OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

w w w.osoz .pl

8

2017 POLSK A

8 / 2017

ISSN 1897-5828, cena 8 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

medycyna

in silico Modelowanie komputerowe i wirtualny model pacjenta w profilaktyce, leczeniu oraz badaniach klinicznych.

FARMACJA 2017 Wskaźniki, trendy rynkowe i pierwsze efekty wprowadzanych reform.

SZTUCZNA INTELIGENCJA Jak zmienia ochronę zdrowia?

Czy zaakceptują ją pacjenci?

Komu zabierze pracę?

KAMSOFT S.A.

WORLD

OSOZ S.A.

NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA

INFORMATYCZNE WSPOMAGAJĄCE LEKARZA, PIELĘGNIARKĘ, APTEKARZA Wpływ zmian prawnych na funkcjonowanie apteki Optymalizacja kosztowa zamówienia Farmacja – lepsza obsługa pacjenta Elektroniczna dokumentacja medyczna w praktyce Usprawnienie procesów w placówkach medycznych Mobilne systemy ochrony zdrowia Systemy wspomagania lekarzy i pielęgniarek, jako ważny element koordynowanej opieki zdrowotnej Systemy informatyczne i pla�orma OSOZ, wspierające koordynowaną opiekę zdrowotną

Ze względu na ograniczoną ilość miejsc, prosimy o wcześniejszą rejestrację.

Organizatorzy:

KAMSOFT

Partnerzy:

KAMSOFT MAZOWSZE Sp. z o.o.

KAMSOFT WARMIA Sp. z o.o.

KAMSOFT PODLASIE Sp. z o.o.

KAMSOFT POMORZE Sp. z o.o.

Nota bene

Medycyna szuka dowodów Co się dzieje z pacjentem, gdy przebywa w domu? Jak reaguje na przepisany lek?

Bez sprzężenia zwrotnego na linii pacjent–lekarz leczenie według zasady medycyny opartej na faktach jest niemożliwe.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

Czy pacjent zażywa przepisany lek, a jeśli tak – czy robi to w prawidłowy sposób? Jak reaguje jego organizm na środki farmaceutyczne? Czy nie wchodzą one we wzajemne interakcje albo w konflikt z żywnością? Czy prowadzony styl życia odpowiada zaleceniom lekarskim? Dlaczego stan pacjenta pogorszył się mimo dobrych rokowań? Jaka była rzeczywista przyczyna zgonu po udanej operacji? Czy terapia przynosi zakładane skutki? Który lek będzie najskuteczniejszy? Czy osoba z grupy ryzyka modyfikuje zachowania tak, aby uniknąć rozwoju choroby? Dlaczego u pacjenta A proces leczenia przebiega szybciej niż u pacjenta B, mimo że obydwoje przyjmują ten sam lek? Jaka jest relacja kosztów terapii do efektów? Czy dotychczasowa historia leczenia predysponuje do zastosowania nowej terapii?

Według szacunków, corocznie ok. 100–120 osób w Polsce umiera z powodu wstrząsu anafilaktycznego. Niepożądane działania leków są jedną z 10 najczęstszych przyczyn zgonu, coraz więcej osób umiera z powodu nadużywania medykamentów. Nieprawidłowa farmakoterapia prowadzi do skutków ubocznych i rozwoju nowych dolegliwości, niezwiązanych z pierwotną przyczyną leczenia. Oprócz obciążenia dla pacjenta, to ogromne koszty, których w większości przypadków można uniknąć. Lista problemów mających podłoże w błędach profilaktyki jest jeszcze dłuższa, a ich efekty – katastrofalne dla pacjentów i budżetów ochrony zdrowia.

Współczesna medycyna to medycyna uśredniona, pozbawiona sprzężenia zwrotnego. Brak kontroli w czasie rzeczywistym nad pacjentem, dostępu do informacji o działaniu leków i zdrowiu chorego po wyjściu ze szpitala lub gabinetu lekarskiego powodują, że nadal wiele interwencji zależy od przypadku, zamiast od twardych dowodów. W efekcie, zaangażowanie i starania lekarzy – oparte na najlepszej wiedzy i badaniach klinicznych – nie zawsze przynoszą spodziewane rezultaty. Aby zwiększyć skuteczność ochrony zdrowia potrzebujemy danych, lepszej komunikacji z pacjentem, narzędzi monitoringu, sztucznej inteligencji. Digitalizacja pomoże medycynie wydostać się ze stanu niewiedzy i przypadkowości. Jestem przekonany, że za kilkadziesiąt lat krytycznie ocenimy obecny, chaotyczny model ochrony zdrowia. Era oświecenia w medycynie dopiero przed nami.

Designed by katemangostar / Freepik

aktualności

6 Zdjęcie numeru Nowa Ochrona Zdrowia

8 Rynek zdrowia w pigułce Balansowanie na krawędzi

12 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (październik 2017)

INNOWACJE

13 Aplikacje medyczne Kieszonkowa anatomia, monitorowanie poziomu witaminy D, wirtualny trener

14 Nowości i wynalazki Robot jako tłumacz języka migowego, czujnik wykrywający komórki raka, nowe trackery zdrowia

17 Laboratorium technologii Technologie potrzebują nowego punktu widzenia

20 Infografika Sztuczna inteligencja

22 STREFA START-UP Automatyczna interpretacja badania EKG

RAPORT

23 FARMACJA. KRAJOBRAZ 2017 Z końcem roku pod lupę bierzemy rynek farmaceutyczny w Polsce. Najnowsze dane, wyniki sprzedaży i parametry opisujące sektor

ROZMOWY

29 EKSPERT Adriano Henney: Cyfrowy model człowieka i przyszłość badań klinicznych

32 trzy PYTANIa Marcin Stefański: Strategia e-zdrowia w województwie pomorskim

PRAKTYcznie

35 ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Produkty ziołowe

36 Legislacja Przyszłość outsourcingu usług medycznych

38 HEALTH TECH NEWS The rise of robotics and AI

40 NA ŚWIECIE Media o e-zdrowiu. Przegląd prasy

nowe idee

41 DANE POD OCHRONĄ Długoterminowa archiwizacja EDM. Wyzwania dla placówek medycznych

44 okiem pacjenta Kogo zastąpi sztuczna inteligencja, a kto może spać spokojnie?

47 KREATYWNIE Czynnik decydujący

OSOZ Polska 8/2017

w bieżącym numerze

OSOZ POLSKA

8

/ 2017

w w w . f a c e boo k . p l / IT i Z d r o w i e

W INTERNECIE

72 931 471 Liczba opakowań produktów ziołowych sprzedanych w aptekach w 2016 roku. Na leki z tej grupy pacjenci wydali w zeszłym roku ponad 765 mln zł. W ofercie znajduje się 1413 różnych produktów. Prognozy mówią o wzroście rynku w 2017 roku o ok. 400 000 opakowań.

Analiza sprzedaży produktów ziołowych – str. 57.

Nowy raport czasopisma OSOZ Polska

162 mobilne aplikacje zdrowotne Dla pacjentów, lekarzy, pielęgniarek Raport dostępny w bezpłatnej aplikacji OSOZ News

+6,9%

NA PLUSIE W lipcu większość wskaźników sprzedaży aptecznej maleje. Wśród niewielu wzrostów znalazła się wartość sprzedaży recept pełnopłatnych na pacjenta.

−4,0%

NA MINUSIE Lipiec, jak co roku, okazał się miesiącem o mocnym spadku obrotu całkowitego w statystycznej aptece.

Jest on jednak o 3,4% wyższy niż w lipcu 2016 r.

„Wirtualny model ciała człowieka pozwoli rozwinąć medycynę predykcyjną oraz przyspieszyć badania kliniczne nad nowymi lekami.”

Adriano Henney Sekretarz Generalny Avicenna Alliance for Predictive Medicine Wywiad – str. 29.

(iOS / Android)

Rada Naukowa OSOZ edukacja

48 ����������� PERYSKOP Test interoperacyjności

51 ���������� RAPORTY What doctor? Why AI and robotics will define New Health Bezpieczeństwo przetwarzania dokumentacji w postaci elektronicznej

STATYSTYKI 52 Monitor zjawisk epidemiologicznych i PROGNOZY

Mapy zdrowotne kraju (lipiec 2017)

56 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (lipiec 2017)

63 Monitor rynku leków Zioła

SYSTEMY I SPRZĘT

69 NOWOŚCI SPRZĘTOWE Tablet medyczny

71 DLA PACJENTA Rezerwacja leków on-line

(kolejność alfabetyczna, stan na sierpień 2017 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med.

Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 8/2017

OSOZ Polska 8/2017

ak tualności

Nowa Ochrona Zdrowia Sztuczna inteligencja (AI) zaczyna wyprzedzać ludzi pod względem niektórych kompetencji. W medycynie jest to przykładowo zdolność błyskawicznego przetwarzania rosnących zbiorów wiedzy i informacji na temat zdrowia pacjenta. To także nieustanny monitoring parametrów życiowych tysięcy, milionów pacjentów w tym samym czasie i wychwytywanie niepokojących sygnałów mogących świadczyć o rozwoju choroby. AI nie posiada jednak doświadczenia lekarza, empatii pielęgniarki, nie zaopiekuje się chorym w szpitalu. Technologie niwelują powoli największe niedoskonałości medycyny: brak komunikacji z chorym i nadzoru nad jego kondycją poza murami gabinetu lekarskiego, niedoskonałe standardy postępowania oparte na subiektywnym punkcie widzenia, a nie na dowodach, niekontrolowaną farmakoterapię oraz leczenie indywidualne, fragmentaryczną profilaktykę daleką od podejścia nakierowanego na potrzeby jednostki. Tych zadań – ze względu na ograniczone zasoby kadrowe i rosnące potrzeby pacjentów – nie jest w stanie zrealizować żaden system ochrony zdrowia na świecie. Nowa Ochrona Zdrowia oparta na danych cyfrowych, sztucznej inteligencji oraz robotach oznacza lepsze wykorzystanie wiedzy, precyzyjniejsze leczenie i przyspieszenie badań naukowych w medycynie.

Grafiki: „What doctor?”, PwC

OSOZ Polska 8/2017

ak tualności

Rynek zdrowia w pigułce

Designed by Freepik

Balansowanie na krawędzi Wszyscy zgadzają się ze sobą, a będzie dalej tak jak jest – śpiewa Kuba Sienkiewicz, lekarz psychiatra i wokalista Elektrycznych Gitar. Podobnie jest w zdrowiu.

Wszyscy zgadzają się, że pieniędzy brakuje, ale w ostatecznym rozrachunku nie ma skutecznych działań. Przekonaliśmy się o tym boleśnie we wrześniu.

OSOZ Polska 8/2017

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Jedną z najgorętszych, jeśli nie najgorętszą wiadomością w tym roku był plan

ak tualności

przeznaczenia 2,8 mld zł na ochronę zdrowia w formie dotacji z budżetu państwa. Większość pieniędzy miała trafić na skrócenie najbardziej uciążliwych kolejek w zakresach świadczeń, takich jak usuwanie zaćmy, wszczepianie endoprotez i leczenie żółtaczki terapią bezinterferonową. Część miało zaś zasilić placówki medyczne w sprzęt – zwłaszcza onkologiczne, neonatologiczne i pediatryczne.

Projekt przygotował resort zdrowia i podobnie jak większość ekspertów gorąco mu kibicowałam. Pieniędzy brakuje, a rosnący spływ składki nie nadąża za rosnącymi potrzebami pacjentów i oczekiwaniami pracowników medycznych oraz regulatora. Dotacja z jasno wskazanymi obszarami działania, dzięki którym można konkretnie poprawić los pacjentów i statystyki (zwłaszcza, że chodzi o świadczenia brane pod uwagę w ocenie polskiego systemu w międzynarodowych rankingach), wydawała się najlepszą opcją. Do tego skuteczność takich działań mogłaby przekonać polityków do odsunięcia decyzji o powrocie budżetowego systemu zdrowia. Zamiast tego budżet mógłby dotować obecny system ubezpieczeniowy.

Radość nie trwała długo. Projekt pod względem finansowym został zdziesiątkowany. I to dosłownie. Bo z ok. 2,8 mld zł zostało… niespełna 282 mln zł. Z zapowiedziami dalszych dyskusji. To niestety daje wiele do myślenia, jak wyglądałoby finansowanie ochrony zdrowia z budżetu w polskich warunkach, gdzie resorty polityki społecznej, obrony narodowej i szereg innych mają większą siłę przebicia (i to niezależnie od tego, kto zarządza na ul. Miodowej).

Z projektu specustawy usunięto całkowicie zapisy dotyczące zwiększenia finansowania świadczeń, a pozostawiono zakup sprzętu. Oczywiście jest on ważny, ale problemem placówek i pacjentów jest raczej to, by wykorzystywać już posiadany, a na drodze to tego stoją za niskie kontrakty i coraz częściej brak specjalistów.

Wiadomości systemowe Ciekawy pomysł na poprawę finansowania zdrowia przedstawił prof. Piotr Czauderna, koordynator Sekcji Ochrony Zdrowia prezydenckiej Narodowej Rady Rozwoju. Przy czym zastrzega, że to jego autorski projekt, nie uzgadniany z głową państwa. Profesor wyliczył, że wzrost składki zdrowotnej o 1,2 pkt. proc. w skali roku przyniósłby aż 9 mld

» Sanepid ma dość walki z nieuczciwymi reklamami suplementów. W projekcie nowelizacji ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia przewidziano kary w wysokości do 20 mln zł za wprowadzanie konsumentów w błąd.« zł, które można by wykorzystać m.in. na rozwiązanie problemu kolejek w najbardziej newralgicznych obszarach. Jego zdaniem, wzrost obciążeń mógłby być przeprowadzony według scenariusza, w którym 1/3 wykładają pracodawcy, 1/3 obywatele i 1/3 budżet państwa.

Przy tym byłby to rodzaj umowy z państwem i trzeba byłoby dokładnie wskazać, na co dodatkowe pieniądze zostaną przeznaczone oraz monitorować efekty tego zastrzyku finansowego.

Z kolei resort zdrowia chce uregulować wreszcie kwestię opisywania wyników badań na odległość. Jakie kwalifikacje musi mieć lekarz, by wykonywać usługę teleradiologiczną, a jakie obowiązki będzie miał podmiot zlecający taką usługę – to ustalone będzie w projekcie rozporządzenia w sprawie standardów organizacyjnych opieki zdrowotnej dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej za pośrednictwem systemów teleinformatycznych.

Podmioty wykonujące działalność leczniczą, zlecające usługę teleradiologiczną, zostaną zobowiązane do stałej kontroli jakości tych usług oraz jej dokumentowania. Stałemu nadzorowi i monitoringowi będą podlegać: prawidłowość wykonywania badań radiologicznych, ocena zgodności i kompletności informacji zawartych w skierowaniu na badanie radiologiczne oraz w opisie tego badania, analiza błędów diagnostycznych, analiza problemów technicznych i diagnostycznych oraz sposób ich rozwiązywania.

Rynek leków Marcin Czech, nowy wiceminister zdrowia od polityki lekowej zapowiedział, że

część zmian w tym zakresie chce wprowadzać mniejszymi nowelizacjami. Te o szerokim zakresie grzęzną w konsultacjach. Wśród swoich celów wymienił też wprowadzenie opieki farmaceutycznej.

Nad tym samym pracuje Naczelna Rada Aptekarska, która chce we własnym zakresie przeprowadzić pilotaż w części aptek.

Z kolei Sanepid ma już najwyraźniej dość walki z wiatrakami – a dokładniej reklamami suplementów, w których klienci wprowadzani są w błąd, przykładowo co do cudownych efektów odchudzających, wzmacniających kości czy regenerujących wątrobę. W projekcie nowelizacji ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, przygotowanym przez Departament Żywności Prozdrowotnej Głównego Inspektoratu Sanitarnego, zaproponowano nie lada kary – bo nawet do 20 mln zł za takie działania.

Wielu z producentów rozłożyłoby to na łopatki, ale biorąc pod uwagę zyski z paraleczniczych produktów, niskie kary mogą nie mieć waloru odstraszającego.

Sanepid chce też wprowadzenia opłat za złożenie przez producenta powiadomienia o wprowadzeniu na rynek nowego suplementu diety (1000 zł), jak i zmianę danych w dotychczasowym powiadomieniu (500 zł). Czy uda się te zmiany wprowadzić – przekonamy się.

NFZ i MZ wpadły na sprytny pomysł, jak zachęcić placówki medyczne do kupowania tańszych leków, a firmy farmaceutyczne skłonić do obniżki cen. Przez długie miesiące dyskutowano o zakupie centralnym preparatów do programów lekowych, a na pierwszy ogień miały iść leki na WZW C (terapia bezinterferonowa). W końcu jednak zaproponowano

» Powołano think-tank „Innowacje dla Zdrowia”. Celem jest m.in. efektywna współpraca instytutów ochrony zdrowia, prowadzenie innowacyjnych badań, testowanie najnowocześniejszych rozwiązań medycznych.« OSOZ Polska 8/2017

ak tualności

inne rozwiązanie. Otóş placówka, która z leczeniem pacjenta zmieści się w kwocie 27 tys. zł (tylko część leków spełnia to kryterium) dostanie stawkę za diagnostykę przemnoşoną przez 1,68. To daje blisko 1 tys. zł dodatkowej premii. Jeśli więc szpital uwaşa, şe jakiegoś chorego musi leczyć droşszym lekiem, to będzie miał taką moşliwość, ale gdy nie będzie to niezbędne i wybierze tańszy preparat – dostanie bonus.

Z kolei NRA zbiera bonusy ustawy wprowadzającej zasadę „apteka dla aptekarza�. Jak wynika z danych zebranych w większości wojewódzkich Inspekcji Farmaceutycznych, w lipcu trafił do nich zaledwie jeden wniosek o otwarcie nowej apteki. Kryteria geograficzne i demograficzne praktycznie wykluczają bowiem staranie się o otworzenie nowej apteki w większości miast. Za to w czerwcu, przed wejściem w şycie nowych przepisów był prawdziwy boom – aş 507 wniosków (w innych miesiącach roku spływało ich średnio 50–150).

Wieści z rynku Instytuty, które z reguły bardziej ze sobą rywalizują niş współpracują, powołały wspólny think-tank „Innowacje dla Zdrowia�. To jedna z najciekawszych tego typu inicjatyw w Polsce, zwłaszcza ze względu na wielodyscyplinarność nowego tworu. Znalazły się w nim m.in. Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki (ICZMP) w Šodzi, Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Curie-Skłodowskiej oraz Instytut Medycyny Wsi im. W. Chodźki. A w radzie są m.in. przedstawiciele biznesu.

 Efekt nowej ustawy „apteka dla aptekarza�: w lipcu do wojewódzkich Inspekcji Farmaceutycznych trafił zaledwie jeden wniosek o otwarcie nowej apteki.

W czerwcu było ich 507.

CO POLACY MYĹšLÄ„ O POWAĹťNYCH ZACHOROWANIACH?

1

%\[ 2QNCE[ QDCYKCLČ° UKÉ‚ Ę?G Y RT\[U\Â?QÉşEK OQIČ° RQYCĘ?PKG \CEJQTQYCȲ! nie wiem 24%

\GVMPČ°Â?GO UKÉ‚ \ RQYCĘ?PČ° EJQTQDČ° YÉşTČĄF DNKUMKEJ

nie 44%

39%

tak 33%

Co trzeci Polak w wieku 25-45 lat myśli, şe moşe powaşnie zachorować w ciągu kilku najblişszych lat.

Jednym z czynników, które kaşą patrzeć z obawą na swoje zdrowie w przyszłości, jest zetknięcie się z chorobą w gronie najblişszych (rodzina, znajomi, itd.). Czy w takim przypadku Polacy chcą się jednak ubezpieczać?

OSOZ Polska 8/2017

FDCO Q UKGDKG

45%

LGUVGO QRV[OKUVČ°

38%

PKG O[ÉşNÉ‚ Q V[O

Więcej Polaków twierdzi, şe nie zachoruje.

Wśród nich prym wiodą ci, którzy uwaşają, şe dbają o siebie – co na pewno cieszy – ale wśród odpowiedzi pojawiają się takie, które świadczą o braku refleksji.

Badanie Prudential Family Index 2017, „Co Polacy myślą o powaşnych zachorowaniach?� / kwiecień 2017 / badanie ogólnopolskie / próba reprezentatywna 25-45 lat / pytania z moşliwością wielokrotnego wyboru Odpowiedź respondentów na pytanie: Jak Pani/Pan sądzi na ile jest prawdopodobne, şe w najblişszej przyszłości (w ciągu najblişszych kilku lat) powaşnie Pani/Pan zachoruje?

CO POLACY MYĹšLÄ„ O POWAĹťNYCH ZACHOROWANIACH?

2

%\[ Y RT\[RCFMW RQYCĘ?PGIQ \CEJQTQYCPKC RQTCF\KU\ UQDKG Ć“PCPUQYQ!

nie

tak 44%

45%

56%

19%

RQUKCFC WDG\RKGE\GPKG PC Ę?[EKG

RQUKCFC WDG\RKGE\GPKG PC Ę?[EKG

Większość Polaków w wieku 25-45 lat przyznaje, şe nie poradzi sobie finansowo w przypadku powaşnego zachorowania.

Na uwagę zasługuje fakt, şe wśród tych, którzy z optymizmem patrzą na finansową niezaleşność w razie choroby, niemal połowa posiada ubezpieczenie na şycie. Z zupełnie odwrotną sytuacją mamy do czynienia w przypadku tych, którzy obawiają się o swoje domowe finanse w razie zachorowania: tylko mniej niş co piąty responent posiada ubezpieczenie na şycie.

Mogłoby to wskazywać na poczucie finansowego bezpieczeństwa, jakie niesie ze sobą fakt posiadania polisy na şycie.

Badanie Prudential Family Index 2017, „Co Polacy myślą o powaşnych zachorowaniach?� / kwiecień 2017 / badanie ogólnopolskie / próba reprezentatywna 25-45 lat / pytania z moşliwością wielokrotnego wyboru

CO POLACY MYĹšLÄ„ O POWAĹťNYCH ZACHOROWANIACH?

3

,CMKEJ RQYCĘ?P[EJ EJQTČĄD QDCYKCLČ° UKÉ‚ 2QNCE[! obawy

HCMV[

E\GIQ PCLDCTF\KGL UKÉ‚ QDCYKCO!

65%

PC EQ EJQTWLČ° 2QNCE[!

25%

NOWOTWORY

6%

%*141$; 7-ÂŒ#&7 -4ČŻĘœ'0+#

5%

45% 4%

%*141$; 7-Œ#&7 21-#4/19')1

Obawy Polaków dotyczą w zdecydowanej większości zachorowania na nowotwory. Jednak według oficjalnych danych to choroby układu krąşenia są najczęściej występującymi dolegliwościami.

Badanie Prudential Family Index 2017, „Co Polacy myślą o powaşnych zachorowaniach?� / kwiecień 2017 / badanie ogólnopolskie / próba reprezentatywna 25-45 lat / pytania z moşliwością wielokrotnego wyboru * Dane za: „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowanie", Warszawa 2016 r., str. 69.

10

47%

ak tualności CO POLACY MYŚLĄ O POWAŻNYCH ZACHOROWANIACH?

7

0C EQ RT\G\PCE\[ D[ɺ ɺTQFMK RKGPKɂʝPG \ RQNKU[ PC ʝ[EKG Y RT\[RCFMW \CEJQTQYCPKC!

1

63% .'%<'0+'

13%

11%

4'*#$+.+6#%,#

.'-+

Polacy pytani o przeznaczenie środków z polisy mówią przede wszystkim o leczeniu.

Chcą zapewnić sobie stały dostęp do opieki zdrowotnej, pomimo że mogą korzystać zarówno z nieodpłatnej opieki medycznej, jak i popularnych abonamentów prywatnych (wg szacunków ponad 2 mln w 2016 r.) ...

8%

7%

6%

764<;/#0+'

&<+'%+

<#$'<2+'%<'0+' 41&<+0;

PCVQOKCUV

3% 52 #6# & 7)Ȇ9

…wydają się nie brać pod uwagę pozostałych wydatków, a to one mogą zrujnować domowy budżet. Koszty utrzymania standardu życia rodziny podczas choroby mogą być znacznie wyższe niż te dodatkowe związane z leczeniem.

Badanie Prudential Family Index 2017, „Co Polacy myślą o poważnych zachorowaniach?” / kwiecień 2017 / badanie ogólnopolskie / próba reprezentatywna 25-45 lat / pytania z możliwością wielokrotnego wyboru

– Chodzi o to, by instytuty wreszcie zaczęły ze sobą efektywnie współpracować, by spełniały swoje założenia statutowe, czyli innowacyjne badania, wdrożenia i patenty oraz odgrywały kluczową rolę dla polskiej gospodarki. A to wszystko w ścisłej współpracy z przemysłem, by wspólnie inicjować badania i skutecznie aplikować o środki krajowe i unijne, tworzyć centra referencyjne i testować najnowocześniejsze rozwiązania medyczne oraz (...), by tworzyć rozwiązania ułatwiające skuteczny rozwój nauk medycznych – podkreślał pomysłodawca think-tanku, dyrektor łódzkiego ICZMP prof. Maciej Banach.

Zmiany personalne Były szef polskiej policji, gen. Marek Działoszyński (55 l.) został... prezesem Szpitala Uniwersyteckiego w Zielonej Górze. Z kolei Maciej Juszczyk objął stanowisko dyrektora szpitala w Opatowie. W przeszłości kierował placówkami w Skarżysku-Kamiennej oraz Włoszczowie.

Resort zdrowia po raz kolejny powołał na stanowisko konsultanta krajowego w dziedzinie diagnostyki laboratoryjnej prof. Macieja Szmitkowskiego z Zakładu Diagnostyki Biochemicznej UM w Białymstoku. Prof. Szmitkowski został odwołany z funkcji pod koniec stycznia

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Ewa Borek, Adriano Henney, Jacek Kopel, Roman Radomski, Marcin Stefański, Karolina Szuścik.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Nakład: 18 300 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

tego roku, a przeciwko zmianie protestowało Prezydium Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych. Czasowo zastępował go dr hab. Bogdan Solnica.

Kare Schultz, dotychczasowy prezes duńskiego koncernu farmaceutycznego Lundbeck, zostanie prezesem izraelskiego koncernu farmaceutycznego Teva. Informacja na ten temat spowodowała wzrost optymizmu inwestorów oraz notowań Tevy o 19,35 proc. Akcje spółki mocno taniały w sierpniu i mimo wzrostu notowań nie wróciły do poziomu z lipca. Nowym prezesem Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Wyrobów Medycznych POLMED został Robert Rusak. Zastąpił na tym stanowisku Annę Kasprzak.

Co dalej?

Przed nami gorący październik: wejście w życie sieci szpitali związane m.in. ze zmianami w nocnej i świątecznej opiece zdrowotnej a także planowane protesty pracowników medycznych, w tym głodówka rezydentów. Narastające problemy przy braku pieniędzy trudno przykryć i zwykle w takiej sytuacji rządzący uciekali się do zmian personalnych, bo każda nowa osoba na początek dostaje czas na wdrożenie. Ale problemów to z reguły nie rozwiązuje. Czy będzie tak i tym razem, czy jednak premier zwróci uwagę na potrzeby ochrony zdrowia i zapewni dodatkowe pieniądze z MF? Przekonamy się w najbliższych miesiącach.

A wybory samorządowe coraz bliżej. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, szczegółowe raporty specjalne. Poznaj dokładnie rynek ochrony zdrowia i farmacji dzięki autorskim analizom statystycznym.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 8/2017

11

ak tualności

Alert epidemiologiczny (październik 2017)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (październik)

TREND W STOSUNKU DO WRZEŚNIA

Dolnośląskie

1 642

Kujawsko-pomorskie

1 051

Lubelskie

1 191

Lubuskie

1 306

Łódzkie

1 339

Małopolskie

1 336

Mazowieckie

1 763

Opolskie

1 004

Podkarpackie

2 946

Podlaskie

1 253

Pomorskie

1 513

Śląskie

1 376

Świętokrzyskie

1 122

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

85%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Wielkopolskie

1 273

Zachodniopomorskie

1 347

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (październik)

TREND W STOSUNKU DO WRZEŚNIA

Dolnośląskie

5 612

Kujawsko-pomorskie

4 511

Lubelskie

4 535

Lubuskie

5 153

Łódzkie

4 701

Małopolskie

5 383

Mazowieckie

6 547

Opolskie

3 830

Podkarpackie

5 066

Podlaskie

5 200

Pomorskie

5 294

Śląskie

4 708

Świętokrzyskie

3 828

Warmińsko-mazurskie

4 469

Wielkopolskie

5 055

Zachodniopomorskie

4 976

               

Warmińsko-mazurskie

970

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

12

OSOZ Polska 8/2017

64%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Innowac je

Aplikacje

We’re Working Out! with Al Kavadlo

NOWY RAPORT „162 mobilne aplikacje zdrowotne” już dostępny w bezpłatnej aplikacji OSOZ News!

Pocket Anatomy

D Minder Pro

Aplikacja dla osób, które chciałyby zadbać o dobrą figurę (i zdrowie), niekoniecznie na siłowni. 35 unikalnych treningów i 90 ćwiczeń o różnym poziomie trudności. Każdy program zilustrowano animowanymi filmami oraz szczegółowymi opisami. Bezpłatna wersja aplikacji obejmuje poziom podstawowy. Al Kavadlo to jeden z najbardziej znanych ekspertów w dziedzinie ćwiczeń siłowych i kalisteniki (trening siłowy oparty o ćwiczenia z wykorzystaniem własnej masy ciała).

Encyklopedia budowy ludzkiego ciała przygotowana z zachwycającą precyzją.

Tysiące struktur anatomicznych: narządów wewnętrznych, żył, wiązadeł, ścięgien. Możliwość wyszukiwania za pomocą nazw lub warstw (skóra, kości, tkanka łączna, mięśnie, układ krążenia itd.), dokładne opisy i animacje funkcji narządów, interaktywne obrazy 3D, intuicyjna nawigacja. Pocket Anatomy – z której korzysta już ponad 1 mln użytkowników – przyda się zwłaszcza studentom medycyny oraz świeżo upieczonym lekarzom.

Jedną z wad aplikacji jest jej cena.

Dzięki witaminie D – produkowanej w skórze człowieka pod wpływem światła słonecznego – kości są mocne, zęby zdrowe, dobrze funkcjonuje układ krążenia i odpornościowy. Szacuje się, że 90% Polaków cierpi na jej niedobór, zwłaszcza jesienią i zimą. Aplikacja D Minder oblicza dzienne zapotrzebowanie na witaminę D. W zestawieniu z warunkami pogodowymi, wyświetla sugerowany czas przebywania na wolnym powietrzu. Ten mierzony jest na podstawie informacji wprowadzanych ręcznie lub z pomocą wbudowanego timera.

iOS | Android | ENG Bezpłatna wersja podstawowa

iOS | Android | ENG 13,99 $

iOS | Android (dminder) | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 8/2017

13

Innowac je

Nowości i wynalazki

ROBOT W ROLI TŁUMACZA Grupa inżynierów z Uniwersytetu w Antwerpii (Belgia) opracowała drukowane w technologii 3D ramię robota, pełniące rolę tłumacza języka migowego. Urządzenie przetwarza teksty na odpowiednie ruchy dłoni i palców odpowiadające językowi migowemu. Motywacją dla autorów projektu był niedobór tłumaczy języka migowego oraz chęć przełamania bariery językowej i społecznej, z jaką borykają się osoby głuche. Na razie robot pomaga w prostych tłumaczeniach, może także służyć jako nauczyciel języka migowego. Aby zwiększyć dostępność technologii, naukowcy zdecydowali się na tani druk 3D oraz planują udostępnienie patentu w modelu „otwartego źródła” (ang. open source, brak licencji, swobodne wykorzystanie rozwiązania do własnych zastosowań).

Szczegóły projektu Aslan dostępne są na stronie internetowej en.projectaslan.be.

14

OSOZ Polska 8/2017

Innowac je

DOZÓR ZDROWOTNY Niepozornie wyglądające czarne pudełko może wyznaczyć początek nowego kierunku rozwoju systemów monitoringu parametrów zdrowia. Zamiast specjalnych zegarków albo opasek noszonych na nadgarstku, działający bezprzewodowo radar mierzący trzy podstawowe sygnały osób przebywających w pomieszczeniu: rytm serca, częstość oddechu, zmienność rytmu serca. Mocno ograniczone spektrum pomiaru sprowadza zastosowanie Welbi do podstawowej kontroli zdrowia seniorów. Dzięki technologii chmury, członkowie rodziny mają dostęp do wyników badań prowadzonych w czasie rzeczywistym. Wstępny projekt firmy V-Sense Medical doczeka się realizacji, jeżeli uda się zebrać wystarczającą ilość środków finansowych, a dokładnie 150 tys. USD.

KLINICZNA PRECYZJA

SEN NA ZDROWIE

Wśród masowo pojawiających się na rynku trackerów zdrowia na uwagę zasługuje Biostrap aspirujący do zaawansowanej platformy monitoringu zdrowia o klinicznym poziomie dokładności wyników. W tym celu, w jednym systemie zastosowano dwa odrębne urządzenia noszone na co dzień, podczas uprawiania sportu i w czasie snu. Rozwiązanie oparto na czujniku PPG (photoplethysmography, zapis zmian przepływu krwi) o dokładności odpowiadającej certyfikowanym urządzeniom. Mimo rozbudowanej budowy, rozczarowuje liczba informacji, które uzyskamy stosując Biostrap: rytm serca, saturacja, częstość oddechu, zmienność rytmu serca, jakość snu.

EarlySense Live to umieszczany pod materacem tracker zdrowia mierzący standardowe parametry, jak rytm serca, oddech i nocne ruchy, aby wyznaczyć poziom stresu i jakość snu. W przypadku podwyższonego pulsu, urządzenie wysyła alert na telefon komórkowy z dedykowaną aplikacją. Sześć godzin przez pójściem do łóżka w urządzeniu rejestrowane są dodatkowe elementy wpływające na sen: spożycie alkoholu, kofeiny, wielkość posiłków, aktywność fizyczna. Na tej podstawie sporządzane są analizy snu i przygotowywane wskazówki pomagające w jego optymalizacji. Inteligentny budzik zadba o przebudzenie w odpowiedniej, tzw. lekkiej fazie snu. Cena: 169 USD.

OSOZ Polska 8/2017

15

Innowac je

CZUJNIK RAKA Naukowcy z Uniwersytetu w Teksasie opracowali długopis chirurgiczny analizujący wybrane obszary tkanek i w kilka sekund informujący, czy są one tkankami normalnymi, czy nowotworowymi. Podczas operacji chirurdzy muszą być pewni, czy usunęli całość nowotworu. Pozostawione w ciele pacjenta tkanki rakowe mogą spowodować szybki nawrót choroby. Problem w tym, że struktura niektórych nowotworów przypomina zdrowe tkanki, z kolei wycinanie większych fragmentów „dla bezpieczeństwa” wiązać się może z poważnymi skutkami ubocznymi (zwłaszcza w operacjach wrażliwych narządów wewnętrznych), niepotrzebnym bólem i przedłużonym czasem rehabilitacji. Jedną ze stosowanych obecnie opcji jest wykonywanie biopsji podczas operacji. Jednak analiza laboratoryjna może trwać 30 minut i dłużej. W tym czasie rośnie ryzyko infekcji oraz efektów ubocznych wynikających z przedłużonej anestezji. Długopis wykorzystuje mechanizm molekularnego obrazu tkanki. Komórki rakowe mają rozregulowany metabolizm, co odróżnia je wyraźnie od tkanek zdrowych. Test trwa 10 sekund, a precyzja pomiarów wynosi 96%.

SMARTFON ANALIZUJE ZDROWIE SERCA Grupa kalifornijskich naukowców opracowała prostą aplikację (bez konieczności stosowania dodatkowych nakładek), która może być pomocna w ocenie pracy i zdrowia serca. W niektórych przypadkach aplikacja zastępuje kosztowne badania rezonansem magnetycznym albo ultrasonografem. Pacjent przykłada smartfon do szyi na 1–2 minuty. W tym czasie kamera analizuje ruchy skóry obrazujące rozszerzanie i kurczenie się tętnic. Na podstawie zebranych danych aplikacja oblicza frakcję wyrzutową lewej komory (LVEF). Parametr dostarcza informacji o tym, jak efektywnie serce pompuje krew w obrębie ciała. Badanie kliniczne wykazało dokładność odpowiadającą testom z pomocą ultrasonografu. Aplikacja może pomóc pacjentom z wadą serca w monitorowaniu stanu zdrowia w domu.

Źródło: V-Sense Medical, Biostrap, Early Sense, University of Texas, Caltech, Project Aslan

16

OSOZ Polska 8/2017

Innowac je

Laboratorium technologii

Technologie potrzebują nowego punktu widzenia Na drugim planie technicznych innowacji w ochronie zdrowia, jak sztuczna inteligencja, robotyka, Big Data, monitoring zdrowia, telemedycyna, obserwujemy o wiele ważniejsze procesy – transformację roli pacjenta, dogłębną reformę ochrony zdrowia i medycyny jako nauki. Rynek farmaceutyczny i medyczny stoi przed testem zmian i otwarcia się na cyfryzację, wyjścia poza mury laboratoriów oraz szukania nowych perspektyw.

Foto: designed by freepik.com

Wiedza to zdrowie Wszystko zaczęło się od innowacji, która z ochroną zdrowia nie miała pozornie nic wspólnego. Internet połączył ze sobą miliardy osób na całym świecie, zdemokratyzował dostęp do informacji. Przestaliśmy być uzależnieni od tych, którzy posiadając monopol na wiedzę dyktowali sposób, w jaki spędzamy wolny czas, podróżujemy, uczymy się, a od kilku lat – leczymy i świadomie kształtujemy swoje zdrowie. Nie tak odległe są czasy, gdy encyklopedie zdrowia i wizyta u lekarza były jedynymi dostępnymi źródłami porad. Dziś wygląda to zupeł-

nie inaczej. Za sprawą digitalizacji informacji, Internetu i masowej popularyzacji smartfonów dokonała się rewolucja porównywalna z wprowadzeniem maszyny drukarskiej przez Johanessa Gutenberga w 1492 roku. Znikają kolejne bariery w dostępie do danych zamkniętych dotąd w hermetycznych i mocno strzeżonych silosach informacyjnych, nowe technologie rozwijają się w błyskawicznym tempie, społeczeństwo szybko adaptuje i akceptuje kolejne innowacje. W następstwie zaczęła się zmieniać – choć zdecydowanie wolniej niż inne branże – ochrona zdrowia. Trafnie ujął to Eric Topol mówiąc o końcu

OSOZ Polska 8/2017

17

Innowac je

» Potężnych zbiorów Big Data nie będzie przetwarzał człowiek, ale systemy sztucznej inteligencji.« paternalistycznej ery medycyny opartej tylko i wyłącznie na wiedzy lekarza. Wraz z tym, jak rosną oczekiwania pacjentów, starzejące się społeczeństwo stało się faktem, a epidemia niezakaźnych chorób przewlekłych przybiera na sile, proporcjonalnie rośnie popyt na usługi zdrowotne. Aby zdać sobie sprawę ze skali zagrożeń tych niekorzystnych trendów, wystarczy wczytać się w statystyki. Stało się jasne, że przy ograniczonych zasobach finansowych tradycyjny model ochrony zdrowia potrzebuje radykalnej transformacji. Ta rozpoczęła się, gdy nowe technologie umożliwiły pacjentom przejmowanie coraz większej odpowiedzialności i inicjatywy w kwestiach zdrowotnych.

Wyzwanie – zmienić przyzwyczajenia Nowa ochrona zdrowia ma być efektywniejsza, łatwiej dostępna dla wszystkich, skoordynowana, predykcyjna, realizowana w trybie 24/7, zindywidualizowana, oparta na dowodach, do tego transparentna i skupiona na potrzebach pacjenta. Aby tak się stało, innowacje muszą być w zasięgu najbardziej potrzebujących grup pacjentów. W innym przypadku będziemy mówić o wielkiej rewolucji i jeszcze większych nierównościach w zdrowiu. Dlatego tak ważne jest wsparcie rozwoju technologii reformą na szczeblu polityki zdrowotnej i upowszechnienie nowych narzędzi poprzez m.in. refundację usług e-zdrowia i telemedycyny, ramy prawne promujące interoperacyjność systemów i zabezpieczające prawo pacjenta do rozporządzania własnymi danymi, zrównanie wartości telekonsultacji z wizytami tradycyjnymi, standardy bezpieczeństwa i wymiany danych, otwarty dostęp do naukowych zbiorów danych, likwidację barier wejścia do sektora z zachowaniem wysokich wymagań jakościowych. Era e-zdrowia rozpoczęła się na płaszczyźnie biznesowej, ale musi być kontynuowana w formie rewolucji organizacyjnej sektora usług zdrowotnych i farmacji na szczeblu państwowym oraz międzynarodowym. Niezależnie od tego, jak trudno jest zmienić przyzwyczajenia pracowników ochrony zdrowia, niechęć do dzielenia się informacją przez lekarzy i naukowców. Każda wielka rewolucja przemysłowa – choć dzisiaj nie wyobrażamy sobie życia bez elektryczności, samochodów, komputerów – wzbudzała tyle samo obaw co entuzjazmu.

Zamiast o technologiach mówmy o tym, jak pomogą nam one skuteczniej leczyć choroby, zapobiegać zachorowaniom, żyć dłużej w lepszym zdrowiu.

Kontekst cyfryzacji w praktyce klinicznej i życiu pacjentów O wartości innowacji świadczy to, jak szybko wypełniają luki w niezaspokojonych dotychczas potrzebach pacjentów. Weźmy na przykład aplikacje zdrowotne, których liczba na rynku przekroczyła już 260 000 (według danych Research2Guidance).

I nawet jeżeli większość z nich to na razie aplikacje typu fitness mierzące aktywność fizyczną i monitorujące podstawowe parametry zdrowia, efekty uboczne ich obecności na rynku są ogromne. Jedną z nich jest przesuwanie ośrodka decyzyjnego w kwestiach profilaktyki w kierunku pacjenta. Prognozuje się, że w 2019 roku sprzedaż tzw. wearables osiągnie poziom

18

OSOZ Polska 8/2017

245 milionów urządzeń. To trzykrotnie więcej niż w 2015 roku (84 miliony). Można się spodziewać, że za kilka lat mierzenie ciśnienia krwi albo pulsu poszerzone zostanie o kolejne parametry. Niewielkie urządzenia dostępne w domowych apteczkach albo noszone na nadgarstku pełnić będą rolę podręcznych laboratoriów, przeprowadzając analizy osiągalne dziś wyłącznie dla specjalistycznych urządzeń. W przypadku osób z chorobami przewlekłymi, monitoring w trybie 24/7 będzie oznaczać wzmocnienie prewencji i szczelniejszą opiekę nad pacjentem. Jeżeli u osoby z arytmią serca, nadciśnieniem krwi albo cukrzycą odnotowane zostaną niepokojące zmiany parametrów, dowie się o tym natychmiast lekarz prowadzący, który podejmie odpowiednią interwencję. Dziś lekarz traci kontrolę nad pacjentem z chwilą, gdy kończy się czas wizyty lekarskiej. To sprawia, że opieka jest fragmentaryczna i sporadyczna. Błyskawicznie rosnąca ilość danych zdrowotnych to nie lada wyzwanie. Nieuchronna w tym kontekście wydaje się ewolucja szpitali w kierunku ośrodków monitoringu pacjentów, przypominających bardziej centra przetwarzania danych, niż placówki zdrowia. Na szczęście tych potężnych zbiorów Big Data nie będzie przetwarzał człowiek, ale systemy sztucznej inteligencji.

Odpowiednie algorytmy wychwycą odchylenia od normy i zaalarmują lekarza z dużo większym wyprzedzeniem, pozwalając interweniować wcześniej, a dzięki temu – z dużą większą skutecznością. Jest to przykład na komplementarną rolę technologii – trudno sobie wyobrazić, że to ludzie samodzielnie będą wertować kartoteki pacjentów wypełnione informacjami z różnych źródeł, nie tylko tymi stricte medycznymi. Zgodnie z prognozami ekspertów IDC, do 2020 roku ilość danych w ochronie zdrowia wzrośnie do niewyobrażalnych rozmiarów 2,314 eksabajtów. W przyszłości duży udział w generowaniu informacji będzie miał tzw. Internet Rzeczy (Internet of Things). Inteligentna lodówka, łóżko, lustro, samochód zbiorą i przeanalizują informacje, aby zadbać o naszą dietę, jakość snu czy zdrowie.

W idealistycznym modelu, cyfryzacja powinna doprowadzić do tego, że ochrona zdrowia będzie na wyciągnięcie ręki. I to dla wszystkich, bez podziałów społecznych. Nadzieją na spełnienie tego postulatu są refundowane telekonsultacje, które sprawdzają się dobrze w charakterze pierwszego wywiadu z pacjentem, będąc wielką nadzieją m.in. w dziedzinie zdrowia psychicznego.

Możliwość rozmowy albo chatu z psychologiem albo psychiatrą w środowisku domowym, o każdej porze dnia, ułatwia dostęp do porad i niweluje ciężką do pokonania barierę stygmatyzacji.

Choć w tym przypadku nadal brakuje badań potwierdzających wartość e-konsultacji psychicznych i psychiatrycznych. Skoro niektóre konsultacje lekarskie polegają na zebraniu danych na podstawie standaryzowanych wywiadów, a ścieżka podejmowania decyzji w medycynie opiera się na konkretnej wiedzy naukowej, to czy nie można by zaangażować sztucznej inteligencji na szeroką skalę? Ostatecznie medycyna jest w pewnym sensie matematyką – jeżeli wystąpią objawy A i B, a parametry krwi C oraz D mieszczą się w granicach X–Y, wówczas

» Medycyna jest w pewnym sensie matematyką – jeżeli wystąpią objawy A i B, a parametry krwi C oraz D mieszczą się w granicach X–Y, wówczas diagnoza równa się Z.«

Innowac je

diagnoza równa się Z. Oczywiście to duże uproszczenie schematu diagnostyki, ale w prostszych przypadkach na pewno możliwe do zastosowania. Wierzą w to setki start-upów i wielkich koncernów na całym świecie, które pracują nad zastosowaniem AI w medycynie. Ich mocną stroną może być nie tylko sięganie do podręcznikowej wiedzy, ale dodatkowa analiza pełnego obrazu stanu zdrowia na bazie danych gromadzonych na e-koncie zdrowia i powiązanych przypadków klinicznych z innych ośrodków naukowych. Sztuczna inteligencja może okazać się kluczem do diagnozowania, leczenia i profilaktyki opartych na dowodach (evidence based medicine), zamiast na intuicji. Potwierdza to superkomputer IBM Watson analizujący medyczne zbiory Big Data, stawiający diagnozę oraz przygotowujący plan leczenia z prędkością i precyzją niedostępną dla człowieka. Innym przykładem jest oprogramowanie analizujące obrazy medyczne i wychwytujące zmiany nowotworowe. Sztuczna inteligencja w ochronie zdrowia może upowszechnić się szybciej niż nam się wydaje. Tak zwane chatboty (program komputerowy, którego zadaniem jest prowadzenie konwersacji przy użyciu języka naturalnego) już teraz pomagają pacjentom. Woebot, sympatyczny i empatyczny robot – terapeuta dostępny jako chat w aplikacji Messenger, monitoruje codziennie nastrój pacjenta, podaje praktyczne wskazówki w zakresie zdrowia psychicznego, doradza. Tak naprawdę to system sztucznej inteligencji oparty na zasadach terapii kognitywno-behawioralnej.

Perspektywy dla badań klinicznych Rosnące zbiory e-danych medycznych stają się fundamentem udoskanalania dziedziny badań klinicznych. Największe problemy w tym obszarze można sprowadzić do trzech haseł: duże koszty, długi czas realizacji, trudność w skompletowaniu grupy kontrolnej. Od momentu opracowania nowego leku lub terapii do wprowadzenia do praktyki klinicznej upływają często długie lata. National Center for Biotechnology Information (NCBI) szacuje, że koszty badań klinicznych nad nowymi lekami, prowadzonych w Stanach Zjednoczonych, sięgają kilkudziesięciu milionów USD. W zależności od rodzaju leku, koszty badań w fazie pierwszej to 1,4–6,6 mln USD, w fazie drugiej – 7,0– 19,6 mln USD, w fazie trzeciej – 11,5–52,9 mln USD. Przekładają się one na ceny leków, ich dostępność dla pacjenta oraz koszty ochrony zdrowia ogółem. Według raportu „in silico Clinical Trials” opracowanego przez Avicenna, wdrożenie technologii wirtualnych badań klinicznych mogłoby obniżyć koszty rozwoju nowych leków nawet o 50%.

O ile demokratyzacja dostępu do informacji zapoczątkowała już realne zmiany w – z natury konserwatywnym – sektorze zdrowia, tak w badaniach klinicznych mamy do czynienia z jeszcze twardszymi wymaganiami administracyjno-prawnymi. Nadzieją na zmiany są wirtualne badania kliniczne (badania kliniczne in-silico). W skrócie chodzi o przeprowadzanie badań – przynajmniej w pierwszej fazie – z wykorzystaniem tzw. komputerowych modeli pacjenta. Te tworzone są na podstawie dostępnej wiedzy medycznej i informacji gromadzonych w elektronicznym rekordzie pacjenta. A ilość dostępnych informacji błyskawicznie rośnie. Można sobie wyobrazić, że z czasem realne stanie się przeprowadzanie testów leków na awatarze konkretnego chorego, odpowiednio indywidualizując skład i dawkę leku. Naukowcy są przekonani, że taki model może z dużą precyzją odpowiadać żywemu organizmowi. Do programu komputerowego będącego wirtualnym pacjentem wystarczy wprowadzić skład chemiczny leku, aby przeanalizować dokładnie

jego wpływ i oddziaływanie w ciele człowieka. Bez konieczności kompletowania grup kontrolnych, znacznie szybciej i dużo taniej. Korzyści idą znacznie dalej: przeprowadzanie badań na nieograniczonej liczbowo grupie pacjentów o zróżnicowanej charakterystyce (płeć, wiek, waga, historia medyczna, tryb życia itd.), możliwość udoskonalania składu leku w toku badań (zamiast istniejącego modelu „wszystko albo nic” opartego albo na akceptacji badanego leku, albo jego całkowitym odrzuceniu), elastyczne projektowanie różnych scenariuszy, zrozumienie interakcji leków z czynnikami fizycznymi i psychicznymi pacjenta, obserwacja długofalowych skutków działania.

Jest to niewątpliwie model, który już dziś powinny brać pod uwagę firmy przemysłu biotechnologicznego i farmaceutycznego myśląc o przyszłości sektora. Nie ma co się łudzić, że w przyszłości badania kliniczne in-silico całkowicie zastąpią tradycyjne badania kliniczne. Stworzenie tak precyzyjnych modeli człowieka w sytuacji, gdy medycyna, biologia i chemia nie odkryły jeszcze wszystkich procesów zachodzących w organiźmie, wydaje się być na dzień dzisiejszy niemożliwe. Pytań jest więcej niż odpowiedzi. Kto odpowiadałby etycznie za błędy wirtualnych badań? Jaka instytucja miałaby walidować komputerowe modele człowieka?

Zatapiając się w temat napotkamy na kolejne kwestie wymagające regulacji i zupełnie innego modelu biznesowego niż obecnie funkcjonujący. Skoro bazą do badań in-silico byłyby globalne, otwarte zbiory Big Data, w tym anonimowe informacje z elektronicznych rekordów pacjenta (ERP), to czy wyniki badań klinicznych byłyby również udostępniane publicznie (koncepcja „open science”), pozbawione praw autorskich i licencji? Czy tego typu zbiory informacji byłyby dostępne dla wszystkich podmiotów, bez ograniczeń, czy tylko dla licencjonowanych producentów leków? Czy gwarancje bezpieczeństwa będą takie same jak w przypadku badań tradycyjnych? Pierwsze projekty pozwalają na cień optymizmu w tym temacie. Dzięki aplikacji ResearchKit, dostępnej na urządzenia firmy Apple, naukowcy mogą zbierać dane bezpośrednio od pacjentów – ochotników. Przykładowo, aplikacja mPower stworzona w 2015 roku, pozwoliła na przeprowadzenie największego w historii badania w obszarze choroby Parkinsona. Wzięło w nim udział 10 000 użytkowników smarfonów, 93% z nich nigdy nie uczestniczyło w żadnym tego typu badaniu. Digitalizacja sprawia, że badania wychodzą poza mury laboratoriów naukowych. Mobilna gra Sea Hero Quest, w którą zagrało prawie 3 miliony osób, umożliwiła przeprowadzenie największego badania demencji.

Grając w grę przez 2 minuty generowana jest ilość danych, jaką naukowcy mogliby zgromadzić w ciągu 5 godzin w warunkach laboratoryjnych. Szacując ogólnie, zebrane z udziałem gry informacje odpowiadają 12 000 lat badań naukowych.

Wirtualne badania kliniczne czeka jeszcze długa droga legislacyjna, organizacyjna i technologiczna. Nadal brakuje danych, ponieważ spora część informacji gromadzona jest w formie papierowej, medycyna nie do końca rozumie wszystkie procesy zachodzące w skomplikowanym środowisku ciała i psychiki człowieka, komputerowe modelowanie człowieka jest rozdrobnione na poszczególne dziedziny i brak jest podejścia interdyscyplinarnego. Powodzenie tak wielkiej rewolucji zależeć będzie ponadto od gotowości do zmiany przez firmy przemysłu biotechnologicznego i farmaceutycznego, nowego spojrzenia na wyzwania i uwzględnienia zmieniających się potrzeb społecznych. Wizja skuteczniejszej, indywidualizowanej, bezpieczniejszej i opartej na twardych dowodach medycyny warta jest podejmowania wysiłków w tym kierunku. 

OSOZ Polska 8/2017

19

Sztuczna inteligencja i robotyka w ochronie zdrowia już dziś diagnozują pacjentów w ich domach, wspomagają prace naukowe nad innowacyjnymi lekami, pozwalają opracowywać nowe metody leczenia, monitorują przebieg chorób przewlekłych. Jaka będzie ich przyszłość?

edukacja

badania

leczenie

screening

diagnoza

decyzje

„Z systemów sztucznej inteligencji korzystamy codziennie, przykładowo szukając informacji w Google.”

ODSETEK OSÓB, KTÓRE CHCIAŁYBY ZAANGAŻOWANIA SYSTEMÓW SZTUCZNEJ INTELIGENCJI I ROBOTYKI W KWESTIACH ZWIĄZANYCH Z ICH ZDROWIEM

54%

38%

tak

NIE

80%

opieka

AI i ROBOTYKA prewencja

sztuczna Do takiego odsetka danych w ochronie zdrowia nie ma dostępu ze względu na niekompatybilność informacji oraz systemów, które je przetwarzają.

DeepMind Health to projekt Google realizowany z naukowcami, lekarzami i pacjentami brytyjskiego NHS, oparty na uczeniu maszynowym i sieciach neuronowych.

Cel: wspomaganie decyzji klinicznych, przyspieszenie diagnozy i tym samym skrócenie czasu od rozwoju choroby do jej leczenia.

6662

RYNEK SYSTEMÓW SZTUCZNEJ INTELIGENCJI DO ZASTOSOWAŃ W OCHRONIE ZDROWIA (wartość w mln USD)

664 2014

7% ani tak, ani nie

POSTRZEGANE KORZYŚCI Z ZASTOSOWANIA AI I ROBOTYKI W OCHRONIE ZDROWIA 0

Według struktury wieku 0

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

25–34

Szybsza i precyzyjniejsza diagnoza

30%

31%

Lepsze rekomendacje w zakresie leczenia

27%

Posiadanie osobistego specjalisty-doradcy, dostępnego o każdym czasie

27% 20%

Przeprowadzanie testów i operacji z większą dokładnością niż człowiek Żadna z opcji

45–54 Nie wiem

OSOZ Polska 8/2017

20%

34%

Mniej błędów niż w przypadku lekarzy

35–44

20

10%

Łatwiejszy / szybszy dostęp do usług ochrony zdrowia

18–24

55+

2021

17% 4% 13%

TAK NIE

Brak korzyści

17%

40%

Innowac je

inteligencja

nowa koncepcja zdrowia Roboty towarzyszą ochronie zdrowia od 30 lat.

Pierwszym z nich był system PUMA stosowany w operacjach urologicznych w latach 80-tych.

Najpopularniejszym jest z kolei da Vinci (3803 roboty działające na całym świecie w 2016 r.).

RoBear podnosi i przenosi pacjentów ograniczonych ruchowo, Veebot pozwala pobierać krew szybciej i precyzyjniej niż człowiek, KASPAR wspomaga terapię dzieci z autyzmem.

Według California Biomedical Research Association, średni czas od rozpoczęcia prac naukowych nad lekiem do jego dostępności dla pacjenta wynosi 12 lat. Tylko 1% leków, które weszły do fazy badań przedklinicznych, przechodzi do testów klinicznych na ludziach. Cały proces opracowania jednego medykamentu kosztuje średnio 359 mln USD. Nadzieją na skrócenie tego czasu, zmniejszenie kosztów i większą dostępność leków są badania realizowane przez systemy AI.

Według American Cancer Society, w USA co roku wykonuje się 12,1 mln badań mammograficznych.

Spora część wyników jest błędna – jedna na dwie zdrowe kobiety otrzymuje diagnozę, że jest chora.

Zastosowanie sztucznej inteligencji pozwoliłoby przyspieszyć analizę obrazów 30-krotnie oraz zwiększyć precyzję wyników do 99%.

„Prognozuje się, że wartość rynku robotów rehabilitacyjnych wzrośnie z 203 mln USD w 2014 roku do 1,1 mld w 2021 roku.”

Źródło: „Why doctor? Why AI and robotics will define New Health”, PwC, czerwiec 2017

OSOZ Polska 8/2017

21

Innowac je

strefa start-up

Cardiomatics Zastosowanie

Narzędzie automatycznej interpretacji sygnału EKG

Pomysłodawca

dr Rafał Samborski

Kraj

Polska

Skąd pomysł na zajęcie się tematem telekardiologii?

Początki spółki Consonance związane są z projektowaniem urządzeń medycznych na zlecenie innych firm. Kiedy okazało się, że w którymś z kolei projekcie istnieje potrzeba analizy sygnału EKG, stwierdziliśmy, że warto zrobić z tego osobny produkt. Tak, mniej więcej rok temu, narodził się Cardiomatics.

Na czym polega funkcjonalność Cardiomatics?

Funkcjonalnie Cardiomatics nie jest niczym nowym. Oprogramowanie do interpretacji sygnału EKG istnieje już od dawna. To co odróżnia nas od konkurencji, to fakt, że jako jedni z pierwszych na świecie dostarczamy usługę interpretacji sygnału realizowaną w paradygmacie SaaS. Otwiera to zupełnie nowe perspektywy biznesowe i techniczne dla naszych klientów – firm z branży telemedycznej. Nie muszą oni tworzyć własnych algorytmów, czy kupować niezwykle rozbudowanych systemów analizy dostarczanych przez naszą konkurencję. W bardzo transparentny sposób płacą wyłącznie za wykonane analizy.

Na jakim etapie jest technologia i kiedy możemy spodziewać się pierwszych zastosowań?

Oficjalna premiera odbyła się podczas sierpniowej konferencji Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego w Barcelonie. Zostaliśmy wybrani, aby jako jedna z 12 firm zaprezentować nasz produkt przed kardiologiami z całego świata. Pilotażowe wdrożenia prowadzimy już teraz z klientami z Polski oraz Francji. Równolegle, we współpracy z lekarzami z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, prowadzimy testy mające na celu oficjalne porównanie wyników naszych algorytmów z decyzjami wykwalifikowanych kardiologów.

Co jest największą zaletą systemu i jak wpłynie na świadczenie usług zdrowotnych/ diagnostycznych?

Zawsze podkreślamy, że nie jest naszym celem zastąpienie lekarzy. Natomiast widzimy, że wsparcie nowoczesnymi narzędziami i automatyzacja przynajmniej części procesu diagnostyki jest niewątpliwą wartością. Wyobraźmy sobie specjalistę w zakresie EKG pracującego 24 h na dobę, 365 dni w roku, dostępnego przez Internet z dowolnego miejsca na świecie. Dodatkowo, ten specjalista z każdym dniem jest lepszy – korzystamy z dobrodziejstw najnowocześniejszych metod uczenia maszynowego, aby systematycznie udoskonalać nasze algorytmy. 

22

OSOZ Polska 8/2017

Raport Pełna wersja artykułu już wkrótce w nowym, anglojęzycznym magazynie

OSOZ World

Farmacja.

Foto: Shuttestock

Krajobraz 2017

Polska pod względem liczby mieszkańców (ponad 38 milionów, według GUS) plasuje się na 6. miejscu w Unii Europejskiej. Eurostat szacuje PKB kraju na poziomie prawie 425 mld euro. To ósmy wynik w UE. W ujęciu na osobę (per capita) Polska znalazła się na miejscu 22. Wydając około 26 mld euro na ochronę zdrowia (ze środków publicznych 18 mld euro i z prywatnych ponad 8 mld euro) zajmujemy 11. miejsce w Unii Europejskiej. W ujęciu per capita jesteśmy na odległej 24. pozycji. Pozycje w rankingu i wydatki na ochronę zdrowia na poziomie 6,1–6,2% PKB wskazują na niedofinansowanie systemu ochrony zdrowia, w szczególności ze strony wydatków publicznych. Przedstawiamy skróconą analizę rynku farmaceutycznego w Polsce, która w pełnej wersji ukaże się w nowym wydawnictwie OSOZ World.

Dr Jarosław Frąckowiak Wiceprezes PEX PharmaSequence Sp. z o.o.

Jakość i dostępność świadczeń w ramach ubezpieczeń organizowanych przez państwo jest – jak w wielu innych krajach i pomimo przeprowadzanych wielokrotnie reform – poddawana krytyce. W efekcie intensywnie rozwija się finansowanie usług medycznych ze środków prywatnych – pomiędzy rokiem 2010 a 2016 nastąpił wzrost tego typu wydatków o 5,9% w porównaniu do 2,7% wzrostu finansowania ze środków publicznych (estymacje PEX). Jeżeli analizie poddamy tylko

publiczne wydatki na leki, to – według danych OECD (2016 rok) – są one jednymi z najniższych w Europie. Średnia dopłata pacjenta do leku refundowanego wynosi 30%, do wszystkich leków na receptę (refundowanych i pełnopłatnych) – 57%, a średni udział środków prywatnych w zakupach aptecznych (produkty na recepty i bez recepty) sięga 74%.

Refundacja leków jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na dostęp Polaków do terapii, w tym tych nowoczesnych. W uproszczeniu, refundacja większości leków opisanych listami refundacyjnymi dzieli się na refunda-

cję chemioterapii oraz programów lekowych (w szpitalach) oraz refundację leków sprzedawanych w aptekach. Poza nimi, poprzez zwrot kwot wydawanych na realizację zdefiniowanych świadczeń szpitalnych w ramach JGP (Jednorodnych Grup Pacjentów), refundowane są inne leki stosowane w ramach hospitalizacji. Aby lek został wpisany na listę refundacyjną, musi przejść procedurę oceny przez AOTMiT (Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji) oraz uzyskać akceptację Ministerstwa Zdrowia. Ministerstwo, poprzez Komisję Ekonomiczną, negocjuje cenę z firmą wnio-

OSOZ Polska 8/2017

23

Raport

skującą o przyznanie refundacji. Leki na aptecznej liście refundacyjnej podzielone są na grupy limitowe, budowane zwykle na podstawie podobieństwa wskazań, czasem tożsamości substancji czynnej czy formy podania w danym wskazaniu.

W każdej grupie limitowej, co dwa miesiące zmienić się może limit finansowania. Limit finansowania to podstawa do obliczenia sumy, jaką sfinansuje NFZ dla każdego leku w grupie limitowej, wyliczona według algorytmu matematycznego uwzględniającego ceny i udział DDD (Defined Daily Dose) leków w danej grupie limitowej. Limit wyznacza cena DDD danego produktu, jeżeli udział tego produktu w przeliczeniu na DDD (ilościowy) dopełnia 15% skumulowanego udziału DDD produktów uporządkowanych według cen ich DDD – od ceny najmniejszej do największej. Leki o cenach DDD ponad limitem są obarczone rosnącą dopłatą pacjenta zależną od różnic ceny w stosunku do limitu. Finansowanie może wynosić 50% limitu (zazwyczaj dla leków nieużywanych w chorobach przewlekłych, np. antybiotyków) lub 70% limitu (przeważnie dla leków stosowanych w chorobach przewlekłych, np. nadciśnieniu).

Inną kategorią leków są leki na ryczałt, uznane za podstawowe w leczeniu. Pacjent płaci za nie stałą, niewielką sumę,

» W Polsce funkcjonuje 1100 szpitali (w tym 700 prywatnych), ok. 20 000 przychodni różnego typu oraz 15 000 aptek, z czego ponad 6 000 z nich jest w posiadaniu ok. 400 sieci aptecznych.« która może rosnąć, gdy kupowane jest opakowanie zawierające więcej DDD niż opakowanie – w uproszczeniu – wystarczające na miesięczną terapię. Wybrane leki (wybór dokonywany przez Ministerstwo Zdrowia według substancji czynnych) są dostępne za darmo dla osób, które ukończyły 75 rok życia.

Opisana procedura refundacyjna została wprowadzona w styczniu 2012 roku i spowodowała znaczący spadek wydatków refundacyjnych państwa. PEX przewiduje, że w roku 2017 poziom refundacji aptecznej osiągnie niemal 8,5 mld zł.

Mechanizm negocjacji cen i obliczania limitu powoduje presję na obniżanie cen, bowiem w przypadku ich dużej rozpiętości w danej grupie limitowej, leki o droższym DDD będą obarczone większą dopłatą pacjenta, co może prowadzić do zakupu tańszych, zawierających tę samą substancję czynną, lub nawet zmian w terapii, jeżeli wchodzą w grę różne molekuły, ale to samo wskazanie. Regulator

zabezpieczył się także przed przekraczaniem budżetu refundacji (procedura payback). W uproszczeniu, jeżeli wystąpi przekroczenie, to jego połowa – według specjalnego algorytmu uwzględniającego udział w przekroczeniu – jest zwracana przez podmioty odpowiedzialne. Nie dotyczy to leków, dla których wynegocjowano instrumenty dzielonego ryzyka, np. zwrot refundacji przez podmiot odpowiedzialny, jeżeli przekroczony zostanie pewien limit ilościowej sprzedaży. Aktualnie, zasada paybacku, jak i cała ustawa refundacyjna, są przedmiotem prac legislacyjnych. Pacjent, który kupuje lek refundowany, może – w procesie substytucji – kupić lek o takim samym składzie, dawkowaniu i ilości – niezależnie od tego, czy jest tańszy, czy droższy od wypisanego na recepcie.

W przypadku refundacji terapii w programach lekowych i chemioterapii, poziom wydatków systematycznie rośnie.

W roku 2016 przekroczył on 3 mld zł.

Rys. 1. Wartość i dynamika zmian rynku farmaceutycznego w latach 2011–2016 w podziale na segmenty

Wartość rynku farmaceutycznego

Dynamika rynku i głównych segmentów w kolejnych latach 20%

016: 013–2

37 miliardy

2 CAGR

4,8%

16,2%

15% PPG

6% 35

10% 5%

4%

4,8%

2,7%

4,9%

14,2%

6,2%

6,0%

4,1%

5,5% 4,0% 4,8%

1,0%

0% Apteki (ceny detaliczne)

31

2013

Szpitale (ceny hurtowe)

2014

2015

Rynek farmaceutyczny (całość) 2016

33

Udział głównych segmentów w rynku 29

2013

2016

12%

13%

Apteki (ceny detaliczne)

27

Szpitale (ceny hurtowe)

-5% 25

31,3

29,8

31,5

32,8

34,4

36,3

2011

2012

2013

2014

2015

2016

całość

24

OSOZ Polska 8/2017

PPG

88%

87%

Raport

Poprawił się też dostęp do nowoczesnych terapii (nowe molekuły, rozszerzenie wskazań). W roku 2016 wydatki w tej sferze przekroczyły 12% wydatków refundacyjnych. To ponad 30 razy więcej w porównaniu do roku 2012.

Obecnie funkcjonuje blisko 1100 szpitali (w tym ok. 700 prywatnych) i ok.

20 000 przychodni różnego typu. PEX szacuje, że pracuje w nich czynnie ok.

100 000 lekarzy oraz 250 000 pielęgniarek. Według danych OECD za rok 2014, zarówno ilość lekarzy i pielęgniarek na tysiąc mieszkańców jest jedną z najniższych dla krajów OECD i wynosi 2,3 dla lekarzy

(średnia OECD = 3,3) oraz 5,3 dla pielęgniarek (średnia OECD = 8,9).

Wszystkie apteki otwarte w Polsce są w rękach prywatnych. W sierpniu 2017 roku ich liczba przekroczyła 15 000. Ponad 6 000 aptek jest w posiadaniu ok. 400 sieci aptecznych (firmy, które posiadają 5 i więcej aptek) i są one odpowiedzialne za ponad 50% obrotów na rynku aptecznym. Pozostałe należą do mikro-sieci (2 do 4 aptek) lub są aptekami indywidualnymi. Usieciowienie aptek rozwijało się bardzo dynamicznie, jednak wprowadzona w 2017 roku nowelizacja prawa – ustawa zwana „Apteką dla Aptekarza” –

ten proces hamuje. Aktualnie nie można otworzyć apteki w miejscach, w których istnieje inna apteka oddalona o mniej niż 500 metrów od planowanej i/lub w gminie, w której jedna apteka przypada na mniej niż 3000 mieszkańców. Nowe apteki (nie więcej niż cztery w jednej organizacji) mogą otwierać wyłącznie farmaceuci. Do czasu zmian legislacyjnych takiego wymogu nie było. Zmiany w prawie mogą przyśpieszyć rozwój – i tak już dynamicznie się rozwijających – sieci franczyzowych oraz grup zakupowych. Średni, miesięczny obrót statystycznej apteki w pierwszych 7 miesiącach

Rys. 2. Wartość sprzedaży na rynku aptecznym. Analiza porównawcza YTD (Year-to-Date) dla pierwszych 6 miesięcy w latach 2009–2017 (rok 2012 – wprowadzenie nowej ustawy refundacyjnej) 18

wartość sprzedaży

ewolucja kumulowana

ewolucja PPG

16

miliardy PLN

14

13,1

12,9

13,5

14,0

13,7

13,0

15,8

15,0

22,0%

12

16,7

35% 30%

29,5%

25% 20%

15,7%

15%

10 8

6,1%

4,3%

6

1,1%

4

1,1%

8,1%

0,5%

3,2%

10% 7,0%

5,6%

5,4%

6,2%

2

5% 0%

1,9%

-5%

-3,7%

-10%

0 ytd062009

ytd062010

ytd062011

ytd062012

ytd062013

ytd062014

ytd062015

ytd062016

ytd062017

Rys. 3. Ilość sprzedanych opakowań na rynku aptecznym. Analiza porównawcza YTD (Year-to-Date) dla pierwszych 6 miesięcy w latach 2012– –2017 (rok 2012 – wprowadzenie nowej ustawy refundacyjnej) 940

ilość sprzedaży

ewolucja kumulowana

929

ewolucja PPG

920

miliony

15,2%

879

880 860 833

16% 14%

11,8%

851

840 820

18%

902

900

20%

12%

8,9%

10% 8%

807

5,6%

800 780

3,2%

760

3,2%

6% 4%

2,3%

3,2%

2,7%

3,0%

ytd062015

ytd062016

ytd062017

2% 0%

740 ytd062012

ytd062013

ytd062014

Rys. 4. Wartość sprzedaży OTC w pierwszych sześciu miesiącach w latach 2010–2017 4,5

ewolucja kumulowana

32,2%

ewolucja PPG 23,4%

3,4

3,30

2,8 miliardy PLN

wartość sprzedaży

3,9

2,67

2,90

2,72

8,7%

1,7

2,85

6,6% 2,0%

3,10

8,6%

25% 20% 15%

16,0%

10,7%

8,7%

2,2

2,96

3,53

30%

10% 8,9% 6,4%

7,1%

1,1

5% 0%

0,6

-5%

-3,7% -6,2%

0,0 ytd062010

ytd062011

ytd062012

-10% ytd062013

ytd062014

ytd062015

ytd062016

ytd062017

OSOZ Polska 8/2017

25

Raport

wyższej marżowości są produkty sprzedawane bez recepty (prawie 30% narzutu), mniejsze zyski generują produkty na recepty pełnopłatne (25,2%), zaś najniższa marżowość charakteryzuje leki refundowane (18,2%). Marże mają charakter sztywny i są wyliczane według degresywnego algorytmu. Średni narzut w aptekach sieciowych jest średnio do 1% wyższy niż w pozostałych.

Apteki zaopatruje prawie 550 hurtowni, z czego 10 największych z nich posiada ponad 90% udziałów w rynku. Marże hurtowe są sztywne dla leków refundowanych (5%), dla pozostałych produktów zależą od wynegocjowanych warunków hurtowych. Dystrybucja w Polsce

» W 2016 roku, wartość rynku farmaceutycznego w Polsce przekroczyła 36 mld zł. Pacjenci nabyli łącznie 1,8 mld różnego typu leków.« 2017 roku wyniósł 184 tys. zł. Statystyczna apteka sieciowa posiada średnio prawie dwukrotnie większy przychód niż apteka indywidualna, czy należąca do mikrosieci. Statystyczną aptekę, w jednym miesiącu w okresie do lipca, odwiedziło 3 650 pacjentów. Także w tym przypadku wartości są wyższe dla aptek sieciowych (ponad 5000) niż

indywidualnych, czy z mikrosieci (prawie 2800).

Pierwsze 7 miesięcy 2017 roku to – w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego – kolejny okres spadku narzutów aptecznych. Średnio, w badanym okresie, wyniosły one dla statystycznego produktu 25,4% – o 0,2% mniej niż rok wcześniej. Kategorią o naj-

Rys. 5. Wartość sprzedaży suplementów diety w pierwszych sześciu miesiącach w latach 2010–2017 2,50

wartość sprzedaży

ewolucja kumulowana

90%

ewolucja PPG

78,1%

2,25 67,4%

2,00 miliardy PLN

1,75 1,50 1,25

1,27

1,24

1,57

1,43

1,35

70% 1,92

40%

25,2%

1,00 17,9%

0,75

30%

14,8%

20%

17,9%

0,50

9,1%

0,25

9,8%

5,6%

10%

15,2% 6,4%

-2,6%

0,00 ytd062010

ytd062011

60% 50%

45,3%

32,2%

1,08

1,81

80%

0% -10%

ytd062012

ytd062013

ytd062014

ytd062015

ytd062016

ytd062017

0,64

0,65

Rys. 6. Wartość sprzedaży kosmetyków w pierwszych sześciu miesiącach w latach 2010–2017 0,7

wartość sprzedaży

ewolucja kumulowana

ewolucja PPG

0,6

miliardy PLN

0,5

0,49

0,48

0,46

0,56

0,53

0,56 38,7%

0,4

30% 20%

14,9%

0,2

7,7%

4,1%

0,1

4,1%

3,4%

ytd062011

ytd062012

50% 40%

22,8%

22,0%

0,3

42,0%

60%

10%

12,9% 6,7%

6,2%

2,4%

0,7%

0,0

0% -10%

ytd062010

ytd062013

ytd062014

ytd062015

ytd062016

ytd062017

Rys. 7. Wartość sprzedaży leków na recepty pełnopłatne w pierwszych sześciu miesiącach lat 2009–2017 4,0

wartość sprzedaży

ewolucja kumulowana

ewolucja PPG

3,5 2,87

miliardy PLN

3,0 2,5

2,49

15,3%

1,0

14,4%

3,9%

0,0 ytd062009

OSOZ Polska 8/2017

ytd062010

70% 60%

48,1%

50% 40%

33,1%

1,5

-3,0%

3,32

3,69

42,0%

23,9%

-3,0%

3,09

2,51

2,0

0,5

26

2,42

3,09

3,54

30%

24,2%

20% 10% 7,4%

0,8%

7,2%

6,7%

ytd062015

ytd062016

0,2%

4,3%

0% -10%

ytd062011

ytd062012

ytd062013

ytd062014

ytd062017

Raport

W roku 2016 urósł on – w porównaniu do roku 2015 – o 6,6% i osiągnął wartość 31,7 mld zł. Prognoza PEX na rok 2017 przewiduje: 33,4 mld zł obrotu na rynku aptecznym i wzrost – względem 2016 roku – o 5,3%. Wolniej – o 3% – rosła ilość sprzedanych opakowań. Pacjenci/ konsumenci w roku 2016 nabyli 1,8 mld różnego typu produktów.

Analizując rozwój segmentów rynku aptecznego warto podkreślić, że od czasu zmiany prawa refundacyjnego (2012 rok) najbardziej dynamicznie rozwija się sprzedaż odręczna (produkty bez recepty). W roku 2016 – w porównaniu do

charakteryzuje się niską marżowością, dlatego większość hurtowni dywersyfikuje swój biznes prowadząc także inne formy działalności. Wśród największych firm dystrybucyjnych nie ma podmiotów zagranicznych.

Wartość rynku farmaceutycznego w Polsce przekroczyła w 2016 roku 36 mld zł. Rośnie jego dynamika, spada z kolei na rynku szpitalnym.

Zdecydowana większość wydatków na rynku farmaceutycznym przypada na rynek apteczny. Ostatnie dwa pełne lata charakteryzują się wysokim wzrostem sprzedaży w tej części rynku.

poprzedniego – wartość tego segmentu rośnie o prawie 10%. Wielkość obrotu w roku 2016 to prawie 13 mld zł, za które pacjenci kupili ponad 1 mld opakowań (o 3,3% więcej niż w roku ubiegłym).

Największym segmentem sprzedaży odręcznej są leki OTC. W roku 2016 ten segment był wart prawie 8 mld zł, osiągając 11% wzrostu rok do roku. Pacjenci/konsumenci kupili niemal 570 mln opakowań, o 6,2% więcej niż rok wcześniej. Znacząco mniejszym segmentem są suplementy diety. Na nie Polacy wydali 2,85 mld zł (12% wzrostu), kupując 175 mln opakowań (ponad 10% wzrostu).

Rys. 8. Wartość sprzedaży leków na recepty pełnopłatne w pierwszych sześciu miesiącach lat 2009–2017 wartość sprzedaży

7

miliardy PLN

5

5,78 4,83

2,8%

2,7%

5,91

10%

2,4%

5%

1,3%

0%

5,62

5,07

4,96

1,7%

1,0%

15%

10,9%

2,7%

1,0%

4

ewolucja PPG

5,99

5,89

5,83

6

ewolucja kumulowana

2,1%

-3,7%

-1,0%

3

-5% -10%

2 -14,9%

-17,2%

1

-15%

-13,2%

-19,4%

0 ytd062009

ytd062010

ytd062011

ytd062012

-20% ytd062013

ytd062014

ytd062015

ytd062016

ytd062017

Rys. 9. W artość sprzedaży leków Rx w pierwszych sześciu miesiącach roku 2017 w porównaniu do analogicznego okresu w roku 2016, według substancji czynnych 250

49%

32% 4%

2%

12%

7%

2%

9%

6%

11%

50% 0%

-7%

4%

3%

3%

-2%

2%

-4%

-3%

0%

93

92

92

89

89

87

82

79

-200%

amlodipinum

94

formoterolum

98

fluticasoni propionas, salmeterolum

102

metoprololi succinas

102

olanzapinum

113

amoxicillinum, acidum clavulanicum

124

tamsulosinum

133

ins.injectio neutralis, ins.isophanum

136

pantoprazolum

150

rosuvastatinum

153

dabigatran etexilate

185

ramiprilum

245

atorvastatinum

0

cefuroximum

-150%

insulinum aspartum

50

bisoprololum

-100%

metformini hydrochloridum

100

budesonidum

-50%

enoxaparinum natricum

150

rivaroxabanum

miliony PLN

200

-2%

Rys. 10. Ilość sprzedaży leków Rx w pierwszych sześciu miesiącach roku 2017 w porównaniu do analogicznego okresu w roku 2016, według substancji czynnych 12

13% 3%

1%

0%

-1%

-4%

0%

8%

14%

-3%

-11%

-4%

3%

2%

4%

6%

14% -2%

-6%

20% 0%

8

-20%

6

-40%

4

-60% -80% 11

9

8

8

7

7

7

7

6

5

4

4

3

3

3

3

3

3

3

metformini hydrochloridum

atorvastatinum

pantoprazolum

indapamidum

metoprololi succinas

amlodipinum

rosuvastatinum

levothyroxinum natricum

nebivololum

simvastatinum

diclofenacum

amoxicillinum, acidum clavulanicum

kalii chloridum

tamsulosinum

cefuroximum

furosemidum

ketoprofenum

torasemidum

0

11

ramiprilum

2

bisoprololum

miliony

10

-2%

-100%

OSOZ Polska 8/2017

27

Raport

Rys. 11. Wartość sprzedaży leków Rx w pierwszych sześciu miesiącach roku 2017 w porównaniu do analogicznego okresu w roku 2016, według klasyfikacji ATC 16%

2500 2%

5%

5%

5%

4%

9% 0%

-1%

miliony PLN

2000

4%

9%

8%

20% 0%

-14%

1500

-20%

1000

-40% -60% 434

287

245

[g] układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

[m] układ mięśniowo-szkieletowy

[l] leki przeciwnowotworowe i immunomodulacyjne

[s] narządy wzroku i słuchu

241

166

32 [p] leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty

588

[h] leki hormonalne do stosowania wewnętrznego

623

[d] dermatologia

759

[j] leki stosowane w zakażeniach

[a] przewód pokarm. i metabolizm

1007

[b] krew i układ krwiotwórczy

1266

[r] układ oddechowy

1307 [n] ośrodkowy układ nerwowy

0

1978 [c] układ sercowo naczyniowy

500

-80%

Rys. 12. Ilość sprzedaży leków Rx w pierwszych sześciu miesiącach roku 2017 w porównaniu do analogicznego okresu w roku 2016, według klasyfikacji ATC 140

1%

1%

6% 0%

8% 2%

0%

1%

5% -5%

miliony

120

0%

4%

6%

0%

100

-10%

80

-20%

60

-30%

40

-40% -50%

OSOZ Polska 8/2017

17

11

9

9

8

2

2

[s] narządy wzroku i słuchu

[d] dermatologia

[p] leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty

[l] leki przeciwnowotworowe i immunomodulacyjne

[r] układ oddechowy

21

[h] leki hormonalne do stosowania wewnętrznego

[a] przewód pokarm. i metabolizm

Najbardziej dynamiczny wzrost (ponad 12% wartościowo i prawie 14% ilościowo) odnotowano w przypadku najmniejszego z badanych segmentów – kosmetyków. W roku 2016, na ponad 61 mln opakowań Polacy wydali 1,3 mld zł.

Analiza dwóch ostatnich lat (2016 i 2015) pokazuje, że w przypadku sprzedaży odręcznej (największy segment rynku), motorami wzrostu wartości rynku były następujące kategorie (Top 5 według klasyfikacji OTC PEX): witamina D, produkty zwalczające infekcje górnych dróg oddechowych – katar, dermokosmetyki – ciało, magnez oraz immunostymulanty.

Tylko te kategorie „dodały” do wartości rynku 315 mln zł (rok do roku).

Dynamicznie, bo w tempie 6,6% wartościowo, urósł segment leków na receptę pełnopłatnych (lata 2015/2016). Wartość sprzedaży w roku 2016 wyniosła 7 mld zł, sprzedano ponad 300 mln opakowań, tj. o 2,5% więcej niż w roku 2015. Ostatni z analizowanych segmentów – leki refundowane na receptę – osiągnął w 2016 roku wartość 11,5 mld zł, o 2,4% więcej

24

[b] krew i układ krwiotwórczy

26

[g] układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

45

[m] układ mięśniowo-szkieletowy

48

[j] leki stosowane w zakażeniach

122

[n] ośrodkowy układ nerwowy

0

[c] układ sercowo naczyniowy

20

28

10%

niż w roku poprzednim. Sprzedano ponad 420 mln opakowań tego typu leków, o 1,2% więcej niż rok wcześniej.

W kategorii leków na receptę najmocniej rosły (według klasyfikacji ATC 3, porównanie lat 2016 i 2015): leki przeciwzakrzepowe, leki obniżające stężenie glukozy z wyłączeniem insulin, środki diagnostyczne, inne preparaty antyastmatyczne do inhalacji, inhibitory ACE – leki złożone. Tylko te kategorie odpowiadają za wzrost wartości rynku o prawie 400 mln zł (rok do roku).

Rynek Rx dobrze obrazują analizy spożycia leków według wartości i ilości w ujęciu „substancja czynna” oraz „klasa ATC”. Liderzy, szczególnie w przypadku wartości, często uzyskują swoją pozycję dzięki refundacji.

W pierwszym półroczu 2017 roku na rynku aptecznym największe obroty (w cenach detalicznych sprzedaży do pacjenta/konsumenta) odnotowały (Top 10): Polpharma, Sanofi, GSK, Aflofarm, Adamed, Bayer, KRKA, Sandoz, Valeant i USP Zdrowie.

-60%

PEX prognozuje wzrost wartości rynku aptecznego w roku 2017, w porównaniu do roku ubiegłego, na poziomie 5,3%. Estymacje wzrostu dla segmentów rynku: leki na receptę refundowane (2%), leki na receptę pełnopłatne (5%), sprzedaż odręczna (6,6%). Wydatki refundacyjne mogą urosnąć o 7,7%.  Dr Jarek Frąckowiak, wiceprezes PEX PharmaSequence – ekspert rynku farmaceutycznego, od 20 lat pracujący na kluczowych stanowiskach zarządczych w firmach lokalnych i międzynarodowych oferujących usługi eksperckie, badawcze, bazodanowe i wspomagające procesy marketingowo-sprzedażowe na rynku farmaceutycznym (Medical Data Management, e-zdrowie.com, Dendrite, Cegedim, PharmaExpert) Źródła: w artykule wykorzystano – w przypadku rynku aptecznego – dane PEX PharmaSequence (na postawie ogólnopolskiego, reprezentatywnego panelu aptek), statystki Eurostat, OECD, GUS, publikacje RynekAptek.pl (między innymi przywołujące dane IMS) oraz własne estymacje PEX.

r oz m o w y

Test na matematycznym modelu pacjenta Lata prac naukowych, przygotowań i eksperymentów, wydatki liczone w setkach milionów dolarów i efekty, które czasami można wyrzucić do kosza.

Tak wygląda rzeczywistość badań klinicznych.

Długo oczekiwanym przełomem może okazać się testowanie leków na wirtualnych modelach pacjenta tworzonych w interdyscyplinarnych zespołach matematyków, fizyków, biologów, ekspertów medycyny.

O badaniach in silico oraz modelowaniu komputerowym w medycynie predykcyjnej opowiada dr Adriano Henney, Sekretarz Generalny Avicenna Alliance for Predictive Medicine.

Dlaczego tzw. medycyna predykcyjna, albo inaczej in silico, może zmienić sposób diagnozowania pacjentów oraz aktualne metody prewencji w ochronie zdrowia?

Medycyna in silico odnosi się do zastosowania komputerów w ochronie zdrowia. Najbardziej zależy mi na wzmocnieniu roli modelowania komputerowego i symulacji w medycynie, zwłaszcza w obszarach, gdzie nowe technologie nie były dotąd stosowane w rutynowy sposób. Przykładowo w farmakologii albo rozwoju nowych leków. Postrzegam ciało człowieka jako rodzaj silnika, wprawdzie bardzo kompleksowego w swojej budowie, ale jednak opartego na pewnych twardych zasadach, jak dowiódł tego już Leonardo da Vinci setki lat temu.

OSOZ Polska 8/2017

29

r oz m o w y

W medycynie nie stosowano dotąd na szeroką skalę symulacji, które rozpowszechniły się między innymi w przemyśle motoryzacyjnym albo aeronautyce, gdzie – z pomocą technik modelowania – bada się wirtualnie wpływ różnych czynników na stworzony model. Oczywiście ludzkie ciało nie przypomina pod względem budowy ani samochodu ani samolotu, ale zasada pozostaje ta sama. Na mechanizmy zachodzące w ciele zdrowego lub chorego człowieka składają się fizyczne i biologiczne sieci powiązań. Odpowiadają one procesom obserwowanym w maszynach. Wyzwaniem jest takie użycie zasad matematyki, fizyki i inżynierii, aby stworzyć model reprezentujący funkcje ciała człowieka z wszystkimi jego detalami i kompleksowością. Do tego – na tyle dokładny, aby wyniki prowadzonych testów były dostatecznie precyzyjne. Jeżeli bylibyśmy w stanie wyznaczyć potencjalne ścieżki rozwoju choroby, działania leku w organizmie albo interakcji pomiędzy poszczególnymi lekami za pomocą symulacji komputerowych, moglibyśmy stworzyć szereg hipotez, a następnie prowadzić dalsze badania z ich wykorzystaniem, jeszcze zanim przetestujemy lek na zwierzętach albo ludziach. To nie jest science fiction. Takie symulacje prowadzone są przykładowo podczas opracowywania urządzeń medycznych, gdzie inżynieria jest na wysokim poziomie rozwoju. Jeżeli modelowanie komputerowe wykorzystamy w przemyślany sposób, możemy uczynić z medycyny naukę na poziomie predykcji. Medycyna in silico nie odpowie na wszystkie pytania, ale stanie się komplementarnym pudełkiem z narzędziami, wzmacniając naukę i doskonaląc proces podejmowania decyzji.

Jedną ze wspomnianych korzyści jest przyspieszenie badań klinicznych, które w pewnej części mogą być realizowane wirtualnie, zamiast na żywych organizmach. Jak daleko jesteśmy od realizacji tych planów? Najpierw musielibyśmy stworzyć referencyjny, precyzyjny, wirtualny model człowieka…

Prowadzenie badań klinicznych z pomocą modeli wirtualnych nie jest wizją odległą. Są liczne przykłady praktycznych realizacji. Na początek należy sformułować ramy pytań, na które chcemy odpowiedzieć, aby na tej podstawie zbudować dopasowany model matematyczny.

Jest to baza do prac naukowców – matematyków, biologów, specjalistów w dziedzinie anatomii. Istnieje kilka przykła-

30

OSOZ Polska 8/2017

dów dowodzących skuteczności cyfrowego modelowania, zwłaszcza w takich obszarach jak skracanie czasu realizacji pierwszej fazy badań klinicznych albo modyfikacji dawki leku w zależności od potencjalnej reakcji organizmu.

Musimy przestać myśleć o medycynie in silico w kategoriach futurystycznych, gdzie z pomocą technik cyfrowych odwzorowujemy dokładnie działanie organizmu człowieka w komputerze. To nierealne. Możliwe jest za to budowanie takich modeli, które będą źródłem odpowiedzi na konkretne pytania naukowe. Kiedy pracowałem w przemyśle farmaceutycznym, tworzyliśmy takie modele. Ich zadaniem było przeprowadzanie symulacji w celu dostarczenia informacji w jednym, wybranym obszarze. Przykład: czy lepiej zastosować dwa różne leki o mniejszych dawkach czy może jeden lek z wyższą koncentracją substancji czynnej. Posiadając walidowany model, przygotowany tak, aby dostarczyć danych odpowiadających zaadresowanemu pytaniu z dziedziny medycyny, można uruchomić symulację komputerową uwzględniającą wiele różnych scenariuszy, sytuacji oraz czynników i w efekcie otrzymać zestaw wstępnych tez, które następnie są weryfikowane na kolejnych etapach badań klinicznych. Już w takim przypadku mówimy o zmniejszeniu liczby potencjalnych opcji, które trzeba poddać testom rzeczywistym. Efekt: mniejsze grupy badawcze, redukcja kosztów i czasu. Przesuwamy się z punktu, gdzie badania kliniczne są w pewnym sensie eksperymentem na żywym ciele człowieka, do punktu, gdzie ten eksperyment prowadzony jest wirtualnie. Badania na pacjentach mają na celu jedynie potwierdzenie wyników symulacji. Nigdy nie zastąpimy rzeczywistych badań klinicznych tymi wirtualnymi, ponieważ musimy zagwarantować bezpieczeństwo i skuteczność leczenia u pacjentów, którzy nie są wirtualni. Ale możemy sobie wyobrazić ogromne korzyści m.in. w opracowywaniu nowych leków w chorobach rzadkich, gdzie trudno przeprowadzić badania na reprezentatywnej grupie.

» Wyzwaniem jest takie użycie reguł matematyki, fizyki i inżynierii, aby stworzyć model reprezentujący funkcje człowieka z wszystkimi jego detalami i kompleksowością.« ści. W przypadku badań na zwierzętach, niepewność stała się elementem skalkulowanego ryzyka. Dla badań wirtualnych, ta sama skala niepewności powoduje naukowy dyskomfort, wynikający raczej z nowej formy niż ze skali potencjalnych błędów. Obydwie metody posiadają margines niepewności co do uzyskanych wyników. Wyzwaniem jest stworzenie mechanizmów ich szacowania w procesie podejmowania decyzji. Dlatego też tak ważne – dla normalizacji tego zakresu badań – jest stworzenie procedur walidacji modeli wirtualnych. Przykładowo, w Stanach Zjednoczonych stworzono już takie rozwiązanie w odniesieniu do symulacji dla urządzeń medycznych. To pierwszy, ale ważny krok do przodu, który otwiera drogę również w przypadku badań i rozwoju nowych leków.

Zwrócę uwagę na jeszcze jeden ważny element w kontekście postawionego badania: badania kliniczne dostarczają niewiarygodnych danych już teraz, bez zastosowania metod modelowania komputerowego. Pomimo testów na zwierzętach i doboru reprezentatywnych grup.

Badania in silico mogą jedynie uszczelnić ten proces, oferując nowe, dodatkowe metody testowania.

Z drugiej strony, jeżeli w budowanym modelu wirtualnym przeoczony zostanie jeden element, mający duży wpływ na badanie leku, otrzymane wyniki będą niewiarygodne…

Dotychczas mówiliśmy o wirtualnych modelach reprezentujących statystyczne, uśrednione funkcje organizmu. Pójdźmy o krok dalej – czy możliwe byłoby tworzenie indywidualizowanych, wirtualnych modeli pacjenta opartych m.in. o jego dane zgromadzone w historii choroby? Taki prototyp byłyby kluczem do personalizowanej prewencji.

Powodem, dla którego symulacje w procesie badań i rozwoju nad nowymi lekami nie rozwinęły się dotychczas na szeroką skalę, jest pewna dysocjacja w niepewno-

Wspomniane rozwiązania oznaczałyby zupełnie nowe otwarcie w medycynie. Aby urzeczywistnić taką wizję, potrzebujemy ogromnych zbiorów danych

r oz m o w y

na poziomie każdego pacjenta. Pozytywnym faktem jest rozwój Big Data i urządzeń, dzięki którym możemy gromadzić coraz więcej informacji o stanie zdrowia człowieka. Mam na myśli smartfony oraz technologie ubieralne. W ten sposób generowane są dane, które potencjalnie mogłyby być przydatne w rozwoju odpowiednich modeli. Obecnie w badaniach klinicznych mamy do czynienia z bardzo ograniczonym środowiskiem badania, selektywnym wyborem grup docelowych, w założeniu reprezentujących statystycznego pacjenta. Ale w ostateczności jest to jedynie uśredniony, niedoskonały model pacjenta. Kiedy jednak farmaceutyk trafia na rynek, stosowany jest przez ludzi o bardzo różnych cechach i charakterystyce. To dlatego mamy do czynienia z relatywnie niskim wskaźnikiem sukcesu zastosowania leków w dużych populacjach, nawet gdy wyniki badań klinicznych przeprowadzonych na szeroką skalę są obiecujące. Teraz wyobraźmy sobie zbiory Big Data kolekcjonowane od pacjentów poddawanych danej terapii, do tego uzyskiwane w czasie rzeczywistym. Moglibyśmy stworzyć modele wirtualnych populacji w wybranych grupach ludzi, o wiele bardziej precyzyjne niż te tworzone laboratoryjnie w celu testowania wybranego produktu. Moim zdaniem jeszcze bardziej fascynującym obszarem jest włączenie urządzeń monitorujących, jak np. inteligentne zegarki, do uzyskiwania informacji zwrotnych wykorzystywanych w budowaniu wirtualnych modeli.

Czego nam jeszcze brakuje aby przejść na tzw. medycynę predykcyjną?

Myślę, że już dzisiaj medycyna predykcyjna jest realna, nawet jeżeli jeszcze nie możemy mówić o jej szerokim zastosowaniu. Zarówno w Stanach Zjednoczonych jak i w Europie zostało przyjęte odpowiednie prawo otwierające drogę do badań in silico. Zmienia się atmosfera wokół zagadnienia, brakuje jeszcze konkretnych zachęt dla podmiotów na rynku. Alians Avicenna stara się pracować wspólnie z osobami odpowiedzialnymi za decyzje na poziomie politycznym, aby uświadamiać znaczenie i odpowiednio prezentować ten dość skomplikowany obszar zagadnień.

Mówiąc o rozwiązaniach regulacyjnych, problemem pozostaje różne prawo obowiązujące w poszczególnych państwach na świecie. Międzynarodowe koncerny farmaceutyczne działające

globalnie muszą prowadzić badania kliniczne zgodnie z zasadami obowiązującymi we wszystkich krajach, gdzie lek ostatecznie trafi na rynek. Brak harmonizacji w obrębie rozwiązań politycznych mocno hamuje rozwój badań klinicznych in silico. Kolejnym ograniczeniem są zasoby kadrowe, a dokładnie skąpa liczba specjalistów w dziedzinie matematyki, fizyki czy biologii posiadających jednocześnie wiedzę z dziedziny modelowania w obszarze ochrony zdrowia. Nowa nauka wymaga uruchomienia nowych kierunków edukacji. W raporcie opublikowanym przez Alians Avicenna „Badania kliniczne in silico: Jak symulacja komputerowa przekształci przemysł biomedyczny” (red.: „in silico Clinical Trials: How Computer Simulation will Transform the Biomedical Industry”) przedstawiono 46 rekomendacji adresowanych do poszczególnych grup interesariuszy: polityków, naukowców, sektora edukacji, producentów leków. Wśród nich zwróciłbym uwagę na konieczność zmiany kulturowej i większą interdyscyplinarność w nauce. Dziś biolodzy skupiają się na swojej dziedzinie nauki i nie są specjalnie zainteresowani matematyką. Tak samo jak matematycy, którzy nie posiadają wiedzy z biologii. Oczywiście są wyjątki, jak w przypadku bioinżynierów, ale większe przenikanie się nauk będzie czynnikiem decydującym o postępie rozwoju symulacji komputerowych w medycynie. Niezależnie od tego, podstawą muszą być odpowiednie ramy prawne.

Wszystkie wspomniane korzyści wzbudzają duże nadzieje. Jednak w czasach cyberprzestępczości nie można zapominać o zagrożeniach, jak kradzież modeli wirtualnych czy manipulacja nimi. Jak im przeciwdziałać?

Każdy model wirtualny to nic innego jak zbiór oprogramowania. Dlatego odpowiednie zabezpieczenie leży w kompetencji dobrze przygotowanych procedur i re-

gulacji. Po drugie, nie ma czegoś takiego jak uniwersalny model. Mowa o modelowaniu komputerowym z wykorzystaniem matematyki, biologii i fizyki dla stworzenia pewnego obrazu ludzkiej fizjologii.

Nie jest to skopiowany organizm opisany językiem informatycznym, gotowy do wykorzystania i przeprowadzania testów.

To raczej zestaw walidowanych narzędzi, z pomocą których opisuje się kompleksowość interakcji zachodzących w organizmie człowieka.

Przemysł farmaceutyczny jest bardzo mocno regulowany i konserwatywny w sposobie działania. Czy sądzi Pan, że akceptacja dla badań in silico jest już na takim poziomie, że możemy spodziewać się coraz większej liczby praktycznych zastosowań?

Sytuacja zmienia się bardzo szybko.

Trzeba przyznać, że mówimy o obszarze restrykcyjnie uregulowanym i konserwatywnym. Mimo to, w ostatnich miesiącach obserwujemy obiecujące przeobrażenia. Wszystko wskazuje na początek oswajania otoczenia prawnego z badaniami wirtualnymi. Jednym ze znaczącym kroków naprzód są przykładowo wspólne prace z politykami w Brukseli oraz amerykańską Agencją Żywności i Leków (red.: FDA – Food and Drug Administration). Zarówno Europejska Agencja Leków jak i FDA posiadają w swoich strukturach organizacyjnych jednostki, których zadaniem jest monitorowanie, jak badania in silico mogą wspomóc proces wprowadzenia i zatwierdzenia nowych produktów medycznych i farmaceutycznych na rynek. Jako Avicenna pracujemy bardzo blisko z FDA, która została członkiemobserwatorem w projektach prowadzonych z innymi uczestnikami naszego konsorcjum.  Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał: Artur Olesch

Raport „in silico Clinical Trials: How Computer Simulation will Transform the Biomedical Industry” prezentuje potencjał wirtualnych badań klinicznych oraz przykłady praktycznych realizacji.

Aby pobrać dokument, zeskanuj kod albo wejdź na stronę: www.avicenna-alliance.com.

OSOZ Polska 8/2017

31

r oz m o w y

trzy pytania

Aby podnosić jakość usług medycznych, regiony coraz częściej sięgają do lokalnych strategii e-zdrowia.

Jak wyglądają one w przypadku województwa pomorskiego?

Marcin Stefański (Kierownik Przedsięwzięcia Strategicznego Pomorskie e-Zdrowie, Dyrektor Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego i Informatyki): Podstawę do podejmowania działań w obszarze e-zdrowia daje Regionalny Program Strategiczny w zakresie ochrony zdrowia „Zdrowie dla Pomorzan”, przyjęty w sierpniu 2013 roku.

W dokumencie tym określono cel główny „poprawa stanu zdrowia mieszkańców województwa pomorskiego” obejmujący trzy cele szczegółowe, w tym „bezpieczeństwo pacjentów i efektywność regionalnego systemu zdrowia”.

W ramach tego celu, priorytet „systemy informatyczne i telemedyczne” wskazuje wprost na konieczne działania w obszarze e-zdrowia.

W opisie przytoczonego celu szczegółowego możemy przeczytać m.in., że istotnym wyzwaniem związanym z dostępem do usług zdrowotnych jest budowa dobrze rozwiniętego systemu informacyjnego w oparciu o nowoczesne rozwiązania informatyczne, w tym telemedyczne, a także efektywność ekonomiczna podmiotów leczniczych. Osiągnięciu celu służyć będzie wdrożenie w szpitalach interoperacyjnych systemów informatycznych, obejmujących wszystkie podmioty działające w systemie ochrony zdrowia. Wskazano także, że ważnym działaniem w zakresie ochrony zdrowia jest implementacja ustandaryzowanej infrastruktury teleinformatycznej, a także systemów informatycz-

32

OSOZ Polska 8/2017

nych obsługujących wszelkie procesy związane z funkcjonowaniem jednostek ochrony zdrowia. Równocześnie, dla dobrego planowania w ochronie zdrowia, niezbędne jest utworzenie regionalnych rejestrów w zakresie zachorowalności, jak i oceny jakości diagnostyki leczenia w chorobach cywilizacyjnych. Telemedycyna obejmuje najnowszy sposób świadczenia usług medycznych na odległość, łącząc w sobie elementy medycyny, telekomunikacji i informatyki, np.: telekonsultacje, telediagnostyka, telerehabilitacja itp.

W programie „Zdrowie dla Pomorzan” przewidziano implementację przedsięwzięcia strategicznego „Pomorskie e-Zdrowie”. Realizacja opisanych celów prowadzona jest z wykorzystaniem środków Województwa Pomorskiego i podmiotów leczniczych oraz dzięki dofinansowaniu uzyskanemu ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014–2020.

W wyniku przeprowadzonego konkursu podpisano umowy na dofinansowanie łącznie 14 projektów, których beneficjentami wiodącymi zostały trzy szpitale powiatowe, Uniwersyteckie Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej, trzy publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, dwa powiaty oraz pięć przychodni. Łączna wartość projektów wynosi ponad 41 mln zł, w tym udzielone dofinansowanie to ponad 32,7 mln zł.

Realizacja projektów konkursowych powinna zakończyć się w 2018 roku.

Największym przedsięwzięciem jest jednak wybrany w trybie pozakonkursowym projekt „Pomorskie e-Zdrowie”. Jego wartość została określona na 184,1 mln zł (dofinansowanie: 143 mln zł). Liderem projektu jest Województwo Pomorskie, a jego uczestnikami – 14 pomorskich podmiotów leczniczych, dla których Województwo Pomorskie jest organem tworzącym. Celem głównym projektu jest poprawa jakości i dostępności usług medycznych świadczonych na obszarze województwa pomorskiego oraz poprawa efektywności pomorskich podmiotów leczniczych. Rezultatem będzie natomiast wdrożenie interoperacyjnych i zintegrowanych systemów e-zdrowia (wraz z niezbędną do ich funkcjonowania infrastrukturą) z zakresu tworzenia elektronicznej dokumentacji medycznej, zarządzania, diagnostyki, terapii, logistyki, bezpieczeństwa, systemu informacji dla pacjentów i ich rodzin, platformy wymiany informacji, badania zadowolenia pacjenta, monitorowania zdarzeń niepożądanych, archiwizacji oraz integracji lokalnych i krajowych systemów informatycznych ochrony zdrowia.

Projekt przewiduje rozbudowę oraz modernizację systemów informatycznych wraz z niezbędną infrastrukturą i koniecznymi szkoleniami w 14 pomorskich podmiotach leczniczych uczestni-

r oz m o w y

» Istotnym elementem projektu będzie utworzenie regionalnej platformy e-zdrowia świadczącej e-usługi dla pacjentów i podmiotów leczniczych.« czących w jego realizacji. Istotnym elementem projektu będzie także utworzenie regionalnej platformy e-zdrowia świadczącej dla pacjentów i podmiotów leczniczych e-usługi m.in. w zakresie e-informacji, e-rejestracji, obsługi nadzoru właścicielskiego (regionalny system analityki biznesowej), wymiany Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (EDM), gromadzenia i długotrwałej archiwizacji EDM, Regionalnego e-Rejestru Danych Ratunkowych oraz oceny jakości i zdarzeń niepożądanych. Na obecnym etapie realizacji projektu nie wyklucza się również uruchomienia innego rodzaju e-usług. Zakończenie projektu przewidziano w 2021 roku.

Jaką rolę projekt odegra w regionalnej polityce zdrowotnej i jak wpłynie na dostępność i jakość świadczeń?

Na poprawę jakości świadczeń zdrowotnych na poziomie regionalnym, a następnie ogólnokrajowym, ma wpłynąć obowiązek prowadzenia przez podmioty lecznicze dokumentacji medycznej w wersji elektronicznej. Wymusza to uchwalona ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia. Warunkiem niezbędnym do spełnienia przez świadczeniodawców wymogów ustawy, a zwłaszcza zapewnienia możliwości wymiany danych – w tym danych obrazowych oraz dokumentacji medycznej w formie elektronicznej – jest posiadanie m.in.: urządzeń diagnostycznych z cyfrowym zapisem wyników badań, łącz internetowych o odpowiedniej przepustowości, możliwości zapewnienia podmiotom trzecim dostępu do zgromadzonych danych medycznych oraz zdolność do ich pobierania z zasobów innych jednostek. Działania takie będą realizowane w ramach projektu „Pomorskie eZdrowie”. Przewidziano także wdrożenie interoperacyjnych systemów informacyjnych, opartych o współpracę z innymi systemami na poziomie regionu, jak i kraju (np. P1 i P2).

W ramach projektu powstaną interoperacyjne systemy dziedzinowe, w tym m.in.: – Systemy HIS – Hospital Information System, mające uniwersalne zastoso-

wanie w pracy personelu medycznego, w szczególności niezbędne do prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej wymaganej ustawą o systemie informacji w ochronie zdrowia; – Systemy RIS i PACS (ang. Radiology Information System i Picture Archiving and Communication System) do archiwizacji radiologicznej i transmisji obrazów cyfrowych, wspomagające pracę takich urządzeń jak tomografy komputerowe, rentgeny cyfrowe czy urządzenia do wykonywania rezonansu magnetycznego.

Istotny wpływ na poprawę jakości świadczeń zdrowotnych może mieć także utworzenie systemu umożliwiającego gromadzenie i analizę danych dotyczących wybranych parametrów jakości rzeczywistej usług medycznych, narzędzi (ankiet) oceny zadowolenia pacjenta z usług pomorskiego systemu zdrowia oraz regionalnego katalogu zdarzeń niepożądanych z wszystkich podmiotów leczniczych objętych projektem.

Poprawa dostępności usług medycznych nastąpi głównie dzięki wdrożeniu portalu informacyjnego dla obywatela (pełna oferta pomorskiej ochrony zdrowia) z możliwością zdalnej rejestracji pacjentów. Z jego pomocą udostępniana będzie pacjentom i lekarzom elektroniczna dokumentacja medyczna. Portal stanie się ponadto źródłem wiedzy dotyczącej jakości leczenia w poszczególnych podmiotach leczniczych.

Z kolei poprawa efektywności podmiotów leczniczych będzie możliwa dzięki ich pełnemu ucyfrowieniu oraz zapewnieniu interoperacyjności funkcjonujących systemów teleinformatycznych, co umożliwi komunikację z systemami e-zdrowia funkcjonującymi na poziomie krajowym. W projekcie przewidziano wdrożenie systemów klasy ERP (ang.

Enterprise Resource Planning), czyli wspomagających zarządzanie zasobami przedsiębiorstwa, obejmujące takie obszary działalności, jak finanse i księgowość, kadry i płace, sprzedaż usług, gospodarkę magazynową itp. Szczególne znaczenie dla uzyskania efektywności podmiotów leczniczych będzie mia-

ło wdrożenie regionalnego systemu obsługi nadzoru właścicielskiego (systemu analityki biznesowej), zbierającego dane o sytuacji finansowo-ekonomicznej, zasobach, realizowanych świadczeniach zdrowotnych itp. we wszystkich podmiotach leczniczych biorących udział w projekcie.

W jaki sposób różni beneficjenci skorzystają na realizacji projektu cyfryzacji lokalnej ochrony zdrowia?

Dzięki realizacji projektu „Pomorskie e-zdrowie” przewiduje się osiągnięcie następujących korzyści: Dla pacjentów – uzyskanie dostępu do kompleksowej informacji i danych o stanie zdrowia oraz korzystanie z nowoczesnych e-usług: – dostęp do danych medycznych pacjenta, jak historia choroby, wyniki badań diagnostycznych czy też dane krytyczne. W wyniku realizacji projektu, wgląd do danych możliwy będzie dla pacjenta leczonego w dowolnym podmiocie leczniczym podłączonym do regionalnego systemu przepływu danych medycznych. W efekcie zoptymalizuje to proces leczenia, np. poprzez szybsze stawianie diagnozy przez lekarza i uniknięcie powtarzania już wykonanych badań; – usprawnienie obsługi pacjenta dzięki elektronicznym usługom (e-rejestracja, e-recepta, inne e-usługi przewidziane w projekcie). Wprowadzi to oszczędność czasu dla pacjenta, wynikającą przykładowo ze zdalnej rejestracji i planowania wizyt u lekarza oraz poprawi sposób leczenia pacjentów (terminowe przypominanie o konsultacjach lekarskich przy długotrwałym leczeniu, monitorowanie przebiegu procesu leczenia choroby); – wdrożenie rozwiązań, które doprowadzą do zwiększenia świadomości zdrowotnej pacjentów (baza wiedzy na temat własnego stanu zdrowia). W efekcie nastąpi wzrost liczby pacjentów zaangażowanych w proces leczenia.

Dla podmiotów leczniczych – przejście na elektroniczną dokumentację medyczną, kompleksowa informatyzacja, korzystanie z nowoczesnych e-usług. Cel ten będzie realizowany m.in. poprzez: – poprawę efektywności systemu ochrony zdrowia w podmiotach leczniczych

OSOZ Polska 8/2017

33

r oz m o w y

dzięki wprowadzeniu kompleksowych i zintegrowanych (zarówno lokalnie jak i regionalnie) systemów informatycznych obejmujących całość pracy szpitala; – wprowadzenie wymaganej prawem elektronicznej dokumentacji medycznej; – usprawnienie obsługi pacjenta – poprzez elektroniczne usługi związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, takie jak e-rejestracja; – gromadzenie informacji medycznych w elektronicznych bazach danych, a tym samym skrócenie czasu potrzebnego na ich udostępnienie. W ten sposób możliwe będzie poszerzenie zdolności szybkiego, skoordynowanego reagowania na zagrożenia dla zdro-

wia. W wielu krajach Europy, poprzez wykorzystanie zgromadzonych danych medycznych w EHR (Electronic Health Record), nastąpiła poprawa zarówno bezpieczeństwa pacjenta, jak i zmniejszenie błędów diagnostycznych oraz terapeutycznych; – łatwy dostęp do danych medycznych pacjenta, bez względu na miejsce jego przebywania; – bezpieczne przechowywanie danych medycznych – za pomocą nowoczesnych rozwiązań technicznych i z zachowaniem anonimizacji danych.

Dla zarządzających z poziomu podmiotów leczniczych i Województwa Pomorskiego – uzyskanie dostępu do informacji wspomagających procesy zarząd-

cze. Cel ten będzie realizowany m.in. poprzez: – stworzenie procedur i informatycznych systemów wspomagających procesy biznesowe (klasy BI – Business Intelligence) mających na celu usprawnienie zarządzania podmiotami leczniczymi (dostęp do informacji o kosztach procedur leczniczych lub wspomagających zarządzanie zasobami); – wykorzystanie systemów teleinformatycznych w celu podniesienia jakości działań – wprowadzenie systemów monitoringu zdarzeń niepożądanych i oceny jakości; – uzyskanie kompleksowej informacji, pochodzącej wprost z systemów IT (np. o kondycji finansowej jednostki czy też zajętości łóżek itp.). 

reklama

INTERAKCJE

LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ Grupa ekspertów Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia opracowała nowatorską bazę interakcji leków z żywnością. Dowiedz się, jakich pokarmów i napojów należy unikać, zażywając leki. Poznaj praktyczne wskazówki dla bezpiecznej farmakoterapii.

KONTROLUJ INTERAKCJE ON-LINE. Skorzystaj z wyszukiwarki leków na portalu OSOZ lub załóż Indywidualne Kontro Zdrowotne z automatycznym mechanizmem nadzorowania interakcji.

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

34

OSOZ Polska 8/2017

WWW.OSOZ.PL

pr ak t ycznie

analiza sprzedaży leków

ZIOŁA Jeszcze w 2002 roku sprzedaż ziół w polskich aptekach przekraczała 107 mln opakowań rocznie. W 2016 roku było to niecałe 73 mln opakowań. Te liczby nie świadczą jednak jednoznacznie o spadku zainteresowania ziołami. Źródła sprzedaży zostały zdywersyfikowane – produkty z tej grupy można kupić obecnie w sklepach zielarskich oraz sklepach ogólnodostępnych. Sporą część ziół sprzedaje się jako suplementy diety, a nie środki lecznicze.

Polska jest dziś trzecim w Europie producentem ziół. 60 proc. surowca wykorzystywane jest w przetwórstwie spożywczym, 35 proc. znajduje zastosowanie farmaceutyczne. Do grupy najbardziej popularnych ziół leczniczych zalicza się rumianek, miętę, kozłek lekarski, dziurawiec pospolity i ostropest plamisty.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY ZIÓŁ ROK 2016 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ilość produktów w ofercie

ilość sprzedaży

765 442 845 zł

10,50 zł

1413

72 931 471

33%

96%

28,5%

32%

INTERPRETACJA WYNIKÓW

Herbaty ziołowe – dostępne jako suplementy diety – konsumenci kupują coraz częściej w sklepach spożywczych (wraz z poszerzaniem się działów ze zdrową żywnością ich oferta systematycznie rośnie) albo sklepach zielarskich. Z kolei asortyment apteczny skupia się na specjalistycznych ziołowych środkach leczniczych, pomagających w takich dolegliwościach jak przeziębienia, stres, dolegliwości żołądkowe.

Ziołowych naparów można napić się coraz częściej w dedykowanych lokalach. Mimo dywersyfikacji sposobu dystrybucji, apteka pozostaje najważniejszym miejscem sprzedaży ziół (poza produktami z kategorii herbat ziołowych). Zgodnie z danymi firmy badawczej Nielsen, rynek ziół i przypraw w Polsce wzrósł między czerwcem 2015 i marcem 2016 r. o 8,5 proc. (wartościowo) i 5,3 proc. (ilościowo). Obecnie jest on warty 852 mln zł rocznie, co daje wzrost o ok. 10 proc. rok do roku. Według prognoz, rynek ten będzie nadal się umacniał – Polacy coraz większą uwagę przywiązują do zdrowego odżywiania się oraz naturalnych metod leczenia.

900

120

750

100

600

80

450

60

300

40

150

20

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

SPRZEDAŻ ILOŚCIOWA I WARTOŚCIOWA W LATACH 2002–2016 Z PROGNOZĄ NA LATA 2017–2018

0

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza sprzedaży ziół – str. 63

OSOZ Polska 8/2017

35

pr ak t ycznie

Designed by peoplecreations / Freepik

Zgodnie z prawem

Przyszłość outsourcingu usług medycznych Czy umowy o pracę zastąpią kontrakty?

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Kancelaria Doradcza Rafała Piotra Janiszewskiego

Sektor ochrony zdrowia cechuje znaczna dywersyfikacja form zatrudnienia. W porównaniu do innych branż, sporo też jest osób, które prowadzą własną działalność gospodarczą. Coraz częściej jednak pojawiają się głosy wzywające do upo-

36

OSOZ Polska 8/2017

rządkowania umów i ograniczenia liczby przepracowanych godzin.

Stwierdzenie, że doba jest za krótka na wszystko, co chcielibyśmy zrobić, dobrze oddaje realia świadczenia usług medycznych. Personel medyczny poświęca na aktywność zawodową znacznie większą część swojego życia niż przedstawiciele innych zawodów. Nie może to jednak dziwić, biorąc pod uwagę, jak bardzo

odczuwalna jest niedostateczna liczba lekarzy i pielęgniarek. Poszukiwane więc są coraz to nowe rozwiązania, by nie dopuścić do pozostawienia pacjentów bez fachowej opieki.

Niełatwe wybory Personelowi medycznemu często pozostawia się możliwość wyboru formy zatrudnienia. Jako zalety umowy o pracę

pr ak t ycznie

wymienia się stabilizację i zabezpieczenie socjalne. Umowy cywilnoprawne są z kolei przedstawiane jako źródło większych dochodów.

Strony nie powinny jednak mieć pełnej dowolności w tej kwestii. Państwowa Inspekcja Pracy kwestionuje sytuacje, w których umowa nazwana zleceniem faktycznie polega na osobistym wykonywaniu pracy w normatywnym czasie pracy, na podstawie poleceń co do sposobu i miejsca wykonywania pracy oraz pod nadzorem nad wykonaną pracą. Nie sposób także zaprzeczyć, że między stronami istnieje stosunek pracy, jeżeli zleceniobiorca jest zobligowany do podpisywania listy obecności, otrzymuje wynagrodzenie w tym samym terminie co pracownicy, otrzymał odzież i narzędzia oraz został przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony danych osobowych na takich samych zasadach jak pracownicy.

Jednoznaczne orzecznictwo Umowy cywilnoprawne bywają nie tylko jedyną formą zatrudnienia, ale i są podstawą dodatkowej współpracy. Do umów cywilnoprawnych nie może jednak być zakwalifikowana umowa zawarta z pracownikiem zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, której treścią jest wykonywanie przez pracownika tego samego rodzaju pracy poza normalnym czasem pracy, za odrębnym wynagrodzeniem. Zawarcie dodatkowej umowy cywilnoprawnej jest możliwe tylko jeżeli występują odmienności w wystarczający sposób uzasadniające zawarcie odrębnej umowy. W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1994 r. (I PZP 13/94) stwierdzono, że umowa zlecenie na wykonywanie tego samego rodzaju zakresu obowiązków jak w umowie o pracę, świadczona po godzinach pracy, stanowi obejście przepisów prawa pracy. Umowa taka, niezależnie od nazwy, jest umową uzupełniającą umowę o pracę. O charakterze umowy nie może przesądzać ani jej nazwa, ani wola stron, które mogą mieć interes w ukryciu stosunku pracy pod pozorem zlecenia.

Sąd Najwyższy już w wyroku z dnia 16 grudnia 1998 r. (II UKN 392/98) oraz w wyroku z dnia 8 stycznia 1999 r. (II UKN 403/98) wskazywał, że zawarte z własnymi pracownikami umowy nazwane umowami o dzieło, jeżeli nie zawierały istotnych elementów takich umów, a ich celem było – między innymi – uniknięcie płacenia od wypłaconych

wynagrodzeń składek na ubezpieczenie społeczne pracowników, uznać należy za umowy o pracę. Działania stron uznano za obejście przepisów dotyczących podlegania systemowi pracowniczych ubezpieczeń społecznych.

Z kolei wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 r. sygn. I UK 323/13 nakazuje uznać, że nawet jeżeli występowałby pośrednik w postaci podmiotu trzeciego, szpital obowiązany jest do postępowania jak w przypadku umów, które zawierałby bezpośrednio z własnym pracownikiem. Dla celów ubezpieczeń społecznych, osobę która pozostaje jednocześnie w stosunku pracy i świadczy usługi na rzecz swego pracodawcy (na podstawie umowy o dzieło lub zlecenia zawartej bezpośrednio z tym pracodawcą lub pośrednio przez podmiot trzeci), należy traktować jak pracownika. Implikuje to również obowiązki pracodawcy jako płatnika składek na ubezpieczenie społeczne

Suma wszystkich składek W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych wskazano, że za pracownika w rozumieniu ustawy uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której – zgodnie z Kodeksem cywilnym – stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W związku z tym, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnić należy również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

Również w toku kontroli prowadzonych przez NIK, za nieprawidłowe uznano nieodprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne od

umów cywilnoprawnych na świadczenie usług medycznych w zakresie pełnienia dyżurów zawartych z lekarzami i pielęgniarkami zatrudnionymi równocześnie w szpitalu na podstawie umowy o pracę, jako stanowiące naruszenie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Szpital nie wliczał bowiem do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wynagrodzeń z tytułu umów zawartych z podwykonawcami – czy to działającymi jako spółka prawa handlowego, czy indywidualnych praktyk – na pełnienie dyżurów na oddziałach. Zaistniałą sytuację próbowano tłumaczyć jako konsekwencje przeprowadzonych konkursów, w których ofertę złożył podmiot wykonujący świadczenia przy pomocy podwykonawców. Wskazywano również na brak zakazu konkurencji w umowach łączących szpital z personelem medycznym, a także na zastrzeżony w umowach obowiązek samodzielnego uiszczania składek przez podwykonawców. Takie wyjaśnienia nie zasługiwały jednak na uwzględnienie.

Skutki dla systemu Pojawia się pytanie, jakie będą konsekwencje dostosowania przez podmioty lecznicze ich działalności do reguł wynikających z kontroli i orzecznictwa.

Lekarze nie będą mogli realizować na rzecz swojego pracodawcy dodatkowych świadczeń lub staną się one mniej opłacalne, a to przełoży się przede wszystkim na możliwość zapewnienia wymaganej obsady na dyżurach. Ostatnie zmiany polegające na ustaleniu najniższego wynagrodzenia dla pracowników medycznych, projekt zmian w ustawie o działalności leczniczej likwidujących postępowania konkursowe na świadczenie usług medycznych, a także projekt obowiązkowego zatrudniania ratowników medycznych wyłącznie na podstawie umowy o pracę, jasno wskazuje zamierzenia ustawodawcy. Pytanie tylko, jak zapewnić ciągłość udzielania świadczeń, kiedy już dziś wyraźne są deficyty personelu medycznego. 

» O charakterze umowy nie może przesądzać ani jej nazwa, ani wola stron, które mogą mieć interes w ukryciu stosunku pracy pod pozorem zlecenia.«

OSOZ Polska 8/2017

37

Tech Health News

pr ak t ycznie

38

OSOZ Polska 8/2017

pr ak t ycznie

OSOZ Polska 8/2017

39

pr ak t ycznie

na świecie

TECHNOLOGIA I OCHRONA ZDROWIA: ZAGROŻENIE CZY SZANSA Dane są obecnie jednym z najcenniejszych zasobów. Zbieranie i przetwarzanie informacji może być źródłem wielkich korzyści dla ludzkości, ale równie dużym zagrożeniem. Co, jeżeli informacje trafią w niepowołane ręce? Wykorzystanie danych niezgodnie z ich przeznaczeniem to temat szczególnie wrażliwy w sektorze ochrony zdrowia. Zwłaszcza w czasach, gdy coraz więcej dużych firm rynku nowych technologii i małych startupów interesuje się tym sektorem jako źródłem potencjalnych zysków. Czy aplikacje zdrowotne mogą w czarnym scenariuszu służyć do kontrolowania pacjentów, czego efektem mogłoby być podniesienie stawki ubezpieczenia w przypadku zidentyfikowania ryzykownych zachowań? Wyzwaniem pozostaje legislacja, niedostateczne systemy zabezpieczeń nowych rozwiązań (aplikacji), budowna zaufania społecznego.

PRZYGNĘBIONY? POMOŻE CI CHATBOT Naukowcy na całym świecie budują systemy sztucznej inteligencji potrafiące posługiwać się naturalnym ludzkim językiem. Chatboty słuchają, odpowiadają na pytania, szybko zdobywają wiedzę. Przykładem jest Woebot (opisywany w OSOZ Polska, nr 7/2017) stworzony przez Alison Darcy, naukowca z Uniwersytetu Stanford. – Obecnie do wyboru są dwie opcje: wizyta u specjalisty albo literatura medyczna. Chcemy wypełnić tę lukę. Z chatbotem można porozmawiać o każdej porze dnia i nocy – argumentuje Darcy. Teraz robot wchodzi na wyższy poziom rozwoju i dostępny będzie dla pacjentów w płatnej usłudze (39 USD/miesięcznie). Skuteczność działania Woebot’a została potwierdzona badaniami na Uniwersytecie Stanforda. Aplikacje takie jak Woebot mogą wypełnić potężną lukę na rynku, docierając z pomocą do ludzi, którzy mimo dolegliwości psychicznych z różnych powodów nie zwracają się po pomoc do lekarza.

Źródło: Debating Europe

Źródło: Los Angeles Times

UCZENIE MASZYNOWE DLA PRECYZJI W MEDYCYNIE Wyobraźmy sobie, że posiadamy dostęp do wszystkich danych klinicznych na temat diagnozowanych nowotworów, ich charakterystyki oraz zastosowanym leczeniu. Następnie te informacji wprowadzamy do systemów opartych na uczeniu maszynowym w poszukiwaniu najlepiej dopasowanej terapii do wybranego przypadku. Tego typu analizy superkomputery mogą przeprowadzić w bardzo krótkim czasie, a efekty byłyby nieocenione: rodzaj leku i dawka idealnie dopasowana do każdego pacjenta. Dziś lekarze przepisują leki na podstawie doświadczeń u innych pacjentów. Jednak od dawna wiadomo, że reakcja na lek zależy od indywidualnych cech organizmu. Dobrze dobrany lek to dopiero połowa sukcesu. Pacjenci muszą je przyjmować zgodnie z rekomendacjami lekarza. Tutaj pomogą m.in. rozwiązania oparte na Internecie Rzeczy, mierzące zachowania pacjenta.

SZTUCZNA INTELIGENCJA WSPIERA PROCES DIAGNOZY I to z pomocą zwykłego smartfona z odpowiednią aplikacją.

Nad takim rozwiązaniem pracuje już start-up z Wielkiej Brytanii, który w kwietniu br. zgromadził 60 mln USD na rozwój nowej technologii. Badanie opublikowane przez Frost & Sullivan sugeruje, że rynek zastosowań sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia wzrośnie do 6,6 mld USD (o 40%) w 2021 roku. AI pozwoli zwiększyć efektywność leczenia chorób o 30–40%, jednocześnie redukując koszty terapii o ok. 50%. Ciekawym przykładem jest analiza obrazów tomografii komputerowej i RTG z pomocą systemów AI, realizowana m.in. przez chiński szpital Shanghai Changzheng. W samych Chinach w 2015 roku 80 000 radiologów przeanalizowało 1,4 mld zdjęć diagnostyki obrazowej. Specjalny system pozwala wychwytywać nawet niewidoczne zmiany, co przyspiesza rozpoczęcie leczenia i poprawia rokowania chorego.

Źródło: Digitalist Magazine

40

OSOZ Polska 8/2017

Źródło: Forbes

nowe idee

Designed by Blossomstar / Freepik

DANE POD OCHRONĄ

Długoterminowa archiwizacja elektronicznej dokumentacji medycznej.

Wyzwania dla placówek medycznych Obowiązkiem każdej placówki opieki zdrowotnej jest prowadzenie, przechowywanie, udostępnianie i ochrona danych zawartych w dokumentacji medycznej. Wymaganie wynika m.in. z art. 24 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Karolina Szuścik, CISA KAMSOFT S.A.

Ochronę danych zawartych w dokumentacji medycznej rozumie się jako zabezpieczenie przed zniszczeniem, uszko-

dzeniem i dostępem osób nieupoważnionych. Dodatkowo dokumentację należy przechowywać w sposób umożliwiający szybki dostęp w przypadku konieczności jej wykorzystania. Placówki przez lata wypracowały mechanizmy

ochrony dokumentacji medycznej przetwarzanej w formie papierowej. Jednakże art. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, mówiący o możliwości prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci papierowej i elektronicznej, stawia nowe wyzwania. Jednym z nich jest długoterminowa archiwizacja elektronicznej dokumentacji medycznej.

Spróbujmy zatem zdefiniować, czym jest „długoterminowa archiwizacja”. Co w kontekście dokumentacji me-

OSOZ Polska 8/2017

41

nowe idee

dycznej oznacza długoterminowe przetwarzanie? Zgodnie z obowiązującymi na dzień dzisiejszy przepisami prawa, podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych przechowuje dokumentację medyczną przez okres 20 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano w niej ostatniego wpisu. Od tej zasady przewidziane są jednak wyjątki, które mogą przedłużyć obowiązek przechowywania dokumentacji medycz-

nej nawet do 30 lat. Czyli długoterminowa archiwizacja dokumentacji medycznej jest to całościowy, długotrwały proces przechowywania obejmujący cały cykl życia dokumentu medycznego.

Inaczej mówiąc, jest to zbiór wszystkich procesów służących zapewnieniu ciągłości dostępu do dokumentacji w wymaganym czasie. Wiedząc już, iż placówka musi archiwizować dokumentację medyczną nawet przez 30 lat, nasuwa się

pytanie, w jaki sposób należy zaprojektować proces archiwizacji, zapewniając poufność, integralność i dostępność dokumentacji medycznej, uwzględniając przy tym dynamikę zmian prawnych i technologicznych. Odpowiedź nie jest jednoznaczna, gdyż zależy od wielkości placówki, możliwości finansowych i kadrowych umożliwiających zaprojektowanie, wdrożenie i utrzymywanie procesu archiwizacji. Taką analizę każda

ZLECANIE PRZETWARZANIA DANYCH Przepisy krajowe i unijne dopuszczają zlecanie przetwarzania danych osobowych podmiotowi zewnętrznemu zajmującemu się profesjonalnym przetwarzaniem danych: − Zgodnie z art. 17 ust. 3 Dyrektywy 95/46/WE, przetwarzanie danych musi być uregulowane w formie umowy lub aktu prawnego, na mocy którego przetwarzający dane podlega administratorowi danych. Z dokumentu tego musi wynikać, że przetwarzający działa wyłącznie na polecenie administratora danych oraz że ma obowiązek wprowadzić środki techniczne i organizacyjne wymagane do zapewnienia ochrony danych. − Zgodnie z art. 31 ust. 1 UODO, administrator danych może powierzyć przetwarzanie danych innemu podmiotowi w drodze umowy zawartej na piśmie. Zgodnie z art. 31 ust. 2 UODO podmiot, któremu powierzono przetwarzanie danych, może przetwarzać dane wyłącznie w zakresie i celu przewidzianym w umowie. Oznacza to, że umowa powinna określać cel oraz czynności związane z przetwarzaniem danych, które są powierzane. − Zgodnie z art. 28 RODO, która wejdzie w życie od 25 maja 2018 roku, jeżeli przetwarzanie ma być dokonywane w imieniu administratora, korzysta on wyłącznie z usług takich podmiotów przetwarzających, które zapewniają wystarczające gwarancje wdrożenia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, by przetwarzanie spełniało wymogi rozporządzenia i chroniło prawa osób, których dane dotyczą. Przetwarzanie przez podmiot przetwarzający odbywa się na podstawie umowy lub innego instrumentu prawnego, które podlegają prawu Unii lub prawu państwa członkowskiego i wiążą podmiot przetwarzający i administratora, określają przedmiot i czas trwania przetwarzania, charakter i cel przetwarzania, rodzaj danych osobowych oraz kategorie osób, których dane dotyczą, obowiązki i prawa administratora. − UODO określa, kiedy możliwe jest przetwarzanie osobowych danych medycznych. Art. 27 ust. 2 pkt 7 tej ustawy stwierdza, że przetwarzanie tych danych jest dopuszczalne w celu ochrony stanu zdrowia, świadczenia usług medycznych lub leczenia pacjentów przez osoby trudniące się zawodowo leczeniem lub świadczeniem innych usług medycznych, zarządzania udzielaniem usług medycznych, gdy są stworzone pełne gwarancje ochrony danych osobowych. − Zgodnie z art. 24 ust. 4 UPrPacjRPP, podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może zawrzeć umowę, o której mowa w art. 31 ust.

1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2135), pod warunkiem zapewnienia ochrony danych osobowych oraz prawa do kontroli przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych zgodności przetwarzania danych osobowych z tą umową przez podmiot przyjmujący te dane. Zgodnie z art. 24 ust 2 UPrPacjRPP, osoby wykonujące zawód medyczny oraz inne osoby wykonujące czynności pomocnicze przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, a także czynności związane z utrzymaniem systemu teleinformatycznego, w którym przetwarzana jest dokumentacja medyczna, i zapewnieniem bezpieczeństwa tego systemu, na podstawie upoważnienia administratora danych, są uprawnione do przetwarzania danych zawartych w dokumentacji medycznej, o której mowa w art. 25, w celu ochrony zdrowia, udzielania oraz zarządzania udzielaniem świadczeń zdrowotnych, utrzymania systemu teleinformatycznego, w którym przetwarzana jest dokumentacja medyczna i zapewnieniem bezpieczeństwa tego systemu. Źródło: Rekomendacje Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia w zakresie bezpieczeństwa oraz rozwiązań technologicznych stosowanych podczas przetwarzania dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej, CSIOZ, marzec 2017

42

OSOZ Polska 8/2017

nowe idee

placówka powinna dokonać indywidualnie. Jednak wyodrębnić można zwyczajowo występujące problemy i zagrożenia procesu archiwizacji, a także zalecenia, jakie placówka powinna wziąć pod uwagę analizując możliwości wdrożenia tego procesu.

Archiwizacja zasobów cyfrowych, której przykładem jest archiwizacja elektronicznej dokumentacji medycznej, nie jest łatwym zadaniem. Powodów takie-

go stanu rzeczy jest wiele. Zagrożenia, jakie należy brać pod uwagę, to nie tylko utrata lub zniszczenie samego nośnika, ale przede wszystkim: − problemy z niską trwałością nośników i utratą ich właściwości po upływie nawet kilku lat; − wychodzące z użycia nośniki i brak urządzeń do odczytu nośnika, który wyszedł z użycia; − starzenie się sprzętu i oprogramo-

wania, które po zastąpieniu nowymi wersjami mogą być niekompatybilne z pierwotnymi formatami zapisu danych; − problem z organizacją metadanych. 

Poradnik archiwizacji Wybrane zalecenia, jakie placówka powinna poddać analizie podczas projektowania procesu archiwizacji:

Należy udokumentować cały proces archiwizacji wraz z podziałem na role i odpowiedzialności, specyfikacje użytych standardów i rozwiązań technicznych

Należy zaprojektować proces uwierzytelnienia i autoryzacji dostępu do zarchiwizowanej dokumentacji medycznej, zarówno dla osób jak i systemów informatycznych

Podczas długoterminowej archiwizacji dokumentacji medycznej może nastąpić zmiana regulacji, norm, wymagań. Należy wdrożyć odpowiedni proces zapewniający zgodność procesu archiwizacji z aktualnymi regulacjami

Każde użycie informacji i zasobów systemowych wymagające uwierzytelnienia i autoryzacji powinno być rejestrowane

Proces archiwizacji powinien zapewniać integralność dokumentacji, np. dzięki użyciu mechanizmu podpisu elektronicznego

Przesyłanie danych pomiędzy systemem przetwarzającym dane a systemem archiwizującym powinno być zabezpieczone przed ujawnieniem i modyfikacją przez osoby nieupoważnione

Podmiot archiwizujący powinien posiadać plan migracji w wypadku zmiany systemu lub nośników informacji

Podmiot archiwizujący powinien posiadać plan pojemności uwzględniający wielkość przyrastających danych

Podmiot powinien posiadać mechanizmy bezpiecznego usuwania danych z nośników po wymaganym okresie archiwizacji

System archiwizacji powinien zapewnić mechanizmy potwierdzające prawdziwość źródła pochodzenia zapisów, prawdziwość zawartości i prawdziwość odbiorcy udostępnianej dokumentacji

Podmiot powinien przeprowadzić analizę ryzyka oraz stworzyć mechanizmy zarządzania ryzykiem procesu archiwizacji

Podmiot powinien określić wymagania bezpieczeństwa dla procesu archiwizacji, a następnie wybrać narzędzia i usługi, które będą spełniać zakładany poziom bezpieczeństwa i doprowadzą do zminimalizowania podatności i zagrożeń zidentyfikowanych podczas przeprowadzonej analizy ryzyka

OSOZ Polska 8/2017

43

nowe idee

Wakacyjne media zdominowała dyskusja pomiędzy Elonem Muskiem, wizjonerem – wynalazcą, twórcą elektrycznego samochodu Tesla i Markiem Zuckerbergiem, właścicielem Facebooka. Tematem była przyszłość sztucznej inteligencji (AI, Artificial Intelligence). Pierwszy z nich wyraził na Twitterze pogląd, że jest to największe zagrożenie współczesnego świata i należy prawnie uregulować granice rozwoju sztucznej inteligencji, żeby proaktywnie zabezpieczyć ludzkość przed zagrożeniami, jakie AI ze sobą niesie, podając przykład robotów-killerów. Mark Zuckerberg zarzucił mu brak odpowiedzialności i zaprezentował się jako entuzjasta rozwiązań opartych na AI (z których w coraz większym stopniu korzysta Facebook). Jego zdaniem sztuczna inteligencja może przyczynić się do zdecydowanej poprawy jakości życia ludzi i wyeliminować z niego wiele zagrożeń, takich jak wypadki komunikacyjne czy nieuleczalne dzisiaj choroby.

Elon Musk w polemice na Twitterze zarzucił Zuckerbergowi brak kompetencji w tym obszarze.

44

OSOZ Polska 8/2017

Designed by vilmosvarga / Freepik

Kogo zastąpi sztuczna inteligencja, a kto może spać spokojnie?

nowe idee

Ewa Borek Fundacja „MY Pacjenci”

W świetle raportu PwC z czerwca 2017 roku „What Doctor? Why AI and robotics will define New Health”, sztuczna inteligencja i jej rozwiązania w obszarze ochrony zdrowia to silny, nieuchronny trend i bliska przyszłość, która zacznie nas dotyczyć nie za dwadzieścia, ale już za pięć lat. Znajdujemy się w okresie dynamicznej transformacji opieki zdrowotnej, zupełnie niezależnej od działań polityków, z której wyłoni się Nowa Ochrona Zdrowia, zorganizowana wokół pacjenta i jego potrzeb, wspierająca go w domu i środowisku klinicznym, dokonująca dogłębnych zmian w rolach, jakie tradycyjnie pełniły zawody medyczne. Zmiany będą dotyczyły głównie tego, co dla pacjentów stanowi obecnie największy problem w funkcjonowaniu ochrony zdrowia – jej dostępności, jakości i kosztów. Lekarze powiedzą: „jest nas mało i możemy spać spokojnie, nie zastąpi nas żaden robot”. Nie byłabym pewna, czy ten pogląd przetrwa wobec nadchodzących zmian.

Załóżmy, że mamy rok 2025 i potrzebuję pomocy lekarza z powodu powszechnej przypadłości – nagłego bólu kręgosłupa. Jestem unieruchomiona w domu. Dzwonię do poradni POZ – tam nikt nie odbiera telefonów. Z bólem nie mam szans wystać o poranku „numerka” do lekarza. Zamawiam wizytę u lekarza wirtualnego. Mogę wybrać godzinę porady, płeć lekarza, jego wiek, określić czas trwania wizyty i styl komunikacji z lekarzem – czy wolę styl paternalistyczny czy raczej partnerski.

Lekarz–awatar słucha opisu moich dolegliwości. Kieruje mnie na badania do najbliższego ośrodka diagnostyki w pobliskim centrum handlowym (wirtualne skierowanie). Przyjeżdża transport medyczny, który w pozycji leżącej trans-

portuje mnie z domu do ośrodka badań.

Tam przejmuje mnie pielęgniarka, która bada, pobiera krew i obsługuje urządzenia diagnostyczne. Po badaniach zostaję odwieziona do domu. W domu ponawiam kontakt z wirtualnym lekarzem, który ma już wyniki badań i przekazuje swoje zalecenia. Potrzebne będą leki podawane domięśniowo, doustnie i rehabilitacja. Dom zmienia się w szpital – „homespital”. Przyjeżdża pielęgniarka podać zastrzyk, pozostałe leki przywozi do domu kurier. W domu pojawia się fizjoterapeuta, który robi masaż i uczy ćwiczeń. Wirtualny lekarz wystawia wirtualne skierowania na badania, zwolnienie i recepty. Określa, jak mam stosować leki (dostaję listę leków z instrukcjami, jak je zażywać), kiedy mam mu przekazywać kolejne informacje o stanie i w jaki sposób będzie monitorował proces zdrowienia. Zażywania leków, stosowania diety, moich ćwiczeń i ogólnego stanu zdrowia pilnuje teraz aplikacja w telefonie, przekazująca informacje o kondycji do wirtualnego lekarza. Po kilku dniach dolegliwości ustępują i ból kręgosłupa jest tylko zestawem danych w medycznej bazie wiedzy. System pobiera opłatę za usługę. Nie płacę dużo, ponieważ nie mam nałogów, zgłaszam się na badania profilaktyczne, przestrzegam zaleceń zdrowego stylu życia i przekazuję do systemu dane dotyczące moich nawyków żywieniowych, wagi, regularnych ćwiczeń. Zajmuje się tym mój telefon. Gdybym nie pozwalała na monitorowanie stylu życia, opłata abonamentowa za usługi wirtualnego lekarza byłaby wyższa.

Według analiz Frost & Sullivan, rynek sztucznej inteligenci w ochronie zdrowia w latach 2014–2021 wzrośnie dziesięciokrotnie. Ochrona zdrowia jest obecnie najdynamiczniej rozwijającym się rynkiem sztucznej inteligencji. To już nie globalne firmy farmaceutyczne wiodą prym w dostarczaniu medycynie innowacji. Często są to małe start-upy, które dobrze rozpoznały i zdefiniowały potrzebę pacjentów. Dostarczają pomysły, które są przejmowane przez globalnych graczy, takich jak Google czy IBM. Ten trend zauważył nawet Władimir Putin, który niedawno powiedział, że lider

w obszarze sztucznej inteligencji będzie rządził światem.

Sztuczna inteligencja wykonuje swoje zadania szybciej, wydajniej, dokładniej i taniej niż człowiek. Superkomputer IBM Watson przygotował plan leczenia pacjenta z guzem mózgu w 10 minut.

Zespołowi lekarzy i analityków zajęło to 160 godzin. Sztuczna inteligencja otacza nas już obecnie – pod postacią wyszukiwarek internetowych, automatycznych sekretarek czy systemów komunikacji i informacji medycznej, wirtualnych diagnostów czy aplikacji monitorujących aktywność i styl życia. W ochronie zdrowia jej rozwój wpłynie na takie obszary, jak nauka, edukacja, wczesna diagnostyka, rozpoznanie i leczenie chorób, podejmowanie decyzji czy opieka długoterminowa. W pierwszej kolejności zostaną wyeliminowane z zadań personelu medycznego funkcje powtarzalne i automatyczne, takie jak przeglądanie dużej liczby badań radiologicznych czy laboratoryjnych. Już obecnie oprogramowanie do seryjnego przeglądania obrazów wychwytuje nieprawidłowy obraz mammografii trzydziestokrotnie szybciej i z 99% precyzją, zmniejszając liczbę niepotrzebnych biopsji i błędnych diagnoz. IBM Watson pomaga stawiać diagnozy i opracowywać plany terapii dla pacjentów onkologicznych i w chorobach rzadkich, wykorzystując zasoby wiedzy Evidence Based Medicine zgromadzone w publikacjach medycznych. Urządzenia typu wearables, stosowane do monitorowania aktywności, są w stanie wykryć zaburzenia rytmu serca na wczesnym etapie, kiedy nie ma jeszcze objawów choroby, i powiadomić o tym użytkownika. Komputerowe testy funkcji poznawczych potrafią wychwycić zaburzenia pamięci na bardzo wczesnym etapie. Aplikacje rozpoznające rysy twarzy i kształt tabletek monitorują zażywanie przez pacjentów leków w badaniach klinicznych. Roboty chirurgiczne wykonują operacje wymagające szczególnej precyzji, np. w okulistyce.

Maszyny opiekują się starszymi osobami, przedłużając okres ich samodzielnego funkcjonowania w domu, rozwiązując problem osamotnienia poprzez funkcję konwersacji. Pobierają krew, wykonują zabiegi fizjoterapeutyczne. Inteligentne awatary udzielają porad dotyczących

» Sztuczna inteligencja i roboty są przyszłością opieki zdrowotnej, czy tego chcemy, czy nie.« OSOZ Polska 8/2017

45

nowe idee

» Łatwy dostęp do dobrej jakości usług zdrowotnych w przystępnych cenach dla każdego? Odpowiedzią jest rozwój technologii w medycynie.« prostych dolegliwości, które można leczyć samodzielnie przy pomocy leków OTC. Trwają prace nad wykorzystaniem AI do wczesnej diagnostyki i screeningu otyłości dzieci, zaburzeń poznawczych i raka piersi. W Londynie jest testowana darmowa aplikacja, za pomocą której można uzyskać poradę pod numerem 111 non-emergency service. System podpowiada, czy problem zdrowotny wymaga pilnej interwencji lub pomoże go rozwiązać bez pomocy lekarza.

Dokonuje się transformacja polegająca na zmianie filozofii ochrony zdrowia, która koncentruje się na przedłużeniu życia w zdrowiu, czyli medycynie prewencyjnej realizowanej przy pomocy narzędzi wirtualnej inteligencji i redukcji do niezbędnego minimum interakcji z medycyną interwencyjną, realizowaną przez personel medyczny pozostający w swoich tradycyjnych rolach. Opieka zdrowotna przenosi się ze szpitali do ambulatoriów, a z nich do domu pacjenta. Usługi zdrowotne mogą być świadczone gdziekolwiek, a o tym, gdzie i kiedy w coraz większym stopniu decydują nie zawody medyczne, ale konsumenci i pacjenci. Lekarz staje się ostatnim, a nie pierwszym szczeblem interwencji, zarezerwowanym dla problemów, których nie może rozwiązać pozostały personel medyczny wspomagany sztuczną inteligencją.

Im zawód trudniej dostępny, droższy i polegający na wykonywaniu czynności w sposób powtarzalny, tym większe ryzyko, że zostanie zastąpiony przez sztuczną inteligencję. Pierwszymi specjalnościami, które dotknie transformacja, są deficytowe zawody radiologów i histopatologów. Oprogramowanie do analizy obrazów jest w stanie wychwycić z setek badań te nieprawidłowe i skierować je do weryfikacji przez lekarza.

Nowa specjalizacja wspomagana przez technologię już się rozwija i nazywa się specjalizacją informacji medycznej.

Niektóre zawody medyczne są poważnie zagrożone zastąpieniem przez nowe technologie. W moim opisie przypadku, brak jest farmaceuty pojmującego swoją rolę jako sprzedawca leków. Farmaceuta będący doradcą pacjenta i partne-

46

OSOZ Polska 8/2017

rem w zespole, wspierający inne zawody medyczne, ma większą szansę na przetrwanie w świecie, w którym leki i pacjenci znikają z aptek, ponieważ dostarczane są bezpośrednio do domu pacjenta.

Nie obroni się lekarz rodzinny redukujący swoje kompetencje do wystawiania skierowań, zwolnień, zaświadczeń i recept. Obroni się natomiast rzetelna wiedza oparta na doświadczeniu i ludzka wrażliwość, bo tego jeszcze sztuczna inteligencja nie potrafi.

Jak więc sztuczna inteligencja wpłynie na ochronę zdrowia i jakich zmian możemy się spodziewać w najbliższych latach?

Sztuczna inteligencja i roboty są przyszłością opieki zdrowotnej, czy tego chcemy, czy nie. Jest to jedyny sposób na nierozwiązany problem systemów opieki zdrowotnej, czyli rosnący popyt na usługi medyczne, wzrost kosztów świadczeń napotykający ograniczone społeczne zasoby i środki finansowe. Chcemy mieć łatwy dostęp do dobrej jakości usług zdrowotnych, w przystępnych cenach dla każdego – na tę potrzebę odpowiada rozwój technologii w medycynie i proponuje zastąpienie modelu tradycyjnego opieki zdrowotnej sztuczną inteligencją. Czy ta technologia ma szanse przyjąć się w Polsce będącej na uboczu światowych trendów w ochronie zdrowia? Im większy problem z dostępnością świadczeń, wyższa presja na wzrost kosztów i gorsza jakość opieki, tym korzystniejsze warunki do zamiany pracy ludzkiej przez tańszą, łatwiej dostępną, przewidywalną i precyzyjniejszą technologię AI. Badania opinii przeprowadzone przez PwC we wspomnianym raporcie „What Doctor?” wskazują, że akceptacja społeczna dla korzystania ze sztucznej inteligencji i robotów w medycynie jest wyższa w krajach rozwijających się niż w krajach o wysokim poziomie opieki zdrowotnej. Wydaje się, że te rozwiąza-

nia staną się w najbliższych latach domeną medycyny prywatnej, szybciej wdrażającej światowe trendy niż sektor publiczny opieki zdrowotnej. Możemy sobie wyobrazić wdrożenie awatara medycznego obsługującego infolinię jednego z prywatnych świadczeniodawców i udzielającego porad zdrowotnych dotyczących dziesięciu najpowszechniejszych problemów zdrowotnych i odciążającego ambulatoria świadczeniodawcy. Jeśli porady te będą darmowe, będzie chciała z nich skorzystać duża grupa osób.

Sektor publiczny w Polsce konserwuje istniejący status quo kosztownej medycyny interwencyjnej uprawianej w szpitalach przez personel medyczny pozostający w swoich tradycyjnych rolach i podziałach zadań, z postawą paternalistyczną wobec pacjentów i ich potrzeb. Nie wdraża sprawnie systemu informatyzacji w ochronie zdrowia więc do sztucznej inteligencji i robotów, które są kolejną po informatyzacji falą innowacji, jest mu coraz dalej. Na straży tego rozwojowego regresu stoją organizacje wyceniające świadczenia, skupiające się na wycenie technologii lekowych i wysokokosztowych tradycyjnych świadczeń, jak np. operacje bariatryczne, pomijając przy tym technologie tańsze i równie skuteczne z obszaru profilaktyki, telemedycyny czy nowoczesnej opieki długoterminowej. Mało prawdopodobne, żeby rozwiązania z obszaru AI czy robotów w medycynie wzbudziły w najbliższym czasie ich zainteresowanie, mimo że są tańsze i równie skuteczne. Robot chirurgiczny da Vinci jest przykładem technologii, która na świecie jest bardziej opłacalna. W Polsce, z uwagi na niską wycenę pracy, bardziej opłacalne są ręce chirurga.

Sztuczna inteligencja i roboty są więc nieuchronnym światowym trendem stanowiącym poważne wyzwanie dla konserwatywnych systemów opieki zdrowotnej – skupionych na tradycyjnej funkcji szpitala i roli lekarzy, przywiązanych do obecnej infrastruktury i podziału zadań, marginalizujących potrzeby pacjentów i dostarczających korzyści za utrzymywanie status quo. Zobaczymy, czy ten nowy światowy trend okaże się wystarczająco silny, żeby zmienić oblicze naszej opieki zdrowotnej. 

» AI wykonuje swoje zadania szybciej, wydajniej, dokładniej i taniej niż człowiek.«

nowe idee

Kreatywnie

Czynnik decydujący

Designed by Freepik

Nowoczesne oprogramowanie, roboty medyczne, urządzenia telemedyczne, aplikacje zdrowotne – technologiczne nowości czekają w gotowości na lepsze czasy. Już dziś mogłyby ułatwić kontakt z lekarzem, zwiększyć dostępność usług medycznych, poprawić jakość leczenia i skracać czas pobytu w szpitalu. Brakuje jednego elementu: sprawiedliwej refundacji e-usług zrównanej z finansowaniem tradycyjnych świadczeń.

Innowacje nie mają łatwo w polskiej ochronie zdrowia. Kilka specjalistycznych usług telemedycznych refundowanych obecnie przez Narodowy Fundusz Zdrowia to za mało, aby mówić o otwartości na nowe technologie. Pilnie potrzebujemy zdecydowanego, perspektywicznego myślenia, odwagi, chęci przecierania nowych szlaków, nowoczesnego podejścia do medycyny oraz – co najważniejsze – znajomości potwierdzonych już licznymi pilotażami korzyści wynikających z wprowadzenia do systemu e-usług. Ramy prawne są gotowe, kolejny krok należy do ustawodawcy (MZ), płatnika (NFZ) oraz AOTMiT. W czasie, gdy rośną kolejki do lekarzy i czas oczekiwania na specjalistyczne procedury medyczne, a do tego pacjenci demonstrują wysoki poziom niezadowolenia z tego, jak działa system publicznej ochrony zdrowia, wprowadzenie do systemu refundowanej konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu albo pielęgniarką mogłoby być reformą o korzyściach większych niż wielkie przekształcenia organizacyjne. Pod jednym warunkiem: rzetelnej i uczciwej wyceny konsultacji wirtualnych. Zamiast narzucać sposób realizacji opieki medycznej, lepszym sposobem byłoby pozostawienie

DYSKUTUJ Czy NFZ powinien wprowadzić refundację telekonsultacji z lekarzem rodzinnym? Jeżeli tak – jak powinna zostać wyceniona?

Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

pacjentom wolnego wyboru: połączenia wideo i rozmowa z lekarzem na odległość albo osobista wizyta w gabinecie. W zależności od potrzeb i oczekiwań, każdy mógłby wybrać najbardziej odpowiadający w danej chwili wariant. W kontekście ogromnych kosztów zaniedbań w profilaktyce, skutków nieodpowiedniego prowadzenia choroby przewlekłej albo przyjmowania leku, czy nie warto byłoby przetestować uruchomienie refundacji aplikacji m-zdrowia, które nawigują pacjenta w chorobie, przypominają o zażyciu leku, monitorują parametry zdrowia, motywują do zmiany trybu życia, wspierają chorych z dolegliwościami psychicznymi? Być może w zasięgu ręki decydentów leżą miliardy złotych oszczędności, większa satysfakcja pacjentów i sprawniej działająca służba zdrowia. Zwlekanie z publicznym finansowaniem usług e-zdrowia to wspieranie nierówności w zdrowiu – lepiej usytuowana grupa społeczna zapłaci po prostu za telekonsultację, specjalistyczną aplikację albo ubezpieczenie obejmujące innowacyjne świadczenia e-zdrowia. Pacjenci w systemie publicznym takich możliwości nie otrzymają.

Rzetelna wycena usług realizowanych z wykorzystaniem nowoczesnych technologii może stać się początkiem wielkiej, pozytywnej transformacji sektora zdrowia. Czekają na nią lekarze, którzy zyskaliby nowoczesne narzędzia pracy w warunkach nowych wyzwań zdrowotnych oraz pacjenci poszukujący coraz wyższej jakości, wygody korzystania ze świadczeń i wsparcia poza gabinetem lekarskim. Czeka także system ochrony zdrowia uginający się pod lawinowo rosnącymi kosztami. Zyskać mogą wszyscy, wystarczy zmiana punktu widzenia. 

OSOZ Polska 8/2017

47

eduk acja

Test interoperacyjności Polskie Stowarzyszenie HL7 uruchamia platformę Tukan, która umożliwi niezależną weryfikację zgodności oprogramowania stosowanego w ochronie zdrowia z profilami i standardami interoperacyjności. Korzystać z platformy mogą producenci i odbiorcy systemów IT wdrażający rozwiązania służące do wymiany danych medycznych, w tym dokumentów medycznych w postaci elektronicznej. Tukan może służyć do weryfikacji zgodności z profilami IHE i standardami HL7 oraz ich specyfikacjami pochodnymi opracowanymi w ramach projektów krajowych, regionalnych lub lokalnych.

48

OSOZ Polska 8/2017

Roman Radomski

Interoperacyjność, profile i standardy Efektywność rozwiązań systemowych w ochronie zdrowia, takich jak opieka koordynowana, zależy od przygotowania i realizacji spójnej wizji rozwoju opartego na interoperacyjności. Standaryzacja reguł tworzenia i wymiany dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej ułatwia powstawanie sieci współpracujących placówek i umożliwia budowanie elastycznych ekosystemów, w skład których mogą wchodzić wszyscy interesariusze ochrony zdrowia: pacjenci, lekarze, placówki medyczne i płatnicy.

Produkcja i wdrażanie rozwiązań IT poprawnie wykorzystujących uznane na świecie standardy interoperacyjności są dużym wyzwaniem dla producentów i odbiorców oprogramowania. Stan-

Foto: designed by freepik.com

eduk acja

» Podmioty zamawiające medyczne systemy IT nie mają możliwości niezależnej weryfikacji wymagań interoperacyjności.« mującą się opracowywaniem i promocją standardów, w dodatku w kontekście polskich projektów centralnych i wynikających z nich wymagań, jest dla nich znacznym ułatwieniem.

W jeszcze trudniejszej sytuacji są podmioty medyczne zamawiające oprogramowanie. Można zapisać w wymaganiach zgodność z profilami IHE, czy standardami HL7, ale trudniej wskazać właściwe specyfikacje lub wymagać ich stworzenia w ramach projektu. Zamawiający nie mają również możliwości niezależnej weryfikacji spełnienia takich wymagań, a zgodność z profilami i standardami ma wyłącznie charakter deklaracji producenta. Usługi weryfikacyjne dostępne w sieci dają możliwość uwzględnienia weryfikacji jako fragmentu procesu testowania i wdrożenia rozwiązania w placówkach medycznych.

Członkowie Polskiego Stowarzyszenia HL7 podjęli się ambitnego zadania zbudowania takiego narzędzia na bazie stosowanych i uznanych na świecie rozwiązań. Platforma Tukan daje możliwość niezależnej weryfikacji zgodności systemów IT z profilami IHE i standardami HL7 oraz ich polskimi specyfikacjami pochodnymi.

Jak korzystać z platformy Tukan?

Na platformie Tukan będą udostępniane zestawy testów, opracowywane w ramach działalności statutowej Polskiego Stowarzyszenia HL7, oraz zestawy testów przygotowywane przez inne podmioty, w szczególności te, które prowadzą projekty centralne, regionalne lub lokalne związane z wdrażaniem profili i standardów interoperacyjności. O zakresie testów i zasadach udziału użyt-

HL7 (Health Level Seven) International

dardy są skomplikowane i wymagają od uczestników projektów strategicznego podejścia na wielu poziomach organizacyjnych. Specyfikacje interoperacyjności powstają na poziomie centralnym, regionalnym i lokalnym, a czasami również przekrojowo, np. na poziomie korporacyjnym. Projekty mające na celu zwiększanie interoperacyjności są zadaniem interdyscyplinarnym i wymagającym współpracy wielu podmiotów.

Z punktu widzenia producentów oprogramowania, korzystanie z wiarygodnych narzędzi testowych weryfikujących zgodność z wymaganymi regułami walidacyjnymi jest warunkiem powodzenia projektu. Większe firmy często inwestują w budowę własnych narzędzi weryfikujących, ale takie zadanie jest poza zasięgiem większości polskich producentów oprogramowania. Możliwość korzystania z zewnętrznej platformy, prowadzonej przez niezależną organizację zaj-

Międzynarodowa organizacja działająca w 55 krajach świata, która od 30 lat opracowuje standardy danych medycznych i sposobów ich wymiany. Standard komunikacji HL7 v2 jest szeroko stosowany w Polsce do elektronicznej wymiany zleceń i wyników badań diagnostycznych, przede wszystkim laboratoryjnych. Od kilku lat popularność zyskuje również standard dokumentu medycznego HL7 CDA, który jest podstawą Polskiej Implementacji Krajowej HL7 CDA, publikowanej przez Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia jako obowiązujący zbiór reguł dla dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej. Oficjalną organizacją krajową HL7 w Polsce, działającą na podstawie umowy afiliacyjnej z HL7 International, jest Polskie Stowarzyszenie HL7.

Informacje na temat jego działalności można znaleźć na stronie www.hl7.org.pl.

IHE (Integrating the Health Enterprise) International Wspólna, międzynarodowa inicjatywa profesjonalistów ochrony zdrowia oraz producentów oprogramowania i sprzętu medycznego mająca na celu poprawę jakości wymiany danych medycznych pomiędzy systemami. IHE dostarcza specyfikacje, narzędzia i usługi wspierające interoperacyjność rozwiązań IT. Opracowywane specyfikacje – zwane profilami IHE – są opisem wystandaryzowanych sposobów realizacji wspólnie zdefiniowanych przypadków użycia za pomocą uznanych standardów interoperacyjności, takich jak standardy HL7, czy DICOM. IHE testuje tworzone rozwiązania pod kątem zgodności z profilami integracji poprzez organizowanie cyklu starannie planowanych i nadzorowanych spotkań weryfikacyjnych (IHE Connectathon).

Polskie instytucje i organizacje zaangażowane w tematykę e-zdrowia podjęły wspólne działania na rzecz powołania polskiej struktury krajowej IHE.

OSOZ Polska 8/2017

49

eduk acja

kowników platformy w określonym programie decydować będzie przede wszystkim podmiot prowadzący dany program testów.

Korzystanie z platformy Tukan, czyli wykonywanie testów oprogramowania w ramach poszczególnych programów, jest bezpłatne dla użytkowników, nawet jeśli nie są członkami HL7. Z usług udostępnianych na platformie będą mogli korzystać: – producenci oprogramowania, którzy na kolejnych etapach swoich prac chcą w wiarygodny sposób weryfikować zgodność opracowywanych produktów z profilami i standardami interoperacyjności, – podmioty medyczne i inni zamawiający oprogramowanie, którzy chcą niezależnie potwierdzić zgodność odbieranego systemu z deklarowanymi przez producenta profilami i standardami, – zespoły prowadzące prace nad własnymi specyfikacjami interoperacyjności opartymi o profile IHE i standardy HL7.

Przygotowany przez Polskie Stowarzyszenie HL7 pilotażowy zestaw testów jest właśnie uruchamiany na platformie Tukan dzięki współpracy ze Śląskim Parkiem Technologii Medycznych Kardio-Med Silesia, który udostępnia na potrzeby projektu niezbędną infrastrukturę.

Pilotaż potrwa miesiąc, a w jego ramach będzie można weryfikować zgodność dokumentów medycznych ze standardem HL7 CDA i jego Polską Implementacją Krajową oraz zgodność wywo-

50

OSOZ Polska 8/2017

łań interfejsów wymiany dokumentów z profilem integracji IHE XDS.b i odpowiednimi profilami infrastrukturalnymi. Wzór zgłoszenia użytkownika można pobrać ze strony projektu. Dostęp do platformy jest bezpłatny, wymagane jest tylko zgłoszenie użytkownika i akceptacja regulaminu.

Czym jest Tukan?

Platforma Tukan jest zbudowana w oparciu o środowisko Gazelle, opracowane przez IHE i wykorzystywane podczas organizowanych przez IHE spotkań weryfikacyjnych (IHE Connectathon). Komponenty tego środowiska umożliwiają weryfikację zgodności systemów IT z odpowiednimi profilami integracyjnymi IHE (np. IHE XDS.b) oraz zgodności wymienianych obiektów, np. dokumentów medycznych, z odpowiednimi profilami zawartości IHE (np. IHE PRE dla eRecepty). Profile zawartości są najczęściej specyfikacjami pochodnymi standardów HL7 (w przypadku eRecepty jest to HL7 CDA), a reguły walidacji wykorzystywane przez odpowiedni komponent Gazelle mogą być zapisane w postaci plików schematron, opracowywanych jako część specyfikacji HL7 CDA. Na platformie udostępnione jest również środowisko ART-DECOR, umożliwiające dostęp do specyfikacji standardu HL7 CDA i Polskiej Implementacji Krajowej HL7 CDA oraz tworzenie własnych specyfikacji pochodnych. Specyfikacje są udostępniane w formacie DECOR, który jest częścią standardu HL7 Templates, służącego do zapisu reguł walidacyjnych HL7.

Wykorzystanie narzędzia Usługi oferowane przez platformę Tukan cieszą się sporym zainteresowaniem.

Jeszcze przed uruchomieniem pilota dostęp do platformy uzyskali użytkownicy z ponad 20 podmiotów, wśród których są najwięksi polscy producenci oprogramowania dla rynku medycznego, dostawcy usług klinicznych i diagnostycznych, firmy wchodzące na rynek z innowacyjnymi produktami oraz – jak na razie jedna – uczelnia medyczna. Partnerami projektu zostały najważniejsze organizacje branżowe, m. in. Stowarzyszenie Twórców Oprogramowania Rynku Medycznego, Polska Izba Informatyki Medycznej, Polska Izba Gospodarki Elektronicznej, Związek Pracodawców Medycyny Prywatnej i Telemedyczna Grupa Robocza. Projekt ma poparcie Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, które jest zainteresowane promocją profili i standardów interoperacyjności oraz zwiększeniem dostępności narzędzi testowych dla zespołów podejmujących się wdrażania interoperacyjnych rozwiązań w ochronie zdrowia. Podsumowanie wyników pilota projektu oraz opinii jego uczestników nastąpi w trakcie jesiennej konferencji dotyczącej interoperacyjności. Platforma Tukan ma szansę stać się najważniejszym publicznie dostępnym narzędziem wspierającym producentów i odbiorców oprogramowania na polski rynek medyczny. Kluczowa wydaje się rola platformy w integracji istniejących i planowanych przedsięwzięć centralnych i regionalnych.  Strona internetowa TUKAN: www.tukan.online

eduk acja

Raporty

Rekomendacje Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia w zakresie bezpieczeństwa oraz rozwiązań technologicznych stosowanych podczas przetwarzania dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej

What doctor? Why AI and robotics will define New Health 50 stron | ENG | www.pwc.com Sztuczna inteligencja (AI) i robotyka zdefiniują nowy model ochrony zdrowia skupionej na opiece prewencyjnej. Wprowadzenie AI do analizy danych i podejmowania decyzji klinicznych, profilaktycznych oraz zarządzania zdrowiem populacyjnych jest nieuniknione: liczba danych zdrowotnych w 2013 roku szacowna była na 4 zettabajty (4 · 10247 bajtów). Prognozy mówią o jej dziesięciokrotnym zwiększeniu do roku 2020. Raport PwC podaje przykłady w ośmiu obszarach, na które AI i roboty będą miały największy wpływ: szkolenia personelu, badania naukowe, opieka terminalna, leczenie, profilaktyka i well-being, diagnoza, wczesne wykrywanie chorób, podejmowanie decyzji. W drugiej części przedstawiono badania opinii społecznej dotyczące akceptacji dla nowych technologii. 54% ankietowanych chciałoby zaangażowania robotów i systemów AI, zwłaszcza w takich obszarach jak monitorowanie parametrów zdrowia, personalizowana profilaktyka. Paradoksalnie, największa przychylność występuje w krajach słabo rozwiniętych i rozwijających się, najmniejsza – w krajach Europy o silnych systemach zdrowia (Wielka Brytania, Niemcy, Belgia).

Rekomendacje Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia w zakresie bezpieczeństwa oraz rozwiązań technologicznych stosowanych podczas przetwarzania dokumentacji w postaci elektronicznej 113 stron | PL | www.csioz.gov.pl Dokument opracowany w marcu br. stanowi rekomendację CSIOZ w zakresie bezpieczeństwa oraz rozwiązań technologicznych stosowanych podczas przetwarzania dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej. Wytyczne odnoszą się zarówno do elektronicznej dokumentacji medycznej jak i pozostałych form dokumentacji medycznej, niemieszczących się w definicji EDM. Raport przeznaczony jest przede wszystkim dla podmiotów, w których jest już przetwarzana dokumentacja medyczna w postaci elektronicznej, jak również dla podmiotów, które przygotowują się lub też wdrażają w swoich placówkach systemy informatyczne przetwarzające dokumentację medyczną. Autorzy przestawiają wymagania organizacyjne oraz wskazują odpowiedzialność za przetwarzanie informacji, w tym danych osobowych wrażliwych.

Podział kontroli pomiędzy usługodawcą, a podmiotem zewnętrznym w poszczególnych modelach przechowywania elektronicznej dokumentacji medycznej

PRZEWODNIK PO OCHRONIE DANYCH PACJENCI ŚWIADOMI TECHNOLOGII Aprobata dla technologii szybko rośnie. Wśród najczęściej wskazywanych przez ankietowanych korzyści zastosowania robotyki i sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia są m.in. zwiększenie dostępności usług, szybsza i precyzyjniejsza diagnoza, lepiej dopasowane do każdego przypadku medycznego rekomendacje w zakresie leczenia, dostęp do porad / opieki o każdej porze dnia i nocy z wykorzystaniem urządzeń mobilnych.

W raporcie CSIOZ zawarto m.in. opis modeli architektury przetwarzania dokumentacji medycznej (model klasyczny, outsourcing, cloud computing, platformy regionalne), wymagania personalne w zakresie ochrony danych osobowych i medycznych, minimalne wymagania i zalecenia dotyczące bezpiecznego przetwarzania EDM (fizyczne i dotyczące systemów IT), obowiązujące przepisy, kwestie cyberbezpieczeństwa, potencjalne zagrożenia, zakresy odpowiedzialności, praktyczne wnioski oraz zalecenia w zakresie wdrażania Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w podmiocie medycznym (w tym zarządzanie ryzykiem, audyty wewnętrzne i zewnętrzne, problematykę przywództwa).

OSOZ Polska 8/2017

51

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia.

OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W lipcu 2017 W ODNIESIENIU DO czerwca

68 806 zł

66 256 zł

3 033 zł

2 591 zł

1 833 zł

1 226 zł

czerwiec

lipiec

czerwiec

lipiec

czerwiec

lipiec

−2550 zł

−3,7%

−442 zł

−14,6%

−607 zł

−33,1%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2017 (prognoza) I 2016

830 931 zł

869 861 zł

48 196 zł

53 907 zł

17 236 zł

16 825 zł

2016

2017

2016

2017

2016

2017

38 929 zł

4,7%

5710 zł

11,9%

−411 zł

−2,4%

lipiec WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 53 581 zł Podkarpackie 56 430 zł Lubelskie 57 689 zł

Świętokrzyskie 1 912 zł Podkarpackie 2 018 zł Opolskie 2 063 zł

Opolskie 912 zł Lubelskie 951 zł Kujawsko-Pomorskie 994 zł

Zachodniopomorskie 74 396 zł Dolnośląskie 77 142 zł Mazowieckie 81 225 zł

Mazowieckie 3 151 zł Pomorskie 3 188 zł Zachodniopomorskie 3 282 zł

Pomorskie 1 415 zł Dolnośląskie 1 446 zł Zachodniopomorskie 1 494 zł

prognoza 2017 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 681 789 zł Podkarpackie 747 480 zł Kujawsko-Pomorskie 763 044 zł

Świętokrzyskie 41 500 zł Opolskie 44 735 zł Warmińsko-Mazurskie 47 971 zł

Opolskie 11 150 zł Kujawsko-Pomorskie 11 977 zł Warmińsko-Mazurskie 12 433 zł

Małopolskie 912 748 zł Dolnośląskie 1 009 707 zł Mazowieckie 1 064 757 zł

Małopolskie 58 961 zł Dolnośląskie 64 132 zł Mazowieckie 69 084 zł

Dolnośląskie 18 803 zł Mazowieckie 19 743 zł Podkarpackie 25 414 zł

lipiec WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Śląskie –5 291 zł Dolnośląskie –4 934 zł Podkarpackie –4 515 zł

Podkarpackie –1 159 zł Mazowieckie –616 zł Dolnośląskie –570 zł

Podkarpackie –1 425 zł Dolnośląskie –841 zł Mazowieckie –685 zł

Zachodniopomorskie 1 301 zł Lubuskie 1 819 zł Podlaskie 3 103 zł

Zachodniopomorskie 16 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W lipcu W OSTATNICH LATACH

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2012

2013

2014

2015

2016

2017

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

52

OSOZ Polska 8/2017

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Lipiec to przedostatni miesiąc spadku kosztów zapoczątkowanego w kwietniu.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 8/2017

53

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Koszty leczenia przeziębienia i grypy osiągają latem swoje roczne minimum.«

koszty, tys. zł

54

OSOZ Polska 8/2017

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Niższe od lipcowych koszty alergii zanotowano dotychczas w styczniu i lutym bieżącego roku.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 8/2017

55

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMACJI

Struktura dystrybucji leków lipiec | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO czerwca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

18,70 zł

24,80%

168,5 tys. zł

3280

+0,00 zł

***

*7

7

*7

-0,44%

7

***

*7

7

-0,40 zł

PROGNOZA NA

PAŹDZIERNIK

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w lipcu 2017 wyniósł 168,5 tys. zł. W porównaniu do lipca ubiegłego roku oznacza to wzrost o 5,5 tys. zł (3,4%). Jednocześnie obrót był o 7 tys. zł niższy w stosunku do czerwca 2017. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,5 mld zł. Jest to wartość niższa o 97,3 mln zł (–3,7%) w stosunku do czerwca 2017 roku oraz większa o 107,7 mln zł (+4,4%) w stosunku do lipca 2016. W lipcu 2017 refundacja wyniosła 675,5 mln zł, a jej udział w całkowitym obrocie aptecznym kształtował się na poziomie 26,7% (spadek o 0,6 p.p. w porównaniu do czerwca 2017).

OSOZ Polska 8/2017

***

suplementy INNE

*7

7

60,61% 20,78% 8,36% 10,25%

*7

-110

7

***

*7

7

*7

7

POZIOM REFUNDACJI

26,70% -2,4%

„W październiku należy spodziewać się zwiększonego popytu na leki w aptekach.

Obrót statystycznej apteki powinien przekroczyć 180 tys. zł. Za gwałtowny wzrost wskaźników sprzedaży odpowiedzialny będzie początek sezonu przeziębieniowo – grypowego, który rozpoczyna się tradycyjnie wraz z nadejściem jesieni.”

Łukasz Stopa Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

56

7

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

51,37 zł

*7

-7,0 tys. zł

Według prognoz, obrót w statystycznej aptece w 2017 roku wyniesie 2,23 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych będzie równa 782,2 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 496,5 tys. zł, a sprzedaży produktów OTC – 934,3 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 33,43 mld zł. To odpowiednio o 1,7 mld zł więcej (+5,3%) niż w 2016 roku oraz o 3,55 mld zł więcej (+11,9%) niż w 2015 roku.

Wartość refundacji wyniesie 8,46 mld zł, co będzie stanowiło 25,30% całkowitego obrotu aptecznego.

W lipcu sprzedaż w podstawowych kategoriach kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 61,3 tys. zł, leków wydawanych na

recepty pełnopłatne – 38,5 tys. zł, a produktów OTC – 67,3 tys. zł. W porównaniu z czerwcem 2017 roku, w każdej z tych trzech kategorii zanotowaliśmy redukcję wartości sprzedaży. Najmniejszą w przypadku sprzedaży na recepty pełnopłatne (–0,2%). Dla sprzedaży leków refundowanych nastąpił spadek o 4,5 tys. zł (–6,8%), a dla sprzedaży odręcznej – o 2,8 tys. zł (–4,0%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 0,92 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,58 mld zł, a produktów OTC – 1,01 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (7 136 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym śred-

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMACJI

nim obrocie aptecznym – poniedziałek (6 749 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosi 387 zł. Średni obrót apteczny w poszczególnych roboczych dniach lipca wahał się pomiędzy 7 520 zł (wartość osiągnięta 14 lipca), a 6 387 zł (wartość osiągnięta 24 lipca). Poziom wahań był znacząco niższy od obserwowanego miesiąc temu.

W lipcu 2017 roku największe procentowe spadki wartości sprzedaży zanotowaliśmy w następujących grupach terapeutycznych: leki na układ oddechowy (–17,92%), leki przeciwzakaźne (–10,27%). W żadnej z analizowanych grup sprzedażowych nie zanotowaliśmy wzrostu sprzedaży. Najmniejszy poziom spadku wartości sprzedaży nastąpił w przypadku sprzedaży leków na układ mięśniowo szkieletowy (–2,00%), produktów dermatologicznych (–2,38%), leków na układ moczowo-płciowy (–3,21%) Jeżeli przyjrzymy się zmianie udziałów w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost odnotowujemy w przypadku produktów na przewód pokarmowy i metabolizm (+0,43 p.p.) oraz produktów na układ mięśniowo szkieletowy (+0,22 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił dla leków na układ oddechowy (–1,24 p.p.) oraz leków przeciwzakaźnych (–0,17 p.p.). Średnia marża apteczna wyniosła w lipcu 24,8%. To o 0,44 p.p. mniej niż w czerwcu 2017 roku oraz o 0,38 p.p. mniej niż w lipcu 2016 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,00% (–0,63 p.p. w stosunku do czerwca 2017), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,16% (–1,5 p.p.), dla produktów OTC – 29,15% (–0,54 p.p.).

W lipcu 2017 roku średnia cena za opakowanie leku osiągnęła poziom 18,70 zł. Nie zmieniła się ona w stosunku do czerwca. W porównaniu do ceny z lipca ubiegłego roku, obserwujemy wzrost o 85 groszy. W zestawieniu z czerwcem 2017 roku, największą zmianę średniej ceny sprzedaży zanotowaliśmy dla leków wydawanych na recepty refundowane. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 27,49 zł (–18 groszy), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,05 zł (–2 grosze), produktów OTC – 12,92 zł (+5 groszy).

W lipcu statystyczną aptekę odwiedziło 3 280 pacjentów (2 690 osób zakupiło produkty OTC, 650 – leki refundowane, a 710 – leki wydawane na recepty

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lipca (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2017

lipiec 2016

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lipca – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2017

lipiec 2016

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży

układ 6,06% mięśniowo-szkieletowy

18,01% przewód pokarm. i metabolizm

5,02% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,78% narządy zmysłów 3,36% leki przeciwzakaźne

8,28% układ oddechowy

0,32% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,86% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,9% krew i układ krwiotwórczy

1,24% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

14,24% układ sercowo-naczyniowy

4,19% dermatologia

10,86% centralny układ nerwowy varia 12,89%

5% nieokreślona

OSOZ Polska 8/2017

57

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMACJI

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2017

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2016–2017

zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2016–2017

zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2017

*

**

***

58

OSOZ Polska 8/2017

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMACJI

Rys. 8. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziaĹ&#x201A;y godzinowe w dniu powszednim w lipcu

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atne). To o 110 osĂłb mniej niĹź w minionym miesiÄ&#x2026;cu. NajwiÄ&#x2122;kszy ruch w statystycznej aptece panowaĹ&#x201A; w drugim tygodniu miesiÄ&#x2026;ca, tj. pomiÄ&#x2122;dzy 8 a 14 lipca. WĂłwczas w statystycznej aptece zanotowano 776 osĂłb. Kolejnym w rankingu tygodniem byĹ&#x201A; 1â&#x20AC;&#x201C;7 lipca (773 osoby), 15â&#x20AC;&#x201C;21 lipca (747 osĂłb) i 22â&#x20AC;&#x201C;28 lipca (735 osĂłb). NajwiÄ&#x2122;cej pacjentĂłw zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x201C;12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupiĹ&#x201A; produkty o Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznej wartoĹ&#x203A;ci 51,37 zĹ&#x201A;. To o 0,40 zĹ&#x201A; mniej niĹź w minionym miesiÄ&#x2026;cu oraz o 3 zĹ&#x201A; wiÄ&#x2122;cej niĹź w analogicznym okresie ubiegĹ&#x201A;ego roku. Z kwoty tej 37,66 zĹ&#x201A; zapĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; pacjent, a 13,71 zĹ&#x201A; dopĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; refundator.

WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; refundacji w porĂłwnaniu z lipcem 2016 roku wzrosĹ&#x201A;a o 9,5% (+1,19 zĹ&#x201A;).

W tym samym okresie wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; zapĹ&#x201A;aty pacjenta wzrosĹ&#x201A;a o 5,1% (+1,82 zĹ&#x201A;). Dla lekĂłw sprzedawanych na recepty refundowane wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; koszyka statystycznego pacjenta wyniosĹ&#x201A;a 94,29 zĹ&#x201A; (z czego 26,26 zĹ&#x201A; to zapĹ&#x201A;ata pacjenta, a 68,03 zĹ&#x201A; â&#x20AC;&#x201C; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; refundacji), dla lekĂłw wydawanych na recepty peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atne â&#x20AC;&#x201C; 54,18 zĹ&#x201A;, a dla produktĂłw OTC â&#x20AC;&#x201C; 25,01 zĹ&#x201A;.

Prognozujemy, Ĺźe wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; koszyka statystycznego pacjenta w 2017 roku wyniesie 51,61 zĹ&#x201A;. Z kwoty tej 38,55 zĹ&#x201A; zapĹ&#x201A;aci pacjent, a 13,06 zĹ&#x201A; dopĹ&#x201A;aci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedaĹźowe wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy na pacjenta bÄ&#x2122;dzie ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; nastÄ&#x2122;pujÄ&#x2026;co: dla lekĂłw sprzedawanych na recepty peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atne wyniesie 52,51 zĹ&#x201A;, dla produktĂłw OTC â&#x20AC;&#x201C; 26,02 zĹ&#x201A;, a dla lekĂłw refundowanych â&#x20AC;&#x201C; 91,93 zĹ&#x201A; (z czego 26,67 zĹ&#x201A; to zapĹ&#x201A;ata pacjenta, a 65,26 zĹ&#x201A; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; refundacji). ď Ź

Rys. 9. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w poszczegĂłlnych dniach lipca (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) lipiec 2017

lipiec 2016

Rys. 10. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w poszczegĂłlnych tygodniach lipca (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) lipiec 2017

lipiec 2016

o MJQDB

o MJQDB

o MJQDB

o MJQDB

MJQDB

Tab. 1. SprzedaĹź produktĂłw w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w statystycznej aptece (PLN) lipiec 2017

lipiec 2017

lipiec 2016

102Â 121

98Â 041

60,61%

60,15%

Lek - OTC

35Â 022

33Â 720

20,78%

20,69%

Suplement diety lub dietetyczny Ĺ&#x203A;rodek spoĹźywczy

14Â 078

14Â 096

8,36%

8,65%

PozostaĹ&#x201A;e

17Â 279

17Â 143

10,25%

10,52%

Lek - RX

lipiec 2016

UdziaĹ&#x201A; w caĹ&#x201A;kowitej wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy aptecznej

OSOZ Polska 8/2017

59

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMACJI

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za lipiec 2017 zmiana w stosunku do (%)

lipiec 2017

czerwca 2017

stycznia 2017

zmiana w stosunku do (liczbowo)

lipca 2016

czerwca 2017

stycznia 2017

lipca 2016

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

168,5

-4,0%

-16,8%

3,4%

-7,0

-34,0

5,5

cały rynek apteczny

2 530 365

-3,7%

-16,3%

4,4%

-97 397,0

-491 543,0

107 695,5

statystyczna apteka

61,3

-6,8%

-6,9%

1,0%

-4,5

-4,5

0,6

cały rynek apteczny

920 359

-6,5%

-6,3%

2,0%

-64 200,1

-62 048,8

18 364,1

statystyczna apteka

38,5

-0,2%

-8,8%

3,9%

-0,1

-3,7

1,4

cały rynek apteczny

577 719

0,1%

-8,2%

5,0%

734,5

-51 912,2

27 327,3

statystyczna apteka

67,3

-4,0%

-27,6%

5,5%

-2,8

-25,6

3,5

cały rynek apteczny

1 010 179

-3,7%

-27,1%

6,6%

-39 039,4

-376 093,5

62 498,8

statystyczna apteka

45,0

-6,3%

-2,9%

6,6%

-3,0

-1,3

2,8

cały rynek apteczny

675 495

-6,0%

-2,2%

7,7%

-43 284,2

-15 485,0

48 130,2

w całkowitym obrocie

26,70%

-2,4%

16,7%

3,1%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

72,15%

0,0%

4,4%

5,8%

0,0

0,0

0,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

18,70 zł

0,0%

8,6%

4,8%

0,0

1,5

0,9

dla leków z list refundacyjnych

27,49 zł

-0,6%

2,5%

1,5%

-0,2

0,7

0,4

dla leków z recept pełnopłatnych

25,05 zł

-0,1%

7,9%

6,5%

0,0

1,8

1,5

dla produktów bez recepty (OTC)

12,92 zł

0,4%

2,5%

5,3%

0,0

0,3

0,6

Liczba pacjentów w aptece

3 280

-3,2%

-21,0%

-2,7%

-110,0

-870,0

-90,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

650

-7,1%

-17,7%

-3,0%

-50,0

-140,0

-20,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

710

-6,6%

-19,3%

-5,3%

-50,0

-170,0

-40,0

2 690

-2,9%

-23,6%

-2,5%

-80,0

-830,0

-70,0

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna ogółem

24,80%

-1,7%

-4,6%

-1,5%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,00%

-3,4%

-5,3%

-4,9%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

24,16%

-5,8%

-3,5%

-3,6%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,15%

-1,8%

-1,8%

-0,7%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

51,37 zł

-0,8%

5,3%

6,2%

-0,4

2,6

3,0

Wartość zapłaty przez pacjenta

37,66 zł

0,1%

0,1%

5,1%

0,0

0,0

1,8

Wartość dopłaty refundatora

13,71 zł

-3,2%

22,9%

9,5%

-0,4

2,6

1,2

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

94,29 zł

0,4%

13,1%

4,1%

0,4

11,0

3,7

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

26,26 zł

0,3%

1,9%

-8,8%

0,1

0,5

-2,5

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

68,03 zł

0,4%

18,2%

10,1%

0,3

10,5

6,3

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

54,18 zł

6,9%

13,0%

9,7%

3,5

6,2

4,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

25,01 zł

-1,1%

-5,2%

8,2%

-0,3

-1,4

1,9

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2017: 2 229,4 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

Tysiące zł

60

OSOZ Polska 8/2017

*

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMACJI

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do lipca 2017 2017

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2016

2016

2015

2017

2015

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2016

2016

2015

2015

2 229,4

4,2%

7,9%

89,9

163,9

1 288,5

4,8%

7,2%

58,5

86,5

33 429 492,2

5,3%

11,9%

1 695 714,7

3 548 642,2

19 271 274,5

6,0%

11,3%

1 083 285,5

1 954 153,0

782,2

0,9%

0,7%

6,8

5,6

456,8

1,2%

0,9%

5,2

4,0

11 728 189,6

2,0%

4,4%

227 797,5

493 795,9

6 832 214,5

2,3%

4,7%

154 296,5

308 629,0

496,5

4,7%

8,8%

22,2

40,2

285,4

3,2%

6,4%

8,8

17,2

7 444 632,1

5,8%

12,8%

410 263,7

843 883,2

4 268 020,9

4,4%

10,5%

178 730,1

404 542,7

934,3

6,9%

14,5%

59,9

118,3

537,2

9,1%

14,1%

44,9

66,3

14 009 641,3

8,0%

18,7%

1 040 310,7

2 204 758,4

8 033 719,0

10,4%

18,4%

755 671,5

1 250 839,0

564,0

3,8%

3,8%

20,9

20,9

328,2

4,1%

3,3%

13,0

10,5

8 457 355,4

5,0%

7,6%

401 532,0

600 128,3

4 908 612,3

5,3%

7,2%

248 275,6

331 516,7

25,30%

-0,3%

-3,8%

0,0

0,0

25,47%

-1,7%

-3,6%

0,0

0,0

70,99%

3,0%

3,3%

0,0

0,0

70,81%

3,8%

2,8%

0,0

0,0

18,12 zł

2,8%

6,1%

0,5

1,0

18,10 zł

3,3%

6,4%

0,6

1,1

28,12 zł

3,4%

2,3%

0,9

0,6

27,35 zł

0,8%

-0,2%

0,2

0,0

24,07 zł

3,8%

7,6%

0,9

1,7

24,39 zł

6,2%

9,8%

1,4

2,2

12,72 zł

3,4%

9,9%

0,4

1,1

12,73 zł

5,0%

10,9%

0,6

1,2

43 197

1,4%

3,7%

597,4

1 527,4

25 540,0

2,2%

6,3%

540,0

1 520,0

8 508

-1,0%

-3,1%

-81,9

-271,9

5 080,0

0,0%

-2,1%

0,0

-110,0

9 455

-0,8%

-1,5%

-74,6

-144,6

5 570,0

-1,6%

-1,2%

-90,0

-70,0

35 904

2,2%

5,7%

773,6

1 943,6

21 170,0

3,0%

8,7%

620,0

1 700,0

25,25%

-0,8%

-2,0%

0,0

0,0

25,44%

-0,2%

-1,9%

0,0

0,0

18,58%

-1,0%

3,8%

0,0

0,0

18,23%

-1,6%

2,0%

0,0

0,0

24,70%

-2,4%

-9,6%

0,0

0,0

25,21%

-1,5%

-9,5%

0,0

0,0

29,52%

-1,0%

-4,9%

0,0

0,0

29,90%

-0,8%

-4,2%

0,0

0,0

51,61 zł

2,8%

4,1%

1,4

2,0

50,45 zł

2,5%

0,8%

1,3

0,4

38,55 zł

2,9%

5,5%

1,1

2,0

37,60 zł

2,8%

2,1%

1,0

0,8

13,06 zł

2,4%

0,2%

0,3

0,0

12,85 zł

1,9%

-2,8%

0,2

-0,4

91,93 zł

1,8%

3,9%

1,7

3,5

89,92 zł

1,2%

3,1%

1,0

2,7

26,67 zł

-4,8%

-3,6%

-1,4

-1,0

26,25 zł

-7,1%

-3,3%

-2,0

-0,9

65,26 zł

4,9%

7,4%

3,0

4,5

63,67 zł

5,0%

6,0%

3,0

3,6

52,51 zł

5,5%

10,5%

2,7

5,0

51,23 zł

4,9%

7,8%

2,4

3,7

26,02 zł

4,6%

8,3%

1,1

2,0

25,37 zł

5,9%

4,9%

1,4

1,2

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2017: 33,4 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 4 do 5% (w stosunku do roku 2016)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2016)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2016)

Refundacja: 8,4 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 6% (w stosunku do roku 2016)

prognoza obrotu

*

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

OSOZ Polska 8/2017

61

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMACJI

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

582,98

0,08

31826,14

0,19

7595,45

0,06

24230,69

0,54

0,24

0,76

925,67

34,38

54,59

2. U-30

408,33

0,06

14791,80

0,09

6246,46

0,05

8545,34

0,19

0,42

0,58

639,55

23,13

36,23

3. U-50

228,31

0,03

5209,84

0,03

3023,83

0,02

2186,01

0,05

0,58

0,42

287,07

18,15

22,82

4. U-BEZPŁATNY

19,59

0,00

1240,08

0,01

90,47

0,00

1149,61

0,03

0,07

0,93

56,72

21,86

63,32

5. INWALIDA WOJENNY

14,71

0,00

760,99

0,00

0,00

0,00

760,99

0,02

0,00

1,00

24,75

30,75

51,74

0,20

0,00

5,70

0,00

1,13

0,00

4,57

0,00

0,20

0,80

0,31

18,32

29,07

7. ZHK

10,35

0,00

288,51

0,00

50,49

0,00

238,02

0,01

0,17

0,83

15,55

18,56

27,87

8. AZ

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

1,00

0,00

18,68

32,01

176,15

0,02

6424,75

0,04

0,00

0,00

6424,75

0,14

0,00

1,00

274,39

23,41

36,47

2,91

0,00

739,95

0,00

58,86

0,00

681,09

0,02

0,08

0,92

5,83

126,85

254,45 153,66

6. INWALIDA WOJSKOWY

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

9,58

0,00

1472,17

0,01

711,93

0,01

760,24

0,02

0,48

0,52

38,32

38,41

12. PEŁNOPŁATNE

1167,78

0,16

38471,00

0,23

38470,81

0,31

0,19

0,00

1,00

0,00

1535,71

25,05

32,94

13. ODRĘCZNA

4589,52

0,64

67269,00

0,40

67268,76

0,54

0,24

0,00

1,00

0,00

5205,61

12,92

14,66

14. RAZEM

7210,40

1,00

168500,00

1,00

123518,18

1,00

44981,82

1,00

0,73

0,27

9009,49

18,70

23,37

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

655,96

0,08

34473,16

0,19

8464,15

0,06

26009,01

0,55

0,25

0,75

1026,29

33,59

52,55

2. U-30

429,13

0,05

15414,97

0,08

6522,84

0,05

8892,13

0,19

0,42

0,58

670,99

22,97

35,92

3. U-50

23,82

279,66

0,03

6660,11

0,04

3858,83

0,03

2801,29

0,06

0,58

0,42

347,38

19,17

4. U-BEZPŁATNY

20,11

0,00

1235,63

0,01

90,63

0,00

1145,00

0,02

0,07

0,93

58,57

21,10

61,43

5. INWALIDA WOJENNY

15,97

0,00

811,44

0,00

0,00

0,00

811,44

0,02

0,00

1,00

26,63

30,48

50,80 28,82

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,23

0,00

6,54

0,00

1,27

0,00

5,27

0,00

0,19

0,81

0,36

18,28

7. ZHK

10,82

0,00

300,77

0,00

52,20

0,00

248,57

0,01

0,17

0,83

16,16

18,61

27,79

8. AZ

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

1,00

0,00

15,51

20,95

150,54

0,02

5653,39

0,03

0,00

0,00

5653,39

0,12

0,00

1,00

233,51

24,21

37,55

2,97

0,00

698,74

0,00

56,87

0,00

641,88

0,01

0,08

0,92

5,83

119,81

235,18 143,95

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

9,01

0,00

1296,34

0,01

631,79

0,00

664,54

0,01

0,49

0,51

80,37

16,13

12. PEŁNOPŁATNE

1305,81

0,16

40764,71

0,22

40764,58

0,30

0,14

0,00

1,00

0,00

1671,33

24,39

31,22

13. ODRĘCZNA

5246,90

0,65

76740,43

0,42

76740,18

0,56

0,24

0,00

1,00

0,00

6030,28

12,73

14,63

14. RAZEM

8127,11

1,00

184056,30

1,00

137183,34

1,00

46872,96

1,00

0,75

0,25

10167,70

18,10

22,65

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1444

0,20

61288

0,36

17067

0,14

44221

0,98

0,28

0,72

2230

27,49

2. Recepty pełnopłatne

1168

0,16

38471

0,23

38471

0,31

0

0,00

1,00

0,00

1536

25,05

32,94

3. Sprzedaż odręczna

4590

0,64

67269

0,40

67269

0,54

0

0,00

1,00

0,00

5206

12,92

14,66

10

0,00

1472

0,01

712

0,01

760

0,02

0,48

0,52

38

38,41

153,66

7210

1,00

168500

1,00

123518

1,00

44982

1,00

0,73

0,27

9009

18,70

23,37

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

42,46

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1565,39

0,19

65254,82

0,35

19046,79

0,14

46208,03

0,99

0,29

0,71

2385,71

27,35

2. Recepty pełnopłatne

1305,81

0,16

40764,71

0,22

40764,58

0,30

0,14

0,00

1,00

0,00

1671,33

24,39

31,22

3. Sprzedaż odręczna

5246,90

0,65

76740,43

0,42

76740,18

0,56

0,24

0,00

1,00

0,00

6030,28

12,73

14,63

9,01

0,00

1296,34

0,01

631,79

0,00

664,54

0,01

0,49

0,51

80,37

16,13

143,95

8127,11

1,00

184056,30

1,00

137183,34

1,00

46872,96

1,00

0,75

0,25

10167,70

18,10

22,65

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

41,69

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18737,99

0,19

782151,89

0,35

226917,59

0,14

555234,30

0,98

0,29

0,71

27817,63

28,12

41,74

2. Recepty pełnopłatne

16427,73

0,17

496459,99

0,22

496458,63

0,30

1,36

0,00

1,00

0,00

20623,81

24,07

30,22

3. Sprzedaż odręczna

63721,79

0,64

934311,21

0,42

934309,08

0,56

2,13

0,00

1,00

0,00

73456,11

12,72

14,66

121,43

0,00

16471,03

0,01

7703,76

0,00

8767,27

0,02

0,47

0,53

1148,61

14,34

135,65

99008,94

1,00

2229394,12

1,00

1665389,06

1,00

564005,06

1,00

0,75

0,25

123046,16

18,12

22,52

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

280964891

0,19

11728189595

0,35

3402392232

0,14

8325797363

0,98

0,29

0,71

417073814

28,12

41,74

2. Recepty pełnopłatne

246358829

0,17

7444632106

0,22

7444611764

0,30

20342

0,00

1,00

0,00

309270375

24,07

30,22

3. Sprzedaż odręczna

955469979

0,64

14009641294

0,42

14009609353

0,56

31941

0,00

1,00

0,00

1101430062

12,72

14,66

1821462

0,00

247029253

0,01

115523487

0,00

131505766

0,02

0,47

0,53

17227571

14,34

135,62

1484615161

1,00

33429492248

1,00

24972136835

1,00

8457355413

1,00

0,75

0,25

1845001822

18,12

22,52

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

62

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 8/2017

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

Designed by Vectortwins / Freepik

M O NITO R RYNKU LEKÓ W

Preparaty ziołowe Jedną z najstarszych gałęzi medycyny konwencjonalnej jest leczenie ziołami. Statystyki pokazują, że pacjenci chętnie sięgają po produkty ziołowe, uzupełniając leczenie farmakologiczne lub w celach profilaktycznych. Jednak na przestrzeni ostatnich lat popyt wyraźnie zmalał.

Mimo to, wartość tego rynku jest nadal wysoka, zwłaszcza za sprawą systematycznie rosnących cen produktów ziołowych.

Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Poniższe analizy dotyczą danych sprzedażowych ziół w aptekach od 2002 roku.

Już od początku badanego okresu wartość sprzedaży ziół w aptekach była bardzo wysoka (574,17 mln zł). Kolejne lata (2003–2009) to okres systematycznego wzrostu wartości sprzedaży (od 0,69% w 2003 roku do 12,56% w 2008 roku).

Tym samym w 2009 roku rynek ziół aptecznych osiągnął swoje maksimum, jego

OSOZ Polska 8/2017

63

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 produktów Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016

930

5,41

5,55

5,90

6,68

6,79

7,10

7,88

8,37

8,94

9,38

9,70

9,70

9,66

9,89

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2016 a nie będące w ofercie w 2002 roku

71

7,56

9,61 11,75 10,44

9,11

7,58

7,13

6,48

6,69

6,57

6,59

7,19

6,97

7,31

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

85

7,64

8,51

9,05

9,01

9,02

9,29

9,49 10,53 11,53 12,48 12,40 12,54 12,89

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

53

7,39

8,37

8,70

9,28

9,73 10,79 11,48 12,10 11,15 11,08 10,84 10,88

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

187

6,38

6,24

6,38

6,90

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

54

11,04 13,07 14,25 13,84 14,17 13,79 12,95 11,69 12,60 14,22

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

50

21,41 15,73 12,74

9,29

9,37

8,25

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

69

6,89

7,67

8,65

9,62

9,91 10,59 10,75 11,52

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

98

7,89

9,16

9,56

8,55

7,78

7,63

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

92

8,41

8,32

8,49

8,50

8,31 8,44

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

77

10,26 12,42 12,07 12,99 13,20

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

101

11,63 10,54

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

133

20,60 15,20 14,98

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

177

15,85 14,82

Produkty będące w ofercie w 2016 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

270

6,26

7,24

7,57

7,97

8,16

7,99

7,52

8,27

7,21

8,56

7,34

7,56

9,70 10,06

7,50

Liczba badanych 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 produktów Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016

930

5,41

5,55

5,90

6,26

6,68

6,79

7,10

7,88

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w 2016 roku

83

4,54

5,11

6,12

6,50

7,12

7,37

8,69

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2016

57

8,92

9,96 10,53 11,21

9,03

7,29

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2016

47

5,40

5,43

5,99

5,58

6,15

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2016

56

6,02

6,12

5,75

5,42

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2016

65

9,76

9,17

8,61

9,22

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2016

9,66

9,89

9,95 10,68

8,54 13,54 15,13 15,68 10,84

7,05

7,47

7,89

7,02

8,27

7,17

3,47

5,47

5,57

6,62

6,81

7,23

7,22

8,80

6,05

6,19

6,24

7,08

6,96

6,72

7,01

7,90

8,46

9,28 10,05

7,36

4,46

85

9,43 10,06 10,17 10,27 10,54 10,71 11,41 14,99 18,10

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2016

84

6,25

6,33

7,15

7,98 11,38

8,75

6,23

2,73

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2016

176

6,82

6,24

5,06

4,33

4,51

3,99

4,13

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2016

83

5,38

3,82

5,36

4,51

6,35

6,00

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2016

91

5,91

6,47

7,03

7,25

8,61

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2016

104

6,67

7,41

8,25

9,17

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2016

43

3,66

2,93

1,85

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2016

70

7,30

9,75

125

5,80

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2016

64

OSOZ Polska 8/2017

8,37

8,94

9,38

9,70

9,70

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÓ W

wartość wyniosła wówczas 837,05 mln zł. Kolejnych pięć lat (2010–2014) charakteryzowało się spadkami (od 0,01% w 2013 roku do 7,56 w 2012 roku). Od 2015 roku wartość sprzedaży ziół w aptekach znowu wzrasta i w minionym roku osiągnęła poziom 765,44 mln zł (wzrost o 6,00% w stosunku do roku poprzedniego). Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich 16

lat pokazuje, że na zioła w aptekach wydajemy najwięcej w styczniu, marcu oraz grudniu (ponad 65 mln zł). Wyraźnie wyróżnia się grudzień (69,23 mln zł). Także w lutym, październiku i w listopadzie średniomiesięczna wartość sprzedaży jest wysoka (ponad 60 mln zł). Sporą część produktów z tego asortymentu pacjenci stosują w leczeniu lub profilaktyce grypy i przeziębienia. Za zioła zakupione w aptekach płacimy najwięcej w pierwszym

i czwartym kwartale roku. Największa miesięczna ilość sprzedaży, a zarazem wartość sprzedaży ziół została odnotowana w styczniu 2009 roku (10,59 mln opakowań o wartości 84,90 mln zł).

Trendy kształtujące wartość i ilość sprzedaży ziół w aptekach różnią się.

Ilość sprzedaży była największa w 2002 roku (107,32 mln opakowań). W kolejnych latach ta zmienna głównie spadała (od 0,89% w 2015 roku do 11,74%

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży preparatów ziołowych w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

574 170 104

107 321 805

5,35

290 572

54 313

1 976

2003

578 110 324

104 326 630

5,54

272 951

49 257

2 118

0,69%

-2,79%

2004

598 387 771

100 075 933

5,98

282 658

47 273

2 117

3,51%

-4,07%

2005

641 192 937

99 017 696

6,48

289 216

44 663

2 217

7,15%

-1,06%

2006

667 247 722

97 933 781

6,81

273 238

40 104

2 442

4,06%

-1,09%

2007

683 022 529

98 076 830

6,96

289 662

41 593

2 358

2,36%

0,15%

2008

768 805 958

102 333 284

7,51

337 788

44 962

2 276

12,56%

4,34%

2009

837 045 818

100 125 079

8,36

472 640

56 536

1 771

8,88%

-2,16%

2010

787 759 872

90 818 788

8,67

455 089

52 466

1 731

-5,89%

-9,29%

2011

779 538 199

85 889 460

9,08

446 983

49 249

1 744

-1,04%

-5,43%

2012

720 569 635

75 809 105

9,51

454 045

47 769

1 587

-7,56%

-11,74%

2013

720 487 767

73 421 082

9,81

477 460

48 655

1 509

-0,01%

-3,15%

2014

712 707 608

72 312 300

9,86

476 727

48 369

1 495

-1,08%

-1,51%

2015

722 120 793

71 670 637

10,08

506 751

50 295

1 425

1,32%

-0,89%

2016

765 442 845

72 931 471

10,50

541 715

51 615

1 413

6,00%

1,76%

2017

789 663 966

73 341 538

10,77

—

—

—

3,16%

0,56%

2018

790 193 683

71 782 735

11,01

—

—

—

0,07%

-2,13%

Rys. 1. Wartość sprzedaży sprzedaży preparatów ziołowych w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018

» W badanym okresie miesięczna wartość sprzedaży preparatów ziołowych w aptekach dwukrotnie przekroczyła 80 mln zł – w styczniu 2009 roku oraz w styczniu 2017 roku.«

*

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7

OSOZ Polska 8/2017

65

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań preparatów ziołowych sprzedanych w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018

» Miesięczna ilość sprzedaży preparatów ziołowych kształtuje się na poziomie od 4,81 mln opakowań (w sierpniu 2015) do 10,59 mln opakowań (w styczniu 2009).«

*

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie preparatu ziołowego dostępnego w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2016–2017

» Średnią cenę za pojedyncze opakowanie preparatu ziołowego zakupionego w aptece charakteryzuje trend wzrostowy. Obecnie kształtuje się ona na poziomie ok. 11 zł.«

*

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7 *

** *** *7

Rys. 4. Liczba różnych preparatów ziołowych sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016

» Od kilku lat liczba różnych preparatów ziołowych dostępnych w aptekach kształtuje się na wyrównanym poziomie około 2000 pozycji asortymentowych.«

*

** *** *7

66

OSOZ Polska 8/2017

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

**

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

w 2012 roku). Jedynie w 2007, 2008 i w 2016 roku wzrastała kolejno o 0,15%, 4,36% i 1,76%. W 2015 roku sprzedaż ziół w aptece była najniższa (71,67 mln opakowań, o 33,22% mniej niż w 2002 roku). W minionym roku sprzedaż analizowanych produktów wyniosła 72,93 mln zł.

Zwróćmy uwagę na średnią cenę za pojedyncze opakowanie produktu ziołowego w aptece, która od prawie szesnastu lat rok do roku stale wzrasta. W 2002 roku uplasowała się na poziomie 5,35 zł, a w 2016 było to już 10,50 zł. Największy wzrost procentowy (o 11,28%) miał miejsce w 2009 roku. Warto zauważyć, że jedną z przyczyn wzrostu cen był fakt, że produkty ziołowe nowo wprowadzane na rynek były droższe niż te już dostępne w sprzedaży.

Zioła to jedna z nielicznych grup, dla której od dłuższego czasu obserwujemy spadek ilości oferowanych produktów.

Jedynie w 2003, 2005, 2006 i w 2011 roku oferta poszerzała się (maksymalnie o 225 produktów). Pozostałe lata były okresem, kiedy asortyment ziół z roku na rok było coraz węższy. W minionym roku w aptekach można było wybierać spośród 1 413 różnych produktów, a to liczba o 563 mniejsza niż na początku badanego okresu. Kluczowy był tu 2009 rok, kiedy z oferty zniknęło 505 różnych produktów.

Miniony rok (2016) był okresem wzrostu zarówno ilości, jak i wartości

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

sprzedaży produktów ziołowych w aptekach. W pierwszym półroczu 2017 roku sprzedało się więcej ziół i za większą kwotę niż w odpowiednich miesiącach 2016 roku, co sugeruje dalszy wzrost w 2017 roku. Poniższe analizy pokazują, jak będzie kształtował się rynek ziół aptecznych w najbliższych dwóch latach.

Trendy przyszłości Prognozy wyliczone przez ekspertów Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia na lata 2017 i 2018 wskazują, że pacjenci będą wydawać na zioła w aptekach coraz więcej. W 2017 roku będzie to kwota o 3,16% wyższa niż w 2016 roku (789,66 mln zł). Rok później wartość sprzedaży wzrośnie o 0,07% i wyniesie 790,19 mln zł.

Ilość sprzedaży w pierwszym okresie prognoz także wzrośnie (o 0,56%) i osiągnie wynik 73,34 mln opakowań.

Natomiast w roku 2018 spadnie w porównaniu do roku poprzedniego do poziomu 71,78 mln opakowań (spadek o 2,13%).

Zachowanie średniej ceny za pojedyncze opakowanie nie powinno nikogo dziwić. Trend rosnący zostanie zachowany. W 2017 roku cena będzie równa 10,77 zł, a w 2018 roku – 10,50 zł.

Wzrost rok do roku wyniesie kolejno 0,27 zł (2,59%) i 0,24 zł (2,24%).

Podsumowanie Od tysięcy lat rośliny są stosowane,

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

by leczyć, ratować i przedłużać życie.

Obecnie, na całym świecie wykorzystuje się kilkanaście tysięcy odmian w celach medycznych. Rynek preparatów ziołowych stanowi znaczną część całkowitego obrotu na rynku farmaceutycznym.

W latach 2002–2009 jego tempo rozwoju było bardzo dynamiczne. Kolejne lata 2010–2014 były okresem spadków. Jednak od 2015 roku analizowany rynek znowu zaczął przybierać na sile, a prognozy pokazują, że w najbliższych latach trend wzrostu będzie kontynuowany. Dodatkowo warto mieć na uwadze, że produkty ziołowe są nabywane nie tylko w aptekach, ale również w sklepach zielarskich, a coraz częściej można je spotkać także w zwykłych sklepach spożywczych czy w marketach. Od początku badanego okresu pnie się w górę także średnia cena za pojedyncze opakowanie aptecznych preparatów ziołowych. Ten trend także utrzyma się w najbliżej przyszłości.  Metodologia prognoz Do obliczenia prognoz zastosowano metodę najmniejszych kwadratów z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Jednocześnie założono, że w przyszłości nie wystąpią żadne wahania przypadkowe mogące w znaczący sposób wpłynąć na sprzedaż. Co rozumiemy przez wahania przypadkowe? Wszystkie te elementy, które nie występowały w sposób powtarzalny historycznie, a które mogą mieć znaczący wpływ na kształt rynku.

OSOZ Polska 8/2017

67

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÃ&#x201C; W

68

OSOZ Polska 8/2017

s y s t e m y i s p r z ę t

NOWOŚCI SPRZĘTOWE

Tablet medyczny

Foto: MioCare

Dokumentacja medyczna w formie elektronicznej otwiera nowe możliwości w codziennej obsłudze pacjenta.

Nowoczesne systemy klasy HIS (Hospital Information System – Szpitalny System Informacyjny) we współpracy z tabletami medycznymi stają się mobilnymi kartotekami pacjenta, oferując szybszy, łatwiejszy oraz nieograniczony lokalizacją dostęp do informacji.

Wyzwanie Niełatwym zadaniem dla jednostek ochrony zdrowia jest optymalne wykorzystanie inwestycji prowadzonych w ramach wdrażanych systemów informatycznych, łączących sferę medyczną i administracyjną. Z jednej strony technologiczne – czyli zapewnienie adekwatnego rozwoju infrastruktury, a z drugiej organizacyjne – wprowadzenie zmian koncepcyjnych do praktyki klinicznej, rzeczywista poprawa standardów obsługi pacjenta i ułatwienie pracy personelu.

Rozwiązanie Środowisko szpitalne nie jest przyjaznym miejscem dla zwykłych tabletów. Nieustannie narażone na upadek czy zalanie, tego typu urządzenia często dużo czasu spędzają w serwisach, pozbawiając lekarzy i pielęgniarki narzędzi pracy oraz przyprawiając informatyków o ból głowy. W dłuższej perspektywie rachunek okaże się korzystniejszy dla rozwiązań dedykowanych branży medycznej, czyli tabletów medycznych – urządzeń wzmocnionych przed upadkiem i odpornych na zachlapa-

OSOZ Polska 8/2017

69

s y s t e m y i s p r z ę t

nie. Niedostosowane do środowiska pracy urządzenia mogą stać się nośnikiem nie tylko informacji o pacjencie, ale także bakterii.

Przykład Dezynfekowalne alkoholem tablety medyczne MioCARE to nie tylko wytrzymałość, wszechstronność i wygoda zastosowania, ale także sposób na zabezpieczenie się przed powszechnie obecnymi w szpitalu drobnoustrojami.

Dzięki wbudowanemu czytnikowi kodów 1D i 2D, czy tagów RFID, urządzenia te zapewniają błyskawiczną identyfikację pacjenta po kodzie kreskowym lub RFID, umieszczonym na opasce znajdującej się na ręce pacjenta. Dzięki temu rozwiązaniu personel może przemieszczać się do różnych lokalizacji, np. do szpitalnej apteki czy magazynu leków. Technologia autoID pomoże rozdysponować leki i dawki zgodnie z planem leczenia pacjentów, usprawniając funkcjonowanie szpitalnej apteki. Tablet medyczny MioCARE jest sojusznikiem nie tylko w procesach związanych z leczeniem, ale także w jego codziennej obsłudze logistycznej – np. przy ewidencji zapasów dla szpitalnej stołówki, czy zarządzaniu szpitalną odzieżą.

70

OSOZ Polska 8/2017

Posiadając mobilny dostęp do systemu HIS, lekarz w trakcie obchodu lub opiekująca się pacjentem pielęgniarka, mogą sprawdzać postęp leczenia, uzupełniać informacje o jego przebiegu, zapisywać wyniki badań, czy zlecać nowe. Wygoda pracy i oszczędność czasu przekładają się na jakość leczenia. Mobilny dostęp do danych wrażliwych zazębia się z kwestią bezpieczeństwa danych pacjenta i ograniczonym, kontrolowanym dostępem do urządzeń. Szczególnie w obliczu wchodzącego w życie od maja 2018 roku unijnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych (RODO). Standardem w placówkach ochrony zdrowia będzie obecność inspektora danych (IOD), bardziej zdecydowane działania na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa baz danych oraz aplikacji webowych, przeciwdziałania utracie danych (Data Loss Prevention), a także ich szyfrowanie, pseudonimizacja oraz autentykacja. Narzędziem wychodzącym naprzeciw rygorystycznym wymogom są zintegrowane systemy bezpieczeństwa, zapewniające placówkom medycznym ochronę wszystkich lokalizacji gromadzenia danych oraz krytycznych aplikacji związanych z obsługą pacjenta czy płatnościami. Ich zakres sięga od urządzeń dla lokalizacji zdalnych i aplikacji mobilnych, aż po centra danych.

s y s t e m y i s p r z Ä&#x2122; t

DziÄ&#x2122;ki tej usĹ&#x201A;udze, apteka komunikuje pacjentom dostÄ&#x2122;pnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; lekĂłw, z kolei pacjenci mogÄ&#x2026; je rezerwowaÄ&#x2021; on-line. RozwiÄ&#x2026;zanie zintegrowane jest z systemem aptecznym w taki sposĂłb, Ĺźe farmaceuta moĹźe wygodnie zarzÄ&#x2026;dzaÄ&#x2021; zamĂłwieniami S.A. pacjentĂłw.

KAMSOFT

LEKI ON-LINE

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

OSOZ-LON

1000MI02.01

FARMACJA

;hb omĹ&#x160;Ń´bm; |o Â&#x2020;vjÂ&#x2020;]- 7ov|<rm- Â&#x2030; u-l-1_ |Â&#x2030;-u|;]o "Â&#x2039;v|;lÂ&#x2020; 1_uomÂ&#x2039; ,7uoÂ&#x2030;b-ġ 7Â&#x152;b<hb h|ŕĽ&#x2022;u;f -r|;h- Â&#x2020;7ov|<rmb- r-1f;m|ol lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb- omĹ&#x160;Ń´bm; 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030;u-Â&#x152; Â&#x152; lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b. b1_ bm|;um;|oÂ&#x2030;;f u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fbÄş 70bŕĽ&#x2022;u b rj-|moŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; m-v|<rÂ&#x2020;f. Â&#x2030; -r|;1;Äş

OSOZ Polska 8/2017

71

| 121

s y s t e m y i s p r z Ä&#x2122; t

OSOZ-LON

LEKI ON-LINE

NR. KAT. 8320PI05.00

Integracja z systemem aptecznym

Automatyczne powiadomienia e-mail

Proponowanie zamiennikĂłw leku

System oceny Â&#x2030;b-uÂ&#x2039;]o7moŕŚ&#x2039;1b r-1f;m|-

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$

;hb omĹ&#x160;Ń´bm; |o uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb;ġ h|ŕĽ&#x2022;u; o=;uÂ&#x2020;f; r-1f;m|ol vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb; 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030; -r|;1; ou-Â&#x152; b1_ bm|;um;|oÂ&#x2030;. u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f<Äş )ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb- Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb- r-1f;m|ol vÂ&#x2030;o0o7mÂ&#x2039; 7ov|<r 7o bm=oul-1fb o Ń´;h-1_ Â&#x152; 7oÂ&#x2030;oŃ´m;]o lb;fv1- b Â&#x2030; 7oÂ&#x2030;oŃ´m;f 1_Â&#x2030;bŃ´bġ ruÂ&#x152;;Â&#x152; Ć&#x2018;Ć&#x201C; ]o7Â&#x152;bmÂ&#x2039; m- 7o0<Äş

"Â&#x152;;uohb Â&#x2030;Â&#x2039;0ŕĽ&#x2022;u or1fb uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb-ġ Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb- -r|;1; 7ov|ovoÂ&#x2030;-mb; Â&#x2020;vjÂ&#x2020;]b 7o f;f bm7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´mÂ&#x2039;1_ ro|uÂ&#x152;;0Äş

!oÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb; f;v| Â&#x2030; r;jmb Â&#x152;bm|;]uoÂ&#x2030;-m; Â&#x152; vÂ&#x2039;v|;l;l -r|;1Â&#x152;mÂ&#x2039;lÄş Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; -r|;h- lo৾; Â&#x2020;7ov|<rmbŕŁ&#x20AC; omĹ&#x160;Ń´bm; bm=oul-1f; o 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 0;Â&#x152;roŕŚ&#x2039;u;7mbo Â&#x152; vÂ&#x2039;v|;lÂ&#x2020; -r|;1Â&#x152;m;]oÄş -৾7- bm|;um;|oÂ&#x2030;- u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f- r-1f;m|- f;v| |;৾ m-|Â&#x2039;1_lb-v| Â&#x2030;b7o1Â&#x152;m- 7Ń´- =-ul-1;Â&#x2020;|Â&#x2039; Â&#x2030; lo7Â&#x2020;Ń´; Ĺ "ruÂ&#x152;;7-৾Ŀġ vh.7 f;v| 0;Â&#x152;roŕŚ&#x2039;u;7mbo o0vjÂ&#x2020;]bÂ&#x2030;-m-Äş ) ruÂ&#x152;Â&#x2039;r-7hÂ&#x2020;ġ ]7Â&#x2039; Ń´;h f;v| mb;7ov|<rmÂ&#x2039; Â&#x2030; -r|;1;ġ =-ul-1;Â&#x2020;|- l- lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x152;-ruoromoÂ&#x2030;-mb- Â&#x152;-lb;mmbh- Ń´Â&#x2020;0 Ĺ&#x2039; m- ro7v|-Â&#x2030;b; o|uÂ&#x152;Â&#x2039;l-m;f u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fb Ĺ&#x2039; lo৾; Â&#x152;-lŕĽ&#x2022;Â&#x2030;bŕŁ&#x20AC; 0u-hÂ&#x2020;f.1; Ń´;hb Â&#x2030; _Â&#x2020;u|oÂ&#x2030;bÄş -1f;m| m- 0b;৾.1o o|uÂ&#x152;Â&#x2039;lÂ&#x2020;f; roÂ&#x2030;b-7olb;mb- ;Ĺ&#x160;l-bŃ´ bm=oulÂ&#x2020;f.1; o |Â&#x2039;lġ 1o 7Â&#x152;b;f; vb< Â&#x152; f;]o u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f.Äş

!;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f; 7ov|<rm; ruÂ&#x152;;Â&#x152; Â&#x2030;bÂ&#x152;Â&#x2039;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h< bm|;um;|oÂ&#x2030;.

-r|;hb Â&#x2030; " , ou-Â&#x152; rou|-Ń´ |o - ;hÄşrŃ´ !;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f- Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; mb;7ov|<rmÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; -r|;1; Ĺ&#x2039; u;-Ń´bÂ&#x152;oÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; =oulb; Â&#x152;-lŕĽ&#x2022;Â&#x2030;b;ŕĽ&#x2030; uoromoÂ&#x2030;-mb; Â&#x152;-lb;mmbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; Â&#x2030;Â&#x2039;vÂ&#x2039;j-m; roÂ&#x2030;b-7olb;mb- ;Ĺ&#x160;l-bŃ´ o v|-|Â&#x2020;vb; u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fb o৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fb 7Ń´- r-1f;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x152; m7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´mÂ&#x2039;l om|;l ,7uoÂ&#x2030;|mÂ&#x2039;lġ f-h b 0;Â&#x152; mb;]o

PRZEWAGA SYSTEMU )Â&#x2039;vÂ&#x152;Â&#x2020;hbÂ&#x2030;-mb; Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; omĹ&#x160;Ń´bm; ou-Â&#x152; b1_ u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f- lo]. Â&#x152;ov|-ŕŁ&#x20AC; Â&#x2020;7ov|<rmbom; r-1f;m|ol Â&#x2030; 7Â&#x2030;ŕĽ&#x2022;1_ Â&#x2030;-ub-m|-1_ġ Â&#x152;- roŕŚ&#x2039;u;7mb1|Â&#x2030;;lÄš "|uomÂ&#x2039; bm|;um;|oÂ&#x2030;;f -r|;hb Ĺ?|Â&#x152;Â&#x2030;Äş Â&#x2030;bÂ&#x152;Â&#x2039;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hb -r|;hb 7ov|<rm;f Â&#x2030; " ,Ĺ&#x2018; Ĺ&#x160; |-h 0<7. vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-ŕŁ&#x20AC; bm=oul-1f; r-1f;m1bġ h|ŕĽ&#x2022;uÂ&#x152;Â&#x2039; Â&#x152;m-f. -r|;h< Ń´Â&#x2020;0 h|ŕĽ&#x2022;uÂ&#x2039;l -r|;h- ruÂ&#x152;;h-৾; -7u;v vÂ&#x2030;of;f v|uomÂ&#x2039;

122 |

E-mail: kontakt@osoz.pl | Tel.: +48 32 209 07 05

20160125_KATALOG_PRODUKTĂ&#x201C;W_GOTOWY.indd 122

72

OSOZ Polska 8/2017

1000MI02.01

ou|-Ń´Â&#x2020; |o - ;hÄşrŃ´ Ĺ&#x160; r-1f;m| Â&#x152;-bm|;u;voÂ&#x2030;-mÂ&#x2039; u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f. Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; l- lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x2030;Â&#x2039;vÂ&#x152;Â&#x2020;hbÂ&#x2030;-mb- Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030; -r|;h-1_ Â&#x2030; ohoŃ´b1Â&#x2039;Äş -1f;m|ġ Â&#x2020;7ov|<rmb- Ń´Â&#x2020;0 Â&#x2030;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;- bm|;u;vÂ&#x2020;f.1. ]o Ń´oh-Ń´bÂ&#x152;-1f<ġ 1o roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- m- Â&#x2030;Â&#x2039;ŕŚ&#x2039;Â&#x2030;b;|Ń´;mb; -r|;h Â&#x2030; ro0Ń´b৾Â&#x2020;ġ Â&#x152; bm=oul-1f. o 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hÂ&#x2020;

24.03.2017 15:55:14

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Z nową aplikacją mobilną możesz czytać czasopismo OSOZ w telefonie komórkowym lub na tablecie.

Bezpłatnie i wygodnie.

Aplikacja na iOS i Android

BEZPŁATNY RAPORT CZASOPISMA OSOZ POLSKA

MOBILNE APLIKACJE ZDROWOTNE OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2017

162 mobilne

aplikacje zdrowotne 162 RECENZJE

Duży wybór bezpłatnych aplikacji.

Przejrzyste opisy i rekomendacje.

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.

ŁATWE WYSZUKIWANIE Kategorie: choroby przewlekłe, monitoring zdrowia, profilaktyka, odżywianie i dieta, sen, stres, fitness itd.

SMARTFON/TABLET POBIERZ APLIKACJĘ MOBILNĄ OSOZ News

Aplikacja OSOZ News

DLA KAŻDEGO

Dla pacjenta, lekarza, pielęgniarki, pracowników ochrony zdrowia.

KOMPUTER / LAPTOP POBIERZ PLIK PDF

WWW.OSOZ.PL/APLIKACJE