Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

Page 1

OSOZ

w w w.osoz.pl

8

2016 innowacyjna ochrona zdrowia

8 / 2016

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

O g ó l n o p o l s k i S y st e m O c h ro n y Z d ro w i a

E-BADANIA KLINICZNE

Symulacje komputerowe w testach leków, czyli nowa era przemysłu farmaceutycznego.

ALFABETYZACJA ZDROWOTNA Rola innowacyjnych technologii w edukacji zdrowotnej społeczeństwa.

PIELĘGNIARKA 2.0

IT w codziennej pracy z pacjentem: organizacja, komunikacja i wiedza.

eHealth Trends & Talks Anglojęzyczny raport czasopisma OSOZ. Rozmowy, felietony i infografiki, które pozwolą zrozumieć trend e-zdrowia.

Już wkrótce w aplikacji OSOZNews i na www.osoz.pl

Nota bene

Podłączeni do wiedzy Żadne nowe leki, innowacyjne technologie leczenia czy dostęp do najwyższej jakości usług medycznych nie poprawią wskaźników zdrowotnych tak, jak może to zrobić wiedza. Dzięki e-zdrowiu staniemy się bardziej świadomymi pacjentami, a wydatki na ochronę zdrowia spadną nawet o kilkadziesiąt procent.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

Kładziemy się spać, wstajemy, spożywamy śniadanie, pracujemy, jemy obiad, idziemy na zakupy, przygotowujemy kolację, spędzamy czas z przyjaciółmi, odpoczywamy – praktycznie każda czynność, codzienne, nieuświadomione wybory, decyzje i sposób myślenia determinują nasze zdrowie. Większość z nich jest pochodną nawyków nabytych w dzieciństwie lub wpojonych przez najbliższe otoczenie. Niekorygowane, błędne zachowania zdrowotne prowadzą do rozwoju choroby. A gdyby tak ludzie wiedzieli dokładnie, co mają robić, aby zdrowo żyć, jakie choroby im zagrażają i jak powinni im zapobiegać? O ile bylibyśmy zdrowsi przestrzegając skrupulatnie zaleceń lekarza, wiedzy z zakresu profilaktyki? Jak mocno obniżyłyby się w ten sposób ogólne wydatki na zdrowie? Jeżeli chcemy uzdrowić system ochrony zdrowia, konieczne będzie wzmocnienie osobistego zaangażowania w zdrowie poprzez płynną dystrybucję informacji i wskazówek dopasowanych do indywidualnej sytuacji człowieka. Po drugie, należy ułatwić lekarzowi wgląd do pełnej i aktualnej kartoteki medycznej. Kolejnym warunkiem jest upowszechnienie narzędzi e-zdrowia, swobodna komunikacja pacjenta z lekarzem, dostęp do wiarygodnej wiedzy i personalizowanych wskazówek na koncie zdrowia, analiza danych w oparciu o algorytmy zdrowotne. Dziś już wiemy, że inwestycje w e-zdrowie gwarantują wzmocnienie profilaktyki, poprawę jakości świadczeń i obniżenie kosztów ochrony zdrowia. W 1938 roku skala analfabetyzmu w Polsce wynosiła 20%. Obecnie każde dziecko potrafi czytać i pisać. W 2016 roku poziom analfabetyzmu zdrowotnego oceniany jest na ok. 45%. To osoby o niedostatecznej znajomości zagadnień związanych z ochroną zdrowia. Prawie dla połowy społeczeństwa zdrowie sprowadza się jedynie do wizyty u lekarza. Czas to zmienić.

aktualności

Samochód jak ambulans

8 Rynek zdrowia w pigułce Leki po nowemu

12 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (październik 2016)

INNOWACJE

13 Aplikacje medyczne Najnowsze aplikacje zdrowotne na smartfona

14 Nowości i wynalazki Lodówka medyczna bez prądu, regulator energii, apteczka XXI wieku, gadżety dla dobrej formy itd.

18 Laboratorium technologii Komputerowe badania kliniczne

20 Infografika Polska mobilna. Poziom wykorzystania smartfonów, także w ochronie zdrowia

RAPORT

22 ALFABET ZDROWIA

ROZMOWY

28 EKSPERT

Co oznacza alfabetyzacja zdrowotna i dlaczego przypisuje się jej tak duże znaczenie? Czy digitalizacja ochrony zdrowia stanie się źródłem wiedzy, większej dostępności usług medycznych, skutecznej profilaktyki i niższych kosztów ochrony zdrowia?

Neil Jordan: Prognozy na jutro: chmura

30 RYNEK I LUDZIE Zofia Małas: Pielęgniarka ery cyfrowej

33 JEDNO PYTANIE Paweł Kaźmierczyk / Jan Pachocki: Bezpieczeństwo danych medycznych w chmurze

PRAKTYcznie

35 ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Grypa i przeziębienie. Opinia eksperta

36 Legislacja Kopia, odpis czy wyciąg?

38 TECH HEALTH NEWS Digital power to prevent diseases Healthcare’s Cybersecurity. Check-up

41 ZAMÓWIENIA PUBLICZNE Nieuświadomione źródło zmian

nowe idee

44 Felieton Pory roku menedżera

46 KREATYWNIE Cyfrowe i rzeczywiste w jednym

47 INSPIRACJE Mój lekarz – smartfon

sierpień 2016

6 Zdjęcie numeru

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

CZASOPISMO

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

8

w w w . f a c e b o o k . p l / IT i Z d r o w i e

202 921 714

W INTERNECIE

W 2015 roku sprzedano ponad 202 mln opakowań leków na grypę i przeziębienie (prognoza 2016: 209 mln opakowań) o wartości 2,6 mld zł. W aptekach dostępnych jest 1890 produktów w tej kategorii. Analiza sprzedaży leków na grypę i przeziębienie – str. 64.

W trosce o środowisko naturalne, od 2017 roku czasopismo Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia dystrybuowane będzie przede wszystkim w wersji elektronicznej. Wybierz najbardziej wygodną metodę czytania OSOZ: z bezpłatną aplikacją mobilną OSOZNews, jako PDF lub w wersji papierowej w atrakcyjnej prenumeracie za jedyne 96 zł/rok.

Zeskanuj kod z pomocą smartfona lub tabletu, aby POBRAĆ APLIKACJĘ OSOZNews

3,1%

NA PLUSIE W lipcu – w stosunku do czerwca – wzrosła o 100 osób (do 3370) liczba pacjentów w statystycznej aptece. Za wzrost odpowiadają zakupy leków OTC. O 5% rośnie sprzedaż leków na recepty pełnopłatne.

8,1%

NA MINUSIE Maleje sprzedaż leków na recepty refundowane (–8,1% dla pojedynczej apteki) oraz pełnopłatne (–5,8%). O 8,1% spada wartość refundacji.

„Ilość dostępnych informacji zdrowotnych i medycznych podwaja się co dwa lata.” Neil Jordan Microsoft Wywiad – str. 28

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na sierpień 2016 r., liczba członków Rady: 99 osób)

edukacja

48 E-ZDROWIE W POLSCE E-zdrowie według Ministerstwa Cyfryzacji

51 WIEDZA Zapowiedzi, relacje, lektury on-line

STATYSTYKI 52 Monitor zjawisk epidemiologicznych i PROGNOZY

Mapy zdrowotne kraju (lipiec 2016)

56 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (lipiec 2016)

64 Monitor rynku leków Leki na grypę i przeziębienie

SYSTEMY IT

69 KS-SOMED Zintegrowany System Obsługi Przychodni

70 KS-APTEKA Zintegrowany System Obsługi Apteki

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Samochód jak ambulans Autonomiczny samochód marki Tesla stał się w ostatnich tygodniach bohaterem mediów na całym świecie. Joshua Neally wracał samochodem z pracy do domu (Springfield, USA), gdy nagle poczuł przeszywający ból w klatce piersiowej i okolicach brzucha. Zamiast wezwać karetkę pogotowania, 37-letni prawnik postanowił poszukać najbliższego szpitala z pomocą funkcji autopilota dostępnej w autonomicznym pojeździe. Samochód – po samodzielnym pokonaniu 32 kilometrów trasy – dowiózł pacjenta do szpitala. Tam zdiagnozowano zagrażający życiu zator płucny. Lekarze przyznali, że Joshua miał wiele szczęścia. Zdarzenie dało początek dyskusji na temat znaczenia autonomicznych samochodów w ochronie zdrowia. Wyposażone w czujniki mierzące parametry życia auta mogłyby przejmować kontrolę nad sterowaniem w momencie wykrycia zagrożenia życia. W ten sposób można by uniknąć wielu wypadków, do jakich dochodzi w wyniku np. nagłej utraty świadomości kierowcy. Przy okazji opisanego zdarzenia media przypominają, że w USA prowadzone jest nadal dochodzenie mające wyjaśnić dwa wypadki, do jakich doszło w wyniku użycia funkcji autopilota w pojazdach Tesli. Zdjęcie: Tesla

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

ak tualnoล ci

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

ak tualności

Foto: designed by freepik.com

Rynek zdrowia w pigułce

Leki po nowemu Jesień, poza protestami pracowników medycznych oczekujących podwyżek, niestety zdominować może tematyka aborcyjna. Dwa projekty obywatelskie są już w Sejmie – jeden znacznie luzuje obecne przepisy, drugi wręcz przeciwnie. Wakacje także do spokojnych nie należały. Aleksandra Kurowska

System ochrony zdrowia Na 24 września zapowiadana jest wielka manifestacja przedstawicieli zawodów medycznych w stolicy. To efekt braku długofalowej polityki zdrowot-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

nej, w tym zwłaszcza kadrowej i płacowej. Choć tym razem akurat płacić ma ten, kto nie aż tak wiele zawinił. Pracownicy medyczni oczekują znaczących podwyżek i to szybko. Na to oczywiście pieniędzy nie ma (ochrona zdrowia nie jest priorytetowa dla budżetu,

wpływy ze składek do NFZ rosną wolniej). Ale gdyby nawet pieniądze takie się znalazły, jest spore ryzyko, że lekarze zaczęliby pracować mniej i wtedy to przed pacjentami minister zdrowia musiałby świecić oczami. Sytuacja jest więc dość patowa. Na pewno bez decyzji politycznych, o randze wyższej niż te z ulicy Miodowej, sporu nie da się złagodzić. W problemy te wpisał się też kolejny zgon lekarza na dyżurze i choć szczegóły nie były jasne, rozgorzała dyskusja – jak najbardziej słuszna – co do liczby godzin jaką medyk powinien maksymalnie pracować.

ak tualności

Trudno w tej sytuacji nie wspomnieć końcówki poprzednich rządów PiS i przejęcia władzy przez PO. Niewątpliwym sukcesem był wtedy biały szczyt, w czasie którego osiągnięto wiele konsensusów, zapowiedziano szereg ważnych i potrzebnych zmian (m.in. w zakresie składki zdrowotnej). Potem większość tej pracy zmarnowano, mimo że problemy narastały. Rozwiązywaniem miał się zająć m.in. prezydent Andrzej Duda z szerokim gronem ekspertów, jak deklarował zaraz po wygranych wyborach. Jednak efektów nadal nie znamy. Rząd musi więc znaleźć nową formułę (poza ministerialnymi zespołami problemowymi), w której uda mu się zbudować rozwiązanie godzące szereg interesów z możliwościami finansowymi.

Finanse NFZ zmienił plan finansowy na ten rok. Do oddziałów wpłynęło blisko 1,1 mld zł z rozwiązanego funduszu zapasowego NFZ (co roku realizowana jest taka procedura). Z tego blisko 707 mln zł trafi do szpitali (na zwiększanie kontraktów na procedury, które zostały lepiej wycenione oraz zakup większej liczby świadczeń m.in. w zakresie endoprotezoplastyki stawu biodrowego lub kolanowego i operacji zaćmy). Dodatkowe 122,6 mln zł trafi do POZ (w ramach podniesionej stawki kapitacyjnej za część pacjentów, z czego sfinansowane też mają być podwyżki dla pielęgniarek). AOS dostanie o 106,6 mln zł więcej niż planowano. Największy procentowo wzrost dotyczy zaś opieki paliatywnej, hospicyjnej i długoterminowej. Wiadomo już, że w kolejnych latach Fundusz nie dostanie znacząco więcej pieniędzy na leczenie rolników. Rząd postanowił zabetonować obecne rozwiązanie (miało wygasnąć z końcem tego roku), zgodnie z którym, rolnicy posiadający gospodarstwa do 6 ha przeliczeniowych pozostaną zwolnieni z płacenia składek na ubezpieczenie zdrowotne. Warto przypomnieć, że w 2010 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że budżet państwa nie może płacić do NFZ za wszystkich rolników, bez względu na ich dochody, dając czas na zmiany przepisów do 2012 r. PO nie chciała jednak konfliktu z PSL, więc przyjęto specjalną ustawę o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za lata 2012–2016 i obiecano, że w tym czasie powstaną nowe rozwiązania. Obecny rząd chce przedłużyć obowiązywanie przepisów na kolejne lata.

» Profilaktyka ma być efektywniej realizowana przez samorządy i NFZ oraz promowana w mediach publicznych.« Za to zmiany czekają placówki medyczne ubiegające się o kontrakt z NFZ. Minister zdrowia wydał rozporządzenie w sprawie szczegółowych kryteriów wyboru ofert w postępowaniu w sprawie zawarcia umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (wcześniej wydawał je szef NFZ) premiujące m.in. kompleksowość usług, współpracę z Agencją Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji oraz prowadzenie e-dokumentacji. Dodatkowe punkty przyznawane będą też m.in. za ciągłość opieki (im dłuższy nieprzerwany okres kontraktu z NFZ tym więcej punktów) oraz udział w pakiecie onkologicznym. Zasady będą obowiązywać z datą wsteczną, od 1 lipca. Ale wiele szpitali i tak liczy na to, że obejmą je w niewielkim zakresie, ponieważ resort zdrowia wprowadzi budżetowanie kluczowych placówek i wyłączy przynajmniej część z ich oddziałów z konieczności udziału w konkursach. W tym celu powstanie instytucja „podstawowego zabezpieczenia świadczeń specjalistycznych” obejmująca szpitale i prowadzone przez nie ambulatoria. Po wielu miesiącach opóźnień rada ministrów przyjęła w sierpniu Narodowy Program Zdrowia na lata 2016–2020 (choć czekał on jeszcze na podpis premier). W wersji dokumentu przekazanej przez poprzedni rząd dokonano niewielu poważnych zmian, przede wszystkim dopisano zdrowie prokreacyjne (poświęcono mu też osobny program, który na razie jest dopiero projektem). Na realizację NPZ planuje się w tym roku i w kolejnych latach przeznaczyć po 140 mln zł, choć może być problem z ich wydatkowaniem (trzeba przed końcem roku ogłosić konkursy, rozstrzygnąć je i zrealizować zadania). Program przewiduje m.in. sfinansowanie porad dietetycznych dla kobiet w ciąży i dzieci do lat 5. Profilaktyka ma być też efektywniej realizowana przez samorządy i NFZ. W kolejnej nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ma się znaleźć zapis o tym, że Fundusz będzie mógł przekazywać środki na dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez jednostki samorządu tery-

torialnego w odniesieniu do świadczeń gwarantowanych. Z kolei na lepsze żywienie w szpitalach szanse są marne. Część placówek polepszyła je pod wpływem m.in. krytyki płynącej z mediów społecznościowych, ale w wielu jest nadal problem. Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich, zaproponował więc ministrowi zdrowia, by prawo do żywienia zgodnie ze stanem zdrowia leczonej osoby wpisać do Karty Praw Pacjenta. Ale dostał odpowiedź, że nie jest to możliwe. Choć resort tego wprost nie napisał, można spodziewać się, że na drodze znów stanęły ograniczone finanse.

Leki Od 1 września dostępne są już darmowe leki dla seniorów. Na wykazie znalazło się 1129 preparatów i 68 substancji czynnych. Co ważne, nie były to wyłącznie leki najtańsze czy polskie, resort zdrowia starał się zachować status quo i nie przestawiać pacjentów między tymi samymi lekami różnych producentów. Na razie jednak podszedł ostrożnie do finansów. Leki, które znalazły się na liście, w skali roku będą kosztować budżet ok. 310 mln zł, podczas gdy w tym roku zarezerwowane jest 125 mln zł (na jeden kwartał) a w przyszłym ok. 560 mln zł. Ministerstwo bierze bowiem pod uwagę, że konsumpcja preparatów z listy wzrośnie (a w razie przekroczenia limitu dopłat musiałoby okroić listę leków). Próbuje jednak temu zapobiec – czego przykładem są wytyczne dla lekarzy POZ, by terapii nie zamieniać na inną (darmową) tylko z powodów finansowych. Od września, do refundacji – ale ogólnej oraz programów lekowych – weszło kilka nowych cząsteczek (m.in. lek onkologiczny, o który zabiegała Kora Sipowicz), a dla innych poszerzono zakres stosowania. Ministerstwo w wakacje kończyło prace nad dużymi zmianami w ustawie refundacyjnej. Mają one m.in. zwiększyć rolę zaangażowania producenta w Polsce w ocenie leków (przez produkcję, badania), wprowadzić nowe zasady refundacji leków sierocych oraz nowy poziom odpłatności – 15 proc.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

ak tualności

» Placówki ubiegające się o kontrakt z NFZ będą premiowane za m.in. kompleksowość usług, współpracę z AOTMiT oraz prowadzenie e-dokumentacji.«

10

Jest już rozporządzenie, zgodnie z którym z pieniędzy publicznych będzie można finansować szczepienia dorosłych (powyżej 19 roku życia) przeciwko odrze. To reakcja na kolejne przypadki zachorowań m.in. w ośrodkach dla uchodźców, które nasiliły się pod koniec lipca i w sierpniu.

prenatalną, która w praktyce ratuje życie wielu dzieciom, ale niesie też pewne zagrożenie. Podobnie z operacjami, przykładowo serca płodu. Interpretując projekt literalnie, w razie niepowodzenia operacji lekarzowi groziłoby więzienie. Resort zdrowia nie chce się angażować i nie popiera żadnego z projektów.

Legislacja Sejm ma zacząć prace nad obywatelskimi projektami dotyczącymi aborcji. Obydwa przewidują rozwiązania mające spory wpływ na lekarzy i placówki medyczne. Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „Ratujmy Kobiety” złożył projekt ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie, który przewiduje m.in., że przerywanie ciąży do końca 12. tygodnia będzie legalne i nie będzie wymagało uzasadnienia. Bardziej zaawansowaną ciążę będzie można zakończyć w takich przypadkach, w jakich obecnie aborcja jest dozwolona (m.in. gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia ciężarnej, ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu lub gdy ciąża jest następstwem gwałtu). Projekt kończy też spór wokół klauzuli sumienia. Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że lekarz odmawiający świadczeń medycznych nie ma obowiązku wskazać, gdzie mają być wykonane, pacjentki jeszcze bardziej pozostawiono same sobie. Zgodnie z projektem, placówka mająca kontrakt z NFZ będzie zobligowana do udzielania wszystkich świadczeń, także przerwania ciąży. Inaczej NFZ rozwiąże z placówką umowę. Ponadto do szkół trafiłby przedmiot „wiedza o seksualności człowieka”, a środki antykoncepcyjne mają być refundowane (najbiedniejszym nawet w 100 proc.). Równocześnie ruszą prace nad innym obywatelskim projektem Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „Stop Aborcji”, który wprowadza całkowity zakaz aborcji (poza bezpośrednim zagrożeniem życia matki i dziecka) oraz kary za spowodowanie śmierci dziecka poczętego. Lekarze alarmują, że jego zapisy są tak sformułowane, że będą bać się realizować np. diagnostykę

Raporty Aż 66 proc. Polaków deklaruje chęć pracy do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeśli ich zdrowie na to pozwoli, a połowa z nich nawet dłużej. Jednak równocześnie aż 49 proc. uważa – w oparciu o obecny stan zdrowia – że nie da rady utrzymać aktywności zawodowej do ustawowego wieku przejścia na emeryturę – wynika z badania MillwardBrown przeprowadzonego dla inicjatywy „Głosuję na zdrowie”. Faktycznie, kolejne rządy skoncentrowane są na zdrowiu dzieci i seniorów oraz kobiet w ciąży. Kolejki do lekarzy specjalistów utrzymują się na niedopuszczalnym poziomie (ostatnio zwracała na to uwagę Fundacja Watch Health Care w kolejnym swoim raporcie). Zwiększenie wydatków na świadczenia, jak opisywaliśmy na przykładzie zmiany planu finansowego NFZ, dotyczą głownie szpitalnictwa. Z kolei NIK ocenił m.in. jak oddłużano szpitale i motywowano do poprawy gospodarki finansowej i organizacji w latach 2005–2014. – Pomoc z budżetu państwa przekazana szpitalom na ograniczenie ich zadłużenia nie wymuszała konsekwentnej realizacji planów restrukturyzacji. Z kolei pomoc finansowa i rzeczowa przekazywana szpitalom przez podmioty publiczne nie była uzależniona od wdrożenia działań naprawczych – stwierdzili kontrolerzy. Decydujący wpływ na skuteczność restrukturyzacji skontrolowanych szpitali miała nie skala uzyskanego wsparcia, lecz racjonalizacja kosztów działalności.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Wieści z rynku EMC Instytut Medyczny uzyskał w I półroczu 2016 roku przychody w wysokości 134,6 mln zł (wobec 130,5 mln zł rok

wcześniej). Wzrost przychodów zanotowano przede wszystkim w zakresie usług świadczonych w ramach kontraktów z NFZ. Jednak rosnące koszty, m.in. wynagrodzeń, spowodowały, że grupa zwiększyła stratę – w I półroczu 2016 wyniosła ona blisko 4,6 mln zł (1,4 mln zł rok wcześniej, w analogicznym okresie). Z kolei Pelion S.A. za I półrocze osiągnął skonsolidowane przychody 4,6 mld zł (o 9,6 proc. więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku) i 20,8 mln zł zysku netto (wzrost o ponad 10 proc.). Zawdzięcza to głównie wzrostowi sprzedaży w prowadzonych przez siebie aptekach oraz wprowadzaniu marek własnych leków.

Personalia Z początkiem września nadal trwało postępowanie w sprawie sześciu dyrektorów oddziałów NFZ. Eugeniusz Furman został dyrektorem Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Skierniewicach. Jego poprzednika odwołał zarząd województwa, argumentując decyzję utratą zaufania i skargami pracowników. Kampanie Jedną z głównych wad kampanii prozdrowotnych organizowanych przez urzędy jest to, że mało kto o nich wie. W ogólnopolskich mediach przebijają się rzadko, a wiele jest dezinformacji (np. w fabule jednego z seriali TVN, dziewczynie w czasie cytologii przez pomyłkę z sukcesem wykonano in vitro). Konstanty Radziwiłł, zgodnie z zapowiedziami, postanowił włączyć media publiczne w promowanie zdrowia, ale też zwiększanie wiedzy na temat wybranych chorób. Podpisał m.in. umowę z TVP, w ramach której telewizja będzie emitować spoty, produkować wspólnie programy i konsultować się merytorycznie, a priorytetem ma być m.in. rezygnacja z używek, walka z otyłością, zachęcanie do aktywności fizycznej. Polacy będą też zachęcani m.in. do honorowego oddawania krwi i dawstwa organów. Poznają również zasady działania systemu wprowadzającego darmowe leki dla seniorów.  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy.

ak tualności

Jak stan zdrowia Polaków wpływa na ich obecność na rynku pracy?

CHCEMY PRACOWAĆ!

66%

Polaków deklaruje chęć pracy do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeśli ich zdrowie na to pozwoli

32%

badanych chce zachować aktywność zawodową, nawet po przekroczeniu wieku emerytalnego

CHCEMY PRACOWAĆ, AlE...

49%

badanych twierdzi, że biorąc pod uwagę swój obecny stan zdrowia, nie będzie w stanie pracować aż do emerytury

48%

respondentów uważa, że zły stan zdrowia jest główną przyczyną uniemożliwiającą aktywność zawodową aż do uzyskania wieku emerytalnego

CO SIĘ MUSI ZMIENIĆ, ŻEBYŚMY MOGlI PRACOWAĆ DŁUŻEJ I WYDAJNIEJ?

59%

badanych stwierdziło, że poziom finansowania opieki zdrowotnej nie jest wystarczający, by wydłużyć ich aktywność zawodową

92%

Polaków jest zdania, że właściwa opieka zdrowotna, to jeden z najważniejszych czynników systemowych umożliwiających pozostanie jak najdłużej na rynku pracy

Wyniki badania CATIbus przeprowadzonego przez Millward Brown na zlecenie INFARMY w ramach inicjatywy „Głosuję na zdrowie” w dniach 24 – 27 czerwca 2016 r., na reprezentatywnej próbie Polaków powyżej 18 roku życia.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

11

ak tualności

Alert epidemiologiczny (październik 2016)

ALERGIA

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

78%

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (październik)

TREND W STOSUNKU DO września

Dolnośląskie

1 993

Kujawsko-pomorskie

1 289

Lubelskie

1 393

Lubuskie

1 601

Łódzkie

1 659

Małopolskie

1 473

Mazowieckie

2 051

Opolskie

1 332

Podkarpackie

3 322

Podlaskie

1 453

Pomorskie

1 731

Śląskie

1 635

Świętokrzyskie

1 370

WOJEWÓDZTWO

POZIOM NASILENIA ALERGII  PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Wielkopolskie

1 499

Zachodniopomorskie

1 600

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (październik)

TREND W STOSUNKU DO września

Dolnośląskie

4 685

Kujawsko-pomorskie

3 763

Lubelskie

3 671

Lubuskie

4 362

Łódzkie

3 935

Małopolskie

4 361

Mazowieckie

5 386

Opolskie

3 222

Podkarpackie

4 267

Podlaskie

4 571

Pomorskie

4 337

Śląskie

3 834

Świętokrzyskie

2 982

Warmińsko-mazurskie

3 562

Wielkopolskie

4 033

Zachodniopomorskie

4 052

               

Warmińsko-mazurskie

903

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE POZIOM NASILENIA GRYPY I PRZEZIĘBIENIA SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

12

80%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

WOJEWÓDZTWO

Innowac je

Aplikacje

Dr. Barbara

iMigraine

GlassesOff

Aplikacja mobilna, która dopasuje indywidualną dietę i pomoże w jej codziennym stosowaniu. Została zaprojektowana przez zespół specjalistów: lekarza, dietetyka, analityka medycznego, domowego księgowego, psychologa, coacha oraz trenera personalnego. Aplikacja przypomni o zbliżających się posiłkach, przygotuje listę zakupów, pozwoli obserwować zmiany wagi, sprawdzić przepisy, listę składników oraz koszt przygotowania posiłku.

Narzędzie wspomaga pacjentów w prostym monitorowaniu ataków bólu głowy, co może z kolei ułatwić diagnozę przyczyn oraz rozpoznanie pierwszych symptomów i czynników wpływających na powstanie bólu. Na głównym ekranie prezentowana jest liczba migren w miesiącu oraz zażytych leków. Prowadzenie dziennika ułatwia przejrzysty interfejs i proste interaktywne obrazki obszarów głowy. Aplikacja generuje także zbiorczy raport dla lekarza.

Trening wzroku, a dokładnie ćwiczenia mięśni gałki ocznej poprawiające ostrość widzenia u osób z krótkowzrocznością. Powtarzane trzy razy w tygodniu 12-minutowe sesje przynoszą poprawę – według autorów aplikacji – już po 2 miesiącach. Za aplikacją stworzoną przy udziale specjalistów neurologii przemawiają wiarygodne rekomendacje. Minusem jest stosunkowo wysoka cena. Ćwiczenia mogą służyć wspomagająco, nie zastąpią na pewno wizyty u okulisty.

iOS | Android | PL Bezpłatna wersja próbna | od 55 zł

iOS | Windows | ENG Bezpłatna w wersji z reklamami

iOS | Android | ENG | FR 9,99 €/miesiąc | 24,99€/3 miesiące

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

13

Innowac je

Nowości i wynalazki

ZIMNO DLA LEKARSTW Na obszarach słabo zaludnionych, ograniczony dostęp do energii elektrycznej utrudnia realizację bieżącej pomocy medycznej. Powód jest prosty: wiele leków i szczepionek musi być przechowywanych w niskiej temperaturze. Kiedy agregatory prądotwórcze albo baterie mogą być zawodne, rozwiązaniem jest chłodziarka Coolar. Jej innowacyjność polega przede wszystkim na niezależności od energii elektrycznej – urządzenie wykorzystuje bowiem efekt chłodzenia powstający w wyniku parowania ciepłej wody (tą dostarcza kolektor słoneczny). W ten sposób Coolar jest ekologiczny i może być stosowany praktycznie wszędzie.

POMOC W PŁYWANIU Blind Cap to specjalny czepek pływacki i opaska ostrzegające niewidomych i niedowidzących pływaków o zbliżaniu się do końca toru. Urządzenie generuje wibracje, które są sygnałem do wykonania przewrotu w najbardziej optymalnym momencie. Innowacja firmy Samsung została zatwierdzona przez Hiszpański Komitet Olimpijski i powinna znaleźć zastosowanie podczas tegorocznej Paraolimpiady w Rio. Od 56 lat niewidomi pływacy są informowani o zbliżaniu się do końca toru przez trenerów, którzy specjalną tyczką dotykają głowy zawodnika. Blind Cap jest więc ogromnym ułatwieniem.

14

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Innowac je

REGULATOR ENERGII Każdy z nas potrzebuje czasami zastrzyku energii albo chwili relaksu. W takich momentach często sięgamy po filiżankę kawy lub – gdy chcemy odpocząć – po książkę. Alternatywny sposób oferuje Thync. Plastikowa baza zakładana na prawą skroń wysyła do nerwu trójdzielnego impulsy elektryczne o sile 20 miliamperów. Obieg elektryczny zamyka elektroda umieszczona za uchem. Przechodzący przez nerw sygnał ma działanie pobudzające. W zależności od użytego plastra, efekt może być odwrotny (uspokojenie). Sesje energetyzujące i wyciszające trwają od 5 do 20 minut. Producenci zapewniają, że Thync może zastąpić kawę albo tabletki uspakajające. Cały zestaw kosztuje 199 USD.

POTKNIĘCIE TRACKERA

DZIECKO NA OKU

McDonald’s wzywa klientów w USA i Kanadzie do zwrotu trackerów aktywności fizycznej „Step-It”, które były dołączane do promocyjnych zestawów Happy Meal. Powodem jest możliwość wystąpienia oparzeń. W ramach akcji rozdano ponad 30 mln zegarków-zabawek. Promocja wzbudzała spore kontrowersje ze względu na skorelowanie jedzenia typu „fast-food” dla dzieci z gadżetem kojarzonym ze zdrowym trybem życia.

Trackery kojarzone są z mierzeniem aktywności fizycznej, ale często pełnią również rolę kontrolną. Tak jest w przypadku Xiaomi Mi Bunny – inteligentnego zegarka, z pomocą którego rodzice mogą monitorować, gdzie znajduje się ich dziecko. Pozostałe funkcje urządzenia: komunikacja głosowa z wybranymi numerami, przycisk SOS, alarm w przypadku przekroczenia wyznaczonej strefy bezpieczeństwa.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

15

Innowac je

BEZPIECZEŃSTWO LEKÓW

NOWOCZESNA APTECZKA

iKeyp to sejf – skrytka na leki szczególnie przydatna, gdy chcemy dobrze zabezpieczyć farmaceutyki przed dziećmi. Specjalna aplikacja informuje o próbie nieautoryzowanego otwarcia. Trwa zbiórka społeczna, dzięki której pomysł może doczekać się realizacji.

Coś więcej niż pudełko na leki. Inteligentna apteczka Gale zawiera m.in. wbudowany ekran do wyświetlania porad zdrowotnych, wskazówek pierwszej pomocy, wideo-połączeń z lekarzem. We wnętrzu znalazły się też urządzenia diagnostyczne. Brakujące leki można zamówić za jednym kliknięciem.

GADŻETY DLA DOBREJ FORMY Philips wkracza na rynek m-zdrowia z serią urządzeń ułatwiających zarządzanie zdrowiem. W ofercie znajdują się m.in. inteligentny zegarek (pomiar pulsu, aktywności fizycznej, snu), ciśnieniomierz, termometr, waga. Wszystkie gadżety zdrowotne komunikują się z dedykowaną aplikacją HealthSuit, która analizuje dane z pomiarów (przesyłane bezprzewodowo) i prezentuje stan zdrowia użytkownika. Strategia rozwoju rozwiązań zdrowia mobilnego zakłada także komunikację pacjenta z lekarzem i psychologiem, dzięki czemu będzie on otrzymywał wskazówki dopasowane do stanu zdrowia (na podstawie wyników). Źródła i zdjęcia: Coolar, Samsung, Thync, CNBC, Xiaomi, iKeyp, 19labs, Philips

16

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Konferencja

Innowac je

oGĂ“LnoPoLSKIeGo SYSTeMU ocHronY ZDroWIa oSoZ

Nowe wyzwaNia dla

3,(/Ä*1,$5(. , 32Ç2Ô1<&+

%(=3Ç$71$ 5(-(675$&-$ 8&=(671,.“:

::: 262= 3/ 12:(:<=:$1,$ SDĂ“G]LHUQLND U _ JRG] KAMSOFT S.A. | 40-235 Katowice, ul. 1 Maja 133

10.00-10.10

uŒ‹‰b|-mb; ]oŕŚ‹1b

10.10-10.30

b;Ń´<]mb-uv|‰o b |;u-rb- 7-u;lm-Äş ‹Ѵ;l-|‹ ‰vr༕j1ÂŒ;vmoŕŚ‹1b Tadeusz Wadasġ uÂŒ;‰o7mb1ÂŒ.1‹ olbvfb |‹hb ruŒ‹ ! b ‰ )-uvÂŒ-‰b;

10.30-10.50

‹Ѵ;l-|‹ ;|‹1ÂŒm; b lou-Ń´m; ‰ ru-1‹ ‰vr༕j1ÂŒ;vm;f rb;Ń´<]mb-uhb Hanna Paszkoġ hvr;u| 7vÄş |‹hb ruŒ‹ ! b ‰ )-uvÂŒ-‰b;

10.50-11.10

!oŒ‰b.ÂŒ-mb- ‰vrb;u-f.1; ru-1< rb;Ń´<]mb-uhb b rojo৾m;f 7ov|<rm; m- rŃ´- oulb; " , Ĺ‹ m7‹‰b7†-Ń´m; om|o ,7uo‰o|m;ġ ;ĹŠ!;f;v|u-1f-ġ |o - ;hÄşrŃ´ uÂŒ;7v|-‰b1b;Ń´ )‹7ÂŒb-j† Ń´- oul‹ " ,ġ " $ "Äş Äş

11.10-11.30

b;Ń´<]mb-uv|‰o uo7ÂŒbmm; ‰1ÂŒou-f b 7ÂŒbŕŚ‹Äş )‹Œ‰-mb- b ÂŒ-]uo৾;mb- ÂŒ-0;Ń´- ‍‰ݍ‏b;u|mb-ġ -|oŃ´b1hb; "|o‰-uŒ‹vÂŒ;mb; b;Ń´<]mb-u;h oŃ´vhb1_ 77ÂŒb-j u-h༕‰

11.30-11.50

!oŃ´- orb;h†m- l;7‹1ÂŒm;]o ‰ v|u†h|†uÂŒ; o1_uom‹ ÂŒ7uo‰b- -mm- _jor;1h-ġ ‹u;h|ou ,;vroj† oŃ´b1;-Ń´m‹1_ "ÂŒh༕j ;7‹1ÂŒmoĹŠ"roj;1ÂŒm‹1_ ‰ ‹|olb†

11.50-12.10

Â&#x; uÂŒ;u‰- h-‰o‰-

12.10-12.30

uo7†h|‹ $ †j-|‰b-f.1; ru-1< rb;Ń´<]mb-u;h b rojo৾m‹1_ uÂŒ;7v|-‰b1b;Ń´ )‹7ÂŒb-j† "‹v|;l༕‰ 1_uom‹ ,7uo‰b-ġ " $ "Äş Äş

12.30-12.50

!‹m;h o1_uom‹ ÂŒ7uo‰b- 7ÂŒbŕŚ‹ b f†|uo 7u -uovj-‰ u.1ho‰b-hġ u;ÂŒ;v ,-uÂŒ.7† _-ul- Šr;u| "rÄş ÂŒ oÄşoÄş

12.50-13.10

7ro‰b;7ÂŒb-Ń´moŕŚ‹ŕŁ€ rb;Ń´<]mb-uhb b rojo৾m;f ÂŒ- 0j<7‹ l;7‹1ÂŒm;ġ ou]-mbÂŒ-1‹fm; b ‰‹hom-‰1ÂŒ; bm]- !†7mbhġ u-‰mbh b -|o‰b1;

13.10-13.30

o |o ÂŒm-1Œ‹ 0‹ࣀ o7ro‰b;7ÂŒb-Ń´m. rb;Ń´<]mb-uh. b rojo৾m.Äľ mm- -mbhġ uÂŒ;‰o7mb1ÂŒ.1- b ‰ -|o‰b1-1_

13.30-13.50

u;Œ;m|-1f- vromvouvh-

13.50-14.10

o‰o1ÂŒ;vm; |;1_moŃ´o]b;ġ mo‰o1ÂŒ;vm; rb;Ń´<]mb-uv|‰o - o1ÂŒ;hb‰-mb- r-1f;m|༕‰ 7u mÄş _†lÄş -Ń´bm- †Ѵbhġ ॆѴ.vhb &mb‰;uv‹|;| ;7‹1ÂŒm‹

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

17

Innowac je

Laboratorium technologii

Komputerowe badania kliniczne Zanim lek trafi do masowej dystrybucji, czeka go długa ścieżka testów klinicznych. Producent musi udowodnić bezpieczeństwo stosowania nowego środka i jego skuteczność. Po wstępnej fazie badań laboratoryjnych, czasami dodatkowo prowadzonych na zwierzętach, produkt biomedyczny jest testowany na ludziach. Czy całą procedurę analiz można będzie wkrótce przeprowadzić dzięki symulacjom komputerowym, obniżając koszty badań i zwiększając bezpieczeństwo farmakoterapii?

Foto: designed by freepik.com

18

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Innowac je

Zgodnie z obliczeniami Centrum Badań Nowych Leków Tufts, średnie koszty wprowadzenia na rynek nowego produktu farmaceutycznego oblicza się na 2,5 mld USD. 75% tej kwoty pochłaniają badania kliniczne. Za każdym razem, gdy lek nie przechodzi przez jeden z etapów badań, firma farmaceutyczna musi się liczyć z ogromnymi stratami. Te oczywiście zostaną potem wkalkulowane w ceny innych farmaceutyków. W przypadku bardziej zaawansowanych leków, kwota 2,5 mld USD szybko rośnie, co przekłada się na proporcjonalnie wysokie ceny innowacyjnych lekarstw stosowanych przykładowo w chorobach nowotworowych. O ile tradycyjne badania kliniczne pozwalają uzyskać odpowiedź na pytanie, czy produkt jest bezpieczny i skuteczny, nie mówią, dlaczego tak się dzieje albo jak ulepszyć jego niedoskonałą formułę. Gdy lek potknie się na którymś z etapów badania, nadal nie dowiadujemy się, co było powodem porażki. Mamy więc do czynienia z modelem „wszystko albo nic” – cały efekt prac, wiedza i know-how związane z lekiem niedopuszczonym do produkcji lądują praktycznie w koszu. Nawet, gdy lek w jakimś stopniu jest skuteczny i wystarczyłoby jedynie udoskonalić jego formułę. Skala marnotrawienia środków jest ogromna, blokując innowacyjność farmacji i zmniejszając liczbę leków wprowadzanych na rynek. Ponadto, uwzględniając ryzyko, firmy niechętnie inwestują w badania nad lekami na choroby rzadkie. W ich przypadku zwrot z inwestycji jest niepewny, przyjmując, że ceny muszą pozostać na poziomie akceptowalnym w systemie ochrony zdrowia. W tym przypadku dochodzi dodatkowo do napięć etycznych mocno nadwyrężających wizerunek przemysłu farmaceutycznego. To może się zmienić dzięki komputerowym modelom w badaniach klinicznych, nazywanych w skrócie ISCT (eng.: In Silico Clinical Trials), czyli badaniami klinicznymi przeprowadzanymi za pomocą komputera (w analogii do określenia in vivo i in vitro). Dziedzina nie jest całkowicie nowa i już znajduje zastosowanie w rozwoju produktów biomedycznych. Firmy farmaceutyczne stosują specjalne oprogramowanie do oceny farmakokinetyki (sposób przemieszczenia się leku w ciele człowieka) oraz farmakodynamiki (biochemiczny i fizyczny wpływ na ciało człowieka) nowego związku. Potencjalne możliwości są jednak o wiele większe, a jedną z nich jest indywidualizacja całego procesu badań klinicznych. Systemy IT mogłoby sprawdzić reakcje organizmu i efekty leczenia w przypadku różnych odmian i nasilenia choroby, w zależności od wieku chorego, wagi ciała oraz innych cech osobistych. Nowy model polegałby na podaniu „wirtualnego leku” opisanego składem chemicznym „wirtualnemu pacjentowi”. W cyfrowym laboratorium można by obserwować wszystkie etapy, od zażycia leku (jego rozkład w organizmie, dystrybucję, wpływ na inne narzą-

» � K�omputerowe ������������������� badania kliniczne mogą potencjalnie udoskonalić, zredukować, a nawet zastąpić tradycyjne procedury testów.«

dy) do działania terapeutycznego i skutków leczniczych, po proces wydalania i efekty uboczne. Badania kliniczne przeprowadzane z pomocą odpowiedniego oprogramowania mogłyby zwiększyć efektywność testów, zredukować i nawet zastąpić częściowo stosowane obecnie procedury. Stanie się to m.in. przez redukcję logistyki i skali przedsięwzięcia oraz czasu trwania. Cześć etapów będzie przeprowadzana w ramach symulacji w zaawansowanych laboratoriach cyfrowych, a testy na ludziach ograniczą się do mniejszych populacji. Często sam nabór ochotników do badań jest procesem trwającym długie miesiące. Siłę cyfryzacji widać już m.in. w przypadku aplikacji mobilnych wspierających badania kliniczne, jak np. Research Kit (aplikacja dostępna w urządzeniach mobilnych firmy Apple). Po drugie, symulacje pozwolą przeprowadzić badania w sposób bardziej szczegółowy, z zastosowaniem różnych, dowolnie wybranych scenariuszy. Przykładowo: co się stanie po podaniu leku X na chorobę Y w sytuacji, gdy chory obciążony jest dodatkowo schorzeniem Z?” Takie pogłębione analizy są obecnie mocno ograniczone. Po trzecie, w przypadku negatywnego wyniku testu, cały proces badawczy będzie stanowił podstawę do nowych badań – ograniczając powtarzanie tych samych błędów, wykorzystując już zdobytą wiedzę. Po czwarte, uzyskamy pełniejszą wiedzę o tym, jak lek wpływa na funkcje organizmu, przewidując długookresowe skutki jego stosowania. Dotyczy to tak samo urządzeń medycznych, w przypadku których ważne są interakcje pomiędzy np. implantami a żywymi tkankami, krwią, płynami fizjologicznymi itd. W perspektywicznych wizjach mówimy o rozwoju technologii w kierunku pełnej personalizacji leczenia, gdzie dawka, a nawet skład dobierane będą dla każdego chorego z osobna, w zależności od charakterystyki DNA, uwarunkowań budowy ciała, chorób towarzyszących itd. Oprócz tzw. „wirtualnego pacjenta”, którego budowę narzucają symulacje na potrzeby badań klinicznych, pojawi się „wirtualna populacja”. Model wirtualnej populacji będą mogły wykorzystywać różne firmy farmaceutyczne pracujące nad zupełnie różnymi farmaceutykami. Wielka baza danych, jaka powstanie dzięki testom szczątkowym, gromadzona w ramach jednego zbioru big data, pozwoli uczyć się wzajemnie i budować systematycznie coraz bardziej szczegółowe modele symulacyjne. W przeciwieństwie do obecnej sytuacji, gdy każda z konkurujących ze sobą firm zachowuje know-how dla siebie, po części marnując potencjał efektu skali wiedzy naukowej. Innym pozytywnym następstwem będzie demokratyzacja procesów badawczych. Co, jeśli efekt zastosowania leku jest mniejszy niż spodziewany? Jak na lek zareaguje człowiek o dwukrotnie większej wadze ciała niż średnia badanej populacji? W jaki sposób interakcje z innymi lekami wpłyną na efekty lecznicze dziś i za rok? Nadal nie znamy odpowiedzi na wiele pytań pojawiających się w toku tradycyjnych badań klinicznych, gdyż są one przeprowadzone w bardzo ograniczonych warunkach – czasowo i populacyjnie. Symulacje komputerowe w pracach badawczych nad nowymi lekami pozwolą to zmienić, tworząc zupełnie nową koncepcję medycyny opartą na wczesnym przewidywaniu skutków leczenia. Pojawia się także nadzieja na wzrost zainteresowania badaniami nad lekami na choroby rzadkie oraz obniżenie cen, co w efekcie doprowadzi do ich większej dostępności i być może odciąży kosztowo systemy ochrony zdrowia.  Na podstawie “Clinical Trials: How Computer Simulation Will Transform the Biomedical Industry”, Avicenna Consortium

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

19

Innowac je

Wyposażenie w smartfony jest niezmiennie bardzo silnie związane z wiekiem użytkownika. Przy ogólnej penetracji w Polsce wynoszącej w maju 2015 roku 58%, smartfony posiadało 61% kobiet i 55% mężczyzn.

struktura wieku 15–19 lat

91

20–29 lat 79

40–49 lat

58

50–59 lat

41

60+

23

czas korzystania

3 GODZINY Przeciętnie korzystanie ze smartfona zajmuje jego użytkownikom niecałe trzy godziny dziennie. Kobiety poświęcają mu mniej czasu niż mężczyźni. Mężczyźni mobilnie spędzają około 2,75 godziny dziennie, a kobiety w tygodniu – średnio 2,5 godziny dziennie. Choć różnice pomiędzy kobiecym i męskim czasem korzystania ze smartfona są niewielkie i w większości dni tygodnia nie przekraczają 30 minut, to warto zwrócić uwagę, że czas ten bardzo wyrównuje się w weekend. Zarówno u kobiet, jak i mężczyzn intensywność korzystania ze smartfona spada w sobotę i niedzielę. Dzień tygodnia

Pn

Wt

Śr

Czw

Pt

Sb

Nd

Kobiety

2,4

2,5

2,4

2,7

2,6

2,4

2,3

Mężczyźni

2,6

2,9

3,0

3,0

2,9

2,4

2,4

Ogółem

2,5

2,7

2,7

2,8

2,7

2,4

2,4

3,0

2,5

2,0

Pn

Wt

Śr Mężczyzna

Czw

Pt

Sb

Nd

Kobieta

„Wzrost czasu poświęconego na urządzenia mobile następuje zaraz po przyjściu do pracy oraz po jej zakończeniu w godzinach 19–20.” 20

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

mobilna

58% 21%

88

30–39 lat

POLSKa Odsetek osób posiadających telefon komórkowy. W kieszeniach Polaków w wieku 15+ znajduje się niemal 19 milionów smartfonów.

Odsetek osób posiadających tablet. Jeśli zawęzimy wiek do 15–59 lat, to penetracja tabletów w tak zdefiniowanej grupie wynosi 26%.

Innowac je

CZAS SPĘDZANY W INTERNECIE

APLIKACJE MOBILNE Użytkownicy instalują aplikacje mobilne tylko wtedy, gdy są przekonani, że spełnią one jakąś ważną rolę. Jeśli tak się nie stanie, większość osób bezwzględnie takich aplikacji się pozbywa.

2 GODZINY Dziennie korzystamy z Internetu w telefonie komórkowym przez około 2 godziny. Niezależnie od dnia tygodnia, preferujemy korzystanie z sieci Wi-Fi – każdego dnia najwięcej czasu spędzamy łącząc się z Internetem właśnie w ten sposób. Aktywności niewymagające połączenia z Internetem zajmują nam około 45 minut dziennie. Dzień tygodnia

Pn

Wt

Śr

Czw

Pt

Sb

Nd

WI-FI

1,0

1,1

1,1

1,2

1,2

1,1

1,2

MOBILE

0,9

0,9

0,9

0,9

0,9

0,7

0,7

NIEPOŁĄCZONY

0,7

0,8

0,8

0,8

0,8

0,7

0,6

Nie lubię ściągać zbyt wielu aplikacji – zaśmiecają mój telefon

73%

Pobieram tylko darmowe aplikacje

76%

Często ściągam aplikacje, których przestaję używać po kilku tygodniach

46%

Kasuję aplikacje, jeżeli okaże się, że nie są przydatne, zajmujące

75%

MONITOROWANIE ZDROWIA

17,4%

1,0

17,4% polskich internautów kontroluje przynajmniej jeden ze swoich osobistych parametrów zdrowia (sen, aktywność fizyczna, spalanie kalorii itd.) przy wykorzystaniu aplikacji mobilnej lub urządzenia ubieralnego. Aż 28,3% osób jest tym zainteresowanych w niedalekiej przyszłości.

0,5 Pn

Wt

Śr WI-FI

Czw MOBILE

Pt

Sb

NIEPOŁĄCZONY

Nd 19%

17%

32 35 28%

40

66

21

28

35%

57

16

17

12 12

22

16

POLSKA

NIEMCY

WŁOCHY

UK

Aktualnie korzysta Nie jest zainteresowanych Jest zainteresowanych korzystaniem Nie ma zdania / nie wie

Korzysta

Rozważa

42 19 21

40 19

HISZPANIA KOREA PŁD Nie chce

TECHNOLOGIE UBIERALNE (WEARABLES)

14% 23%

14% polskich internautów deklaruje, że skorzystało już z technologii ubieralnych (inteligentne zegarki i opaski zsynchronizowane ze smartfonem). Co najmniej raz w tygodniu korzysta z nich 4% osób. Nigdy o takich urządzeniach nie słyszało 46% respondentów; słyszało, ale nie korzystało 40% badanych. W całej populacji aktywnych internautów 20,4% jest zainteresowanych korzystaniem z technologii ubieralnych w przyszłości, 43,5% nie jest w ogóle zainteresowanych.

14% 37 20%

44

20 44%

14 POLSKA

Aktualnie korzysta Nie jest zainteresowanych Jest zainteresowanych korzystaniem Nie ma zdania / nie wie

61

45

68

18 12 9 NIEMCY

15

17

12

WŁOCHY

UK

Korzysta

Rozważa

39

23 15

35 16

HISZPANIA KOREA PŁD Nie chce

„Polacy są zainteresowani nowościami w zakresie m.in. monitorowania stanu zdrowia z pomocą aplikacji mobilnych. Poziom zaciekawienia jest taki sam, jak w innych krajach UE.” Źródło: POLSKA JEST MOBI – Marketing Mobilny w Polsce, TNS Polska. Zdjęcie: designed by free.pik.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

21

Raport

ALFABET ZDROWIA

Alfabetyzacja – działalność oświatowa zmierzająca do przyswojenia przez analfabetów umiejętności czytania, pisania i liczenia – to jedno z największych osiągnięć współczesnych społeczeństw. Lecz samo pismo nie jest jedyną rzeczą, którą trzeba poznać, aby sprawnie funkcjonować w codziennym życiu. Podobnie dużą rolę ogrywa edukacja zdrowotna, umiejętność poruszania się w tematach medycznych i po skomplikowanym systemie ochrony zdrowia. To tzw. health literacy, czyli alfabetyzacja zdrowotna. Jej niski poziom powoduje między innymi, że chorujemy, mimo iż w teorii moglibyśmy zapobiec wielu schorzeniom. Czy digitalizacja ochrony zdrowia stanie się źródłem wiedzy, większej dostępności usług medycznych, skutecznej profilaktyki i niższych kosztów ochrony zdrowia? 22

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Raport

Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia, alfabetyzacja zdrowotna (ang.: health literacy) powinna być definiowana jako „umiejętności kognitywne i społeczne, które określają motywację oraz umiejętność pojedynczych osób do uzyskania dostępu, zrozumienia oraz wykorzystania informacji w sposób promujący i pomagający utrzymać dobry stan zdrowia”. Zgodnie z definicją American Medical Association, może ona także być postrzegana jako „konfiguracja umiejętności, w tym podstawowych zdolności z zakresu czytania i zadań numerycznych, która jest wymagana do funkcjonowania w środowisku związanym z ochroną zdrowia”. Jednak w znaczeniu akademickim, alfabetyzacja zdrowotna oznacza stopień, w jakim pojedyncze osoby mają możliwość pozyskania, przetworzenia oraz zrozumienia podstawowych informacji i usług z zakresu zdrowia celem świadomego kształtowania i wpływania na własną kondycję. Każdego dnia podejmujemy setki decyzji, które w mniejszym lub większym stopniu powiązane są ze zdrowiem. Wśród nich są te dotyczące długości snu, spożywanych posiłków (ich składu, ilości, jakości), aktywności fizycznej, sposobów wykonywania pracy, stresu, rozrywki (oglądanie telewizji czy spacer?), używek (alkohol, papierosy). Oprócz tego konfrontowani jesteśmy z sytuacjami ryzkownymi, które powinniśmy być w stanie ocenić i odpowiednio na nie reagować (czy na ból głowy wystarczy tabletka czy lepiej udać się do lekarza?). To, jak podejmujemy decyzje zdrowotne, określane jest właśnie jako health literacy. Niski poziom alfabetyzacji zdrowotnej, tzw. analfabetyzm zdrowotny, jest często kojarzony z nieświadomym działaniem na własną szkodę oraz ograniczonym wykorzystaniem profilaktyki zdrowotnej. Oznacza także wyższy średni koszt opieki zdrowotnej wynikający z podejmowania przez społeczeństwo nieracjonalnych decyzji. Szacuje się, że nawet połowa populacji Stanów Zjednoczonych cechuje się ograniczonym poziomem alfabetyzacji zdrowotnej. Według raportu „Health Literacy” opublikowanego przez Światową Organizację Zdrowia w 2013 roku, w Polsce niedostateczną znajomość zagadnień zdrowotnych reprezentuje ok. 45% społeczeństwa (średnia dla Europy to ok. 50%). A to oznacza, że prawie połowa osób nie wie, jak poruszać się po systemie ochrony zdrowia, dbać o swoje zdrowie, za-

» � E�-zdrowie ����������������� wzmocni wiedzę, sprawi, że świadomie zaangażujemy się w ochronę własnego zdrowia.«

pobiegać chorobom. To tak jakby błędnie przeszkoleni albo niedoinformowani kierowcy popełniali podstawowe błędy, doprowadzając regularnie do wypadków drogowych możliwych do uniknięcia w łatwy sposób. Brak umiejętności poruszania się w tematach zdrowotnych sprawia, że osoba nie jest w stanie zrozumieć często bardzo zawiłych materiałów edukacyjnych, fachowego języka lekarzy i dostawców usług zdrowotnych. Ale nie tylko. Trzeba również uwzględnić świadome odrzucanie faktów i bycie ślepym na to, co oczywiste albo naukowo potwierdzone. Nie wynika więc jedynie z niskiego statusu społeczno-ekonomicznego, czego przykładem są ruchy antyszczepionkowe silne również w wykształconych środowiskach. Z drugiej strony, poziom alfabetyzacji zdrowotnej jest uważany za ważniejszy bodziec wpływający na czynniki warunkujące ochronę zdrowia niż przykładowo status społecznoekonomiczny, poziom wykształcenia, płeć czy wiek. O ile alfabetu, czytania i pisania uczymy się raz, od wczesnego dzieciństwa, i nie jest to wiedza skomplikowana, o tyle edukacja zdrowotna – która powinna trwać przez okres całego życia – jest zagadnieniem o wiele bardziej skomplikowanym. Nic dziwnego, że lekarze potrzebują długich lat studiów i praktyki, aby móc sprawnie wykony-

» � I�m �������������������� więcej cyfryzacji i matematyki w zdrowiu, tym mniej intuicyjnych decyzji, niepewności i niewiedzy.«

wać swój zawód. Jak w takim razie wymagać od przeciętnego człowieka równie szerokiej wiedzy i orientacji w naukach medycznych? Poziom alfabetyzacji zdrowotnej można było dotąd wzmacniać przede wszystkim przez edukację, poprawę dostępu do informacji i przejrzystości treści informacyjnych. Ale prawdziwy przełom może rozpocząć cyfryzacja ochrony zdrowia. To dzięki niej informacja będzie dostępna na wyciągnięcie ręki, a dokładnie w telefonach komórkowych. Szacuje się, że do 2020 roku 80% osób dorosłych będzie miało w kieszeni superkomputery w postaci smartfonów, korzystając z nich także w celach zdrowotnych. Technologia i medycyna zaczynają się w ten sposób wzajemnie wspierać i uzupełniać. Już dziś 60% ankietowanych przyznaje, że w ciągu ostatniego roku poszukiwało w Internecie informacji z zakresu zdrowia. Najczęściej wyszukuje się ogólnych porad profilaktycznych, informacji na temat zdrowego trybu życia, sposobów odżywiania się itd. Na drugim miejscu znajdują się zapytania dotyczące konkretnych urazów, chorób, skutków ubocznych stosowania leków. Nie jest zaskoczeniem fakt, że w tych statystykach najmocniejszą grupę stanowią osoby chętnie wdrażające nowości, najczęściej 20–30-latkowie. Jednak starsi internauci stale ich gonią. Z raportu Komisji Europejskiej dotyczącego cyfrowej alfabetyzacji zdrowotnej wynika, że ponad 75% respondentów przyznaje, że Internet stanowi dobre źródło wiedzy na tematy zdrowotne. Prawie 90% osób szukających on-line tego typu informacji było zadowolonych ze znalezionych porad oraz wskazówek. Na chwilę obecną największą wadą jest wiarygodność zawartości merytorycznej, orientacja handlowa wielu tekstów oraz spora powierzchowność i subiektywizm. Trend, który pojawił się z powszechnym dostępem do wiedzy zgromadzonej w ramach Internetu, jest uważany za początek „demokratyzacji ochrony zdrowia”. Pojęcie oznacza mniej więcej zmianę paternalistycznego modelu, gdzie lekarz był jedynym źródłem wiedzy medycznej, w kierunku swobodnego i wolnego dostępu do porad i informacji medycznych. Najbardziej namacalnym przykładem są chociażby aplikacje zdrowotne na telefon komórkowy, które podpowiadają, jak prowadzić zdrowy tryb życia, wspomagają zarządzanie chorobami przewlekłymi, ułatwiają poruszanie się po faktach medycznych. Jutro mogą być nimi

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

23

Raport

wirtualni doradcy wcielający się w rolę lekarzy różnych specjalności. Narzędzia cyfrowe mają bowiem cechę, której brakowało wcześniej: mogą dostarczyć spersonalizowanych i godnych zaufania informacji przydatnych w konkretnej sytuacji, bezpośrednio do zainteresowanej osoby. Inaczej mówiąc – tłumaczą skomplikowaną wiedzę na język zrozumiały dla danej osoby, selektywnie wybierając tylko te fakty, które mogą się przydać. W tradycyjnym modelu relacji pacjenta z lekarzem opartym na teorii agencji (ładu korporacyjnego), dyplomy lekarza dawały gwarancję, że świadczenia zdrowotne są dostarczane przez osobę wiarygodną i należycie przeszkoloną, zgodnie z zasadami sztuki zawodu. Dziś zacierają się granice pomiędzy opieką zdrowotną a leczeniem we własnym zakresie. Do tego przesuwa się punkt ciężkości z leczenia na profilaktykę. Coraz więcej nowoczesnych technologii ułatwia wczesną diagnozę choroby lub dostarcza wskazówek, jak uniknąć problemów zdrowotnych. Z kolei profilaktyka nie jest możliwa bez zaangażowania po stronie samego pacjenta oraz dostępu do aktualnych danych zdrowotnych po stronie lekarza. W tym punkcie alfabetyzacja zdrowotna zatacza koło. W zdemokratyzowanej ochronie zdrowia nie chodzi bowiem o sprzedanie większej liczby świadczeń, a o sprzedanie – lub raczej dostarczenie w ramach

ubezpieczenia – właściwego świadczenia, właściwej osobie, w wymaganym czasie i miejscu. Przyszłościowe modele biznesowe stawiające pacjenta w centrum uwagi powinny opierać się na korzyściach dla konkretnej osoby, a nie tylko na wykonaniu świadczenia w celu uzyskania refundacji. Aby oddzielić ziarna od plew trzeba wykorzystać narzędzia transformacji cyfrowej, takie jak samouczące się algorytmy, potrafiące dopasować wiarygodne wskazówki do charakterystyki zdrowotnej pacjenta, prowadząc każdego człowieka przez labirynt informacji, wyznaczając indywidualne ścieżki leczenia oraz profilaktyki. Aby tak się stało, najpierw każdy człowiek musi posiadać e-konto zdrowia kumulujące szczegółowe dane zdrowotne. Na tej podstawie samouczące się komputery zbudują matematyczny profil zdrowotny człowieka. Tak zwana Medycyna P4 (P4 Medicine) zdeterminuje sposób świadczenia usług medycznych w przyszłości: medycyna przewidująca, zapobiegająca, spersonalizowana i współpracująca (eng.: predictive, preventive, personalized, participatory). W skrócie idea polega na matematycznym określeniu zdrowia jednostki i wyeliminowaniu niepewności i subiektywności w ocenie ryzyka oraz choroby. Chmury danych zasilane informacjami z czujników noszonych na lub w ciele człowieka (tzw. wearab-

les) będą w stanie do pewnego stopnia, z określonym prawdopodobieństwem, przewidzieć nasz przyszły stan zdrowia. Odpowiednie algorytmy analizujące na bieżąco spływające dane wychwycą niepokojące zmiany w parametrach i podpowiedzą co zrobić, aby zahamować rozwój choroby lub jej pojawienie się. Wychwytywanie pierwszych sygnałów choroby będzie większym osiągnięciem niż niejeden nowoczesny lek. W ten sposób nauczymy się, jak zdrowo żyć nie musząc studiować stosów fachowej literatury medycznej. Nic dziwnego, że w e-zdrowiu duże nadzieje pokładają decydenci. Gdy akcent mocniej zacznie padać na profilaktykę i wczesne zapobieganie, globalne koszty realizacji drogich procedur medycznych mogą ulec znacznemu obniżeniu, zmniejszy się popyt na drogie leki stosowane w chorobach, którym można zapobiegać – cukrzycy, schorzeniach układu krążenia i serca, nadciśnieniu (być może dojdziemy wkrótce do wniosku, że stan zdrowia zależy od nas samych w zdecydowanie większym stopniu niż w 53%, jak w 1974 roku stwierdził Marc Lalonde i jak uważa się do dziś). Profilaktyka jest znacznie tańsza od leczenia i o tym powinni pamiętać decydenci. Zakłada się, że do 2020 roku programy alfabetyzacji zdrowotnej on-line oraz mobilne usługi mogłyby spowodować spadek bezpośrednich kosztów opieki zdrowotnej w USA o 28% w sto-

Poziom alfabetyzacji zdrowotnej w poszczególnych krajach UE Nieadekwatny Problematyczny Wystarczający Bardzo dobry Austria Bułgaria Niemcy Grecja Hiszpania Irlandia Holandia Polska Ogółem 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

% całkowitej alfabetyzacji zdrowotnej Źródło: Health Literacy. The Solid Facts, WHO 2013.

24

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Raport

sunku do stanu obecnego. W Polsce na ochronę zdrowia przeznacza się corocznie ok. 100 mld zł (w tym budżet NFZ na 2015 rok wyniósł ok. 67,5 mld zł, do tego leczenie w prywatnych klinikach i szpitalach w kwocie 24 mld zł i wydatki na leki – 20 mld zł). Analogicznie, wzmacniając dostęp do informacji zdrowotnych z wykorzystaniem elementów e-zdrowia, oszczędności mogłyby sięgnąć kolosalnej sumy 28 mld zł rocznie. Opierając się na takich obliczeniach, kilkaset milionów złotych przeznaczonych na krajowe projekty e-zdrowia wydaje się być raczej jedną z najlepszych inwestycji niż marnotrawieniem środków. Jeżeli osoby kreujące politykę zdrowotną tego nie zrozumieją, pieniądze będą szerokim strumieniem uciekać z systemu. Rządy, aby obniżyć szybko rosnące koszty ochrony zdrowia, napędzane dodatkowo starzejącym się społeczeństwem, prędzej czy później będą musiały zainwestować w działania na rzecz alfabetyzacji zdrowotnej. Tak samo, jak w nowe technologie, które są najprostszą drogą do zaopatrzenia społeczeństwa w najlepszy lek, czyli informację i łatwy dostęp do diagnostyki. Ta ostatnia staje się coraz powszechniejsza dzięki zastosowaniu telemedycyny oraz miniaturyzację urządzeń diagnostycznych. Wiele analiz, jakie jeszcze kilka lat temu mogły wykonać tylko wyspecjalizowane ośrodki zdrowia, z łatwością przeprowadzamy już w domu.

Konto zdrowia jest kolejnym narzędziem wzmacniającym alfabetyzację zdrowotną: informacje o wynikach testów medycznych, szczepieniach, przebytych chorobach, zachowaniach, zażywanych lekach – dostępne także dla pacjenta i przez niego uzupełniane – zwiększą świadomość zdrowotną i znajomość własnego ciała. Wzmocni się nie tylko wiedza samego pacjenta, ale także lekarzy, którzy w warunkach papierowej ochrony zdrowia muszą opierać swoje decyzje o szczątkowe i nieaktualne dane. W ten sposób medycyna pozbędzie się elementu intuicyjności i przypadkowości. Gdy pacjenci zostaną posadzeni w fotelu kierowcy w zakresie ochrony własnego zdrowia, nawiąże się nowa relacja z lekarzem. Ten również będzie musiał wzbogacić swoje kompetencje o umiejętności analizy dużej ilości danych. W efekcie końcowym zyskają wszyscy. Zmniejszy się liczba niepotrzebnych wizyt, gdyż błahe dolegliwości można będzie diagnozować i leczyć na odległość. Pacjenci nie będą już musieli iść do przychodni tylko po to, aby zbadać sobie ciśnienie krwi albo odebrać nową receptę. Szacuje się, że 80% wizyt u lekarzy pierwszego kontaktu w Wielkiej Brytanii związane jest z ponownym wystawieniem recepty. Podczas wizyt osobistych, lekarz będzie mógł spędzić czas z pacjentem w sposób bardziej sensowny, koncentrując się na jego potrzebach

i oczekiwaniach, a nie na zbieraniu informacji, które – w warunkach digitalizacji – będą spływały na konto zdrowia w sposób automatyczny. Mimo obiecujących prognoz i przedstawionych wizji, alfabetyzacja zdrowotna w Europie nadal znajduje się w powijakach. Górę nad racjonalną analizą faktów biorą często emocje, uprzedzenia i obawy o zburzenie skrystalizowanej od wieków tradycji zawodu lekarza. Strachem na lachy, o czym przekonują się państwa rozwijające od lat centralne projekty e-zdrowia, stała się wizja dehumanizacji kontaktu na linii lekarz-pacjent. Trudne do przełamania przyzwyczajenia stają się źródłem nieuzasadnionego oporu, nowa wizja demokratycznej ochrony zdrowia postrzegana jest jako zagrożenie. Oprócz samych narzędzi e-zdrowia potrzebna jest kolejna alfabetyzacja, tym razem technologiczna. Na szczęście jest coraz więcej osób – decydentów, lekarzy, organizatorów ochrony zdrowia, menedżerów – rozumiejących potencjał tkwiący w nowej fali cyfrowej rewolucji. Patrząc na zmiany z perspektywy pacjenta coraz entuzjastyczniej korzystającego z informacji w Internecie lub z nowych, zdrowotnych aplikacji mobilnych, transformacji nie da się już zatrzymać. Lepiej nauczyć się, jak z niej korzystać. Obserwując inne branże gospodarki, gdzie rewolucja technologiczna rozpoczęła się dużo wcześniej, musimy real-

w dolarach amerykańskich per capita

Wydatki / Oszczędności

Potencjalne oszczędności wynikające z cyfryzacji ochrony zdrowia w USA 9400$

Różnica

2600$ 6800$

1600$

Wydatki zdrowotne per capita bez cyfryzacji opieki zdrowotnej Źródło: US Census Bureau, Bain & Company

Możliwe oszczędności płynące z optymalizacji wydawania leków

700$ Możliwe oszczędności płynące z optymalizacji zarządzania pacjentami wysokokosztowymi

200$ Możliwe oszczędności płynące z optymalizacji administracji

Wydatki zdrowotne per capita po cyfryzacji opieki zdrowotnej

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

25

Raport

Potencjalne oszczędności wynikające z alfabetyzacji zdrowotnej z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych w Polsce Łączne roczne wydatki na ochronę zdrowia w Polsce, w tym budżet NFZ, wydatki MZ oraz out-of-pocket pacjentów na usługi prywatne, koszty leków.

100 mld zł

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych nt. wydatków na ochronę zdrowia

28 mld zł Szacunkowe, roczne oszczędności wynikające ze wzmocnienia alfabetyzacji zdrowotnej na skutek maksymalnego zaangażowania narzędzi e-zdrowia.

Foto: designed by freepik.com

» ����������������������������������������������������� Alfabetyzacja zdrowotna z pomocą narzędzi e-zdrowia może przynieść miliardowe oszczędności w skali roku.« 26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

nie oceniać szanse dla ochrony zdrowia. Nie ma się co łudzić, że e-zdrowie będzie złotym środkiem na wszystkie problemy. Proces wzmacniania znajomości zagadnień zdrowotnych w świecie narzędzi e-zdrowia, m-zdrowia i Internetu na pewno napotka na bariery w postaci zwykłego ludzkiego buntu, ignorancji, natury człowieka czasami preferującej ryzyko zamiast bezpieczeństwa i racjonalnych decyzji. Czy takie postawy powinniśmy prostować, dążąc do tego, aby w przyszłości poziom alfabetyzacji z obecnych 50% dla Europy zbliżył się do 100%? Nie do końca. Ze zdrowia nie możemy uczynić dyktatury ani przymusu, pozostawiając ludziom swobodę decydowania. W niedalekiej przyszłości być może przyjdzie jednak za nią zapłacić większą stawką ubezpieczenia zdrowotnego. Takie rozwiązanie byłoby przynajmniej sprawiedliwe w stosunku do tych, którzy inwestują we własne zdrowie, nie narażając płatnika na zwiększoną konsumpcję świadczeń. Sceptycznie należy również podchodzić do demokratyzacji ochrony zdrowia w modelu znanym z innych dziedzin. Powszechny dostęp do Internetu zmienia model biznesowy w wielu branżach, prowadząc do zaniku pośredników, upraszczając skomplikowane łańcuchy dystrybucji towarów i usług, dając konsumentowi wolność wyboru zamiast narzucając mu z góry zakres dostępnych opcji. Przykładów nie trzeba szukać daleko: Airbnb zrewolucjonizował podróże, Uber – przewozy osobowe, eBay – handel. Jednak są małe szanse na podobne narzędzie w zakresie zdrowia. Przykładowo: jeden, centralny system, który posiadałby odpowiedzi na wszystkie pytania zdrowotne, sztuczną inteligencję doskonałą w sposobie diagnozowania i leczenia. Przynajmniej na razie jest to nierealne, ale innowacyjne i młode start-upy podsuwają nam co chwila nowe pomysły, jak lepiej, szybciej i w spersonalizowany sposób pomagać pacjentom w radzeniu sobie z codziennymi problemami. I to one mogą stać się kołem zamachowym wspomnianej demokratyzacji zdrowia. W historii ludzkości postęp technologiczny dostarczał narzędzi, które zmieniały sposób życia oraz postrzegania świata. Kiedy Gutenberg wynalazł druk, ustanowiono fundamenty reformacji. Społeczeństwa zyskały dostęp do wiedzy i informacji, a przez to – władza została przesunięta w stronę zwykłych ludzi. Zanim się to stało, była domeną wąskich

Raport

elit. W wyniku tego nastąpiła reakcja łańcuchowa kolejnych rewolucji, tym razem przemysłowych, politycznych, społecznych i technologicznych. Nie byłoby to moşliwe bez demokratyzacji procesu druku, swobodnego dostępu do ksiąşek. We współczesnych koncepcjach alfabetyzacji często mówi się o nowym modelu człowieka zwanym „citoyen� (od francuskiego słowa citoyen, będącego składową łacińskich słów oznaczających „miasto� i „obywatelstwo�, mające swą tradycję w Wielkiej Rewolucji Francuskiej). Citoyen to świadomy, równouprawniony i wolny obywatel, zaangaşowany społecznie oraz politycznie, aktywny we współtworzeniu najblişszego otoczenia, wykorzystujący swój potencjał dla dobra samego siebie i ogółu. Dziś moşemy być wszędzie, bo łączy nas Internet. Kaşdy ma prawo dzielić się swoją wiedzą na portalach społecznościowych, czerpać informacje z wolnych zasobów literatury, uczyć się na bezpłatnych kursach on-line, włączać w inicjatywy lokalne poprzez petycje internetowe albo uczestniczyć w wydarzeniach organizowanych przez grupy na Facebooku. To jest właśnie zupełnie nowa koncepcja człowieka – obywatela. Kolejnym etapem będzie nowy model człowieka –

pacjenta: osoby zaangaĹźowanej, Ĺ›wiadomej, mocno wĹ‚Ä…czonej w ochronÄ™ zdrowia wĹ‚asnego oraz innych, współpracujÄ…cej w procesie profilaktyki, leczenia i rehabilitacji. Ugruntowany porzÄ…dek, silnie regulowane systemy ochrony zdrowia i bariery informacyjne zaczynajÄ… siÄ™ kruszyć. OdwaĹźne, kreatywne firmy – współczeĹ›ni reformatorzy – wykorzystujÄ… cyfrowe formy przekazu i nowe technologie mobilne, aby uĹ‚atwiać Ĺźycie pacjentĂłw, pomagać wykorzystać potencjaĹ‚ profilaktyki, czerpać z globalnych zbiorĂłw danych big data, sprawiajÄ…c, Ĺźe ochrona zdrowia nie bÄ™dzie dziedzinÄ… zamkniÄ™tÄ… za drzwiami przychodni lub gabinetu lekarskiego, ale dostÄ™pnÄ… tu i teraz, w telefonie komĂłrkowym, komputerze, na koncie e-zdrowia. Zdrowie i dĹ‚ugie Ĺźycie w dobrej formie jest najwaĹźniejszÄ… wartoĹ›ciÄ… dla kaĹźdego czĹ‚owieka. Te same motywy, ktĂłre kiedyĹ› rozbudzaĹ‚y nadzieje na eliksir dĹ‚ugowiecznoĹ›ci, dziĹ› motywujÄ… do opracowywania nowych rozwiÄ…zaĹ„ e-zdrowia dla wzmocnienia ochrony zdrowia. Tym razem jednak wykorzystujÄ…c wiedzÄ™ medycznÄ…, informacjÄ™, naukÄ™ i moĹźliwoĹ›ci cyfrowego Ĺ›wiata. ď Ź

Tekst oryginalny pochodzi z wydania specjalnego „eHealth Trends&Talks� czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia. Pełny raport juş wkrótce udostępnimy w aplikacji OSOZNews i na stronie www.osoz.pl. Na podstawie tekstu autorstwa prof. dr med. Tobiasa Daniela Gantnera (HealthCare Futurists). Tłumaczenie, przekład i uzpełnienia: Artur Olesch.

reklama

159#,#/; É­9+#6

+0(14/#6;-+ Od 30 lat rozwijamy profesjonalne TQ\YKȤ\CPKC +6 FNC UGMVQTC QEJTQP[ \FTQYKC

Medycyna

(CTOCELC

' \FTQYKG

Diagnostyka

9GVGT[PCTKC

Ubezpieczenia

KAMSOFT S.A.

www.kamsoft.pl

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

27

rozmow y

Foto: eHealthWeek 2016

Prognozy na jutro: chmura Cloud Computing jest pojęciem coraz częściej pojawiającym się w kontekście technologii e-zdrowia. Jak rozwiązania oprate na tzw. chmurze wpłyną na zarządzanie danymi medycznymi, ich analizę i bezpieczeństwo? Naszym rozmówcą jest Neil Jordan, Dyrektor Generalny ds. Zdrowia Światowego w Microsoft. Jakie najważniejsze trendy technologiczne przeobrażą sektor zdrowia w najbliższych latach? Trendy, które według nas odgrywają istotną rolę w przemianie opieki zdrowotnej, to: • Chmura – już teraz jest jednym z przełomowych rozwiązań. Dostrzegamy, że ma coraz większy udział w zarządzaniu opieką zdrowotną i w świadczeniu opieki. • Upowszechnienie wiedzy – dane i obserwacje przestaną być dostępne wyłącznie dla wybranych osób.

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Zamiast tego pozwolą każdemu na dokonywanie lepszych wyborów w zakresie zdrowia i opieki. • Cyfrowa opieka – zintegrowane systemy ukierunkowane na pacjenta umożliwią zarządzanie opieką zdrowotną na niespotykaną dotąd skalę (czynnie i biernie). • Sztuczna inteligencja – innowacje, takie jak uczenie maszynowe, usługi poznawcze, wirtualna rzeczywistość, rzeczywistość rozszerzona, będą nadal się rozwijać i odgrywać ogromną rolę w przemianie opieki zdrowotnej. • Bezpieczeństwo, ochrona prywatności

i regulacje prawne – będą nadal kształtować to, w jaki sposób rządy i społeczeństwo adaptują i akceptują technologie opieki zdrowotnej i jak z nich korzystają. Dlaczego przypisuje Pan właśnie chmurze i cloud computing tak duże znaczenie? Postrzegamy chmurę jako czynnik umożliwiający transformację, wspierający inteligencję, wydajność i personalizację opieki zdrowotnej. Niezależnie od tego, czy jesteś pacjentem, lekarzem, czy pracujesz na stanowisku kierowniczym w branży medycznej, podstawą procesów ochrony zdrowia – realizowanych na poziomie profesjonalnym lub osobistym – jest źródło aktualnych informacji. Dzięki chmurze informacja i wybrane usługi cyfrowe są zawsze dostępne w momencie, gdy ich potrzebujesz.

rozmow y

Chmura przenosi moc obliczeniową tam, gdzie może przynieść najwięcej korzyści, przechowując dane w sposób umożliwiający ich swobodne przekazywanie, łącząc w ten sposób wirtualnie pacjentów ze specjalistami ochrony zdrowia. W przyszłości chmura wyręczy nas w niektórych czynnościach, usprawniając systemy opieki zdrowotnej i redukując koszty, zwiększając przystępność danych – w znaczeniu przejrzystości i szybkiej interpretacji – dla lekarzy i innych specjalistów opieki zdrowotnej, ułatwiając pacjentom samoopiekę poza murami szpitala. Dzięki innowacyjności obecnych technologii jesteśmy świadkami prawdziwego przełomu, rozpoczyna się nowa era opieki zdrowotnej. Pacjenci otrzymają zdalną opiekę w ich domach jako alternatywę do pobytu w szpitalu. Techniki przetwarzania dużych zbiorów danych wyznaczają drogę w leczeniu pacjentów. Klinicyści porozumiewają i współpracują z pacjentami poza murami szpitala. To dopiero początek.

Skoro już mówimy o usługach w chmurze, nie sposób nie wspomnieć o potencjalnych zagrożeniach, przykładowo cyberatakach…

Czy chmura to pierwszy krok w kierunku lepszego wykorzystania dużych zbiorów danych zdrowotnych?

Świetnym przykładem jest narzędzie do wykrywania dysleksji. Optolexia wykorzystuje chmurę obliczeniową i uczenie maszynowe, aby ułatwić szkołom diagnozę dysleksji u uczniów na o wiele wcześniejszym etapie niż obecnie używane testy diagnostyczne. Bazując na mocy obliczeniowej, magazynowaniu i ochronie danych oraz łatwości dostępu do chmury, pracownicy Optolexii opracowali przenośne narzędzie badawcze do użytku przez szkoły w celu szybkiej i łatwej oceny ryzyka dysleksji. W czasie, gdy uczeń czyta tekst na ekranie laptopa, tabletu, czy komputera stacjonarnego, narzędzie śledzi ruchy oka przy pomocy urządzenia zamontowanego u dołu ekranu. Uzyskane dane są przekazywane do chmury, zwrotnie przesyłany jest wynik liczbowy określający prawdopodobieństwo dysleksji u danego ucznia. Kolejną ilustracją tego, co w opiece zdrowotnej potrafi dokonać współczesna sztuczna inteligencja, jest projekt InnerEye prowadzony przez Antonio Criminsiego z grupy Microsoft Research. InnerEye wykorzystuje uczenie maszynowe do analizy obrazowania diagnostycznego, aby np. określić wielkość guzów i wskazać ich najbardziej agresywne obszary, co może być czasochłonne i trudne dla pracownika opieki zdrowotnej. Zgodnie z jednym z ostatnich artykułów BBC, InnerEye określa wielkość badanych guzów czterdzieści razy szyb-

Ilość informacji zdrowotnych i medycznych podwaja się co dwa lata. Dane są nową walutą w napędzaniu innowacyjności w opiece zdrowotnej dla tych, którzy posiadają odpowiednie narzędzia i zaangażowanie potrzebne do wprowadzania zmian. To fascynujące, że dzisiejsza technologia chmury wraz z zaawansowanymi możliwościami analitycznymi umożliwia wymianę danych oraz spostrzeżeń, które powstają ponad granicami państw i mogą przełożyć się na konkretne działania. W naszej ocenie chmura jest bez wątpienia narzędziem umożliwiającym pacjentom, lekarzom i systemom opieki zdrowotnej w pełni zrozumieć dostępne informacje.

» �������������������� Pacjenci otrzymają zdalną opiekę w ich domach jako alternatywę do przebywania w szpitalu.«

Wprowadzenie zapisów elektronicznych, obostrzenie regulacji prawnych, ciągła potrzeba udostępniania informacji pomiędzy pacjentami, świadczeniodawcami i płatnikami – potrzebujemy nowego podejścia do kwestii ochrony danych. Nagły wzrost przypadków hakerstwa dowodzi, że branża medyczna stała się jednym z głównych celów działań przestępców. Czas podnieść poprzeczkę dla ochrony danych i zagwarantować najwyższe standardy bezpieczeństwa dla poufnych informacji na temat zdrowia pacjentów. Nieustannie musimy budować zaufanie do technologii wśród jednostek i społeczności. Czy mógłby Pan wymienić kilka praktycznych inicjatyw w zakresie opieki zdrowotnej realizowanych przez Microsoft na świecie?

»������������������� Podstawą płynnych procesów zdrowotnych jest dostęp do aktualnych danych.« ciej niż miałoby to miejsce w przypadku badania manualnego. Co więcej, drobiazgowa komputerowa analiza obrazu ułatwiła pracownikom opieki zdrowotnej określenie najskuteczniejszych metod leczenia. Dlaczego Microsoft zdecydował się dołączyć do świata m-zdrowia wprowadzając na rynek Microsoft Band? Otaczające nas przedmioty stają się coraz bardziej inteligentne i wzajemnie zintegrowane. Stwarza to ogromne możliwości, w tym zwłaszcza dla pracowników opieki zdrowotnej. Co powinniśmy zrobić ze stale zwiększającą się ilością danych i z postępującą integracją urządzeń? W jaki sposób wykorzystamy nowe technologie, wspomagając przy tym zdrowie i budując kontakt z pacjentami i rodzinami? Wszyscy uwielbiamy urządzenia cyfrowe. Na zawsze odmieniły nasze życie osobiste i zawodowe. Cyfrowa opieka zdrowotna – w tym stosowanie mobilnych technologii, usług i technologii ubieralnych (wearables) – może być odpowiedzią na niektóre z tych kluczowych pytań. Uważamy, że trend korzystania z cyfrowej opieki medycznej w celach samoopieki i budowania powiązań komunikacyjnych pomiędzy pracownikami opieki zdrowotnej a pacjentami prawdopodobnie będzie szybko rósł. 

OGLĄDAJ ON-LINE Futurystyczna wizja ochrony zdrowia według Microsoft na filmie z 2011 roku. Czy ma szansę się sprawdzić? (4 min 07 sek.)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

29

rozmow y

Pielęgniarka ery cyfrowej Uzupełniają dokumentację medyczną, wystawiają recepty, komunikują się z pacjentem, przeprowadzają badania, realizują usługi medyczne, wykonują cały szereg czynności medycznoadministracyjnych – pielęgniarki odgrywają strategiczną rolę w adaptacji rozwiązań IT w placówkach medycznych. Jak postrzegają procesy informatyzacji? Które elementy digitalizacji są dla nich kluczowe? Rozmawiamy z Zofią Małas, prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Ochrona zdrowia w Polsce przechodzi proces digitalizacji. Jak kwestie informatyzacji postrzega środowisko pielęgniarek i położnych? Projekty, które miały wprowadzić do praktyki dokumentację elektroniczną ciągną się latami. Jednak już teraz w wielu podmiotach, szczególnie prywatnych, ochrona zdrowia staje się bardziej cyfrowa. Z większym trudem przychodzi to w publicznych podmiotach, które podlegają procedurze przetargowej zgodnie z prawem zamówień publicznych i ogra-

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Foto: Zofia Małas, Prezes NIPiP

niczeniom finansowym. W wielu dziedzinach medycyny cyfryzacja już zagościła na dobre. Jeszcze nie w takim stopniu, jak ma to miejsce w innych krajach UE, gdzie systemy informatyczne wspierają pielęgniarki, np. przy wydawaniu leków hospitalizowanym pacjentom. To znaczne ułatwienie, odciążające je od pracy biurokratycznej – rejestracja podanych leków odbywa się w czasie rzeczywistym. Brak takich zaawansowanych rozwiązań nie jest jednak główną bolączką naszego systemu opieki zdrowotnej. O wie-

le większym problemem jest konieczność łączenia systemów powstających w różnych okresach w jeden sprawny system informatyczny funkcjonujący w danym podmiocie leczniczym. To ujednolicenie zarówno na poziomie konkretnej placówki, jak i całego systemu, jest podstawowym zadaniem, z którym właściciele i kierownictwo placówek medycznych muszą się w najbliższym czasie zmierzyć. Usprawnienie przepływu informacji ułatwi zarządzanie podmiotem, co przyniesie również korzyści dla pacjen-

rozmow y

tów. Wymaga to jednak nakładów finansowych, które pozwolą na właściwe wdrożenie omawianych systemów. Bardzo ważne jest przy tym, by pielęgniarki i położne brały czynny udział w implementacji systemu już na etapie jego projektowania. Wdrożenie każdego oprogramowania wymaga również przełamania obawy przed zmianą organizacji pracy, dlatego e-rozwiązania muszą być intuicyjne i łatwe w obsłudze.

» Odbiurokratyzowanie �������������������� pracy to jedno z najpoważniejszych wyzwań stojących przed placówkami zdrowia.«

Na rynku dostępne są już dedykowane aplikacje wspomagające pracę pielęgniarek, np. organizację obchodu pielęgniarskiego albo wizyt domowych. Czy zdaniem Pani Prezes zapotrzebowanie na rozwiązania IT będzie nadal rosło?

kacja Praktyki Pielęgniarskiej (ICNP®). Od lat 90 ubiegłego wieku jest ona prowadzona i tłumaczona przez Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie oraz rekomendowana do wykorzystania w Elektronicznym Rekordzie Pacjenta (EHR). To podstawa gromadzenia danych określanych jako Międzynarodowy Minimalny Zestaw Danych (I-MDS), pozwalających na analizę zmiennych, które są związane z obciążeniem pracą i pokazaniem jej efektywności oraz wpływu na bezpieczeństwo pacjenta. Pozwala także na bieżący pomiar kategoryzacji pacjentów, a w przyszłości – na analizę statystyczną dla potrzeb polityki zdrowotnej. Pielęgniarki każdego dnia wykonują bowiem najwięcej czynności, które mogą być źródłem wiedzy o sytuacji pacjenta. Mam nadzieję, że gigantyczna praca koleżanek i kolegów pracujących przy tym projekcie będzie w końcu wykorzystana.

Już w tej chwili pielęgniarki i położne zobowiązane są do prowadzenia obszernej dokumentacji medycznej i sprawozdawczej, chociażby dla płatnika. Bez wsparcia narzędzi IT trudno wyobrazić sobie pracę wykonywaną w formie praktyki indywidualnej czy grupowej. Dużym krokiem do przodu dla pielęgniarek i położnych będzie rozwój narzędzi ułatwiających komunikację na odległość, czyli rozwiązań telemedycznych. Adaptacja tej formy komunikacji, zarówno z pacjentami, jak i specjalistami w poszczególnych dziedzinach, z pewnością podniesie jakość świadczeń, a także zaoszczędzi czas pacjentów, a pielęgniarce lub położnej pozwoli na udzielenie bardziej kompleksowych świadczeń. Dzisiaj przykładowo, największą naszą bolączką jest brak czasu na prowadzenie tradycyjnej edukacji pacjentów. Dzięki odpowiednim aplikacjom, pielęgniarki i położne otrzymają najnowocześniejsze narzędzia i techniki służące do prowadzenia profesjonalnej profilaktyki, promocji zdrowia, leczenia i pielęgnacji pacjenta w zdrowiu i chorobie na każdym etapie życia. Takie rzetelnie opracowane, merytoryczne aplikacje mogą być dobrą przeciwwagą dla porad „dr Google”. Jakie jeszcze rozwiązania ułatwiłyby wykonywanie codziennych czynności? Nasze środowisko od lat pracuje nad tym, by wprowadzić dostępne dla wszystkich praktykujących pielęgniarek i położnych tzw. słowniki. Zgodnie z rekomendacją międzynarodowych gremiów, ale i wiodących organizacji w Polsce, takim słownikiem będzie Międzynarodowa Klasyfi-

Które z wyzwań związanych z informatyzacją niepokoją Panią najbardziej? Obawiamy się, że z powodu „krótkiej kołdry” koszty doinformatyzowania placówek medycznych (stworzenia stanowisk, systemów i ich późniejszej obsługi) będą wrzucane w stawki za wykonywane świadczenia. Zaniepokojenie budzi też fakt, że informatyzacja (przynajmniej do tej pory) zamiast odciążać pielęgniarki i położne, dołożyła im pracy niezwiązanej z bezpośrednią opieką nad pacjentem. Odbiurokratyzowanie to jedno z najpoważniejszych wyzwań stojących przed osobami zajmującymi się cyfryzacją dokumentacji medycznej i przechowywaniem danych. Kolejnym problemem, który nie dotyczy tylko pielęgniarek i położnych – zwłaszcza prowadzących praktyki indywidualne – jest szczelność systemu informatycznego. Ustawa o ochronie danych osobowych oraz ustawa o prawach pacjenta nakładają na podmioty lecznicze i konkretne osoby prowadzące praktyki indywidualne określone obowiązki, których niedo-

pełnienie grozi odpowiedzialnością karną. Tymczasem, jak donoszą media, wycieki danych wrażliwych stają się coraz powszechniejsze. Koszt ochrony danych nie powinien być przerzucany na świadczeniodawców, szczególnie prowadzących indywidualne praktyki zawodowe. Jak przejście z medycznej dokumentacji w formie papierowej na elektroniczną zmienia pracę pielęgniarki i położnej? Czy trudno zaadaptować się do tych zmian? Wszystko zależy od sposobu przygotowania zmiany. Jeżeli pielęgniarki i położne otrzymują dostęp do systemu w dniu jego uruchomienia, to trudno się spodziewać pozytywnych reakcji. Zmiana organizacji pracy wymaga uzgodnień i konsultacji z późniejszymi użytkownikami systemu. Bez szkoleń i testów wdrożenie nowych rozwiązań w profesjonalnej firmie jest niemożliwe. Jednostkom ochrony zdrowia ciągle daleko do takiego podejścia. Adaptacja do zmian powinna być przeprowadzana stopniowo i z uwzględnieniem uwag pielęgniarek i położnych. Spełnienie wyłącznie wymogów prawnych czy technicznych nie zagwarantuje sukcesu. Styl pracy i dokładność wprowadzanych danych decyduje o przydatności systemu, a to zależy od codziennych operacji wykonywanych przez użytkowników systemu. W Polsce dopuszczono prawnie świadczenie usług telemedycznych. Czy pielęgniarki i położne będą chętnie korzystały z tej formy komunikacji z pacjentem jako uzupełnienie tradycyjnych wizyt? Telemedycyna na razie stanowi domenę prywatnych klinik i funkcjonuje w bardzo wąskiej, podstawowej formie – pozwala zadać pytanie pielęgniarce, położnej czy lekarzowi. Dzięki temu pacjent może dopytać się o sposób wykonywania zaleceń otrzymanych w trakcie konsultacji. Pozwala to ograniczyć liczbę wizyt, co jest korzystne dla każdej ze stron. Problemem dla pielęgniarek, położnych jest koszt systemów pozwalających na bezpieczną komunikację z pacjentem. Tutaj mamy nadzieję na rozwój nowych aplikacji i spadek cen. Liczmy także na to, że w końcu zostanie wdrożony do powszechnego użytku Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej (ICNP®), o czym wspomniałam wcześniej.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

31

rozmow y

Jak wyobraża sobie Pani Prezes pracę pielęgniarki i położnej przyszłości w cyfrowej ochronie zdrowia? Należy się liczyć z tym, iż wiele czynności powinno zostać zautomatyzowanych. Szczególnie tych w zakresie prowadzenia dokumentacji i wyszukiwania informacji. Problemy z odszukaniem czy odczytaniem dokumentacji powinny odejść do lamusa. Informacja o historii choroby i badaniach pacjenta będzie dostępna w jednym miejscu. Tak samo w kwestii rzetelności zawodowej – nie będzie wątpliwości, kto podpisał dany dokument i kiedy. Trudniej będzie przerzucić odpowiedzialność na innego pracownika medycznego. Powinno to podnieść poziom faktycznej odpowiedzialności wszyst-

kich pracowników medycznych uczestniczących w procesie leczenia. Czy informatyzacja i telemedycyna mogą okazać się pomocne w warunkach nowych wyzwań, jak starzenie się społeczeństwa i niedostatki kadrowe w ochronie zdrowia? Samo właściwe opisanie liczby i struktury zatrudnionych pielęgniarek i położnych obecnie jest utrudnione. Mamy wiele systemów funkcjonujących w ochronie zdrowia, jednak nie wymieniają się one informacjami między sobą. Bez połączenia danych choćby z Centralnego Rejestru Pielęgniarek i Położnych, gdzie znajdują się wszystkie zarejestrowane pielęgniarki i położne, z danymi usługodawców

» Efekt �������������������������� wdrożenia rozwiązań IT��������������������������� zależy od zaangażowania końcowych użytkowników w proces wprowadzania zmian i projektowanie nowych narzędzi.« Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej (ICNP®) jest systemem ujednoliconego języka pielęgniarskiego, który umożliwia standaryzację dokumentacji pielęgniarskiej w placówkach opieki zdrowotnej. Informacja, jaka powstaje w wyniku jej stosowania może być wykorzystywana w procesach zarządzania i planowania opieki pielęgniarskiej, polityce zdrowotnej, w prognozach finansowych czy też podczas analizy jakości opieki realizowanej nad pacjentem. ICNP® powstała i jest rozwijana jako specjalny projekt Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN) – największej organizacji międzynarodowej reprezentującej interesy tej grupy, zrzeszającej 135 krajów.

32

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

trudno ustalić stan faktyczny. Bieżącą aktualizację utrudniają częste i szybko następujące zmiany organizacyjne związane z przekształceniami podmiotów. Do takich zmian samorząd zawodowy pielęgniarek i położnych zachęca ustawodawców, niestety jak do tej pory bez skutku. A wymiana takich informacji pozwoliłaby na tworzenie bardziej aktualnych raportów niż obecnie. Dopiero poznanie faktycznych braków w poszczególnych częściach kraju może pomóc w stworzeniu właściwego planu pozwalającego na zapewnienie właściwej opieki pielęgniarskiej i położniczej. Bez tego trudno wyobrazić sobie, aby powstające plany pozwoliły na właściwe zabezpieczenie opieki nad starzejącym się społeczeństwem. Szczególnie w obliczu stosowania coraz bardziej zaawansowanych procedur medycznych w ochronie zdrowia. Wymagają one specjalistycznego szkolenia personelu, które musi być prowadzone w oparciu o dokładnie wyliczone zapotrzebowanie na danych specjalistów. 

rozmow y

Jedno pytanie

Na jakie elementy bezpieczeństwa należy zwrócić uwagę, gdy mowa o gromadzeniu danych medycznych w technologii chmury? Paweł Kaźmierczyk (Prawnik) oraz Jan Pachocki (Associate) w Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka Sp. k.: Przetwarzanie wrażliwych danych o stanie zdrowia pacjentów z wykorzystaniem technologii chmurowych stanowi coraz popularniejszy sposób zarządzania informacją w polskim systemie ochrony zdrowia. Chcąc skorzystać z tego rozwiązania należy jednak pamiętać o kilku podstawowych zasadach bezpieczeństwa. Po pierwsze, powierzenie przetwarzania danych zewnętrznemu podmiotowi wymaga zawarcia umowy sporządzonej w formie pisemnej. Jest to wymóg wynikający wprost z ustawy o ochronie danych osobowych. Obowiązek ten oznacza, że w sytuacji przesłania jakiejkolwiek informacji o stanie zdrowia pacjenta jeszcze przed podpisaniem umowy przez jej obie strony, narażamy się na zarzut naruszenia podstawowych zasad ochrony danych. Co więcej, jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 31 stycznia 2012 r. (I OSK 1318/11), stroną zlecającą musi być administrator danych, czyli podmiot aktualnie przetwarzający dane osobowe (podmiot wykonujący działalność leczniczą), a nie firma zewnętrza. Po drugie, zawarta w ten sposób umowa musi zawierać zapis dotyczący celu i zakresu przetwarzania danych. W przypadku usług chmurowych stosowanych w ochronie zdrowia konieczne jest zatem wskazanie, że dane przetwarzane są m.in. w celu ochrony stanu zdrowia,

świadczenia usług medycznych lub leczenia pacjentów przez osoby trudniące się zawodowo leczeniem lub świadczeniem innych usług medycznych. Zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, obligatoryjnym elementem umowy jest także klauzula zapewniająca podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych prawo do kontroli procesu przetwarzania danych przez podmiot, który te dane przyjmuje. Po trzecie, firma odpowiedzialna za przetwarzanie danych zdrowotnych pacjentów w chmurze musi zapewnić środki ochrony informacji (w tym m.in. oprogramowanie antywirusowe) na wysokim poziomie. Szczegółowe wymagania w tym zakresie określone zostały m.in. w ustawie o ochronie danych osobowych oraz wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych. Po czwarte, realizacja umowy przetwarzania danych medycznych nie może powodować zakłócenia udzielania świadczeń zdrowotnych, w szczególności w zakresie zapewnienia, bez zbędnej zwłoki, dostępu do danych zawartych w dokumentacji medycznej. W praktyce oznacza to, że decydując się na dostawcę usługi należy zwrócić szczególną uwagę na kwestie związane z płynnością transferu danych, niezawodnością połączenia

(obecnie za standard bezpiecznego połączenia uznaje się korzystanie z protokołu SSL (ang. Secure Socket Layer)) i procedury awaryjne. Sytuacja, w której lekarz nie może z przyczyn technicznych szybko i sprawnie uzyskać informacji o stanie zdrowia pacjenta jest niedopuszczalna. Dlatego przed zawarciem umowy, warto zwrócić uwagę, czy dostawca usług chmurowych spełnia odpowiednie normy bezpieczeństwa. Podstawowe standardy z tego obszaru wyznaczają normy takie jak ISO 27001, ISO/IEC 27018 czy PN-EN ISO 10781. Po piąte, osoby wykonujące czynności związane z utrzymaniem systemu teleinformatycznego i zapewnieniem jego bezpieczeństwa są obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji dotyczących pacjenta uzyskanych w związku z wykonywaniem zadań. Związanie tajemnicą obowiązuje także po śmierci

pacjenta. Co prawda jest to obowiązek ustawowy, ale dla większego bezpieczeństwa warto zadbać, by postanowienia w tej materii znalazły się także w umowie.

Wiele dalszych wskazówek dotyczących tego, na co należy zwracać uwagę przy korzystaniu z technologii chmurowych, zostało zawartych w przygotowanym przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych nieoficjalnym dokumencie „Dekalog chmuroluba” (dostępnym bezpłatnie na stronie internetowej www.giodo.gov.pl). Opracowanie to adresowane jest do przedstawicieli sektora administracji publicznej, ale

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

33

zawarte w nim uwagi dotyczące bezpieczeństwa warto rozważyć także w przypadku prywatnych podmiotów. Cennym źródłem wskazówek mogą być także opinie i zalecenia opracowywane przez grupę roboczą ds. ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych, która została powołana na mocy art. 29 Dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych. Bezpieczeństwo danych zależy przede wszystkim od technologii i standardów stosowanych przez kontrahenta podmiotu medycznego. Dobrym rozwiązaniem przy wyborze dostawcy usług chmurowych jest więc skorzystanie z oferty renomowanych firm informatycznych, które wypracowały model współpracy gwarantujący bezpieczeństwo przetwarzanych informacji i mogą potwierdzić to wykazaniem spełniania relewantnych norm ISO. 

» Firma ��������������������� odpowiedzialna za przetwarzanie danych zdrowotnych pacjentów w chmurze musi zapewnić środki ochrony informacji na wysokim poziomie.« reklama

34

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Foto: designed by freepik.com

rozmow y

pr ak t ycznie

analiza sprzedaży leków

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE Co roku miliony osób w Polsce chorują na grypę i przeziębienie. Według statystyk Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH, liczba przypadków grypy i podejrzeń grypy w ostatnich 3 sezonach zwiększyła się (3 800 000 pacjentów w sezonie 2014/2015). Do tego doliczyć należy o wiele częstsze infekcje innych wirusów oddechowych. W przypadku wystąpienia takich objawów, jak gorączka, bóle głowy, bóle mięśniowostawowe, kaszel, ból gardła lub duszność należy zgłosić się do lekarza. Łagodne przeziębienia można leczyć sposobami domowymi. W obydwu przypadkach zaleca się pozostanie w domu do ustąpienia objawów, aby wirus nie rozprzestrzeniał się na inne osoby.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW NA GRYPĘ I PRZEZIĘBIENIE ROK 2015 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ILOŚĆ PRODUKTÓW W OFERCIE

ILOŚĆ SPRZEDAŻY

2 623 278 942 zł

12,93 zł

1890

202 921 714

100%

88%

147%

9%

KOMENTARZ EKSPERTA

Prof. dr hab. Lidia B. Brydak Kierownik Zakładu Badania Wirusów Grypy Kierownik Krajowego Ośrodka ds Grypy Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH

„Grypa to ostra choroba zakaźna, którą wywołuje wirus grypy, atakujący górne lub/i dolne drogi oddechowe. Kliniczny obraz odpowiadający grypie to nagłe wystąpienie choroby, kaszel, gorączka powyżej 38°C, ból mięśni i/lub głowy, uczucie ogólnego rozbicia. Wirus grypy namnaża się nie tylko w drogach oddechowych, ale również w płucach, sercu, nerkach czy mózgu, w konsekwencji powodując wielonarządowe powikłania, które niejednokrotnie mogą prowadzić do zgonu. Zakażenie spowodowane wirusem grypy można potwierdzić metodami biologii molekularnej. Przed zakażeniem grypą możemy się ochronić wykonując szczepienia. Leki antygrypowe nie zastępują szczepień, ale są bardzo pomocne w leczeniu. W tym samym czasie co wirus grypy, w powietrzu krąży ponad 200 typów innych wirusów oddechowych, np. RS, rhinowirus, adenowirus, wirus paragrypy itd. Najczęstszymi objawami przeziębienia są: katar, kichanie, łzawienie oczu, podrażnienie gardła oraz stany podgorączkowe. Sezon grypowy w Polsce trwa od października danego roku do września następnego roku. W zależności od sezonu epidemicznego, rejestruje się od kilkuset tysięcy do kilku milionów zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę i wirusy grypopodobne. Szczyt zachorowań na grypę przypada najczęściej między styczniem a marcem. Z powodu skandalicznie niskiego procentu zaszczepionej populacji w Polsce (3,41%), infekcję grypową potwierdzoną metodami biologii molekularnej rejestruje się nawet w lipcu i we wrześniu. Wzrost w Polsce zakupu preparatów OTC świadczy o braku wiedzy o skutkach zdrowotnych i ekonomicznych, jakie powodują zakażenia grypą oraz przekonanie, że leki OTC zabezpieczą nas przed powikłaniami pogrypowymi, co jest złudne. W roku 2009 w populacji światowej zaczął krążyć nowy podtyp wirusa grypy i pomimo, że od wielu lat jest on w składzie szczepionki, unikamy tej najskuteczniejszej metody prewencji.” DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza rynku leków na grypę i przeziębienie – str. 64

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

35

pr ak t ycznie

Foto: designed by freepik.com

Zgodnie z prawem

Kopia, odpis czy wyciąg? Ministerstwo Zdrowia przedstawiło projekt nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Najważniejsze zmiany dotyczą prowadzenia dokumentacji medycznej oraz zasad jej udostępniania. Bez wątpienia obowiązujące przepisy nie są doskonałe, jednak proponowane rozwiązania mogą okazać się źródłem nowych problemów.

36

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik w NZOZ „Przychodnia” Sp. z o.o.

Statystyki Rzecznika Praw Pacjenta nie pozostawiają złudzeń. Prawo do dokumentacji medycznej niezmiennie, obok prawa do świadczeń zdrowotnych, znajduje się w grupie najczęściej łamanych praw pacjenta. W 2015 roku, 35% spraw kierowanych do Rzecznika dotyczyło właśnie prawa do dokumentacji medycznej. Liczby te z roku na rok rosną. W przypadku decyzji stwierdzających stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, problem z doku-

pr ak t ycznie

mentacją jest jeszcze bardziej widoczny. W minionym roku 71 z 85 decyzji Rzecznika Praw Pacjenta dotyczyło właśnie tego zakresu.

Podstawowe definicje Stosowanie przepisów dotyczących dokumentacji medycznej nastręcza wielu problemów organizacyjnych – począwszy od kręgu uprawnionych, poprzez sposób udostępniania, po naliczanie opłat. Problemy zaczynają się jednak już na poziomie odróżnienia poszczególnych form udostępnienia. Personel pracujący z dokumentacją medyczną bardzo często ma trudność z ustaleniem, co jest odpisem, wyciągiem, a co kopią dokumentacji. Nie chodzi tu jednak o spory interpretacyjne, ale i różnicowanie wysokości opłat za odpisy i wyciągi oraz kopie. Wątpliwości mają zostać rozwiane przez dodanie nowych pojęć do słowniczka ustawy: − wyciąg – skrótowy dokument zawierający wybrane informacje lub dane z całości dokumentacji medycznej; − odpis – dokument wytworzony przez przepisanie tekstu z oryginału dokumentacji medycznej z wiernym zachowaniem zgodności co do treści z oryginałem, − kopia – dokument wytworzony przez dokładne odwzorowanie treści i formy oryginału dokumentacji medycznej. Próby wprowadzenia definicji legalnych to krok w dobrym kierunku, jednak przepisy w takim kształcie niewiele zmienią. Sugerują, że kopia musi być sporządzona z całości dokumentacji, natomiast zbyt ogólnie określają, czym jest wyciąg. Brakuje także pojęć związanych z dokumentacją medyczną prowadzoną w formie elektronicznej, takich jak „wydruk” oraz dwa nowe pojęcia występujące w projekcie – „odwzorowanie cyfrowe”, „fotokopia”.

Spór o oryginały Wiele emocji budzi udostępnianie oryginałów dokumentacji medycznej. Stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta jest w tej kwestii niezgodne z poglądem dominującym wśród kierujących podmiotami leczniczymi. W praktyce Rzecznika powraca kwestia odmowy udostępnienia pacjentowi oryginału dokumentacji. Podmioty lecznicze bronią się przed utratą dokumentacji medycznej, która może przecież być niezbędna do przedłożenia organom kontrolnym, ale i samemu pacjentowi. Jakkolwiek pacjent ma się zobowiązać

» � R�zecznik ���������������������������������������� Praw Pacjenta popiera wydawanie oryginałów dokumentacji medycznej pacjenta. Zarządzający placówkami są innego zdania.« do zwrotu oryginału po wykorzystaniu, nie przewidziano maksymalnego okresu korzystania z pobranych dokumentów czy możliwości wyegzekwowania zwrotu. Powstają także kolejne trudności o charakterze organizacyjnym. Rozporządzenie dotyczące dokumentacji medycznej nakłada na podmiot leczniczy obowiązek udostępnienia dokumentacji bez zbędnej zwłoki, jednak przekazanie oryginału wcale nie jest najszybszym sposobem pozyskania danych. Wydając oryginał należy bowiem pozostawić kopię lub pełen odpis wydanej dokumentacji. Co więcej, wnioskującego o udostępnienie nie można obciążać kosztami wykonywanych na potrzeby świadczeniodawcy kopii czy odpisów. Dodatkowym problemem jest specyficzny charakter dokumentacji medycznej, w skład której mogą wchodzić niemożliwe do powielenia klisze, preparaty histopatologiczne czy bloczki parafinowe. Kwestie te mają zostać rozwiązane dzięki wprowadzeniu bardziej precyzyjnych zapisów przewidujących udostępnienie oryginałów na żądanie organów władzy publicznej albo sądów powszechnych, a także w przypadku, gdy zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta. Pojawia się także długo oczekiwana możliwość wykonywania fotokopii podczas wglądu do dokumentacji medycznej. Jeżeli jednak nie zostanie ustalone, czym jest fotokopia, powstaje pytanie, czy uprawnieni będą mieli prawo do wykonywania zdjęć, czy także możliwość skanowania lub kserowania dokumentacji własnym urządzeniem.

Nowy cennik Projektowana nowelizacja ustala wyrażone kwotowo maksymalne wysokości opłat za udostępnienie dokumentacji medycznej na poziomie: − 7,5 zł za stronę wyciągu lub odpisu dokumentacji medycznej (obecnie 8,3 zł), − 0,3 zł za sporządzenie kopii strony dokumentacji medycznej (obecnie 0,83 zł), − 1,5 zł za udostępnienie dokumentacji

na informatycznym nośniku danych (obecnie 1,67 zł). W poprzedniej nowelizacji wprowadzającej możliwość sporządzania wydruków zabrakło przepisu regulującego odpłatność za tę formę udostępnienia dokumentacji medycznej. Nie było zatem wiadomo, czy wydruk z systemu powinien być bezpłatny, czy też podmioty lecznicze mogą dowolnie ustalać odpłatność za jego wykonanie. Przyjęcie drugiego z rozwiązań mogło powodować wprowadzanie nieadekwatnie wysokich opłat, zwłaszcza za wydruki w kolorze. Mogłoby to realnie utrudnić dostęp do danych. W projekcie zaproponowano za stronę wydruku opłatę do 0,3 zł. Wprowadzono także możliwość skanowania dokumentacji. W uzasadnieniu projektu zapisano, że w przypadku wydawania skanów dokumentacji na nośniku, uprawniony będzie musiał opłacić usługę wykonania odwzorowania oraz pokryć koszt nośnika. W treści aktu prawnego nie zostało to precyzyjnie wskazane, co w konsekwencji może budzić wątpliwości przy udostępnianiu dokumentacji w tej formie.

Inne rozwiązania Postulat wprowadzenia wartości maksymalnej opłaty za udostępnienie dokumentacji medycznej wyrażonej w złotówkach, a nie za pomocą współczynnika, pojawia się od dawna. Warto porównać proponowane rozwiązanie do opłat pobieranych za sporządzanie kopii lub odpisów przez sądy. W przypadku postępowania karnego, kopia strony akt kosztuje 1 zł, natomiast jeżeli jest wydawana na informatycznym nośniku danych, opłatę powiększa się o 6 złotych za każdy wydany nośnik. W przypadku kopii dokumentów elektronicznych ponosi się jedynie koszt wydanego nośnika. Strona uwierzytelnionego odpisu kosztuje 6 zł zarówno w sprawach karnych, jak i cywilnych. Kwestia udostępniania dokumentacji medycznej powinna być zatem dokładniej przeanalizowana, natomiast definicja informatycznego nośnika danych, podział nośników i ich koszt wymagają szerszej analizy w całym systemie prawnym. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

37

pr ak t ycznie

Foto: eHealthWeek 2016

Tech Health News

Digital power to prevent diseases Vytenis Andriukaitis, EU Commissioner for Health and Food Safety, delivered an opening speech at eHealth Week 2016, a leading conference on digital healthcare in Europe. We live in a time where the shift from doctor-centered to patient-centered healthcare draws ever closer. In less than a decade, digital applications and digital solutions have found their way into our daily lives – including in the area of healthcare. People use more and more mobile devices allowing them to monitor their own health and wellbeing. At the same time, patients know more about their rights in healthcare and the possibilities of treating their condition due to widely available information on the Internet. Patients expect and demand top-quality healthcare. As a medi-

38

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

cal doctor myself, I support this change – where patients are empowered to make informed and appropriate decisions on their own health and wellbeing. eHealth could play an important role in further empowering patients. New innovative solutions such as mobile health apps can be very useful for preventing diseases. They enable people to take an active role in, for example, the management of their health by tracking their fitness and by monitoring their health status. This in turn can help in managing chronic conditions. eHealth creates new possibilities and opportunities to tackle some of Europe’s most pressing challenges in the healthcare sector. One of our great successes is our increasing longevity. But this success has created another challenge – an ageing population. The number of people aged over 65 years will nearly double in the coming decades; these people will represent about one third of the EU population by 2060.

Linked to longevity is the increase in the number of people with chronic diseases, putting further pressure on our healthcare systems. These challenges call for innovative solutions. Our progressively digitalised society can offer such solutions if we are able to properly harness and incorporate technological developments into our health systems. It is now time to make a move from developing and testing to actual implementation of eHealth solutions in health systems to reap their full benefits. In a WHO study, a lack of funding was found to be one of the biggest obstacles for countries to set up digital health systems. Thanks to the funding possibilities under the Connecting Europe Facility, the EU has pushed two cross-border eHealth solutions into an implementation phase – exchange of e-prescriptions and patient summaries. Member States for their part have shown great willingness to take eHealth forward to the next lev-

14 � 17 NOVEMBER 2016 DÜSSELDORF GERMANY www.medica-tradefair.com

» I believe the health sector can and must further harness the digital potential to create better, more efficient and sustainable healthcare; whilst boosting employment and stimulating innovation and competitiveness.«

Każdego roku w listopadzie MEDICA jest najważniejszym wydarzeniem dla ekspertów z branży. Światowe forum medyczne prezentuje szeroką ofertę produktową 5.000 wystawców. Wykorzystaj targi MEDICA i ich szczególną ofertę przygotowaną również dla Twojej specjalizacji. reklama

el. As many as 20 Member States filed an application under the Facility, and made the commitment to connect their health systems for the purpose of exchanging health data on e-prescriptions and patient summaries. I look forward to 2018 when the first exchanges between countries should go live. I believe the health sector can and must further harness the digital potential to prevent diseases; to create better, more efficient and sustainable healthcare for EU citizens; whilst boosting employment and stimulating innovation and competitiveness. Just over a year ago, the European Commission launched the Digital Single Market Strategy. Digitising the healthcare sector through eHealth solutions increases the competitiveness of the EU and at the same time creates high quality jobs. It is an important engine for innovative products and services as well as for creative solutions. An important aspect in order to achieve this is to invest more in the interoperability of ICT solutions and European standards. In order to live up to the commitments made in this Strategy, my priority is to foster the standardization and interoperability of eHealth solutions, and promote telemedicine and mHealth. […] It is clear that we must seize the opportunity to create a Europe where health systems are digitally connected and where all European citizens have access to high quality healthcare and their health data regardless of where they may be. 

WORLD FORUM FOR MEDICINE

BE PART OF IT!

www.ec.europa.eu Przedstawicielstwo targów w Polsce: A.S. Messe Consulting Sp. z o.o. Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia ul. Kazachska 1/57 _ 02-999 Warszawa 8/2016 tel. 22 855 24 90, 22 642 24 99 _ fax: 22 855 47 88 biuro@as-messe.pl _ www.as-messe.pl

39

pr ak t ycznie

85

Most Most common common reason reason for for attacking attacking health health information: information:

A HI

Medical Medical identity identity theft theft

77

A

MSS

HI

2 01 6

MSS

I N F O G

2 01 6 R A P H I C

I N F O G

% %

R A P H I C

Cybersecurity reports in 2016Cybersecurity

2 01 6

I N F O G

R A P H I C

Thre

belie 85 able Biggest cybersecurity 67 %

Results of risk assessmentcybersecurity

as a busine during the past year:

Biggest cybersecurity Most common Biggest elevating perceived Percentage of providers cybersecurity concerns of the future Top reasons reason for Top challenges cybersecurity as a business priority concerns of the future vulnerabilities providers to attacking to mitigating during the past year: for providers for providers:: health 85 % on cybersec for providers: cybersecurity risks:

prot

tools tools in in use: use:

Data encryption (in transit)

information:

Data encryption transit) Percentage of providers(in elevating 64% 64% cybersecurity as a business priority during the past year: %

85

77

59% 59%

Percentage of providers elevating Patch cybersecurity as amotivating business priority Top vulnerability reasons Top challenges Patch and and vulnerability management providers to increase focus to mitigating management during theonpast year: % 57% cybersecurity: cybersecurity risks:

85

57%

1

Ransomware Ransomware Lack of appropriate2

Medical identity theft

Data Data encryption encryption (at (at rest) rest)

Lack of appropriate Intrusion cybersecurity personnel Intrusion

A Biggest perceived what BiggestHere’s perceived HI TopHIT reasons motivating Top challengescybersecurity the industry cybersecurity MSS providers to increase focus to mitigating vulnerabilities reports in 2016 vulnerabilities on cybersecurity: cybersecurity risks: for providers: for providers: Phishing Lack of appropriate 77 % attacks cybersecurity personnel 1 Email 1 Email 59 %Here’s2what Mobile devices % Virus/ the HIT 2 industry Mobile67 devices Malware Lack of financial Internet 3 2016 of resourcesreports Internet of things things 3 in Percentage of providers e

55 %

Here’s what Here’s what the HIT industry the HIT industry reports in 2016

detection systems % detection systems 77 54%

59 %

3

Percentage of providers elevating cybersecurity as a business priority during the past year: %

Phishing attacks

54%

% Top challenges

69 59

% %

Email Mobile devices

77 %

cybersecurityTop personnel of things 3 Internet motivating reasons

Phish attack

% providers to increase focus to mitigating % Virus on cybersecurity: cybersecurity risks: Phishing Malw Phishing Lack of financial attacks attacks Biggest cybersecurity Cybersecurity Lack of appropriate resources % Phishing of theattacks future % personnel concerns tools in cybersecurity use: % % % Resu for providers: asses % Data encryption (in transit) Virus/ % Ransomware 64% Advanced Malware Advanced Lack of financial % persistent Data encryption (at rest) resources persistent 59% threat attacks of risk threat attacks % Results % Phishing

59

67

77

61 55

67

67

69

55 67 assessment 67authentication Multi-factor attacks and vulnerability reasons motivating Patch Top challenges Lack of financial Multi-factorTop % % Most common management resources % 39% 39% 61 57% providers to mitigating reason for % % Results of riskto increase focus 55 67on assessment Advanced Intrusion detection systems attacking cybersecurity: cybersecurity risks: persistent The 54% 2016 HIMS % Virus/ Malware authentication

61

health information:

threat attacks

Lack of appropriate cybersecurity personnel Most common

61cybersecurity sec 39% Phishinginformation Brute force Threats providers reason for % Brute force Threats % providers Medical % attacks attacks

attacking health information: Lack of financial

Malware protect protect against: against: 1 Email

59

77

67

Medical resources

identity theft

67 %

%

75 hea 74 follo 74 cybersecurity is 73 %% 77 Biggest c Cybersecurity 73 To access the f

for providers:

software believe they vulnerabilities are most Medical % able to detect Negligent identity theft and

2 Mobile devices Internet ofof things 3Results risk

protect insideragainst: attacks %

Negligent insider attacks

%

vulnerabilities for providers: 1

3

Negligent insider attacks

Data encryption (inBiggest transit)

cybersecurity

64% Biggest cybersecurity The 2016 HIMSS Cybersecurity Survey – sponsored by FairWarning – reflects the responses from concerns of the future tools in use: information security leaders who report having some degree of responsibility for information security in a concerns of the future U.S.-based healthcare providerthe organization, such asfrom at hospitals and long-term care facilities. This : for providers The 2016 HIMSS Cybersecurity Survey – sponsored by FairWarning – reflects responses Data encryption (at rest) survey is a follow-up to the inaugural 2015 HIMSS Cybersecurity report and evaluates a broad array of The 2016 HIMSS Cybersecurity Survey – sponsored by FairWarning – reflects the responses from for providers information security leaders :who report having some degree of responsibility forfocus information security in aand Data encryption (in 59% cybersecurity issues with special ontransit) the responses from acute non-acute healthcare providers.

Patch array and vulnerability survey is a follow-up to the inaugural 2015 HIMSS Cybersecurity report and evaluates rest) a broad of Most common Biggest perceived issues with special focus on%the responses from acuteData andencryption non-acute(at healthcare providers. management Data encryption (at rest) cybersecurity 69 cybersecurity issues with special focus on the responses from acute and non-acute59% healthcare providers. To access the full survey results, please visit www.himss.org/hitsecurity and follow #HITsecurity. 59% 57% cybersecurity reason for To access the full survey results, please visit www.himss.org/hitsecurity and follow #HITsecurity. Phishing Patch and vulnerability attacks Patch and vulnerability vulnerabilities management attacking Intrusion detection systems management 54% 61 %for providers: 57% 57% Sponsored by health Sponsored by Advanced Intrusion detection systems Multi-factor authentication Intrusion detection systems information: persistent 54% 1 Email 39% 54% threat attacks Medical Multi-factor authentication % authentication 61 2 Mobile devices Multi-factor39% identity theft 39% 3 Internet of things % Sponsored by

40

Threats providers

75 74 %

Threats providers Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016 believe

Internet of things

concerns for provid

information security leaders who report having some degree of responsibility for information security in a and follow #HITsecurity. To access the full long-term survey results, please visit www.himss.org/hitsecurity Data encryption (in transit)U.S.-based healthcare provider organization, such as at hospitals and care facilities. This 64% U.S.-based healthcare provider organization, such as at hospitals and long-term care facilities. This Ransomware 64% survey is a follow-up to the inaugural 2015 HIMSS Cybersecurity report and evaluates a broad array of

77

Email

Exploitation of known 2 Mobile devices software vulnerabilities

tools in use:

assessment

Cybersecurity

Cybersecurity tools in use:

Biggest perceived %

Biggest perceived attacking attacks identity theft U.S.-based believe are believe they theycybersecurity are most most health Exploitation of known % Brute force % Exploitation of known vulnerabilities providers 77 % information: able and % Threats is a 75 software vulnerabilities able to to detect detect andsurvey attacks % Virus/

%reason for

55 %77

Multi-factorMost authentication common

they are most

able to detect and protect against:

%

Brute force attacks Exploitation of known software vulnerabilities

believe they are most Threats providersable to detect % Brute andforce

75

attacks

Ransomware

69 % Phishing attacks

61 %

Advanced persistent threat attacks

61 %

75 % 74 %

Brute attack

Explo softw

believe they are most protect against: % Exploitation of known% Negli

Fo

t o:

de

sig

ne

db

yf

ree

pik

.c o

m

pr ak t ycznie

Nieuświadomione źródło zmian W jednym z ostatnich numerów OSOZ przedstawiliśmy wstępne wyniki badania przeprowadzonego w ramach projektu EPP−eHealth. Jego celem było zbadanie opinii pracowników opieki zdrowotnej na temat niezaspokojonych potrzeb oraz problemów, przed jakimi stoi system ochrony zdrowia, a także roli, jaką w ich rozwiązaniu mogą odegrać technologie ICT. Zidentyfikowano również możliwości i bariery rozwoju e-zdrowia. Tym razem przedstawiamy uzupełnione wyniki ankiety oraz porównujemy punkt widzenia polskich respondentów z ankietowanymi z zagranicy.

Natalia Matuszak, Mateusz Lichoń, Marcin Kautsch

Dobro pacjenta i starość Potrzebę upodmiotowienia pacjentów widzi 70% respondentów z Polski. Hiszpanów dostrzegających taką konieczność jest więcej, bo 92%, Duńczyków – 98% (odsetek osób nie popierających takich działań nie przekracza poziomu błędu statystycznego). Z jednej strony 7 na 10 respondentów to wysoki wynik, ale

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

41

pr ak t ycznie

z drugiej strony aż 3 na 10 pytanych zdaje się uważać, że w tym zakresie nic nie trzeba zmieniać i jest dobrze. Czy mają rację? Podobny rozkład zaobserwowano przy pytaniach dotyczących kolejnych problemów systemowych: możliwości zaspokajania potrzeb przez pacjentów oraz postępowania w chorobach przewlekłych. Jak widać, nie doceniamy tego, że pacjenci mogliby w większym stopniu sami dbać o swoje zdrowie. Nie mamy też poczucia skali problemów, jakie dla systemu ochrony zdrowia stanowią choroby przewlekłe. Przez lata nieliczni geriatrzy bili na alarm, pokazując pesymistyczne dane i prognozy demograficzne. Starzejące się społeczeństwo to problem wielu państw rozwiniętych. Oznacza więcej osób wymagających opieki z powodu chorób przewlekłych oraz mniej osób, które tej pomocy mogą udzielić. Do tego zmniejsza się liczba ludzi w wieku produkcyjnym, których można opodatkować, by uzyskać środki na opiekę medyczną. Wydaje się, że w końcu i do Polski dotarła świadomość, co to oznacza dla systemu, choć jeszcze nie w takim stopniu, jak do przedstawicieli innych krajów biorących udział w badaniu. Starzejące się społeczeństwo to także starzejące się kadry medyczne. Już widzimy, że i nas ten problem dotyczy. Jeżeli więc nie przekażemy pacjentom większej odpowiedzialności za ich własne zdrowie i leczenie, nie wyposażymy ich w narzędzia, za pomocą których będą mogli zaspokajać swoje potrzeby zdrowotne, to kto je zaspokoi? Wśród wspomnianych narzędzi warto wspomnieć np. bazy wiedzy i rzetelnych porad, telemonitoring, urządzenia wspomagające ćwiczenia rehabilitacyjne, przypominające o przyjmowaniu leków. Starsza część populacji autorów niniejszego artykułu pamięta jeszcze wizyty w siedzibie narodowej linii lotniczej i bilety drukowane na specjalnym papierze, w kilku kopiach. Dziś wystarczy przyłożyć telefon komórkowy do skanera. Taki sam postęp musi się dokonać w medycynie. Nie będziemy w stanie zaspokoić rosnących potrzeb zdrowotnych nie oddając części decyzji pacjentom. Nie wszystkich decyzji, ale tych, które pacjent może sam podjąć. Doskonałym przykładem są choroby przewlekłe. Pacjent cierpiący na taką chorobę ma większą świadomość tego, co się z nim dzieje, a odpowiednio wyszkolony może monitorować podstawowe parametry, podejmować samodzielnie niektóre decyzje, wiedząc, że w razie wątpliwości czy pogorszenia się

42

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

» Nie zaspokoimy rosnących potrzeb zdrowotnych, jeżeli pacjenci nie przejmą większej odpowiedzialności za zdrowie.«

migracja personelu i starzenie się kadry znacząco utrudniały zaspokajanie rosnącego zapotrzebowania na usługi zdrowotne. Ponadto zdajemy sobie najwyraźniej sprawę, że Polska nie jest krajem mogącym równie łatwo, jak jej zamożniejsi sąsiedzi, uzupełniać pojawiające się braki za pomocą importu kadr. Dużo większe szanse na to mają zamożniejsi Duńczycy czy Hiszpanie. W przypadku tych ostatnich nie ma też bariery językowej, która występuje w Polsce lub Danii.

stanu zdrowia ma obowiązek skonsultowania się z profesjonalistą. 84% polskich respondentów zgadza się ze stwierdzeniem, że starzejące się społeczeństwo to źródło istotnych problemów w ochronie zdrowia. Przekonanie to podzielają badani z Danii i Hiszpanii (89%). Ciekawe jest jednak to, że tylko 70% polskich respondentów jest zdania, że ICT może pomóc w rozwiązaniu problemu srebrnej ekonomii, pomimo że 83% dostrzega potencjał ICT w radzeniu sobie z chorobami przewlekłymi. Polacy zdają się nie zauważać związku pomiędzy tymi dwoma wyzwaniami.

ICT na ratunek Pytaliśmy ankietowanych, czy wykorzystanie ICT może wspomóc systemy opieki zdrowotnej w radzeniu sobie ze wskazanymi powyżej problemami. I w tym przypadku widać było istotne różnice w odpowiedziach respondentów pochodzących z różnych krajów. Jak wspomniano, dla polskich respondentów kwestie upodmiotowienia pacjentów, samodzielnego zaspokajania potrzeb zdrowotnych przez pacjentów i postępowania w chorobach przewlekłych nie są aż tak istotne jak dla osób w pozostałych krajach. Polaków charakteryzuje też relatywnie mniejsza wiara w to, że ICT jest sposobem na wspomniane wyzwania. Natomiast większym obawom o braki kadrowe (w porównaniu do pozostałych krajów) towarzyszy silniejsza na-

Najważniejsze są kadry? Niedostrzeganie zależności pomiędzy chorobami przewlekłymi a starzeniem się społeczeństwa zaskakuje tym bardziej, że – zgodnie z wynikami ankiety – Polacy zdecydowanie bardziej (81%) niż inni (61% respondentów w Danii i 65% w Hiszpanii) obawiają się braków wykwalifikowanego personelu medycznego. Zapewne wynika to z doświadczeń ostatnich lat, kiedy zjawiska takie, jak

pr ak t ycznie

dzieja (72%) na to, że ICT jest jedną z metod radzenia sobie z niedoborami pod względem liczby lekarzy i pielęgniarek (przekonanie takie wyraziło zaledwie 48% duńskich i 43% hiszpańskich respondentów). Jednocześnie bardzo wielu spośród ankietowanych Polaków (88%) uważa, że ICT może prowadzić do zmniejszenia liczby błędów klinicznych, chociaż nawet w tym obszarze są mniejszymi optymistami niż respondenci z Danii (96%) i Hiszpanii (98%). Podobny rozkład pojawił się w odpowiedziach na pytanie o możliwości zmniejszenia obciążenia pracą klinicystów (85% w Polsce, 91% w Danii i aż 94% w Hiszpanii). Wniosek: choć w mniejszym stopniu niż reprezentanci innych krajów, to jednak pokładamy nadzieję w rozwiązaniach ICT, upatrując w nich szansę na poprawę sytuacji kadrowej polskiej ochrony zdrowia.

Ale czy się uda? W przypadku pytań dotyczących barier we wdrażaniu rozwiązań ICT, polskich respondentów charakteryzował spory sceptycyzm. Dla 84% respondentów cena stanowi przeszkodę w adaptacji e-zdrowia. Dla porównania, z opinią taką zgodziło się 66% Hiszpanów i raptem 44% Duńczyków. Przyglądając się bliżej problemowi widzimy sporą różnicę punk-

tów widzenia. Podczas, gdy respondenci z kraju twierdzili, że „nie możemy wprowadzać e-zdrowia, bo ono jest bardzo drogie i wiąże się z kosztownymi inwestycjami”, Hiszpanie byli z kolei zdania, że „e-zdrowie sporo kosztuje, ale musimy je wdrażać, bo przecież ono pozwala osiągać oszczędności, a my mamy kryzys”. Dla Duńczyków element ceny odgrywał niewielkie znaczenie. Ponad 70% polskich respondentów wskazało także szereg innych barier, jakie stoją na drodze rozwoju e-zdrowia. Było to niezrozumienie potrzeb klientów ze strony dostawców rozwiązań ICT (75%). Wdrażanie omawianych rozwiązań utrudnia także postawa płatnika usług zdrowotnych wobec e-zdrowia (74%, podobnie do Hiszpanów), a także lekarzy ─ 72% (tyle samo co w Hiszpanii, choć w Danii zaledwie 46%). Kolejnymi barierami rozwoju ocenianymi w ankiecie były brak wiedzy technicznej jednostek dokonujących zamówień i brak technologii, za pomocą której można by świadczyć usługi e-zdrowia (70%). W porównaniu z przytoczonymi wcześniej odpowiedziami, stosunkowo niewielkie obawy budzi w Polakach opór pacjentów, jaki mógłby towarzyszyć wdrażaniu takich rozwiązań (41%). Zdecydowanie silniejszy jest on u Hiszpanów (54%), a znacznie mniejszy w przypadku Duńczyków (28%).

Tak, ale… Przedstawione wyniki ankiety pokazują, że Polacy dostrzegają problemy, z jakimi musi się zmierzyć system opieki zdrowotnej. Braki kadrowe i starzejące

» Musimy zdać sobie sprawę, że technologie mogą być odpowiedzią na niektóre wyzwania ochrony zdrowia.«

Na łamach czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia systematycznie prezentujemy postępy realizacji projektu EPP-eHealth oraz kluczowe wnioski. EPP-eHealth jest finansowany przez Komisję Europejską w ramach projektu Horyzont 2020.

się społeczeństwo silniej do nas przemawiają niż konieczność upodmiotowienia pacjentów, ich większa władza i postępowanie w chorobach przewlekłych. Mamy mniejszą nadzieję na możliwość rozwiązania tych ostatnich problemów przez e-zdrowie, jednocześnie mocniej wierząc, że załatamy nim braki kadrowe. W mniejszym stopniu niż inni – choć w dalszym ciągu jednak dość mocno – wierzymy w potencjał e-zdrowia w takich kwestiach, jak zmniejszenie liczby błędów klinicznych lub obciążenia pracą klinicystów. Oczywiście można pokazywać liczne przykłady na to, że inwestowanie w nowości IT często kończy się niepowodzeniem. Ale nieinwestowanie zawsze kończy się katastrofą. Jeżeli chcemy zmieniać system, to musimy stosować nowe narzędzia i rozwiązania. Przydałoby się więc patrzeć na nie bardziej z perspektywy hiszpańskiej („wiemy, że to drogie, ale dzięki temu oszczędzimy – będziemy mogli lepiej zaspakajać potrzeby zdrowotne”) niż polskiej („o matko, to takie drogie, nie stać nas na to!”). Brakuje nam świadomości siły i potencjału e-zdrowia. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

43

nowe idee

Foto: designed by freepik.com

Pory roku menedżera

Sezonowość zjawisk epidemiologicznych jest czymś oczywistym. Rzadziej odwiedzamy lekarzy i korzystamy z usług medycznych w okresach wakacyjnych, zdecydowanie częściej w sezonach przeziębieniowych (jesień – wiosna). Uwzględnienie sezonowości powinno być jednym z istotnych czynników w planowaniu budżetu w placówkach ochrony zdrowia. Zwłaszcza tam, gdzie rezerwy kapitałowe są niewielkie, a utrzymanie płynności finansowej – trudne.

44

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Marek Kubicki Care Experts

W zależności od rodzaju prowadzonej działalności, ta sama pora roku i czynniki zewnętrzne mogą mieć zupełnie odmienny wpływ na budżet danego podmiotu.

Umowy abonamentowe, stałe kwoty ryczałtowe Wakacje są najlepszą porą roku dla jednostek, które swoje przychody opierają na stawce kapitacyjnej (POZ) bądź abonamentach medycznych. Jednak tylko wtedy, gdy większość personelu jest za-

nowe idee

trudniona na kontraktach gospodarczych (wynagrodzenie miesięczne) albo na zadzie podziale przychodów za pacjenta (proporcją 50/50, 60/40 itd.), bądź też usługa jest realizowana w sieci podwykonawczej. Mniejsze wykorzystanie, sezon urlopowy i pustki w przychodniach gwarantują wysoką rentowność kontraktów (stałe przychody, niskie koszty) i swoiste „żniwa” finansowe dla tego typu placówek. Stąd z reguły doskonałe wyniki takich sieci medycznych jak Lux-Med, Medicover, czy Enel-Med. W różny sposób wygląda to w POZach. Te prowadzone jednoosobowo, gdy właściciel chcąc wyjechać na urlop musi zatrudnić lekarza z zewnątrz, z reguły płacąc mu wysoką stawkę, nie zawsze zaliczają wakacji do udanych. Zwłaszcza, że przy ponad 2000 złożonych deklaracji bardzo rzadko zdarzają się sytuacje prawdziwego spokoju i wakacyjnej atmosfery. Prawie zawsze natomiast są osoby wymagające pomocy. W przypadku spółek bądź większych POZ-ów, zatrudniających szereg lekarzy na kontraktach, sprawa wygląda analogicznie jak w sieciach medycznych – mniejsze koszty laboratorium, diagnostyki i lekarzy, stały przychód z kapitacji, a tym samym większy zysk.

Fee for service, przychody zależne od wykonania Zupełnie inaczej przeżywają wakacje jednostki uzależnione od przychodów z komercji, płatnej po wykonaniu. Brak pacjentów, a tym samym przychodów, jest tylko w niewielkiej części rekompensowany mniejszymi kosztami lekarskimi. Koszty stałe utrzymania placówki (czynsz, eksploatacja), personel administracyjny, koszty zarządu nie zmieniają się w wakacje. Spadek przychodów wynoszący często od 30–50% w porównaniu z miesiącami „chorobowymi” – marcem lub listopadem – nie równoważy niższych o 5–15% kosztów związanych z wynagrodzeniem lekarzy na kontraktach. Oczywiście proporcje kosztów stałych i ew. oszczędności na wynagrodzeniach są różne w każdej z placówek. Jednak generalny trend – czyli gorsze wyniki finansowe w wakacje – jest raczej bezdyskusyjny. Placówki z kontraktem z NFZ Dla placówek NFZ-owych wakacje to także oszczędności na kosztach personelu, jak i czas na „zejście” z nadwykonań. O ile oczywiście nie jest się szpita-

» Zarządzanie placówką wymaga uważnego śledzenia analiz epidemiologicznych i elastycznego alokowania zasobów.« lem z SOR-em znajdującym się w miejscowościach wakacyjnych, czyli np. nad polskim morzem. Brak lekarzy i wykonania kontraktu nie są problemem, jeżeli w poprzednich miesiącach zostały stworzone nadwykonania. W szpitalach to często czas, gdy dokonuje się taktycznych remontów oddziału do 14 dni i wysyła się personel na urlopy. Oczywiście nie wszędzie i nie w każdym przypadku jest to możliwe – zwłaszcza tam, gdzie wykonuje się zabiegi w trybie ostrym, a nie planowym.

Problemy kadrowe z personelem średnim O ile lekarzy etatowych i tych pracujących na kontraktach z reguły w sezonie urlopowym mogą zastąpić inni pracownicy, zwiększając – nierzadko z przesadą – liczbę godzin pracy, o tyle personel średni (głównie pielęgniarski), który dużo częściej jest zatrudniany na etatach, już tak łatwy do zastąpienia nie jest. Zwłaszcza, jeżeli przyjmie się interpretację mówiącą, że zatrudnienie tego samego pracownika, w tym samym zakładzie pracy, przez inną firmę zewnętrzną (w celu uniknięcia składek) jest działaniem wymagającym oskładkowania kosztów pracy – w tym także wstecz. Znalezienie zastępstwa na krótki okres wakacyjny w niewielkich jednostkach może skutkować koniecznością zaproponowania stawki wyższej niż standardowa. Albo uruchomieniem nadgodzin dla zatrudnionego personelu, co z punktu widzenia finansowego będzie analogiczne, jak znalezienie istotnie droższego pracownika. Marketing i sprzedaż Wakacje to z reguły martwy sezon na działania komunikacyjne i sprzedaż usług. Brak klientów, brak decydentów, którzy mogliby wykupić pakiety lub rozpisać przetarg, a wreszcie urlopy samych pracowników działów handlowych i marketingu powodują, że nikt nie podejmuje spektakularnych decyzji. Tym samym choć nie ma wzrostów, to raczej nie ma też spadków przychodów. Zwłaszcza w przypadku abonamentowych usług komercyjnych. Dla placó-

wek bazujących na kontraktach z NFZ, wakacje były często okresem aneksów (i ewentualnych przesunięć w kontraktach na drugie półrocze), a tym samym przynajmniej początek okresu urlopowego był często pracowity. W tym roku jedynym poważnym wydarzeniem było obniżenie wyceny w kardiologii. Wszyscy inni uczestnicy rynkowi czekają na rozstrzygnięcia pod koniec roku. Biorąc pod uwagę atmosferę wokół zmian w NFZ, to może być naprawdę gorąca jesień. Z punktu widzenia finansowania placówek dużo bardziej gorąca od „letniego” lata. Oczywiście poza placówkami, które swoje działania opierały na kontrakcie w kardiologii interwencyjnej. Dla nich lato można było zaliczyć do niezwykle trudnych i wymagających przemyślenia na nowo całego modelu biznesowego.

Piony finansowe i zarząd W większych spółkach koniec wakacji to zamknięcie półrocza, finalne prognozy na rok bieżący i budżety na rok kolejny. Zwłaszcza przełom sierpnia i września jest często kluczowy dla podejmowania decyzji inwestycyjnych, alokacji dodatkowych środków, czy zmian w zatrudnieniu. Jednostki medyczne, w tym przede wszystkim prywatne, które swoją działalność opierają na kontrakcie z NFZ, planowanie roku 2017 mogą zaliczyć do kategorii magii i wróżbiarstwa, a nie do analizy finansowej. Trochę lepiej wygląda sytuacja dla dużych jednostek publicznych, jak i podmiotów prywatnych, które działają bez NFZ-u, bądź stanowi on tylko ułamek ich działalności. Nawet jednak na nich zmiany rynkowe w służbie zdrowia z pewnością odcisną swoje piętno. A tym samym sprawią, że koniec spokojnego lata zapowiada raczej burzliwą i pełną niepokojów jesień. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

45

nowe idee

Kreatywnie

Cyfrowe i rzeczywiste w jednym W ostatnich tygodniach trudno było nie usłyszeć o zdobywającej szturmem popularność grze Pokemon Go. Jej sukces jest efektem płynnego połączenia świata realnego z wirtualnym, czyli tzw. augmented reality. Ta obiecująca technologia wdziera się powoli do ochrony zdrowia.

Foto: Pokemon Go

Wirtualne stwory widziane tak, jakby faktycznie stały przed nami i poruszały się w naturalnym środowisku – wszystko dzięki zastosowaniu kamery w telefonie komórkowym i GPS-u. Tak augmented reality (AR) zaciera granice pomiędzy tym, co realne a tym, co wirtualne. Miliony ludzi na całym świecie dały się wciągnąć w grę, która jest zaledwie próbką tego, jak rzeczywistość wzbogacona zmieni nasze życie. Rzeczywistość wzbogacona różni się od rzeczywistości wirtualnej (VR) uzupełnianiem realnego świata o cyfrowe elementy (w przypadku VR mamy do czynienia z całkowicie wygenerowanym komputerowo światem). Dzięki technologii możemy wchodzić w interakcje z cyfrowym obrazem, pozostając nadal w naturalnej przestrzeni. AR może ułatwić ratowanie ludzkiego życia. Przykładem jest zastosowanie aplikacji AED4EU w specjalnym środowisku AR. Aplikacja stworzona w Uniwersyteckim Centrum Medycznym Radbound (Holandia) służy do szybkiej lokalizacji defibrylatorów w najbliższym otoczeniu. Przesuwając telefon w otoczeniu, na ekranie zobaczymy dokładne położenie urządzenia AED osadzone w otaczającym krajobrazie, a nie na zwykłej mapie. Dużym ułatwieniem jest Google Glass – urządzenie w formie okularów wyświetlające cyfrowe obrazy w polu widzenia. Z ich pomocą australijska firma Small Word przeprowadziła testy aplikacji dla młodych matek, dzięki której te mogły obserwować w czasie rzeczywistym wskazówki, jak prawidłowo karmić piersią. Z kolei aplikacja EyeDecide wykorzystuje kamerę w telefonie komórkowym do prezentowania pacjentowi objawów róż-

nych chorób oczu. Zamiast opisywać czasami trudne do przekazania symptomy, lekarz może je zasymulować. Pacjent jedynie potwierdza, które objawy występują u niego. Pielęgniarki i lekarze mogą już dziś korzystać z technologii AR w urządzeniach pokazujących rozkład żył w ciele człowieka, wyświetlając je na powierzchni skóry. Inna aplikacja, Zombies, Run!, motywuje do biegania przez… umieszczanie w otoczeniu biegacza wirtualnych zombie, które można usłyszeć i zobaczyć na ekranie podczas biegania. Dla niektórych to sposób motywacji do sportu, ale także metoda urozmaicenia monotonnego treningu. Zamiast czytania długich opisów działania leków pacjenci będą mogli zobaczyć sposób działania i efekty terapii, co powinno wzmocnić ich zaangażowanie w regularne przyjmowanie przepisanych środków. Okulary HoloLens firmy Microsoft pozwalają studentom medycyny pracować na wirtualnych modelach pacjenta osadzonych na realnym stole operacyjnym lub w gabinecie lekarskim. Lekarze mogą w ten sposób przygotowywać się do skomplikowanych operacji, a podczas nich obserwować przed sobą niedostrzegalne gołym okiem elementy ludzkiego ciała. Szybko pojawiają się nowe zastosowania rzeczywistości wzbogaconej w ochronie zdrowia i można się spodziewać, że zdobędą ogromną popularność, tak samo jak stało się to w przypadku Pokemon Go. 

Dołącz do dyskusji. Jak rzeczywistość wzbogacona może być wykorzystana w ochronie zdrowia? Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

nowe idee

Inspiracje

MÓJ LEKARZ – SMARTFON „Zdrowie mobilne zmieni fundamentalnie ochronę zdrowia. Telekonsultacje z wykorzystaniem miniaturowych urządzeń diagnostycznych wyprą część tradycyjnych wizyt. Porad psychologicznych udzielą wirtualni asystenci, awatary konstruowane w oparciu o sztuczną inteligencję. Mimo to, zawody medyczne będą tak samo ważne jak dziś.” Niezależnie od wykonywanej profesji, rewolucja technologiczna oznaczać będzie coraz większą automatyzację i zmianę popytu na określone umiejętności. Dotyczy to także lekarzy. Za przykład mogą posłużyć historyczne zmiany w innych sektorach. W 1900 roku aż 41% ludności USA pracowało w rolnictwie. Sto lat później odsetek ten spadł do zaledwie 2%. Zatrudnienie w przemyśle wytwórczym zmieniło się z 30% w 1950 roku do 10% obecnie. Przemiany gospodarcze i postęp cyfryzacji analogicznie wpłyną na rynek ochrony zdrowia i zapotrzebowanie na kadry medyczne. Jednak lekarze oraz pielęgniarki pracujący dziś w swoich zawodach nie muszą się martwić o swoją przyszłość. Z prostego powodu: na chwilę obecną – także w Polsce – występuje spory deficyt kadr medycznych. Będzie się on sukcesywnie powiększał wraz ze starzeniem się społeczeństwa i kadr medycznych. Według Światowej Organizacji Zdrowia, na świecie brakuje 4,3 miliona lekarzy i 27,3 miliona pielęgniarek. Przepaść pomiędzy popytem a podażą może zniwelować postęp w technologiach informacyjno-komunikacyjnych. W dreszczowcu pt. „Cela” autorstwa Robina Cooka – nota bene lekarza – smartfony przejmują rolę lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Specjaliści różnych dziedzin funkcjonują jako awatary zbudowane na podstawie skomplikowanych algorytmów, dostarczające porad 24 godziny na dobę w systemie idealnie spersonalizowanej ochrony zdrowia. Każdy pacjent może wybrać dowolnego awatara – jego wiek, płeć, ton głosu, charakter itd. To dopiero wizje przyszłości. Jak na razie aplikacje zdrowotne wspomagają decyzje dotyczące zdrowego stylu życia, a konsultacji telemedycznych udzielają prawdziwi lekarze. Rosnące zaangażowanie pacjentów i przejmowanie odpowiedzialności za swoje zdrowie doprowadzi do obniżenia liczby wizyt. Nie sama technologia w sobie, ale świadomy pacjent będzie przełomowym elementem zmian zachodzących w ochronie zdrowia. Kilka faktów tłumaczy rosnącą popularność wykorzystania rozwiązań mobilnych w celach zdrowotnych: niedobór kadr medycznych, długi czas oczekiwania na wizytę (w Stanach Zjednoczonych wynoszący średnio 2,5 tygodnia), rosnące zagrożenia wynikające z niezdrowego trybu życia (potrzeba bieżącego doradztwa w zakresie profilaktyki), popularyzacja smartfonów. W 2014 roku ukazał się raport firmy Teleadoc oparty na doświadczeniach wyniesionych ze 120 000 udzielonych telewizyt. Wynika z niego, że nawet przy bardzo

zbliżonej cenie telekonsultacji w stosunku do wizyty osobistej, dla pacjenta duże znaczenie mają korzyści dodatkowe – dłuższy czas konsultacji, dostępność w trybie 24/7, prostota obsługi, brak straty czasu na podróż i oczekiwanie w ośrodku zdrowia. Zanim świadczenie teleusług stało się możliwe, popularyzacja Internetu doprowadziła m.in. do dynamicznego rozwoju portali społecznościowych zrzeszających pacjentów (np. PatientsLikeMe). Z badania przeprowadzonego przez Cisco w USA wynika, że 70% osób wybrałoby wizytę wirtualną zamiast tradycyjnej. Nic dziwnego, w Stanach Zjednoczonych średni czas konsultacji medycznej wynosi 7 minut, a czas spędzony w poczekalni – 62 minuty. Liderzy rynku przewidują, że już za kilka lat to telewizyty będą najczęściej wybieraną formą kontaktu z lekarzem. Z kolei firma konsultingowa Deloitte prognozuje, że każdy wzrost liczby wizyt telemedycznych o 100 mln może być źródłem oszczędności na poziomie 5 mld USD w stosunku do wizyt tradycyjnych. Zwykły telefon komórkowy ma jednak ograniczone możliwości komunikacji. Lekarz nie może dokładnie zbadać pacjenta, ocenić jego stanu zdrowia na podstawie badania fizykalnego. Odpowiedzią są tzw. kioski zdrowia rozstawione w centrach miast lub np. w galeriach handlowych, wyposażone we wszystkie niezbędne narzędzia: wysokiej jakości kamery, ciśnieniomierz, stetoskop, termometr, szybkie testy krwi itd. Pacjent wykonuje badania samodzielnie, podążając za szczegółowymi wskazówkami lekarza. W tym modelu nie trzeba posiadać telefonu komórkowego, aby skorzystać z tele-wizyty w najbliższym otoczeniu. W koncepcji zdrowia mobilnego smartfon jest jedynie narzędziem umożliwiającym łatwą komunikację pacjenta z lekarzem, pielęgniarką lub – w przyszłości – wirtualnym asystentem zdrowia. Pacjenci zawsze będą potrzebowali realnego kontaktu z lekarzem, podczas którego duże znaczenie mają czynniki miękkie, jak empatia, rozmowa, zrozumienie, poczucie opieki i bezpieczeństwa. Wkrótce maszyny prześcigną człowieka pod względem możliwości analitycznych, sztuczna inteligencja (jak już ma to miejsce w przypadku komputera Watson w onkologii) będzie dysponowała wiedzą, jakiej nie jest w stanie gromadzić i przetworzyć lekarz. Choć narzędzia pracy i umiejętności lekarzy będą się na pewno zmieniać, nie powinni się oni bać o swoje miejsca pracy i prestiż zawodu. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

47

eduk acja

Zdjęcie: „Od papierowej do cyfrowej Polski”, Ministerstwo Cyfryzacji

E-zdrowie według Ministerstwa Cyfryzacji W czerwcu odbyła się prezentacja strategii cyfryzacji administracji w Polsce w ramach Planu na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Przedstawiono założenia cyfryzacji obszaru ochrony zdrowia pod agendą Ministerstwa Cyfryzacji. W strukturze prac nad cyfryzacją uwzględniono udział MZ oraz „ekspertów rynkowych”. Wiktor Pałys

Założenia realizacji e-zdrowia zaprezentowano na trzech stronach dokumentu. Dotychczasowe plany dla projektu P1 (opisane przez CSIOZ kilka miesięcy temu) zostały przedstawione jako jeden z składowych elementów cyfryzacji ochrony zdrowia. Istotnym, wcześniej nie prezentowanym akcentem, jest powrót do kart KUZ i KSM. Jak pamiętamy, karty te były już uwzględniane w pierwotnym planie projektu P1, jednak z czasem z nich zrezygnowano. Nie zostały również uwzględnione w pakiecie aktów prawnych zmieniających Ustawę o systemie informacji w ochronie zdrowia z 2015 roku. Ówczesna rezygnacja z kart była szeroko krytykowana przez ekspertów systemu ochrony zdrowia, informatyki, kryptografii i ochrony danych osobowych, szczególnie w kwestii pozostawienia luki w spo-

48

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

sobie autoryzacji dostępu do danych medycznych. Zaproponowane zastosowanie ePUAP oraz podpisu cyfrowego nie znalazły poparcia. W przedstawionej strategii karty wydają się być koniecznym filarem funkcjonowania systemu i nadano im odpowiedni, wysoki priorytet. Ponadto, według zapisów dokumentu, „określenie finalnej populacji objętej zakresem wydania KUZ” oznaczono jako cel już zrealizowany. Z kolei załączony do strategii harmonogram prac przewiduje dystrybucję kart już za 2 lata (trzeci kwartał 2018 roku). Przyjęty nacisk na wprowadzenie kart wydaje się być obecnie bardziej istotny niż wdrażanie poszczególnych składowych systemu P1. Karta z jednej strony podkreśla znaczenie w strategii obywatela – pacjenta, wokół którego opieka w systemie ochrony zdrowia powinna być koordynowana, z drugiej – stanowi namacalny śro-

dek motywujący do przejęcia osobistej odpowiedzialności za własne zdrowie. W sytuacji równolegle rozwijanych systemów regionalnych i centralnych, unifikacja sposobu uwierzytelniania dostępu zyskała właściwy priorytet. Przykładem jest uwzględnienie w strategii e-Rejestracji, systemu którego koncepcja ma być dopiero opracowana. Funkcjonalności P1 zostały przedstawione jako kolejne składowe strategii dla e-zdrowia. Trudno obecnie przewidzieć, jak założenia dokumentu „Od papierowej do cyfrowej Polski” przełożą się na proces informatyzacji z punktu widzenia podmiotu leczniczego. Czy data obowiązkowego prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej od stycznia 2018 roku będzie miała zastosowanie biorąc pod uwagę harmonogram działań ujętych w strategii? Dopiero od trzeciego kwartału 2018 roku uwzględniono „akceptację mechanizmów identyfikacji, uwierzytelnienia i podpisu przez inne systemy/podmioty”, co może sygnalizować, iż dopiero od tego czasu nastąpi integracja kart z systemami zarówno HIS i regionalnymi. Szeroko rozumiane procesy informatyzacji systemu ochrony zdrowia okazały się trudne do realizacji. Proces digitalizacji szpitali, AOS i POZ był wynikiem

eduk acja

» Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego powinny być przepustką do danych medycznych pacjenta.« konieczności obsługi rozliczeń z płatnikiem, a nie tworzenia EDM. Dopiero powszechne wdrożenie rozwiązań regionalnych i centralnych odpowie na pytanie, czy systemy są wystarczająco interoperacyjne. Praktyka wykazała, że dotychczas nie uwzględniano ani roli, ani obecności pacjenta – obywatela w wymienionych procesach. Mam nadzieję, że nowa strategia ma szansę to zmienić. Funkcjonalność Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego powinna również zachęcić

twórców aplikacji medycznych do rozwijania dedykowanych rozwiązań rozszerzających jej funkcjonalność. Sama obecność KUZ w systemie ochrony zdrowia być może stanie się punktem wyjścia dla kolejnych usług i świadczeń, podobnie jak stało się z kartami zbliżeniowymi czy telefonami komórkowymi. Z punktu widzenia pracownika systemu ochrony zdrowia, karta powinna rozwiązać problem autoryzacji dostępu do systemów IT. Kluczowa wydaje się być jej uniwersalność wobec wszystkich stosowanych systemów, m.in. e-zwolnień oraz dostępu do serwisu NFZ. Wśród

kart nie pojawiła się karta administratora danych, którą wcześniej uwzględniono w P1. Według harmonogramu prac, już za kilka miesięcy powinniśmy poznać postępy jego realizacji. Istotne jest, iż e-zdrowie trafiło do rządowej strategii, tym razem pod egidą Ministerstwa Cyfryzacji. Osobiści uważam, że obrano właściwy kierunek i priorytet działania. W szerszym kontekście zmian systemowych, gdzie zakłada się koordynację opieki nad pacjentem, obecność narzędzia typu KUZ powinna dać więcej korzyści niż obecnie przypuszczamy. 

Strategia „Od papierowej do cyfrowej Polski” dostępna jest na stronach Ministerstwa Cyfryzacji: www.mc.gov.pl Zeskanuj kod, aby pobrać dokument w wersji PDF.

reklama

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

49

eduk acja

50

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

eduk acja

zapowiedź

29 września | Poznań V OGÓLNOPOLSKIE FORUM MEDYCZNE www.dmpgroup.pl

Kluczowe tematy: fundusze inwestycyjne na rynku medycznym, dotacje UE, nowe uprawnienia pielęgniarek i położnych, likwidacja NFZ i budżetowanie szpitali. Udział w konferencji jest bezpłatny.

9–11 października | Berlin WORLD HEALTH SUMMIT www.worldhealthsummit.org

Jedna z najbardziej prestiżowych konferencji zdrowia publicznego w Europie. Wśród prelegentów: ministrowie zdrowia, laureaci nagrody Nobla, autorytety medycyny.

21 października | Katowice NOWE WYZWANIA DLA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH www.osoz.pl/nowewyzwania

Bezpłatna konferencja Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. Aktualne zagadnienia w pielęgniarstwie i położnictwie, perspektywy rynku, aspekty etyczne zawodu, nowe technologie IT.

18–19 listopada | Kraków KARDIOLOGIA PREWENCYJNA 2016 www.kardiologiaprewencyjna.eu

relacja

DO POBRANIA

8–10 czerwca | Amsterdam eHealthWeek 2016 W jaki sposób świadczeniodawcy powinni zadbać o bezpieczeństwo danych pacjenta?

Frederik Mennes (Vasco Data Security): W krótkiej perspektywie prawidłowa ochrona danych pozwoli uniknąć przykrych konsekwencji prawnych i finansowych w przypadku wycieku lub kradzieży informacji medycznych. Długofalowo mówimy z kolei o prestiżu i wizerunku placówki, a także budowaniu zaufania pacjentów do narzędzi e-zdrowia. Bez niego adaptacja rozwiązań IT w ochronie zdrowia nie będzie przebiegała tak szybko, jakbyśmy sobie tego życzyli. Aby prawidłowo zabezpieczyć dane, w pierwszej kolejności trzeba wziąć pod uwagę wymagania prawne i administracyjne w tym zakresie. W miarę postępu procesów digitalizacji, są one coraz bardziej precyzyjne i restrykcyjne. Z technicznego punktu widzenia ważne jest zwrócenie uwagi na szyfrowanie danych oraz ochronę dostępu do zgromadzonych zbiorów informacji poprzez odpowiednie stopnie uprawnień i autoryzacji. Ponadto warto pamiętać, że wycieki informacji dotyczą nie tylko elektronicznych kartotek, ale występują często w procesie przetwarzania informacji w ramach placówki medycznej. Przykładem są raporty organizacyjne i analizy medyczne przeprowadzane na zebranych zbiorach danych. Często zapominamy też o takich wrażliwych punktach zarządzania informacją, jak wystawianie elektronicznej recepty. Trzeba z dużą uwagą kontrolować, kto posiada uprawnienia do tej czynności. Podsumowując, świadczeniodawcy muszą przede wszystkim dobrze zrozumieć otoczenie, w jakim funkcjonują. Po pierwsze – bieżący przegląd zmieniających się szybko wymagań prawnych, które mogą być zaszyte w wielu różnych przepisach. Po drugie – angażowanie użytkowników w proces tworzenia procedur bezpieczeństwa i systemu autoryzacji. I po trzecie – współpraca z zaufanymi dostawcami rozwiązań IT posiadającymi know-how i doświadczenie.

RAPORT IN SILICO CLINICAL TRIALS 118 stron | Bezpłatny | ENG www.avicenna-isct.org

Komputerowe symulacje w badaniach klinicznych mogą zrewolucjonizować przemysł farmaceutyczny. Ciekawa analiza perspektyw dla cyfrowego testowania leków i urządzeń medycznych.

RAPORT EUROPEAN CITIZENS’ DIGITAL HEALTH LITERACY 221 stron | Bezpłatny | ENG www.ec.europa.eu

Jak mieszkańcy różnych krajów UE wykorzystują Internet do poszukiwania informacji związanych ze zdrowiem? Zagadnienia alfabetyzacji zdrowotnej w Internecie w liczbach i statystykach.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

51

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia. OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W lipcu W ODNIESIENIU DO czerwca

66 116 zł

63 436 zł

2 368 zł

2 094 zł

1 859 zł

1 436 zł

czerwiec

lipiec

czerwiec

lipiec

czerwiec

lipiec

-2680 zł

-4,1%

-274 zł

-11,6%

-423 zł

-22,8%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2016 (prognoza) I 2015

777 932 zł

837 345 zł

41 752 zł

43 171 zł

17 135 zł

20 029 zł

2015

2016

2015

2016

2015

2016

+59 413 zł

7,6%

+1420 zł

3,4%

+2894 zł

16,9%

lipiec WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 49 491 zł Podkarpackie 55 341 zł Kujawsko-Pomorskie 56 247 zł

Świętokrzyskie 1 564 zł Opolskie 1 616 zł Łódzkie 1 731 zł

Kujawsko-Pomorskie 1 008 zł Opolskie 1 023 zł Świętokrzyskie 1 100 zł

Małopolskie 66 827 zł Dolnośląskie 75 015 zł Mazowieckie 75 967 zł

Pomorskie 2 457 zł Mazowieckie 2 479 zł Zachodniopomorskie 2 505 zł

Mazowieckie 1 619 zł Dolnośląskie 1 631 zł Podkarpackie 2 108 zł

prognoza 2016 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 655 366 zł Kujawko-Pomorskie 713 919 zł Świętokrzyskie 743 501 zł

Świętokrzyskie 32 557 zł Opolskie 33 953 zł Kujawsko-Pomorskie 37 811 zł

Opolskie 13 223 zł Warmińsko-Mazurskie 13 650 zł Kujawsko-Pomorskie 13 749 zł

Podlaskie 902 152 zł Dolnośląskie 958 271 zł Mazowieckie 1 007 959 zł

Podkarpackie 47 753 zł Dolnośląskie 49 939 zł Mazowieckie 54 642 zł

Dolnośląskie 21 690 zł Mazowieckie 23 094 zł Podkarpackie 36 566 zł

lipiec WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Mazowieckie –6 151 zł Dolnośląskie –5 815 zł Podlaskie –4 518 zł

Mazowieckie –564 zł Dolnośląskie –396 zł Lubelskie –394 zł

Dolnośląskie –737 zł Mazowieckie –691 zł Śląskie –552 zł

Świętokrzyskie 183 zł

Pomorskie 34 zł Zachodniopomorskie 43 zł Podkarpackie 58 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W lipcu W OSTATNICH LATACH

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

52

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Lipiec i sierpień to ostatnie miesiące niskich kosztów leczenia.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

53

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Koszty leczenia grypy i przeziębienia do sierpnia w mocnym trendzie spadkowym.«

koszty, tys. zł

54

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

koszty, tys. zł

» Niskie koszty alergii w lipcu zaczną ponownie rosnąć w sierpniu.«

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

55

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Struktura dystrybucji leków lipiec | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO czerwca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

17,85 zł

25,19%

163,0 tys. zł

3370

-0,17%

-7,0 tys. zł

+100

-0,35 zł

***

*7

7

7*

7**

***

*7

7

-3,62 zł

PROGNOZA NA

październik

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

W lipcu 2016 roku obrót w statystycznej aptece wyniósł 163 tys. zł. Oznacza to spadek obrotu o 7 tys. zł w stosunku do czerwca 2016. Jedocześnie obrót był o 1 tys. zł niższy (–0,6%) niż w lipcu 2015 roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,42 mld zł. Oznacza to spadek o 102,3 mln zł (–4,1%) w stosunku do czerwca 2016 roku oraz wzrost o 57 mln zł (+2,4%) w stosunku do lipca minionego roku. Udział refundacji stanowił 25,9% obrotu aptecznego i wyniósł 627,3 mln zł. Zgodnie z prognozami, obrót w statystycznej aptece w 2016 roku wyniesie 2,10 mln zł. Wartość sprzedaży leków

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

***

suplementy INNE

*7

7

62,43% 20,02% 8,44% 10,10%

7*

7**

***

*7

7

7*

7**

POZIOM REFUNDACJI

25,90% -1,12%

„Październik to okres, kiedy rozpoczyna się sezon zachorowań na choroby górnych dróg oddechowych. Należy się spodziewać gwałtownego wzrostu liczby pacjentów w aptekach (o 600–800 osób w stosunku do miesięcy letnich) i tym samym wzrostu popytu na produkty na przeziębienie, grypę, katar, kaszel, gorączkę oraz środki wzmacniające odporność. W konsekwencji wyraźnie wzrosną obroty.”

Łukasz Stopa Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

56

7**

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

48,37 zł

7*

refundowanych będzie równa 762,6 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 467,3 tys. zł, a sprzedaży produktów OTC – 851,7 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 31,12 mld zł. To odpowiednio o 1,23 mld zł więcej (+4,1%) niż w 2015 roku oraz o 2,62 mld zł więcej (+9,2%) niż w 2014 roku. Wartość refundacji wyniesie 8,03 mld zł, co stanowi 25,8% całkowitego obrotu aptecznego. W lipcu średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 60,7 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 37,0 tys. zł, a produktów OTC – 63,8 tys. zł. W porównaniu z czerwcem 2016 roku, tylko w przypadku produktów OTC zanotowaliśmy wzrost sprzedaży. Pozosta-

łe kategorie cechował spadek sprzedaży. Spadki osiągnęły następujące poziomy: dla leków refundowanych – 8,2% (–5,4 tys. zł), dla recept pełnopłatnych – 5,8% (–2,3 tys. zł), dla sprzedaży odręcznej – 0,4% (–0,3 tys. zł). W porównaniu z lipcem minionego roku, wartość sprzedaży leków refundowanych spadła o 2,1 tys. zł (–3,3%), wartość sprzedaży leków na recepty pełnopłatne spadła o 0,9 tys. zł (– 2,4%), a produktów OTC wzrosła o 2,1 tys. zł (+3,4%). Piątek był dniem, w którym wypracowano największy średni obrót apteczny (6 990 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym był poniedziałek (6 446 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosi 544 zł. Obrót statystycznej apteki w poszczegól-

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

nych roboczych dniach lipca jest bardzo zróżnicowany – początek miesiąca charakteryzuje się większymi obrotami niż jego druga część. W lipcu 2016 roku trzy kategorie terapeutyczne zanotowały wzrost wartości sprzedaży: produkty przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty, produkty dermatologiczne oraz produkty na układ mięśniowo-szkieletowy. Największy procentowy wzrost wystąpił w przypadku produktów przeciwpasożytniczych, owadobójczych i repelentów. Najwyższe spadki z kolei zanotowaliśmy w przypadku leków onkologicznych oraz leków na układ oddechowy. Jeżeli spojrzymy na zmianę udziałów w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów z grupy na przewód pokarmowy i metabolizm (+0,71 p.p.), układ mięśniowo – szkieletowy (+0,26 p.p.) oraz w przypadku produktów dermatologicznych (+0,24 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił dla produktów na układ oddechowy (–1,34 p.p.) W lipcu 2016 roku średnia marża apteczna wynosiła 25,19%. To o 0,05 p.p. mniej niż miesiąc wcześniej oraz o 0,17 p.p. mniej niż w lipcu 2015 roku. W podstawowych kategoriach sprzedażowych marża kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,92% (–0,13 p.p. w stosunku do czerwca 2016 roku oraz +1,5 p.p. w stosunku do lipca 2015 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,05% (–0,18 p.p. w stosunku do czerwca 2016 roku oraz –2,12 p.p. w stosunku do lipca 2015 roku), dla sprzedaży odręcznej – 29,35% (–0,69 p.p. w stosunku do czerwca 2016 roku oraz –1,07 p.p. w stosunku do lipca 2015 roku). Średnia cena za opakowanie leku wyniosła 17,85 zł i była o 35 groszy niższa (–1,9%) niż w czerwcu 2016 roku oraz o 1,12 zł wyższa (+6,7%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W porównaniu z czerwcem 2016 roku, dla produktów OTC oraz dla recept pełnopłatnych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny. Natomiast dla recept refundowanych średnia cena spadła. Prognozujemy, że średnia cena za opakowanie leku w 2016 roku wyniesie 17,64 zł. Będzie to o 55 groszy więcej (+3,3%) niż w 2015 roku oraz o 1,14 zł więcej (+6,9%) niż w 2014 roku. Średnia cena za opakowanie leku refundowanego będzie kształtowała się na poziomie 27,93 zł (o 45 groszy więcej niż w 2015 oraz o 1,06 zł więcej niż w 2014 roku),

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lipca (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2016

lipiec 2015

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lipca – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2016

lipiec 2015

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 5,99% mięśniowo-szkieletowy

18,01% przewód pokarm. i metabolizm

5,05% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,74% narządy zmysłów 3,38% leki przeciwzakaźne

8,53% układ oddechowy

leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,89% leki onkologiczne i immunomodulacyjne

0,28%

5,54% krew i układ krwiotwórczy 1,16% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

14,67% układ sercowo-naczyniowy

4,36% dermatologia

10,73% centralny układ nerwowy varia 13,06%

4,62% nieokreślona

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

57

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2016

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2016

*

**

***

58

*7

*

**

***

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w lipcu

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

leków na recepty pełnopłatne – 23,18 zł (o 81 groszy więcej niż w 2015 roku oraz o 1,35 zł więcej niż w 2014 roku), a produktów OTC – 12,18 zł (o 61 groszy więcej niż w 2015 roku oraz o 94 grosze więcej niż w 2014 roku). W lipcu statystyczną aptekę odwiedziło 3 370 pacjentów. To o 100 osób więcej niż w czerwcu 2016 roku. Analizując dane na temat liczby pacjentów, nie widać wyraźnych dysproporcji pomiędzy poszczególnymi dniami lipca. Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 48,37 zł. Z kwoty tej 35,84 zł zapłacił pacjent, a 12,53 dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z czerwcem 2016 roku spadła o 10,8% (–1,52 zł), w tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 5,59% (–2,10 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 90,58 zł (z czego 28,80 zł to zapłata pacjenta, a 61,78 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 49,37 zł, a dla produktów OTC – 23,10 zł. Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2016 roku będzie nieznacznie niższa niż w minionym roku i wyniesie 49,11 zł (–0,9%, tj. 46 groszy mniej niż w 2015 roku). Z kwoty tej 36,44 zł zapłaci pacjent (–0,3%, tj. 9 groszy mniej niż w 2015 roku), a 12,67 zł dopłaci refundator (–2,7%, tj. 36 groszy mniej niż w 2015 roku). Wartość koszyka leków refundowanych będzie kształtowała się na poziomie 89,69 zł (+1,4%, tj. 1,24 zł więcej niż w 2015 roku), leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 47,61 zł (+0,2%, tj. 8 groszy więcej niż w 2015 roku), a produktów OTC – 24,21 zł (+0,8%, tj. 19 groszy więcej niż w 2015 roku). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach lipca (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2016

lipiec 2015

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach lipca (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2016

lipiec 2015

o MJQDB

o MJQDB

o MJQDB

o MJQDB

o MJQDB

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

lipiec 2016

lipiec 2015

lipiec 2016

lipiec 2015

100 130

103 162

61,43%

62,90%

Lek - OTC

32 637

31 532

20,02%

19,23%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

13 762

13 247

8,44%

8,08%

Pozostałe

16 471

16 059

10,10%

9,79%

Lek - RX

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

59

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za lipiec 2016 zmiana w stosunku do (%)

lipiec 2016

czerwca 2016

stycznia 2016

zmiana w stosunku do (liczbowo)

lipca 2015

czerwca 2016

stycznia 2016

lipca 2015

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

163,0

-4,1%

-6,9%

-0,6%

-7,0

-12,0

-1,0

cały rynek apteczny

2 422 669

-4,1%

-5,6%

2,4%

-102 341,0

-143 531,0

56 969,0

statystyczna apteka

60,7

-8,2%

-1,0%

-3,3%

-5,4

-0,6

-2,1

cały rynek apteczny

901 995

-8,1%

0,4%

-0,3%

-79 908,7

3 153,3

-3 035,7

statystyczna apteka

37,0

-5,8%

-1,9%

-2,4%

-2,3

-0,7

-0,9

cały rynek apteczny

550 392

-5,7%

-0,5%

0,6%

-33 375,7

-2 925,0

3 265,9

statystyczna apteka

63,8

0,4%

-14,0%

3,4%

0,3

-10,4

2,1

cały rynek apteczny

947 680

0,5%

-12,8%

6,6%

4 469,7

-139 509,2

58 306,4

statystyczna apteka

42,2

-8,1%

-1,9%

-5,2%

-3,7

-0,8

-2,3

cały rynek apteczny

627 365

-8,0%

-0,6%

-2,4%

-54 700,9

-3 524,7

-15 197,1

w całkowitym obrocie

25,90%

-4,1%

5,3%

-4,7%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

68,20%

-0,6%

-0,4%

-1,8%

0,0

0,0

0,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

17,85 zł

-1,9%

4,9%

6,7%

-0,35

0,83

1,12

dla leków z list refundacyjnych

27,07 zł

-1,7%

1,0%

-1,6%

-0,48

0,26

-0,44

dla leków z recept pełnopłatnych

23,52 zł

0,2%

4,4%

4,8%

0,05

0,98

1,08

dla produktów bez recepty (OTC)

12,27 zł

0,1%

1,7%

9,8%

0,01

0,20

1,09

3 370

3,1%

-7,2%

0,3%

100,0

-260,0

10,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

670

-2,9%

-5,6%

-4,3%

-20,0

-40,0

-30,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

750

-2,6%

-5,1%

-2,6%

-20,0

-40,0

-20,0

2 760

4,2%

-8,6%

1,8%

110,0

-260,0

50,0

ogółem

25,19%

-0,2%

-1,6%

-0,7%

-0,0005

-0,0041

-0,0017

dla leków z list refundacyjnych

18,92%

-0,7%

3,4%

8,6%

-0,0013

0,0063

0,0150

dla leków na recepty pełnopłatne

25,05%

-0,7%

-1,7%

-7,8%

-0,0018

-0,0043

-0,0212

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

dla sprzedaży odręcznej

29,35%

-2,3%

-0,9%

-3,5%

-0,0069

-0,0028

-0,0107

Wartość sprzedaży na pacjenta

48,37 zł

-7,0%

0,3%

-0,9%

-3,6

0,2

-0,4

Wartość zapłaty przez pacjenta

35,84 zł

-5,5%

-1,4%

0,8%

-2,1

-0,5

0,3

Wartość dopłaty refundatora

12,53 zł

-10,8%

5,7%

-5,5%

-1,5

0,7

-0,7

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

90,58 zł

-5,5%

4,9%

1,1%

-5,2

4,2

0,9

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

28,80 zł

-4,2%

5,9%

5,3%

-1,3

1,6

1,4

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

61,78 zł

-6,0%

4,5%

-0,8%

-4,0

2,6

-0,5

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

49,37 zł

-3,3%

3,4%

0,2%

-1,7

1,6

0,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

23,10 zł

-3,6%

-5,9%

1,5%

-0,9

-1,4

0,4

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Zmiana: wzrost 1–2%

Tysiące zł

Obrót 2016: 2 098,0 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

60

*

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do lipca 2016 2016

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2016

2014

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2014

2 098,0

1,6%

2,7%

32,5

55,5

1 230,0

2,3%

4,2%

28,0

49,5

31 115 808,0

4,1%

9,2%

1 234 958,0

2 617 020,5

18 187 989,0

5,0%

11,7%

870 867,5

1 908 909,5

762,6

-1,8%

1,7%

-14,0

12,6

451,6

-0,3%

4,8%

-1,2

20,7

11 309 967,2

0,7%

8,1%

75 573,5

844 295,7

6 677 918,1

2,4%

12,4%

154 332,6

735 954,9

467,3

2,4%

4,1%

11,0

18,5

276,5

3,1%

5,6%

8,4

14,7

6 930 440,0

5,0%

10,7%

329 691,1

669 019,9

4 089 290,8

5,8%

13,3%

225 812,5

478 676,7

851,7

4,4%

2,9%

35,7

23,7

492,3

4,5%

2,9%

21,4

13,7

12 631 911,5

7,0%

9,4%

827 028,6

1 080 218,7

7 278 047,5

7,3%

10,3%

495 167,5

680 611,8

541,2

-0,3%

-0,5%

-1,9

-2,8

315,1

-0,8%

0,2%

-2,6

0,6

8 027 938,7

2,2%

5,7%

170 711,6

435 763,6

4 660 336,7

1,8%

7,4%

83 241,1

322 578,8

25,80%

-1,9%

-3,2%

0,0

0,0

25,90%

-2,0%

-2,7%

0,0

0,0

69,76%

1,5%

-2,2%

0,0

0,0

68,20%

-1,0%

-4,9%

0,0

0,0

17,64 zł

3,3%

6,9%

0,6

1,1

17,52 zł

3,0%

6,7%

0,5

1,1

27,93 zł

1,7%

4,0%

0,5

1,1

27,13 zł

-1,0%

1,9%

-0,3

0,5

23,18 zł

3,6%

6,2%

0,8

1,3

22,97 zł

3,4%

5,8%

0,8

1,3

12,18 zł

5,3%

8,3%

0,6

0,9

12,12 zł

5,6%

8,1%

0,6

0,9

42 719

2,5%

2,3%

1 048,7

948,7

25 000

4,1%

2,2%

980,0

540,0

8 503

-3,2%

-5,6%

-277,3

-507,3

5 080

-2,1%

-4,0%

-110,0

-210,0

9 814

2,2%

-1,5%

214,2

-145,8

5 660

0,4%

-4,1%

20,0

-240,0

35 175

3,6%

4,2%

1 215,3

1 425,3

20 550

5,5%

4,3%

1 080,0

840,0

26,01%

0,9%

-2,9%

0,0

0,0

25,50%

-1,6%

-6,1%

0,0

0,0

18,28%

2,1%

-1,8%

0,0

0,0

18,54%

3,7%

-1,8%

0,0

0,0

26,72%

-2,2%

-8,7%

0,0

0,0

25,60%

-8,1%

-14,6%

0,0

0,0

31,32%

0,9%

-6,6%

0,0

0,0

30,14%

-3,4%

-11,3%

0,0

0,0

49,11 zł

-0,9%

0,4%

-0,5

0,2

49,20 zł

-1,7%

1,9%

-0,8

0,9

36,44 zł

-0,3%

1,6%

-0,1

0,6

36,59 zł

-0,6%

3,4%

-0,2

1,2

12,67 zł

-2,8%

-2,7%

-0,4

-0,4

12,61 zł

-4,7%

-2,0%

-0,6

-0,3

89,69 zł

1,4%

7,8%

1,2

6,5

88,89 zł

1,9%

9,1%

1,6

7,5

27,12 zł

-2,0%

13,8%

-0,5

3,3

28,27 zł

4,1%

22,8%

1,1

5,2

62,57 zł

2,9%

5,3%

1,8

3,2

60,62 zł

0,9%

3,8%

0,5

2,2

47,61 zł

0,2%

5,7%

0,1

2,6

48,86 zł

2,8%

10,1%

1,3

4,5

24,21 zł

0,8%

-1,3%

0,2

-0,3

23,95 zł

-0,9%

-1,3%

-0,2

-0,3

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2016: 31,1 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2015)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2015)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2015)

Refundacja: 8,0 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2015)

prognoza obrotu

*

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

61

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

666,36

0,09

35178,90

0,22

8537,23

0,07

26641,66

0,63

0,24

0,76

1046,50

33,62

52,79

2. U-30

510,50

0,07

17283,95

0,11

7465,10

0,06

9818,85

0,23

0,43

0,57

790,31

21,87

33,86

3. U-50

234,89

0,03

5332,16

0,03

3114,35

0,03

2217,81

0,05

0,58

0,42

295,42

18,05

22,70

17,89

0,00

898,30

0,01

0,00

0,00

898,30

0,02

0,00

1,00

30,15

29,80

50,21 28,21

4. U-BEZPŁATNY 5. INWALIDA WOJENNY

0,29

0,00

8,13

0,00

1,67

0,00

6,45

0,00

0,21

0,79

0,47

17,42

10,42

0,00

289,62

0,00

49,79

0,00

239,84

0,01

0,17

0,83

15,60

18,56

27,80

7. ZHK

0,00

0,00

0,12

0,00

0,00

0,00

0,12

0,00

0,00

1,00

0,01

21,81

31,24

8. AZ

19,94

0,00

1140,01

0,01

81,16

0,00

1058,85

0,03

0,07

0,93

58,26

19,57

57,16

2,58

0,00

556,10

0,00

48,39

0,00

507,71

0,01

0,09

0,91

5,08

109,57

215,57 130,92

6. INWALIDA WOJSKOWY

9. NARKOTYKI 10. ŚRODKI POMOCNICZE

11,62

0,00

1520,71

0,01

700,89

0,01

819,82

0,02

0,46

0,54

119,07

12,77

11. PEŁNOPŁATNE

1224,00

0,17

37031,00

0,23

37030,93

0,31

0,07

0,00

1,00

0,00

1574,66

23,52

30,25

12. ODRĘCZNA

4464,99

0,62

63761,00

0,39

63760,67

0,53

0,33

0,00

1,00

0,00

5194,92

12,27

14,28

13. RAZEM

7163,47

1,00

163000,00

1,00

120790,18

1,00

42209,82

1,00

0,74

0,26

9130,44

17,85

22,75

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

775,39

0,10

37458,89

0,21

8697,37

0,07

28761,52

0,64

0,23

0,77

1109,76

33,75

48,31

2. U-30

577,46

0,07

17657,63

0,10

7558,30

0,06

10099,34

0,22

0,43

0,57

814,36

21,68

30,58

3. U-50

291,08

0,04

6590,60

0,04

3806,08

0,03

2784,52

0,06

0,58

0,42

343,81

19,17

22,64

19,06

0,00

802,25

0,00

17,76

0,00

784,48

0,02

0,02

0,98

28,65

28,00

42,10

0,32

0,00

7,84

0,00

1,52

0,00

6,32

0,00

0,19

0,81

0,45

17,47

24,86

4. U-BEZPŁATNY 5. INWALIDA WOJENNY 6. INWALIDA WOJSKOWY

11,40

0,00

281,29

0,00

48,60

0,00

232,69

0,01

0,17

0,83

15,61

18,02

24,67

7. ZHK

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,02

0,98

0,00

15,81

19,02

8. AZ

24,70

0,00

1175,38

0,01

87,36

0,00

1088,02

0,02

0,07

0,93

60,02

19,58

47,58

2,60

0,00

534,57

0,00

45,72

0,00

488,85

0,01

0,09

0,91

4,70

113,65

205,31

9. NARKOTYKI 10. ŚRODKI POMOCNICZE

10,95

0,00

1379,48

0,01

606,31

0,00

773,18

0,02

0,44

0,56

127,34

10,83

126,03

11. PEŁNOPŁATNE

1405,43

0,17

39503,57

0,22

39503,45

0,30

0,12

0,00

1,00

0,00

1719,87

22,97

28,11

12. ODRĘCZNA

5037,92

0,62

70322,71

0,40

70322,59

0,54

0,12

0,00

1,00

0,00

5802,53

12,12

13,96

13. RAZEM

8156,32

1,00

175714,29

1,00

130695,07

1,00

45019,21

1,00

0,74

0,26

10027,12

17,52

21,54

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1463

0,20

60687

0,37

19298

0,16

41390

0,98

0,32

0,68

2242

27,07

41,49

2. Recepty pełnopłatne

1224

0,17

37031

0,23

37031

0,31

0

0,00

1,00

0,00

1575

23,52

30,25

3. Sprzedaż odręczna

4465

0,62

63761

0,39

63761

0,53

0

0,00

1,00

0,00

5195

12,27

14,28

12

0,00

1521

0,01

701

0,01

820

0,02

0,46

0,54

119

12,77

130,92

7163

1,00

163000

1,00

120790

1,00

42210

1,00

0,74

0,26

9130

17,85

22,75

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1702,02

0,21

64508,52

0,37

20262,72

0,16

44245,80

0,98

0,31

0,69

2377,38

27,13

37,90

2. Recepty pełnopłatne

1405,43

0,17

39503,57

0,22

39503,45

0,30

0,12

0,00

1,00

0,00

1719,87

22,97

28,11

3. Sprzedaż odręczna

5037,92

0,62

70322,71

0,40

70322,59

0,54

0,12

0,00

1,00

0,00

5802,53

12,12

13,96

10,95

0,00

1379,48

0,01

606,31

0,00

773,18

0,02

0,44

0,56

127,34

10,83

126,03

8156,32

1,00

175714,29

1,00

130695,07

1,00

45019,21

1,00

0,74

0,26

10027,12

17,52

21,54

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19721,49

0,20

762570,22

0,36

230569,63

0,15

532000,59

0,98

0,30

0,70

27298,03

27,93

2. Recepty pełnopłatne

16657,53

0,17

467287,25

0,22

467286,43

0,30

0,83

0,00

1,00

0,00

20161,32

23,18

28,05

3. Sprzedaż odręczna

60305,43

0,62

851720,57

0,41

851719,72

0,55

0,85

0,00

1,00

0,00

69943,21

12,18

14,12

134,80

0,00

16421,96

0,01

7174,74

0,00

9247,22

0,02

0,44

0,56

1524,22

10,77

121,83

96819,25

1,00

2098000,00

1,00

1556750,52

1,00

541249,48

1,00

0,74

0,26

118926,78

17,64

21,67

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

38,67

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

292431223

0,20

11309967209

0,36

3419149669

0,15

7890817540

0,98

0,30

0,70

404813074

27,94

2. Recepty pełnopłatne

247028064

0,17

6930440015

0,22

6930427759

0,30

12256

0,00

1,00

0,00

298996603

23,18

28,06

3. Sprzedaż odręczna

894318183

0,62

12631911514

0,41

12631898937

0,55

12576

0,00

1,00

0,00

1037276088

12,18

14,12

1998868

0,00

243489262

0,01

106392894

0,00

137096368

0,02

0,44

0,56

22595414

10,78

121,81

1435776338

1,00

31115808000

1,00

23087869260

1,00

8027938740

1,00

0,74

0,26

1763681180

17,64

21,67

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

62

Transakcje Liczba

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

38,68

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Foto: designed by freepik.com

Przeziębienie i grypa

Tradycyjnie jesień i zima to okres wzmożonych zachorowań na infekcje górnych dróg oddechowych wywoływane przez bakterie oraz wirusy. Wielu chorych decyduje się na samoleczenie sięgając po popularne leki przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, środki łagodzące uciążliwe objawy, substancje udrażniające drogi oddechowe. Rynek leków na grypę i przeziębienie w 2015 roku wygenerował ponad 2,6 mld zł obrotu na rynku farmaceutycznym. Jak będzie w kolejnych latach? Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Produkty na dolegliwości związane z przeziębieniem oraz grypą należą zdecydowanie do najczęściej kupowanych środków dostępnych w aptekach. Od początku badanego okresu (czyli

64

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

od 2002 roku), roczna ilość sprzedaży omawianego asortymentu kształtuje się na poziomie około 200 mln opakowań. W 2002 roku pacjenci zakupili w aptekach 221,87 mln opakowań leków na przeziębienie i grypę. W kolejnych latach następowały przeplatające się wzajemnie spadki (od –4,19% w 2011 roku do –10,28% w 2010 roku) oraz wzro-

sty (od 1,02% w 2003 roku do 11,48% w 2009 roku). Najmniejsza ilość sprzedaży wystąpiła w 2014 roku (195,66 mln opakowań), a największa w 2009 roku (252,27 mln opakowań – jest to rok pandemii grypy A/H1N1). W minionym roku (2015) było to 202,92 mln opakowań. Sumy przeznaczane w aptekach na farmaceutyki pozwalające leczyć przeziębienie i grypę są ogromne. Co więcej, stale pną się w górę. W 2002 roku była to kwota 1,31 mld zł, a w 2015 ponad dwukrotnie wyższa – 2,62 mld zł (i jednocześnie najwyższa w całym badanym okresie). Przez ostatnich 14 lat wartość sprzedaży w porównaniu do roku poprzedniego spadła tylko trzy razy, a najwyższy spadek wynosił tylko 4,37%. Tak więc ilość sprzedaży produktów na przeziębienie i grypę utrzymuje się na

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 produktów

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

313

5,58 6,02 6,50

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2015 a nie będące w ofercie w 2002 roku

24

5,52

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

29

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

31

10,03

8,73 8,09

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

84

7,23

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

37

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

53

14,73 13,99 13,74 15,12 16,35 15,78 15,98 16,25

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

52

10,82 11,09 11,12 12,05 12,72 13,01 12,90

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

89

11,70 13,22 13,98 15,60 15,64 15,92

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

104

14,81 15,90 17,02 16,92 15,70

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

143

13,45 13,08 13,27 13,84

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

207

13,04 13,77 13,83

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

248

14,66 14,68

Produkty będące w ofercie w 2015 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

317

Liczba badanych 2002 produktów

6,91

7,36

7,89 8,56

9,67 10,20 10,74 11,32 11,66 11,49 11,63

7,02

7,64

7,37

7,51

8,13 8,53

8,50

8,11

8,76

9,75 10,18 10,19 10,28 11,01 11,69 11,89 12,11 12,96

7,97

9,22 10,04 10,12 10,15 10,57

9,18

9,89 10,18 10,73 11,91 13,00 13,69 13,79

7,77 8,45

9,47 10,41 11,10 11,99 11,26 10,67 10,91

8,94

9,19 10,02 10,60 11,76 13,18 14,16 14,89 15,83

15,95

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

313

5,58 6,02 6,50

6,91

7,36

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w 2015 roku

21

11,13 11,91 12,91 13,05 13,03 13,25 14,14 15,01 15,50 13,45 14,59 15,24 11,27

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2015

15

6,13

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2015

8

6,87 6,94 6,94 6,96

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2015

17

9,90 11,19 13,58 15,26 16,15 18,78 19,36 23,02 31,86 34,21

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2015

13

6,43

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2015

30

4,54 4,90 6,53

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2015

51

9,12

8,72 8,83 8,89

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2015

13

8,31

7,87 8,89 11,33 16,15 16,71

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2015

19

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2015

31

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2015

6,61 6,59 6,49 6,26

6,87 6,96 6,98 7,32

10,23 10,18 10,28 11,93 8,17 8,50

7,10

6,81

7,89 8,56

9,67 10,20 10,74 11,32 11,66 11,49 11,63

6,11 6,38 6,56

7,52

7,23

8,97

7,37

9,49 11,18 11,88

6,70

8,17 8,60

7,03

6,87 6,65

8,31

8,01 10,26 12,56 13,66

8,76

7,99 8,26

8,27

8,95

8,69

21

16,09 10,98 13,15

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2015

17

15,29 16,62

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2015

37

15,83

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

65

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

mniej więcej podobnym poziomie, przy czym wartość sprzedaży charakteryzuje trend wzrostowy. Wynika to bezpośrednio ze stale rosnącej średniej ceny. W 2002 roku za pojedyncze opakowanie leku na przeziębienie/grypę trzeba było zapłacić 5,89 zł. W kolejnych latach ta kwota systematycznie wzrastała od 1,13% (w 2014 roku) do 11,30% (w 2009 roku). W tym przypadku przyczyn wzrostu należy upatrywać w dwóch zjawiskach. Pierwszym

jest wzrost ceny wynikający z rosnących cen towarów i usług. Drugim – zmiana tendencji w produkcji tych leków. Obecnie promowane i produkowane są opakowania zawierające znacznie większą ilość produktu niż w poprzednich latach. Widać to zarówno po produktach wprowadzanych na rynek (produkty o wyższej cenie niż obecne na rynku) jak i po wzroście produktów już obecnych na rynku poprzez zmianę struktury sprzedażowej

(większy udział opakowań dużych w stosunku do opakowań małych). Na cenę wpływa też popyt – w roku pandemii grypy A/H1N1 (2009 r.) cena zwiększyła się najsilniej w całym badanym okresie, bo aż o 11,30%. Analizując średniomiesięczną wartość sprzedaży widać, że szczyt sezonu zachorowań na przeziębienie i grypę to okres od grudnia do marca. W każdym z tych miesięcy, średniomiesięczna

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów na przeziębienie i grypę w aptekach w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017 Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

Wartość sprzedaży (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

2002

1 307 708 462

221 870 971

5,89

1 709 423

290 027

765

2003

1 408 866 727

224 134 500

6,29

1 693 349

269 392

832

7,74%

1,02%

2004

1 372 253 407

203 986 048

6,73

1 554 081

231 015

883

-2,60%

-8,99%

2005

1 507 869 249

210 188 882

7,17

1 583 896

220 787

952

9,88%

3,04%

2006

1 518 989 855

201 108 706

7,55

1 341 864

177 658

1132

0,74%

-4,32%

2007

1 763 598 461

221 553 855

7,96

1 541 607

193 666

1144

16,10%

10,17%

2008

1 959 713 689

226 294 686

8,66

1 634 457

188 736

1199

11,12%

2,14%

2009

2 431 602 608

252 270 493

9,64

2 173 014

225 443

1119

24,08%

11,48%

2010

2 325 317 036

226 334 781

10,27

1 932 932

188 142

1203

-4,37%

-10,28%

2011

2 382 810 074

216 861 852

10,99

1 854 327

168 764

1285

2,47%

-4,19%

2012

2 391 553 072

200 248 014

11,94

1 739 311

145 635

1375

0,37%

-7,66%

2013

2 567 023 937

206 216 344

12,45

1 664 737

133 733

1542

7,34%

2,98%

2014

2 463 131 228

195 662 162

12,59

1 460 932

116 051

1686

-4,05%

-5,12%

2015

2 623 278 942

202 921 714

12,93

1 387 978

107 366

1890

6,50%

3,71%

2016

2 789 454 257

209 549 053

13,31

—

—

—

6,33%

3,27%

2017

2 929 470 924

214 095 078

13,68

—

—

—

5,02%

2,17%

Rok

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów na przeziębienie i grypę w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

» Największe koszty związne z przeziębieniem i grypą pacjenci ponoszą od grudnia do marca.«

*

** *** *7

66

*

** *** *7

*

** *** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań leków na przeziębienie i grypę w aptekach w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Miesięczna sprzedaż ilościowa środków na przeziębienie i grypę od 2002 roku kształtuje się na poziomie od 8 do 36 mln opakowań.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu przeziębienie i grypę w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na przeziębienie lub grypę stale wzrasta z roku na rok. W sezonie letnim widoczny jest spadek w porównaniu do pozostałych miesięcy.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 4. Liczba produktów sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016

» Asortyment produktów na dolegliwości związane z przeziębieniem lub grypą wynosi już niemal 1600 różnych produktów i stale pnie się w górę.«

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

67

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

wartość sprzedaży przekracza 3 mld zł, gdzie maksimum przypada na styczeń (3,33 mld zł). Najmniejsza średniomiesięczna wartość sprzedaży występuje dla lipca (1,21 mld zł) i sierpnia (1,12 mld zł). W tym czasie notuje się najmniej zachorowań. Asortyment produktów na przeziębienie i grypę dostępnych w aptekach jest bardzo liczny. W 2015 roku było to aż 1890 opakowań, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w 2002 roku (765 produktów). Z roku na rok w aptekach pojawia się coraz więcej różnych leków na przeziębienie i grypę. Najwięcej nowości, bo aż 204, pojawiło się w roku 2015, najmniej (13 produktów) – w roku 2007. Jedynie w 2009 roku asortyment tego typu leków zawęził się (80 produktów mniej niż w 2008 roku). Co ciekawe, był to rok z jedną z najwyższych wartości sprzedaży. 2014 rok był okresem, gdy zarówno ilość jak i wartość sprzedaży leków stosowanych w przeziębieniu i grypie spadła (choć było to zaledwie kilka procent). 2015 rok był natomiast okresem wzrostu. Co mówią prognozy o wskaźnikach sprzedaży na bieżący i przyszły rok?

Trendy przyszłości 2,79 mld zł – właśnie takie koszty poniosą pacjenci w związku z zakupem produktów na przeziębienie i grypę z 2016 roku. W 2017 będzie to jeszcze wyższa kwota – 2,93 mld zł. Oznacza to wzrost kolejno o 6,33% oraz 5,02%.

68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

Ilość sprzedanych opakowań utrzyma poziom 200 mln. Prognozy pokazują, że w 2016 pacjenci zakupią 209,55 mln opakowań (wzrost o 3,27%). W 2017 roku ilościowa sprzedaż wzrośnie o 2,17%, do 214,10 mln opakowań. Dla średniej ceny za pojedyncze opakowanie zostanie zachowany trend rosnący widoczny od początku badanego okresu. W 2016 roku za opakowanie leku na przeziębienie i grypę w statystycznej aptece trzeba będzie zapłacić średnio 13,31 zł, czyli o 2,97% więcej niż w 2015 roku. O kolejne 2,79% wzrośnie cena w 2017 roku i osiągnie poziom 13,68 zł.

Podsumowanie Każdego roku na całym świecie w wyniku powikłań po grypie umiera ponad 1 mln ludzi. W większości śmiertelny przebieg choroby dotyczy osób starszych, powyżej 65 życia. Grypa jednak jest również niebezpieczna dla małych dzieci. Niewłaściwe leczenie albo jego brak może prowadzić do powstania poważnych komplikacji. Wśród powikłań grypy można wymienić: zapalenie krtani, zapalenie oskrzeli, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowych oraz ostrą niewydolność nerek. Dlatego w przypadku objawów grypowych – które z reguły rozwijają się bardzo gwałtownie – najlepiej skonsultować się z lekarzem. Prognozy pokazują, że rynek produktów wspomagających przy zachorowa-

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

niu na przeziębienie czy grypę w najbliższych latach będzie piął się w górę. Wzrośnie nie tylko ilość i wartość produktów zakupionych w aptekach, ale także średnia cena za pojedyncze opakowanie. Opierając się jedynie na analizach statystycznych nie można przewidzieć skali epidemii, która co roku ma inne nasilenie. Sytuację mogą też zmienić duże epidemie lub pandemie podobne do tej z 2009 roku. Wówczas popyt na leki – zwłaszcza przeciwgrypowe – gwałtownie wzrósł (o ok. 50% w stosunku do analogicznych okresów w latach poprzednich). Sytuacja epidemiologiczna zależy także od poziomu szczepień przeciwko grypie, który w Polsce jest nadal bardzo niski.  Metodologia prognoz Do obliczenia prognozy wykorzystano sezonową metodę prognozowania liniowego z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta pozwala uwzględnić wahania sezonowe, które w przypadku rynku produktów na przeziębienie i grypę są tak bardzo widoczne. Jednocześnie metoda ta zakłada, iż jeżeli nie byłoby wahań sezonowych, to dane te można przybliżyć za pomocą trendu liniowego. Zaprezentowana metody oblicza prognozę na podstawie historycznych danych zakładając, że w prognozowanym okresie sprzedaż będzie przyjmowała trend zaobserwowany w okresie historycznym, a więc prognoza ta nie uwzględnia pojawienia się niespodziewanych wahań sprzedaży wynikających z innych czynników niż wahania sezonowe.

systemy it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (lipiec 2016) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Wysyłanie informacji o prowizji do lekarza po wygenerowaniu Dotychczas informacje o wygenerowanej prowizji można było wysyłać do lekarzy tylko e-mailem. Niezbędne ustawienia to wprowadzenie danych konta pocztowego w opcjach modułu Menadżer na zakładce Komunikacja. Z kolei pracownicy muszą mieć uzupełniony adres e-mail na swoich kartach. W zależności od ustawienia w opcjach modułu Menadżer, wyliczoną prowizję można wysyłać z zakładki pierwszej, drugiej lub czwartej.

Nowa funkcjonalność umożliwia wysyłanie prowizji nie tylko e-mailem, ale również programem Kakadu i to automatycznie po jej wygenerowaniu. W oknie Wyliczanie prowizji przed wygenerowaniem, należy włączyć odpowiednią opcję:

Rys. 3. Wyliczanie prowizji

Informacja zostanie wysłana do wszystkich pracowników, dla których została wygenerowana prowizja. W opisanym przykładzie prowizja została wysłana programem Kakadu, pracownik otrzyma informację w postaci:

Rys. 1. Opcje

Rys. 4. Informacja 

Rys. 2. Prowizja

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

69

systemy it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (lipiec 2016) Rys. 2. Blokuj wstrzymanie towaru bez wybrania kategorii wstrzymania

Katarzyna Piątek Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

W module APW11 Sprzedaż, Filtr [F7] w poprawie sprzedaży rozbudowano o możliwość odfiltrowania Wniosków i Recept Rpw.

Rys. 1. Filtr – Poprawa sprzedaży

W module APW41 Administrator dodano funkcję Apw14.1.30. Blokuj wstrzymanie towaru bez wybrania kategorii wstrzymania. W przypadku, kiedy w/w opcja nie zostanie zaznaczona, to wstrzymując dany towar w module Apw14 Magazyn – Operacje / Leki wstrzymane nie mamy obowiązku wpisywania kategorii wstrzymania w oknie Informacje o wstrzymanej partii towaru, oraz dodatkowo dodano możliwość dopisywania Uwag do pozycji wstrzymanych (rys. 3).

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

70

Rys. 3. Informacje o wstrzymanej partii towaru

W module APW41 Administrator dodano opcję Ostrzegaj o sprzedaży z zarezerwowanej karty zakupu, rozszerzono dane adresowe na Wizytówce oraz dodano definicję wszystkich dokumentów rejestru VAT. 

Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com

Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Aleksandra Kurowska, Artur Olesch, Katarzyna Piątek, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Skład i łamanie: Piotr Chamera

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Lidia B. Brydak, Tobias Daniel Gantner, Neil Jordan, Marcin Kautsch, Paweł Kaźmierczyk, Marek Kubicki, Mateusz Lichoń, Zofia Małas, Natalia Matuszak, Jan Pachocki, Wiktor Pałys.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 8/2016

Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 17 000 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, szczegółowe raporty specjalne. Poznaj dokładnie rynek ochrony zdrowia i farmacji dzięki autorskim analizom statystycznym. Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Z nową aplikacją mobilną możesz czytać czasopismo OSOZ w telefonie komórkowym lub na tablecie. Bezpłatnie i wygodnie.

Aplikacja na iOS i Android

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.