Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

O g ó l no p o l s k i S y s t e m O c h r on y Z d r o w i a

w w w.osoz.pl

9

2016 innowacyjna ochrona zdrowia

E-ZDROWIE W PIGUŁCE

Nowy raport czasopisma OSOZ. 92 strony o digitalizacji i trendach.

25 POMYSŁÓW NA IT

Praktyczne wskazówki pomagające budować wysokie kompetencje cyfrowe.

SZPITAL ZINFORMATYZOWANY W jakich obszarach oprogramowanie generuje wartość dodaną?

Co-hosted by

Part of

Register n o w

!

@himsseurope #HIMSSETC

WWW.EHIN.NO

European Telemedicine Conference

Presented by Norwegian Centre for E-health Research

OUH Odense University Hospital

Nota bene

Chcieć, a mieć Według badań prowadzonych przez Komisję Europejską, Polska stoi w miejscu pod względem innowacyjności, zajmując 22 pozycję na 28 analizowanych krajów.

Powodem jest nikłe wsparcie finansowe, emigracja wykwalifikowanych kadr i brak współpracy biznesu z nauką. Widać to wyraźnie w ochronie zdrowia.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

Innowacje to ludzie, ich kreatywność oraz wiedza. Kapitał ludzki jest największym atutem naszego kraju – w porównaniu z innymi krajami UE, wyższe wykształcenie posiada relatywnie duży odsetek młodych osób. Cóż z tego, skoro zaraz po ukończeniu studiów medycznych spora część lekarzy i pielęgniarek woli szukać pracy za granicą – nie tylko ze względu na wyższe zarobki, ale także korzystniejsze warunki pracy i perspektywy rozwoju zawodowego. Innowacyjności polskich placówek ochrony zdrowia nie wspierają też rozwiązania systemowe. Menedżerom szpitali oraz przychodni brakuje impulsów do wprowadzania zmian i reform na poziomie organizacyjnym i technicznym. Zasoby intelektualne i know-how napotykają na bariery finansowe nie do pokonania. Ci najbardziej przedsiębiorczy szukają wsparcia na własną rękę, m.in. w funduszach unijnych. Na domiar złego, tak promowane w innych krajach UE i dające wymierne efekty partnerstwo prywatno-publiczne od lat nie może rozwinąć skrzydeł. Można powiedzieć, że polska innowacyjność w ochronie zdrowia, w tym technologiach e-zdrowia, jest napędzana determinacją i ciekawością pasjonatów.

W narodowych strategiach cyfryzacji zapomina się o odpowiednim premiowaniu placówek medycznych za wdrażanie elektronicznej dokumentacji medycznej czy rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych. Kontrakty z NFZ nie biorą pod uwagę, czy placówka prowadzi kartoteki w wersji papierowej czy cyfrowej, umawia pacjentów przez telefon czy przez Internet.

Z zapowiedzi MZ wynika, że ma się to zmienić. Są to elementy, które realnie wpływają na jakość leczenia i dostępu do systemu ochrony zdrowia. Brakuje rządowych funduszy wspierających projekty e-zdrowia. Za niedawno wprowadzonymi zmianami prawnymi regulującymi usługi telemedyczne powinny iść nowe e-świadczenia refundowane przez płatnika. W przeciwnym razie przepaść cyfrowa pomiędzy placówkami publicznymi, zasilanymi środkami z kontraktów z NFZ, a prywatnymi będzie się mocno pogłębiała. Jest to zjawisko negatywne zarówno dla pacjentów jak i samych lekarzy oraz pielęgniarek, którym nie daje się możliwości pracy w nowoczesnych warunkach.

wrzesień 2016 CZASOPISMO aktualności

8 Zdjęcie numeru Konsultacja z maszyną

10 Rynek zdrowia w pigułce Wysyp projektów resortu zdrowia

14 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (listopad 2016)

INNOWACJE

15 Aplikacje medyczne Najnowsze aplikacje zdrowotne na smartfona

16 Nowości i wynalazki Personalizowana tabletka, cyfrowy stetoskop, wielofunkcyjny analizator danych itd.

19 Laboratorium technologii Scenariusze pozytywne

22 Infografika Szpital zinformatyzowany.

Wartość dodana z wdrożenia EDM

RAPORT

24 25 POMYSŁÓW NA IT

ROZMOWY

30 ZA GRANICĄ

Co zrobić, aby inwestycja w oprogramowanie medyczne zaowocowała konkretnymi korzyściami? Inspiracje, dzięki którym IT zaadaptuje się w placówce ochrony zdrowia, wspierając codzienną działalność i realizację celów.

Noora Jansson: technologia ukierunkowana na pacjenta

33 EKSPERT Dorota Kozioł-Kaczorek: personel i cyfryzacja

36 JEDNO PYTANIE Andrzej Zapaśnik: opieka koordynowana Szymon Wilk: wytyczne kliniczne

PRAKTYcznie

39 ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Leki przeciwbólowe. Opinia eksperta

40 Legislacja E-learning w branży medycznej

42 TECH HEALTH NEWS Infographic: health literacy European Commission signs agreement with industry on cybersecurity Predictive Analytics and the Human Side of the Equation

48 ZAMÓWIENIA PUBLICZNE Europejskie zmagania z innowacyjnymi zamówieniami

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

9

W INTERNECIE

w w w . f a c e b o o k . p l / IT i Z d r o w i e

83 486 450 Liczba opakowań leków przeciwbólowych zakupionych przez pacjentów w aptekach w 2015 roku. Wartość sprzedaży przekroczyła 1077 mln zł. W bieżącym roku eksperci prognozują kilkuprocentowy wzrost.

Analiza sprzedaży leków przeciwbólowych – str. 70.

Anglojęzyczny raport czasopisma OSOZ eHealth Trends & Talks można już czytać w aplikacji OSOZNews oraz pobrać w wersji PDF na stronie internetowej www.osoz.pl/eHealth We wnętrzu: wywiady z ekspertami, felietony i infografiki omawiające różne aspekty e-zdrowia w Polsce i na świecie.

nowe idee

51 Felieton Lekarz, chory, rodzina i trudne decyzje

Dojrzały pacjent

54 KNOW-HOW Premiera raportu eHealth Trends & Talks

56 INSPIRACJE Uwolnić dane

57 WIEDZA Zapowiedzi, relacje, lektury on-line

STATYSTYKI 58 Monitor zjawisk epidemiologicznych i PROGNOZY

Mapy zdrowotne kraju (sierpień 2016)

62 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (sierpień 2016)

70 Monitor rynku leków Leki przeciwbólowe

SYSTEMY IT

5,3%

NA MINUSIE O taki % spada liczba pacjentów w statystycznej aptece (do poziomu 3190, czyli o 180 osób mniej niż w lipcu).

„Innowacje rodzą się na styku współpracy różnych podmiotów rynku zdrowia.”

Noora Jansson OuluHealth

53 KREATYWNIE

edukacja

7,6%

NA PLUSIE W sierpniu – w porównaniu do lipca – o 7,6% rośnie wartość sprzedaży leków na pacjenta. Największy wzrost dotyczy sprzedaży odręcznej (+10,9%).

75 KS-APTEKA Zintegrowany System Obsługi Apteki

78 KS-SOMED Zintegrowany System Obsługi Przychodni

Wywiad – str. 30

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na wrzesień 2016 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med.

Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

ak tualności

Konsultacja z maszyną Ta technologia jest już znana w branżach, gdzie klienci korzystają regularnie z personalnego doradztwa w zakresie prostych produktów lub usług. Mowa o tzw. chatbotach, czyli programach komputerowych pozwalających na komunikację – pisemnie w postaci chatu – przy użyciu naturalnego języka. Przykładem jest Siri – osobisty asystent i nawigator wiedzy dostępny w urządzeniach mobilnych Apple. Wystarczy zadać pytanie, aby otrzymać zwięzłą odpowiedź nie różniącą się od tej, której udzieliłby człowiek.

Rozwój sztucznej inteligencji, technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych, cyfryzacja ochrony zdrowia oraz dostęp do coraz większych zbiorów danych medycznych zapowiadają rychłe wejście chatbotów do ochrony zdrowia. Wirtualni konsultanci będą udzielać porad w trybie 24 godzin na dobę, 7 dni w tygodniu, odpowiadając w empatyczny i personalizowany sposób na najbardziej skomplikowane pytania pacjentów, sugerując jak zadbać o zdrowie albo co zrobić w przypadku wystąpienia określonych objawów. Zdrowotne chatboty staną się doradcami zdrowotnymi przede wszystkim w kwestiach profilaktyki i zbilansowanego trybu życia, wypełniając rolę edukacyjną.

Po drugiej stronie łącza – wbrew pierwszym skojarzeniom – nie będzie obecny ani lekarz ani robot, ale skomplikowany system sztucznej inteligencji. Czy chatboty staną się remedium na przewlekły niedobór kadr medycznych i sprawią, że będziemy bardziej świadomymi pacjentami?

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

ak tualności

Foto: designed by freepik.com

Rynek zdrowia w pigułce

Wysyp projektów resortu zdrowia Minister zdrowia Konstanty Radziwiłł, tak jak się spodziewano, przetrwał zawieruchę wrześniowych zmian w rządzie i przedstawił kolejne szczegóły planowanych reform. Do konsultacji trafiły projekty zmieniające m.in. finansowanie podstawowej opieki zdrowotnej, ambulatoryjnej oraz szpitalnej.

Aleksandra Kurowska

Polityczna atmosfera wokół zdrowia z miesiąca na miesiąc staje się coraz go-

10

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

rętsza. Powodów jest wiele, ale podstawowy pozostaje niezmienny od lat – za niskie środki na zdrowie. We wrześniu odbył się zapowiadany od kilku miesięcy

protest pracowników medycznych, którym jednak minister zdrowia (odważnie odwiedzający manifestujących) nie miał zbyt wiele do obiecania, ponieważ to nie on decyduje o wydatkach. Media – poza protestem – żyły też tematem projektów zmieniających ustawę aborcyjną. A debata sejmowa tocząca się wokół nich po raz kolejny pokazała niewiedzę osób podejmujących decyzje. Ostatecznie obydwa projekty – liberalizujący i zaostrzający obecne przepisy – przepadły w Sejmie.

ak tualności

System ochrony zdrowia Jednym z najbardziej wyczekiwanych projektów były zmiany w POZ. Chodzi bowiem nie o jakąś niewielką nowelizację, a właściwie napisanie ustawy na nowo. Na razie do konsultacji trafiły założenia. POZ ma być filarem ochrony zdrowia i tym razem mają to nie być puste deklaracje. Przewiduje się bowiem, że w ramach wydatków na świadczenia zdrowotne znacznie większa część trafi do lekarzy rodzinnych oraz pielęgniarek i położnych. Obecnie jest to ok. 13,6 proc., za dekadę ma to być 20 proc. (wydatki będą rosnąć z roku na rok). Lekarze rodzinni mają być koordynatorami systemu – nie tylko w zakresie obiegu informacji między różnymi typami placówek, ale też pieniędzy. Planuje się powrót do rozwiązań już stosowanych kiedyś w części regionów, a mianowicie powierzenia POZ pieniędzy na wizyty u specjalistów. Jednak nie będą na tym „zarabiać” – jeśli nie wydadzą środków na AOS, nie zostanie im więcej. Na podobnej zasadzie nastąpi wydzielenie budżetu na badania, których POZ ma zlecać więcej. Nowe rozwiązanie poprzedzi roczny pilotaż, który wystartuje prawdopodobnie od 2018 r. Część elementów zmian – np. nowe zasady wynagradzania lekarzy, nie tylko stawką kawitacyjną, ale też motywacyjnymi dodatkami oraz zwiększenie stawek za osoby chore przewlekle – wystartować może w połowie przyszłego roku. Największy problem będzie z koordynacją, ponieważ bez narzędzi IT trudno wyobrazić sobie jej sprawne funkcjonowanie.

Wcześniej zmieni się finansowanie szpitali. Już od 1 lipca przyszłego roku ma zacząć działać „system podstawowego, szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej”. Oddziały i przyszpitalne poradnie włączone do sieci (niekoniecznie wszystkie w placówce)

» POZ ma być filarem ochrony zdrowia.

Do lekarzy rodzinnych oraz pielęgniarek i położnych trafi za 10 lat 20% środków na ochronę zdrowia.«

» Kanałem budżetowym popłynie ok. 85 proc. pieniędzy na leczenie, a o resztę szpitale będą walczyć w konkursach, jak obecnie.« będą finansowane budżetowo, a nie rozliczane za każde świadczenie osobno.

Placówka będzie włączana do systemu zabezpieczenia na cztery lata, ale wcześniej zostanie przyporządkowana do jednej z grup: szpitali I, II lub III stopnia w zależności od skali działania i poziomu świadczeń lub jako szpital onkologiczny, pulmonologiczny, pediatryczny albo ogólnopolski. Musi przy tym – w zakresie świadczeń, w którym ma trafić do sieci – posiadać umowę z NFZ przez minimum dwa ostatnie lata (np. szpital I poziomu powinien mieć zakontraktowaną internę, a pediatryczny – oddziały dziecięce). Do tego wymagane jest dysponowanie izbą przyjęć albo szpitalnym oddziałem ratunkowym, też z kontraktem przez minimum dwa lata (zwolnione z tego wymogu mogą być np. szpitale pulmonologiczne). W wyjątkowych sytuacjach, gdy warunki nie będą spełnione, decyzję podejmie minister.

Ponadto otwierane mają być nowe przyszpitalne poradnie w zakresach, które szpitale realizować będą w systemie zabezpieczenia. To może zmienić rynek AOS, ponieważ założenie jest takie, że pacjent, np. po operacji, będzie kontynuował leczenie u tych samych lekarzy.

Kanałem budżetowym popłynąć ma ok. 85 proc. pieniędzy na leczenie, a o resztę szpitale będą walczyć w konkursach, jak obecnie. Nowe zasady mają wejść w życie w tym roku, ale w praktyce (do lipca 2017 r.) większość szpitali ma zawarte umowy z NFZ. Po tym czasie, placówkom zakwalifikowanym do sieci, umowy automatycznie przekształcone zostaną na nowe, budżetowe – w zakresach, w których znalazły się w sieci. Najwięcej wątpliwości placówek budzi jednak to, że nowy system nie przewiduje zapłaty za nadwykonania. Liczba świadczeń będzie mieć wpływ (choć jeszcze nie wiadomo jaki) na budżety w kolejnych latach. Od 27 września ruszył system IOWISZ.

Leki Do konsultacji trafiła też nowelizacja ustawy refundacyjnej. Przewiduje ona m.in., że poza wyjątkami, w przypadku refundacji aptecznej pacjent będzie miał dostęp do leku w „pełnym zakresie wskazań i przeznaczeń”, a nie tylko zgodnie z treścią Charakterystyki Produktu Leczniczego. Zmienić się ma kwalifikowanie do refundacji leków w chorobach ultrarzadkich – nie będzie stosowana analiza ekonomiczna na dotychczasowych zasadach, w której leki stosowane u niewielu pacjentów zwykle wypadały niekorzystnie.

Listy leków refundowanych mają być publikowane cztery, a nie jak obecnie sześć razy w roku. Nowym rozwiązaniem w Polsce, choć popularnym w wielu innych krajach, jest “wczesny dostęp” do leków jeszcze niezarejestrowanych.

Umożliwi to stosowanie u wybranych pacjentów leku znajdującego się jeszcze w fazie badań klinicznych albo już po badaniach, ale jeszcze przed rejestracją, czyli dopuszczeniem do obrotu.

Ministerstwo chce też ograniczyć wywóz leków z Polski wprowadzając sztywne urzędowe marże przy eksporcie i zwiększając kompetencje szefa GIF. Nowelizacja przewiduje też, że pierwszeństwo w uzyskaniu refundacji będą miały leki tych firm, które inwestują w zakłady i badania kliniczne na terenie Polski.

Zawody medyczne Trwa dyskusja o płacach w zdrowiu.

Swoje propozycje w formie obywatelskiego projektu zaprezentowało porozumienie zawodów medycznych. Są one jednak o wiele wyższe niż to, co zaproponowało ministerstwo zdrowia. Minister zdrowia przedstawił nową wersję projektu ustawy o minimalnych płacach pracowników medycznych. W porównaniu z projektem, który już wcześniej opisywaliśmy, przewiduje, że wynagrodzenia zaczną rosnąć o rok szybciej – w połowie przyszłego roku różnica między wynagrodzeniem pracowników a ustawowym minimum ma spaść o co najmniej 10 proc. W kolejnych latach o 20 proc. Ponadto w projekcie wskazano, że zmiany powinny też objąć personel niemedyczny.

Z kolei fizjoterapeuci, po wielu potyczkach, wreszcie mają mieć samorząd zawodowy. Na razie Komitet Organizacyjny Samorządu Fizjoterapeutów do 14 października zbiera deklaracje osób chcących wziąć udział w wyborach swoich przedstawicieli. Osoby, które przejdą

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

11

ak tualności

pozytywnie weryfikację, wezmą udział 5 listopada w zgromadzeniach regionalnych i wybiorą delegatów na pierwszy krajowy zjazd, a tam z kolei odbędą się wybory samorządu zawodowego. W ciągu dwóch kolejnych miesięcy minister zwoła jego pierwsze posiedzenie. Z kolei z opublikowanych projektów rozporządzeń wiadomo już, że za dokument stwierdzający prawo do wykonywania zawodu specjaliści zapłacą 100 zł.

Zmiany czekają też pracowników inspekcji sanitarnej. Oddziały terenowe mają być w większym stopniu przyporządkowane ministrowi zdrowia, ponieważ włączenie ich w zespoloną administrację terenową powodowało konflikt interesów oraz likwidację części laboratoriów.

Personalia Resort zdrowia i centrala NFZ wymieniła już niemal wszystkich szefów oddziałów funduszu, trwa jeszcze kilka konkursów na nowych dyrektorów. Za to odyseja z wyborem nowego szefa GIF we wrześniu nadal trwała. Premier dostała informacje o osobach, które osiągnęły najlepsze wyniki w kolejnym konkursie (już czwartym z kolei), ale nie wiadomo, czy kogoś wybrała. Prezesa poszukuje też od kilku miesięcy Grupa EMC. Kolejne zmiany personalne objęły też publiczne placówki. Bogusław Poniatowski po 12 latach przestał być dyrektorem Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Wygasła mu umowa, ale zadeklarował mediom, że w kolejnym konkursie nie będzie brał udziału. Z kolei Henryk Przybycień zrezygnował z kierowania szpitalem w Nisku, ale został powołany na szefa szpitala w Sanoku.

Wieści z rynku Kolejne placówki publiczne i ich właściciele szukają ratunku w fuzjach. Radni sejmiku województwa podkarpackiego przyjęli uchwałę, w której zgadzają się na połączenie dwóch rzeszowskich szpitali: Podkarpackiego Centrum Chorób Płuc (PCChP) i Klinicznego Szpitala Wojewódzkiego nr 1. Podobne plany ma województwo zachodniopomorskie, które chce połączenia zadłużonych szpitali (w Zdunowie i przy ul. Arkońskiej).

Szpital Pro-Familia z Łodzi, działający od października 2015 roku, rozszerzył zakres oferowanych usług. Placówka uruchomiła nowe poradnie medycyny estetycznej i chirurgii plastycznej oraz oddział chirurgii plastycznej. Rów-

12

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Komisarz ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności Vytenis Andriukaitis przypomniał w Krynicy o najważniejszych zagrożeniach zdrowia, powołując się przy okazji na przytłaczające statystyki. Palenie papierosów przyczynia się w UE do 700 000 zgonów rocznie, choroby przewlekłe odpowiadają za 70–80% kosztów ochrony zdrowia, pochłaniając 700 miliardów euro rocznie. Z kolei rosnąca antybiotykooporność powoduje w UE 25 000 zgonów rocznie i 700 000 w skali świata. Do 2050 roku – jeżeli nic nie zrobimy – liczba ta wzrośnie do 10 milionów, powodując straty na poziomie 88 bilionów euro co rok.

nocześnie placówka wraz z pacjentkami walczy o kontrakt dla porodówki.

W Uniwersyteckim Centrum Klinicznym im. profesora K. Gibińskiego w Katowicach-Ligocie powstała nowa pracownia rezonansu magnetycznego z najnowszym w Polsce aparatem rezonansu magnetycznego Magnetom Skyra 3T firmy Siemens. Placówkę prowadzi Centrum Diagnostyczne Helimed.

Forum Ochrony Zdrowia w Krynicy Za nami kolejne – XXVI – Forum Ekonomiczne w Krynicy Zdrój i kilkadziesiąt paneli na temat ochrony zdrowia.

W tym roku wśród najgorętszych tematów znalazły się koordynowana opieka zdrowotna, miejsce i rola pacjenta w systemie, walka z chorobami mózgu (poprzez „Brain Plan”). Wspominano m.in. o skoncentrowaniu polskiego systemu na medycynie naprawczej. Tymczasem to promocja, zapobieganie i ochrona są priorytetowe dla Komisji Europejskiej w obszarze ochrony zdrowia – na co zwrócił uwagę obecny w Krynicy Komisarz ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności Vytenis Andriukaitis. – Moje podejście do polityki zdrowotnej można podsumować w trzech wyrazach: ochrona, promocja i prewencja. Aby promować zdrowie, musimy zająć się wszystkimi czynnikami ryzyka: otyłość i niezdrowe odżywanie się, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, stres, niezdrowe warun-

ki mieszkaniowe i pracy – podkreślił Komisarz. Wspomniał również, że choroby przewlekłe odpowiadają za 70–80% kosztów ochrony zdrowia, co w skali Europy przekłada się na 700 miliardów euro i stratę w wysokości ok. 7% PKB. W swoim wystąpieniu Andriukaitis podniósł problem rosnącej antybiotykoodporności. Odporne na antybiotyki infekcje doprowadzają rocznie do 25 000 zgonów w Unii Europejskiej. W skali świata to 700 000 zgonów. Jeżeli nic nie zrobimy, do 2050 ta liczba powiększy się do 10 milionów. Nie zabrakło też tematów związanych z transgraniczną opieką zdrowotną oraz oceną technologii medycznych.

Zastanawiano się też, jakie reformy i kiedy wdroży rząd oraz nad ich konsekwencjami dla różnych typów placówek. Pełniący obowiązki prezesa NFZ Andrzej Jacyna stwierdził, że w obliczu ograniczonych środków finansowych oraz niedoboru kadr, Polski nie stać na rozdrabnianie kontraktów. Pieniądze w pierwszej kolejności trafią tam, gdzie placówki są duże i świadczą kompleksową opiekę (mają różne oddziały).  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy.

ak tualnoล ci

DOWNLOAD FOR FREE

Interviews with eHealth experts Everything you need to know about digital health Newest market trends, challenges, future predictions From digital literacy to big data and gamification COMPUTER / TO PRINT

MOBILE DEVICES (iOS, Android)

WWW.OSOZ.PL/eHealth

OSOZNews app

PDF | 92 pages

Scan the code

Special report by P O L I S H

H E A L T H C A R E

J O U R N A L

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

13

ak tualności

Alert epidemiologiczny (listopad 2016)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (listopad)

TREND W STOSUNKU DO października

Dolnośląskie

1 905

Kujawsko-pomorskie

1 309

Lubelskie

1 674

Lubuskie

1 350

Łódzkie

1 579

Małopolskie

1 433

Mazowieckie

2 158

Opolskie

1 242

Podkarpackie

3 205

Podlaskie

1 488

Pomorskie

1 721

Śląskie

1 673

Świętokrzyskie

1 341

Warmińsko-mazurskie

1 026

Wielkopolskie

1 476

Zachodniopomorskie

1 581

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (listopad)

TREND W STOSUNKU DO października

Dolnośląskie

4 984

Kujawsko-pomorskie

3 900

Lubelskie

4 126

Lubuskie

3 934

Łódzkie

4 531

Małopolskie

4 716

Mazowieckie

5 623

Opolskie

3 538

Podkarpackie

4 483

Podlaskie

4 834

Pomorskie

4 440

Śląskie

4 142

Świętokrzyskie

3 061

Warmińsko-mazurskie

3 545

Wielkopolskie

4 157

Zachodniopomorskie

4 256

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

81%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

14

69%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Innowac je

Aplikacje

Moja ciąża z eDziecko.pl

My Heart Mate

Moodivator

Poradnik i źródło wiadomości na temat przebiegu ciąży pomagające sprawdzić, co dzieje się z kobietą i dzieckiem tydzień po tygodniu. Aplikacja zawiera przydatne informacje m.in. o sygnałach, które wysyła organizm kobiety. Wbudowany kalendarz ułatwia zarządzanie terminami wizyt lekarskich, przypomni o obowiązkowych badaniach. Kalkulator wagi pokazuje przedział, w jakim przyszła matka powinna się mieścić w poszczególnych tygodniach ciąży.

Aplikacja wspomagająca rehabilitację kardiologiczną prowadzoną w chorobach serca. Zabawa polega na adoptowaniu wirtualnego serca, którym trzeba się opiekować, grając w gry lub rozwiązując quizy. W ten sposób użytkownik pielęgnuje dobre nawyki w zakresie zdrowego odżywania się, aktywności fizycznej, redukcji stresu itd. Aplikacja wspomaga regularne przyjmowanie leków, archiwizuje informacje z pomiarów ciśnienia, poziomu cholesterolu i cukru we krwi.

Celem aplikacji opracowanej przez firmę farmaceutyczną Pfizer jest motywowanie osób chorych na depresję do osiągania realnych celów związanych z np. leczeniem albo dbałością o samego siebie. Określone przez użytkownika wyzwania zamienia w rutynowe czynności. Oprócz tego pozwala lepiej zrozumieć zmiany nastroju związane z trybem życia (sen, sport, odżywianie się), dzielić się osiągnięciami z opiekunami, otrzymywać praktyczne wskazówki motywacyjne.

iOS | Android | PL Bezpłatna

iOS | Windows | ENG Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

15

Innowac je

Nowości i wynalazki

UWAGA, DEHYDRACJA Nawet jeżeli pijesz zalecane 8 szklanek wody dziennie, to może nie wystarczyć – tak twierdzi dr Dustin Freckleton, twórca nowego trackera LVL mierzącego stan nawodnienia organizmu. Pomiar odbywa się z pomocą światła podczerwonego, a zbyt niski poziom wody sygnalizowany jest za pomocą lekkich wibracji i graficznej informacji na wyświetlaczu urządzenia mającego formę zegarka.

Aplikacja dołączona do LVL zbiera informacje o naszych zwyczajach dotyczących codziennego życia, jak sport czy sen i w ten sposób dobiera indywidualnie pory nawodnienia. Jak przyznaje dr Freckleton, największym wyzwaniem może okazać się zmiana przyzwyczajeń oraz przekonanie ludzi do picia odpowiedniej ilości wody.

CYFROWY STETOSKOP W tym roku mija dokładnie 200 lat, kiedy francuski lekarz René Laennec wynalazł stetoskop. Czas najwyższy na zmiany. Choć elektroniczny stetoskop Eko Core wygląda tak samo jak jego analogowy odpowiednik, jest o wiele doskonalszy. Potrafi m.in. wzmacniać dźwięki, redukować zbędne szumy, wizualizować fale dźwiękowe z pomocą specjalnej aplikacji, odtwarzać ponownie zapisane nagrania pracy serca i płuc, przesyłać dane do elektronicznego rekordu pacjenta, transmitować zapis na odległość (konsultacje telemedyczne). Akumulator wystarczy na 9 godzin nieprzerwanej pracy. Cena 299 USD.

16

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Innowac je

PERSONALIZOWANA TABLETKA O składzie tej tabletki decyduje sam pacjent, projektując ją w zależności od trybu życia, oczekiwań oraz stanu zdrowia. Zawarte w niej witaminy, minerały oraz inne składniki, jak kofeina czy kwasy tłuszczowe Omega-3, uwalniają się stopniowo zgodnie z wybranym harmonogramem. I tak przykładowo, po spożyciu pigułki najpierw mogą zostać aktywowane określone witaminy, a po południu – gdy dopada nas zmęczenie – dawka kofeiny. Drukowana w technologii 3D tabletka Multiply Labs trafi na rynek wiosną 2017 roku. Jedno opakowanie, składające się z 25 tabletek, kosztować ma 25 USD.

NA MDŁOŚCI

ZDROWIE W PASIE

Mogą być skutkiem choroby lokomocyjnej, występują podczas ciąży. Jest nowy sposób na walkę z mdłościami – opaska ReliefBand posiadająca certyfikat amerykańskiej Agencji Żywności i Leków, której skuteczność potwierdzają badania kliniczne. Wysyłając sygnał elektryczny do nerwu pośrodkowego przynosi ulgę w kilka minut. Użytkownik może wybrać jeden z pięciu stopni nasilenia dolegliwości.

Pasek WELT firmy Samsung pomoże w dbaniu o dobrą formę. Wbudowane sensory kontrolują na bieżąco obwód pasa, ilość spożywanych posiłków, czas spędzony w pozycji siedzącej i liczbę kroków. Wszystkie wyniki można odczytać w dedykowanej aplikacji. Oprócz tego dowiemy się, jaka jest siła napięcia paska. Za dostępny w różnych kolorach gadżet zapłacimy od 99 USD.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

17

Innowac je

WIELOFUNKCYJNY ANALIZATOR MEDYCZNY Vitaliti firmy Cloud DX można śmiało nazwać gabinetem lekarskim w jednym pudełku. Właśnie pojawiła się nowa, pełna wersja urządzenia, nad którą firma pracuje od kilku lat (pierwszy, mocno okrojony prototyp prezentowaliśmy już na łamach OSOZ). Idea jest ambitna: wyposażenie gospodarstw domowych w podręczny, wielofunkcyjny analizator danych medycznych. Taki, dzięki któremu każdy pacjent będzie mógł wykonać podstawowe badania realizowane przez lekarza, ale bez wychodzenia z domu. Dlatego Vitality określane jest mianem tricordera – uniwersalnego urządzenia analizującego dane zdrowotne wykorzystywanego w filmie science-fiction „Star Trek”. Gadżet ma być podstawą prowadzenia szybkiej diagnostyki domowej ze wsparciem konsultacji telemedycznej. W przyszłości tricorder będzie autonomicznym urządzeniem diagnostycznym opartym na rozwiązaniach sztucznej inteligencji, potrafiącym rozpoznać chorobę na podstawie popularnych testów: EKG i pulsu, temperatury ciała, saturacji, parametrów oddechu, ciśnienia i składu krwi.

W skład Vitality wchodzi zestaw czujników ukrytych w m.in. monitorze czynności życiowych (elektrokardiogram, termometr, 3-osiowy akcelerometr), testach in-vitro (testy krwi i moczu). Całość uzupełnia ciśnieniomierz i stacja dokująca, która synchronizuje wyniki ze smartfonem. Już w tej chwili Vitality potrafi przeprowadzić diagnozę 19 chorób, trwają prace nad kolejnymi. W projekcie współuczestniczy m.in. Uniwersytet Stanforda. Urządzenie powinno być dostępne na rynku w 2017 roku.

Źródła i zdjęcia: LVL (BSX), MultiplyLabs, Eko Core, Samsung, Cloud DX

18

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Innowac je

Laboratorium technologii

Scenariusze pozytywne Nowoczesne metody leczenia i zaawansowane leki, odkrycia w naukach medycznych, technologie informacyjne – ostatnie 20 lat to postęp w ochronie zdrowia bez precedensu w historii ludzkości.

Co oznaczają te zmiany dla przyszłości medycyny? Przekrojowy przegląd opinii światowych ekspertów rynku e-zdrowia i biotechnologii.

Foto: designed by freepik.com

Obserwując publikowane w prasie zagranicznej obiecujące wizje ochrony zdrowia, trudno uwierzyć, że ziszczą się one również w Polsce. Na pierwszy plan wysuwają się przede wszystkim problemy, w które uwikłani jesteśmy od lat, a które skutecznie przypominają, że najpierw czeka nas żmudna praca u podstaw. Jednak wbrew opiniom sceptyków, transformacja nie ominie naszego kraju. Paradoksalnie może stać się impulsem do pozytywnych zmian. Dlatego warto rozmawiać o innowacjach i e-zdrowiu pomiędzy reformami, których celem jest skrócenie kolejek do specjalistów czy zwiększenie liczby leka-

rzy i pielęgniarek na rynku. Kto 5 lat temu pomyślałby, że telemedycyna otrzyma zielone światło i wejdzie do praktyki medycznej? To się dzieje na naszych oczach. Nawet, jeżeli adaptacja tak przełomowych nowości trwać będzie latami. Mówimy bowiem nie tyle o narzędziach, ale zmianie silnej kultury i tradycji medycyny.

Manuel Heuer ze szwajcarskiego start-upu Dacadoo jest przekonany, że w kolejnych 5–10 latach tzw. zdrowie cyfrowe i rozwiązania m-zdrowia będą wzrastać w tempie 30–40% rocznie. Futurysta zdrowotny Unity Stoakes zwraca uwagę, że tak

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

19

Innowac je

» ������������ Zniknie dr Google, ������������������� jako przej� ściowy efekt uboczny popula� ryzacji Internetu. Informacje i porady będą profilowane ściśle pod każdego pacjenta.« szybkie tempo zmian zawdzięczamy przede wszystkim wyrastającym jak grzyby po deszczu młodym, innowacyjnym firmom.

To nie tylko domena Stanów Zjednoczonych albo bogatych krajów Europy Zachodniej. Również polskie start-upy zaskakują rozwiązaniami, które łamią dotychczasowe standardy myślenia o medycynie. Frank Kumli, dyrektor Wydziału Transformacji Cyfrowej i Kompetencji Biznesowych w Ernst&Young podkreśla, że wiele ułomności w systemie ochrony zdrowia i medycynie wynikało dotychczas w prostej linii z defragmentacji sektora. Dopiero w ostatnich latach – w efekcie reorganizacji filozofii funkcjonowania i rozwoju nowych narzędzi komunikacji internetowej oraz dostępu do wiedzy – pacjent został włączony w procesy decydowania o zdrowiu. Trzy zupełnie nowe technologie odcisną spore piętno na ochronie zdrowia. Na pierwszym miejscu – Internet Rzeczy, który doprowadzi do połączenia ludzi z urządzaniami i sensorami zdrowotnymi w jedną sieć.

W ten sposób będziemy mogli lepiej, precyzyjniej i szybciej diagnozować, pacjenci otrzymają informację zwrotną dotyczącą swoich zachowań zdrowotnych. Sztuczna inteligencja wspomoże lekarza w doborze personalizowanej terapii albo ścieżki profilaktyki, pacjenci z chorobami przewlekłymi otrzymają indywidualnych, wirtualnych doradców ułatwiających trzymanie choroby w ryzach lub powrót do zdrowia. Genomika doprowadzi do jeszcze głębszej indywidualizacji leczenia i rozwoju dziedziny polegającej na wyznaczaniu ryzyka chorobowego dla każdego pacjenta. W efekcie – do zwiększenia roli profilaktyki.

W ten sposób systemy ochrony zdrowia przyszłości skupione będą przede wszystkim na wynikach i skuteczności. Odpowiednia interwencja w odpowiednim czasie z kontrolą efektywności zastąpi chaotyczną konsumpcję świadczeń medycznych. Telemedycyna, wcześniej kojarzona ze skomplikowanymi urządzeniami transmisji danych i aparaturą pomiarową, stanie się powszechna tak samo, jak wizyta w gabinecie lekarskim.

Ograniczone zasoby finansowe na ochronę zdrowia i wzrost kosztów w innych obszarach (m.in. leczenie chorób cywilizacyjnych, opieka nad osobami starszymi) spowodują, że telekonsultacje będą standardem w sytuacjach nie zagrażających bezpośrednio zdrowiu lub życiu, jak chociażby w stanach przeziębieniowo-grypowych. Do lamusa przejdą wizyty kontrolne stabilnych chorych przewlekle albo osobisty odbiór kolejnej recepty. Dr Rafael J. Grossmann, lekarz, pionier wykorzystania okularów Google Glass w operacjach, dodaje do tego wirtualną rzeczywistość i rzeczywistość rozszerzoną. Dzięki nim polepszy się bezpieczeństwo leczenia, podwyższą standardy edukacji medycznej. Wszyscy zgodnie podkreślają, że smartfon – minikomputer w kieszeni każdego człowieka – stanie się jednym z największych symboli rewolucji. Opieka zdrowotna będzie dostępna 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, 365 dni w roku.

20

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Zniknie dr Google, jako przejściowy efekt uboczny pojawienia się Internetu. Informacje i porady będą profilowane ściśle pod każdego pacjenta, zgodnie z jego trybem życia i dotychczasową historią leczenia. Dave deBronkart, pacjent i pasjonat nowych technologii, twierdzi, że wywiad lekarski uzupełnią dane zbierane przez czujniki rozmieszczone w inteligentnych domach. Na ich podstawie lekarz (lub sztuczna inteligencja) będzie mógł interweniować z dużym wyprzedzeniem. Dr Patty Mechael, wiceprezydent Aliansu na Rzecz Personalizowanego i Zintegrowanego Zdrowia, wierzy w siłę profesjonalnych, walidowanych aplikacji zdrowotnych. Zdalny monitoring zdrowia – z pomocą technologii ubieralnych – upowszechni się. Wykorzystanie danych gromadzonych w ramach światowych zasobów big data wspomoże podejmowanie decyzji klinicznych.

Taką rolę pełni obecnie komputer Watson firmy IBM. Ścieżka stawiania diagnozy będzie skomplikowanym, ale i bardzo precyzyjnym w skuteczności algorytmem. Wraz ze zmianą technologii musi się zmienić kultura współpracy, dzielenia się wiedzą i kooperacji, tak aby innowacje były szybko adaptowane w całej ochronie zdrowia.

Maxine Mackintosh, dyrektor HealthTech Women, z optymizmem spogląda w przyszłość akcentując zmiany w kierunku modelu medycyny 4P (preventive, predictive, personalized, participatory) – prewencyjnej, predykcyjnej, personalizowanej i partycypacyjnej. Internet doprowadził do boomu samodiagnozy i zmiany modelu relacji lekarza z pacjentem – z modelu paternalistycznego na model równouprawnienia. Pacjent XXI wieku jest pacjentem typu „empowered” – świadomym i poinformowanym. Informacja zbliży – choć brzmi to może górnolotnie – pacjentów z lekarzami, lekarzy z lekarzami (dzielenie się wiedzą kliniczną). To przecież zupełnie normalne, że czasami potrzebujemy nagłej pomocy lub porady zdrowotnej w środku nocy, gdy większość gabinetów jest nieczynna, a jedynym rozwiązaniem jest szukanie w stresie dyżurującej placówki. Skoro rozbudowane sieci kurierskie są w stanie dostarczyć zakupy spożywcze w godzinę, to dlaczego w przypadku wystąpienia nagłych i silnych symptomów grypy nie mielibyśmy otrzymać w kilkadziesiąt minut paczki z niezbędnymi lekarstwami przepisanymi na podstawie rozmowy on-line z lekarzem? Smartfony wdarły się na rynek ok. 10 lat temu, a już dziś tak silnie zmieniają ochronę zdrowia. Lekarz dr Andrew Mitchell wskazuje na indywidualny, scentralizowany rekord pacjenta, dostępny zawsze tam, gdzie wymaga tego sytuacja. Dane wędrować będą za pacjentem. Mocno uregulowany i zbiurokratyzowany model podstawowej opieki zdrowotnej zostanie skonfrontowany z o wiele bardziej wygodniejszymi telekonsultacjami z lekarzami, pielęgniarkami albo wirtualnymi doradcami.

Wykonywanie badań laboratoryjnych oraz standardową diagnostykę przejmą technologie ubieralne i wszczepialne sensory.

Ocenę ogólnego stanu zdrowia – sensory rozmieszczone w lustrze, podłodze, łóżku, ubraniu.

Ochrona zdrowia skuteczna, wygodna i dostępna dla każdego – taki jest ideał przyszłości, w który chcieliby wierzyć futuryści i eksperci zajmujący się zdrowiem cyfrowym. Doskonałe wizje trzeba urealnić nowymi wyzwaniami, z którymi musimy się zmierzyć – w zakresie bezpieczeństwa danych, ochrony prywatności, etycznych kwestii odpowiedzialności za zdrowie albo równości w dostępie do na pewno drogich technologii.  Na podstawie: „18 Experts Predict How Technology Will Transform Healthcare”

COCIR

Innowac je

SUSTAINABLE COMPETENCE IN ADVANCING HEALTHCARE European Coordination Committee of the Radiological, Electromedical and Healthcare IT Industry

3rd ANNUAL

COCIR eHEALTH SUMMIT BRUSSELS 8 DECEMBER 2016

DIGITAL HEALTH INNOVATION:

DEFINE MEASURE IMPACT COCIR: Strategic partner of the European Summit on Digital innovation for Active and Healthy Ageing. bit.ly/ageingsummit2016

THE SUMMIT WILL BE ORGANIZED AROUND THREE THEMATIC STREAMS: 1. Defining Integrated Care workflows that deliver person-centred care.

2. Leveraging data and intelligence that improve population health management.

3. Building evidence on the ability of eHealth to deliver the maximum impact.

www.linkedin.com/company/cocir

#COCIReH16

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 21 www.cocirehealthsummit.org 9/2016

Inno w a c j e

Inno w a c j e

OBSZARY POZYTWNEGO WPŁYWU IT / % MENEDŻERÓW, KTÓRZY UWAŻAJĄ, ŻE IT WSPIERA DANY OBSZAR

Leczenie / aspekty kliniczne

Oszczędności

Dokumentacja

81%

58%

83%

Satysfakcja lekarzy

Prewencja / edukacja pacjenta

W jaki sposób wdrożenie oprogramowania wpływa na pracę szpitali? Jaką wartość dodaną wnosi w kwestiach satysfakcji (pracowników i pacjentów), leczenia, bezpieczeństwa danych, zaangażowania chorego, oszczędności? Prezentujemy wyniki badania przeprowadzonego na 52 menedżerach reprezentujących szpitale z USA o najwyższym poziomie digitalizacji procesów.

Dostęp do informacji pacjenta Alerty kliniczne Kontynuacja i koordynacja leczenia Eliminacja duplikowania badań Bezpieczeństwo pacjenta / redukcja błędów Precyzja dokumentacji klinicznej Zmniejszenie poziomu readmisji szpitalnej Zmniejszenie liczby infekcji szpitalnych Efektywność w zlecaniu farmakoterapii Zarządzanie chorobami przewlekłymi Zmniejszenie długości pobytu pacjenta

44%

CZY SZPITAL POSIADA STRATEGIĘ PODNOSZENIA JAKOŚCI POPRZEZ INFORMATYZACJĘ?

NIE | 13,5% TAK – W JEDNYM OBSZARZE | 19,2% TAK – W DWÓCH OBSZARACH | 26,9%

Eliminacja duplikowania badań

Dostęp do danych pacjenta

87,1%

81,4%

88% badanych menedżerów wymieniło przynajmniej jeden pozytywny aspekt wdrożenia elektronicznego rekordu pacjenta w placówce medycznej.

12% szpitali wykorzystuje regularnie analizy predykcyjne do zarządzania procesem obsługi pacjenta.

46% szpitali sięga po to narzędzie w ograniczonym stopniu.

Poprawa komunikacji pomiędzy lekarzami

Poprawa komunikacji z pacjentami

80,0%

44%

menedżerów szpitali twierdzi, że komunikuje wewnętrznie korzyści osiągane z wdrożenia e-dokumentacji medycznej. Najczęściej dzieje się to podczas spotkań z pracownikami.

80,0%

Braki personalne

TAK - NEGATYWNIE | 21,7%

Brak funduszy

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

76,9%

W tylu procentach szpitali implementacja oprogramowania pozwoliła zwiększyć satysfakcję pielęgniarek z wykonywanej pracy.

Inne priorytety szpitala

NIE WPŁYNĘŁO | 17,4%

W tylu przypadkach systemy informatyczne wpłynęły pozytywnie na jakość procesów klinicznych w szpitalach.

Spadek jakości deklaruje jedynie 5% menedżerów.

Poprawa komunikacji z innymi placówkami

NAJWAŻNIEJSZE PRZESZKODY UNIEMOŻLIWIAJĄCE GENEROWANIE WARTOŚCI DODANEJ Z WDROŻENIA ROZWIĄZAŃ IT

TAK – POZYTYWNIE | 52,5%

22

76,7%

Wdrożenie Portalu Pacjenta przyczynia się do podwyższenia zaangażowania pacjenta, motywując go do realizacji zaleceń lekarskich – tak twierdzi ponad 40% przedstawicieli szpitali.

CZY WDROŻENIE IT WPŁYNĘŁO NA PRODUKTYWNOŚĆ PRACY KLINICYSTÓW?

82%

Zmniejszenie liczby błędów medycznych

POZYTYWNY WPŁYW ELEKTRONICZNYCH KARTOTEK MEDYCZNYCH NA WYMIANĘ DANYCH

TAK – W 3–5 OBSZARACH | 34,6%

90%

82,7% 75,0% 69,2% 59,6% 57,7% 55,8% 50,0% 48,1% 48,1% 44,2% 44,2%

BEZPOŚREDNIE KORZYŚCI IT W PROCESACH KLINICZNYCH

Satysfakcja pielęgniarek

29%

69%

szpital ZINFORMATYZOWANY

KTÓRE ELEMENTY PROCESÓW KLINICZNYCH WSPIERA WDROŻONE OPROGRAMOWANIE?

81%

Brak liderów Opór personelu przed EDM Brak wizji IT

badanych szpitali monitoruje oszczędności wynikające z implementacji rozwiązań IT. 58% zauważa oszczędności w dwóch i więcej obszarach, 23% - w jednym obszarze.

Źródło: 2016 HIMSS Value of Health IT, styczeń 2016. Badanie przeprowadzono na próbie szpitali (USA) o najwyższym stopniu digitalizacji wg skali EMRAM (6 i 7), dlatego nie jest reprezentatywne dla ogółu szpitali.

Zdjęcie: designed by freepik.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

23

Raport

25 sposobów na wysokie kompetencje IT Projekt informatyzacji szpitala lub przychodni jest wielowymiarowym wyzwaniem. Aby technologia aktywnie wspierała procedury organizacyjne, udrażniała przepływ informacji i pomagała w organizacji procesów zarządczo-klinicznych, nie wystarczy zakup i wdrożenie systemu. Sukces implementacji elektronicznej dokumentacji medycznej wymaga zupełnie nowej filozofii funkcjonowania i innowacyjnego myślenia.

Prezentujemy listę 25 pomysłów, dzięki którym system informatyczny w placówce medycznej wrośnie w strukturę organizacyjną, generując wartość dodaną dla pracowników i pacjentów.

24

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Raport

1. Powołanie naczelnego lekarza i naczelnej pielęgniarki ds. IT Informatyzacja wymaga liderów, którzy z jednej strony posiadają wiedzę w tematach związanych z IT oraz interesują się innowacyjnymi technologiami, z drugiej – są aktywnymi użytkownikami systemu informatycznego i znają jego mocne oraz słabe punkty. W częściach dotyczących administracyjnych modułów oprogramowania, rolę wiodącą może pełnić menedżer, w częściach medycznych – osoby wyłonione z zespołu pracowników. Inaczej wygląda praca lekarzy, a inaczej – pielęgniarek. Dlatego w obydwu grupach należy wskazać zaangażowanych liderów z pasją – naczelnego lekarza ds. IT i naczelną pielęgniarkę ds. IT. To im będą komunikowane oddolnie potrzeby, problemy i pomysły, które w następnym etapie omówione zostaną na regularnych spotkaniach z menedżerem. Nowe stanowiska są sposobem na przybliżenie zagadnień digitalizacji personelowi białemu.

2. Określenie wizji, strategii i mierzalnych celów Od dokumentu opisującego wizję i długoterminowe cele do osiągnięcia powinna rozpocząć się każda decyzja o inwestycji w systemy informatyczne. Zawiera on m.in. informacje o celach, które chce osiągnąć placówka (np. wdrożenie EDM, poprawa jakości obsługi pacjenta i satysfakcji personelu, obniżenie kosztów) wraz z określeniem horyzontu czasowego. Cele powinny być mierzalne i konkretne, aby można było weryfikować na bieżąco postępy w realizacji.

3. Planowanie budżetu Jednym z największych błędów inwestycyjnych jest brak w góry zarezerwowanych środków finansowych na digitalizację. Zakup systemu nie jest wydatkiem jednorazowym – trzeba zaplanować strategicznie konieczność aktualizacji systemu, unowocześniania i serwisowania sprzętu, dodatkowych szkoleń, rozszerzania funkcjonalności, zatrudnienia personelu. Jednym ze sposobów jest zarezerwowanie określonej procentowo części budżetu na cele informatyczne. Tak, aby nie dochodziło do permanentnych konfliktów interesów z innymi, ważniejszymi inwestycjami (których nie brakuje). Gdy budżet jest ograniczony, środków należy szukać w funduszach zewnętrznych lub w partnerstwie publiczno-prywatnym.

4. Audyt zasobów informacyjnych i interoperacyjności Ważny nie tylko dla placówek, które dopiero wdrażają kompleksowy system, ale także w przypadku jednostek posiadających zintegrowane rozwiązanie. Jak gromadzone dotąd informacje zamienić na formę elektroniczną? Czy możliwa jest integracja informacji z różnych dziedzin? Jaki zakres informacji – oprócz obligatoryjnych – chcemy ująć w elektronicznym rekordzie pacjenta, aby osiągnąć założone cele? Które dane są potrzebne do podejmowania decyzji klinicznych, a które – do płynnego zarządzania i obsługi pacjenta? Jakich informacji potrzebuje menedżer do podejmowania krótko- i długofalowych decyzji? Każda placówka medyczna powinna regularnie dokonywać przeglądu zasobów informacyjnych, aby wdrożony już system nadal się rozwijał, a stopień digitalizacji procesów – pogłębiał.

5. Wzmocnienie działu IT To ludzie stanowią o sprawności organizacji. Dlatego kierując personelem nie można zapomnieć o pracownikach działu IT. Prenumerata prasy (czasami zagranicznej) podejmującej tematykę e-zdrowia, udział w specjalistycznych szkoleniach, konferencjach oraz targach, zakup książek, wizyty referencyjne w innych placówkach – digitalizacja w ochronie zdrowia jest na tyle dynamiczna, że nie można pozwolić sobie na tkwienie w miejscu. Nowa wiedza powinna stać się źródłem inspiracji i inicjować pomysły na informatyczny rozwój placówki.

6. Monitorowanie jakości rejestrowanych danych Nawet najbardziej zaawansowany system nie przyniesie konkretnych korzyści, jeżeli nie dopilnujemy zakresu, dokładności i bezbłędności wprowadzanych danych. Wartość informacyjną znacznie obniżają niepełne informacje, stosowanie opisów własnych zamiast gotowych słowników, błędy w pisowni, ograniczanie danych z wizyty lekarskiej do niezbędnego minimum (rozpoznanie, usługa), pomyłki. Osoby z działu IT powinny systematycznie analizować jakość informacji i na tej podstawie inicjować szkolenia personelu. Dobrym rozwiązaniem jest wymuszenie systemowe konieczności wprowadzania danych, przygotowanie standaryzowanych szablonów wywiadów, systematyczna aktualizacja słowników.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

25

Raport

7. Utrzymywanie partnerskich relacji z dostawcą rozwiązania Kolejnym błędem popełnianym w procesie zakupu oprogramowania jest podejście transakcyjne zamiast partnerskiej relacji z dostawcą. IT to nie produkt, ale przede wszystkim usługa, która będzie realizowana przez cały okres eksploatacji i rozbudowy systemu, tak samo dziś, jak i za 10 lat. Po okresie stabilizacji, okresowe spotkania z przedstawicielami dostawcy pomogą zorientować się w nowościach i zaplanować ewentualną rozbudowę zasobów.

Najlepiej zakomunikować to z góry, na etapie zakupu. Czasami wystarczy wymiana e-maili i sprawdzenie, jakie nowe moduły mogą przydać się placówce.

8. Prowadzenie benchmarkingu e-zdrowia Lepiej uczyć się na cudzych niż własnych błędach (a przynajmniej jest to tańsze). W Polsce nie brakuje przykładów dobrze przeprowadzonej informatyzacji w ochronie zdrowia. Ci najlepsi nagradzani są w ogólnopolskich konkursach. Listą referencyjnych wdrożeń dysponuje także dostawca rozwiązań informatycznych. Wizyta i rozmowa pozwolą zidentyfikować pułapki oraz podpatrzeć, jak budować kompetencje cyfrowe. Idąc o krok dalej można pokusić się o partnerstwo know-how z najlepiej ucyfrowionymi placówkami w Polsce i za granicą. Podglądanie dobrych praktyk nie jest niczym złym, ułatwi je przegląd informacji z rynku na temat nowych wdrożeń i inwestycji oraz lektura profesjonalnych raportów omawiających procedurę informatyzacji.

9. Zastosowanie innowacyjnych zamówień publicznych O projekcie EPP-eHealth mającym na celu niekonwencjonalne podejście do zamówień publicznych i aktywację kreatywności w kupnie rozwiązań e-zdrowia piszemy regularnie na łamach czasopisma OSOZ. Spojrzenie poza schematy i standardowe rozwiązania może być źródłem ciekawych pomysłów i rozwiązań rewolucjonizujących pracę placówki medycznej. Wystarczy odrobina inicjatywy i odwagi. W innowacyjnych zamówieniach publicznych nie cena, ale wartość dodana rozwiązania odgrywa główną rolę. Nie wyklucza to jednak korzystnej ceny, a na pewno zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia założonych korzyści. W procesie zamówienia można sięgnąć m.in. do dialogu konkurencyjnego, określając swoje potrzeby i wspólnie szukając optymalnego rozwiązania. Oznacza to również, że placówka medyczna posiadająca sprecyzowane oczekiwania nie musi zawsze decydować się na kupno gotowego, standaryzowanego systemu IT.

10. Podejście do IT jak do filozofii działania Kulturę innowacyjności inicjuje zawsze menedżer. Jeżeli takie hasła, jak „nowoczesność”, „kompetencje cyfrowe”, „jakość obsługi pacjenta”, „e-zdrowie” nie staną się priorytetami, potencjał tkwiący w oprogramowaniu nie będzie eksploatowany w praktyce. Funkcjonalności systemów oferowanych przez liderów rynku są w większości placówek wykorzystywane w niewielkim stopniu. To, jak użytkowane będą możliwości zasobów IT, zależy od kierownictwa i kultury organizacyjnej nastawionej na nowoczesność. Takim podejściem warto zarazić pracowników.

11. Komunikowanie realizacji celów IT Pracownicy powinni być częścią strategii implementacji oprogramowania w pracę jednostki. Szkolenia to nie wszystko. Podczas spotkań z pracownikami należy komunikować realizację założonych celów informatyzacji, dalsze plany, analizować i dyskutować trudności i dotychczasowe osiągnięcia. W ten sposób nie dopuścimy do sytuacji, kiedy personel uważa zakup systemu za zmarnowane pieniądze, a jeden problem (np. wydłużone wprowadzanie danych) kształtuje całościowe oceny systemu. Komunikowanie celów IT to także słuchanie pracowników i korygowanie niedogodności związanych z użytkowaniem oprogramowania. Również w tym punkcie kłania się strategiczne zamiast technicznego podejście do informatyzacji.

12. Uruchomienie multidyscyplinarnych zespołów ds. innowacji Jak usprawnić procedury obsługi pacjenta? Jak lepiej planować wizyty lub wykorzystywać racjonalnie dostępne zasoby techniczne?

W jaki sposób lepiej komunikować się z chorym? Usprawnienia organizacyjne można wprowadzać uruchamiając niektóre funkcje systemu. Pomysły pracowników najniższego szczebla są nieraz źródłem milionowych oszczędności, dlatego warto się w nie wsłuchiwać podczas spotkań albo w ramach ankiet. Sprowadzanie decyzyjności o innowacjach do szczebla menedżerskiego jest odcięciem się od realiów działania placówki.

26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Raport

13. Zmniejszenie dystansu pomiędzy pacjentem a IT Pacjenci narzekają, że lekarze kryją się za monitorami komputerów, a lekarze – że nie mogą inaczej rozmawiać z pacjentem, ponieważ zobowiązani są uzupełnić niezbędne informacje w elektronicznej kartotece. Technologia nie zwiększa dystansu, robią to błędne procedury pracy. Według ekspertów komunikacji, podczas wizyty w gabinecie wystarczy tak ustawić ekran monitora, aby również pacjent widział zapisywane dane. Z kolei bieżące informowanie pacjenta o wykonywanych czynnościach w systemie pozwala wzmocnić poczucie profesjonalizmu. Taka transparentność zwiększa też zaufanie i zrozumienie pacjenta.

14. Koordynacja opieki nad pacjentem Za sprawą pilotażu realizowanego przez NFZ, rola koordynowanej opieki zdrowotnej będzie w najbliższych latach błyskawicznie rosła. O koordynowaniu leczenia wspomina systematycznie minister zdrowia. Zanim zostaną wprowadzone rozwiązania systemowe pozwalające prowadzić pacjenta przez poszczególne szczeble ochrony zdrowia, ścieżkę pobytu pacjenta w placówce medycznej i na poszczególnych oddziałach (szpital, ambulatorium, laboratorium, rehabilitacja, żywienie itd.) scali dobrze zaprojektowana wymiana informacji w ramach systemu IT. W ten sposób lekarz dowie się, jakie są wyniki zleconych badań, jakie procedury wykonała pielęgniarka, jakie leki pacjentowi zaordynował inny specjalista, zleci odpowiednią dietę i przekaże kluczowe informacje specjaliście przejmującemu opiekę nad pacjentem. Płynny obieg informacja prowadzi do podwyższenia standardów opieki.

15. Zaoferowanie pacjentowi korzyści IT Jednym z najważniejszych celów wdrożenia systemu IT jest podwyższenie jakości obsługi pacjenta. I o tym nie powinno się zapominać, zatapiając się w procedurach administracyjnych, tworzeniu elektronicznej dokumentacji medycznej czy rozliczeń z płatnikiem. Pro-pacjencką strategię działania mogą wzmocnić wybrane funkcje systemu: kontrolowanie interakcji leków, wydruki zaleceń dotyczących dawkowania, rejestracja internetowa, przypomnienia o zbliżającej się wizycie, informacje o akcjach profilaktyki i promocji zdrowia lub okresowych badaniach, system kolejkowy skracający czas oczekiwania w poczekalni itd.

16. Zaskakiwanie innowacjami Aplikacje mobilne dla lekarzy umożliwiające uzupełnianie elektronicznej dokumentacji medycznej, aplikacje dla pacjentów z opcją e-rejestracji oraz automatycznego odnotowania obecności pacjenta w placówce (tzw. bikony), konto e-zdrowia dostępne on-line z możliwością samodzielnego wprowadzania informacji (np. o pomiarach ciśnienia krwi itd.), portal pacjenta z funkcją logowania do e-konta zdrowia i programami profilaktycznymi, aplikacje i narzędzia do telekonsultacji, ścieżki postępowania klinicznego dla pracowników – technologie oferują całą gamę nowości, które można z powodzeniem (i niedrogo) oferować pacjentom i pracownikom.

17. Rozwój współpracy z nauką i biznesem Nowe prace badawcze, dodatkowe środki finansowe, ciekawe inicjatywy – wystarczy dobrze rozejrzeć się w otoczeniu, aby dostrzec możliwości współpracy i kooperacji w projektach, których placówka medyczna sama nie jest w stanie zrealizować (ze względu na ograniczone fundusze, zaplecze rozwojowe lub know-how). Niezależnie od tego, czy jest to piknik zdrowotny zorganizowany z lokalnym samorządem i firmą komercyjną, akcja informacyjna prowadzona wspólnie z regionalną gazetą lub telewizją albo aplikacja zrealizowana dzięki współpracy ze start-upem – każde tego typu działanie pozwala zdobywać wiedzę i wzmacniać kompetencje.

18. Dzielenie się wiedzą System informatyczny z czasem staje się źródłem wiedzy na temat lokalnej sytuacji epidemiologicznej, trendów zdrowotnych. Na podstawie anonimowych danych placówka może przygotować przekrojowe analizy, wykorzystując je do planowania bieżącej działalności, programów profilaktyki i promocji zdrowia. Tak zwane „small data” ma spory potencjał informacyjny, wystarczy sięgnąć do modułu analiz i statystyk dostępnego w każdym profesjonalnym systemie IT. Takie dane mogą wesprzeć też działania wydziału zdrowia urzędu miasta, na terenie którego działa placówka. Mowa oczywiście o zestawieniach pozbawionych danych pacjentów.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

27

Raport

19. Zaangażowanie pacjenta Jednym ze sposobów włączenia pacjenta w proces ochrony zdrowia jest udostępnienie e-konta zdrowia zintegrowanego z systemem IT. Indywidualnie wprowadzane dane medyczne – przykładowo z pomiarów ciśnienia krwi albo notatki dotyczące samopoczucia – wzbogacą elektroniczną dokumentację medyczną, pomagając w diagnozie, wzmacniając relację na linii lekarz – pacjent. Przykładowo, na Indywidualnym Koncie Zdrowotnym użytkownik ma dostęp do kontroli interakcji pomiędzy jednocześnie zażywanymi lekami, interakcji z żywnością, alertów alergicznych, przypomnień SMS o dawkowaniu, rejestracji internetowej, programów profilaktycznych.

20. Prognozowanie i planowanie Dane na temat rejestracji, przyjęć do poszczególnych lekarzy, godzin wizyt, świadczeń i przepisywanych na receptę leków pomagają wyodrębnić grupy docelowe placówki medycznej i nimi zarządzać (np. odpowiednia ilość personelu w godzinach szczytu, organizacja rejestracji). Każdy menedżer powinien określić rodzaj niezbędnych raportów i częstotliwość ich sporządzania. Wyniki i najważniejsze podsumowania prezentowane podczas spotkań z kadrą i kierownictwem sprawią, że obraz funkcjonowania podmiotu stanie się bardziej transparentny, odpowiadając rzeczywistym procesom.

21. Wprowadzenie ścieżek procedur postępowania Konieczność przechodzenia z zakładki na zakładkę i rejestrowania danych bez chronologicznego porządku znacznie utrudnia pracę personelu białego. System powinien organizować pracę, porządkować kolejność oraz narzucać rodzaj danych, które muszą zostać wprowadzone do systemu. To jeden ze sposobów na określenie procedur pracy wspierających jakość informacyjną oraz ułatwiających codzienne, rutynowe czynności, zwłaszcza personelu białego. Wskazówka: zanim system określi tryb pracy, chronologię czynności należy dokładnie przedyskutować z personelem. Raz ustanowiony porządek zdeterminuje sposób wykonywania obowiązków, efektywność i w ostateczności – zadowolenie pracowników i jakość obsługi pacjenta.

22. Personalizacja oprogramowania Pomimo procedur i standaryzacji, większość dobrych systemów IT dopuszcza spory margines indywidualizacji. Widoczność zakładek i poszczególnych grup danych w zależności od uprawnień, dostępność funkcji a nawet kolorystyka – z oprogramowaniem pracujemy codziennie i dlatego personalny aspekt ma ogromne znaczenie. Większa wyrozumiałość działu IT w stosunku do nawet niemożliwych do realizacji postulatów jest zawsze mile widziana.

23. Przygotowania do telemedycyny Technologie wdzierają się do ochrony zdrowia, a przed telemedycyną – w końcu uregulowaną prawnie – rysują się obiecujące perspektywy. Choć wszyscy czekają w dołkach startowych na lepsze finansowanie e-konsultacji i refundację przez NFZ, czas najwyższy zainteresować się tematem i uwzględnić w strategiach cyfryzacji. Może jeszcze nie dziś, ale za kilka lat okaże się, że to konieczność. Tak samo, jak koordynowana opieka zdrowotna. Aby nie dać się zaskoczyć, możliwość wdrożenia modułów lub aplikacji telemedycznych należałoby uwzględnić w specyfikacji warunków technicznych systemu lub – gdy posiadamy już rozwiązanie IT – zapytać producenta o taką opcję i przygotować się na inwestycję.

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Raport

24. Koncentracja na medycynie personalizowanej Im większe wykorzystanie elektronicznego rekordu pacjenta, tym szersze możliwości wdrożenia założeń medycyny personalizowanej, gdzie szczegółowe informacje zawarte w kartotece są filarem dopasowania działań lekarza i placówki medycznej do potrzeb pacjenta. Medycyna personalizowana to nie tylko leczenie, ale również profilaktyka. Przejrzysty przegląd informacji o wynikach badań laboratoryjnych, chorobach, zażywanych lekach, stylu życia (na podstawie wywiadów) pomoże dobrać odpowiedni program prozdrowotny. Medycyna personalizowana oznacza też kontrolę interakcji leków, wyznaczanie ścieżki leczenia zgodnie z sytuacją chorego, jego preferencjami albo z grupą wiekową, do której należy.

25. Angażowanie działu IT w procesy kliniczne Pracownicy szczebla IT powinni dokładnie poznać pracę szpitala, procedury pracy, codzienną ścieżkę obsługi pacjenta, problemy organizacyjne lekarzy, pielęgniarek, personelu administracyjnego. Podstawowym założeniem jest uniknięcie sytuacji, w której dział IT zostaje sprowadzony do roli serwisowania sprzętu, konfiguracji oprogramowania i usuwania problemów technicznych. Celem jest profilaktyka nieporozumień pomiędzy pracownikami IT a personelem białym, likwidacja komunikacyjnej przepaści i nieufności. Informatycy zobowiązani są obserwować, jak wygląda codzienna praca szpitala, włączając w to udział w spotkaniach lekarzy (zrozumienie procesów klinicznych), pielęgniarek (poznanie procesu obsługi pacjenta). Jednym z pomysłów jest organizacja systematycznych konsultacji np. naczelnego lekarza ds. IT, naczelnej pielęgniarki ds. IT, informatyków i zarządu, których celem jest szukanie sposobów na zatory organizacyjne. 

reklama

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

29

rozmow y

Foto: OuluHealth

Technologia ukierunkowana na pacjenta Niespełna godzinę zajmuje przelot z Helsinek do Oulu. Finlandzka Dolina Krzemowa łączy w sobie wiodącą na świecie wiedzę technologiczną z zapierającym dech w piersiach krajobrazem lasów i jezior, przełomowe badania akademickie z doskonale zachowanymi dziewiętnastowiecznymi chatami oraz spokojny fiński temperament z tętniącą życiem atmosferą największego miasta w północnej części kraju. Nie dziwi więc fakt, że Oulu przyciąga innowacyjnych przedsiębiorców z całego świata.

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Będąc krajowym liderem w realizacji programu „Future Health” (Zdrowie Przyszłości) na rzecz wspierania badań i ustanawiania innowacyjnych ekosystemów w obszarze bioekonomii, bezpieczeństwa cybernetycznego, inteligentnych miast, zrównoważonych rozwiązań energetycznych oraz zdrowia przyszłości, miasto jest siedzibą setek firm działających w obszarze biozdrowia i technologii medycznych. Podobnie, jak w wielu innych miastach świata, technologia informacyjna postrzegana jest w Oulu jako sposób na uzyskiwanie dostępu i dzielenie się informacjami.

Powiązania w obszarze zdrowia wymagają współpracy pomiędzy grupami interesariuszy działających na rzecz zdrowia pacjentów. Dla przykładu, właściwa

rozmow y

komunikacja i efektywne korzystanie z technologii przez pracowników służby zdrowia i samych pacjentów mogą być istotne w aspekcie wykrywania chorób, poprawy jakości opieki oraz ułatwiania podejmowania decyzji o charakterze klinicznym i konsumenckim.

Aby zapewnić najwyższą jakość opieki, konieczne jest zaangażowanie na rzecz pacjenta, podjęcie współpracy oraz zapewnienie odpowiedniej interakcji w środowisku promującym personalizowany model opieki. Ekosystem OuluHealth przyczynia się do rozwoju innowacyjnego środowiska, ułatwiając współpracę pomiędzy dostawcami usług zdrowotnych: Szpitalem Klinicznym Oulu, instytutami badawczymi (Centre for Wireless Communications – Centrum Komunikacji Bezprzewodowej), miastem Oulu, naukowcami, partnerami branżowymi oraz interesariuszami z dziedziny technologii.

Dr Noora Jansson jest Dyrektorem Sieci Partnerskiej w OuluHealth. Rozmawiamy o koncepcji ekosystemów ochrony zdrowia.

Jaka jest idea ekosystemu OuluHealth i dlaczego powstał?

Oulu to zlokalizowany na północy Finlandii, w rejonie Zatoki Botnickiej, 250-tysięczny ośrodek miejski. Starzejące się społeczeństwo, niedobór pracowników służby zdrowia oraz gwałtownie rosnące koszty usług medycznych skłaniają miasta do bardziej efektywnego korzystania z technologii komunikacyjnej, w celu zapewnienia wyższej jakości usług. Ekosystem OuluHealth został ustanowiony w 2012 r. przez władze miasta, aby zacieśnić współpracę partnerską, rozwijać potencjał w zakresie innowacji oraz wskazać możliwości biznesowe.

Jak funkcjonuje ekosystem i dlaczego uważa się, że może przyspieszyć innowacje w lokalnym systemie opieki zdrowotnej?

OuluHealth jest jednym z pięciu innowacyjnych ekosystemów funkcjonujących w ramach Oulu Innovation Al-

liance (Stowarzyszenie na Rzecz Innowacji). Opiera się on na współpracy licznych interesariuszy z kręgów akademickich oraz sektora publicznego i prywatnego. Główną ideą jest wspieranie otwartej współpracy i przyspieszanie in-

nowacji poprzez łączenie różnych grup partnerów, którzy mogą przyczynić się do zaspokojenia potrzeb zaistniałych w sektorze opieki zdrowotnej. Podejście przyjęte w ramach ekosystemu umożliwia powiązanie wiedzy z zakresu bezprzewodowych technologii informacyjnych oraz nauk przyrodniczych na rzecz wypracowania inteligentnych, zaawansowanych, spersonalizowanych i połączonych rozwiązań w obszarze służby zdrowia.

Zarządem OuluHealth kieruje Szpital Kliniczny Oulu. BusinessOulu odpowiada za ułatwianie współpracy w obrębie ekosystemu oraz wspieranie firm w dalszym rozwoju i komercjalizacji. Centre for Health and Technology

(Centrum na Rzecz Zdrowia i Technologii) dba o koordynację badań i działań innowacyjnych. OuluHealth Labs zapewnia natomiast platformę innowacji, która wspiera zaangażowanie ze strony obywateli i specjalistów.

Ekosystem zakłada ustanowienie powiązań pomiędzy różnymi grupami interesariuszy. Jak sprawić, aby podmioty z sektora prywatnego i publicznego, przedstawiciele kręgów akademickich i inne organizacje podjęły wspólne działania? Jak nakłonić je do kooperacji?

Poprzez strategiczne połączenie kilku pokrewnych sektorów OuluHealth wspiera ścisłą współpracę pomiędzy specjalistami z zakresu technologii zdrowia, jednocześnie promując rozwój biznesowy i dając obywatelom większą kontrolę nad własnym zdrowiem.

Wielodyscyplinarny zespół badaczy, dostęp do różnorodnych źródeł danych na temat zdrowia, a także liczne startupy stanowią podstawę dla błyskawicznie rozwijających się działań badawczorozwojowo-innowacyjnych (B+R+I).

Centre for Health and Technology zarządza realizowaną w ramach OuluHealth współpracą B+R+I poprzez tworze-

nie powiązań pomiędzy badaczami i firmami, wspieranie ich międzynarodowej współpracy oraz promowanie nowych przedsięwzięć w obszarze zdrowia. Ponadto 3–4 razy do roku w ramach OuluHealth organizowany jest tzw. dzień ekosystemu, podczas którego wszyscy partnerzy mogą się spotkać i wymienić poglądy.

Program Future Hospital (szpital przyszłości) ma na celu stworzenie „najbardziej inteligentnego szpitala na świecie”. Jaki będzie „szpital przyszłości”?

Cyfryzacja rewolucjonizuje opiekę zdrowotną. W szpitalach zastosowanie znajdą urządzenia i usługi cyfrowe. Środowisko szpitalne wymaga wdrożenia nowatorskich rozwiązań w takich obszarach, jak integracja, interoperacyjność, bezpieczeństwo danych oraz komunikacja pomiędzy urządzeniami.

Szpital Kliniczny Oulu to ośrodek badawczy świadczący wysokiej jakości usługi opieki zdrowotnej, ukierunkowane na dalszy rozwój. Obszar działania Szpitala Klinicznego Oulu obejmuje całą Finlandię Północną, która stanowi ponad połowę terytorium geograficznego kraju i jest zamieszkiwana przez 741 tys. osób. Opieka nad pacjentem odbywa się zgodnie z najnowszymi badaniami i najlepszymi praktykami leczniczymi oraz z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Placówka zatrudnia 6800 specjalistów. W nadchodzących dwóch dekadach szpital zainwestuje 500 mln euro w modernizację swoich funkcji i obiektów. Rozpoczęto także realizację programu Future Hospital OYS 2030 powiązanego z przedmiotowym projektem. Lokalne firmy oraz eksperci na terenie kampusu uczestniczą w rozwoju i odnowie procesów. Cele programu obejmują podnoszenie jakości, produktywności, wydajności oraz skuteczności leczenia. Wykorzystanie i rozwój zaawansowanych

»����������������������������������������������� Środowisko szpitalne wymaga wdrożenia nowator� skich rozwiązań w takich obszarach, jak integracja danych, interoperacyjność, bezpieczeństwo danych oraz komunikacja pomiędzy urządzeniami.« Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

31

rozmow y

technologii – stworzenie inteligentnego szpitala – stanowi integralną część programu Future Hospital.

Ponadto w otoczeniu szpitala działa 100 organizacji prozdrowotnych i przedsiębiorstw zatrudniających łącznie ok.

8 tys. pracowników, co sprawia, że jest to pełne życia i odpowiednio połączone miejsce oferujące dogodną możliwość współpracy.

W jaki sposób finansowane są innowacyjne projekty w ochronie zdrowia?

Większość projektów jest finansowana z funduszy unijnych. Między innymi Szpital Kliniczny Oulu stanowiący żywe środowisko laboratoryjne, które umożli-

wia i wspiera ukierunkowany na użytkownika rozwój produktów i usług w obszarze technologii zdrowia i medycyny.

Placówka wchodzi w zakres projektu Pulu Sote Labs finansowanego częściowo ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Realizacja projektu rozpoczęła się 1 stycznia 2015 r. i potrwa dwa lata.

Jakie są kluczowe warunki utworzenia skutecznego ekosystemu przyspieszającego wdrażanie rozwiązań technologii informacyjno-komunikacyjnych w obszarze opieki zdrowotnej?

Konieczne jest, aby ekosystem i jego partnerzy tworzyli, opracowywali i dostarczali innowacyjne rozwiązania op-

arte na technologii lub modelu biznesowym. Naszą rolą jest motywować, inspirować, ułatwiać wdrażanie i promować wszelkie rozwiązania ICT w ramach działań służby zdrowia w naszym regionie. Ponadto zarządzamy ekosystemem i partnerami lub wyszukujemy powiązania m.in. z European Connected Health Alliance oraz Nordic Connected Health Star Track.

Dla zapewnienia odpowiedniej funkcjonalności ekosystemu, niezbędne jest także zaangażowanie w realizowany proces badaczy jednostek akademickich, personelu szpitalnego oraz firm biotechnologicznych, farmaceutycznych i działających w obszarze technologii zdrowia, a także pracowników administracyjnych Oulu i samych pacjentów. 

» � Ł�ącząc ������������������ różne grupy partnerów działa� jących na różnych obszarach ochrony zdrowia, wspieramy rozwój innowacji.« 32

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

rozmow y

Od zaangażowania do płynności procesów W jaki sposób systemy IT postrzega kadra medyczna? Co lekarze i pielęgniarki sądzą o informatyzacji? Czego oczekują? Dr Dorota Kozioł-Kaczorek z Zakładu Informatyki Medycznej i Telemedycyny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego przedstawia wyniki badania przeprowadzonego na 177 pracownikach placówek ochrony zdrowia.

Budowa systemu informatycznego ochrony zdrowia w Polsce realizowana jest od 2008 r. w ramach „Programu Informatyzacji Ochrony Zdrowia” finansowanego z budżetu UE. Projekty mające na celu wprowadzenie zaawansowanych technologii informatycznych do każdej organizacji, podlegają wielu

uwarunkowaniom. Czynniki wpływające na powodzenie informatyzacji można podzielić na cztery grupy: personel, budżet, technologię, reorganizację. Największą barierą oraz czynnikiem najmocniej decydującym o powodzeniu wdrażania zintegrowanego systemu informatycznego jest personel, jego sto-

sunek do nowych rozwiązań i poziom wiedzy w zakresie komputerów i nowych technologii. Użytkownicy systemu swoim przygotowaniem oraz nastawieniem mogą spowolnić lub przyśpieszyć tempo informatyzacji.

Zarządzanie i logistyka placówki zdrowia to efektywne i sprawne przepływy towarów, informacji, środków pieniężnych oraz osób. Jest to zadanie trudne, wymagające wiedzy, doświadczenia i odpowiedniego personelu. Medyczne systemy informatyczne są wszechstronnymi narzędziami mającymi wspomagać te procesy, potrzeba ich implementacji wydaje się być więcej niż oczywista.

Obecnie placówki medyczne mają obowiązek przygotowania się do wpro-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

33

rozmow y

wadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM). Elektroniczna dokumentacja medyczna jest również elementem systemów informatycznych typu Hospital Information System (HIS), w których bazach przechowywane są indywidualne dane pacjenta i zbiorcze informacje odnoszące się do ogółu pacjentów lub grup pacjentów. Zalety EDM to lepiej zorganizowany, sprawniejszy i mniej kosztowny (w założeniach) proces obsługi pacjentów. Odrębną grupą rozwiązań informatycznych wykorzystywanych w służbie zdrowia są aplikacje wspomagające diagnostykę obrazową. Należą do nich wszelkiego typu systemy przetwarzające cyfrowe obrazy rentgenowskie, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, densytometrii oraz ultrasonograficzne.

W 2015 roku zostały przeprowadzone pilotażowe badania* mające na celu ocenę stosunku personelu placówek medycznych do wdrażanego zintegrowanego systemu informatycznego. Wyniki odnoszące się do znajomości wykorzystywanych systemów informatycznych i ich funkcjonalności wskazują, iż mniej niż połowa pracowników ma świadomość, że medyczne systemy informatyczne mają służyć usprawnieniu działania placówki. Uzyskane wyniki wskazują, że personel placówek medycznych nie do końca jest doinformowany, do czego służą implementowane systemy medyczne i jak z nich korzystać. Wydaje się, iż problem ten dotyczy głównie systemów związanych z zarządzaniem placówkami zdrowia i obsługą pacjentów. Z punktu widzenia funkcjonalności, tylko połowa ankietowanych ocenia systemy pozytywnie, a jedna trzecia nie ma zdania. Tylko jedna trzecia zauważa poprawę jakości świadczonych usług, a jeszcze mniejsza grupa uważa, iż informatyzacja placówki obniżyła koszty jej funkcjonowania. Ogólna, średnia ocena medycznych systemów informatycznych przez personel, to ocena dostateczna. Można domniemywać, że wpływa na nią z jednej strony przygotowanie personelu do korzystania z wprowadzanych systemów, z drugiej strony – jakość implementowanych rozwiązań i przygotowanie infrastruktury informatycznej. W przypadku oceny systemów informatycznych i ich funkcjonalności znaczenie ma również ich rodzaj. Znacząco lepiej oceniane są systemy służące diagnostyce obrazowej niż systemy typu HIS.

34

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Istotnymi aspektami medycznych systemów informatycznych jest dostępność dokumentacji medycznej, standaryzacja i ujednolicenie danych, czas poświęcony opiece nad pacjentem. Ponad połowa ankietowanych uważa, iż dostęp do dokumentacji medycznej jest zdecydowanie ułatwiony. Podobnie, nieomal połowa ankietowanych dostrzegła możliwość unifikacji danych za pomocą systemów informatycznych. Najgorzej oceniano czas poświęcany opiece nad pacjentem.

Tylko około jedna trzecia badanego personelu oceniła, że czas na zebranie wywiadu, badanie fizykalne oraz diagnostykę pacjenta jest zdecydowanie krótszy dzięki medycznym systemom informatycznym. Wśród powodów należy wskazać m.in. niewystarczający poziom wiedzy personelu medycznego z zakresu obsługi komputera.

Jednym z lepiej ocenianych aspektów medycznych systemów informatycznych

» Wdrożenie��������� systemu IT oznacza zmianę organizacji pracy, a nie tylko instalację oprogramowania.«

była archiwizacja i przesyłanie danych.

Ponad połowa odpowiadających oceniła w tym aspekcie systemy informatyczne jako bardzo pomocne. Im bardziej doświadczony czy sprawniej posługujący się komputerem użytkownik, tym jego ocena systemów informatycznych była wyższa. Im słabsza znajomość techniki, tym większe problemy z wykorzystywaniem medycznych systemów informatycznych, a to przekłada się bezpośrednio na ich niższą ocenę. Podobnie, zdecydowanie lepiej oceniały informatyzację placówek służby zdrowia osoby dłużej w danej placówce zatrudnione i tym samym mające większe doświadczenie w pracy z oprogramowaniem.

Najczęściej wskazywanymi barierami w korzystaniu z systemów informatycznych były problemy techniczne, na które składają się proste awarie komputera i urządzeń peryferyjnych (drukarki, klawiatura itd.). Kolejnymi okazały

rozmow y

się błędy z połączeniem sieciowym oraz serwerami, błędy aplikacji lub nie działające systemy zewnętrzne. Pracownikom doskwiera brak odpowiednich szkoleń, zarówno z podstawowej obsługi komputera, jak i bezpośrednio związanych z wdrażanym systemem.

Z uzyskanych wyników można wysunąć jeszcze jeden wniosek: uwzględnianie potrzeb personelu przez producentów oprogramowania i dyrekcję placówki jest kluczem do sukcesu. W skrajnych przypadkach może to być nawet całkowita zmiana oprogramowania. Według ankietowanych, wdrożenie systemów informatycznych wymaga również zmiany organizacji pracy. Wymienianym jako negatywny skutkiem informatyzacji jest wzrost obowiązków przypadających na personel i wydłużenie się czasu pracy.

Z przeprowadzonego badania pilotażowego wynika, iż jakość i efektywność

systemów informatycznych stosowanych w służbie zdrowia jest na dostatecznym/zadowalającym poziomie. Systemy znacznie ułatwiają dostęp do dokumentacji medycznej, jednakże zawierają jeszcze błędy techniczne i nieergonomiczne rozwiązania w kilku aspektach, powodując między innymi, iż personel więcej czasu spędza przed komputerem, niż z pacjentem. Szczególnie widoczne jest to w przychodniach, gdzie wpisywanie danych do komputera zajmuje nazbyt dużo czasu. Proces wdrażania systemów informatycznych w znaczącym stopniu jest uzależniony od doświadczenia pracownika i jego umiejętności obsługi komputera oraz danego systemu. Przy aktualnej potrzebie prowadzenia zarówno dokumentacji papierowej jak i elektronicznej, na zespół placówek nałożone są kumulujące się obowiązki. Problemem jest również fakt, iż kadra często nie zdaje sobie sprawy, na jak dużą skalę prowadzone są projekty oraz, że inte-

gracja systemów informatycznych dotyczy jednostek służby zdrowia na terenie całego kraju. Znają jedynie swój mały wycinek projektu i uważają, że ich praca jest mało znacząca dla reszty systemu. Pracownicy nie są świadomi, że jakość i kompleksowość wprowadzanych danych odbijają się na pracy całej organizacji. Dane wprowadzane na każdym etapie obsługi pacjenta wykorzystywane są nie tylko przez personel części białej szpitala, ale również przez działy administracyjne.  *Losowa próba badawcza obejmowała 177 pracowników wybranych placówek służby zdrowia w województwie mazowieckim. Badaniem objęto lekarzy, personel pielęgniarski (w tym pielęgniarki oddziałowe), pracowników aptek (w tym aptek przyszpitalnych), sekretarki medyczne i pracowników administracji. Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego za pomocą ankiety.

» Pracownicy ������������������ nie są świadomi, że jakość i kompleksowość wprowadzanych danych odbijają się na pracy całej organizacji.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

35

rozmow y

Jedno pytanie

Jak e-zdrowie i informatyzacja mogą wspierać koncepcję opieki koordynowanej?

Dr Andrzej Zapaśnik (Prezes Zarządu Fundacji „Polskie Towarzystwo Opieki Zintegrowanej”, wiceprzewodniczący Pomorskiego Związku Pracodawców Ochrony Zdrowia): Udzielanie świadczeń zdrowotnych w modelu opieki koordynowanej jest nierozdzielnie związane z wymianą informacji pomiędzy różnymi profesjonalistami oraz podmiotami medycznymi zaangażowanymi w opiekę nad pacjentem, w tym pracującymi w różnych podmiotach z własnym oprogramowaniem.

Również pacjent powinien mieć dostęp do informacji na temat własnych zdarzeń medycznych i możliwość komunikacji z opiekującym się nim zespołem, w tym rejestrowania na wizyty. Zadanie takie najlepiej spełni osobiste konto zdrowotne, w którym każda osoba mogłaby również zapisywać własne pomiary i wyniki badań. Konto takie powin-

no być tworzone z opcją automatycznego zapisywania danych transferowanych przez urządzenia pomiarowe pozostające w użytkowaniu pacjenta (np. do pomiaru ciśnienia tętniczego, glukozy z krwi włośniczkowej itp.).

Bardzo istotne będzie ułatwienie konsultacji „lekarz – lekarz” oraz „pacjent – lekarz/pielęgniarka” przez dedykowane oprogramowanie telemedyczne. Pozwoli to na zwiększenie dostępności np. do specjalisty przy jednoczesnym ograniczeniu wizyt kontrolnych pacjenta w przychodni do niezbędnego minimum.

E-zdrowie to wreszcie narzędzie do skutecznego sprawozdawania świadczeń i nadzorowania oraz monitorowania jakości opieki.

Reasumując, opieka koordynowana bez narzędzi telematycznych na dłuższą metę nie jest możliwa. 

» Opieka koordynowana bez narzędzi telematycznych na dłuższą metę nie jest możliwa.�«

36

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Kluczową rolę w koordynowanej opiece zdrowotnej odgrywa zarządzanie (kierowanie), a w nim z kolei ważne są zarówno koordynacja i integracja różnych poziomów opieki medycznej świadczących szeroki zakres usług zdrowotnych, jak i sposób ich finansowania. Przez koordynowaną opiekę zdrowotną określa się sieć współpracujących ze sobą dostawców usług medycznych, tworzoną przez menedżerów przejmujących odpowiedzialność finansową i organizacyjną za zapewnienie dostępu do stosunkowo szerokiego zakresu usług medycznych, koordynujących opiekę nad swoimi pacjentami, zapewniających ciągłość leczenia i wewnętrzny nadzór nad jego jakością. W KOZ zarządzanie opieką to umiejętne tworzenie i wykorzystywanie bodźców w celu motywowania profesjonalistów medycznych do podejmowania działań optymalnych z punktu widzenia efektywności i jakości wytwarzanych usług. Źródło: Koordynowana Opieka Zdrowotna/Katarzyna Kowalska, Witold Paweł Kalbarczyk

rozmow y

Czym są interpretowalne komputerowo wytyczne kliniczne?

Jak mogą wpłynąć na jakość opieki/leczenia pacjenta, a jak wspomóc personel medyczny przy podejmowaniu decyzji?

Dr hab. Szymon Wilk (adiunkt w Zakładzie Inteligentnych Systemów Wspomagania Decyzji, Instytut Informatyki, Politechnika Poznańska): Wytyczne postępowania klinicznego (ang. clinical practice guidelines, CPG) są znane i stosowane w praktyce od kilkudziesięciu lat. Opisują one postępowanie z pacjentem, u którego stwierdzono specyficzny problem zdrowotny (np. chorobę lub uraz) i są opracowywane przez grupy ekspertów na podstawie wyników badań klinicznych. Wytyczne wspomagają podejmowanie decyzji poprzez jawne sformułowanie warunków związanych z poszczególnymi opcjami oraz standaryzują postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne poprzez dokładną specyfikację działań dla różnych możliwych sytuacji.

Wytyczne postępowania klinicznego są zazwyczaj publikowane w formie dokumentów tekstowych. O ile forma ta jest czytelna dla personelu medycznego, o tyle znacząco utrudnia komputerową analizę i przetwarzanie. Dlatego też w latach 90-tych XX wieku zaczęto opracowywać formalne reprezentacje wytycznych klinicznych, które mogły być przetwarzane przez systemy komputerowe. Wytyczne przestawione przy użyciu takich reprezentacji określono mianem interpretowalnych komputerowo (ang. computer-interpretable clinical guidelines, CIG). Obecnie są one przedmiotem intensywnych badań w ramach

informatyki medycznej. Większość formalnych reprezentacji wytycznych wykorzystuje model sieci zadań, gdzie wytyczne przedstawione są w formie grafu z wierzchołkami oznaczającymi pozyskanie danych, wykonanie akcji klinicznej, podjęcie decyzji lub wywołanie innego grafu. Model sieci zadań jest tym samym podobny do modeli wykorzystywanych do opisu procesów biznesowych, uwzględnia jednak kliniczny charakter wytycznych.

Przetłumaczenie wytycznych z formy tekstowej do wersji interpretowalnej komputerowo w większości przypadków jest bardzo skomplikowane i wymaga bliskiej współpracy lekarzy i informatyków z uwagi na konieczność odpowiedniego „zakodowania” wiedzy klinicznej.

W literaturze pojawiają się sugestie dla twórców wytycznych, aby wersję formalną opracowywać już podczas przygotowywania tradycyjnej wersji tekstowej.

Prowadzone są również prace badawcze nad metodami do automatycznej konwersji z reprezentacji tekstowej do formalnej z wykorzystaniem technik przetwarzania języka naturalnego.

Wytyczne interpretowalne komputerowo oferują wiele możliwości w zakresie wspomagania personelu medycznego i usprawniania procesu postępowania z pacjentem. CIG mogą być integrowane za pośrednictwem dedykowanych modułów wykonawczych (ang. execution engines) z systemami typu elektroniczna

karta pacjenta (ang. electronic patient record, EPR). Dzięki temu wytyczne mogą kontrolować proces postępowania z pacjentem, w aktywny sposób oferować wsparcie, gdy podejmowane są decyzje dotyczące pacjenta i wykorzystywać dostępne dane chorego do automatycznej weryfikacji warunków związanych z poszczególnymi opcjami decyzyjnymi.

Poza tym integracja z istniejącymi systemami powoduje, że korzystanie z wytycznych nie wymaga znaczących zmian w postępowaniu personelu medycznego – wspomaganie decyzji na ich podstawie staje się wręcz „efektem ubocznym” używania typowych medycznych narzędzi informatycznych.

CIG mogą być w automatyczny sposób przetwarzane w celu dopasowania ich do charakterystyki danego pacjenta, co wpisuje się w coraz popularniejszy obecnie nurt medycyny spersonalizowanej. Rozważana charakterystyka może uwzględniać zarówno preferencje pacjenta dotyczące możliwych działań terapeutycznych, jak i współwystępujące choroby. Dzięki takiej personalizacji wytycznych, możliwe jest zwiększenie efektywności procesu leczenia (badania wskazują na pozytywny związek między przestrzeganiem przez pacjentów zaleceń terapeutycznych, a uwzględnianiem ich preferencji podczas planowania terapii) oraz poprawienie bezpieczeństwa tego procesu poprzez ograniczenie niekorzystnych interakcji związanych z jed-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

37

rozmow y

noczesnym leczeniem wielu schorzeń.

To ostatnie staje się szczególnie istotne z uwagi na starzenie się populacji i rosnącą liczbę pacjentów z wieloma chorobami przewlekłymi. Przy tej okazji warto też wspomnieć o pracach badawczych nad metodami służącymi do automatycznego łączenia wielu wytycznych – dzięki czemu możliwe jest uzyskanie jednych „holistycznych” wytycznych obejmujących wszystkie schorzenia pacjenta, co usprawnia postępowanie (wiele niezależnych procesów zastąpionych jest przez jeden całościowy).

CIG można łatwo współdzielić i rozpowszechniać tworząc ich internetowe repozytoria, takie jak np. OpenClinical.net, gdzie udostępniane są wytyczne w formacie PROforma. Repozytoria takie ułatwiają wyszukiwanie potencjalnie interesujących i użytecznych wytycznych, umożliwiają ich wstępną weryfikację (np. OpenClinical.net posiada środowisko do testowania wytycznych na symulowanych pacjentach) i pozwalają na szybsze wprowadzenie nowych wy-

» Wytyczne ��������������������������������������������� interpretowalne komputerowo oferują wiele możliwości w zakresie wspomagania personelu medycznego i usprawniania procesu postępowania z pacjentem.«

tycznych do praktyki klinicznej. Poza tym skracają one dystans między twórcami wytycznych i ich użytkownikami, co usprawnia proces „pielęgnacji” wytycznych (np. wprowadzania i rozpowszechniania modyfikacji).

Na koniec należy podkreślić, że CIG są specyficzną reprezentacją tradycyjnych wytycznych i są tak dobre, jak wytyczne, na podstawie których zostały opracowane. Zatem wprowadzenie CIG nie umniejsza w żaden sposób znaczenia badań klinicznych czy dowodów nauko-

reklama

38

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

wych. Możliwość interpretacji komputerowej ułatwia rozpowszechnianie, stosowanie i zaawansowane przetwarzanie wytycznych, ale nie zwalnia personelu medycznego z obowiązku podejmowania decyzji. Analizując CIG oraz dostępne dane pacjenta można zidentyfikować możliwe w danej sytuacji opcje, jednak ostateczną decyzję podejmuje lekarz biorąc pod uwagę nie tylko wypracowane przez CIG sugestie, ale także własne doświadczenie i intuicję. 

pr ak t ycznie

analiza sprzedaży leków

WALKA Z BÓLEM Polacy zakupili w 2015 roku ponad 80 mln opakowań środków przeciwbólowych. Do tego należy doliczyć trudną do oszacowania sprzedaż w sklepach ogólnodostępnych, kioskach i na stacjach paliw. Badanie ankietowe Federacji Konsumentów z 2015 roku wskazuje, że leki w sklepach i marketach kupuje ok. 30% osób.

W kiosku i na stacji benzynowej – ok. 20%. Powodem zakupu leków z tej grupy jest najczęściej ból głowy. Kobiety sięgają po nie dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Szczyt konsumpcji i zakupów przypada na grudzień oraz styczeń, co wiąże się z nasileniem występowania grypy i przeziębień.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH ROK 2015 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ILOŚĆ PRODUKTÓW W OFERCIE

ILOŚĆ SPRZEDAŻY

1 077 389 183 zł

12,90 zł

645

83 486 450

56%

109%

53%

25%

KOMENTARZ EKSPERTA

Lek. Agnieszka Jankowska-Zduńczyk Konsultant Krajowy w dziedzinie Medycyny Rodzinnej

„Preparaty przeciwbólowe dostępne bez recepty stanowią zróżnicowaną grupę leków. Znajdują się w niej nieopioidowe leki o działaniu przeciwbólowym oraz dodatkowo przeciwgorączkowym i niesteroidowe leki przeciwzapalne, mające także udowodnioną skuteczność działania przeciwbólowego. Powszechność występowania dolegliwości bólowych, jako objawu wielu stanów chorobowych, powoduje, że pacjenci w ramach samopomocy korzystają z szerokiej, niczym nieograniczonej dostępności do leków przeciwbólowych i z pewnością stosują je zbyt często, zbyt długo i w zbyt dużych dawkach. Dotyczy to w szczególności leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które obarczone są ryzkiem wystąpienia działań niepożądanych lub interakcji z lekami przyjmowanymi przewlekle, czy też ryzykiem zaostrzenia objawów lub wprost zaostrzenia przebiegu różnych stanów chorobowych. W tym względzie informacje zawarte na ulotce skierowanej do pacjentów w moim przekonaniu niewystarczająco uświadamiają osoby zakupujące leki przeciwbólowe.

Dodatkowo możliwość ich nieograniczonego zakupu poza apteką nie pozwala na prowadzenie szczegółowych analiz skuteczności i bezpieczeństwa stosowania. Ból, jako jedna z najbardziej uciążliwych dolegliwości, może motywować osobę cierpiącą do narażania bezpieczeństwa zdrowotnego w celu jego zmniejszenia lub ustąpienia. Zdarza mi się wielokrotnie w gabinecie lekarskim słyszeć od pacjentów, ile preparatów przeciwgorączkowych, przeciwbólowych, czy też przeciwzapalnych przyjmują jednocześnie. Nieoceniona w takich sytuacjach jest informacja farmaceuty skierowana do pacjentów – profesjonalisty, który ma świadomość istniejących zagrożeń i który ma możliwość korygowania często nieracjonalnych zachowań cierpiącego człowieka zgłaszającego się do apteki. Z tego powodu jestem przekonana, że leki przeciwbólowe powinny być dostępne wyłącznie w sprzedaży aptecznej, co sprzyjałoby monitorowaniu bezpieczeństwa stosowania.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza rynku leków przeciwbólowych – str. 70

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

39

pr ak t ycznie

Foto: designed by freepik.com

Zgodnie z prawem

E-learning w branży medycznej Postęp nauk medycznych, rozwój nowych technologii, a także liczne zmiany w zasadach organizacji świadczeń sprawiają, że personel medyczny musi nieustannie poszerzać i aktualizować swoją wiedzę. Profesjonalne informacje przygotowane przez ekspertów to także ważny element edukacji zdrowotnej pacjentów. Atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych form kształcenia jest uczestnictwo w szkoleniach i kursach e-learningowych.

40

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik w NZOZ „Przychodnia” Sp. z o.o.

E-learning stwarza nowe możliwości w zakresie kształcenia, doskonalenia zawodowego czy samokształcenia dla osób związanych z ochroną zdrowia. Nowoczesne technologie pozwalają na tworzenie programów edukacyjnych zawierających teksty, filmy, pliki dźwiękowe,

pr ak t ycznie

prezentacje, ćwiczenia interaktywne czy aplikacje. Bogactwo form i łatwość dostępu do materiałów sprawia, że uczestnictwo w szkoleniach e-learningowych jest dobrym rozwiązaniem dla osób, które potrzebują wielu informacji z różnych dziedzin, natomiast nie zawsze mają czas czy możliwość uczestniczenia w tradycyjnych formach kształcenia.

Edukacyjne korzyści Zgodnie z Kodeksem pracy, do obowiązków pracodawcy należy ułatwienie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Przepisy prawa pracy nie wskazują, w jakiej formie pracownik ma zdobywać lub uzupełniać wiedzę czy umiejętności. Jeżeli jednak podnoszenie kwalifikacji odbywa się z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą, strony mogą w zawartej umowie szkoleniowej określić dodatkowe świadczenia. Do korzyści, na jakie może liczyć pracownik, zalicza się w szczególności opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie. Taka konstrukcja przepisu pozwala na pokrycie przez pracodawcę części lub całości kosztów uczestnictwa w kształceniu zdalnym w przypadku konieczności wykupienia prawa dostępu do materiałów, programu czy odpowiedniego sprzętu. Natomiast udział pracowników w szkoleniu e-learningowym oznacza oszczędności w wydatkach na dojazd, delegacje czy zakwaterowanie. Uczestnictwo w zdalnym kształceniu to również szansa zmniejszenia kosztów i trudności organizacyjnych związanych z nieobecnością na stanowisku pracy oraz możliwość udziału całego personelu, co stanowi trudność zwłaszcza w dużych podmiotach leczniczych.

Szkolenia e-learningowe mogą być stosowane już od pierwszego dnia współpracy. Będą stanowiły element wprowadzenia do nowych obowiązków, zwłaszcza dla osób, które muszą od podstaw poznać zasady funkcjonowania systemu ochrony zdrowia i udzielania świadczeń finansowanych ze środków publicznych. Co istotne, przekazanie materiałów o określonej treści może być podstawą dla wykazania, że zatrudniana osoba została odpowiednio przeszkolona i przygotowana do prawidłowego wykonywania swoich obowiązków.

Personel medyczny Dla osób wykonujących zawody medyczne ważne będą nie tylko korzyści organizacyjne ze zdalnego dostępu do kształcenia, ale również możliwość kon-

» ������������������������� Komunikację z pacjentem może wspomóc tworzenie odpowiednich materiałów edukacyjnych z zakresu profilaktyki zdrowotnej.« taktu z ekspertami w danej dziedzinie.

Coraz częściej prowadzone są szkolenia w formie synchronicznej, wymagające jednoczesnego połączenia uczestników. Mogą one zakładać nie tylko odbiór treści, ale i aktywny udział poprzez możliwość wymiany informacji pomiędzy uczestnikami a prowadzącym.

Przepisy dotyczące kształcenia podyplomowego personelu medycznego regulują odrębnie zasady dla każdego z zawodów. W ramach doskonalenia zawodowego lekarzy przewidziano uzyskiwanie punktów edukacyjnych m.in. za: – udział w kursie medycznym nieobjętym programem odbywanej specjalizacji lub nabywanej umiejętności lub w kursie medycznym, realizowanym za pośrednictwem środków przekazu telewizyjnego i sieci internetowej z ograniczonym dostępem, który uzyskał akceptację Naczelnej Rady Lekarskiej; – udział w programie edukacyjnym opartym o zadania testowe, akredytowanym przez towarzystwo naukowe lub kolegium specjalistów lub w programie edukacyjnym, realizowanym za pośrednictwem środków przekazu telewizyjnego i sieci internetowej z ograniczonym dostępem, który uzyskał akceptację Naczelnej Rady Lekarskiej; – napisanie lub przetłumaczenie i opublikowanie edukacyjnego programu multimedialnego; – napisanie i opublikowanie programu mulitimedialnego o charakterze popularnonaukowym.

System punktów edukacyjnych jest stosowany także w przypadku doskonalenia zawodowego ratowników medycznych. Przewiduje się przyznanie punktów edukacyjnych za udział w ramach samokształcenia w „internetowym programie edukacyjnym”, a także za opublikowanie jako autor lub współautor programu multimedialnego. Natomiast pielęgniarki i położne mogą korzystać z e-learningowych kursów dokształcających mają-

cych na celu pogłębienie oraz aktualizację wiedzy i umiejętności zawodowych.

Niezależnie jednak od szkoleń opisanych w odpowiednich przepisach zawodowych, zarówno w przypadku personelu medycznego, jak i administracyjnego warto pamiętać o niezbędnych w pracy umiejętnościach w zakresie profesjonalnej obsługi pacjenta czy radzenia sobie z sytuacjami trudnymi.

Bliżej pacjenta Komunikację z pacjentem może wspomóc tworzenie odpowiednich materiałów edukacyjnych z zakresu profilaktyki zdrowotnej, postępowania medycznego czy zasad organizacji udzielania świadczeń. Należy jednak pamiętać, że o ile przygotowane opracowania mogą służyć realizacji obowiązków informacyjnych podmiotu leczniczego, nie mogą one mieć cech reklamy.

Informacje o zasadach funkcjonowania systemu pacjent może także uzyskać uczestnicząc w jednym ze szkoleń oferowanych w ramach Akademii NFZ. Z kolei w przypadku uruchamiania nowych rozwiązań systemowych, odpowiednie informacje są przekazywane za pośrednictwem portali informacyjnych tworzonych przez Ministerstwo Zdrowia. Dużą popularność zyskały szczególnie strony internetowe dotyczące pakietu onkologicznego oraz bezpłatnych leków dla osób powyżej 75 roku życia. Docelowo, zgodnie z ustawą o systemie informacji w ochronie zdrowia, Minister Zdrowia ma stworzyć portal edukacyjno-informacyjny, którego celem ma być w szczególności upowszechnienie wiedzy na temat dostępu do świadczeń, funkcjonowania systemów informatycznych w ochronie zdrowia oraz telemedycyny, rozmieszczenia przestrzennego usługodawców, a także promocja zdrowego stylu życia.

Wizja rozwoju Nowoczesne metody edukacji cieszą się rosnącym zainteresowaniem z uwagi na oszczędność czasu i wygodę. Korzyści dotyczą nie tylko uczestników, ale i organizatorów, którzy nie muszą zapewniać odpowiednich sal szkoleniowych i ograniczać liczby zgłoszeń. Zwiększenie równości w dostępie do świadczeń wymaga jednak szerszego zastosowania e-learningu zarówno w programach profilaktycznych, jak i w przypadku kształcenia podyplomowego w zawodach medycznych, zwłaszcza w specjalizacjach deficytowych. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

41

pr ak t ycznie

Health Literacy What you need to know

ability to access, understand, appraise and apply health information

Definition

Health literacy is the capacity to make sound health decisions in the context of every day life – at home, in the community, at the workplace, in the health-care system, in the market place, and in the political arena.

Ref. 1

Health literacy in Europe – a few facts Netherlands Good Health literacy

51%

vs

6 out of 10

Europeans have used the internet to retrieve health information.

Austria

29%

Poor Health literacy

Spain

51%

61%

Health literacy varies between countries

Health literacy is a challenge for

Even people with advanced education and reading skills can face health literacy challenges.

1 out of 2

?

people Ref. 5

Ref. 3

Why is health literacy important?

Low health literacy makes it difficult for you to …

Bulgaria

Ref. 2

?

understand doctor’s advice

read a package leaflet with information about the medicine follow a vaccination chart

Ref. 4

Vulnerable groups include:

elderly

people with low income

people with low education maintain a healthy life style fill out complex forms

find the right treatment

Ref. 3

42

Low health literacy

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Ref. 3

Health literacy

for you to …

vaccination chart

forms pr ak t ycznie

Ref. 3

!

Low health literacy is a cause for…

Health literacy skills…

people prevent 1 Helpdiseases at the right time Help manage chronic diseases 2 like diabetes Reduce medical mistakes 3 because patients are better informed Make healthcare more 4 effective and efficient thanks to active citizens and patients

Unnecessary hospital visits Poor health outcomes including early death Inefficient health care spending

who follow a healthier lifestyle

Ref. 3

Promoting health literacy requires a multistakeholder approach

What needs to happen next:

Ref. 3

Health professionals

General public

National governments

European institutions

Researchers Advocacy Groups

a European strategy on Health Literacy 1 Develop health targets for improvement on 2 Sethealthdefined literacy levels across Europe Develop a monitoring process to evaluate 3 health literacy levels across Europe

Ref. 5

References: Ref. 1:

Ref. 2:

This definition of health literacy is based on the one of Kickbusch and Maag, see: Kickbusch I and Maag D Health Literacy. In: Kris Heggenhougen and Stella Quah, editors International Encyclopedia of Public Health, Vol 3. San Diego: Academic Press; 2008. pp. 204-211 See DG Connect (2014), Europeans becoming enthusiastic users of online health information; https://ec.europa.eu/digital-agenda/en/news/europeans-becoming-enthusiastic-users-online-health-information (20/04/2016)

Ref. 3: Ref. 4: Ref. 5:

WHO Europe (2013), Health Literacy. The solid facts; edited by Ilona Kickbusch, Jürgen M. Pelikan, Franklin Apfel and Agis D. Tsouros; http://www.euro.who.int/en/ publications/abstracts/health-literacy.-the-solid-facts (20/04/2016) See Sorensen K et al. (2015), Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU); Eur J Public Health. 25(6):1053-8 EPF, Health Literacy Europe, CPME, University of Maastricht, MSD Europe (2016), Making health literacy a priority in EU policy. Health Literacy Consensus Paper; http://www.eu-patient.eu/whatwedo/Policy/Health-Literacy/ (20/04/2016)

This infographic has been created by the Health Literacy Coalition (European Patients’ Forum (EPF), Health Literacy Europe, MSD Europe Inc., Standing Committee of European Doctors (CPME) and University of Maastricht) and is intended for use by policy makers within the European Union.

CORP-1110774-0004 Date of last revision: 07/2016

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

43

pr ak t ycznie

Tech Health News

European Commission signed agreement with industry on cybersecurity The Commission launched in July a new public-private partnership on cybersecurity that is expected to trigger €1.8 billion of investment by 2020. This is part of a series of new initiatives to better equip Europe against cyber-attacks and to strengthen the competitiveness of its cybersecurity sector.

44

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

According to a recent survey, at least 80% of European companies have experienced at least one cybersecurity incident over the last year and the number of security incidents across all industries worldwide rose by 38% in 2015. This damages European companies, whether they are big or small, and threats to undermine trust in the digital economy. As part of its Digital Single Market strategy the Commission wants to reinforce cooperation across borders, and between all actors and sectors active in cybersecurity, and to help develop innovative and secure technologies, products and services throughout the EU.

Andrus Ansip, Vice-President for the Digital Single Market, said: “Without trust and security, there can be no Digital Single Market. Europe has to be ready to tackle cyber-threats that are increasingly sophisticated and do not recognise borders. Today, we are proposing concrete measures to strengthen Europe’s resilience against such attacks and secure the capacity needed for building and expanding our digital economy.”

Günther H. Oettinger, Commissioner for the Digital Economy and Society, said: “Europe needs high quality, affordable and interoperable cybersecurity products and services. There is a major

14 � 17 NOVEMBER 2016 DÜSSELDORF GERMANY www.medica-tradefair.com

WORLD FORUM FOR MEDICINE Każdego roku w listopadzie MEDICA jest najważniejszym wydarzeniem dla ekspertów z branży. Światowe forum medyczne prezentuje szeroką ofertę produktową 5.000 wystawców.

Wykorzystaj targi MEDICA i ich szczególną ofertę przygotowaną również dla Twojej specjalizacji. reklama

opportunity for our cybersecurity industry to compete in a fast-growing global market. We call on Member States and all cybersecurity bodies to strengthen cooperation and pool their knowledge, information and expertise to increase Europe’s cyber resilience. The milestone partnership on cybersecurity signed today with the industry is a major step .”

Action plan includes the launch of the first European public private partnership on cybersecurity. The EU will invest €450 million in this partnership, under its research and innovation programme Horizon 2020. Cybersecurity market players, represented by the European Cyber Security Organisation (ECSO), are expected to invest three times more. This partnership will also include members from national, regional and local public administrations, research centres and academia. The aim of the partnership is to foster cooperation at early stages of the research and innovation process and to build cybersecurity solutions for various sectors, such as energy, health, transport and finance.

The Commission also sets out different measures to tackle the fragmentation of the EU cybersecurity market. Currently an ICT company might need to undergo different certification processes to sell its products and services in several Member States. The Commission will therefore look into a possible European certification framework for ICT security products.

A myriad of innovative European SMEs have emerged in niche markets (e.g. cryptography) and in well-established markets with new business models (e.g. antivirus software), but they are often unable to scale up their operations. The Commission wants to ease access to finance for smaller businesses working in the field of cybersecurity and will explore different options under the EU investment plan.

BE PART OF IT!

The Network and Information Security Directive already creates a network of Computer Security Incident Response Teams across the EU in order to rapidly react to cyber threats and incidents. It also establishes a ‘Cooperation Group’ between Member States, to support and facilitate strategic cooperation as well as the exchange of information, and to develop trust and confidence. The Commission calls on Member States to make the most of these new mechanisms and to strengthen coordination when and where possible. The Commission will propose how to enhance cross-border cooperation in case of a major cyber-incident. Given the speed with which the cybersecurity landscape is evolving, the Commission will also bring forward its evaluation of the European Union Agency for Network and Information Security (ENISA).This evaluation will assess whether ENISA’s mandate and capabilities remain adequate to achieve its mission of supporting EU Member States in boosting their own cyber resilience.

The Commission also examines how to strengthen and streamline cybersecurity cooperation across different sectors of the economy, including in cybersecurity training and education.  www.ec.europa.eu Przedstawicielstwo targów w Polsce: A.S. Messe Consulting Sp. z o.o.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia ul. Kazachska 1/57 _ 02-999 Warszawa 9/2016 tel. 22 855 24 90, 22 642 24 99 _ fax: 22 855 47 88 biuro@as-messe.pl _ www.as-messe.pl

45

pr ak t ycznie

Predictive Analytics and the Human Side of the Equation Cheryl Bowman, HIMSS Clinical & Business Intelligence Committee, University of Wisconsin Hospital and Clinics

Predictive analytics…we have all heard the term, and it’s one that tends to grab our attention today in the healthcare industry. And for good reason: who doesn’t want a tool to help us predict clinical and business outcomes that would help improve care and satisfaction in this ever-evolving and accelerated industry? It’s exciting to consider predictive analytics as a way to link financial reimbursement to clinical out-

46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

comes. And in our reforming healthcare industry, this technology and intelligence must be in place.

But let’s also not forget the human side of the equation in predictive analytics. Even though technology provides us with data-driven tools to help us predict our business and clinical outcomes, we must still maintain human judgment and recognize that a tool should cannot replace our own clinical judgment.

I recently read an article published

by Healthcare IT News on personalized medicine, noting: – 2/3 of healthcare organizations believe personalized medicine is already hav-

ing a measurable effect on patient outcomes, and – 65% of respondents called for an increase in predictive analytics.

However, we need the right tools in place to support the governance and technology required to make this a reality.

Our health IT community can help by starting to invest and support this need for useful and usable tools and technology. I feel this technology will become more sophisticated and tailored to the individual; but not all models will ever be ‘one size fits all.’ Clinical judgment will always be important in the care of our patients.

pr ak t ycznie

A few years ago, a nationally recognized transplant center implemented a patient-based risk tool for use in its weekly ‘selection meetings’ to help clinical teams look at the patient’s risk factors and predicted patient graft and survival outcomes. Up until this point, the transplant candidate’s current medical condition is presented, and a group of multi-disciplinary clinicians, who engage in conversation discussing risk factors, make a decision on whether or not to place the transplant candidate on a waitlist.

During the selection meeting and introduction of the risk-assessment tool, the clinical team became somewhat challenged because they were immediately reviewing the risk-assessment tool to select the transplant candidate, versus relying on their own clinical knowledge.

Keep in mind, the predictive analytics tool and relevant data conveyed the message that technology overrode their own clinical expertise in analyzing how these patients would clinically rate.

» This ����������������������������������������������� technology will become more sophisticated and tailored to the individual. But not all models will ever be one size fits all.�« Here, we have highly educated, trained and clinically credentialed providers suddenly so focused on visual the predictive capabilities of the technology’s graph and charts instead of applying their own human judgment on other factors for that individual patient, factors unique to that patient and the specialty field.

After learning how predictive analytics could assist instead of override their judgement, the clinical team modified its decision-making process and used the tool as ‘validation based on risk’ f to waitlist, or not, a patient for a transplant.

Even in cases where the predictive analytics tool did not support their de-

cision, the clinicians experienced some ‘aha’ moments. The tool still gave value to the case by identifying factors, such as those related to patient compliance and lack of family support, both important for a successful clinical outcome in a transplant patient.

Humans are complex, and patients are individual. We must not lose sight of that. But we also know, in health IT, we can and must continue to work to make predictive analytics a very useful and integrated tool for decision making to support successful outcomes. 

reklama

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

47

pr ak t ycznie

Foto: designed by freepik.com

Europejskie zmagania z innowacyjnymi zamówieniami W niniejszym artykule przedstawiamy, jak interesariusze z Polski, Danii i Hiszpanii zapatrują się na zamówienia publiczne na rozwiązania e-zdrowia.

W każdym z tych krajów zamawiający stają przed innymi dylematami: cena zakupu kontra koszty użytkowania w ciągu cyklu życia produktu, przestarzałe przepisy kontra paląca potrzeba innowacji, rozdrobnienie projektów pilotażowych kontra projekty na większą skalę, a wreszcie wdrażanie e-zdrowia motywowane potrzebą społeczną kontra wdrażanie e-zdrowia, bo rząd każe.

48

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Natalia Matuszak, Mateusz Lichoń, Marcin Kautsch

EPP-eHealth to finansowany przez Komisję Europejską międzynarodowy projekt, którego celem jest identyfikacja barier stojących na drodze innowacjom w ochronie zdrowia, a zwłaszcza w obszarze e-zdrowia. Aby tego dokonać, realizujemy m.in. szereg badań dotyczących wykorzystywania rozwiązań e-zdrowot-

pr ak t ycznie

nych i sposobów przeprowadzania przetargów publicznych przez jednostki ochrony zdrowia.

Wartość zamówień publicznych w UE jest różnie szacowana, podawane wartości sięgają kilkunastu procent produktu krajowego brutto. Są to trudne do wyobrażenia pieniądze o wartości dochodzącej do 2 bilionów euro. Komisja Europejska (KE) uważa, że te środki mogą i powinny być wydawane lepiej, co w praktyce oznacza nie tylko działania rozważne i oszczędne, ale podejmowane także z troską o szeroko pojęte dobro społeczne: zatrudnienie, ochronę środowiska, stymulację innowacji itp.

Również w Polsce realizacja zamówień publicznych spotyka się z krytyką. Dotyczy ona niskiej efektywności, przesadnego przywiązania do kryterium ceny, lekceważenia społecznych i ekologicznych skutków inwestycji oraz zbiurokratyzowania całego procesu. KE ma świadomość, że obecny sposób realizacji zamówień hamuje rozwój i innowacyjność. Dlatego od wielu lat wspiera wysiłki tych, którzy chcą kupować inaczej.

Co stoi na przeszkodzie? Innowacyjne zamówienia publiczne, jak każda nowość, z trudem przebijają się przez skorupę tumiwisizmu, przyzwyczajeń, braku motywacji, niechęci, niewiary i – skądinąd często słusznych – obaw, że robienie czegoś inaczej jest proszeniem się o kłopoty. Mimo to, wraz ze zmianami w ustawodawstwie oraz stopniowym oswajaniem się z tematem, coraz więcej instytucji ochrony zdrowia stosuje nowatorskie rozwiązania. Przy czym owe innowacje dotyczą de facto etapu przedzamówieniowego. O ile bowiem dialogów technicznych jest już całkiem sporo, to dialogów konkurencyjnych, czyli rzeczywistego kupowania, a nie tylko sondowania istniejących możliwości, bardzo mało.

Wykorzystanie procedur innowacyjnych zamówień publicznych, takich jak dialog techniczny czy konkurencyjny, również w pozostałych krajach nie upowszechnia się tak szybko, jakby tego sobie życzyła Komisja Europejska. Choć nie jest to równoznaczne z brakiem innowacji. Duńczycy zamawiają innowacje poprzez tradycyjne procedury, a dialog pomiędzy zamawiającymi a dostawcami odbywa się w ramach uwarunkowanej kulturowo współpracy sektora publicznego i prywatnego. Niektórzy z respondentów biorących udział w naszych badaniach wyrazili nawet opinię, że innowacyjność wyszła im w kraju aż za

» W Polsce tylko 10% specyfikacji przetargo� wych na rozwiązania e-zdrowia jest przygoto� wywanych z zaangażowa� niem pacjentów.« dobrze, i że e‑zdrowie cierpi na nadmiar krótkotrwałych projektów na małą skalę, zwany tam dowcipnie „projektozą”: „Możliwości upowszechnienia nie brakuje, ale dużo zasobów zostało zmarnowanych na małe programy pilotażowe.

Potrzebujemy projektów na dużą skalę, które będą miały wpływ.”

W czasie, gdy Polacy boją się problemów z Urzędem Zamówień Publicznych, Duńczyków dręczy kultura organizacyjna niedopuszczająca błędów: „W zamówieniach publicznych panuje kultura zerowej tolerancji dla porażek. Potrzebujemy sygnału, żeby pójść do przodu i spróbować czegoś nowego.”

Hiszpanie, ciężko dotknięci pokryzysowymi oszczędnościami, zwracają uwagę przede wszystkim na cenę, choć jak wykazały nasze badania, kiedy już zamawiają innowacje, są to rozwiązania przemyślane, skrojone na miarę i przynoszące długoterminowe oszczędności.

Troska o finansowanie projektów po fazie pilotażowej przewijała się w hiszpańskich wywiadach: „Niestety, rezultaty kliniczne i dowody [skuteczności] nie zawsze są główną siłą stojącą za decyzjami o zakupie e-zdrowia.”

Mając powyższe na względzie, nie dziwi fakt, że aż 54% duńskich respondentów zadeklarowało, że brali udział w zamówieniach innowacyjnych. Sugeruje to, że chociaż innowacyjne kupowanie w Danii jeszcze nie jest normą, nie jest też rzadkością. W przypadku Hiszpanów odsetek ten wyniósł już zaledwie 33%. Na tym tle Polska z wynikiem 19% wypada bardzo słabo. Analiza literatury naukowej i raportów na temat informatyzacji krajów Europy wskazuje,

że Polska ciągle ma wiele do nadrobienia w dziedzinie zielonych zamówień publicznych i zaangażowania w zamówienia małych i średnich przedsiębiorstw.

Dane Urzędu Zamówień Publicznych wskazują, że procedury innowacyjnych zamówień publicznych nie są wykorzystywane nawet w 1% zamówień. Jest to tym ważniejsze, że zamówienia publiczne stanowią w Polsce aż 20% PKB, dużo więcej niż średnia unijna (około 14%).

Co za tym idzie, sposób przeprowadzania zamówień publicznych ma niemały wpływ na to, co dzieje się w gospodarce.

Choć w porównaniu z Danią i Hiszpanią, a nawet unijną średnią, nie są to imponujące wskaźniki. Rosnące zainteresowanie tematyką pozwala mieć nadzieję, że Polska będzie gonić peleton.

E-zdrowie à la polonaise E‑zdrowie nie jest rozpieszczane przez system, w tym NFZ czy lekarzy. Nawet rozwiązania IT nie cieszą się specjalnym poważaniem. W artykule zamieszczonym w OSOZ nr 6/2016 przedstawiliśmy wypowiedź jednego z respondentów, który opisał podejście zarządzających do informatyków słowami: „(..) mamy jakiegoś tam brodatego pana, w koszuli flanelowej w kratkę, który ciągnie sobie wieczorami kable (...) na dobrą sprawę nikt nie wie, po co to robi, skąd on je ma itd. I tak to działa”. Podobną wymowę ma też wypowiedź innego respondenta: „Często kadra kierownicza nie interesuje się [...] personelem IT, nie wysyła go na szkolenia – dlatego jeśli sam pracownik ma trochę chęci, to po prostu sam się doszkala, ale nie powinno to wychodzić tylko od niego. Najlepsi odchodzą do tych, co najlepiej płacą.”

Skoro tak myślimy o informatykach, to i pewnie o informatyce. Coś, co nieraz szumnie nazywa się e-zdrowiem, w praktyce sprowadza się do okablowania placówki i postawienia serwerów. Analiza zamówień z obszaru e-zdrowia ewidentnie na to wskazuje. Przetargi mające w tytule „e-zdrowie”, w zdecydowanej większości dotyczyły robót związanych z bazową informatyzacją jednostki. Na drodze do rozwoju e-zdrowia stało jeszcze do niedawna ustawodawstwo, które nie uznawało usług świadczonych bez bezpośredniego kontaktu usługodawcy i pacjenta. Miejmy nadzieję, że nowelizacja ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia będzie bodźcem do rozwoju nowych technologii, a e-zdro-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

49

pr ak t ycznie

wie nie będzie kojarzone tylko z e-rejestracją, administracją, podstawowym oprogramowaniem i rudymentarną infrastrukturą. W przeciwnym wypadku przyszłość digitalizacji nie rysuje się dobrze.

Kto jest dopuszczony do kręgu decydentów? Jak wygląda tworzenie specyfikacji zamówień na rozwiązania teleinformatyczne? W naszym badaniu spytaliśmy, kto jest w nie zaangażowany.

Wyniki były bardzo silnie zróżnicowane.

Na dyrektorów placówek medycznych wskazało 57% respondentów z Polski i 56% z Hiszpanii (56%). Za interesujące należałoby w tym kontekście uznać, że w przypadku Danii takiego dyrektorskiego zaangażowania jest dokładnie o połowę mniej (28%).

Duży odsetek badanych w Danii (87%) deklaruje zaangażowanie specjalistów IT w tworzenie specyfikacji.

Co ciekawe, jest to znacząco więcej niż w przypadku innych grup, w tym szefów działów zamówień (63%). Pozostałe kraje – co dziwi – nie korzystają aż w takim stopniu z wiedzy i doświadczeń swojego personelu IT. W Polsce ich udział w przygotowaniu specyfikacji zadeklarowało 71% polskich respondentów, a w Hiszpanii zaledwie 61% badanych. Innymi słowy, odpowiednio 30% i 40% zakupów dotyczących IT jest organizowanych przez osoby, które zawodowo IT się nie zajmują. Wydaje się to równie ryzykowne, jak pominięcie opinii chirurgów przy zakupie nici, czy zdania radiologów przy wyborze aparatury RTG. Wspomniane 63% duńskich kierowników działów zamówień to mało w porównaniu z Hiszpanią (78%), nie mówiąc o Polsce (89%). Wygląda na to, że my Polacy bardzo mocno centralizujemy decyzje – prawie wszyscy kierownicy i ponad połowa dyrektorów są włączani w przygotowanie specyfikacji.

Z kolei polscy respondenci częściej niż w przypadku innych krajów (68%) deklarują zaangażowanie użytkowników końcowych w tworzeniu specyfikacji przetargowej. W Dani to 57%, a w Hiszpanii (co zakrawa na kuriozum) zaledwie 24%. Czyżby Hiszpanie uszczęśliwiali swoich użytkowników rozwiązaniami, na które sami mają ograniczony wpływ? Starając się zrozumieć, dlaczego tak się dzieje, należałoby odnotować, że w Hiszpanii ICT jest w dużym stopniu wykorzystywane do optymalizacji operacji w ochronie zdrowia (od przekazywania informacji po oszczędności energetyczne).

50

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

» Kierownictwo placówek medycznych nie docenia wiedzy pracowników – specjalistów IT w procesie budowy rozwiązań IT, podejmując często autorytarne decyzje.« Spytaliśmy też respondentów, czy włączają pacjentów w przygotowanie specyfikacji przetargowej. Okazało się, że bardzo rzadko. W Danii przyznało się do tego 13% badanych, a w Hiszpanii i w Polsce po 10%.

Potrzeba dialogu Uwarunkowania prawne, kulturowe, w tym schematy działania organizacji ochrony zdrowia, kształtują to, jak do przetargów podchodzi się w różnych krajach. Można przy tym wskazać na kilka kwestii, które wymagałyby głębszej analizy, lecz mogłyby stanowić interesujący punkt wyjścia do usprawnienia procesu zamówienia, w efekcie poprawiając wyniki organizacji.

Brak albo nikły udział pacjentów w przygotowaniu specyfikacji zamówienia raczej nie dziwi. W przypadku Polski nie zaskakuje tym bardziej, ponieważ tak zwane e-zdrowie jest mocno ograniczone do kwestii technicznych (chociaż deklarowane 10% pozytywnie zaskakuje).

A skoro tak, to po co angażować pacjenta w przygotowanie zamówienia?

Drugą kwestią jest zaangażowanie interesariuszy, a szczególnie użytkowników końcowych. Skoro dana osoba ma obsługiwać system IT, warto zwrócić się do niej z pytaniem o potrzeby i oczekiwania. W tej dziedzinie Polska dzierży palmę pierwszeństwa: przyszli użytkownicy są pytani o opinie i potrzeby. Dla równowagi przytoczmy jednak opinię osoby ze szczebla kierowniczego: „Firmy IT nigdy nie spełniają tego, co chcemy, zawsze są z nimi kłopoty, a to co dostajemy, nam się nie podoba.”

W czym zatem leży problem? W dostawcach, w zamawiających, a może wadliwy jest sposób podejmowania decyzji?

Kontynuując wątek, warto wrócić do kwestii centralizacji władzy. Jak wskazano, w Polsce w największym stopniu – w porównaniu z pozostałymi krajami – w tworzenie specyfikacji zaangażowane są osoby piastujące stosunkowo wysokie stanowiska: dyrektorzy szpitali oraz kierownicy działów zamówień publicz-

nych. To dobrze czy źle? Ogólnie rzecz ujmując, respondenci negatywnie oceniali efektywność zamówień publicznych w Polsce. Choć przynajmniej część tej oceny możemy złożyć na karb naszej narodowej skłonności do narzekania, to nie sposób zignorować listy prawnych, proceduralnych i interpersonalnych trudności. Być może jednak warto się zastanowić nad poszerzeniem kręgu osób zaangażowanych w proces zamówień publicznych? Może warto zaufać pracownikom niższego szczebla, którzy są specjalistami w danej dziedzinie? Albo dać informatykowi odpowiedzialnemu za szpitalny system IT okazję do dyskusji z firmami oferującymi e-zdrowie? Tu jednak docieramy do zagadnień z pogranicza delegowania uprawnień i zarządzania kadrami, co jest tematem na osobną serię artykułów. 

Na łamach czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia systematycznie prezentujemy postępy realizacji projektu EPP-eHealth oraz kluczowe wnioski.

EPP-eHealth jest finansowany przez Komisję Europejską w ramach projektu Horyzont 2020.

Foto: designed by freepik.com

nowe idee

Lekarz, pacjent, rodzina i trudne decyzje „Medycyna skupia się na wąskich problemach. Lekarze koncentrują się podreperowaniu ludzkiego zdrowia, a nie na leczeniu duszy. Wciąż jeszcze – i to jest bolesny paradoks – uznajemy, iż to oni powinni określać, jak mamy przeżyć ostatnie dni naszego życia.”

Marek Kubicki Care Experts

Listopadowe Święto Zmarłych jest dobrą okazją do przemyślenia tematu przemijania i śmierci a także do rozmowy

z najbliższymi w tym temacie – jeżeli oczywiście z jakiegoś względu jest to zagadnienie aktualne. W ostatnich latach, a nawet dziesięcioleciach, cywilizacja Zachodnia zepchnęła śmierć do szpita-

li i strefy medycznej, starając się odciąć od niej tak, jakby miała nas i naszych najbliższych nigdy nie dotknąć. Prawie nikt nie umiera już w domu, osoby przewlekle chore bądź w stanie paliatywnym odsyłamy do szpitali i poza krótką chwilą odwiedzin staramy się nie oglądać za często, jak odchodzą. Tak, jakby od samego patrzenia i rozmawiania o śmierci była ona bardziej wyraźna i mogła nas dotknąć szybciej.

A przecież śmierć to naturalny stan człowieka i jeszcze do początków XX wieku prawie wszyscy umierali w domu, a ciało przed pogrzebem było często wy-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

51

nowe idee

stawiane właśnie w tym miejscu. Jak pisze Atul Gawande w bardzo mądrej książce „Śmiertelni”, dopiero współcześnie oddano ten temat medycynie i lekarzom, czyli ludziom, którzy w większości przypadków kompletnie nie wiedzą, jak o tym rozmawiać i jak całym procesem zarządzać. Zwłaszcza w przypadku ludzi starszych i niesamodzielnych. Autor książki pisze: „Problem z instytucjami, które powstały, aby opiekować się ludźmi chorymi i starszymi, nie wynika z niewłaściwego poglądu na to, co nadaje znaczenia ludzkiemu życiu. Problem polega na tym, że ani medycyna, ani te instytucje nie mają żadnego poglądu na ten temat. Medycyna skupia się na wąskich problemach. Lekarze koncentrują się podreperowaniu ludzkiego zdrowia, a nie na leczeniu duszy. Wciąż jeszcze – i to jest bolesny paradoks – uznajemy, iż to oni powinni określać, jak mamy przeżyć ostatnie dni naszego życia. Od ponad pół wieku traktujemy ciężkie doświadczenia związane z chorobami, starzeniem się i śmiertelnością jako problemy medyczne. Poddaliśmy się eksperymentowi z zakresu inżynierii społecznej, oddając nasz los w ręce ludzi cenionych bardziej za techniczną biegłość niż za zrozumienie ludzkich potrzeb. Ten eksperyment nie powiódł się.”

Problem z rozmowami o śmierci wynika także z modelu komunikacji „pacjent – lekarz – rodzina”. W przypadku osób, z którymi kontakt jest utrudniony, decyzje o dalszym leczeniu, jak i uświadomienie, jak poważny jest stan, spoczywa na rodzinie. To rodzina często podejmuje decyzje o życiu, śmierci, bądź dalszym leczeniu, nie dysponując wiedzą, która by ich do tego predysponowała.

Zgodnie z charakterystyką typów relacji pacjent – lekarz przygotowaną przez Ezekiela i Lindę Emanuel, najstarsze i najbardziej tradycyjne podejście zakłada stosunek paternalistyczny. Czyli lekarz, jako ojciec, który najlepiej wie, co jest dobre dla pacjenta i decyduje za niego. Pacjent – jak dziecko – nie ma wiedzy i doświadczenia, by wiedzieć, co jest dla niego właściwe. W Polsce wciąż jest to chyba najbardziej rozpowszechniony rodzaj komunikacji, który kompletnie nie nadaje się do informowania o śmierci bądź śmiertelnej chorobie pacjenta.

Rodzina zostaje postawiona przed faktem dokonanym, a decyzja, co robić, jest podejmowana poza nią. Z pewnością oznacza to zdjęcie odpowiedzialności, ale z drugiej strony (rozważając hipotetyczną sytuację np. o konieczności

52

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

operacji, która prawdopodobnie ratuje komuś życie, ale może doprowadzić do trwałego kalectwa, śmierci bądź śpiączki osoby nam najbliższej) będzie decydować zupełnie obca nam osoba. Drugi typ to „lekarz jako źródło informacji”. W tym przypadku lekarz informuje (nawiązując do przykładu powyżej), że przykładowo: bez operacji występuje 80-proc. szansa, że bliska osoba umrze; z kolei z operacją ma 30-proc. szansę na śpiączkę, 30-proc. szansę na trwałe kalectwo, 20-proc. szansę, że nie przeżyje i 20-proc. szansę na przeżycie jako osoba zdrowa. Ten model jest popularny w krajach, gdzie odnotować można dużą liczbę procesów przeciwko lekarzom (błędy medyczne) i staje się coraz popularniejszy w dobie świadomych i coraz lepiej przygotowanych do dyskusji z lekarzem pacjentów (np. po konsultacjach u doktora Googla). Choć ma swoje zalety, to w przypadku osób, które nie mają kompletnie żadnej wiedzy i przygotowania, nie sprawdza się (osoby podejmują losową decyzję). Zawodzi także u osób, których wiedza pochodzi ze złego źródła, bądź podejmujących decyzje pod wpływem bardzo silnych emocji (a trudno o silniejsze emocje niż potencjalna śmierć osoby bliskiej). Tym samym ten rodzaj relacji pacjent – lekarz także nie sprawdzi się. Obydwa modele nie są idealne, gdyż ludzie chcą informacji i poczucia kontroli, ale potrzebują też porady. Trzeci typ relacji Emaneulowie nazwali „interpretującym”. Tutaj rolą lekarza jest pomoc pacjentom w określeniu tego, czego chcą. Lekarz pyta: „Co jest dla Ciebie najważniejsze? Jakie są Twoje zmartwienia?”. Następnie wspólnie prowadzi do procesu podjęcia decyzji. Z punktu widzenia lekarza jest on jednak najtrudniejszy. Wymaga cza-

su, słuchania, wczucia się w potrzeby drugiego człowieka, empatii i wyjścia poza typową rolę lekarza, który rozwiązuje jednostkowy problem, niekoniecznie stosując holistyczne podejście do pacjenta, które jest najtrudniejsze.

Tak naprawdę nie tylko osoby, które są chore na potencjalnie śmiertelną chorobę powinny porozmawiać z najbliższymi o tym, jak chciałyby umrzeć, jak przeżyć swoje ostatnie dni, miesiące czy lata życia. Także osoby starsze, które cierpią na pogłębiające się stany dementywne, którym grozi utrata świadomości (a tym samym prawa decydowania o swoim życiu) powinny ustalić, czy i gdzie chciałyby trafić pod opiekę, w jaki sposób ew. sfinansować tego typu pobyt, a także do którego momentu walczyć o ich życie.

O ile w przypadku ludzi młodych, których śmierć możemy traktować jako coś niespodziewanego, o tyle śmierć „ze starości” może i powinna być procesem planowym, na który cała rodzina może i powinna się przygotować – wliczając w to nie tylko aspekt medyczny, ale także organizacyjny (miejsce i sposób pochówku) jak i prawny (testament). Święto Zmarłych może być do tego dobrą okazją. W przypadku lekarzy powinna to być także refleksja o tym, jak rozmawiać z pacjentami i ich rodzinami o sprawach tak trudnych, jak śmierć i ciężka choroba, która może do śmierci doprowadzić.

I o tym, że choć czasem nie da się kogoś uleczyć i medycyna nie gwarantuje nam nieśmiertelności, to jednak możemy sprawić, żeby te ostatnie chwile zamiast w cierpieniu i samotności upłynęły w poczuciu zadowolenia i spokoju w gronie najbliższych. A jeżeli nie ma takiej możliwości, to przynajmniej będąc pogodzonym z losem i pożegnanym ze światem. 

» Co jest ważne dla pacjenta?

Jakie jest jego zdanie?

Lekarze wciąż zbyt rzadko włączają chorego w proces podejmowania decyzji.«

nowe idee

Kreatywnie

Dojrzały pacjent Czy telekonsultacje mają taką samą wartość jak wizyty osobiste? Za dyskusjami o zaangażowaniu nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia kryją się rozbieżne opinie o zmieniającej się roli pacjenta.

Ile władzy w zarządzaniu własnym zdrowiem powinno należeć do każdego z nas, a ile do lekarza?

Foto: designed by freepik.com

Przez wieki pacjenci odgrywali rolę biernych konsumentów usług medycznych. Bez dostępu do wiedzy nie mieli innego wyboru. W medycynie zarysowała się gruba kreska pomiędzy świadczeniodawcami a świadczeniobiorcami, która do dziś w ogromnym stopniu reguluje procesy związane z ochroną zdrowia. I nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie fakt, że popyt na zdrowie – wartość najcenniejszą dla każdego, niezaspokojoną – w pewnym momencie zaczął przekraczać możliwości finansowe i organizacyjne instytucji odpowiedzialnych za organizację systemu ochrony zdrowia. Dodatni dotąd przyrost naturalny w krajach Europy przyjął wartości ujemne, a przez to liczba osób potrzebujących usług zdrowotnych drastycznie zaczęła rosnąć. Na domiar złego, trendy demograficzne spowodowały równoległe zmniejszenie liczby lekarzy i pielęgniarek w relacji do liczby pacjentów wymagających opieki (według statystyk WHO, na świecie brakuje około 5 milionów lekarzy). Statystyki amerykańskie pokazują, że 90% pacjentów powyżej 65 roku obciążonych jest co najmniej jedną chorobą przewlekłą. Obecna struktura ochrony zdrowia zaczęła się uginać pod rosnącymi kosztami, a najbardziej widocznym dla pacjentów objawem stały się ogromne kolejki do lekarzy i szybko topniejąca długość statystycznej wizyty. To nie tylko poważny problem w naszym kraju: w Wielkiej Brytanii już 14,2 mln pacjentów czeka na wizytę do lekarza rodzinnego tydzień albo dłużej. Tam, gdzie pojawia się potrzeba, wolny rynek szybko

Dołącz do dyskusji.

Czy telekonsultacje powinny być refundowane przez NFZ tak samo jak tradycyjne wizyty lekarskie?

znajduje rozwiązanie. Tym razem okazały się nimi technologie e-zdrowia i alternatywna możliwość szybkiej, wygodnej telekonsultacji z lekarzem. Taniej (dla pacjenta lub płatnika), bez wychodzenia z domu, bez tracenia czasu na dojazdach i w kolejkach w poczekalniach. Na razie znajdujemy się w fazie, gdy siła przyzwyczajeń hamuje adaptację nowych rozwiązań. Ten etap przejściowy nie potrwa jednak długo. Pacjenci chcą większej władzy nad własnym zdrowiem – potrzebują kontroli, wiedzy i swobody decydowania. Pokazuje to najlepiej ogromna popularność Internetu do poszukiwania informacji zdrowotnych (dr Google). Dzięki szybkiej adaptacji technologii mobilnych i coraz to doskonalszych aplikacji, pogodzone zostały ze sobą wysoka jakość usług (telekonsultacja z lekarzem) i wygoda komunikacji internetowej. Oczywiście telemedycyna nigdy nie zastąpi lekarza, ale pozwoli udrożnić system. Ponowne wystawienie recepty (dzięki e-receptom), rozmowa w przypadku błahych dolegliwości przeziębieniowych, monitoring podstawowych parametrów zdrowia, wizyta kontrolna – sporo usług medycznych można z powodzeniem świadczyć na odległość, zwalniając miejsce w przychodniach i szpitalach dla tych, którzy potrzebują wizyty osobistej. Zmiana kultury w medycynie i oddanie części odpowiedzialności za zdrowie samemu pacjentowi wymaga jednak czegoś więcej niż modyfikacji prawnych, finansowego wsparcia czy narzędzi i aplikacji. Potrzebne jest zrozumienie i akceptacja w środowisku medycznym, spojrzenie w kategoriach globalnych, edukacja pacjenta i większe zaufanie zamiast poczucia zagrożenia lub niechęci wywołanej wrażeniem zmniejszającego się prestiżu zawodu lekarza. Poprawna komunikacja i relacja z pacjentem nie polega na przeciąganiu liny odpowiedzialności i władzy. 

Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

53

nowe idee

Premiera

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia prezentuje anglojęzyczny raport specjalny „eHealth Trends & Talks” (E-zdrowie. Rozmowy i Trendy). To 92 strony skondensowanej wiedzy na temat cyfrowej transformacji rynku ochrony zdrowia w formie rozmów, opinii międzynarodowych ekspertów, infografik i autorskich felietonów.

Digitalizacja sektora ochrony zdrowia znajduje się w fazie dynamicznego rozwoju. Kolejne państwa już wdrażają lub planują wdrażać w najbliższych latach strategie e-zdrowia, świadczeniodawcy inwestują odważnie w infrastrukturę IT, a innowacyjne firmy i start-upy wprowadzają na rynek coraz nowocześniejsze rozwiązania mobilne. Rosną oczekiwania i świadomość cyfrowa pacjentów, lekarzy i pielęgniarek. Jesteśmy świadkami

54

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

krystalizowania się nowej rzeczywistości ochrony zdrowia, gdzie informacja pełni rolę pigułki mogącej rozwiązać wiele aktualnych problemów.

E-zdrowie stało się w krótkim czasie symbolem demokratyzacji ochrony zdrowia, szansą na sprostanie wyzwaniom, jakie niesie ze sobą starzejące się społeczeństwo, epidemia niezakaźnych chorób przewlekłych oraz rosnące dramatycznie koszty opieki zdrowotnej.

Jest nadzieją na przywrócenie pacjentowi centralnej roli w systemie, skoordynowaną i spersonalizowaną opiekę, skuteczniejszą profilaktykę dzięki przekrojowej wiedzy na temat człowieka dostępnej w każdym miejscu w ramach bezpiecznego, elektronicznego rekordu pacjenta. Informacja staje się równie ważna jak leki, pozwalając na bieżąco monitorować stan zdrowia i z coraz większym wyprzedzeniem wykrywać zagrożenia zdrowotne,

nowe idee

zastępując leczenie profilaktyką, wspomagając proces podejmowania decyzji klinicznych.

Jednak same innowacyjne technologie nie wystarczą, aby dokonać rewolucyjnych zmian. Potrzebna jest transformacja kulturowa, nowy model współpracy pomiędzy świadczeniodawcami burzący obecne silosy informacyjne. Ogromnym wyzwaniem staje się interoperacyjność systemów i coraz to nowszych rozwiązań dla zagwarantowania swobodnej wymiany informacji i ich kompatybilności. Za rozwojem rynku nie nadążają rozwiązania prawne: wiele państw czeka na regulację prawną w obszarze telemedycyny i obiegu informacji w formie elektronicznej. Ubezpieczyciele zdrowotni sceptycznie podchodzą do refundacji telekonsultacji lub mobilnych aplikacji zdrowotnych. Ale i to powoli się zmienia.

Z fascynacją obserwujemy rozwój e-zdrowia, gdzie trendy modelują młode start-upy ze swoimi świeżymi pomysła-

mi i doświadczeni liderzy rynku. Mobilne aplikacje zdrowotne w szybkim tempie zdobyły popularność, powodując, że ochrona zdrowia jest teraz na wyciągnięcie ręki, a nie tylko za drzwiami gabinetu lekarskiego. Dyskusje ekspertów rozgrzewają nowe tematy: Internet Rzeczy, systemy wspomagania decyzji klinicznych, technologie ubieralne, analiza danych medycznych, big data i small data, cyberprzestępczość, alfabetyzacja zdrowotna.

Aby zrozumieć dokładnie e-zdrowie, dowiedzieć się, dlaczego pokłada się

w nim tyle nadziei i jakie wyzwania muszą zostać pokonane dla osiągnięcia korzyści digitalizacji, rozmawiamy z ekspertami rynku, starając się poznać różne punkty widzenia. W pierwszym, specjalnym wydaniu Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia „eHealth Trends & Talks” prezentujemy obszerną wiedzę zawartą w wywiadach, felietonach i infografikach. W ten sposób włączamy się w dyskusję na temat transformacji ochrony zdrowia w okresie rozwoju nowych technologii. Życzymy przyjemnej lektury! 

» Raport pomoże zrozumieć, co naprawdę oznacza pojęcie eHealth i jak zmieni system ochrony zdrowia.«

Pobierz bezpłatnie raport „eHealth Trends & Talks” na stronie www.osoz.pl/ehealth w formie PDF lub czytaj wygodnie z pomocą aplikacji mobilnej OSOZNews (dostępna na smartfonach i tabletach z systemami iOS oraz Android).

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

55

nowe idee

Inspiracje

UWOLNIĆ DANE „Medycyna i nauka w modelu open source oznacza czerpanie wiedzy z big data, wymianę know how i dostęp do informacji w ramach ekonomii dzielenia się (sharing economy).”

Kiedy firma Apple wprowadziła na rynek otwarty system iOS, na rynku pojawiły się setki tysięcy, miliony aplikacji rozszerzających funkcjonalność smartfonów i tabletów firmy. Podobne rozwiązanie przyjęły inne firmy. W rzeczywistości szybkiego rozwoju technologii komunikacyjno-informacyjnych stało się jasne, że tradycyjny model ekonomii oparty na własności i monopolu biznesowym przeszedł do historii.

nicznych z wykorzystaniem danych medycznych gromadzonych w urządzeniach mobilnych (smartfony). Warto zwrócić uwagę, że użytkownicy aplikacji nie są w żaden sposób gratyfikowani – robią to dobrowolnie, mając poczucie satysfakcji z dokładania cegiełek do prac naukowych o szczytnym celu. W ten sposób znacznie skraca się czas procesów badawczo-rozwojowych, na przykład w pracach nad nowymi lekami.

Kolejnym krokiem milowym w rozwoju gospodarki opartej na dzieleniu się i wymianie wiedzy były tzw. MOOC, czyli otwarte kursy on-line (ang.: masive open online courses). W 2011 roku Uniwersytet Stanforda w USA zorganizował kurs sztucznej inteligencji. Zapisało się na niego 160 000 osób z 195 krajów całego świata. 23 000 z nich ukończyło szkolenie. W 2015 roku liczba osób uczestniczących w kursach w modelu MOOC sięgnęła 35 milionów (dwa razy tyle, co w roku 2014). Studenci zdobywają – często za darmo – wiedzę z programowania, biznesu i zarządzania, nauk ścisłych itd. na ponad 500 uniwersytetach oferujących tysiące szkoleń. W kontekście ochrony zdrowia MOOC są szansą na aktualizację wiedzy i dokształcanie profesjonalistów medycyny, ale także osób, które nie mają związku z naukami medycznymi. Trend pokazuje to, co jest istotą zmian społecznych XXI wieku – ludzie chcą dzielić się wiedzą. Larry Page (Google) podsumował to w następujący sposób: „jak niezwykły potencjał dla celów naukowych miałoby dysponowanie anonimowymi danymi medycznymi zgromadzonymi w elektronicznych kartotekach? Gdyby każdy człowiek zdecydował się podzielić tą wiedzą z nauką, można spodziewać się, że uratowalibyśmy 100 000 osób rocznie.”

W roku 2012 portal TechCrunch opublikował artykuł „Chmura uleczy raka”. W przewrotnym tytule jest dużo prawdy. Gdyby dane na temat każdego przypadku zdiagnozowanego raka, mutacji, jego rozwoju, wrażliwości na określone dawki chemioterapii, napromieniowywanie lub inne leki (w powiązaniu z innymi czynnikami, jak styl życia pacjentów) zgromadzić w ramach globalnej chmury danych, zdobyta wiedza pozwoliłaby leczyć o wiele precyzyjniej, przyspieszając dodatkowo rozwój nowych standardów klinicznych, wzmacniając efektywność medycyny opartej na dowodach. Patrząc na problem z innej perspektywy – gdyby pacjentów objęto szczelnym monitoringiem udostępniając dane na temat parametrów zdrowia, diagnozę można by stawiać z o wiele większym wyprzedzeniem, zwiększając wielokrotnie szanse na przeżycie. Na podobnej zasadzie mogłaby funkcjonować tzw. wolna nauka i nielicencjonowane innowacje. W zdrowiu powinno się to stać priorytetem.

Ośrodki badawcze prowadzące badania nad nowymi terapiami lub farmaceutykami, udostępniając wyniki prac dałyby możliwość dalszego ich wykorzystania do kolejnych badań prowadzonych w innych ośrodkach. Na takim efekcie skali otwartego dostępu do know-how zyskalibyśmy wszyscy. Mówi się już o tzw. Otwartej Piątce: otwarta medycyna, otwarta nauka, otwarty dostęp, otwarte źródła danych, otwarte dane.

Zgodnie z wynikami ankiety przeprowadzonej przez Intel Healthcare na 12 012 osobach z 8 krajów, aż 76% osób jest gotowych udostępniać anonimowe dane z kont e-zdrowia do celów naukowych. Z kolei badanie PatientsLikeMe wskazuje, że 94% Amerykanów korzystających z mediów społecznościowych wyraziłoby zgodę na wykorzystanie zdepersonalizowanych informacji zdrowotnych. Na tej fali rosną takie aplikacje jak ResearchKit, pozwalające na przeprowadzanie badań kli-

56

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

„Wiedza jest podstawowym czynnikiem umożliwiającym dostarczanie pacjentom najwyższej jakości usług medycznych.

Jeżeli organizacje ochrony zdrowia i lekarze nie dzielą się swoją wiedzą, nie wypełniają swoich obowiązków wobec społeczeństwa” – czytamy na łamach Journal of Socialomics. Dzielenie się wiedzą medyczną jest po prostu etyczną koniecznością. 

eduk acja

zapowiedź

relacja

DO POBRANIA

22–23 września | Warszawa FORUM KOMUNIKACJI I PR W OCHRONIE ZDROWIA

26–28 października | Berlin 3RD EUROPEAN CONGRESS ON eCARDIOLOGY AND eHEALTH www.e-cardiohealth.com

Wszystko o telemedycynie w kardiologii, nowości technologiczne, wyniki badań naukowych, innowacje w rehabilitacji kardiologicznej, monitoring zdrowia, implantowane sensory, aplikacje dla pacjentów itd. Kilkadziesiąt wykładów prezentowanych przez wiodące ośrodki akademickie i praktyków.

4 listopada | Kraków OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA SEKCJI CHORÓB SERCA U KOBIET PTK www.chorobysercaukobiet.pl

Coroczne spotkanie naukowe poświęcone wybranym aspektom terapii chorób układu krążenia kobiet. Tegoroczny temat główny: choroba niedokrwienna serca.

14–17 listopada | Düsseldorf MEDICA & COMPAMED 2016 www.medica.de

Największe na świecie targi medyczne, które w 2015 roku przyciągnęły 5000 wystawców i 130 000 zwiedzających z całego świata.

Warunkiem poprawnej promocji zdrowia i programów profilaktyki – realizowanych przez placówki ochrony zdrowia – jest zrozumienie potrzeb informacyjnych pacjenta i dotarcie z komunikatem we właściwym czasie i we właściwy sposób. W dobie mediów elektronicznych dialog przenosi się do Internetu oraz smartfonów. Jednym z pomysłów podwyższenia standardów opieki jest portal pacjenta zawierający praktyczne porady, wskazówki ekspertów, kalkulatory medyczne, aplikacje, materiały edukacyjne, infografiki itd. Ciekawym sposobem są też blogi lekarzy. Wszystkie wymienione narzędzia pozwolą nawiązać partnerską relację z pacjentem, niezbędną w procesie leczenia i rehabilitacji (wzmocnienie stosowania się do zaleceń lekarza), zbudować wizerunek profesjonalizmu oraz wzmocnić zaufanie.

Informacje należy przekazywać za pomocą narzędzi, którymi chętnie posługują się pacjenci. W przypadku osób młodych warto spróbować niestandardowych metod, jak aplikacje zdrowotne pomagające m.in. zarezerwować termin wizyty przez Internet.

Osoby starsze docenią informacje w wersji papierowej, w formie poradników, gazetek albo wydruków informacji na temat dawkowania, zaleceń.

Markę placówki i opinie pacjentów kształtuje się latami. Wpływają na nie wyposażenie techniczne, kompetencje personelu i standardy obsługi, relacje z mediami oraz otoczeniem zewnętrznym, realizowane inicjatywy prozdrowotne. Nadal jednym z największych grzechów komunikacyjnych świadczeniodawców jest przestarzała lub skomplikowana strona internetowa, na której trudno znaleźć poszukiwane dane, zakłócona komunikacja wewnętrzna i brak kultury organizacyjnej nastawionej na jakość i profesjonalizm.

RAPORT eHEALTH TRENDS & TALKS 92 strony | Bezpłatny | ENG www.osoz.pl/eHealth

Anglojęzyczny raport specjalny czasopisma OSOZ prezentuje najciekawsze trendy zdrowia cyfrowego. Całość w przejrzystej formie wywiadów z liderami rynku e-zdrowia, krótkich felietonów oraz infografik. Lektura obowiązkowa dla osób zainteresowanych rozwiązaniami IT i innowacjami w medycynie.

RAPORT VALUE OF HEALTH IT 19 stron | Bezpłatny | ENG www.himss.org

52 menedżerów najlepiej zinformatyzowanych placówek ochrony zdrowia w USA zapytano o korzyści wdrożenia e-dokumentacji medycznej. W jakich obszarach digitalizacja wnosi największą wartość dodaną?

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

57

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i sk e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W sierpniu W ODNIESIENIU DO lipca

63 436 zł

64 647 zł

2 094 zł

2 314 zł

1 436 zł

1 228 zł

lipiec

sierpień

lipiec

sierpień

lipiec

sierpień

1211 zł

1,9%

220 zł

10,5%

-208 zł

-14,5%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2016 (prognoza) I 2015

777 932 zł

838 040 zł

41 752 zł

43 720 zł

17 135 zł

19 744 zł

2015

2016

2015

2016

2015

2016

+60 108 zł

7,7%

+1968 zł

3,4%

+2609 zł

15,2%

sierpień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 48 463 zł Podkarpackie 56 423 zł Kujawsko-Pomorskie 58 147 zł

Świętokrzyskie 1 727 zł Opolskie 1 732 zł Łódzkie 1 936 zł

Opolskie 763 zł Kujawsko-Pomorskie 869 zł Świętokrzyskie 959 zł

Małopolskie 68 075 zł Dolnośląskie 75 606 zł Mazowieckie 78 831 zł

Pomorskie 2 685 zł Zachodniopomorskie 2 733 zł Mazowieckie 2 808zł

Dolnośląskie 1 379 zł Mazowieckie 1 423 zł Podkarpackie 2 094 zł

prognoza 2016 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 651 454 zł Kujawko-Pomorskie 720 437 zł Podkarpackie 739 715 zł

Świętokrzyskie 32 063 zł Opolskie 34 213 zł Kujawsko-Pomorskie 38 290 zł

Opolskie 12 797 zł Kujawko-Pomorskie 13 326 zł Warmińsko-Mazurskie 13 633 zł

Podlaskie 894 348 zł Dolnośląskie 961 249 zł Mazowieckie 1 011 827 zł

Podkarpackie 47 926 zł Dolnośląskie 50 390 zł Mazowieckie 55 280 zł

Dolnośląskie 21 195 zł Mazowieckie 22 607 zł Podkarpackie 35 924 zł

sierpień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Zachodniopomorskie –1 481 zł Świętokrzyskie –1 146 zł Opolskie –1 028 zł

Brak spadków kosztów

Śląskie –294 zł Zachodniopomorskie –283 zł Małopolskie –267 zł

Łódzkie 2 720 zł Mazowieckie 2 864 zł Lubelskie 3 159 zł

Podlaskie 293 zł Mazowieckie 329 zł Warmińsko-Mazurskie 335 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W sierpniu W OSTATNICH LATACH

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i sk e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Ogólne koszty leczenia zaczynają we wrześniu gwałtownie rosnąć.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

59

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i sk e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Po sierpniu spodziewamy się galopu kosztów grypy i przeziębienia.«

koszty, tys. zł

60

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i sk e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Sierpniowe koszty alergii uplasowały się na bardzo niskim poziomie.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

61

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Struktura dystrybucji leków sierpień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO lipca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

17,95 zł

25,65%

166,0 tys. zł

3190

+3 tys. zł

-180

+0,10 zł

*7

7

7*

7**

+0,46%

7***

*7

7

7*

+3,67 zł

PROGNOZA NA

LISTOPAD

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

W sierpniu 2016 roku obrót w statystycznej aptece wyniósł 166 tys. zł. To o 3 tys. zł więcej (+1,8%) niż w lipcu 2016 roku oraz o 15,5 tys. zł więcej (+10,3%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,47 mld zł. Oznacza to wzrost o 46,25 mln zł (+1,9%) w stosunku do lipca 2016 roku oraz wzrost o 290,43 mln zł (+13,3%) w stosunku do sierpnia 2015 roku. Udział refundacji stanowił 25,03% obrotu aptecznego i wyniósł 617,9 mln zł.

Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2016 roku wyniesie 2,11 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych będzie równa 765,1 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 470,2 tys. zł, a sprzedaży pro-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

*7

suplementy INNE

7

7*

59,85% 21,03% 9,05% 10,07%

7**

7***

*7

7

7*

7**

7***

POZIOM REFUNDACJI

25,03% -0,87%

„Według prognoz – podobnie jak w latach ubiegłych – w listopadzie zanotujemy spadek liczby klientów w statystycznej aptece, a co za tym idzie spadek obrotu aptecznego. Spadki dotkną bez wyjątku wszystkie kategorie sprzedażowe (leki na receptę, OTC, suplementy diety).

Aneta Szczypek Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

62

7***

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

52,04 zł

7**

duktów OTC – 856,5 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 31,26 mld zł. To odpowiednio o 1,38 mld zł więcej (+4,6%) niż w 2015 roku oraz o 2,77 mld zł więcej (+9,7%) niż w 2014 roku. Wartość refundacji wyniesie 8,02 mld zł, co będzie stanowiło 25,65% całkowitego obrotu aptecznego.

W sierpniu średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 60,0 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 37,8 tys. zł, a produktów OTC – 67,1 tys. zł.

W porównaniu z minionym miesiącem, największy wzrost wartości sprzedaży zanotowaliśmy dla sprzedaży odręcznej.

Wyniósł on 5,3%, tj. 3,4 tys. zł. Dla leków refundowanych zanotowaliśmy spadek o 1,2% (–0,7 tys. zł), natomiast dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne wzrost o 2,0% (+0,8 tys. zł). W porównaniu z sierpniem minionego roku, zaob-

serwowaliśmy wzrost wartości sprzedaży we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych odpowiednio o 2,1 tys. zł (+3,6%) dla leków refundowanych, o 4,5 tys. zł (+13,5%) dla leków na recepty pełnopłatne oraz o 9,0 tys. zł (+15,6%) dla produktów OTC. Dniem tygodnia, w którym wypracowano największy średni obrót apteczny był piątek (6 962 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym był poniedziałek (5 155 zł).

Pacjenci najchętniej odwiedzali statystyczną apteką między godziną 10:00 a 12:00. Obrót statystycznej apteki w poszczególnych roboczych dniach czerwca jest bardzo zróżnicowany – w ciągu całego miesiąca obserwowaliśmy wahania od 6,1 tys. zł do prawie 8 tys. zł. Największy obrót został osiągnięty 12 sierpnia (7 833 zł) – był to dzień poprzedzający długi weekend.

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

W sierpniu 2016 roku cztery kategorie terapeutyczne zanotowały spadek wartości sprzedaży – były to produkty na układ oddechowy, leki onkologiczne i immunomodulacyjne, produkty z grupy „dermatologia” oraz „narządy zmysłów”.

Największy procentowy spadek spośród tych grup zanotowaliśmy w przypadku produktów na układ oddechowy (–4,18%). Największy wzrost wartości sprzedaży nastąpił dla leków przeciwpasożytniczych, owadobójczych i repelentów (+9,05%) oraz dla leków przeciwzakaźnych (+5,38%) Jeżeli spojrzymy na zmianę udziałów w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów na przewód pokarmowy i metabolizm (+0,32 p.p.), centralny układ nerwowy (+0,28 p.p.) oraz układ mięśniowo-szkieletowy (+0,13 p.p.).

Największy spadek udziałów nastąpił w przypadku produktów na układ oddechowy (–0,50 p.p.)

W sierpniu 2016 roku średnia marża apteczna wynosiła 25,65%. To o 0,46 p.p. więcej niż w lipcu 2016 roku oraz nieznacznie mniej, bo o 0,09 p.p., niż w sierpniu 2015 roku. W porównaniu z minionym miesiącem we wszystkich kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej marży. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,20% (+0,28 p.p. w stosunku do lipca 2016 roku oraz +1,47 p.p. w stosunku do sierpnia 2015 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,08% (+0,03 p.p. w stosunku do lipca 2016 roku oraz –2,16 p.p. w stosunku do sierpnia 2015 roku), dla sprzedaży odręcznej – 30,09% (+0,73 p.p. w stosunku do lipca 2016 roku oraz –1,16 p.p. w stosunku do sierpnia 2015 roku). Średnia cena za opakowanie leku wyniosła 17,95 zł i była o 10 groszy wyższa (+0,5%) niż w lipcu 2016 roku oraz o 98 groszy wyższa (+5,8%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W porównaniu z sierpniem 2015 roku zanotowaliśmy wzrost średniej ceny dla produktów OTC (+1,31 zł) oraz dla leków na recepty pełnopłatne (+1,13 zł). Średnia cena za opakowanie leku refundowanego spadła o 51 groszy.

Prognozujemy, że średnia cena za opakowanie leku w 2016 roku wyniesie 17,67 zł. Będzie to o 59 groszy więcej (+3,4%) niż w 2015 roku oraz o 1,17 zł więcej (+7,1%) niż w 2014 roku. Średnia cena za opakowanie leku refundowa-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2016

sierpień 2015

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach sierpnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2016

sierpień 2015

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży

układ 6,12% mięśniowo-szkieletowy

18,34% przewód pokarm. i metabolizm

5,14% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,66% narządy zmysłów 3,49% leki przeciwzakaźne

8,03% układ oddechowy

leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,79% leki onkologiczne i immunomodulacyjne

0,3%

5,61% krew i układ krwiotwórczy 1,16% 14,68% układ sercowo-naczyniowy

endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

4,21% dermatologia

11,01% centralny układ nerwowy varia 12,84%

4,63% nieokreślona

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

63

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2016

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016

zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2016

*

**

***

64

*7

*

**

***

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w sierpniu

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

nego będzie kształtowała się na poziomie 27,78 zł (o 29 groszy więcej niż w 2015 oraz o 91 groszy więcej niż w 2014 roku), leków na recepty pełnopłatne – 23,17 zł (o 80 groszy więcej niż w 2015 roku oraz o 1,34 zł więcej niż w 2014 roku), a produktów OTC – 12,24 zł (o 67 groszy więcej niż w 2015 roku oraz o 1 zł więcej niż w 2014 roku).

W sierpniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 190 pacjentów (2 620 osób kupiło produkty OTC, 630 – leki refundowane, a 710 – leki wydawane na recepty pełnopłatne). To najmniej od początku roku.

Również w minionych latach miesiąc sierpień charakteryzował się najniższą liczbą pacjentów na przestrzeni całego roku.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 52,04 zł. Z kwoty tej 39,01 zł zapłacił pacjent, a 13,02 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z lipcem 2016 roku wzrosła o 4% (+50 groszy), w tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 8,8% (+3,17 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 95,20 zł (z czego 30,18 zł to zapłata pacjenta, a 65,02 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 53,21 zł, a dla produktów OTC – 25,62 zł.

Przeanalizujmy wartość koszyka statystycznego pacjenta od stycznia do sierpnia 2016 roku. W okresie tym średnia wartość sprzedaży na pacjenta wyniosła 49,52 zł. To o 26 groszy mniej (–0,5%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Statystyczny pacjent zapłacił za zakupy 36,87 zł, a pozostałą część (12,65 zł) dopłacił refundator. Wartość koszyka leków refundowanych kształtowała się na poziomie 89,59 zł (+1,9%, tj.

1,69 zł więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku), leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 49,34 zł (+3,8%, tj. 1,80 zł więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku), a produktów OTC – 24,14 zł (+0,6%, tj. 14 groszy więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku).

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2016

sierpień 2015

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2016

sierpień 2015

o TJFSQOJB

o TJFSQOJB

o TJFSQOJB

o TJFSQOJB

o TJFSQOJB

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN) sierpień 2016

sierpień 2015

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej sierpień 2016

sierpień 2015

Lek - RX

99 350

93 330

59,85%

62,01%

Lek - OTC

34 914

29 329

21,03%

19,49%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

15 017

12 786

9,05%

8,50%

Pozostałe

16 719

15 055

10,07%

10,00%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

65

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za sierpień 2016 sierpień 2016

zmiana w stosunku do (%) lipca 2016

stycznia 2016

zmiana w stosunku do (liczbowo)

sierpnia 2015

lipca 2016

stycznia 2016

sierpnia 2015

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

166,0

1,8%

-5,1%

10,3%

3,0

-9,0

15,5

cały rynek apteczny

2 468 918

1,9%

-3,8%

13,3%

46 249,0

-97 282,0

290 430,5

statystyczna apteka

60,0

-1,2%

-2,2%

3,6%

-0,7

-1,3

2,1

cały rynek apteczny

892 023

-1,1%

-0,8%

6,4%

-9 972,2

-6 818,8

53 914,8

statystyczna apteka

37,8

2,0%

0,1%

13,5%

0,8

0,0

4,5

cały rynek apteczny

561 932

2,1%

1,6%

16,6%

11 539,9

8 615,0

80 073,4

statystyczna apteka

67,1

5,3%

-9,5%

15,6%

3,4

-7,0

9,0

cały rynek apteczny

998 231

5,3%

-8,2%

18,7%

50 551,4

-88 957,8

157 566,6

statystyczna apteka

41,5

-1,6%

-3,4%

2,8%

-0,7

-1,5

1,1

cały rynek apteczny

617 943

-1,5%

-2,1%

5,7%

-9 421,1

-12 945,9

33 167,9

w całkowitym obrocie

25,03%

-3,3%

1,8%

-6,8%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

68,30%

0,1%

-0,3%

-0,5%

0,0

0,0

0,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

17,95 zł

0,5%

5,5%

5,8%

0,1

0,9

1,0

dla leków z list refundacyjnych

27,01 zł

-0,2%

0,7%

-1,9%

-0,1

0,2

-0,5

dla leków z recept pełnopłatnych

23,61 zł

0,4%

4,8%

5,0%

0,1

1,1

1,1

dla produktów bez recepty (OTC)

12,57 zł

2,4%

4,1%

11,6%

0,3

0,5

1,3

3 190

-5,3%

-12,1%

1,3%

-180,0

-440,0

40,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

630

-6,0%

-11,3%

1,6%

-40,0

-80,0

10,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

710

-5,3%

-10,1%

1,4%

-40,0

-80,0

10,0

2 620

-5,1%

-13,2%

1,9%

-140,0

-400,0

50,0

ogółem

25,65%

1,8%

0,2%

-0,3%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

19,20%

1,5%

5,0%

8,3%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

25,08%

0,1%

-1,6%

-7,9%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

30,09%

2,5%

1,5%

-3,7%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

52,04 zł

7,6%

7,9%

8,9%

3,7

3,8

4,3

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Wartość zapłaty przez pacjenta

39,01 zł

8,8%

7,3%

11,6%

3,2

2,7

4,1

Wartość dopłaty refundatora

13,02 zł

4,0%

9,9%

1,6%

0,5

1,2

0,2

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

95,20 zł

5,1%

10,3%

1,9%

4,6

8,9

1,8

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

30,18 zł

4,8%

10,9%

3,2%

1,4

3,0

0,9

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

65,02 zł

5,3%

10,0%

1,4%

3,2

5,9

0,9

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

53,21 zł

7,8%

11,4%

11,9%

3,8

5,5

5,7

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

25,62 zł

10,9%

4,3%

13,4%

2,5

1,1

3,0

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Zmiana: wzrost 2–3%

Tysiące zł

Obrót 2016: 2 108,0 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

66

*

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do sierpnia 2016 2016

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2016

2014

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2014

2 108,0

2,1%

3,2%

42,5

65,5

1 396,0

3,2%

4,8%

43,5

63,5

31 264 538,0

4,6%

9,7%

1 383 688,0

2 765 750,5

20 656 907,0

6,0%

12,2%

1 161 298,0

2 242 531,5

765,1

-1,5%

2,0%

-11,4

15,2

511,5

0,2%

4,9%

0,9

24,1

11 348 046,3

1,0%

8,4%

113 652,6

882 374,7

7 569 941,1

2,8%

12,4%

208 247,4

832 880,1

470,2

3,1%

4,8%

13,9

21,4

314,3

4,3%

6,4%

12,9

18,9

6 973 883,4

5,7%

11,4%

373 134,5

712 463,3

4 651 222,4

7,0%

13,9%

305 885,9

568 651,8

856,5

5,0%

3,4%

40,5

28,5

559,4

5,8%

3,8%

30,5

20,3

12 702 509,0

7,6%

10,0%

897 626,1

1 150 816,2

8 276 278,6

8,6%

11,1%

652 734,1

828 166,3

540,7

-0,5%

-0,6%

-2,5

-3,4

356,7

-0,4%

0,3%

-1,4

1,2

8 019 430,1

2,1%

5,6%

162 203,0

427 255,0

5 278 280,1

2,3%

7,4%

116 409,0

364 946,4

25,65%

-2,5%

-3,7%

0,0

0,0

25,55%

-3,5%

-4,2%

0,0

0,0

69,48%

1,1%

-2,6%

0,0

0,0

68,56%

-0,4%

-4,3%

0,0

0,0

17,67 zł

3,4%

7,1%

0,6

1,2

17,57 zł

3,3%

7,0%

0,6

1,2

27,78 zł

1,1%

3,4%

0,3

0,9

27,12 zł

-1,1%

1,7%

-0,3

0,5

23,17 zł

3,6%

6,1%

0,8

1,3

23,04 zł

3,6%

5,8%

0,8

1,3

12,24 zł

5,8%

8,9%

0,7

1,0

12,17 zł

6,3%

8,8%

0,7

1,0

42 650

2,4%

2,1%

979,7

879,7

28 190,0

3,8%

2,0%

1 020,0

560,0

8 530

-2,9%

-5,3%

-250,5

-480,5

5 710,0

-1,7%

-4,0%

-100,0

-240,0

9 754

1,6%

-2,1%

153,9

-206,1

6 370,0

0,5%

-3,9%

30,0

-260,0

35 134

3,5%

4,1%

1 173,7

1 383,7

23 170,0

5,1%

4,1%

1 130,0

910,0

25,90%

0,5%

-3,3%

0,0

0,0

25,51%

-1,5%

-5,8%

0,0

0,0

18,38%

2,7%

-1,3%

0,0

0,0

18,61%

4,2%

-1,3%

0,0

0,0

26,41%

-3,3%

-9,7%

0,0

0,0

25,53%

-8,1%

-14,5%

0,0

0,0

31,01%

-0,1%

-7,6%

0,0

0,0

30,14%

-3,5%

-11,4%

0,0

0,0

49,43 zł

-0,3%

1,1%

-0,1

0,5

49,52 zł

-0,5%

2,7%

-0,3

1,3

36,75 zł

0,6%

2,4%

0,2

0,9

36,87 zł

0,7%

4,3%

0,3

1,5

12,68 zł

-2,7%

-2,7%

-0,4

-0,3

12,65 zł

-4,0%

-1,6%

-0,5

-0,2

89,70 zł

1,4%

7,8%

1,3

6,5

89,59 zł

1,9%

9,4%

1,7

7,7

27,38 zł

-1,0%

14,9%

-0,3

3,5

28,17 zł

2,9%

21,3%

0,8

4,9

62,33 zł

2,5%

4,9%

1,5

2,9

61,42 zł

1,5%

4,6%

0,9

2,7

48,21 zł

1,4%

7,0%

0,7

3,1

49,34 zł

3,8%

10,7%

1,8

4,8

24,38 zł

1,5%

-0,6%

0,3

-0,2

24,14 zł

0,6%

-0,3%

0,1

-0,1

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2016: 31,3 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2015)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2015)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2015)

Refundacja: 8,0 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 4 do 5% (w stosunku do roku 2015)

prognoza obrotu

*

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

67

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

663,74

0,09

34751,06

0,21

8384,94

0,07

26366,11

0,63

0,24

0,76

1032,32

33,66

52,36

2. U-30

509,75

0,07

17011,36

0,10

7355,51

0,06

9655,85

0,23

0,43

0,57

782,82

21,73

33,37

3. U-50

235,07

0,03

5302,23

0,03

3094,42

0,02

2207,80

0,05

0,58

0,42

295,97

17,92

22,56

4. U-BEZPŁATNY

20,04

0,00

1138,15

0,01

79,97

0,00

1058,18

0,03

0,07

0,93

57,25

19,88

56,79

5. INWALIDA WOJENNY

18,33

0,00

887,56

0,01

0,00

0,00

887,56

0,02

0,00

1,00

30,59

29,02

48,42

0,27

0,00

7,67

0,00

1,30

0,00

6,37

0,00

0,17

0,83

0,40

19,40

28,24

7. ZHK

10,83

0,00

304,66

0,00

51,71

0,00

252,96

0,01

0,17

0,83

16,28

18,71

28,14

8. AZ

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

1,00

0,00

17,59

18,50

9. NARKOTYKI

2,73

0,00

573,25

0,00

43,37

0,00

529,87

0,01

0,08

0,92

5,17

110,89

209,83 136,93

6. INWALIDA WOJSKOWY

10. ŚRODKI POMOCNICZE

8,22

0,00

1125,00

0,01

542,10

0,00

582,91

0,01

0,48

0,52

88,40

12,73

11. PEŁNOPŁATNE

1246,16

0,17

37782,00

0,23

37781,93

0,30

0,07

0,00

1,00

0,00

1600,05

23,61

30,32

12. ODRĘCZNA

4685,35

0,63

67117,00

0,40

67116,84

0,54

0,16

0,00

1,00

0,00

5340,01

12,57

14,32

13. RAZEM

7400,50

1,00

166000,00

1,00

124452,08

1,00

41547,92

1,00

0,75

0,25

9249,26

17,95

22,43

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

761,44

0,09

37120,41

0,21

8658,32

0,07

28462,09

0,64

0,23

0,77

1100,08

33,74

48,75

2. U-30

568,99

0,07

17576,85

0,10

7532,95

0,06

10043,90

0,23

0,43

0,57

810,42

21,69

30,89

3. U-50

284,08

0,04

6429,56

0,04

3717,13

0,03

2712,43

0,06

0,58

0,42

337,83

19,03

22,63

4. U-BEZPŁATNY

24,12

0,00

1170,72

0,01

86,44

0,00

1084,29

0,02

0,07

0,93

59,68

19,62

48,54

5. INWALIDA WOJENNY

18,97

0,00

812,91

0,00

15,54

0,00

797,37

0,02

0,02

0,98

28,89

28,13

42,86

0,31

0,00

7,82

0,00

1,50

0,00

6,33

0,00

0,19

0,81

0,44

17,69

25,23

7. ZHK

11,33

0,00

284,21

0,00

48,99

0,00

235,22

0,01

0,17

0,83

15,70

18,11

25,08

8. AZ

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,02

0,98

0,00

16,00

18,96

6. INWALIDA WOJSKOWY

9. NARKOTYKI

2,62

0,00

539,40

0,00

45,43

0,00

493,97

0,01

0,08

0,92

4,76

113,27

205,90

10,60

0,00

1347,67

0,01

598,28

0,00

749,39

0,02

0,44

0,56

122,47

11,00

127,08

11. PEŁNOPŁATNE

1385,52

0,17

39288,38

0,23

39288,26

0,30

0,11

0,00

1,00

0,00

1704,90

23,04

28,36

12. ODRĘCZNA

4993,85

0,62

69922,00

0,40

69921,87

0,54

0,13

0,00

1,00

0,00

5744,72

12,17

14,00

13. RAZEM

8061,84

1,00

174500,00

1,00

129914,70

1,00

44585,30

1,00

0,74

0,26

9929,89

17,57

21,65

10. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1461

0,20

59976

0,36

19011

0,15

40965

0,99

0,32

0,68

2221

27,01

41,06

2. Recepty pełnopłatne

1246

0,17

37782

0,23

37782

0,30

0

0,00

1,00

0,00

1600

23,61

30,32

3. Sprzedaż odręczna

4685

0,63

67117

0,40

67117

0,54

0

0,00

1,00

0,00

5340

12,57

14,32

8

0,00

1125

0,01

542

0,00

583

0,01

0,48

0,52

88

12,73

136,93

7401

1,00

166000

1,00

124452

1,00

41548

1,00

0,75

0,25

9249

17,95

22,43

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1671,87

0,21

63941,95

0,37

20106,28

0,15

43835,67

0,98

0,31

0,69

2357,81

27,12

2. Recepty pełnopłatne

1385,52

0,17

39288,38

0,23

39288,26

0,30

0,11

0,00

1,00

0,00

1704,90

23,04

28,36

3. Sprzedaż odręczna

4993,85

0,62

69922,00

0,40

69921,87

0,54

0,13

0,00

1,00

0,00

5744,72

12,17

14,00

10,60

0,00

1347,67

0,01

598,28

0,00

749,39

0,02

0,44

0,56

122,47

11,00

127,08

8061,84

1,00

174500,00

1,00

129914,70

1,00

44585,30

1,00

0,74

0,26

9929,89

17,57

21,65

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

38,25

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19711,19

0,20

765130,22

0,36

233520,59

0,15

531609,64

0,98

0,31

0,69

27547,30

27,78

2. Recepty pełnopłatne

16681,08

0,17

470207,97

0,22

470207,07

0,30

0,90

0,00

1,00

0,00

20295,67

23,17

28,19

3. Sprzedaż odręczna

60614,71

0,62

856467,76

0,41

856466,75

0,55

1,01

0,00

1,00

0,00

69956,44

12,24

14,13

131,01

0,00

16194,05

0,01

7128,20

0,00

9065,85

0,02

0,44

0,56

1483,13

10,92

123,61

97137,99

1,00

2108000,00

1,00

1567322,60

1,00

540677,40

1,00

0,74

0,26

119282,54

17,67

21,70

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

38,82

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

292277562

0,20

11348046257

0,36

3463043221

0,15

7885003036

0,98

0,31

0,69

408520949

27,78

2. Recepty pełnopłatne

247378463

0,17

6973883409

0,22

6973870056

0,30

13353

0,00

1,00

0,00

300995452

23,17

28,19

3. Sprzedaż odręczna

898918471

0,62

12702508994

0,41

12702493992

0,55

15002

0,00

1,00

0,00

1037471386

12,24

14,13

1942591

0,00

240099339

0,01

105700595

0,00

134398744

0,02

0,44

0,56

21984054

10,92

123,60

1440517086

1,00

31264538000

1,00

23245107864

1,00

8019430136

1,00

0,74

0,26

1768971841

17,67

21,70

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

38,83

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

Foto: designed by freepik.com

MONITOR RYN K U LE KÓ W

Leki przeciwbólowe Sprzedaż leków przeciwbólowych stanowi bardzo istotną część rynku farmaceutycznego. Dodatkowo charakteryzuje się tym, że większość produktów w tej kategorii dostępnych jest w sprzedaży odręcznej. Analizy wskazują, że statystyczny Polak zażywa rocznie ponad dwa opakowania leków przeciwbólowych. Kobiety sięgają po nie dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Analizujemy rynek o wartości ponad 1 mld zł.

Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Poddany analizie rynek produktów przeciwbólowych obejmuje leki należące do

70

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

klasy ATC N02, a dokładniej do klas: N02A – Opoidy, N02B – Inne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz N02C – Leki przeciwmigrenowe. Warto zaznaczyć, że analiza dotyczy tylko sprzedaży aptecznej.

Wartość rynku badanych produktów przeciwbólowych w aptekach otwartych w 2015 roku wynosiła 1 077 400 000 zł.

Był to rekordowy rok pod względem wartości sprzedaży od momentu rozpoczęcia analiz statystycznych OSOZ. Już w 2009, 2011, 2013 i 2014 został przekroczony magiczny próg 1 mld zł. Na początku badanego okresu pacjenci zapłacili za leki przeciwbólowe kupione w aptekach 687,17 mln zł. Kolejne lata były głównie okresem wzrostu cen (od 2,46% w 2003 roku do 15,28% w 2009 roku).

Sprzedaż nie uniknęła także spadków, a mianowicie w latach 2004 (–1,34%), 2010 (–10,72%), 2012 (–2,39%) oraz 2014 (–3,57%).

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYN K U LE KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 produktów

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

313

5,58 6,02 6,50

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2015 a nie będące w ofercie w 2002 roku

24

5,52

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

29

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

31

10,03

8,73 8,09

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

84

7,23

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

37

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

53

14,73 13,99 13,74 15,12 16,35 15,78 15,98 16,25

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

52

10,82 11,09 11,12 12,05 12,72 13,01 12,90

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

89

11,70 13,22 13,98 15,60 15,64 15,92

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

104

14,81 15,90 17,02 16,92 15,70

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

143

13,45 13,08 13,27 13,84

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

207

13,04 13,77 13,83

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

248

14,66 14,68

Produkty będące w ofercie w 2015 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

317

Liczba badanych 2002 produktów

6,91

7,36

7,89 8,56

9,67 10,20 10,74 11,32 11,66 11,49 11,63

7,02

7,64

7,37

7,51

8,13 8,53

8,50

8,11

8,76

9,75 10,18 10,19 10,28 11,01 11,69 11,89 12,11 12,96

7,97

9,22 10,04 10,12 10,15 10,57

9,18

9,89 10,18 10,73 11,91 13,00 13,69 13,79

7,77 8,45

9,47 10,41 11,10 11,99 11,26 10,67 10,91

8,94

9,19 10,02 10,60 11,76 13,18 14,16 14,89 15,83

15,95

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

313

5,58 6,02 6,50

6,91

7,36

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w 2015 roku

21

11,13 11,91 12,91 13,05 13,03 13,25 14,14 15,01 15,50 13,45 14,59 15,24 11,27

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2015

15

6,13

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2015

8

6,87 6,94 6,94 6,96

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2015

17

9,90 11,19 13,58 15,26 16,15 18,78 19,36 23,02 31,86 34,21

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2015

13

6,43

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2015

30

4,54 4,90 6,53

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2015

51

9,12

8,72 8,83 8,89

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2015

13

8,31

7,87 8,89 11,33 16,15 16,71

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2015

19

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2015

31

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2015

6,61 6,59 6,49 6,26

6,87 6,96 6,98 7,32

10,23 10,18 10,28 11,93 8,17 8,50

7,10

6,81

7,89 8,56

9,67 10,20 10,74 11,32 11,66 11,49 11,63

6,11 6,38 6,56

7,52

7,23

8,97

7,37

9,49 11,18 11,88

6,70

8,17 8,60

7,03

6,87 6,65

8,31

8,01 10,26 12,56 13,66

8,76

7,99 8,26

8,27

8,95

8,69

21

16,09 10,98 13,15

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2015

17

15,29 16,62

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2015

37

15,83

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

71

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYN K U LE KÓ W

Inaczej kształtuje się ilość sprzedanych opakowań leków przeciwbólowych. W ciągu badanego okresu najwięcej opakowań sprzedało się 2009 roku (115,32 mln opakowań). Najmniej w roku 2014 – 82,79 mln, a w minionym 2015 roku tylko 0,84% więcej, czyli 83,49 mln opakowań.

Przy jednoczesnym spadku sprzedaży leków przeciwbólowych obserwujemy stały trend rosnący dla średniej

ceny sprzedaży. W 2002 roku za pojedyncze opakowanie produktu przeciwbólowego trzeba było zapłacić w aptece 6,16 zł. W 2015 roku było to ponad dwa razy więcej, a dokładnie 12,90 zł. Jedną z najistotniejszych przyczyn takiego stanu rzeczy jest zmiana struktury opakowania statystycznego produktu. Dziś pojedyncze opakowanie zawiera zdecydowanie więcej produktu niż jeszcze kilka lat temu. Kolejną przyczyną jest wzrost

wskaźników cen towarów i usług z roku na rok, który przenosi się także na rynek farmaceutyczny. Innym czynnikiem jest rekompensata malejącej ilościowo sprzedaży poprzez wzrost cen.

Rynek produktów przeciwbólowych charakteryzuje duża okresowość sprzedaży. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie kilkunastu ostatnich lat jest bardzo wysoka w okresie jesienno-zimowym (ponad

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów przeciwbólowych w aptekach w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

687 165 795

111 493 565

6,16

1 628 355

264 203

422

2003

704 069 243

109 793 614

6,41

1 568 083

244 529

449

2,46%

-1,52%

2004

694 615 695

98 903 983

7,02

1 642 117

233 816

423

-1,34%

-9,92%

2005

732 721 821

96 964 035

7,56

1 631 897

215 956

449

5,49%

-1,96%

2006

783 936 644

106 172 491

7,38

1 501 794

203 396

522

6,99%

9,50%

2007

846 192 584

109 882 981

7,70

1 578 718

205 006

536

7,94%

3,49%

2008

925 990 340

110 924 824

8,35

1 641 827

196 675

564

9,43%

0,95%

2009

1 067 445 592

115 322 939

9,26

2 072 710

223 928

515

15,28%

3,96%

2010

952 970 638

98 527 429

9,67

1 822 124

188 389

523

-10,72%

-14,56%

2011

1 023 296 892

96 466 995

10,61

1 912 704

180 312

535

7,38%

-2,09%

2012

998 818 998

87 884 281

11,37

1 842 839

162 148

542

-2,39%

-8,90%

2013

1 040 119 646

86 976 784

11,96

1 784 082

149 188

583

4,13%

-1,03%

2014

1 002 967 125

82 793 190

12,11

1 620 302

133 753

619

-3,57%

-4,81%

2015

1 077 389 183

83 486 450

12,90

1 670 371

129 436

645

7,42%

0,84%

2016

1 149 112 055

84 803 419

13,55

—

—

—

6,66%

1,58%

2017

1 180 123 170

84 336 936

13,99

—

—

—

2,70%

-0,55%

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów przeciwbólowych w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

» Leki przeciwbólowe (stosowane często w przeziębieniu i grypie) wykazują największą sprzedaż w miesiącach jesienno-zimowych.«

*

** *** *7

72

*

** *** *7

*

** *** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYN K U LE KÓ W

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań produktów przeciwbólowych w aptekach w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Ilość sprzedaży leków przeciwbólowych w ostat� nich latach utrzymuje wyrównany poziom.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu przeciwbólowego w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku przeciwbólowego od początku badanego okresu systematycznie wzrasta.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 4. Liczba produktów sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016

» Asortyment produktów przeciwbólowych liczy obecnie ponad 500 różnych środków.«

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

73

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYN K U LE KÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

1 mld zł), a maksimum osiąga w styczniu (1 384,92 mln zł). Średniomiesięczna ilość sprzedaży jest największa w grudniu (96,49 mln opakowań). Dla porównania, najniższa ilość i wartość sprzedaży występuje w lipcu (52,26 mln opakowań oraz 783,88 mln zł). Skąd tak mocna sezonowość? Część leków przeciwbólowych ma także działanie przeciwzapalne i są stosowane w przeziębieniu oraz grypie.

Ilość produktów przeciwbólowych dostępnych w aptekach w 2015 roku wynosiła 645 opakowań, a to o 223 opakowania więcej niż na początku badanego okresu. Najwięcej nowych produktów w asortymencie (73) pojawiło się w roku 2006, najmniej (7 produktów) w roku 2012. Jedynie w 2004 i 2009 roku asortyment leków przeciwbólowych zawęził się (kolejno o 26 i 49 produktów). Jednocześnie 2009 rok był okresem, w którym wystąpił maksymalny wzrost ceny (o 10,9%).

7,42% i 0,84% wyniosły wzrosty odpowiednio wartości i ilości sprzedaży leków przeciwbólowych w 2015 roku w porównaniu do roku poprzedniego.

–3,57% i –4,81% to z kolei wskaźniki spadku wartości i ilości sprzedaży w roku 2014. Jak zachowa się rynek w najbliższych latach?

Trendy przyszłości Eksperci Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia, w oparciu o przepro-

74

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

wadzone obliczenia statystyczne prognozują, że wartość sprzedaży leków o działaniu przeciwbólowym w aptekach otwartych w 2016 roku wyniesie 1 149 110 000 zł, a w 2017 roku 1 180 120 000 zł, czyli wzrośnie kolejno o 6,66% i 2,70% w porównaniu do roku poprzedniego. Dodatkowo, w 2016 roku należy spodziewać się sprzedaży na poziomie 84,80 mln opakowań (wzrost o 1,58%), a w 2015 roku – 84,34 mln opakowań (spadek o 0,55%). Tak więc wartość sprzedaży będzie wzrastać, a na ilości sprzedanych opakowań pojawią się także spadki. Średnia cena za pojedyncze opakowanie będzie nadal systematycznie piąć się w górę. Wzrost ten wyniesie 0,65 zł w 2016 roku oraz 0,44 zł w roku 2017.

W efekcie, za opakowanie leku o działaniu przeciwbólowym zakupionego w aptece pacjenci będą musieli zapłacić w 2016 roku 13,55 zł, a w 2017 roku – 13,99 zł.

Podsumowanie Po leki przeciwbólowe pacjenci sięgają bardzo często i stosują je na wiele różnych dolegliwości. Rynek leków przeciwbólowych już w 2009 roku po raz pierwszy przekroczył granicę 1 mld złotych. W 2015 roku z miesiąca na miesiąc sprzedawało się od 4 619 363 do 9 159 221 opakowań produktów przeciwbólowych.

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

Prognozy wskazują, że najbliższe lata będą okresem wzrostu zarówno wartości sprzedaży, jak i średniej ceny za pojedyncze opakowanie leku przeciwbólowego.

Spadki na ilościach sprzedaży – oprócz już wspomnianych powodów w postaci m.in. zwiększania pojemności pojedynczego opakowania – można też tłumaczyć coraz większą świadomością Polaków w tematach zdrowotnych. Z drugiej strony kolejki do lekarzy powodują nasilenie się zjawiska samoleczenia, co przy dłużej utrzymujących się bólach jest niewskazane. Zupełnie innym tematem jest sprzedaż leków przeciwbólowych w obrocie pozaaptecznym. Wiceminister Zdrowia Krzysztof Łanda zapowiedział rozpoczęcie prac nad ograniczeniem handlu lekami poza apteką. Za zmianami opowiada się też Naczelna Rada Aptekarska. Gdyby tak się stało, sprzedaż apteczna tych środków z pewnością zanotuje znaczący wzrost.  Metodologia prognoz Do obliczeń prognozy ilości, wartości oraz średniej ceny za pojedyncze opakowanie produktu przeciwbólowego została zastosowana sezonowa metoda prognozowania z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, wyznacza trend sprzedażowy uwzględniając sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku. Dodatkowo zakłada, że w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogłyby w rewolucyjny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży.

systemy it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (sierpień 2016) Katarzyna Piątek Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

Bezpłatne leki dla seniorów W związku ze zmianami wynikającymi z ustawy z dnia 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 652), w systemie aptecznym KS-AOW od wersji 2016.3.6.2 oraz 2017.0.1.1 zostały wprowadzone zmiany. System został dostosowany do realizacji recept z uwzględnieniem uprawnienia do bezpłatnego zapotrzebowania w niektóre produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne przysługujące osobom, które ukończyły 75 lat (S – Senior) zgodnie z zapisem art. 43a ust.1.

Recepty na bezpłatne leki, zgodnie z art. 43a ust.1 ustawy o świadczeniach, będą mogły być wystawiane uprawnionym seniorom (S) przez: – lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), – uprawnione pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej – lekarzy wypisujących recepty pro auctore i pro familiae.

Rys. 2. Karta – [CTRL+1] Odpłatności

– okno Wprowadzenie kodów z recept rozbudowano o możliwość wyboru uprawnienia S – Senior za pomocą przycisku [ALT+S] SENIOR. Po wybraniu przycisku, w polu Uprawnienie pojawia się dodatkowe oznaczenie litera „S”. Pozostałe elementy recepty pozostają bez zmian. Realizując receptę dla pacjenta posiadającego dodatkowe uprawnienia (np. IW, ZK, PO, AZ), farmaceuta wybiera uprawnienie przysługujące pacjentowi za pomocą przycisku Ctrl+F5 – Upr. Pacj. oraz uprawnienie S za pomocą przycisku Alt+S Senior.

W module APW11 Sprzedaż zostały wprowadzone następujące zmiany dotyczące osób, które ukończyły 75 lat (S – Senior): – rozbudowano zakładkę [CTRL+1] ODPŁATNOŚCI o dodatkowe uprawnienie S – Senior, na karcie towaru oraz na karcie BLOZ.

Rys. 3. Wprowadzenie kodów z recepty

W przypadku wyboru uprawnienia S – Senior dla pacjenta, który nie ukończył 75 roku życia, system w oknie Wprowadzenie kodów z recepty w polu Uprawnienie – uprawnienie S podświetli na kolor czerwony oraz wyświetli stosowny komunikat w dolnej części recepty – Senior: Pacjent młodszy niż 75 lat.

Rys. 1. Karta BLOZ – [CTRL+1] Odpłatności

W przypadku sprzedaży leku spoza listy leków bezpłatnych na uprawnienie S, system wyświetli stosowny komunikat: Wybrany towar nie może być wydany na uprawnienie Senior. Zostanie wydany z pominięciem tego uprawnienia.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

75

systemy it

Dodatkowo w Poprawie sprzedaşy, w funkcji Sprzedaş, dodano kolumnę Upr. 75+, w której sprzedaşe zrealizowane na uprawnienie „Senior� oznaczono literą „S�, natomiast pozostałe pozycje z recepty oznaczono literą „N�. Informacja, şe lek został wydany z uprawnieniem S (Senior) drukowana jest równieş na paragonie oraz na wycenie recepty.

Szczegółowe informacje dot. Zmian 75+ (Senior) znajdziecie Państwo w systemie KS-AOW Apteka w zakładce O systemie, dokument Pakiet zmian w systemie związany z realizacją recept 75+.

Inne zmiany W module APW12 Zamówienia wprowadzono zmianę sposobu przekazywania odmów do GIF w nowym formacie ZORZ realizacji zamówień wystawianych przez hurtownie farmaceutyczne. Nowy format pozwala na przesyłanie pliku odmów do GIF drogą elektroniczną na wskazany w komunikacie adres e-mail.

W tym celu w module APW41 Administrator naleşy ustawić następujące opcje: APW12.1.41 Token autentykujący w komunikacji z ZORZ., oraz APW12.1.37 Adres e-mail GIF do wysyłania odmów na wskazany adres email (rys. 4).

Rys. 4. Opcje modułów dla formatu ZORZ

W module APW13 ZAKUPY dodano funkcjonalność umoşliwiającą pobranie towarów do bufora kodów kreskowych (Kolektor – Bufor kodów kreskowych) za pomocą przycisku [F2] Dodaj z kolektora (rys. 5).

Dodatkowo w module APW13 ZAKUPY istnieje moşliwość wczytania wszystkich dokumentów w oknie Wczytanie faktury i przesunięcia (Dokumenty – Dysk) (rys. 6).

W module APW14 MAGAZYN – Magazyn – Leki przeterminowane, wybierając [F7] Filtr w oknie Analiza towarów przeterminowanych, dodano moşliwość filtrowania leków wg grupy asortymentowej (rys. 7).

Rys. 5. Pobranie danych z kolektora

reklama

159#,#/; É­9+#6

+0(14/#6;-+ Od 30 lat rozwijamy profesjonalne TQ\YKȤ\CPKC +6 FNC UGMVQTC QEJTQP[ \FTQYKC

76

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Medycyna

(CTOCELC

' \FTQYKG

Diagnostyka

9GVGT[PCTKC

Ubezpieczenia

KAMSOFT S.A.

www.kamsoft.pl

systemy it

alizować zamówienie z takim ostrzeżeniem to zamówienie zostanie zablokowane z odpowiednim komunikatem. Zamówienie odblokowujemy poprzez ręczną poprawę zamówienia.

Mechanizm sprawdza następujące rodzaje niezgodności: – Niezgodność magazynów.

– Niezgodność jednostek organizacyjnych.

– Niezgodność statusów zamówień.

– Niezgodność zalegających dokumentów rezerwacji.

Rys. 6. Wczytanie dokumentów z dysku

Dodano opcję, za pomocą której istnieje możliwość zarządzania górną granicą daty złożenia zamówienia. Za pomocą tej opcji możemy dokładnie określić, z jakiego przedziału czasowego zamówienia zostaną wysłane na stronę WWW. Istnieją trzy tryby pracy funkcji ograniczającej wysyłanie zamówień na podstawie daty złożenia zamówienia: – Tryb Pierwszy: włączona górna granica oraz włączona dolna granica dat ograniczających wysyłanie zamówień na podstawie daty złożenia zamówienia w sklepie WWW. – Tryb Drugi: wyłączona górna granica, ale włączona dolna granica dat ograniczających wysyłanie zamówień na podstawie daty złożenia zamówienia w sklepie WWW. – Tryb Trzeci: wyłączona górna granica oraz wyłączona dolna granica dat ograniczających wysyłanie zamówień na podstawie daty złożenia zamówienia w sklepie WWW.

Rys. 7. Filtr dla leków przeterminowanych

W module APW45 Apteka Internetowa dodano mechanizm wykrywania niezgodności magazynów, rezerwacji i statusów dla operacji rezerwacji oraz realizacji zamówień internetowych. Mechanizm ten polega na prezentacji ikony ostrzeżenia przy zamówieniu (rys. 8). Szczegółowe informacje dot. ostrzeżenia uzyskujemy po nakierowaniu wskaźnika myszki na ikonę prezentującą informację o niezgodności (czerwony trójkąt z wykrzyknikiem). Jeśli pracownik spróbuje zarezerwować lub zre-

Rys. 9. Ustawienie wymiany danych 

Rys. 8. Przegląd zamówień internetowych

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

77

systemy it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (sierpień 2016) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Rys. 1. Edytor wydruków

Kod ICD-9 na wydrukach zabiegów rehabilitacyjnych Aby kod ICD-9 zabiegów pojawiał się na wydruku, należy zmodyfikować wzorzec wydruku. W tym celu w oknie Wzorce wydruku, należy użyć klawisza F12 i w oknie Weryfikacja wpisać hasło master. Następnie, przy użyciu dostępnych przycisków w oknie Wzorce wydruku, należy utworzyć kopię wzorca wydruku i otworzyć go w trybie edycji. W edytorze wydruku na liście po lewej stronie, należy odnaleźć obiekty: grnICD9H i grnICDW. Domyślnie obiekty te są niewidoczne, gdyż są umieszczone pod innymi. Należy je przenieść na wierzch przy użyciu ikonki . Konieczne jest również włączenie dla tych obiektów widoczności: pozycja Enabled. Położenie kolumny ICD9 zależy od preferencji Użytkownika. Zmodyfikowany wzorzec wydruku należy zapisać.

Po zaplanowaniu zabiegów na wydruku w kolumnie ICD9 pojawią się kody ICD-9 zabiegów.

Rys. 2. Podgląd wydruku  reklama

IT i Zdrowie. Innowacje www.facebook.pl/ITiZdrowie

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

78

Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com

Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Aleksandra Kurowska, Artur Olesch, Katarzyna Piątek, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Skład i łamanie: Piotr Chamera

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Cheryl Bowman, Lidia B. Brydak, Agnieszka Jankowska-Zduńczyk, Noora Jansson, Marcin Kautsch, Dorota Kozioł-Kaczorek, Marek Kubicki, Mateusz Lichoń, Natalia Matuszak, Szymon Wilk, Andrzej Zapaśnik.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 9/2016

Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 18 500 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, szczegółowe raporty specjalne. Poznaj dokładnie rynek ochrony zdrowia i farmacji dzięki autorskim analizom statystycznym.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.