OSOZ Polska by OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

2019 POLSK A

7 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

REFORMA

PO OMACKU

Bez wizji, strategii i koordynacji. Cyfryzacja polskiego rynku zdrowia realizowana jest chaotycznie.

ZDROWIE

ZBILANSOWANE

Inteligentne zegarki i smartfony mierzą naszą kondycję fizyczną i psychiczną. Wiedza medyczna w rękach pacjentów!

OBŁAWA

NA INFORMACJE

Darmowe aplikacje mobilne po cichu zbierają prywatne dane użytkowników. Liczba zagrożeń szybko rośnie.

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

e c t ró c j i k w ka ż J u a p l i E WS w ZN O OS

235 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki. Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.

Nota bene

ABC IT To, że w jednych placówkach medycznych udaje się wdrożyć oprogramowanie szybko i sprawnie, a w innych trwa to nieskończenie długo i wywołuje konflikty, nie jest przypadkiem. Jakie elementy wpływają na proces adaptacji systemów IT? Bariery można podzielić na te obiektywne, jak rozwiązania legislacyjne czy koszty, na które świadczeniodawcy nie mają żadnego wpływu, i subiektywne – modyfikowalne. Niejednoznaczne interpretacje prawa w zakresie prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej czy oczekiwania sprawozdawcze ze strony płatnika powodują, że placówki – zamiast długoterminowego, strategicznego planowania – chaotycznie i w pośpiechu dopasowują posiadane zasoby do nowych wymagań administracyjnych. Mówiąc wprost, przy rosnących obciążeniach kosztowych i trudnej sytuacji w służbie zdrowia, dla wielu podmiotów priorytetem jest utrzymanie bieżącej płynności działania. Inne inwestycje schodzą na drugi plan. Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Drugą grupą są determinanty związane z zarządzaniem. W tym obszarze, podstawowym problemem jest próba wszczepienia nowych procedur pracy, narzucanych przez rozwiązanie IT, w strukturę organizacyjną, która ma skrystalizowaną od lat formę. Bez zaangażowania personelu i lidera projektu, bez zdecydowanego kursu na innowacyjność i przyzwolenia ze strony pracowników, nawet idealny system napotka na spory opór. Inwestycja w digitalizację zaczyna się znacznie wcześniej niż rozmowy o tym, aplikację jakiego producenta wybrać. Pierwszeństwo ma identyfikacja problemów i wyznaczenie konkretnych sposobów ich rozwiązania poprzez zastosowanie technologii. Informatyzacja nie powinna być na pewno konwersją pracy analogowej na cyfrową, ale transformacją wszystkich procesów, nowym otwarciem. Powtarzane w kółko porady, że wszyscy pracownicy szpitala lub kliniki powinni brać udział w projekcie IT i rozumieć jego cele, nie są tylko dobrze brzmiącymi sloganami. Nawet z psychologicznego punktu widzenia, osobiste zaangażowanie prowadzi do większej więzi z efektem końcowym i akceptacji wyniku, niezależnie od tego, jaki on będzie. Często zapomina się o oczywistościach, jak gruntownych szkoleniach, tak aby każdy użytkownik zdobył wiedzę dającą mu pewność siebie i niezależność w obsłudze systemu. Część lekarzy pracuje dzisiaj w kilku miejscach, a to oznacza, że obsługują systemy różnych producentów. Prostota rozwiązania, architektura systemu nastawiona na potrzeby użytkownika oraz jego ergonomiczność decydują o szybkości obsługi i opiniach personelu. Nie jest do końca tak, że świadczeniodawca jest zdany na to, co kupi. Wiele funkcji, ścieżek obsługi można personalizować, konfiguracja baz danych i słowników wpływają na późniejszą pracę. Paul Timmers, doradca w Europejskim Instytucie Technologii, mówi wprost: „Jeżeli końcowi użytkownicy są omijani na etapie planowania, jest to zalążek do problemów w niedalekiej przyszłości. Barierą są też silosy danych, przez co procesy, ludzie i poszczególne elementy organizacyjne pozostają odizolowane od siebie.”

OSOZ POLSKA 2019

aktualności

W KADRZE

ROZMOWY

Sztuczna inteligencja vs. rak

WAŻNE PYTANIE

Maneesh Juneja: Nasza przyszłość z algorytmami

Digitalizacja a starzejące się społeczeństwo. Dlaczego powinniśmy zmienić nastawienie?

Rynek zdrowia w pigułce

RADAR ZDROWOTNY

PRAKTYcznie

Aplikacje medyczne

Legislacja Kolorowa rewolucja na SOR

Alergia, grypa i przeziębienie we wrześniu 2019

INNOWACJE

OPINIE Artur Pruszko: Cyfryzacja na oślep

Zmiana warty

LIDERZY CYFRYZACJI

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem rozwiązań e-zdrowia

WIEDZA NIK diagnozuje ochronę zdrowia w Polsce

Dziennik migreny, ćwiczenia w każdym miejscu, program dietetyczny

nowe idee

NOWOŚCI / WYNALAZKI Integracja mózgu z komputerem, e-transplantologia, lider e-zdrowia

Infografika Globalny obraz ochrony zdrowia

Przegląd międzynarodowej prasy

TECHNOLOGIE JUTRA

STREFA STARTUP Lekolepki

LABORATORIUM TECHNOLOGII Zabawa w zamian za dane

RAPORT

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE

NAUKA Czy polskie roboty medyczne dogonią świat?

Monitoring parametrów zdrowia, czyli skalowanie pacjenta. W jaki sposób tzw. wearables zmieniają rzeczywistość ochrony zdrowia, oczekiwania pacjentów i sposób pracy lekarzy?

OSOZ WORLD

DEBATE Culture, UX/UI, education, accessibility. Digitalization’s biggest barriers

technologie

DLA MEDYCYNY I FARMACJI Indywidualne Konto Zdrowotne

MONITOR ZDROWOTNY

FELIETON Pacjenci w aptekach. Wyzwania z obsadą pierwszego stołu

» Mam nadzieję, że wykorzystamy technologię do edukowania, a nie sterowania ludźmi.« Maanesh Juneja | Ekspert zdrowia cyfrowego | str. 23

RANKINGI PEX Firmy i produkty (czerwiec 2019)

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (czerwiec 2019)

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (czerwiec 2019)

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów

OSOZ Polska 7/2019

» Brak strategii digitalizacji skutkuje chaosem działań prowadzonych w dobrej wierze, ale bez wizji.«

online

Artur Pruszko | Forum e-Zdrowia | str. 25

280 mld

Szacunkowa wartość (w USD) sektora technologii medycznych do 2021 roku. W latach 2016–2021 będzie on rósł w tempie ok. 15,9% rocznie. Wskaźnik wzrostu dla ochrony zdrowia globalnie wyniesie 5,4% (2018– 2022).

100 mln

Tyle asystentów głosowych Echo (Amazon) sprzedano do końca 2018 roku. Brytyjska narodowa służba zdrowia (NHS) nawiązała współpracę z producentem, aby pacjenci mogli pytać Alexę o porady zdrowotne.

Design thinking dla zdrowia Aplikacje, systemy IT i inne produkty oraz serwisy zdrowia cyfrowego, aby spełniały oczekiwania pacjentów, lekarzy i pielęgniarek, muszą być tworzone razem z nimi. Istnieje wiele metod współtworzenia produktów i usług, jak przykładowo metoda twórczego rozwiązywania problemów. Jakie podejście i strategię wybrać, aby osiągnąć sukces na rynku?

online / offline

235 mobilnych aplikacji zdrowotnych Nowy raport czasopisma OSOZ Polska już wkrótce w aplikacji OSOZ NEWS POBIERZ APLIKACJĘ (iOS, Android)

Eric Topol przytacza 24 argumenty, dlaczego dane medyczne powinny być własnością pacjenta, bez żadnego wyjątku: dotyczą twojego ciała; zapłaciłeś za nie; są cenniejsze od jakichkolwiek innych danych; są wykradane i nawet o tym nie wiesz; zawierają błędy, które są następnie powielane i nawet nie masz możliwości, aby je poprawić; generujesz je osobiście; twoja prywatność medyczna jest bezcenna; jedynym sposobem ich zabezpieczenia jest ich decentralizacja; są w posiadaniu lekarzy i szpitali; szpitale nie mogą albo nie chcą dzielić się twoimi danymi (blokowanie informacji); lekarze nie podzielą się z tobą notatkami medycznymi; pacjenci chętniej niż lekarze dzielą się informacjami; chciałbyś je udostępnić do celów naukowych, ale nie możesz; korzystasz z usług wielu świadczeniodawców, ale żaden z nich nie ma pełnej historii twojego leczenia; nikt (w USA) nie posiada pełnych danych medycznych od momentu urodzenia; elektroniczne konta zdrowotne są zaprojektowane do celów rozliczeń z płatnikiem – nie do wspomagania zdrowia; jeśli masz dostęp do własnych danych, stajesz się bardziej zaangażowanym pacjentem; dane wymagają nadzoru i aktualizacji; kontrola danych jest nieadekwatna do potrzeb; ok. 10% zdjęć medycznych jest duplikowanych ze względu na brak koordynacji danych; jesteś w stanie poradzić sobie z prawdą; dostęp do danych powinien być prawem każdego człowieka; dane niejednokrotnie mogą ocalić twoje życie.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na lipiec 2019 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

WWW.OSOZ.PL/aplikacja OSOZ Polska 7/2019

Sztuczna inteligencja vs. rak Aby precyzyjnie diagnozować i leczyć pacjentów chorych na nowotwory, niezbędna jest personalizacja każdej terapii. Nie ma jednego rodzaju raka, każdy przypadek jest inny – każda strategia leczenia, aby była skuteczna, musi uwzględniać nawet najmniejsze niuanse choroby. Stanley Robboy, specjalista patologii i diagnostyki laboratoryjnej w Duke University Cancer Center, tłumaczy w najnowszym artykule Newsweeka, dlaczego jest to tak ważne: „Kiedy w 1920 roku wynaleziono penicylinę, mój ojciec był studentem medycyny. Przez lata był to jedyny sposób leczenia infekcji, niezależnie od jej rodzaju. Kiedy w latach 60-tych byłem na uniwersytecie, można już było wybierać spośród różnych antybiotyków dedykowanych różnym rodzajom bakterii. Przez lata leczyliśmy raka tymi samymi lekami. Teraz możliwa jest analiza cech generycznych pacjenta oraz unikalnych charakterystyk nowotworu, dzięki czemu jesteśmy w stanie dobrać leki do rodzaju raka. Jak sztuczna inteligencja (AI) może pomóc? W przypadku raka, patolog przygląda się 30–40 węzłom chłonnym, aby stwierdzić, czy choroba się rozprzestrzenia. Znalezienie nawet jednej, dwóch komórek raka ma ogromny wpływ na rokowania pacjenta. Pojedynczy węzeł chłonny składa się z ok. 300 000 komórek. Wyzwanie polega na gruntownym przejrzeniu każdego zdjęcia w poszukiwaniu komórek rakowych. To jak szukanie jednego czarnego kamienia na plaży pośród 300 000 białych. Sztuczna inteligencja może w sposób metodyczny, o wiele szybciej i z większą precyzją wykrywać patologiczne zmiany i na bieżąco doskonalić swoje umiejętności diagnostyczne. Niektórzy patolodzy boją się, że maszyny ich zastąpią. Ostateczna decyzja i diagnoza zawsze będą w kompetencji lekarza. AI uwolni lekarza od żmudnej pracy polegającej na szukaniu igły w stogu siana, dzięki czemu ten będzie mógł się skupić na bardziej złożonych zadaniach. AI jest dokładniejsza niż ludzkie oko, druga opinia ze strony technologii może uchronić przed popełnieniem kardynalnego błędu. Analogicznie, wprowadzenie automatycznego pilota w samolotach nie spowodowało, że piloci stracili pracę. Zawsze musi być ktoś, kto podejmie trudne decyzje, przejmie stery w sytuacjach wymagających doświadczenia.” Precyzyjne terapie nowotworowe wchodzą do praktyki dzięki nowej generacji leków, systematycznie rozwijanym przez firmy farmaceutyczne. Standardowe chemio- i radioterapie będą powoli odchodziły do historii. Wiemy coraz więcej o tym, jakie leki działają na specyficzne mutacje choroby. Nowotwory, które jeszcze kilka lat temu oznaczały wyrok śmierci, leczone są coraz skuteczniej. Ale nie miejmy złudzeń: mimo coraz doskonalszych metod, nauka jest daleka od wyeliminowania raka. Wiemy jedno – dzięki personalizacji terapii, wyniki leczenia systematycznie się poprawiają. Kolejną pomocną technologią są systemy uczenia maszynowego. Oprogramowanie analizuje potężne bazy danych pacjentów – nie tylko gromadzonych lokalnie, ale pochodzących z ośrodków rozsianych po całym świecie – kojarząc wyniki badań genetycznych z wynikami terapii i szukając powiązań pomiędzy budową genetyczną komórek raka, wzrostem nowotworu i skutecznością określonych leków. W ten sposób, analizując miliony informacji z kartotek pacjentów, komputery mogą ujawniać wzorce, których człowiek nigdy by nie dostrzegł. Zdjęcie: Newsweek

OSOZ Polska 7/2019

a k tua l n o Å&#x203A; c i w k adr z e

OSOZ Polska 7/2019

a k tua l n o ś c i WA Ż N E P Y TA N I E

Digitalizacja a starzejące się społeczeństwo. Dlaczego powinniśmy zmienić nastawienie? Starzenie się nie wygląda jak życie prezentowane na idyllicznych fotografiach ze szczęśliwymi, uśmiechniętymi, starszymi ludźmi wpatrującymi się w smartfony i tablety. Starzenie się to znacznie więcej niż wykrywanie upadków poprzez zaawansowane technologie montowane w domach, monitorowanie EKG, przypomnienia SMS o konieczności zażycia tabletki. Starzenie się wychodzi poza standardowe 65+. Krótki przewodnik po nowym sposobie myślenia o ekosystemie opieki zdrowotnej w czasach szybkich zmian demograficznych. Dar starzenia się Co więcej, starzenie się nie jest ani wyzwaniem, ani problemem, ale wielkim osiągnięciem i zupełnie nową sytuacją w historii ludzkości, której mamy szczęście doznać. Około 100 lat temu „seniorami” należałoby nazwać grupę

OSOZ Polska 7/2019

ludzi w wieku 25+. Na początku 1900 r., oczekiwana długość życia na świecie zazwyczaj nie przekraczała 35–40 lat. Dziś jest to dwa razy tyle. Jako „starszych ludzi” określamy osoby powyżej 65 roku życia. To błędny punkt widzenia. Jeśli weźmiemy pod

uwagę charakterystyczne objawy starzenia się, już nastolatkowie zaczynają się starzeć, tracąc zdolność słyszenia dźwięków powyżej 20 kHz – wysokich częstotliwości rozpoznawanych wyłącznie przez dzieci. Po przekroczeniu wieku 20 lat, proces starzenia nabiera tempa. Moż-

a k tua l n o ś c i

» Brakuje innowacji rozumiejących, czym jest starzenie się, wykraczających poza standardowe produkty i usługi ukierunkowane na inne kwestie niż tylko choroby czy ograniczona mobilność seniorów.« 434 mln, co stawia pytania, jak przygotować się do dalszej ewolucji demograficznej, aby w czasach digitalizacji zagwarantować starszym ludziom zdrowe, godne starzenie się w ich najbliższym środowisku życia.

Solidarna, a nie srebrna gospodarka

liwości poznawcze mózgu kurczą się, pojawiają się zmarszczki, spada masa mięśni ciała. W wieku 50–60 lat proces ten jeszcze bardziej przyspiesza. Występują coraz widoczniejsze objawy jak menopauza u kobiet, choroby wieku starczego, w tym miażdżyca tętnic, stopniowa utrata słuchu, choroby oczu itp. Cofnijmy się jeszcze raz o 100 lat. Średnia długość życia na świecie w 1919 r. wynosiła około 35 lat. Gdyby ekonomiści i eksperci od zdrowia publicznego wiedzieli, że za 100 lat osiągnie 70–80 lat, mogliby nazwać ten trend co najmniej apokalipsją. Ale świat przystosował się do nowej sytuacji, wprowadzając systemy socjalne i emerytalne, opracowując nowe leki pomagające w chorobach przewlekłych oraz innowacje przedłużające zdrowe lata życia. Długowieczność to wielka wygrana nowoczesnych społeczeństw. Według WHO, dziś 125 milionów ludzi ma 80 lat lub więcej. Do 2050 r. liczba ta wzrośnie do

„Srebrna ekonomia” (ang. silver economy) wywodzi się z japońskiej koncepcji „srebrnego rynku” (ang. silver market”), obszaru biznesu zajmującego się innowacjami dedykowanymi grupie demograficznej powyżej 60/65 roku życia – emerytom. Rynek tzw. „srebrnych towarów” to między innymi roboty pomagające seniorom, proste w użyciu smartfony, systemy monitorujące upadki w domu, urządzenia telemedyczne. Słowo „srebrna gospodarka” wzbudza jednak kontrowersje, poniewż podkreśla monetaryzację, spieniężenie potrzeb osób starszych poprzez wytworzenie dóbr, nie zawsze koniecznych, ale wprowadzanych na fali trendu „silver economy”. Postrzeganie osób starszych w kategorii „potencjału zakupowego” – jedynie z powodu niektórych objawów starzenia się i wynikających z tego problemów – jest po prostu etycznie wątpliwe. Istnieje jednak wiele znaczących innowacji zaprojektowanych na potrzeby seniorów, którzy statystycznie są obciążeni ok. 5 chorobami przewlekłymi. Cyfryzacja wchodzi w ten obszar wiekowy z jednej strony z wieloma obietnicami, z drugiej – z niepewnością i gadżetami, które za kilka lat znikną z rynku. W zalewie nowych systemów telemedycznych, inteligentnych zegarków, aplikacji pozwalających śledzić plany leczenia, brakuje innowacji rozumiejących, czym jest starzenie się, wykraczających poza standardowe produkty i usługi ukierunkowane na inne kwestie niż tylko choroby czy ograniczona mobilność seniorów. Jedną z największych innowacji ostatnich lat, która zmieniła na lepsze życie seniorów, jest… Skype. To przyjazne dla użytkownika narzędzie pozwala na systematycz-

ny kontakt z rodziną i przyjaciółmi, rozmowę z krewnymi bez względu na to, gdzie się znajdują. Również branża zdrowia cyfrowego powinna skierować swoją uwagę na rozwiązania, które poprawiają jakość życia. Przestańmy myśleć o seniorach jako o ludziach, dla których najwyższym priorytetem jest zdrowie – w interpretacji medycznej – za wszelką cenę. Wyzwaniem jest zrozumienie ich różnych potrzeb, zastanowienie się, czy nowe produkty i usługi zwiększają przykładowo poziom zadowolenia z życia i szczęścia w szerokim rozumieniu, a nie jedynie siłę nabywczą.

Dla seniorów, ale nie z nimi Nowe systemy IT czy aplikacje mobilne powinny nie tylko skupiać się na walce z chorobami związanymi z wiekiem, ale również dbać o osoby starsze. To osoby o szczególnych oczekiwaniach, dla których długowieczność nie zawsze ma największe znaczenie. Nie ma bowiem statystycznej „starszej osoby”. Niektórzy seniorzy z ograniczoną sprawnością czują się szczęśliwsi niż w pełni zdrowy 30latek. 75-letni seniorzy potrafią być tak samo sprawni jak ich 40-letni synowie i córki. Tego typu zróżnicowanie jest dużym wyzwaniem dla firm IT, a zwłaszcza startupów działających w obszarze cyfrowej opieki zdrowotnej. Kilka lat temu Lucien Engelen, wówczas dyrektor REshape Innovation Center, zawiązał ruch „Patients Included”. Od tego czasu pacjenci zaczęli być zapraszani na konferencje poświęcone zdrowiu cyfrowemu; są coraz częściej angażowani w proces projektowania i rozwoju rozwiązań zdrowia cyfrowego. Nadszedł najwyższy czas, aby włączyć osoby starsze w dyskusje o produktach, rozwiązaniach i działaniach na szczeblu politycznym, które ich bezpośrednio dotyczą. Dotychczas wiele się mówiło o srebrnej ekonomii, czy rozwiązaniach dla seniorów, osób 65+, ale bez ich udziału, bardzo powierzchownie przyglądając się potrzebom tej grupy osób. 

OSOZ Polska 7/2019

a k tua l n o ś c i

R yne k z dr o wia w pi g u łc e

Zmiana warty Zmiany kadrowe w MZ i NFZ, braki leków, konwencje programowe partii i nowe propozycje dotyczące ochrony zdrowia – to tylko niektóre z wydarzeń w lipcu, który okazał się w ochronie zdrowia wyjątkowo gorący. Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Leki Najbardziej medialnym tematem w lipcu były niedobory leków. Aptekarze przygotowali listę ok. 500 leków, których krytycznie brakuje. Na ostatniej publikowanej przez MZ tzw. liście antywywozowej były 324 pozycje. W poprzednich latach zwykle pozycji było 170–180, w tym roku przebiły granicę 300. I choć sam minister zaklinał rzeczywistość twierdząc, że problemów nie ma, to aptekarze i pacjenci odczuwali je na własnej skórze. Zresztą co ciekawe, tłumaczenia rządu często były sprzeczne. Mieliśmy więc informacje, że leków nie brakowało, wystarczyło podjechać do in-

OSOZ Polska 7/2019

nej apteki. Ale też ten sam minister mówił, że braki były, ale już je zażegnano. Zaraz dodając, że przyczyną braków są: nielegalny wywóz leków, któremu winny jest rząd PO-PSL (który u władzy nie jest od ponad 3,5 roku); pacjenci, którzy kupują zwykle leków zbyt dużo, na zapas; media, które informując o brakach leków nakręcają zwiększone zakupy. MZ uruchomiło dla pacjentów specjalną infolinię, ale wielu chorych nie znalazło w niej pozytywnych informacji, bo od samego uruchomienia infolinii leków nie przybyło. Z kolei publiczne instytucje, m.in. inspekcja farmaceutyczna, przypominała, że firmom farmaceutycznym i podmiotom odpowiedzialnym za brak dostarczania odpowiedniej liczby opakowań grożą kary. Powołano też kolejny – który to

już, trudno stwierdzić – zespół MZ zajmujący się tym razem dostępnością leków. Zaproszono do niego m.in. Naczelną Izbę Aptekarską, ale już nikogo przykładowo spośród przedstawicieli producentów czy hurtowni. Przy okazji pojawił się wątek uzależnienia europejskiego rynku od substancji czynnych z Chin, bo jednym z powodów niedoborów było a to zanieczyszczenie owych substancji, a to zaostrzenie przepisów dotyczących ochrony środowiska w Chinach, co przełożyło się na problemy z produkcją. Tempa, przynajmniej czasowo, nabrała też dyskusja o refundacyjnym trybie rozwojowym, czyli RTR. Resort przedsiębiorczości opublikował rekomendacje opracowane przez konsorcjum w składzie Czyżewscy Kancelaria

a k tua l n o ś c i

Adwokacka s.c. Katarzyna Czyżewska, Krzysztof Czyżewski oraz PEX PharmaSequence. Ale niedługo później minister Jadwiga Emilewicz stwierdziła, że RTR i premiowania badań oraz produkcji leków w Polsce, w tej kadencji na pewno rząd już nie uruchomi. W kontekście braków leków warto też przytoczyć świeżo opublikowane zestawienie GUS dotyczące branży farmaceutycznej. Wzrost wartości produkcji sprzedanej wyrobów odnotowano w 2018 r. w 24 działach m.in. „Meble” (o 18,4%). Spadek wartości produkcji sprzedanej wyrobów w porównaniu do 2017 r. wystąpił w działach: „Podstawowe substancje farmaceutyczne”, „Leki i pozostałe wyroby farmaceutyczne” (o 22,3%), „Skóry i wyroby ze skór wyprawionych” (o 8,0%) oraz „Usługi poligraficzne i usługi reprodukcji zapisanych nośników informacji” (o 0,1%). Jednak równocześnie dane GUS wskazują, że lawinowo wręcz rośnie produkcja suplementów. Ważnym wydarzeniem było też skierowanie do konsultacji ustawy o zawodzie farmaceuty. Znalazły się w niej m.in. zapisy o opiece farmaceutycznej, wypisywaniu recept pacjentom chorym przewlekle.

Wiadomości systemowe AOTMiT, „z uwagi na dużą dynamikę wzrostu wynagrodzeń w sektorze ochrony zdrowia, chcąc w jak najbardziej rzetelny i aktualny sposób określać koszty udzielanych świadczeń”, przygotowała

» Adam Niedzielski, pełniący obowiązki szefa NFZ, zaprosił organizacje pacjenckie, by razem z nimi opracować plan współpracy.« ankietę mającą na celu gromadzenie informacji o aktualnych stawkach wynagrodzeń poszczególnych grup zawodowych, w tym lekarzy, pielęgniarek oraz pozostałego personelu medycznego. Zebrane dane będą służyć m.in. monitorowaniu współczynnika zmian wynagrodzeń, a także do prognozowania wzrostu kosztów w kolejnych latach. Adam Niedzielski, pełniący obowiązki szefa NFZ, zaprosił organizacje pacjenckie, by razem z nimi opracować plan współpracy według formuły określonej w przepisach o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Pierwsze, inauguracyjne spotkanie w ramach forum współpracy odbędzie się w połowie września.

Raporty i analizy Po latach prac ukazał się „Brain Plan dla Polski. Strategia dla zdrowia mózgu”, przygotowany przy współpracy partnerów: Uczelnię Łazarskiego, Kancelarię Prawną DZP, Polską Radę Mózgu, Europejską Radę Mózgu oraz Fundację NeuroPozytywni. Zawiera szereg rekomendacji dla rządu obejmujących m.in. pro-

filaktykę i leczenie. Drugi rok z rzędu spada średnia długość życia Polaków – wynika z danych GUS. Nie dramatycznie, ale i tak to niepokojące, bo poziom życia społeczeństwa się poprawia. W 2018 roku – podobnie jak w 2017 – oczekiwana długość życia nieznacznie spadła i była krótsza niż w 2016 r. o około 0,1 roku w przypadku mężczyzn i o blisko 0,3 roku dla kobiet. W długiej perspektywie nadal wygląda to optymistycznie. Przeciętna długość życia mężczyzn w Polsce wyniosła 73,8 roku, natomiast kobiet – 81,7 roku. W porównaniu z 1990 r., trwanie życia wydłużyło się odpowiednio o 7,6 i 6,5 roku. Głównymi przyczynami zgonów pozostają choroby układu krążenia, nowotwory oraz choroby układu oddechowego. Stanowią ok. 73 proc. wszystkich zgonów. Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport krytykujący zaniedbania dotyczące antybiotykoterapii. Zwraca w nim uwagę na to, że większość lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej przepisywa-

Przeciętne dalsze trwanie życia osób w wieku 60 lat Lata życia 26 24 22 20 18 16 14 1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

Mężczyźni

1990

1995

2000

2005

2010

2015

2020

Kobiety Źródło: GUS

OSOZ Polska 7/2019

a k tua l n o ś c i

ła antybiotyki bez wykonania odpowiednich badań mikrobiologicznych. Stosowano je też w przypadkach, gdy można było spodziewać się, że infekcja jest wirusowa. Ale NIK wskazuje, że za zaniedbania w dużej mierze odpowiadają decydenci. Według informacji z NFZ uzyskanych w czasie kontroli, spośród ponad 20,7 tys. pacjentów hospitalizowanych w latach 2016 – 2018 (I półrocze) z powodu zakażenia bakteriami lekoopornymi zmarło 3,6 tys. pacjentów, tj. 17,4 proc., podczas gdy w przypadku pacjentów pozostałych wskaźnik ten wynosi 1,9 proc.

roku życia. Obejmie on „wszystkie konieczne badania”. Badanie będzie powtarzane co pięć lat. Pełna dostępność badań prenatalnych, opieka okołoporodowa na najwyższym europejskim poziomie, w tym prawo do znieczulenia przy porodzie. Przywrócenie programu in-vitro dofinansowywanego z publicznych środków. – Szeroki zakres bezpłatnych szczepień oraz darmowe leki już dla osób w wieku 65 plus. Ponadto darmowe leki dla niepełnoletnich pacjentów po przeszczepach. Z kolei leki dla dzieci finansowane ryczałtowo.

Przedwyborcze zapowiedzi

Zmiany kadrowe

Zarówno Zjednoczona Prawica jak i Koalicja Obywatelska poświęciły ochronie zdrowia sporo miejsca na swoich konwencjach programowych. Co mówili przedstawiciele PiS? O tym, że na ochronę zdrowia jest już 100 mld zł, a jeśli Polacy wybiorą PiS na kolejną kadencję, to będzie za kilka lat 160 mld zł – mówił premier Mateusz Morawiecki. Minister Łukasz Szumowski przedstawił swoją „piątkę” dla zdrowia hasłowo, w telegraficznym skrócie. Obejmuje ona: – Działania związane ze starzeniem społeczeństwa – rząd będzie w kolejnej kadencji m.in. rozwijał opiekę długoterminową, dzienną opiekę nad seniorami. A szpitale powiatowe mają dbać o lokalną populację, w tym seniorów. – Specjaliści: krótsze kolejki do ambulatoryjnej opieki i SOR, kształcenie kadr. – Ocena jakości – by pacjent wiedział, gdzie się dobrze leczy, a dodatkowo by działały rejestry medyczne. – Edukacja – ponadresortowe działania na rzecz profilaktyki. – Choroby cywilizacyjne: onkologia, kardiologia, diabetologia jako priorytety.

Po ponad tygodniu dziwnych, zakulisowych zabiegów, mających na celu odwołanie prezesa NFZ Andrzeja Jacyny, podał się on do dymisji, znacznie ułatwiając życie ministrowi zdrowia, który nie był pewien jak jego plany oceni Rada NFZ, ale i część polityków PiS. Jacyna kierował NFZ od trzech lat, co czyni go niemal rekordzistą. Dłużej stanowisko piastował tylko Jacek Paszkiewicz. I trzeba przyznać, że choć nie był prezesem idealnym (zarzucano mu m.in. zbyt dużą zachowawczość), to zdziałał wiele i przede wszystkim za jego czasów nic się nie wywróciło. I to mimo poważnych braków finansowych. Jego miejsce, jako pełniący obowiązki, zajął Adam Niedzielski, który rok wcześniej objął stanowisko wiceprezesa Funduszu. To osoba nie związana nigdy wcześniej z ochroną zdrowia. Był m.in. dyrektorem generalnym resortu finansów za czasów, gdy Mateusz Morawiecki był ministrem. Niedzielski to spec od zarządzania. W ostatnim roku zajmował się m.in. zmianami struktury Funduszu, budową centralnego korpusu kontrolerskiego, tworzeniem zespołu analityków. W lipcu pożegnaliśmy też wiceministra Zbigniewa Króla, który w MZ odpowiadał m.in. za psychiatrię oraz narodowy plan chorób rzadkich. Za to odważnym, a niewątpliwie merytorycznym posunięciem było powołanie do kierownictwa MZ Marka Balickiego. Utworzono dla niego stanowisko Pełnomocnika Ministra Zdrowia do spraw reformy w psychiatrii. Balicki był ministrem zdrowia za rządów SLD. Przez ostatnie lata walczył o reformę oraz dofinansowanie psychiatrii i to de facto jego plany związane m.in. z budową systemu opieki środowiskowej są obecnie wdrażane. Do kierownictwa MZ dołączył też Waldemar Kraska, jako Pełnomocnik

Zdrowotne zapowiedzi Koalicji Europejskiej: – Termin oczekiwania do specjalisty nie będzie dłuższy niż 21 dni. Oczekiwanie na SOR nie może trwać dłużej niż 60 minut. Po godzinie każdy pacjent musi być już po badaniach, diagnozie i decyzji lekarskiej. – Onkologia: program walki z rakiem ma być realizowany według europejskich standardów. W ciągu siedmiu lat wyleczalność raka w Polsce osiągnie poziom najbardziej rozwiniętych krajów Europy Zachodniej. – Bilans zdrowotny po przekroczeniu 50

OSOZ Polska 7/2019

Rządu do spraw Państwowego Ratownictwa Medycznego. Kraska to przewodniczący senackiej Komisji Zdrowia. Z wykształcenia chirurg, pozytywnie oceniany w środowisku, jako osoba merytoryczna i koncyliacyjna. Prof. Maksymowicz, o którym od pewnego czasu mówi się, że jest najbardziej prawdopodobnym kandydatem na ministra zdrowia, został wiceministrem nauki. Przypomnijmy, że dokładnie taką drogę na ul. Miodową przeszedł Łukasz Szumowski. Nowym konsultantem w dziedzinie urologii dziecięcej został dr n. med. Piotr Gastoł związany m.in. z Instytutem „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka”. Z kolei w dziedzinie toksykologii klinicznej – prof. dr hab. Anna Krakowiak z Instytut Medycyny Pracy im. Prof. Jerzego Nofera ul. Św. Teresy w Łodzi. W dziedzinie diabetologii konsultantem został prof. dr hab. Krzysztof Strojek z Katedry Oddziału Klinicznego Kardiologii ŚUM i Oddział Klinicznego Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Schorzeń Kardiometabolicznych Śląskiego Centrum Chorób Serca. Zmiana nastąpiła też na stanowisku konsultanta w dziedzinie seksuologii. Został nim prof. dr hab. n. med. Zbigniew Lew-Starowicz z Zakładu Seksuologii Medycznej i Psychoterapii CMKP oraz SPSK im. prof. W. Orłowskiego. W dziedzinie hipertensjologii – prof. dr hab. Andrzej Januszewicz, kierownik Kliniki Nadciśnienia Tętniczego Instytutu Kardiologii. Nowym dyrektorem medycznym Selvity została dr n.med. Setareh Shamsili, która dotychczas związana była z takimi spółkami jak AxImmune, czy spółką Astellas Pharma.

Cyfryzacja W Zachodniopomorskiem w ciągu jednego miesiąca liczba wystawionych elektronicznych recept wzrosła niemal dwukrotnie; ze 116 tys. w czerwcu, do 225 tys. w lipcu - informuje oddział wojewódzki NFZ.

Inwestycje Klinika „Budzik” dla dorosłych powstanie na części działki użyczonej przez samorząd województwa mazowieckiego. Zostanie wybudowana przez Fundację „Akogo?” obok Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego w Warszawie, który będzie partnerem medycznym przedsięwzięcia. 

a k tua l n o ś c i

radar epide m i o lo g i c z ny ( wr z esie ń 2 0 19)

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

98%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (wrzesień 2019)

TREND W STOSUNKU DO sierpnia 2019

1 140

Podlaskie

695

Pomorskie

968

Śląskie

769

Świętokrzyskie

727

Warmińsko-mazurskie

724

Wielkopolskie

837

Zachodniopomorskie

837

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (wrzesień 2019)

TREND W STOSUNKU DO sierpnia 2019

Dolnośląskie

7 969

Kujawsko-pomorskie

6 237

Lubelskie

6 706

Lubuskie

6 391

Łódzkie

7 856

Małopolskie

7 303

Mazowieckie

9 349

Opolskie

5 611

Podkarpackie

6 305

Podlaskie

6 405

Pomorskie

7 401

Śląskie

6 180

Świętokrzyskie

5 729

Warmińsko-mazurskie

6 260

Wielkopolskie

7 784

Zachodniopomorskie

7 123

               

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

573

Lubelskie

796

Lubuskie

736

Łódzkie

834

Małopolskie

900

Mazowieckie

1 063

Opolskie Podkarpackie

538 1 751

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

81%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

OSOZ Polska 7/2019

I nn o wa c je

A p l i k a c je z dr o w otne

Migraine Buddy

Suggestic

Wakeout!

Popularność i wysokie oceny tej aplikacji dla osób cierpiących na migrenowe bóle głowy mają swoje uzasadnienie. Zaprojektowany przez neurologów dzienniczek pozwala rejestrować wszystkie aspekty ataków migreny, w tym okoliczności występowania objawów, aby lepiej zrozumieć czynniki wyzwalające ból, a tym samym zyskać kontrolę nad dolegliwością. Rejestracja danych z pomocą grafik jest naprawdę łatwa. W skojarzeniu ataków migren z czynnikami zewnętrznymi pomagają takie narzędzia jak m.in. dziennik snu czy monitor ciśnienia atmosferycznego.

Suggestic pomaga wybrać optymalny program dietetyczny w zależności od celów zdrowotnych. Dobierze zindywidualizowaną dietę, sporządzi listę zakupów, podpowie co ugotować, a nawet w jakiej restauracji i co dokładnie zjeść. Do dyspozycji ponad 20 różnych planów, od diety ketogenicznej i śródziemnomorskiej, po takie nowości jak „dieta antyzapalna”. Nie zabrakło szerokiej bazy przepisów, filmów instruktażowych, opcji śledzenia posiłków, porad ekspertów. Płatna wersja Premium oferuje wiele dodatkowych funkcji (12,99 USD/m-c).

Nie wszyscy mają i muszą mieć ochotę albo czas na siłownię. Dla tych osób idealna może okazać się aplikacja Wakeout!, która zmotywuje do większej aktywności fizycznej niezależnie od tego, gdzie się znajdujemy: w domu, biurze, samochodzie czy w kawiarni. Po wybraniu lokalizacji, określamy cel – relaks, zastrzyk energii, zabawa lub intensywny trening – oraz optymalny dla nas czas. Przewodnikiem po aplikacji jest zielony, zabawny miś. Pełna wersja kosztuje 29,99 USD rocznie, co dla zapracowanych może okazać się dobrze zainwestowaną kwotą.

iOS | Android | ENG | DE | FR + inne Darmowa wersja próbna

iOS | ENG | SP Darmowa wersja próbna

iOS | ENG | FR | De + inne Bezpłatna wersja próbna

OSOZ Polska 7/2019

I nn o wa c je

N o w o ś c i / wyna l a z k i

Integracja mózgu z komputerem Neuralink, startup założony w 2017 roku przez Elona Muska (Tesla, SpaceX, Hyperloop), pracuje nad technologią, dzięki której możliwe byłoby szybsze przekazywanie informacji między ludzkim mózgiem a urządzeniami zewnętrznymi, jak smartfon albo komputer. Podczas konferencji zorganizowanej w drugiej połowie lipca, Musk zapowiedział, że w dłuższej perspektywie Neuralink chce znaleźć sposób na „osiągnięcie pewnego rodzaju symbiozy ze sztuczną inteligencją.” Firma zaprojektowała robota działającego na zasadzie maszyny do szycia wszczepiającej do mózgu ultracienkie przewody o grubości ok. jednej trzeciej najcieńszego ludzkiego włosa. Łącza wprowadzane przez małe otwory w czaszce, osadzane głęboko w tkance mózgowej, mogłyby wykonywać operacje odczytu i zapisu informacji. Musk mówił wiele o zastosowaniach medycznych, m.in. w przypadku osób po amputacjach kończyn, głuchoniemych lub niewidzących. Neuralink zapowiada także przeprowadzenie pierwszych testów z udziałem człowieka już w przyszłym roku. System miałby umożliwiać bezprzewodową komunikację z urządzeniami zewnętrznymi.

OSOZ Polska 7/2019

I nn o wa c je

Kolejny polski tele-kiosk medyczny Krótko po tym, jak PZU Życie, a następnie LUX MED przedstawili swoje kioski do badań telemedycznych, swoje rozwiązanie zaprezentował enel-med. W ten sposób mamy trzy zapowiedzi systemów telemedycznych w okresie zaledwie dwóch miesięcy, kierowanych do osób z prywatnym ubezpieczeniem zdrowotnym. Grupą docelową Medispot nie są pacjenci indywidualni, ale pracownicy firm. Według informacji na stronie internetowej sieci medycznej, „dedykowany danej firmie grafik lekarski daje możliwość umówienia wizyty przez aplikację enel-med i skorzystania z usługi prawie od ręki bez odkładania wizyty na później, bez potrzeby wizyty w przychodni. Lekarz ma możliwość wystawienia e-recepty, którą zrealizujemy w najbliższej aptece, skierowania na niezbędne badania lub, jeśli zajdzie potrzeba, także zwolnienia lekarskiego.” Firma podkreśla, że przykładowo w okresie jesiennym i zimowym, kiosk pozwala szybko skonsultować się z lekarzem w przypadku grypy i innych chorób górnych dróg oddechowych. W przeciwieństwie do kiosków konkurentów, Medispot daje wprawdzie możliwość przeprowadzenia telekonsultacji, ale kiosk nie będzie wyposażony w żadne przyrządy pomiarowe, jak np. ciśnieniomierz, stetoskop itd. – Od wielu miesięcy testujemy tego typu urządzenia, jednak wciąż pojawiają się kolejne znaki zapytania, choćby dotyczące stetoskopów, z których przesyłany sygnał potrafi ulec zakłóceniom, stawiając pod wątpliwość wyniki badania – mówi dr. n. med. Michał Florczak, kierownik medyczny ds. telemedycyny enel-med.

Dziecko pod okiem Ubranko Nanit – zaprezentowane podczas tegorocznych targów premier technologicznych CES – ma pomóc w monitorowaniu oddechu dziecka podczas snu. Firma wypuściła na rynek linię odzieży niemowlęcej o nazwie Breathing Wear, która w połączeniu z inteligentną kamerą i aplikacją, pozwala rodzicom śledzić przebieg snu i oddechu dziecka, podpowiadając jednocześnie, jak je odpowiednio ułożyć w łóżeczku. Kamera zainstalowana nad łóżeczkiem analizuje przemieszczanie się wzorów na ubraniu wywoływane oddechami lub ruchami dziecka. Celowo zrezygnowano z rozwiązania opartego na elektronice wszytej bezpośrednio w ubranie. W USA w 2017 roku zgłoszono 3600 nagłych, niespodziewanych zgonów niemowląt. Cena całego zestawu: ok. 379 USD.

OSOZ Polska 7/2019

I nn o wa c je

Lider e-zdrowia 2019 Centrum Systemów Informacyjnych oraz Ministerstwo Zdrowia, we współpracy z Dziennikiem Gazetą Prawną, organizują konkurs mający na celu zachęcenie do wystawiania e-recept. Mogą w nim uczestniczyć indywidualne i grupowe praktyki lekarskie, zakłady lecznicze i samorządy terytorialne. Jak czytamy na stronie organizatora, „celem konkursu jest promowanie dobrych praktyk w zakresie informatyzacji systemu ochrony zdrowia oraz upowszechnienie rozwiązania jakim jest e-recepta.” Zgłoszenia można wysyłać od lipca do października.

E-transplantologia We współpracy z Poltransplantem oraz innymi instytucjonalnymi uczestnikami obszaru transplantacji w Polsce, CSIOZ pracuje nad nowym systemem obsługi działań związanych z transplantacjami. Będzie on zawierał informacje dotyczące dawców oraz biorców narządów tkanek i komórek krwiotwórczych z Polski i z zagranicy. Koncepcję tę można krótko scharakteryzować jako “jeden człowiek – jedna historia” – czytamy na stronie CSIOZ. Jak podkreślają członkowie zespołu projektowego, ważne jest by uzyskać jedno, komplementarne źródło wiedzy o pacjencie. Dzisiaj, bardzo często informacje rozproszone są między kilkoma systemami czy rejestrami. To utrudnia i wydłuża dostęp do całościowej wiedzy na temat dawców i biorców, która szczególnie w nagłych przypadkach jest niezwykle istotna.

Asystenci z e-uprawnieniami 19 lipca Sejm uchwalił ustawę o wdrażaniu rozwiązań e-zdrowia. Na jej podstawie asystenci medyczni mogą być upoważniani przez pracowników medycznych do wystawiania w ich imieniu recept i skierowań elektronicznych. Ustawa wprowadza także wiele innych zmian. Należy pamiętać, że zgodnie z przepisami RODO, asystent musi posiadać upoważnienie do przetwarzania danych osobowych zarówno w postaci papierowej, jak i elektronicznej.

Zapytaj o poradę Już niedługo pacjenci w Wielkiej Brytanii będą mogli otrzymać porady medyczne bezpośrednio od asystentki głosowej Alexa. Z początkiem lipca narodowa służba zdrowia (NHS) ogłosiła partnerstwo z firmą Amazon, producentem Alexy. Minister Zdrowia Wielkiej Brytanii podkreślił, że już teraz wiele osób zadaje Alexie pytania medyczne. System ma ułatwić pacjentom dostęp do wiarygodnej wiedzy medycznej. Ogłoszenie współpracy spotkało się z krytyką i obawami o bezpieczeństwo informacji dotyczących danych medycznych. Do 2019 roku sprzedano już ponad 100 milionów urządzeń głosowych Alexa. 59 000 | NFZ pochwalił się, że tyle wiadomości SMS wysłał NFZ do pacjentów czekających na usunięcie zaćmy z informacją o krótszych terminach. W efekcie, pacjenci chętnie przepisywali się na pierwszy, wolny termin, a kolejka do zabiegu zmniejszyła się o połowę | Kilka miesięcy do e-recepty | Narodowy Fundusz Zdrowia przypomina, że od 1 stycznia 2020 jedyną obowiązującą formą recepty będzie recepta wystawiana w formie elektronicznej. Fundusz informuje także, że nadal można zgłaszać zapotrzebowanie na bezpłatne szkolenia organizowane w placówkach medycznych. Źródło i zdjęcia: Neuralink, enel-med CSIOZ, NFZ, NHS, Sejm RP

OSOZ Polska 7/2019

I nn o wa c je

10,059 tryliona wyniosą globalne koszty ochrony zdrowia w 2022 roku (w USD). O ile w latach 2013–2017 koszty te rosły w tempie 2,9% rocznie, w latach 2018–2022 będzie to już 5,4% rocznie. Przy tym istnieje ogromne zróżnicowanie w wydatkach na ochronę zdrowia na osobę. Najwyższe notuje się w USA – 11 674 USD/osobę/rocznie, najniższe w Pakistanie – 54 USD/osobę (216 razy mniej).

70%

Czynniki napędzające wzrost kosztów: OCZEKIWANA DŁUGOŚĆ ŻYCIA – liczba osób powyżej 65 roku życia sięgnęła 668 milionów, co stanowi 11,6% populacji świata. NIEZAKAŹNE CHOROBY PRZEWLEKŁE – rośnie odsetek osób chorych na nowotwory, choroby serca oraz cukrzycę. NOWE TECHNOLOGIE MEDYCZNE – innowacyjne technologie i leki kosztują coraz więcej.

Taki procent kosztów szpitala mogą stanowić koszty zatrudnienia. Obecnie ochrona zdrowia na całym świecie mierzy się z takimi wyzwaniami jak niedostatek kadr medycznych, trudne warunki pracy, wypalenie zawodowe, przeciążenie obowiązkami.

Najważniejsze wyzwania dla zdrowia: Budowa stabilnych budżetów ochrony zdrowia odpornych na kryzys Adaptacja do zmieniających się wraz z transformacją innych sektorów gospodarki (w tym cyfryzacją) potrzeb i oczekiwań pacjentów Wprowadzanie nowych modeli dystrybucji świadczeń zdrowotnych poprawiających ich dostępność dla każdego człowieka Zagwarantowanie bezpieczeństwa i interoperacyjności danych Inwestowanie w innowacje zdrowia cyfrowego dla poprawy jakości usług Dbałość o utrzymanie adekwatnego poziomu zatrudnienia w ochronie zdrowia oraz atrakcyjne warunki pracy dla lekarzy i pielęgniarek

„Cyfrowe innowacje wspierają i poszerzają możliwości pracowników medycznych, ale ich nie zastępują. Pozwalają wysoce wyszkolonym specjalistom skupić się na wartościowych działaniach, pacjencie, zamiast na prostych, powtarzalnych, administracyjnych czynnościach.”

OSOZ Polska 7/2019

Opieka wirtualna

Bariery tele-opieki

64% ankietowanych wskazuje wygodę i dostęp do usług jako najważniejsze zalety usług wirtualnych. Najważniejsze korzyści dla lekarzy: poprawa satysfakcji pacjenta, bycie w stałym kontakcie z chorym.

BRAK REFUNDACJI – zwłaszcza ze strony publicznych płatników i ubezpieczycieli WYMAGANIA ADMINISTRACYNNE – skomplikowany proces licencjonowania urządzeń, niejasne prawo KOSZTY – nadal wysokie ceny rozwiązań telemedycznych dla pacjentów i świadczeniodawców ZAUFANIE – możliwość wystąpienia problemów w przekazanie informacji na odległość OCHRONA DANYCH – kosztowne wymagania technologiczne i proceduralne

Gdzie cyfryzacja może pomóc? Diagnoza i leczenie

Samoobsługa dla pacjenta

Jakość usług medycznych

Poprawa doświadczeń pacjenta

Precyzja i dokładność procedur

Zarządzanie zdrowiem populacyjnym

Szybsze badania nad nowymi lekami

Wzmocnienie pozycji pacjenta

Personalizacja

Monitoring procesu terapii

Medycyna oparta na faktach

Transparentność

Inteligentna ochrona zdrowia… oferuje leczenie w odpowiednim czasie, miejscu i w formie preferowanej przez pacjenta; opiera się na technologiach umożliwiających wczesną diagnozę i leczenie zgodnie z najnowszą wiedzą medyczną; oparta jest na infrastrukturze umożliwiającej swobodną komunikację (wymianę danych) pomiędzy wszystkimi uczestnikami ekosystemu; wykorzystuje zasoby kadrowe zgodnie z ich kwalifikacjami (lekarz leczy pacjenta zamiast zajmować się administracją); włącza pacjentów w proces leczenia; wprowadza metody poprawiające wydajność i minimalizujące marnotrawienie zasobów.

Źródło: 2019 Global Health Care Outlook, Deloitte

OSOZ Polska 7/2019

R ap o rt

Monitoring parametrów zdrowia, czyli skalowanie pacjenta W wyniku powszechnej digitalizacji i smartfonizacji, gromadzenie danych związanych z różnymi aspektami naszego codziennego życia stało się banalnie łatwe. Monitorowanie rytmu serca, nastroju lub jakości powietrza nie jest już domeną wyspecjalizowanych laboratoriów. Urządzenia ubieralne i miniaturowe czujniki dostarczają nam wiedzy o funkcjonowaniu organizmu, otoczeniu, zdrowiu. Idąc do lekarza, pacjent może przedstawić pomiary ciśnienia krwi, zapisy w notatniku nastroju, ocenę stanu psychofizycznego wystawioną przez aplikację mobilną. Liczby i fakty zastępują subiektywne opisy samopoczucia i objawów. Jak zmieni się nasze życie w świecie, w którym wszystko – także zdrowie – staje się kwantyfikowalne? 20

OSOZ Polska 7/2019

R ap o rt

Wiedza zamiast zgadywania Dane z urządzeń ubieralnych (tzw. wearables) dają obiektywny wgląd w zachowanie ludzi, kondycję fizyczną i psychiczną, czynniki środowiskowe. Pozwalają śledzić liczbę spożywanych kalorii, długość snu i osiągnięcia sportowe. Tendencja do samokontroli z zastosowaniem technologii nazywana jest „kwantyfikowalnym ja” (quantified-self) albo bodyhacking. To, co kilka lat temu było jeszcze niszową społecznością użytkowników i twórców urządzeń potrafiących mierzyć sygnały życiowe, dziś jest szybko rozwijającym się rynkiem globalnym. Zgodnie z raportem IDC, rynek urządzeń wearables w 2018 r. wzrósł o 27,5 procent, do poziomu 172,2 mln sztuk. Inteligentne zegarki stanowią 29,8 procent wszystkich urządzeń wearables i szybko ewoluują poza prosty pomiar tętna lub liczbę kroków. Zaawansowane sensory w połączeniu z systemami sztucznej inteligencji monitorują poziom tlenu we krwi, spalane kalorie, jakość snu. W ubiegłym roku Apple zaprezentował przełomową innowację – zegarek ze zintegrowanym EKG o klinicznej dokładności. Od tego momentu monitorowanie zdrowia serca w czasie rzeczywistym stało się tak łatwe, jak sprawdzanie temperatury ciała. Niewielki, inteligentny zegarek awansował do roli urządzenia medycznego wykrywającego m.in. nieregularny rytm serca. Krok po kroku medycyna przesuwa się ze szpitala do domu pacjenta. „Jeśli nie możesz czegoś zmierzyć, nie możesz tego udoskonalić”. Co Peter Drucker powiedział o zarządzaniu, sprawdza się tak samo w ochronie zdrowia. Poprawa kondycji nie może opierać się już tylko na zgadywaniu i przeczuciach. Teraz liczy się konkretna wiedza, wyrażone ilościowo czynniki warunkujące zdrowie, bieżące ich śledzenie, i jeśli to konieczne, wprowadzanie na bieżąco odpowiednich zmian w stylu życia. Sama idea nie jest aż tak nowa. Początkiem trendu „quanitified-self” był prosty krokomierz. Jego pierwszy prototyp opracował Leonardo da Vinci i miał on służyć do zastosowań wojskowych. Ostatecznie krokomierz został wyprodukowany w połowie lat sześćdziesiątych przez japońską firmę Yamasa, a do sprzedaży trafił dopiero w latach 80-tych. Dzięki urządzeniu manpo-kei, 10 000 kroków pokonywanych dziennie stało się złotym standardem optymalnej, dziennej dawki aktywności fizycznej, mimo że ta liczba nigdy nie została

» Krok po kroku medycyna przesuwa się ze szpitala do domu pacjenta.« w jakikolwiek sposób potwierdzona badaniami naukowymi. Od tego momentu, samokontrola zdrowia stała się dla wielu zwolenników nowych technologii swego rodzaju filozofią życia. „Muszę jeszcze dziś zrobić 1200 kroków, żeby zrealizować cel” – wiele osób podąża za wskazówkami smartfona. Dziś jednak możliwości są znacznie większe, obejmując m.in. coraz tańsze i szybko dostępne sekwencjonowanie DNA. Jednak tego trendu nie powinno się interpretować powierzchownie. Z punktu widzenia pacjenta urządzenia wearables to nie tylko gadżety, ale narzędzia, które oferują realną pomoc. Aron Anderson, który po operacji guza zlokalizowanego w dolnej części kręgosłupa porusza się na wózku inwalidzkim, stosuje wiele technologii, aby poprawiać jakość swojego życia. – Wyobraźmy sobie, jak dokładniejsza mogłaby być diagnoza, gdyby połączyć w jednej elektronicznej kartotece pacjenta wyniki testów laboratoryjnych oraz danych zbieranych indywidualnie. Jak zmieniłaby się medycyna, gdyby mój lekarz miał dostęp do danych z urządzeń wearables, mogąc wysyłać ostrzeżenie w przypadku odchyleń wyników od normy – przekonuje Aron.

Dane są wszędzie Istnieją dziesiątki cyfrowych urządzeń zdrowotnych mierzących dane biometryczne. Inteligentne zegarki i inteligentne opaski na nadgarstek lub elegancka biżuteria śledzą tętno, pokonaną odległość, spalone kalorie, nastrój, cykl menstruacyjny u kobiet, stan nawodnienia organizmu, poziom tlenu we krwi, temperaturę, a ostatnio także EKG. Miniaturowe mierniki sprawdzają jakość powietrza w domu, zawartość alergenów w żywności, obliczają spożycie kalorii. Czujniki umieszczone w łóżku mierzą długość i liczbę cykli REM w celu określenia jakości snu. Opaski z wbudowanym EEG wykrywają aktywność mózgu, aby ocenić poziom stresu i pomóc się zrelaksować. Żyroskopy i akcelerometry umieszczone w smartfonie kontrolują aktywność fizyczną i osiągnięcia sportowe. Systemy operacyjne obecne w smartfonach mają domyślnie zainstalowaną aplikację

do monitorowania aktywności fizycznej (HealthKit dla iOS i Google Fit dla Androida). Technologie idą szybko do przodu. Wkrótce analiza głosu pomoże ocenić stan psychiczny, wykryć z wyprzedzeniem wczesne objawy depresji. W połączeniu z asystentami głosowymi, takimi jak Amazon Alexa lub Google Home, sztuczna inteligencja będzie czuwała nad naszym nastrojem. Niewidzialne sensory na stałe zagościły w naszym codziennym życiu. Są w domu, samochodzie, łóżku i kuchni. Dzięki tzw. internetowi rzeczy (Internet of Things), wkrótce będą gromadziły terabajty danych i komunikowały się między sobą, aby stworzyć pełny obraz naszego życia. Niektóre z nich są już wczepiane w ludzkie ciało, aby zbierać jeszcze więcej informacji, przykładowo o składzie chemicznym krwi.

Kontrola kosztem prywatności Technologie cyfrowe zmieniają sposób, w jaki pacjenci podchodzą do własnego zdrowia i życia. Trudno na tę chwilę przewidzieć, jak wpłyną na profilaktykę i stan zdrowia społeczeństwa. Nadzieje są ogromne i skupiają się na wczesnym wykrywaniu chorób i personalizowanych terapiach. Mając dostęp do danych, które dotychczas znał tylko lekarz, pacjent będzie miał większą swobodę i możliwości zarządzania własną kondycją. Wielu ekspertów ma nadzieję, że dzięki personalizacji ochrony zdrowia, uda się sprostać jednemu z największych wyzwań w opiece zdrowotnej – światowej epidemii chorób niezakaźnych. Według Światowej Organizacji Zdrowia, choroby niezakaźne – którym można zapobiegać poprzez zmianę stylu życia – zabijają każdego roku 41 milionów ludzi, co odpowiada 71% wszystkich zgonów na świecie. Jednak cyfrowa technologia zdrowotna nie jest złotym środkiem na wszystkie problemy. Generuje wprawdzie wiele możliwości, ale także nowe zagrożenia, zwłaszcza w kwestiach związanych z prywatnością i etyką. Rynek inteligentnych urządzeń pomiarowych i zdrowotnych aplikacji mobilnych kwitnie i jednocześnie pozostaje poza wszelką kontrolą. Wiele z innowacji nie spełnia

OSOZ Polska 7/2019

R ap o rt

wymagań polityki bezpieczeństwa zgodnych z RODO, nie gwarantuje klinicznej dokładności pomiarów, niektóre wskazówki podawane przez aplikacje zdrowotne nie mają nic wspólnego z wiedzą naukową. Co więcej, dostęp do samych danych niewiele pomaga. Pacjent nie wie jak je zinterpretować, a ich włączenie do elektronicznej kartoteki pacjenta – co w Polsce jeszcze jest daleką perspektywą – nie oznacza, że będą honorowane przez lekarzy na równi z przykładowo wynikami badań laboratoryjnych. Nadal istnieje głębokie przekonanie, że dane zbierane przez pacjenta są niewiarygodne i dlatego nie mogą być uwzględniane w procesie podejmowania decyzji terapeutycznych. Pojawia się wiele innych pytań bez odpowiedzi, np. kto powinien mieć dostęp do danych (np. ubezpieczyciele zdrowotni), kto może podejmować decyzje na ich podstawie. Wiele badań wskazuje na brak powiązań pomiędzy zdrowiem a zastosowaniem aplikacji mo-

bilnych. Nie wiadomo też, czy przesadne skupianie się na wynikach pomiarów, przykładowo spożywanych kalorii albo pokonanego dystansu, nie będzie prowadzić potencjalnie do zaburzeń, chociażby nastroju lub odżywania. Precyzyjny i prowadzony na bieżąco pomiar parametrów zdrowia otwiera przed medycyną zupełnie nowe możliwości. Prowadzi do głębszego zrozumienia indywidualnych aspektów i determinantów zdrowia. Pozwala personalizować profilaktykę i leczenie. Z drugiej strony zastępuje narrację pacjenta, jego opowieść i osobiste odczucia, mierzalnymi kryteriami oceny zdrowia. Pytanie „jak się czujesz” można zastąpić sprawdzeniem wyników badań, które są przecież bardziej wiarygodne i dokładne. Czy moment, w którym pozwolimy algorytmom ocenić stan zdrowia lub nastroju, będzie początkiem dehumanizacji medycyny. Eric Topol, ekspert zdrowia cyfrowego, jest zupełnie

przeciwnego zdania twierdząc, że właśnie dzięki wprowadzaniu sztucznej inteligencji do ochrony zdrowia, lekarz zyska więcej czasu na empatyczny kontakt z chorym, rozmowę. Zdecydowana większość omawianych urządzeń nie jest refundowana przez ubezpieczycieli zdrowotnych. Nie zapowiada się, aby to się szybko zmieniło, mimo iż w niektórych krajach aplikacje zdrowotne mogą być już przepisywane na receptę. W ten sposób innowacje są na razie dostępne tylko dla wąskiej grupy osób, najczęściej tych z prywatnym ubezpieczeniem zdrowotnym albo o wyższym statusie ekonomicznym umożliwiającym finansowanie nowinek z własnej kieszeni. Zagrożenie wykluczeniem cyfrowym w ochronie zdrowia jest realne. Aby mu zapobiec, płatnik publiczny i ministerstwo zdrowia muszą zmienić sposób myślenia o technologiach. Im szybciej się to stanie, tym lepiej dla wszystkich pacjentów. 

» Nadal istnieje głębokie przekonanie, że dane zbierane przez pacjenta są niewiarygodne i dlatego nie mogą być uwzględniane w procesie podejmowania decyzji terapeutycznych.«

OSOZ Polska 7/2019

Foto: Maneesh Juneja

r o z m o wy

Nasza przyszłość z algorytmami Maneesh Juneja, futurysta zdrowia cyfrowego, w wywiadzie dla OSOZ opowiada o potencjalnych zagrożeniach wynikających ze sztucznej inteligencji, Big Data i monitoringu zdrowia. To lekcja o tym, jak uniknąć negatywnych scenariuszy digitalizacji. Jaka jest twoja najczarniejsza wizja niewłaściwego wykorzystywania danych w opiece zdrowotnej, która teoretycznie mogłaby się zrealizować?

Najbardziej dystopijna przyszłość to

taka, w której nasze dane dotyczące zdrowia, zbierane z różnych źródeł, są wykorzystywane do ograniczania naszych wolności i wyborów. W krajach, w których opieka zdrowotna organizowana jest na szczeblu centralnym, najgorszym

scenariuszem jest rzeczywistość, kiedy po zdiagnozowaniu choroby, wina za jej wystąpienie jest zrzucana na pacjenta – skoro ten prowadził taki, a nie inny tryb życia, jest sam sobie winny. W rezultacie, tego typu pacjenci nie mają dostępu do bezpłatnych lub refundowanych wizyt lekarskich, ale zamiast tego muszą zapłacić z własnej kieszeni. Idąc dalej – teoretycznie można sobie wyobrazić sytuację, kiedy organy administracji centralnej ograniczją naszą wolność do podróżowania, zmiany pracy, zakupów na podstawie informacji o niezdrowych

OSOZ Polska 7/2019

r o z m o wy

wyborach, których dokonaliśmy w przeszłości, a które negatywnie wpłynęły na nasze zdrowie. Gdzie leży granica pomiędzy wolnością jednostki a troską o zdrowie? Czy rządy powinny mieć prawo do kierowania zachowaniami zdrowotnymi ludzi w imię minimalizacji wskaźników epidemiologicznych czy zdrowia jednostki?

Zmierzamy w kierunku przyszłości, w której technologia – z pomocą wszechobecnych czujników i monitoringowi w trybie 24/7 – umożliwi sterowanie zachowaniami w ten sposób, aby każdą osobę nakierowywać na możliwie najzdrowsze wybory. Choć niektórzy mogą uważać, że jest to radyklany krok w kierunku zdrowszej populacji i jedyny skuteczny sposób na zmianę zachowań, osobiście mam nadzieję, że wykorzystamy technologię do edukowania, a nie sterowania ludzmi. Tak, aby już od 5 roku życia dzieci rozumiały wpływ swoich codziennych wyborów na zdrowie, aby mogły podejmować świadome decyzje. Im więcej danych gromadzą międzynarodowe koncerny technologiczne, tym rosną ich wpływy. Jakie widzisz zagrożenia dla gospodarki opartej na danych?

OSOZ

Dla wielu koncernów te duże zbiory danych są okazją do sprawowania władzy – wiedzą wiele o naszym życiu, preferencjach i działaniach. Każde dziecko urodzone obecnie będzie miało znacznie większy „ślad cyfrowy”, czyli dane dostępne w formie cyfrowej w różnych bazach, niż poprzednie pokolenie. Co się stanie, jeśli informacje zbierane od urodzenia zostaną wykorzystywane przykładowo podczas rozmowy kwalifikacyjnej dorosłej osoby ubiegającej się o pracę? Czy dane zdrowotne zebrane od wczesOTWART Y

SYSTEM

OCHRONY

ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2018

nych lat życia pracodawca może wykorzystać do przewidzenia ryzyka wystąpienia danej choroby, aby ustalić, czy dana osoba będzie produktywnym pracownikiem, czy nie? Czy pewnego dnia znajdziemy się w analogicznej sytuacji jak bohater książki „1984” George’a Orwella, Winston Smith? W rzeczywistości, gdzie zmuszeni jesteśmy do jedzenia w tajemnicy wprawdzie ulubionego, ale niezdrowego jedzenia, aby ukryć to „wykroczenie” przed inteligentnymi sensorami kontrolującymi wszystko, co robimy.

Kto wie, być może ograniczenia budżetowe zmuszą do zbudowania systemu, w którym nasze wybory zdrowotne będą monitorowane przez rząd 24 godziny na dobę. W sytuacji rosnących wydatków, aby zapewnić opiekę zdrowotną na oczekiwanym poziomie, można przeciwstawić sobie dwie drogi: zwiększenie obciążeń podatkowych, czyli składki na ubezpieczenie zdrowotne, oraz wspomnianą kontrolę i płacenie za ryzykowne zachowanie. W takim zestawieniu, z pewnością wiele osób zgodziłoby się na zastosowanie drugiego wariantu. Warto też wspomnieć, że już dziś mamy osoby, przykładowo z zaburzeniami odżywiania się, które nie stosują się do wskazówek lekarza. Znane są też przypadki pacjentów, którzy wprawdzie chętnie dzielą się danymi na temat aktywności fizycznej z firmami ubezpieczeniowymi, aby uzyskać zniżkę płaconej składki, ale oszu-

kują w ten sposób, że przekazują inteligentne opaski innym osobom. Trzeba też przyznać, że wizja przyszłości, gdzie zjedzenie kawałka ciasta albo oglądanie ulubionego filmu na kanapie jest w jakiś sposób naganne z punktu widzenia zdrowia, jest szalona. Ale historia ludzkości uczy nas, że zawsze należy oczekiwać nieoczekiwanego. Co powinniśmy zrobić, aby uniknąć tych pesymistycznych scenariuszy?

Aby nie skończyć w dyktarzurze profilaktyki, moim zdaniem niezbędne jest przeprowadzenie narodowej debaty o przyszłości ochrony zdrowia. Interdyscyplinarnej dyskusji, która zaangażuje wszystkie strony. Tak, aby się dowiedzieć, czego pacjenci, obywatele i społeczności oczekują, co tak naprawdę zdrowie oznacza dla każdego z nas. Wierzę w moc danych pomagających podejmować lepsze decyzje, ale dane muszą być wykorzystywane w sposób sprawiedliwy, przejrzysty i odpowiedzialny. A może należałoby spojrzeć w przyszłość z innej perspektywy, reformując takie obszary jak architektura miasta i dostęp do zdrowych wyborów. Tak, aby, aby łatwiej było iść do pracy pieszo lub jechać na rowerze, aby owoce i warzywa były przystępne cenowo i dostępne dla wszystkich. Zamiast ograniczać, zakazywać i nakazywać, dlaczego nie stawiać na tworzenie ekosystemu korzystnych wyborów, które będą maksymalizowały szansę na życie w dobrym zdrowiu? 

reklama

E-ZDROWIE W INFOGRAFIKACH

w ap Czytaj likac OSO ji mobiln Z Ne ej ws

» Który wybór jest lepszy: większa składka na ubezpieczenie zdrowotne czy monitoring stylu życia?«

E-ZDROWIE

W INFOGRAFIKACH

Ochrona zdrowia. Digitalizacja. Medycyna. Trendy, doniesienia naukowe i najważniejsze fakty przedstawione w formie przejrzystych infografik.

OSOZ Polska 7/2019

Bezpłatna aplikacja do pobrania na urządzenia z systemem Android oraz iOS.

r o z m o wy

Cyfryzacja na oślep O technologicznej transformacji zdrowia rozmawiamy z Arturem Pruszko, dyrektorem sopockiego Forum e-Zdrowia. Digitalizacja prowadzi do globalizacji opieki zdrowotnej. Już kilka krajów w UE może wymieniać między sobą elektroniczne podsumowania kartotek medycznych pacjentów, pacjenci korzystają z aplikacji zdrowotnych produkowanych w innych państwach. Jakie szanse i zagrożenia wynikają z umiędzynarodowienia zdrowia?

Dobrze jest wyjaśnić, co mamy ma myśli mówiąc o globalizacji w obszarze zdrowia. Po pierwsze należy zauważyć, iż potrzeby pacjentów są uniwersalne, po drugie warto dostrzec, że dobre cyfrowe rozwiązania są globalne, mają użytkowników w wielu zakątkach świata, są wybierane ze względu na swoją dostępność

i użyteczność. Globalizacja w obszarze zdrowia dzieje się na przecięciu tych dwóch fundamentalnych nurtów. Zwróćmy uwagę, że w cyfrowym świecie w zasadzie korzystamy z globalnych rozwiązań: systemy operacyjne, komunikatory, oprogramowanie/aplikacje, urządzenia mobilne, elektronika użytkowa etc. W takiej rzeczywistości, która dostarcza nowych, coraz bardziej zaawansowanych technologii w coraz krótszym czasie, jedynie rozwiązania o odpowiedniej – globalnej – skali są efektywne. I ma to także zastosowanie w odniesieniu do platform AI wspierających pacjentów i lekarzy, czy urządzeń monitorujących stan zdrowia. Kluczowym czynnikiem stymulującym procesy globalizacji jest poszu-

kiwanie i wykorzystywanie po stronie użytkowników rozwiązań najbardziej dostępnych, dopasowanych do potrzeb, efektywnych kosztowo. Efektywność i użyteczność są kluczowymi czynnikami stymulującymi ten proces. Pozostając poza tym nurtem niejako skazujemy się na dysfunkcje i nieefektywność. Kluczowe pytanie w kontekście globalizacji brzmi: czy system zdrowia nie absorbujący globalnych, efektywnych, rozwiązań nie stawia się w trudnej sytuacji, czy może efektywnie, właściwie – na miarę naszych czasów – adresować potrzeby pacjentów? Czy jesteśmy przygotowani na taki proces przepływu wiedzy i rozwiązań?

Właściwie trzeba by odpowiedzieć: nikt w Polsce, żaden z interesariuszy systemu zdrowia, nie jest na ten proces przygotowany. Ale inaczej nie są gotowi pa-

OSOZ Polska 7/2019

r o z m o wy

» Cyfrowa transformacja idzie nam opornie, także dlatego, iż cyfryzujemy zastane analogowe procesy.« cjenci, inaczej profesjonaliści medyczni, inaczej świadczeniodawcy, inaczej dostawcy, inaczej płatnicy i jeszcze inaczej regulator. Co więcej, nie tylko nie jesteśmy na ten proces przygotowani, ale uważam, że w zdecydowanej większości nawet nie jesteśmy tego procesu świadomi, nie identyfikujmy pojawiających się szans i zagrożeń, nie formułujemy i nie wdrażamy adekwatnych odpowiedzi, działań w tym zakresie. A przecież niezależnie od naszych intencji jesteśmy w ten mega-proces zaangażowani, ten megaproces przenosi nas w inny, nowy kontekst. Spójrzmy jednak na to zjawisko w kategoriach szans. Wieki temu Szwajcaria stała się liderem w wytwarzaniu zegarków, dekady temu Holandia stała jednym z liderów sektora finansowego, na naszych oczach Estonia uzyskała status lidera cyfrowych usług publicznych. Co nas powstrzymuje, aby być jednym z liderów cyfrowej globalnej rewolucji, na przykład w obszarze cyfrowego zdrowia? Drugie kluczowe wyzwanie globalizacji dotyczy kwestii szeroko pojmowanego bezpieczeństwa obszaru zdrowia, bezpieczeństwa w dużej mierze budowanego za pomocą mechanizmów regulacyjnych. Powstaje pytanie, czy potrafimy sformułować i egzekwować właściwe wymagania dla globalnych cyfrowych rozwiązań, aby zapewniały nam odpowiedni poziom bezpieczeństwa. Niezależnie od tego, czy zdajemy sobie z tego sprawę i czy jesteśmy na to przygotowani, z całą pewnością jesteśmy w tym zanurzeni, proces globalizacji nas porywa i obyśmy jak najszybciej odzyskali nad tym kontrolę i potrafili twórczo z tego skorzystać. W tym roku podczas Form e-Zdrowia po raz pierwszy zorganizowany zostanie hackathon. Z jakim zadaniem zmierzą się uczestnicy i jak zostaną wykorzystane pomysły wygenerowane przez międzydyscyplinarny zespół?

Digital Health Hackathon jest naszą odpowiedzią na potrzeby liderów cyfrowego zdrowia, którzy poszukują rozwiązań napotykanych problemów. Hackathon to okazja do pozyskania przez te instytucje

OSOZ Polska 7/2019

do współpracy utalentowanych zespołów, a z drugiej strony – szansa dla naszych talentów na sukces we współpracy z kluczowymi podmiotami w sektorze zdrowia. Może to będzie powiew świeżego wiatru z nad morza? Wyzwania na tegoroczny Hackathon przygotowują NFZ, LuxMed i Medicover. Uczestnicy Hackathonu zmierzą się między innymi z zadaniami dotyczącymi analityki danych z obszaru ochrony zdrowia. Na przykład trzeba będzie opracować model predykcyjny zmierzający do wytypowania pacjentów narażonych na wystąpienie zadanej jednostki chorobowej w celu podjęcia działań z zakresu profilaktyki i prewencji chorób. Mamy nadzieję, że efektem Hackathonu będzie podjęcie przez małe firmy, start-upy, projektowej lub nawet stałej współpracy z firmami i instytucjami, które formułowały wyzwania, a współpraca przyniesie korzyści w postaci dobrych, efektywnych rozwiązań cyfrowych w ochronie zdrowia. Jak czytamy w zapowiedzi Forum, „cyfrowa transformacja wymaga wspólnej wizji wszystkich interesariuszy, determinacji i wspierania się we wprowadzaniu zmian.” Czy te warunki spełnia digitalizacja polskiego rynku ochrony zdrowia w obecnym modelu?

Świat nie jest idealny. Przygotowując Forum spotykam się i rozmawiam z wieloma osobami zaangażowanymi w sprawy e-zdrowia i widzę, że mamy wspólną wizję – wizję cyfrowej transformacji, która wykracza poza proste ulepszanie istniejącego systemu zdrowia, która niesie potencjał radykalnej zmiany. Wizja ta jednak nie została dotąd zwerbalizowana, a przede wszystkim nie została ujęta w ramy strategii i planu operacyjnego. Brak strategii skutkuje pewnym chaosem działań prowadzonych często w dobrej wierze i z dużym zaangażowaniem –

przykładowo w regionach i podmiotach leczniczych – ale osadzonych w nieuporządkowanym i niestabilnym otoczeniu. Brak spójności i koordynacji sprawia, że podejmowane w najlepszej wierze wysiłki nie przynoszą spodziewanych efektów. Od lat, podczas kolejnych edycji Forum, mówimy o potrzebie zdefiniowania i realizacji strategii e-zdrowia: określenia wizji, celów i planu operacyjnego, o mechanizmach włączania wszystkich interesariuszy. Bez ich prawdziwego zaangażowania trudno będzie o sukces w arcytrudnym zadaniu, jakim jest cyfrowa transformacja. Trzeba jeszcze raz podkreślić, że cyfrowa transformacja to nie jest drobne usprawnienie, to fundamentalna zmiana modelu systemu zdrowia i modelu operacyjnego. To zmiana, którą będziemy realizować latami, ale w konsekwencji której odnosić będziemy istotne korzyści i która przyniesie nowe rozwiązania wyzwań w zakresie chorób przewlekłych czy opieki senioralnej. Zaryzykuję tezę, iż cyfrowe zdrowie przenosi nas na inny poziom i rozwiąże wiele problemów w obszarze zdrowie, tak jak kiedyś zasadnicze problemy rozwiązały przełomowe wynalazki w obszarach energii, transportu, czy komunikacji. Trwa wdrażanie e-recepty i e-skierowania oraz promocja internetowego konta pacjenta. Czy tempo adaptacji rozwiązań e-zdrowia w Polsce jest zadawalające?

Bardzo dobrze, że wprowadzamy narzędzia, które modernizują kluczowe procesy opieki zdrowotnej, w tym zapewniają lepszą dostępność do leków oraz wspierają ciągłość opieki. Działania takie wymagają czasu, gdyż nie są to jedynie wdrożenia technologiczne, ale przede wszystkim zmiany organizacyjne, dotykające wielu użytkowników. To, co budzi istotne zastrzeżenia, to niedostateczna wnikliwość i brak precyzji przy planowaniu prowadzonych wdrożeń, która skutkuje znacznymi, lecz możliwymi do uniknięcia, uciążliwościami dla użytkowników oraz powoduje konieczność wprowadzania – często kosztownych – poprawek.

» E-zdrowie przestało być technologiczną nowinką, ale zdecydowanym krokiem wkracza pod strzechy, staje się naturalnym elementem opieki zdrowotnej.«

r o z m o wy

Cyfrowe zdrowie, transformacja systemu zdrowia może przynieść wiele korzyści obecnie niedostępnych, w szczególności w zakresie prewencji oraz zapewnienia ciągłości opieki, i w konsekwencji lepszej efektywności oraz skuteczności działań w obszarze zdrowia. Cyfrowe transformacja idzie nam opornie, także dlatego, iż cyfryzujemy zastane analogowe procesy, wprowadzamy nowe cyfrowe technologie do nieprzystosowanego do tego otoczenia, co powoduje wiele dodatkowych komplikacji i dysfunkcji. A przecież wiemy, że istotne korzyści osiągane są w inny sposób – potrzebna i niezbędna jest transformacja całości ekosystemu zdrowia! Co zaliczyłby Pan do dotychczasowych najważniejszych osiągnięć Forum e-Zdrowia i jakie cele stawia Pan sobie przed tegoroczną edycją?

Od samego początku organizacji Forum, naszym głównym celem jest doprowadzenie do współdziałania interesariuszy systemu zdrowia, gdyż system zdrowia ze swej natury jest „patchworkowy”, tworzony w interakcji wielu autonomicznych podmiotów działających na rzecz zdrowia obywateli i pacjentów. Każdy z tych podmiotów ma swoją istotną rolę, a efektywność systemu zależy w znacznym stopniu od umiejętności koordynacji celów i działań, i nie inaczej jest w odniesieniu do cyfrowej transformacji.

Forum e-Zdrowia identyfikuje wyzwania, jest miejscem dzielenia się doświadczeniami przez międzynarodowych liderów e-zdrowia, wymiany dobrych praktyk oraz wskazywania rozwiązań. Mam nadzieję, że formułowane podczas Forum rekomendacje będą przydatne zarówno dla decydentów, jak i pionierów e-zdrowia w Polsce, że zrealizowane zostaną wspólnie przedyskutowane cele i działania, jak choćby prace na rzecz implementacji standardów interoperacyjności, czy ujęte w strategii NFZ wprowadzanie innowacji w systemie opieki zdrowotnej. Forum jest czasem spotkania, miejscem, gdzie możemy zobaczyć, jak wielu z nas jest zaangażowanych w cyfrowe zdrowie. A największą radością organizatorów Forum jest rosnąca z roku na rok liczba uczestników i znamienitych prelegentów chętnych do zabrania głosu na konferencji. Uczestniczy Pan w wielu zagranicznych wydarzeniach dotyczących zdrowia cyfrowego. Jakie nowe trendy zauważa Pan w tym roku?

Warto zwrócić uwagę, że po latach dyskusji i licznych prób wdrożenia rozwiązań cyfrowych, e-zdrowie przestało być technologiczną nowinką, ale zdecydowanym krokiem wkracza pod strzechy, staje się naturalnym elementem opieki zdrowotnej. Systemy wspomagania decyzji klinicznych, natywne aplikacje na

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 2200 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Shawna Butler, Jarosław Frąckowiak, Przemysław Gogola, Rafael J. Grossmann, Maneesh Juneja, Piotr Merks, Katarzyna Płoskonka, Artur Pruszko, John Sharp, Danielle Siarri, Łukasz Stopa, Paul Timmers.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione. Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

urządzaniach mobilnych są częścią naszej rzeczywistości. Opieka zdrowotna oparta jest w znacznej mierze na procesach podejmowania decyzji i ich adekwatnej realizacji. Na naszych oczach dokonuje się kolejny znaczący przełom, systemy AI – które wkraczają do praktyki klinicznej – radykalnie zmieniają sposób i stopień trafności podejmowania decyzji, a wszechotaczające nas continuum informacyjne istotnie poprawia ciągłość opieki. I na koniec najważniejsze przesłanie. Jeśli spojrzymy na sektor opieki zdrowotnej jako na system zarządzania ryzykiem zdrowotnym, to w czasach cyfrowej transformacji i tworzenia continuum informacyjnego istotnej zmianie ulega sam koncept ryzyka zdrowotnego: to, co dotychczas było elementem ryzyka, w dużej części migruje do sfery „zarządzalnej”, do obszaru wpływu lub kontroli. Sektor ubezpieczeń zdrowotnych, w tym płatników, czeka radykalna zmiana modelu biznesowego, istne tsunami, którego beneficjentami będą… nowi liderzy. „Obyśmy żyli w ciekawych czasach”.  Tegoroczna edycja Forum e-Zdrowia „Cyfrowa transformacja i globalizacja w obszarze zdrowia” odbędzie się w dniach 18–20 września w Sopocie. Czasopismo OSOZ jest patronem medialnym wydarzenia. Rejestracja: forumezdrowia.pl/2019

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne. Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów). Dołącz do społeczności e-zdrowia. Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 7/2019

pra k ty c z nie

l e g is l a c ja

Kolorowa rewolucja na SOR Od 1 lipca 2019 roku pacjenci zgłaszający się na Szpitalny Oddział Ratunkowy otrzymują opaski o kolorach oznaczających priorytet przyjęcia i maksymalny czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem. To kolejny pomysł na to, by usprawnić proces udzielania pomocy. Budzi on jednak wiele wątpliwości, przede wszystkim w sferze odpowiedzialności świadczeniodawców. Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

Kluczowymi założeniami wdrażanej od połowy lat 90 koncepcji nowoczesnego ratownictwa medycznego było wyszkolenie kadr w zawodzie rratownika medycznego, zapewnienie profesjonalnie wyposażonych ambulansów dla Zespołów Ratownictwa Medycznego oraz powołanie odpowiednio rozlokowanych oddziałów ratunkowych specjalizujących się w wykonywaniu procedur niezbędnych dla ratowania życia. W miejsce pogotowia ratunkowego miały powstać struktury wyspecjalizowane w reagowaniu w przypadku stanów zagrożenia życia. Miało to być przede wszystkim remedium na wysoką umieralność osób po wypadkach. Podobnie jednak jak w pozostałych obszarach funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej, tak i w przypadku ratownictwa medycznego, stopniowo dokonywano kolejnych modyfikacji pierwotnych założeń.

Systemowe trudności Na przestrzeni kolejnych lat funkcjonowania Państwowego Ratownictwa Medycznego coraz częściej okazywało się, że sprawne działanie nowych struktur jest w dużej mierze zależne od efektywnego zaopatrzenia pacjentów w pozostałych jednostkach systemu opieki zdrowotnej. Szczególne znaczenie ma tu Podstawowa Opieka Zdrowotna, w ramach której powinny być zabezpieczone najważniejsze potrzeby zdrowotne pacjentów. W praktyce, pacjenci, których stan zdrowia tego nie wymaga, często zgłaszają się jednak na SOR, łatwiej im bowiem w ten sposób uzyskać pomoc medyczną niż w POZ czynnym do godziny 18, który oferuje ograniczony katalog badań i długi czas oczekiwania na konsultacje lekarzy w ramach Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej. Problem zgłaszania się na SOR pacjentów, którzy nie znajdują się w stanie zagrożenia życia, został dostrzeżony i przy okazji tworzenia sieci szpi-

tali zdecydowano, że pracę SOR-ów ma wesprzeć nocna i świąteczna opieka zdrowotna, którą co do zasady będą prowadzić szpitale, a nie przychodnie. Kolejnym krokiem było wprowadzenie nowych przepisów regulujących pracę SOR-ów.

Bilety do kontroli W myśl nowego rozporządzenia, każdy pacjent, który zgłosi się na SOR, pobiera bilet z biletomatu. Czynność ta dotyczy zarówno pacjentów zgłaszających się samodzielnie, jak i osób przywiezionych przez zespoły ratownictwa medycznego (w tym lotnicze pogotowie ratunkowe), jednostki współpracujące z systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego, zespoły wyjazdowe zabezpieczające imprezy masowe czy w ramach transportu sanitarnego. Niezwłocznie po pobraniu biletu, pacjent jest poddawany przez ratownika medycznego, pielęgniarkę systemu lub lekarza systemu segregacji medycznej.

OSOZ Polska 7/2019

pra k ty c z nie

» Pomimo odgórnie ustalonych kategorii pilności, nie rozstrzygnięto, jakie mają być wyznaczniki kwalifikacji.« Kwalifikacja do określonej kategorii odbywa się na postawie wywiadu medycznego, zebrania danych służących ocenie stanu zdrowia osoby oraz ewentualnie pomiaru poziomu glukozy we krwi włośniczkowej i temperatury ciała oraz wykonania badanie EKG. Segregacja medyczna jest procesem, w którym stan zdrowia jest oceniany pod względem ustalenia priorytetu udzielania świadczeń zdrowotnych i przypisania do jednej z tzw. „kategorii pilności”. Już z ustaloną kategorią pacjent jest rejestrowany na stanowisku recepcji medycznej i oczekuje na pierwszy kontakt z lekarzem.

Kolorowe oznaczenia W wyniku przeprowadzonej segregacji medycznej, osoba uprawniona jest przydzielana do jednej z pięciu kategorii zróżnicowanych pod względem stopnia pilności udzielenia jej świadczeń zdrowotnych, gdzie: 1) kolor czerwony oznacza natychmiastowy kontakt z lekarzem; 2) kolor pomarańczowy oznacza czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem do 10 minut; 3) kolor żółty oznacza czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem do 60 minut; 4) kolor zielony oznacza czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem do 120 minut; 5) kolor niebieski oznacza czas oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem do 240 minut. Osoba przeprowadzająca segregację medyczną informuje pacjenta lub osobę mu towarzyszącą o przydzielonej kategorii pilności oraz o liczbie osób i maksymalnym przewidywanym czasie oczekiwania na pierwszy kontakt z lekarzem. W razie potrzeby pacjenci są poddawani ponownej ocenie ich stanu klinicznego. Ocena stanu klinicznego dokonywana jest nie rzadziej niż co 90 minut, licząc od chwili pobrania biletu, a jej wyniki są odnotowywane w dokumentacji medycznej. Czas oczekiwania poszczególnych pacjentów jest ewidencjonowany, pojawia się jednak pytanie czy świadczenio-

OSOZ Polska 7/2019

dawcy będą w stanie dotrzymać założonych czasów oczekiwania. Warto także pamiętać, że czas oczekiwania dotyczy pierwszego kontaktu z lekarzem, nie zaś całości procesu. Pacjent może po pierwszym kontakcie przez dłuższy czas oczekiwać np. na wyniki wykonanych badań czy konieczne konsultacje.

Ryzyko prawne Zmiana zasad obowiązujących na SORach nastąpiła błyskawicznie. Rozporządzenie opublikowano 1 lipca 2019 roku i tego samego dnia weszło ono w życie. To sprawiło, że technicznie nie wszyscy byli przygotowani na nowe reguły, zwłaszcza że wprowadzenie segregacji wymaga zakupu biletomatu, opasek dla pacjentów czy tabletów dla personelu medycznego oraz odpowiedniego przesunięcia personelu. Kolejne ryzyko związane z segregacją medyczną polega na tym, że pomimo odgórnie ustalonych kategorii pilności, podobnie jak w przypadku kategorii medycznych „przypadek pilny” i „przypadek stabilny” na skierowaniach, nie rozstrzygnięto, jakie mają być wyznaczniki

kwalifikacji. Odpowiedzialność za odpowiednie rozstrzygnięcia przerzucono na podmiot leczniczy. Co istotne, osoby, które zostały przydzielone do kategorii pilności oznaczonej kolorem zielonym lub niebieskim, mogą być kierowane z oddziału do miejsc udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. W rozporządzeniu wskazano, że zasady kierowania osób, którym przydzielono kategorie pilności oznaczone kolorem zielonym lub niebieskim, do miejsc udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej są określone w regulaminie organizacyjnym podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Informacje te są podawane do publicznej wiadomości przez zamieszczenie na stronie internetowej tego podmiotu i wywieszane na tablicy ogłoszeń w obszarze segregacji medycznej, rejestracji i przyjęć. Wobec powyższego, kategoria zielona w jednym szpitalu może zostać nadana na zupełnie innych zasadach w innym szpitalu. Standardy postępowania wobec pacjentów mogą się zatem różnić. Z dniem wejścia w życie rozporządzenia podmioty lecznicze nie dysponowały jeszcze odpowiednimi zapisami w regulaminach organizacyjnych, nie mniej zarówno sama treść procedur, jak i skutki nadania kategorii o niskim priorytecie mogą w przyszłości okazać się źródłem wielu sporów prawnych z pacjentami. 

Przykład kolorystycznego systemu oznaczeń na SOR wprowadzonego przez Szpital Średzki Serca Jezusowego w Środzie Wielkopolskiej. – Po przybyciu na SOR pacjent jest diagnozowany przez wykwalifikowany personel medyczny, następnie przydzielony jest mu odpowiedni kolor, według którego będzie mógł oszacować czas oczekiwania w Izbie Przyjęć. Część pacjentów kierowana jest od razu do lekarza POZ – tłumaczy ratownik medyczny Mateusz Piasecki. Na stronie szpitala można m.in. dowiedzieć się, kiedy pacjent powinien zgłosić się na SOR, a kiedy do POZ (źródło: www.szpitalsredzki.pl).

pra k ty c z nie l e g is l a c ja

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem rozwiązań e-zdrowia Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem rozwiązań e-zdrowia, przedłożony przez ministra zdrowia. Projekt zawiera największy w historii pakiet zmian służący przyspieszeniu informatyzacji systemu ochrony zdrowia w Polsce i stanowi realizację zapowiedzi zawartych w exposé premiera Mateusza Morawieckiego. Z wprowadzanych zmian skorzystają przede wszystkim pacjenci, którzy będą mogli m.in.: – otrzymać bezpłatne leki w ramach programu 75+ także podczas wizyty u lekarza specjalisty i przy wypisie ze szpitala; – założyć w placówce podstawowej opieki zdrowotnej Internetowe Konto Pacjenta (IKP) oraz potwierdzić w niej Profil Zaufany; – złożyć zdalnie deklarację wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej; – przeglądać aktualną listę podmiotów mających kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia wraz z informacją o zakresie oferowanych usług oraz najbliższym wolnym terminie; – wystąpić zdalnie o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego; – uzyskać informację o dopasowanej do swoich potrzeb ofercie badań profilaktycznych finansowanych ze środków publicznych; – otrzymać SMS, mail lub powiadomienie o wycofanych z obrotu lekach, które wykupili w aptece; – skorzystać z rejestracji w placówce medycznej przy pomocy aplikacji mObywatel; – w łatwy i szybki sposób zrealizować e-receptę przy użyciu e-dowodu osobistego;

– mieć dostęp do IKP na urządzeniu mobilnym; – ocenić, za pomocą interaktywnej ankiety, jakość usług medycznych sfinansowanych przez NFZ. Nowe przepisy odpowiadają także na postulaty zgłaszane przez środowisko medyczne i obejmą: – wprowadzenie mechanizmu automatycznie określającego poziom odpłatności leków na e-recepcie na podstawie wskazania medycznego; – wydłużenie okresu realizacji e-recepty do 360 dni; – automatyczne udostępnienie zawartych w platformie e-zdrowie (P1) danych pacjenta lekarzom przyjmującym (w praktyce lekarza rodzinnego); – poszerzenie uprawnień asystentów medycznych o możliwość wystawienia, na podstawie dokumentacji medycznej, e-recept oraz e-skierowań; – stworzenie rejestru uprawnień dodatkowych pacjentów, które m.in. będą automatycznie przypisywane podczas wystawiania e-recept; – rozszerzenie katalogu osób objętych tzw. receptami „pro familae”, o osoby pozostające we wspólnym pożyciu oraz o dalszych członków rodziny; – umożliwienie lekarzowi dokonywania wyboru między refundowanymi odpowiednikami w przypadku leków określonych w obwieszczeniu refundacyjnym.

Przewidziano także kolejne środki przeznaczone na informatyzację świadczeń opieki zdrowotnej – dodatkowy budżet na lata 2020–2022 wyniesie 150 mln złotych. Dzięki wprowadzanym zmianom możliwe stanie się także wdrożenie e-recepty transgranicznej, tj. możliwej do zrealizowania w innych krajach Unii Europejskiej. Projekt wprowadza także zmiany do zasad prowadzenia rejestrów oraz wymiany danych między Ministerstwem Zdrowia, Narodowym Funduszem Zdrowia i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Wejście w życie ustawy będzie także stanowiło zakończenie działań ministra zdrowia dotyczących likwidacji obowiązku stosowania pieczątek (przez usunięcie go z obowiązujących przepisów), a także nałożenie na NFZ obowiązku wyeliminowania ich z dokumentów funkcjonujących na podstawie zarządzeń prezesa w ramach wprowadzanych ułatwień w obiegu dokumentacji, w tym ich elektronizacji.  Źródło: www.premier.gov.pl

» Projekt ustawy wydłuża okres realizacji e-recepty do 360 dni.« OSOZ Polska 7/2019

pra k ty c z nie rap o rt

Raport: NIK diagnozuje ochronę zdrowia w Polsce Na podstawie wyników prowadzonych kontroli, Najwyższa Izba Kontroli opracowała listę 33 wytycznych i koniecznych zmian, również w zakresie digitalizacji ochrony zdrowia. To jeden z najbardziej przekrojowych raportów, jaki powstał w ostatnich latach. Wyniki kontroli NIK, przeprowadzonych w ostatnich latach, wskazują na potrzebę pilnego wprowadzenia zmian, zarówno dotyczących finansowania, jak i organizacji systemu ochrony zdrowia. System ten nie jest przyjazny dla pacjenta, nie zapewnia efektywnego wykorzystania środków publicznych, a także stwarza problemy osobom kierującym podmiotami leczniczymi i zatrudnionemu w nich personelowi. Według opublikowanych w 2018 roku badań opinii publicznej, 66 procent dorosłych Polaków negatywnie ocenia funkcjonowanie służby zdrowia w Polsce, w tym aż 27 procent – zdecydowa-

OSOZ Polska 7/2019

nie negatywnie. Przeciwnego zdania jest 30 procent respondentów. Równocześnie ponad 57 procent Polaków uważa, że zachowanie dobrego zdrowia, obok szczęścia rodzinnego, należy do najważniejszych wartości w ich życiu. Problemy w funkcjonowaniu systemu ochrony zdrowia można rozpatrywać w wymiarze społecznym, ale to także osobisty dramat konkretnego człowieka, który często bez wystarczającego wsparcia, czy informacji, musi zmierzyć się z chorobą. Dotychczas podejmowane działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów – poprawy jakości i dostępności świad-

czeń zdrowotnych. Jak należy się spodziewać, uwarunkowania demograficzne i epidemiologiczne spowodują wzrost potrzeb zdrowotnych pacjentów, a dostęp do świadczeń, przy braku zmian systemowych, może dalej się pogarszać. Najwyższa Izba Kontroli, w oparciu o ustalenia ponad 70 kontroli oraz opinie ekspertów przedstawione podczas wielu paneli dyskusyjnych, opracowała analizę funkcjonowania systemu ochrony zdrowia i sformułowała szereg rekomendacji dotyczących pożądanych zmian. Raport zwraca także uwagę na kwestie związane z digitalizacją ochrony zdrowia. W tym zakresie NIK postuluje: – poprawę jakości danych zbieranych w systemie ochrony zdrowia, co jest kluczowym zadaniem warunkującym skuteczną jego reformę. Powinna przede wszystkim dotyczyć dwóch obszarów: danych medycznych i polegać na wprowadzeniu elektronicz-

pra k ty c z nie

nej dokumentacji medycznej i epidemiologicznych rejestrów medycznych pozwalających na koordynację leczenia oraz ocenę jego efektów; danych finansowych o rzeczywistych kosztach udzielania poszczególnych procedur medycznych; – ustalenie wspólnych słowników oraz formatów zbierania i wymiany danych; – rozwój i upowszechnienie stosowania telemedycyny. Zdaniem NIK oraz części zewnętrznych ekspertów zaproszonych przez Izbę do udziału w panelach dyskusyjnych, niewystarczające zasoby personelu medycznego, liczne przypadki występowania u pacjentów wielu chorób jednocześnie, wskazują na potrzebę dokonywania wielopoziomowych konsultacji między lekarzami różnych specjalizacji; – stworzenie systemu informacji dla pacjenta, np. w postaci portalu internetowego; – zakończenie budowy tzw. systemu P1 i wdrożenie go do użytku. Konieczne jest również jak najszybsze pełne wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM). Wybrane dane pochodzące z tej dokumentacji (np. wyniki wybranych badań, których konieczność wykonania powinna wynikać ze standardów organizacji udzielania świadczeń) muszą na bieżąco zasilać epidemiologiczne rejestry medyczne, żeby można było oceniać np. efekty leczenia; – poprawę jakości danych wprowadzanych do systemu informacyjnego ochrony zdrowia.  Źródło: NIK

33 postulaty dla zdrowia Pobierz pełny raport „System ochrony zdrowia w Polsce – stan obecny i pożądane kierunku zmian” (NIK, 182 strony) Wejdź na stronę: bit.ly/32MyDPJ lub zeskanuj kod

E-dokumentacja do poprawy W raporcie “Tworzenie i udostępnianie dokumentacji medycznej” opublikowanym w 2016 roku NIK zwraca uwagę, że placówki medyczne nie przykładają wystarczającej wagi do prawidłowego prowadzenia dokumentacji medycznej pacjentów, choć są to dokumenty wpływające na przebieg leczenia, postępowania sądowe czy rozliczenia z NFZ. Największy bałagan stwierdzono w dokumentacji przychodni: w kartach pacjentów brakowało istotnych informacji na temat przebytych chorób, pobytów w szpitalu, czy chorób przewlekłych. Nieco lepiej sytuacja wyglądała w szpitalach, ale tam z kolei problemem jest zróżnicowana częstotliwość dokonywanych wpisów, wadliwa korekta błędów i brak prawidłowej autoryzacji wpisów. NIK dostrzega problem braku czasu na uzupełnianie dokumentacji, jednocześnie wskazuje jednak, że część uchybień wynika po prostu z braku należytej staranności personelu. Spośród 24 kontrolowanych świadczeniodawców (na terenie siedmiu województw), 21 podmiotów prowadziło dokumentację medyczną z naruszeniem wymagań określonych w przepisach. NIK dostrzega sygnalizowany przez personel medyczny problem braku wolnego czasu na wypełnianie dokumentacji pacjentów i zwraca uwagę, że skala wskazanych naruszeń była różna. Równocześnie jednak NIK zwraca uwagę, że stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły nie tylko kwestii formalnych, ale w części przypadków świadczyły o braku należytej staranności w dokumentowaniu procesu diagnozowania i leczenia pacjentów. Kontrola 1730 indywidualnych dokumentacji medycznych wykazała uchybienia w 73,5 proc. przypadków. W blisko 25 proc. dokumentacji znajdowało się więcej niż pięć uchybień różnego rodzaju, co pozwoliło ocenić sposób ich prowadzenia jako nieprawidłowy. Najwięcej nieprawidłowości odnotowano w dokumentacji prowadzonej w lecznictwie ambulatoryjnym, gdzie niemal we wszystkich badanych kartach pacjentów – w 924 spośród 930 badanych dokumentacji – stwierdzono przypadki naruszenia przepisów dot. dokumentacji medycznej. W dokumentacji prowadzonej przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej

najczęściej brakowało wpisów dokumentujących przeprowadzenie wywiadu z pacjentem, informacji o przeprowadzonych zabiegach lub operacjach (w 79 proc.), pobytach w szpitalu (65 proc), przebytych chorobach (62,5 proc.), o chorobach przewlekłych (29 proc.). Te same nieprawidłowości powtarzały się w dokumentacji prowadzonej przez lekarzy specjalistów. W wielu wypadkach problemem była także czytelność wpisów w dokumentacji pacjentów: nieczytelne wpisy stwierdzono w blisko 13 proc. kart podstawowej opieki zdrowotnej i blisko 9 proc. dokumentacji prowadzonej przez specjalistów (czytelność wpisów stwierdzał personel medyczny niezależny od NIK). Skala nieprawidłowości stwierdzonych w dokumentacji medycznej pacjentów prowadzonej w lecznictwie stacjonarnym (w szpitalach i zakładach opiekuńczo-leczniczych) była mniejsza niż w lecznictwie ambulatoryjnym. W dokumentacji medycznej prowadzonej przez szpitale uchybienia stwierdzono w blisko połowie (47,5 proc.) przypadków. Jednak zastrzeżenia NIK dotyczyły najczęściej nieodpowiednio dokonanej korekty błędnych wpisów (ponad 42 proc.), nieprawidłowej numeracji stron dokumentacji (w 28,5 proc.), czy braku autoryzacji (12 proc.). NIK wskazuje, że brak szczegółowych regulacji prawnych powoduje szereg zagrożeń dla prawidłowego udostępniania dokumentacji medycznej, a także dla skutecznego nadzoru nad tym procesem oraz ochroną danych osobowych pacjentów. Spośród 24 świadczeniodawców objętych kontrolą 10 podmiotów nie prowadziło rejestrów wniosków o udostępnienie dokumentacji medycznej (pacjentom lub osobom upoważnionym) lub prowadziło je nierzetelnie. W efekcie nie można było jednoznacznie określić liczby wniosków, które wpłynęły, liczby zrealizowanych, a także tego kto, kiedy i komu udostępnił dokumentację. Blisko połowa skontrolowanych placówek (11 z 24 skontrolowanych) nie zapewniła odpowiednich warunków przechowywania dokumentacji medycznej, zabezpieczających ją przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub utratą, a także przed dostępem osób nieuprawnionych. 

OSOZ Polska 7/2019

n o we idee

E -z dr o wie na ś wie c ie

TechCrunch

Fast Company

Digital health is growing fast – but at what cost?

A hospital introduced a robot to help nurses. They didn’t expect it to be so popular

Zdrowie cyfrowe rozwija się szybko – ale jakim kosztem? Dolina krzemowa ma obsesję na punkcie innowacji i szybkiego sukcesu. Dla startupów działających w obszarze ochrony zdrowia, może to prowadzić na manowce, a nawet być niebezpieczne dla pacjentów. Dominującą filozofią branży nowych technologii jest to, że młode firmy muszą mieć nie tylko pomysł, ale i gotowy produkt gotowy do sprzedaży. Jednak prace nad rozwiązaniami w obszarze zdrowia powinny być prowadzone w zupełnie inny sposób. Nie jest to łatwe, kiedy inwestorzy naciskają na szybkie, wymierne efekty. Sama historia Theranos pokazuje, że myślenie o pacjencie w kategoriach drugoplanowych może być zgubne. Problemem jest to, że wielu inwestorów pochodzi spoza branży medycznej i nie do końca rozumie specyfiki i wewnętrznych zależności w sektorze. To prawda – ochrona zdrowia potrzebuje energii, pomysłów i ludzi spoza branży. Ale potrzebuje też osób, które nauczyły się podstaw tworzenia innowacji w warunkach klinicznych: na początek produkt, potem badania, a na końcu komercjalizacja. Traktowanie z góry ochrony zdrowia jako przestarzałej i konserwatywnej, dążenie do zmiany obowiązujących reguł i zasad, prawie zawsze kończy się kolizją. Aby to zmienić, trzeba przewartościować sposób myślenia o sukcesie w dziedzinie zdrowia cyfrowego, gdzie odpowiedzialność za produkt lub usługę jest o wiele większa niż w przypadku innych innowacji. To także zadanie dla mediów, które mają tendencję do nagłaśniania sukcesów startupów zyskujących ogromne finansowanie, promowanych podczas dużych wydarzeń, obecnych na okładkach magazynów. Zamiast tego trzeba przyjrzeć się z bliska, jak innowacja może realnie poprawić jakość życia pacjentów, rozwiązać konkretny problem w medycynie. Młodzi innowatorzy powinni zastanowić się nad strategią działania, a wchodząc z pomysłem na rynek zdrowia – uzbroić się w dużą dawkę cierpliwości. W ekosystemie startupów nie jest to łatwe, bo presja na wyniki jest duża, a konkurencja – coraz większa. „Działaj wolno, opieraj się na badaniach i wynikach” powinno być mottem w tym sektorze. 

OSOZ Polska 7/2019

Szpital wprowadził robota, aby pomóc pielęgniarkom. Nie spodziewał się, że stanie się aż tak popularny Na całym świecie istnieje niedobór kadr medycznych. W USA szacuje się, że liczba miejsc pracy dla pielęgniarek wzrośnie o 15% w latach 2016–2026. Niektóre szpitale, ze względu na brak pracowników, znajdują się już teraz w kryzysowej sytuacji. Jedna z placówek w Teksasie postanowiła skorzystać z niestandardowego rozwiązania – robota Moxi. Jego celem jest wyręczanie pielęgniarek w prostych czynnościach, stanowiących ok. 30% zadań, ale nie związanych z bezpośrednią obsługą pacjenta. Robot wyposażony jest w zwinne ramię i koła pozwalające swobodnie poruszać się po szpitalu. Personel może go dowolnie programować. Przykładowo, jeżeli w elektronicznej kartotece pacjenta pojawi się informacja o wypisie ze szpitala, Moxy od razu wyposaża pokój w niezbędne rzeczy dla nowego pacjenta. Oznacza to, że pielęgniarki nie muszą pamiętać o zleceniu czynności robotowi – zadanie jest przypisywanie i realizowane automatycznie. Zanim powstała pierwsza wersja robota, zespół projektantów skrupulatnie obserwował pracę pielęgniarek, aby zrozumieć zadania, które może zrealizować humanoid. Wraz z obecnością robota, szybko pojawił się nieprzewidziany problem. Moxi stał się błyskawicznie ulubioną postacią wśród pacjentów. Wszyscy chcieli go zobaczyć, zrobić sobie z nim zdjęcie. W efekcie szpital musiał tak zmienić harmonogram pracy robota, aby raz na godzinę wykonywał „obchód towarzyski” po oddziałach, witając się z pacjentami. 

n o we idee

World Economic Forum

These are the top 10 emerging technologies of 2019 10 najważniejszych nowych technologii 2019 roku Które z rozwiązań technologicznych będą kształtować przyszłość świata? Nowy raport Światowego Forum Ekonomicznego wskazuje innowacje, które wpłyną na ekonomię i społeczeństwa. Oto wybrane nowości, które mogą mieć zastosowanie w ochronie zdrowia:

» Wszystkie światowe zbiory danych zmagazynowane na powierzchni jednego metra kwadratowego? Takie możliwości daje zapis danych w technologii DNA.«

Biotworzywa sztuczne Biodegradowalne tworzywa w zamkniętym obiegu gospodarki, oparte na celulozie lub ligninie z odpadów roślinnych, co zwiększa wytrzymałość materiału.

Roboty społeczne Wykorzystywane m.in. w opiece nad osobami starszymi oraz kształceniu dzieci, mogące rozpoznawać głos, wyrażać emocje, interpretować gesty, wchodzić w interakcje z ludźmi, prowadzić płynną rozmowę.

Metaleny Zminiaturyzowana, lżejsza alternatywa dla stosowanych obecnie soczewek, do zastosowania m.in. w urządzeniach medycznych.

Teleprezencja Połączenie rozszerzonej i wirtualnej rzeczywistości, sieci 5G i inteligentnych czujników sprawia, że lekarze mogą wchodzić w zdalne interakcje z pacjentami, tak jakby znajdowali w tym samym pokoju.

Magazynowanie danych w kodzie genetycznym Systemy gromadzenia danych zużywają dużo energii i nie nadążają za stale rosnącymi wolumenami informacji. Przechowywanie danych w oparciu o DNA jest niskoenergetyczną alternatywą dla komputerowych dysków twardych. Jedno z badań sugeruje, że wszystkie dane zebrane z całego świata mogą być przechowywane w sześcianie DNA o powierzchni jednego metra kwadratowego. 

OSOZ Polska 7/2019

n o we idee S trefa S tartup

Lekolepki Mimo że dawkowanie leku determinuje skuteczność terapii, pacjenci – zwłaszcza przyjmujący kilka farmaceutyków – mogą mieć problem z stosowaniem się do zaleceń. Łatwo zapomnieć, co powiedział lekarz, z kolei ulotki dołączone do leków to czasami kilkustronicowe, trudne do zrozumienia elaboraty. Tak zrodził się pomysł na proste, czytelne naklejki na opakowania leków. Na pytania odpowiada dr n. farm. Piotr Merks, Prezes Zarządu Konsorcjum Naukowego Piktorex. Jak zrodził się pomysł na stworzenie Lekolepek?

Pomysł na stworzenie innowacyjnego produktu jakim są Lekolepki zrodził się z potrzeby polepszenia standardu życia polskich pacjentów oraz wprowadzenia ułatwień dla lekarzy i farmaceutów . Co produkt wnosi do obecnie stosowanych metod oznaczania leków i opieki

OSOZ Polska 7/2019

farmaceutycznej? Jakie korzyści oferuje pacjentowi, farmaceucie i lekarzowi?

Lekolepki, poprzez naklejenie właściwych etykietopiktogramów, wskazują najważniejsze właściwości wydawanego przez farmaceutę leku. Pacjent otrzymuje krótką i jasną informację na temat przechowywania leku, środków ostrożności wynikających z przyjmowania preparatu czy jego interakcji. Produkt służy także do informowania pacjenta o czasie przyjmowania leku. Dzięki temu pacjent optymalnie korzysta z jego właściwości, co z całą pewnością przekłada się na po-

n o we idee

prawę jakości życia. Farmaceuta, dzięki innowacyjnym narzędziom, może w najlepszy i kompleksowy sposób wspomagać farmakoterapię pacjentów. Apteka, farmaceuta oraz pacjent stosujący Lekolepki zostają objęci projektem opieki farmaceutycznej. Takie rozwiązania budują także wzajemne zaufanie między pacjentem a farmaceutą. Lekarz może mieć pewność, że jego zalecenia zostały przekazane pacjentowi w sposób prosty i zrozumiały i poprawi w ten sposób skuteczność leczenia. Jakie są wyniki prowadzonych w aptekach badań użyteczności rozwiązania?

Badanie użyteczności w latach 20162017 wykazało, że 90,4% pacjentów popiera obecność piktogramów na lekach. Praktyczną ich użyteczność potwierdzono w przebiegu antybiotykoterapii, jednoznacznie wskazując, że pacjenci sto-

» Pacjenci stosujący Lekolepki precyzyjniej stosowali się do zaleceń antybiotykoterapii.«

sujący Lekolepki precyzyjniej stosowali się do jej zaleceń. Dodatkowo badanie poprawy adherence (przestrzeganie zaleceń) w stosowaniu metoprololu wskazało poprawę o 27%. Jak wyglądał proces opracowania innowacji?

Proces utworzenia Lekolepek poprzedził szereg badań m.in. badania zapotrzebowania, projekty pilotażowe w aptekach, walidację każdego piktogramu i bada-

nie użyteczności. W 2015 roku projekt otrzymał grant od Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz funduszu BlackPearls VC. Ostatecznie w 2016 rozpoczęto wprowadzanie Lekolepek do aptek. Ile kosztują naklejki?

Zestaw startowy kosztuje 149,90zł i w jego skład wchodzi pakiet Lekolepek, system komputerowy oraz instrukcja etykietowania leków. 

reklama

Czy wiesz ile lo৵;v vh-ࣀ 7 b<hb e-Recepcie? E-RECEPTA.K AMSOFT.PL

OSOZ Polska 7/2019

n o we idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N OLOG I I

Zabawa w zamian za dane Czego powinniśmy się nauczyć w związku z głośną sprawą aplikacji mobilnej FaceApp? Czy bylibyśmy skłonni przekazać dane medyczne, aby dowiedzieć się, na co będziemy chorować w wieku 80 lat? W czym problem? Z pozoru zwykła aplikacja pozwalająca przekonać się, jak będziemy wyglądać na starość, z innym kolorem włosów lub oczu. Swoją popularność zdobyła już w 2017 roku, ale głośno zrobiło się o niej w ostatnich tygodniach. Wystarczyło, aby kilka sławnych osób, w tym aktorów, dziennikarzy i celebry-

OSOZ Polska 7/2019

tów, wrzuciło do Internetu przefiltrowane przez aplikację zdjęcia. Zabawa w postarzanie się na fotografiach ogarnęła cały świat, a liczba pobrań aplikacji przekroczyła 150 mln. Równie szybko zaczęły pojawiać się wątpliwości co do polityki prywatności i tego, co dzieje się dalej ze zdjęciami. W regulaminie

– akceptowanym przez każdego użytkownika – pojawiają się m.in. zapisy o możliwości udostępniania zdjęć podmiotom trzecim i targetowaniu reklam na tej podstawie. Zdjęcia są wczytywane do chmury danych zarządzanej przez właściciela aplikacji, Wireless Lab z siedzibą w Sant-Petersburgu. Według regulaminu, pozostają w niej przez bliżej nieokreślony czas. Co dalej się z nimi dzieje, trudno powiedzieć. Do tego aplikacja rejestruje lokalizację użytkownika i historię przeglądanych stron internetowych. Jedno jest pewne – polityka bezpieczeństwa nie jest zgodna z RODO.

n o we idee

I tak przykładowo zgłaszanie żądania usunięcia fotografii jest niejasne i nie wiadomo, czy skuteczne. Z drugiej strony, na co dzień korzystamy z aplikacji mobilnych, które w mniej lub bardziej transparentny sposób zbierają i wykorzystują dane prywatne. Wiele z nich – podobnie jak FaceApp – jest udostępniana za darmo, co jest przepustką do popularności na większą skalę. Niestety, w wielu przypadkach to sami użytkownicy płacą za ich użytkowanie nieświadomie, przekazując swoje dane. Dziwi też fakt, że pomimo wielu wątpliwości i ostrzeżeń – wydanych nawet przez FBI – znaczna część użytkowników się nimi nie przejęła argumentując, że od dawna dane na nasz temat zbierają inne firmy technologiczne jak Google albo Facebook.

Dlaczego należy się martwić?

» Społeczeństwo nie jest w stanie samodzielnie ocenić ryzyk związanych z wykorzystaniem aplikacji mobilnych.«

Wyobraźmy sobie, że pewnego dnia powstaje analogiczna aplikacja, na podstawie której można m.in. przewidzieć na jakie choroby będziemy chorować za 10, 20, 30 lat. Wystarczy wprowadzić kilka danych personalnych, informacje o przebytych chorobach i zażywanych lekach, miejscu zamieszkania i stylu życia. Aplikacja, na podstawie analiz Big Data, ocenia procentowo ryzyko zachorowania na raka, depresję, cukrzycę, choroby serca i inne z pierwszej dziesiątki współczesnych „zabójców”. Obiektywnie, bez potrzeby widzenia się z lekarzem. Nota bene, żaden lekarz takich informacji nie jest w stanie udzielić. Aplikacja otwiera dostęp do intrygującej wiedzy. W najnowszej wersji twórca aplikacji wprowadza funkcję obliczania daty śmierci. Jak obiecuje – z dużą dokładnością, ponieważ „kalkulacje oparte są o dane medyczne zebrane od milionów użytkowników.” Liczba pobrań aplikacji szybko rośnie. Zanim do społeczeństwa dotrą sygnały ostrzegawcze i narzędzie zostanie zablokowane, producent zyskuje dostęp do bogatego zasobu informacji. Co z nimi zrobi i jak je wykorzysta, pozostaje zagadką. Sprawa wokół FaceApp pokazuje, że nie wyciągnęliśmy wniosków ze skandalu Facebook i Cambridge Analitica. Wychodzimy automatycznie z założenia, że skoro aplikacja jest używana przez wiele innych osób, to jest bezpieczna. Społeczeństwo nie jest wyczulone na kwestie ochrony danych, mało kto z nas – z oczywistych powodów – czyta politykę bezpieczeństwa przed jej zaakceptowaniem.

Niestety, w przyszłości można się spodziewać coraz więcej sytuacji subtelnego wyłudzania informacji pod przykrywką aplikacji mobilnych oferujących intrygującą funkcjonalność. Tak samo można oczekiwać, że wiele osób bez namysłu będzie przekazywać swoje dane w dobrej wierze, wychodząc z założenia, że nad prywatnością czuwa jakaś instytucja centralna. Tak jednak nie jest. Internet jest obszarem, gdzie manipulacja przybiera formy coraz bardziej wyrafinowane. Technologie umożliwiają stworzenie filmu z realnym politykiem albo znaną osobą i manipulację wypowiadanych słów. W taki sposób, że nawet ekspertom trudno rozróżnić prawdę od fałszu. Pozostaje pytanie, jak walczyć z tego typu zagrożeniami. Stawiając na edukację, czy wprowadzając narzędzia kontrolne i zaostrzając prawo dotyczące ochrony danych? Kilka lekcji, które ochrona zdrowia powinna wyciągnąć z aplikacji FaceApp: – Wiele danych, także medycznych, można dziś pozyskać od użytkowników legalnie, stosując nietransparentne polityki prywatności, kusząc bezpłatną rozrywką. – Podobnie jak fake newsy, mogą powstawać aplikacje, które pod pozorem określonych korzyści i funkcjonalności będą „kopalniami” danych. – Społeczeństwo nie jest w stanie samodzielnie ocenić bezpieczeństwa stosowanych aplikacji. – Brak regulacji rynku aplikacji zdrowotnych może potencjalnie prowadzić do nadużyć w zakresie pozyskiwania i przetwarzania danych medycznych, także na szeroką skalę. – Choć pojedyncze przypadki braku uczciwości nie powinny kwestionować korzyści z aplikacji zdrowotnych, niezbędne są kroki zmierzające do wprowadzenia większej przejrzystości w politykach prywatności. – Należałoby zastanowić się nad skutecznymi procedurami w przypadku wykrycia nadużyć związanych z pozyskiwaniem danych medycznych w celach innych niż deklarowane przez producenta aplikacji. – Edukacja w tematach związanych z poruszaniem się po cyberprzestrzeni musi być traktowana priorytetowo, aby przygotować społeczeństwo na nowe zagrożenia. 

OSOZ Polska 7/2019

n o we idee

Czy polskie roboty medyczne dogonią świat? Do 2021 roku, większość patentów na rozwiązania zastosowane w robotach chirurgicznych da Vinci przestanie obowiązywać. Konkurenci potentata z Sunnyvile (Kalifornia, USA) już zacierają ręce, by móc szerzej rozsiąść się przy stole, na którym leży ponad 6 mld USD. Globalny rynek robotów medycznych rośnie w tempie 20% rocznie. Czy polskie pomysły również mają szansę przebić się w tym gronie? Przemysław Gogola KAMSOFT S.A.

Rok 1999. Do kin wchodzi Matrix z życiową rolą Keanu Reevesa. Świat mówi o przełomowym filmie, który otworzył nowy rozdział w historii kina i efektów specjalnych. Obraz zdobywa cztery Oscary, zarabiając blisko 500 mln dolarów. W tym samym czasie, w realnym

OSOZ Polska 7/2019

świecie, przy nieco mniej spektakularnym wsparciu, bez fleszy i czerwonych dywanów, mało znana firma Intuitive Surgical zaprezentowała da Vinci. To system, który przez kolejne lata zdominuje światowy rynek robotów medycznych i na zawsze zmieni sposób myślenia o nowoczesnej medycynie. Po 20 latach od wdrożenia tej pionierskiej platformy wygasają patenty, które znaczą-

co ograniczały rozwój konkurencyjnych projektów. Ponieważ przez ostatnie dekady cały świat robotyki pilnie przyglądał się liderowi, rynek spodziewa się rewolucji i pojawienia się podobnych systemów. VerbSurgical – wspólny projekt firm Google i Johnson&Johnson – już zapowiedział oddanie do użytku w 2020 r. lepszego i tańszego robota chirurgicznego wraz z oprogramowaniem, które umożliwi rejestrowanie wniosków z przeprowadzonych procedur. Medtronic, światowy lider w produkcji sprzętu medycznego również szykuje się do podboju tego rynku. Pod koniec 2018 roku, za 1,7 mld USD kupił izraelską firmę Mazor, która jest producentem precyzyjnego robota wspomagającego operacje chirurgiczne. Świat niewątpliwie zmierza w kierunku wyznaczonym przez da Vinci,

n o we idee

jednak przełomowy moment ma dopiero nadejść. To, co dziś nazywamy robotami chirurgicznymi, w zasadzie powinno określać się mianem manipulatorów, czyli systemów do precyzyjnego sterowania narzędziami. Era robotów medycznych rozpocznie się na dobre, dopiero gdy pojawią się systemy, które bez udziału operatora przeprowadzą zabieg lub poprowadzą autonomiczną asystę. Pierwsze kroki w tej dziedzinie zostały już poczynione, za sprawą Cordius Vascular Robotics, twórców systemu CorPath GRX. Na tej platformie wprowadzono pierwszą półautomatyczną procedurę robotową dopuszczoną do stosowania klinicznego. W maju 2018 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) wydała pozwolenie na wprowadzenie zautomatyzowanego ruchu tego robota w trakcie operacji. Świat medycyny znów przyśpieszył. A jak na jego tle wygląda Europa? Wskaźnikiem często wykorzystywanym w ocenie rozwoju robotyki jest ilość urządzeń oraz wykonywanych zabiegów wspomaganych robotami. Europejskim liderem w tej dziedzinie są Włochy i Niemcy, które mogą pochwalić się ponad 100 urządzeniami da Vinci. Dla porównania, tylko w Chicago jest ich 65, a na całym Świecie pracuje blisko 5000 takich maszyn. W Polsce jest ich zaledwie 7. Powód? Cena zakupu i eksploatacji, która wydaje się nadal być barierą nie do przeskoczenia.

Polskie roboty Nie oznacza to jednak, że świat robotyki jest dla nas zamknięty. Polska ma bowiem swój obszar, który daje nam szanse zabłyśnięcia na światowym rynku – serce. Aktualnie spośród miliona operacji przeprowadzonych z wykorzystaniem robota od Intuitive Surgical, zaledwie kilkanaście tysięcy jest wykonywanych na sercu. Na tym polu maszyny wciąż ustępują miejsca klasycznym metodom i manualnym umiejętnościom chirurga. Są jednak specjaliści, którzy potrafią wykorzystać możliwości robota w kardiochirurgii. Światowym autorytetem w tej dziedzinie jest prof. Romuald Cichoń, który przeprowadził najwięcej operacji wszczepienia by-passów przy użyciu systemu da Vinci. Profesor aktywnie wspiera również projekt polskiego robota chirurgicznego Robin Heart, tworzonego od początku z myślą o operacjach na sercu. System krajowej produkcji ma wiele wyróżniających elementów, w tym ste-

rowanie z siłowym sprzężeniem zwrotnym. Oznacza to, że operator ma możliwość wyczucia miękkości tkanek. Aktualnie żaden inny robot nie dysponuje takim rozwiązaniem. Ponadto system sterowania umożliwia ruch w 7 płaszczyznach, dając swobodę porównywalną z naturalnym ruchem nadgarstka. Korzystanie z systemu Robin Heart wyklucza również konieczność piłowania mostka oraz otwierania klatki piersiowej, kilkukrotnie skracając czas rekonwalescencji. Mimo wielu zalet zdecydowanie częściej mówi się o da Vinci, niż osiągnięciach krajowych technologii. Czy amerykańskie rozwiązania jest aż tak wyjątkowe? Nie do końca, ma jednak jedną zasadniczą przewagę nad polskim projektem – jest wykorzystywany w operacjach klinicznych. Zabrzański robot niestety nadal nie wyszedł poza fazę sprawnego i funkcjonującego, ale jednak prototypu. Trzeba zdobyć certyfikat, posiadać odpowiednią dokumentację oraz mieć możliwość produkcji. Jak szacuje jego twórca, profesor Zbigniew Nawrat z Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu, uruchomienia produkcji i wprowadzenia do sprzedaży systemu Robin Heart to koszt około 40 mln zł. To mniej więcej tyle, ile kosztuje wybudowanie jednego kilometra autostrady. W skali globalnych inwestycji w zakresie robotyki medycznej to żaden koszt – w skali możliwości Fundacji, to kwota nieosiągalna. Szansą na dołączenie do światowej stawki jest dotacja w ramach europejskiego projektu DIH-HERO (ang. Digital Innovation Hub in Healthcare Robotics), który dysponuje budżetem 16 mln euro na wsparcie tego typu

projektów. To międzynarodowa platforma skupiająca przedsiębiorców i inżynierów w obszarze robotyki medycznej. Należą do niej również dwie inne polskie spółki – EGZOTech oraz ACCREA. Obie szukają szans na światowych rynkach. Pierwsza to twórca robota LunaEMG, wspierającego rehabilitacje osób z poważnymi dysfunkcjami ruchu. Urządzenie aktywuje mięśnie u pacjentów po udarze mózgu, niecałkowitego urazu rdzenia kręgowego czy dystrofii mięśniowej. Robot pracuje w ośrodkach głównie w Polsce i Niemczech, choć firma może pochwalić się również kontrahentami z Australii. Z kolei ACCREA, to twórca robotów asystujących. Sztandarowym produktem jest ARIA – sterowane wzrokiem robotyczne ramię, które po zainstalowaniu przy wózku inwalidzkim, umożliwia chwytanie i podnoszenie przedmiotów dla pacjentów z paraliżem czterokończynowym. Twórcy ramienia spodziewają się w najbliższym czasie komercyjnego wdrożenia, szukając odbiorców na zachodzie Europy. Dla wszystkich trzech projektów szanse na dołączenie do światowej stawki są realne. Urządzenia są innowacyjne, funkcjonalne oraz w fazie umożliwiającej globalne wdrożenia w stosunkowo krótkim czasie. Potrzeba jedynie środków finansowych i zainteresowania przedsiębiorców, których plany inwestycyjne coraz częściej zwracają się w kierunku robotyki. Według prognoz, globalny rynek robotów medycznych osiągnie wartość 25 mld USD w ciągu najbliższych 5 lat. Miejmy nadzieję, że ta perspektywa przyniesie również wsparcie dla polskich technologii. 

Wartość globalnego rynku robotów medycznych w latach 2018–2025* w mld USD 30 25 20 15 10 5 0

2018

2019

2020

2021

2022

2023

2024

2025

* Opracowanie własne na podstawie: „Global Medical Robot Market Size 2018: By Type, Applications, Industry Share, Trends, Growth, Analysis and Forecast, 2025” ZION Market Research

OSOZ Polska 7/2019

osoz world

Culture, UX/UI, education, accessibility. Digitalizationâ&#x20AC;&#x2122;s biggest barriers I asked five leaders in digital health change a simply question that has remained unanswered: what are the most common mistakes when implementing digital health solutions in a healthcare setting? Answers were given by Danielle Siarri, Rafael J. Grossmann, Shawna Butler, John Sharp and Paul Timmers. Danielle Siarri, MSN, RN Nursing Informatics Specialist The biggest missteps in implementing a new IT system is not having the clinical staff onboard or creating a culture to produce a project champion. The end users need a voice on the project from initiation to the lessons learned. The last line manager can scuttle a project, so having

OSOZ Polska 7/2019

them on board is a must. The infrastructure plays a key part, with server capacity and how much electricity new tech can draw from a building all must be calculated. Good governance is key from the start to finishing the implementation, with all key players understanding how each request plays into the economics of the project. The task of moving a radial

dial button is not as simple as one might think, so ownership of the choice is paramount.

Rafael J. Grossmann, MD, FACS Clinical Advisor at Magic Leap As a surgeon, full time clinician and also healthcare futurist and innovator, I have a biased perspective. Obviously, like any new tool that should help patients and the relatives of the patients and achieve better outcomes, we all have to consider whether the solution is going to be beneficial for the patient, balancing the risks with the benefits. It is the same for any IT healthcare solution. I think that cost is a barrier, but one that will decrease over the coming years. We know that technol-

osoz world

» Technology that is too complex, especially if it requires too many steps, is not intuitive and user-friendly, also might not be good.« ogy develops exponentially, becoming better, faster, smaller and also less expensive. Another big difficulty that is also very common, especially in a US setting, is the regulator. Again, technology develops exponentially but the regulations do not keep pace with that development. The law is often not up-to-date. In the case of the US specifically, HIPAA (Health Insurance Portability and Accountability Act) regulations are very strict, potentially inhibiting the implementation of any potential solution. Anyone who wants to come up with a solution that will eventually have a real effect, needs to address HIPAA and the safety of the patient data very carefully. Another factor – education is a must. One of the mistakes is that we think that technology will be accepted naturally by all the players, which is not the case. We need to make sure that patients, providers, administrators and regulators are educated and understand the issues, problems and solutions. It is really important to have a culture change. There are modern technologies that fail because they are introduced too quickly or without a proper cultural background. I would say that, in general, these factors are the main barriers that we face. Technology that is too complex, especially if it requires too many steps, is not intuitive and user-friendly, also might not be good. Innovations should improve how we care about patients, not add more clicks and work to be done, separating the clinicians from the patients. As the surgeon that performed the first live-streamed operation with Google Glass a few years ago, I think it is all about simplicity. It was easy, inexpensive and private – that is why it was successful.

Shawna Butler, RN MBA Nurse Economist Confusing digitization with transformation, and not engaging all participants in the care journey to unlock the potential of an IT system. Commonly, when organizations seek to implement a digital/IT solution they evaluate the current processes, workflows, activities, users, inputs, outcomes, and metrics and then use that information to design their analog-todigital conversion. They can miss new,

different, and better ways of caring, interaction, data collection/sharing/retrieval and the improvements in quality that an IT system uniquely enables. When organizations prioritize quality improvement over cost-cutting, and begin with a clear understanding of the problems that IT solves, who it serves and uses it, and the desired clinical, health, and experience outcomes, then the digital manifestation can look, feel and operate very differently from its analog origin. A transformation vs conversion approach can deliver remarkably improved outcomes and accessibility, and realize the productivity and financial gains the IT investment is meant to produce. There are two other major missed opportunities: 1. Not spending enough time on the outward facing UX/UI that we’re increasingly developing with IT systems. The people we care for, the people who love and care for/are responsible for them, the schools they attend, the communities they live in, the places they travel to and work for, etc. – these are places our health system wants and needs to interact with, and which we are offering portals into. We are not designing these well, and our internal users lack the training to teach external users how to access their data to enable self-management or inter-agency coordination (think about infectious outbreaks, emotional/mental health, environmental exposures and how to manage population health). 2. We are not designing for accessibility. People who need and receive the most care are the ones our systems are least well designed for – we have interfaces that fail to work for those with low vision or hearing, mobility issues, are cognitively impaired, non-verbal, or have some other physical or sensory deficit. Our systems are not designed for vulnerable, isolated, and marginalized communities – those without access to the internet, digital devices, or transportation. Our current systems have not served them well – digital systems are an opportunity to correct that, as long as we are intentional in designing for inclusion and accessibility. When implementing new systems, it is crucial to understand the needs

of the hard-to-reach and hardly-reached, otherwise the new systems we design will just become more efficient in excluding those who most need access.

Paul Timmers Visiting research fellow, University of Oxford; Visiting professor, Rijeka University; Chief Advisor European Institute of Technology / Health Often there is pressure to introduce ICT in health and care. Cost-savings, management ambitions, policy requirements or a commercial drive that cannot wait... But when staff and patients are by-passed in the rush ‘to get things done’, the seed of future problems has already been sown. Health is about trust, so let’s pay more than lip service to building trust, and take the time and effort to involve all concerned. This also implies not underestimating the time needed for training. Much hospital ICT requires human intervention. We must learn how to work efficiently and effectively with ICT, and adapt our ways of working. Finally, silos, silos, silos. ICT often implies tearing down walls, connecting people and processes, bridging differences. Unfortunately, many ICTs introduce new silos due to a lack of standards or the rise of new professions like health data analyst. Don’t accept existing and future silos.

John Sharp, MSSA, PMP, FHIMSS Director, Thought Advisory; Personal Connected Health Alliance IT systems, particularly new, innovative programs and apps, may fail or struggle due to several factors. First, there is a failure to work closely with the system users, whether that means providers or patients. This is also a problem when new features are added. A failure to focus on user-centered design, particularly for providers, is not considering the workflow; providers are already burdened with EMR documentation, so new digital health solutions should not only fit into their workflow but help them to become more efficient and reduce the burden. For patients/consumers, digital health solutions may fail when they don’t fit with the patient’s lifestyle or are overly complex. For instance, remote monitoring which requires complex setting up or regular data entry are challenging when managing a chronic condition; remote monitoring which collects data passively takes the burden off the patient and family caregivers. 

OSOZ Polska 7/2019

syste m y i spr z Ä&#x2122; t

KAMSOFT S.A.

INDYWIDUALNE KONTO ZDROWOTNE

OSOZ Polska 7/2019

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

OSOZ-IKZ

Indywidualne Konto Zdrowotne kompleksowo gromadzi bm=oul-1f; o Â&#x152;7uoÂ&#x2030;bÂ&#x2020; Â&#x2030; f;7mÂ&#x2039;l lb;fv1Â&#x2020; b roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- m- 7ov|<r 7o mb1_ omĹ&#x160;Ń´bm;Äş - om1b; Â&#x152;m-f7Â&#x2020;f. vb< lÄşbmÄş bm=oul-1f; o problemach zdrowotnych, wizytach lekarskich, receptach 1Â&#x152;Â&#x2039; vhb;uoÂ&#x2030;-mb-1_Äş -m; ]uol-7Â&#x152;om; v. -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mb; Â&#x152; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;;h orb;hb Â&#x152;7uoÂ&#x2030;o|m;fÄˇ Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ Â&#x2030; u-l-1_ " ,Äş

PACJENT

GromadĹş dane w jednym, bezpiecznym miejscu i korzystaj z programĂłw profilaktycznych.

syste m y i spr z Ä&#x2122; t

OSOZ-IKZ

INDYWIDUALNE KONTO ZDROWOTNE

NR. KAT. 2413PI01.00

Kompletna historia zdrowia on-line

mombloÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; informacji

Automatyczne gromadzenie danych

Wzrost 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- Ń´;1Â&#x152;;mb-

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$

Indywidualne Konto Zdrowotne pozwala na gromadzemb; bm=oul-1fb o Â&#x152;7uoÂ&#x2030;bÂ&#x2020; Â&#x2030; f;7mÂ&#x2039;l lb;fv1Â&#x2020; b 7ov|<r 7o mb1_ ruÂ&#x152;;Â&#x152; m|;um;|Äş -m; Â&#x152;-vbŃ´-f.1; om|o ]uol-7Â&#x152;om; v. -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mb; Â&#x152; ro7lbo|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ Â&#x2030; u-l-1_ ruof;h|Â&#x2020; " , Ĺ&#x2039; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;;h l;7Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_Äˇ -r|;hÄˇ Ń´-0ou-|oubŕĽ&#x2022;Â&#x2030; l;7Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_Äş b;Â&#x152;-Ń´;ŕ§ľmb; o7 |;]oÄˇ r-1f;m| loŕ§ľ; |;ŕ§ľ v-lo7Â&#x152;b;Ń´mb; Â&#x2020;Â&#x152;Â&#x2020;r;jmb-ŕŁ&#x20AC; bm=oul-1f; o vÂ&#x2030;obl Â&#x152;7uoÂ&#x2030;bÂ&#x2020;Äş )rbvÂ&#x2039; m- om1b; o0;flÂ&#x2020;f. bm=oul-1f; o problemach zdrowotnych, wizytach lekarskich, wypisanych i zrealizowanych receptach, wystawionych skierowaniach na badania laboratoryjne i do specjalisty oraz Â&#x2030;Â&#x2039;mbhb 0-7-ŕĽ&#x2030; Ń´-0ou-|ouÂ&#x2039;fmÂ&#x2039;1_Äş

m7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´m; om|o ,7uoÂ&#x2030;o|m; Â&#x152; loŕ§ľŃ´bÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b. ]uol-dzenia historii leczenia on-line stanowi pierwszy krok Â&#x2030; hb;uÂ&#x2020;mhÂ&#x2020; moÂ&#x2030;o1Â&#x152;;vm;]o Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb- Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b;lÄş

m=oul-1f; |; Ĺ&#x2039; Â&#x152;- Â&#x152;]o7. r-1f;m|- Ĺ&#x2039; lo]. 0Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x2020;7ov|<rnione lekarzowi w trakcie wizyty lekarskiej z poziomu oprogramowania medycznego, z ktĂłrego lekarz korzysta Â&#x2030; |u-h1b; 1o7Â&#x152;b;mm;f ru-1Â&#x2039;Äş Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; 7b-]moÂ&#x152;- Ń´;h-uska jest znacznie trafniejsza, a zastosowana technologia Ń´;1Â&#x152;;mb- loŕ§ľ; 0Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; |-ŕĽ&#x2030;vÂ&#x152;- b vhÂ&#x2020;|;1Â&#x152;mb;fvÂ&#x152;-Äş

ovb-7-mb; om|- Â&#x2030;rjÂ&#x2039;Â&#x2030;- |-hŕ§ľ; m- Â&#x152;Â&#x2030;b<hvÂ&#x152;;mb; 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;- Ń´;1Â&#x152;;mb- Â&#x2030; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h-1_ Â&#x152;7uoÂ&#x2030;o|mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ Â&#x152; " ,Äˇ lb<7Â&#x152;Â&#x2039; bmmÂ&#x2039;lb 7Â&#x152;b<hb loŕ§ľŃ´bÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m;f hom|uoŃ´b bm|;u-h1fb b Â&#x2020;1Â&#x152;Â&#x2020;Ń´;ŕĽ&#x2030;Äş

Gromadzenie w jednym miejscu kompleksowych informacji o zdrowiu ov|<r omĹ&#x160;Ń´bm; 7o _bv|oubb Ń´;1Â&#x152;;mb- mb;Â&#x152;-Ń´;ŕ§ľmb; od miejsca pobytu pacjenta ;Â&#x152;roŕŚ&#x2039;u;7mb 7ov|<r Ń´;h-uÂ&#x152;- 7o _bv|oubb Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b- pacjenta z poziomu oprogramowania medycznego ov|<r 7o vÂ&#x152;;u;]Â&#x2020; v;uÂ&#x2030;bvŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2020;j-|Â&#x2030;b-f.1Â&#x2039;1_ 1o7Â&#x152;b;mm. orb;h< m-7 Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b;l

ov|<r 7o ruoCŃ´-h|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ ruo]u-lŕĽ&#x2022;Â&#x2030; zdrowotnych ;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;o b -mombloÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; ]uol-7Â&#x152;;mb- 7-mÂ&#x2039;1_

PRZEWAGA SYSTEMU W ramach Indywidualnego Konta Zdrowotnego pacjen1b Â&#x2020;Â&#x152;Â&#x2039;vhÂ&#x2020;f. 7ov|<r 7o Â&#x2030;b;Ń´Â&#x2020; v;uÂ&#x2030;bvŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2020;j-|Â&#x2030;b-f.1Â&#x2039;1_ 1o7Â&#x152;b;mm. orb;h< m-7 Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b;l ou-Â&#x152; lo]. houÂ&#x152;Â&#x2039;v|-ŕŁ&#x20AC; Â&#x152; moÂ&#x2030;o1Â&#x152;;vmÂ&#x2039;1_ =oul o0vjÂ&#x2020;]b Â&#x2030; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h-1_ l;7Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ b -r|;h-1_ Â&#x2030;vrŕĽ&#x2022;jru-1Â&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ Â&#x152; " ,Äˇ |-hb1_ f-hÄš Internetowa rejestracja do lekarza oŕ§ľŃ´bÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb- 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;; Â&#x2030;vh-Â&#x152;-m;f -r|;1; ou-Â&#x152; b1_ u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f< omĹ&#x160;Ń´bm; oŕ§ľŃ´bÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb- bm=oul-1fb o Â&#x2030;Â&#x2039;mbh-1_ 0-7-ŕĽ&#x2030; laboratoryjnych |uÂ&#x152;Â&#x2039;lÂ&#x2039;Â&#x2030;-mb; roÂ&#x2030;b-7olb;ŕĽ&#x2030; Â&#x152;- roŕŚ&#x2039;u;7mb1|Â&#x2030;;l Â&#x2030;b-7oloŕŚ&#x2039;1b " " ou-Â&#x152; ro1Â&#x152;|Â&#x2039; ;Ĺ&#x160;l-bŃ´

E-mail: pomoc@osoz.pl | Tel.: +48 32 609 12 61

1000MI02.03

Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m- hom|uoŃ´- bm|;u-h1fb b Â&#x2020;1Â&#x152;Â&#x2020;Ń´;ŕĽ&#x2030;

OSOZ Polska 7/2019

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

FELIETON Pacjenci w aptekach. Wyzwania z obsadą pierwszego stołu

RANKINGI PEX Firmy i produkty (czerwiec 2019)

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (czerwiec 2019)

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (czerwiec 2019)

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

F E L I E TO N

Pacjenci w aptekach. Wyzwania z obsadą pierwszego stołu Liczba aptek maleje. Liczba raportów na temat struktury zamknięć i otwarć aptek oraz dyskusje dotyczące „właściwej” liczby aptek (czytaj: zapewniającej rentowność) – rośnie. Nie ma sporów w kwestii obsady apteki, farmaceutów/kierowników brakuje, a regulacje prawne są „nieubłagane”. Nie mam recepty, tym bardziej e-recepty, na te problemy. Idea tekstu jest prosta – przedstawić statystycznie obraz przeciętnej apteki w Polsce pod kątem ilości pacjentów próbujących zaopatrzyć się w aptece w danym dniu, a także w różnych godzinach przeciętnego dnia tygodnia. Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Czy to pomoże w czymkolwiek? Może nie, ale sama świadomość różnic, najle-

piej już analizowana przez właścicieli/ menedżerów aptek, w konkretnych przypadkach na pewno pomaga w planowaniu grafików i dyżurów. Analizy dotyczą czerwca 2019 i 2018 roku*.

W czerwcu 2019 roku przeciętną aptekę (w analizach, apteki i punkty apteczne traktowane są łącznie) odwiedziło, robiąc w niej zakupy, 3 640 pacjentów/konsumentów. To o 4,6% więcej niż w roku ubiegłym. Może to już, przynajmniej częściowo, wynikać ze spadku liczby aptek. W okresie czerwiec 2019 – czerwiec 2018 ubyło ich ponad 700. Średnio, w czerwcu bieżącego roku, leki na recepty refundowane kupiło 720 pacjentów (nie wyklucza to zakupu innych kategorii produktów, tak też jest przy kolejnych przytaczanych liczbach, odnotowano 1,4% wzrostu w stosunku do czerwca 2018), leki na recepty nierefundowane – 750 pacjentów (2,7% wzrostu), a produkty bez recepty – 3 010 pacjentów (5,2% wzrostu). Mimo, że nie jest to tematem artykułu, przyjrzyjmy się marżom (na-

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

rzutom). Miały one, według prognoz różnych organizacji, rosnąć przy spadku ilości aptek. Ogólnie, narzut w czerwcu 2019 wyniósł 24,7%, czyli mniej o 0,9% niż rok temu. Spadają też narzuty dla leków na receptę pełnopłatnych (o 7,8%) oraz dla produktów bez recepty (o 3,2%). Wzrost odnotowano jedynie w przypadku leków refundowanych (o 2,5%). Zatem, na sprzedaży portfolio aptecznego zmian pozytywnych w poziomie narzutu jeszcze nie widać. Wróćmy jednak do tematu zachowań pacjentów (porównanie okresów: czerwiec 2019 – czerwiec 2018). Wykresy obrazują: średnią liczbę pacjentów w przeciętnej aptece w każdym tygodniu czerwca, średnią liczbę pacjentów w każdym dniu czerwca oraz rozkład godzinowy ilości pacjentów w dniach powszednich w czerwcu 2019 roku. Wzrost – pomiędzy czerwcami – może wynikać ze spadku ilości aptek – czerwiec, zazwyczaj, nie jest „sezonem przeziębień”. Wnioski z analiz są oczywiste. Rośnie liczba pacjentów per statystyczna apteka. Jeśli założymy, że dla pacjentów/konsumentów liczą się takie „przyciągacze/ zniechęcacze” do zakupów w danej aptece jak długość kolejki, jakość obsługi, dostępność leków/produktów, cena (wymieniam bez rangowania ważności oraz bez pretensji do kompletności), to odpowiednia obsada w danym czasie może się liczyć. Nie ma tu miejsca na bardzo ciekawy temat dostępności produktów. Obiecuję do niego wrócić.  Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

Liczba pacjentów w aptece w poszczególnych tygodniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2019

ƐƏƏƏ

czerwiec 2018

ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ 1 ;u 1-

ѶŋƐƓ 1 ;u 1-

ƐƔŋƑƐ 1 ;u 1-

ƑƑŋƑѶ 1 ;u 1-

ƑƖŋƒƏ 1 ;u 1-

Średnia liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2019

czerwiec 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Liczba pacjentów w rozbiciu na przedziały godzinowe w średniej aptece w dniu powszednim w czerwcu

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl ƐƓ

OSOZ Polska 7/2019

ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

Ə ƐŋƑ

w czerwcu 2019 wyniosła 24,7%, czyli mniej o 0,9% niż rok temu. Wbrew prognozom, na razie nie wzrosła wraz ze spadkiem liczby aptek.«

ƐƑ

ƏŋƐ

» Marża apteczna

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

R an k in g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Czerwiec 2019 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence). Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w czerwcu 2019

POLPHARMA

ADAMED

KRKA

TEVA

BAYER

SANOFI

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

XARELTO

PRADAXA

NEOPARIN

CLEXANE

LEKI NA RECEPTĘ

SANDOZ

VALEANT

GLAXOSMITHKLINE

BOEHRINGER INGELHEIM

POLPHARMA

GLAXOSMITHKLINE

USP ZDROWIE

SANOFI

HASCO - LEK

AFLOFARM TEVA

BERLIN-CHEMIE

SANDOZ

VALEANT

FOSTEX

GLUCOPHAGE

BISOCARD

ATORIS

INS. NOVORAPID

INS. GENSULIN

FENISTIL

IBUPROM

NUTRICIA AFLOFARM N.P.ZDROVIT USP ZDROWIE SIEĆ OLIMP LABS RECKITT BENCKISER POLPHARMA SYNOPTIS OLEOFARM

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS SANOFI ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE NAOS BIOGENED POLPHARMA SYNOPTIS

         

LEKI OTC

         

ACARD

CYCLO 3 FORT

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

VOLTAREN

OCTENISEPT

APAP

MAGNE-B6

NUROFEN

ESSENTIALE

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w czerwcu 2019

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

BEBILON MARKA WŁASNA NUTRAMIGEN NEOCATE ZDROVIT DICOFLOR DOPPELHERZ NEOMAG NUTRIDRINK D-VITUM

         

KOSMETYKI VICHY ZIAJA PHARMACERIS BIODERMA LA ROCHE DERMEDIC IWOSTIN EMOLIUM AVENE ULTRATHON

         

Więcej danych? Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y m o nito r epide m i o lo g i c z ny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia. GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W czerwcu W ODNIESIENIU DO maja

78 578 zł

75 254 zł

5 133 zł

4 113 zł

998 zł

1419 zł

maj

czerwiec

maj

czerwiec

maj

czerwiec

−3324 zł

−4,23%

−1020 zł

−19,87%

420 zł

42,11%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2019 I 2018

905 790 zł

942 820 zł

73 691 zł

77 143 zł

11 691 zł

11 935 zł

2018

2019

2018

2019

2018

2019

37 030 zł

4,09%

3452 zł

4,68%

245 zł

2,09%

czerwiec WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 59 796 zł Opolskie 62 166 zł Kujawsko-Pomorskie 63 552 zł

Podkarpackie 3 171 zł Kujawsko-Pomorskie 3 237 zł Opolskie 3 242 zł

Kujawsko-Pomorskie 988 zł Podlaskie 1 010 zł Opolskie 1 044 zł

Łódzkie 83 713 zł Wielkopolskie 85 801 zł Mazowieckie 88 645 zł

Dolnośląskie 4 681 zł Pomorskie 4 798 zł Mazowieckie 5 105 zł

Pomorskie 1 599 zł Dolnośląskie 1 681 zł Mazowieckie 1 727 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 761 217 zł Opolskie 774 113 zł Kujawsko-Pomorskie 813 585 zł

Świętokrzyskie 63 899 zł Opolskie 64 331 zł Warmińsko-Mazurskie 65 288 zł

Opolskie 7 806 zł Kujawsko-Pomorskie 7 894 zł Podlaskie 8 793 zł

Wielkopolskie 1 043 372 zł Dolnośląskie 1 059 315 zł Mazowieckie 1 117 907 zł

Lubuskie 85 812 zł Dolnośląskie 89 199 zł Mazowieckie 98 197 zł

Dolnośląskie 13 838 zł Mazowieckie 14 079 zł Podkarpackie 14 827 zł

czerwiec WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Świętokrzyskie -6 950 zł Dolnośląskie -5 712 zł Lubelskie -4 532 zł

Wielkopolskie -1 273 zł Lubelskie -1 234 zł Mazowieckie -1 208 zł

Brak spadków kosztów

Podlaskie 77 zł

Brak wzrostów kosztów

Dolnośląskie 539 zł Śląskie 552 zł Malopolskie 645 zł

zestawienie KOSZTY W czerwcu W OSTATNICH LATACH

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

m o nito r epide m i o lo g i c z ny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

ѶƔƏƏƏ

» Znajdujemy się

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ ƕƔƏƏƏ

w okresie spadku kosztów leczenia.«

ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y m o nito r epide m i o lo g i c z ny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

ƖƏƏƏ

» Koszty grypy

ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ

i przeziębienia spadają niemal liniowo.«

ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

m o nito r epide m i o lo g i c z ny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» Czerwiec – ze względu

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

na dobrą pogodę – przyniósł wysokie koszty leczenia alergii.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC prognoza

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków czerwiec | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO maja

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

21,41 zł

24,72%

200 tys. zł

3640

0,45%

-8 tys. zł

-0,19 zł

(

-3,81 zł

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

PROGNOZA NA

wrzesień

Obrót statystycznej apteki w czerwcu 2019 roku wyniósł 200 tys. zł. W porównaniu z majem 2019 roku był o 8 tys. zł niższy (–3,8%). Jednocześnie był o 13,5 tys. zł wyższy (+7,2%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,84 mld zł. Oznacza to spadek o 125,6 mln zł (–4,2%) w stosunku do maja 2019 roku oraz wzrost o 53,2 mln zł (+1,9%) w stosunku do czerwca 2018 roku. Udział refundacji stanowił 26,30% (–0,37 p.p. w porównaniu z majem 2019) obrotu aptecznego i wyniósł 748 mln zł (–5,5%). Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2019 roku wyniesie 2,54 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 9,6% (+223,5 tys. zł) oraz wzrost o 15,6% (+ 344 tys. zł) w stosunku do

OSOZ Polska 7/2019

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

54,95 zł

(

suplementy

INNE

(

58,72% 21,31% 8,27% 11,69%

(

100

(

POZIOM REFUNDACJI

26,30% -0,37%

Wrzesień przyniesie sezonowy wzrost obrotu statystycznej apteki. W tym okresie zwiększa się sprzedaż produktów związanych z leczeniem dolegliwości górnych dróg oddechowych. Coraz większą popularnością cieszą się szczepionki na grypę. Fakty te sprawiają, że wrzesień cechuje zdecydowanie wyższy obrót w aptece w stosunku do sierpnia.

2017 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 36,2 mld zł. To odpowiednio o 1,6 mld zł więcej (+4,6%) niż w 2018 roku oraz o 3,2 mld zł więcej (+9,6%) niż w 2017 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,3 mld zł, co będzie stanowiło 25,72% całkowitego obrotu aptecznego. W czerwcu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 69,8 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 45,4 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 83,4 tys. zł. W porównaniu z majem 2019 roku, dla wszystkich trzech kategorii zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych spadek ten wyniósł 3,96 tys. zł (–5,4%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty peł-

nopłatne – 2,14 tys. zł (–4,5%), z kolei dla sprzedaży odręcznej spadek wyniósł 1,79 tys. (–2,1%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 992 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 645 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,19 mld zł. Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 223 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – czwartek (6790 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 2 433 zł. W czerwcu 2019 roku największy wzrost wartości sprzedaży w stosunku do maja 2019 roku zanotowaliśmy w przypadku produktów dermatologicznych (+21,98%) oraz produktów przeciwpasożytniczych (+70,18%). Największy spa-

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R FA R M A C J I

dek wartości sprzedaży (–12,29%) zanotowały produkty na układ oddechowy. Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na przewód pokarmowy (spadek udziałów o 1,02 p.p.), produktów dermatologicznych (wzrost o 1 p.p) oraz produktów na układ oddechowy – spadek o 0,82 p.p. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy (16,94%). W czerwcu średnia marża apteczna wyniosła 24,72%. To o 0,45 p.p. więcej niż w maju 2019 roku oraz o 0,21 p.p. mniej niż w czerwcu 2018 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,45% (+0,26 p.p. w stosunku do maja 2019), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,11% (+0,67 p.p. w stosunku do maja 2019), natomiast dla produktów OTC – 29,27% (+0,38 p.p. w stosunku do maja 2019 roku). Prognozujemy, że marża apteczna w 2019 roku wyniesie 24,63%. Będzie to odpowiednio o 0,38 p.p. mniej niż w 2018 roku oraz o 0,59 p.p. mniej niż w 2017 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,75% (+0,07 p.p. w stosunku do 2018 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,30% (–1,59 p.p. w stosunku do 2018 roku), a dla produktów OTC – 28,66 p.p. (–0,84 p.p. w stosunku do 2018 roku). Średnia cena za opakowanie leku w czerwcu 2019 roku wyniosła 21,41 zł. To o 19 groszy mniej niż w maju 2019 roku oraz o 0,41 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. W porównaniu z majem 2019 roku, w dwóch z trzech kategorii sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 28,31 zł (+22 grosze), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 26,37 zł (+0,16 zł), produktów OTC – 16,21 zł (–0,24 zł). W czerwcu statystyczną aptekę odwiedziło 3 640 pacjentów (wzrost o stu pacjentów w stosunku do maja 2019). 3 010 osób zakupiło produkty OTC, 720 – leki refundowane, a 750 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 czerwca. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 917 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 1–7 czerwca (900 osób), 22–28 czerwca (866

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2019

czerwiec 2018

ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach czerwca – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2019

czerwiec 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 6%

16,94% przewód pokarm. i metabolizm

4,75% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,78% narządy zmysłów

8,47% układ oddechowy

3,29% leki przeciwzakaźne 0,58% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,63% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,8% krew i układ krwiotwórczy

13,43% układ sercowo-naczyniowy

1,22% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 4,74% dermatologia

10,25% centralny układ nerwowy varia 13,5% 6,63% nieokreślona

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2019 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019

(

ƑƏƐѶ

zapłata pacjenta

ƑƏƐƖ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ

ƐƔķƒƓ ƐƔķƑƒ ƐƔķƐѶ ƐƔķƒѶ ƐƔķƓƓ ƐƔķƔƖ ƐƔķѵƓ ƐƔķѵƕ ƐƔķѶƖ ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ

ƐƏ Ɣ ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

ƔķѵƓ

ƔķѶƑ

Ɣķƕƒ

ƔķƔƕ

ƔķƒƖ

ƔķƔƒ

ƔķƓƕ

ƔķƐƐ

ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѶƕ

ƕķƖѶ

ƕķƖƔ

ƕķƒƒ

ƕķƔ

ƕķƕƒ

ƕķѵѶ

ƕķѵ

ƕķƑƐ

ƕķѵƐ

ƕķƕѶ

ƕķѵ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƒѶ

refundacja

ƕķƑѵ

ƕķƑƔ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƑƏķƑѵ ƑƏķƓѶ ƑƏķѵƕ ƑƏķѵƑ ƑƏķѵƒ ƑƏķѵƒ ƑƏķƓƒ ƑƏķѵѵ ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ

Ɣ Ə

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2019 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

OSOZ Polska 7/2019

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w czerwcu ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

osób) i 15–21 czerwca (805 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00. Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 54,95 zł. To o 3,81 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 1,35 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. Z kwoty tej 40,49 zł zapłacił pacjent, a 14,45 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z majem 2019 spadła o 7,8%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 6,0% (–2,59 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 96,88 zł (z czego 24,84 zł to zapłata pacjenta, a 72,04 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 60,47 zł, a dla produktów OTC – 27,71 zł. Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2019 roku wyniesie 56,86 zł. Z kwoty tej 42,23 zł zapłaci pacjent, a 14,62 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 63,24 zł, produktów OTC – 29,03 zł, a leków refundowanych – 99,95 zł (z czego 26,16 zł to zapłata pacjenta, a 73,79 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2019

czerwiec 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach czerwca (porównanie do ubiegłego roku) czerwiec 2019

» W czerwcu, statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 54,95 zł.«

czerwiec 2018

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ 1 ;u 1-

ѶŋƐƓ 1 ;u 1-

ƐƔŋƑƐ 1 ;u 1-

ƑƑŋƑѶ 1 ;u 1-

ƑƖŋƒƏ 1 ;u 1-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

czerwiec 2019

czerwiec 2018

czerwiec 2019

czerwiec 2018

117 446

111 929

58,72%

60,02%

Lek - OTC

42 623

39 346

21,31%

21,10%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

16 549

15 549

8,27%

8,34%

Pozostałe

23 381

19 676

11,69%

10,55%

Lek - RX

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za czerwiec 2019 czerwiec 2019

zmiana w stosunku do (%) maja 2019

stycznia 2019

zmiana w stosunku do (liczbowo)

czerwca 2018

maja 2019

stycznia 2019

czerwca 2018

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

200,0

-3,8%

-11,7%

7,2%

-8,0

-26,5

13,5

cały rynek apteczny

2 844 000

-4,2%

-14,0%

1,9%

-125 616,0

-462 900,0

53 214,0

statystyczna apteka

69,8

-5,4%

-5,7%

-4,0%

-4,0

-4,2

-2,9

cały rynek apteczny

991 845

-5,7%

-8,1%

-8,8%

-60 458,5

-87 567,1

-95 561,6

statystyczna apteka

45,4

-4,5%

-5,9%

8,8%

-2,1

-2,9

3,7

cały rynek apteczny

644 920

-4,9%

-8,4%

3,4%

-33 137,9

-58 887,9

21 205,2

statystyczna apteka

83,4

-2,1%

-18,6%

17,9%

-1,8

-19,0

12,7

cały rynek apteczny

1 186 076

-2,5%

-20,7%

12,0%

-30 353,0

-309 226,8

127 492,7

statystyczna apteka

52,6

-5,2%

-3,8%

1,8%

-2,9

-2,1

0,9

cały rynek apteczny

748 092

-5,5%

-6,3%

-3,3%

-43 957,1

-50 586,8

-25 262,6

w całkowitym obrocie

26,30%

-1,4%

8,9%

-5,1%

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,36%

0,2%

2,3%

5,9%

0,0

ogółem

21,41 zł

-0,9%

2,6%

1,9%

-0,2

0,5

0,4

dla leków z list refundacyjnych

28,31 zł

0,8%

1,6%

1,2%

0,2

0,5

0,3

dla leków z recept pełnopłatnych

26,37 zł

0,6%

2,8%

3,9%

0,2

0,7

1,0

dla produktów bez recepty (OTC)

16,21 zł

-1,5%

-0,5%

3,9%

-0,2

-0,1

0,6

3 640

2,8%

-13,3%

4,6%

100,0

-560,0

160,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

720

-1,4%

-11,1%

1,4%

-10,0

-90,0

10,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

750

2,7%

-8,5%

2,7%

20,0

-70,0

20,0

3 010

3,4%

-15,0%

5,2%

100,0

-530,0

150,0

ogółem

24,72%

1,8%

-0,4%

-0,9%

0,0

dla leków z list refundacyjnych

19,45%

1,4%

1,7%

2,5%

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

21,11%

3,3%

1,8%

-7,8%

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,27%

1,3%

1,4%

-3,2%

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

54,95 zł

-6,5%

1,9%

2,5%

-3,8

1,0

1,4

Wartość zapłaty przez pacjenta

40,49 zł

-6,0%

-1,0%

4,5%

-2,6

-0,4

1,8

Wartość dopłaty refundatora

14,45 zł

-7,8%

11,0%

-2,7%

-1,2

1,4

-0,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

96,88 zł

-4,1%

6,1%

-5,3%

-4,1

5,6

-5,5

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,84 zł

-4,7%

-0,3%

-18,5%

-1,2

-0,1

-5,7

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

72,04 zł

-3,8%

8,5%

0,2%

-2,9

5,7

0,2

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

60,47 zł

-7,1%

2,9%

5,9%

-4,6

1,7

3,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

27,71 zł

-5,4%

-4,2%

12,0%

-1,6

-1,2

3,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2019: 2 543,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƓƏ

Zmiana obrotu: wzrost 8 do 10%

ƑƒƏ

Tysiące zł

ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

OSOZ Polska 7/2019

(

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do czerwca 2019 2019

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2017

2019

2017

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2017

2 543,5

9,6%

15,6%

223,5

344,0

1 269,5

12,9%

13,3%

145,0

149,5

36 159 346,0

4,6%

9,6%

1 576 252,0

3 167 682,5

18 270 941,0

7,8%

9,1%

1 328 373,5

1 530 031,0

870,9

6,6%

12,0%

54,0

93,0

433,7

8,5%

9,6%

33,8

38,2

12 379 599,6

1,7%

6,1%

201 865,5

711 669,5

6 239 799,7

3,6%

5,5%

216 479,4

327 944,5

565,7

12,3%

16,8%

61,9

81,5

280,9

15,0%

13,8%

36,6

34,0

8 040 672,7

7,1%

10,7%

531 556,5

779 201,3

4 042 258,0

9,8%

9,5%

361 972,8

351 956,1

1 085,9

10,6%

17,8%

104,0

163,7

545,2

15,6%

16,0%

73,4

75,3

15 439 869,2

5,5%

11,6%

805 294,6

1 607 680,5

7 849 333,0

10,4%

11,8%

739 355,9

825 792,5

654,2

9,2%

16,6%

55,0

92,9

324,2

12,0%

14,5%

34,8

41,0

9 298 910,7

4,1%

10,4%

367 214,8

879 698,4

4 664 928,2

7,0%

10,2%

304 373,1

431 810,6

0,3

-0,4%

0,8%

0,0

0,3

-0,8%

1,0%

0,0

0,7

1,9%

3,8%

0,0

0,7

2,8%

4,3%

0,0

20,9

0,2%

3,0%

0,0

0,6

21,0

0,1%

1,8%

0,02

0,37

28,6

2,1%

4,0%

0,6

1,1

28,3

1,2%

2,3%

0,33

0,65

26,2

3,3%

6,6%

0,8

1,6

26,4

3,9%

5,2%

0,98

1,31

16,2

2,5%

6,3%

0,4

1,0

16,2

3,9%

7,7%

0,61

1,16

44 734,4

2,1%

3,8%

924,4

1 654,4

22 810,0

5,9%

2,5%

1 270,0

550,0

8 713,0

1,4%

2,3%

123,0

193,0

4 540,0

6,6%

2,5%

280,0

110,0

8 945,0

-0,1%

-4,0%

-5,0

-375,0

4 620,0

3,8%

-4,9%

170,0

-240,0

37 409,8

2,5%

4,8%

909,8

1 699,8

19 000,0

5,7%

2,8%

1 030,0

520,0

0,2

-1,5%

-2,3%

0,0

0,2

-1,5%

-2,7%

0,0

0,2

0,4%

1,2%

0,0

0,2

1,7%

1,8%

0,0

0,2

-7,0%

-14,2%

0,0

0,2

-10,5%

-16,0%

0,0

0,3

-2,9%

-2,7%

0,0

0,3

-0,5%

-1,0%

0,0

56,86 zł

7,4%

11,4%

3,9

5,8

55,66 zł

6,6%

10,6%

3,5

5,3

42,23 zł

7,5%

11,1%

3,0

4,2

41,44 zł

6,9%

10,2%

2,7

3,8

14,62 zł

6,9%

12,2%

0,9

1,6

14,21 zł

5,8%

11,7%

0,8

1,5

99,95 zł

5,1%

9,5%

4,9

8,7

95,52 zł

1,8%

7,0%

1,7

6,2

26,16 zł

-0,2%

-0,7%

-0,1

-0,2

25,15 zł

-5,5%

-4,2%

-1,5

-1,1

73,79 zł

7,1%

13,6%

4,9

8,8

70,37 zł

4,7%

11,6%

3,1

7,3

63,24 zł

12,4%

21,7%

7,0

11,3

60,81 zł

10,8%

19,7%

5,9

10,0

29,03 zł

7,9%

12,4%

2,1

3,2

28,70 zł

9,3%

12,8%

2,4

3,3

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2019: 36,2 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2018)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2018)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2018)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 9,3 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2018)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

653,17

0,08

34253,26

0,17

7567,69

0,05

26685,57

0,51

0,22

0,78

1222,46

28,02

52,44

2. U-30

443,90

0,05

16870,16

0,08

6915,56

0,05

9954,60

0,19

0,41

0,59

708,97

23,80

38,00

3. U-50

230,72

0,03

5441,63

0,03

3116,52

0,02

2325,10

0,04

0,57

0,43

289,08

18,82

23,59

4. U-BEZPŁATNY

20,77

0,00

1594,15

0,01

121,01

0,00

1473,14

0,03

0,08

0,92

59,89

26,62

76,74

5. INWALIDA WOJENNY

13,80

0,00

737,99

0,00

0,89

0,00

737,10

0,01

0,00

1,00

23,50

31,40

53,49

0,18

0,00

5,22

0,00

0,79

0,00

4,43

0,00

0,15

0,85

0,28

18,75

29,34

10,76

0,00

304,29

0,00

49,83

0,00

254,46

0,00

0,16

0,84

16,27

18,70

28,28

0,00

0,03

0,00

0,03

0,00

1,00

0,00

17,28

22,20

230,87

0,03

9758,92

0,05

11,81

0,00

9747,11

0,19

0,00

1,00

372,04

26,23

42,27

3,27

0,00

784,36

0,00

99,47

0,00

684,89

0,01

0,13

0,87

6,77

115,92

239,66

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

9,91

0,00

1487,99

0,01

747,23

0,01

740,76

0,01

0,50

43,06

34,56

150,21

12. PEŁNOPŁATNE

1286,68

0,16

45353,00

0,23

45352,20

0,31

0,80

0,00

1,00

0,00

1717,49

26,41

35,25

13. ODRĘCZNA

5223,75

0,64

83409,00

0,42

83408,55

0,57

0,45

0,00

1,00

0,00

5936,28

14,05

15,97

14. RAZEM

8127,79

1,00

200000,00

1,00

147391,57

1,00

52608,43

1,00

0,74

0,26

10396,08

19,24

24,61

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

697,37

0,08

35269,00

0,17

7816,42

0,05

27452,58

0,51

0,22

0,78

1313,00

26,86

50,57

2. U-30

454,43

0,05

17093,63

0,08

7094,10

0,05

9999,53

0,19

0,42

0,58

718,44

23,79

37,62

3. U-50

276,41

0,03

6652,58

0,03

3818,25

0,02

2834,33

0,05

0,57

0,43

339,93

19,57

24,07

4. U-BEZPŁATNY

21,26

0,00

1550,69

0,01

124,71

0,00

1425,98

0,03

0,08

0,92

60,57

25,60

72,94

5. INWALIDA WOJENNY

14,71

0,00

772,49

0,00

1,93

0,00

770,56

0,01

0,00

1,00

24,76

31,20

52,53

0,19

0,00

5,59

0,00

0,97

0,00

4,62

0,00

0,17

0,83

0,30

18,85

28,93

11,44

0,00

319,00

0,00

54,12

0,00

264,88

0,00

0,17

0,83

17,09

18,67

27,89

0,00

0,06

0,00

0,06

0,00

1,00

0,00

16,43

24,30

235,78

0,03

9825,38

0,05

24,22

0,00

9801,16

0,18

0,00

1,00

376,66

26,09

41,67

3,38

0,00

788,12

0,00

98,41

0,00

689,71

0,01

0,12

0,88

7,30

107,91

233,45

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,49

0,00

1615,78

0,01

822,35

0,01

793,44

0,01

0,51

0,49

42,49

38,03

154,06

12. PEŁNOPŁATNE

1381,62

0,16

46821,50

0,22

46820,97

0,30

0,53

0,00

1,00

0,00

1806,31

25,92

33,89

13. ODRĘCZNA

5707,94

0,65

90869,50

0,43

90868,84

0,58

0,66

0,00

1,00

0,00

6331,32

14,35

15,92

14. RAZEM

8815,01

1,00

211583,33

1,00

157545,29

1,00

54038,04

1,00

0,74

0,26

11038,17

19,17

24,00

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1607

0,20

69750

0,35

17884

0,12

51866

0,99

0,26

0,74

2699

25,84

43,39

2. Recepty pełnopłatne

1287

0,16

45353

0,23

45352

0,31

0,00

1,00

0,00

1717

26,41

35,25

3. Sprzedaż odręczna

5224

0,64

83409

0,42

83409

0,57

0,00

1,00

0,00

5936

14,05

15,97

0,00

1488

0,01

747

0,01

741

0,01

0,50

34,56

150,21

8128

1,00

200000

1,00

147392

1,00

52608

1,00

0,74

0,26

10396

19,24

24,61

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1714,96

0,19

72276,55

0,34

19033,13

0,12

53243,42

0,99

0,26

0,74

2858,05

25,29

42,14

2. Recepty pełnopłatne

1381,62

0,16

46821,50

0,22

46820,97

0,30

0,53

0,00

1,00

0,00

1806,31

25,92

33,89

3. Sprzedaż odręczna

5707,94

0,65

90869,50

0,43

90868,84

0,58

0,66

0,00

1,00

0,00

6331,32

14,35

15,92

10,49

0,00

1615,78

0,01

822,35

0,01

793,44

0,01

0,51

0,49

42,49

38,03

154,06

8815,01

1,00

211583,33

1,00

157545,29

1,00

54038,04

1,00

0,74

0,26

11038,17

19,17

24,00

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

Wartość

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19302,28

0,18

870897,42

0,34

227948,80

0,12

642948,62

0,98

0,26

0,74

31562,06

27,59

45,12

2. Recepty pełnopłatne

17518,03

0,16

565663,55

0,22

565654,13

0,30

9,42

0,00

1,00

0,00

22820,30

24,79

32,29

3. Sprzedaż odręczna

70969,31

0,66

1085881,97

0,43

1085874,39

0,57

7,57

0,00

1,00

0,00

78652,48

13,81

15,30

134,09

0,00

21057,06

0,01

9809,43

0,01

11247,63

0,02

0,47

0,53

630,17

33,41

157,04

107923,70

1,00

2543500,00

1,00

1889286,76

1,00

654213,24

1,00

0,74

0,26

133665,01

19,03

23,57

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

274637793

0,18

12379599615

0,34

3240602987

0,12 9138996629

0,98

0,26

0,74

449169442

27,56

45,08

2. Recepty pełnopłatne

248892756

0,16

8040672716

0,22

8040539572

0,30

133144

0,00

1,00

0,00

324225886

24,80

32,31

1008662883

0,66

15439869249

0,43 15439761608

0,57

107642

0,00

1,00

0,00

1117835770

13,81

15,31

1905407

0,00

299204420

0,01

159673313

0,02

0,47

0,53

8941265

33,46

157,03

1534098839

1,00

36159346000

1,00 9298910727

1,00

0,74

0,26

1900172364

19,03

23,57

3. Sprzedaż odręczna 4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 7/2019

139531107

1,00 26860435273

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Leki do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów Ocenia się, że ok. 80% populacji krajów wysokorozwiniętych dotyka lub dotknie w przyszłości problem bólu pleców. Według badania „Zdrowie i zachowanie zdrowotne mieszkańców Polski w świetle Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) 2014 r.” przeprowadzonego przez GUS, bóle mięśni i stawów plasują się w pierwszej szóstce najczęściej występujących dolegliwości zdrowotnych. Na bóle dolnej partii pleców skarży się 21,2% Polaków i 28,4% Polek, bóle szyi – 13% Polaków i 21% Polek, bóle środkowej partii pleców – 12,9% Polaków i 19% Polek, a na chorobę zwyrodnieniową stawów – 10,3% Polaków i 19,6% Polek. Dolegliwości bólowe stawów i mięśni pociągają za sobą wzrost sprzedaży środków bólowych i leków stosowanych miejscowo, w postaci przykładowo żelów i maści. Choć ilość sprzedaży utrzymuje się od lat na stałym poziomie, szybko rosną ich ceny, a wraz z nimi – ogólna wartość sprzedaży. Pacjenci mają do wyboru 350 środków z tej grupy, których sprzedaż w 2018 roku przyniosła producentom prawie pół miliarda zł przychodów. WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY ŚRODKÓW STOSOWANYCH W BÓLACH MIĘŚNI I STAWÓW. ROK 2018 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

467 446 276

25 984 216

350

17,99 zł

150%

7,6%

24%

132%

EPIDEMIOLOGIA Sześć najczęściej występujących dolegliwości zdrowotnych/chorób przewlekłych Mężczyźni

Kobiety

Bóle dolnej partii pleców

21,2

Bóle dolnej partii pleców

28,4

Wysokie ciśnienie krwi

20,7

Wysokie ciśnienie krwi

25,2

Bóle szyi

13,0

Bóle szyi

21,0

Bóle środkowej partii pleców

12,9

Choroba zwyrodnieniowa stawów

19,6

Choroba zwyrodnieniowa stawów

10,3

Bóle środkowej partii pleców

19,0

Choroba wieńcowa

8,0

Silne bóle głowy (migrena)

13,2

Źródło: Zdrowie i zachowanie zdrowotne mieszkańców Polski w świetle Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) 2014 r.

600

500

400

300

200

100

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

PROGNOZA

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Układ ruchu człowieka stanowią między innymi kości, mięśnie i stawy. Kości w organizmie podlegają regeneracji. Choroby układu ruchu rzadziej atakują same kości, a częściej stawy w postaci m.in. schorzeń reumatologicznych, zwyrodnień, zaburzeń w produkcji mazi stawowej. Te dysfunkcje przekładają się na obniżenie sprawności i komfortu życia. W chorobach układu kostno-stawowego doraźnie pomagają środki do stosowania miejscowego, produkty zaklasyfikowane do ATC M02. Opis rynku 467,45 mln zł zapłacili pacjenci za leki do stosowania w bólach mięśni i stawów (ATC M02) zakupione w aptekach w 2018 roku. To kwota o 6,34% wyższa niż w roku poprzednim (2017) oraz o 150,40% wyższa niż w pierwszym

OSOZ Polska 7/2019

okresie analiz (2002 rok). Niemal przez cały okres analiz wartość sprzedaży omawianej grupy wzrastała z roku na rok. Wyjątek stanowi tylko rok 2010, kiedy to nastąpił spadek o 0,55%. Największy wzrost wartości sprzedaży miał miejsce w 2004 roku i wynosił 12,57%. W pierw-

szym półroczu 2019 roku pacjenci zapłacili za leki należące do klasy ATC M02 zakupione w aptekach 250,67 mln zł, a to o 11,16% więcej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2018 a nie będące w ofercie w 2002 roku

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

10,21 11,81 12,69 13,39 12,22 14,89 16,32 16,29 17,16 17,36 16,36 15,70 11,58

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

12,01 14,26 10,66 14,83 22,30 22,66 21,27 24,35 23,19 24,78 28,92 24,42

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

11,66 12,44 13,38 14,30 15,61 13,53 13,47 11,92 10,70 11,00 14,58

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

19,72 19,11 17,92 15,89 17,33 17,25 18,16 19,28 19,62 20,07

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

20,82 18,81 19,48 21,53 22,37 22,98 23,13 23,91 24,45

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

15,35 21,32 21,87 22,84 22,97 24,07 24,74

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

21,46 16,14 15,50 14,50 12,77 13,56

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

11,79 11,79 13,30 14,02 15,40

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

14,98 15,56 16,22 18,36

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

31,52 27,51 21,68

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

26,63 19,53

19,86

Produkty będące w ofercie w 2018 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

Liczba badanych produktów

7,01

7,52

8,51

8,41

8,57

8,71

8,96

9,59 10,23

9,84 10,61 11,25 10,94 11,32 12,03 13,85 15,04

9,76 10,21 11,00 12,05 13,14 13,87 18,29 20,88 23,76 27,68 13,75 13,16 13,39 14,84 15,84 17,49 5,85 10,21 10,61

9,36

8,33

7,57

7,52

8,18

9,64 11,04 11,14 10,88 11,08 10,30 10,78

21,76 19,52 17,92

7,83

6,45

6,37

7,92

8,79

8,74

10,40 17,33 13,05

6,31

9,18

4,22

3,45

4,88

2,07

9,57 10,70 10,71 10,54

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

7,01

7,52

8,51

8,41

8,57

8,71

8,96

9,59 10,23

9,84 10,61 11,25 10,94 11,32 12,03 13,85 15,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2018 roku

5,59

5,88

6,10

6,56

7,84

8,20

7,77

8,18

8,61

8,37 10,61 12,47 14,28 13,31 15,10

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2018

1,40

1,48

1,53

1,54

1,37

1,48

1,59

1,77

2,01

1,98

1,89

2,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2018

7,91

7,77

7,69

7,42

7,37

7,85

7,72

8,89

7,38

7,86

7,89

8,37 14,76 19,77

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2018

1,44

1,47

1,56

1,53

1,55

1,74

1,53

1,83

1,91

1,92

2,26

2,63

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2018

12,73 13,49 14,51 14,71 15,12 15,03 15,35 17,18 16,72 20,65 19,21

6,14

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2018

1,19

1,26

3,44

7,79

6,21

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2018

7,99

7,91

8,07

8,47

9,73 14,08 12,95 12,73 11,87 13,24

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2018

5,86

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2018

8,03 13,99 14,69 13,03 13,71 13,26 15,92

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2018

8,29

5,36

2,52

2,90

5,02

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2018

1,54

1,99

2,86

1,87

2,34

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2018

1,41

1,58

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2018

7,10

5,80

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2018

26,65

7,02

8,71 12,82

6,11

2,74

2,09

2,16

2,15

8,05 15,51 17,49 22,72 23,88

11,16 11,28 13,72 15,96 13,03 12,18 11,64 10,23 7,30

1,92

9,89

2,06

9,68

5,20

8,45

17,88 17,63 17,85 18,51 1,48

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R R Y N K U L E KÓ W

18 lat pozwala twierdzić, że pacjenci płacą najwięcej za leki do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów w marcu, kwietniu i październiku – kolejno 26,76 mln zł, 26,19 mln zł oraz 27,14 mln zł. Najmniej natomiast w okre-

sie wakacyjnym, od czerwca do sierpnia – kolejno 23,77 mln zł, 23,32 mln zł oraz 23,95 mln zł. Wykres przedstawiający ilość sprzedanych opakowań omawianej grupy leków kształtuje się inaczej niż wykres

wartości sprzedaży. W pierwszym roku analiz w aptekach sprzedano 24,13 mln opakowań leków do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów. W kolejnych latach wzrosty przeplatają się ze spadkami. Największy wzrost miał miej-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów dostępnych aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

186 677 340

24 130 415

7,74

659 637

85 266

283

2003

195 171 674

24 082 200

8,10

654 939

80 813

298

4,55%

-0,20%

2004

219 695 976

24 540 819

8,95

682 286

76 214

322

12,57%

1,90%

2005

226 974 539

24 610 867

9,22

667 572

72 385

340

3,31%

0,29%

2006

247 182 499

26 440 560

9,35

662 688

70 886

373

8,90%

7,43%

2007

247 664 813

25 511 682

9,71

653 469

67 313

379

0,20%

-3,51%

2008

254 699 004

25 432 348

10,01

670 261

66 927

380

2,84%

-0,31%

2009

276 748 368

26 537 564

10,43

786 217

75 391

352

8,66%

4,35%

2010

275 238 739

24 723 218

11,13

786 396

70 638

350

-0,55%

-6,84%

2011

275 530 569

23 600 568

11,67

803 296

68 806

343

0,11%

-4,54%

2012

276 672 771

21 884 438

12,64

741 750

58 671

373

0,41%

-7,27%

2013

309 462 942

22 054 909

14,03

805 893

57 435

384

11,85%

0,78%

2014

343 967 485

23 671 206

14,53

857 774

59 030

401

11,15%

7,33%

2015

371 943 520

24 589 498

15,13

944 019

62 410

394

8,13%

3,88%

2016

414 223 293

25 400 485

16,31

1 051 328

64 468

394

11,37%

3,30%

2017

439 568 438

24 811 770

17,72

1 165 964

65 814

377

6,12%

-2,32%

2018

467 446 276

25 984 216

17,99

1 335 561

74 241

350

6,34%

4,73%

2019

501 689 251

26 684 705

18,80

—

7,33%

2,70%

2020

531 231 774

26 186 599

20,29

—

5,89%

-1,87%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƔƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƓƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Od 2012 roku roczna wartość sprzedaży leków do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów systematycznie wzrasta. Jednak w czerwcu 2019 roku widoczny jest duży spadek w porównaniu do maja.«

ƓƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƒƔ ƏƏƏ ƏƏƏ ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

OSOZ Polska 7/2019

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów sprzedanych w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

» Miesięczna ilość sprzedaży leków do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów kształtuje się na poziomie około 2 mln. sztuk. Podobnie jak w przypadku wartości sprzedaży, w czerwcu 2019 roku miał miejsce znaczący spadek.«

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów zakupionego w aptece w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƑƔ

» Za pojedyncze opakowanie leku do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów pacjenci zapłacą obecnie w aptece niecałe 20 zł. Na początku okresu analiz była to kwota rzędu 7–8 zł.«

ƑƏ

ƐƔ

ƐƏ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 4. Liczba różnych opakowań leków do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów dostępnych w aptekach w latach 2002–2018 ƒƔƏ ƒƏƏ ƑƔƏ ƑƏƏ ƐƔƏ

» Asortyment leków do stosowania miejscowego w bólach mięśni i stawów kurczy się. Najwęcej różnych produktów było dostępnych w październiku 2006 roku (314 różnych leków). W czerwu 2019 roku pacjenci mogli wybierać spośród 231 produktów.«

ƐƏƏ ƔƏ Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ ƑƏƐƖ

OSOZ Polska 7/2019

MO N I T O R Z D R O W O T N Y

MO N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2018 Ć&#x2018;ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2022;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

sce w 2006 roku i wynosiĹ&#x201A; 7,43%, najwiÄ&#x2122;kszy spadek, o 7,27%, zanotowano w 2012 roku. NajwiÄ&#x2122;cej lekĂłw z klasy ATC M02 zostaĹ&#x201A;o sprzedanych w 2009 roku â&#x20AC;&#x201C; 26,54 mln opakowaĹ&#x201E;, najmniej w 2012 roku â&#x20AC;&#x201C; 21,88 mln opakowaĹ&#x201E;. W minionym roku sprzedaĹź uksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; na poziomie 25,98 mln opakowaĹ&#x201E;, czyli o 4,73% wiÄ&#x2122;cej niĹź w roku poprzednim i o 7,68% wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2002 roku. 17,99 zĹ&#x201A; pĹ&#x201A;acili Ĺ&#x203A;rednio pacjenci za opakowanie leku do stosowania miejscowego w bĂłlach miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni i stawĂłw w 2018 roku. To kwota o 0,27 zĹ&#x201A; i 1,54% wyĹźsza niĹź w roku poprzednim oraz o 10,25 zĹ&#x201A; i 132,54% wyĹźsza niĹź w 2002 roku. W caĹ&#x201A;ym okresie analiz Ĺ&#x203A;rednia cena rosĹ&#x201A;a z roku na rok. NajwiÄ&#x2122;kszy wzrost procentowy miaĹ&#x201A; miejsce w 2004 i 2013 roku â&#x20AC;&#x201C; kolejno 10,46% i 10,99%. Asortyment lekĂłw naleĹźÄ&#x2026;cych do klasy ATC M02 w caĹ&#x201A;ym okresie analiz byĹ&#x201A; najszerszy w roku 2014 i liczyĹ&#x201A; sobie 401 produktĂłw. Od tego czasu jego liczebnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; maleje z roku na rok. W 2018 roku pacjenci mogli wybieraÄ&#x2021; spoĹ&#x203A;rĂłd 350 rĂłĹźnych lekĂłw majÄ&#x2026;cych zastosowanie w leczeniu bĂłlu miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni i stawĂłw, a to o 27 produktĂłw mniej niĹź w roku poprzednim i o 67 mniej niĹź na poczÄ&#x2026;tku okresu analiz. 88 produktĂłw jest dostÄ&#x2122;pnych w ofercie od pierwszego okresu analiz (2002 rok).

OSOZ Polska 7/2019

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

Od 2013 roku rynek lekĂłw do stosowania miejscowego w bĂłlach miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni i stawĂłw charakteryzujÄ&#x2026; wzrosty. SprzedaĹź w pierwszym pĂłĹ&#x201A;roczu 2019 roku jest o 8,44% wyĹźsza niĹź w analogicznym okresie roku poprzedniego. Ĺ&#x161;rednia cena wciÄ&#x2026;Ĺź wzrasta, a w czerwcu bieĹźÄ&#x2026;cego roku przekroczyĹ&#x201A;a poziom 19 zĹ&#x201A;. PoniĹźsze prognozy pokazujÄ&#x2026;, jakie wartoĹ&#x203A;ci osiÄ&#x2026;gnie analizowany rynek w caĹ&#x201A;ym 2019 roku i 2020 roku.

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy lekĂłw do stosowania miejscowego w bĂłlach miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni i stawĂłw przekroczy w 2019 roku granicÄ&#x2122; pĂłĹ&#x201A; miliarda zĹ&#x201A; i wedĹ&#x201A;ug prognoz bÄ&#x2122;dzie rĂłwna 501,69 mln zĹ&#x201A;. Wzrost wyniesie 7,33%. W 2020 roku ponownie wystÄ&#x2026;pi wzrost, tym razem o 5,89% i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wyniesie 531,23 mln zĹ&#x201A;. Zgodnie z prognozami, w 2019 roku sprzedaĹź lekĂłw z grupy ATC M02 bÄ&#x2122;dzie najwyĹźsza w caĹ&#x201A;ym okresie analiz, wyniesie 26,68 mln opakowaĹ&#x201E;, a to o 4,73% wiÄ&#x2122;cej niĹź w roku 2018. W kolejnym roku iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy spadnie o 1,87% i uksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na poziomie 26,19 mln opakowaĹ&#x201E;. Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie bÄ&#x2122;dzie dalej piÄ&#x2026;Ä&#x2021; siÄ&#x2122; w gĂłrÄ&#x2122;. W 2019 roku pacjenci zapĹ&#x201A;acÄ&#x2026; za pojedyncze opakowanie leku z omawianej grupy Ĺ&#x203A;rednio 18,80 zĹ&#x201A; (o 0,81 zĹ&#x201A; wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2018

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-ŕ§ł7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

roku), a w 2020 roku â&#x20AC;&#x201C; 20,29 zĹ&#x201A; (o 1,49 zĹ&#x201A; wiÄ&#x2122;cej niĹź w roku poprzednim).

Podsumowanie Ponad pĂłĹ&#x201A; miliarda zĹ&#x201A;otych zapĹ&#x201A;acÄ&#x2026; pacjenci za leki do stosowania miejscowego w bĂłlach miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni i stawĂłw w 2019 roku. To najwiÄ&#x2122;ksza wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; na przeĹ&#x201A;omie ostatnich kilkunastu lat. Ĺ&#x161;redniomiesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy pokazuje, Ĺźe najwiÄ&#x2122;cej pacjenci pĹ&#x201A;acÄ&#x2026; za te leki w marcu, kwietniu oraz paĹşdzierniku. Najmniej w okresie wakacyjnym. Roczna sprzedaĹź omawianej grupy lekĂłw ksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na stosunkowo wyrĂłwnanym poziomie 24â&#x20AC;&#x201C;26 mln opakowaĹ&#x201E;. Jedynie w latach 2012â&#x20AC;&#x201C;2013 byĹ&#x201A;a niĹźsza. Cena lekĂłw do stosowania miejscowego w bĂłlach miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni i stawĂłw z roku na rok systematycznie roĹ&#x203A;nie. Obecnie ksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na poziomie okoĹ&#x201A;o 17â&#x20AC;&#x201C;18 zĹ&#x201A;, ale zgodnie z prognozami w 2020 roku ma przekroczyÄ&#x2021; 20 zĹ&#x201A;. ď Ź Metodologia prognoz Do wyliczenia prognozy iloĹ&#x203A;ci i wartoĹ&#x203A;ci, a takĹźe Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie lekĂłw do stosowania miejscowego w bĂłlach miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;ni i stawĂłw uĹźyta zostaĹ&#x201A;a sezonowa metoda prognozowania z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. Pozwala ona na wyznaczenie trendu sprzedaĹźowego na podstawie ostatnich lat, uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie sezonowe wahania sprzedaĹźy w ciÄ&#x2026;gu roku.

% LIEPXL] HSWI SJ HMWVYTXMSR# 8VERWJSVQEXMZI GLERKI JSV LIEPXL ERH WSGMIXEP [IPP FIMRK

KONFERENCJA

ELEKTRONIZACJA RYNKU ZDROWIA – STAN OBECNY I PRZYSZŁOŚĆ

26 września 2019 r. | KRAKÓW 3 października 2019 r. | ŁÓDŹ

Wstęp bezpłatny, zarejestruj się już dziś! Dowiedz się więcej na:

www.osoz.pl/konferencja A

AHEP

AC TIV E HE A LTH PL ATFORM