjnych wydawanych przez apteki, przy spadającym poziomie marży ze sprzedaży, związanym z obniżkami cen leków oraz zmianami list refundacyjnych.

W tym samym czasie, w krajach europejskich zmodyfikowano istniejące lub wprowadzono nowe modele marżowe adekwatne do sytuacji na rynku dystrybucji, co w konsekwencji poprawia bezpieczeństwo pacjentów i zapewnia lepszą dostępność leków dla nich. Dodatkowo apteki są wynagradzane za różnego typu usługi prowadzone dla pacjentów.

nowe idee

Rynek farmaceutyczny w roku 2018, po siedmiu latach od wprowadzenia NUR, nadal nie odzyskał poziomu z 2011 roku (ilościowo i wartościowo). Utracona kwota marşy aptecznej na leki refundowane za lata 2012–2018 w odniesieniu do 2011 roku wyniosła 2,3 mld PLN. Na rynku jest zbyt wiele aptek, co oznacza niską liczbę 2671 pacjentów na 1 aptekę

(35% mniej od średniej europejskiej, wynoszącej 4159 pacjentów na jedną aptekę). Konsekwencją takiej sytuacji są niskie średnie obroty aptek, a co za tym idzie – słaba kondycja aptek. Jak pokazuje przeprowadzone badanie ankietowe wśród 1117 aptek, aş w 57% aptek spadły zyski, a w 71% wzrosły koszty działalności. W ostatnich latach obserwujemy

40% wzrost budĹźetu NFZ przy spadajÄ…cej marĹźy jednostkowej apteki na jedno opakowanie. RĂłwnoczeĹ›nie aptekom, dziaĹ‚ajÄ…cym w otoczeniu rynkowym, stale rosnÄ… koszty prowadzenia dziaĹ‚alnoĹ›ci (np. 35% wzrost kosztĂłw wynagrodzeĹ„). ď Ź PeĹ‚ny raport moĹźna pobrać na stronie Naczelnej Izby Aptekarskiej.

3RGVXPRZDQLH ZVNDÄťQLNÂľZ NRQG\FML U\QNX DSWHF]QHJR

WpĹ‚yw regulacji dotyczÄ…cych lekĂłw refundowanych na kondycjÄ™ aptek. ĹšrĂłdĹ‚o: „Rentowność aptek w latach 2011–2018 5HJXODFMH GRW\F]ÇFH OHNÂľZ UHIXQGRZDQ\FK PDMÇ LVWRWQ\ ZSă\Z QD NRQG\FMĂ› DSWHN wobec zmian rynkowych. Modele marĹźowe, dostÄ™pność lekĂłw dla pacjentĂłw, opieka farmaceutyczna.â€?

8WUDFRQD NZRWD PDUÄ˝\ DSWHF]QHM QD OHNL UHIXQGRZDQH ]D ODWD Z RGQLHVLHQLX GR URNX SU]HG ZSURZDG]HQLHP 185

2,3 mld PLN :]URVW EXGĽHWX 1)= GR

40% :]URVW Z\QDJURG]HÄ… Č

35% %UDNXMÇFD OLF]ED OHNDU]\ Z 3ROVFH Z SRUÂľZQDQLX GR ÄœUHGQLHM NUDMÂľZ (XURS\ Ä›URGNRZR :VFKRGQLHM &((

>27 000

/LF]ED SDFMHQWÂľZ QD DSWHNĂ› Z\QRVL SRQLÄ˝HM ÄœUHGQLHM

w Polsce: w Europie:

2671 4159

3URJQR]D Z]URVWX OLF]E\ OXGQRÄœFL Z ZLHNX GR URNX

35% 3R]LRP LQࢊDFML Z RNUHVLH Č

7% 6SDGHN ÄœUHGQLHM PLHVLĂ›F]QHM PDUÄ˝\ DSWHNL QD OHNDFK UHIXQGRZDQ\FK YV

13%

_ 5HQWRZQRÄœĂ‰ DSWHN Z ODWDFK ZREHF ]PLDQ U\QNRZ\FK OSOZ Polska 6/2020

41

nowe idee

Koronawirus: UE walczy dezinformacją Pandemii koronawirusa towarzyszy fala fałszywych lub wprowadzających w błąd informacji, w tym próby wpływania przez zagraniczne źródła na debaty prowadzone wewnątrz Europy. Co do potrzeby zdecydowanego przeciwdziałania fali dezinformacji zgodzili się już w marcu przywódcy UE. Teraz Komisja Europejska chce podjąć bardziej konkretne działania.

Josep Borrell, wiceprzewodniczący KE, mówi wprost: „Dezinformacja w czasach koronawirusa może zabijać.” Dlatego potrzebna jest odpowiednia ochrona obywateli poprzez uświadamianie zagrożeń ze strony fałszywych informacji oraz demaskowanie podmiotów odpowiedzialnych za rozprzestrzenianie fake

42

OSOZ Polska 6/2020

news’ów. Podczas gdy niektóre platformy internetowe, jak Google, Facebook czy Twitter podjęły już kroki mające zagwarantować wiarygodność dostarczanych informacji, nadal w Internecie krąży wiele teorii spiskowych mogących wywierać wpływ na decyzje bezpośrednio przekładające się na zdrowie.

W planach KE przewiduje się takie plany i inicjatywy jak: Zrozumienie przekazu. Najważniejsze jest, aby odróżnić treści naruszające istniejące prawo od treści szkodliwych, ale nie nielegalnych. Problemem są zacierające się granice pomiędzy różnymi formami fałszywych lub wprowadzających w błąd treści: od dezinformacji, która jest zdefiniowana jako celowa, do dezinformacji, która może być niezamierzona. Motywacja może wahać się od ukierunkowanych działań zagranicznych podmiotów po motywy czysto ekonomiczne. Do każdego rodzaju dezinformacji potrzebna jest odpowiednio skalibrowana reakcja.

nowe idee

Komunikacja. W czasie kryzysu, UE zintensyfikowała prace mające na celu informowanie obywateli o zagrożeniach.

Na stronach internetowych, KE obala mity wokół koronawirusa, które zanotowały ponad 7 milionów odsłon. Podobne działania prowadzi też Światowa Organizacja Zdrowia. Z końcem czerwca WHO zorganizowała specjalną konferencję poświęconą pandemii dezinformacji.

Europejska Służba ds. Działań Zewnętrznych wraz z Komisją uruchomiła środki w ramach dyplomacji publicznej w krajach trzecich, będących źródłem fake newsów. Podmioty zagraniczne i niektóre kraje trzecie, w szczególności Rosja i Chiny, brały udział w operacjach nacelowanych na kampanie dezinformacyjne w UE. Na przykład grupa zadaniowa EEAS East Stratcom wykryła i ujawniła ponad 550 komunikatów dezinformacyjnych ze źródeł prokremlowskich na stronie internetowej EUvsDisinfo.

Wzmocniono także komunikację z partnerami międzynarodowymi, w tym z WHO, wykorzystując mechanizmy szybkiego reagowania w ramach G7 i NATO. UE chce też wzmocnić budowę programów mających na celu budowę społeczeństwa obywatelskiego, roz-

» Dezinformacja może nie tylko wprowadzać w błąd, ale stanowi też zagrożenie dla demokracji.« wój niezależnych mediów i dziennikarzy w krajach trzecich w ramach pakietu „Team Europe”. Zwiększy się także monitorowanie naruszeń wolności prasy.

W pierwszych tygodniach pandemii, wielu konsumentów zostało wprowadzonych w błąd, aby kupić nieskuteczne lub potencjalnie niebezpieczne produkty ochrony i higieny osobistej po zawyżonych cenach. Portale internetowe usunęły miliony wprowadzających w błąd reklam. Według KE, platformy interne-

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Jarosław Frackowiak, Tobias Gantner, Agnieszka Kister, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Wojciech Zawalski.

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

towe powinny dostarczać comiesięczne raporty zawierające szczegółowe dane na temat ich działań w kierunku wspierania wiarygodnych treści, zwiększenia świadomości użytkowników oraz ograniczenia dezinformacji związanych z koronawirusem.

W ramach nowo utworzonego Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych, UE jeszcze bardziej wzmocni wykorzystanie narzędzi weryfikacji faktów i organizacji walczących z fake news’ami.

Już w planie działania przeciwko dezinformacji z grudnia 2018 r. określono cztery filary: poprawa możliwości wykrywania, analizowania i ujawniania dezinformacji; wzmocnienie systemu szybkiego ostrzegania; mobilizowanie sektora prywatnego do walki z dezinformacją; podnoszenie świadomości społecznej.

W październiku 2018 r. Kodeks postępowania został podpisany przez Facebooka, Google’a, Twittera i Mozillę, a także stowarzyszenia branżowe reprezentujące platformy internetowe, branżę reklamową i reklamodawców jako narzędzie samoregulacyjne w walce z dezinformacją. Microsoft przystąpił do Kodeksu w 2019 r. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

OSOZ Polska 6/2020

43

osoz world

The biggest threat is not AI but the lack of intention to use technology Those who claim that artificial intelligence is like any other tool are mistaken. We do not realize the possible consequences of implementing AI, and we have not agreed on how we want to use it for a better future in healthcare.

AI does not replace people, but it can their competencies In 1982, the first personal computer (PC), produced by IBM and marketed a year earlier, was selected as Time magazine’s machine of the year. The development of the new technology was enthusiastically welcomed by innovators and dreaded by those afraid of losing their jobs. Secretaries found themselves on the

44

OSOZ Polska 6/2020

front lines. Hardly anyone remembers that by the end of the 1980s it was still one of the most popular jobs, with high prestige. In 1988, there were 3,373,000 secretaries in the USA (out of a population of 244 million), earning an average of USD 21,710 a year. 30 years later and they numbered 3,786,800 (out of a population of 327 million), with an average income of USD 39,850. In compar-

ing the number of secretaries to the population size, we can see a slight reduction in employment (by about 0.2 percentage points) and a simultaneous increase in pay (by 83%). We could jump to optimistic conclusions: despite the introduction of computers, the number of secretaries did not decrease significantly, whereas their pay rose considerably. But this is only half the truth. The rate of inflation for the years 1988-2018 was about 116%. Anything worth USD 1 in 2018 is today worth about USD 2.17. Therefore, real wages fell by about ten percent. According to the U.S. Bureau of Labor Statistics, over the next 10 years the number of jobs for secretaries will fall by a fur-

osoz world

ther 7%, to say nothing of rapidly shrinking prestige.

A secretary’s job today has changed completely from 30 years ago, the position now having very different competencies. They do not have to file tons of paper documents, as it is now done by computers. While they still organize meetings, they do not take the minutes.

Finally, they no longer serve as an accountant or the right hand for the CEO, as was the case a few decades ago. Many competencies have been taken over by managers, or rather their computers, with intuitive software that can handle increasing numbers of tasks. It is hard to find one formula for how new technologies affect the job market. The introduction of ATMs did not lead to a reduction in the number of jobs in the banking sector. Instead, it allowed banks to expand and made cash more available, even in very small towns. There are also darker scenarios. Artificial intelligence is slowly replacing simple professions. The profession of a translator, which used to enjoy high prestige, will most probably disappear in the next decades. Tests translated by machines are increasingly approaching perfect. A few years ago, the skills of Google Translate aroused laughter rather than admiration. Today, texts translated by AI contain few mistakes. It is almost certain that the demand for translators will fall dramatically.

An analysis of other professions leads us to a straightforward conclusion: simple jobs and repetitive actions are successfully taken over by machines, and this trend is gaining speed as artificial intelligence continues to develop. But it does not mean that people are losing jobs. The unemployment rate in many countries is currently at the lowest level it has been in years (apart from disruptions caused by the COVID-19 pandemic).

What cannot be substituted for are social competencies, a key component in the work of doctors and nurses, and this situation is not likely to change in the foreseeable future. The fact that medical records need to be filled in during an appointment bothers both doctors and patients. However, this task can be successfully taken over by artificial intelligence, to everyone’s delight and without any harm to the medical profession. In this way, competencies related to interpersonal skills remain untouched by AI. To make this happen, it is not enough to leave technological progress to itself. As

a society we need to determine what kind of healthcare we want, which values are important and should be preserved, and what role should be played by a doctor. It will serve as the basis for a legal framework that will prevent a “rampant technological revolution”.

Caught between productivity, cost and availability As opposed to other economic sectors, healthcare should be guided by different values. We all agree that it is not about generating profit at the expense of health.

What is much more important is to maximize quality, the availability of medical services and people’s health. Given that our resources are limited, especially when it comes to human resources, we can only achieve that by increasing productivity. And that’s the problem, because productivity is not proportionate to the financial outlays: in the USA, where 18% of GDP is allocated to health, we can observe significant health inequalities. The USA is also an example of how the politicization of health makes it impossible to reach any consensus as to what healthcare model would be generally accepted by society. The free market concept of this sector has turned health into a business and health services into a product too expensive for many to afford. In this ecosystem, artificial intelligence and modern technology will become tools to improve current standards and thus aggravate inequalities which are already quite significant.

AI is only an artifact, something created by humans with specific intentions.

And how we want to use it depends on us as a society. Had we known our intentions 200 years ago, the artifact which manifested as industry would not have become the cause of drastic climate change. If we determine our priorities and a legal framework for new technologies today, we will prevent potential negative consequences to healthcare, even those which we cannot really predict.

The best doctor in town or your trusted GP? People are social creatures and our herding lifestyle has ensured our safety for centuries. Nowadays, it guarantees mainly economic development and prosperity. Even though we have access to search engines that allow us to find specialists when we have a cold, we still prefer to go to a doctor we know well rather than the best expert in the country. It might

not remain like this. The new generation, raised on digital services, may have completely different values. If we closed down schools and introduced online education, social ties would be severed and the upbringing factor, so important for many children from dysfunctional families, would be lost. When it comes to healthcare, we should also look at services from the social perspective and ensure the diversification of providers, solutions, technologies and models. So that nobody is left behind. Nevertheless, the foundations for the development of such a sustainable ecosystem are determined by us as a society. We already have many shared values, and the intended use of AI should be another one. If they are wellthought-out, they will enable the harmonious development of innovations and a purposeful shaping of the future for healthcare, one that is fairer and accessible to all.

For many years balance in nature was achieved through natural selection, which was then disrupted by the dominance and expansion of mankind. By analogy, technology should be used to ensure various forms of diagnosis and treatment, increase the accessibility to healthcare and take care of all patients, regardless of their needs, age or wealth.

This is our chance, but as an artifact, AI is just a tool where we need to know how we wish to use it. 

» AI is only an artifact, something created by humans with specific intentions.«

OSOZ Polska 6/2020

45

sys t e m y i sprz ę t

Aplikacja medyczna Wizyta Lekarska

Aplikacja dla przedstawicieli farmaceutycznych KS-NaviCon

Szkolenie dla lekarzy

Szkolenie dla farmacji (firm farmaceutycznych)

Aplikacje medyczne stają się dla lekarzy jednym z podstawowych narzędzi pracy. Głównie ze względu na zalety, które ułatwiają codzienną pracę. Kluczowe funkcje aplikacji Wizyta Lekarska to: wizyty domowe, in­tegracja z rejestracją internetową, wyszu­kiwanie leków, wystawianie e-Recept, elek­troniczne zwolnienia eZLA, e-dokumentacja medyczna. Aby skorzystać z aplikacji, należy posiadać konto lekarskie w syste­mie KS-SOMED, SERUM albo KS-PPS (lub innym– po dostosowaniu).

Aplikacja zintegrowana jest z systemem OSOZ. Ponadto Wizyta Lekarska może działać również off-line. Oznacza to, że w przypadku braku dostępu do Internetu, lekarz nie traci danych wpisanych podczas wywiadu, może też swobodnie przechodzić pomiędzy oknami aplikacji.

Automatyzacja to trend, który niesie za sobą wymierne korzyści: minimalizuje ilość pracy ręcznej, przyspiesza pewne procesy, oszczędza czas. W przypadku pracy przedstawiciela farmaceutycznego zautomatyzowane mogą zostać czynności operacyjne i rutynowe związane na przykład z przygotowaniem zamówienia. Zaoszczędzony czas, pracownik terenowy może wykorzystać na sprzedaż i budowanie relacji z Klientem. KS-NaviCon jest rozwiązaniem klasy SFA, wspomagającym pracę przedstawicieli farmaceutycznych. Atutem tego rozwiązania jest integracja z systemem aptecznym KS-AOW. Integracja umożliwia m.in. sprawną automatyzację procesu obsługi zamówień w aptece oraz minimalizację czynności operacyjnych i administracyjnych.

Ze szkolenia dowiesz się:

Ze szkolenia dowiesz się:

– Jakie są główne zalety korzystania z aplikacji Wizyta Lekarska; – Jak krok po kroku wygląda praca z aplikacją; – Jak rozpocząć, przeprowadzić i zakończyć wizytę lekarską z wykorzystaniem aplikacji; – Kiedy warto skorzystać alternatywnie z aplikacji Wizyta Lekarska pracując w placówce medycznej.

– Jak można zoptymalizować pracę przedstawicieli farmaceutycznych; – Jak eliminować najczęściej pojawiające się problemy z jakimi borykają się pracownicy terenowi; – Jakie są najważniejsze zalety i funkcjonalności aplikacji KS-NaviCon.

Wejdź na stronę https://bit.ly/2AfGonG lub zeskanuj kod.

46

OSOZ Polska 6/2020

Wejdź na stronę https://bit.ly/3dNqRZW lub zeskanuj kod.

sys t e m y i sprz ę t

Jak umówić telewizytę za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl Szkolenie dla pacjentów Dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii i powszechnemu dostępowi do Internetu, telemedycyna staje się coraz popularniejsza i coraz więcej pacjentów przekonuje się do tej formy konsultacji. Dzięki telewizycie pacjenci szybciej i bez wychodzenia z domu uzyskują poradę zdrowotną, mogą otrzymać e-Receptę lub zwolnienie lekarskie. Za pomocą serwisu LekarzeBezKolejki.pl pacjent może wygodnie komunikować się z lekarzem poprzez połączenie video z funkcją czatu. W trakcie połączenia on-line z lekarzem pacjent ma możliwość przesłania do konsultacji wyników badań, a także innej dokumentacji medycznej.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak krok po kroku umówić się na telewizytę za pomocą serwisu LekarzeBezKolejki; • Jakie są główne korzyści zdalnych konsultacji; • Jak przebiega telewizyta.

Obowiązek Informacyjny Szkolenie dla medycyny i farmacji w zakresie RODO Każdy podmiot przetwarzający dane osobowe, będący administratorem, jest obarczony licznymi obowiązkami wynikającymi z RODO. Jednym z głównych, nałożonych na administratorów danych osobowych, jest obowiązek udzielenia wszelkich informacji, w stosunku do osoby, której dane są przetwarzane.

To właśnie dzięki obowiązkowi informacyjnemu osoba ta może uzyskać podstawowe informacje na temat przetwarzania jej danych osobowych. Administrator musi podjąć odpowiednie środki, aby w zwięzłej, przejrzystej, zrozumiałej i łatwo dostępnej formie, jasnym i prostym językiem udzielić osobie, której dane dotyczą, informacji określonych w art. 13 i 14 RODO oraz prowadzić z nią wszelką komunikację w sprawie przetwarzania.

Ze szkolenia dowiesz się: • Kiedy należy spełnić obowiązek informacyjny; • Jakie informacje powinny się w nim znaleźć; • W stosunku do kogo administrator zobowiązany jest go spełnić oraz jak to zrobić.

Wejdź na stronę https://bit.ly/3idP3It lub zeskanuj kod.

Wejdź na stronę https://bit.ly/3igp2rZ lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 6/2020

47

POZNAJ MOŻLIWOŚCI NOWOCZESNEGO OPROGRAMOWANIA DLA SZPITALI

w WURVFH R ]GURZV]H VSRãHF]HęVWZR

System KS-MEDIS Zintegrowany Zarządzania Szpitalem Zarządzaj skutecznie całym szpitalem

ZAINWESTUJ TRAFNIE W SUKCES TWOJEGO SZPITALA KS-MEDIS TO NAJLEPSZY WYBÓR Jeżeli jesteś menadżerem szpitala poszukujesz najlepszych rozwiązań, zależy Ci na stałym obniżeniu kosztów hospitalizacji, przy zachowaniu wysokiej jakości obsługi pacjenta spełniając przy tym wszystkie wytyczne dotyczące Elektronicznej Dokumentacji Medycznej oraz jej bezpieczeństwa wybierz KS-MEDIS i pracuj wydajniej.

Sprawdź innowacyjną funkcjonalność KS-MEDIS: ê ê ê ê ê ê ê ê

ruch chorych oddziały blok operacyjny zakażenia szpitalne laboratorium ambulatorium diagnostyka obrazowa dietetyka i żywienie

ê ê ê ê ê ê ê

medyczne moduły mobilne: obchód lekarski i pielęgniarski, karta anestezjologiczna apteka centralna oraz oddziałowa koszty leczenia pacjenta statystyki, rozliczenia kadry-płace finanse-księgowość magazyn

KS-MEDIS to harmonijne połączenie wysokiej jakości systemu informatycznego oraz profesjonalnego wdrożenia, będącego warunkiem sukcesu Twojej inwestycji informatycznej.

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

50

FELIETON Era post-COVID: nowa rzeczywistość czy rzeczywistość nowości?

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (maj 2020)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (maj 2020)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (maj 2020)

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Multiwitaminy

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Era post-COVID: nowa rzeczywistość czy rzeczywistość nowości?

Pandemia nas zmieniła. Wiele osób – na gorąco – traktuje to jak traumę czasów w jakich przyszło nam żyć porównywalną z traumami wcześniejszych pokoleń, związanymi nie tylko z epidemiami, ale wojnami, czy zmianami ustrojowymi.

50

OSOZ Polska 6/2020

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

COVID-19 zmienia też rynek farmaceutyczny. „Atak serca”, jakim są zaburzenia we wszystkich przewidywalnych dotąd sferach funkcjonowania społeczeństwa, kultury czy biznesu, rodzi pytanie o to, kiedy będzie normalnie.

Ale „normalnie” to – chyba w dość powszechnym rozumieniu – tak, jak pamiętamy, że już było. Nasi dziadkowie/ pradziadkowie mawiali, że „przed wojną to były czasy”. Może my będziemy mawiać „przed pandemią to były czasy”.

Oby nie. Nie ma przyczyn. Ale też nie ma powodów, by sądzić, że będzie tak, jak było. Nie tylko ze względu na koronawirusa, ale na wiele procesów, które zachodziły przed epidemią. Spadała licz-

MONITOR ZDROWOTNY

» Rentowność apteki można poprawić maksymalizując przychód ze sprzedaży asortymentu aptecznego i/lub minimalizując koszty pozyskania asortymentu aptecznego.«

ba aptek, marże tylko „lekko” się ustabilizowały, rynek apteczny rósł wartościowo, usieciowienie przestało rosnąć w tradycyjnych modelach (poza przejęciami spółek prawa handlowego), rozwinęły się franczyzy i APK (Afiliacje Poza-Kapitałowe – dawniej sieci wirtualne i grupy zakupowe, model jak np. w Niemczech czy we Francji). I co ważne, ale dostrzegane, tylko jako „pandemiczne przyspieszenie”, to sukces e-zdrowia w postaci e-recepty i teleporady.

Przeciętna apteka na rynku w maju 2020 roku osiągnęła obrót na poziomie 180 tys. zł (w cenach detalicznych brutto). O 13,5% mniej niż rok temu. Do maja w statystycznej aptece obrót był wyższy o prawie 10% niż rok wcześniej, mimo bardzo słabych wyników w kwietniu i maju. Co będzie w czerwcu (na ra-

zie nie jest dobrze, ale pacjenci wracają do aptek – informacja z dnia 16.06.2020) i w lipcu? Ta „górka” obrotowa i marżowa jest „zjadana” systematycznie przez spadki obrotów. Obyśmy osiągnęli na koniec roku pozytywną dynamikę wzrostu rynku i – oczywiście, ale to też pochodna rynku – wzrostu obrotu i rentowności aptek.

Ale w nowej rzeczywistości – czy ją nazwiemy „post-COVID” czy „epidemicznie oswojoną” – najprawdopodobniej nie da się postępować tylko reaktywnie, podążając za zmianami na rynku zaobserwowanymi u konkurencji.

Coraz bardziej ważna staje się rzeczywistość nowości, czyli innego sposobu myślenia. Takiego, który umożliwi na przyglądnięcie się nie tylko temu, co ściąć z kosztów prowadzenia aptek, ale jak lepiej zarządzać nie angażując zasobów, których najczęściej w aptekach nie ma (kogo stać na analityków, poza sieciami i APK?). Czasem (sam przyznaję, nawet pisząc ten tekst, w jednym z najbardziej rozpoznawalnych programów edytorskich) nie wiemy, czym dysponujemy. Albo co jest dostępne na rynku – bezinwestycyjnie (w pieniądzu, bo jak czas nazwiemy inwestycją, to przy poznaniu nowych rzeczy i sposobów zarządzania zawsze się to poświęcenie zwróci na wiele sposobów) lub w modelu śledzenia efektywności zwrotu z inwestycji.

O czym mówię?

Jest kilka procesów, które poprawiają rentowność przedsięwzięcia. Skupię się na dwóch: maksymalizacji przychodu ze sprzedaży asortymentu aptecznego i minimalizacji kosztów pozyskania asortymentu aptecznego.

Wszyscy decydenci w aptekach są „zanurzeni” w bardzo skomplikowane

procesy negocjacyjne związane z umowami z hurtowniami, producentami, itp.

To naturalne i potrzebne. Ale bardzo często duża część asortymentu, który i tak trzeba kupić i posiadać, jest wyceniana przez automat zaszyty w różnych systemach obsługi aptek (np. automat wykona polecenie: cenę zakupu pomnóż razy 1,25). Czy na takim sposobie wyceniania się traci? Czy nasze ceny – w konkretnej aptece – są konkurencyjne? A może są zawyżone lub zaniżone? Nikt nie jest w stanie tego fizycznie przejrzeć i zadecydować; takie rzeczy może tylko zrobić zaszyta w systemie aptecznym inteligencja. Czy to mrzonka i przyszłość? A czy ktoś spytał o to czy firmy X, Y, Z dostarczające rozwiązania do aptek nie dysponują czymś podobnym? Podobnie jest z asortymentem – skąd wiemy, że mamy właściwy i co ma konkurencja wokół nas? Oczywiście można pójść i sprawdzić. Ale systematycznie i systemowo?

Nie da się. Kilkadziesiąt produktów tak.

Kosztem czasu pracowników.

I jeszcze jeden przykład. Przykład pomocy w zarządzaniu apteką. A ów przykład to „wypożyczony pracownik”. Zdarza się? A żeby było jeszcze trudniej to chyba nie taki nietypowy pacjent. Pacjent mówi, „Hesentialu szukam – po jedzeniu dobry jest, na wątrobę.” Farmaceuta zza pierwszego stołu, wpisując „na wątrobę” widzi, co jest dostępne (to ważne, można rekomendować to co jest, a nie to, czego nie ma) i pomyłka pacjenta szybko się wyjaśnia. Zbitka dwóch nazw nie wymaga dopytywania, pozwala na pełną orientację w asortymencie.

To przykłady. I nie kryptoreklama.

W każdym obszarze opisanym wyżej są różne rozwiązania dostępne na rynku. Rzeczywistość nowości to trochę jak e-recepta. Nieczytelne pismo lekarza problemem już nie jest, inne rzeczy także są doprecyzowane, wszystko się raportuje „samo”. Czemu tak ma nie być w innych sferach zarządzania apteką?

Nowa rzeczywistość zapewne będzie bardziej przyjazna dla tych, którzy oswoją i wdrożą mentalność „rzeczywistości nowości”.  *Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie bazy aptek PEX (DOBA) oraz badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

OSOZ Polska 6/2020

51

OSOZNews Bądź na bieżąco!

Trendy e-Zdrowia, rozwiązania IT

MONITOR ZDROWOTNY

R ankin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Maj 2020 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w maju 2020

1

POLPHARMA

2

KRKA

3

ADAMED

4

TEVA

5

BAYER

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

LEKI NA RECEPTĘ

6

SANOFI

7

BAUSCH HEALTH

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI AFLOFARM

6

HASCO - LEK

7

BERLIN-CHEMIE

8

TEVA

9

SANDOZ

10

BAUSCH HEALTH

4

ELIQUIS

5

BISOCARD

6

FOSTEX

7

CLEXANE

8

GLUCOPHAGE

9

SIOFOR

10

ATORIS

1

VOLTAREN

2

IBUPROM

AFLOFARM NUTRICIA SIEĆ USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT OLIMP LABS RECKITT BENCKISER OLEOFARM POLPHARMA SYNOPTIS

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM SANOFI IRENA ERIS ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE POLPHARMA NAOS BIOGENED PIERRE FABRE

         

LEKI OTC

                   

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

MAGNE-B6

5

ESSENTIALE

6

ACARD

7

OCTENISEPT

8

NO-SPA

9

KETONAL

10

RUTINOSCORBIN

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

5

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w maju 2020

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

BEBILON MARKA WŁASNA NUTRAMIGEN D-VITUM NUTRIDRINK NEOCATE DOPPELHERZ NEOMAG DICOFLOR ZDROVIT

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA EMOLIUM LA ROCHE BIODERMA DERMEDIC CETAPHIL REGENERUM IWOSTIN

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 6/2020

53

MONITOR ZDROWOTNY m oni tor epide m iolo g iczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W maju W ODNIESIENIU DO kwietnia

72 935 zł

64 217 zł

4 279 zł

2 691 zł

784 zł

598 zł

kwiecień

maj

kwiecień

maj

kwiecień

maj

–8717 zł

–11,95%

–1588 zł

–37,11%

–186 zł

–23,67%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2020 I 2019

982 686 zł

981 839 zł

83 615 zł

83 726 zł

10 448 zł

8 891 zł

2019

2020

2019

2020

2019

2020

–847 zł

–0,09%

111 zł

0,13%

–1558 zł

–14,91%

maj WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 51 059 zł Opolskie 53 099 zł Małopolskie 56 487 zł

Podkarpackie 1 936 zł Opolskie 2 225 zł Małopolskie 2 247 zł

Podkarpackie 408 zł Kujawsko-Pomorskie 464 zł Opolskie 477 zł

Wielkopolskie 73 483 zł Mazowieckie 73 681 zł Lubuskie 73 736 zł

Dolnośląskie 2 982 zł Lubuskie 3 145 zł Mazowieckie 3 266 zł

Mazowieckie 709 zł Dolnośląskie 727 zł Lubuskie 798 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 792 452 zł Opolskie 816 107 zł Śląskie 874 752 zł

Podkarpackie 69 310 zł Opolskie 69 358 zł Świętokrzyskie 70 218 zł

Kujawsko-Pomorskie 5 613 zł Opolskie 5 631 zł Podlaskie 6 432 zł

Łódzkie 1 086 829 zł Wielkopolskie 1 101 073 zł Mazowieckie 1 166 993 zł

Lubuskie 91 900 zł Dolnośląskie 92 653 zł Mazowieckie 103 626 zł

Mazowieckie 9 879 zł Dolnośląskie 10 267 zł Podkarpackie 11 555 zł

maj WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Kujawsko-Pomorskie -10 869 zł Opolskie -10 776 zł Mazowieckie -10 623 zł

Mazowieckie -1 923 zł Wielkopolskie -1 746 zł Lubuskie -1 663 zł

Małopolskie -281 zł Mazowieckie -263 zł Śląskie -219 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W maju W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

54

OSOZ Polska 6/2020

MONITOR ZDROWOTNY m oni tor epide m iolo g iczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƐƏƏƏƏ

prognoza

» Majowe koszty będą

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ

prawdopodobnie najniższymi w roku 2020.«

ƖƏƏƏƏ ѶƏƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 6/2020

55

MONITOR ZDROWOTNY m oni tor epide m iolo g iczny

koszty, tys. zł

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców

56

dane bieżące

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

prognoza

» Koszty leczenia przeziębienia i grypy w maju były na rekordowo niskim poziomie.« Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 6/2020

MONITOR ZDROWOTNY m oni tor epide m iolo g iczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» Niskie koszty alergii

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

w maju powinny wzrosnąć w kolejnych miesiącach.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC prognoza

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 6/2020

57

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków maj | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO kwietnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

22,85 zł

23,73%

180 tys. zł

2800

-24 tys. zł

-130

0,58 zł

(

-0,80%

(

-5,34 zł

PROGNOZA NA

sierpień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 6/2020

suplementy

INNE

60,42% 20,13% 9,20% 10,26%

(

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

26,90% 1,18%

W sierpniu obrót w statystycznej aptece, co typowe dla tej pory roku, będzie jednym z niższych. Prognozujemy, że wyniesie on 207 tys. zł. Jednak jego ostateczny kształt jest bardzo silnie uwarunkowany sytuacją epidemiologiczną.

Obrót statystycznej apteki w maju 2020 roku wyniósł 180 tys. zł. W porównaniu z kwietniem 2020 roku był o 24 tys. zł niższy (–11,8%) oraz o 28 tys. zł niższy (–13,5%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,5 mld zł. Oznacza to spadek o 333 mln zł (–12,0%) w stosunku do kwietnia 2020 roku oraz spadek o 517 mln zł (–17,4%) w stosunku do maja 2019 roku. Udział refundacji stanowił 26,90% (+1,2 p.p. w porównaniu z kwietniem 2020) obrotu aptecznego i wyniósł 659,8 mln zł (–7,9%).

Obrót w statystycznej aptece w 2020 roku wyniesie 2,734 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 4,5% (+116,5 tys. zł) oraz wzrost o 17,8% (+ 414 tys. zł) w stosunku do 2018 roku. Rynek far-

58

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

64,29 zł

(

maceutyczny osiągnie wartość 37,3 mld zł. To odpowiednio o 108 mln zł więcej (+0,3%) niż w 2019 roku oraz o 2,7 mld zł więcej (+7,8%) niż w 2018 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,5 mld zł, co będzie stanowiło 25,36% całkowitego obrotu aptecznego.

W maju sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 63,5 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 41,2 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 73,6 tys. zł. W porównaniu z kwietniem 2020 roku, dla wszystkich kategorii zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych spadek ten wyniósł 5,4 tys. zł (–7,8%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne 2,1 tys. zł

(–4,7%), z kolei dla sprzedaży odręcznej spadek wyniósł 73,6 tys. (–18,2%).

Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 865,2 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 561,7 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był wtorek (7 887 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – piątek (6 614 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 1273 zł.

W maju w stosunku do kwietnia 2020 roku w żadnej z badanych kategorii nie zanotowaliśmy wzrostu wartości sprzedaży. Największy spadek sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku leków na układ oddechowy, produktów na prze-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

wód pokarmowy i metabolizm oraz produktów na układ sercowo-naczyniowy.

Najmniejszy spadek zanotowaliśmy dla leków onkologicznych oraz leków przeciwpasożytniczych.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku środków na układ oddechowy i układ mięśniowo szkieletowy. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na układ sercowo-naczyniowy.

W maju średnia marża apteczna wyniosła 23,73%. To o 0,80 p.p. mniej niż w kwietniu 2020 roku oraz o 0,54 p.p. mniej niż w maju 2019 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,56% (–0,01 p.p. w stosunku do kwietnia 2020), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,17% (+0,29 p.p. w stosunku do kwietnia 2020), natomiast dla produktów OTC – 27,11% (–1,54 p.p. w stosunku do kwietnia 2020 roku).

W 2020 roku marża apteczna wyniesie 24,45%. Będzie to odpowiednio o 0,25 p.p. mniej niż w 2019 roku oraz o 0,56 p.p. mniej niż w 2018 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 19,06% (–0,15 p.p. w stosunku do 2019 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,58% (–0,62 p.p. w stosunku do 2019 roku), a dla produktów OTC – 28,02% (–1,05 p.p. w stosunku do 2019 roku). Średnia cena za opakowanie leku w maju 2020 roku wyniosła 22,85 zł.

Cena ta w porównaniu do kwietnia 2020 roku wzrosła o 58 groszy. Porównując ją do ceny z maja 2019 obserwujemy wzrost ceny o 1,24 zł. We wszystkich trzech kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 28,93 zł (+0,09 zł). Średnia cena za opakowanie leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 28,31 zł (+0,79 zł). Dla leków sprzedawanych bez recepty wyniosła 17,36 zł (+0,44 zł).

W maju statystyczną aptekę odwiedziło 2800 pacjentów (spadek o 130 pacjentów w stosunku do kwietnia 2020).

2280 osób zakupiło produkty OTC, 610 – leki refundowane, a 580 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 maja. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 676 osób.

Kolejnym w rankingu tygodniem był

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2020

maj 2019

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach maja – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) maj 2020

maj 2019

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ moczowo-płciowy 4,42% i hormony płciowe układ oddechowy 6,75%

5,45% układ mięśniowo-szkieletowy 13,29% przewód pokarm. i metabolizm

2,18% narządy zmysłów 2,4% leki przeciwzakaźne 0,25% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,68% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,78% krew i układ krwiotwórczy

13,52% układ sercowo-naczyniowy

1,2% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,65% dermatologia varia 12,37%

11,11% centralny układ nerwowy nieokreślona 15,97%

OSOZ Polska 6/2020

59

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2020 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020

(

ƑƏƐƖ

zapłata pacjenta

ƓƔ

ƑƏƑƏ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƏ Ɣ ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

ƔķƔƕ

Ɣķƒƕ

ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

Ə

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵ

ƕķƒѶ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

ƕķƓƑ

ƕķƒƑ

ƕķƓƓ

ƕķƓƔ

ƕķƒƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

ƕķƑѵ

ƕķƔƔ

refundacja

ƕķƑƔ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ ƑƐķƑƑ ƑƐķƒƔ ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2020 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

ƑƏƏƕ

60

OSOZ Polska 6/2020

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

(

ƓƔ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w maju ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

15–21 maja (674 osoby), 22–28 maja (666 osób) i 1–7 maja (557 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 64,29 zł. To o 5,33 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 5,29 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2019. Z kwoty tej 46,99 zł zapłacił pacjent, a 17,29 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z kwietniem 2020 spadła o 3,4%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 9,1% (–4,72 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 104,10 zł (z czego 26,07 zł to zapłata pacjenta, a 78,03 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 71,08 zł, a dla produktów OTC – 32,28 zł.

W 2020 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 60,36 zł. Z kwoty tej 45,05 zł zapłaci pacjent, a 15,31 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 66,96 zł, produktów OTC – 31,83 zł, a leków refundowanych – 95,56 zł (z czego 24,27 zł to zapłata pacjenta, a 71,29 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2020

maj 2019

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach maja (porównanie do ubiegłego roku) maj 2020

maj 2019

ƐƏƏƏ ƖƏƏ

» W maju statystyczną aptekę odwiedziło 2800 pacjentów, o 130 mniej niż w kwietniu.«

ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ l-f-

ѶŋƐƓ l-f-

ƐƔŋƑƐ l-f-

ƑƑŋƑѶ l-f-

ƑƖŋƒƐl-f-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

maj 2020

maj 2019

maj 2020

maj 2019

108 749

123 595

60,42%

59,42%

Lek - OTC

36 231

44 128

20,13%

21,22%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

16 554

18 630

9,20%

8,96%

Pozostałe

18 467

21 647

10,26%

10,41%

Lek - RX

OSOZ Polska 6/2020

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za maj 2020 zmiana w stosunku do (%)

maj 2020

kwietnia 2020

stycznia 2020

zmiana w stosunku do (liczbowo)

maja 2019

kwietnia 2020

stycznia 2020

maja 2019

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

180,0

-11,8%

-27,1%

-13,5%

-24,0

-67,0

-28,0

cały rynek apteczny

2 452 500

-12,0%

-28,4%

-17,4%

-332 916,0

-970 673,0

-517 116,0

statystyczna apteka

63,5

-7,8%

-20,6%

-13,8%

-5,4

-16,5

-10,2

cały rynek apteczny

865 227

-8,0%

-21,9%

-17,8%

-75 361,2

-242 877,9

-187 076,1

statystyczna apteka

41,2

-4,7%

-25,7%

-13,2%

-2,1

-14,2

-6,3

cały rynek apteczny

561 691

-4,9%

-26,9%

-17,2%

-29 186,2

-206 998,8

-116 366,9

statystyczna apteka

73,6

-18,2%

-32,8%

-13,6%

-16,4

-35,9

-11,6

cały rynek apteczny

1 002 691

-18,4%

-33,9%

-17,6%

-225 486,3

-514 342,9

-213 738,0

statystyczna apteka

48,4

-7,7%

-19,5%

-12,7%

-4,1

-11,7

-7,1

cały rynek apteczny

659 757

-7,9%

-20,8%

-16,7%

-56 801,4

-173 553,2

-132 292,3

w całkowitym obrocie

26,90%

4,6%

10,5%

0,9%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,96%

0,2%

1,5%

1,0%

0,0

0,0

0,0

ogółem

22,85 zł

2,6%

4,0%

5,7%

0,6

0,9

1,2

dla leków z list refundacyjnych

28,93 zł

0,3%

1,4%

3,0%

0,1

0,4

0,9

dla leków z recept pełnopłatnych

28,31 zł

2,9%

3,8%

8,0%

0,8

1,0

2,1

dla produktów bez recepty (OTC)

17,36 zł

2,6%

1,3%

5,6%

0,4

0,2

0,9

2 800

-4,4%

-35,8%

-20,9%

-130,0

-1 560,0

-740,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

610

-10,3%

-37,8%

-16,4%

-70,0

-370,0

-120,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

580

-3,3%

-34,8%

-20,5%

-20,0

-310,0

-150,0

2 280

-6,6%

-35,6%

-21,6%

-160,0

-1 260,0

-630,0

ogółem

23,73%

-3,3%

-4,1%

-2,2%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,56%

-0,1%

-1,0%

-3,3%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

21,17%

1,4%

1,7%

3,6%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

27,11%

-5,4%

-6,9%

-6,2%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

64,29 zł

-7,7%

13,5%

9,4%

-5,3

7,6

5,5

Wartość zapłaty przez pacjenta

46,99 zł

-9,1%

9,6%

9,1%

-4,7

4,1

3,9

Wartość dopłaty refundatora

17,29 zł

-3,4%

25,4%

10,4%

-0,6

3,5

1,6

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

104,10 zł

2,8%

27,6%

3,1%

2,8

22,5

3,1

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

26,07 zł

2,3%

22,3%

0,1%

0,6

4,8

0,0

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

78,03 zł

2,9%

29,5%

4,2%

2,2

17,8

3,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

71,08 zł

-1,5%

14,1%

9,3%

-1,0

8,8

6,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

32,28 zł

-12,4%

4,4%

10,2%

-4,6

1,4

3,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2020: 2 734 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 4 do 6%

62

OSOZ Polska 6/2020

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do maja 2020 2020

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2020

2018

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2018

2 734,0

4,5%

17,8%

116,5

414,0

1 175,0

9,9%

25,3%

105,5

237,0

37 281 183,0

0,3%

7,8%

108 965,5

2 698 089,0

16 135 853,0

4,6%

14,0%

708 912,0

1 984 071,5

912,9

2,4%

11,8%

21,5

96,1

386,1

6,1%

18,0%

22,2

59,0

12 447 365,3

-1,7%

2,2%

-212 617,1

269 631,2

5 301 821,9

1,0%

7,4%

53 867,3

365 908,3

606,0

3,6%

20,3%

21,0

102,3

255,8

8,6%

26,3%

20,2

53,2

8 263 769,8

-0,5%

10,0%

-43 678,2

754 653,6

3 513 285,3

3,4%

14,9%

115 946,9

456 714,5

1 191,9

6,3%

21,4%

71,1

210,1

524,0

13,5%

30,6%

62,2

122,9

16 255 580,3

2,1%

11,1%

336 625,1

1 621 005,6

7 196 266,2

8,0%

18,9%

533 009,2

1 144 872,4

693,5

3,7%

15,7%

24,6

94,3

291,0

7,1%

22,4%

19,3

53,2

9 454 541,0

-0,5%

5,9%

-43 068,8

522 845,0

3 994 858,9

2,0%

11,4%

78 022,6

407 658,3

0,3

-0,7%

-1,8%

0,0

0,0

0,2

-2,5%

-2,3%

0,0

0,0

0,7

0,9%

3,0%

0,0

0,0

0,7

0,9%

3,1%

0,0

0,0

21,5

1,1%

3,1%

0,2

0,6

21,5

2,3%

3,0%

0,49

0,62

29,9

3,9%

6,9%

1,1

1,9

28,9

3,0%

4,2%

0,85

1,17

27,9

3,7%

9,8%

1,0

2,5

28,3

8,0%

12,0%

2,09

3,04

17,2

0,6%

8,7%

0,1

1,4

17,4

5,6%

11,2%

0,92

1,75

45 292,0

-3,0%

3,4%

-1 418,0

1 482,0

18 820,0

-1,8%

4,2%

-350,0

760,0

9 553,9

1,2%

11,2%

113,9

963,9

4 230,0

10,7%

19,2%

410,0

680,0

9 051,4

-5,5%

1,1%

-528,6

101,4

3 830,0

-1,0%

3,0%

-40,0

110,0

37 445,3

-3,0%

2,6%

-1 164,7

945,3

15 480,0

-3,2%

2,4%

-510,0

370,0

0,2

-1,0%

-2,2%

0,0

0,0

0,2

0,8%

-0,9%

0,0

0,0

0,2

-0,8%

2,1%

0,0

0,0

0,2

0,5%

2,1%

0,0

0,0

0,2

-2,9%

-10,1%

0,0

0,0

0,2

2,4%

-8,9%

0,0

0,0

0,3

-3,6%

-5,1%

0,0

0,0

0,3

-0,9%

-0,9%

0,0

0,0

60,36 zł

7,7%

14,0%

4,3

7,4

62,43 zł

11,9%

20,2%

6,6

10,5

45,05 zł

8,0%

14,7%

3,3

5,8

46,97 zł

12,9%

21,2%

5,4

8,2

15,31 zł

6,9%

11,9%

1,0

1,6

15,46 zł

9,1%

17,4%

1,3

2,3

95,56 zł

1,2%

0,5%

1,1

0,5

91,29 zł

-4,2%

-1,0%

-4,0

-0,9

24,27 zł

-1,5%

-7,4%

-0,4

-1,9

23,56 zł

-6,6%

-8,9%

-1,7

-2,3

71,29 zł

2,1%

3,5%

1,5

2,4

67,73 zł

-3,3%

2,1%

-2,3

1,4

66,96 zł

9,6%

19,0%

5,9

10,7

66,79 zł

9,7%

22,6%

5,9

12,3

31,83 zł

9,7%

18,3%

2,8

4,9

33,85 zł

17,2%

27,5%

5,0

7,3

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2020: 37,3 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2019)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2019)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,5 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 0 do 1% (w stosunku do roku 2019)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: spadek -1 do 0% (w stosunku do roku 2019)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 6/2020

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

526,04

0,08

30492,20

0,17

6790,14

0,05

23702,06

0,49

0,22

0,78

1013,19

30,10

57,97

2. U-30

377,17

0,06

16042,66

0,09

6543,87

0,05

9498,79

0,20

0,41

0,59

643,22

24,94

42,53

3. U-50

164,09

0,03

3953,71

0,02

2261,03

0,02

1692,68

0,03

0,57

0,43

222,11

17,80

24,10

4. U-BEZPŁATNY

20,41

0,00

1756,20

0,01

124,20

0,00

1632,00

0,03

0,07

0,93

56,44

31,11

86,04

5. INWALIDA WOJENNY

10,43

0,00

636,46

0,00

0,42

0,00

636,04

0,01

0,00

1,00

19,71

32,30

61,04

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,15

0,00

4,78

0,00

0,77

0,00

4,01

0,00

0,16

0,84

0,25

18,89

31,22

7. ZHK

9,01

0,00

278,99

0,00

46,60

0,00

232,39

0,00

0,17

0,83

14,88

18,75

30,96

8. AZ

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

1,00

0,00

15,53

29,47

201,18

0,03

9554,33

0,05

6,34

0,00

9547,99

0,20

0,00

1,00

358,77

26,63

47,49

3,29

0,00

783,53

0,00

129,12

0,00

654,41

0,01

0,16

0,84

6,70

116,88

238,22

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

11,29

0,00

1680,07

0,01

859,36

0,01

820,71

0,02

0,51

0,49

43,43

38,68

148,82

12. PEŁNOPŁATNE

1010,47

0,16

41225,00

0,23

41224,49

0,31

0,51

0,00

1,00

0,00

1454,64

28,34

40,80

13. ODRĘCZNA

4095,58

0,64

73592,00

0,41

73591,15

0,56

0,85

0,00

1,00

0,00

5133,56

14,34

17,97

14. RAZEM

6429,11

1,00

180000,00

1,00

131577,49

1,00

48422,51

1,00

0,73

0,27

8966,91

20,07

28,00

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

662,13

0,07

37072,18

0,16

8402,25

0,05

28669,93

0,49

0,23

0,77

1222,64

30,32

55,99

2. U-30

459,76

0,05

19074,99

0,08

7757,57

0,04

11317,42

0,19

0,41

0,59

770,16

24,77

41,49

3. U-50

241,39

0,03

6047,12

0,03

3458,16

0,02

2588,96

0,04

0,57

0,43

311,16

19,43

25,05

4. U-BEZPŁATNY

22,82

0,00

1952,13

0,01

141,72

0,00

1810,41

0,03

0,07

0,93

63,79

30,60

85,55

5. INWALIDA WOJENNY

12,24

0,00

733,37

0,00

0,66

0,00

732,71

0,01

0,00

1,00

22,66

32,36

59,91

0,18

0,00

5,80

0,00

0,91

0,00

4,89

0,00

0,16

0,84

0,30

19,19

31,74

11,02

0,00

333,21

0,00

54,55

0,00

278,66

0,00

0,16

0,84

17,69

18,83

30,23

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

15,08

24,62

241,08

0,03

11170,54

0,05

9,88

0,00

11160,67

0,19

0,00

1,00

420,66

26,55

46,34

3,53

0,00

837,91

0,00

103,92

0,00

733,99

0,01

0,12

0,88

7,32

114,54

237,40

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

11,69

0,00

1813,28

0,01

921,22

0,01

892,05

0,02

0,51

0,49

49,03

36,98

155,14

12. PEŁNOPŁATNE

1331,28

0,15

51163,80

0,22

51162,98

0,29

0,82

0,00

1,00

0,00

1853,05

27,61

38,43

13. ODRĘCZNA

5957,43

0,67

104795,60

0,45

104794,52

0,59

1,08

0,00

1,00

0,00

7322,80

14,31

17,59

14. RAZEM

8954,56

1,00

235000,00

1,00

176808,35

1,00

58191,65

1,00

0,75

0,25

12061,28

19,48

26,24

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1312

0,20

63503

0,35

15902

0,12

47600

0,98

0,25

0,75

2335

27,19

48,41

2. Recepty pełnopłatne

1010

0,16

41225

0,23

41224

0,31

1

0,00

1,00

0,00

1455

28,34

40,80

3. Sprzedaż odręczna

4096

0,64

73592

0,41

73591

0,56

1

0,00

1,00

0,00

5134

14,34

17,97

11

0,00

1680

0,01

859

0,01

821

0,02

0,51

0,49

43

38,68

148,82

6429

1,00

180000

1,00

131577

1,00

48423

1,00

0,73

0,27

8967

20,07

28,00

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1654,16

0,18

77227,32

0,33

19929,62

0,11

57297,71

0,98

0,26

0,74

2836,39

27,23

46,69

2. Recepty pełnopłatne

1331,28

0,15

51163,80

0,22

51162,98

0,29

0,82

0,00

1,00

0,00

1853,05

27,61

38,43

3. Sprzedaż odręczna

5957,43

0,67

104795,60

0,45

104794,52

0,59

1,08

0,00

1,00

0,00

7322,80

14,31

17,59

11,69

0,00

1813,28

0,01

921,22

0,01

892,05

0,02

0,51

0,49

49,03

36,98

155,14

8954,56

1,00

235000,00

1,00

176808,35

1,00

58191,65

1,00

0,75

0,25

12061,28

19,48

26,24

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18412,75

0,17

912937,02

0,33

231848,69

0,11

681088,33

0,98

0,25

0,75

31369,18

29,10

49,58

2. Recepty pełnopłatne

17110,90

0,16

606047,19

0,22

606023,49

0,30

23,70

0,00

1,00

0,00

23379,62

25,92

35,42

3. Sprzedaż odręczna

73054,76

0,67

1191944,35

0,44

1191932,25

0,58

12,10

0,00

1,00

0,00

85211,00

13,99

16,32

140,73

0,00

23071,44

0,01

10727,30

0,01

12344,14

0,02

0,46

0,54

532,80

43,30

163,95

108719,13

1,00

2734000,00

1,00

2040531,73

1,00

693468,27

1,00

0,75

0,25

140492,60

19,46

25,15

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

251157931

0,17

12447365284

0,33

3161503347

0,11 9285861937

0,98

0,25

0,75

427865055

29,09

49,56

2. Recepty pełnopłatne

233245062

0,16

8263769802

0,22

8263447332

0,30

322470

0,00

1,00

0,00

318697889

25,93

35,43

3. Sprzedaż odręczna

995999274

0,67

16255580292

0,44 16255415377

0,58

164914

0,00

1,00

0,00

1161822066

13,99

16,32

1918525

0,00

314467622

0,01

0,01

168191632

0,02

0,47

0,53

7269287

43,26

163,91

1482320792

1,00

37281183000

1,00 9454540953

1,00

0,75

0,25

1915654297

19,46

25,15

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

64

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 6/2020

146275991

1,00 27826642047

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Multiwitaminy Polacy chętnie sięgają po witaminowe suplementy diety. W 2019 roku w aptekach sprzedano ponad 7 mln. opakowań produktów multiwitaminowych za łączną kwotę 173 mln zł. A to zaledwie część sprzedaży, która realizowana jest także w sklepach ogólnodostępnych w formie tabletek jak i produktów spożywczych wzbogaconych witaminami, przykładowo soków wieloowocowych itd. Spadająca od lat liczba kupowanych opakowań multiwitamin w aptekach może mieć kilka przyczyn: przeniesienie popytu do marketów, wprowadzanie na rynek większych opakowań wystarczających na dłuższy okres czasu, skondensowane dawki, zmieniające się trendy żywieniowe i większa świadomość w zakresie zbilansowanej diety. Szybko rośnie konkurencja na tym rynku. Według raportu „Global vitamins market 2019–2023”, sprzedaż witamin globalnie będzie rosła w najbliższych latach o ok. 7% rok do roku. Napędza ją efekt starzejącego się społeczeństwa oraz popyt na rynkach rozwijających się. I to niezależnie od wyraźnych dowodów naukowych na to, że przyjmowanie dodatkowych witamin w przypadku zbilansowanej diety przynosi jakiekolwiek korzyści zdrowotne.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2019 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

173 140 066

7 460 353

370

23,21 zł

9%

50%

92%

78%

INFORMACJE DODATKOWE

Wyróżnia się trzynaście głównych witamin.

Witamina A – odpowiedzialna za ogólny rozwój organizmu, obecna w rybach morskich, tranie, wątróbce wołowej, maśle, sałatkach.

Witamina K – odpowiedzialna za proces krzepnięcia krwi, utrzymuje prawidłową strukturę kości. Znajduje się w szpinaku, kapuście, marchewce, pomidorach, grochu itd.

Witamina D – wpływa na przemianę wapnia i fosforanów, odpowiedzialna za właściwą mineralizację kości. Zawierają ją ryby, sery żółte, świeże jaja, wątróbka, masło roślinne.

Witamina E – zapobiega uszkodzeniom błon komórkowych i miażdżycy. Znajduje się m.in. w soi, kiełkach zbóż, oleju roślinnym.

Witaminy z grupy B (B1, B5, B6) - odpowiadają za przemiany metaboliczne glukozy, funkcjonowanie włókien układu nerwowego, serca i mięśni, chronią nas przed infekcjami, regulują białka w organizmie. Znajdują się w m.in. drożdżach, jajach, mleku, pełnoziarnistych zbożach, rybach.

Witamina PP – reguluje poziom cukru i cholesterolu we krwi.

Jest w kapuście, szpinaku, jabłkach, ziemniakach itd.

Kwas foliowy (witamina B9) – reguluje procesy metaboliczne. Jest w szpinaku, marchwi, wątrobie wołowej, dyni itd. Źródło: Medonet

300

15

250

12,5

200

10

150

7,5

100

5 2,5

50 0

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2019

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 6/2020

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Multiwitaminy to preparaty, w których składzie znajduje się szereg witamin i składników mineralnych. Zgodnie z obietnicami producentów, wspomagają one prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Najczęściej występują w postaci kolorowych tabletek czy powlekanych kapsułek, tabletek musujących, ale także jako żelki, syropy, lizaki czy cukierki, dopasowując się do różnych grup docelowych. Multiwitaminy są dostępne zarówno w aptekach, jak i w sklepach, czy marketach. Eksperci OSOZ przeanalizowali jak kształtuje się rynek multiwitamin aptecznych.

Opis rynku W pierwszym okresie analiz (2002 rok) rynek multiwitamin osiągnął wartość 189,32 mln zł. W kolejnych dwóch latach miał miejsce spadek, a następnie do 2009 roku wzrost wartości sprzedaży multiwitamin. Największy zanotowano w 2006 roku i wynosił 15,03%.

W latach 2010–2014 wartość sprzedaży spadała. Największy spadek w porównaniu do roku poprzedniego wystąpił w roku 2010 i był równy 12,24%.

Od 2014 roku rynek multiwitamin utrzymuje się na stosunkowo wyrównanym poziomie. W 2019 roku wartość sprzedaży multiwitamin wynosiła

66

OSOZ Polska 6/2020

173,14 mln zł i była 8,54% niższa niż w 2002 roku.

Podobnie jak wartość, kształtowała się także ilość sprzedaży multiwitamin. W 2002 roku w aptekach zostało sprzedane 14,50 mln opakowań tego typu asortymentu. Kolejne trzy lata były okresem spadku (największy o 11,54%), następnie do 2008 roku sprzedaż multiwitamin znowu wzrastała. Analogicznie do wartości sprzedaży, w latach 2009– 2014 nastąpiły istotne spadki, największy w 2010 roku wyniósł 15,80%. W kolejnych latach sprzedaż kształtowała się na bardzo wyrównanym poziomie, wynoszącym około 7,5 mln opakowań.

W minionym roku w aptekach zostało sprzedane 7,46 mln opakowań multiwitamin, a to 50,56% mniej niż w pierwszym okresie analiz.

Dane statystyczne zgromadzone za ostatnich kilkanaście lat pokazują, że średniomiesięczna wartość sprzedaży multiwitamin charakteryzuje się sezonowością. Najwięcej multiwitamin sprzedaje się w okresie jesienno-zimowym, zwłaszcza w grudniu (18,99 mln opakowań), ale także wczesną wiosną, zwłaszcza w marcu (18,40 mln opakowań).

Najniższa sprzedaż jest w okresie letnim (średniomiesięczna wartość sprzedaży w okresie od maja do sierpnia wy-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

23

13,33 14,46 15,66 17,05 15,78 15,83 16,79 18,37 21,96 25,76 26,94 26,96 26,79 26,56 27,20 26,47 27,89 27,78

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2019 a nie będące w ofercie w 2002 roku

3

17,73 16,02 15,33 16,03 16,42 15,90 16,43 15,58 14,98 14,59 14,20 13,90 13,81 14,21 13,60 13,15 14,77

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

2

13,17 14,34 14,94 18,52 19,32 21,38 21,78 18,72 17,34 19,37 20,11 20,40 20,60 20,20 18,27 19,63

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

7

14,53 15,55 19,76 25,14 24,49 20,22 20,17 20,22 20,40 20,37 16,64 15,97 15,44 15,22 16,17

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

15

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

8

13,18 12,32 13,23 16,74 22,09 26,06 31,00 31,56 33,29 33,59 35,78 36,26 37,10

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

8

33,57 31,18 30,74 21,80 23,90 23,93 22,95 23,43 25,35 24,86 25,12 26,62

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

10

24,34 22,30 18,99 22,50 24,48 26,48 25,52 26,24 27,92 24,41 20,47

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

25

13,74 20,49 21,69 24,89 27,92 27,64 27,90 21,64 19,45 19,70

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

15

22,97 25,63 27,00 27,70 25,26 27,87 28,44 26,17 25,84

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

10

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

11

22,64 22,62 26,49 30,25 34,85 38,86 40,88

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

31

25,85 23,81 23,84 24,50 23,81 25,25

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

27

10,42 14,73 16,07 16,79 18,60

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

20

9,98 10,96 18,24 19,01

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

36

20,70 22,30 21,39

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

38

24,83 20,67

Produkty będące w ofercie w 2019 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

17

12,46

Liczba badanych produktów

9,02

9,90 10,62 11,86 13,40 15,93 18,13 20,24 20,55 21,68 22,74 24,13 25,38 25,54

8,42

7,83

8,37

8,52

9,30

9,80

9,38 10,08

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

23

13,33 14,46 15,66 17,05 15,78 15,83 16,79 18,37 21,96 25,76 26,94 26,96 26,79 26,56 27,20 26,47 27,89 27,78

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w 2019 roku

9

12,85 13,77 14,71 13,07 15,98 17,11 22,50 26,63 23,11 22,13 25,57 26,63 27,57 32,94 35,74 44,97 45,27

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2019 roku

4

37,65 37,42 38,90 37,55 38,13 37,47 39,38 37,59 38,12 40,60 38,44 38,53 40,95 41,87 42,48 38,25

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2019

7

18,93 20,38 20,92 21,37 21,58 21,58 21,35 22,24 19,75 19,73 18,82 19,12 18,01 18,63 18,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2019

4

14,27 20,62 23,53 27,82 32,30 35,13 36,84 38,42 38,50 38,58 35,71 31,88 26,81 17,77

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2019

2

16,94 17,17 17,22 18,26 18,66 18,50 19,60 18,97 19,48 19,80 20,64 17,42

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2019

3

10,37 19,82 20,91 20,94 20,05 19,88 11,45

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2019

7

27,77 25,93 23,88 25,51 22,50 27,28 26,81 31,00 33,09 24,68 23,41

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2019

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2019

6

12,85 12,56 13,67 13,65 14,06 14,28 14,29 11,43 11,69

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2019

7

10,63 11,32 12,20 12,68 11,73

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2019

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2019

2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2019

7

6,43

7,45

6,98 11,37 12,90

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2019

12

8,31

8,78

8,82

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2019

1

4,11

3,34

3,40

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2019

2

14,18 17,81

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2019

5

10,07

9,21

7,13

8,04 12,48

8,28

6,21 10,39 10,21 14,60 16,69

6,63 10,09 40,89 40,26 37,29 30,87 22,42 26,19

8,31

9,51

9,15

8,25 14,62 10,66 8,15 13,00

61,46 92,29 88,83 53,82 10,64 10,05

9,29

OSOZ Polska 6/2020

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

nosi około 12–13 mln zł). Powodem jest przekonanie konsumentów, że w okresie zimowym powinni oni uzupełniać źródła witamin i minerałów. Średnia cena za statystyczne opakowanie preparatu multiwitaminowego niemal w całym okresie analiz systema-

tycznie wzrastała. Jedynie w latach 2013, 2015 i 2017 miały miejsce nieznaczne spadki w porównaniu do roku poprzedniego. Największe wzrosty ceny zostały odnotowane w latach 2007, 2009 oraz 2012 i wynosiły odpowiednio 9,55%, 10,64% oraz 8,20%. W 2019 roku za

opakowanie multiwitamin trzeba było zapłacić 23,21 zł, a to o 0,45% mniej niż w roku poprzednim oraz o 77,80% więcej niż w początkowym okresie analiz.

Asortyment multiwitamin dostępnych w aptekach w całym okresie analiz był stosunkowo liczny. W 2002 roku na pół-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży multiwitamin w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

189 315 197

14 503 588

13,05

980 908

75 148

193

2003

173 224 608

12 829 615

13,50

809 461

59 951

214

-8,50%

-11,54%

2004

172 738 398

12 185 474

14,18

751 037

52 980

230

-0,28%

-5,02%

2005

179 867 636

11 972 496

15,02

671 148

44 673

268

4,13%

-1,75%

2006

206 909 751

13 009 836

15,90

625 105

39 305

331

15,03%

8,66%

2007

227 504 269

13 058 107

17,42

626 734

35 973

363

9,95%

0,37%

2008

241 695 159

13 114 769

18,43

660 369

35 833

366

6,24%

0,43%

2009

255 516 231

12 531 264

20,39

681 377

33 417

375

5,72%

-4,45%

2010

224 229 733

10 551 873

21,25

553 654

26 054

405

-12,24%

-15,80%

2011

198 110 017

9 104 068

21,76

468 345

21 523

423

-11,65%

-13,72%

2012

191 747 429

8 143 840

23,55

452 235

19 207

424

-3,21%

-10,55%

2013

188 792 631

8 093 892

23,33

419 539

17 986

450

-1,54%

-0,61%

2014

169 975 958

7 251 638

23,44

344 081

14 679

494

-9,97%

-10,41%

2015

168 066 828

7 371 767

22,80

332 806

14 598

505

-1,12%

1,66%

2016

172 710 816

7 468 821

23,12

348 911

15 089

495

2,76%

1,32%

2017

169 398 903

7 460 727

22,71

378 968

16 691

447

-1,92%

-0,11%

2018

165 686 816

7 171 121

23,10

399 245

17 280

415

-2,19%

-3,88%

2019

173 140 066

7 460 353

23,21

467 946

20 163

370

4,50%

4,03%

2020

175 886 025

7 360 016

23,90

—

—

267

1,59%

-1,34%

2021

174 462 144

7 467 258

23,36

—

—

—

-0,81%

1,46%

Rys. 1. Wartość sprzedaży multiwitamin w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Pacjenci płacą najwięcej za multiwitaminy w okresie jesienno-zimowym oraz wczesną wiosną (w marcu).«

Ƒƕ ƏƏƏ ƏƏƏ ƑƓ ƏƏƏ ƏƏƏ ƑƐ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐѶ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ Ɩ ƏƏƏ ƏƏƏ ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

68

OSOZ Polska 6/2020

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań multiwitamin sprzedanych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 Ɛ ѵƏƏ ƏƏƏ

» W początkowych latach analiz miesięczna sprzedaż multiwitamin sięgała nawet 1,4 mln opakowań. Od 2014 roku ilość sprzedaży tego typu asortymentu aptecznego kształtuje się na poziomie od 440 do 780 tys. opakowań miesięcznie.«

Ɛ ƓƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƑƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѶƏƏ ƏƏƏ

ѵƏƏ ƏƏƏ

ƓƏƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie preparatu multiwitaminowego zakupionego w aptece w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƒƏ

ƑƔ

ƑƏ

ƐƔ

» Średnia miesięczna cena za pojedyncze opakowanie multiwitamin na przełomie całego okresu analiz wzrosła od 12,38 zł w styczniu 2002 roku do 25,53 zł w maju 2020 roku.«

ƐƏ

Ɣ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 4. Liczba różnych preparatów multiwitaminowych dostępnych w aptekach w latach 2002–2019 ƓƏƏ ƒƔƏ ƒƏƏ ƑƔƏ ƑƏƏ

» Od 2015 roku ilość różnych opakowań multiwitamin dostępnych w aptekach znacznie spadła.«

ƐƔƏ ƐƏƏ ƔƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ƓƔ

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ ƑƏƑƏ

OSOZ Polska 6/2020

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ“ W

Rys. 5. Ĺšrednia miesiÄ™czna wartość sprzedaĹźy w latach 2002–2020 Ć‘Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć“Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć‘Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć“Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć‘Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|‹1ÂŒ;༉

†|‹

-uŒ;1

kach aptecznych moşna było znaleźć 193 róşne opakowania multiwitamin. W kolejnych latach, aş do 2015 roku ta liczba wzrastała i w 2015 roku pacjenci mogli wybierać juş spośród 505 róşnych opakowań multiwitamin. W ostatnich latach asortyment produktów multiwitaminowych spadała. W minionym roku wynosił 370 opakowań. To o 45 opakowań mniej niş w roku 2018 oraz o 177 opakowań więcej niş w pierwszym okresie analiz.

Suma wartości sprzedaşy z pierwszych miesięcy 2020 roku (styczeńmaj) ukształtowała się na bardzo zblişonym poziomie jak wartość sprzedaşy za analogiczny okres roku poprzedniego (wzrost zaledwie o 1,64%). Natomiast sprzedaş spadła o 4,48%. Ponişej znajdują się prognozy dla rynku multiwitamin na rok 2020 i 2021.

Trendy przyszłości Obliczone przez ekspertów OSOZ prognozy wskazują, şe sprzedaş multiwitamin w aptekach w 2020 roku wyniesie 7,36 mln opakowań, czyli o 1,34% mniej niş w roku 2019. W 2021 roku

70

OSOZ Polska 6/2020

‰b;1b;༉

-f

Œ;u‰b;1

brb;1

"b;urb;༉

ilość sprzedaşy wzrośnie o 1,46% i wyniesie 7,47 mln opakowań.

Wartość sprzedaşy w 2020 roku wzrośnie o 1,59% w porównaniu do roku poprzedniego i ukształtuje się na poziomie 175,89 mln zł. W kolejnym roku wartość sprzedaşy spadnie nieznacznie, o 0,81%, i będzie równa 174,46 mln zł. Średnia cena nadal będzie utrzymywać się na podobnym poziomie jak w ostatnich latach. W 2020 roku wzrośnie o 2,97% do 23,90 zł, ale w następnym roku spadnie o 2,23% i będzie wynosić 23,36 zł.

Podsumowanie Na początku okresu analiz sprzedaş multiwitamin w aptekach kształtowała się na poziomie ponad 14 mln opakowań rocznie. W ostatnich kilku latach pacjenci kupują rocznie ponad 7 mln opakowań multiwitamin rocznie. Z drugiej strony, średnia cena sprzedaşy w 2002 roku wynosiła około 13 zł, a obecnie wynosi około 23 zł. Prawdopodobnie w aptekach jest sprzedawana mniejsza liczba opakowań, ale zawierają one większą ilość produktu, dlatego są droşsze. Prognozy pokazu-

)uÂŒ;vb;༉

-৳7ÂŒb;umbh

bv|or-7

u†7ÂŒb;༉

ją, şe w 2020 i 2021 roku zarówno sprzedaş jak i średnia cena sprzedaşy utrzymają się na poziomie z ostatnich lat.

Przy wyborze multiwitamin warto skonsultować ich skład z lekarzem lub farmaceutą, şeby dopasować je do swoich potrzeb. Niektóre multiwitaminy zawierają bowiem zbyt duşo witamin i minerałów, a inne – za małe ich ilości. Są teş takie, które zawierają wzajemnie wykluczające się minerały, np. magnez i wapń, czy şelazo i miedź. Najlepszym wyborem jest jednak zdrowa, zbilansowana dieta, bogata w warzywa i owoce.

Trzeba teĹź pamiÄ™tać, Ĺźe przedawkowanie witamin moĹźe być niebezpieczne dla zdrowia, dlatego nie powinno siÄ™ po nie siÄ™gać bez uzasadnionej potrzeby. ď Ź Metodologia prognoz Ze wzglÄ™du na widoczny trend sprzedaĹźy (podwyĹźszona sprzedaĹź w okresie jesienno-zimowym i obniĹźona w okresie letnim), do obliczenia prognozy sprzedaĹźy multiwitamin wykorzystano sezonowÄ… metodÄ™ prognozowania liniowego z zastosowaniem wahaĹ„ multiplikatywnych. Pozwala ona na uwzglÄ™dnienie wahaĹ„ sezonowych. JednoczeĹ›nie metoda ta zakĹ‚ada, iĹź jeĹźeli nie byĹ‚oby w danych wahaĹ„ sezonowych, to dane te moĹźna przybliĹźyć za pomocÄ… trendu liniowego.

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

j a t i y j z c C l i ka S p EW a w ZN O OS

241 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.