Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia OSOZ

nr

9

Wrzesień 2014 Dobre strony rynku ochrony zdrowia

www.osoz.pl ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

wrzesień

9 / 2014

OSOZ

Ogólnopolski System Ochron y Zdrowia

CHOROBA 350 MILIONóW LUDZI

DEPRESJA Kradnie sens życia, izoluje, niszczy relacje z bliskimi.

Jak ją rozpoznać i skutecznie leczyć?

kontrola

interakcji leków z żywnością

technologiczna

grzechy główne

opieki zdrowotnej

danych pacjentów

reforma

ochrony

NOTA BENE

Geneza smutku

Miliony, a nawet miliardy reakcji chemicznych zachodzących w mózgu kształtują nastrój oraz percepcję.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Podwyższony lub obniżony poziom niektórych związków chemicznych jest jednym z czynników wywołujących depresję. Ale nie jedynym. Ostatnie badania naukowe potwierdzają skomplikowany charakter choroby, za którą odpowiedzialne są również błędy w procesach regulacji nastroju, skłonności genetyczne, długotrwałe obciążenie stresem, problemy zdrowotne, zażywanie leków, tryb życia, traumatyczne przeżycia. Dwa podobne na pierwszy rzut oka przypadki depresji mają zazwyczaj zupełnie inne podłoża i wymagają skrajnie różnych metod terapii. Łączy je jedno – zespół objawów, którym daleko do okresowych zmian nastroju, huśtawek emocjonalnych, sezonowego przygnębienia czy chwilowej chandry.

Wiemy coraz więcej o depresji. Mimo to w społeczeństwie ciągle funkcjonuje sporo mitów. Nazywana również „melancholią”, przez wieki postrzegano ją jako chorobę duszy, kaprys artystów, wynik zamyślenia, kobiecej słabości albo opętania przez demony. Jeszcze w 1621 roku Robert Burton w „Anatomii Melancholii”, jako lekarstwo zalecał terapię tańcem i muzyką. Dzisiaj osobom przygnębionym chętnie radzimy „weź się w garść”, wychodząc z założenia, że nastrój zależy od nas samych, nastawienia, podejścia do życia, determinacji. W depresji człowiek staje się więźniem własnego umysłu, dominuje poczucie izolacji i samotności. Ten stan może zmienić tylko wizyta u specjalisty i odpowiednio dobrane leczenie. Depresję przyrównuje się do życia z czarnym psem, który nie odstępuje nas nawet na krok, każe patrzeć na świat przez ciemne okulary, codziennym czynnościom odbiera sens. Nie sposób się go pozbyć, ale można oswoić i zaakceptować.

Obecnie medycyna oferuje wachlarz metod leczenia, od antydepresantów po wsparcie psychologiczne. Najtrudniejsza okazuje się diagnoza choroby maskowanej obawami społecznymi i wewnętrzną bezsilnością.

Niejasne przyczyny Naukowcy twierdzą, że oprócz zaburzenia poziomu związków chemicznych, depresję wywołują błędy na poziomie funkcjonowania i rozwoju połączeń komórek nerwowych. Choroba zmienia niektóre obszary mózgu. Przykład: hipokamp, odpowiedzialny za procesy zapamiętywania, jest u osób chorych o 9–13% mniejszy w porównaniu z osobami zdrowymi.

wrzesień 2014

CZASOPISMO

NAUKA

6 Zdjęcie numeru Umysł sterowany

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

8 Kwestia sporna Ebola i teoria uzasadnionego ryzyka

10 Laboratorium psychologii Efekt aureoli

INNOWACJE

12

11 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (listopad 2014)

12 Farmaceuta sprawdzi groźne interakcje 15 Aplikacje medyczne Pamięć, koncentracja, skupienie

RAPORT

ROZMOWY

16 DEPRESJA Epidemiologia Objawy i diagnoza Leczenie Dieta dla mózgu Rozmowa: choroba jak każda inna

16

24 Zarządzanie na grząskim gruncie Małgorzata Majer (Stowarzyszenie Menedżerów Opieki Zdrowotnej)

27 Wrażliwy problem danych dr Wojciech Rafał Wiewiórowski (Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych)

30 Technologia zbliża nas do pacjentów Line Helen Linstad (Norweskie Centrum Zintegrowanej Opieki i Telemedycyny)

PRAKTYKA

24

33 Infografika Przeziębienie

34 Porada prawna Pułapka dziedziczenia

36 Your Guide to Health in Europe ENGLISH PAGES Patient safety in the EU

OPINIE

38 Co nowego?

39 DNA. Etyczna spirala Dyskusja ekspertów: prof. dr hab. Ewa Bartnik oraz dr Sara C. Hull.

42 Felieton Komu niebo, komu piekło?

44 Odwaga ratuje życie

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

27

9

w w w.facebook .pl /I T i Z drow ie

2,55 mld Tyle (w zł) wyniosła w 2013 roku wartość sprzedaży leków na grypę i przeziębienie. Polacy zakupili łącznie ponad 205 mln opakowań. W ciągu roku największa sprzedaż notowana jest w grudniu oraz styczniu. Średnia cena za opakowanie to 12,42 zł.

Szczegółowe statystyki na str. 50.

3170



W sierpniu apteki mogły liczyć na 3170 klientów (100 osób mniej niż w lipcu).

Mocne korekty ujemne są typowe dla miesięcy wakacyjnych.

-8,2%



Maleje obrót w statystycznej aptece. Najmocniej na wartości sprzedaży tracą recepty refundowane (-9,7%).

„W polskich placówkach ochrony zdrowia panuje bałagan informacyjny.”

Dr Wojciech Rafał Wiewiórowski Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Wywiad na str. 27.

67

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na wrzesień 2014 r., liczba członków Rady: 102 osoby)

STATYSTYKI PROGNOZY

46 Monitor zjawisk epidemiologicznych Sierpień 2014 – mapy zdrowotne kraju

50 Struktura dystrybucji leków Rynek farmaceutyczny w sierpniu 2014

57 Analiza OSOZ Sezon grypowy

SYSTEMY IT

64 KS-SOMED Zintegrowany System Obsługi Przychodni

66 KS-APTEKA Zintegrowany System Obsługi Apteki

NA CZASIE

67 Nauka w Polsce Model serca 3D pomaga w operacjach

69 Kalendarz wydarzeń 70 Kultura Nowe książki i płyty

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka‑Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med.

Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab. Jan Krzek, 48. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 49. prof. dr hab. Teresa Kulik, 50. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 51. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 52. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 53. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 54. dr n. med. Aleksandra Lewandowicz-Uszyńska, 55. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 56. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 57. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 58. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 59. dr n. med. Beata Małecka-Libera, 60. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 61. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 62. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 63. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 64. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 65. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 66. prof. dr hab. Tomasz Opala, 67. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 68. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 69. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 70. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 71. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 72. dr n. med. Andrzej Rakowski, 73. prof. dr hab. Marian Reinfuss, 74. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 75. prof. dr hab. med. Kazimierz Roszkowski-Śliż, 76. prof. dr hab. n. med.

Grażyna Rydzewska, 77. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 78. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 79. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 80. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 81. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 82. lek. Maciej Sokołowski, 83. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 84. prof. dr hab. n. med.

Krzysztof Strojek, 85. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 86. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 87. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 88. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 89. dr n. med.

Jakub Śmiechowicz, 90. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 91. dr n. med. Jakub Trnka, 92. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 93. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 94. prof. dr hab. Andrzej Wall, 95. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 96. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 97. dr n. med. Andrzej Wojnar, 98. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 99. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 100. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 101. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 102. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

nauk a

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

nauk a

Umysł sterowany Ludzki mózg – skomplikowany układ ok. 1,5–1,6×1011 neuronów. Ten perfekcyjny mechanizm pozwala nam się poruszać, myśleć, komunikować, wykonywać skomplikowane czynności, odczuwać emocje, zapamiętywać. Kierowanie pracą mózgu może odbywać się także z zewnątrz. Naukowcom udało się już m.in. zahamować nerwicę natręctw, regulować ruchy żywych organizmów, wymazać nieprzyjemne wspomnienia. To dopiero początek. Odkrycie zawdzięczamy optogenetyce – dziedzinie nauki pozwalającej sterować aktywnością określonej grupy neuronów za pomocą światła.

Aby stało się to możliwe, do neuronów wprowadza się światłoczułe białko (rodopsyna). W efekcie powstaje biologiczny przełącznik. Niebieskie światło aktywuje neuron, żółte – wyłącza. Uczeni wierzą, że w przyszłości technologia pozwoli leczyć dolegliwości psychiczne i neurologiczne (nerwice, depresje, paraliż, schorzenia wzroku, choroba Parkinsona), lepiej poznać funkcję wybranych neuronów oraz mechanizmy inteligencji i myślenia. (zdjęcie: Ed Boyden, The McGovern Institute For Brain Research at MIT, And Sputnik Animation)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

nauk a

Foto: www.freeimages.com

KWESTIA SPORNA Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07/-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Artur Olesch, Paulina Skwarek, Joanna Stępniak-Pilśniak, Bożena Wojnarowicz-Głuszek, Łukasz Stopa.

Współpracownicy: Ewa Bartnik, Lucyna Bułaś, Sara C. Hull, Irena Krupka-Matuszczyk, Line Helen Linstad, Małgorzata Majer, Jolanta Wołkowicz, Wojciech Rafał Wiewiórkowski.

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 14 900 egzemplarzy Zdjęcia w spisie treści: www.sxc.hu Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Oglądaj relacje wideo na nowym kanale YouTube czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc dostarczamy naszym czytelnikom starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Znajdziesz tutaj szczegółowe analizy medyczne i farmaceutyczne, bezcenne porady i wskazówki, ciekawe wywiady.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl Zapraszamy na portal www.osoz.pl

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Ebola i teoria uzasadnionego ryzyka Największa w historii epidemia wirusa Eboli, która według najnowszych szacunków kosztowała już życie ponad 3500 osób, stała się w ostatnich tygodniach bohaterem medycznej kontrowersji. W świetle katastrofalnych doniesień epidemiologicznych, zespół ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia uznał za etycznie uzasadnione użycie nieprzetestowanego klinicznie leku. Czy jednak brak szczepionki i sprawdzonej metody terapii oraz śmiertelność sięgająca nawet 90% zarażonych uzasadniają ryzyko?

Artur Olesch Czasopismo Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

Odpowiedzialność zbiorowa – Stosowanie nieprzetestowanej metody leczenia jest etyczne, nawet jeśli nie są znane potencjalne skutki uboczne i skuteczność terapii – brzmi uzasadnienie wydane przez zespół 12 ekspertów ���������������������� World Health Organization��������������������������������������� , w skład którego weszli etycy, naukowcy, przedstawiciele organizacji pacjentów oraz niezależni eksperci. WHO podkreśla, że w każdym pojedynczym przypadku najważniejsza i priorytetowa jest indywidualna decyzja i wolna wola chorego. Osoby zażywające nowe leki mają – zgodnie ze stanowiskiem WHO – moralny obowiązek dzielenia się wynikami terapii, gdyż wszelkie informacje na

temat efektów stanowią część procesu badań.

Kiedy rokowania na przeżycie są tak niewielkie, jak ma to miejsce w przypadku Eboli, trzeba chwytać się nawet brzytwy. Przed tego rodzaju dylematem moralnym rynek ochrony zdrowia staje nie pierwszy raz. W latach 80-tych, kiedy wybuchła epidemia HIV/AIDS, z różnych źródeł zaczęły pojawiać się doniesienia o wynalezieniu skutecznego leku. Rów-

Czy w obliczu fatalnych rokowań należy dopuścić stosowanie leku, który nie został przetestowany?”

nauk a

Kto pierwszy ten lepszy Klasyczny problem kryzysów w ochronie zdrowia: komu najpierw podać lek?

Zwłaszcza w sytuacji, kiedy potrzebują go tysiące osób, a nie rozpoczęto jeszcze procesu produkcji (jak to ma miejsce w przypadku Eboli). Czy najpierw starać się ratować tych, którzy mogą pomóc innym, czyli przedstawicieli służb medycznych? A może jednak osoby, u których rokowania na przeżycie są najmniejsze i stąd każda próba pomocy jest konieczna? W ostatnim podejściu jest dużo „współczucia” i „sprawiedliwości”, ale jak odnaleźć – zwłaszcza na tak dużym obszarze epidemii jak zachodnia Afryka – tych „najbardziej potrzebujących” przedstawicieli populacji? Modelowym przykładem moralnego dylematu jest sytuacja, w której mamy dwóch pacjentów, osobę starszą i młodą, i tylko jedną tabletkę. Do kogo powinna trafić? Losować czy decydować o życiu? Całą sprawę komplikuje wysoka cena leku, o którym mówimy. Nie został wprowadzony do produkcji przemysłowej (co może zająć miesiące), a więc dostępne ilości są znikome. Kolejna wątpliwość: pierwsze leczenie zastosowano u dwóch przedstawi-

cieli USA. To dodatkowo może wzmocnić wrażenie, że wysokiej jakości opieka zdrowotna i nowe technologie leczenia są przywilejem wybranych.

Równie dużo pytań rodzą kwestie finansowe. Kto powinien zapłacić za produkcję? Jeżeli firma farmaceutyczna – co się stanie, jeśli okaże się, że lek jest nieskuteczny i cała inwestycja spowoduje ogromne straty finansowe przedsiębiorstwa działającego jakby nie było na zasadach rynkowych? Może ministerstwa zdrowia lub organizacje ponadnarodowe jak np. Światowa Organizacja Zdrowia? Trudno wyobrazić sobie kryzys wizerunkowy i zaufania w sytuacji, gdy po pewnym czasie ujawniłyby się poważne skutki uboczne lub powikłania zagrażające życiu. Działania niepożądane mogą być podstawą bezprecedensowych procesów sądowych, a zasądzone rekompensaty – sięgać milionowych kwot. Kto zobowiąże się do ich wypłaty?

Ślepa droga Eksperci podkreślają: problem epidemii Eboli nie leży w deficycie lekarstwa lub szczepionki, ale w metodach profilaktyki. Choroba, która z człowieka na człowieka przenosi się stosunkowo trudno, zdemaskowała słabe punkty systemu zdrowia publicznego w Afryce i nie tylko: brak dobrze przygotowanej sieci klinik o odpowiednich standardach sanitarnych, niedoskonałe procedury kwarantanny, niewystarczająca liczba pracowników medycznych, za-

DEBATA CZYTELNIKÓW Czy w sytuacjach wyjątkowych uzasadnione jest stosowanie nietestowanych leków o nieznanym działaniu i skutkach ubocznych? Kogo leczyć w pierwszej kolejności?

Czekamy na Państwa opinie.

Kontakt: redakcja@osoz.pl

niedbane systemy monitoringu epidemiologicznego. Paradoksalnie, skupienie się na kwestiach związanych z leczeniem i rosnąca nadzieja na opracowanie skutecznego leku mogą odwrócić uwagę od kwestii najważniejszej czyli prewencji. Precedens miał już miejsce w przypadku wspomnianej wcześniej epidemii HIV/AIDS, kiedy pierwsze informacje o nowych lekach można skorelować ze wzrostem liczby zachorowań.

Problem stosowania niesprawdzonych metod leczenia w wyjątkowych sytuacjach zagrożeń humanitarnych jest wyjątkowo skomplikowany. Racjonalne myślenie ściera się z emocjami oraz kwestiami zdrowia i życia, do głosu dochodzą postulaty sprawiedliwości społecznej, interesu jednostki kontra interesu publicznego. A do tego wszystkiego – zagadnienia finansowe. 

Foto: WHO

nież wówczas presja spowodowana wizją globalnej ekspansji pandemii była ogromna. Gra toczy się o życie tysięcy, a nawet milionów ludzi. O ich być albo nie być musi zdecydować niewielka grupa osób. W tym kontekście decyzja specjalistów WHO jest logiczna i zgodna z oczekiwaniami opinii publicznej. Paradoksalnie – była też stosunkowo łatwa. Aby ją zrozumieć, wystarczy odpowiedzieć sobie na pytanie: czy w obliczu wysokiego prawdopodobieństwa zgonu szukalibyśmy nadziei wszędzie tam, gdzie to możliwe, czy zaprzątalibyśmy sobie głowę kalkulowaniem ewentualnego ryzyka (nawet nietestowane leki zostały już w jakimś stopniu sprawdzone)? Konkluzja jest oczywista.

Do podobnego wniosku dochodzą codziennie m.in. nieuleczalnie chore osoby uczestniczące w testach klinicznych nowych farmaceutyków. Z tą jednak różnicą, że leki w badaniach klinicznych mają za sobą gęste sito procedur i testów laboratoryjnych. Dodatkowo mówimy o środkach, których skutki uboczne są znane, a skuteczność – w jakimś stopniu potwierdzona.

Istnieje jednak drugie dno. Aprobata WHO może potencjalnie wywołać lawinę o wiele bardziej zawiłych i kontrowersyjnych dylematów etycznych.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

nauk a

LABORATORIUM PSYCHOLOGII

Efekt aureoli Atrakcyjny fizycznie polityk cieszy się opinią wiarygodnego, perfekcyjnie ubrany kandydat na pracownika postrzegany jest jako dobrze zorganizowany i inteligentny, przystojni ludzie otrzymują z reguły mniejsze wyroki sądowe. Pozytywne pierwsze wrażenie rozlewa się na inne cechy osobowościowe.

Niezależnie od tego, czy oglądamy bajkę dla dzieci czy nową serię przygód Jamesa Bonda mechanizm jest podobny. Pełen uroku i nienagannie ubrany bohater pozytywny jest inteligentniejszy od czarnego charakteru, do tego sympatyczniejszy, serdeczniejszy. Nawet kiedy popełnia błędy, może liczyć na wyrozumiałość i przebaczenie.

Zjawisko psychologiczne polegające na przenoszeniu jednej cechy człowieka (np. wyglądu zewnętrznego) na inne (charakterologiczne) zwane jest efektem aureoli albo efektem halo.

Reakcja transmisji oceny zachodzi automatycznie i występuje wówczas, gdy wybrana cecha jest dla nas istotna. To dlatego osoby, które są subiektywnie ładne, z reguły uważamy również za sympatyczne, inteligentne, wrażliwe, dobre. Ale efekt aureoli może dotyczyć także innych atrybutów – osoby o niższym statusie społecznym skłonne są uważać, że bogaci są skorumpowani i nieuczciwi. W przypadku formułowania osądów pejoratywnych na podstawie pierwszej zaobserwowanej negatywnej cechy, mówimy o efekcie Golema. Blask jednej cechy pada na inne atrybuty, determinując sposób oceny pozostałych elementów, nawet jeżeli nie posiadamy informacji na ich temat.

Zjawisko sformułował po raz pierwszy w 1920 roku Edward Thorndike, obserwując sposób oceny żołnierzy przez oficerów.

W 1977 roku psychologowie Richard E. Nisbett i Timothy DeCamp Wilson postanowili sprawdzić, na ile efekt halo rzeczywiście wpływa na definiowanie opinii. Uczestnicy badania – studenci – zostali podzieli na dwie grupy. Każdej z grup odtworzono dwie rozmowy z tym samym wykładowcą. W pierwszym

10

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

nagraniu nauczyciel wczuwa się w rolę osoby sympatycznej, respektującej studentów, elastycznej w stylach dydaktycznych, entuzjastycznie podchodzącej do nauczanych zagadnień, zaangażowanej i otwartej. Z kolei w drugim filmie to już zupełnie ktoś inny – człowiek nieufny, sztywny, surowy, rygorystyczny. Wykładowca wcielający się w rolę osoby sympatycznej i otwartej otrzymuje wyższe noty. Studenci ocenili go jako m.in. inteligentniejszego i bardziej doświadczonego, choć prezentowane filmy w żaden sposób nie opisywały tych cech. Co więcej – ankietowani stwierdzili, że ich osobiste odczucia i to, czy darzą sympatią nauczyciela, nie miały wpływu na ich punkt widzenia.

Pierwsza opinia uruchamia łańcuch powiązanych osądów. Jeżeli cenimy sobie poczucie humoru, a spotkana osoba opowiada kawały, pomyślimy, że jest spostrzegawcza, interesująca, intrygująca, atrakcyjna. Otwarty i sympatyczny lekarz oceniany jest przez pacjentów jako doświadczony ekspert i specjalista w danej dziedzinie, mimo iż mówimy o niepowiązanych atrybutach.

Efektowi aureoli ulegamy codziennie. Widząc kolorowe zdjęcia celebrytów wyobrażamy sobie, jak są szczęśliwi i mądrzy.

Z psychologicznego mechanizmu pierwszego wrażenia korzystają dziś specjaliści marketingu, zatrudniając do reklam znane i cieszące się dobrą opinią osoby z pierwszych stron gazet. Ich cechy osobowe przenoszone są na promowany produkt. Warto wiedzieć, że sformułowane (w następstwie działania zjawiska aureoli) opinie na temat drugiego człowieka, nie jest łatwo zmienić, nawet pod wpływem nowych bodźców. 

I nn o w a c j e

ALERT EPIDEMIOLOGICZNY (listopad 2014) ALERGIA POZIOM NASILENIA ALERGII

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

72%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (LISTOPAD)

TREND W STOSUNKU DO PAŹDZIERNIKA

Dolnośląskie

2 174

Kujawsko-pomorskie

1 673

Łódzkie

1 507

Lubelskie

1 886

Lubuskie

1 979

Małopolskie

1 650

Mazowieckie

2 479

Opolskie

1 476

Podkarpackie

1 851

Podlaskie

1 678

Pomorskie

1 899

Śląskie

1 964

Świętokrzyskie

1 501

Warmińsko-mazurskie

1 285

Wielkopolskie

1 796

Zachodniopomorskie

1 843

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (LISTOPAD)

TREND W STOSUNKU DO PAŹDZIERNIKA

Dolnośląskie

4 274

Kujawsko-pomorskie

3 447

Łódzkie

3 196

Lubelskie

3 856

Lubuskie

3 651

Małopolskie

3 610

Mazowieckie

4 583

Opolskie

2 976

Podkarpackie

3 193

Podlaskie

4 311

Pomorskie

3 706

Śląskie

3 447

Świętokrzyskie

2 565

Warmińsko-mazurskie

2 819

Wielkopolskie

3 361

Zachodniopomorskie

3 501

               

WOJEWÓDZTWO

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE POZIOM NASILENIA GRYPY I PRZEZIĘBIENIA

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

91%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

WOJEWÓDZTWO

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

11

I nn o w a c j e

Farmaceuta sprawdzi groźne interakcje

12

Opracowano wiarygodne i nowoczesne narzędzie, z pomocą którego farmaceuci mogą łatwo kontrolować interakcje leków z pożywieniem oraz napojami.

inhibitory MAO, zaleca się dietę wolną od serów, zwłaszcza dojrzewających.

Złym pomysłem jest łączenie warzyw bogatych w witaminę K (np. brokuły, szpinak, sałata) z lekami przeciwzakrzepowymi. W leczeniu niewydolności krążenia digoksyną, niekorzystne z punktu widzenia skuteczności terapii może okazać się równoczesne spożywanie pokarmów bogatych w błonnik.

Bagatelizowany problem Sposób odżywania się w okresie farmakoterapii wpływa na wchłanianie, metabolizm i wydalanie leków z organizmu.

Niektóre kombinacje farmaceutyków oraz pokarmów mogą być nawet niebezpieczne dla zdrowia i życia. Sztandarowym przykładem jest sok grejpfrutowy: popijając nim wybrane leki, stężenie substancji aktywnej we krwi wzrasta nawet 10-krotnie. Zagrożeń wynikających z nieprawidłowej diety w połączeniu z lekami jest znacznie więcej. Pacjenci zażywający preparaty żelaza powinni unikać herbaty i kawy. Wszystko przez taninę, która wiąże się ze związkami żelaza. W antybiotykoterapii należy szczególnie zwracać uwagę na spożywanie mleka, jogurtów i produkty zawierające jony wapnia, magnezu i żelaza. Przy lekach antydepresyjnych, zawierających

Wraz z rozwojem farmakologii, systematycznie rośnie ryzyko potencjalnych konfliktów z żywnością. Wystarczy wspomnieć, że w ostatnich latach ponad trzykrotnie zwiększyła się liczba leków, których zażywanie łącznie z sokiem grejpfrutowym może prowadzić do zaburzenia działania terapeutycznego.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Katalog pokarmów i napojów, których należy unikać zażywając leki, jest obszerny. Chorzy ignorują nie tylko interakcje pomiędzy równolegle zażywanymi lekami, ale także to, czym popijają pigułki i jakie posiłki spożywają.

Wielu pacjentów nie zna nawet podstawowych wytycznych, jak popijanie tabletek czystą wodą, rezygnacja z alkoholu czy wspomnianego soku z cytrusów. Informacje na ten temat rzadko umieszczane są na ulotkach informacyjnych, cho-

rzy często ich nie czytają lub posiłkują się niesprawdzonymi podpowiedziami znalezionymi na przypadkowych stronach internetowych.

Gdzie szukać wskazówek?

Grupa ekspertów Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia opracowała nowatorską, elektroniczną bazę, która pełni rolę fachowego źródła wiedzy na temat interakcji leków z żywnością. To nie pierwsza inicjatywa mająca na celu zwiększenie bezpieczeństwa farmakoterapii. Od kilku lat lekarze, farmaceuci i pacjenci mogą czerpać informacje z bazy interakcji leków, przygotowanej we współpracy z pracownikami naukowymi Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Znalazło się w niej ponad

Podczas sprzedaży leku, farmaceuta otrzymuje komunikat o możliwych interakcjach leku z żywnością.”

I nn o w a c j e

JAK ZAŻYWAĆ LEKI?

35 000 interakcji pomiędzy lekami (2500 z nich stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia i życia).

Z bazy „Interakcje leków z żywnością” można korzystać na kilka sposobów. Najprostszym jest wyszukiwarka leków na portalu OSOZ. W przypadku osób posiadających Indywidualne Kontro Zdrowotne, kontrola odbywa się na podstawie listy zażywanych leków, zarejestrowanych w systemie przez pacjenta lub lekarza. Dotychczasowe informacje o leku poszerzono o dokładne opisy, jakich pokarmów lub napojów należy unikać w przypadku przyjmowania wybranego środka. Sprawdzenie interakcji zajmuje kilka sekund, a wyjaśnienia prezentowane są w zrozumiały i przejrzysty sposób.

Dla wielu pacjentów to jednak apteka nadal pozostaje źródłem najbardziej wiarygodnych informacji o lekach i ich stosowaniu. Zwłaszcza w przypadku osób starszych. Wychodząc z tego założenia, interakcje z żywnością może nadzorować farmaceuta w systemie informatycznym zintegrowanym z platformą OSOZ. Przy sprzedaży dowolnego leku, system kontroluje, jakie substancje czynne wchodzą w skład leku i czy nie skojarzono

Zawsze pytaj lekarza lub farmaceutę, jak stosować wybrany lek. Czytaj uważnie ulotki informacyjne.

Tabletki popijaj pełną szklanką czystej wody (NIGDY – kawą, herbatą, sokami, mlekiem).

Nie mieszaj leku z posiłkiem, nie zażywaj go tuż przed, w trakcie lub tuż po jedzeniu (chyba, że zaleci tak lekarz).

Nie rozpuszczaj leku w gorących napojach. To może zmniejszyć jego skuteczność.

Jeżeli posiłek zaburza działanie leku, najlepiej spożyć lekarstwo 1–2 godz. przed lub 2 godz. po posiłku.

Nie zażywaj preparatów witaminowo-mineralnych w tym samym czasie, co leki.

Nigdy nie zażywaj leków razem z napojami alkoholowymi.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

13

I nn o w a c j e

Foto: www.freeimages.com

z nimi zaleceń dotyczących odżywiania.

W przypadku wystąpienia interakcji, na ekranie pojawi się ostrzeżenie. Komunikat można wydrukować, przesłać pacjentowi SMS-em lub e-mailem. Takie rozwiązanie wzmacnia rolę i kompetencje apteki w zakresie opieki farmaceutycznej. Zyskuje pacjent, który otrzymuje do ręki sprawdzoną i rzetelną informację, oraz apteka poprawiając jakość obsługi pacjenta i standardy komunikacji.

Baza danych będąca podstawą specjalnej aplikacji w ramach systemu OSOZ została przygotowana we współpracy z ekspertami farmakologii. Opisy interakcji są na bieżąco aktualizowane, zgodnie z wynikami najnowszych badań, uwzględniając nowe leki pojawiające się na rynku. 

pod kontrolą

Nie straszyć, ale ostrzegać Jak dużym problemem są interakcje leków z żywnością i napojami?

dr n. farm. Lucyna Bułaś Śląski Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Farmacji Aptecznej

Prowadzone badania ankietowe w Katedrze Farmacji Stosowanej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, w różnych grupach wiekowych (populacja geriatryczna jak również pediatryczna), w niektórych przypadkach potwierdziły nieprawidłowe zażywanie leków, niezgodnie z zaleceniami podanymi w ulotce. Prawie większość osób bagatelizuje zagadnienia dotyczące możliwości wystąpienia interakcji na skutek nieprawidłowej diety w trakcie prowadzonej terapii farmakologicznej. Oczywistym jest, że nie można ciągle „straszyć pacjenta”, przerysowując problem. Jednak właściwa informacja i przeprowadzony wywiad powinny skutecznie zapobiegać potencjalnym interakcjom leków z żywnością.

14

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Można powiedzieć, że proste rozwiązanie w postaci piktogramów na opakowaniach produktów leczniczych, w tym leków recepturowych, informujących np. o odstępie czasowym zażycia leku od posiłku, zaznaczenie czy jest konieczność popicia określoną ilością płynu, byłoby dużym ułatwieniem dla pacjenta. Udzielona w aptece czy gabinecie lekarskim ustna wskazówka, wymaga potwierdzenia od odbiorcy przekazu właściwego jej zrozumienia. Proste zasady, przekazane w sposób przejrzysty i zapisane w sposób czytelny oraz łatwy do przypomnienia, w trakcie zażywania leku mogą przyczynić się do poprawy efektu terapeutycznego. Wiadomym jest, że wystąpienie interakcji nie musi dawać spektakularnych objawów, może przejawiać się obniżoną aktywnością farmakologiczną danego specyfiku, co skutkuje brakiem poprawy zdrowia pacjenta. Szukanie przyczyny niedostatecznego efektu leczniczego stosowanej kuracji może nie uwzględnić prostej zależności związanej z pożywieniem, np. dieta bogata w błonnik powoduje adsorpcję niektórych leków i tym samym zmniejsza ich stężenie we krwi, co może prowadzić do zaostrzenia stanu

Więcej informacji na temat automatycznej weryfikacji interakcji leków z żywnością w Ogólnopolskim Systemie Ochrony Zdrowia?

Kontakt: pomoc@osoz.pl

chorobowego. Należy również pamiętać, że stopień nasilenia tych objawów zależeć będzie w większości od indywidualnej reakcji organizmu, ponieważ działanie tego samego leku stosowanego na tę samą chorobę wiąże się z indywidualnym dawkowaniem uwzględniającym wiele czynników, w tym np. wiek pacjenta. Reasumując: żywność i leki zawierają składniki mogące nawzajem się wykluczać bądź uzupełniać podczas ich równoczesnego użycia, a efektem może być brak lub zmniejszenie działania terapeutycznego lub nasilenie objawów niebezpiecznych dla zdrowia. W procesie bezpiecznej terapii nie można pomijać tej zależności. 

Stopień nasilenia objawów interakcji zależeć będzie w większości od indywidualnej reakcji organizmu.”

I nn o w a c j e

aplikacje 2.

1.

4.

5.

3.

5.

6.

 Lumosity

 Happify

 Fit Brains Trainer

Stworzona przez ekspertów neurologii aplikacja pomaga ćwiczyć pamięć oraz koncentrację. Program układa indywidualny program treningowy oparty na wybranych przez użytkownika priorytetach.

Całość opiera się na naukowych grach kognitywnych. Ponad 50 milionów użytkowników na całym świecie i pozytywne rekomendacje m.in. Wall Street Journal i The Guardian.

Jeżeli chcesz podreperować własne szczęście i poczuć się lepiej, ta aplikacja może być pomocna. Personalizowane ćwiczenia, quizy oraz gry kształtujące nowe nawyki – przygotowane we współpracy z psychologami – zmieniają sposób spojrzenia na świat i samego siebie.

Użytkownik może m.in. trenować samoocenę, walczyć z negatywnymi myślami, wzmacniać więzi przyjacielskie, dostrzec nowe możliwości w życiu, kształtować satysfakcjonującą karierę zawodową.

Aplikacja edukacyjna nr 1 w ponad 90 państwach, z liczbą pobrać przekraczającą 10 milionów. Ponad 360 gier i unikalnych sesji treningowych dla poprawy procesu zapamiętywania, koncentracji, rozwiązywania problemów. Według autorów, Fit Brains Trainer wzmacnia koncentrację, procesy poznawcze, zdolności identyfikacji i rozwiązywania problemów, koordynację wzrokowo-ruchową.

Wciągające i pomysłowe łamigłówki to świetny pomysł na umysłowo aktywne spędzanie wolnego czasu.

iOS oraz Android Bezpłatna w wersji bazowej

 Duolingo Jedna z najciekawszych aplikacji do nauki języków obcych: hiszpańskiego, francuskiego, niemieckiego, portugalskiego, włoskiego i angielskiego. Możesz zacząć od pojedynczych zwrotów albo zdań. Zadania polegają na tłumaczeniu, mówieniu, czytaniu. Poziom trudności dopasowano do umiejętności użytkownika. Wszystko w lekkiej formie zabawy i przyjaznej dla oka szacie graficznej. iOS oraz Android Bezpłatna

iOS Bezpłatna w wersji bazowej

 Elevate Masz problem z zapamiętywaniem, zapominasz często imiona albo ważne daty? Elevate to program treningowy mózgu polepszający skupienie, umiejętności mówienia, szybkość przetwarzania informacji, pamięć, zdolności matematyczne. Pomoże ponadto zwiększyć osobistą produktywność. Aplikacja bazuje na codziennych ćwiczeniach, zawiera 20 gier wzmacniających inteligencję kognitywną.

iOS oraz Android Bezpłatna

 Smiling Mind Nowoczesna aplikacja medytacyjna, przeznaczona przede wszystkim dla młodzieży. Proste narzędzie, które może przynosić poczucie uspokojenia i przejrzystości myśli. Rekomendowana m.in. przez Uniwersytet Oksfordzki oraz Uniwersytet Harvarda. iOS oraz Android Bezpłatna

iOS oraz Android Bezpłatna

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

15

Foto: macinate / Foter / CC BY

W pułapce umysłu

R a p o rt

16

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

R a p o rt

Co najmniej 350 milionów osób na świecie cierpi na depresję.

Prawie milion ludzi co roku popełnia samobójstwo, 20 milionów podejmuje próbę odebrania sobie życia. Bezsilność, brak nadziei, przygnębienie, pesymizm, apatia – egzystencja w balonie negatywnych emocji i myśli dewastuje dzień po dniu życie chorego, relacje z najbliższymi, prowadzi do inwalidztwa.

Choroba współczesnego świata Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), depresja jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych, czwartym najpoważniejszym problemem zdrowotnym na świecie. Każdego roku zapada na nią około 10–17% całej populacji. Z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia depresji, która staje się wiodącą przyczyną hospitalizacji osób po 65 roku życia (15%). Coraz częściej dotyczy osób młodych. Przyczyn upatruje się we wzrastającym tempie życia, propagowaniu wzorca człowieka sukcesu, realizacji niespełnionych ambicji rodziców, presji społecznej, stresie, rozpadzie więzi interpersonalnych, niezdrowej rywalizacji w miejscu pracy. Do tego należy dodać proces starzejącego się społeczeństwa. Pierwsze zachorowanie występuje najczęściej pomiędzy 35 a 50 rokiem życia. Na depresję bardziej podatne są kobiety i w porównaniu z mężczyznami chorują 2–3 razy częściej.

Specjaliści WHO szacują, że depresja w 2020 roku będzie drugą, po chorobach układu krążenia, przyczyną niepełnosprawności ludności. Nieleczona może prowadzić do próby odebrania sobie życia: co czwarty chory popełnia samobójstwo. W Polsce na depresję choru-

je około 1,2 – 1,5 miliona osób, czyli co dziesiąta dorosła osoba wykazuje zaburzenia depresyjne. U połowy osób chorych na depresję, które leczą się u lekarzy rodzinnych, choroba nigdy nie zostaje zdiagnozowana. Świadczy to o tym, z jak skomplikowanym schorzeniem mamy do czynienia. Chorzy obawiając się stygmatyzacji i odrzucenia w środowisku lokalnym (piętno choroby psychicznej), wypierają myśli o depresji, a negatywne postrzeganie rzeczywistości i przyszłości powoduje, że zamiast szukać pomocy u specjalisty, zamykają się w sobie, ukrywając chorobę przed lekarzem. Z tego powodu zgłaszają się często z niesprecyzowanymi, długo utrzymującymi się dolegliwościami fizycznymi (np. problemy ze snem, bóle reumatyczne, ucisk w klatce piersiowej, utrata albo przyrost wagi). Leczenie nie przynosi poprawy stanu, maskując prawdziwe źródło choroby.

Zniewoleni myślami Smutek, apatia, załamanie, melancholia są stanami doświadczanymi regularnie.

Stanowią trwałą część naszego życia i zazwyczaj nie mają nic wspólnego z chorobą psychiczną. O tym, czy mamy do czynienia z depresją decyduje kilka czynników: nasilenie objawów (przygnębienie, nieodczuwanie pozytywnych emocji, niska ocena własnej wartości, brak energii, zaburzenia snu), czas trwania dłuższy niż 2 tygodnie, wpływ pogorszonej formy psychicznej na codzienne życie.

Osoba chora nie ma siły, aby „wziąć się w garść”, zmienić negatywne myśli. Występują problemy z koncentracją oraz zapamiętywaniem, przyszłość jawi się w czarnych kolorach, świat zewnętrzny staje się obcy. Chory obwinia się za wszystko, uważa się za osobę gorszą od innych, zaniedbuje codzienne obowiązki, izoluje się od życia społecznego. Jednym z objawów może być również wysoka skłonność do ryzyka w chwilach lepszego samopoczucia.

Rzeczywistość powoli zapada się, nadzieja i energia życia zastępowane są rezygnacją i pesymistycznymi myślami.

Osoby żyjące w związkach bardzo często starają się ukryć za wszelką cenę cho-

Depresja to choroba, a nie oznaka słabości psychicznej czy złej woli.”

robę, wychodząc z założenia, że nikt nie może się o niej dowiedzieć. Takie podejście tylko pogłębia poczucie osamotnienia i rezygnacji. Alkohol i środki uspokajające stają się ucieczką w chwile spokoju i wytchnienia.

Choroba dwubiegunowa Obok depresji, najczęstszym oraz najpoważniejszym zaburzeniem afektywnym jest choroba afektywna dwubiegunowa (CHAD, zwana chorobą maniakalno-depresyjną). Od dawna wiadomo, iż bez względu na rasę i płeć choruje na nią na świecie ponad 1% populacji. Ostatnie badania wskazują, że rozpowszechnienie CHAD może wynosić od 2,6 do 6,5%.

Według danych WHO, choroba afektywna dwubiegunowa zajmuje siódme miejsce w klasyfikacji chorób w największym stopniu negatywnie wpływających na życie pacjentów (w standardowym szacunku obciążenia chorobą – DALYs – disability-adjusted ������������������������������������� life years������� ). Około 15% osób cierpiących na to zaburzenie podejmuje próbę samobójczą. W zaburzeniach afektywnych głównym objawem są skrajne wahania nastroju. Dwie podstawowe formy zaburzeń – depresja i mania – stanowią przeciwstawne bieguny na skali odczuwanych emocji. Chory przeżywa naprzemiennie stany ekscytacji (gonitwa myśli, pobudzenie psychoruchowe, zawyżona samoocena, zwiększona energia, zmniejszona potrzeba snu, przymus mówienia, odhamowanie seksualne, podejmowanie lekkomyślnych działań) oraz wygaszenia (stany typowe dla depresji). Pomiędzy występują okresy normalnego życia.

Stan manii można porównać do oglądania świata przez różowe okulary: nastrój jest euforyczny, podwyższony. W depresji wszystko wydaje się szare i smutne. Kierunek, dynamika i czas trwania zmian nastroju pozwalają, w oparciu o standardowe kryteria, postawić rozpoznanie epizodu afektywnego: manii, depresji lub ich form bardziej umiarkowanych: hipomanii, subdepresji albo epizodu mieszanego.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe często pozostaje niezdiagnozowane. Powodem tego jest nieznajomość bogactwa objawów, które mogą występować, a także słaba dostępność odpowiednich metod diagnostycznych. Sami chorzy starają się wewnętrznie uzasadniać występowanie „bardzo dobrych i złych dni”, nie domyślając się, że mogą być objawem zabu-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

17

R a p o rt

rzeń. Początek choroby przypada zwykle na okres dorastania i wczesnej młodości (15–24 rok życia). U kobiet częściej powodem zgłoszenia się do lekarza jest depresja, podczas gdy u mężczyzn częściej, jako pierwsza, występuje mania.

Diagnoza i leczenie O tym, czy mamy do czynienia z depresją, może zdecydować tylko lekarz specjalista na podstawie szczegółowego wywiadu. Leczenie zależy od stopnia nasilenia dolegliwości. W przypadku lekkich

depresji czasami wystarczy pomoc psychologiczna oraz metody wspomagające, jak przykładowo światłoterapia.

W umiarkowanych i ciężkich stanach niezbędna jest terapia farmakologiczna.

Na rynku obecnych jest kilkadziesiąt leków przeciwdepresyjnych, różniących się sposobem działania. O wyborze konkretnego specyfiku decyduje zawsze lekarz, a najlepiej – psychiatra, mając na względzie dobro chorego. Długość terapii zależy od indywidualnych postępów leczenia. Tutaj nie ma reguły, a każda

osoba inaczej reaguje na podawane lekarstwa. Depresja to nie przeziębienie, jej podłoże jest o wiele bardziej skomplikowane, stąd i brak uniwersalnej, błyskawicznej i pewnej metody leczenia. Na szczęście w ostatnich latach nauka zrobiła ogromne postępy, a rokowania znacznie się poprawiły.

Efekty stosowania leków pojawiają się zazwyczaj po 2–4 tygodniach.

Dużym błędem, jaki często popełniają chorzy, jest samodzielna próba lecze-

DIETA DLA MÓZGU CZEKOLADA Ale tylko gorzka. Zawarte w niej składniki (magnez, żelazo, cynk, selen) pobudzają wydzielanie endorfin i serotoniny czyli hormonów szczęścia.

RYBY I OWOCE MORZA Powinny być podstawą diety - są bogactwem nienasyconych kwasów tłuszczowych.

ORZECHY Bardzo wysoka zawartość selenu, witamin z grupy B oraz minerałów: miedzi, potasu, fosforu, magnezu, tryptofanu.

BANANY Wzmacniają układ nerwowy. Średniej wielkości owoc zawiera tyle magnezu, co garść orzechów. Dostarczają mózgowi niezbędnej energii.

CHILI Dostarczają dużej ilości magnezu, witaminy B6 oraz żelaza.

18

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

SZPINAK Zawiera sporo kwasu foliowego, sprzyjającego wytwarzaniu serotoniny (poprawa procesów zapamiętywania, łagodzenie nerwic, dobry nastrój).

Inne warzywa – w dużych ilościach dla uzupełnienia poziomu witamin.

KWASY OMEGA-3 Zawarte przede wszystkim w rybach morskich, oliwie z oliwek, nasionach (len, dynia, słonecznik), orzechach i awokado.

R a p o rt

nia depresji z pomocą środków uspokajających lub nasennych. Mogą one doraźnie zmniejszać poczucie niepokoju lub poprawiać jakość snu, ale nie eliminują problemu, nie poprawiają nastroju.

Co więcej – stosowane dłużej niż kilka tygodni mogą prowadzić do uzależnienia i dodatkowo wzmacniać przekonanie chorego o braku skutecznego sposobu leczenia. Nie jest też prawdą, że chory skazany jest na zażywanie leków do końca życia, a depresja jest chorobą nieuleczalną, gdzie farmakoterapia jedynie łagodzi negatywne objawy. Choć proces powrotu do zdrowia może trwać niekiedy długo, współczesne metody leczenia przynoszą bardzo dobre efekty. Wiele osób wraca do stanu przed pojawieniem się pierwszych objawów, może znowu normalnie funkcjonować, uczyć się i pracować.

Wbrew wielu opiniom, leki przeciwdepresyjne nie uzależniają. Wspomagającą rolę w terapii pełni prawidłowa dieta oraz aktywność fizyczna.

wstrzymywanie krytyki i wspólne przeżywanie emocji mogą okazać się bezcenne i stworzyć dobre warunki szybkiego powrotu do zdrowia. Niestety, często dzieje się tak, że niewiedza otoczenia powoduje jedynie dalsze zamykanie się osoby chorej ze swoim problemem. Powtarzane porady, jak „weź się w garść”, „inni mają gorzej” wzmacniają poczucie winy i izolacji. W sytuacji choroby nie pomaga ani urlop, ani dłuższy wypoczynek, rozweselanie „na siłę”, organizowanie czasu.

W procesie leczenia strategicznym elementem jest zaangażowanie rodziny i partnera osoby chorej. Wsparcie psychologiczne, zrozumienie, empatia, po-

Samobójstwa Nieleczona depresja może zakończyć się próbą odebrania sobie życia. W 2012 roku około 804 000 ludzi na świecie po-

Warto pamiętać, że skutkiem nieleczonej albo źle prowadzonej choroby są zaburzenia układu krążenia, układu pokarmowego, infekcje, choroby nowotworowe, ale też uzależnienia alkoholowe i lekowe. Badania wskazują, że osoby z depresją dość późno trafiają do psychiatry: 84% pacjentów dopiero po pół roku trwania choroby, 69% – później niż po 2 latach, a 30% – aż po 5 latach.

pełniło samobójstwo. Liczba ta może być znacznie zaniżona ze względu na nieszczelne metody monitoringu. Mówimy o przypadkach, u podstaw których leżą różne przyczyny, nie tylko związane z długookresowym przeżywaniem depresji. W grupie wiekowej 15–29 lat samobójstwo jest drugą przyczyną śmierci.

Najczęściej życie odbierają sobie osoby po 70 roku życia.

Wygrać z samym sobą W ostatnich latach, również w Polsce, coraz więcej w mediach mówi się o depresji. Wizyta u psychologa stopniowo pozbywa się negatywnego piętna. Wbrew temu choroba pozostaje jednym z największych współczesnych tabu. Ciągle za mało wiemy o depresji i zbyt często kojarzymy ją z chwilowym załamaniem nastroju albo słabością psychiczną, formą melancholii. Osoby chore łatwo spychamy na margines społeczny, obawiając się ich zachowania, reakcji, nie wiedząc do końca, jak rozmawiać. Kiedy boli nas gardło, skaleczymy się albo mamy gorączkę, jesteśmy świadomi, że trzeba zgłosić się do lekarza. Pojawia się niepokój o zdrowie, ból motywuje do szuka-

Mapa samobójstw (ogół populacji, rok 2012)

Współczynnik samobójstw na 100 000 osób <5,0 5,0–9,9 0

10,0–14,9

Dane niedostępne

≥15,0

Nie dotyczy

850

1700

3400 Kilometrów

Źródło: Raport WHO „Preventing suicide”, 2012 r.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

19

R a p o rt

12 – 15 Nov 2014 nia pomocy i ulgi. W przypadku depresji chory nie jest w stanie obiektywnie ocenić zagrożenia, stan umysłu paraliżuje normalne reakcje. Jak dowiodły badania, pierwszą dominującą myślą jest dążenie do ukrycia niepokojących symptomów.

Wiedza o objawach i przebiegu depresji być może pozwoli nam zauważyć, że wśród najbliższych, rodziny lub przyjaciół jest ktoś, kto potrzebuje pomocy. Wówczas nie należy bać się porozmawiać albo poprosić o pomoc specjalistę. 

Düsseldorf • Germany www.medica-tradefair.com

Każdego roku w listopadzie MEDICA jest najważniejszym wydarzeniem dla ekspertów z całego świata. Światowe forum medyczne prezentuje szeroką ofertę 4 600 wystawców.

2014-07-28 MEDICA 2014_Polen_Allgemein_100 x 285 + 3mm_Ogolnoposlki sytem ochrony zdrowia - OSOZ (neu)_4c_3686

IT’S MEDICA

Źródła: Światowa Organizacja Zdrowia, Stop Depresji – Fundacja ITAKA, Psychiatria.pl, Rebuild from Depression (zalecenia dietetyczne), rozmowa z prof. dr hab. Ireną Krupka-Matuszczyk. Foto: www. freeimages.com

Jak pomóc osobie chorej?

Zdobądź jak najwięcej rzetelnej wiedzy na temat depresji.

Zapoznaj się z objawami choroby i mechanizmami jej leczenia.

Depresja powoduje często niechęć do leczenia. Wynika to z jej objawów, bezsilności i utraty wiary w możliwość poprawy. Pomóż choremu zrozumieć, że odczuwane symptomy są oznaką depresji, którą można wyleczyć.

Czy wy też chcecie zdobyć najnowszą fachową wiedzę? Szukacie najnowszych rozwiązań w technice medycznej albo innowacyjnych zastosowań?

W Düsseldorfie otrzymacie odpowiedzi na wasze pytania.

Wspieraj chorego w leczeniu. Przypominaj o wizytach w poradni i regularnym przyjmowaniu leków.

reklama

Wykorzystaj targi MEDICA i ich szczególną ofertę również dla swoich potrzeb.

Nie traktuj depresji jako lenistwa, słabego charakteru, złej woli. Depresja jest chorobą taką, jak nadciśnienie tętnicze, zawał serca, cukrzyca.

Nie udzielaj rad typu: „weź się w garść”; „otrząśnij się”; „nie histeryzuj – inni mają gorzej” (nie udzielasz ich przecież osobom z zawałem serca czy udarem mózgu).

Be part of the No. 1!

fotolia.com © apops

Nie wysyłaj swojego bliskiego na urlop, żeby odpoczął. To nie zastąpi leczenia.

Nie staraj się na siłę swojego bliskiego rozweselać, organizować mu czasu.

Nie narzucaj się, ale bądź w pobliżu, oferuj swą pomoc, gdy jest taka potrzeba. Słuchaj i współczuj.

Odradzaj choremu podejmowanie ważnych decyzji. On widzi swoje sprawy w „czarnych barwach”, pesymistycznie patrzy w przyszłość.

Jednym z objawów depresji są myśli samobójcze. Nie piętnuj chorego z powodu tych myśli, są one przecież wynikiem choroby. Reaguj. Koniecznie opowiedz o nich psychiatrze.

Wszystkie wypowiedzi o samobójstwie traktuj z powagą.

Nie jest prawdą, że jeśli ktoś mówi o samobójstwie, to go nie popełni. Statystyki mówią, że 80% osób, które popełniło samobójstwo, mówiło o takich planach w swoim otoczeniu.

Pamiętaj o sobie. Bądź cierpliwy i wyrozumiały. Choroba bliskiego może rodzić frustrację, złość, bezsilność, poczucie winy. Czasem Ty też możesz potrzebować wsparcia. Uzyskasz je u psychologa.

20

Przedstawicielstwo targów w Polsce: A.S. Messe Consulting Sp. z o.o.

Ogólnopolski ul.

System Ochrony 1/57 Zdrowia Kazachska _ 02-999 Warszawa tel.9/2014 22 855 24 90, 22 642 24 99 _ fax: 22 855 47 88 biuro@as-messe.pl _ www.as-messe.pl

R a p o rt

Choroba jak każda inna Na temat depresji rozmawiamy z prof. dr hab. Ireną Krupka-Matuszczyk, Ordynatorem Oddziału Psychiatrii i Psychoterapii Szpitala Klinicznego nr 7 w Katowicach-Ochojcu.

Foto: WHO

Zły nastrój, chwilowy smutek i przygnębienie czy poważniejsza choroba?

Często słyszę pytanie: czy depresja jest chorobą? A może jest to zwykłe lenistwo i wystarczy takiej osobie powiedzieć „weź się w garść”? Do takiego stanu rzeczy przyczyniają się mity i powszechnie przyjęte opinie. Otóż depresja należy do najczęściej występujących poważnych schorzeń w świecie. Cierpią na nią osoby prowadzące różny tryb życia, wykonujące różne zawody, niezależnie od wieku. Choć choroba ta może powodować znaczne upośledzenie w funkcjonowaniu społecznym (rodzinnym i zawodowym), obecne możliwości jej diagnozowania i leczenia są znacznie większe niż jeszcze przed 20 laty. Depresja jest w praktyce psychiatrycznej zaburzeniem (6–17%) równie często spotykanym jak choroba nadciśnieniowa (5,8%) u pacjentów zgłaszających się do lekarza ro-

dzinnego. Powszechnie przełom XX i XXI wieku określa się wiekiem depresji i ocenia się, że dotyczy 5–11% ludności Polski (w wieku podeszłym – nawet 15–20%). Szereg przesłanek wskazuje, że zachorowalność na depresję wzrasta.

Co powinno być jasnym sygnałem do konsultacji z lekarzem?

Aby prawidłowo rozpoznać depresję należy pamiętać, że jest ona zespołem objawów i że depresja to nie tylko obniżony nastrój (poczucie smutku, przygnębienia lub „załamania”), który trwa co najmniej przez 2 tygodnie. Może towarzyszyć niezdolność do odczuwania przyjemności (anhedonia), wycofanie się z kontaktów społecznych, utrata zainteresowań, męczliwość, osłabienie, zmiany apetytu (spadek wagi lub przeciwnie – jej wzrost), zaparcia, suchość w ustach. Zaburzenia snu zgłasza 75% chorych pod postacią bezsenności, wczesnoporanne-

go budzenia się lub przerywanego snu po północy oraz zmiany nasilenia objawów w ciągu doby, z lepszym samopoczuciem w godzinach wieczornych. Ponadto zgłaszane przez chorych są następujące objawy: bóle głowy, niepokój wewnętrzny zwłaszcza w okolicy przedsercowej, obniżenie libido i lęk, spadek zainteresowań, skupienia uwagi, pogorszenie pamięci. Mogą pojawić się depresyjne treści myślenia: braku własnej wartości, winy i grzeszności, nieuleczalnej choroby i myśli samobójcze u około 60% chorych. 15–25% chorych popełnia samobójstwo.

Do czynników ryzyka depresji należy: – płeć: kobiety dwukrotnie częściej chorują, 20–25% kobiet w ciągu życia przechodzi zaburzenia depresyjne, szczególna podatność w okresach cyklu rozrodczego (zaburzenia przedmiesiączkowe, depresja okresu cią-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

21

R a p o rt

ży i poporodowa, zaburzenia nastroju związane z menopauzą); – wiek: szczyt zachorowań przypada na 20 do 40 rok życia i po 65 roku życia; – występowanie rodzinne depresji (trzykrotnie częściej); – stan cywilny: rozwiedzeni i w separacji, u mężczyzn większa częstość wśród nieżonatych, u kobiet większa częstość wśród mężatek; – ciąża: ostatni trymestr, 6 miesięcy po porodzie; – możliwy związek z negatywnymi zdarzeniami losowymi i wczesną utratą rodziców, – nadużywanie środków psychoaktywnych alkoholu i/lub benzodwuazepin.

Cechami towarzyszącymi, które mogą maskować depresję, są najczęściej objawy ze strony układu sercowonaczyniowego (ucisk za mostkiem lub uczucie ciężaru w klatce piersiowej, kołatanie serca), pokarmowego (biegunki, zaparcia, brak apetytu, nudności, suchość w jamie ustnej), moczowo-płciowego (częste oddawanie moczu) i bóle kręgosłupa krzyżowego. Depresja może mieć różne objawy w zależności od wieku, w którym występuje, czyli w okre-

sie dojrzewania, przekwitania i w wieku podeszłym.

65% pacjentów z rozpoznaniem depresji cierpi również z powodu lęku, a współchorobowość zaburzeń depresyjnych i lękowych jest jeszcze wyższa, co zwiększa cierpienie, straty ekonomiczne i złe funkcjonowanie życiowe.

Inwalidztwo spowodowane depresją jest równoznaczne z inwalidztwem w wyniku przewlekłych chorób somatycznych, takich jak choroba wieńcowa, cukrzyca czy zapalenie stawów, bo powoduje pogorszenie kondycji zdrowotnej, częste korzystanie z opieki zdrowotnej, absencje w pracy, obniżenie produktywności, wypadkowość przy pracy i obniżenie jej jakości. Warto pamiętać, iż depresja jest chorobą, która może mieć charakter nawracający, ale uleczalną.

Wśród pacjentów korzystających z pomocy lekarza POZ, 20–50% to osoby z problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego. Lekarze POZ rozpoznają zaburzenia psychiczne u 2,5–5% zgłaszających się po poradę. Co piąty (u lekarza ogólnego) i co trzeci (w gabinecie neurologa) pacjent zgłaszający się po poradę cierpi z powodu depresji. Jedynie

Życie znowu może cieszyć. To wystarczający powód, aby zgłosić się do specjalisty.”

u 25% takich osób depresja jest rozpoznawana, a jeszcze mniejsza liczba uzyskuje efektywną pomoc.

Czy stosowanie antydepresantów jest bezpieczne?

Jest uzasadnione i może być w pełni bezpieczne, ale powinno być prowadzone przez specjalistę. Dysponujemy już szeregiem badań dotyczących dużych grup chorych, które określają bezpieczeństwo stosowanych leków przeciwdepresyjnych. Dotyczy to także chorych po zawale serca.

Jest ciekawą sprawą, że istnieją rzetelne badania, które wskazują, że psychoterapia kognitywna (poznawcza), jest skuteczna. Leczenie przeciwdepresyjne u osób ze współistniejącą depresją i chorobą somatyczną, np. niedokrwienną serca, powoduje poprawę samopoczucia i ogólnej sprawności, może skrócić okres rehabilitacji i sprzyja odzyskaniu sprawności zawodowej. Nie wiadomo natomiast, czy takie leczenie może w znaczący sposób zmienić przebieg samej choroby oraz rokowanie.

Niemniej jednak realna „poprawa życia” chorych, zmniejszenie cierpienia, jest wystarczającym powodem, aby myśleć o leczeniu depresji, zwłaszcza, że leczenie takie powinien prowadzić psychiatra we współpracy z lekarzem POZ-u czy innej specjalności.

Jak zadbać o własne zdrowie psychiczne?

Dla utrzymania dobrej kondycji psychicznej ważne jest przestrzeganie diety bogatej w owoce, jarzyny i różnego rodzaju ziarna (np. pestki dyni, słonecznika, orzechy włoskie), ograniczenie konsumpcji żółtego sera i żywności o długim okresie przydatności do spożycia (konserwanty), picie soków kartonowych, ograniczenie spożycia alkoholu, wyeliminowanie używek (papierosy), dobre wysypianie się, unikanie stresu, regularny wypoczynek. Wskazana jest też aktywność fizyczna i intelektualna. Chciałabym zaznaczyć, że depresja, podobnie jak inne choroby psychiczne, naznaczona jest ciągle społecznym piętnem. Co więcej, zarówno diagnoza jak i efekty terapii wymykają się prostemu oszacowaniu. Samo zaś leczenie jest czasochłonne i niejednokrotnie nieskuteczne od razu. 

Foto: WHO

22

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał: Artur Olesch

U rt KA RN a pAo

Wysoki poziom kompetencji w tworzeniu elektronicznej dokumentacji medycznej.

43% placówek medycznych w Polsce ocenia swoje przygotowania do elektronicznego raportowania zdarzeń medycznych na poziomie przeciętnym. Tylko 17% szpitali i przychodni uważa za „bardzo dobry” obecny stan bezpieczeństwa przetwarzania oraz transmisji danych medycznych.* Zadbaj o każdy detal wdrożenia EDM (elektronicznej dokumentacji medyczna) dzięki rozwiązaniom KAMSOFT S.A. oraz Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia dla szpitali, przychodni, gabinetów lekarskich.

Dowiedz się, w jaki sposób innowacyjne rozwiązania e-zdrowia mogą wspomagać rozwój placówki oraz opiekę nad pacjentem. * Raport FORTINET

Bezpieczeństwo danych medycznych

Personalizacja obsługi

Innowacyjność oraz stabilność

Unikalne rozwiązania

Bogactwo funkcjonalne

Zgodność z wymogami prawnymi

KAMSOFT

medycyna@kamsoft.pl

OgólnopolskiSystem SystemOchrony OchronyZdrowia Zdrowia Ogólnopolski 8/2014 9/2014

3 23

rozmow y

Foto: www.freeimages.com

Zarządzanie na grząskim gruncie

Menedżerowie placówek medycznych nie mają łatwego zadania: rosną wymagania jakościowe, zmienia się dynamicznie prawo, wycena usług przez NFZ od lat pozostaje na zbliżonym poziomie. Małgorzata Majer jest Prezesem Zarządu Głównego i Oddziału Centralnego Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej oraz dyrektorem Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dr Wł. Biegańskiego w Łodzi. Rozmawiamy o trudnych czasach zarządzania w ochronie zdrowia.

Co – na dzień dzisiejszy – najbardziej przeszkadza w płynnym zarządzaniu placówką medyczną?

Bez wątpienia brak stabilizacji otoczenia. Nieustanne zmiany przepisów prawnych, wymagań ze strony płatnika oraz innych instytucji, brak równości podmiotów leczniczych (jednostki „budżetowe”

24

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

kontra spółki prawa handlowego) utrudniają budowę strategii kierowanych jednostek publicznych i tworzenie dla nich planów finansowych. A bez strategii i planu finansowego, zarządzać jest bardzo trudno.

Każda instytucja finansowa, do której możemy zwrócić się o kredyt lub pożyczkę, oczekuje biznesplanu na okres

potencjalnej spłaty zobowiązań. Trudno jest taki dokument przygotować, tak naprawdę nie wiedząc, jaki będziemy mieć przychód w następnych latach oraz jaki będzie rzeczywisty poziom kosztów.

Niezmienna od 2010 roku wycena punktu rozliczeniowego z NFZ powoduje ogromne zagrożenie dla stabilizacji polskich placówek leczniczych. Roś-

rozmow y

nie inflacja. Rosną wymagania NFZ wobec jakości świadczonych przez polskie szpitale usług, a pieniądze za procedury są niezmiennie takie same, w wielu przypadkach nawet mniejsze. I jak pogodzić racjonalność i rozsądek zarządzania z niedoszacowaniem wartości świadczeń, które szpitale oferują pacjentom?

Zdaniem Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej, obowiązujące ustawodawstwo dyskryminuje publiczne podmioty lecznicze. To my mamy przykładowo przestrzegać nałożonych przez państwo norm w zakresie zatrudnienia, podczas gdy placówek niepublicznych warunki te nie dotyczą. Inną nieracjonalnością jest brak możliwości świadczenia przez placówki publiczne usług komercyjnych. Powoduje to, że posiadany sprzęt medyczny w bardzo wielu przypadkach nie jest w pełni wykorzystany. Zatem z jednej strony – przepełnione szpitale i brak „leczniczych” mocy przerobowych, z drugiej – sprzęt, który w sprzyjających warunkach mógłby być lepiej wykorzystany.

Jakich reform potrzebuje ochrona zdrowia, aby przybywało dobrze funkcjonujących szpitali?

Od dawna słyszymy o urynkowieniu opieki zdrowotnej, ale póki co nie dotyczy to placówek publicznych. Mimo, że nie zawsze mamy w pełni wykorzystany potencjał, nie możemy z nim wejść na rynek komercyjny.

Oczekujemy zmian przemyślanych, z przewidywalnymi skutkami i rezultatami. Obawiamy się jednak, że po raz kolejny zostaniemy sprowadzeni do roli wykonawców ponoszących odpowiedzialność za wady systemu i niepowodzenia kolejnych „reform”. Jako środowisko zarządzających, chcemy być zauważani również w charakterze organizatorów nowego systemu opieki zdrowotnej, a nie tylko w roli przysłowiowego kozła ofiarnego tego systemu.

Staramy się nadać większe znaczenie pozycji dyrektora szpitala jako menedżera. Coraz częściej stanowiska dyrektorów piastują już nielekarze. Nadal jednak ustawodawca, z niewiadomych nam powodów, większe zaufanie okazuje dyrektorom – lekarzom. Dyrektor – lekarz ma pełną swobodę doboru swoich zastępców. W przypadku, gdy dyrektorem szpitala „publicznego” zostaje przedstawiciel innego zawodu, organ założycielski, czyli samorząd, organizuje konkurs

i wybiera mu „prawą rękę” – zastępcę ds. medycznych.

Jaką ocenę wystawiłaby Pani polskim szpitalom i przychodniom?

Dobry z plusem. Szpitale i przychodnie w ciągu ostatnich kilku lat bardzo (i to w kierunku pozytywnym) się zmieniły. Zaangażowanie środków unijnych przyspieszyło/umożliwiło modernizacje obiektów opieki zdrowotnej, doposażenie w nowoczesny sprzęt i aparaturę medyczną, doszkoliła się także kadra. Wzrosła jakość świadczonych usług i przede wszystkim zwiększyło się bezpieczeństwo pacjentów, o czym świadczy chociażby coraz większa liczba jednostek legitymujących się akredytacją CMJ. Lepiej radzi sobie ambulatoryjna czy stacjonarna opieka zdrowotna?

Trudno jest jednoznacznie powiedzieć, kto sobie lepiej radzi, ale oceniając po liczbie powstających podmiotów niepublicznych, to lepsze (czytaj: łatwiejsze) warunki rozwoju i funkcjonowania ma ambulatoryjna opieka zdrowotna.

Społeczeństwo od lat negatywnie ocenia ochronę zdrowia. Czy ta opinia zgadza się z rzeczywistością?

Ta opinia jest bardzo krzywdząca i – niestety – kreują ją media. Opiekę zdrowotną i pracowników systemu ocenia się przez pryzmat zdarzeń niepożądanych. Codziennie w Polsce z usług szpitali i poradni korzysta kilka milionów osób, a społeczeństwo dowiaduje się tylko o przypadkach nagannych. Stara maksyma handlowców mówi, że jeden niezadowolony klient zrobi więcej zła, niż 100 zadowolonych – dobrego. I podobnie jest w ocenie opieki zdrowotnej. Wystarczy informacja o nietrzeźwym lekarzu lub pielęgniarce, aby cień padł na cały polski personel medyczny. Nie wiem, czy poza pracownikami opieki zdrowotnej są inne grupy zawodowe stojące pod tak dużym, nieustannym pręgierzem.

Skąd biorą się dysproporcje pomiędzy świetnie wyposażonymi szpitalami, a placówkami w zapaści, borykającymi się z rosnącym zadłużeniem? Czy to kwestia zdolności zarządzania?

Często – niestety – o sytuacji jednostki nie decydują umiejętności zarządcze dy-

rektora, ale warunki, w jakich funkcjonuje jednostka. Podam jeden z przykładów: w oparciu o aktualne potrzeby i warunki kontraktowe, dyrektor podejmuje decyzję o rozwoju jednostki. Przygotowywane są wnioski mające na celu pozyskanie środków finansowych, kupowany jest sprzęt diagnostyczny lub uruchamiana nowa działalność medyczna. Następnie ogłaszany jest przez NFZ konkurs, w którym podawane są zmienione wymagania. Działania dyrektora okazują się „nietrafione”. Pogarsza się sytuacja finansowa jednostki, a menedżera obarcza się zarzutami o niegospodarność.

Inny przykład: przesuwanie w czasie decyzji, z realizacją których wiążą się znaczne nakłady finansowe (np. dostosowanie jednostek do wymagań Rozporządzenia Ministra Zdrowia). Dyrektor, który dołoży wszelkiej staranności, aby kierowaną przez siebie jednostkę dostosować do wymagań w założonym czasie, może zamiast pochwał przełożonych doczekać się krytyki.

Innym problemem jest „upolitycznienie” publicznej opieki zdrowotnej. Restrukturyzacja, przekształcenie – to bardzo niepopularne hasła. Aby móc zrealizować zmiany, a często są one niezbędne, potrzebne jest przekonanie o słuszności podejmowanych działań i determinacja, zarówno dyrektora jak i właściciela.

Tak jak każda grupa zawodowa, nie jesteśmy w 100% idealni, ale obwinianie nas za wszystkie błędy systemu jest mocno krzywdzące. Bez wątpienia dyrektor ponosi odpowiedzialność za własną pracę, jednak pamiętać należy, że szpital to setki pracowników i pacjentów oraz niezliczona liczba zdarzeń. W takiej organizacji, mimo największej staranności, mogą wystąpić niepożądane incydenty.

Zbyt często – moim zdaniem – jedno negatywne wydarzenie, nawet nie bezpośrednio zawinione przez dyrektora, przekreśla karierę i niweluje jego pozytywne dokonania. Nagminnie pracownicy medyczni i szpitale są oceniani przez pryzmat takich właśnie zdarzeń.

Jak polscy menedżerowie wypadają na tle kolegów z innych Państwa UE? Nie brakuje nam wiedzy, mamy jednak znacznie gorszą pozycję, także finansową. Dyrektor publicznej jednostki opieki zdrowotnej ponosi pełną odpowiedzialność za jej funkcjonowanie, jego dochody są całkowicie jawne, a w hierarchii płac zazwyczaj jest na odległej pozycji.

W roku ubiegłym Członkowie Stowarzy-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

25

rozmow y

szenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej (STOMOZ) uczestniczyli w międzynarodowym projekcie „Dobre praktyki zarządzania francuskimi placówkami medycznymi w transformacji polskich podmiotów leczniczych do wymogów Unii Europejskiej”, realizowanym w ramach programu „Uczymy się przez całe życie”, finansowanym przez Unię Europejską (Program Leonardo da Vinci).

Mieliśmy możliwość m.in. zapoznania się z systemem kształcenia i zatrudniania dyrektorów we Francji. Jest to system uregulowany, w którym określone są zarówno zasady kształcenia, jak i zatrudniania dyrektorów szpitali publicznych.

O szczegółach mogli usłyszeć uczestnicy tegorocznego Forum „Innowacyjna Ochrona Zdrowia 2014” w trakcie sesji „Nowoczesny Menedżer”, zorganizowanej przez Stowarzyszenie Menedżerów Opieki Zdrowotnej (STOMOZ).

W Polsce, niestety, brak jest ujednoliconych wymagań dla osób kandydujących na stanowisko dyrektora oraz zasad ich wynagradzania; nie ma systemu podnoszenia kwalifikacji – jedni dyrektorzy się szkolą, inni nie. I nie ma to żadnego przełożenia na ich wynagrodzenie i ocenę stawianą przez właściciela.

Jestem zwolenniczką kontraktowego zatrudniania dyrektorów, z wynagrodzeniem adekwatnym do osiąganych rezultatów, stopnia realizacji celów lub

skuteczności wykonywanych zadań – oczekiwanych czy to przez samorządy, polityki regionalne i krajowe, czy właścicieli placówki.

Czy istnieją twarde zasady zarządzania w ochronie zdrowia, którymi powinien się kierować każdy menedżer?

Sposobów zarządzania jest wiele i to, jaki styl wybierze dyrektor, zależy od jego preferencji i środowiska, w którym zarządza. Dla mnie ważne są: konsekwencja, szczerość i szacunek w stosunku do współpracowników. Szpital to nie tylko budynki i aparatura, ale przede wszystkim personel. To ludzie pracujący w danej jednostce kreują jej wizerunek, odpowiadają za jakość świadczonych usług i bezpieczeństwo pacjentów.

Zarządzanie jednostkami opieki zdrowotnej jest w głównej mierze zarządzaniem zasobami ludzkimi. Nikt, nawet najlepiej wykształcony menedżer, nic nie zdziała bez wsparcia choćby najbliższych współpracowników. O umiejętności współpracy z właścicielem wspominałam już wcześniej.

Moim zdaniem, zarządzanie w sektorze zdrowia jest wypadkową elementów systemu opieki zdrowotnej, tj. finansowania jednostek opieki zdrowotnej, samodzielności dyrektora oraz wsparcia ze strony właściciela. 

Często o sytuacji finansowej nie decydują umiejętności zarządcze dyrektora, ale warunki w jakich funkcjonuje.”

od redakcji

PREZENTY DLA CZYTELNIKÓW „Jak skutecznie rozmawiać z pacjentem i jego rodziną?”

Ludmiła Marcinowicz / Sławomir Chlabicz

„Transe – Traumy - Transgresje” Maria Janion / Kazimiera Szczuka

Jak otrzymać prezent?

Wystarczy napisać do nas e-mail na adres czasopismo@osoz.pl z krótkim uzasadnieniem, dlaczego chcielibyście Państwo otrzymać wybrany prezent. Te najbardziej przekonujące nagrodzimy. Na e-maile czekamy w terminie do 5 listopada 2014 r. „Przysłanie korespondencji e-mail stanowi zgodę na przetwarzanie danych osobowych zawartych w korespondencji do celów związanych z rozstrzygnięciem konkursu i przez czas jego trwania. Administrator Danych Osobowych, to jest KAMSOFT S.A. (wydawca miesięcznika OSOZ) z siedzibą w Katowicach przy ul. 1 Maja 133, wpisana przez Sąd Rejonowy Katowice – Wschód w Katowicach Wydział VIII Gospodarczy KRS do Rejestru Przedsiębiorców pod nr KRS 0000345075 informuje, iż przesłanie danych osobowych jest fakultatywne, dane wykorzystane zostaną wyłącznie na potrzeby rozstrzygnięcia konkursu, po zakończeniu konkursu dane zostanę usunięte. Przez czas trwania konkursu osobie, której dane dotyczą przysługuje uprawnienie do dostępu do treści przekazanych w korespondencji e-mail danych oraz ich poprawienia”.

26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Foto: r2hox / Foter / CC BY-SA

rozmow y

Wrażliwy problem danych Panie Ministrze, na co powinny zwrócić uwagę placówki ochrony zdrowia, aby zgodnie z prawem gromadzić i przetwarzać dane medyczne oraz osobowe?

Zacznę od tego, że każda osoba, która przetwarza dane na potrzeby ochrony zdrowia, powinna zdawać sobie sprawę, że musi stosować się do kilku reżimów prawnych. Mam na myśli ustawę o ochronie danych osobowych, przepisy o prawach pacjentów, tajemnicy lekarskiej oraz ustawy sektorowe dotyczące innych zawodów medycznych. W przypadku sektora zdrowotnego istnieją szczególne wymagania zawarte w ustawie o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz w nowych rozporządzeniach. Trzeba pamiętać, że wiele podmiotów to jednostki wykonujące zadania publiczne w rozumieniu ustawy o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne. To oznacza, że w swojej działalności muszą one uwzględniać także przepisy oraz rozporządzenia o krajowych ramach interoperacyjności.

Trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi, które z wymienionych aktów prawnych dotyczą poszczególnych podmiotów, ponieważ różnorodność form or-

ganizacyjnych na rynku medycznym jest ogromna. Warto dodać, że nie wszystkie sposoby przetwarzania danych dopuszczalne dla osób wykonujących zawody medyczne są również dozwolone w przypadku farmaceutów. Przepływ informacji w ochronie zdrowia dotyczy coraz częściej osób, które wykonują zawody związane z farmacją. Chodzi między innymi o dostęp do danych zawartych chociażby w elektronicznych receptach.

Proponowałbym po pierwsze, dokładne przyjrzenie się, w którym punkcie systemu wymiany informacji się znajdujemy i które rozwiązania prawne nas dotyczą. Jednym z największych problemów, jakie dostrzegam, jest naruszanie prawa wynikające z przekonania, że wszystkie czynności realizowane są „dla dobra pacjenta”. Oczywiście zakładam dobrą wolę, ale pamiętajmy, że to, co nam wydaje się być działaniami dla dobra pacjenta, niekoniecznie musi być tak odbierane przez drugą stronę. Po drugie – niektóre dane pacjentów zbierane są ze względu na obowiązek ustawowy, inne – ze względu na uzasadniony interes administratora danych, a jeszcze inne – na podstawie zgody pacjenta. Do tego dochodzą sytuacje, gdy pacjent nie jest w stanie wyrazić zgody

Szpitale oraz przychodnie nagminnie lekceważą kwestie bezpieczeństwa danych osobowych i medycznych pacjentów.

O obowiązujących ustawach, wytycznych oraz potencjalnych zagrożeniach rozmawiamy z Generalnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych, dr. Wojciechem Rafałem Wiewiórowskim.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

27

rozmow y

na przetwarzanie danych, ale placówka medyczna działa dla jego dobra.

Wszystko to tworzy skomplikowany obraz prawny, w którym występuje bardzo dużo zaniedbań. Nie ukrywam, że do tej pory Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych (dalej: GIODO) przyglądał się całej sytuacji trochę przez palce. Gdyby chcieć rygorystycznie przestrzegać obowiązującego zestawu aktów prawnych, dla wielu podmiotów mogłoby się to zakończyć zakazem przetwarzania danych. Podstawowym problemem, którym dopiero teraz zaczyna zajmować się Ministerstwo Zdrowia – a który sygnalizujemy już od dłuższego czasu – jest chociażby brak szczególnych przepisów w zakresie outsourcingu przetwarzania danych w ochronie zdrowia. Dlaczego GIODO nie był aktywny w przestrzeganiu obowiązujących przepisów? Z jednego powodu – starał się nie szkodzić w sytuacji niesprecyzowanych ram legislacyjnych, nawet gdy obowiązki dotyczące ochrony danych nie były prawidłowo wypełniane.

ma zastąpić 28 różnych ustaw obowiązujących w 28 państwach UE. Wpłynie ono w pewnym stopniu na sytuację prawną w kraju, ale nie przeceniałbym jego roli, bowiem stosowane obecnie rozwiązania pozostaną w przeważającej części bez zmian. Na poziomie europejskim wychodzi się z założenia, że większość kwestii dotyczących organizacji ochrony zdrowia należy do kompetencji państw członkowskich. Systemy informacyjne każdego z państw UE różnią się znacznie między sobą. Faktem jest, że UE naciska, aby usługi, z których mogą korzystać obywatele danego kraju, były również dostępne dla osób z innych państw UE. To samo dotyczy coraz większej swobody sięgania przez podmioty zagraniczne do danych pacjentów gromadzonych w polskim systemie ochrony zdrowia. Przykładowo: aby lekarz leczący chorego w Londynie miał możliwość sprawdzenia wyników badań zgromadzonych w Polsce. Tutaj można spodziewać się ujednoliceń i wytycznych ze strony UE.

Do tego należy dodać zmieniające się prawo na poziomie europejskim...

Czy w ocenie Pana Ministra placówki medyczne są świadome zagrożeń dotyczących przetwarzania danych osobowych?

Tak, w tej chwili przygotowywane jest rozporządzenie o ochronie danych, które

Ani podmioty działające w ochronie zdrowia, ani – co jeszcze gorsze – sami

pacjenci nie zdają sobie sprawy z tego, że te niebezpieczeństwa istnieją. Zaskoczyły mnie bardzo opublikowane w 2011 roku wyniki badania Eurobarometru, odnoszące się do ochrony danych osobowych. O ile ponad 90% respondentów w Niemczech lub Wielkiej Brytanii uznało dane medyczne za najbardziej wrażliwe, o tyle ten odsetek w Polsce wynosił zaledwie 46%. Jest to o tyle dziwne, że znaleźliśmy się na drugiej stronie skali w porównaniu do krajów, które mentalnie są nam bliskie. Świadomość w zakresie wykorzystywania danych gromadzonych przez podmioty medyczne, nie tylko do celów związanych z ochroną zdrowia, jest w naszym kraju bardzo niska. To pokazuje, jak dużo mamy pracy przed sobą.

Jeżeli chodzi o same instytucje działające w systemie ochrony zdrowia, to najczęściej spotykamy się z dwoma odpowiedziami: „to wszystko dla dobra pacjenta” oraz „zawsze tak robiliśmy”. Nie wiedzą, ile z tych danych może być potencjalnie wykorzystanych przeciwko samemu pacjentowi. Dodatkowo, nie zdają sobie sprawy ze zmian, które zachodzą na rynku, i z tego, że obecnie mamy do czynienia nie z pojedynczymi rozwiązaniami informatycznymi działającymi lokalnie, ale z coraz bardziej zintegrowanym, interoperacyjnym systemem wymiany danych.

Foto: GIODO

Gdyby chcieć rygorystycznie przestrzegać obowiązującego prawa, dla wielu podmiotów mogłoby się to zakończyć zakazem przetwarzania danych.”

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

rozmow y

Czym ta niewiedza może się skończyć?

W Polsce nie ma tradycji pozywania osób, które w zły sposób przetwarzają dane medyczne. Również w zakresie odpowiedzialności cywilnej. Jeżeli chodzi o odpowiedzialność administracyjną, w samych Stanach Zjednoczonych decyzji o karach nakładanych na podmioty nieprawidłowo przetwarzające dane w ochronie zdrowia jest zdecydowanie więcej niż decyzji w Polsce dotyczących całego rynku. Mowa o ok. 2000 spraw w USA. Odszkodowania cywilne w USA to naprawdę duże sumy. Jeden z ostatnich przykładów to kara w wysokości 4,5 mln dolarów za zgubienie przez instytucję ochrony zdrowia danych, nawet niezawierających danych medycznych. W USA grupy pacjentów zaskarżające np. placówki medyczne to klasyczne i powszechne działanie.

A w Polsce? Jakie są to sumy?

W obecnej chwili GIODO nie ma prawa nakładania kar pieniężnych, może jedynie stosować grzywny w postępowaniach egzekucyjnych (tzw. grzywna w celu przymuszenia). Pojawia się ona wówczas, kiedy wydajemy decyzję, a placówka nie stosuje się do jej zapisów. Jest to jednak niewielka suma z górną granicą 50 000 zł. Nowe rozwiązania unijne wprowadzają system sankcji administracyjnych, które mogą sięgać wysokich kwot liczonych w milionach euro.

Co prawda kary są skierowane przede wszystkim do instytucji rynkowych, a nie instytucji administracji publicznej, ale niewykluczona jest odpowiedzialność jednostek ochrony zdrowia za przetwarzanie danych medycznych. Pamiętajmy również, że coraz większa część danych jest przetwarzana choćby w trybie outsourcingu.

I kwestia, o której wspomniałem wcześniej – wypłynięcie na zewnątrz lub przekazanie danych osobom nieuprawnionym, może stanowić naruszenie dóbr osobistych w rozumieniu Kodeksu cywilnego.

Co proces informatyzacji zmienia w kwestii ochrony danych?

Niektórzy dowcipnie mówią, że dotychczas najlepszym sposobem ochrony danych osobowych w Polsce był kompletny chaos informacyjny, jaki panował. Trzeba było znać dokładnie drogę

do tego jednego miejsca, gdzie informacje medyczne były przechowywane. Wie o tym każdy, kto jeszcze kilka lat temu próbował uzyskać informacje o wykonanych świadczeniach albo odpis dokumentacji. Elektronizacja powoduje, że dostęp – przynajmniej lekarza – do historii choroby pacjenta jest łatwiejszy.

Systemy centralne mają też tę zaletę, że o ich bezpieczeństwo dba się centralnie.

Podsumujmy błędy, które najczęściej popełniają szpitale oraz przychodnie.

Pierwszym problemem, z którym spotykamy się trafiając do instytucji ochrony zdrowia, jest bałagan informacyjny. Placówki medyczne za swoje główne zadanie uznają pomaganie pacjentom, na drugi plan odkładane jest bezpieczeństwo zebranych od nich danych. Kolejny problem to brak świadomości, że udostępnienie informacji w wybranym miejscu systemu informatycznego powoduje, że również inne osoby mogą mieć do niej dostęp. Przykład: umieszczenie danych pacjentów przez lekarza na komputerze, z którego korzysta dziecko, bawiąc się grami komputerowymi, może skutko-

wać nieuprawnionym dostępem do danych. Co więcej – tak niezabezpieczony sprzęt staje się potencjalnym źródłem informacji również dla osób z zewnątrz.

Klasycznym błędem jest przesyłanie danych medycznych pacjentów przy pomocy skrzynek e-mailowych zakładanych na serwerach publicznych. W ten sposób zewnętrzna firma hostingowa uzyskuje dostęp do tajemnicy lekarskiej! Każde urządzenie, nośnik danych mogą być teoretycznie przejęte przez inną osobę, stąd konieczność ich szyfrowania.

Jakim zagadnieniom przygląda się Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych podczas kontroli?

Przede wszystkim trzeba szczerze przyznać, że kontroli prowadzonych przez GIODO powinno być znacznie więcej niż obecnie. Przypatrujemy się temu, czy są podstawy do przetwarzania danych.

W tej kwestii instytucje ochrony zdrowia z reguły radzą sobie dobrze. Czułym punktem jest natomiast to, kto ma dostęp do informacji.  Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał: Artur Olesch

PRZETWARZANIE DANYCH MEDYCZNYCH PACJENTÓW. WYTYCZNE Sprawdź, jakie dane naprawdę przetwarzasz, do czego są wykorzystywane, które z nich powinieneś posiadać. Niezależnie od tego, czy to duży szpital, czy prywatna praktyka lekarska.

Zorientuj się, czy posiadany system informatyczny jest bezpieczny, kto ma do niego dostęp oraz jaką rolę w systemie mają osoby nie wykonujące zawodów medycznych, przede wszystkim informatycy.

Czy różnicujesz prawidłowo dostęp do danych medycznych pomiędzy lekarzami, pielęgniarkami, położnymi, pracownikami technicznymi, osobami z zewnątrz?

To samo dotyczy pomieszczeń, gdzie dane są składowane (serwerownie, kartoteki).

Wprowadź zasady bezpieczeństwa opierające się m.in. na regule czystego biurka. Jeśli odchodzisz od swojego stanowiska pracy, zabezpiecz je tak, aby dostępu do danych nie uzyskała osoba nieuprawniona.

Przeanalizuj, do czego wykorzystujesz monitoring wizyjny w placówce, kto ma dostęp do danych z monitoringu, w jaki sposób dane są przechowywane.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

29

rozmow y

Line Helen Linstad reprezentuje Norweskie Centrum Zintegrowanej Opieki i Telemedycyny – największy na świecie ośrodek badań i rozwoju w dziedzinie e-zdrowia. W rozmowie z OSOZ opowiada o przeobrażeniach systemu świadczeń medycznych w czasach nowych technologii.

Technologia zbliża nas do pacjentów

Które z innowacji e-zdrowia mają szansę przedefiniować współczesny sposób działania ochrony zdrowia?

Na poziomie narodowym, portale e-zdrowia z dostępem do informacji i usług elektronicznych uważane są za najważniejsze kanały komunikacji w ochronie zdrowia i w relacjach bezpośrednich pomiędzy pacjentami i lekarzami. Jednak obecnie to telefony komórkowe stają się w szybkim tempie narzędziem, z pomocą którego sprawdzamy dane o zdrowiu, szukamy informacji medycznych, uzyskujemy dostęp do kont zdrowotnych.

W smartfonach realizuje się także komunikacja na poziomie zdrowia publicznego. W dynamicznym tempie rozwijają się coraz to nowsze aplikacje, ale także platformy zawierające użyteczne informacje, pozwalające kształtować postawy zdrowotne ludzi. Coraz częściej możemy rozmawiać on-line z pracownikami ochrony zdrowia, konsultować swoje problemy z pomocą bezpiecznych narzędzi Internetu. Innym ważnym zjawiskiem są sensory mające za zadanie na bieżąco mierzyć i monitorować aktywność fizyczną, zdrowy sen albo parametry zdrowia, jak ciśnienie albo tętno. Przytoczone zagadnienia są na tyle nowe, że nadal musimy zastanowić się, jak je harmonijnie zaangażować w interakcję pomiędzy dostawcami usług zdrowotnych a pacjentami.

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Foto: Line Helen Linstad

rozmow y

Ale entuzjam rynku to nie wszystko.

Tak, nowe możliwości rodzą nowe wyzwania. Jednym z nich jest wzmocnienie roli e-zdrowia i telemedycyny poprzez edukację menedżerów ochrony zdrowia. Musimy sobie uświadomić, że w warunkach technologii, strumienie informacji medycznych przeplatają się ze sobą. Ważne jest, aby dzięki e-zdrowiu reorganizować system świadczenia usług, zbliżając go do modelu opieki zintegrowanej. Czas najwyższy zrezygnować z dotychczasowej struktury opartej na silosach usług – skostniałych i odizolowanych wysp ochrony zdrowia tworzonych w granicach murów placówek medycznych. Problemem, a raczej wyzwaniem, jest mierzenie efektów zastosowania technologii e-zdrowia. Brakuje nam konkretnych wskaźników o ekonomicznej czy jakościowej zależności pomiędzy zastosowaniem innowacji a efektami leczenia. Choć korzyści są znane, nie zostały zmierzone i to powoduje, że wielu pracowników ochrony zdrowia oraz menedżerów na razie przygląda się zmianom, zamiast aktywnie brać w nich udział.

W których dziedzinach e-zdrowie szczególnie wspiera opiekę nad pacjentem?

Na pierwszym miejscu wymieniłabym zaangażowanie pacjenta w proces leczenia i wzmocnienie jego roli w systemie. Chodzi o to, aby nie tylko lekarz, ale i chory włączony był w pełni w terapię. I właśnie tutaj telemedycyna i e-zdrowie mogą być zastosowane do monitorowania efektów i postępów leczenia, ale również do motywowania i wspierania pacjenta. O ile spotka-

Telemedycyna zmienia pozytywnie zaangażowanie pacjenta w proces leczenia, pozwala być zawsze blisko pacjenta.”

nie z lekarzem trwa kilka, kilkanaście minut, to technologia może być z nim cały czas. Z naszych badań wynika, że świetne wyniki można uzyskać zwłaszcza w przypadku chorych przewlekle, np. osób z obturacyjną chorobą płuc, po operacjach kardiologicznych, borykających się z dolegliwościami o podłożu psychicznym. Technologia pomaga indywidualnie zarządzać terapią, stając się spersonalizowanym doradcą. Wystarczy system urządzeń pomiarowych dopasowany do rodzaju choroby, laptop z możliwością przeprowadzenia połączeń telekonferencyjnych, elektroniczna ankieta z pomocą której sprawdza się niemierzalne przez sensory parametry. Komunikacja może odbywać się również przez telefon komórkowy. Oczywiście na końcu znajduje się człowiek, lekarz lub pielęgniarka, którzy przekazują pacjentowi kolejne wskazówki. Oprócz elementu medycznego, liczy się aspekt psychologiczny i poczucie, że ktoś czuwa nad naszym zdrowiem. Z innych rozwiązań zwróciłabym uwagę na systemy wspomagające zażywanie leków czy stosowanie się do zaleceń terapeutycznych.

Tutaj może pomagać tzw. teleobecność, czyli roboty pełniące role komunikacyjne z żywym człowiekiem.

Teoretycznie nie ma ograniczeń stosowania telemedycyny. Brakuje nam jedynie dobrych mechanizmów w zakresie technologii dotyku i wykrywania zapachów. Okazują się niezbędne, aby przyspieszyć prace nad robotyką medyczną.

Na pewno dużo do zrobienia jest na polu automatycznej interpretacji wyników badań i parametrów zdrowia. W tym procesie potrzebne jest zaangażowanie czynnika ludzkiego. Duże braki wyodrębnić można w kwestiach podstawowych; choć większość urządzeń wymaga jedynie podstawowej znajomości obsługi smartfona albo komputera, dla pewnej grupy pacjentów może to stanowić problem. Nadal w wielu produktach pokutuje przewaga techniki nad przyjaznością użytkowania. Na szczęście i to się zmienia, tak samo jak swoboda korzystania z komputera i telefonu komórkowego. Mam nadzieję, że firmy więcej uwagi będą przywiązywać do łatwej obsługi swoich produktów. Dla przykładu, w bieżącym roku w Norwegii wprowadzono prawo nakładające na producentów sprzętu obowiązek stosowania zasady tzw. uniwersalnego dostępu. Chodzi o to, aby interfejs użytkowania był prosty dla każdej grupy osób.

Czy rozwój technologii pociąga za sobą zmianę sposobu „dystrybucji zdrowia”?

Nasz telefon komórkowy staje się powoli dostawcą usług zdrowotnych na pierwszej linii. W dodatku dostępnym dla każdego z nas. To zmieni sposób, w jaki postrzegamy ochronę zdrowia oraz będzie wymagało dostosowania się uczestników rynku. Już teraz możemy zmierzyć poziom cukru we krwi, ciśnienie i tętno, wagę, nastrój, jakość snu, zarządzać chorobami przewlekłymi, konsultować się nie tylko ze specjalistami, ale także w ramach mediów społecznościowych.

A to dopiero początek. Pacjenci będą wiedzieli znacznie więcej o swoim zdrowiu i o tym, jak zdrowo żyć. Będą wymagać więcej od systemu ochrony zdrowia: indywidualnego podejścia, łatwego dostępu do usług, wygody komunikacji.

W ślad za tym musi zmienić się system – z modelu tradycyjnego (osobiste wizyty u lekarza) w bardziej elastyczny (konsultacje wideo, on-line).

Ile wspólnego mają innowacje z personalizacją leczenia?

Przed długi czas rozmawialiśmy o potrzebie spersonalizowanej ochrony zdrowia, szukając najlepszych metod realizacji tej idei. Zmiana przyszła z najmniej spodziewanego kierunku – wraz z upowszechnieniem telefonów komórkowych. Oczekiwania pacjentów szybko zdiagnozował i zagospodarował rynek, stając się motorem rewolucji myślenia o tym, jak realizujemy założenia ochrony zdrowia i jak komunikujemy się z pacjentem. Drugim ważnym

Norweskie Centrum Opieki Zintegrowanej i Telemedycyny jest największym na świecie centrum rozwoju i badań w obszarach związanych z e-zdrowiem. Głównym zadaniem ośrodka jest naukowa analiza technologii e-zdrowia z punktu widzenia ich zastosowania w systemach ochrony zdrowia przyszłości, efektywności oraz korzyści dla pacjentów, lekarzy i systemu. Centrum posiada siedzibę w Tromsø i zatrudnia 200 osób.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

31

rozmow y

czynnikiem są na pewno portale społecznościowe i to, jak dziś chorzy mogą porozumiewać się między sobą. Bezpośrednią przyczyną poszukiwania pomocy i porady w sieci było poczucie zagubienia w systemie oraz przestarzałe struktury systemu w stosunku do postępu informatycznego.

wia, świadczeniodawców, firmy komercyjne. I każda ze stron jest lub będzie beneficjentem, niezależnie od obaw i przyzwyczajeń.

Telemedycyna otwiera przed nami nowe szanse. Wideokonferencje pomiędzy ekspertami ochrony zdrowia a pacjentem, monitoring parametrów zdrowotnych, teleopieka – usługi możemy świadczyć efektywniej i wygodniej, wykorzystując dostępne zasoby. Paradoksalnie, mimo obaw o zanik personalnego kontaktu, e-zdrowie powoduje, że o każdego pacjenta możemy zatroszczyć się jeszcze lepiej, poświęcić mu więcej czasu i uwagi, dowiedzieć się w pełni, jakie są jego potrzeby i troski. Do tego chorzy nie muszą już podróżować tylko po to, aby uzyskać prostą poradę. Leczenie w domowych warunkach wiąże się z większym komfortem psychicznym i mniejszym ryzykiem, przykładowo związanym z zakażeniami szpitalnymi.

Na pewno na lepszym gromadzeniu, przetwarzaniu i analizie już dostępnych danych w systemie ochrony zdrowia, dzięki czemu będziemy mogli skuteczniej zarządzać zdrowiem z punktu widzenia populacji oraz w stosunku do każdego przypadku choroby. Szczelniejszy monitoring dostarczy nam obrazu rozwoju zjawisk chorobowych na określonych obszarach. Wiele do zrobienia jest na polu identyfikacji czynników ryzyka, ścieżek rozwoju chorób. Wiedza na ten temat pozwoliłaby opracować precyzyjne usługi profilaktyczne. Proszę zwrócić uwagę, że pracownicy ochrony zdrowia nie oczekują dostępności do ogromnych zasobów danych na temat zdrowia pacjenta, ale dobrze wyselekcjonowanych i wstępnie uporządkowanych informacji, istotnych z punktu widzenia leczenia lub profilaktyki. Musimy zbudować takie systemy, które z jednej strony będą kumulowały dane z różnych źródeł (kartoteka pacjenta, styl życia, aplikacje medyczne itd.), ale z drugiej – będą w stanie analizować dane. Lekarz nie jest w stanie samodzielnie przetworzyć mas danych,

E-zdrowie napędza rozwój innowacji w ochronie zdrowia na kilku frontach: nowych technologii i urządzeń, systemów IT, sposobów dystrybucji świadczeń medycznych i organizacji ochrony zdrowia. Dotyczy wszystkich – lekarzy, pacjentów, decydentów ochrony zdro-

Na czym powinniśmy się skupić, aby jeszcze lepiej wykorzystać dotychczasowe osiągnięcia e-zdrowia?

którymi już dziś dysponujemy. A będzie ich coraz więcej.

Dla samego e-zdrowia ważne jest mierzenie efektów stosowania nowych technologii i lepsze zrozumienie potencjalnych korzyści dla systemu ogółem, pacjentów i lekarzy. W jaki sposób telemedycyna i e-zdrowie zwiększają jakość usług, redukują koszty, pozwalają lepiej świadczyć usługi w łańcuchu ochrony zdrowia? Odpowiedzi na to pytanie oczekują politycy i decydenci odpowiedzialni za strategie ochrony zdrowia.

Jak często norweska ochrona zdrowia sięga do rozwiązań telemedycznych?

Rzeczywistość jest taka, że telemedycyna nie jest jeszcze powszechnie stosowana w Norwegii, poza radiologią oczywiście. Głównymi barierami pozostaje niezmiennie brak zachęt finansowych dla świadczeniodawców korzystających z innowacji. Oprócz tego obserwujemy opór po stronie środowiska medycznego i menedżerów, obawiających się zmian na poziomie struktury zatrudnienia. Ponadto, w Norwegii personel medyczny może dzielić się informacjami w formie elektronicznej z wykorzystaniem bezpiecznego systemu wiadomości.  Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał: Artur Olesch

Foto: www.giraff.org (Giraff Technologies AB)

32

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

praktyk a

200

zapobiegaj Uprawiaj sport na świeżym powietrzu. „Hartuj się”.

Tyle różnego rodzaju wirusów jest odpowiedzialnych za występowanie przeziębień.

Unikaj stresu, znajdź czas na relaks i odpoczynek.

sezon zachorowań

Odżywiaj się zdrowo, jedz dużo warzyw i owoców.

Dobrze się wysypiaj, przewietrz sypialnię przed snem.

Zdecydowanie częściej przeziębiamy się jesienią, zimą i podczas deszczowej pogody – ze względu na zmniejszoną odporność organizmu.

Nie nadużywaj alkoholu, nie pal papierosów.

przeziębienie

Przyczyną przeziębienia nie jest wyziębienie organizmu, ale wirusy przenoszące się drogą kropelkową.

grypa przeziębienie

Kiedy to tylko możliwe, korzystaj ze słońca.

Myj często ręce, nie przegrzewaj mieszkania w zimie.

ból w klatce piersiowej

rozwój objawów

gorączka

bóle

dreszcze

bóle głowy

osłabienie

zatkany nos

ból gardła

rodzaj kaszlu

szybko

często >38°C

silne stawów

często

często

silne

rzadko

rzadko

suchy

często silny

stopniowo

rzadko <38°C

niewielkie głowy

rzadko

rzadko

lekkie

często

często

męczący mokry

łagodny

jak leczyć? 

ROZGRZEJ SIĘ Kiedy czujesz, że „coś cię bierze”, weź ciepłą kąpiel, pij ciepłe napoje w dużych ilościach, np. herbatę z cytryną, jedz zupy.



WITAMINA C może pomóc w pierwszej fazie infekcji

ZADBAJ O DIETĘ Wzbogać dietę w warzywa i owoce. Jeżeli gorączka przekroczy 38°C, możesz ją obniżyć farmakologiczne lub sposobami naturalnymi. W razie potrzeby sięgaj po środki na kaszel, katar oraz zmniejszające ból gardła.

MIÓD łagodzi kaszel.

Nos płucz solą fizjologiczną

GARDŁO warto płukać ciepłą wodą ze szczyptą soli



ODPOCZNIJ Zostań w łóżku przez 2-3 dni i daj sobie czas na powrót do zdrowia.

Dzięki temu unikniesz groźnych powikłań, szybciej się wyleczysz i nie zarazisz kolegów w pracy.

5–7 DNI tyle zazwyczaj trwa infekcja

DO LEKARZA Jeśli po 3 dniach nie ma poprawy, odwiedź lekarza

Źródło: Health Watch Center, materiały własne, poradnikzdrowie.pl, Gazeta Wyborcza. Zdjęcia: iconfinder

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

33

praktyk a

Pułapka dziedziczenia Fo

t o:

ww

w. fr

ee

im

ag

es

.c o

m

Spadek kojarzy się najczęściej z otrzymaniem domu, samochodu, gruntu czy pieniędzy zdeponowanych na rachunku bankowym zmarłego. Zdarza się jednak, że zamiast korzyści majątkowych przejmujemy długi lub spłatę zaciągniętego kredytu.

Adw. Paulina Skwarek Dział Prawny, KAMSOFT S.A.

Dlatego przed podjęciem ostatecznej decyzji, należy dobrze zastanowić się, czy spadek przyjąć czy odrzucić. Szczegółowa analiza majątku spadkodawcy pomoże zabezpieczyć własne interesy i ustrzec się przed problemami.

Kalkulacje należy rozpocząć od zapoznania się z podstawowymi pojęciami związanymi przyjęciem lub odrzuceniem spadku. Definiują je zapisy kodeksu cywilnego (art. 1012 – art. 1024) oraz w przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 640 – art. 644). W tym zakresie szczególną uwagę należy zwrócić na art.

1012 k.c., który wskazuje, w jaki sposób

34

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

możemy przyjąć bądź odrzucić spadek, oraz jakie będą tego konsekwencje.

Zgodnie z przywołanym przepisem, osoba, która została powołana do spadku, może: a) przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (tzw. przyjęcie proste), b) przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), c) spadek odrzucić.

Z powyższego wynika, że mamy dwie możliwości przyjęcia spadku: albo złożymy oświadczenie, w którym przyjmiemy spadek i na mocy tego oświadczenia weźmiemy na siebie całkowitą odpowiedzialność za długi spadkowe

(przyjęcie proste), albo złożymy oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, które ogranicza odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości przedmiotów i praw wchodzących do spadku, czyli do jego aktywów.

Pierwsze rozwiązanie, a więc „proste przyjęcie spadku” (przyjęcie spadku wprost), wybierają zazwyczaj osoby, które mają pełną wiedzę na temat aktywów (np. przedmioty, wierzytelności) oraz pasywów (np. długi) spadku i z tych informacji wynika, że aktywa przeważają. Gdyby się jednak okazało, że wartość długów przewyższa wartość aktywów, wówczas taki spadkobierca ma poważny problem, gdyż ponosi odpowiedzial-

praktyk a

ność za dług spadkowy całym swoim majątkiem.

Przykład: spadkobiercy wydaje się, że spadek po ojcu obejmuje wyłącznie gotówkę w kwocie 50 tys. zł. Składa więc przed notariuszem oświadczenie o prostym przyjęciu spadku. Po złożeniu oświadczenia, okazuje się, że ojciec kilka lat przed śmiercią zaciągnął w banku kredyt w wysokości 100 tys. zł, którego do tej pory nie spłacił. W takiej sytuacji syn jest zobowiązany zwrócić bankowi całą kwotę 100 tys. zł niezależnie od tego, że spadek, który mu przypadł, wynosi tylko 50 tys. zł.

Drugie rozwiązanie, czyli przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, wydaje się korzystniejsze dla osób, które nie wiedzą dokładnie, co wchodzi w skład spadku (więcej aktywów czy pasywów). Korzyść polega na tym, że spadkobierca, który złoży takie oświadczenie, nie odpowiada za długi spadkowe ponad to, co otrzymał w spadku, innymi słowy jego odpowiedzialność ogranicza się do wartości aktywów.

Przykład: spadkobierca nie jest pewien, co wchodzi w skład spadku po zmarłym ojcu. Składa więc w sądzie rejonowym oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Po złożeniu oświadczenia okazuje się, że ojciec kilka lat przed śmiercią zaciągnął w banku kredyt w wysokości 100 tys. zł, którego do tej pory nie spłacił, a wartość stanu czynnego spadku (aktywów) wynosi 50 tys. zł. W takiej sytuacji syn jest zobowiązany zwrócić bankowi wyłącznie kwotę 50 tys. zł, gdyż tyle wynosiła wartość aktywów należących do przyjętego spadku. Syn ograniczył swoją odpowiedzialność względem wierzycieli ojca poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia.

rejonowym, zgodnym z miejscem zamieszkania lub pobytu, u notariusza lub w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Ustawodawca dał spadkobiercom wolną wolę, co do tego, czy chcą spadek przyjąć, czy może chcą go odrzucić. Trzeba jednak pamiętać, że ta swoboda jest ograniczona terminem.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania.

Może się jednak okazać, że osoba otrzyma informację o tym, że jest spadkobiercą kilka lat po śmierci spadkodawcy. Początek sześciomiesięcznego ter-

minu dla każdego spadkobiercy będzie ustalany indywidualnie i może się zakończyć w różnym czasie.

Co istotne, spadkobierca, który w ciągu sześciu miesięcy nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, wbrew powszechnie panującemu poglądowi nie wyraża w ten sposób braku chęci spadkobrania, lecz wręcz odwrotnie – przyjmie spadek wprost, a więc z całą odpowiedzialnością za długi spadkowe.

Podsumowując, nie zawsze otrzymany spadek powiększy majątek spadkobiercy. Może się okazać, że spadek wyrządzi więcej szkody, stąd niezbędna jest skrupulatna analiza stanu majątku spadkodawcy. 

Zamiast pieniędzy i dodatkowego majątku – długi i kredyty do spłacenia.

Spadek może mieć drugie dno.”

Formalności W momencie, gdy zdecydujemy się przyjąć bądź odrzucić spadek, należy ustalić, gdzie złożyć odpowiednie oświadczenie. Zgodnie z art. 640 kpc, oświadczenie składa się na trzy sposoby: w sądzie

Foto: www.freeimages.com

Z kolei nad odrzuceniem spadku powinny zastanowić się osoby, które wiedzą, że spadkodawca miał liczne długi, i długi te prawdopodobnie przekraczają wartość stanu czynnego spadku. Takie oświadczenie powoduje, że nic nie otrzymamy ze spadku, ale też nikt nie pociągnie nas do odpowiedzialności za ewentualne długi spadkowe.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

35

praktyk a

36

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

praktyk a

Copyright: European Commission

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

37

praktyk a

CO NOWEGO?

ELEGANCJA POMIARU

NA DOBRY POCZĄTEK DNIA

Od XIV wieku zegary pozwalają ludziom mierzyć czas. Najwyższa pora, by w XXI wieku osiągnęły nowy poziom zaawansowania technologicznego, integrując się z naszym ciałem i rytmem organizmu. Withings wprowadza na rynek nową generację urządzeń monitorujących parametry ruchu i zdrowia pod postacią wysublimowanych, eleganckich zegarków. Mają stanowić alternatywę dla tradycyjnych, nowocześnie – ale nie zawsze ładnie – wyglądających trackerów zdrowia. Withings Activité stylowo prezentuje się na ręce, do tego zmierzy dystans i wysiłek fizyczny (spalone kalorie), monitoruje sen, pełniąc ponadto rolę budzika. Wszystkie dane przesyłane są bezprzewodowo do smartfona (iPhone).

Głęboki sen i łagodna pobudka to dobry początek dnia i więcej energii. Kolejna premiera od Withings. Urządzenie pod nazwą Aura to inteligentne centrum zarządzania nocnym odpoczynkiem. Sensor umieszczony pod materacem sprawdza na bieżąco naszą aktywność nocną. Budzik w formie lampy emituje światło wspomagające wydzielanie hormonu snu (melatoniny) wieczorem. Z kolei rano niebieskie światło i łagodna muzyka zapewnią bezstresową pobudkę w najlepszym dla organizmu momencie (fazie płytkiego snu). Wszystkie dane przesyłane są na telefon komórkowy, gdzie można śledzić statystyki cyklu snu.

SZTUCZNA ŚLEDZIONA ULECZY SEPSĘ?

STABILIZUJĄCA DRŻENIE RĄK ŁYŻKA

Posocznica – nadmierna reakcja organizmu na infekcję o gwałtownym przebiegu, często kończąca się śmiercią (ok. 50% przypadków w Polsce). Jak donosi The Nature, Donald Ingber z Uniwersytetu Harwarda opracował urządzenie, potrafiące wychwytywać – dzięki pierścieniom pola magnetycznego – do 90% bakterii i toksyn, pełniące tym samym rolę sztucznej śledziony.

Naukowcy są jednak sceptyczni co do praktycznego zastosowania wynalazku – większość przypadków sepsy nie jest związana z zakażeniami bakteryjnymi.

U osób w starszym wieku oraz cierpiących na niektóre choroby reumatyczne i neurologiczne (np. choroba Parkinsona) występuje uciążliwe drżenie rąk, utrudniające spożywanie posiłków i ograniczające jakość życia. Firma LiftLabs opracowała specjalną łyżkę kompensującą. Zastosowanie ponad 100 różnych algorytmów pozwoliło uzyskać stabilizację drżenia na poziomie 70%. Efekt: łatwiejsze spożywanie posiłków, utrzymanie pokarmu na łyżce mimo wibracji, większy komfort psychiczny jedzenia poza domem.

Źródło/zdjęcia: Withings, Harvard Wyss Institute, Science Magazine, LiftLabs

38

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

o p ini e

DNA. Etyczna spirala

dyskusja

Czy powszechne sekwencjonowanie ludzkiego genomu to obietnica nowych terapii czy zagrożenie społeczną selekcją? Prezentujemy opinie ekspertów nawiązujące do artykułu z numeru 8/2014.

Prof. dr hab. Ewa Bartnik Instytut Genetyki i Biotechnologii, Wydział Biologii Uniwersytetu Warszawskiego Instytut Biochemii i Biofizyki PAN

Testy genetyczne – a tak naprawdę badania naszego DNA – to bardzo szerokie pojęcie. Dotychczas najczęściej obejmowały badanie pojedynczego genu – pod kątem sprawdzenia diagnozy choroby, ustalenia czy zdrowa osoba ma gen, który może spowodować chorobę w późniejszym wieku czy też zwiększyć znacząco ryzyko zachorowania. Prawie zawsze takie testy były wykonywane na zlecenie lekarza i interpretowane przy udziale osób mogących udzielić informacji o znaczeniu uzyskanego wyniku.

Ponieważ ustalanie sekwencji naszego DNA robi się coraz tańsze (choć cena 1000 dolarów nie dotyczy całego ludzkiego DNA, ale tylko jego niewielkiej części kodującej białka, i nie obejmuje analizy bioinformatycznej) jesteśmy już w miejscu, gdzie sporo osób stać – lub niebawem będzie stać – na analizę całego DNA. To rodzi nowe problemy.

Nawet jeśli takie badanie jest robione w układzie lekarz-pacjent (np. przy ustaleniu przyczyny problemów neurologicznych), mogą wystąpić problemy z tzw. incidental findings (wyniki przypadkowe, uzyskane przy okazji szukania czegoś konkretnego, jak przyczyna choroby). Nie ma pełnej zgody, co zrobić z takimi wynikami, szczególnie, że nie-

które z nich mogą informować o predyspozycjach do chorób takich jak nowotwory czy inne ciężkie dolegliwości. Tu rozwiązaniem może być rodzaj zgody na uzyskiwanie informacji z badania DNA: czy pacjent (lub jego przedstawiciel, na ogół rodzic w przypadku osób niepełnoletnich) ma być poinformowany tylko o wyniku poszukiwań przyczyny istniejącej choroby, czy też o innych uzyskanych wynikach? Na ogół przyjmuje się, że nie bada się u osób niepełnoletnich genów powodujących choroby u osób dojrzałych. Chyba, że można coś zrobić, by nie dopuścić do choroby.

Sytuacja jest jednak bardziej skomplikowana. Większość ludzkich chorób i przypadłości (cukrzyca, nadciśnienie,

Trzy różne firmy wykonujące testy DNA, dostarczyły pewnemu dziennikarzowi trzy odmienne wyniki ryzyka zawału serca.”

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

39

o p ini e

choroby układu krążenia i przeważająca część nowotworów) nie wynika ze zmian w jednym genie, ale z interakcji wariantów bardzo wielu genów i środowiska.

W literaturze fachowej znaleźć można szereg prac wskazujących, że pewne warianty genów wpływają na ryzyko wystąpienia określonych chorób. Problem polega na tym, że badania te dają wyniki typu np. „ryzyko wyższe o 10%” czy „niższe o 15% niż średnie ryzyko populacyjne”.

To powoduje sytuacje, w których np. trzy różne firmy testujące ryzyko zawału serca u pewnego dziennikarza, dostarczyły mu trzy odmienne wyniki – znacznie

podwyższone, typowe dla populacji i obniżone. Czyli w zasadzie nie dostarczyły – i nie mogły przy obecnym stanie wiedzy – dostarczyć żadnej sensownej informacji. Konsument nie jest w większości krajów chroniony przed po prostu marnowaniem pieniędzy, a także uzyskiwaniem bezwartościowych informacji.

Dr Sara C. Hull

Co wiemy tak naprawdę o determinantach zdrowia zapisanych w DNA?

Narodowy Instytut Badań Ludzkiego Genomu (NHGRI) Departament Bioetyki, Narodowy Instytut Zdrowia (USA)

Ten ostatni przykład pokazuje dodatkowe problemy, gdy wychodzi się z kliniki na ulicę, a dokładniej do Internetu.

Nie ma ani zasad, ani standaryzacji wielu testów pojedynczych genów – czy coraz częściej, wielu genów lub nawet ca-

Dopiero zaczynamy rozumieć, jak z pomocą genetyki udoskonalać zdrowie. Ciągle jeszcze potrzebujemy wielu badań w tym temacie. Dla przykładu, coraz częściej wiedzę o genetycznych uwarunkowaniach chorób wykorzystuje się w konkretnych terapiach. Moi koledzy w Narodowym Instytucie Badań Ludzkiego Genomu przewidują jednak, że

łego DNA – dostępnych w Internecie.

W USA, Federal Drug Administration zakazał jednej z takich firm sprzedawania konsumentom testów dających prognozy dotyczące zdrowia. Firma może badać m.in. cechy związane z pochodzeniem geograficznym. Ale w naszym kraju również dostęp do testów jest coraz powszechniejszy. Moim zdaniem nie mają one większego sensu. Dietę, ćwiczenia czy krem do twarzy trzeba dobierać nie na postawie DNA, ale na podstawie konsultacji z fachowcem. Nie można tego obecnie łatwo określić na podstawie DNA. 

upłyną dekady, zanim genomika zostanie w pełni zintegrowana z opieką zdrowotną.

Z sekwencjonowaniem ludzkiego DNA wiąże się wiele obaw: dyskryminacja genetyczna, segregacja dzieci z określonymi predyspozycjami, udoskonalanie ludzi.

Musimy oczywiście mieć cały czas na uwadze ryzyko związane z genetyczną dyskryminacją i innymi potencjalnymi niebezpieczeństwami nowych odkryć.

Jako społeczeństwo zaczynamy to powoli dostrzegać. Wiele lekcji wynieśliśmy z przeszłości. Powstają nowe ramy prawne, jak chociażby ustawa zapobiegająca dyskryminacji, wynikającej z zapisu informacji genetycznych. W Stanach Zjednoczonych ma m.in. położyć kres przypadkom nierówności w zakresie ubezpieczeń zdrowotnych i miejsc pracy.

Niepokoi mnie ślepy entuzjazm i ekscytacja stosowaniem wyników badań DNA już dziś.”

40

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

o p ini e

Prenatalne badania DNA cieszą się rosnącą popularnością. Czy lada dzień nie staną się pokusą dla rodziców, aby planować przyszłość dziecka na podstawie predyspozycji genetycznych?

Moim zdaniem rodzice powinni mieć wolny wybór w zakresie planowania rodziny na podstawie zapisów informacji genetycznej. Z drugiej strony jestem lekko zaniepokojona. Szybkie wprowadzenie pełnego prenatalnego sekwencjonowania genomu może potencjalnie wprowadzać niepewność i dezorientację w decyzjach dotyczących reprodukcji, poprzez dostarczenie nowych informacji o niejasnym powiązaniu z przyszłością dziecka. Dlatego informacje z sekwencjonowania wymagają pogłębiania z pomocą innych badań, tak aby przyszli rodzice mieli pełny i pewny obraz na temat stanu zdrowia potomka. Nadal jednak nasza wiedza w tym zakresie jest niepełna i upłynie wiele lat, zanim uzyskamy 100% solidność w prognozowaniu zdrowia i chorób.

Kiedy testy DNA mają sens, a kiedy mogą być wątpliwe etycznie?

Test genetyczny powinno się stosować wówczas, kiedy mamy wystarczającą wiedzę naukową, która pozwoli nam wykorzystać uzyskane informacje zgodnie z celem badania. Przykładowo, mówimy o wykorzystaniu badań DNA dla wykrywania konkretnych schorzeń albo w charakterze badań screeningowych, na podstawie których będzie możliwe zastosowanie wczesnej profilaktyki lub udoskonalanie stanu zdrowia pacjenta. Po drugie, badania genetyczne uzasadnione są także wtedy, gdy szukamy odpowiedzi naukowych na pytania ważne z punktu widzenia społeczeństwa jako całości.

Tutaj jednak należy pamiętać o tym, że o zasadności niektórych analiz powinno decydować całe społeczeństwo, a nie tylko naukowcy. Problemy etyczne zaczynają się w miejscu, gdy stosujemy technologie zanim dowiemy się, czy przynoszą one jakiekolwiek korzyści i zanim wystąpi zgoda, co do zasadności czy celowości ich stosowania.

Jest Pani optymistką czy pesymistką , gdy mowa o sekwencjonowaniu DNA? Jestem ostrożną optymistką. Niepokoi mnie ślepy entuzjazm, co do korzyści i ekscytacja stosowaniem wyników badań DNA już dziś, zanim dokładnie dowiemy się, co oznaczają poszczególne informacje zapisane w genach. Technologie genetyczne mają ogromny potencjał. Na szczęście podejmujemy zdecydowane kroki, dzięki którym ich zastosowanie w przyszłości powinno być zabezpieczone pod względem etycznym.

Prawo zapobiegające dyskryminacji genetycznej jest coraz lepiej skonstruowane, powstają komisje bioetyczne złożone z ekspertów różnych dziedzin, pełniące rolę organów kontrolnych. Jestem przekonana, że tak wrażliwy obszar, jakimi są testy DNA, można realizować w sposób etyczny. Najważniejsze, aby prowadzić otwarty dialog ze społeczeństwem, wyjaśniać zagrożenia i szanse, omawiać budzące obawy tematy. 

reklama

POLAND 2014

WARSAW 3-5 XII The 12th International Conference

of the Polish Pharmacoeconomics Society

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

41

o p ini e

Komu niebo, komu piekło?

Krzysztof Macha Ekspert Pracodawców RP

42

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

W końcu wakacji trafiło w moje ręce dzieło monumentalne – „Kultura ludowa Słowian” Kazimierza Moszyńskiego, wydana w latach 1929 -1939. W swoim czasie tomy te były pierwszym w Europie syntetycznym opracowaniem ludowej kultury tak dużej grupy etnicznej; współczesny reprint dodatkowo jest jeszcze hołdem gigantycznej pracy wykonanej przez Profesora. Zaczytałem się, zachwyciłem, zatonąłem... Większość przekazów pełna jest strachów, duchów, czarowników czy zmór. Czytając księgi

jakże łatwo zrozumieć, skąd u nas Polaków czarnowidztwo, przepowiadanie nieszczęść, zawiść. A zwłaszcza niewiara! Na przykład taka, jaką znaleźć można badając intencje powoływania konsultantów krajowych, którym MZ z jednej strony ufa, bo ich powołuje, a równocześnie nie ufa, bo buduje system kontroli ich postaw i relacji.

No tak, a przecież miało być o Forum Ochrony Zdrowia w Krynicy, które odbyło się w ramach Forum Ekonomiczne-

większe niż inne panele. Niestety, w tym roku w Krynicy głównie można się było dowiedzieć, że zabraknie nam pieniędzy i lekarzy, że demografia nieubłagalnie wykona swój wyrok na budżecie państwa, że trzeba rozwiązać problemy dyrektywy transgranicznej, że nie będzie na razie kontraktowania, że…

Foto: www.freeimages.com

Foto: www.freeimages.com

o p ini e

Jednym z bodaj najmniej oklepanych tematów obrad były Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, o których już tutaj pisałem. ZIT-y zmienią mapę realizacji inwestycji infrastrukturalnych w Polsce i choć ich głównym celem jest koordynacja działań inwestycyjnych w aglomeracjach, to pominięcie w planach zdrowotnych ZIT całego środowiska przedsiębiorców medycznych (w samych POZ-ach pracuje ponad 20 tysięcy lekarzy!) wydaje się być kulą u nogi tego projektu, a już na pewno katastrofą w rozumieniu konstytucji RP.

Co stanie się po 1 stycznia 2015 r., kiedy pieniądze przesunięte zostaną na onkologię?”

go od 2 do 4 września! Jednak decyzja o wyborze Donalda Tuska na prezydenta Unii Europejskiej spowodowała, że w Krynicy dało się wyczuć niepewność aktualnego spojrzenia na politykę zdrowotną. Zauważalna była płochość resortu (nieobecność ministra B. Arłukowicza w kontekście wprowadzania pakietu onkologicznego i kolejkowego nie da się chyba wytłumaczyć pilnowaniem spraw resortu w stolicy), ale i wątpliwości pozostałych stron dialogu. Czuło się miecz listopadowych wyborów wiszący

nad głowami samorządowców, a z kolei reprezentanci świadczeniodawców niepewnie pytali, co i jak będzie się działo po 1 stycznia 2015 r., skoro pieniądze przesunięte zostaną na onkologię kosztem reszty katalogu procedur medycznych. Kto znajdzie się w niebie, kto trafi do piekła?

Sektor prywatny chce być istotnym użytkownikiem publicznych mechanizmów implementowanych w ochronie zdrowia. Poprzez jakość, efektywność i budowanie komfortu (traumatycznych przecież z gruntu) procesów leczenia ma typowe dla biznesu narzędzia do wspierania publicznych działań. A korzystając z funkcji pomocniczości potrafi wyręczać państwo tam, gdzie jest ono niewydolne. Dziwi więc, że samorządowcy po prostu zapomnieli o swoim partnerze w zdrowiu. Ale czy zapomnieli?

Za jedno z ciekawszych wystąpień podczas FOZ można uznać wypowiedź prof. Jerzego Stępnia, jednego z twórców naszej konstytucji, byłego Prezesa Sądu Najwyższego, który zgromadzonym na Forum przypomniał art. 20 konstytucji RP: „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.”

Z perspektywy przytoczonej debaty o ZIT wydaje się, że profesor Stępień paragraf ów właśnie przypomniał. 

Zdrowie w Krynicy ma swoją markę, a od kiedy jednym z organizatorów FOZ stali się medyczni pracodawcy, sesje Forum mają grono słuchaczy wyraźnie

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

43

o p ini e

Odwaga ratuje życie Polacy niechętnie udzielają pierwszej pomocy. Czy wynika to z naszych obaw czy niewiedzy? Marzena Wawryniuk – ratownik medyczny Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu – radzi, co robić w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia.

Co najczęściej powstrzymuje nas przed udzieleniem pierwszej pomocy?

Największe bariery tkwią w nas samych, zaliczam do nich strach i niewiedzę. Jednak pamiętajmy, że konieczność udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej jest ściśle określona przez Kodeks Karny. Szkodzimy tylko wtedy, gdy nie podejmujemy żadnych działań. Udzielanie pierwszej pomocy, wsparcie psychiczne jest na wagę czyjegoś życia i zdrowia, czego nie da się realnie wycenić.

44

Foto: www.freeimages.com

Jakie zna Pani mity dotyczące udzielania pierwszej pomocy?

Jest ich wiele, podam tylko kilka przykładów: „lepiej nie dotykać, bo można coś źle zrobić”, „podczas napadu drgawek – włożyć coś w usta”, „poparzenia zabezpieczyć olejem”, „boję się, że połamię żebra podczas reanimacji i człowiek przez to umrze”.

Jakie objawy u osoby poszkodowanej sygnalizują bezpośrednie zagrożenie życia?

Jak wskazują statystyki, mniej więcej połowa Polaków przyznaje, że nie potrafi prawidłowo udzielać pierwszej pomocy.

Jednak od kilku lat coraz większą uwagę przywiązuje się do szkoleń nowych kierowców, prowadzone są ciekawe kampanie społeczne, zakłady pracy realizują własne szkolenia. To daje nadzieję na zmiany w przyszłości.

Mogą to być takie wskazówki, które na pierwszy rzut oka nie wydają się poważne, tj. utrata przytomności, świszczący oddech, splątanie, ból w klatce piersiowej, trudności w mówieniu, osłabienie jednej strony ciała, a także utrata dużej ilości krwi, uogólnione drgawki, brak możliwości oznaczenia oddechu oraz krążenia.

Wiem, że wiedza osób nie mających bezpośredniego związku z zawodem medycznym, jest wystarczająca do udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.

Sądzę, że problem tkwi w odwadze, a raczej bardziej w jej braku. Tkwi również w deficycie wiary w samego siebie i we własne umiejętności.

Od czego zacząć udzielanie pierwszej pomocy w stosunku do osoby, która traci przytomność?

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Po pierwsze: od szybkiej oceny miejsca zdarzenia i zapewnienia bezpieczeństwa sobie oraz osobie poszkodowanej.

Natychmiast wzywamy pomoc specja-

listyczną, bądź konkretnie wskazujemy osobę, która będzie odpowiedzialna za jej wezwanie. Następnie należy ocenić przytomność, stan ogólny poszkodowanego, skontrolować oddech i ocenić jego obecność bądź brak. Podobnie w przypadku krążenia. W ostatniej kolejności konieczne jest podjęcie działań zgodnych ze stanem pacjenta i z obowiązującymi wytycznymi.

Wiele osób obawia się o swoje bezpieczeństwo.

Można je sobie zapewnić przez używanie sprzętu ochrony osobistej: rękawiczek, maseczki. W przypadku wypadków drogowych – użycie trójkąta bezpieczeństwa i wyjęcie kluczyków ze stacyjek samochodów uczestniczących w wypadku. Wszystko zależy od zaistniałej sytuacji. Należy też ocenić, czy istnieje ryzyko źródeł ognia lub toksyn.

Pamiętajmy o osobach pod wpływem środków odurzających i ich często zaskakujących reakcjach, ponieważ ratownik może być uznany za wroga i zagrożenie. Tak naprawdę wszystko jest w naszych rękach.  Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała: Dagmara Stolarczyk

o p ini e

Zasady pierwszej pomocy Wezwanie pomocy Będąc świadkiem zdarzenia, należy zadzwonić pod jeden z numerów alarmowych i przekazać dyspozytorowi następujące informacje: GDZIE? Miejsce wypadku (adres, opis miejsca, punkty charakterystyczne); CO? Rodzaj wypadku (np. wypadek samochodowy, atak padaczki, utonięcie); ILE poszkodowanych osób (dodatkowo czy są to dzieci czy dorośli) i w jakim stanie się znajdują; JAKA pomoc została udzielona; KIM JESTEŚ? – imię i nazwisko, numer telefonu.

Nigdy nie rozłączamy się jako pierwsi, ponieważ dyspozytor może mieć dodatkowe pytania.

Nagłe zatrzymanie krążenia ● Pierwsze kroki to ocena sytuacji i bezpieczeństwa miejsca zdarzenia, a następnie sprawdzenie reakcji poszkodowanego. Aby ocenić stan osoby poszkodowanej, należy do niej podejść, delikatnie potrząsnąć za ramiona i głośno zapytać, np. „Czy coś się stało?”. ● Poszkodowany jest przytomny: należy wezwać karetkę i udzielić pierwszej pomocy, stosownej do sytuacji np. opatrzyć rany. ● Poszkodowany jest nieprzytomny: należy wezwać pomoc, a następnie udrożnić drogi oddechowe – lekko odchylić głowę do tyłu i unieść żuchwę. ● Kolejny krok to ocena oddechu: widzę (jak klatka piersiowa się unosi), słyszę (jak poszkodowany oddycha), czuję (ruch powietrza na policzku). Ocena oddechu powinna trwać ok. 10 sekund – w tym czasie powinno wyczuć się przynajmniej dwa prawidłowe oddechy. ● Poszkodowany oddycha prawidłowo: niezbędne jest wezwanie pogotowia i ułożenie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej. Do przyjazdu karetki należy dbać o drożność dróg oddechowych i kontrolować oddech. ● Poszkodowany nie oddycha: konieczne jest wezwanie pogotowia lub, jeśli osoba udzielająca pomocy nie jest sama – wysłanie kogoś po pomoc, a następnie rozpoczęcie uciskania klatki piersiowej – 30 uciśnięć na głębokość 4–5 cm, w tempie 100 uciśnięć na minutę. Następnie wykonać dwa oddechy ratow-

nicze. Czynności należy powtarzać do przyjazdu karetki, przywrócenia oddechu lub do momentu wyczerpania sił osoby udzielającej pomocy.

Omdlenie ● Ułożyć osobę poszkodowaną na plecach i ocenić jej stan. ● Jeśli poszkodowany oddycha: zapewnić dostęp świeżego powietrza (poluzować odzież, otworzyć okna itp. ● Unieść nogi do góry, ok. 30 cm ponad podłoże. Nie można podawać nic do picia i polewać twarzy poszkodowanego wodą. ● Utrata przytomności w przypadku omdlenia trwa zazwyczaj ok. 30 sekund. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny dłużej niż 3 minuty, trzeba ułożyć go w pozycji bezpiecznej i wezwać pomoc specjalistyczną. Do przyjazdu karetki pogotowia regularnie kontrolować oddech. ● Kiedy poszkodowany odzyska przytomność, warto poprosić go, by pozostał przez chwilę w pozycji leżącej i pionizował się stopniowo. Zbyt szybka zmiana pozycji może doprowadzić do ponownego omdlenia.

Krwawienie z nosa ● Poprosić osobę poszkodowaną, by usiadła i pochyliła głowę w kierunku klatki piersiowej. ● Ścisnąć lekko skrzydełka nosa, poniżej części kostnej. W tym czasie powinno się oddychać przez usta. ● Przygotować (w miarę możliwości) zimny okład na grzbiet nosa lub okolice karku.

● Po około 10 minutach krwawienie powinno ustać. ● Jeśli krwawienie nie ustaje, konieczne jest wezwanie pomocy i uciskanie skrzydełek nosa, do przyjazdu karetki pogotowia.

Atak drgawek ● Odsunąć z okolicy poszkodowanego niebezpieczne przedmioty i zapewnić ochronę głowy przed obrażeniami. ● Nie można powstrzymywać na siłę drgawek i wkładać jakichkolwiek przedmiotów między zęby. ● Napad trwa zwykle 2–3 minuty, w tym czasie ważne jest zachowanie spokoju. ● Po ataku powinno się ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, udrożnić drogi oddechowe i kontrolować oddech. ● Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, doznał obrażeń, atak trwał dłużej niż 5 minut lub jest to osoba nieznajoma, konieczne jest wezwanie pogotowia.

Oparzenie termiczne I stopnia ● Oparzone miejsce należy schładzać wodą przez około 15 minut lub do czasu, kiedy ból ustąpi (woda nie może być lodowata). ● Jeśli oparzenie dotyczy części ciała, którego nie można zanurzyć w wodzie, powinno się przygotować chłodny kompres i wymieniać go, gdy będzie ciepły. ● Następnie warto przykryć ranę jałowym opatrunkiem. Nie można smarować maścią oparzonego miejsca i używać opatrunków z waty.  Bibliografia u autorki.

Największą krzywdę poszkodowanym wyrządzamy wówczas, kiedy boimy się pomóc.”

Fo

t

w o:

.f r ww

e

e im

ag

es

.c o

m

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

45

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Monitor zjawisk epidemiologicznych Łukasz Stopa, Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A. KOSZTY OGÓLNE LECZENIA

KOSZTY GRYPY I PRZEZIĘBIENIA

KOSZTY ALERGII

ZMIANA MIESIĘCZNA W sierpniu W STOSUNKU DO lipca

60 042 zł

55 468 zł

1 565 zł

lipiec 2014

sierpień 2014

lipiec 2014

wartość zmiany

–4 574 zł



1 477 zł sierpień 2014

wartość zmiany

–88 zł



1 770 zł

1 263 zł

lipiec 2014

sierpień 2014

wartość zmiany

–507 zł



DANE ZA 2014 ROK ZE ZMIANĄ W STOSUNKU DO 2013 ROKU

726 656 zł

736 889 zł

26 890 zł

31 651 zł

21 129 zł

21 880 zł

rok 2013

rok 2014

rok 2013

rok 2014

rok 2013

rok 2014

wartość zmiany

+10 233 zł



wartość zmiany

+4 761 zł



wartość zmiany

+751 zł



* wszystkie dane w tekście i tabeli – w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

Koszty całkowite W sierpniu zanotowaliśmy najniższe w 2014 roku koszty ogólne (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców). Wyniosły one 55 468 zł i były o 4574 zł niższe od danych z poprzedniego miesiąca oraz o 243 zł niższe od danych z ubiegłego roku.

Według obliczonych na 2014 rok prognoz, koszty ogólne w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniosą 737 tys. zł i będą o 10 233 zł wyższe od danych z ubiegłego roku.

Województwo dolnośląskie, mazowieckie i podlaskie to trzy regiony, w których koszty ogólne w sierpniu osiągnęły najwyższy poziom (przekroczyły 60 tys. zł).

Na przeciwległym biegunie znalazło się województwo opolskie i świętokrzyskie z kosztami poniżej 47 tys. zł.

We wszystkich badanych regionach zanotowaliśmy w sierpniu spadek kosztów w stosunku do lipca. Największy – w województwie kujawsko-pomorskim i dolnośląskim. Najmniejszy – w województwie opolskim i warmińsko-mazurskim.

Według prognoz, w 2014 roku w dwóch regionach koszty ogólne przekroczą 900 tys. zł (województwo dolnośląskie i mazowieckie). Najniższe koszty zanotujemy w województwie lubelskim i opolskim.

46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Grypa i przeziębienie O 88 zł (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) spadły w sierpniu – w stosunku do lipca – koszty grypy i przeziębienia, wynosząc ostatecznie 1477 zł. W porównaniu do analogicznego okresu w ubiegłym roku, obserwujemy wzrost kosztów o 414 zł.

Z naszych prognoz na 2014 rok wynika, że koszty grypy i przeziębienia wzrosną w stosunku do 2013 roku o 4,8 tys. zł, osiągając kwotę 31 651 zł.

W województwie mazowieckim, dolnośląskim, pomorskim, zachodniopomorskim i lubuskim koszty grypy i przeziębienia przekroczyły w sierpniu 1,5 tys. zł. Najmniejsze koszty zanotowaliśmy w województwie lubelskim, warmińskomazurskim, podkarpackim i świętokrzyskim.

W trzech regionach koszty grypy i przeziębienia – w sierpniu, w stosunku do lipca – wzrosły. Poziom tych wzrostów był jednak stosunkowo niewielki.

Mowa o województwie zachodniopomorskim, opolskim i małopolskim. Największy spadek kosztów zanotowaliśmy w województwie kujawsko-pomorskim.

Do regionów o najwyższych kosztach grypy i przeziębienia w 2014 roku zaliczymy województwa: mazowieckie, dolnośląskie i podlaskie. Najniższe koszty cechować będą województwa warmińsko-mazurskie i świętokrzyskie.

Alergia 1263 zł (w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) wyniosły w sierpniu koszty alergii. Ich poziom był o 507 zł niższy w porównaniu do poprzedniego miesiąca oraz o 130 zł niższy w stosunku do danych z ubiegłego roku.

Według przygotowanych na 2014 rok prognoz, koszty alergii wyniosą 21 880 zł i będą o 751 zł wyższe od tych uzyskanych w analogicznym okresie w ubiegłym roku.

W województwie dolnośląskim, mazowieckim i pomorskim, w sierpniu koszty alergii przekroczyły 1,4 tys. zł. Najmniej kosztotwórczymi regionami były województwa: kujawsko-pomorskie, świętokrzyskie i opolskie (koszty nie przekroczyły 1 tys. zł).

We wszystkich badanych regionach – w sierpniu, w stosunku do poprzedniego miesiąca – zanotowaliśmy znaczący spadek kosztów. Najmniejszy jego poziom (19%) dotyczył województwa opolskiego. Największy (sięgający 44%) – zaobserwowaliśmy w województwie kujawsko-pomorskim.

Według prognoz na 2014 rok, najbardziej kosztotwórczymi regionami pod względem kosztów alergii będą województwa: mazowieckie, dolnośląskie (koszty powyżej 25 tys. zł). Najmniejsze koszty zanotujemy w województwie warmińsko-mazurskim (poniżej 15 tys. zł). 

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

Koszty ogólne w sierpniu osiągają najniższą wartość w roku.”

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

prognoza

LIPIEC

PAŹDZIERNIK

prognoza

LUTY

MARZEC

MAJ

CZERWIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

47

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

Sierpień to ostatni miesiąc niskich kosztów grypy i przeziębienia.”

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

prognoza

LIPIEC

PAŹDZIERNIK

48

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

prognoza

LUTY

MARZEC

MAJ

CZERWIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

LISTOPAD

prognoza

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

Koszty alergii w sierpniu są wyjątkowo niskie.”

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

PAŹDZIERNIK

prognoza

LISTOPAD

prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

49

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Struktura dystrybucji leków Łukasz Stopa Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A. STATYSTYKA MIESIĄCA (sierpień 2014) ORAZ TRENDY W STOSUNKU DO lipca 2014

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE LEKU

16,41 zł



ŚREDNIA LICZBA PACJENTÓW W APTECE

3170 osób 

152 tys. zł



POZIOM REFUNDACJI

27,0 %



ŚREDNIA WARTOŚĆ TRANSAKCJI

20,40 zł



WARTOŚĆ SPRZEDAŻY NA PACJENTA

47,95 zł



DZIEŃ/GODZINA O NAJWIĘKSZYM OBROCIE

TYDZIEŃ Z NAJWIĘKSZĄ LICZBĄ KLIENTÓW

NAJWIĘKSZY WZROST SPRZEDAŻY

czwartek | 10.00–11.00

8–14 sierpnia

brak

Omówienie sytuacji bieżącej Sierpniowy obrót w statystycznej aptece osiągnął wartość 152 tys. zł. W porównaniu do lipca ubiegłego roku spadł o 4 tys. zł, w stosunku do lipca 2014 – zmalał o 13,5 tys. zł. 2 mld 135 mln zł to wartość całego rynku farmaceutycznego w sierpniu. Jest to o 176 mln zł mniej od wartości z poprzedniego miesiąca oraz o 7,1 mln zł więcej od danych z sierpnia ubiegłego roku.

Obrót w wysokości 2 054 500 zł zanotuje w 2014 roku statystyczna apteka, według obliczonych na ten okres prognoz. Poziom obrotu będzie o 0,8% wyższy od zanotowanego w 2013 roku oraz o 5,9% większy od danych z 2012 roku.

Wartość całego rynku w 2014 roku wyniesie 28,6 mld zł (o 821 mln zł więcej w stosunku do 2013 roku oraz o 2 mld zł więcej w stosunku do 2012 roku).

50

ŚREDNI OBRÓT W APTECE

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

W 2014 roku wartość refundacji wyniesie 7,6 mld zł i będzie o 444 mln zł wyższa od poziomu refundacji w 2013 roku oraz o 627 mln wyższa od poziomu refundacji w 2012 roku.

Zarówno w przypadku recept pełnopłatnych, recept refundowanych jak i sprzedaży odręcznej, w sierpniu zanotowaliśmy spadek obrotów na poziomie statystycznej apteki (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Największy poziom korekty ujemnej wystąpił w przypadku sprzedaży na recepty refundowane (o 9,7%). Recepty pełnopłatne notują obniżkę o 9,1%, natomiast wartość sprzedaży odręcznej spada o 5,9%. W stosunku do sierpnia ubiegłego roku, największy spadek obserwujemy dla sprzedaży na recepty refundowane (o 3,1%), recepty pełnopłatne zanotowały redukcję o 2,5%, a sprzedaż odręczna o 2,3%.

Przez cały sierpień tylko w jednym dniu sprzedaż w statystycznej aptece przekroczyła poziom 8 tys. zł (a dokładnie 14 sierpnia). W pozostałych dniach miesiąca wartość obrotu nie przekraczała 7 tys. zł. Tak wysoki poziom sprzedaży w tym dniu jednak nie dziwi – 15 sierpnia był dniem wolnym od pracy, z kolei kolejne dwa dni to sobota i niedziela.

Klienci skumulowali zakupy przed długim weekendem. Najlepszym pod względem obrotu dniem tygodnia był czwartek.

W tym dniu wartość sprzedaży w statystycznej aptece wyniosła 6 710 zł.

We wszystkich badanych kategoriach terapeutycznych zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży na poziomie statystycznej apteki. Największy jego poziom występuje w przypadku produktów dermatologicznych, które w poprzednim miesiącu zanotowały paradoksalnie naj-

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k Ăł w

wiÄ&#x2122;kszy poziom wzrostu. Spadek sierpniowy wyniĂłsĹ&#x201A; 13,3%. Najmniejszy poziom spadku w stosunku do lipca zanotowaliĹ&#x203A;my w przypadku produktĂłw na centralny ukĹ&#x201A;ad nerwowy (o 4,4%) oraz ukĹ&#x201A;ad miÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;niowo-szkieletowy (o 4,8%).

AnalizujÄ&#x2026;c udziaĹ&#x201A; w caĹ&#x201A;kowitym obrocie aptecznym, najwiÄ&#x2122;ksze zmiany obserwujemy w przypadku produktĂłw na przewĂłd pokarmowy i metabolizm (wzrost udziaĹ&#x201A;u w obrocie apteki o 0,55 punktu procentowego), centralny ukĹ&#x201A;ad nerwowy (wzrost o 0,45 punktu procentowego) oraz ukĹ&#x201A;ad oddechowy (spadek o 0,76 punktu procentowego).

Z powodu spadku wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy recept refundowanych oraz recept peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atnych (ktĂłre majÄ&#x2026; niĹźszy poziom marĹźy niĹź sprzedaĹź odrÄ&#x2122;czna), zmieniĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; znaczenie sprzedaĹźy odrÄ&#x2122;cznej w caĹ&#x201A;kowitej wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy. Mimo tego, Ĺźe w sierpniu spadĹ&#x201A;a marĹźa na recepty refundowane oraz marĹźa na recepty peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atne, a marĹźa na produkty sprzedawane bez recepty wzrosĹ&#x201A;a, caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ciowa marĹźa zanotowaĹ&#x201A;a wzrost o 0,8% (0,2 punktu procentowego). Jednak porĂłwnujÄ&#x2026;c jÄ&#x2026; do danych z sierpnia ubiegĹ&#x201A;ego roku, obserwujemy spadek o 1,8 punktu procentowego. Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie leku w sierpniu wyniosĹ&#x201A;a 16,41 zĹ&#x201A;.

Jest to kwota o 11 groszy niĹźsza w stosunku do lipca oraz o 4 grosze wyĹźsza w stosunku do sierpnia ubiegĹ&#x201A;ego roku.

Z podanej wartoĹ&#x203A;ci 11,99 zĹ&#x201A; zapĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; pacjent (o 2 grosze wiÄ&#x2122;cej w stosunku do lipca). PorĂłwnujÄ&#x2026;c z kolei wynik do danych z sierpnia ubiegĹ&#x201A;ego roku, obserwujemy spadek dopĹ&#x201A;aty pacjenta o 3 grosze.

PozostaĹ&#x201A;Ä&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; Ĺ&#x203A;redniej ceny sprzedaĹźy,

Rys. 1. WielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; obrotu statystycznej apteki w poszczegĂłlnych dniach sierpnia (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) sierpieĹ&#x201E; 2014

sierpieĹ&#x201E; 2013

Rys. 2. WielkoĹ&#x203A;Ä&#x2021; obrotu statystycznej apteki w poszczegĂłlnych dniach sierpnia â&#x20AC;&#x201C; podziaĹ&#x201A; na dni tygodnia (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) sierpieĹ&#x201E; 2014

sierpieĹ&#x201E; 2013

1POJFE[JBÂ&#x2019;FL

8UPSFL

Ä&#x2122;SPEB

$[XBSUFL

1JĹ&#x20AC;UFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. PodziaĹ&#x201A; sprzedaĹźy aptecznej na kategorie â&#x20AC;&#x201C; % wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy VLÂ&#x2019;BE NJĹ&#x2C6;Ĺ&#x2019;OJPXP T[LJFMFUPXZ

QS[FXĂ&#x2DC;E QPLBSN J NFUBCPMJ[N

VLÂ&#x2019;BE NPD[PXP QÂ&#x2019;DJPXZ J IPSNPOZ QÂ&#x2019;DJPXF OBS[Ĺ&#x20AC;EZ [NZTÂ&#x2019;Ă&#x2DC;X VLÂ&#x2019;BE PEEFDIPXZ

MFLJ QS[FDJX[BLBĹ&#x2DC;OF MFLJ QS[FDJXQBTPĹ&#x2122;ZUOJD[F PXBEPCĂ&#x2DC;KD[F J SFQFMFOUZ MFLJ POLPMPHJD[OF J JNNVOPNPEVMBDZKOF LSFX J VLÂ&#x2019;BE LSXJPUXĂ&#x2DC;SD[Z FOEPLSZOPMPHJB IPSNPOZ CF[ IPSN QÂ&#x2019;DJPXZDI

VLÂ&#x2019;BE TFSDPXP OBD[ZOJPXZ

EFSNBUPMPHJB

DFOUSBMOZ VLÂ&#x2019;BE OFSXPXZ WBSJB

OJFPLSFĹ&#x2019;MPOB

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

51

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2014

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2013–2014 20,0

zapłata pacjenta

refundacja

15,0

10,0

12,39

12,37

12,25

12,21

12,08

12,07

12,02

12,21

12,33

12,20

12,67

12,19

12,16

12,12

12,05

11,94

11,90

11,97

11,99

3,76

4,25

4,10

4,37

4,31

4,40

4,39

4,35

4,20

4,35

4,33

4,02

4,13

4,23

4,19

4,41

4,55

4,58

4,56

4,42

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

2

3

4

5

6

7

8

12,36

5,0

0,0

2013

9

10

11

12

2014

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2013–2014 30,0

zapłata pacjenta

refundacja

25,0

8,69

8,30

8,42

8,05

8,24

8,37

8,29

8,16

8,15

8,41

8,25

9,39

7,57

7,80

7,62

7,56

7,24

7,28

7,63

7,73

18,19

19,01

18,61

18,92

18,61

18,78

18,91

18,87

19,05

18,91

18,89

18,25

18,61

18,83

19,08

19,13

19,37

19,39

19,30

19,10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

2

3

4

5

6

7

8

20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

2013

9

10

11

12

2014

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2014

*

**

***

*7

*

52

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k Ăł w

Rys. 8. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziaĹ&#x201A;y godzinowe w dniu powszednim w sierpniu

czyli 4,42 zĹ&#x201A;, dopĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; refundator. Kwota dopĹ&#x201A;aty byĹ&#x201A;a o 14 groszy niĹźsza w stosunku do poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca oraz o 7 groszy wyĹźsza w stosunku do sierpnia ubiegĹ&#x201A;ego roku.

26,83 zĹ&#x201A; to Ĺ&#x203A;rednia cena za pojedyncze opakowanie produktu refundowanego, jakÄ&#x2026; zanotowaliĹ&#x203A;my w sierpniu w statystycznej aptece. ByĹ&#x201A;a ona o 0,4% niĹźsza od kwoty z lipca 2014 roku oraz o 0,8% niĹźsza od kwoty z sierpnia ubiegĹ&#x201A;ego roku. O 10 groszy w stosunku do poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca wzrosĹ&#x201A;a zapĹ&#x201A;ata pacjenta za opakowanie leku refundowanego. W sierpniu wyniosĹ&#x201A;a ona 7,73 zĹ&#x201A;. (o 0,43 zĹ&#x201A; mniej od danych z analogicznego okresu w 2013 roku). PozostaĹ&#x201A;Ä&#x2026; kwotÄ&#x2122;, czyli 19,10 zĹ&#x201A;, dopĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; refundator (o 20 groszy mniej w stosunku do lipca oraz o 23 grosze wiÄ&#x2122;cej w stosunku do sierpnia 2013 roku).

Dla recept peĹ&#x201A;nopĹ&#x201A;atnych, Ĺ&#x203A;rednia cena wyniosĹ&#x201A;a 22,31 zĹ&#x201A; i byĹ&#x201A;a o 12 groszy wyĹźsza od danych z poprzedniego miesiÄ&#x2026;ca oraz o 40 groszy wyĹźsza od danych z sierpnia ubiegĹ&#x201A;ego roku. Dla sprzedaĹźy odrÄ&#x2122;cznej Ĺ&#x203A;rednia cena wyniosĹ&#x201A;a 10,99 zĹ&#x201A; (wzrost o 2 grosze w stosunku do lipca 2014 oraz o 6 groszy w stosunku do sierpnia 2013 roku).

SierpieĹ&#x201E; byĹ&#x201A; kolejnym miesiÄ&#x2026;cem, w ktĂłrym obserwujemy spadek liczby pacjentĂłw. Ĺ Ä&#x2026;cznie 3170 osĂłb zrobiĹ&#x201A;o zakupy w statystycznej aptece, co oznacza spadek w stosunku do lipca o 100 klientĂłw oraz spadek o 190 osĂłb w stosunku do analogicznego okresu w poprzednim roku.

Drugi tydzieĹ&#x201E; sierpnia dominuje pod wzglÄ&#x2122;dem liczby pacjentĂłw w aptece.

JednoczeĹ&#x203A;nie widaÄ&#x2021; silnÄ&#x2026; zaleĹźnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; pomiÄ&#x2122;dzy liczbÄ&#x2026; pacjentĂłw a obrotem: przez caĹ&#x201A;y sierpieĹ&#x201E; kwoty zakupĂłw przypadajÄ&#x2026;ce na jednego klienta utrzymywaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; na podobnym poziomie.

KwotÄ&#x2122; 47,95 zĹ&#x201A; wydaĹ&#x201A; w aptece w sierpniu statystyczny pacjent. Kwota ta byĹ&#x201A;a o 2,66 zĹ&#x201A; niĹźsza w stosunku do lipca oraz o 1,52 zĹ&#x201A; wyĹźsza w stosunku do sierpnia 2013 roku. Z podanej kwoty 35,02 zĹ&#x201A; to faktyczna zapĹ&#x201A;ata pacjenta, a 12,92 zĹ&#x201A; stanowiĹ&#x201A;a dopĹ&#x201A;ata refundatora.ď Ź

Rys. 9. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w poszczegĂłlnych dniach sierpnia (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) sierpieĹ&#x201E; 2014

sierpieĹ&#x201E; 2013

Rys. 10. Liczba pacjentĂłw w statystycznej aptece w poszczegĂłlnych tygodniach sierpnia (porĂłwnanie do ubiegĹ&#x201A;ego roku) sierpieĹ&#x201E; 2014

sierpieĹ&#x201E; 2013

TJFSQOJB

TJFSQOJB

TJFSQOJB

TJFSQOJB

TJFSQOJB

Tab. 1. SprzedaĹź produktĂłw w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w statystycznej aptece (PLN) sierpieĹ&#x201E; 2014

sierpieĹ&#x201E; 2013

UdziaĹ&#x201A; w caĹ&#x201A;kowitej wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy aptecznej sierpieĹ&#x201E; 2014

sierpieĹ&#x201E; 2013

Lek - RX

95 267

97 562

62,68%

62,54%

Lek - OTC

29 661

30 799

19,51%

19,74%

Suplement diety lub dietetyczny Ĺ&#x203A;rodek spoĹźywczy

13 052

13 312

8,59%

8,53%

PozostaĹ&#x201A;e

14 020

14 328

9,22%

9,18%

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

53

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za sierpień 2014 sierpień 2014

zmiana w stosunku do (%) lipca 2014

stycznia 2014

zmiana w stosunku do (liczbowo)

sierpnia 2013

lipca 2014

stycznia 2014

sierpnia 2013

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

152,0

-8,2%

-12,6%

-2,6%

-13,5

-22,0

-4,0

cały rynek apteczny

2 135 296

-7,6%

-10,3%

0,3%

-176 077,0

-246 068,0

7 144,0

statystyczna apteka

56,6

-9,7%

-6,6%

-3,1%

-6,1

-4,0

-1,8

cały rynek apteczny

795 098

-9,2%

-4,1%

-0,2%

-80 726,6

-34 196,2

-1 971,8

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł) statystyczna apteka

33,6

-9,1%

-11,3%

-2,5%

-3,3

-4,3

-0,9

cały rynek apteczny

471 957

-8,5%

-9,0%

0,4%

-43 961,4

-46 508,6

1 995,2

statystyczna apteka

60,6

-5,9%

-18,1%

-2,3%

-3,8

-13,4

-1,4

cały rynek apteczny

850 677

-5,4%

-15,9%

0,6%

-48 105,3

-160 870,5

5 319,9

statystyczna apteka

41,0

-10,6%

-6,9%

-1,1%

-4,8

-3,0

-0,5

cały rynek apteczny

575 576

-10,0%

-4,5%

1,8%

-64 245,0

-26 855,7

10 186,6

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji w całkowitym obrocie

27,0%

-2,6%

6,6%

1,5%

-0,7%

1,7%

0,4%

w sprzedaży refundowanej

71,2%

-0,6%

0,2%

2,0%

-0,5%

0,1%

1,4%

ogółem

16,41 zł

-0,7%

0,6%

0,2%

-0,11 zł

0,09 zł

0,04 zł

dla leków z list refundacyjnych

26,83 zł

-0,4%

2,4%

-0,8%

-0,10 zł

0,64 zł

-0,21 zł

dla leków z recept pełnopłatnych

22,31 zł

0,5%

4,1%

1,8%

0,12 zł

0,89 zł

0,40 zł

dla produktów bez recepty (OTC)

10,99 zł

0,2%

-4,5%

0,6%

0,02 zł

-0,52 zł

0,06 zł

3 170

-3,1%

-15,7%

-5,7%

-100

-590

-190

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

660

-10,8%

-14,3%

-2,9%

-80

-110

-20

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

730

-9,9%

-17,0%

-6,4%

-80

-150

-50

2 550

-5,2%

-16,1%

-4,9%

-140

-490

-130 -1,4%

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna ogółem

26,65%

0,8%

-2,3%

-4,9%

0,2%

-0,6%

dla leków z list refundacyjnych

18,70%

-0,1%

-1,5%

2,8%

0,0%

-0,3%

0,5%

dla leków na recepty pełnopłatne

28,83%

-0,7%

-4,5%

-10,9%

-0,2%

-1,4%

-3,5%

dla sprzedaży odręcznej

34,45%

3,0%

-0,1%

-7,4%

1,0%

0,0%

-2,7%

Wartość sprzedaży na pacjenta

47,95 zł

-5,3%

3,6%

3,3%

-2,66 zł

1,67 zł

1,52 zł

Wartość zapłaty przez pacjenta

35,02 zł

-4,3%

1,3%

2,7%

-1,58 zł

0,45 zł

0,93 zł

Wartość dopłaty refundatora

12,92 zł

-7,7%

10,4%

4,8%

-1,09 zł

1,22 zł

0,59 zł

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

85,76 zł

1,2%

9,0%

-0,2%

1,01 zł

7,06 zł

-0,17 zł

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,70 zł

2,8%

8,5%

-4,8%

0,68 zł

1,94 zł

-1,25 zł

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

61,06 zł

0,5%

9,2%

1,8%

0,33 zł

5,12 zł

1,08 zł

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

46,02 zł

0,9%

6,9%

4,2%

0,42 zł

2,97 zł

1,86 zł

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

23,75 zł

-0,7%

-2,3%

2,7%

-0,18 zł

-0,57 zł

0,62 zł

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto Szacunkowy obrót 2014: 2 054,5 tys. zł

200

Zmiana: wzrost 0–1%

190 Tysiące zł

prognoza obrotu

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

180 170 160 150

54

I 2014

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

II 2014

III 2014

IV 2014

V 2014

VI 2014

VII 2014

VIII 2014

IX 2014

X 2014

XI 2014

XII 2014

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do sierpnia 2014 2014

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2013

2013

2012

2014

2012

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2013

2013

2012

2012

2 054,5

0,8%

5,9%

16,0

115,0

1 332,5

0,3%

6,9%

3,5

86,0

28 586 814,0

3,0%

7,8%

821 439,5

2 058 543,0

18 414 375,5

2,0%

7,9%

353 988,5

1 344 646,5

749,6

0,7%

5,1%

5,2

36,5

487,4

0,4%

5,4%

2,1

24,9

10 431 127,4

2,9%

6,9%

290 986,1

675 770,8

6 737 061,0

2,1%

6,4%

140 815,7

402 584,1

449,7

-0,6%

4,6%

-2,6

19,7

295,4

-1,0%

6,4%

-3,0

17,7

6 254 028,1

1,5%

6,3%

94 070,2

372 462,7

4 082 570,6

0,7%

7,4%

27 416,7

279 826,1

839,7

1,5%

7,3%

12,4

57,1

539,1

0,6%

8,5%

3,5

42,0

11 686 153,3

3,7%

9,2%

418 475,1

982 964,3

7 448 112,3

2,3%

9,4%

170 291,2

641 672,8

543,2

4,0%

7,2%

20,9

36,5

355,5

4,0%

8,3%

13,8

27,3

7 558 483,1

6,2%

9,0%

443 628,7

626 662,5

4 913 333,6

5,8%

9,3%

269 833,1

418 744,4

26,4%

3,2%

1,2%

0,8%

0,3%

26,67%

3,8%

1,3%

1,0%

0,3%

26,4%

-61,7%

-62,2%

-42,6%

-43,5%

71,65%

3,5%

2,7%

2,4%

1,9%

16,45 zł

-0,3%

1,7%

-0,05 zł

0,28 zł

16,42 zł

-0,2%

2,1%

-0,03 zł

0,34 zł

26,91 zł

-0,9%

-0,4%

-0,24 zł

-0,12 zł

26,65 zł

-1,5%

-0,7%

-0,40 zł

-0,18 zł

21,82 zł

-0,5%

2,2%

-0,12 zł

0,46 zł

21,78 zł

-0,5%

2,5%

-0,11 zł

0,52 zł

21,82 zł

95,2%

100,4%

10,64 zł

10,93 zł

11,18 zł

0,6%

3,8%

0,07 zł

0,41 zł

42 440

-2,9%

-2,0%

-1 250

-880

27 630

-3,4%

-2,2%

-970

-630

9 032

-1,2%

-0,9%

-108

-78

5 950

-1,2%

-1,2%

-70

-70

10 043

-2,7%

0,0%

-277

3

6 630

-2,9%

1,7%

-200

110

34 140

-3,1%

-1,1%

-1 100

-380

22 260

-3,3%

-0,6%

-770

-140 0,6%

27,48%

-0,4%

3,0%

-0,1%

0,8%

27,09%

-1,2%

2,2%

-0,3%

19,11%

4,6%

4,9%

0,8%

0,9%

18,86%

3,7%

3,6%

0,7%

0,7%

30,03%

-5,6%

-1,5%

-1,8%

-0,4%

29,85%

-5,8%

-1,0%

-1,8%

-0,3%

34,58%

-4,2%

-2,7%

-1,5%

-0,9%

34,03%

-5,3%

-3,4%

-1,9%

-1,2%

48,41 zł

3,8%

8,1%

1,75 zł

3,64 zł

48,23 zł

3,8%

9,3%

1,76 zł

4,12 zł

35,61 zł

2,6%

7,7%

0,91 zł

2,54 zł

35,36 zł

2,4%

8,8%

0,84 zł

2,87 zł

12,80 zł

7,1%

9,4%

0,84 zł

1,10 zł

12,87 zł

7,7%

10,8%

0,92 zł

1,25 zł

83,00 zł

1,9%

6,0%

1,55 zł

4,71 zł

81,92 zł

1,6%

6,6%

1,29 zł

5,08 zł

61,05 zł

142,2%

159,4%

35,85 zł

37,52 zł

23,22 zł

-6,3%

0,1%

-1,56 zł

0,01 zł

21,95 zł

-61,0%

-59,9%

-34,30 zł

-32,81 zł

58,70 zł

5,1%

9,5%

2,86 zł

5,07 zł

44,78 zł

2,2%

4,5%

0,95 zł

1,95 zł

44,56 zł

2,0%

4,6%

0,87 zł

1,97 zł

24,59 zł

4,8%

8,5%

1,12 zł

1,92 zł

24,22 zł

4,1%

9,1%

0,96 zł

2,03 zł

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Szacunkowy obrót 2014: 28,6 mld zł

3 000

Szacunkowa refundacja: 7,6 mld zł

Szacunkowa zmiana refundacji: wzrost 7% (w stosunku do roku 2013)

prognoza obrotu

realizacja obrotu (rok 2013)

realizacja refundacji

prognoza refundacji

realizacja refundacji (rok 2013)

2 500

Miliony zł

Szacunkowa zmiana obrotu: wzrost 2 do 4% (w stosunku do roku 2013)

realizacja obrotu

2 000 1 500 1 000 500 0

I 2014

II 2014

III 2014

IV 2014

V 2014

VI 2014

VII 2014

VIII 2014

IX 2014

X 2014

XI 2014

XII 2014

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

55

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

742,79

9,97

33618,06

22,12

6810,59

6,13

26807,47

65,43

46,29 153,71

1015,20

33,11

2. U-30

543,80

7,30

15212,97

10,01

6428,35

5,79

8784,61

21,44

81,71 118,29

713,14

21,33

27,98

3. U-50

243,64

3,27

5261,80

3,46

3007,23

2,71

2254,58

5,50 104,87

95,13

276,66

19,02

21,60

4. U-BEZPŁATNY

25,85

0,35

1077,36

0,71

24,45

0,02

1052,91

2,57

2,27

97,73

55,68

19,35

41,68

5. INWALIDA WOJENNY

23,29

0,31

804,78

0,53

0,00

0,00

804,78

1,96

0,00 100,00

31,68

25,40

34,56

6. INWALIDA WOJSKOWY

45,26

0,36

0,00

7,74

0,01

1,53

0,00

6,21

0,02

19,78

80,22

0,47

16,60

21,59

7. ZHK

10,87

0,15

244,62

0,16

37,73

0,03

206,88

0,50

15,43

84,57

13,81

17,72

22,51

8. AZ

0,01

0,00

0,10

0,00

0,00

0,00

0,10

0,00

0,00 100,00

0,01

12,12

13,54

9. NARKOTYKI

2,20

0,03

371,22

0,24

27,42

0,02

343,80

0,84

7,39

92,61

3,22

115,31

168,52

1,73

10. ŚRODKI POMOCNICZE

11,31

0,15

1250,35

0,82

539,61

0,49

710,74

43,16

56,84

132,07

9,47

110,58

11. PELNOPŁATNE

1273,31

17,09

33596,00

22,10

33596,00

30,26

0,00

0,00 100,00

0,00

1505,66

22,31

26,38

12. ODRĘCZNA

4572,04

61,37

60555,00

39,84

60555,00

54,54

0,00

0,00 100,00

0,00

5511,19

10,99

13,24

13. RAZEM

7449,46 100,00

26,96

9258,76

16,42

20,40

152000,00 100,00

111027,92 100,00

40972,08 100,00

73,04

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

794,27

9,63

35721,80

21,45

6922,84

5,67

28798,96

64,82

44,85 155,15

1093,14

32,68

2. U-30

567,30

6,88

15792,59

9,48

6550,68

5,36

9241,91

20,80

80,03 119,97

743,20

21,25

27,84

3. U-50

298,24

3,61

6755,99

4,06

3770,69

3,09

2985,29

6,72 109,22

90,78

335,15

20,16

22,65

4. U-BEZPŁATNY

27,27

0,33

1136,62

0,68

10,43

0,01

1126,34

2,54

0,92

99,10

60,14

18,90

41,67

5. INWALIDA WOJENNY

25,80

0,31

877,99

0,53

0,00

0,00

920,54

2,07

0,00 104,85

35,90

24,46

34,03 22,08

6. INWALIDA WOJSKOWY

44,97

0,33

0,00

7,38

0,00

1,27

0,00

6,10

0,01

17,23

82,77

0,43

17,12

7. ZHK

11,43

0,14

256,99

0,15

34,71

0,03

222,28

0,50

13,51

86,49

14,55

17,66

22,48

8. AZ

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00 104,89

0,00

10,91

13,43

9. NARKOTYKI

2,35

0,03

381,06

0,23

24,18

0,02

356,88

0,80

6,35

93,65

3,47

109,88

162,38

11,74

0,14

1326,04

0,80

555,96

0,46

770,08

1,73

41,93

58,07

136,20

9,74

112,94

11. PELNOPŁATNE

1445,10

17,52

36926,47

22,17

36926,47

30,22

0,00

0,00 100,00

0,00

1695,14

21,78

25,55

12. ODRĘCZNA

5066,49

61,41

67383,81

40,45

67383,81

55,15

0,00

0,00 100,00

0,00

6024,84

11,18

13,30

13. RAZEM

8250,34 100,00

26,67

10142,10

16,42

20,19

10. ŚRODKI POMOCNICZE

166562,50 100,00

122178,75 100,00

44426,44 100,00

73,35

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1593

21,38

56599

37,24

16299

14,68

40300

28,80

71,20

2110

26,83

35,53

2. Recepty pełnopłatne

1273

17,09

33596

22,10

33596

30,26

0

0,00 100,00

0,00

1506

22,31

26,38

3. Sprzedaż odręczna

4572

61,37

60555

39,84

60555

54,54

0

0,00 100,00

11

0,15

1250

0,82

540

0,49

711

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

7449 100,00

152000 100,00

111028 100,00

98,36

Pac.

0,00

5511

10,99

13,24

1,73

43,16

56,84

132

9,47

110,58

40972 100,00

73,04

26,96

9259

16,42

20,40

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1727,01

20,93

60930,47

36,58

17314,80

14,17

43658,37

28,42

71,65

2285,97

26,65

35,28

2. Recepty pełnopłatne

1445,10

17,52

36926,47

22,17

36926,47

30,22

0,00

0,00 100,00

0,00

1695,14

21,78

25,55

3. Sprzedaż odręczna

5066,49

61,41

67383,81

40,45

67383,81

55,15

0,00

0,00 100,00

0,00

6024,84

11,18

13,30

11,74

0,14

1326,04

0,80

555,96

0,46

770,08

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8250,34 100,00

166562,50 100,00

122178,75 100,00

98,27

Pac.

1,73

41,93

58,07

136,20

9,74

112,94

44426,44 100,00

73,35

26,67

10142,10

16,42

20,19

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

20847,25

20,56

749644,51

36,49

215427,22

14,25

534217,29

28,74

71,26

27860,95

26,91

35,96

2. Recepty pełnopłatne

17524,51

17,28

449690,62

21,89

449690,62

29,76

0,00

0,00 100,00

0,00

20610,08

21,82

25,66

3. Sprzedaż odręczna

62884,01

62,02

839670,78

40,87

839670,78

55,56

0,00

0,00 100,00

0,00

74811,68

11,22

13,35

140,03

0,14

15494,09

0,75

6492,27

0,43

9001,82

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

101395,80 100,00

2054500,01 100,00

1511280,89 100,00

98,34

Pac.

1,66

41,90

58,10

1587,80

9,76

110,65

543219,11 100,00

73,56

26,44

124870,51

16,45

20,26

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynku apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

290037844

20,56

10431127449

36,49

2997506866

14,25

7433229630

28,74

71,26

387626853

26,91

35,96

2. Recepty pełnopłatne

243720399

17,27

6254028074

21,88

6257104934

29,76

0

0,00 100,00

0,00

286632661

21,82

25,66

3. Sprzedaż odręczna

875190845

62,03

11686153335

40,88

11683383968

55,56

0

0,00 100,00

0,00

1041194692

11,22

13,35

1948312

0,14

215505176

0,75

90335028

0,43

125253518

5. RAZEM

1410897400 100,00

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

28586814034 100,00

21028330795 100,00

98,34

Pac.

1. Recepty ref. całość

4. Inne pozycje (wnioski)

56

Transakcje Liczba

1,66

41,88

58,12

22084490

9,76

110,61

7558483148 100,00

73,56

26,44

1737538695

16,45

20,26

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

Sezon grypowy Zaczęła się jesień, a to oznacza stopniowy wzrost liczby przypadków zachorowania na grypę.

Sytuacja epidemiologiczna zmienia się z roku na rok, a wyznaczenie precyzyjnej prognozy jest dużym wyzwaniem statystycznym.

Spójrzmy na wyniki obliczeń, aby dowiedzieć się, co czeka nas w najbliższych miesiącach.

Rynek w liczbach Produkty pomagające zwalczyć przeziębienie i grypę lub ich objawy są jednymi z najczęściej kupowanych leków w aptekach. W 2013 roku wartość sprzedaży

w tej grupie przekroczyła 2,5 mld zł (co jedenasta złotówka wydana w aptece).

Kolejny zaskakujący fakt: w 2002 roku wartość segmentu wyniosła 1,27 mld zł i od tego czasu wzrosła dwukrotnie. Od

pierwszych pomiarów sektor notuje nieustanny wzrost, a jedynym wyjątkiem od tej reguły był rok 2010.

Tak dynamicznego wzrostu nie widać w przypadku liczby sprzedanych

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów na przeziębienie i grypę w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015 Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

Wartość sprzedaży (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

2002

1 277 958 074

217 597 499

5,87

1 690 421

287 827

756

2003

1 378 458 095

220 275 989

6,26

1 670 858

267 001

825

7,86%

1,23%

2004

1 344 666 937

200 683 516

6,70

1 535 008

229 091

876

-2,45%

-8,89%

2005

1 478 858 109

207 054 805

7,14

1 566 587

219 338

944

9,98%

3,17%

2006

1 490 854 865

198 146 630

7,52

1 329 933

176 759

1121

0,81%

-4,30%

2007

1 735 062 635

218 753 738

7,93

1 524 660

192 226

1138

16,38%

10,40%

2008

1 931 954 081

223 618 826

8,64

1 619 408

187 442

1193

11,35%

2,22%

2009

2 395 350 242

249 206 097

9,61

2 157 973

224 510

1110

23,99%

11,44%

2010

2 286 640 951

223 529 589

10,23

1 911 907

186 898

1196

-4,54%

-10,30%

2011

2 338 582 203

213 976 472

10,93

1 832 745

167 693

1276

2,27%

-4,27%

2012

2 359 738 257

198 564 786

11,88

1 733 827

145 896

1361

0,90%

-7,20%

2013

2 552 236 814

205 522 311

12,42

1 680 209

135 301

1519

8,16%

3,50%

2014

2 575 835 841

204 497 215

12,60

—

—

—

0,92%

-0,50%

2015

2 805 133 098

211 960 423

13,23

—

—

—

8,90%

3,65%

Rok

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

57

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

opakowań. W 2002 roku odnotowano 217,6 mln sprzedanych opakowań, natomiast w 2013 roku klienci zakupili 205,5 mln opakowań. Przedstawione wyniki nie świadczą jednak o stałej tenden-

cji spadkowej, a jedynie obrazują ostatni rok. Rekordowym okazał się rok 2009 z 249 mln sztuk, najniższy – rok 2006.

Wartość sprzedaży cechował stały wzrostowy trend, a to za sprawą systema-

tycznie rosnących cen. W tym przypadku przyczyn należy upatrywać w dwóch zjawiskach: stałym zwiększaniu się wskaźnika cen towarów i usług oraz zmianie strategii sprzedażowej. Obecnie statystyczne

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013

342

5,60

6,04

6,51

6,90

7,33

7,84

8,50

9,59 10,12 10,63

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2013 a nie będące w ofercie w 2002 roku

27

5,54

7,04

7,65

7,37

7,52

7,97

8,13

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

37

8,22

7,98

8,71

9,74 10,21 10,18 10,26 10,97 11,58

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

35

8,26

8,39

7,99

9,11

9,85 10,13 10,70 11,89 12,99

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

87

8,46

8,20

8,77

9,72 10,60 11,35 12,24 11,29

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

48

8,92

9,23

9,99 10,58

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

63

14,86

14,11 13,72 15,01 16,29 15,65

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

71

10,03 10,59 10,64 11,78 12,57

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

121

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

133

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

167

Produkty będące w ofercie w 2013 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

248

Liczba badanych produktów

58

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

8,54

9,22 10,04 10,12 11,74

11,74 13,08 13,52

10,76 12,52

13,11 14,83

14,70 16,00 17,25 13,98 14,10

12,14

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013

342

5,60

6,04

6,51

6,90

7,33

7,84

8,50

9,59 10,12 10,63

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w 2013 roku

11

6,87

6,93

6,93

6,96

7,22

7,40

8,19

8,61

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2013

19

9,88

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2013

14

6,31

6,72

6,80

6,81

6,64

6,52

6,80

6,79

6,65

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2013

32

4,55

4,87

6,12

7,00

7,35

8,92 10,44

9,15

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2013

52

9,02

8,48

8,52

8,58

8,50

7,75

8,13

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2013

15

7,98

7,29

7,49

7,99 10,86 15,37

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2013

19

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2013

34

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2013 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2013 Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2013

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

11,12 11,53

11,19 11,89

11,14 13,50 15,16 16,04 18,64 19,26 22,99 31,83 34,19

10,23 10,18 10,28 11,93 8,07

9,49

11,12 11,53

8,27

8,44

8,90

8,65

21

16,09 10,98

13,15

17

15,29 16,62

36

15,95

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

opakowanie leku na grypę i przeziębienie zawiera więcej tabletek niż jeszcze kilka lat temu. Dostrzec to można przyglądając się produktom wprowadzanym na rynek w poszczególnych latach (produkty o wyższej cenie niż obecne na rynku) oraz po wskaźniku wzrostu sprzedaży – w wyniku zmiany struktury sprzedażowej – produktów już obecnych na rynku (większy udział opakowań dużych w stosunku do opakowań małych).

Leki na grypę i przeziębienie charakteryzują się wyraźną okresowością sprzedaży. W lipcu i sierpniu pacjenci kupują ich najmniej, w styczniu i grudniu – naj-

więcej. To właśnie wtedy najczęściej występują epidemie grypy i częściej przeziębiamy się. Różnica pomiędzy tymi dwoma biegunami sprzedaży jest znacząca.

Wystarczy spojrzeć na średniomiesięczną wartość sprzedaży. Dla lipca wynosi ona 82,6 mln zł, dla sierpnia – 77,2 mln zł; dla grudnia – 217,7 mln zł, a dla stycznia – 212,2 mln zł (niemal trzykrotny wzrost).

Analizując rynek trzeba jeszcze wziąć pod uwagę specyfikę sezonowości.

Szczyt sezonu wypada na przełom roku (grudzień i styczeń) i jest bardzo zmienny. Oznacza to, że przyjmując rok kalendarzowy jako jednostkę analizy, mo-

żemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy w jednym roku wystąpią dwa miesiące o najwyższej sprzedaży lub dwa miesiąca o obniżonej sprzedaży.

12 lat analizy trudnego do ujęcia w ramy statystyczne zjawiska epidemiologicznego, daje nam możliwość prognozowania rozwoju sytuacji z dużym prawdopodobieństwem. Jak rynek zachowa się w kolejnych miesiącach i przyszłym roku?

Założenie do prognoz Do obliczeń prognozy liczby, wartości oraz średniej ceny za pojedyncze opako-

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów na grypę i przeziębienie w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Wchodzimy w jesienno-zimowy okres wzrostu wartości sprzedaży produktów na grypę i przeziębienie.

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań produktów na grypę i przeziębienie w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

W sezonie 2013/2014 liczba sprzedanych opakowań w okresie zimowym była znacznie mniejsza niż sezon wcześniej.

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

59

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Od kilkunastu lat średnia cena za pojedyncze opakowanie systematycznie wzrasta.

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Rys. 4. Liczba produktów na grypę i przeziębienie sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2014

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży produktów na przeziębienie i grypę

4UZD[FŎ

60

-VUZ

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

.BS[FD

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

wanie środka na przeziębienie i grypę zastosowaliśmy sezonową metodę prognozowania z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, pozwala wyznaczyć trend sprzedażowy, uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku.

Dodatkowo zakładamy, iż w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogą w rewolucyjny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży, a kolejne miesiące będą pod względem zachowania rynku podobne do okresów historycznych.

Tendencje w przyszłości Prognozujemy, że w 2014 roku wartość sprzedaży produktów na przeziębienie i grypę wyniesie 2,6 mld zł i będzie o 20 mln zł wyższa od danych z 2013 roku. Za podaną kwotę klienci kupią 204,5 mln opakowań. Wartość sprzedaży liczona rok do roku wzrośnie o 0,92%, z kolei liczba sprzedanych opakowań spadnie o 0,04%. W 2014 roku średnia cena za pojedyncze opakowanie wyniesie 12,60 zł i będzie o 0,18 zł wyższa od średniej ceny za 2013 rok.

W 2013 roku statystyczny Polak kupił więcej niż pięć opakowań środków przeciwko grypie.

To całkiem sporo na tle innych państw Europy.”

Rok 2015 zapowiada się jako rok wzrostów, zarówno pod względem wartości sprzedaży jak i liczby sprzedanych opakowań. Wartość sprzedaży wyniesie 2,8 mld zł i będzie o 8,9% wyższa od kwoty z 2013 roku. W tym czasie liczba sprzedanych opakowań osiągnie poziom 211,9 mln, co w porównaniu do 2013 roku oznacza wzrost o 3,65%. Poziom wzrostu liczby sprzedanych opakowań będzie niższy od poziomu wzrostu wartości sprzedaży. Związane jest to ze wzrostem średniej ceny za pojedyncze opakowanie, która wyniesie 13,23 zł.

Podsumowanie Polacy bardzo niechętnie szczepią się przeciwko grypie, co ma bezpośredni

wpływ na poziom zachorowań. W dużej części przypadków przeziębienie próbujemy leczyć sami, zaopatrując się w zapas środków witaminowych, tabletek łagodzących objawy lub reklamowanych wprost jako „na grypę lub przeziębienie”. Wiele z nich zażywamy profilaktycznie. Jesienią i zimną rozpoczyna się też okres intensywnej promocji, pojawiają się nowinki rynkowe, po które chętnie sięgamy. Do kosza lądują przeterminowane opakowania z ubiegłorocznego sezonu. I w ten sposób w 2013 roku statystyczny Polak kupił więcej niż pięć opakowań środków w tej kategorii (łącznie ponad 205 mln sprzedanych sztuk). To całkiem sporo na tle innych państw Europy. 

reklama

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

61

a rt y k u ł s p o ns o r o w a n y

Stop zakażeniom Profesjonalna ochrona rany i skaleczenia dostępna dla każdego.

Mgr. Paweł Szafrański, Specjalista ds. opatrunków tradycyjnych, Paul Hartmann Polska

Wybór właściwego opatrunku obniża ryzyko infekcji Zgodnie z badaniem klinicznym APEAS [1], dotyczącym bezpieczeństwa pacjenta, zakażeń pochodzących od skaleczeń oraz ran urazowych i operacyjnych można uniknąć aż w 89,3%. Skuteczne zapobieganie niepożądanym zdarzeniom zależy w dużym stopniu od wyboru właściwego opatrunku, który stworzy optymalne warunki gojenia rany lub skaleczenia.

Pierwszy kontakt z opatrunkiem następuje poprzez dotyk. Materiał z którego wykonano opatrunek powinien być miękki i elastyczny, stwarzając poczucie fizycznego komfortu wykazując zdolność przystosowania swojego kształtu do anatomii zaopatrywanych obszarów.

Unikniemy wtedy niepożądanych objawów w postaci tarcia prowadzącego do podrażnień skóry. Zaokrąglone naroża opatrunku ułatwią dodatkowo aplikację i umożliwią precyzyjne mocowanie, eliminując ryzyko oderwania się opatrunku w wyniku „zrolowania”.

Materiały z których wykonany jest opatrunek powinny być pozbawione lateksu. Na przestrzeni ostatniej dekady obserwujemy logarytmiczny wzrost przypadków uczulenia na lateks. Szacuje się, że ok. 14% wszystkich pracowników opieki zdrowotnej cierpi z powodu niepożądanych odczynów alergicznych, wywoływanych przez lateks. Liczba ta stanowi ok. 60% wszystkich chorób zawodowych personelu medycznego [2].

Częsty kontakt z produktami zawierającymi lateks stanowi główną przyczynę chorób skórnych, takich jak dermatozy.

Aby jak najefektywniej wspierać proces zamykania rany opatrunek powinien zapewnić fizjologiczne środowisko. Jest to możliwe dzięki wysokiej paroprzepuszczalności, chłonności (g/m2), odporności na przesiąkanie (g/cm2/czas) [3] oraz odpowiednej konstrukcji opatrunku. Ta ostania ma za zadanie zapew-

62

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

nić jednokierunkową wędrówkę wysięku z rany do warstwy chłonnej, by ten nie wydostał się z powrotem do niższych warstw opatrunku stwarzając ryzyko wtórnego zakażenia. Warstwa chłonna musi zachować jednolitość bez rozwarstwiania się czy gubienia elementów swojej struktury a warstwa kontaktowa powinna być zbudowana z materiału, który nie będzie przywierał do rany.

W obu przypadkach cząstki opatrunku mogłyby przenikać w obszar rany tworząc idealne podłoże dla bakteryjnych proliferacji.

Cosmopor Antibacterial – antybakteryjny opatrunek ze srebrem, wyznacza nowe standardy.”

Jest niezmiernie ważnym by opatrunek potrafił zapewnić swobodną wymianę tlenu i pary wodnej zachowując naturalne funkcje skóry (zgodnie z PL-EN 13726). Umożliwi to odprowadzanie pary wodnej z obszaru rany zapobiegając maceracji i minimalizując ryzyko powstawaniu stanów zakaźnych w jej łożysku.

Cosmopor Antibacterial daje nowe możliwości zaopatrywania ran i skaleczeń Opatrunek Cosmopor Antibacterial spełnia najwyższe wymagania w zakresie bezpieczeństwa pacjenta. Testy przeprowadzone w oparciu o normy PN-EN 13726 oraz PN-EN ISO 9073 potwierdzają jego właściwości, dzięki którym opatrunek maksymalnie chroni ranę eliminując ryzyko zakażenia.

Jest produkowany w 100% z niezawierających lateksu materiałów. Posiada zaokrąglone naroża oraz elastyczną i wytrzymałą włókninę. Zapewnia to

wysoki stopień adaptacji opatrunku do kształtów ludzkiego ciała – w 99% przypadków, po 24 godzinach od momentu aplikacji, utrzymuje się we właściwy sposób na powierzchni skóry. Jego warstwa chłonna posiada włókna o silnym efekcie kapilarnym. Zapewnia to niespotykany na rynku poziom chłonności, krótki okres wchłaniania oraz wysoką odporność na przesiąkanie przy wywieranym na opatrunek nacisku zewnętrznym.

Wykonany w technologii Dry Barrier (ang. sucha bariera), posiada system gwarantujący jednokierunkową wędrówkę wysięku. Warstwa kontaktowa opatrunku posiada nieprzywierającą do rany mikrosiatkę.

Opatrunek zawiera w swojej strukturze srebro o właściwościach biobójczych, które niszczy bakterie mogące znajdować się w wysięku – oddziałuje zarówno na bakterie gram-ujemne jak i gram-dodatnie ze szczepami MRSA włącznie. Badania kliniczne dowodzą skuteczności jego działania na poziomie 99,9%. [4] Opatrunek Cosmopor Antibacterial stanowi przykład łączenia tradycji z nowoczesnością i otwiera nowe możliwości w zakresie zaopatrywania ran i skaleczeń – kryje w sobie technologię, która optymalizuje proces gojenia minimalizując ryzyko wystąpienia infekcji chroniąc skaleczenie lub ranę w maksymalny sposób. 

Piśmiennictwo: 1. APEAS Study, Patient Safety in Primary Health Care, NHS Quality Agency, Ministry of Health Paseo del Prado, Madrid, 2010.

2. Asociación Española de Alérgicos al Látex, Una aproximación a la situación real de la alergia al látex, 2007.

3. PN-EN 13726–1/2/3/4:2005 Nieaktywne wyroby medyczne – Metody badania bezpośrednich opatrunków, PN-EN ISO 9073–6: 2005, Tekstylia – Metody badania włóknin – Część 6: Absorpcja.

4. Testy dot. aktywności przeciwbakteryjnej – wytyczne – stow. ASTM 2180 oraz stowarzyszenia GfPS, Aachen, Niemcy, 2009.

5. Zapobieganie i leczenie Zakażeń Miejsca Operowanego PSPE, Zeszyt IX, Pielęgniarka Epidemiologiczna, Katowice 2012.

a rt y k u ł s p o ns o r o w a n y

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

63

s y st e m y it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (sierpień 2014) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

LDAP w wersji 2 W systemie dostępny jest już mechanizm logowania z wykorzystaniem protokołu LDAP. Aby aktywować nową funkcjonalność w module Administrator, należy włączyć korzystanie z logowania poprzez domenę na zakładce Bezpieczeństwo. Dodatkowo należy bezwzględnie wprowadzić nazwę domeny, za pomocą której dokonywana będzie autoryzacja operatora. Niewypełnienie pola z nazwą domeny jednoznacznie jest z rezygnacją z wykorzystania logowania domenowego.

jący albo z grupy przypisanej w domenie, albo jest to jeden z podmiotów wewnętrznych. − Hasło operatora w systemie KS-SOMED ustawione jest na hasło uszkodzone. Nie ma to znaczenia, gdyż operator nie loguje się z wykorzystaniem tego hasła, jeśli jednak wyłączone zostanie logowanie z wykorzystaniem domeny, operator musi skorzystać z pomocy administratora, który wyczyści hasło, pozwalając na powtórne logowanie się do systemu według hasła KS-SOMED. 3. Podczas każdego logowania operatora, analizowane są jego grupy i w zależności od opcji Sposób integracji grup LDAP – aktualizowane role w systemie.

4. Jeśli operator nie korzysta z domeny (możliwe jest, że w jednej instalacji część operatorów korzysta z domeny, część nie) loguje się z wykorzystaniem hasła systemu KS-SOMED. 5. Jeśli nazwa domeny nie jest prawidłowa, logowanie do systemu KS-SOMED następuje w standardowy sposób.

Kluczowe dla poprawnej integracji systemu KS-SOMED z domeną są grupy domenowe, do których przynależy operator.

Na tej podstawie określany jest typ operatora, może być określony podmiot, w którym operator pracuje, jak i uprawnienia, które zyskuje operator. Integracja z grupami odbywa się na poziomie nazw.

Zakładając nowego operatora, KS-SOMED może stworzyć operatora z ustawionym rodzajem albo pracownik medyczny/ operator albo pracownik/operator.

Rys. 1. Opcje główne KS-SOMED

Mechanizm logowania z wykorzystaniem domeny, zaimplementowany w systemie KS-SOMED, działa w następujący sposób: 1. Operator systemu operacyjnego loguje się do systemu KSSOMED z wykorzystaniem loginu takiego jak w domenie.

Nie istnieje weryfikacja hasła, uznajemy bowiem, że operator został już zweryfikowany podczas logowania się do domeny.

2. Jeśli w systemie KS-SOMED nie odnaleziono operatora o takim loginie, nastąpi jego automatyczne wprowadzenie do systemu z następującymi parametrami: − Login zgodny z loginem w domenie. − Imię i nazwisko zgodne z opisem operatora w domenie. − Adres e-mail zgodny z ustawionym w domenie. − Typ pracownika wynikający z przypisanych mu w domenie grup. − Role w systemie zgodne z przypisanymi mu w domenie grupami. − Podmiot, do którego przypisany zostaje operator wynika-

64

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Rys. 2. Karta pracownika

Pierwszy z wymienionych rodzajów pozwala operatorowi zalogować się do systemu KS-SOMED i być wybieralnym np. do realizacji świadczeń. Drugi z rodzajów pozwala operatorowi zalogować się do systemu, operator ten jednak nie może być wykonawcą zleceń, nie może być osobą wystawiającą receptę itp.

s y st e m y it

To, jaki rodzaj operatora zostanie wybrany, wynika z przypisanych grup oraz ustawienia opcji Grupy określające pracownika medycznego. Jeśli operator posiada w domenie grupę wymienioną w tej opcji (w opisywanym przypadku będzie to grupa lekarze lub grupa pielegniarki), założony zostanie w systemie KS-SOMED operator z ustawionym rodzajem pracownik medyczny/operator. Jeśli żadna z przypisanych operatorowi w domenie grup nie występuje na liście w omawianej opcji (poszczególne grupy rozdzielamy przecinkami), rodzaj operatora zostanie ustawiony na pracownik/operator.

W przypadku instalacji wielopodmiotowej, istnieje również problem przypisania operatorowi właściwego podmiotu wewnętrznego (w przypadku instalacji jednopodmiotowej problem nie występuje, wybrany zawsze zostanie ten jeden istniejący podmiot). W takim przypadku, aby nie być skazanym na losowe przypisanie podmiotu, należy zsynchronizować grupy domenowe ze skrótami podmiotów wewnętrznych. Jeśli zostanie odnaleziony podmiot o skrócie odpowiadającym jednej z przypisanych operatorowi grup, ten podmiot stanie się podmiotem przypisanym operatorowi. Dla przykładu, mamy cztery podmioty wewnętrzne o skrótach wschod, zachod, polnoc, poludnie. Chcąc przypisać operatora do podmiotu zachod, należy przypisać mu w definicji użytkownika domenowego grupę zachod. W przypadku niemożności dopasowania grupy i skrótu podmiotu, wybrany zostanie losowy podmiot, wynikający z kolejności zwróconych przez serwer bazy danych podmiotów w zapytaniu.

Opcja Sposób integracji grup LDAP ma zastosowanie w przypadku logowania się do systemu operatora, który jest już wprowadzony do systemu KS-SOMED. W zależności od wartości opcji: – Nie nastąpi żadna synchronizacja ról operatora (wartość opcji Wyłączona).

– Mogą zostać dodane operatorowi nowe role, istniejące jednak role nie zostaną usunięte (wartość opcji domyślna Dodawanie).

– Nastąpi pełna synchronizacja ról operatora, czyli zostaną dodane nowe role wynikające z przypisanych operatorowi grup, ale też usunięte zostaną role – oczywiście mowa tu o usunięciu roli pracownikowi, a nie o usunięciu roli z systemu – które nie mają swoich odpowiedników w grupach LDAP (wartość opcji Pełna).

Synchronizacja ról polega na porównaniu nazw ról z nazwami przypisanych operatorowi grup. Jeśli w systemie KS-SOMED zdefiniowana jest np. rola Administratorzy rola ta zostanie przypisana operatorowi jeśli ma przypisaną grupę o takiej samej nazwie.

Uwagi końcowe do opisywanej funkcjonalności: – Wszystkie porównania nazw grup LDAP z wartościami opcji, czy też z nazwami ról są realizowane bez rozróżniania wielkości liter.

– Logowanie z wykorzystaniem protokołu LDAP nie jest aktywne przy poziomie bezpieczeństwa 0. Jest to spowodowane tym, że na takim poziomie nie wykorzystuje się loginów w systemie KS-SOMED (jest stare okienko logowania) co wyklucza możliwość integracji po loginach.

– Włączenie logowania z wykorzystaniem protokołu LDAP nie blokuje możliwość wyboru poziomu bezpieczeństwa. W przypadku nie możności zalogowania się operatora z wykorzystaniem domeny (np. aktualny operator systemu operacyjnego nie jest użytkownikiem domeny), nastąpi natywne logowanie do systemu KS-SOMED z wszystkimi, wynikającymi z danego poziomu bezpieczeństwa, ustawieniami.

– Jeśli zalogowano się do systemu KS-SOMED z wykorzystaniem logowania domenowego, nie jest sprawdzana jakość hasła, nie jest weryfikowany czas użycia hasła, nie pojawia się żądanie zmiany hasła. Wszelkie takie zabezpieczenia należy ustawić na poziomie domeny.

– Jeśli zalogowano się do systemu KS-SOMED z wykorzystaniem logowania domenowego, system KS-SOMED nie zablokuje się automatycznie po upływie założonego czasu bezczynności. Wynika to z tego, że system KS-SOMED nie zna hasła domenowego, nie może więc samodzielnie się odblokować. Zabezpieczenie stanowiska należy zorganizować na poziomie domeny, chociażby wskazując operatorom na możliwość blokady systemu z poziomu klawiatury (klawisz Windows + L).

– Aktualnie mechanizm logowania z wykorzystaniem protokołu LDAP nie współpracuje z mechanizmem integracji.  reklama

Przewaga tkwi w wiedzy!

ABD

APTECZNY BANK DANYCH Stworzyliśmy Apteczny Bank Danych, aby pomagać aptekom w konkurencyjnym rozwoju i wspierać badania naukowe w ochronie zdrowia.

Zgromadzone dane poufne (nie zawierające informacji chronionych ustawą o ochronie danych osobowych) poddawane są obróbce statystycznej i interpretacji ekspertów. W czasopiśmie Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia prezentujemy raporty rynku farmaceutycznego, analizy epidemiologiczne oraz rozbudowane statystyki i prognozy. Nasze opracowania są źródłem wiedzy nie tylko dla aptek. Jednostki akademickie oraz instytucje ochrony zdrowia wykorzystują je do badań naukowych, opracowywania strategii zrównoważonego rozwoju ochrony zdrowia w Polsce, podwyższania jakości programów profilaktycznych.

Dołącz już dziś do społeczności ABD! Odbierz pakiet korzyści dla aptek.

8210@kamsoft.pl | 0602 412 159 Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

65

s y st e m y it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (sierpień 2014) Joanna Stępniak–Pilśniak Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

W module APW12 ZAMÓWIENIA rozbudowano zbiór reguł zarządzania listą braków o dodatkowe reguły (APW12 Zamówienia – Reguły – Lista braków). System pozwala na określenie kwalifikacji według rotacji produktów, oddzielny procent normy dla towarów szybko, średnio i słabo rotujących (rys. 1).

Dodano okno pozwalające na określenie liczby dni zapasu oddzielnie dla towarów szybko, średnio i wolno rotujących.

Okno wyświetlane jest w momencie wywołania funkcji zmiany liczby dni zapasu za pomocą przycisku [F7] Zmiana dni zapasu ► Wszystkie towary w oknie dostępnym pod pozycją Normy ►Bufor norm w module APW12 ZAMÓWIENIA (rys. 3).

Rys. 3. Edycja dnia zapasu

Rys. 1. Reguły listy braków

Okno konfiguracji algorytmu liczenia norm, dostępne z poziomu modułu APW12 ZAMÓWIENIA – Normy – Bufor norm, rozbudowano o możliwość uwzględnienia towarów szybko, średnio i słabo rotujących w momencie obliczania norm przy włączonej opcji Podnieś normę do maksymalnej dziennej sprzedaży z analizowanego okresu jeśli wynikowa norma jest niższa (rys. 2).

Do okna Informacje o wstrzymywanej partii towaru dostępnym z poziomu APW14 MAGAZYN – Operacje – Leki wstrzymane dodano możliwość wyboru dodatkowej kategorii powodów wstrzymań: Centralna blokada przyjęcia towaru na magazyn (rys. 4).

Rys. 4. Kategorie wstrzymań dostaw 

Rys 2. Ustawienia algorytmu – maksymalnej dziennej sprzedaży

66

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

Foto: American Heart of Poland

n a c z a si e

Model serca 3D pomaga w operacjach Model serca pacjenta wykonany z użyciem technologii 3D wykorzystano podczas przygotowań do operacji naprawy zastawki serca w Centrum Badawczo-Rozwojowym American Heart of Poland w Bielsku-Białej.

PAP – Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl

Trójwymiarowy, rzeczywisty model organu znacznie ułatwia przygotowanie do operacji wad strukturalnych serca. Wady zastawkowe mogą prowadzić do istotnych zmian w jego anatomii.

Aby dobrze przygotować się do zabiegów, zarówno chirurgicznych jak i przezskórnych, lekarze muszą dokładnie zapoznać się ze zmienionym chorobowo

sercem. Uwidocznienie wzajemnych relacji przestrzennych zmienionych struktur jest istotne dla zespołu lekarzy, aby zapewnić precyzję ruchów i maksymalnie zwiększyć szanse na powodzenie zabiegu. „Techniki obrazowe w kardiologii funkcjonują już od jakiegoś czasu. Ale mimo ich rozwoju nadal są one niedoskonałe, bo przy ich pomocy do tej pory można uzyskać obrazy będące jedynie rekonstrukcjami wirtualnymi. W przypadku technologii

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

67

n a c z a si e

To tak, jakbyśmy mogli przed zabiegiem obejrzeć i dotknąć serca pacjenta.” prof. Paweł Buszman

3D jest inaczej. Umożliwia ona stworzenie rzeczywistych, fizycznych modeli organów, znoszących niedoskonałości technik obrazowania” – powiedział kardiolog, prof. Paweł Buszman, pod kierunkiem którego przeprowadzony został zabieg w Bielsku-Białej. „To tak, jakbyśmy mogli przed zabiegiem danego pacjenta nie tylko dokładnie obejrzeć jego serce, wraz z wszystkimi wadami dosłownie ze wszystkich stron, ale również je dotknąć. Dla mnie jako lekarza komfort przygotowania się do zabiegu przy użyciu druku trójwymiarowego, zwłaszcza w przypadku tak ciężkich wad jak niedomykalność zastawki, jest ogromny” – dodał.

Do stworzenia indywidualnego trójwymiarowego modelu serca pacjenta wykorzystano obrazy organu uzyskane przy użyciu tomografii komputerowej, która odbyła się ok. tydzień przed zabiegiem. Na podstawie analizy objętości

68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

krwi stworzono wirtualny, trójwymiarowy model wewnętrznej powierzchni lewej komory, lewego przedsionka oraz początkowego odcinka aorty. Dodatkowo zmodyfikowano pliki tak, aby dodać odpowiednią grubość ścianki.

Wszystkie te dane przetworzone i przygotowane przy pomocy specjalnego oprogramowania wysłano do Belgii, gdzie zostały wydrukowane w technologii 3D i w ciągu dwóch dni do ośrodka w Bielsku-Białej trafił trójwymiarowy model serca.

Serce odwzorowane w trójwymiarze zostało wykorzystane w trakcie przygotowań do innowacyjnego zabiegu przezskórnej annuloplastyki mitralnej. Zabieg ten jest adresowany do pacjentów z ciężką niewydolnością serca, zazwyczaj po zawałach, z dużą blizną, u których klasyczna operacja kardiochirurgiczna nie jest możliwa ze względu na zbyt duże ryzyko.

Polega na wprowadzeniu przez tętnicę udową cewnika, który umożliwia zainstalowanie specjalnych poliestrowych implantów. W ogromnym uproszczeniu można powiedzieć, że działają one jak zszywki. Następnie są one zaciskane, co powoduje zmniejszenie obwodu pierścienia mitralnego w sercu, czyli niedomykalności zastawki. Każdy etap zabiegu był dodatkowo kontrolowany dzięki trójwymiarowej echokardiografii.

Zabieg w Centrum Badawczo-Rozwojowym AHP w Bielsku-Białej przeprowadzono w ramach badań klinicznych. Pierwsze wnioski, sformułowane przez lekarzy bezpośrednio po zabiegu mówią, że indywidualny model serca pacjenta stworzony przy użyciu technik druku trójwymiarowego jest niezwykle pomocnym narzędziem, wykorzystywanym na etapie przygotowania do zabiegów przezskórnych w kardiologii.  Zdjęcia: American Heart of Poland

22-23 października

22–24 października

23–24 października

Cykl inspirujących spotkań liderów i ekspertów rynku oraz przemysłu farmaceutycznego. Wizje dla sektora, strategie biznesu, zawiłe wyzwania menedżerskie, nowatorskie modele budowy przewagi konkurencyjnej w farmacji.

Forum omawiające aktualne zagadnienia związane z promocją zdrowia i profilaktyką – programami realizowanymi na szczeblu placówek ochrony zdrowia oraz samorządów lokalnych.

Spotkanie menedżerów placówek ochrony zdrowia, lekarzy i pielęgniarek, przedstawicieli biznesu, polityków oraz ekspertów. Wśród tematów m.in. lecznictwo stacjonarne, jakość w ochronie zdrowia, sprzęt medyczny, polityka senioralna, technologie informacyjne i wiele innych.

RETHINKING HEALTHCARE BERLIN | NIEMCY

www.pharma-summit.com

KNOW HEALTH WROCŁAW | POLSKA

www.knowhealth.pl

X FORUM RYNKU ZDROWIA WARSZAWA | POLSKA

www.rynekzdrowia.pl

10–12 listopada

12–15 listopada

18–19 listopada

Konferencja Health 2.0 prezentuje najciekawsze rozwiązania rynku m-Zdrowia i e-Zdrowia: aplikacje na telefon komórkowy, portale dla pacjentów, rozwiązania IT. Praktyczny przegląd wartych uwagi nowości.

Największa na świecie wystawa sprzętu i technologii medycznych z 40-letnią tradycją. Ponad 4600 wystawców i 132000 odwiedzających w 2013 roku.

Trendy, nowości, premiery medyczne.

Konferencja Europejskiego Komitetu Koordynacyjnego Przemysłu Radiologicznego, Elektromedycznego i Ochrony Zdrowia (COCIR). Temat główny: jak e-zdrowie może wspomagać kliniczne i finansowe wyniki.

HEALTH 2.0 EUROPE LONDYN | ANGLIA

www.health2con.com

MIĘDZYNARODOWE TARGI MEDYCZNE MEDICA 2014 DÜSSELDORF | NIEMCY

www.medica-tradefair.com

COCIR eHealth Summit 2014 BRUKSELA | BELGIA

www.cocirehealthsummit2014.org

21–22 listopada

KARDIOLOGIA PREWENCYJNA 2014 KRAKÓW | POLSKA Najnowsze doniesienia z zakresu kardiologii prewencyjnej. W programie znajdą się m.in. prezentacje aktualnych wyników dużych polskich projektów badawczych i innych innowacji z krajowych oraz zagranicznych ośrodków naukowych.

TARGI MEDICA 2014

www.kardiologiaprewencyjna.eu

12–15 listopada, Düsseldorf

n a c z a si e

NOWOŚCI KSIĄŻKOWE

NASZ WYBÓR MIESIĄCA

NOWOŚCI MUZYCZNE

„Lucy And The Loop” Kasia Stankiewicz

„Komunikowanie w ochronie zdrowia – interpersonalne, organizacyjne i medialne” Red. nauk. Tomasz Goban-Klas Przewodnik po nowej dyscyplinie z zakresu nauk społecznych, czyli komunikacji zdrowotnej. Autorzy przedstawili zagadnienia odnoszące się do mediów i komunikowania w kształtowaniu postaw pacjentów, form wykorzystania nowych mediów w diagnozie i leczeniu chorób, wizerunku lekarzy w mediach masowych, relacji lekarz – pacjent. 

„Śpiewaj ogrody” Paweł Huelle Przepiękna, misternie skonstruowana powieść o nieistniejącym już wielokulturowym świecie, w którym przenikały się różne tradycje i nacje. O Wolnym Mieście Gdańsku i tajemniczej operze Wagnera, która zmieniła życie pewnego kompozytora i jego żony.

O fleciście z Hameln i przemarszu szczurów, które wędrują ulicami Gdańska. 

70

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2014

„Rekin z parku Yoyogi”

W przygotowanie płyty zaangażowali się artyści z całego świata, a muzycznym motywem przewodnim jest wewnętrzna metamorfoza. 

Joanna Bator Premiera: kwiecień 2014. Wydawnictwo W.A.B. Cena: ok. 39,90 zł. Liczba stron: 380.

Joanna Bator wraca w swoim pisarstwie do Japonii, której poświęciła swój debiutancki zbiór esejów „Japoński wachlarz”.

Choć jest teraz znacznie bogatsza w doświadczenia i wiedzę o kraju oraz jego mieszkańcach, nie utraciła wrażliwości na głęboką odmienność kulturową. Autorka zabiera czytelnika do miejsc, o jakich nie można przeczytać w folderach biur podróży i przewodnikach turystycznych. Wraz z nią wkraczamy do lasu samobójców w Aokigaharze, wyprawiamy się do opuszczonego miasteczka Nichitsu, będącego ulubionym celem eksploratorów ruin i wdzieramy się do Akihabary, twierdzy otaku, zamkniętych w sobie fanów japońskiej popkultury. Również parki, kaplice, herbaciarnie, małe bary w peryferyjnych dzielnicach i wielkie sklepy w ekskluzywnej Shibuyi stają się fascynującym tematem antropologicznych i filozoficznych dociekań.

Prawdziwym tematem są jednak ludzie – mieszkańcy Japonii z ich umiejętnością kontemplacji świata, wyjątkowo chłonną i twórczą kulturą oraz siłą, która pozwala im się podnieść nawet po tak dramatycznych wydarzeniach, jak trzęsienie ziemi u wybrzeży Honsiu w marcu 2011 roku.

Miejsca, o których nie przeczytamy w przewodnikach.”

„Conversations” Woman’s Hour Intymna muzyka w indie-popowych barwach. Kolektyw zaskakuje rynek płytą harmonijną dźwiękowo, a jednocześnie przebojową. 

„Goddess” Banks Banks to jedno z ciekawszych objawień muzycznych tego roku. Mieszanka bitów, pianina, pogłosów i hipnotyzującego głosu młodej amerykanki, zachwalanej przez największe serwisy muzyczne na świecie. 

PRENUMERATA 2015 WIEDZA. INNOWACJE. PRAKTYKA

ZAMÓW PRENUMERATĘ

CZASOPISMA OSOZ ODBIERZ E-BOOK

„PRYWATNE UBEZPIECZENIA ZDROWOTNE”

redakcja@osoz.pl