Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia OSOZ

nr

8

Sierpień 2014 Dobre strony rynku ochrony zdrowia

www.osoz.pl ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

globalne ocieplenie a zdrowie

8 / 2014

OSOZ

Ogólnopolski System Ochron y Zdrowia

sierpień

zabÓjczy

klimat

DNA

test genetycznej dyskryminacji

szwajcarski sukces

konsultacji

on-line

zdrowe

miasta przyszłości

Patronage angela merkel cHancellor oF tHe Federal rePuBlic oF germanY

François Hollande PreSident oF tHe FrencH rePuBlic

José manuel Barroso

»Health is more than medicine.«

PreSident oF tHe euroPean commiSSion

World HealtH Summit Berlin, germanY octoBer 19–22, 2014 Federal Foreign oFFice | Berlin

more information and registration at www.worldhealthsummit.org

NOTA BENE

Autodestrukcja Za masową emisję gazów cieplarnianych do atmosfery zapłacimy pogarszającym się zdrowiem.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Kalifornia (rok 2014): na 98% obszaru trzeciego co do wielkości stanu USA panuje ekstremalna susza, największa od 119 lat. Europa (rok 2003): w wyniku fali upałów umiera 70 000 osób. Anglia i Walia (rok 2007): 4 mld funtów strat w wyniku najwyższych od 1766 roku opadów. Portugalia (rok 2004): długotrwała susza obniża plony zbóż o 40%.

Francja (rok 2011): najgorętsza i najbardziej sucha od 1880 roku wiosna, straty w zbiorach pszenicy wynoszą 8%. Nowy Orlean (rok 2005): huragan o sile wiatru dochodzącej do 250 km/godz. powoduje zalanie 80% miasta, zabijając 1836 osób. Gwałtowne incydenty pogodowe, które w ostatnich latach dewastowały kolejne rejony świata, stają się trwałym elementem rzeczywistości XXI wieku.

Międzynarodowy Panel Zmian Klimatu (IPCC) przy ONZ opublikował właśnie alarmujący dokument. Według ekspertów, w latach 2002-2011 średnia temperatura w Europie była o 1,3°C wyższa od średniej z lat 1850-1899. Od połowy XX wieku rośnie liczba fal upałów, najgorętszych dni i nocy, a okresy mrozu w Europie stają się coraz rzadsze.

Nawet 240 tys. mieszkańców polskiego wybrzeża może być zagrożonych intensywnymi powodziami sztormowymi. Ocenia się, że do końca wieku poziom morza podniesie się o jeden metr.

Naukowcy są na 95% pewni, że za globalne ocieplenie w sporej części odpowiedzialne są gazy cieplarniane. Jednym z nich jest dwutlenek węgla powstający w procesie spalania paliw kopalnych. Stężenie CO2 jest obecnie prawie o połowę wyższe niż przed rewolucją przemysłową.

Zmiany klimatu będą miały poważne konsekwencje dla zdrowia w skali globalnej.

Wzrośnie zapadalność na choroby zakaźne przenoszone przez insekty, które lepiej rozwijają się w wysokich temperaturach. Częściej występować będą dolegliwości układu oddechowego oraz krążenia, a także niektóre nowotwory. Poważne zagrożenie wiąże się ze zmniejszającymi się zasobami czystej wody. Ekspansja obszarów pustynnych oraz wzrost poziomu mórz i oceanów zmusi miliony ludzi do emigracji, co pogorszy jakość ich życia i stan zdrowia psychicznego.

Co globalne ocieplenie oznacza dla naszego zdrowia?

O tym w raporcie Zabójczy klimat  str. 14.

Do końca wieku średnia temperatura na Ziemi zwiększy się nawet o 4,8°C w stosunku do przełomu XX i XXI wieku.”

sierpień 2014

CZASOPISMO

NAUKA

6 Zdjęcie numeru Spojrzeć przed siebie

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

8 Kwestia sporna DNA. Dziennik przyszłości

10 Laboratorium psychologii Efekt widza

INNOWACJE

8

12 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (październik 2014)

13 Aplikacje Relaks i sen

RAPORT

ROZMOWY

14 ZABÓJCZY KLIMAT Globalne ocieplenie Gwałtowne zjawiska pogodowe Choroby zakaźne Case study: susza w Kalifornii Mapy epidemiologiczne Wpływ klimatu na nasze zdrowie

14

20 Telekonsultacje? To się sprawdza!

Dr n. med. Christiane Brockes (Szpital Uniwersytecki w Zurychu)

23 Zdrowe miasta przyszłości

26 Japoński patent na zdrowie

Wojciech Homola (KnowHealth) Prof. Shunichi Fukuhara (Uniwersytet Medyczny w Kioto)

PRAKTYKA

29 Infografika

26

Malaria

30 Porada prawna Pomiędzy cytatem a plagiatem

32 Zrozumieć pacjenta 35 Co nowego?

36 Your Guide to Health in Europe ENGLISH PAGES Viral hepatitis in Europe: undiagnosed and under-reported

OPINIE

38 Pacjent czy awanturnik?

Dyskusja czytelników

42 Felieton

44 25 lat wolności w ochronie zdrowia

W oparach ZIP

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

35

8

w w w . f a ceb o o k . pl / I T i Z d r o w ie

10,2 mln

To liczba opakowań środków na grzybicę sprzedanych w 2013 roku. Rynek produktów przeciwgrzybiczych charakteryzuje duża dynamika. W przeciągu roku najchętniej po leki z tej grupy sięgamy latem (maj, czerwiec, lipiec).

Szczegółowe statystyki na str. 58.

3270 

1,2% 

W lipcu statystyczną aptekę odwiedziło 10 osób więcej niż w czerwcu. Jednak w stosunku do lipca 2013 roku jest to o 220 osób mniej.

Wzrasta obrót w statystycznej aptece. Największy przyrost notuje sprzedaż leków na recepty refundowane (o 2%).

„Telemedycyna wspiera filozofię medycyny kładącą nacisk na większą samodzielność pacjenta.”

Dr n. med. Christiane Brockes, Szpital Uniwersytecki w Zurychu Wywiad na str. 20.

70

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na sierpień 2014 r., liczba członków Rady: 101 osób)

STATYSTYKI PROGNOZY

46 Monitor zjawisk epidemiologicznych Lipiec 2014 – mapy zdrowotne kraju

50 Struktura dystrybucji leków Rynek farmaceutyczny w lipcu 2014

58 Analiza OSOZ Stopa atlety czyli leki przeciwgrzybicze

SYSTEMY IT

65 KS-SOMED

67 KS-APTEKA

Zintegrowany System Obsługi Przychodni Zintegrowany System Obsługi Apteki

NA CZASIE

70 Nauka w Polsce Ekologiczna kontra konwencjonalna

73 Kalendarz wydarzeń 74 Kultura Nowe książki i płyty

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med.

Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab.

Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med.

Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 36. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 37. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 38. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 39. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 40. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 41. dr n. med. Robert Kowalczyk, 42. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 43. lek. Ryszard Kozłowski, 44. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 45. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 46. prof. dr hab. Jan Krzek, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra Lewandowicz-Uszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata Małecka-Libera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta MisiukHojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. Tomasz Opala, 66. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 67. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 68. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 69. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 70. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 71. dr n. med. Andrzej Rakowski, 72. prof. dr hab. Marian Reinfuss, 73. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 74. prof. dr hab. med. Kazimierz Roszkowski-Śliż, 75. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 76. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 77. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 78. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 79. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 80. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 81. lek. Maciej Sokołowski, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 83. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 84. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 85. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 86. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 87. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 88. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 89. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 90. dr n. med. Jakub Trnka, 91. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Trojanowski, 92. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 93. prof. dr hab. Andrzej Wall, 94. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 95. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 96. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar, 97. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 98. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 99. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 100. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 101. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

nauk a

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

nauk a

Spojrzeć przed siebie

Nieskorygowana okularami lub szkłami kontaktowymi wada wzroku obniża jakość życia, przeszkadza w normalnym wykonywaniu codziennych czynności i pracy.

W przypadku dzieci może być przyczyną opóźnień w nauce. 100 milionów młodych ludzi na świecie cierpli na krótkowzroczność, 60% z nich nie posiada okularów. Powód jest prozaiczny: w krajach rozwijających się okulary pozostają nadal dobrem luksusowym, a dostęp do lekarzy – okulistów jest często niemożliwy. Rozwiązanie znalazł profesor fizyki Joshua Silver z Uniwersytetu Oksfordzkiego, opracowując samodzielnie kalibrowane okulary. Wartość korekty użytkownik skaluje indywidualnie poprzez poziom napełnienia szkieł specjalnym płynem. Wielki wynalazek i szczytny cel. Fundacja Child Vision zbiera obecnie fundusze, aby dostarczyć okulary dzieciom z najbiedniejszych rejonów świata, zapewniając im lepszy start w przyszłość. (zdjęcie: ec.europa.eu)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

nauk a

Foto: Foto: Jonathan Bailey, NHGRI

KWESTIA SPORNA Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07/-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Artur Olesch, Paulina Skwarek, Joanna Stępniak-Pilśniak, Bożena Wojnarowicz-Głuszek, Łukasz Stopa.

Współpracownicy: Christiane Brockes, Marta Domańska, Shunichi Fukuhara, Anna Ginał, Wojciech Homola, Urszula Jaworska, Romuald Krajewski, Bettina Menne, Ewelina Nazarko-Ludwiczak.

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 14 700 egzemplarzy Zdjęcia w spisie treści: www.sxc.hu Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Oglądaj relacje wideo na nowym kanale YouTube czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc dostarczamy naszym czytelnikom starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Znajdziesz tutaj szczegółowe analizy medyczne i farmaceutyczne, bezcenne porady i wskazówki, ciekawe wywiady.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl Zapraszamy na portal www.osoz.pl

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

DNA. Dziennik przyszłości Od momentu zakończenia prac nad sekwencjonowaniem ludzkiego genomu naukowcy z entuzjazmem zapowiadają nowe możliwości leczenia i profilaktyki. W międzyczasie namnożyły się wizje dyskryminacji genetycznej: wyższe stawki ubezpieczenia dla osób z uszkodzonymi fragmentami DNA, klasyfikacja dzieci w zależności od poziomu inteligencji czy predyspozycji sportowych, testy genetyczne pracowników, przymusowe programy profilaktyczne. Czy łatwo dostępne badania DNA to obietnica nowych terapii czy zagrożenie społeczną selekcją?

Nowoczesne laboratorium, w ascetycznie urządzonej poczekalni czeka para świeżo upieczonych rodziców. On – trener narodowej drużyny lekkoatletycznej, złoty medalista igrzysk olimpijskich, ona – miłośnik sportu, rehabilitantka. Za 7 miesięcy na świat przyjdzie ich pierwsze dziecko. Zamiast beztroskiej radości, niepokój i nerwowe oczekiwanie na wizytę. Lekarz zaprasza do gabinetu i odczytuje wyniki badania. Obydwoje wychodzą rozczarowani, czeka ich trudna rozmowa i decyzja „co dalej?”. Właśnie poznali wyniki prenatalnego badania DNA. Dobra wiadomość: nic nie wskazuje na obciążenie genetyczne chorobą dziedziczną. Zła: wariacja genów sugeruje powiązanie z niskimi predyspozycjami sportowymi. Informacja przekreśla planowaną dla dziecka karierę, burzy wyobrażenie na temat kontynuacji rodzinnej tradycji sportowej. Czy zmiana nastawienia odbije się na sposobie wychowania i dalszym życiu potomka?

Choć przedstawiona historia jest czystą fikcją, już w niedalekiej przyszłości może wydarzyć się naprawdę. Rok temu Narodowy Instytut Zdrowia w Stanach Zjednoczonych zapowiedział pilotaż sekwencjonowania DNA nowonarodzonych dzieci. Choć cel jest słuszny, tego typu inicjatywy budzą na nowo obawy związane z wizjami futurystów, w których DNA determinuje przyszłość każdego człowieka. Arthur Caplan z New York University Medical Center określa zagadnienie „naj-

Skuteczniejsze leczenie chorób czy segregacja genetyczna?

Masowe testy DNA mnożą wątpliwości etyczne.”

nauk a

DNA jest jak dziennik naszej przyszłości. Przynajmniej w teorii. W 23 parach chromosomów i ok. 23 000 genach mieszczą się informacje o nas samych, predyspozycjach, dziedziczonych cechach, skłonnościach do określonych zachowań.

Sekwencjonowanie ludzkiego genomu zostało zakończone w 2003 roku. Ówczesny prezydent USA Bill Clinton stwierdził, że „bez wątpienia jest to najważniejsza, najbardziej cudowna mapa, którą rodzajowi ludzkiemu udało się stworzyć”. Minęło ponad 10 lat od tego historycznego wydarzenia. W tym czasie ceny testów systematycznie malały, by zbliżyć się do magicznej granicy 1000 USD – według ekspertów to próg stosowania testów DNA na dużą skalę. Na rynku dostępne są już kombajny laboratoryjne, gotowe do szybkiego i taniego wykonywania badań. Z kolei rynek sekwencjonowania DNA jest jednym z najbardziej obiecujących sektorów. Jego wartość w skali globalnej w 2011 roku szacowana była „zaledwie” na 3 miliardy USD. Eksperci prognozują, że w 2016 roku będzie to już 6,6 mld USD. Odkrycie naukowe rozpaliło nadzieje lekarzy. Możliwości szybkiego diagnozowania chorób dziedziczonych albo precyzyjnego leczenia miały radykalnie zrewolucjonizować dostępne technologie.

Tak się jednak nie stało. Rzeczywistość okazała się bardziej prozaiczna: do tej pory tak naprawdę nie wiemy, za co odpowiedzialne jest ok. 90% genów, a próby przepowiadania przyszłości na podstawie kodu DNA są wróżeniem z fusów. Nasza wiedza o zależnościach pomiędzy poszczególnymi genenami nadal jest tylko cząstkowa. Nie do końca jasny jest wpływ czynników środowiskowych, które wykształcenie się określonych cech lub chorób (wynikających z dziedziczenia) mogą prowokować lub blokować. Czy etyczne będzie sugerowanie pacjentowi obciążenia genetycznego, które może nigdy nie mieć jakiegokolwiek wpływu na jego życie? Jak tego typu informacja zdeterminuje dalsze życie i kondycję psychiczną?

Abstrahując od chorób, test może przecież sugerować, że znajdujemy się w grupie ryzyka „alkoholizm” czy „depresja”.

Podobne dylematy pojawiały się w przypadku badań prenatalnych i do dziś trwają gorące dyskusje. O ile jednak w tym przypadku wykrywane są wady rozwojowe na etapie płodowym, testy DNA będą antycypować wystąpienie problemów

w przyszłości. Przykład: już dziś analiza DNA pomaga w diagnozowaniu syndromu Downa – choroby objawiającej się opóźnionym rozwojem fizycznym i psychicznym. Czy kobieta posiadająca taką wiedzę będzie chciała urodzić dziecko z pełną świadomością potencjalnych obciążeń? Mówimy o prognozowaniu chorób, ale granica „normalności” może coraz bardziej się rozmywać, a selekcja na etapie życia płodowego podważyć etyczne fundamenty ludzkości. Idąc dalej, informacja o jakości DNA stanie się barierą lub przepustką do lepszych uczelni, pracy na niektórych stanowiskach, kariery sportowej. W społeczeństwie przyszłości zdominowanym w wiarę w przeznaczenie genetyczne, etykietka DNA będzie dla jednych błogosławieństwem, ale dla innych – przekleństwem na całe życie.

Jak na razie wszelkie prognozowanie zdrowia na podstawie DNA ma więcej wspólnego ze zdrowotnym horoskopem niż wiedzą medyczną opartą na faktach. Nie należy zapominać o drugiej stronie medalu, czyli wielkich korzyściach dla nauk medycznych. Medycyna od lat nie może poradzić sobie z nowotworami, które dziesiątkują społeczeństwa na całym świecie. Systematycznie pojawiają się nowe wyzwania, jak choroby kardiologiczne, cukrzyca, otyłość. Wiedza o uwarunkowaniach genetycznych po-

DEBATA CZYTELNIKÓW Czy sekwencjonowanie DNA niesie ze sobą więcej korzyści czy zagrożeń? Jakie są etyczne granice badań genetycznych? Czy wizja segregacji i dyskryminacji genetycznej jest realna?

Czekamy na Państwa opinie.

Kontakt: redakcja@osoz.pl zwoli przywrócić znaczenie profilaktyki, zmniejszając równolegle liczbę interwencji medycznych, których można potencjalnie uniknąć, modyfikując ryzykowne zachowania, sposób odżywania się, środowisko życia. Sekwencjonowanie DNA to wizja medycyny skuteczniejszej, mniej interwencyjnej, nakierowanej na personalizację leczenia i indywidualne podejście do każdego pacjenta.

Badanie ludzkiego DNA otworzyło zupełnie nowy rozdział w historii ludzkości.

Pytaniem otwartym pozostaje, czy jedno z najwspanialszych odkryć naukowych przerodzi się w koszmar segregacji społecznej i dyskryminacji czy złoty wiek medycyny. Na koniec ciekawostka – na rynku pojawiają się już firmy, które oferują „genomowe kojarzenie par”. 

TEST DLA WSZYSTKICH Powszechność badań DNA – także na etapie prenatalnym – blokowała dotąd wysoka cena testów. W 2007 roku prywatna firma biotechnologiczna Knome zaoferowała pierwszą komercyjną usługę sekwencjonowania genomu w cenie 350 000 USD. Od tego czasu cena testu stopniowo spadała, by w 2014 roku przekroczyć magiczną granicę powszechnej dostępności czyli 1000 USD. A wszystko za sprawą HiSeqX – urządzenia firmy Illumina (cena: ok. 10 mln USD). Rosnąca konkurencja sprawia, że należy spodziewać się dalszego obniżania kosztów sekwencjonowania DNA. 

Foto: Image courtesy of Illumina, Inc.

bardziej kontrowersyjnym tematem w następnych 20 latach”.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

nauk a

LABORATORIUM PSYCHOLOGII

Efekt widza Wydarzenia nocy 13 marca 1964 roku do dziś zastanawiają psychologów i socjologów na całym świecie. 38 osób słyszało lub widziało morderstwo Catherine Genoves. Mimo to, nikt nie zareagował. Tragiczna sytuacja stała się symbolem publicznej apatii. Późniejsze eksperymenty naukowców potwierdziły psychologiczny fenomen nazwany efektem widza.

Z raportu policyjnego wynika, że sąsiedzi 28-letniej Catherine przez pół godziny byli świadkami sceny morderstwa pod domem ofiary w Nowym Jorku. Dlaczego nikt nie pomógł? „Byłem zmęczony”, „Szczerze baliśmy się”, „Myśleliśmy, że to zwyczajna kłótnia” – zeznali przesłuchani świadkowie. Co więcej – kiedy jeden z sąsiadów krzyknął przez okno „Co się tam dzieje?”, wystraszony morderca odjeżdża, by powrócić po 10 minutach i dokończyć zbrodnię.

Od czasu zdarzenia napisano 1000 prac naukowych i książek próbujących wyjaśnić tzw. efekt świadka. Przeprowadzono także kilka eksperymentów, często nieetycznych. Jeden z nich zrealizowali w 1968 roku John Darley i Bibb Latane na Uniwersytecie Kolumbia w USA. Wybrane osoby poproszono o wypełnienie ankiety. Do pomieszczenia, w którym przebywa tylko jeden uczestnik badania, naukowcy wpuszczają dym symulujący pożar. Znajdująca się w pokoju osoba natychmiast reaguje i zgłasza incydent.

W drugiej fazie badania uczestniczy grupa kilku osób. Kiedy pojawia się dym, spoglądają na siebie wzajemnie. Brak reakcji ze strony współuczestników zdarzenia stwarza interakcję, budując tzw. definicję sytuacji. Sygnał „brak zagrożenia” staje się filtrem postrzegania, blokując indywidualne reakcje.

W kolejnym eksperymencie jeszcze mocniej zdefiniowano sytuację niebezpieczeństwa. Poproszono studentów o to, aby

10

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

komunikowali się ze sobą przez interkom. Po drugiej stronie nie znajduje się jednak druga osoba. Naukowcy odtwarzają nagranie, na którym nagle słychać wołanie o pomoc. Jeżeli całości przysłuchuje się tylko jeden świadek, próbuje interweniować, podnosi alarm. I podobnie jak w poprzednim eksperymencie – gdy badanie przeprowadzone zostaje w grupie kilku osób, reakcja jest znacznie opóźniona. Indywidualne poczucie odpowiedzialności zostaje sparaliżowane w sytuacji, kiedy w pobliżu znajdują się inne osoby, które mogą pomóc.

Nawet, jeżeli sprawa morderstwa i wyniki eksperymentu bulwersują, odnoszą się do nas samych i prawdopodobnie zachowalibyśmy się w podobny sposób. – Taka jest ciemna strona naszego człowieczeństwa – twierdzi prof. Peter J. O’Connor (Uniwersytet Fordham). Morderstwo do dziś szokuje mieszkańców Nowego Jorku. Obnażyło mechanizmy życia w dużych miastach: anonimowość, zanik kontaktów międzyludzkich, uczucie braku kontroli nad otaczającym środowiskiem. „Efekt świadka” lub „apatii świadka” to fenomen psychologiczny polegający na tym, że im więcej osób znajduje się w grupie, tym mniejsze prawdopodobieństwo podjęcia indywidualnej reakcji. Zachowania innych blokują jednostkowe reakcje (zjawisko społecznej interferencji). W sytuacjach niebezpieczeństwa dochodzi osobisty strach przed podjęciem interwencji. Tak samo jak w przypadku morderstwa Catherine Genoves – „skoro inni nie reagują, to i reakcja z mojej strony jest zbędna”.

nauk a

Wysoki poziom kompetencji w tworzeniu elektronicznej dokumentacji medycznej.

43% placówek medycznych w Polsce ocenia swoje przygotowania do elektronicznego raportowania zdarzeń medycznych na poziomie przeciętnym. Tylko 17% szpitali i przychodni uważa za „bardzo dobry” obecny stan bezpieczeństwa przetwarzania oraz transmisji danych medycznych.* Zadbaj o każdy detal wdrożenia EDM (elektronicznej dokumentacji medyczna) dzięki rozwiązaniom KAMSOFT S.A. oraz Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia dla szpitali, przychodni, gabinetów lekarskich.

Dowiedz się, w jaki sposób innowacyjne rozwiązania e-zdrowia mogą wspomagać rozwój placówki oraz opiekę nad pacjentem. * Raport FORTINET

Bezpieczeństwo danych medycznych

Personalizacja obsługi

Innowacyjność oraz stabilność

Unikalne rozwiązania

Bogactwo funkcjonalne

Zgodność z wymogami prawnymi

KAMSOFT

medycyna@kamsoft.pl

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

11

I nn o w a cje

ALERT EPIDEMIOLOGICZNY (październik 2014) ALERGIA POZIOM NASILENIA ALERGII

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

87%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (październik)

TREND W STOSUNKU DO września

Dolnośląskie

4 132

Kujawsko-pomorskie

3 337

Łódzkie

3 085

Lubelskie

3 718

Lubuskie

3 524

Małopolskie

3 469

Mazowieckie

4 400

Opolskie

2 854

Podkarpackie

3 103

Podlaskie

4 170

Pomorskie

3 564

Śląskie

3 303

Świętokrzyskie

2 486

Warmińsko-mazurskie

2 713

Wielkopolskie

3 245

Zachodniopomorskie

3 376

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (październik)

TREND W STOSUNKU DO września

Dolnośląskie

2 216

Kujawsko-pomorskie

1 711

Łódzkie

1 539

Lubelskie

1 929

Lubuskie

2 022

Małopolskie

1 693

Mazowieckie

2 526

Opolskie

1 510

Podkarpackie

1 896

Podlaskie

1 712

Pomorskie

1 940

Śląskie

2 009

Świętokrzyskie

1 533

Warmińsko-mazurskie

1 317

Wielkopolskie

1 838

Zachodniopomorskie

1 882

               

WOJEWÓDZTWO

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE POZIOM NASILENIA GRYPY I PRZEZIĘBIENIA

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

12

77%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

WOJEWÓDZTWO

I nn o w a cje

aplikacje 1.

2.

4.

2.

6.

3.

5.

 Sleep Time

 Sleep Pillow Sounds

 Marine Aquarium

Specjalny budzik, który monitoruje i analizuje cykle snu. Aplikacja budzi użytkownika w najlżejszej fazie snu w ramach wybranego 30-minutowego przedziału czasu. Odpowiedni moment budzenia, zgodny z cyklem snu, powoduje – według naukowców – że czujemy się lepiej wyspani.

Wystarczy położyć telefon na łóżku, aby kontrolować naszą nocną aktywność. Algorytm budzenia został opracowany we współpracy z ekspertami Uniwersytetu Stanforda.

Ponad 5 mln użytkowników i najlepsze recenzje. Według autorów, aplikację zalecają nawet lekarze. Zestaw wysokiej jakości relaksujących dźwięków, które ułatwiają spokojne i szybkie zasypianie.

Sposób, w jaki muzyka została przygotowana, uśpi nawet osoby cierpiące na bezsenność. Łącznie 70 nagranych dźwięków natury oraz 300 tys. ich kombinacji, od odgłosu deszczu po miejski gwar czy szum wentylatora.

Znamy doskonale to hipnotyczne uczucie beztroski i zapomnienia, które nas ogarnia, kiedy wpatrujemy się w akwarium.

Kupowanie rybek może być kłopotliwe – o wiele łatwiej ściągnąć aplikację Marine Aquarium, będącą symulacją 3D morskiego życia. Na początek użytkownik komponuje własne akwarium, wybierając ulubione gatunki ryb (spośród 28 dostępnych), dobierając tło i oświetlenie.

I to wszystko. Czas na obserwację.

iOS oraz Android Bezpłatna

iOS Bezpłatna w wersji bazowej 1,79 € w wersji pełnej

iOS 1,79 €

 How Are You?

 Earthlapse

Aplikacja stworzona z myślą o osobach cierpiących na depresję, lęki, stres, zaburzenia snu, wykonująca rzetelny i wiarygodny test nastroju. Według przeprowadzonych ankiet, nastrój użytkowników aplikacji po 20 wykonanych pomiarach, poprawił się o 18%. How Are You podpowiada, jak walczyć ze złym nastrojem, określa najlepszą i najgorszą porę dnia użytkownika, wyznacza dominujące emocje.

Najlepszym sposobem na chwilę oderwania się od rzeczywistości może być... podróż w kosmos. Aplikacja pozwala przekształcić ekran telefonu komórkowego w okno międzynarodowej stacji kosmicznej ISS i podziwiać zapierające dech w piersi widoki Ziemi. Piękne zdjęcia wykonane przez astronautów NASA. Aplikację uzupełnia relaksująca muzyka, zegar i prognoza pogody.

iOS oraz Android Bezpłatna

iOS oraz Android Bezpłatna w wersji podstawowej (iOS) 0,89 € w wersji na Androida

 Relax & Rest

Guided Meditations W codziennej gonitwie i stresie dobrze znaleźć czas na głęboką relaksację.

Może w tym pomóc medytacja. Ci, którzy nie wiedzą jak zacząć, powinni sięgnąć do nowej aplikacji. Użytkownik wybiera dowolnie jeden z kilku programów, w zależności od czasu, jakim dysponuje. Sesję można wzbogacić odprężającymi dźwiękami. Wewnętrzny spokój gwarantowany. iOS oraz Android 0,89 € (iOS)/0,73 € (Android)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

13

R a p o rt

Zabójczy klimat

Zmniejszają się zasoby nieskażonej żywności, wody i czystego powietrza.

Tysiące osób ginie w wyniku gwałtownych zjawisk pogodowych. Na malarię choruje 200–500 milionów osób rocznie, milion z nich umiera. Powodzie wywołują epidemie chorób zakaźnych, na terenach dotkniętych suszą panuje głód zbierający śmiertelne żniwo. Globalne ocieplenie to jeden z najniebezpieczniejszych determinantów zdrowia.

Zjawisko globalnego ocieplenia zaobserwowano po raz pierwszy w 1970 roku i ocenia się, że od tego czasu co roku jest przyczyną ok. 140 000 dodatkowych zgonów w skali globalnej. Bezpośrednie

14

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

koszty związane z negatywnym wpływem na zdrowie szacuje się na kwotę 2– 4 miliardów USD rocznie (szacunki do roku 2030). Prognozuje się, że w najbliższej przyszłości choroby takie jak mala-

ria, biegunka, denga – ściśle związane z czynnikami klimatycznymi – będą występować coraz częściej, obejmując swoim zasięgiem nowe terytoria.

Rozwój przemysłu, masowe spalanie paliw kopalnych, upowszechnienie transportu samochodowego i lotniczego doprowadziły w ostatnich 50 latach do postępujących zmian klimatu. Głównym winowajcą są gazy cieplarniane, a zwłaszcza dwutlenek węgla (stężenie w atmosferze nawet o 50% większe w stosunku do ery przedprzemysłowej).

Zatrzymują one nadmierne zasoby ciepła w dolnej części atmosfery, prowadząc do tzw. efektu cieplarnianego.

R a p o rt

W ostatnich 100 latach temperatura na świecie wzrosła o 0,75°C. Na przestrzeni minionych 25 lat trend znacznie przyspieszył. Obecnie, według ekspertów, co 10 lat temperatura rośnie już o 0,18°C. Poziom mórz i oceanów podwyższa się o 3 mm rocznie, topnieją lodowce (na Grenlandii proces przyspieszył dwukrotnie w okresie od 1990 roku), gwałtowne zjawiska pogodowe, jak burze, wichury, cyklony, śnieżyce, silne fale mrozu lub upałów oraz powodzie występują coraz częściej. W 2005 roku Stany Zjednoczone nawiedził huragan Katrina, jeden z największych w tym rejonie świata.

Zginęło wówczas 1836 osób, a 705 uznano za zaginione. 80% powierzchni miasta znalazło się pod wodą, zniszczenia oszacowano na 82 miliardów dolarów.

Wpływ na zdrowie Pomimo, iż w niektórych przypadkach zmiany klimatu mogą okazać się pozytywne (mniejsza liczba zgonów w wyniku łagodniejszych zim, zwiększona produkcja rolna na wybranych terenach), skala skutków negatywnych jest o wiele większa i szczególnie niebezpieczna w ujęciu zdrowia publicznego. Globalne ocieplenie wpływa bezpośrednio m.in. na jakość powietrza, wody pitnej, pożywienia i warunki życia.

Ekstremalnie wysokie temperatury, które co roku nawiedzają także obszary o łagodnym klimacie, mają bezpośredni wpływ na wzrost liczby zgonów lub hospitalizacji związanych z chorobami serca, układu krążenia i oddechowego, zwłaszcza w grupie osób w star-

szym wieku. Dla przykładu: podczas europejskiej fali upałów w 2003 roku zarejestrowano ponad 70 000 dodatkowych zgonów. Szacuje się, że wzrost temperatury o 1°C w stosunku do średniej może zwiększyć liczbę zgonów o 2–5%. Wysokie temperatury prowadzą do zwiększenia zawartości ozonu i innych groźnych substancji w powietrzu, w wyniku czego pogarsza się stan osób obciążonych chorobami kardiologicznymi lub układu oddechowego. Zanieczyszczenie powietrza miejskiego odpowiedzialne jest już za 1,2 miliona zgonów rocznie. Rośnie zawartość alergenów w powietrzu, co może prowadzić do jeszcze większej liczby przypadków astmy, która jest problemem 300 milionów ludzi na świecie. Według danych WHO, choroba

NEGATYWNE EFEKTY ZMIAN KLIMATU

Jeżeli nic się nie zmieni, zmniejszy się wydajność rolnicza na obszarze krajów Morza Śródziemnego, w Europie Południowo-Wschodniej, Azji Centralnej.

Przykład: do roku 2050 powierzchnia pól uprawnych Azji Centralnej ulegnie redukcji o 30%.

W latach 2000–2011 powodzie w regionie Europy zabiły ponad 1000 osób, obejmując obszar zamieszkały przez 3,4 miliony Europejczyków. Liczba ta może zwiększyć się do 2085 roku do poziomu 5,5 miliona osób rocznie.

W 2003 roku Europa doznała największej w historii pomiarów fali upałów.

Według raportów z 12 krajów UE, ekstremalne temperatury kosztowały życie 70 000 osób.

W ciągu ostatnich 30 lat okres pylenia roślin wydłużył się o 10–11 dni, a większe stężenie pyłków w powietrzu już przyczyniło się do wzrostu zachorowań na choroby układu oddechowego.

Borelioza jest najczęściej występującą w Europie chorobą przenoszoną przez owady. Rocznie rejestruje się 90 000 przypadków infekcji. Globalne ocieplenie sprzyja ekspansji kleszczy.

W wyższych temperaturach lepiej rozwijają się niektóre chorobotwórcze patogeny. W latach 2071–2100 zmiana klimatu może spowodować 50% wzrost zachorowań na salmonellę.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

15

R a p o rt

Na przestrzeni ostatnich 40 lat liczba przypadków czerniaka podwajała się co 7–8 lat.” kosztuje corocznie Europę ok. 17,7 miliarda USD (włączając w to koszt obniżonej produktywności w kwocie ok.

10 miliardów USD).

Od 1960 roku potroiła się liczba naturalnych katastrof związanych ze zmianami pogody. Są one odpowiedzialne za 60 000 zgonów rocznie, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Skrajne zjawiska pogodowe niszczą miejsca zamieszkania i pracy, infrastrukturę, przemysł rolniczy. Więcej niż połowa światowej populacji ludności zamieszkuje tereny położone w odległości do 60 km od morza.

W niedalekiej przyszłości, ze względu na podwyższający się stan mórz i oceanów, tereny te będą narażone na tymczasowe lub trwałe zalania, a mieszkańcy zostaną zmuszeni do emigracji w głąb lądów.

Niestabilność sytuacji życiowej, utrata miejsca zamieszkania, życie w obliczu zagrożenia odbiją się na zdrowiu psychicznym milionów ludzi. Negatywne efekty ocieplenia nie zawsze są widoczne gołym okiem. Morska i oceaniczna sól dostaje się do wód głębinowych, dewastując zasoby wody pitnej oraz degradując środowisko naturalne.

Rosnący poziom opadów wywrze wpływ na rezerwuar czystej wody. Jej niedostatek pogarsza warunki sanitarne, może wywoływać niebezpieczne dla zdrowia biegunki, zabijające rocznie ok.

2,2 miliona ludzi. Do 2090 roku poszerzą się znacznie obszary pustynne, podwoi częstotliwość występowania susz i ich długość trwania. Zgodnie z aktualnymi prognozami, najbardziej dotknięte suszami zostaną tereny południowej i południowo-wschodniej Europy (kraje Morza Śródziemnego, Bułgaria, Portugalia, Mołdawia, Rumunia, Ukraina i południowe obszary Rosji). Już teraz 40% osób na świecie ma problem z dostępem do czystej wody.

Tak samo rośnie liczba i częstotliwość powodzi – na obszarach dotkniętych powodziami łatwo o epidemie chorób za-

kaźnych. Wzrost temperatur doprowadzi do zmniejszenia produkcji rolnej w najbiedniejszych, nierozwiniętych przemysłowo obszarach (w Afryce do 50% do 2020 roku). Niedożywienie i głód dotknie jeszcze więcej ludzi, a już teraz problem jest przyczyną 3,5 miliona zgonów rocznie.

Infekcje Warunki klimatyczne są bardzo blisko powiązane z chorobami przenoszonymi drogą wodną i przez wektory (insekty).

Sezony występowania chorób z tej grupy wydłużą się, powiększy się geograficzny obszar ich występowania. Przykładem jest malaria, która zabija prawie milion osób każdego roku, głównie afrykańskich dzieci poniżej 5 roku życia. Do 2080 roku zmiany klimatyczne spowodują, że liczba osób narażonych na zakażenie dengą wzrośnie aż o 2 miliardy.

Należy także wspomnieć o dziurze ozonowej, powiększającej się w wyniku zanieczyszczenia powietrza. Rosnąca dawka promieniowania UV, która dociera na Ziemię, prowadzi do większej liczby przypadków raka skóry, jej przyspieszonego starzenia się, katarakty, cho-

CZERNIAK Liczba przypadków zachorowań na 100 000 mieszkańców

≤0,4 0,5–0,7 0,8–1,5 1,6–3,8 3,9–36,7 Brak danych Nie dotyczy

Źródło: WHO „Atlas of Health and Climate”

16

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

R a p o rt

Do 2050 roku, z powodu zmian klimatycznych, miejsce zamieszkania będzie musiało zmienić 200 milionów ludzi.” rób oczu, a także zmniejszenia wydajności systemu odpornościowego człowieka. Ocenia się, że przez ostatnie 40 lat liczba przypadków czerniaka co 7–8 lat podwajała się.

Dr Bettina Menne (Regionalne Biuro WHO w Europie) w rozmowie z OSOZ przyznaje, że gwałtowne zjawiska pogodowe, coraz częściej spotykane w Europie, zwiększyły już teraz liczbę chorób i zgonów związanych ze zmianami klimatycznymi, powodując ponadto dotkliwe straty ekonomiczne. Efekty globalnego ocieplenia mają tak duży wpływ na zdrowie ludności, że to ostatni dzwonek na podjęcie działań na szczeblu politycznym. Obserwowane od 1950 roku zmia-

ny nie mają precedensu w przeszłości.

Kurczące się zasoby dóbr naturalnych – w tym wody i pożywienia – mogą wywoływać fale emigracji, prowadząc do napięć społecznych, konfliktów globalnych o obszary o bardziej sprzyjających warunkach życia. Do 2050 roku z po-

wodu zmian klimatycznych miejsce zamieszkania będzie musiało zmienić ok.

200 milionów ludzi.

Dr Bettina Menne podkreśla: „dzisiaj nie ma sensu pytać, czy zmiany klimatu wpływają na zdrowie. Trzeba działać i minimalizować ich skutki.”

WIEDZA O ZMIANACH KLIMATU

Dowiedz się więcej o zmianach klimatycznych i ich wpływie na zdrowie z raportów: „Atlas Of Health And Climate” (World Health Organization, World Meteorogical Organization), „A Human Health Perspective On Climate Change” (National Institute of Environmental Health Sciences), „Climate Change, Impacts And Vulnerability In Europe 2012” (European Environment Agency). Opracowania dostępne są bezpłatnie na stronach internetowych wskazanych organizacji.

MALARIA Wskaźnik dogodności temperaturowej dla transmisji zarodźca sierpowego (jeden z czterech głównych pierwotniaków wywołujących malarię u ludzi)

-

Indeks dogodności Temperature temperaturowej suitability index 1 1 0 0 Unsuitable Niesprzyjający

Źródło: WHO „Atlas of Health and Climate”

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

17

R a p o rt

Foto: Foto: California Department of Water Resources

Case study: susza w Kalifornii

Największa od 119 lat susza objęła 99,8% terenu stanu Kalifornia. Właśnie stąd pochodzi połowa produkcji warzyw i owoców uprawianych w USA. Folsom Lake, jeden ze zbiorników wodnych dostarczających wodę dla stanu Kalifornia, jeszcze w 2011 roku wypełniony był w 97%. Na skutek historycznej suszy ciągnącej się od 2013 roku, poziom wody zmniejszył się do 17% (początek 2014 roku). Ogólne zasoby wód w regionie wynosiły w sierpniu tylko 32% stanów średnich. Skrajna susza panuje na obszarze 23% zachodniego stanu.

Poziom wody gruntowej zmniejszył się o 238 bilionów litrów. Władze stanu zmuszone były do sięgnięcia po rezerwy hydrologiczne, zwrócono się do mieszkańców o zmniejszenie zużycia wody o 20%, wprowadzono grzywnę w wysokości 500 USD za nadmierne podlewanie trawników lub mycie samochodów bez użycia końcówek rozpylających do węży. Według najnowszych obliczeń, tegoroczna susza kosztować będzie 2,2 mld USD,

18

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

17 000 rolników pozbawionych zostało pracy w wyniku ekstremalnie niskich plonów. Przykładem ogromnych strat może być produkcja miodu, która w 2013 roku spadła o prawie 70% w stosunku do 2010 roku. Rok 2014 może być jeszcze gorszy. Wyższe temperatury to także większe

prawdopodobieństwo pożarów. W 2013 i 2014 roku panował najwyższy alarm pożarowy, a pożar parku Yosemite w 2013 roku był jednym z trzech największych w historii stanu.  Źródło informacji w raporcie: www.who.int, raport WHO „Atlas of Health and Climate”, „A Human Health Perspective On Climate Change”, California Department of Water Resources, European Environment Agency, U.S. Drought Portal, California-Nevada Climate Applications.

R a p o rt

WPŁYW KLIMATU NA TWOJE ZDROWIE

Serce Wyższe temperatury wiążą się ze wzrostem zanieczyszczenia powietrza, co ma negatywne oddziaływanie na układ krążenia.

Podobnie w przypadku fal upałów i wysokiego poziomu ozonu (wpływ na system nerwowy).

Alergie Na skutek zmian klimatu wydłuża się okres pylenia roślin. Szybsze przyjście wiosny w 2014 roku zwiększyło dodatkowo prawdopodobieństwo alergii krzyżowych. W Polsce, z roku na rok obserwuje się wzrost stężenia pyłków i liczby alergików.

Gwałtowne zjawiska pogodowe Upały i susze należą do zjawisk pogodowych powodujących największą liczbę zgonów. Według badań z 2007 roku, fale upałów w Europie trwają obecnie dwa razy dłużej niż jeszcze 100 lat temu. Zwiększa się liczba huraganów i burz.

Czysta woda 38% obszaru świata to tereny suche zagrożone procesem pustynnienia. W wodach o wyższej temperaturze intensywnie rozwijają się bakterie oraz glony. Brak dostępu do czystej wody wywołuje śmiertelne biegunki.

Choroby zakaźne Główne choroby przenoszone przez owady (np. malaria, borelioza) mogą się nasilać i obejmować nowe terytoria. Dzieje się tak, ponieważ przenoszące je insekty zimnokrwiste lepiej rozwijają się w wysokich temperaturach.

Zdrowie psychiczne Wskutek gwałtownych zjawisk pogodowych, kryzysów w dostępie do wody, emigracji z terenów dotkniętych naturalnymi katastrofami, coraz więcej osób może cierpieć na dolegliwości psychiczne w tym lęki, nerwice, depresje.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

19

r o zm o w y

Telekonsultacje?

To się sprawdza!

20

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

r o zm o w y

Szukając przykładów praktycznego zastosowania telemedycyny, zaglądamy do Szwajcarii. Konsultacje telefoniczne i internetowe są tutaj na porządku dziennym. Polubili je pacjenci, a usługi telemedyczne chętnie refundują lokalni ubezpieczyciele. Rozmawiamy z dr n. med. Christiane Brockes, która kieruje oddziałem Telemedycyny Klinicznej w Szpitalu Uniwersyteckim w Zurychu.

Czy rozwiązania telemedyczne są powszechnie stosowane w Szwajcarii?

Cała Europa coraz chętniej sięga do możliwości e-usług. Od wielu lat domeną Szwajcarii jest systematyczny rozwój wiedzy telemedycznej, posiadamy wiodącą pozycję w obszarze konsultacji online. Istotą telemedycyny jest zdalna interakcja pomiędzy pacjentem a lekarzem, dzięki której świadczenie porady medycznej jest niezależne od miejsca i czasu. Nie jest konieczne, aby pacjent i lekarz byli w tym samym miejscu, budynku, a nawet w tym samym kraju.

Szpital Uniwersytecki w Zurychu od lat jest pionierem w dziedzinie telemedycyny i zalicza się do grona ośrodków, które mocno stawiają na nowoczesne narzędzia. Już w 1999 roku uruchomiliśmy na szeroką skalę konsultacje medyczne oparte na wiadomościach e-mail. Telelekarze pracujący na Oddziale Telemedycyny Klinicznej zrealizowali od tego czasu ponad 50 000 porad on-line. Dużą popularnością cieszy się konsultacja telefoniczna, dostępna dla osób z określonym rodzajem ubezpieczenia. Dwoje dostawców – Medi24 (Bern) oraz Medgate (Basel) – blisko współpracuje z firmami ubezpieczeniowymi. Tego typu porady są powszechnie i chętnie refundowane przez płatników (jako zdecydowanie tańsze).

W wielu przypadkach tele-porada w zupełności wystarczy, aby postawić diagnozę, wyjaśnić wątpliwości pacjenta.

Szpital Uniwersytecki w Zurychu ma spore doświadczenie w telekardiologii – i to zarówno jeżeli chodzi o rehabilitację jak i profilaktykę…

W naszym przypadku dotychczasowa praktyka wskazuje jednoznacznie, że pacjenci coraz częściej szukają wiarygodnej i naukowej informacji oraz porady w dziedzinie kardiologii. Ułatwia im to ekspercki portal Szpitala (www.onlineberatung.usz.ch), będący źródłem wie-

dzy przede wszystkim w języku niemieckim, ale także angielskim, francuskim oraz włoskim. W 2008 roku wprowadziliśmy opłatę w wysokości 75 franków szwajcarskich (ok. 60 Euro) dla porad online. Dla pacjenta cała procedura jest bardzo prosta: po zalogowaniu się do serwisu, wprowadza obligatoryjne informacje, odpowiadając na pytania przygotowane w formie ankiety (podając m.in. dane dotyczące miejsca zamieszkania, płci, wieku, wagi, wzrostu, stanu zdrowia, przyjmowanych leków itd.). Technologia bezpiecznego połączenia SSL (Secure Sockets Layer) gwarantuje zachowanie poufności.

Odpowiedzi udzielają tele-lekarze w przeciągu 24 godzin (dni robocze).

W przypadku bardziej skomplikowanych przypadków klinicznych, przygotowaną dla pacjenta poradę można jeszcze skonsultować z ekspertami kardiologii Szpitala Uniwersyteckiego w Zurychu. W ten sposób klienci otrzymują wysokiej jakości informację, opartą na dowodach naukowych. Z kolei jeżeli przypadek wymaga bezpośredniej konsultacji, pacjent zachęcany jest do kontaktu z lekarzem pierwszego kontaktu, który przeprowadzi dodatkowy wywiad, zleci odpowiednie badania. Po zakończeniu całego procesu porady, użytkownik proszony jest o ocenę usługi, a zwłaszcza użyteczności informacji i ich zrozumienia. Większość osób wystawia ocenę dobrą lub bardzo dobrą, co świadczy o jakości serwisu.

Oto jeden z przykładów ostatnio zrealizowanej konsultacji on-line: pacjentka (wiek 23 lata), temat zapytania: palpitacje serca. Treść: „w niektórych sytuacjach, kiedy przykładowo jestem nerwowa, podekscytowana albo podczas pływania, moje serce zaczyna bić bardzo szybko. Wyczuwam pulsowanie w okolicach szyi. Czuję się, jakby serce miało zaraz wyskoczyć z piersi. Jestem przerażona. Czy to może być groźne?”. Jeden z tele-lekarzy udzielił odpowiedzi: „To

całkiem normalne, że serce bije szybciej podczas wysiłku fizycznego albo przeżywania emocji. Ciśnienie krwi wówczas rośnie. Niektórzy ludzie mocniej odczuwają pracę serca. To nieprzyjemne uczucie nazywane jest palpitacją. Jeżeli jest Pani osobą zdrową i w dobrej formie fizycznej, a do tego nie występują inne objawy (zawroty głowy, ból w klatce piersiowej, spłycony oddech podczas palpitacji), obecność poważnej choroby serca jest mało prawdopodobna, biorąc pod uwagę opisany przypadek i wiek. Inne objawy lub nieswoiste wady serca, ukryte choroby serca albo przypadki nagłej śmierci w wyniku chorób krążenia występujące w rodzinie mogłyby wskazywać na poważną dolegliwość. Osobom, które skarżą się na palpitacje zalecamy kontakt z lekarzem rodzinnym, który przeprowadzi specjalistyczne badania”.

Ograniczenie zbędnych wizyt i wygoda pierwszej konsultacji – jakie jeszcze korzyści z telekonsultacji czerpią pacjenci, lekarze i system ochrony zdrowia ogółem?

E-zdrowie włącza się idealnie we współczesną filozofię medycyny, kładącą nacisk na większą samodzielność pacjenta, wzmocnienie jego roli w systemie. Mam na myśli pobudzanie odpowiedzialności za własne zdrowie. Wielką zaletą jest oczywiście prowadzenie usług telemonitoringu w oderwaniu od miejsca, gdzie przebywa pacjent lub lekarz. Pisemna forma konsultacji pozwala pacjentowi trafniej zebrać wszystkie informacje, a lekarzowi daje czas na sformułowanie precyzyjnej i opartej na wiedzy specjalistów odpowiedzi. Pacjent może na spokojnie zapoznać się z poradą, a wiemy, że podczas wizyty lekarskiej często zapomina się przekazywaną diagnozę. Zapytania i porady realizowane są anonimowo, co też zachęca pacjenta do większej otwartości i szczerości. Jedną z wad może być brak sprzężenia zwrotnego – pismo pozbawione jest emocji oraz przekazu niewerbalnego, co może prowadzić do błędów interpretacyjnych. Ale z drugiej strony dochodzi do nich nawet podczas osobistego kontaktu w gabinecie lekarskim.

Telemedycyna jest bez wątpienia narzędziem, które z powodzeniem wspiera tradycyjny model świadczenia usług.

Uzupełnia fizyczny kontakt pacjenta z lekarzem, jest częścią nowoczesnej ochrony zdrowia i ważnym elementem wzmacniania roli pacjenta.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

21

r o zm o w y

Chorzy przyznają, że kiedy ich stan zdrowia monitorują urządzenia telemedyczne, odczuwają mniejszy niepokój.”

Ta dziedzina medycyny już teraz ma i nadal będzie miała wpływ na przepływ wiedzy, sposób terapii i kontakt z chorym, przede wszystkim w przypadku pacjentów chorych przewlekle. Moim zdaniem telemonitoring parametrów życia (ciśnienie krwi, tętno, waga) powinien być prowadzony na większą skalę. Telemetryczna kontrola ciśnienia krwi ułatwia kontrolę pacjentów po interwencjach medycznych, przyspiesza osiąganie celów terapeutycznych. Regularny

pomiar parametrów zdrowia sprawia, że lekarz prowadzący może błyskawicznie reagować w przypadku niepokojących wyników. Osoby po operacjach kardiologicznych szybciej wracają do domu, gdzie nad stanem zdrowia czuwa technologia. Sami chorzy przyznają, że kiedy ich stan zdrowia monitorują urządzenia telemedyczne, odczuwają mniejszy niepokój, zwłaszcza w pierwszych dniach po powrocie ze szpitala.

Ważne jest, aby połączyć zdalny telemonitoring z serwisem indywidualnych konsultacji, wykorzystując w tym celu narzędzia internetowe. Przykładem może być Serwis Konsultacji Online, który uruchomiłam we współpracy z dr Sabine Schmidt-Weitmann (specjalista medycyny klinicznej) jako element większego projektu naukowego, finansowanego przez Rząd Szwajcarii. Celem jest identyfikacja poziomu akceptacji dla tego typu innowacyjnych usług telemedycznych. 

reklama

22

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

Dr n. med. Christiane Brockes jest jednym z prelegentów Europejskiego Kongresu e-Kardiologii i e-Zdrowia (European Congress on e-Cardiology & e-Health), który odbędzie się w szwajcarskim Bern (29–31 października). Czasopismo OSOZ jest patronem medialnym wydarzenia.

Więcej informacji: www.e-cardiohealth.org

Foto: www.freeimages.com

r o zm o w y

Zdrowe miasta przyszłości W 1950 roku w miastach mieszkało 746 mln osób, obecnie to już 3,9 mld.

Do 2045 roku liczba ta wzrośnie do 6 mld. Zarządzanie zdrowiem mieszkańców dużych aglomeracji to spore wyzwanie. O programach zdrowotnych oraz nowoczesnych technologiach dla lepszej organizacji opieki medycznej rozmawiamy z Wojciechem Homolą (KnowHealth).

Jest Pan autorem projektów promocji zdrowia jak np. „Miasto w Formie – Wrocławianie na Badanie”, „Szkoła w Formie” i „Dolnośląski Senior w Formie”, opartych na rozwiązaniach IT. Jakie powinny być kluczowe elementy tego typu inicjatyw, aby odniosły sukces i zostały „zaakceptowane” przez mieszkańców?

Realizowane w latach 2010–2012 przez Stowarzyszeniem Forum Medicum projekty odniosły sukces z kilku względów; przede wszystkim ze względu na skalę, na jaką prowadzone były działania edukacyjne, po drugie – ponieważ aktywizo-

wały różne grupy społeczne i motywowały do zmian postaw. Ponadto nasze inicjatywy integrowały się z tymi realizowanymi przez podmioty publiczne i prywatne. Właśnie kooperacja i wielosektorowe przedsięwzięcia były kluczowymi czynnikami sukcesu. Skonstruowaliśmy programy w taki sposób, by cały proces monitoringu i ewaluacji oprzeć na technologiach IT (konta uczestników programu, raportowanie aktywności, monitoring portalu, aplikacji i kalkulatorów, monitoring aktywności partnerów projektu, publikacji w mediach i działań w social media). Dzięki temu na bieżąco obserwowaliśmy oraz modyfikowaliśmy dzia-

łania, zwiększając ich efektywność. Nie możemy zapomnieć o kreatywnej i merytorycznej oprawie programów – były one po prostu interesujące dla odbiorców.

Ta atrakcyjność wynikała z dogłębnych analiz potrzeb grupy docelowej na etapie projektowym i w trakcie realizacji. Dzięki temu celnie trafialiśmy w oczekiwania naszych potencjalnych odbiorców. Do współpracy przy tworzeniu wspomnianych programów zaangażowaliśmy specjalistów z wielu dziedzin: marketingu, PR, środowiska medycznego, mediów.

Ważnym punktem w projektowaniu programu był również fakt, iż propozycjami działań wpisaliśmy się w rosnący trend dbania o zdrowie, bycie aktywnym, fit – a przecież dotyczy to wszystkich grup wiekowych. W przypadku seniorów, szczególnie zatroszczyliśmy się o integrację w ramach grup zajęciowych, ciągłość ćwiczeń i dodatkowe spotkania uczestników podczas wydarzeń związanych z rewizją projektu. Sukces prowadzonych przez nas projektów potwier-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

23

r o zm o w y

dzają wyniki badań ewaluacyjnych, przeprowadzonych na reprezentatywnej próbie 130 uczestników programu „Miasto w Formie”. Wynika z nich, że do najważniejszych motywów, które skłoniły uczestników do przystąpienia do programu, należą: poprawa własnego stanu zdrowia, możliwość zdobycia nagród, ciekawość oraz możliwość poszerzenia wiedzy o zdrowiu. Jako pierwsze źródło wiedzy o zdrowiu uczestnicy wskazywani Internet. Aż 72% respondentów zaznaczyło, że współpraca instytucjonalna w ramach projektu jest dla nich bardzo ważna i tyle samo respondentów oceniło formę programu, czyli program lojalnościowy, jako bardzo ważną. 88% respondentów uznało, że program miał oryginalną i atrakcyjną formę, a dla 86% ankietowanych „Miasto w Formie” było inicjatywą godną zaufania.

Zmotywowani sukcesami poprzednich projektów, rozpoczynamy – na zlecenie Ministerstwa Zdrowia – realizację ogólnopolskiego projektu „Rodzina w Formie”. Projekt skierowany jest do mieszkańców całej Polski, ale szczególny nacisk kładziemy na rodzinę w ujęciu wielopokoleniowym. Chcemy, aby przedstawiciele różnych grup wiekowych motywowali się nawzajem, np. aby dziadek zachęcał wnuka do wspólnych spacerów w parku albo dziecko zachęcało mamę do zjedzenia drugiego śniadania w pracy. Głównym celem programu będzie pobudzenie najbliższych do dbania o zdrowie. Program „Rodzina w Formie” składać się będzie z kampanii telewizyjnej w kanałach naziemnych i w telewizji hybrydowej, działań w Internecie oraz kampanii billboardowej. Towarzyszyć mu będzie program lojalnościowy obsługiwany przez serwis www oraz aplikacja mobilna. Program ma służyć zachęceniu do wykonywania działań zdrowotnych w skuteczny i atrakcyjny dla uczestnika sposób.

skuteczną i efektywną obsługę rejestracji drogą elektroniczną. Długofalowo należy zadbać o zbudowanie spójnej i szerokiej koncepcji rozwijania e-zdrowia tak, aby obejmowała ona perspektywę 10–15 lat i konsekwentnie realizować jej podstawowe założenia, adaptując w zależności od rozwoju technologicznego.

Jakie miasto na świecie stanowi dla Pana wzór pod względem zastosowania technologii IT w profilaktyce?

Z całą pewnością najbardziej modelowy przykład w tym względzie stanowią rozwiązania realizowane przez Zarząd Miasta Nowy Jork. Prawdziwą rewolucją było wprowadzenie nowego modelu akwizycji i analizy danych dotyczących zdrowia obywateli z wykorzystaniem technologii teleinformacyjnych. Powstał system monitoringu zdrowia tworzony na potrzeby nowoczesnego mega-polis.

Zwróćmy uwagę, że owa transformacja zapoczątkowana została w odpowiedzi na zagrożenia zdrowotne spowodowane atakami terrorystycznymi 11 września 2001 r. Wtedy to właśnie włodarze Nowego Jorku spostrzegli, iż tradycyjne metody gromadzenia danych związanych ze sferą szeroko pojętej ochrony zdrowia – w tym także profilaktyki – nie są w stanie sprostać gwałtownie wzrastającym potrzebom społeczności. W konsekwencji zmian społeczno-demograficznych, takich jak starzenie się i postępujące ubożenie społeczeństwa – potrzeby te jeszcze bardziej ugruntowały się w sferze tzw. chorób cywilizacyjnych. Wśród kluczowych ekspertów tworzących tę nowoczesną infrastrukturę znaleźli się specjali-

ści odpowiedzialni za zarządzanie kryzysowe, bezpieczeństwo publiczne, zdrowie publiczne, medycynę, oczywiście technologie informacyjne, ale także specjaliści od komunikacji społecznej i PR. Pamiętajmy, że w kwestiach związanych z ochroną zdrowia samo gromadzenie danych, a nawet ich najbardziej wyszukana analiza i przekonująca interpretacja na poziomie foteli ministerialnych nie wystarczą. Równie, a może nawet bardziej istotne jest, aby w jasny sposób informować obywateli o istniejących szansach i zagrożeniach, które wokół nas się pojawiają. Obserwując Nowy Jork na przestrzeni ostatnich 12 lat (od 2002 roku do dzisiaj) pod kątem tworzenia tak kompleksowych systemów zauważamy, iż ich powstanie nie byłoby możliwe bez wsparcia sektora IT i jego najbardziej nowoczesnych narzędzi. Sam proces nabrał tempa w momencie objęcia fotela Burmistrza Nowego Jorku przez Michaela Bloomberg’a, który sam był przecież szefem jednego z globalnych konsorcjów teleinformacyjnych Bloomberg LLC. Na efekty przywództwa Burmistrza Bloomberg’a w tej sferze nie trzeba było długo czekać. Oto kilka świetnych przykładów: połączenie źródeł danych zdrowotnych na dwóch ważnych poziomach – świadczeniodawcy (service‑level) oraz populacyjnym (population-level) czyli NYC Macroscope, dzięki któremu następuje wymiana danych gromadzonych przez lekarzy pierwszego kontaktu w ramach Primary Care Information Project (service-level: elektroniczna dokumentacja medyczna – EDM) z danymi populacyjnymi gromadzonymi przez NYC He‑ alth and Nutrition Examination Survey

Jaką rolę odgrywa obecnie e-zdrowie w rozwoju polskich miast?

Przykro to stwierdzić, ale obecnie e-zdrowie nie odgrywa żadnej roli w polityce miejskiej. Jest mało zrozumiałym pojęciem, a jego wdrażanie powinna poprzedzić edukacja na temat korzyści z niego płynących. E-zdrowie należy rozpatrywać w dwóch perspektywach – krótko – i długofalowej. Krótkofalowo należy kłaść nacisk na rozwój i upowszechnianie usług, które wzbudzą w społeczeństwie pozytywny odbiór e-zdrowia, np.

24

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

Wojciech Homola – lekarz medycyny i menedżer z wieloletnim doświadczeniem w obszarach komercjalizacji technologii biomedycznych, wsparcia sektora medycznego i akademickiego w zakresie pozyskiwania finansowania inwestycji. Od 2006 r. w strukturze Zarządu Wrocławskiego Medycznego Parku Naukowo – Technologicznego (obecnie Data Techno Park Sp. z o.o.), gdzie odpowiada za realizację kluczowych projektów regionalnych (m.in. Dolnośląskie e-Zdrowie) i ogólnopolskich. Jeden z prelegentów Forum Know Health (22–24 października, Wrocław).

r o zm o w y

wali współtworząc inny mechanizm monitoringu stanu zdrowia populacji nowojorskiej, znanym jako NYC Community Health Survey. Jak widać, nasze fascynacje nie pochodzą z lektury stron internetowych, ale opierają się na rzeczywistym udziale w światowej rangi projektach zdrowia publicznego.

Jak powinno wyglądać miasto przyszłości w kontekście e-zdrowia?

Miasta przyszłości, ze względu na rosnącą rolę technologii informacyjno-komunikacyjnych, będą się rozwijać w kierunku większej gęstości zaludnienia przy stopniowym spadku mobilności społeczeństwa. Niemożliwym będzie zachowanie efektywności ochrony zdrowia na obecnym poziomie i przy wykorzystaniu obecnego modelu świadczenia usług medycznych. Naturalną konsekwencją wydaje się więc wykorzystanie technologii pozwalających jak największą część usług medycznych świadczyć w oparciu o działanie zdalne i mobilne. Jakie są możliwe modele docelowe? Na przykład jedno duże Centrum Medyczne w mieście zapewniające kompleksową diagnostykę oraz leczenie stacjonarne i ambulatoryjne. Centrum powinno posiadać bank danych gromadzący informacje ze

wszystkich punktów powstawania zdarzeń medycznych w mieście. Oprócz realizacji usług medycznych, musi obsługiwać takie obszary e-zdrowia jak monitorowanie zdiagnozowanych pacjentów z wykorzystaniem czujników/urządzeń mobilnych, wykonywanie zdalnych konsultacji dla pozostałych placówek medycznych czy wykonywanie zdalnych konsultacji dla pacjentów z pomocą prostych narzędzi diagnostycznych a także zapewnienie pacjentom dostępu do własnych danych medycznych z banku danych. Innym modelem są niewielkie centra medyczne (ich liczba powinna być zależna od liczby mieszkańców danego miasta) umożliwiające lokalne przeprowadzanie prostych procedur medycznych (szczepienia, zabiegi pielęgniarskie, podstawowa diagnostyka itp.). Systemy medyczne i informatyczne wykorzystywane w tych centrach powinny być bezpośrednio synchronizowane z miejskim bankiem danych. Wreszcie zespoły wyjazdowe sprzężone bezprzewodowo z Centrum Medycznym w zakresie diagnostyki, konsultacji specjalistycznych oraz monitorowania parametrów życiowych pacjentów przed dotarciem do Centrum.  Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał: Artur Olesch

Foto: www.freeimages.com

(population-level: przekrojowe badanie kwestionariuszowe). Oba systemy pozwalają na synchroniczne monitorowanie takich zmiennych, jak: wskaźniki chorób przewlekłych (ciśnienie tętnicze, poziom cukru we krwi, poziom cholesterolu), aspekty behawioralne (używki, zachowania seksualne) czy prewencyjne (szczepienia), ale na różnych poziomach.

Dzięki takiemu systemowi wzrasta rzetelność i trafność oceny wskaźników, jakich używają agencje rządowe odpowiedzialne za ochronę zdrowia w mieście.

Skraca się czas reakcji odpowiednich służb na wszelkie czynniki negatywne dla zdrowia. Systemy tego typu tworzone są przy współpracy firm teleinformatycznych, wytwórców systemów obsługi EDM, specjalistów zdrowia publicznego i naukowców. Sam NYC Macroscope jest częścią większego programu znanego jako Innovations in Monitoring Po‑ pulation Health, współtworzonego w ramach partnerstwa Departamentu Zdro‑ wia i Higieny Psychicznej Miasta Nowy York i Uniwersytetu Miejskiego Nowego Yorku (CUNY), a także wydatnym wsparciu fundacji i globalnych firm teleinformatycznych. Tylko pozazdrościć! Warto przy tym zaznaczyć, iż w zespole spółki Data Techno Park pracują specjaliści, którzy swoje profesjonalne szlify zdoby-

Nowy Jork stanowi wzór dobrego wpasowania technologii IT w rozwój strategii ochrony zdrowia mieszkańców.”

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

25

Foto: Shunichi Fukuhara

r o zm o w y

Japoński patent na zdrowie Shunichi Fukuhara jest profesorem na Uniwersytecie Medycznym w Kioto i jednym z ekspertów Światowego Szczytu Zdrowia (World Health Summit). Pytamy o innowacje w technologiach medycznych oraz różnice pomiędzy europejskim i japońskim systemem ochrony zdrowia.

Z jakim problemami mierzy się obecnie japoński system ochrony zdrowia?

Ogromnym wyzwaniem dla Japonii – i mowa nie tylko o sektorze zdrowotnym – jest gwałtowna zmiana struktury demograficznej. Znaleźliśmy się w sytuacji odwróconej piramidy: rośnie liczba osób w starszym wieku, maleje populacja młodych mieszkańców kraju. Japonia jest krajem, który starzenie się społeczeństwa dotknęło najmocniej na świecie. Problem będzie się pogłębiać w następnych latach.

26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

Japońską gospodarkę wyróżnia innowacyjność. Jakie różnice w technologiach medycznych zauważa Pan w odniesieniu do Europy?

W Japonii ochrona zdrowia w znacznym stopniu oparta jest na technologiach medycznych. Na przykład, prawie wszystkie szpitale wyposażone są w tomografy komputerowe (TK) i rezonans magnetyczny (RM), wiele posiada urządzenia PET (pozytronowa tomografia emisyjna). Zupełnie inną kwestią pozostaje pytanie, czy właśnie wyposażenie tech-

nologiczne gwarantuje wydajność systemu jako całości.

Czy może Pan podać przykłady innowacji, które nie są jeszcze znane w Europie?

Jedną z nich na pewno będzie terapia promieniowaniem stosowana w leczeniu nowotworów. W ostatnim czasie do grona innowacji w japońskiej medycynie dołączyły też terapie cząstkami elementarnymi, terapie pozytronowe, BNCT (skojarzona terapia borowo-neutronowa). Trze-

r o zm o w y

ba zaznaczyć, że wspomniane technologie nie zostały wynalezione w naszym kraju, ale ich zaadaptowanie w medycynie było łatwiejsze ze względu na wysoki stopień zaawansowania dostępnych już rozwiązań. Leczenie pozytronami i neutronami w szpitalu jest bardzo obiecujące, obserwujemy już teraz lepsze wyniki terapii.

Czego Europa może nauczyć się od Japonii i odwrotnie, kiedy mowa o wydajności systemu ochrony zdrowia oraz strategiach zdrowia publicznego?

Wiele inspiracji mogą znaleźć u nas kraje, które szukają sposobów na utrzymanie niskich kosztów opieki zdrowotnej. Nasz system powszechnego, uniwersalnego

Japonia – obok technologii medycznych – potrzebuje dziś podstawowej opieki zdrowotnej.” ubezpieczenia – obejmującego wszystkich obywateli – z regulowaną wyceną procedur jest synonimem wysokiej efektywności. Finansowanie oparte jest na systemie składek uzupełnionych rządowymi subwencjami z podatków, subwencjami władz lokalnych i bezpośrednimi opłatami pacjentów. Japonia posiada oprócz tego publiczny system ubezpieczenia, który pokrywa potrzeby osób

niepełnosprawnych oraz seniorów. System publiczny działa od 10 lat i jak na razie sprawdza się bardzo dobrze. Czego Japonia może nauczyć się od Europy?

Na pewno rozwiązań w ramach systemu podstawowej opieki zdrowotnej. W Japonii opieka jest bardzo specjalizowana, a edukacja medyczna i system praktyk klinicznych nie zapewniają dobrego przygotowania kadr podstawowej opieki zdrowotnej.  Regionalne Spotkanie w ramach Światowego Szczytu Zdrowia (World Health Summit) odbędzie się 13–14 kwietnia 2015 r. w Japonii (Uniwersytet w Kioto). Tematem dyskusji będą wyzwania i zagrożenia zdrowia w ujęciu globalnym. www.worldhealthsummit.org

Foto: © Kioto University

Kioto University

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

27

r o zm o w y

** UöZQLHĝI CHRONEGA I I ZAPOB

objawy grypy [%]

100%

0%

nasilone objawy grypy

ustąpienie objawów grypy 1

2

3

całkowite ustąpienie objawów grypy

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

4

5

6 Sambucol

7

8 czas w dniach grupa kontrolna

pr a k t y k a

Objawy malarii pojawiają się zazwyczaj po 7 dniach (najczęściej 10–15 dniach) od momentu ukąszenia człowieka przez zarażonego komara.

Chory skarży się na wysoką gorączkę (nawet 40°C), bóle głowy, wymioty, drgawki. Nieswoiste objawy powoduję trudności w rozpoznaniu choroby.

Chorobę powinny potwierdzić badania laboratoryjne.

malaria

Jeżeli leczenie nie zostanie rozpoczęte w przeciągu 24 godzin, może dojść do dynamicznego rozwoju choroby, często prowadzącego do śmierci zarażonej osoby.

W leczeniu przyczynowym stosuje się m.in. chlorochinę (coraz mniej skuteczna ze względu na rosnącą oporność zarodźców choroby), meflochinę (najskuteczniejszy lek, ale wywołujący liczne skutki uboczne), chininę.

Zimnica [łac. malaria, plasmodiosis] Ostra lub przewlekła, tropikalna choroba pasożytnicza wywoływana przez jednokomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium. Wektorem malarii przenoszącym chorobę na ludzi jest samica komara z grupy Anopheles.

OBSZAR RYZYKA Obejmuje min. 97 krajów strefy tropikalnej i subtropikalnej. Na zachorowanie narażonych jest 1 miliard ludzi na całym świecie.

627 000

-42%

To szacunkowa liczba zgonów z powodu malarii w 2012 roku. Szczególnie duże żniwo choroba zbiera wśród afrykańskich dzieci.

W stosunku do 2000 roku globalna liczba zgonów znacznie się obniżyła, szczególnie w Afrykańskim Regionie WHO (o 49%).

POLSKA W 1968 roku WHO uznało Polskę za kraj wolny od malarii endemicznej. Liczba importowanych zakażeń nie przekracza 50 rocznie.

90%

wszystkich przypadków malarii odnotowuje się w Afryce.

co minutę

profilaktyka

szczepionka?

jedno dziecko na świecie umiera na malarię.

Zapobieganie polega na stosowaniu środków odstraszających komary, spaniu pod moskitierami, przyjmowaniu leków przeciwmalarycznych.

W chwili obecnej brak licencjonowanej szczepionki.

Trwają testy kliniczne, które powinny się zakończyć w tym roku.

Źródło: Światowa Organizacja Zdrowia, Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Grafika: iconfinder.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

29

Pomiędzy cytatem a plagiatem

Foto: ImagineCup/Foter

pr a k t y k a

Przygotowując prezentację, szkolenie, czy nawet wpis na bloga, dla uatrakcyjnienia przekazu sięgamy często do zdjęć, grafik czy fragmentów książek. Ale czy legalnie?

Adw. Paulina Skwarek Dział Prawny, KAMSOFT S.A.

Niejednokrotnie źródłem materiałów jest po prostu wyszukiwarka internetowa. Należy jednak pamiętać, że wykorzystywanie cudzych utworów we własnych materiałach szkoleniowych nie zawsze jest dozwolone. Czy w związku z powyższym, twórcy prezentacji multimedialnych są skazani na korzystanie wyłącznie z płatnych treści i banków ze zdjęciami?

Dozwolony użytek Jedną z możliwości darmowego wyko-

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

rzystywania cudzych utworów we własnych prezentacjach jest działalnie w granicach dozwolonego użytku. Instytucja ta dopuszcza nieodpłatne korzystanie z utworu, który został już rozpowszechniony pomiędzy osobami pozostającymi w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Powyższe wskazuje, że możemy wykorzystywać cudze utwory w prezentacjach czy szkoleniach, które organizujemy dla najbliższych, np. koleżanki, kolegi, rodziny. Możliwość ta zostaje jednak wyłączona, jeśli dana prezentacja zostanie udostępniona obcym osobom np. takim, które wykupiły udział w prowadzonym przez nas szkoleniu, czy pracownikom zatrudnionym w naszej firmie.

Prawo cytatu Kolejną możliwość darmowego wykorzystania cudzych utworów daje nam tzw. prawo cytatu.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 prawa autorskiego „Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości”. Cytat mieszczący się w granicach przewidzianych przez prawo pozwala na nieodpłatne korzystanie z cudzych utworów.

Pamiętać należy, że cytować cudzy utwór można tylko i wyłącznie w innych dziełach. Nie można zatem posługiwać się cytatem z książki w prezentacjach, które nie są traktowane przez prawo autorskie jako utwory. Niemniej jednak, szkolenia multimedialne w zdecydowanej większości przypadków posiadają cechy utworu.

Przy pracy nad prezentacją nie należy zapominać, że jesteśmy uprawnieni do cytowania tylko niewielkiej część utworu (chyba, że mamy do czynienia z drobnym utworem np. hasło reklamowe). Rozmiar dozwolonego cytatu nie został przez ustawodawcę ściśle określony, nie mniej jednak przyjmuje się, że powinna to być najmniejsza część, która pozwoli na osiągnięcie celu cytatu.

pr a k t y k a

Licencje Creative Commons Nie tylko dozwolony użytek i prawo cytatu daje nam możliwość wykorzystywania w szkoleniach cudzych utworów. W 2001 roku w USA powołano do życia międzynarodową organizację pozarządową typu non-profit „Creative Commons” (dalej: CC), której głównym celem było wprowadzanie zasad powszechnego dzielenia się twórczością, a tym samym zapewnienie jak najszerszego dostępu do kultury.

Licencje CC to zestawy gotowych narzędzi prawnych, powstałych w ramach CC, skierowanych zarówno do twórców, jak i do odbiorców. W oparciu o licencje CC twórca sam określa warunki, na których udostępnia swoje utwory. Zazwyczaj warunki te upoważniają użytkownika utworu do legalnego korzystania z dzieła w sposób nieodpłatny, z możliwością udostępnienia dzieła również osobom, które nie pozostają z korzystającym w związku osobistym.

W ramach licencji CC wyróżniamy cztery podstawowe wzorce licencji: – uznanie autorstwa – można korzystać z utworu pod warunkiem oznaczenia go imieniem i nazwiskiem autora pierwowzoru; – użycie niekomercyjne – można korzystać z utworu wyłącznie do celów niekomercyjnych; – bez utworów zależnych – utwór może być wykorzystywany wyłącznie w oryginalnej wersji, nie można zmieniać, przekształcać ani tworzyć na jego podstawie nowych dzieł;

Cytat musi zostać opatrzony imieniem i nazwiskiem twórcy oraz źródłem pochodzenia. W innym przypadku przestajemy kogoś cytować, a zaczynamy dopuszczać się plagiatu.”

Foto: www.freeimages.com

Celem cytatu, co wynika z przytoczonej powyżej definicji, jest wyjaśnianie, analiza krytyczna, nauczanie lub prawa gatunku twórczości. Przy cytowaniu cudzych utworów w prezentacjach multimedialnych najczęściej mamy do czynienia z celem wyjaśnienia lub nauczania.

Warto przy tym zauważyć, że cytować można nie tylko treści utworów literackich, ale również fragmenty utworów muzycznych czy obrazów. Te ostatnie cytowane są najrzadziej, gdyż pokazywanie wyłącznie fragmentu obrazu może zostać potraktowane jako niedozwolone przerobienie dzieła.

Cytat wykorzystany zgodnie z powyższymi wskazówkami, musi bezwzględnie spełnić dwie kolejne przesłanki: oznaczenie imieniem i nazwiskiem twórcy oraz źródłem pochodzenia. Niewskazanie tych danych stanowi naruszenie osobistych praw autorskich twórcy i powoduje, że przestajemy kogoś cytować, a zaczynamy dopuszczać się plagiatu.

– na tych samych warunkach – można rozpowszechniać utwory wyłącznie na takich samych warunkach licencji, co utwór pierwotny.

Domena publiczna W sytuacji, gdy szkoleniowcy nie znajdują potrzebnych materiałów w bazach z utworami na licencji CC, mogą skorzystać ze zbiorów dzieł w domenie publicznej. W domenie publicznej znajdują się bowiem dzieła wyłączone spod ochrony prawa autorskiego.

Najczęstszym powodem przejścia utworu do domeny publicznej jest upływ określonego czasu. Zgodnie z art. 36 prawa autorskiego, prawa majątkowe twórcy do dzieła gasną z upływem 70 lat od śmierci twórcy. Po upływie 70 lat dzieło trafia do tzw. dozwolonego użytku publicznego. Dzieło nie jest już chronione przez prawo i może być swobodnie wykorzystywane.

Darmowe wykorzystywanie cudzych zdjęć, grafik, fragmentów książek we własnych prezentacjach multimedialnych wcale nie musi oznaczać działań niezgodnych z prawem. Serwisy i bazy z utworami są przydatnym narzędziem pozwalającym uatrakcyjnić szkolenie. Zanim jed-

nak zdecydujemy się wykorzystać cudzy utwór należy sprawdzić, czy mamy do czynienia z: – dozwolonym użytkiem, – prawem cytatu, – odpowiednią licencją CC, zezwalającą na przykład na komercyjne wykorzystanie utworu, – domeną publiczną.

W przypadku wątpliwości co do możliwości darmowego skorzystania z cudzego utworu, należy skontaktować się z prawnikiem bądź skorzystać z innego dzieła, co do którego mamy pewność, ze nie naruszy autorskich praw majątkowych twórcy.  Niniejszy artykuł ma charakter poglą‑ dowy. Każdy Czytelnik przed skorzysta‑ niem z cudzego utworu powinien każdo‑ razowo ustalić, czy jest uprawniony do darmowego wykorzystywania dzieła. Au‑ tor artykułu jak i Wydawca czasopisma OSOZ nie ponoszą odpowiedzialności za niezgodne z prawem korzystanie przez Czytelników z cudzych utworów.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

31

Foto: State Records NSW / Foter

pr a k t y k a

Zrozumieć pacjenta W niewielu sektorach jakość świadczonych usług ma tak duże znaczenie jak w branży medycznej. Również w żadnej innej dziedzinie życia konsekwencje błędu, zaniedbania lub niewystarczającego działania mogą okazać się tragiczne w skutkach, nieodwracalne.

dzielą się między sobą ocenami placówek oraz poszczególnych lekarzy. Z kolei osoby poszukujące lekarza chętnie używają tego narzędzia w celu wstępnej weryfikacji usługodawcy. Dlatego warto dbać o jakość obsługi, aby nie zostać negatywnie opisanym.

widzenia powinien być najistotniejszym kryterium gospodarki rynkowej. Duży wpływ na subiektywne odczucia pacjenta ma to, w jaki sposób przebiegała sama wizyta, czy lekarz przekazał wystarczające informacje i czy pacjent został potraktowany w odpowiedni sposób. Dzisiejszy usługobiorca świadczeń medycznych przed kontaktem z lekarzem może znaleźć w Internecie bardzo wiele informacji na temat swoich dolegliwości; w sieci odbywają się dyskusje na temat diagnostyki oraz terapii. Pacjenci 2.0. często

Pacjenci pytani o to, jakie czynniki wpływają na ich zadowolenie z jakości usługi medycznej, często wskazują aspekt merytoryczny („wiedza lekarza”), którego nie są w stanie rzetelnie ocenić. Co ciekawe, niektórym z badanych wystarczy tytuł naukowy, aby uważać lekarza za kompetentnego – im wyższy tym lepiej.

Jednak najczęściej pojawiające się odpowiedzi na pytanie o kryteria oceny jakości usługi medycznej, można opisać jako „kompetencje społeczne”, w tym tworzenie przez lekarza w trakcie badania odpo-

Marta Domańska Genomed S.A.

Na satysfakcję pacjenta z uzyskanej usługi medycznej wpływają różne czynniki, m.in. dostępność do świadczeń, przebieg wizyty lekarskiej, proces zdrowienia.

Jednak ostatecznie to subiektywne przeświadczenie o poprawie stanu zdrowia jest dominującym elementem kształtującym opinię pacjenta. Nawet jeśli nie jest zgodne z obiektywnymi wynikami badań naukowych, to z marketingowego punktu

32

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

pr a k t y k a

wiedniej atmosfery, sposób prowadzenia rozmowy – podejście do pacjenta, używany język (dopasowany do konkretnego chorego). Nie wszyscy przedstawiciele zawodu posiadają wystarczające kwalifikacje społeczne w kontakcie z pacjentem i jego rodziną. Fachowe umiejętności merytoryczne specjalisty nie wystarczają, lub nie mają wiele wspólnego z wysoką satysfakcją klienta po wykonanej usłudze. Personel medyczny postrzega i ocenia jakość usługi jako procedurę medyczną wykonaną w zgodzie z obowiązującymi standardami i procedurami, aktualnym stanem wiedzy medycznej, niedostatecznie uwzględniając subiektywny czynnik zadowolenia – zwłaszcza w powszechnej opiece medycznej, gdzie pacjent jest traktowany przedmiotowo. Dlatego w celu poprawy jakości usług medycznych zaleca się cykliczne szkolenia personelu medycznego z zakresu komunikacji i tzw. umiejętności miękkich.

Struktura ludzkiego postrzegania i oceny świata jest swojego rodzaju schematem poznawczym. Uniwersalną zasadą budowy schematów jest prototypowość, zgodnie z którą rdzeniem znaczeniowym schematu jest prototyp czyli egzemplarz najbardziej typowy, najlepiej dopasowany do schematu i w tym sensie najbardziej kompletny. Prototypowy lekarz to ktoś ubrany w biały fartuch, ze stetoskopem na szyi. Zwykle (zwłaszcza w powszechnej opiece medycznej) nie ma zbyt dużo czasu, za to posiada szczegółową wiedzę z zakresu medycyny. Ma paskudny charakter pisma, przez co ciężko jest odczytać wskazane zalecenia czy recepty.

Idealny lekarz powinien być miły i empatyczny w stosunku do swoich pacjentów. Prototyp pozwala odróżniać obiekty („ten w białym fartuchu pewnie jest lekarzem”) oraz wnioskować o ich niezaobserwowanych jeszcze cechach („na pewno jest gburowaty”), uzupełniać nimi spostrzeżenia i pamięć zdarzeń w ciągu całego życia.

Otoczenie społeczne współczesnego człowieka jest bardzo bogate. Żyjemy w swego rodzaju dżungli informacyjnej. Ilość komunikatów dopływająca do naszego mózgu znacznie przekracza możliwości ich dokładnego analizowania. Podobnie jest z ilością decyzji, które codziennie podejmujemy, nie jesteśmy w stanie dokładnie przeanalizować alternatyw (między innymi dlatego, że nie mamy wystarczającej wiedzy eksperckiej przy wyborze lekarza czy me-

Prototypowy lekarz to ktoś ubrany w biały fartuch, ze stetoskopem na szyi.

Zwykle nie ma zbyt dużo czasu, posiada szczegółową wiedzę medyczną.” chanika samochodowego). W tej sytuacji nasz umysł ucieka się do heurystyk, czyli uproszczonych reguł myślenia pozwalających na formułowanie sądów bez analizy większości informacji, na których sąd powinien się opierać. Heurystyki to nieświadomie stosowane myślowe „drogi na skróty”.

Wielu badaczy, prowadzących swoje prace w latach 90-tych dowodziło, że ludzie będący w dobrym nastroju bardziej pobieżnie przetwarzają informacje – silniej ulegają heurystykom, łatwiej popadają w stereotypy, słabiej rozpoznają siłę argumentacji nadawcy komunikatu. Natomiast ludzie będący w negatywnym nastroju są bardziej uważni, częściej zwracają uwagę na argumentację, mniej ulegają stereotypom i heurystykom.

Ludzkie oceny pozostają też pod dużym wpływem heurystyki afektu: jeśli jesteśmy nastawieni pozytywnie do jakiegoś działania, lubimy je, to mamy skłonność oceniać związane z nim ryzyko jako niskie, a korzyści jako wysokie.

Można zatem wnioskować, że miłe zachowanie (empatia, serdeczność, uprzejmość) lekarza wpływa pozytywnie na nastrój i emocje pacjenta, który ocenia jego kompetencje przez pryzmat sympatycznej atmosfery w trakcie wizyty. To znaczy, że gdy jest w dobrym nastroju, ocenia kompetencje lekarza wyżej niż w sytuacji, gdy przez zachowanie lekarza zostanie wprowadzony w negatywny nastrój.

Specjaliści zajmujący się marketingiem od wielu lat posługują się opakowaniami do kreowania decyzji zakupowych konsumenta. Eksperci od wizerunku twierdzą, że ludzi także można „włożyć w odpowiednie opakowanie”. Pierwsze wrażenie ma ogromne znaczenie.

Pacjent wchodząc do gabinetu najpierw odbiera informacje o: płci, kolorze skóry,

wieku, atrakcyjności fizycznej, jakości i czystości ubrania. Na tej podstawie buduje swoje emocjonalne nastawienie do lekarza. Z wielu przeprowadzonych badań wynika, że przypadkowa osoba, która nosi fartuch lekarski, jest postrzegana jako autorytet i wzbudza większe zaufanie niż np. lekarz, który przyjmuje w eleganckiej koszuli.

Inna, powszechnie stosowana heurystyka zakłada, że im bardziej pewna siebie jest osoba wygłaszająca jakąś tezę, tym bardziej prawdopodobne jest, że zaakceptujemy to, co mówi. Będziemy skłonni jej zaufać. W licznych badaniach nad zeznaniami w sądach, prowadzonymi w Stanach Zjednoczonych stwierdzono, że jest bardziej prawdopodobne, iż sędziowie przysięgli dadzą wiarę zeznaniu, gdy składa je naoczny świadek lub powołany ekspert, który emanuje pewnością siebie – zarówno w mowie werbalnej, jak i niewerbalnej, co do głoszonych tez.

Z badań wynika, że jesteśmy skłonni bardziej zaufać osobie, którą lubimy, która wzbudza naszą sympatię. Istotnym wyznacznikiem skuteczności nadawcy komunikatu (np. lekarza stawiającego diagnozę) jest czystość jego intencji.

Zdecydowanie bardziej wiarygodni są ci lekarze, którzy uważani są za bezinteresownych i obiektywnych niż tacy, których postrzegamy jako czerpiących zyski z naszej choroby. Bardziej jesteśmy skłonni realizować zalecenia lekarza (wykonać badanie, wykupić leki, kontynuować terapię), gdy uważamy go za bezinteresownego i wiarygodnego. Zaufanie do nadawcy (lekarza), ocena jego intencji, są w decydującym stopniu uzależnione od atrybucji odbiorcy komunikatu (pacjenta) czy perswazji, a zwątpienie w czystość intencji najbardziej utrudnia nadawcy skuteczne przekonanie odbiorcy. Jeśli ktoś wzbudza nasze dobre emocje – jest miły – z jednej strony przypisujemy mu dobre i czyste intencje, z drugiej, przenosimy pozytywne emocje na jego poglądy i mamy zaufanie do zaleceń.

W tym rozumieniu lekarz jest nadawcą komunikatu perswazyjnego, który informuje pacjenta o wykrytym schorzeniu. Przekazuje również instrukcje, jak powinien postępować pacjent w świetle aktualnej wiedzy medycznej. Próbuje on wpłynąć na chorego (aby postępował zgodnie z jego zaleceniami), zmienić jego postawę (próba zmiany nawyków żywieniowych, stylu życia itd.) oraz

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

33

pr a k t y k a

skłonić do wykonania badań, zabiegów, czy podjęcia zalecanej farmakoterapii.

Od skutecznej perswazji lekarza w dużej mierze zależy zdrowie, a czasem nawet życie pacjenta. Z punktu widzenia procesu modelu perswazji, wysoka kompetencja nadawcy nasila uwagę, jaką zwracamy na komunikat (prawdopodobieństwo, że w ogóle zaczniemy słuchać eksperta niż laika w danej sprawie), zwiększa rozumienie przekazu oraz szansę zaakceptowania treści i stosowania się do dalszych zaleceń lekarza.

Z przeprowadzonego przeze mnie w 2012 r. badania na grupie ponad 40 le-

Foto: Tsahi Levent-Levi/Foter

Chętniej realizujemy zalecenia lekarza, gdy uważamy go za bezinteresownego i wiarygodnego.” karzy zatrudnionych u prywatnego dostawcy usług medycznych można wysnuć wniosek, że doskonale zdają sobie oni sprawę, na jakie elementy zachowania, sposobu bycia i prowadzenia rozmowy należy zwracać uwagę, aby stworzyć dobre warunki wizyty. Dobre – to jest takie, które przekonają pacjenta o kompetencji specjalisty. Lekarze w większości mają świadomość, według jakich kryteriów oceniają ich pacjenci. Widać to bardzo dobrze w prywatnych placówkach medycznych, gdzie cały proces obsługi pacjenta, od rejestracji po wejście do gabinetu, coraz częściej przebiega z uwzględnieniem potrzeb klienta. Tam

też duży nacisk kładziony jest na podnoszenie kwalifikacji pozamedycznych.

Niestety, w powszechnej opiece medycznej chory nadal traktowany jest jak petent. Pacjenci czekają miesiącami, aby dostać się do specjalisty – w takim kontekście jakość obsługi ma marginalne znaczenie. Dzieje się tak m.in. ze względu na brak konkurencji wśród świadczeniodawców realizujących usługi finansowane przez NFZ.  Marta Domańska – psycholog biznesu, od ponad 8 lat związana z branżą medyczną.

W ostatnich lat zajmuje stanowisko kierownika działu promocji i PR w spółce Genomed S.A.

od redakcji

PREZENTY DLA CZYTELNIKÓW „Sońka” Ignacy Karpowicz

„Lekarz i przedsiębiorczość” Agnieszka Bukowska-Piestrzyńska

Jak otrzymać prezent?

Wystarczy napisać do nas e-mail na adres czasopismo@osoz.pl z krótkim uzasadnieniem, dlaczego chcielibyście Państwo otrzymać wybrany prezent. Te najbardziej przekonujące nagrodzimy. Na e-maile czekamy w terminie do 6 października 2014 r. „Przysłanie korespondencji e-mail stanowi zgodę na przetwarzanie danych osobowych zawartych w korespondencji do celów związanych z rozstrzygnięciem konkursu i przez czas jego trwania. Administrator Danych Osobowych, to jest KAMSOFT S.A. (wydawca miesięcznika OSOZ) z siedzibą w Katowicach przy ul. 1 Maja 133, wpisana przez Sąd Rejonowy Katowice – Wschód w Katowicach Wydział VIII Gospodarczy KRS do Rejestru Przedsiębiorców pod nr KRS 0000345075 informuje, iż przesłanie danych osobowych jest fakultatywne, dane wykorzystane zostaną wyłącznie na potrzeby rozstrzygnięcia konkursu, po zakończeniu konkursu dane zostanę usunięte. Przez czas trwania konkursu osobie, której dane dotyczą przysługuje uprawnienie do dostępu do treści przekazanych w korespondencji e-mail danych oraz ich poprawienia”.

34

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

pr a k t y k a

CO NOWEGO?

profilaktyczne dawki

medyczne

Zgodnie z wynikami największego dotychczas badania wpływu aspiryny na zdrowie, codzienne spożywanie leku przez osoby w wieku 50–64 lat (przez min. 10 lat), w samej Wielkiej Brytanii mogłoby ocalić życie 130 000 osób w pespektywie następnych 20 lat. Profesor Jack Cuzick z Centrum Prewencji Nowotworów w Queen Mary University of London sugeruje, że osoby w średnim wieku powinny wziąć pod uwagę dzienne przyjmowanie 75 mg aspiryny. Według naukowca, to „najlepszy sposób na profilaktykę raka, obok rzucenia palenia i utrzymywania normalnej wagi ciała”. Trzeba jednak wziąć pod uwagę fakt, że aspiryna zwiększa ryzyko krwawień z żołądka i jelit, dlatego jej długookresowe zażywanie powinno być uzgodnione z lekarzem.

Jak dostarczyć szybko i bezpiecznie pomoc medyczną do najodleglejszych zakątków świata? W jaki sposób przetransportować lekarstwa tam, gdzie nie prowadzą żadne drogi, na tereny objęte konfliktami zbrojeniowymi? Firma Matternet planuje rozwiązać problem wykorzystując w tym celu drony medyczne. Pierwsze próby przeprowadzone zostały w 2012 roku na Haiti i w Republice Dominikańskiej. Systemy transportowe nowej generacji pozwolą w przyszłości skuteczniej docierać z pomocą humanitarną oraz medyczną w sposób ekologiczny i tani, bez względu na warunki środowiskowe.

aspiryny

drony

prosty test krwi na

raka paracetamol nie zmniejsza

bólu pleców

Wyniki australijskiego badania opublikowane na łamach prestiżowego czasopisma Lancet wskazują, że paracetamol – powszechnie przepisywany przez lekarzy na ból pleców – nie jest skuteczniejszy niż placebo. Rezultaty podważają zasadność stosowania leku w tej dolegliwości.

Naukowcy z Uniwersytetu Brandford w Wielkiej Brytanii stworzyli test krwi, dzięki któremu można zdiagnozować, czy pacjent jest chory na nowotwór. Z pomocą testu lekarze będą mogli wcześniej wykrywać chorobę, zaoszczędzą czas. Oprócz obniżenia kosztów diagnostyki, pacjenci unikną inwazyjnych badań (jak kolonoskopia czy biopsje), a chorobę będzie można wykryć we wczesnym stadium i tym samym podjąć szybkie leczenie.

Testy kliniczne potwierdziły wysoką dokładność badania (błąd na poziomie niższym niż 1/1000). Źródło: Matternet, MEDICA, The Guradian, Forbes

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

35

Foto: jthetzel / Foter

pr a k t y k a

Viral hepatitis in Europe: undiagnosed and under-reported Viral hepatitis affects millions of people across Europe without them even noticing – as the ‘silent disease’ often does not show any symptoms. But left untreated, hepatitis can cause irreversible liver damage.

After several years of a declining and stabilising trend, recent food-borne outbreaks of hepatitis A indicate that hepatitis A is a re-emerging food-borne public health issue in Europe. “These outbreaks raise the question whether the EU Member States should consider options for broader vaccination recommendations against hepatitis A as this is currently only recommended to travellers”, suggests Sprenger.

www.ecdc.europa.eu

“Hepatitis is a disease with many faces.

Viral hepatitis is preventable – but left untreated, chronic infection with hepatitis B and C for example may progress to liver cirrhosis or cancer”, warns ECDC Director Marc Sprenger.

36

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

The burden of hepatitis B and C in Europe As new data from the ECDC report Hepatitis B and C surveillance in Europe 2012 show, hepatitis C causes a greater disease burden in Europe than hepatitis B with numbers and notification rates nearly twice as high as those of hepatitis B: between 2006 and 2012, more than 110 000 cases of hepatitis B and over 206 000 hepatitis C infections were recorded.

Of the 17 329 hepatitis B cases reported by 29 Member States in 2012, 2 798 (16.1%) were notified as acute, 12 306 (71.0%) as chronic and 1 865 (10.8%) as undefined. The most affected age group were those between 25 and 34 years old, accounting for a third of the cases (33.3%).

While the number of acute cases of hepatitis B has been continuously declining since 2006 – most likely thanks to vaccination programmes in many European countries – the rates of reported chronic cases have doubled from 4.3 per 100 000 population in 2006 to 8.6 in 2012.

There is still a lot we can do to help stop the silent disease.”

pr a k t y k a

In 2012, 30 607 cases of hepatitis C were reported from 27 EU/EEA Member States of which 509 (1.7%) were classified as acute, 3 905 (12.8%) as chronic and 23 712 (77.5%) as undefined. However, only 13 countries were able to define cases as acute or chronic. More than half (54%) of all hepatitis C cases in 2012 were diagnosed in people between 25 and 44 years of age.

“All these numbers have to be understood as an underestimate of the true situation because of under-reporting and the fact that many acute infections are asymptomatic and thus often not diagnosed. This means that the problem is more serious than we thought and we need to strengthen existing prevention and control programmes to reverse these trends”, Sprenger adds. “There is still a lot we can do to help stop the silent disease.”

ECDC co-ordinates the surveillance for hepatitis A, B and C to help countries to assess the hepatitis disease burden, evaluate existing prevention and control strategies, and to define epidemiological trends or transmission patterns across Europe.

Hepatitis is an inflammation of the liver and is most commonly caused by a vi-

HEPATITIS in EUROPE HEPATITIS HEPATITIS

C

110 000 cases

206 000 cases

B

(cases between 2006 and 2012)

WOMEN 2.8

33,3%

The most affected age group are those between 25 and 34 years old, accounting for 33.3% of cases.

MEN 4.2

Cases per 100 000 Hepatitis B is more commonly reported among men than women. ral infection. There are five known hepatitis viruses, referred to as types A, B, C, D and E. They can cause acute and in the case of hepatitis B and C also chronic liver disease. While infection with the hepatitis A virus is typically caused by con-

sumption of contaminated food or water and causes an acute infection, hepatitis B and C usually occur as a result of contact with infected blood or body fluids and can develop into a life-threatening chronic infection. 

HEPATITIS in EUROPE Number of reported acute hepatitis B cases per 100 000 population in EU/EEA countries, 2012

< 0.8 0.8 – 1.4 1.5 – 2.4 No data Excluded

< 0.8 0.8 – 1.4 1.5 – 2.4 No data Excluded

Liechtenstein Luxembourg Liechtenstein Malta Luxembourg Malta

Report ECDC “Hepatitis B and C surveillance in Europe 2012”

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

37

o pinie

Partner czy awanturnik?

dyskusja

Pacjenci, również w Polsce, coraz częściej wychodzą z założenia, że w nieprzyjaznym systemie muszą walczyć o swoje. Inaczej nie będą dobrze leczeni. Czy koncepcja „pacjenta bezkompromisowego”, „wzmocnionego” jest słuszna? Przedstawiamy komentarze do artykułu „Naprawdę zły pacjent” (7/2014). dr hab. n. med.

Romuald Krajewski Wiceprezes Naczelnej Rady Lekarskiej

Dobrze poinformowany i asertywny pacjent jest pożądanym partnerem lekarza.”

38

Artykuł o książce „Empowered patient” wskazuje trafnie na wybrane paradoksy i problemy współczesnej ochrony zdrowia. Być może należy zacząć od stwierdzenia, że w miarę jak medycyna może coraz więcej, skuteczniej i bezpieczniej pomagać pacjentom, zaufanie do niej maleje, coraz częściej mówimy o niepożądanych zdarzeniach, chętniej szukamy alternatywnych metod leczenia.

dzimy to zresztą w każdej podobnej sytuacji społecznej. W ochronie zdrowia takie postępowanie wiąże się jednak z ryzykiem podejmowania przez atakowanych pracowników działań defensywnych, z myślą o roszczeniach nie zaś o potrzebach pacjenta. Ocenia się, że to zjawisko podnosi koszty leczenia w USA o około 20%. Widzimy je coraz częściej i w Polsce.

Bardzo ciekawe jest spostrzeżenie, że również w USA istnieje poczucie, iż system nie zabezpiecza potrzeb, a radą na to jest „walka o swoje”. W systemach strukturalnego niedostatku, takich jak nasza ochrona zdrowia, najwięcej można uzyskać awanturując się. Wi-

Głównym celem Pani Cohen nie jest jednak napędzanie agresji, lecz raczej poprawa asertywności pacjentów. Doradzane pacjentom zachowania i oczekiwania mieszczą się w zakresie ich niekwestionowanych praw, jak prawo do informacji, wyboru, zasięgnięcia opinii innego

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

lekarza, otrzymania leczenia bez zwłoki itp. Również w USA pacjenci mają problemy z realizacją tych praw. Polski tytuł artykułu, być może przypadkowo, wskazuje na jeszcze trudniejszą sytuację naszego pacjenta. Problem jednak nie polega na tym, czego pacjenci się domagają, lecz jak to robią.

Jest wielu lekarzy, np. po szkoleniach organizowanych przez samorząd lekarski, którzy bardzo szybko dostrzegliby niewłaściwość tytułu „Zły pacjent”. Pacjent, który dopomina się swego, chce więcej wiedzieć i powiedzieć, na czym jemu zależy, zwykle nie jest zły, choć może być trudny. Może znać informacje, których lekarz nie zna albo nie pamięta, może nie zgadzać się z opinią lekarza, może wyrażać oczekiwania niemożliwe do spełnienia. Umiejętność porozumiewania się z pacjentem umożliwia utrzymanie zrozumienia, współpracy i zaufania. Bez niej naturalną reakcją jest obrona lub agresja, które widzimy coraz częściej i dlatego apelujemy o jak najszerszy dostęp do kształcenia umiejętności społecznych u lekarzy, a także o edukację pacjentów. Umiejętności te są niezbędne również wówczas, gdy mamy do czynienia z naprawdę złymi pacjentami, starającymi się nadużywać ochrony zdrowia, oszukiwać, wymuszać, czy po prostu wprowadzonymi w błąd przez medialno-polityczne deklaracje i sensacje.

Wbrew powtarzanym w artykule twierdzeniom o kryzysie czy wręcz utracie znaczenia zaufania w ochronie zdrowia, nadal odgrywa ono bardzo ważną rolę, choć na pewno nie wygląda tak, jak

o pinie

dawniej. Nie jest to zaufanie bezkrytyczne, nieograniczone. W prawdziwie partnerskich relacjach nie musi, a nawet nie powinno ono takim być. Ogromna większość ludzi potrzebuje zaufania, choćby do tego, by czuć się bezpiecznie. Nawet doskonale wyedukowany pacjent potrzebuje lekarza, aby zamienić fragmentaryczną wiedzę w jakieś spójne i skuteczne działanie. Zamiast opierać się na zasłyszanej opinii czy wrażeniu, będzie starał się poznać więcej faktów, ale w końcu komuś będzie musiał zaufać.

Nie znam wiarygodnych danych o wynikach leczenia u chorych asertywnych, agresywnych czy „dobrych” w rozumieniu tego artykułu. W skomplikowanych relacjach pomiędzy ludźmi w demokratycznym kraju nie ma zachowań, które pozwalają wygrać „wszystko” i każde zachowanie ma dodatnie i ujemne aspekty. Podkreśla się, że sposób leczenia chorych o różnych osobowościach i zachowaniach raczej mało się różni. Można więc spodziewać się, że chorzy zachowujący się „niegrzecznie” częściej realizują swoją osobowość i mają większe po-

czucie kontroli, ale nie otrzymują ani lepszego ani gorszego leczenia.

W licznych serwisach internetowych można znaleźć rady dla asertywnych pacjentów. Prawie zawsze powtarza się tam bardzo ważne zalecenie, by poznać swój problem i wiedzieć, co można i co chce się osiągnąć. Lekarze powinni wspierać takie działania pacjentów, ponieważ efektem edukacji jest zarówno poznanie możliwości jak i zagrożeń, które są stale malejącym, ale nieodłącznym elementem chorowania, o czym poinstruowani medialnie chorzy wydają się zapominać.

Dobrze poinformowany i asertywny pacjent jest pożądanym partnerem lekarza.

Oczywiście nie wszyscy będą dobrze poinformowani, a asertywność nie raz będzie rozumiana jako agresja. Większość chorych nadal chce polegać na zaufaniu i nie zadawać sobie trudu poznawania własnego problemu zdrowotnego. Mamy więc ogromną różnorodność możliwych sytuacji, w których zróżnicowane podejście chorych styka się z również bardzo zróżnicowanym podejściem lekarzy. Receptą na to

Ewelina Nazarko-Ludwiczak Healthcare & Life Director Headlines Porter Novelli

Od początku procesu leczenia, komunikacja odgrywa kluczową rolę.”

Trudno wartościować postawę pacjenta „empowered”. Istotne jednak jest, by zdawać sobie z niej sprawę i skutecznie komunikować się z pacjentem. Wielu lekarzy uważa, że coraz bardziej partnerski model relacji pacjent – lekarz powoduje, że pacjenci są bardziej świadomi,

a co się z tym także wiąże – bardziej zainteresowani swoim leczeniem. Postawa empowered patient jest idealna w obszarach terapeutycznych, które wymagają czasu i samokontroli pacjenta (np. cukrzyca). Skuteczne uświadomienie pacjentowi, że on sam, poprzez swoje działania,

jest partnerstwo oparte na asertywności obu stron. Brak asertywności i próby dominacji będą powodowały emocje, żale i agresję.

Jako samorząd lekarzy od dawna zdajemy sobie sprawę z tych problemów i staramy się kształcić w zakresie umiejętności porozumiewania się jak największą liczbę lekarzy, w miarę dostępnych nam środków. Apelujemy też o uczenie tych umiejętności na studiach i w dalszych etapach kształcenia. Byłoby na pewno źle, gdyby pacjent domagający się tego, co mu się należy, był postrzegany jako „zły” pacjent, ale też byłoby źle, gdyby pacjenci oczekiwali od pracowników medycznych spełniania wszystkich żądań albo gdyby najważniejszym miernikiem jakości ochrony zdrowia stało się „zadowolenie”. Nie ma jednej dobrej recepty na złożone relacje z pacjentami, ale konsekwentne stosowanie podstawowych zasad, takich jak asertywność, wzajemny szacunek, kultura i zaufanie w połączeniu z doskonaleniem umiejętności społecznych pozwala osiągnąć satysfakcję i z leczenia i z pracy. 

w tym styl życia, ma wpływ na postęp swojej choroby czy skuteczność terapii, może okazać się kluczowe do osiągnięcia sukcesu. Wszelkie działania oparte są na modelu compliance (skuteczne utrzymanie pacjenta w terapii, szczególnie istotne w chorobach przewlekłych) mają szanse powodzenia właśnie wśród pacjentów, którzy są zainteresowani i zmotywowani do skutecznej walki ze swoją chorobą. Moim zdaniem, doświadczony lekarz jest w stanie nawiązać relację z każdym typem pacjenta, lekarze są częściowo psychologami, znają się na rodzajach chorych.

Od początku procesu leczenia komunikacja odgrywa kluczową rolę – czy to umiejętność opisania objawów przez pacjenta, dociekliwość lekarza w dopytaniu o szczegóły, forma przekazania zaleceń lekarskich. Pacjenci doby empowered nie są negatywnym zjawiskiem, zagrożeniem dla środowiska medycznego.

Korzystając z nowoczesnych narzędzi, my jako pacjenci możemy wiedzieć więcej, skutecznie wymieniać się ważnymi z naszego punktu informacjami. Oczywiście – zawsze ostateczna weryfikacja należy do lekarza i to się nie zmie-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

39

o pinie

ni i zmienić nie powinno. Jednak ci, którzy są w stanie spokojnie sprostować lub uzupełnić, o co pyta pacjent lub czego się obawia, będą chętniej wybierani niż ci, którzy skwitują to stwierdzeniem „co się

Pani/Pani naczytała w Internecie i bzdury mi tu opowiada”. Pamiętać należy, że umiejętności komunikacyjne dotyczą też pacjentów i powinniśmy promować model przygotowywania się do wizyt u leka-

rza – choćby w prostej formie zapisania pytań do specjalisty. Pacjenci, którzy nie obawiają się pytać o szczegóły, po wyjściu z gabinetu czują się bardziej komfortowo. 

Urszula Jaworska Fundacja Urszuli Jaworskiej

wo się bronić przed tego typu zachowaniami.

Wiem, że nikt nie uczy relacji lekarza z pacjentem. Ale to lekarz wybiera świadomie swój zawód.”

Różne są opinie na temat doświadczeń pacjentów z lekarzami, służbą zdrowia.

Nie chcę tu krzywdzić tych, których wiedza podparta jest także doskonałym kontaktem z pacjentem, ani tych, którzy mają nieograniczone zaufanie do lekarza, z którym – szczególnie w chorobach przewlekłych – ma się kontakt do końca życia. Takich dobrych medyków jest coraz więcej. Niestety, ciągle za mało.

Wiedzę na ten temat czerpię z opinii pacjentów podczas warsztatów, forów internetowych, osobistych spotkań. Przepaść pomiędzy nimi jest tak ogromna, że czasami zastanawiam się, jak można być tak nieludzkim, wybierając zawód lekarza i biorąc za pracę wynagrodzenie?

Słusznie zauważył dr Janusz Meder, że pacjent tracący zaufanie i tak będzie robił swoje, a lekarz poniesie – prędzej czy później – porażkę zawodową. Ale czy wiąże się to z ambicjami, pogorszeniem samopoczucia? Biorę pod uwagę, że tak. Nie wierzę, że ludzie są z natury źli, tym bardziej lekarze. Nie wszyscy jednak wiedzą, że dobroć mają w sobie, że mogą być wspaniałymi lekarzami. Każdy popełnia błędy, ale mądrość człowieka – lekarza polega na tym, aby

40

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

się na tych błędach uczyć. I tu niestety, mamy problem.

Przedstawiciele tego szczególnego zawodu często nie wyciągają żadnych wniosków ze złego traktowania pacjenta. Zapewne wynika to z negatywnych doświadczeń z pacjentem, wypalenia zawodowego, osobistych problemów. Ale czy przedstawiciel zawodu medycznego ma prawo przenosić prywatne problemy na grunt pracy zawodowej? Czy jest to zgodne z etyką zawodową? Zawód lekarza zawsze porównuję do zawodu artysty. Jako widzowie, płacimy za bilet i oczekujemy sztuki na najwyższym poziomie, niezależnie od tego, co prywatnie lub zawodowo przeżywa aktor/artysta. Przykład niedawnej, samobójczej śmierci Robina Williamsa: aktor zmagał się ze swoimi słabościami (niezależnie od wiadomości o ciężkiej chorobie), ale nikt z nas nie widział tych problemów w Jego genialnych rolach. Niestety, lekarze nie potrafią postawić sobie tej granicy pomiędzy prywatnością, a wykonywanym zawodem. Ich wrogość do pacjenta, a w skrajnych przypadkach skłonności do uprzykrzenia im życia, są nieludzkie, nieetyczne. Pacjent ma pra-

Wiem, że nikt nie uczy relacji lekarza z pacjentem. Ale to lekarz wybiera świadomie swój zawód, uczy się go przez lata, marzy o tym, żeby go z oddaniem wykonywać. Pacjent nie dokonuje takich wyborów, jego spotkanie z lekarzem jest wymuszone sytuacją życiową i zdrowotną. Kto komu powinien w tym przypadku podać pomocną dłoń?

Według mnie odpowiedz jest prosta: lekarz. Lekarz, którego marzenia o doskonałości w pracy zawodowej zmieniają się z różnych powodów, w różnych sytuacjach. Ale czy to z kolei uprawnia moralnie do dalszego wykonywania zawodu, jeśli ma to szkodzić pacjentowi? Na to pytanie powinien odpowiedzieć sobie zarówno lekarz, jak i cały system ochrony zdrowia.

Jeśli śpiewak traci głos, tancerz łamie nogę z powikłaniami – nie mają możliwości dalszego wykonywania zawodu, zmuszeni są go zmienić. Dlaczego lekarz tracący zdolność do kontaktu z pacjentem, co wpływa na jakość terapii, efekty leczenia oraz wiarygodność i zaufanie do całego systemu ochrony zdrowia, nadal wykonuje swoją profesję? Dlaczego popełniając błędy lekarskie, szkodząc pacjentowi nie ponosi konsekwencji, co w odbiorze społecznym jest nie do przyjęcia? Popełniając wykroczenie drogowe, płacimy mandaty. Dlaczego narażając pacjenta na utratę zdrowia fizycznego i psychicznego, życia, wiary w etykę lekarską, nie otrzymuje się „mandatów” za tego typu wykroczenia? W mediach mnożą się informacje o błędach lekarskich, ale nie słychać o tym, aby lekarze ponosili za nie konsekwencje. Dopóki środowisko samo się nie zrehabilituje i nie będzie dla pacjenta, jak aktor dla widza, nic się nie zmieni. Liczę, że pacjenci przestaną kupować bilety na kiepskiej jakości spektakle z udziałem kiepskich aktorów. To jeszcze potrwa, ale wtedy pełne będą tylko te teatry, w których sztuka jest na wysokim poziomie. 

o pinie

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

41

Foto: www.freeimages.com

o pinie

W oparach ZIP Nie jest nowością, że w badaniach społecznych Polacy od lat jawią jednym z najbardziej nieufnych społeczeństw Europy. Co ciekawe, podobny punkt widzenia reprezentujemy w stosunku do lekarzy. Czas to zmienić!

Krzysztof Macha Ekspert Pracodawców RP

Według badania fundacji Banco Bilbao Vizcaya Argentaria z ubiegłego roku,

42

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

drugiego co do wielkości banku hiszpańskiego (i jednego z największych w strefie euro), nasz poziom zaufania do lekarzy jest najniższy spośród 10 badanych krajów Unii Europejskiej. Warto z tym walczyć. Ba, trzeba z tym walczyć.

Pod tym względem jesteśmy naprawdę w kiepskiej sytuacji. Media powszechne uwielbiają newsy o złych lekarzach, bezdusznym płatniku i ich pokrzywdzonych pacjentach. Czytając je można nawet odnieść wrażenie, że dobry lekarz nie istnieje – chyba, że przeciwstawił się systemowi i leczy bez wynagrodzenia lub dokonał czegoś wręcz niewyobrażalnego.

Ale i tu nie jest wcale najlepiej. Jako je-

den z twórców akcji „Okuliści dla Afryki” zostałem na przykład poddany krytyce za leczenie pacjentów w Kamerunie, podczas gdy „tyle jest jeszcze do zrobienia w kraju”.

Fantastyczną zabawką wielu popularnych tytułów jest obecnie Zintegrowany Informator Pacjenta. Właśnie w oparciu o ZIP (zwłaszcza w okresach sezonu ogórkowego) dowiadujemy się najczęściej o rzeczach tak osobliwych, jak amputacja jajników czy wziernikowanie pochwy u mężczyzny lub – już o wiele powszechniejsze, a przez to prowadzące do budżetowych uogólnień – leczenie wyrwanych kilka lat wcześniej zębów trzonowych. Na podstawie tych doniesień prowadzi się, wyliczane na palcach, statystyki, z których najbardziej lekarzom nieprzyjazna mówi o minimum 10 procentach budżetu NFZ, który jest w ten sposób marnotrawiony.

o pinie

Warto zauważyć, że to „niby prawda”, bo w przypadku korzystania z zapisów ZIP mamy sprawę niejako pewną, o ile za pewne bierze się w nim źródło, jakim jest dokumentacja medyczna. Tymczasem przecież wcale tak nie jest. Każdy, kto zajmuje się systemem ochrony zdrowia w Polsce ma świadomość, że ta informacja rzeczywiście mogłaby być rzetelną, ale tylko w przypadku, gdyby opar­ to ją o dobrze zdefiniowane procedury, o zweryfikowany system sprawozdawania i – przede wszystkim – o medyczny, a nie polityczny aksjomat zarządzania, zwłaszcza na szczeblu lokalnym.

Tymczasem pacjenci, dzięki dostępowi do kont otrzymali szansę weryfikacji zapisanego w dokumentacji procesu leczniczego. Oczywiste więc, że kiedy dowiedzą się, iż w kartotece wpisano im procedurę, której się nie poddali – nie będą darzyli zaufaniem lekarza, którego z takim wpisem połączą. A z tego miejsca już blisko jest do kształtowania postaw wobec całego środowiska lekarskiego, choć pacjent ma przecież wtedy jedynie informację upoważniającą go do formułowania opinii na temat konkretnego

lekarza, a nie społeczności medycznej, jako całości.

Na bazie podobnych wniosków słychać ostatnio głosy o wzmożenie procesów kontrolnych w podmiotach medycznych. Sporo pisze się też o kolejnych karach, jakimi należy obciążyć lekarzy za błędnie wystawiane recepty czy o rosnącej liczbie procesów w sprawie błędów medycznych (tu chciałbym zauważyć, że włączanie prokuratury w sprawę błędów medycznych doprowadzi wkrótce do zaprzeczenia idei tego rozstrzygnięcia; błąd przestanie być błędem, a stanie się przestępstwem w rozumieniu Kodeksu Karnego). Próbujemy batogiem zagonić do kąta mysz, która z punktu widzenia cyrku – przepraszam, społeczeństwa! – jest bezcenna.

W tym kontekście niezwykle ciekawie przedstawia się fakt, że tenże pozbawiany zaufania lekarz, wedle badań nadal znajduje się w krajowej czołówce profesji, które jako społeczeństwo darzymy największym zaufaniem. I że od lat funkcjonuje powszechne przekonanie, iż córkę warto wydać za lekarza, bo to dobra partia. Bo lekarz to właściwy zawód –

Według badań, zawód lekarza nadal znajduje się w krajowej czołówce najbardziej zaufanych profesji.” z szacunkiem, dobrą płacą i pewną pracą. Kiedy zdarza mi się zderzać ze sobą tak przeciwstawne opinie, zawsze chce mi się wykrzyczeć „Kocham cię Polsko!

Ale zrozumieć – nie próbuję!”

PS. Chciałem dziś pisać o tożsamości profesjonalnej lekarzy – o potrzebie informowania pacjentów o poza nfz-towych możliwościach leczenia, zwłaszcza szpitalnego. To inny, lecz chyba nie mniej ważny aspekt klauzuli sumienia. Ale zostawiam to na kolejny tekst, bo niechcący utonąłem w absurdach ocen, których jedynym praźródłem jest fatalnie zarządzany system. 

reklama

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

43

o pinie

25 lat wolności w ochronie zdrowia W czerwcu świętowaliśmy 25 lat wolnej Polski. Jak polskie szpitale wyglądały kiedyś, a jak prezentują się dziś?

Koncepcja budowy Szpitala Specjalistycznego w Katowicach – Ochojcu pod nazwą Śląskie Centrum Medyczne (ŚCM) powstała w II połowie lat 60-tych ubiegłego stulecia. Inicjatorem był ówczesny wojewoda gen. Jerzy Ziętek. Jesienią 1977 roku nastąpiło otwarcie Szpitala Specjalistycznego, obecnie zwanego Specjalistycznym Szpitalem Wieloprofilowym, a już rok później, dzięki staraniom profesora Leszka Gieca, rozpoczęto

budowę Śląskiego Ośrodka Kardiologii.

W 2000 roku ten Wielospecjalistyczny Szpital w Katowicach - Ochojcu wszedł do grona szpitali klinicznych Śląskiej

Akademii Medycznej jako Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 7 Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach Górnośląskie Centrum Medyczne. 

Zdjęcia: Górnośląskie Centrum Medyczne

44

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

o pinie

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

45

S t a t y st y k i i pr o gn o z y m o nit o r zj aw is k epi d emi o l o giczn y ch

Monitor zjawisk epidemiologicznych Łukasz Stopa, Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A. KOSZTY OGÓLNE LECZENIA

KOSZTY GRYPY I PRZEZIĘBIENIA

KOSZTY ALERGII

ZMIANA MIESIĘCZNA W lipcu W STOSUNKU DO czerwca

59 002 zł

60 042 zł

1 790 zł

czerwiec 2014

lipiec 2014

czerwiec 2014

wartość zmiany

+1 040 zł



wartość zmiany

–225 zł

1 565 zł lipiec 2014



2 062 zł

1 770 zł

czerwiec 2014

lipiec 2014

wartość zmiany

–292 zł



DANE ZA 2014 ROK ZE ZMIANĄ W STOSUNKU DO 2013 ROKU

726 656 zł

736 467 zł

26 890 zł

31 530 zł

21 129 zł

22 367 zł

rok 2013

rok 2014

rok 2013

rok 2014

rok 2013

rok 2014

wartość zmiany

+9 811 zł



Koszty całkowite 60 042 zł wyniosły w lipcu koszty ogólne leczenia (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców). Jest to wynik o 1040 zł wyższy od danych za czerwiec oraz o 1908 zł większy od danych z lipca 2013 roku.

Prognozujemy, że w 2014 roku koszty ogólne wyniosą 738 467 zł i będą wyższe o 9810 zł w stosunku do kosztów uzyskanych w analogicznym okresie 2013 roku.

W lipcu, największe koszty ogólne zanotowaliśmy w województwie dolnośląskim i mazowieckim (powyżej 70 tys. zł) oraz w województwach: lubuskim, podlaskim i pomorskim. W gronie najmniej kosztotwórczych regionów znalazły się województwa: warmińsko-mazurskie, lubelskie, świętokrzyskie i opolskie (koszty nie przekroczyły 55 tys. zł).

Województwo dolnośląskie, lubuskie i kujawsko-pomorskie to regiony o największym wzroście kosztów w stosunku do czerwca (wskaźnik wzrostu kosztów przekroczył 10%). W województwie wielkopolskim i śląskim zanotowaliśmy niewielki spadek kosztów.

Według obliczonych na 2014 rok prognoz, w gronie najbardziej kosztotwórczych regionów znajdzie się województwo dolnośląskie oraz mazowieckie.

Z kolei najmniej kosztotwórczymi regionami będą województwa: lubelskie, kujawsko-pomorskie i opolskie.

46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

wartość zmiany

+4 640 zł



Grypa i przeziębienie W lipcu koszty grypy i przeziębienia (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) wyniosły 1565 zł, co oznacza spadek w stosunku do czerwca o 225 zł.

W porównaniu do ubiegłego roku jest to o 465 zł więcej.

Na podstawie sporządzonych prognoz przewidujemy, że koszty grypy i przeziębienia wzrosną w całym roku 2014 roku o 4640 zł i wyniosą 31 530 zł (tj. o 4640 zł więcej od kosztów zanotowanych w 2013 roku).

Województwo dolnośląskie, mazowieckie i pomorskie to regiony, w których koszty grypy i przeziębienia okazały się w lipcu największe. Na przeciwległym biegunie znalazły się województwa: świętokrzyskie (koszty poniżej 1,1 tys. zł), lubelskie, opolskie i warmińsko-mazurskie (poniżej 1,4 tys. zł).

Tylko w jednym województwie (kujawsko-pomorskie) koszty przeziębienia i grypy wzrosły. W pozostałych regionach spadają, co jednak nie dziwi w okresie letnim. Największy poziom spadku notujemy w województwach: wielkopolskim, mazowieckim i łódzkim.

Do regionów o najwyższych kosztach grypy i przeziębienia w 2014 roku zaliczymy województwa: mazowieckie, dolnośląskie i podlaskie. Najniższe koszty cechować będą województwo warmińsko-mazurskie i świętokrzyskie.

wartość zmiany

+1 238 zł



Alergia Wydatki na alergię (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) okazały się w lipcu – w stosunku do czerwca – o 292 zł mniejsze, wynosząc łącznie 1770 zł. W stosunku do lipca 2013 roku jest to kwota o 25 zł niższa.

Według obliczonych na 2014 rok prognoz, koszty alergii za dwanaście miesięcy wyniosą 22 367 zł i będą o 1238 zł wyższe od kosztów uzyskanych w analogicznym okresie w ubiegłym roku.

W trzech województwach (dolnośląskie, mazowieckie i pomorskie) obserwujemy koszty alergii przekraczające poziom 2 tys. zł. Na przeciwnym biegunie, z najmniejszymi kosztami, znajdują się województwa: warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie i opolskie (koszty nie przekroczyły 1,4 tys. zł).

Podobnie jak w przypadku grypy, tylko w jednym regionie zanotowaliśmy wzrost kosztów alergii w stosunku do czerwca – było to województwo kujawsko-pomorskie. We wszystkich pozostałych regionach obserwujemy spadek kosztów. Największa korekta ujemna dotyczyła województwa śląskiego i małopolskiego (o 20%).

W 2014 roku regionem o największych kosztach alergii będzie województwo mazowieckie. Na przeciwległym biegunie znajdą się województwa: opolskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie.  * wszystkie dane w tekście i tabeli – w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

S t a t y st y k i i pr o gn o z y m o nit o r zj aw is k epi d emi o l o giczn y ch

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

koszty, tys. zł

Nadal obserwujemy – trwające już trzeci miesiąc – niewielkie wahania kosztów ogólnych.”

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

prognoza

LIPIEC

PAŹDZIERNIK

prognoza

LUTY

MARZEC

MAJ

CZERWIEC

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

47

S t a t y st y k i i pr o gn o z y m o nit o r zj aw is k epi d emi o l o giczn y ch

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

W lipcu koszty grypy i przeziębienia utrzymują się na bardzo niskim poziomie.”

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

prognoza

LIPIEC

PAŹDZIERNIK

48

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

prognoza

LUTY

MARZEC

MAJ

CZERWIEC

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

S t a t y st y k i i pr o gn o z y m o nit o r zj aw is k epi d emi o l o giczn y ch

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

W porównaniu do czerwca obserwujemy prawie 15% spadek kosztów alergii.”

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

prognoza

WRZESIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

PAŹDZIERNIK

prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

49

S t a t y st y k i i pr o gn o z y str u k t u r a d y str y b u cji le k ó w

Struktura dystrybucji leków Łukasz Stopa Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A. STATYSTYKA MIESIĄCA (lipiec 2014) ORAZ TRENDY W STOSUNKU DO czerwca 2014

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE LEKU

16,54 zł



ŚREDNIA LICZBA PACJENTÓW W APTECE

3270 osób 

165,5 tys. zł



POZIOM REFUNDACJI

27,7 %



ŚREDNIA WARTOŚĆ TRANSAKCJI

20,64 zł



WARTOŚĆ SPRZEDAŻY NA PACJENTA

50,61 zł



DZIEŃ/GODZINA O NAJWIĘKSZYM OBROCIE

TYDZIEŃ Z NAJWIĘKSZĄ LICZBĄ KLIENTÓW

NAJWIĘKSZY WZROST SPRZEDAŻY

wtorek | 10.00–11.00

8–14 lipca

dermatologia

Omówienie sytuacji bieżącej 165,5 tys. zł wyniósł w lipcu obrót w statystycznej aptece. Jest to o 2 tys. zł więcej w porównaniu do poprzedniego miesiąca.

W stosunku do czerwca 2013 roku obrót okazał się o 2,5 tys. zł wyższy. Wartość całego rynku farmaceutycznego wyniosła 2,3 mld zł: o 40 mln zł więcej od wyniku za czerwiec oraz o 90,6 mln zł więcej od obrotu z lipca ubiegłego roku.

Według prognoz na 2014 rok, obrót w statystycznej aptece wyniesie 2 056 500 zł, co będzie oznaczało wzrost o 1% w stosunku do danych z 2013 roku oraz o 6% w stosunku do 2012 roku.

Wartość całego rynku farmaceutycznego w 2014 roku uplasuje się na poziomie 28,5 mld zł, tj. o 2,8% wyżej od danych z 2013 roku. Wartość refundacji wyniesie 7,5 mld zł (5% więcej w stosunku do danych z 2013 roku).

50

ŚREDNI OBRÓT W APTECE

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

Lipiec okazał się mocniejszym miesiącem pod względem obrotu recept refundowanych (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Wzrost w tej grupie wyniósł 2% na poziomie statystycznej apteki. W przypadku recept pełnopłatnych obrót był o 1% wyższy w porównaniu do czerwca. Również sprzedaż odręczna zanotowała wzrost wartości sprzedaży, jednak tylko o 0,2%.

W stosunku do lipca ubiegłego roku, każda z powyższych trzech kategorii zanotowała wzrost wartości sprzedaży. Największy był domeną recept refundowanych (wzrost o 1,3 tys. zł). W przypadku sprzedaży na recepty pełnopłatne obrót w lipcu okazał się wyższy o 0,4 tys. zł, dla sprzedaży odręcznej – o 0,7 tys. zł.

W lipcu w żadnym dniu tygodnia obrót nie przekroczył 7 tys. zł. Porównując dane do czerwca, widać wyraźny spadek

obrotu. Paradoksalnie, obrót za cały lipiec był wyższy, co jednak wynika z większej liczby dni w miesiącu oraz mniejszej liczby sobót, niedziel i świąt – dni, w których obrót jest najniższy. Najmocniejszy pod względem obrotu w lipcu był wtorek (średni wynik: 6729 zł). Najsłabszy (analizując tylko dni robocze) – poniedziałek (6125 zł). W obrocie lipcowym widać znacząco lepszą pierwszą połowę miesiąca i słabsze drugie dwa tygodnie.

Dermatologia to grupa, która w lipcu zanotowała najwyższy wzrost wartości obrotu w statystycznej aptece (w stosunku do czerwca). Wyniósł on dokładnie 7,74%. Do grup o wyraźnym wzroście sprzedaży zaliczymy również grupy: „krew i układ krwionośny”, „układ sercowy” oraz „narządy zmysłów”. Największy poziom spadku zanotowaliśmy w przypadku grupy produktów „na układ

S t a t y st y k i i pr o gn o z y str u k t u r a d y str y b u cji le k Ăł w

oddechowyâ&#x20AC;?. WyraĹşne korekty ujemne zanotowaliĹ&#x203A;my rĂłwnieĹź w przypadku lekĂłw przeciwzakaĹşnych.

W czerwcu, najwiÄ&#x2122;kszy wzrost udziaĹ&#x201A;Ăłw w caĹ&#x201A;kowitym obrocie aptecznym, w stosunku do poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca, notujemy dla produktĂłw dermatologicznych (wzrost o 0,42 punktu procentowego) oraz produktĂłw na ukĹ&#x201A;ad sercowo-naczyniowy (wzrost o 0,38 punktu procentowego). NajwiÄ&#x2122;kszy poziom spadku cechuje produkty na ukĹ&#x201A;ad oddechowy (korekta o 1,41 punktu procentowego).

W odniesieniu do poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca, praktycznie na niezmienionym poziomie pozostaĹ&#x201A; w lipcu poziom marĹźy aptecznej (26,42%). W zestawieniu z lipcem 2013 roku jest to o 0,7 punktu procentowego mniej. W przypadku sprzedaĹźy na recepty refundowane poziom marĹźy wyniĂłsĹ&#x201A; 18,72% (o 0,2 punktu procentowego mniej od danych z czerwca oraz o 0,5 punktu procentowego wiÄ&#x2122;cej od danych z lipca ubiegĹ&#x201A;ego roku). 29,03% wyniosĹ&#x201A;a marĹźa dla recept peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atnych, co byĹ&#x201A;o wynikiem o 0,2 punktu procentowego niĹźszym w stosunku do czerwca.

Dla sprzedaĹźy odrÄ&#x2122;cznej marĹźa wyniosĹ&#x201A;a 33,45%.

W lipcu, Ĺ&#x203A;rednia cena za pojedyncze opakowanie wyniosĹ&#x201A;a 16,52 zĹ&#x201A;. Cena ta byĹ&#x201A;a o 5 groszy wyĹźsza w odniesieniu do czerwca. PorĂłwnujÄ&#x2026;c jej poziom do danych z lipca ubiegĹ&#x201A;ego roku, obserwujemy wzrost o 6 groszy. Z podanej kwoty 11,97 zĹ&#x201A; zapĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; pacjent, co byĹ&#x201A;o kwotÄ&#x2026; o 7 groszy wyĹźszÄ&#x2026; w porĂłwnaniu do poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca oraz o 10 gro-

Rys. 1. WielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; obrotu statystycznej apteki w poszczegĂłlnych dniach lipca (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) lipiec 2014

lipiec 2013

Rys. 2. WielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; obrotu statystycznej apteki w poszczegĂłlnych dniach lipca â&#x20AC;&#x201C; podziaĹ&#x201A; na dni tygodnia (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) lipiec 2014

lipiec 2013

1POJFE[JBÂ&#x2019;FL

8UPSFL

Ä&#x2122;SPEB

$[XBSUFL

1JĹ&#x20AC;UFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. PodziaĹ&#x201A; sprzedaĹźy aptecznej na kategorie â&#x20AC;&#x201C; % wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy VLÂ&#x2019;BE NJĹ&#x2C6;Ĺ&#x2019;OJPXP T[LJFMFUPXZ

QS[FXĂ&#x2DC;E QPLBSN J NFUBCPMJ[N

VLÂ&#x2019;BE NPD[PXP QÂ&#x2019;DJPXZ J IPSNPOZ QÂ&#x2019;DJPXF OBS[Ĺ&#x20AC;EZ [NZTÂ&#x2019;Ă&#x2DC;X VLÂ&#x2019;BE PEEFDIPXZ

MFLJ QS[FDJX[BLBĹ&#x2DC;OF MFLJ QS[FDJXQBTPĹ&#x2122;ZUOJD[F PXBEPCĂ&#x2DC;KD[F J SFQFMFOUZ MFLJ POLPMPHJD[OF J JNNVOPNPEVMBDZKOF LSFX J VLÂ&#x2019;BE LSXJPUXĂ&#x2DC;SD[Z FOEPLSZOPMPHJB IPSNPOZ CF[ IPSN QÂ&#x2019;DJPXZDI

VLÂ&#x2019;BE TFSDPXP OBD[ZOJPXZ

EFSNBUPMPHJB

DFOUSBMOZ VLÂ&#x2019;BE OFSXPXZ WBSJB

OJFPLSFĹ&#x2019;MPOB

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

51

S t a t y st y k i i pr o gn o z y str u k t u r a d y str y b u cji le k ó w

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2014

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2013–2014 20,0

zapłata pacjenta

refundacja

15,0

10,0

12,39

12,37

3,76

4,25

4,10

4,37

4,31

4,40

4,39

4,35

1

2

3

4

5

6

7

8

12,36

12,25 12,21

12,08 12,07

12,02

12,21 12,33

12,20

4,20

4,35

4,33

4,02

4,13

4,23

4,19

4,41

9

10

11

12

1

2

3

4

12,67 12,19

12,05

12,16 12,12

11,94 11,90

11,97

4,55

4,58

4,56

5

6

7

5,0

0,0

2013

8

9

10

11

12

2014

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2013–2014 30,0

zapłata pacjenta

refundacja

25,0

8,69

8,30

8,42

8,05

8,24

8,37

8,29

8,16

8,15

8,41

8,25

9,39

7,57

7,80

7,62

7,56

7,24

7,28

7,63

18,19

19,01

18,61

18,92

18,61

18,78

18,91

18,87

19,05

18,91

18,89

18,25

18,61

18,83

19,08

19,13

19,37

19,39

19,30

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

2

3

4

5

6

7

20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

2013

8

9

10

11

12

2014

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2014

*

**

***

*7

*

52

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

S t a t y st y k i i pr o gn o z y str u k t u r a d y str y b u cji le k Ăł w

Rys. 8. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziaĹ&#x201A;y godzinowe w dniu powszednim w lipcu

szy niĹźszÄ&#x2026; w porĂłwnaniu do analogicznego okresu w ubiegĹ&#x201A;ym roku. PozostaĹ&#x201A;Ä&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; kwoty, tj. 4,56 zĹ&#x201A;, dopĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; refundator (o 2 grosze mniej w porĂłwnaniu do poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca oraz o 17 groszy wiÄ&#x2122;cej w porĂłwnaniu do lipca ubiegĹ&#x201A;ego roku).

W przypadku lekĂłw refundowanych Ĺ&#x203A;rednia cena za pojedyncze opakowanie wyniosĹ&#x201A;a 26,93 zĹ&#x201A; i byĹ&#x201A;a o 26 groszy wyĹźsza w stosunku do poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca (28 groszy niĹźsza niĹź w lipcu 2013 roku).

O 35 groszy wzrosĹ&#x201A;a w lipcu (w stosunku do czerwca) zapĹ&#x201A;ata pacjenta za pojedyncze opakowanie produktu refundowanego. PorĂłwnujÄ&#x2026;c omawianÄ&#x2026; kwotÄ&#x2122; do lipca 2013 roku, obserwujemy spadek zapĹ&#x201A;aty pacjenta o 0,66 zĹ&#x201A;. PozostaĹ&#x201A;Ä&#x2026; kwotÄ&#x2122; (dokĹ&#x201A;adnie 19,30 zĹ&#x201A;) dopĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; refundator, czyli o 9 groszy mniej w stosunku do poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca oraz o 0,61 zĹ&#x201A; wiÄ&#x2122;cej w stosunku do ubiegĹ&#x201A;ego roku.

Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece wzrosĹ&#x201A;a w lipcu o 10 osĂłb i wyniosĹ&#x201A;a ostatecznie 3270 osĂłb. W stosunku do poprzedniego roku (lipiec 2013), liczba pacjentĂłw spadĹ&#x201A;a o 220 osĂłb. Najlepszym tygodniem pod wzglÄ&#x2122;dem Ĺ&#x203A;redniej liczby klientĂłw byĹ&#x201A; drugi tydzieĹ&#x201E; lipca.

Kolejne okresy to stopniowy spadek frekwencji. Najlepszym przedziaĹ&#x201A;em godzinowym sprzedaĹźy byĹ&#x201A; zakres czasu pomiÄ&#x2122;dzy godz. 10.00 a 11.00.

W lipcu statystyczny pacjent dokonaĹ&#x201A; zakupĂłw za kwotÄ&#x2122; 50,61 zĹ&#x201A;, wydajÄ&#x2026;c tym samym o 46 groszy wiÄ&#x2122;cej w porĂłwnaniu do poprzedniego okresu. OdnoszÄ&#x2026;c siÄ&#x2122; do lipca 2013 roku, obserwujemy wzrost wartoĹ&#x203A;ci koszyka o 3,91 zĹ&#x201A;. Z podanej kwoty 36,60 zĹ&#x201A; to faktyczna zapĹ&#x201A;ata pacjenta, a 14,01 zĹ&#x201A; to dopĹ&#x201A;ata refundatora. Dla lekĂłw refundowanych, wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; koszyka wyniosĹ&#x201A;a 84,74 zĹ&#x201A; (spadek o 0,7% w stosunku do czerwca). 24,01 zĹ&#x201A; stanowiĹ&#x201A;a zapĹ&#x201A;ata pacjenta, a 60,73 zĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; dopĹ&#x201A;ata refundatora. Dla recept peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atnych wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; koszyka wyniosĹ&#x201A;a 45,61 zĹ&#x201A;, a dla sprzedaĹźy odrÄ&#x2122;cznej â&#x20AC;&#x201C; 23,92 zĹ&#x201A; (spadek o 3,2%). ď Ź

Rys. 9. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w poszczegĂłlnych dniach lipca (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) lipiec 2014

lipiec 2013

Rys. 10. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w poszczegĂłlnych tygodniach lipca (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) lipiec 2014

lipiec 2013

MJQDB

MJQDB

MJQDB

MJQDB

MJQDB

Tab. 1. SprzedaĹź produktĂłw w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w statystycznej aptece (PLN)

UdziaĹ&#x201A; w caĹ&#x201A;kowitej wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy aptecznej

lipiec 2014

lipiec 2013

lipiec 2014

lipiec 2013

105 319

102 261

63,64%

62,74%

Lek - OTC

30 939

31 911

18,69%

19,58%

Suplement diety lub dietetyczny Ĺ&#x203A;rodek spoĹźywczy

13 455

13 352

8,13%

8,19%

PozostaĹ&#x201A;e

15 787

15 476

9,54%

9,49%

Lek - RX

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

53

S t a t y st y k i i pr o gn o z y str u k t u r a d y str y b u cji le k ó w

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za lipiec 2014 zmiana w stosunku do (%)

lipiec 2014

czerwca 2014

stycznia 2014

zmiana w stosunku do (liczbowo)

lipca 2013

czerwca 2014

stycznia 2014

lipca 2013

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

165,5

1,2%

-4,9%

1,5%

2,0

-8,5

2,5

cały rynek apteczny

2 311 373

1,8%

-2,9%

4,1%

40 031,0

-69 991,0

90 661,0

statystyczna apteka

62,7

2,0%

3,5%

2,2%

1,3

2,1

1,3

cały rynek apteczny

875 824

2,6%

5,6%

4,7%

22 024,6

46 530,3

39 593,0

statystyczna apteka

36,9

1,0%

-2,5%

1,1%

0,4

-0,9

0,4

cały rynek apteczny

515 918

1,6%

-0,5%

3,6%

7 905,9

-2 547,2

18 076,1

statystyczna apteka

64,4

0,2%

-12,9%

1,0%

0,1

-9,6

0,7

cały rynek apteczny

898 782

0,7%

-11,1%

3,6%

6 189,7

-112 765,2

31 082,7

statystyczna apteka

45,8

0,9%

4,1%

5,4%

0,4

1,8

2,3

cały rynek apteczny

639 821

1,4%

6,2%

8,0%

9 052,9

37 389,3

47 526,6

w całkowitym obrocie

27,7%

-0,3%

9,4%

3,8%

-0,1%

2,4%

1,0%

w sprzedaży refundowanej

71,7%

-1,4%

0,8%

3,1%

-1,0%

0,6%

2,2%

ogółem

16,52 zł

0,3%

1,3%

0,4%

0,05 zł

0,21 zł

0,06 zł

dla leków z list refundacyjnych

26,93 zł

1,0%

2,8%

-1,0%

0,26 zł

0,74 zł

-0,28 zł

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

dla leków z recept pełnopłatnych

22,20 zł

0,9%

3,6%

0,0%

0,20 zł

0,77 zł

0,00 zł

dla produktów bez recepty (OTC)

10,97 zł

-0,5%

-4,7%

1,0%

-0,06 zł

-0,54 zł

0,11 zł

3 270

0,3%

-13,0%

-6,3%

10

-490

-220

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

740

2,8%

-3,9%

1,4%

20

-30

10

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

810

2,5%

-8,0%

-1,2%

20

-70

-10

2 690

3,5%

-11,5%

-3,2%

90

-350

-90 -0,7%

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna ogółem

26,42%

0,0%

-3,1%

-2,7%

0,0%

-0,8%

dla leków z list refundacyjnych

18,72%

-0,9%

-1,4%

3,0%

-0,2%

-0,3%

0,5%

dla leków na recepty pełnopłatne

29,03%

-0,8%

-3,9%

-10,2%

-0,2%

-1,2%

-3,3%

dla sprzedaży odręcznej

33,45%

-0,8%

-3,0%

-7,4%

-0,3%

-1,0%

-2,7%

Wartość sprzedaży na pacjenta

50,61 zł

0,9%

9,4%

8,4%

0,46 zł

4,34 zł

3,91 zł 2,35 zł

Wartość zapłaty przez pacjenta

36,60 zł

1,0%

5,9%

6,9%

0,38 zł

2,03 zł

Wartość dopłaty refundatora

14,01 zł

0,6%

19,7%

12,5%

0,08 zł

2,30 zł

1,55 zł

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

84,74 zł

-0,7%

7,7%

0,8%

-0,62 zł

6,05 zł

0,66 zł

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,01 zł

3,1%

5,5%

-6,3%

0,72 zł

1,25 zł

-1,62 zł

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

60,73 zł

-2,1%

8,6%

3,9%

-1,33 zł

4,80 zł

2,29 zł

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

45,61 zł

-1,5%

5,9%

2,3%

-0,68 zł

2,56 zł

1,04 zł

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

23,92 zł

-3,2%

-1,6%

4,4%

-0,79 zł

-0,39 zł

1,01 zł

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto Szacunkowy obrót 2014: 2 056,5 tys. zł

200

Zmiana: wzrost 0–1%

190 Tysiące zł

prognoza obrotu

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

180 170 160 150

54

I 2014

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

II 2014

III 2014

IV 2014

V 2014

VI 2014

VII 2014

VIII 2014

IX 2014

X 2014

XI 2014

XII 2014

S t a t y st y k i i pr o gn o z y str u k t u r a d y str y b u cji le k ó w

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do lipca 2014 2014

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2013

2013

2012

2014

2012

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2013

2013

2012

2012

2 056,5

0,9%

6,0%

18,0

117,0

1 180,5

0,6%

7,8%

7,5

85,0

28 534 876,1

2,8%

7,6%

769 501,6

2 006 605,1

16 279 079,5

2,2%

8,5%

346 844,5

1 278 956,5

750,9

0,9%

5,3%

6,4

37,7

430,8

0,9%

6,1%

3,9

24,9

10 419 226,5

2,8%

6,8%

279 085,1

663 869,9

5 941 963,1

2,5%

6,9%

142 787,6

383 601,3

450,3

-0,4%

4,7%

-1,9

20,3

261,8

-0,8%

7,6%

-2,1

18,4

6 246 342,2

1,4%

6,2%

86 384,3

364 776,8

3 610 614,0

0,7%

8,3%

25 421,5

278 125,2

839,9

1,5%

7,3%

12,6

57,3

478,5

1,0%

9,2%

4,9

40,4

11 655 560,5

3,4%

8,9%

387 882,3

952 371,5

6 597 435,7

2,6%

10,0%

164 971,3

599 217,3

538,4

3,1%

6,3%

16,1

31,7

314,5

4,8%

9,5%

14,3

27,3

7 470 944,2

5,0%

7,8%

356 089,8

539 123,6

4 337 757,8

6,4%

10,3%

259 646,4

405 547,8

26,2%

2,2%

0,2%

0,6%

0,1%

26,63%

4,0%

1,6%

1,0%

0,4%

70,5%

2,1%

0,8%

1,5%

0,6%

71,73%

3,7%

3,1%

2,6%

2,2%

16,47 zł

-0,2%

1,9%

-0,03 zł

0,30 zł

16,42 zł

-0,3%

2,1%

-0,04 zł

0,35 zł

26,99 zł

-0,6%

-0,1%

-0,16 zł

-0,04 zł

26,63 zł

-1,6%

-0,5%

-0,42 zł

-0,14 zł

21,79 zł

-0,7%

2,0%

-0,15 zł

0,43 zł

21,72 zł

-0,8%

2,2%

-0,18 zł

0,48 zł

11,22 zł

0,4%

3,0%

0,04 zł

0,33 zł

11,21 zł

0,6%

3,8%

0,07 zł

0,41 zł

42 552

-2,6%

-1,8%

-1 138

-768

24 460

-3,1%

-1,9%

-780

-470

9 071

-0,8%

-0,4%

-69

-39

5 290

-0,9%

-0,9%

-50

-50

10 164

-1,5%

1,2%

-156

124

5 900

-2,5%

2,8%

-150

160

34 237

-2,8%

-0,8%

-1 003

-283

19 710

-3,1%

-0,3%

-640

-60 0,7%

27,60%

0,1%

3,5%

0,0%

0,9%

27,14%

-0,7%

2,8%

-0,2%

19,19%

5,0%

5,4%

0,9%

1,0%

18,88%

3,8%

3,8%

0,7%

0,7%

30,53%

-4,1%

0,2%

-1,3%

0,1%

29,99%

-5,1%

-0,3%

-1,6%

-0,1%

34,66%

-3,9%

-2,4%

-1,4%

-0,9%

33,97%

-5,0%

-3,0%

-1,8%

-1,1%

48,33 zł

3,6%

7,9%

1,67 zł

3,56 zł

48,26 zł

3,8%

9,8%

1,79 zł

4,32 zł 2,98 zł

35,68 zł

2,8%

7,9%

0,97 zł

2,60 zł

35,41 zł

2,4%

9,2%

0,83 zł

12,65 zł

5,8%

8,2%

0,70 zł

0,96 zł

12,86 zł

8,1%

11,6%

0,96 zł

1,34 zł

82,78 zł

1,6%

5,7%

1,33 zł

4,49 zł

81,44 zł

1,9%

7,1%

1,49 zł

5,42 zł

24,41 zł

-3,2%

3,7%

-0,80 zł

0,87 zł

23,02 zł

-6,6%

-0,4%

-1,62 zł

-0,10 zł

58,37 zł

3,8%

6,6%

2,12 zł

3,62 zł

58,42 zł

5,6%

10,5%

3,11 zł

5,53 zł

44,31 zł

1,1%

3,5%

0,48 zł

1,48 zł

44,38 zł

1,7%

4,7%

0,75 zł

1,98 zł

24,53 zł

4,5%

8,2%

1,06 zł

1,86 zł

24,28 zł

4,3%

9,6%

1,00 zł

2,12 zł

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Szacunkowy obrót 2014: 28,5 mld zł

3 000

Szacunkowa refundacja: 7,5 mld zł

Szacunkowa zmiana refundacji: wzrost 4 do 6% (w stosunku do roku 2013)

prognoza obrotu

realizacja obrotu (rok 2013)

realizacja refundacji

prognoza refundacji

realizacja refundacji (rok 2013)

2 500

Miliony zł

Szacunkowa zmiana obrotu: wzrost 1 do 3% (w stosunku do roku 2013)

realizacja obrotu

2 000 1 500 1 000 500 0

I 2014

II 2014

III 2014

IV 2014

V 2014

VI 2014

VII 2014

VIII 2014

IX 2014

X 2014

XI 2014

XII 2014

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

55

S t a t y st y k i i pr o gn o z y str u k t u r a d y str y b u cji le k ó w

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

811,40

10,12

37140,15

22,44

7282,67

6,08

29857,48

65,17

45,12 154,88

1118,32

33,21

45,77

2. U-30

593,25

7,40

16693,74

10,09

6991,18

5,84

9702,55

21,18

80,90 119,10

781,49

21,36

28,14

3. U-50

22,01

276,79

3,45

6093,39

3,68

3458,84

2,89

2634,55

5,75 104,05

95,95

312,72

19,49

4. U-BEZPŁATNY

28,56

0,36

1199,78

0,72

18,18

0,02

1181,59

2,58

1,52

98,48

62,70

19,13

42,01

5. INWALIDA WOJENNY

25,40

0,32

888,60

0,54

-49,24

-0,04

937,84

2,05

-5,54 105,54

34,48

25,77

34,98 23,11

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,33

0,00

7,67

0,00

1,40

0,00

6,27

0,01

18,24

81,76

0,44

17,41

7. ZHK

11,68

0,15

259,13

0,16

38,57

0,03

220,56

0,48

14,89

85,11

14,88

17,41

22,19

8. AZ

0,00

0,00

0,02

0,00

0,00

0,00

0,02

0,00

-5,54 105,54

0,00

6,76

10,82

2,42

0,03

428,70

0,26

27,61

0,02

401,08

0,88

6,44

93,56

3,73

114,88

177,41

12,77

0,16

1492,81

0,90

622,02

0,52

870,79

1,90

41,67

58,33

149,06

10,02

116,94 26,29

9. NARKOTYKI 10. ŚRODKI POMOCNICZE 11. PELNOPŁATNE

1405,09

17,52

36941,00

22,32

36941,00

30,86

0,00

0,00 100,00

0,00

1664,38

22,20

12. ODRĘCZNA

4851,45

60,50

64355,00

38,89

64355,00

53,77

0,00

0,00 100,00

0,00

5866,61

10,97

13,27

13. RAZEM

8019,14 100,00

27,68

10008,81

16,54

20,64

165500,00 100,00

119687,25 100,00

45812,75 100,00

72,32

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

801,63

9,58

36022,33

21,36

6938,87

5,61

29083,46

64,73

0,45

1,55

1104,27

32,62

2. U-30

570,66

6,82

15875,39

9,41

6568,15

5,31

9307,24

20,72

0,80

1,20

747,50

21,24

27,82

3. U-50

306,03

3,66

6968,33

4,13

3879,30

3,13

3089,03

6,88

1,13

0,87

343,50

20,29

22,77

4. U-BEZPŁATNY

27,48

0,33

1145,09

0,68

8,43

0,01

1136,83

2,53

0,01

0,99

60,78

18,84

41,67

5. INWALIDA WOJENNY

26,16

0,31

888,45

0,53

-7,03

-0,01

944,11

2,10

-0,01

1,06

36,50

24,34

33,96 22,15

6. INWALIDA WOJSKOWY

44,94

0,33

0,00

7,32

0,00

1,23

0,00

6,09

0,01

0,17

0,83

0,43

17,20

7. ZHK

11,51

0,14

258,76

0,15

34,28

0,03

224,48

0,50

0,13

0,87

14,65

17,66

22,47

8. AZ

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,07

0,00

10,58

13,40

2,37

0,03

382,47

0,23

23,72

0,02

358,75

0,80

0,06

0,94

3,50

109,17

161,56

11,80

0,14

1336,85

0,79

558,30

0,45

778,55

1,73

0,42

0,58

136,80

9,77

113,26 25,45

9. NARKOTYKI 10. ŚRODKI POMOCNICZE 11. PELNOPŁATNE

1469,64

17,57

37402,25

22,18

37402,25

30,22

0,00

0,00

1,00

0,00

1722,21

21,72

12. ODRĘCZNA

5137,13

61,41

68359,36

40,53

68359,36

55,23

0,00

0,00

1,00

0,00

6098,21

11,21

13,31

13. RAZEM

8364,75 100,00

44926,96 100,00

0,73

0,27

10268,29

16,42

20,16

168642,86 100,00

123764,70 100,00

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1750

21,82

62711

37,89

17769

14,85

44942

28,34

71,66

2329

26,93

35,84

2. Recepty pełnopłatne

1405

17,52

36941

22,32

36941

30,86

0

0,00 100,00

0,00

1664

22,20

26,29

3. Sprzedaż odręczna

4851

60,50

64355

38,89

64355

53,77

0

0,00 100,00

13

0,16

1493

0,90

622

0,52

871

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8019 100,00

165500 100,00

119687 100,00

98,10

Pac.

0,00

5867

10,97

13,27

1,90

41,67

58,33

149

10,02

116,94

45813 100,00

72,32

27,68

10009

16,54

20,64

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1746,18

20,88

61548,18

36,50

17446,95

14,10

44150,03

98,27

0,28

0,72

2311,13

26,63

35,25

2. Recepty pełnopłatne

1469,64

17,57

37402,25

22,18

37402,25

30,22

0,00

0,00

1,00

0,00

1722,21

21,72

25,45

3. Sprzedaż odręczna

5137,13

61,41

68359,36

40,53

68359,36

55,23

0,00

0,00

1,00

0,00

6098,21

11,21

13,31

11,80

0,14

1336,85

0,79

558,30

0,45

778,55

1,73

0,42

0,58

136,80

9,77

113,26

44926,96 100,00

0,73

0,27

10268,29

16,42

20,16

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8364,75 100,00

168642,86 100,00

123764,70 100,00

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

20818,60

20,50

750861,79

36,51

221410,47

14,58

529451,32

29,49

70,51

27824,31

26,99

36,07

2. Recepty pełnopłatne

17617,49

17,35

450342,70

21,90

450342,70

29,67

0,00

0,00 100,00

0,00

20665,20

21,79

25,56

3. Sprzedaż odręczna

62988,51

62,02

839887,06

40,84

839887,06

55,33

0,00

0,00 100,00

0,00

74824,83

11,22

13,33

139,64

0,14

15408,45

0,75

6431,05

0,42

8977,40

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

101564,24 100,00

2056500,00 100,00

1518071,28 100,00

98,33

Pac.

1,67

41,74

58,26

1576,69

9,77

110,35

538428,72 100,00

73,82

26,18

124891,03

16,47

20,25

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynku apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

288886332

20,50

10419226460

36,51

3072171322

14,58

7346378704

29,49

70,51

386057056

26,99

36,07

2. Recepty pełnopłatne

244358065

17,34

6246342180

21,89

6248710497

29,67

0

0,00 100,00

0,00

286630405

21,79

25,56

3. Sprzedaż odręczna

874125137

62,03

11655560540

40,85

11653816278

55,33

0

0,00 100,00

0,00

1038384060

11,22

13,33

1937533

0,14

213746915

0,75

89233754

0,42

124565522

5. RAZEM

1409307067 100,00

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

28534876095 100,00

21063931851 100,00

98,33

Pac.

1. Recepty ref. całość

4. Inne pozycje (wnioski)

56

Transakcje Liczba

1,67

41,72

58,28

21871934

9,77

110,32

7470944226 100,00

73,82

26,18

1732943456

16,47

20,25

S t a t y st y k i i pr o gn o z y a n a liz a O S O Z

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

57

S t a t y st y k i i pr o gn o z y

Foto: www.freeimages.com

a n a liz a O S O Z

Stopa atlety Bolące, piekące, swędzące i zaczerwienione stopy – to może być objaw grzybicy (potocznie: stopa atlety). Analiza sprzedaży preparatów na grzybicę wyraźnie wskazuje sezonowość leczenia. Na zdrowych i ładnie wyglądających stopach zależy nam przede wszystkim latem. W maju, czerwcu i lipcu po maści i kremy przeciwgrzybiczne sięgamy nawet 30% częściej niż w miesiącach zimowych. Przedstawiamy szczegółową analizę rynku.

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów przeciw grzybicy w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Rok

58

Wartość sprzedaży (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

132 965 575

9 467 399

14,04

1 493 995

106 375

89

2003

128 800 872

9 331 669

13,80

1 327 844

96 203

97

-3,13%

-1,43%

2004

119 891 134

8 943 900

13,40

1 235 991

92 205

97

-6,92%

-4,16%

2005

117 507 824

8 791 285

13,37

1 186 948

88 801

99

-1,99%

-1,71%

2006

109 375 660

9 358 079

11,69

1 051 689

89 982

104

-6,92%

6,45%

2007

110 039 361

9 434 513

11,66

1 038 107

89 005

106

0,61%

0,82%

2008

116 317 291

9 877 787

11,78

1 020 327

86 647

114

5,71%

4,70%

2009

122 068 036

10 136 128

12,04

1 140 823

94 730

107

4,94%

2,62%

2010

127 146 119

10 122 686

12,56

955 986

76 110

133

4,16%

-0,13%

2011

146 116 559

10 791 941

13,54

1 014 698

74 944

144

14,92%

6,61%

2012

133 912 741

9 979 333

13,42

858 415

63 970

156

-8,35%

-7,53%

2013

137 915 138

10 268 378

13,43

840 946

62 612

164

2,99%

2,90%

2014

143 832 465

10 525 771

13,66

—

—

—

4,29%

2,51%

2015

151 432 350

10 703 588

14,15

—

—

—

5,28%

1,69%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

S t a t y st y k i i pr o gn o z y a n a liz a O S O Z

Rynek w liczbach Rynek produktów przeciwgrzybicznych charakteryzuje duża dynamika. W 2002 roku jego wartość wyniosła 133 mln zł, by w kolejnych latach spadać systematycznie do poziomu 109 mln zł (2006 rok), a następnie znowu piąć się w górę.

Nie oznacza to jednak, że w latach 2003– 2006 zakupiono mniejszą liczbę opakowań: sprzedaż utrzymywała się na podobnym poziomie, spadała jednak średnia cena za pojedyncze opakowanie. W kolejnych latach wartość rynku stopniowa rosła, osiągając wartość 146 mln zł w 2011

roku. W tym czasie systematycznie rosła liczba sprzedanych opakowań i średnia cena za pojedyncze opakowanie. Nadal była jednak ona znacząco niższa od ceny z początku badania (13,54 zł w 2011 roku w stosunku do 14,04 zł w 2002 roku). Kolejny rok to spadek wszystkich trzech pa-

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013

52

12,20

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2013 a nie będące w ofercie w 2002 roku

4

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

1

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

4

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

5

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

5

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

5

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

6

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

21

9,89

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

14

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

19

Produkty będące w ofercie w 2013 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

21

Liczba badanych produktów

12,15 11,55

11,12 10,13

9,68

9,60

9,69 10,26

11,19 10,98 11,22

31,07 34,64 42,80 37,94 28,90 26,19 28,87 25,19 22,91 21,34 20,30 43,64 42,78 42,54 42,52 42,72 42,69 42,81 43,46 44,07 44,60 21,44 16,01

17,95 16,73 17,45 16,80 15,56 14,95 15,54

19,42 23,83 22,95 22,60 25,30 26,78 23,93 20,68 39,30 40,98 44,93 50,42 50,23 46,42 41,81 21,50 34,93 39,08 44,83 41,42 38,80 51,45 40,59 43,87 48,65 47,99 8,82

9,00

9,00

33,97 33,93 32,01 34,20 24,83

26,09

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013

52

12,20

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w 2013 roku

2

22,65 23,79 23,93 24,15 21,52 22,44 22,40 22,36 23,08 23,51 23,72

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2013

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2013

4

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2013

1

7,97

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2013

2

8,00

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2013

1

32,61 32,47

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2013

3

33,38 26,93 26,66

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2013

2

38,24 37,88

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2013

1

25,99 19,06 10,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2013

2

12,17 11,35

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2013

5

13,53

1,58

12,15 11,55

11,12 10,13

1,69

1,86

10,19 10,51

9,94

9,32

7,94

8,20

7,31

8,31

8,26

8,53

8,07

7,99

8,20

8,16

8,06

32,17 31,90 31,47 20,88

11,19 10,98 11,22

1,97

1,94

11,11 10,96 10,71 11,08

8,67

8,70

8,10

37,81 36,19

1,81

9,69 10,26

1,61

27,18 33,16

1,89

9,60

1,64

1,81

9,68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

59

S t a t y st y k i i pr o gn o z y a n a liz a O S O Z

rametrów: średniej ceny, liczby sprzedanych opakowań oraz wartości sprzedaży. Po okresie spadków, w 2013 roku rynek notuje korektę dodatnią: niewielki wzrost średniej ceny (o 1 grosz), znaczący wzrost liczby sprzedanych opakowań (o 250 tys. sztuk) oraz wartości sprzedaży (o 2,99%).

W 2013 roku poziom wartości sprzedaży był o 5 mln zł wyższy od wartości z 2002 roku, jednak w stosunku do rekordowego okresu (2011 roku) jego wartość była nadal o 8,2 mln zł niższa. Aktualnie średnia cena za pojedyncze opakowanie nadal jest niższa od tej z 2002 roku.

Na rynku pojawia się coraz więcej nowych produktów, rośnie konkurencja.

W 2002 roku klienci mieli do wyboru 89 pozycji asortymentowych, a średnia wartość sprzedaży przypadająca na jeden produkt wyniosła 1,5 mln zł. W kolejnych okresach oferta powiększała się; w 2013 roku dostępne były już 164 różne produkty. W wyniku tego znacząco spadła wartość sprzedaży na jeden produkt (do poziomu 841 tys. zł). Największy przyrost nowych pozycji asortymentowych zanotowaliśmy w 2010 roku (133 produktów w stosunku do 107 w 2009 roku).

Więcej produktów na rynku, a co się z tym wiąże – większa konkurencja, skut-

kuje konsekwentnym obniżaniem cen za pojedyncze opakowanie. Co ciekawe, nowe produkty pojawiające się na rynku – mimo spadku cen w kolejnych latach – były droższe od już istniejących.

Taka sytuacja nieco wyhamowała spadkowy trend średniej ceny za pojedyncze opakowanie.

Produkty przeciwgrzybicze charakteryzują się wyraźnymi wahaniami sprzedaży. Różnica pomiędzy miesiącem o największym i najmniejszym obrocie jest dosyć znacząca. Spójrzmy na średnią wartość sprzedaży w poszczególnych miesiącach ostatnich 12 lat analizy. Liderem okaże się lipiec ze śred-

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów przeciwgrzybiczych w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Produkty przeciwgrzybicze charakteryzują się bardzo dużymi wahaniami okresowymi sprzedaży.

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań produktów przeciwgrzybiczych w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Sprzedaż produktów przeciwgrzybiczych oscyluje w przedziale rocznym pomiędzy 800 000 a 1 000 000 opakowań.

*

**

*** *7

60

*

**

*** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

S t a t y st y k i i pr o gn o z y a n a liz a O S O Z

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Średnia cena opakowania spadała do 2007 roku, potem zaczęła znowu rosnąć.

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Rys. 4. Liczba produktów przeciwgrzybiczych sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2014

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży produktów przeciwgrzybiczych

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

61

S t a t y st y k i i pr o gn o z y a n a liz a O S O Z

12 – 15 Nov 2014 nią wartością sprzedaży na poziomie 12,9 mln zł.

Najsłabszym z kolei miesiącem jest styczeń ze średnim obrotem na poziomie 8,8 mln zł. Jak widać, różnica pomiędzy tymi okresami wyniosła ponad 4 mln zł.

Dynamika rynku nie pozwala domyślać się, jak sprzedaż zachowa się w kolejnych okresach. W wyznaczeniu trendu pomocna będzie szczegółowa analiza statystyczna.

Düsseldorf • Germany

IT’S MEDICA Każdego roku w listopadzie MEDICA jest najważniejszym wydarzeniem dla ekspertów z całego świata. Światowe forum medyczne prezentuje szeroką ofertę 4 600 wystawców.

Czy wy też chcecie zdobyć najnowszą fachową wiedzę? Szukacie najnowszych rozwiązań w technice medycznej albo innowacyjnych zastosowań?

W Düsseldorfie otrzymacie odpowiedzi na wasze pytania.

Wykorzystaj targi MEDICA i ich szczególną ofertę również dla swoich potrzeb.

fotolia.com © apops

Be part of the No. 1!

62

Przedstawicielstwo targów w Polsce: A.S. Messe Consulting Sp. z o.o.

Kazachska _ 02-999 Warszawa Ogólnopolski ul.

System Ochrony1/57 Zdrowia tel.8/2014 22 855 24 90, 22 642 24 99 _ fax: 22 855 47 88 biuro@as-messe.pl _ www.as-messe.pl

r e k l a mochrony a 2014-07-28 MEDICA 2014_Polen_Allgemein_100 x 285 + 3mm_Ogolnoposlki sytem zdrowia - OSOZ (neu)_4c_3686

www.medica-tradefair.com

Założenie do prognoz Aby obliczyć prognozę liczby i wartości sprzedaży oraz średniej ceny za pojedyncze opakowanie środka przeciwgrzybiczego posłużymy się sezonową metodę prognozowania z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, wyznacza trend sprzedażowy, uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku.

Dodatkowo zakładamy, iż w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogą w rewolucyjny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży, a kolejne miesiące będą pod względem zachowania rynku podobne do okresów historycznych.

Tendencje w przyszłości Według obliczonych prognoz, w 2014 roku rynek produktów p/grzybiczych osiągnie wartość 143,8 mln zł.

Spodziewamy się więc wzrostu w stosunku do 2013 roku (o 4,29%). W tym czasie sprzedanych zostanie 10,5 mln opakowań (o 2,51% więcej), a średnia cena za pojedyncze opakowanie wyniesie 13,66 zł (wzrost o 23 grosze w stosunku do 2013 roku).

Rok 2015 przyniesie znaczące przetasowania. Wartość sprzedaży w stosunku do 2014 roku wzrośnie o 5,28% i wyniesie 151,4 mln zł. Uzyskany wynik będzie wyższy od najlepszego w historii pomiarów (2011 rok) o ponad 5 mln zł. W tym okresie klienci zakupią 10,7 mln opakowań. Średnia cena za pojedyncze opakowanie znacząco wzrośnie do 14,15 zł, przebijając rekordową średnią cenę z 2002 roku (14,04 zł).

Podsumowanie Na dość zmienny rynek produktów przeciwgrzybicznych trzeba nałożyć jeszcze jeden trend – Polacy coraz większą wagę przykładają do higieny osobistej, rośnie świadomość zdrowotna, grzybica przestała być wstydliwym problemem, który należy raczej ukrywać niż leczyć. Sezonowy trend pozostanie bez zmian – na zadbanych stopach zależeć nam będzie zwłaszcza latem, kiedy sandały zastępują pełne buty. Roczna sprzedaż produktów przeciwgrzybicznych będzie z roku na rok rosnąć. 

Sprzedaż produktów przeciw grzybicy wzrośnie w 2015 roku o 5,28%.”

Stada News Numer 3/2014

W Y DA NIE

SPEC JALNE

']LÇNL VNXWHF]QHPX G]LDÊDQLX SU]HFLZEµORZHPX L SU]HFLZ]DSDOQHPX RUD] Z\JRGQHM IRUPLH SRGDQLD plaster leczniczy ITAMI UHSUH]HQWXMH QRZRF]HVQH SRGHMÐFLH GR OHF]HQLD PLHMVFRZHJR EµOX RVWUHJR QS EµOX SRXUD]RZHJR 7UZDOH SU]\OHJDMÃF\ FLHQNL L HODVW\F]Q\ SODVWHU ]DSHZQLD GRGDWNRZR ÊDWZRÐÅ i w\JRGÇ stosowania.

'RVWÇSQ\ Z RSDNRZDQLDFK [ L SODVWUµZ .D×G\ SODVWHU Z RVREQHM VDV]HWFH

Êô« ÿ Ü« ô« ¶ Ê ,a A, 12:2ÏÄ

ʢ ÃÊôÊ ÿ Üà ¼ ÿ ë S¼ Üã Ø ¼ ÿë ÿú &LHQNL L HODVW\F]Q\

G\VNUHWQRÐÅ L Z\JRGD X×\FLD

7UZDOH SU]\OHJDMÃF\

SHÊQD VZRERGD UXFKX

Innowacyjny

]DSHZQLD RGG\FKDQLH VNµU\ SRG SODVWUHP

']LDÊDMÃF\ PLHMVFRZR

EH]SLHF]HÌVWZR OHF]HQLD

7\ONR [ QD GREÇ

Z\JRGD VWRVRZDQLD

Z¹èã ÿà ÿ« Á ë 1 ,7$0, Z\ND]XMH VNXWHF]QH G]LDÊDQLH SU]HFLZEµORZH SU]HFLZ]DSDOQH SU]HFLZREU]ÇNRZH

.D×G\ SODVWHU Z RGG]LHOQHM VDV]HWFH

7UZDOH SU]\OHJDMÃF\

'DZNRZDQLH UD]\ QD GREÇ

'RVWÇSQ\ EH] UHFHSW\

6.5 &21$ ,1)250$&-$ 2 352'8.&,( /(&=1,&=<0 ,WDPLp PJ SODVWHU OHF]QLF]\ 6NÊDG MDNRÐFLRZ\ L LORÐFLRZ\ .D×G\ SODVWHU OHF]QLF]\ ]DZLHUD PJ GLNORIHQDNX VRGRZHJR 'LFORIHQDFXP QDWULFXP 3HÊQ\ Z\ND] VXEVWDQFML SRPRFQLF]\FK SDWU] SXQNW &K3/ 3RVWDÅ IDUPDFHXW\F]QD SODVWHU OHF]QLF]\ ,WDPLp WR ELDÊH SODVWU\ VDPRSU]\OHSQH R Z\PLDUDFK [ FP NWµU\FK MHGQD VWURQD MHVW Z\NRQDQD ] ZʵNQLQ\ QDWRPLDVW GUXJD ] SDSLHUX :VND]DQLD GR VWRVRZDQLD OHF]HQLH NUµWNRWUZDÊH QLH GÊX×HM QL× GQL 0LHMVFRZH NUµWNRWUZDÊH L REMDZRZH OHF]HQLH EµOX X RVµE GRURVÊ\FK L PÊRG]LH×\ Z ZLHNX SRZ\×HM ODW Z SU]\SDGNX RVWU\FK QDGZ\UÇ×HÌ ]ZLFKQLÇÅ F]\ VLQLDNµZ NRÌF]\Q SRZVWDÊ\FK Z Z\QLNX WÇS\FK XUD]µZ QS XUD]µZ VSRUWRZ\FK 3U]HFLZZVND]DQLD QDGZUD×OLZRÐÅ QD VXEVWDQFMÇ F]\QQà OXE QD NWµUÃNROZLHN VXEVWDQFMÇ SRPRFQLF]à Z\PLHQLRQà Z SXQNFLH &K3/ X SDFMHQWµZ ] QDGZUD×OLZRÐFLà QD NZDV DFHW\ORVDOLF\ORZ\ OXE LQQH QLHVWHURLGRZH OHNL SU]HFLZ]DSDOQH 1/3= X SDFMHQWµZ X NWµU\FK SRGF]DV SU]\MPRZDQLD NZDVX DFHW\ORVDOLF\ORZHJR OXE LQQ\FK 1/3= Z\VWÃSLÊ DWDN DVWP\ SRNU]\ZND OXE RVWU\ QLH×\W QRVD X SDFMHQWµZ ] F]\QQà FKRUREà ZU]RGRZà ×RÊÃGND L OXE GZXQDVWQLF\ VWRVRZDQLH QD XV]NRG]RQà VNµUÇ QLH]DOH×QLH RG URG]DMX ]PLDQ\ Z\VLÇNRZH ]DSDOHQLH VNµU\ Z\V\SNL ]PLDQ\ ]DND×RQH RSDU]HQLD OXE UDQ\ RVWDWQL WU\PHVWU FLÃ×\ 1LH VWRVRZDÅ X G]LHFL L PÊRG]LH×\ Z ZLHNX SRQL×HM ODW 'DZNRZDQLH L VSRVµE SRGDZDQLD X GRURVÊ\FK L PÊRG]LH×\ SRZ\×HM URNX ×\FLD QDOH×\ VWRVRZDÅ MHGHQ SODVWHU OHF]QLF]\ QD EROÃF\ REV]DU GZD UD]\ QD GREÇ UDQR L ZLHF]RUHP 0DNV\PDOQD GDZND GRERZD WR SODVWU\ OHF]QLF]H QDZHW MHÐOL OHF]RQH PD E\Å ZLÇFHM QL× MHGQR PLHMVFH FKRURERZH 2]QDF]D WR ×H Z GDQ\P F]DVLH OHF]RQ\ PR×H E\Å Z\ÊÃF]QLH W\ONR MHGHQ REV]DU FLDÊD ,WDPL MHVW SU]HZLG]LDQ\ GR VWRVRZDQLD Z OHF]HQLX NUµWNRWUZDÊ\P 2NUHV VWRVRZDQLD OHNX QLH SRZLQLHQ SU]HNUDF]DÅ GQL 1DOH×\ VNRQVXOWRZDÅ VLÇ ] OHNDU]HP MHÐOL Z WUDNFLH ]DOHFDQHJR RNUHVX OHF]HQLD QLH QDVWÃSL SRSUDZD OXE QDVWÃSL QDVLOHQLH REMDZµZ ,WDPLp SRZLQLHQ E\Å VWRVRZDQ\ SU]H] QDMNUµWV]\ F]DV QLH]EÇGQ\ GR ]ÊDJRG]HQLD REMDZµZ ]DOH×QLH RG ZVND]DQLD 8 SDFMHQWµZ Z SRGHV]Ê\P ZLHNX OHN QDOH×\ VWRVRZDÅ ] GX×à RVWUR×QRÐFLà SRQLHZD× Và RQL EDUG]LHM QDUD×HQL QD Z\VWÃSLHQLH G]LDÊDÌ QLHSR×ÃGDQ\FK SDWU] UµZQLH× SXQNW &K3/ ,QIRUPDFMH GRW\F]ÃFH OHF]HQLD RVµE Z SRGHV]Ê\P ZLHNX RUD] SDFMHQWµZ ] QLHZ\GROQRÐFLà QHUHN OXE ZÃWURE\ ]DZDUWR Z SXQNFLH &K3/ ,WDPL QLH MHVW ]DOHFDQ\ Z SU]\SDGNX OHF]HQLD G]LHFL L PÊRG]LH×\ Z ZLHNX GR ODW

] SRZRGX QLHZ\VWDUF]DMÃFHM LORÐFL GDQ\FK GRW\F]ÃF\FK EH]SLHF]HÌVWZD L VNXWHF]QRÐFL SDWU] UµZQLH× SXQNW &K3/ : SU]\SDGNX PÊRG]LH×\ Z ZLHNX SRZ\×HM ODW MHÐOL VWRVRZDQLH QLQLHMV]HJR SURGXNWX MHVW Z\PDJDQH SU]H] SRQDG GQL EÃGÕ MHÐOL REMDZ\ VLÇ QDVLOà ]DOHFD VLÇ DE\ SDFMHQW OXE MHJR URG]LFH VNRQVXOWRZDOL VLÇ ] OHNDU]HP 3URGXNW QDOH×\ VWRVRZDÅ Z\ÊÃF]QLH QD QLHXV]NRG]RQà ]GURZà VNµUÇ L QLH SRZLQLHQ RQ SR]RVWDZDÅ QD VNµU]H SDFMHQWD SRGF]DV NÃSLHOL Z ZDQQLH OXE SRG SU\V]QLFHP 3ODVWUD OHF]QLF]HJR QLH QDOH×\ G]LHOLÅ -HÐOL NRQLHF]QH SODVWHU OHF]QLF]\ PR×QD SU]\PRFRZDÅ ]D SRPRFà G]LDQHJR EDQGD×D 3ODVWUD OHF]QLF]HJR QLH PR×QD VWRVRZDÅ SRG RSDWUXQNLHP RNOX]\MQ\P 6SHFMDOQH RVWU]H×HQLD L ÐURGNL RVWUR×QRÐFL GRW\F]ÃFH VWRVRZDQLD QDOH×\ VNRQVXOWRZDÅ VLÇ ] OHNDU]HP MHÐOL REMDZ\ QDVLOà VLÇ OXE XWU]\PXMà VLÇ GÊX×HM QL× GQL 1LH QDOH×\ VWRVRZDÅ SODVWUD OHF]QLF]HJR QD RF]\ L EÊRQ\ ÐOX]RZH DQL QLH PR×H PLHÅ RQ VW\F]QRÐFL ] W\PL SRZLHU]FKQLDPL 0R×QD JR VWRVRZDÅ Z\ÊÃF]QLH QD QLHXV]NRG]RQà VNµUÇ QLH VWRVRZDÅ QD ]UDQLHQLD F]\ RWZDUWH UDQ\ 'LNORIHQDN DSOLNRZDQ\ PLHMVFRZR PR×H E\Å VWRVRZDQ\ ] EDQGD×HP MHGQDN QLH PR×QD JR VWRVRZDÅ SRG V]F]HOQ\ RSDWUXQHN RNOX]\MQ\ ']LDÊDQLD QLHSR×ÃGDQH PR×QD RJUDQLF]\Å SRSU]H] VWRVRZDQLH QDMPQLHMV]HM VNXWHF]QHM GDZNL OHNX SU]H] QDMNUµWV]\ PR×OLZ\ RNUHV SDWU] SXQNW &K3/ : SU]\SDGNX JG\ SR ]DVWRVRZDQLX SODVWUD OHF]QLF]HJR Z\VWÃSL Z\V\SND VNµUQD QDOH×\ QDW\FKPLDVW SU]HUZDÅ OHF]HQLH 3DFMHQWµZ QDOH×\ RVWU]HF DE\ SR ]GMÇFLX SODVWUD QLH Z\VWDZLDOL VLÇ QD G]LDÊDQLH SURPLHQL VÊRQHF]Q\FK L QDÐZLHWODQLH Z VRODULXP WDN DE\ RJUDQLF]\Å U\]\NR Z\VWÃSLHQLD QDGZUD×OLZRÐFL QD ÐZLDWÊR NiH PR×QD Z\NOXF]\Å PR×OLZRÐFL Z\VWÃSLHQLD RJµOQRXVWURMRZ\FK G]LDÊDÌ QLHSR×ÃGDQ\FK Z Z\QLNX ]DVWRVRZDQLD SODVWUD OHF]QLF]HJR ] GLNORIHQDNLHP MH×HOL MHVW RQ VWRVRZDQ\ QD GX×H SRZLHU]FKQLH FLDÊD SU]H] GÊXJL RNUHV QDOH×\ ]DSR]QDÅ VLÇ ] LQIRUPDFMà GRW\F]ÃFà RJµOQRXVWURMRZ\FK SRVWDFL GLNORIHQDNX 3RPLPR L× RJµOQRXVWURMRZH G]LDÊDQLH SODVWUD MHVW ]QLNRPH QDOH×\ JR VWRVRZDÅ ]H V]F]HJµOQà RVWUR×QRÐFLà X SDFMHQWµZ ] QLHZ\GROQRÐFLà QHUHN VHUFD L ZÃWURE\ RUD] FKRUREà ZU]RGRZà ×RÊÃGND L OXE GZXQDVWQLF\ ]DSDOHQLHP MHOLW F]\ VND]à NUZRWRF]Qà 1DOH×\ ]DFKRZDÅ V]F]HJµOQà RVWUR×QRÐÅ VWRVXMÃF 1/3= X FKRU\FK Z SRGHV]Ê\P ZLHNX ] XZDJL QD ZLÇNV]H SUDZGRSRGRELHÌVWZR Z\VWÃSLHQLD G]LDÊDÌ QLHSR×ÃGDQ\FK 1LH QDOH×\ VWRVRZDÅ Z VNRMDU]HQLX ] LQQ\PL OHNDPL G]LDÊDMÃF\PL PLHMVFRZR DQL RJµOQRXVWURMRZR ]DZLHUDMÃF\PL GLNORIHQDN OXE ] MDNLPLNROZLHN LQQ\PL 1/3= ,WDPLp QLH MHVW OHNLHP ]DOHFDQ\P GOD

12:2ÏÄ

G]LHFL L PÊRG]LH×\ Z ZLHNX SRQL×HM ODW ']LDÊDQLD QLHSR×ÃGDQH QDVWÇSXMÃFH NDWHJRULH X×\WR GR RNUHÐOHQLD F]ÇVWRWOLZRÐFL ]JÊDV]DQLD G]LDÊDÌ QLHSR×ÃGDQ\FK EDUG]R F]ÇVWR ă F]ÇVWR ă GR QLH]E\W F]ÇVWR ă GR U]DGNR ă GR

EDUG]R U]DGNR F]ÇVWRÐÅ QLH]QDQD F]ÇVWRÐÅ QLH PR×H E\Å RNUHÐORQD QD SRGVWDZLH GRVWÇSQ\FK GDQ\FK =DND×HQLD L ]DUD×HQLD SDVR×\WQLF]H EDUG]R U]DGNR Z\V\SND NURVWNRZD =DEXU]HQLD XNÊDGX LPPXQRORJLF]QHJR EDUG]R U]DGNR QDGZUD×OLZRÐÅ Z W\P SRNU]\ZND

REU]ÇN QDF]\QLRUXFKRZ\ UHDNFMD R W\SLH DQDĆODNVML =DEXU]HQLD XNÊDGX RGGHFKRZHJR NODWNL SLHUVLRZHM L ÐUµGSLHUVLD EDUG]R U]DGNR DVWPD =DEXU]HQLD VNµU\ L WNDQNL SRGVNµUQHM F]ÇVWR Z\V\SND HJ]HPD UXPLHÌ ]DSDOHQLH VNµU\ Z W\P DOHUJLF]QH L NRQWDNWRZH ]DSDOHQLH VNµU\

ÐZLÃG U]DGNR SÇFKHU]RZH ]DSDOHQLH VNµU\ QS UXPLHÌ Z\VLÇNRZ\ VXFKD VNµUD EDUG]R U]DGNR QDGZUD×OLZRÐÅ QD ÐZLDWÊR =DEXU]HQLD RJµOQH L VWDQ\ Z PLHMVFX SRGDQLD F]ÇVWR UHDNFMH Z PLHMVFX SRGDQLD 6WÇ×HQLD GLNORIHQDNX Z RVRF]X PLHU]RQH SRGF]DV SUDZLGÊRZHJR VWRVRZDQLD SODVWUµZ OHF]QLF]\FK Và QLH]Z\NOH PDÊH Z SRUµZQDQLX ] Z\QLNDPL X]\VNDQ\PL SR GRXVWQ\P SU]\MÇFLX GLNORIHQDNX 7\P VDP\P U\]\NR UR]ZRMX RJµOQRXVWURMRZ\FK G]LDÊDÌ QLHSR×ÃGDQ\FK WDNLFK MDN ]DEXU]HQLD ]H VWURQ\ XNÊDGX SRNDUPRZHJR ZÃWURE\ F]\ QHUHN SRGF]DV VWRVRZDQLD SODVWUD Z\GDMH VLÇ E\Å ]QLNRPH 1LHPQLHM MHGQDN RJµOQRXVWURMRZH G]LDÊDQLD QLHSR×ÃGDQH PRJà Z\VWÃSLÅ Z V]F]HJµOQRÐFL JG\ SODVWHU VWRVRZDQ\ MHVW QD GX×HM SRZLHU]FKQL VNµU\ L SU]H] GÊXJL F]DV :SÊ\Z QD ]GROQRÐÅ SURZDG]HQLD SRMD]GµZ L REVÊXJLZDQLD PDV]\Q ,WDPLp QLH PD ZSÊ\ZX QD ]GROQRÐÅ SURZDG]HQLD SRMD]GµZ L REVÊXJLZDQLD PDV]\Q 180(5 32=:2/(1,$ 1$ '2386=&=(1,( '2 2%5278 Z\GDQH SU]H] 3UH]HVD 853/:0L3% 32'0,27 2'32:,('=,$/1< 326,$'$-Â&< =(=:2/(1,( 1$ '2386=&=(1,( '2 2%5278 )LGLD )DUPDFHXWLFL 6 S $ 9LD 3RQWH GHOOD )DEEULFD $ $EDQR 7HUPH 3DGRYD

:ÊRFK\ ,QIRUPDFML XG]LHOD 67$'$ 3RODQG 6S ] R R $O 0DMD 3LDVHF]QR 3ROVND 7HO )D[ .$7(*25,$ '267Æ312Ï&, 27& /HN Z\GDZDQ\ EH] UHFHSW\ 3HÊQD LQIRUPDFMD R OHNX ]QDMGXMH VLÇ Z &KDUDNWHU\VW\FH 3URGXNWX /HF]QLF]HJR &K3/ ] NWµUÃ QDOH×\ VLÇ ]DSR]QDÅ SU]HG SU]HSLVDQLHP OHNX 3UHGHO + * HW DO 3RVWHU SUH]HQWRZDQ\ SRGF]DV &RUVR 1DWLRQDOH 6,$ 5]\P

STADA Poland Sp. z o.o., Al. 3 Maja 6, 05-501 Piaseczno, Polska Tel. +48 22 737 79 20, Fax +48 22 750 38 82

,7$

...elastyczny do bólu

s y stem y it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (lipiec 2014) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Nowa, uproszczona karta rezerwacji Aby wywołać nową kartę rezerwacji, w Opcjach modułu Termi‑ narz, na zakładce Ustawienia należy włączyć opcję Nowa karta rezerwacji uruchamiana z modułu Terminarz.

Rys. 2. Karta rezerwacji

Rys. 1. Opcje modułu Terminarz

Nowa karta rezerwacji dostępna jest podczas umawiania wizyty tylko w module Terminarz, co oznacza, że nie wywołamy jej z poziomu modułu Zlecenia. Nie pojawi się również, gdy rezerwacja została już opłacona oraz gdy rezerwacja została wykonana. W takich sytuacjach zostanie wyświetlona pełna karta zlecenia.

Nowa karta rezerwacji (rys. 2) zawiera niezbędne elementy, które są konieczne do poprawnej rezerwacji zlecenia. Jeżeli jednak okaże się, że w danym przypadku konieczne jest wprowadzenie dodatkowych informacji, wówczas można skorzystać z przycisku Pełna karta, dostępnego w menu Główne i przejść do wprowadzania danych o rezerwacji na pełnej karcie rezerwacji.

Podczas wykonywania czynności, wszystkie dane wprowadzone w nowej karcie zostaną automatycznie przepisane do odpowiednich kontrolek pełnej karty rezerwacji (rys. 3).

Przyjęto następujące ograniczenia dla nowej karty rezerwacji: − data rezerwacji zawsze jest zgodna z datą komórki terminarza, na której została wywołana; − brak możliwości ustawienia poradni, podmiotu – dane są pobierane na podstawie ciągu lekarz/gabinet lub bezpośrednio z komórki terminarza;

Rys. 3. Karta rezerwacyjna usługi

− datą wpisu do kolejki oczekujących zawsze jest datą bieżącą; − można wybrać inne rozliczenie zlecenia, nie można jednak wskazać typu płatnika, ani też określić ręcznie ceny; − kod świadczenia pobierany jest z usługi, nie można go edytować; − na skierowaniu dostępne jest tylko jedno rozpoznanie; − numer prawa wykonywania zawodu oraz VII część kodu resortowego pobierane są z karty lekarza kierującego i poradni kierującej. Brak możliwości ręcznego określenia tych danych.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

65

s y stem y it

Blokada zmiany płatnika Funkcjonalność ustawiania typu płatnika na karcie zlecenia została rozbudowana o nowy mechanizm, pozwalający na dodatkowe zarządzanie wyborem płatnika podczas edycji zlecenia z płatnościami. Wcześniej w Opcjach modułu Zlecenia na zakładkach Ustawienia i Umowy, należy włączyć opcję Podczas edycji zlecenia, które miało już określoną płatność, ustaw płat‑ nika domyślnego.

Gdy opcja jest włączona, podczas edycji zlecenia program ustawi typ płatnika, jako wskazany płatnik, pobierając również z płatności dokładne informacje o płatniku. Spowoduje to, że zwykłe przeliczenie zlecenia (również przyciskiem Przelicz) nie zmieni płatnika zlecenia nawet, jeśli dostępne jest rozliczenie plasujące się wyżej w strategii wyboru umowy.

Rys. 6. Karta wykonania usługi

Rys. 4. Opcje modułu Zlecenia

Podczas rejestracji zlecenia został wybrany konkretny płatnik.

Gdyby typem płatnika była pozycja automatycznie, wówczas możliwe byłoby wybranie innego rozliczenia. Operator może zmienić typ płatnika i ustawić np. wspomniany typ au‑ tomatycznie, co przywróci możliwość wyboru rozliczenia spośród wszystkich możliwych. Aby jednak możliwa była zmiana typu płatnika podczas edycji zlecenia, konieczne jest posiadanie uprawnienia Zlecenia/Modyfikacja/Możliwość zmiany rodzaju płatnika na karcie zlecenia.

Jeżeli jednak operator nie posiada uprawnienia, a wspominana opcja jest włączona, wówczas po określeniu rozliczenia przez rejestrację, lekarz wykonujący dane zlecenie nie ma żadnej możliwości zmiany rozliczenia np. zamiast rozliczenia NFZ wybór rozliczenia z prywatną ubezpieczalnią, albo odwrotnie.

Opisany mechanizm pozwala natomiast na wybór jednej z kilku umów, jeżeli pacjentowi te umowy przysługują i są one związane z tym samym płatnikiem. Mechanizm ten ogranicza się do blokady płatnika, nie zaś do blokady wyboru umowy. 

Rys. 5. Karta wykonania usługi

reklama

66

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

s y stem y it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (lipiec 2014) Gabriela Mendofik Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

Od dnia 1 lipca 2014 roku dostępna jest wersja 2015 programu KS-APTEKA OGÓLNA WINDOWS. W związku z wycofywaniem serwera FTP jako źródła aktualizacji, zmianie uległ mechanizm pobierania bazy BLOZ oraz aktualizacji programu KS-AOW w module Administrator. Usługi aktualizacji będą dostępne poprzez Web Service.

Nowy sposób aktualizacji bazy BLOZ wymaga ustawienia w module Administrator odpowiedniej metody pobierania bazy (APW44.2.14). Użytkownik posiadający system apteczny w wersji 2015 powinien mieć ustawioną opcję na Automatycz‑ nie lub Web Service. Następnie w module Komunikacja należy wykonać inaugurację KS-EWD (menu KS-EWD ► Inaugu‑ racja). Operacja jest wymagana dla Użytkowników, którzy nie korzystają z EWD. Po wykonaniu powyższych czynności, należy przejść do właściwej aktualizacji bazy BLOZ. Jeżeli apteka posiada dostęp do Internetu, aktualizacji realizowana jest po wybraniu opcji Pełny KS-BLOZ w module Komunikacja.

Rys. 2. Aktualizacja programu

W APW Plan (moduł Administrator) dodano nową funkcję Analiza korzyści Optymalizatora zamówień. Funkcja usprawnia proces optymalizacji zamówień, tak by nie obciążał on komputera, na którym jest wykonywany. Jest to możliwe poprzez włączenie opcji pomiaru obciążenia procesora.

Proces aktualizacji programu aptecznego został zmodyfikowany poprzez dodanie nowego źródła aktualizacji Internet (WebService).

Rys. 3. Analiza korzyści Optymalizatora zamówień

Zarządzanie funkcją jest możliwe na zakładce [Ctrl+3] Ak‑ cja, gdzie przy pomocy klawisza [F3] Zarządzanie opcjami istnieje możliwość włączenia lub wyłączenia pomiaru obciążenia procesora.

Rys. 1. Opcje aktualizacji

Po wybraniu [F2] OK, system weryfikuje, czy jest dostępna nowsza wersja systemu KS-AOW. Jeżeli system odnalazł pliki, które uległy modyfikacjom, wyświetli stosowny komunikat, umożliwiający przegląd wprowadzonych modyfikacji (Opis zmian) oraz instalację nowszej wersji programu.

Rys. 4. Pomiar obciążenia procesora

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

67

s y stem y it

W APW Plan (moduł Administrator) rozbudowano funkcję Komunikacji z dostawcami. Umożliwia ona aktywację zadania pobierania potwierdzeń do reklamacji od dostawców znajdujących się w APW, nie starszych niż 60 dni.

W module APW41 Administrator, opcja APW11.3.1.28 Na‑ pis na fakturze: „Data sprzedaży” może przyjąć jedną z dwóch wartości: Data sprzedaży lub Data dostawy towarów/wykona‑ nia usługi.

W module APW41 Administrator opcja APW11.3.1.29 Na‑ pis na fakturze:” Łączna kwota rabatu” może przyjąć jedną z dwóch wartości: Łączna kwota rabatu lub Łączna kwota ra‑ batu za produkty nierefundowane.  reklama

Przewaga Rys. 5. Funkcja „Komunikacja z dostawcami”

Funkcjonalność została zrealizowana przez dodanie opcji Po‑ twierdzenia reklamacji w sekcji Pobierz od dostawcy w oknie ustawień komunikacji z dostawcami.

tkwi w wiedzy!

ABD

APTECZNY BANK DANYCH Rys. 6. Potwierdzenia reklamacji

W module Zamówienia rozbudowano okno dialogowe Za‑ pytanie o cenę, podczas tworzenia nowego zamówienia, o nową kolumnę Cena bez promocji.

Rys. 7. Zapytanie o cenę

Dodano obsługę opcji odpowiedzialnej za definiowanie na fakturze sprzedaży napisów Data sprzedaży oraz Łączna kwo‑ ta rabatu.

68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

Stworzyliśmy Apteczny Bank Danych, aby pomagać aptekom w konkurencyjnym rozwoju i wspierać badania naukowe w ochronie zdrowia.

Zgromadzone dane poufne (nie zawierające informacji chronionych ustawą o ochronie danych osobowych) poddawane są obróbce statystycznej i interpretacji ekspertów.

W czasopiśmie Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia prezentujemy raporty rynku farmaceutycznego, analizy epidemiologiczne oraz rozbudowane statystyki i prognozy. Nasze opracowania są źródłem wiedzy nie tylko dla aptek. Jednostki akademickie oraz instytucje ochrony zdrowia wykorzystują je do badań naukowych, opracowywania strategii zrównoważonego rozwoju ochrony zdrowia w Polsce, podwyższania jakości programów profilaktycznych.

Dołącz już dziś do społeczności ABD! Odbierz pakiet korzyści dla aptek.

8210@kamsoft.pl | 0602 412 159

s y stem y it

3rd international summit

Rethinking Healthcare 22 and 23 October 2014, Berlin

Shaping future business Your healthy dose of innovation!

Join our open-minded network of thought-leaders and innovation experts.

Be inspired by thought-provoking speeches and trend-setting topics.

Collaborate with your peers in our interactive design thinking sessions.

This year’s topics include: Dr. Jan Schlüchter, Novartis

Joint Value Creation – the only viable model in the future Chris Isler, (former) Pfizer Integrated Healthcare

Smarter Healthcare – where we might see it and why it’s taking so long Alexander Würfel, AbbVie

What impulses does the pharmaceutical industry require in order to produce real innovation?

Prof. Dr Christoph Meinel, Hasso Plattner Institute

Bigger Data, better healthcare? Big Data – promise or threat?

Joel Dudley, Mount Sinai Hospital

In the hospital of the future data is one of your doctors

“Inspiring eye-opener” “Very good”

A. Pollner, BayerHealthcare

I. Elfering, GlaxoSmithKline

“Stimulating and engaging. You leave with a lot of actionable insights.”

“A great think tank.”

M. Sundararajan

U. Diegel, iHealthLabs Europe

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

69

8/2014 www.pharma-summit.com

Foto: www.rgbstock.com

n a cz a sie

Ekologiczna kontra konwencjonalna Rozmowa z prof. Ewą Rembiałkowską o badaniach żywności ekologicznej.

Aleksandra Jaroszyk PAP – Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl

Prestiżowe czasopismo naukowe „British Journal of Nutrition” opublikowało niedawno badanie dowodzące, że żywność ekologiczna znacząco różni się pod względem składu chemicznego od żywności konwencjonalnej. W międzynarodowym zespole badawczym koordyno-

70

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

wanym przez prof. Carlo Leiferta z Uniwersytetu Newcastle (W. Brytania) znalazło się kilku polskich naukowców, m.in. prof. dr hab. Ewa Rembiałkowska ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW) w Warszawie.

Wyniki niniejszej metaanalizy pozostają w sprzeczności z rezultatami uzyskanymi w badaniach zleconych przez Brytyjską Agencję Norm Żyw-

ności (British Food Standards Agency) z 2009 roku oraz badaniach Uniwersytetu Stanforda (USA) z 2012 roku. We wspomnianych pracach nie stwierdzono występowania istotnych różnic pomiędzy żywnością ekologiczną a konwencjonalną. Jak by się Pani do tego ustosunkowała?

Od momentu publikacji tamtych prac upłynęło już kilka lat, a w tym czasie wykonano wiele nowych badań porównawczych. Dzięki temu w naszej pracy mogliśmy uwzględnić aż 343 różne badania. Jest to duży materiał, którego analiza wykazała, że w żywności ekologicznej jest istotnie więcej ważnych dla zdrowia związków polifenolowych, mniej toksycznego kadmu, czterokrotnie mniej szkodliwych pestycydów oraz mniej azotanów i azotynów niż w żywności konwencjonalnej. W niektórych grupach surowców i produktów ekologicznych zna-

n a cz a sie

leziono też istotnie więcej witaminy C i karotenoidów oraz cukrów redukujących niż w odpowiednikach konwencjonalnych.

Wyniki uzyskane przez FSA w 2009 roku rzeczywiście nie pokazały istotnych statystycznie różnic, ale należy podkreślić, że tamci autorzy w ogóle nie uwzględniali związków bioaktywnych z grupy polifenoli, a dobór prac do analizy był dość szczególny. Praca amerykańska z 2012 roku objęła trochę szerszy materiał, choć wciąż stosunkowo niewielki.

Ponadto pojawił się tam jeszcze jeden element. W tekście pracy można znaleźć informacje świadczące o tym, że w surowcach ekologicznych występuje istotnie więcej polifenoli niż w surowcach konwencjonalnych. Natomiast we wnioskach końcowych autorzy twierdzą, że takich różnic nie ma. Moim zdaniem jest to manipulacja danymi naukowymi. Niestety to bardzo często stosowany chwyt, z którym zetknęłam się wielokrotnie.

W jakim celu dokonuje się takich manipulacji?

Celem jest przekonanie opinii publicznej, że nie ma różnic między żywnością ekologiczną a konwencjonalną. Czasem autorzy są głęboko przekonani, że żywność ekologiczna to tylko „pic na wodę” i koniecznie chcą to udowodnić. Zdarzają się też przypadki – choć nie mówię akurat o tych konkretnych publikacjach – że badania są z góry opłacone przez odpowiednie koncerny.

A co z etyką naukową?

Etyka w nauce ulega coraz większemu zanikowi. Koncerny płacą za badania, aby zapewnić sobie zyski. Jeżeli na zlecenie koncernu, który produkuje syntetyczne dodatki do żywności, zostanie wykonana metaanaliza, będzie ona skonstruowana tak, aby udowodnić, że te dodatki są absolutnie bezpieczne dla zdrowia. Przyczyna jest prosta: im wię-

cej osób kupi żywność ekologiczną, tym mniej osób kupi żywność konwencjonalną, zawierającą dodatki do żywności, czyli koncern, który produkuje te dodatki, będzie miał mniejsze wpływy.

Mówię o tym, o czym wszyscy doskonale wiedzą. Nauka jest coraz bardziej zależna od biznesu, bo w wielu krajach przeznacza się na nią stosunkowo mało pieniędzy.

Rezultaty uzyskane przez zespół, którego Pani była członkiem, także spotkały się z krytyką. Dr Alan Dangour, jeden z autorów badania z 2009 roku, stwierdził, że w metaanalizie wykorzystano dane dobrej i złej jakości, co osłabia wyniki badania.

W naszym badaniu pod uwagę brane były wyłącznie prace naukowe, które spełniały określone kryteria dobrej pracy badawczej. To było analizowane w każdym przypadku. Jeżeli zaistniało podejrzenie, że w pracy wystąpiły jakieś nieprawidło-

Eko czy nie eko?

Na etykietach żywności wyprodukowanej ekologicznie na terenie Unii Europejskiej musi znajdować się odpowiednie logo.

Od 1 lipca 2010 roku obowiązuje zielony znak w kształcie listka ułożonego z unijnych gwiazdek, z kolei przed tą datą stosowano wspólnotowe logo „Rolnictwo ekologiczne”. Opakowanie musi być dodatkowo opatrzone numerem identyfikacyjnym jednostki certyfikującej. Przykładowy schemat numeru: PL-EKO-999, gdzie PL oznacza państwo, w którym jednostka produkująca prowadzi działalność; EKO określa ekologiczny sposób produkcji (w innych krajach UE może to być BIO, ÖKO, ORG); 999 to numer referencyjny nadawanym jednostkom przez właściwy organ państwa członkowskiego (w Polsce przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi). Trzecim elementem jest oznaczenie miejsca pochodzenia: – „rolnictwo UE”, gdy surowiec rolniczy wyprodukowano w UE, – „rolnictwo spoza UE”, gdy surowiec rolniczy wyprodukowano w krajach trzecich,

Logo żywności ekologicznej obowiązujące w Unii Europejskiej od 1 lipca 2010 r.

Poprzednie logo żywności ekologicznej

– „rolnictwo UE/spoza UE”, gdy część surowców wyprodukowano w UE, a część poza UE. Oznaczenia te mogą być zastąpione lub uzupełnione nazwą kraju, jeśli wszystkie

surowce, z których wytworzono produkt, wyprodukowano w tym kraju.  Źródło: ekoexpo.pl

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

71

n a cz a sie

wości, była ona automatycznie odrzucana. Dlatego uważam, że zarzut Dangoura jest niesłuszny.

Pan Dangour stwierdził również, że na dzień dzisiejszy nie ma twardych dowodów na to, że antyoksydanty są korzystne dla zdrowia.

W żywności ekologicznej jest istotnie więcej ważnych dla zdrowia związków polifenolowych, mniej toksycznego kadmu, czterokrotnie mniej szkodliwych pestycydów...”

W naszej pracy udowodniliśmy jedynie inny skład chemiczny żywności ekologicznej i konwencjonalnej. Patrząc przez pryzmat obecnej nauki, możemy przypuszczać, że żywność ekologiczna ma pozytywny wpływ na zdrowie człowieka, ale jest bardzo mało badań na ten temat.

Co prawda w badaniu holenderskim wykazano, że dzieci do lat dwóch karmione piersią przez matki, spożywające żywność ekologiczną zapadają istotnie rzadziej na wszelkiego rodzaju alergie niż dzieci matek jedzących żywność rynkową.

Jaki ogólny wpływ na zdrowie może mieć żywność ekologiczna?

Są też prace, które pokazują, że konsumenci żywności ekologicznej mają lep-

Badania na zwierzętach laboratoryjnych i gospodarskich pokazują z kolei, że osobniki żywione paszą ekologiczną mają bardziej aktywny układ odpornościowy i szybciej zwalczają infekcje.

Podsumowując, badania na zwierzętach i na ludziach pokazują, że inaczej pracuje organizm, który jest żywiony ekologicznie, a inaczej ten, który jest żywiony konwencjonalnie. W związku z tym można postawić hipotezę, że regularne spożywanie żywności ekologicznej może przekładać się na lepsze parametry zdrowia, ale potrzebujemy jeszcze wielu, wielu badań na potwierdzenie tego założenia. Od siebie chciałabym dodać, że jako naukowiec jestem głęboko przekonana, że żywność ekologiczna na pewno nikomu nie zaszkodzi, a najprawdopodobniej może poprawić samopoczucie i zdrowie. W związku z tym zachęcam wszystkich do kupowania tej żywności, która jest też po prostu smaczniejsza niż żywność konwencjonalna. 

Foto: www.rgbstock.com

Istnieje szereg badań, które pokazują, że podawanie zwierzętom doświadczalnym preparatów z warzyw i owoców zawierających dużo antyoksydantów korzystnie wpływa na ich zdrowie. Wielokrotnie prowadzono też badania, które dowodziły, że antyoksydanty ograniczają wzrost komórek nowotworowych. Stwierdzono również, że osoby spożywające dużo warzyw i owoców – a te surowce są najbogatsze w antyoksydanty – wykazują lepszy stan zdrowia (np. wegetarianie). Na tej podstawie można wnioskować, iż antyoksydanty korzystnie oddziałują na zdrowie. Poza tym mówienie, że nie ma twardych dowodów naukowych w kontekście jakichkolwiek badań jest bezzasadne, ponieważ nauka jest czymś płynnym, bezustannie się rozwijającym.

sze parametry samooceny stanu zdrowia, ale ma to również związek ze stylem życia – większą aktywnością fizyczną, lepiej skonstruowaną dietą, itp.

72

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

1–3 października

16–17 października

19–21 października

Podczas Forum spotykają się eksperci, politycy i przedstawiciele biznesu z różnych dziedzin, aby omawiać nowe strategie rozwiązań i szukać innowacyjnych pomysłów na budowanie efektywnych i odpornych na kryzysy systemów ochrony zdrowia.

Konferencja Międzynarodowego Stowarzyszenia dla Telemedycyny i e-Zdrowia. W programie m.in. przegląd najlepszych światowych inwestycji w zakresie e-zdrowia, zagadnienia efektywności rozwiązań IT, bezpieczeństwa danych oraz perspektyw rozwoju innowacji.

Wydarzenie pod patronatem aliansu największych medycznych ośrodków akademickich na świecie. Wielkie wyzwania zdrowia publicznego, strategie, międzynarodowa perspektywa.

17. EUROPEJSKIE FORUM ZDROWIA GASTEIN | AUSTRIA

www.ehfg.org

TOWARDS AN INTERNATIONAL eHEALTH PARYŻ | FRANCJA

www.carrefourtelesante.fr

WORLD HEALTH SUMMIT BERLIN | NIEMCY

OGLĄDAJ zaproszenie wideo na kanale YouTube czasopisma OSOZ – „World Health Summit 2014”

www.worldhealthsummit.org

22-23 października

22–24 października

12–15 listopada

Cykl inspirujących spotkań liderów i ekspertów rynku oraz przemysłu farmaceutycznego. Wizje dla sektora, strategie biznesu, najbardziej gorące zagadnienia menedżerskie, wyzwania dla farmacji.

Forum omawiające aktualne zagadnienia związane z promocją zdrowia i profilaktyką – programami realizowanymi na szczeblu placówek ochrony zdrowia oraz samorządów lokalnych.

Największa na świecie wystawa sprzętu i technologii medycznych z 40-letnią tradycją. Ponad 4600 wystawców i 132000 odwiedzających w 2013 roku.

Trendy, nowości, premiery medyczne.

RETHINKING HEALTHCARE BERLIN | NIEMCY

www.pharma-summit.com

KNOW HEALTH WROCŁAW | POLSKA

www.knowhealth.pl

MIĘDZYNARODOWE TARGI MEDYCZNE MEDICA 2014 DÜSSELDORF | NIEMCY

www.medica-tradefair.com

TARGI MEDICA 2014 12–15 listopada, Düsseldorf 21–22 listopada

KARDIOLOGIA PREWENCYJNA 2014 KRAKÓW | POLSKA Najnowsze doniesienia z zakresu kardiologii prewencyjnej. W programie znajdą się m.in. prezentacje aktualnych wyników dużych polskich projektów badawczych i innych innowacji z krajowych i zagranicznych ośrodków naukowych. www.kardiologiaprewencyjna.eu

n a cz a sie

NOWOŚCI KSIĄŻKOWE

NASZ WYBÓR MIESIĄCA

NOWOŚCI MUZYCZNE

„Stay Gold” First Aid Kit Siostry Söderberg jak mało kto potrafią do jednego garnka włożyć folk i brzmienia zakorzenione w country, aby stworzyć muzykę oryginalną, intrygującą i porywającą. 

„Jak skutecznie rozmawiać z pacjentem i jego rodziną?”

Ludmiła Marcinowicz, Sławomir Chlabicz Książka przedstawia praktyczne informacje, które mogą ułatwić lekarzowi rodzinnemu nawiązanie i utrzymanie kontaktu z pacjentem, poznanie jego oczekiwań i obaw związanych z chorobą. W publikacji opisano m.in. modele konsultacji lekarskiej, przebieg wizyty, komunikowanie się z pacjentem w sytuacjach trudnych, zagadnienia dziecka jako pacjenta, metody przekazywania informacji. 

„Skradziona” Clara Sánchez Pewnego dnia w teczce z dokumentami Weronika znalazła fotografię. Ze zdjęcia spoglądała na nią dziewczynka, bardzo do niej podobna, trochę tylko starsza. Na odwrocie ręką mamy było zapisane jedynie imię: Laura. Weronika, mimo że miała dopiero 9 lat, intuicyjnie wyczuwała, że nie powinna zadawać pytań. Jednak rodzinna tajemnica nie dawała jej spokoju. Kim była Laura? 

74

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2014

„Głosy Pamano” Jaume Cabré Premiera: sierpień 2014. Wydawnictwo Marginesy.

Cena: ok. 49,90 zł. Liczba stron: 500.

Piękna powieść o potędze zła i o cenie, jaką trzeba zapłacić za poszukiwanie prawdy. Historia zdradzonej miłości i uczuć zdolnych poruszyć słońce i gwiazdy. Opowieść o niewysłanych listach i pojedynku dwu niezwykłych kobiet… Głosy Pamano to rozpisana na wiele instrumentów symfonia, w której swoje partie mają także przemytnicy i partyzanci, wątpliwi święci i bezwzględni karierowicze, a nawet kot, który wie wszystko, ale rzadko się tą wiedzą dzieli.

Pewnego dnia Tina, cicha nauczycielka, udaje się do niewielkiej wioski, by zrobić zdjęcie szkoły przeznaczonej do rozbiórki. Za tablicą w jednej z klas znajduje pudełko, a w nim długi list, który, jak się okaże, nigdy nie dotarł do adresata.

Tina zaczyna zgłębiać historię miasteczka, znajduje świadków wydarzeń sprzed lat, ujawnia historię o partyzantach, faszystach i anonimowych bohaterach, których życie zniknęło w mrokach niepamięci. Nie zdaje sobie sprawy, że zbudzi uśpione od lat namiętności, nienawiść i pragnienie zemsty…

„Wolf Girl” Paulina Lenda Utalentowana i obdarzona intrygująco głęboką barwą niskiego głosu 21-letnia wokalistka i autorka tekstów. Paulina serwuje nam ambitny folk, którego nie powstydziłaby się sama Janis Joplin. 

„I’m not Bossy. I’m the Boss” Sinead O’Connor

Dzięki tej książce Jaume Cabré stał się pisarzem światowego formatu.”

Wyjątkowa artystka i ikona powraca z dziesiątą już płytą studyjną. Połączenie pasji muzycznej z bezpośredniością, delikatnym głosem i mądrymi tekstami. 

NAJSKUTECZNIEJSZE

WZ W Z dz t D E/ :

K WKZEK_ / / t Bh' > < Z z W / dZMtΎ

t/%<^ : K WKZEK_ DZIECI NAWET K WKE ϲϬй**

www.omegamed.pl Ύ EĂ ƉŽĚƐƚĂǁŝĞ ďĂĚĂŶŝĂ DD^ ƌĞĂůŝnjŽǁĂŶĞŐŽ ǁ ϮϬϭϰƌ ŶĂ ƌĞƉƌĞnjĞŶƚĂƚLJǁŶĞũ ƉƌſďŝĞ ϮϬϬ ůĞŬĂƌnjLJ ƉĞĚŝĂƚƌſǁ͘ WƌĞƉĂƌĂƚ KŵĞŐĂŵĞĚ ŶĂũĐnjħƑĐŝĞũ ǁƐŬĂnjLJǁĂŶLJ ƉƌnjĞnj ƉĞĚŝĂƚƌſǁ ƉƌnjLJ ƐƚǁŝĞƌĚnjĞŶŝƵ ͞dĞŶ ƉƌŽĚƵŬƚ ũĞƐƚ ŶĂũďĂƌĚnjŝĞũ ƐŬƵƚĞĐnjŶLJ͕ njĂǁŝĞƌĂ ƐƵďƐƚĂŶĐũĞ ĐnjLJŶŶĞ Ž ƵĚŽǁŽĚŶŝŽŶLJŵ ĚnjŝĂųĂŶŝƵ ǁ ǁĂƌƚŽƑĐŝŽǁLJĐŚ ďĂĚĂŶŝĂĐŚ ŶĂƵŬŽǁLJĐŚ͟ ** Minns L. i wsp. PLEFA 2010;82:287-293, www.omegamed.pl ŝĞƚĞƚLJĐnjŶLJ ƑƌŽĚĞŬ ƐƉŽǏLJǁĐnjLJ ƐƉĞĐũĂůŶĞŐŽ ƉƌnjĞnjŶĂĐnjĞŶŝĂ ŵĞĚLJĐnjŶĞŐŽ͘