OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

9

2017 POLSK A

9 / 2017

ISSN 1897-5828, cena 8 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

KULTURA ORGANIZACYJNA Proinnowacyjne zarządzanie w okresie cyfrowej transformacji.

BIG DATA

Ochrona zdrowia poszukuje wiedzy i rozwiązania kluczowych problemów w bezkresnym morzu informacji.

Misja, która wymaga współpracy oraz wizji.

NAUKOWY

RELATYWIZM

Kulisy działalności ruchów antyszczepionkowych w Internecie.

COCIR

SUSTAINABLE COMPETENCE IN ADVANCING HEALTHCARE European Coordination Committee of the Radiological, Electromedical and Healthcare IT Industry

4th ANNUAL

COCIR DIGITAL HEALTH SUMMIT BRUSSELS 6 DECEMBER 2017 DIGITAL TRANSFORMATION OF HEALTH AND CARE

THE VOICE OF STAKEHOLDERS

#COCIReH17 www.linkedin.com/company/cocir

THE SUMMIT WILL BE ORGANISED AROUND FOUR THEMES: 1. Accelerating large-scale deployment of digital health to transform health, social and longterm care models in the EU. 2. Sharing data, collaborating and coordinating across the continuum of care to deliver people-centred care and overcome the current fragmentation of health and social care systems.

3. Unleashing Intelligence through analytics and deep learning that support care delivery at the point of care, precision medicine, population health management and research.

4. Managing cybersecurity and data protection to build trust while delivering technological innovation in health and care.

www.linkedin.com/company/cocir

#COCIReH17

www.cocirehealthsummit.org

Nota bene

Brak danych, dłuższa diagnoza 6–8 proc. populacji Europy, czyli 27–36 milionów osób cierpi na jedną z 5000–8000 chorób rzadkich. Ich szybkie i celne diagnozowanie oraz skuteczne leczenie wymagają skoordynowanego przepływu danych. Eksperci Europejskiego Forum Zdrowia w Gastein rozmawiali o potrzebie cyfryzacji i medycynie personalizowanej.

Według raportu opublikowanego przez The Journal of Rare Diseases, statystyczny pacjent z chorobą rzadką odwiedza 7,3 lekarzy zanim otrzyma prawidłową diagnozę. Średni czas od pojawienia się symptomów do prawidłowego zakwalifikowania choroby wynosi 4,8 lat. Wielu pacjentów nigdy nie dowiaduje się, co im dolega albo rozpoznanie jest błędne. Uwzględniając dane demograficzne, na choroby rzadkie cierpi w Polsce 2,3–3 mln osób.

Infrastruktura wymiany wiedzy Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Jednym z wyzwań jest przepływ wiedzy naukowej w Europie. Dziś na wysokiej jakości opiekę może liczyć tylko niewielka część pacjentów mających dostęp do nowoczesnych, specjalizowanych ośrodków zdrowia. Dlatego Komisja Europejska zainicjowała w marcu 2017 roku Europejskie Sieci Referencyjne (ERN, European Reference Network). Celem jest płynna synchronizacja informacji i kompetencji na temat chorób rzadkich pomiędzy świadczeniodawcami w UE. W skład sieci wchodzi 300 szpitali z 26 krajów członkowskich, w tym kilka placówek z Polski, m.in. Centrum Onkologii – Instytut im. M.Skłodowskiej-Curie, Instytut Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka, Szpital Uniwersytecki w Krakowie. Kolejnym wyzwaniem jest transgraniczne zacieśnienie współpracy i dystrybucja wiedzy do mniejszych ośrodków zdrowia na poziomie lokalnym. – W Europie mamy wiele pozytywnych inicjatyw, ale teraz musimy połączyć jasne punkty na mapie w skoordynowaną sieć, skuteczniej wymieniać informacje dla uzyskania efektu skali – mówi Irene Norstedt z Wydziału Personalizowanej i Innowacyjnej Medycyny w Komisji Europejskiej.

EDM jako baza opieki koordynowanej Krokiem do przodu w leczeniu chorób rzadkich będzie rozwój elektronicznych rekordów pacjenta.

Bez nich nie można mówić o medycynie personalizowanej i indywidualizowanym podejściu do chorych. Jak podkreślają eksperci Forum, medycyna personalizowana zaczyna się od dostępu do wiedzy, a kończy na wysokich standardach diagnozy i leczenia będących do dyspozycji wszystkich chorych.

Jeżeli informacja o przypadku choroby pozostaje zamknięta w silosie informacyjnym placówki medycznej, a lekarz nie ma możliwości skonsultowania objawów i odniesienia się do światowej wiedzy klinicznej, postęp w tej dziedzinie będzie niemożliwy. Trudno też oczekiwać od lekarza rodzinnego szczegółowej znajomości symptomów dla wszystkich z 8000 chorób rzadkich. Technologia może pełnić rolę brakującego pomostu komunikacji. Upowszechnienie elektronicznej dokumentacji medycznej pozwoliłby skumulować w jednym miejscu badania, obserwacje i uwagi wszystkich specjalistów.

Obecnie pacjent krąży od lekarza do lekarza uzyskując niejednokrotnie sprzeczne informacje. Spada jego zaufanie do systemu, kolejne wizyty generują dodatkowe koszty.

Polska bez spójnych rozwiązań Od kilku lat w Ministerstwie Zdrowia powraca temat opracowania Narodowego Planu dla Chorób Rzadkich, który miałby być dokumentem strategicznym odpowiadającym na potrzeby pacjentów cierpiących na choroby rzadkie i ultrarzadkie. Prace mają zakończyć się do końca 2017 roku. Z zapowiedzi urzędników wynika, że Narodowy Plan dla Chorób Rzadkich skupi się na dostępie do innowacyjnych terapii, pomijając kwestie skuteczniejszej diagnozy i koordynacji opieki.

9

OSOZ POLSKA 2017

aktualności

6

Zdjęcie numeru

nowe idee

40

Otwarci na nowe

8

Rynek zdrowia w pigułce

42

Rezydenci walczą, politycy milczą

11

BIG DATA

14

45

RADAR EPIDEMIOLOGICZNY

edukacja

46

INNOWACJE 15

Aplikacje medyczne

16

49

19

NOWOŚCI / WYNALAZKI

LABORATORIUM TECHNOLOGII Internet, szczepienia i relatywizm naukowy

22

Infografika Globalna perspektywa zdrowia

STATYSTYKI i PROGNOZY

50

54

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny

24

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju

61

RAPORT

RAPORTY 2017 global health care outlook Civil society and health

Inteligentny bandaż, innowacje na sen, tatuaż – sensor

BADANIE Polscy pacjenci w Internecie

Nowości od NFZ, ćwiczenia odchudzające

KREATYWNIE Problem 36,6

Alergia, grypa i przeziębienie w listopadzie 2017

STREFA START-UP Głosowy system telemedyczny

Wiedza za zamkniętymi drzwiami

DANE POD OCHRONĄ Atak jako metoda obrony

Monitor rynku leków Leki na alergię

ZARZĄDZANIE I IT Jak kultura organizacyjna wspiera innowacyjność w ochronie zdrowia. Cyfryzacja, ekosystem firmy, ludzie i nowa rola menedżera.

SYSTEMY I SPRZĘT

66

SPRZĘT System do zmiany – Windows XP

ROZMOWY

29

67

DLA PLACÓWKI MEDYCZNEJ Finanse i księgowość

INSPIRACJE Koniec z antybiotykowym „chybił-trafił”

32

W PUNKT Złożyć całość z niepasujących klocków

PRAKTYcznie

35

ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Środki antyalergiczne

36

Legislacja Czy reforma ochrony zdrowia zmniejszy biurokrację

38

HEALTH TECH NEWS Technology & healthcare

39

ZE ŚWIATA Media o e-zdrowiu. Przegląd prasy

» Indywidualny dobór antybiotyku bezpośrednio w gabinecie lekarskim?

Wkrótce będzie to możliwe.« Olga Grudniak | biolumo | str. 29

OSOZ Polska 9/2017

» 20–30% pacjentów z niewydolnością serca wraca do szpitala. Inteligentna telemedycyna może pomóc.«

trendy w social media

Oskar Kiwic | CardioCube | str. 42

18 055 129

Liczba zakupionych w aptekach w 2016 roku środków przeciwalergicznych. Jest to najwyższy wynik w historii monitoringu rynku (od 2002 roku). W roku 2017 prognozowany jest dalszy wzrost, o ok. 45 tys. opakowań.

7 bilionów

Światowe wydatki na ochronę zdrowia w 2015 roku (w USD). Kwota ta wzrośnie do 2020 roku do poziomu 8,7 biliona USD.

+1,5%

NA PLUSIE W sierpniu rośnie obrót całkowity w statystycznej aptece. O taki sam procent rośnie liczba pacjentów.

−1,0%

NA MINUSIE Średnia cena opakowania leku spada o 1% (20 groszy). Redukcja ceny dotyczy leków bez recepty (–0,3%), z list refundacyjnych (–0,4%), recept pełnopłatnych (–0,2%).

10 października obchodzono Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Według WHO, depresja i stany lękowe kosztują globalną gospodarkę 1 bilion USD rocznie (jako strata produktywności). 75% osób cierpiących na depresję nie jest leczonych adekwatnie do choroby.

Holenderscy lekarze mogą od niedawna przepisywać na receptę pierwszą mobilną aplikację zdrowotną. Zainstalowana w smarfonie pozwoli pacjentom na regularny pomiar rytmu serca i transfer wyników do lekarza.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na wrzesień 2017 r., liczba członków Rady: 99 osób)

online / offline

Nowy raport czasopisma OSOZ Polska

162 mobilne aplikacje zdrowotne Dla pacjentów, lekarzy, pielęgniarek

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med.

Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Raport dostępny w bezpłatnej aplikacji

OSOZ News (iOS / Android)

OSOZ Polska 9/2017

Finlandia

Szwecja Estonia Łotwa

Dania

Irlandia

Litwa

Wielka Brytania Holandia Polska

Niemcy

Belgia Luksemburg

Czechy Słowacja

Francja

Austria

Włochy

Węgry Słowenia Chorwacja

Rumunia

Portugalia Hiszpania

Bułgaria

Grecja

Malta

OSOZ Polska 9/2017

ak t ualnoś c i

Finlandia Dania Estonia Holandia Litwa Łotwa Szwecja Malta Belgia Luksemburg Hiszpania Cypr Czechy Grecja Wielka Brytania Francja Chorwacja Słowenia Irlandia Portugalia EU 28 Włochy Polska Słowacja Bułgaria Rumunia Niemcy Austria Węgry

82% 80% 73% 71% 70% 68% 67% 65% 62% 62% 62% 61% 59% 58% 58% 58% 54% 54% 53% 53% 52% 50% 48% 44% 44% 41% 38% 34% 32%

Legenda 65%–100% 58%–64% 50%–57% 0%–49%

Cypr

52%

Taki procent Europejczyków opowiada się za dostępem do danych medycznych on-line. Największymi entuzjastami są mieszkańcy Finlandii (82%), najmniejszymi – Węgrzy (32%) i Austriacy (34%).

Otwarci na nowe Żyjemy w świecie szybkich zmian technologicznych, demograficznych i społecznych. Digitalizacja stała się czynnikiem przewagi i elementem konkurencyjności gospodarek. Dziesięć lat temu mało kto z nas przypuszczał, że w tak krótkiej perspektywie czasu będziemy mogli korzystać z recept elektronicznych albo przeglądać dane w e-kartotekach.

Choć to usługi jeszcze niedostępne w naszym kraju, ich wprowadzenie jest kwestią kilku lat.

Według statystyk Eurobarometru, dostęp do informacji zawartych w internetowych kartotekach medycznych chciałoby mieć 48% Polaków. To sporo biorąc pod uwagę, że 84% badanych nigdy nie korzystało jeszcze z e-usług zdrowotnych (taką możliwość miało jedynie 14% respondentów). Wynik niewiele różni się od średniej dla wszystkich krajów Europy (81%). 70% mieszkańców Europy (64% Polaków) gotowych jest dzielić się danymi medycznymi. Sondaż pokazuje, że akceptacja w stosunku do rozwiązań e-zdrowia jest skorelowana z zaufaniem do systemu ochrony zdrowia i lekarzy. W Polsce jedynie 55% osób udostępniłoby swoje dane lekarzowi. W przypadku dzielenia się anonimowymi informacjami do badań naukowych, odsetek ten spada do 18%.

Dane: Eurobarometr

ak t ualnoś c i

Designed by Freepik

Rynek zdrowia w pigułce

Rezydenci walczą, politycy milczą Walka rezydentów o wyższe pensje i nakłady na ochronę zdrowia spowodowała, że w mediach zaczęto częściej mówić o niedofinansowaniu systemu i przepracowaniu medyków. Ale premier i wicepremier na razie nie wspominają o dodatkowych pieniądzach.

OSOZ Polska 9/2017

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Finanse Specustawa w sprawie ok. 282 mln zł z budżetu państwa na ochronę zdrowia weszła w życie. Z pieniędzy tych kupiony zostanie sprzęt medyczny dla placówek, dentobusy i szczepionki. Na skrócenie kolejek mają iść za to pieniądze z uruchomionej we wrześniu rezerwy NFZ

ak t ualnoś c i

w wysokości 764 mln zł. Trafią na sfi-

nansowanie m.in. dodatkowych operacji usunięcia zaćmy, wszczepienia endoprotezy stawu kolanowego lub biodrowego, wykonanie diagnostyki obrazowej w zakresie tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego oraz na leczenie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C. Minister zdrowia zapowiedział, że dodatkowe 1–1,5 mld zł z budżetu może trafić w tym roku na zapłatę nadwykonań z pierwszych trzech kwartałów tego roku. Czy i kiedy pieniądze te zostaną uruchomione, będzie zależeć od kolejnych informacji o wykonaniu budżetu.

A pieniędzy brakuje coraz bardziej, też na podwyżki dla pracowników medycznych. MZ, poza standardową podwyżką płac rezydentów (wynikającą z ustawy o minimalnych wynagrodzeniach pracowników medycznych), chce osobom zaczynającym specjalizację w najbardziej potrzebnych kierunkach przyznawać dodatkową premię. Chodzi o dodatek 1200 zł miesięcznie dotyczący specjalizacji: chirurgia ogólna, choroby wewnętrzne, medycyna rodzinna, medycyna ratunkowa, pediatria i psychiatria – a więc nie tylko z listy priorytetowych.

Tak wynika z projektu rozporządzenia skierowanego do konsultacji społecznych. Te wydatki są akurat finansowane z Funduszu Pracy.

NFZ dla kolejnych zakresów świadczeń wprowadziło mnożnik 1,2, co oznacza, że będą opłacane o 20 proc. lepiej niż wynikałoby to z wycen. Dotyczy to m.in. kardiologii i neonatologii. Do katalogu świadczeń kontraktowanych odrębnie dodany ma zostać nowy zakres „hemodializoterapia z zapewnieniem 24-godzinnego dyżuru” z nowym produktem

» Samorządowcy i aptekarze wymyślili, jak rozwiązać problem nocnych i świątecznych dyżurów aptek.«

rozliczeniowym „hemodializa – świadczenie wykonywane w trybie ambulatoryjnym z zapewnieniem 24-godzinnego dyżuru oraz z dostępem do oddziału nefrologii lub o profilu nefrologicznym”.

Nowy produkt rozliczeniowy hemodializoterapii z zapewnieniem 24-godzinnego dyżuru będzie miał wycenę 443 punktów (na tyle oszacowała go w czerwcu 2016 r. agencja odpowiedzialna za taryfikację).

Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wprowadza do art. 21 ustawy PIT zwolnienie z podatku świadczeń związanych z uczestniczeniem w nieodpłatnych szkoleniach z zakresu opieki paliatywnej lub hospicyjnej. Zwolnienie dotyczy szkoleń realizowanych przez organizacje pozarządowe lub organy samorządu zawodowego lekarzy lub pielęgniarek i położnych. Wcześniej taki zapis był już w rozporządzeniu, ale obowiązywało ono do 2016 r. Nowelizacja ustawy ma

» Wkrótce ma powstać Strategia e-Zdrowia w Polsce na lata 2018–2022. To wynik porozumienia między MZ a Ministerstwem Cyfryzacji.«

zwolnić z podatku także szkolenia, które odbyły się w 2017 r.

System 1 października ruszyła sieć szpitali w tym zmiany w organizacji nocnej i świątecznej pomocy medycznej. Na razie obyło się bez dużych perturbacji, choć akty wykonawcze publikowane były na ostatnią chwilę. Wśród kwestii spornych jest m.in. uwzględnianie w formie premii certyfikatów ISO pozyskanych przez placówki. MZ premiować chce tylko akredytacje Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia.

Sejm zaczął prace nad ustawą o podstawowej opiece zdrowotnej, ale na pierwszym posiedzeniu podkomisji zjawiło się tylko dwóch posłów. Projekt nadal budzi szereg zastrzeżeń lekarzy rodzinnych, zawiera m.in. zapisy mające wprowadzić koordynację w opiece nad pacjentem oraz motywacyjne dodatki dla lekarzy. Pod naciskiem premier MZ zgłosiło autopoprawkę, zgodnie z którą pediatrzy w POZ będą opiekować się nie tylko dziećmi do 7 roku życia, ale do pełnoletniości.

E-zdrowie Minister zdrowia rozwiązał działający w resorcie zespół ds. rozwoju e-zdrowia.

Prace teraz będą prowadzone w zespole międzyresortowym, wspólnie z Ministerstwem Cyfryzacji, Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwem Finansów. Wkrótce ma powstać Strategia e-Zdrowia w Polsce na lata 2018–2022. To wynik porozumienia między MZ a Ministerstwem Cyfryzacji.

NFZ uruchomił ciekawe aplikacje mobilne. „CanCell Cancer” służy m.in.

OSOZ Polska 9/2017

ak t ualnoś c i

edukacji i profilaktyce w zakresie choroby nowotworowej.

Leki i wyroby medyczne Ministerstwo zdrowia zostało zarzucone wnioskami w sprawie ratunkowego dostępu do technologii lekowych. Dotyczą głównie produktów leczniczych stosowanych w chorobach nowotworowych, zwłaszcza schorzeń hematologicznych.

Na razie niewiele zyskało pozytywną opinię MZ. Na początku października pierwszy wniosek rozpatrzyła też Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Ocena była negatywna.

Samorządowcy i aptekarze wymyślili, jak rozwiązać problem nocnych i świątecznych dyżurów aptek. System mógłby być oparty o ryczałt, a apteki miałyby stawkę godzinową taką, jak koszt godzinnej pracy pielęgniarki. Obecnie na terenie naszego kraju nocne dyżury apteczne pełni ponad 2,3 tys. placówek.

Propozycja będzie dyskutowana z MZ. Pozostaje kwestia sfinansowania tego ryczałtu.

Personalia Najważniejszą i najbardziej zaskakującą zmianą było odwołanie prof. Mirosława Wysockiego z funkcji dyrektora Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny. Zastąpił go dr Grzegorz Juszczyk, adiunkt w Zakładzie Zdrowia Publicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Pracował też z Grupą LuxMed, gdzie był dyrektorem działu profilaktyki korporacyjnej. Prof. dr hab. med. Adam Witkowski został wybrany na Prezesa-Elekta Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego w kadencji 2017–2019. Z kolei na prezesa Polskiego Towarzystwa Wirusologicznego wybrano prof. dr hab. Małgorzatę Polz-Dacewicz, a na prezesa Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego – prof. Marka Brzosko. Prezesem elektem został prof. Włodzimierz Sam-

borski.

Na nowego przewodniczącego „Klubu 30” PTK (grupa skupia najzdolniejszych kardiologów) wybrano Miłosza Jaguszewskiego z I Katedry i Kliniki Kardiologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Funkcję będzie pełnił w kadencji 2019–2021.

Wieści z rynku W Szpitalu Opieki Krótkoterminowej Centrum Attis w Warszawie otwarto Zakład Onkologii Kobiecej. Placówka należy do marszałka województwa i wy-

10

OSOZ Polska 9/2017

Lekarze rezydenci walczą o finansowanie ochrony zdrowia na poziomie 6,8% PKB, przestrzeganie prawa m.in. do wypoczynku po dyżurze, dodatkowy czas na kształcenie oraz lepsze wynagradzanie. Po 6 latach studiów i 13 miesiącach stażu taki specjalista zarabia 14 zł za godzinę, pracuje często zbyt długo, nawet 300–400 godzin miesięcznie. Brakuje długofalowej polityki kształcenia, lekarze rezydenci są często wykorzystywani do obowiązków biurokratycznych (rysunki: kadry z filmu opublikowanego przez Porozumienie Rezydentów OZZL).

różnia się bardzo wysokim standardem skrojonym pod potrzeby pacjentek. Pod jednym dachem realizowane będą m.in. badania diagnostyczne, operacje, podawana będzie chemioterapia, a leczeniu towarzyszyć ma skoordynowana i zindywidualizowana opieka onkologiczna obejmująca też rehabilitację oraz wsparcie psychologiczne. Zakład onkologii liczy na kontrakt z NFZ.

W Kielcach powstanie nowe centrum urazowe dla dorosłych, a dokładnie w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym. Jedyne w województwie świętokrzyskim Centrum Urazowe zostanie utworzone i doposażone przy udziale środków unijnych z Programu Infra-

struktura i Środowisko. Wartość projektu to niemal 12 mln zł, z czego dofinansowanie unijne wyniesie 8,5 mln zł. W październiku szpital podpisał umowę z MZ. Pelion, lider hurtowej sprzedaży leków mający też m.in. własną sieć aptek i drogerii, po 20 latach wycofuje się z Giełdy Papierów Wartościowych.

W tym czasie – jak informuje zarząd spółki – odnotowano ok. 32-krotny wzrost przychodów (w 2016 r. – 9,3 mld zł skonsolidowanych), aż 28 razy wzrosło zatrudnienie. Jedną z głównych przyczyn są częste zmiany prawne w zakresie ochrony zdrowia, które powodowały niepokoje inwestorów i wpływały na kurs akcji firmy. 

ak t ualnoś c i

Big Data.

Wiedza za zamkniętymi drzwiami Politycy, naukowcy, instytucje zdrowia publicznego, lekarze i pacjenci – wszyscy cierpią na deficyt informacji. Brak miarodajnych, aktualnych danych utrudnia budowanie adekwatnych do sytuacji na rynku rozwiązań prawnych, spowalnia badania nad nowymi lekami. Powoduje, że pacjenci są diagnozowani dużo wolnej niż teoretycznie pozwala na to współczesna medycyna. Wiedzy nie brakuje, tylko dostęp do niej jest mocno ograniczony.

Podczas Europejskiego Forum Zdrowia w Gastein (4–6 października) zagadnieniu Big Data w ochronie zdrowia poświęcono dużą część programu. O nowych technologiach w kontekście szybszego diagnozowania chorób, polityki na szczeblu UE, edukacji zdrowotnej i chorób rzadkich dyskutowali wspólnie m.in. przedstawiciele organizacji pacjentów, start-upy, liderzy rozwiązań IT, lekarze,

przemysł farmaceutyczny, osoby reprezentujące jednostki naukowe i świadczeniodawców. I choć padło wiele pozytywnych deklaracji, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że tradycyjna ochrona zdrowia dopiero próbuje zrozumieć skomplikowany temat z pogranicza technologii i medycyny. Czas najwyższy, aby e-zdrowie i medycyna zaczęły się wzajemnie przenikać, tworząc jedną całość.

Wycisnąć korzyści z danych Jak przyznaje Martin Seychell, technologie informacyjne to jeden z najważniejszych priorytetów europejskiej polityki zdrowotnej. – W czasach powszechnej cyfryzacji, ludzie są mobilniejsi niż informacje – przyznaje Dyrektor Wydziału Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności w Komisji Europejskiej. To paradoks biorąc pod uwagę, jaki postęp dokonał się na przestrzeni ostatnich lat w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych. Jednak z drugiej strony to efekt pozostawienia innowacji w obszarze e-zdrowia samym sobie. Bez wsparcia i wizji na poziomie politycznym, określenia ram dla bezpiecznej wymiany danych oraz interoperacyjności systemów, korzyści z technologii będą mocno ograniczone – dodaje ekspert. Od lat rozmawiamy o medycynie personalizo-

OSOZ Polska 9/2017

11

ak t ualnoś c i

wanej czy ochronie zdrowia skupionej na potrzebach pacjenta. W końcu – dzięki digitalizacji – mamy okazję przekuć teoretyczne założenia w realne inicjatywy. Prawdą jest jednak, że nikt nie posiada monopolu na wiedzę oraz pomysły – współpraca pomiędzy różnymi instytucjami na poziomie krajowym i transeuropejskim może okazać się kluczowa dla postępów na tym polu. Tak samo jak zagwarantowanie podstawowych praw i regulacji w dostępie do danych. – Praca w silosach informacyjnych jest niebezpieczna – skonkludował Martin Seychell zwracając uwagę na to, że ochrona zdrowia wymaga bardzo szerokiego spojrzenia, międzysektorowej współpracy i wyjścia poza własne granice kompetencji. A przede wszystkich – interoperacyjności. Dobrym sygnałem jest to, że Komisja Europejska nadała e-zdrowiu priorytetowe znaczenie.

Big Data to nie tylko dane czysto medyczne. To również informacje środowiskowe, socjalne, behawioralne, o relacjach międzyludzkich – sieć czynników mających nieraz większe oddziaływanie na zdrowie człowieka niż interwencje stricte medyczne. Ogrom tych informacji i to, że dotąd pozostawione były na marginesie ochrony zdrowia, stanowi wielkie wyzwanie dla medyków oraz osób zajmującymi się analizą i przetwarzaniem danych. Którym informacjom w przypadku konkretnego pacjenta nadać wyższy priorytet? Jak rozwiązać problem dziur informacyjnych, gdy nadal wiele źródeł pozostaje poza zasięgiem? Kto powinien mieć dostęp do analiz? Gdzie przebiega granica pomiędzy prywatnością a monitoringiem zdrowia? Budowa fundamentów zastosowania Big Data w ochronie zdrowia wymagać będzie też ciężkiej pracy nad wewnętrznymi grzechami sektora: brakiem transparentności, konfliktem interesów różnych uczestników rynku, otwartym mówieniu o sprawach trudnych, jak przykładowo błędach diagnostycznych. Wprowadzenie nowych kart na starych zasadach gry nie spowoduje rewolucji. A tak de facto dzieje się teraz, kiedy informatyzacja służy do zmiany kartotek papierowych na elektroniczne, bez szerokiego spojrzenia na szanse wynikające z nowej formy zapisu danych.

Maciej Surowiec (Microsoft) słusznie zauważył, że rynek i polityka zdrowotna muszą się mocno do siebie zbliżyć.

Zmiany są tak szybkie, że politycy nie nadążają za nimi i w ten sposób rozwią-

12

OSOZ Polska 9/2017

» Digitalizację trzeba wynieść na poziom polityczny.« zania sektorowe pozostają lata za tym, co oferują nowoczesne technologie. Ciekawą koncepcją wsparcia rozwoju Big Data byłoby prawne uregulowanie tzw. dawstwa danych (data donation). Każdy pacjent miałby okazję udostępnić anonimowe dane z elektronicznego konta zdrowia do badań naukowych, analogicznie jak odbywa się to w przypadku biobanków.

Strategie europejskie – rozwiązania narodowe Podobny punkt widzenia w sprawach strategii digitalizacji podziela Ain Aavikso, Sekretarz Generalny ds. e-Usług i Innowacji w estońskim Ministerstwie Spraw Socjalnych. Digitalizację trzeba wynieść na poziom polityczny. W innym przypadku efekt skali z inwestycji w innowacje e-zdrowia będzie daleki od oczekiwań społecznych. – Cyfryzacja dostarcza pacjentom narzędzi zarządzania własnym zdrowiem, jest źródłem medycyny opartej na jakości.

Oddając do rąk pacjentów sprawdzone, dobre rozwiązania, możemy liczyć

na wzrost zaufania do systemu i większe zaangażowanie w profilaktykę na poziomie indywidualnym – dodaje Ain Aavikso. Mówiąc o europejskiej polityce w zakresie zdrowia cyfrowego trzeba wziąć pod uwagę duże różnice w organizacji systemów i rozwiązań prawnych na poziomie krajowym. Do tego obowiązuje zasada, że rozwiązania ochrony zdrowia regulowane są autonomicznie przez członków UE. W kompetencjach Komisji Europejskiej powinno być wytyczanie strategicznych celów, niwelowanie różnic w dostępie do technologii, transgraniczna wymiana danych.

Przełamać bariery Reinhard Riedl z Centrum Społeczeństwa Cyfrowego na Uniwersytecie w Bern mówi wprost: nieostrożne obchodzenie się z danymi jest nieetyczne, ale niekorzystanie z danych jest także nieetyczne. Według eksperta, Big Data jest czynnikiem postępu w wielu obszarach ochrony zdrowia. Do najważniejszych wyzwań w wykorzystaniu dużych zbiorów informacji w zdrowiu pozostaje do-

» W czasach powszechnej cyfryzacji, ludzie są mobilniejsi niż informacje.«

ak t ualnoś c i

stęp do informacji na potrzeby badań i terapii, zrozumienie ryzyk i szans wynikających z big data, współpraca pomiędzy multidyscyplinarnymi zespołami i skuteczne komunikowanie sukcesów w stronę polityków i społeczeństwa ogółem.

– Pacjenci muszą stać się częścią zarządzania danymi – twierdzi z kolei Terje Peetso odpowiedzialna za zagadnienia e-zdrowia i starzenia się w Komisji Europejskiej. Elektroniczne rekordy pacjenta już funkcjonują, ale problemem pozostaje niedostępność danych. W zdrowiu cyfrowym nie chodzi tylko i wyłącznie o ucyfrowienie informacji, ale także przełamanie istniejących barier ich wymiany, zarówno na poziomie lokalnym jak i międzynarodowym. To z kolei wymaga przygotowania ram prawnych i woli politycznej.

Więcej danych nie przekłada się na lepszą wiedzę. Zanim skupimy się na inwestycjach w technologie umożliwiające gromadzenie nowych danych, powinniśmy rozwinąć infrastrukturę i ramy prawne dla wykorzystania już dostępnych informacji. Jak dotąd – zamkniętych w odizolowanych od świata silosach informacyjnych.

Rynek nie czeka na regulacje To sztuczna inteligencja jest dzisiaj dziedziną, z którą najchętniej eksperymentują innowacyjne firmy sektora usług zdrowotnych. Za kilka lat – według prognoz ekspertów – będzie to jeden z najsilniej-

szych trendów. Zmieni diametralnie sposób pracy lekarzy, świadomość pacjentów, sposób diagnozy i leczenia. Czy już dziś myślimy o tym, aby aktywnie przygotować się na rewolucję cyfrową?

Opinie zaprezentowane podczas European Health Forum Gastein świadczą o rosnącej świadomości w tematach Big Data, digitalizacji i sztucznej inteligencji. Pokazują jednak, że poza osobami bezpośrednio zajmującymi się nowymi technologiami, podejście do e-zdrowia cechuje wyrozumiałość przy braku pełnego zrozumienia, rodzaj sceptycznej akceptacji. Big Data to gorący temat, nie wszyscy wiedzą (czytaj: politycy, decydenci w ochronie zdrowia), jak do niego podejść. Nie brakuje przeciwników od lat wysuwających te same argumenty bezpieczeństwa danych czy technizacji ochrony zdrowia. Ich wartość dawno się zdewaluowała i nie mogą być w żadnym stopniu hamulcem dla innowacji.

Wszystkie oficjalne i kuluarowe dyskusje podczas European Health Forum Gastein można podsumować w kilku tezach i postulatach: – Big Data i e-zdrowie wymagają sprzyjającego ekosystemu (legislacyjnego).

Inaczej rynek będzie rósł według własnych, czasami chaotycznych zasad.

– Technologie potrzebują zaufania i zrozumienia ze strony lekarzy – celem digitalizacji nie jest wprowadzanie innowacji dla sztuki samej w sobie, ale skuteczniejsza profilaktyka i leczenie,

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 18 000 egzemplarzy

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Karima Bourquard, Olga Grudniak, Grzegorz Kardas, Oskar Kiwic, Jacek Kopel, Marzena Kowalska Charles Parisot, Stéphane Spahni, Karolina Szuścik, Jakub Wysocki.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

lepiej zorganizowany i sprawniej działający sektor zdrowia.

– Konieczny jest dialog pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku, zwłaszcza na linii polityka – rynek.

– Bez interoperacyjności systemów i danych rozmowy o Big Data pozostaną teoretycznymi dywagacjami.

– Zamiast szukać nowych informacji, wykorzystajmy dobrze te, które już gromadzimy, ale do których nie mamy dostępu.

– Aby nadać rozwojowi digitalizacji pożądany kierunek, potrzebujemy nowego spojrzenia na refundację usług medycznych, reformy systemu ubezpieczeń zdrowotnych, nowego porządku usług, komunikacji, wymiany danych.

Inaczej cała rewolucja ograniczy się do zamiany papieru w zapis zero-jedynkowy.

– Dyskusje na temat e-zdrowia trzeba wynieść poza specjalistyczne spotkania, nadając im taki sam priorytet jak zagadnieniom z dziedziny zdrowia publicznego, czy polityki lekowej. Zdrowie cyfrowe spina bowiem wszystkie zagadnienia.

– Cyfryzacja zdrowia – z określeniem długofalowej strategii – musi stać się priorytetem. I to na szczeblu Unii Europejskiej – dane nie znają granic.

W Big Data korzyści rosną wraz ze skalą gromadzenia i przetwarzania danych. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, szczegółowe raporty specjalne. Poznaj dokładnie rynek ochrony zdrowia i farmacji dzięki autorskim analizom statystycznym.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 9/2017

13

ak t ualnoś c i

radar epidemiologiczny (listopad 2017)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (listopad)

TREND W STOSUNKU DO października

Dolnośląskie

1 596

Kujawsko-pomorskie

1 024

Lubelskie

1 121

Lubuskie

1 272

Łódzkie

1 296

Małopolskie

1 336

Mazowieckie

1 756

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

77%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Wielkopolskie

1 213

Zachodniopomorskie

1 313

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (listopad)

TREND W STOSUNKU DO października

Dolnośląskie

6 234

Kujawsko-pomorskie

4 832

Lubelskie

4 930

Lubuskie

5 700

Łódzkie

5 122

Małopolskie

6 019

Mazowieckie

7 016

Opolskie

4 432

Podkarpackie

5 483

Podlaskie

5 557

Pomorskie

5 568

Śląskie

5 217

Świętokrzyskie

4 103

Warmińsko-mazurskie

4 512

Wielkopolskie

5 376

Zachodniopomorskie

5 476

               

Opolskie

955

Podkarpackie

2 858

Podlaskie

1 212

Pomorskie

1 470

Śląskie

1 377

Świętokrzyskie

1 080

Warmińsko-mazurskie

980

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

14

OSOZ Polska 9/2017

68%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Innowa c je

Aplikacje zdrowotne

SweetPregna

CanCell Cancer

My Trainer Dasi

Ciąża z cukrzycą dotyczy ok. 28 tys. kobiet w Polsce (dane za rok 2015). SweetPregna na podstawie masy ciała sprzed ciąży, wzrostu oraz wieku ciąży ustala zapotrzebowanie kaloryczne, pomaga zdrowo się odżywiać oraz prawidłowo kontrolować glikemię. Aplikacja podpowiada również, jak powinna wyglądać zbilansowana dieta, czego kobieta nie powinna jeść, aby nie podnosić poziomu cukru we krwi. Ułatwia komponowanie posiłków, notowanie pomiarów z glukometru.

Zbiorcze podsumowanie zebranych danych można przekazać lekarzowi. Aplikacja powstała na zlecenie NFZ.

CanCell Cancer to kolejna aplikacja mobilna Narodowego Funduszu Zdrowia skierowana do osób zdrowych, które poprzez codzienne podejmowanie decyzji prozdrowotnych chcą zapobiegać chorobom nowotworowym. Na początek użytkownik wykonuje tzw. ocenę zdrowia – na podstawie krótkiej ankiety aplikacja oblicza ryzyko zachorowania.

Następnie – dzięki praktycznym wskazówkom i wbudowanym narzędziom – pomaga zmienić tryb życia, w tym m.in. zdrowo się odżywiać, rzucić palenie, być bardziej aktywnym fizycznie. Wszystko w prostej i przejrzystej formie.

Spersonalizowany program ćwiczeń odchudzających. Na podstawie analizy BMI oraz rodzaju figury, aplikacja pomaga dobrać odpowiedni trening, wyznaczyć sobie cele (np. ogólne zrzucenie wagi, pozbycie się brzuszka itd.) oraz horyzont czasowy. Ćwiczenia dokładnie zilustrowano, dzięki czemu ich wykonywanie jest bardzo proste. Użytkownik określa z góry, ile czasu dziennie może poświęcić na zrzucanie zbędnych kilogramów. Aby nie stracić motywacji, efekty ćwiczeń prezentowane są na wykresach. Wadą jest nieuwzględnienie diety jako czynnika odchudzania się.

Android | PL Bezpłatna

Android | PL Bezpłatna

Android | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 9/2017

15

Innowa c je

Nowości / wynalazki

DANE BEZ GRANIC Inteligentne zegarki, opaski, sensory – rynek zalewa fala miniaturowych urządzeń gromadzących dane w czasie rzeczywistym. Pozwalają one nieustannie monitorować stan zdrowia i przewidywać jego rozwój. Na drodze dalszej ekspansji technologii „wearables” stoi jednak duża bariera – transmisja informacji z czujnika do komputera centralnego. Dotychczas istniejące standardy, jak bluetooth albo Wi-Fi wymagają stosunkowo mocnych źródeł energii. Takich – w przypadku małych sensorów – nadal brakuje. Naukowcy z Uniwersytetu w Waszyngtonie znaleźli rozwiązanie. Ich wynalazek bazuje na technologii zwanej „LoRa” (ang. „long range”, daleki zasięg). Podobnie jak w przypadku Wi-Fi, pozwala ona na porozumiewanie się urządzeń między sobą z wykorzystaniem fal radiowych. Jednak w przeciwieństwie do Wi-Fi, LoRa nie jest blokowana przez przeszkody, jak np. ściany. A to dzięki zastosowaniu fal o bardzo niskiej częstotliwości (900 MHz zamiast 2,4GHz jak w przypadku Wi-Fi). Specjalna metoda modulowania powoduje, że układy scalone generujące fale wymagają niewielkich źródeł energii – zwykła bateria zegarkowa wystarczy na 10 lat pracy. Koszt produkcji układu scalonego nie powinien przekroczyć 20 centów. Wadą jest szybkość transmisji danych na poziomie starych modemów typu dial-up. Nie ogranicza ona jednak zastosowania w sensorach parametrów zdrowia, gdzie zakres przesyłanych danych jest niewielki. Prototyp opaski – sensora pozwolił na komunikację bezprzewodową w obrębie pomieszczenia o powierzchni 1000 mkw.

ZOSTAŃ RATOWNIKIEM Brytyjska Rada Resuscytacji (Resuscitation Council) opracowała grę Lifesaver oddającą z dużą precyzją realia niesienia pierwszej pomocy osobom z nagłym zatrzymaniem krążenia.

Jesteśmy świadkami zasłabnięcia i musimy szybko działać. Tutaj nie ma czasu na wątpliwości. Co robić? Gra dostępna jest na smarfony i tablety (iOS, Android) w kilkunastu wersjach językowych, w tym po polsku. Lifesaver Mobile uczy prawidłowych reakcji – zasad masażu serca i sztucznego oddychania, obsługi defibrylatora, oceny sytuacji, wydawania poleceń. Kilka minut gry może w przyszłości ocalić komuś życie.

16

OSOZ Polska 9/2017

Innowa c je

BLISKO, BLIŻEJ, NAJBLIŻEJ We wrześniu zadebiutował najnowszy mikroskop operacyjny Olympus ORBEYE. System wyposażono w 55-calowy monitor 3K-3D, dzięki któremu chirurdzy mogą w wygodny sposób obserwować wysokiej jakości obraz bezpośrednio na ekranie zamiast w okularze mikroskopu. W ten sposób również pozostali członkowie zespołu operacyjnego mają bieżący wgląd w obraz z wnętrza ciała, mogąc wykonywać różne zadania w tym samym czasie. Ten element poprawia organizację pracy na sali operacyjnej. Użycie technologii cyfrowych pozwoliło zmniejszyć wymiar mikroskopu o 95% w stosunku do konwencjonalnych modeli tego typu.

BANDAŻ NA PRĄD

TATUAŻ JAK SENSOR

Naukowcy z University Nebraska-Lincoln, Harvard Medical School i MTI (Massachusetts Institute of Technology) opracowany inteligentny bandaż wspomagający regenerację tkanki trzy razy szybciej w porównaniu z obecnie stosowanymi.

Składa się on z włókiem przewodzących elektryczność oraz specjalnego hydrożelu zawierającego – w zależności od potrzeby – środek przeciwbólowy, antybiotyk, środek przyspieszający gojenie itd. Mikrokontroler, nie większy od znaczka pocztowego, generuje napięcie elektryczne, które przepływając przez włókna podgrzewa żel i w ten sposób uwalnia zawarte w nim substancje. Bandaż mógłby przyspieszyć m.in. leczenie ran przewlekłych.

Kolejny wynalazek będący efektem współpracy Harvard Medical School oraz Massachusetts Institute of Technology – atrament do tatuaży, który może być zaprogramowany w taki sposób, aby zmieniać kolor w odpowiedzi na zmiany koncentracji poszczególnych biomarkerów. Przykładowo, przy rosnącym poziomie glukozy we krwi tatuaż zmienia kolor z zielonego na brązowy. W porównaniu z tradycyjnymi urządzeniami monitorującymi, tatuaż nie wymaga zasilania. Prototyp został przystosowany do wskazywania poziomu cukru oraz sodu we krwi. Testy przeprowadzono na razie na skórze świńskiej. Tatuaż wymaga dalszych prac i m.in. wynalezienia formuły chroniącej go przez utratą koloru.

OSOZ Polska 9/2017

17

Innowa c je

Tegorocznej konferencji Health 2.0 (rozwiązania e-zdrowia) towarzyszył kongres technologii dla zdrowego snu (SleepTech Summit). Przedstawiamy cztery wybrane rozwiązania.

NIGHTINGALE Inteligentny domowy system snu generujący 15 różnych frekwencji dźwiękowych wspomagających zasypianie.

MUSE

THIM

Osobisty asystent relaksacyjny. Urządzenie mierzy aktywność mózgu i na tej podstawie dobiera odprężające dźwięki.

Pierścień, który mierzy kilka parametrów snu. Wyniki można monitorować w dedykowanej aplikacji mobilnej.

ASTI

Adaptive Sound Technology Inc. Urządzenie odtwarzające relaksujące dźwięki (10 opcji do wyboru, np. deszcz, ocean, pociąg).

Zalety: skalowanie natężenia, brak zapętlenia, możliwość ustawienia czasu i głośności, nie jest potrzebny smartfon (włączony na noc).

Źródło: Washington University, Resuscitation Council UK, University of Nebraska-Lincoln, Olympus, MIT, Health 2.0

18

OSOZ Polska 9/2017

Innowa c je

Laboratorium technologii

Internet, szczepienia i relatywizm naukowy Wraz z popularyzacją Internetu miała się rozpocząć era równego dostępu do informacji, znoszenia monopolu na wiedzę – współczesna wersja epoki oświecenia. Dziś w mediach społecznościowych każdy może nieskrępowanie wyrazić swoją opinię, docierając z komunikatem do tysięcy, milionów obcych osób. Tak zwana demokratyzacja w komunikacji wniosła wiele dobrego do ochrony zdrowia, podnosząc edukację zdrowotną, umożliwiając pacjentom tworzenie grup wsparcia, wzmacniając ich zaangażowanie. W cieniu korzyści szybko zaczęły wyrastać zagrożenia, a jednym z najlepszych przykładów są tzw. ruchy antyszczepionkowe.

Alarmujący trend Według ostatnich statystyk Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH, z roku na rok przybywa osób, które świadomie odmawiają szczepienia swoich dzieci. W 2002 roku było to 2,2 tys. odmów, w 2004 roku – 3,5 tys., w 2012 r. – 5,3 tys., w 2013 r. – 7,2 tys., w 2014 roku – 12 361, w 2015 r.

– 16 689. Jednak rekordową liczbę zanotowano w 2016 roku – aż 23 147 odmów szczepień. Wielu ekspertów wiąże alarmujące trendy z rosnącą aktywnością tzw. ruchów antyszcze-

pionkowych, które bez przeszkód i bezkarnie rozwijają się w zakamarkach Internetu, zwłaszcza na portalu Facebook. Wykorzystują one kilka mitów, które mają potwierdzać szkodliwość szczepionek. Najmocniejszym jest ten z 1998 roku, gdy w renomowanym czasopiśmie medycznym Lancet opublikowano artykuł, w którym autor wiązał autyzm dziecka ze szczepieniem MMR (odra – świnka – różyczka). Po długich badaniach okazało się, że dane przytoczone przez Andrew Wakefield’a były nieprawdziwe, a on sam dopuścił się wielu

OSOZ Polska 9/2017

19

Innowa c je

» Żyjemy w czasach, w których panuje relatywizm naukowy posunięty do tego stopnia, że wszystkie opinie uważa się za równie cenne i godne uwagi.«

obowiązkowe szczepienia, już nie tylko dla dzieci. Teraz każdy Polak będzie na celowniku inspekcji sanitarnej, gdy zostaną wprowadzone przymusowe „szczepienia interwencyjne”, np. na katar, jeśli firma farmaceutyczna będzie chciała wcisnąć obywatelom kolejną nieskuteczną i niebezpieczną szczepionkę, która zalega jej w magazynach, nakręcając agresywny marketing w mediach.” Tego typu ton nie jest rzadkością na stronie organizacji.

Nauka kontra teorie spiskowe nadużyć. Jednak mit dowodów naukowych przetrwał. Bazując na nich skrzyknęła się grupa osób postulująca, aby uwolnić dzieci od szczepień. Andew Wakefield stał się męczennikiem ruchów antyszczepionkowych. Od tego momentu zaczęły one szybko rosnąć w siłę rozpowszechniając teorie spiskowe, manipulując danymi, przytaczając listę substancji zawartych w szczepionkach, które miałyby być szkodliwe dla dziecka.

Skończyły się czasy, gdy ruchy antyszczepionkowe były fanaberią i modą, którą można było bagatelizować. Jak pokazują ostatnie badania, za nieoczekiwaną inwazję odry stoją właśnie ruchy antyszczepionkowe. Grozi nam powrót chorób zakaźnych, które w Europie dawno uznano za pokonane. W efekcie może nawet dojść do wybuchu tzw. miniepidemii. Te pojawiają się w krajach, gdzie poziom wyszczepienia ludności spada poniżej 90%. Warto wspomnieć, że odra jest jedną z głównych przyczyn śmierci małych dzieci na świecie. W 2015 roku zmarło na nią 134 200 osób. Dla porównania, w 1980 roku – zanim wprowadzono zakrojony na szeroką skalę program szczepień przeciwko odrze – co roku umierało 2 600 000 osób. Według WHO, w latach 2000–2015 udało się zapobiec 20 300 000 zgonów, właśnie dzięki szczepieniom.

Alternatywne fakty Jednym z największych ruchów antyszczepionkowych w Polsce (choć i tak dużo słabszym niż te znane z USA i Europy Zachodniej), bardzo aktywnie działającym na Facebooku, jest Ogólnopolskie Stowarzyszenie Wiedzy o Szczepieniach STOP NOP. Wystarczy przejrzeć kilka wpisów, aby przekonać się, że nie chodzi – jak deklaruje STOP NOP – o szerzenie wiedzy o szczepieniach, ale negację ich skuteczności. O sobie piszą w następujący sposób: „My, rodzice dzieci, które doświadczyły powikłań poszczepiennych oraz wszystkie osoby, które mają na względzie ich dobro, w celu ich ochrony, apelujemy o podjęcie uchwały o potrzebie stworzenia indywidualnego programu szczepień oraz szerokiej debaty na temat obecnego i ciągle poszerzanego kalendarza szczepień. […]”. Ruch ma prawie 94 000 fanów. Zadaliśmy pytanie administratorom strony, dlaczego STOP NOP podważa zasadność szczepień. W odpowiedzi otrzymaliśmy krótką odpowiedź: „Obowiązek szczepień po pierwsze nie ma sensu, co potwierdza badanie (red.: tutaj link do artykułu o braku korelacji pomiędzy obowiązkiem szczepień a liczbą szczepionych dzieci). Powoduje, że wszelka krytyka obecnego systemu jest odbierana jako postawa antyszczepionkowa.”

Jednak ta odpowiedź jest o wiele łagodniejsza niż większość publikowanych na stronie wpisów i komentarzy. Jeden z nich (6 października) odnosi się do projektu ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych. Ma on wprowadzić m.in uruchomienie obowiązkowych szczepień interwencyjnych („akcyjnych)” dotyczących wszystkich osób, u których występuje zwiększone ryzyko wystąpienia choroby zakaźnej.

Stowarzyszenie STOP NOP tak skomentowało plany: „Ideą są

20

OSOZ Polska 9/2017

Do osób, które z taką retoryką zdecydowanie walczą, zalicza się m.in. Główny Inspektor Sanitarny Marek Posobkiewicz.

W badaniu przeprowadzonym przez GIS, 28% ankietowanych przyznało, że powodem, dla którego nie chcą poddać się szczepieniom, jest wpływ ruchów antyszczepionkowych. Ministra Posobkiewicza zapytaliśmy, jak funkcjonują ruchy antyszczepionkowe i jak można z nimi walczyć. Zaznaczając na wstępie, że rozwijają się one nie tylko w sieciach społecznościowych, podkreślał: – W stosunku do całej populacji ciągle jest to dość oryginalne dziwactwo, ale niestety coraz bardziej modne. Żyjemy w czasach, w których panuje relatywizm naukowy posunięty do tego stopnia, że wszystkie opinie uważa się za równie cenne i godne uwagi. Na tym właśnie bazują aktywiści tych ruchów.

Główny Inspektor Sanitarny dodaje, że Internet zalewany jest tworzonymi przez nich informacjami, których nie można nazwać inaczej niż „fake news-y”. W pierwszej kolejności trzeba obnażać ich fałsz i to powinno być zadaniem każdego, kto używa Internetu. Dalej powinny iść akcje informacyjne i kampanie społeczne na temat szczepień ochronnych trafiające do szerokiego grona odbiorców, podane w przystępnej formie. – Trzeba pokazywać, że miliony dzieci są szczepione i właśnie dzięki temu są zdrowe. Być może przyszedł czas, by nie unikać również form drastycznych, fotografii i opisów powikłań po chorobach zakaźnych. Ważne są również takie akcje, jak ostatnio z udziałem ministra Konstantego Radziwiłła i marszałka Stanisława Karczewskiego (ja zaszczepiłem się wcześniej), bo przykład jest zawsze lepszy niż wykład – kontynuuje ekspert. Jak dodaje, poza działaniami w sieci ważne jest utrzymanie możliwości egzekucji administracyjnej. Ciekawym pomysłem byłoby wprowadzenie w ramach podyplomowego szkolenia lekarzy ćwiczeń, jak rozmawiać z pacjentem, który „wie lepiej”. Pozwoliłoby to skuteczniej tłumaczyć, że rodzice powinni kierować się dobrem własnych dzieci, a nie własnych przekonań.

Odpowiedzią na działalność ruchów antyszczepionkowych są ruchy anty-antyszczepionkowe. Posługują się faktami naukowymi, wiedzą medyczną, statystykami, opiniami autorytetów ochrony zdrowia, punktują przeciwników nauką. Jednym z nich jest stopSTOPNOP – Punktujemy Antyszczepionkowców (26 000 osób obserwujących na Facebooku). Nazwa sugeruje bezpośrednie obalanie mitów rozpowszechnianych przez Stowarzyszenie STOP NOP. Jak piszą, przy wyborze opieki medycznej dla dziecka, należy kierować się najlepszą możliwą wiedzą, a nie teoriami spiskowymi czy plotkami. Przy podejmowaniu tych decyzji rodzice powinni znać skutki nie tylko dla

» Jeden z najsilniejszych ruchów antyszczepionkowych w Polsce ma na Facebooku prawie 94 000 fanów.«

Innowa c je

nich samych i ich dziecka, ale dla społeczności, w której żyją – dla rodziny, przyjaciół, sąsiadów, kolegów ze szkoły. Na stronie internetowej stopSTOPNOP zamieszczono komiks informujący, dlaczego szczepienia są ważne i jak działają ruchy antyszczepionkowe. To jednak nie wystarcza, aby przekonać przeciwników – temperatura dyskusji prowadzonych na Facebooku sięga nieraz zenitu, a antyszczepionkowcy bardzo sprawnie posługują się emocjami, kreując alternatywną wiedzę naukową.

Komiks na stronie stopstopnop.pl pokazuje mechanizm działania ruchów antyszczepionkowych, obnaża mity wykorzystywane dla szerzenia nieprawdziwych informacji.

Inicjatywa powstała w odpowiedzi na jeden z ruchów negujących obowiązkowe szczepienia ochronne.

Nie ma recepty Zakazać działalności ruchom antyszczepionkowym jako organizacjom zagrażającym zdrowiu publicznemu? Zaostrzyć przepisy dotyczące szczepień ochronnych? Można się domyślać, że takie decyzje byłyby tylko wodą na młyn przeciwników szczepionek. Zamiast zakazów, ochrona zdrowia potrzebuje nowych metod komunikacji z pacjentem, lepszej promocji profilaktyki, nowoczesnych form dystrybucji informacji (Internet). Z ruchami antyszczepionkowymi można walczyć jedynie wiedzą oraz transparentnością, której często brakuje medycynie i farmacji.

Bez nich śmiertelnie niebezpieczny populizm może przybrać rozmiary epidemii – w przenośni i dosłownie. 

OSOZ Polska 9/2017

21

Globalna perspektywa zdrowia Jak pokazują statystyki, najbliższe lata oznaczają nieustanny wzrost kosztów usług zdrowotnych.

Stabilne systemy ochrony zdrowia potrzebują innowacyjnych rozwiązań technologicznych i reformy modeli świadczenia usług. E-zdrowie przywraca centralną rolę profilaktyce i opiece personalizowanej, big data dostarcza danych do badań nad nowymi lekami, elektroniczne konta pacjentów racjonalizują proces opieki.

Ochrona zdrowia sięga do nowych metod leczenia, diagnozy oraz edukacji pacjentów.

Skumulowany roczny wskaźnik zmiany 7,70

gospodarka w okresie przejściowym

8,29 4,81

Europa Zachodnia

5,14

Ameryka łacińska

(0,7%)

2,81

Ameryka Północna

Azja i Australazja

(0,7%)

2,91

(0,3%)

2,01 2,09

(0,4%)

2,12 2,05

(0,3%) 2020 2010

Liczba szpitali w poszczególnych regionach w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Porównanie lat 2010 i 2020.

Sekwencjonowanie nowej generacji, dzięki któremu możliwe będzie opracowanie skuteczniejszych testów medycznych, szybka diagnoza i precyzyjny dobór leku dla pacjenta.

Kliniki „detaliczne” świadczące usługi w miejscu zamieszkania, po niskich kosztach, w dogodny sposób.

Telezdrowie oferujące dogodny sposób świadczenia usług na odległość, poprawiające dostęp do usług medycznych, wzmacniające samoopiekę.

22

OSOZ Polska 9/2017

Druk 3D wprowadzający indywidualizację w produktach medycznych, jak np. personalizowane protezy.

Ochrona zdrowia będzie wypychana z drogich szpitali do tańszej podstawowej opieki zdrowotnej i domu pacjenta.

Na ten trend najsilniej wpłyną nowoczesne terapie lekowe oraz technologie informacyjno- -komunikacyjne: telemedycyna, teleopieka, zdalny monitoring.

W Europie zachodniej liczba szpitali w latach 2010–2020 spadać będzie o 0,7% rocznie.

Immunoterapia, czyli leki pobudzające system odpornościowy do walki z chorobą.

Wiąże się z nimi duże nadzieje w walce z rakiem.

10 TECHNOLOGII DLA LEPSZEGO ZDROWIA

Biosensory i trackery pozwalają monitorować coraz więcej parametrów zdrowia, szybciej wykrywać rozwój choroby i interweniować na wczesnym etapie.

Media społecznościowe.

Informacje o stylu życia pacjentów i zachowaniach mogą być pomocne w precyzyjnym śledzeniu trendów zdrowotnych.

Systemy sztucznej inteligencji przetwarzające dane z dużą większą szybkością niż człowiek.

Zastosowanie: precyzyjna profilaktyka i leczenie.

Diagnostyka w miejscu świadczenia usług. Miniaturyzacja urządzeń laboratoryjnych pozwala wykonywać badania w gabinecie lekarza, w domu, w karetce pogotowia.

Rzeczywistość wirtualna (VR) sprawdzi się przykładowo w leczeniu lęków, fobii, dolegliwościach psychicznych, łagodzeniu bólu, symulacji operacji i edukacji medycznej.

Innowa c je

Wydatki na zdrowie liczone jako % Produktu Krajowego Brutto (PKB) powinny wolno rosnąć – z szacowanych 10,4% w 2015 roku do 10,5% w 2020 roku. Wydatki państwa na zdrowie będą szybciej rosły w krajach o niskich dochodach w porównaniu z pozostałymi grupami.

Choroby niezakaźne rosną w siłę w wyniku m.in. szybkiej urbanizacji, siedzącego trybu życia, zmian w diecie i rosnącego odsetka osób otyłych.

Do 2020 roku, 50% wydatków na zdrowie – około 4 biliona $ – będzie przeznaczane na trzy wiodące przyczyny zgonów: choroby układu krążenia, nowotwory, choroby układu oddechowego.

W okresie od 2015 do 2020 roku występowanie demencji nasili się w każdym regonie świata. Według prognoz, w 2015 roku na demencję chorować będzie 46,8 miliona osób. Ta liczba będzie się prawdopodobnie podwajała co 20 lat, osiągając 74,7 miliona w 2030 roku i 131,5 miliona w 2050 roku.

Według prognoz, do 2020 roku globalne wydatki na ochronę zdrowia osiągną 8,7 biliona $ – z 7 bilionów w 2015 roku. Wzrost napędzać będą rosnące koszty leczenia w powiązaniu z rosnącymi kosztami laboratoryjnymi i wydłużającą się średnią długością życia.

Spodziewana długość życia do 2020 roku wzrośnie o 1 rok, co spowoduje wzrost odsetka osób w wieku 65+ o 8%, z 559 milionów w 2015 roku do 604 milionów w 2020 roku.

Najwięcej osób z cukrzycą żyje w Chinach i Indiach, odpowiednio 110 milionów i 69 milionów. Globalnie liczba wzrośnie z obecnych 415 milionów do 642 milionów w 2040 roku.

Choroby zakaźne nadal dziesiątkują społeczeństwa na całym świecie. HIV-AIDS zarażonych jest 36,9 miliona osób na świecie, z czego 70% z nich żyje w obszarze Afryki Subsaharyjskiej. Największym zagrożeniem w Ameryce Łacińskiej jest wirus Zika wywołujący mikrocefalię.

Źródło: 2017 health care outlook. Making progress against persistent challenges, Deloitte.

OSOZ Polska 9/2017

23

R a p o rt

Jak kultura organizacji wspiera innowacyjność w ochronie zdrowia?

Cyfryzacja sprawia, że na naszych oczach zachodzą zmiany, o których jeszcze nie tak dawno pisano w literaturze science fiction. Ale technologia bez odpowiedniej społecznej tkanki i swoistego ekosystemu może rozczarować. Jak tego uniknąć?

Marzena Kowalska komuniko.pl

Jutro zaczyna się dziś Cyfrowy wir wciąga coraz więcej dziedzin naszego życia. Już widać, że jedni w tym wirze giną, inni dzięki niemu wypływają na szerokie wody. Nawet silni gracze słabną. Pojawiają się nowi. Nadchodzi zmierzch niektórych zawodów, funkcji, organizacji. Dotychczasowe

24

OSOZ Polska 9/2017

metody zarządzania przechodzą do lamusa. Nowe z trudem przebijają strefę komfortu wielu obecnych liderów i jeszcze nie zyskały „prawa obywatelstwa”.

Tymczasem nie trzeba przekonywać, że sama technologia to za mało, by osiągnąć sukces. Z tego punktu widzenia warto przyjrzeć się szansom i zagrożeniom, przed jakimi stoi ochrona zdrowia, bo wprawdzie jest ona jeszcze poza epicentrum cyfrowej rewolucji, ale zmiany do-

konują się tak szybko, że warto już teraz działać, by przyszłość nie zaskoczyła.

Poza sporem jest pogląd, że ta dziedzina wymaga innowacyjnego podejścia. Możliwości finansowania, czy to ze środków publicznych czy prywatnych, są ograniczone. Nie wystarczają one na pokrycie rosnących kosztów świadczenia usług, m.in. związanych z demografią (starzejące się społeczeństwo), kosztownymi technologiami, rosnącymi oczeki-

R a p o rt

waniami społecznymi co do dostępu do opieki medycznej i ambicjami wydłużenia życia w dobrej kondycji. W tej sytuacji ograniczanie wydatków na zdrowie wydaje się mało prawdopodobne. I to nie w tym kierunku zmierzają poszukiwania.

Zwłaszcza, że w skali makro, wręcz globalnej, istnieją ogromne dysproporcje poziomu zaspokojenia potrzeb zdrowotnych, a jako ludzkość nie uporaliśmy się jeszcze z wieloma plagami i zagrożeniami. Jedynym właściwym wyborem wydaje się równoległa – do systematycznego wzrostu nakładów na opiekę zdrowotną w relacji do PKB – racjonalizacja wydatków, zwiększenie efektywności funkcjonowania systemu. Skoro dotyczy to opieki zdrowotnej, bezdyskusyjne jest oczekiwanie, że musi się to dziać z poszanowaniem wymagań wysokiej jakości i skuteczności leczenia.

Jak wynika z najnowszego raportu Deloitte nt. perspektyw rynku opieki zdrowotnej „2017 Global Health Care Outlook. Making progress against persistent challenges”, duże możliwości zwiększenia skuteczności leczenia i jednocześnie racjonalizacji kosztów tkwią w takich obszarach, jak wykorzystanie innowacji w procesach leczenia, monitorowaniu i profilaktyce, w zastosowaniu robotów medycznych (zwłaszcza w chirurgii), drukarek 3D, implantacji.

Sprzymierzeńcami innowacji są też rosnące możliwości analityczne związane z wykorzystaniem dużych zbiorów danych (Big Data). Nowe rozwiązania telemedyczne pozwalają łagodzić problemy z dostępnością opieki dla pacjenta.

Pomagają również w procesie leczenia, a dostawcom usług medycznych pozwalają efektywniej zarządzać usługami i koordynować je. Dzięki cyfryzacji możliwe jest wprowadzanie rozwiązań wzbogacających relacje z klientami, kształtowanie pozytywnych doświadczeń i wpływanie na pogłębianie ich lojalności.

Jak odnotowano w innym raporcie Deloitte z 2016 r. pt. „Survey of US Health Care Customers”, w USA wśród korzystających z usług opieki zdrowotnej rośnie zainteresowanie stosowaniem nowych technologii. Według badania, 58 proc. recept zamówiono dzięki mobilnym aplikacjom, 40 proc. opiekunów chętnie korzystałoby z aplikacji monitorujących przemieszczanie się i ruch podopiecznych. 32 proc. osób z drobniejszymi ranami, a 49 proc. pacjentów po zabiegach chirurgicznych jest zainteresowanych wykorzystaniem telemedycyny.

Faktem jednak jest, że potencjalni użyt-

kownicy zdalnej opieki wciąż są wobec niej sceptyczni i nadal wyżej cenią jakość opieki sprawowanej przez człowieka. Badani wykazywali duże zainteresowanie wykorzystaniem w opiece zdrowotnej robotów czy dronów (40 proc. w odniesieniu do chorób przewlekłych, w diagnostyce laboratoryjnej – 38 proc., w opiece domowej – 35 proc.).

Trudno przecenić możliwości, jakie stwarzają zasoby określane terminem Big Data. Mogą one znacząco wpłynąć na przyspieszenie prac nad nowymi lekami, umożliwiają też szybsze powiadamianie w sytuacji komplikacji. Zaawansowane możliwości gromadzenia, przetwarzania i analizowania danych coraz bardziej poszerzają pole stosowania medycyny personalizowanej. Internet rzeczy, a precyzyjniej w odniesieniu do opieki zdrowotnej tzw. Medical Internet of Things (MIoT), oraz tzw. urządzenia „ubieralne” (wearables), to kolejny obszar zastosowania technologii cyfrowej w opiece zdrowotnej, który porusza wyobraźnię, ale też może przynosić konkretne korzyści w profilaktyce czy rehabilitacji.

Jak zauważają autorzy raportu, korzyści z zastosowania nowych technologii w zdrowiu rosną, jeśli systemy są w pełni zintegrowane. Niejednokrotnie jednak tak się nie dzieje – ze szkodą dla efektywności wdrożeń. Eksperci zwracają również uwagę, że wykorzystanie pełnych możliwości analitycznych w pracy na dużych zbiorach danych stanowi klucz do zasobów wiedzy jeszcze do niedawna nieosiągalnych. To źródło wartości dodanych ważnych dla opieki zdrowotnej, a w końcu – kolejnych innowacji, na przykład pozwalających na racjonalizację kosztów.

Wiedzieć więcej Wykorzystanie coraz bogatszych zasobów zintegrowanych systemów informatycznych poszerza potencjał dostępnej informacji zarządczej, zarówno po stronie świadczeniodawcy jak i płatnika. Stwarza więc możliwość zwiększania efektywności kosztowej oraz analizy, a w ślad za tym – poprawy monitoringu i jakości leczenia. Jest to cenne narzędzie sprzyjające zwiększeniu efektywności operacyjnej, w tym optymalizacji procesów stosownie do potrzeb opartych na evidence based medicine.

Wiąże się z tym możliwość bardziej zobiektywizowanego zarządzania kadrami, określania potrzeb szkoleniowych, kształtowania efektywnych modeli za-

rządzania sprzyjających efektywności, a także większe bezpieczeństwo pacjentów i personelu. Na te procesy coraz szerszego wykorzystania informatyki nakładają się zjawiska związane z konsolidacją na rynku świadczeniodawców, płatników, dostawców sprzętu czy firm farmaceutycznych.

Ze względu na rozwój technologii mobilnych, MIoT oraz telemedycyny rośnie rola pacjentów w procesie leczenia, stopniowo zmniejsza się dysproporcja informacyjna między świadczeniodawcą a pacjentem. Pacjent staje się coraz bardziej świadomy swoich praw i z większą stanowczością potrafi je egzekwować. Ma on większy – niż jeszcze dekadę temu – dostęp do informacji, konsultacji, weryfikacji, konfrontacji opinii. Choć nie zawsze ma to same plusy ze względu na niekiedy dyskusyjną jakość informacji i niewiarygodność ich źródeł. Mimo to zmniejsza się asymetria informacyjna pomiędzy pacjentem a świadczeniodawcą i płatnikiem. Pacjenci są też lepiej wyedukowani, również jako konsumenci, stają się bardziej stanowczy w dochodzeniu swoich praw. Wykorzystują siłę mediów społecznościowych, w których szybko dzielą się opiniami. Pacjent jest więc coraz mniej bezbronny w relacji z organizacjami ochrony zdrowia.

W opiece zdrowotnej oswoiliśmy się już z perspektywą szerszego wykorzystania telemedycyny, zwłaszcza w chorobach przewlekłych, dzięki możliwościom monitorowania stanu zdrowia, zapewnieniu dostępności i bieżącej kontroli, przełamywaniu wielorakich barier dostępu do opieki, w tym np. lokalizacyjnych, finansowych, braku personelu medycznego itp. Telemedycyna daje większe poczucie bezpieczeństwa, zarówno pacjenta jak i samego personelu medycznego. Umożliwia obniżenie kosztów, na przykład za sprawą zdalnej obsługi prostszych przypadków lub zapewnienia kontynuacji leczenia dzięki internetowi i urządzeniom mobilnym.

Sprzymierzeńcami tych procesów są m.in.: szybkie rozpowszechnienie urządzeń mobilnych, rozwój i popularyzacja różnego rodzaju aplikacji, ogromny potencjał, jaki oferują rozwiązania w chmurze związane z gromadzeniem i dostępem do danych. Do tego dochodzą wielkie nadzieje wiązane z blockchain (tzw. łańcuch bloków), zwłaszcza w odniesieniu do obniżki kosztów administracyjno-kontrolnych i przeznaczeniem uwolnionych środków na leczenie. Również obiecująco brzmią przewidywania, że

OSOZ Polska 9/2017

25

R a p o rt

wykorzystanie łańcucha bloków zwiększy bezpieczeństwo i obniży koszty przechowywania danych.

Sztuczna inteligencja i Big Data to terminy, które jeszcze niedawno brzmiały bardzo tajemniczo i kojarzyły się z artystyczną kreacją. Tymczasem w wielu dziedzinach (zwłaszcza bardziej zaawansowanych we wprowadzaniu rozwiązań cyfrowych) dają ogromne możliwości rozwoju relacji z klientem, a więc segmentacji i profilowania ofert, przewidywania i kształtowania potrzeb, pogłębiania lojalności, zwiększania retencji. Wymienione doświadczenia marketingowe mogą być przeniesione na obszar sektora medycznego, również w zakresie profilaktyki. W obszarze zarządzania operacyjnego otwiera się pole do zwiększania efektywności kosztowej w powiązaniu ze skutecznością i jakością leczenia. Z kolei dzięki dostępowi do dużych zbiorów danych, poszerzają się perspektywy związane z przyspieszeniem badań naukowych. Te zjawiska stawiają przed ochroną zdrowia duże wyzwania, a dokładniej przed osobami mającymi wpływ na jej kształt obecny i przyszły.

Spojrzeć w oko cyklonu Zmiany obejmują wszystkich interesariuszy na rynku opieki zdrowotnej. Coraz częściej prowadzi to do weryfikacji modelu biznesowego. Ciekawych przykładów dostarcza opublikowane w listopadzie 2016 r. opracowanie McKinsey & Company pt.” Healthcare Systems and Services Practice”, odnoszące się do zmian w amerykańskiej ochronie zdrowia. Pamiętając o specyfice i odrębnościach tego systemu, warto zwrócić uwagę, że w poszukiwaniu sposobów na zwiększenie efektywności kosztowej i terapeutycznej amerykańscy świadczeniodawcy decydują się na zmiany modeli biznesowych, struktur zarządczych, sprzedażowych i administracyjnych, coraz częstsze zawieranie porozumień partnerskich, które – zarówno w lecznictwie szpitalnym jak i ambulatoryjnym – pozwalają lepiej zarządzać kosztami prowadzenia działalności, z uwzględnieniem wymagań związanych z ryzykiem oraz wartością dla klienta. Procesy te z jednej strony są stymulowane przez wymogi efektywności ekonomicznej potęgowane przez stale rosnące koszty prowadzenia działalności oraz zwiększający się popyt, z drugiej zaś strony, narzędzia informatyczne i cyfrowa rewolucja dostarczają nowych sposobów i możliwości gromadzenia, przetwarzania i wszechstronnego

26

OSOZ Polska 9/2017

» Korzyści z zastosowania nowych technologii w zdrowiu rosną, jeśli systemy są w pełni zintegrowane.«

analizowania danych. Pozwala to podejmować bardziej odważne decyzje, prowadzić pogłębione symulacje, czy też częściej decydować się na rozwiązania pilotażowe, stwarzające bufor bezpieczeństwa dla organizacji.

Autorzy raportu Global Center for Digital Business Transformation opublikowanego w czerwcu 2017 r. pod znamiennym tytułem „Life in the digital vortex.

The State of Digital Disruption: 2017” („Życie w cyfrowym wirze. Stan cyfrowego niepokoju: 2017”) zwracają uwagę, że opieka zdrowotna jeszcze nie znalazła się w oku cyfrowego cyklonu. Najszybciej trafiły do niego takie branże, jak media i rozrywka. Lada moment wchłonie wyroby przemysłowe, handel, usługi finansowe i telekomunikację. Największa odległość od cyfrowego trendu dzieli towary konsumpcyjne, edukację, usługi profesjonalne, turystykę, produkcję, transport i logistykę oraz rynek nieruchomości. Przedostatnia na liście obserwowanych branż jest opieka zdrowotna i farmacja, a ranking zamyka branża energetyczna i usługi komunalne. 636 osób uczestniczących w badaniu (liderzy biznesu reprezentujący 14 branż z 44 krajów) oceniało skalę zaangażowania swoich firm w procesy digitalizacji, biorąc pod uwagę nakłady inwestycyjne, przewidywany czas i skalę zmian związanych z cyfryzacją, a także siłę barier ograniczających dostosowanie do cyfryzacji. Opieka zdrowotna wprawdzie jest na dalszej pozycji w rankingu cyfrowych przemian, ale w skali światowej odczuwa presję pod wpływem sygnałów docierających z innych obszarów.

O zakresie i tempie zachodzących zmian świadczy fakt, że podczas badania Global Center przeprowadzonego w 2015 r., 45 proc. respondentów z poziomu zarządów nie uważało cyfrowych zawirowań za zagadnienie wymagające szczególnej uwagi najwyższych władz

firmy. W 2017 r. taką opinię wyraziło już tylko 17 proc. respondentów. Porównanie wyników z lat 2015 i 2017 pokazuje, w jakim tempie zmienia się percepcja zachodzących przemian. Dwa lata temu jedynie 15 proc. badanych stwierdzało, że cyfrowe zawirowania dokonują się na ich oczach, obecnie tak uważa już 49 proc. badanych. 33 proc. liderów, spodziewa się radykalnych zmian w swoich branżach w ciągu najbliższych 3 lat (dwa lata temu było to 48 proc.), a w perspektywie dłuższej niż trzy lata – tylko 18 proc. (przed dwoma laty uważało tak 37 proc. badanych). 31 procent szefów firm deklaruje, że ich organizacje aktywnie reagują na cyfrowe zawirowania, dwa lata temu było to 25 procent badanych. Aż 40 procent spośród nich uważa, że liderzy w ich organizacjach nie rozumieją zagrożeń wynikających z cyfrowej rewolucji. Jak zwracają uwagę autorzy publikacji, chociaż gotowość do aktywnej reakcji na zachodzące zmiany rośnie, to nadal obserwuje się dużą lukę między potrzebami transformacji i faktyczną transformacją.

Badania pokazują, że sektor opieki zdrowotnej nie jest jeszcze na pierwszej linii cyfrowego frontu. Nie powinno to jednak usypiać czujności liderów tego biznesu, ponieważ cyfrowa transformacja to nie tylko wprowadzenie nowych technologii, ale też kultura organizacji, która inspiruje innowacje, absorbuje je, jest podatna na daleko idącą transformację. Jej wagę docenia się w branżach, które są najbardziej zaawansowane w cyfrowych przekształceniach. Tam gdzie

R a p o rt

» Jeśli brakuje otwartości, zaufania i partnerstwa, słowem – odwagi w relacjach – potencjał technologii może nie przełożyć się na autentyczne korzyści.«

zmiany jeszcze nie dotarły, uwaga skupia się na technologii i finansach, by „dogonić” nowoczesność. Jednocześnie nie dość uwagi poświęca się przygotowaniu organizacji i ukształtowaniu jej proinnowacyjnego nastawienia nie w warstwie deklaracji i haseł, ale w realiach modelu i stylu zarządzania, relacji, zachowań i postaw.

Zarządzanie na nowe czasy Termin „disruption time” używany do opisania zmian, jakie zachodzą na naszych oczach pod wpływem cyfryzacji w różnych obszarach gospodarki i życia społecznego, dotyczy również rynku opieki zdrowotnej. Nadchodzą czasy niepokoju, zawirowań czy zakłóceń – bo na tak różne sposoby tłumaczony jest bardzo pojemny termin „disruption”.

Ktoś powie: przecież zmiana wpisana jest w życie społeczne i gospodarcze, czyli to nic nowego. Trudno się z tą opinią nie zgodzić, tyle że skala zmian wywołanych przez cyfryzację oddziałuje na tak wiele obszarów, że obecne podejście musi być bardziej wielostronne, wielowątkowe i zintegrowane. W przeciwnym razie możliwości, jakie niesie ze sobą rewolucja cyfrowa, mogą nie być w pełni wykorzystane, a nawet mogą zostać zaprzepaszczone. Zależy to od przygotowania tkanki społecznej do absorbcji nowości technologicznych. Przy czym

nie chodzi tylko o wiedzę, kwalifikacje i umiejętności powiązane z korzystaniem z narzędzi, ale o „ducha” organizacji. Jej otwartość na zmiany, elastyczność struktury, proinnowacyjne podejście. A tu już wchodzimy na pole kultury organizacji.

Jednym z jej przejawów jest styl zarządzania, panujące relacje, model przywództwa i – koniec końców – szeroko rozumiana komunikacja we wszystkich jej przejawach, werbalnych i niewerbalnych, a także w doświadczeniach gromadzonych na styku z organizacją. Dotyczy to pacjentów, personelu medycznego, pracowników obsługi, administracji, partnerów, podwykonawców, dostawców, współpracujących ekspertów, środowisk lokalnych i opiniotwórczych medycznych (ale nie tylko) oraz płatników – by wymienić tylko te kluczowe grupy.

Duży krąg osób pozostających w kontaktach z instytucjami opieki zdrowotnej to odzwierciedlenie specyfiki branży, dla której wielopłaszczyznowość i złożoność relacji jest cechą charakterystyczną.

W uproszczeniu, digitalizacja obejmuje więc kontekst medyczny (łącznie z telemedycyną, wirtualizacją kontaktów z pacjentem, edukacją zdrowotną i profilaktyką), operacyjny, finansowy (chociażby w konfiguracji dla potrzeb fiskalnych czy informacji zarządczej), relacji z pacjentem, klientem i płatnikiem, relacji z pracownikami i podwykonawcami a także z instytucjami regulacyjnymi, czy też szeroko rozumianym otoczeniem.

Technologia cyfrowa stawia do dyspozycji narzędzia, które przyspieszają przepływ informacji wewnątrz firmy i w relacji z otoczeniem. Organizacja ma coraz

mniejszy wpływ na powstający w świadomości odbiorców wizerunek i reputację. Te kształtują się tylko w niewielkim stopniu na podstawie oficjalnych komunikatów wychodzących z organizacji.

Najsilniejsze oddziaływanie następuje przede wszystkim przez doświadczenie gromadzone w różnych relacjach z organizacją, która kojarzona jest z konkretną lub konkretnymi markami. Podobne procesy dotyczą pracownika, czyli klienta wewnętrznego. On też jest coraz bardziej świadomy swoich praw i potrzeb, ma dostęp do informacji i szybkiej wymiany opinii.

To nie jest już typ pracownika z początku lat dziewięćdziesiątych, do którego przyzwyczaiło się wielu menedżerów rozpoczynających pracę jeszcze dwadzieścia lat temu. Dziś często nie potrafią zrozumieć milennialsów, którzy nie chcą – jak oni przed laty – oddawać się w stu procentach firmie. Oni nie respektują formalnych autorytetów. Są sceptyczni, bardzo pragmatyczni i wyczuleni na wszelki brak spójności między deklaracjami a praktyką. Jeśli zaczyna jej brakować (czy to w relacjach wewnętrznych w firmie, czy z otoczeniem), opinie w dobie mediów społecznościowych rozchodzą się lotem błyskawicy, nierzadko podkopując zaufanie do organizacji.

Tak samo rzecz ma się z reakcjami pacjentów, ich rodzin i innych podmiotów otoczenia. Do tego oblicza cyfryzacji już zdołaliśmy się przyzwyczaić, radząc sobie lepiej lub gorzej z kryzysami w mediach społecznościowych. Ale to tylko wierzchołek góry lodowej, ponieważ zaufanie buduje się na wielu polach w relacjach z różnorodnymi grupami interesariuszy. A podmiot opieki zdrowotnej (choć może to brzmieć obrazoburczo) – „sprzedaje” zaufanie i swoistą obietnicę zdrowia. Dotyczy to wszystkich, niezależnie czy chodzi o placówkę prywatną, czy publiczną, o lekarza, pielęgniarkę czy pracownika obsługi.

Zaufanie – niedoceniany sprzymierzeniec W kontekście cyfryzacji termin „zaufanie” ma bardzo pragmatyczne znaczenie.

Wspominana wcześniej płaszczyzna wizerunkowa i marketingowa to tylko jedna z nich. Inna odnosi się do jakości danych, bo jak wiadomo „śmieci na wejściu, to śmieci na wyjściu”. Dane wiarygodne, dokładne, aktualne, odpowiednie do potrzeb, spójne i kompletne – jeśli wskazać niektóre tylko cechy – przesądzają o jakości zasobów informacji i zaufaniu

OSOZ Polska 9/2017

27

R a p o rt

do nich. Kolejna płaszczyzna to organizacja. Ważne jest bowiem, by zasobom informacyjnym wszyscy w organizacji wierzyli, a w różnych układach rozbudowanych struktur hierarchicznych polemika na ten temat nie jest rzadkością.

Wreszcie – bezpieczeństwo danych. Edukacja, szkolenia, ciągłe podnoszenie cyfrowych kwalifikacji w organizacjach, zwiększanie świadomości wszystkich uczestników systemu obiegu informacji istotnie wzmacnia bariery ochronne. Ale nie przesądza o powodzeniu. Jest bowiem jeszcze płaszczyzna kultury organizacji, gdzie zaufanie i współpraca powinny być fundamentalnymi wartościami. To dzięki nim istnieje lub nie gotowość do dzielenia się wiedzą, otwartość w komunikacji – także w przypadku porażek, słabości i niepowodzeń, które są cennym elementem budowy doświadczeń organizacji, jej wiedzy i rozwoju kapitału intelektualnego ukrytego

w cyfrowych zasobach. Jeśli brakuje otwartości, zaufania i partnerstwa, słowem – odwagi w relacjach – potencjał technologii może nie przełożyć się na autentyczne korzyści. I oby nie dostarczał fałszywych danych, prowadząc do błędnych decyzji!

W tym kontekście spojrzeć trzeba na potrzebę dostosowania organizacji do nowego modelu współpracy, a więc rozbijanie silosów, spłaszczanie struktur, współpracę w ramach elastycznych grup projektowych. Również na potrzebę trudnych zmian „na górze”. Zdarza się bowiem, że struktura organizacji jest odbiciem zabetonowanego podziału ról we władzach organizacji i bez ich naruszenia trudno mówić o wyeliminowaniu silosów.

To pociąga za sobą kolejne bardzo praktyczne wyzwanie – komu powierzyć nadzór nad procesem cyfrowej transformacji. Jak można przeczytać w raporcie PWC p.t.: „2016 Global Industry 4.0 Survey”, w którym przeanalizowano doświadczenia z różnych dziedzin przemysłu, zadania te nie trafiają do szefów IT, ale – w zależności od branży – raczej do szefów operacyjnych, nowo powoływanych szefów digitalizacji, a nierzadko do specjalnie tworzonych rad ds. digitalizacji.

» Skala zmian wywołanych przez cyfryzację jest tak duża, że podejście do zarządzania organizacją musi być wielostronne, wielowątkowe i zintegrowane.«

To ostatnie rozwiązanie może być szczególnie warte rozważenia w opiece zdrowotnej, gdzie rola medyków jest kluczowa. W tej szczególnej dziedzinie nie mogą być niedoceniane kwestie związane z obsługą pacjenta, relacjami z nim, a także aspekty finansowe, zarówno samej placówki, jak i jej rozliczeń z płatnikami czy partnerami. Jak przekonuje Patrick Lencioni w „Pięciu dysfunkcjach pracy zespołowej”, dla prowadzenia organizacji i projektów to nie finanse, ani strategia, ani technologia, ale właśnie praca zespołowa oparta na fundamencie autentycznego, a nie deklaratywnego zaufania ma decydujące znaczenie. Takie relacje przenoszą się na dół. I odwrotnie – ukrywane i kamuflowane konflikty na górze rezonują konfliktami na dole, niwecząc podstawy współpracy, chęć do działań innowacyjnych i tworzenia gruntu dla efektywnej, zakrojonej na szeroką skalę digitalizacji. Bo digitalizacja to nie pojedyncze urządzenia, czy nowoczesne enklawy, ale sieć powiązań, współpraca i cyfrowa organizacja.

W cyfrowej gospodarce liczy się coraz bardziej autentyczna kooperacja „w poziomie”, w elastycznych zespołach projektowych. Kłóci się to z kulturą silosów, czy – mocno zakorzenionym w naszym kraju – folwarcznym modelem zarządzania oraz typem tzw. charyzmatycznego przywódcy i przewodnika w starym stylu, który już nie odpowiada naszym czasom, nowej generacji pracowników i sieciowości relacji.

Warto więc polecić uwadze wszystkim, którzy odmieniają przez różne przypadki słowa „digital”, „cyfryzacja”, że technologia to tylko część wyzwań współczesności. Software, hardware można kupić, zainstalować, ale prawdziwe korzyści dla organizacji daje dopiero ich głęboka implementacja. Może temu służyć lub zaprzepaścić szanse kultura organizacji i model zarządzania. Ich spójność i symbioza przesądzą o sukcesie w wymiarze ekonomicznym i społecznym.  dr Marzena Kowalska – doświadczony ekspert komunikacji w biznesie. Specjalizuje się w komunikacyjnym wsparciu organizacji, procesów zmian, w tym cyfrowej transformacji, a także zarządzaniu marketingowym i kształtowaniu wizerunku. Wykształcenie w zakresie ekonomii i informatyki, zarządzania, marketingu oraz komunikacji społecznej łączy z wieloletnią praktyką w sektorze finansowym, opieki zdrowotnej oraz mediów. Obecnie wykładowca akademicki, niezależny konsultant, coach, mentor i doradca.

28

OSOZ Polska 9/2017

r o zm o w y

Koniec z antybiotykowym „chybił-trafił”

Problem szybkiego doboru antybiotyku do rodzaju bakterii to problem znany od dłuższego czasu. Jak myślicie, dlaczego na rynku nadal nie ma taniego i szeroko dostępnego rozwiązania?

O problemie tym wspominał jeszcze Aleksander Fleming, odkrywca penicyliny. Mówił, że „nadejść może czas, kiedy każdy będzie mógł kupić penicylinę w sklepie. A wtedy, przez nieodpowiednie dawkowanie wynikające z niewiedzy, doprowadzimy do uodpornienia się bakterii”. Niestety, w świetle jego słów wychodzimy na sporych ignorantów, ponieważ do dokładnie takiej sytuacji doprowadziliśmy niecałe 100 lat po jego rewolucyjnym odkryciu.

Do niedawna kwestia precyzyjnego doboru antybiotyku nie była paląca.

W ciężkich przypadkach szpitalnych do dyspozycji mamy tradycyjny antybio-

Nieprecyzyjna antybiotykoterapia – jedno z kluczowych wyzwań współczesnej medycyny. Obciąża pacjenta skutkami ubocznymi, wydłuża proces leczenia, generuje dodatkowe koszty, jest przyczyną rosnącej globalnie antybiotykoodporności. Pojawiła się nadzieja, żeby to zmienić. Młodzi naukowcy z Polski pracują nad technologią, dzięki której możliwy będzie dobór antybiotyku w kilka godzin, bezpośrednio przez lekarza rodzinnego, z pominięciem laboratorium.

Wybrani do międzynarodowego programu akceleracyjnego dla start-up’ów Startupbootcamp mają pomysł, prototyp i wysokie ambicje.

Rozmawiamy z Olgą Grudniak, CIO gdańskiego biolumo. gram oraz specjalistyczne urządzenia.

Niestety, sporządzenie antybiogramu zajmuje sporo czasu. W idealnych warunkach to 24 godziny. Do tego wymaga laboratorium mikrobiologicznego. Z kolei specjalistyczne urządzenia kosztują bardzo dużo. W północnej Polsce przykładowo, na takie urządzenia może sobie pozwolić tylko Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku.

Problem pojawia się, kiedy weźmiemy pod uwagę te dwa czynniki: rosnącą antybiotykooporność oraz brak metody selekcji antybiotyku dla lekarzy pierwszego kontaktu. 20 lat temu wiedza i doświadczenie lekarza w zupełności wystarczyły do przypisania skutecznego antybiotyku. Dzisiaj, z powodu rosnącej lekooporności, sprawa ma się zupełnie inaczej.

OSOZ Polska 9/2017

29

r o zm o w y Jak zrodził się Wasz pomysł i jak udało się opracować podstawy odpowiedniej technologii?

Zainspirował nas mentor biznesowy, Kamil Borowski. Wiedząc, że pracujemy nad problemem lekooporności bakterii, zapytał o szybki i tani sposób na sprawdzenie skuteczności przypisanego antybiotyku. Jego roczny wtedy syn chorował, a z doświadczenia wiedział, że przypisane antybiotyki nie zawsze działają.

Jedynym dostępnym powszechnie rozwiązaniem jest antybiogram, który odpadał ze względu na czas (2–3 dni w polskich szpitalach). Żaden rodzic nie zdecyduje się tyle czekać z rozpoczęciem leczenia dziecka. Cała sytuacja zainspirowała Marcina Pitka, naszego głównego naukowca, do rozpoczęcia prac nad rozwiązaniem, które będzie szybkie i tanie. W ten sposób powstał Projekt Aurora, aktualnie już firma biolumo.

Pierwszy prototyp działał na zasadzie uproszczenia istniejącej technologii laboratoryjnej. Aktualnie rozwijamy bardziej skomplikowane rozwiązanie, które jednak pozwala nam dokładniej określać antybiotykooporność, a w przyszłości również szczep bakterii. Jak dowiedzieliśmy się od partnera z branży prywatnej służby zdrowia, jest to niepisana zasada przy wprowadzeniu urządzenia na rynek.

Nasze rozwiązanie to połączenie prac z zakresu biotechnologii, inżynierii oraz programowania. Składa się na nie: urządzenie diagnostyczne, w którym zachodzą wszystkie pomiary niezbędne do analizy; algorytm napisany przez Marcina pod to badanie; kartridże, w których znajduje się opracowana przez nas mieszanka pożywek i antybiotyków. Wszystko dobrane tak, by skrócić czas analizy.

Na pewno nie poradzilibyśmy sobie bez odpowiedniego wsparcia. Merytorycznie w pracach laboratoryjnych pomaga nam dr Dawid Nidzworski, założyciel SensDX. Od strony technicznej – Dawid Masłowski z Intema, na co dzień projektujący i produkujący urządzenia medyczne, w tym nasze prototypy.

W ocenie skuteczności antybiotyku strategiczną rolę odgrywa czas i koszty. Jak w Waszym przypadku prezentują się te dwa czynniki?

W tym momencie najważniejszy jest dla nas czas. Optymalizujemy naszą metodę do jak najszybszej oceny skuteczności antybiotyków. Naszym pierwszym

30

OSOZ Polska 9/2017

» Jedynym dostępnym powszechnie rozwiązaniem jest antybiogram. Żaden rodzic nie zdecyduje się czekać długo z rozpoczęciem leczenia dziecka.« prototypem udało się osiągnąć granicę 12 godzin. W tym momencie testujemy drugi prototyp, dopiero od dwóch tygodni, jednak wyniki są bardzo obiecujące.

Czas 6 godzin jest zdecydowanie w naszym zasięgu.

Pierwszy test środowiskowy na próbce od człowieka dał wyniki po 8 godzinach. Zaczynamy również testy na wielu szczepach bakterii o różnym poziomie antybiotykooporności.

Koszty są istotne z punktu masowego wdrożenia rozwiązania do służby zdrowia. Im bliżej końca badań, tym ważniejsza będzie optymalizacja kosztów produkcji. Na razie liczy się zachowanie kosztów poniżej klasycznego antybiogramu. Idealnym rozwiązaniem natomiast byłoby 8 zł za test – próg refundacji wizyty pacjenta dla lekarza pierwszego kontaktu w przychodni publicznej służby zdrowia.

Czy 6 godzin na dobór leku będzie czasem konkurencyjnym do obecnie stosowanych, czasami szybszych rozwiązań?

W przypadku klasycznego antybiogramu jest to nieporównywalna różnica. W idealnych warunkach są to 24 godziny, jednak jeżeli weźmiemy pod uwagę obłożenie laboratorium oraz pracę ludzi, realnym „krótkim” czasem badania jest 48 godzin. Dodajmy do tego czas potrzebny na przetransportowanie próbki oraz kolejki i wyjdą nam 72 godziny.

Alternatywą są testy i urządzenia bazujące na innych technologiach, np. na analizie fragmentów DNA bakterii. Są to najszybsze dostępne na rynku rozwiązania, potrafiące dać wyniki już w godzinę. Niestety, kosztują powyżej 6 tysięcy euro, dodatkowo wymagają specjalistycznego laboratorium i nie adaptują się do nowych oporności. Rozwiązanie bazujące na masowej spektrometrii daje

wyniki po około 6 godzinach, jednak kosztuje powyżej 40 tysięcy euro.

Oczywiście monitorujemy również wszystkie testowane dopiero rozwiązania, jednak mają one podobny problem: opracowane są przez naukowców i inżynierów do pracy laboratoryjnej, od strony technologicznej są zaawansowane, co naturalnie wiąże się z wysokimi kosztami. My staramy się od początku myśleć o rozwiązaniu dla lekarzy pierwszego kontaktu.

Macie pomysł i technologię. Czego teraz potrzeba, aby zamienić je w konkretny produkt dostępny na rynku?

Czasu oraz pieniędzy, a także wsparcia ze strony kluczowych decydentów z zakresu wdrażania urządzeń medycznych.

Choć tego ostatniego nie brakuje, nasze rozwiązanie spotyka się z dużym zainteresowaniem od pierwszej publicznej prezentacji na Bioinnovation International Summit 2016.

Jeżeli chodzi o czas, to dostęp do finansowania mocno determinuje tempo naszej pracy. Do niedawna projekt finansowaliśmy z własnej kieszeni. W tym momencie mamy już pierwszych inwestorów: program akceleracyjny Startupbootcamp Digital Health z Berlina oraz dra Dawida Nidzworskiego, który zaangażował się jako mentor i anioł biznesowy. Pozwala nam to na pracę na pełnych obrotach przez przynajmniej pół roku.

Szukamy również finansowania na dalszą pracę, w środowisku startupowym nazywaną rundą seed (ang. nasiono). Liczymy na inwestorów z branży prywatnej służby zdrowia i urządzeń medycznych, którym problemu i potencjału tłumaczyć nie trzeba, ale również fundusze typu Venture Capital, które głośno deklarują wsparcie projektów badawczych z zakresu opieki zdrowotnej i podnoszenia jakości życia.

» Nasz pierwszy test środowiskowy dał wyniki po 8 godzinach. Zaczynamy testy na wielu szczepach bakterii o różnym poziomie antybiotykooporności.«

r o zm o w y O jakiej kwocie dofinansowania mówimy i na co potrzebne są te pieniądze?

Na rundę seed potrzebujemy dofinansowania rzędu 800 tysięcy euro. Taka kwota pozwoli przeprowadzić badania kliniczne, jak również certyfikować urządzenie. W efekcie będziemy gotowi do wejścia na rynek.

Ile czasu trzeba, aby wprowadzić urządzenie do sprzedaży, przyjmując, że znajdą się firmy gotowe zainwestować w pomysł?

Szacowany czas od inwestycji seed do wejścia produktu na rynek to 24 miesiące. W tym czasie nie tylko chcemy przeprowadzić badania optymalizacyjne, testy kliniczne i certyfikację, ale również zadbać o stronę biznesową. Przygotować produkcję masową, zapewnić dostawców i logistykę, zebrać pierwsze zamówienia.

Coraz częściej naukowcy chcą wychodzić ze swoimi pomysłami na rynek, a środowisko „startupowe” to bardzo dobra droga. Nie tylko jest ono otwarte na nowe, innowacyjne pomysły, ale też często obfituje w ludzi, którzy chętnie pomogą naukowcom w komercjalizacji ich wiedzy i wynalazków.

Tak zresztą było w naszym przypadku.

Z Marcinem poznaliśmy się przy okazji projektu leku nowej generacji jako alternatywy dla antybiotyków. Wojciech Giżowski oraz Jakub Wysocki na początku służyli nam radą odnośnie finansowania badań, wspólnie pozyskaliśmy pierwsze pieniądze w tamtym projekcie. Namówili nas, byśmy o naszej pracy myśleli w kontekście biznesu, nie tylko nauki.

Wasz pomysł został zauważony m.in. podczas konkursu dla start-upów infoShare 2017 w Gdańsku. Obecnie uczestniczycie w programie akceleracyjnym Startupbootcamp. Co to dla Was oznacza?

To wszystko są dla nas bardzo ważne osiągnięcia. Zdecydowaliśmy się pracować na własną rękę, a więc zamiast pozyskiwać granty, musimy występować przed inwestorami. Nie ma lepszej okazji na prezentację niż takie wydarzenia, może nie licząc bezpośredniego spotkania z Komitetem Inwestycyjnym funduszu.

InfoShare 2017 otworzył wiele drzwi.

Na pewno pomógł dostać się do akceleratora Startupbootcamp. Wcześniej – owszem – mieliśmy kilka sukcesów na konferencjach, jak wspomniane BIoin-

Biolumo i pozostali finaliści programu akceleracyjnego dla start-up’ów Startupbootcamp. To tutaj młode firmy zyskują dostęp do wiedzy, wsparcie ekspertów i możliwość rozwoju swojego biznesu.

Wojciech Giżowski, Olga Grudniak i Jakub Wysocki – średnia wieku w zespole biolumo wynosi 24 lata. Cel naukowców z Gdańska jest ambitny: dobór antybiotyku bezpośrednio w gabinecie lekarza, tanio, w kilka godzin.

Więcej o projekcie: www.biolumo.eu.

novation International Summit, ale nigdy na taką skalę. Najlepiej oddaje to fakt, że byliśmy jedynym startupem w finale konkursu w fazie R&D, czyli bez gotowego produktu.

Osobiście, jako lider zespołu uważam też, że każdy mały sukces jest ważny w projektach takich jak nasz. Na tym etapie nie ma u nas mowy o wielkich wynagrodzeniach, dlatego kluczowe dla motywacji są takie osiągnięcia. Dzięki nim czujemy celowość naszych działań i postęp w projekcie.

Jesteście bardzo młodymi naukowcami.

Co Was najbardziej zapala do pracy nad innowacjami w ochronie zdrowia?

To prawda, średnia wieku w naszym zespole wynosi 24 lata. Może to zabrzmi

patetycznie albo idealistycznie, ale od początku naprawdę wierzymy, że naszym projektem uda się nam poprawić służbę zdrowia i w efekcie jakość życia przeciętnego człowieka.

Na samym początku, jeszcze przed pierwszym prototypem, myśleliśmy o krajach trzeciego świata jako docelowym rynku. Dopiero później okazało się, że niezależnie od szerokości geograficznej, nie ma skutecznej metody selekcji antybiotyków.

Naprawdę chcielibyśmy, żeby nasze urządzenie pozwoliło odsunąć w czasie mroczną wizję ludzkości, która po raz kolejny dziesiątkowana będzie przez zwykłą anginę, przed którą przestrzegał nas odkrywca pierwszego antybiotyku. 

OSOZ Polska 9/2017

31

r o zm o w y

Designed by ikatod / Freepik

Złożyć całość z niepasujących części Zakrojona na szeroką skalę informatyzacja ochrony zdrowia nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, jeżeli nie zagwarantjemy odpowiedniej interoperacyjności systemów. Zarówno w skali lokalnej, jak i w granicach ryku europejskiego, w ramach którego już dziś możemy korzystać swobodnie z usług medycznych. Organizacją promującą standardy wymiany danych jest IHE-Europe (Integrating the Healthcare Enterpreise). Stéphane Spahni, Karima Bourquard i Charles Parisot opowiadają o jej celach i osiągnięciach.

32

OSOZ Polska 9/2017

r o zm o w y Jak obecnie wygląda sytuacja w zakresie interoperacyjności systemów e-zdrowia pomiędzy poszczególnymi państwami UE?

W e-zdrowiu transgraniczna wymiana danych rozpoczęła się wraz z projektem epSOS zainicjowanym w 2009 roku (Otwarte Inteligentne Usługi, Smart Open Services). Powstały Narodowe Punkty Kontaktowe pełniące rolę organizacyjnego, technicznego i semantycznego pomostu pomiędzy krajami włączonymi do transgranicznej opieki zdrowotnej w UE. W ten sposób możliwe stało się przesyłanie – pomiędzy krajami uczestniczącymi w projekcie – kilku bazowych dokumentów: podsumowania kartoteki pacjenta (Patient Summary), e-recepty i e-skierowania. Wszystkie usługi opierają się na profilach IHE. Podobnie jak standardy komunikacyjne. To jednak nie koniec procesu spinania informacyjnego państw UE. Istniejąca już infrastruktura wchłonięta zostanie do programu Connecting Europe Facility. Pierwsze kraje zostaną podłączone do niego w 2018 roku.

Jakie standardy są kluczowe dla zagwarantowania wymiany danych zdrowotnych?

Jeżeli rozmawiamy o danych, podstawowe znaczenie odgrywają profile IHE. Przykładowo, dla e-recepty mówimy o Profilu Farmaceutycznym IHE, który także wspiera transgraniczne scenariusze wymiany informacji. Duże znaczenie mają także standaryzowane słowniki i terminologie, jak chociażby SNOMED (red.: uporządkowany system termino-

logii klinicznej spełniający wymagania ANSI, DICOM, HL7 i standardy ISO).

Ponadto konieczne jest zagwarantowanie spójności na poziomie baz danych. Podstawową jest baza leków umożliwiająca odwzorowanie produktów w poszczególnych systemach IT. Które zadania na najbliższą przyszłość są kluczowe?

Wyzwaniem są nowe projekty, jak transeuropejska ochrona zdrowia dla osób z chorobami przewlekłymi. Do tego kwestie związane z informacją kliniczną i standardami semantycznymi w tym zakresie – to są filary wymiany dokumentacji medycznej w bezpiecznym środowisku ochrony zdrowia.

Jaki kraj w Europie jest wzorem interoperacyjności?

Już kilka krajów jest na drodze rozwoju infrastruktur sprzyjających swobodnej wymianie danych. Wśród nich należy wspomnieć Estonię, Austrię, Szwajcarię i Luksemburg.

IHE-Europe „pomaga podmiotom na rynku i decydentom na szczeblu politycznym w adaptacji i implementacji specyfikacji IHE”. Jakie wyzwania cechują polski rynek?

W Polsce rozwijana jest obecnie narodowa strategia e-zdrowia. Zdefiniowanie ram interoperacyjności dla poszczególnych projektów i inicjatyw to jedno z największych zadań, które należy zrealizować z pomocą profili i standardów

Misja: spójność danych Celem IHE-Europe jest zagwarantowanie płynnego przepływu informacji zdrowotnych pomiędzy różnymi systemami opieki zdrowotnej w Europie. Pierwszym krokiem jest otwarty proces tworzenia profili integracyjnych w celu swobodnej komunikacji ​systemów informatycznych. Projekty krajowe i regionalne w krajach takich, jak Austria, Francja, Włochy, Szwajcaria, Słowenia, Luksemburg, Holandia przyjęły profile integracji i profile treści IHE. Odpowiednie specyfikacje są bazą wytycznych niezbędnych do wdrażania konkretnych standardów i profili w komercyjnych oraz instytucjonalnych systemach. Otwarta struktura organizacyjna IHE-Europe umożliwia również producentom systemów IT opracowywanie i wprowadzanie na rynek produktów dla europejskich klientów z odzwierciedleniem wymagań krajowych. Zadania IHE-Europe dopełnia edukacja i promocja standardów w ochronie zdrowia oraz organizacja testów interoperacyjności „na żywo” w ramach dorocznego europejskiego Connectathon.

IHE, aby rozwijać i wdrażać projekty na szczeblu narodowym, regionalnym i lokalnym. Całość powinna dopełnić edukacja w zakresie interoperacyjności i odpowiednia promocja standardów.

Posługując się skalą od 0 do 10, gdzie 10 oznacza pełną interoperacyjność systemów, jak ocenić można gotowość systemów e-zdrowia w Europie do wymiany danych?

W Europie, w zależności od kraju, byłoby to od 0 do 7–8 punktów. W kontekście transgranicznym – około 3–4.

Ochrona zdrowia korzysta na dobrze zaprojektowanych i prawidłowo zaimplementowanych standardach. Jak dokładnie?

Standardy interoperacyjności są niezbędne dla wymiany informacji pomiędzy różnymi podmiotami rynku. Odgrywają kluczową rolę w komunikacji pomiędzy placówkami ochrony zdrowia, np. szpitalami i POZ. Tylko w ten sposób można zapewnić koordynację i kontynuację opieki. Z punktu widzenia placówki medycznej, odpowiednie zaprojektowanie systemu IT jest konieczne dla zbudowania takiego konta zdrowia pacjenta, które będzie mogło chłonąć informacje z różnych źródeł. Mówiąc ogólnie, standardy i profile interoperacyjności pozwalają komunikować się systemom informatycznym spełniającym zadania gromadzenia i przetwarzania danych zdrowotnych, zarówno medycznym jak i administracyjnym. Gdy systemy mogą „rozmawiać” między sobą jednym językiem, uzyskujemy pełny obraz leczenia pacjenta składający się z elementów usług świadczonych w różnych miejscach. Wówczas nie ma znaczenia, gdzie informacja powstała, może być ona swobodnie przesyłana i wchłaniana przez inne systemy. Gdy dane mogą przemieszczać się w ramach systemu, opieka jest lepiej skoordynowana i zsynchronizowana.

Z punktu widzenia pacjenta mówimy o wyższej jakości opieki, dostępie do pełnej informacji medycznej. Pacjent staje się podmiotem, a nie przedmiotem w procesach ochrony zdrowia. Lekarze zyskują dostęp do informacji i ekspertyz, mogą lepiej koordynować ścieżkę opieki nad pacjentem. Patrząc globalnie, interoperacyjność prowadzi do optymalnego wykorzystania środków na inwestycje IT. 

OSOZ Polska 9/2017

33

r o zm o w y

BEZPŁATNY RAPORT CZASOPISMA OSOZ POLSKA

MOBILNE APLIKACJE ZDROWOTNE OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2017

162 mobilne

aplikacje zdrowotne 162 RECENZJE

Duży wybór bezpłatnych aplikacji.

Przejrzyste opisy i rekomendacje.

ŁATWE WYSZUKIWANIE Kategorie: choroby przewlekłe, monitoring zdrowia, profilaktyka, odżywianie i dieta, sen, stres, fitness itd.

SMARTFON/TABLET POBIERZ APLIKACJĘ MOBILNĄ OSOZ News

Aplikacja OSOZ News 34

OSOZ Polska 9/2017

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.

DLA KAŻDEGO

Dla pacjenta, lekarza, pielęgniarki, pracowników ochrony zdrowia.

KOMPUTER / LAPTOP POBIERZ PLIK PDF

WWW.OSOZ.PL/APLIKACJE

prak t y c zn i e

analiza sprzedaży leków

ŚRODKI ANTYALERGICZNE Raport Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (rok 2016) pokazuje skalę epidemii chorób alergicznych: 150 mln Europejczyków cierpi na przewlekłe choroby alergiczne, 100 mln – na pyłkowicę (katar sienny i alergiczny), 70 mln – na astmę, 17 mln – na alergię pokarmową. U 45 proc. chorych alergia nie została rozpoznana. Szacuje się, że do 2025 r. ponad 50 proc. wszystkich Europejczyków dotyczyć będzie przynajmniej jeden typ alergii. W Polsce na różne choroby alergiczne cierpi 15 mln osób (12–16 proc. – na astmę, 25 proc. na alergiczny nieżyt nosa). W dużych miastach alergia dotyczy 70 proc. dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY ŚRODKÓW PRZECIWALERGICZNYCH ROK 2016 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ilość produktów w ofercie

ilość sprzedaży

261 576 855 zł

14,49 zł

166

18 055 129

20%

2,02%

1,7%

22%

EPIDEMIOLOGIA

Alergiczny nieżyt nosa jest najczęstszą chorobą alergiczną, na którą cierpi od 10 do 40 proc. populacji świata, zwłaszcza dzieci, a jego występowanie wciąż rośnie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że choruje łącznie około 400 milionów ludzi, a kolejne 300 mln na astmę. Alergiczny nieżyt nosa występuje u około 80 proc. chorych na astmę, a 40 proc. pacjentów z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa ma także astmę (źródło: NFZ). W ostatnich latach w Europie ponad dwukrotnie zwiększyła się liczba osób cierpiących na alergie. Liczba naturalnych alergenów nie zwiększyła się, ale przybyło uczulających substancji chemicznych – tak z kolei twierdzi alergolog prof. Ewa Czarnobilska, kierownik Centrum Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. – Z moich dziewięcioletnich badań wynika, że połowa z przebadanych 63 tysięcy uczniów krakowskich szkół ma objawy alergii. Przyczyną jest m.in. wszechobecna chemia znajdująca się w spalinach, kosmetykach i jedzeniu oraz zła jakość powietrza – zaznaczyła profesor. Według Ewy Czarnobilskiej mniej więcej połowa alergików jest uczulona na naturalne alergeny, a druga połowa na substancje chemiczne. Z naturalnych alergenów najczęściej uczulają roztocza kurzu domowego, pyłki traw, drzew oraz chwastów. Na czwartym miejscu jest alergen kota (źródło: PAP Nauka w Polsce).

300

18

250

15

200

12

150

9

100

6

50

3

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

SPRZEDAŻ ILOŚCIOWA I WARTOŚCIOWA W LATACH 2002–2016 Z PROGNOZĄ NA LATA 2017–2018

0

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza sprzedaży preparatów antyalergicznych – str. 57

OSOZ Polska 9/2017

35

prak t y c zn i e

Foto: designed by freepik.com

Zgodnie z prawem

Czy reforma ochrony zdrowia zmniejszy biurokrację?

Zmiany w rozporządzeniu o ogólnych warunkach umów mają doprowadzić do przyspieszenia informatyzacji podmiotów leczniczych. Ustawa o POZ wskazuje z kolei na istotną rolę wymiany informacji między osobami sprawującymi opiekę nad pacjentem. Czy istnieje zatem szansa na rezygnację z papierowych dokumentów?

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Kancelaria Doradcza Rafała Piotra Janiszewskiego

W informatyzacji sektora ochrony zdrowia pokłada się duże nadzieje. Wymia-

36

OSOZ Polska 9/2017

na informacji o świadczeniach udzielonych pacjentowi to nie tylko gwarancja uszczelnienia systemu, ale także zwiększenie bezpieczeństwa leczenia oraz ograniczenie roszczeń pacjentów i ich bliskich. Wielu lekarzy bar-

dzo ceni sobie usprawnienia wynikające z możliwości szybkiego wyszukania danych, czytelność dokumentacji medycznej i szybki dostęp do wszystkich wyników badań. Znaczne ilości dokumentów, jakie muszą zostać przygotowane przez lekarzy, łatwiej jest wypełnić z użyciem narzędzi informatycznych. Często to jednak sam pacjent oczekuje wydania mu papierowych zaświadczeń i druków, przekazywanych na potrzeby określonych instytucji.

Systemowa niewiedza Przykłady biurokratycznych obowiązków nałożonych na lekarzy można

prak t y c zn i e

mnożyć. Do lekarza POZ musi zgłosić się m.in. pacjent, który będzie ubiegać się o pełnienie funkcji ławnika. Komplet wymaganych od kandydata na ławnika dokumentów obejmuje bowiem również zaświadczenie o braku przeciwwskazań do pełnienia tej funkcji. W ustawie Prawo o ustroju sądów powszechnych próżno jednak szukać katalogu takich przeciwwskazań zdrowotnych i jest dla lekarza sporym wyzwaniem ustalenie, jakie problemy zdrowotne mogłyby wykluczyć kandydata.

Inne zaświadczenie wydawane przez lekarza POZ jest niezbędne osobom pełniącym funkcję rodziców zastępczych lub prowadzącym rodzinny dom dziecka. Lekarz ma oceniać, czy dana osoba jest zdolna do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem. Zakłada się, że to lekarz POZ posiada największą wiedzę o stanie zdrowia pacjenta korzystającego z porad różnych specjalistów. Często jednak do POZ nie trafia informacja zwrotna na temat efektów leczenia specjalistycznego. Pacjent podejmujący terapię uzależnień, leczenie psychiatryczne czy onkologiczne, które mogłyby wiązać się ze schorzeniami wyłączającymi możliwość sprawowania opieki nad dziećmi, nie potrzebuje także skierowania. Katalogu przesłanek wyłączających ponownie zabrało. Nie ma również wzoru standaryzowanego wywiadu medycznego czy katalogu obligatoryjnych badań podstawowych.

Coraz więcej jest też pacjentów korzystających z leczenia w całości poza systemem świadczeń finansowanych ze środków publicznych. Lekarz POZ może zatem nie posiadać odpowiedniej wiedzy. Brak zintegrowanych systemów informatycznych w tym przypadku może stanowić o znacznym ryzyku dla dzieci wymagających szczególnej opieki wobec braku możliwości ich wychowywania przez biologicznych rodziców. Rodzi się pytanie: czy wobec osoby, która nigdy nie przychodzi do lekarza POZ, jest okazem zdrowia i idealnym kandydatem na rodzica zastępczego, należy mieć się na baczności? Tłumaczenie, że pracuje na etacie i w razie choroby korzysta tylko z nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej może być prawdą, jednak czy w tak ważnych sprawach można się opierać jedynie na informacjach od pacjenta?

Problemy z dziećmi Z kolejnym biurokratycznym obowiązkiem zmierzy się także lekarz w przypadku młodych mam, które wracają do

pracy. W art. 187 Kodeksu pracy przewidziano, że co do zasady pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Wydawać by się mogło, że promocja naturalnego karmienia to jak najbardziej szczytna idea.

Biorąc pod uwagę interpretacje dopuszczające łączenie przerw i udzielanie ich w sposób zapewniający krótszy czas pracy, przywilej ten szczególnie zyskuje na atrakcyjności. Podstawą do skorzystania z tego uprawnienia jest jednak znów zaświadczenie, którego wydanie może opierać się jedynie o informacje przekazane przez zainteresowaną, bez możliwości weryfikacji, czy pacjentka nie wykupiła leków hamujących laktację.

Kiedy dziecko podrośnie na tyle, by iść do żłobka lub przedszkola, nie uciekniemy od kolejnych wizyt u lekarza w celach administracyjnych. Przyjęcie dziecka do placówki, jak i powrót po chorobie, uzależniany jest często od przedłożenia zaświadczenia, że dziecko jest zdrowe. Jakkolwiek nie wydaje się zasadne wymaganie, by świeżo wyleczone dziecko znów pojawiało się w poczekalni, gdzie na wizytę zgłaszają się chore dzieci. Należy zastanowić się, jakie podstawy ma personel przedszkola do kwestionowania oświadczenia rodzica o stanie zdrowia dziecka. Przedszkole lub żłobek powinno raczej wypracować procedury współpracy z opieką społeczną w przypadku podejrzenia, że dziecko zostało przyprowadzane chore do przedszkola czy żłobka, co wyczerpuje znamiona zaniedbywania, a zatem jednej z form przemocy.

Szczególne uprawnienia Ustawa „Za życiem” wprowadziła z kolei preferencje w korzystaniu ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych dla kobiet w ciąży oraz świadczeniobiorców do 18 roku życia, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okre-

sie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Nie ustalono przy tym, na jakiej podstawie kobieta będzie udowadniać, że jest w ciąży. Wydaje się jednak zasadne, by i w tym przypadku potwierdzeniem było zaświadczenie wydane przez lekarza. W przypadku dzieci o szczególnych uprawnieniach przesądzono natomiast, że o upośledzeniu lub nieuleczalnej chorobie rozstrzygnie lekarz POZ lub lekarz ubezpieczenia zdrowotnego posiadający specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii lub pediatrii. I w tym przypadku nie wskazano katalogu rozpoznań uprawniających do wystawienia zaświadczenia, ani treści czy wzoru zaświadczenia, mimo że jest to jedyny przypadek ustalania uprawnień szczególnych na podstawie innej niż dokument wydany przez właściwy organ.

Kobiety w ciąży i osoby sprawujące opiekę na osobami niepełnosprawnymi to także grupy najczęściej zainteresowane zaświadczeniami o przeciwwskazaniu do używania pasów bezpieczeństwa czy o przeciwwskazaniu do przewożenia w foteliku bezpieczeństwa dla dziecka lub innym urządzeniu przytrzymującym dla dzieci. I w tym przypadku brak jest precyzji w określaniu przesłanek, a dodatkowym mankamentem jest możliwość wystawienia zaświadczenia tylko na określony czas.

Morze dokumentów Przyjmując, że w dokumentacji wewnętrznej powinna znaleźć się każda informacja na temat wydanych dokumentów zewnętrznych oraz ich treści, znacznie wydłuża się czas poświęcony na opisywanie każdej wizyty. Koordynacja świadczeń ma usprawnić wymianę informacji na poziomie profesjonalistów medycznych, ale brak integracji z systemem opieki społecznej lub medycyną pracy skazuje lekarzy na tworzenie coraz to nowych zaświadczeń, których wzorcowa treść jest znana tylko zainteresowanym instytucjom. 

» Dla lepszej organizacji obiegu dokumentacji i kontroli procesów, niezbędne jest zintegrowanie informacyjne systemu ochrony zdrowia z systemem opieki społecznej.« OSOZ Polska 9/2017

37

prak t y c zn i e

Tech Health News

38

OSOZ Polska 9/2017

prak t y c zn i e

na świecie

DOLINA KRZEMOWA WYMAZUJE NASZĄ INDYWIDUALNOŚĆ

KOMPUTERY IDĄ W ŚLADY LUDZKIEGO MÓZGU

Jeszcze do niedawna łatwo było wyznaczyć granice działalności wielkich korporacji. McDonald’s sprzedawał hamburgery, Microsoft komputery. Google został stworzony, aby dostarczać wiedzę, ale obecnie zajmuje się także budową autonomicznych samochodów oraz sprzedażą telefonów. Wielkie firmy na rynku nowych technologii – Facebook, Microsoft, Apple – robią wszystko, aby ich produkty stały się naszymi „personalnymi asystentami”.

Chcą budzić nas z samego rana i prowadzić przez cały dzień z pomocą systemów sztucznej inteligencji. Chcą pełnić rolę albumów na nasze zdjęcia, dostarczać rozrywki, organizować zawodowy i prywatny kalendarz. Nowa generacja firm aspiruje do tego, aby zamknąć ludzi w ramach swoich wyobrażeń o idealnym i pożądanym życiu. Mark Zuckenberg, założyciel Facebooka, powiedział, że czas posiadania dwóch tożsamości – różnej w miejscu pracy i różnej na płaszczyźnie prywatnej – dobiega końca.

Od komputerów wymagamy coraz więcej: powinny z nami rozmawiać, rozpoznawać elementy otoczenia, a wkrótce – prowadzić samochód. Systemy sztucznej inteligencji potrzebują jednak ogromnych mocy obliczeniowych, których nie są już w stanie dostarczyć nawet najnowocześniejsze maszyny. Aby sprostać nowym wyzwaniom, największe firmy branży nowych technologii poszukują inspiracji w biologii, redefiniując sposób działania komputerów. Zgodnie z nowymi założeniami, są one budowane w oparciu o strukturę ludzkiego mózgu, gdzie rdzeń nadzoruje system nerwowy, delegując poszczególne zadania – jak słuch czy mowa – do kory mózgowej. Zamiast angażować do wszystkich funkcji jeden procesor o ogromnej mocy, komputery nowej generacji dzielą polecenia na mniejsze kawałki i dystrybuują je do mniejszych, wyspecjalizowanych procesorów, które konsumują mniej energii. Takie buduje już m.in. Google oraz Microsoft.

Źródło: The Washington Post

Źródło: The New York Times

REWOLUCJA W LECZENIU RAKA? OBIETNICE SUPERKOMPUTERA WATSON

BADANIE POTWIERDZA POZYTYWNY WPŁYW APLIKACJI NA DEPRESJĘ

To miał był przełom w medycynie. Wszystko dzięki komputerowi Watson firmy IBM analizującemu światowe zbiory wiedzy w celu poszukiwania najlepszych sposobów leczenia pacjentów z nowotworem. Po trzech latach od rozpoczęcia sprzedaży Watsona, z wielkich nadziei pozostało jeszcze większe rozczarowanie: sztuczna inteligencja nadal zmaga się z bazowym zadaniem, jak rozpoznawanie różnych form raka. Tylko 50 szpitali na świecie zaadoptowało system, co jest poziomem dalekim od planów IBM. Placówki ulokowane poza USA narzekają z kolei, że wskazówki podawane przez Watsona oparte są na amerykańskich metodach leczenia. Specjaliści z IBM zapewniają, że system nadal się rozwija i do końca tego roku będzie w stanie dostarczać wskazówek leczenia dla 12 rodzajów raka, pokrywając 80% przypadków zachorowań. Jaka przyszłość czeka cudowne dziecko IBM?

Rynek aplikacji wykorzystujących założenia terapii behawioralnej rośnie w szybkim tempie. Jak wynika z najnowszego badania opublikowanego przez czasopismo Światowego Towarzystwa Psychiatrycznego, mogą one okazać się pomocne w przypadku leczenia depresji. Badacze zaznaczyli, że „pewne sygnały wskazują na to, że aplikacje mogą w lekkim stopniu pomagać pacjentom, ale nie posiadają takiego potencjału, który mógłby zrewolucjonizować opiekę psychiatryczną. Na pewno nie są neutralne i nie szkodzą”. Badaniem objęto 22 aplikacje na smartfony i grupę 3414 pacjentów. Problemem pozostaje wybór odpowiedniej aplikacji spośród tysięcy dostępnych na rynku. W tym obszarze nadal brakuje pogłębionych badań prowadzonych w grupach np. o różnym wieku, płci czy różnych stanowiskach pracy.

Źródło: STAT

Źródło: MedCityNews

OSOZ Polska 9/2017

39

n o w e i d ee

Designed by eightonesix / Freepik

DANE POD OCHRONĄ

Atak jako metoda obrony Kiedy bezpieczeństwo danych jest priorytetem, test penetracyjny powinien być jedną z metod zagwarantowania szczelności i poufności danych gromadzonych z pomocą rozwiązań IT. Karolina Szuścik, CISA KAMSOFT S.A.

O naruszeniach bezpieczeństwa informacji możemy nie tylko przeczytać na portalach zajmujących się tą tematyką, ale także usłyszeć w codziennych wiadomościach, w radio i telewizji. Wycieki danych, włamania do systemów, podsłuch teleinformatyczny, wyłudzenia danych, utrata dostępu do własnych systemów i danych nie są już sensacją. Jest pewne, że liczba takich naruszeń nie będzie malała, wręcz przeciwnie, co po-

40

OSOZ Polska 9/2017

twierdzają raporty dotyczące bezpieczeństwa tworzone przez takie organizacje, jak Symantec, Cisco, IBM, Verizon, Dell, McAfee, CERT Polska.

Mimo że newsy o zagrożeniach i naruszeniach bezpieczeństwa informacji docierają do nas codziennie, większość użytkowników nie podejmuje żadnych działań w kierunku weryfikacji, czy wykorzystywane zasoby IT są również podatne. Reagujemy dopiero wtedy, gdy negatywne skutki naruszenia dotyczą nas osobiście. Inaczej sprawa wygląda w przypadku osób zajmujących się bez-

pieczeństwem, zarządów firm i osób odpowiedzialnych za zapewnienie ciągłości działania organizacji – tego typu informacja wzbudza niepokój i powoduje niecierpliwe sprawdzanie powiadomień od działów utrzymania IT, CIO (Chief Information Officer) lub CSO (Chief Security Officer). Aby uniknąć podobnych sytuacji, każda organizacja powinna ocenić swoje systemy pod kątem słabych punktów i luk w zabezpieczeniach (podatności), które mogą zostać wykorzystane.

Jak powinna wyglądać ocena słabych punktów systemów?

Jednym z działań jest realizacja testów penetracyjnych. W dużym uproszeniu, testy penetracyjne są działaniami polegającymi na przeprowadzeniu symulo-

n o w e i d ee

Diagram przedstawiający skalę wzrostu liczby ataków Ransomware na przestrzeni ostatnich lat. Źródło: Internet Security Threat Report VOLUME 21, APRIL 2016, Symantec

» Jedną z metod określenia faktycznego stanu bezpieczeństwa jest kontrolowana, świadoma próba włamania do systemów IT.« wanego ataku. Ich celem jest weryfikacja podatności i odporności systemów na potencjalne ataki. Testy penetracyjne często są mylone z audytami bezpieczeństwa lub wyszukiwaniem podatności. Co zatem wyróżnia testy penetracyjne spośród innych sposobów badania bezpieczeństwa systemów? Testy penetracyjne pozwalają na potwierdzenie zidentyfikowanych podatności przez bardzo precyzyjne wskazanie wektora ataku – często przeprowadzany jest atak symulowany, wskazujący wprost, w jaki sposób atakujący może wykorzystać zidentyfikowane podatności. W testach naśladuje się

zachowanie rzeczywistych atakujących w celu dokonania kontrolowanych prób przełamania zabezpieczeń.

Aby proces ten był efektywny, powinien być przeprowadzany cyklicznie, gdyż w systemach pojawiają się nowe funkcjonalności, wykorzystywane są nowe narzędzia, organizacja podejmuje współpracę z nowymi podmiotami i co najważniejsze – codziennie pojawiają nowe podatności, chętnie wykorzystywane przez atakujących. W ten sposób testy penetracyjne mogą stanowić ważną część procesu zarządzania ryzykiem związanym z bezpieczeństwem in-

formacji. Wiele organizacji, mimo niewątpliwych korzyści płynących z przeprowadzenia testów penetracyjnych, nie podejmuje się ich realizacji ze względu na wysokie koszty. Należy mieć świadomość, że ich realizacja może uchronić organizację przed dużo bardziej kosztowną penetracją systemów wykonaną przez cyberprzestępców.

Vernon Law, amerykański zawodnik futbolu, napisał: „Doświadczenie jest trudnym nauczycielem, ponieważ najpierw daje test, potem lekcję”. To zdanie powinno skłonić do analizy kosztów i korzyści, jakie można uzyskać przeprowadzając testy penetracyjne systemów. 

ENCYKLOPEDIA. TEST PENETRACYJNY Proces polegający na przeprowadzeniu kontrolowanego ataku na system teleinformatyczny, mający na celu praktyczną ocenę bieżącego stanu bezpieczeństwa tego systemu, w szczególności obecności znanych podatności i odporności na próby przełamania zabezpieczeń. Polega na analizie systemu pod kątem występowania potencjalnych błędów bezpieczeństwa spowodowanych niewłaściwą konfiguracją, lukami w oprogramowaniu lub sprzęcie, słabościami w technicznych lub proceduralnych środkach zabezpieczeń, a nawet niewystarczającą świadomością użytkowników. Analiza ta jest przeprowadzana z perspektywy potencjalnego włamywacza. Podstawową cechą odróżniającą test penetracyjny od włamania jest zgoda atakowanej strony na tego rodzaju działania, ponadto osoba przeprowadzająca test (zwana pentesterem) jest zobowiązana do przedstawienia raportu dokumentującego znalezione problemy (często wraz ze sposobami ich usunięcia i rekomendacjami podnoszącymi bezpieczeństwo testowanego systemu). Test penetracyjny ma potwierdzać brak podatności systemu na włamanie oraz skuteczność zabezpieczeń w implementacji rzeczywistej lub możliwie najbardziej zbliżonej do rzeczywistej. Audyt bezpieczeństwa opiera się na formalnej specyfikacji stanu pożądanego (normie, akcie prawnym) i prowadzi do jednoznacznego określenia stopnia zgodności audytowanego obiektu ze specyfikacją. Test penetracyjny służy do określenia faktycznego stanu bezpieczeństwa danego obiektu i nie musi być oparty na jakiejś szczególnej specyfikacji. Źródło: Wikipedia

OSOZ Polska 9/2017

41

n o w e i d ee

strefa start-up

CardioCube Zastosowanie

Głosowy system telemedyczny wspierający terapię i rehabilitację domową osób z niewydolnością serca

Pomysłodawca

Oskar Kiwic

Kraj

Polska

Na jakie potrzeby pacjentów, lekarzy i systemu ochrony zdrowia odpowiada Cardiocube?

Żeby zrozumieć, jak działa CardioCube, trzeba wyobrazić sobie pacjenta opuszczającego szpital po dłuższej hospitalizacji. Otrzymuje on od swojego lekarza urządzenie typu „asystent głosowy” (voice-first device, np. Amazon Echo, Google Home itd.) połączone z CardioCube, które zabiera do domu, podpina do prądu i może od tej chwili z nim tak rozmawiać, jak ze swoim kardiologiem. Interakcja przebiega w obie strony, tzn. niektóre konwersacje może rozpocząć urządzenie, zbierając w ten sposób dane medyczne, a inne mogą wynikać z potrzeby zapytania przez pacjenta o różne elementy leczenia.

Zebrane przez urządzenie informacje o leczeniu domowym są przesyłane na serwer szpitalny i porównywane z podobnymi przypadkami klinicznymi. Algorytmy pokazują lekarzowi gotowe do wdrożenia ścieżki leczenia, co oszczędza czas analizy zebranych danych.

Jak zrodził się pomysł stworzenia rozwiązania?

Wszystko zaczęło się od spostrzeżenia, iż 20-30% pacjentów z niewydolnością serca wraca do szpitala wskutek skomplikowanego leczenia domowego, a lekarz posiada ograniczone informacje na temat tego, co dzieje się z pacjentem.

Problem ten wygląda tak samo niezależnie od szerokości geograficznej, czy też rodzaju systemu opieki zdrowotnej. Nieplanowane hospitalizacje (tzw. readmissions) stanowią jeden z największych problemów współczesnej kardiologii. Rozwiązań na rynku jest mało,

42

OSOZ Polska 9/2017

n o w e i d ee

bądź też są nieudolne. Statystyczny szpital w USA wydaje na dodatkowe hospitalizacje pacjentów z niewydolnością serca ok. 2 mln USD rocznie, a chorych cały czas przybywa.

Próbę walki z nieplanowanymi hospitalizacjami podjęli w latach 90-tych lekarze, którzy co tydzień dzwonili do wypisanych ze szpitala pacjentów i zbierali wywiad lekarski, na tej podstawie modyfikując terapię w zdalny sposób. Rozwiązanie to jednak miało ograniczoną skalowalność. W kolejnym dziesięcioleciu Amerykanie wdrożyli podobny system followup’u, oparty tym razem o ankiety przesyłane na tablety. W tym wypadku jednak ogromna liczba zniechęconych pacjentów odeszła z programu zmęczona żmudnym, codziennym wypełnianiem formularzy. Dlatego też zaczęliśmy szukać innej drogi komunikacji opartej o „conversational AI” (red.: rozmowa wspierana rozwiązaniem sztucznej inteligencji).

» Statystyczny szpital w USA wydaje na dodatkowe hospitalizacje pacjentów z niewydolnością serca ok. 2 mln USD rocznie.«

Co przekona pacjentów do stosowania Cardiocube?

W CardioCube wierzymy, że interfejs głosowy to najbardziej naturalna forma komunikacji.

Poza tym, każdy pacjent chciałby posiadać personalnego asystenta w swoim domu, który pomoże utrzymać dobry stan zdrowia przez długi czas. To tak, jakby mieszkał z nami przyjaciel, który jest też lekarzem i możemy zadać mu każde pytanie.

Jak kontrola zdrowia pacjentów kardiologicznych z zastosowaniem Cardiocube wpłynie na odsetek readmisji?

W przeszłości udowodniono już, że systemy wsparcia leczenia domowego mogą pomóc w zwalczeniu ponad 70 proc. readmisji. Pod warunkiem, że pacjent je stosuje. Najważniejszym elementem całego procesu jest regularne przekazywanie danych. Bez nich nawet najlepsze algorytmy nie dostarczą lekarzowi użytecznych analiz, który to finalnie ma decydować o optymalizacji terapii. Stąd też CardioCube był projektowany od początku tak, aby zmaksymalizować zaangażowanie pacjenta i równocześnie dostarczać jak najwięcej danych lekarzowi.

Kiedy możemy się spodziewać wprowadzenia technologii na rynek?

Według planów, sprzedaż ma ruszyć w pierwszym kwartale 2019 roku w USA. Wybraliśmy Stany Zjednoczone jako pierwszy docelowy rynek. Stało się tak po pierwsze z powodu najlepszej adaptacji urządzeń głosowych (prognoza: ponad 30 mln sprzedanych urządzeń w 2017 roku). Po drugie, większość urządzeń rozpoznaje mowę w języku angielskim.

Jak sztuczna inteligencja wpłynie na rynek ochrony zdrowia w przyszłości?

Wokół zastosowania sztucznej inteligencji toczy się ostatnio bardzo wiele debat i kłótni. Przykładem jest wymiana zdań pomiędzy Markiem Zuckerbergiem (Facebook) i Elonem Muskiem (PayPal, Tesla). Niektórzy widzą w AI ogromny krok do przodu w rozwoju ludzkości, a niektórzy boją się możliwych zagrożeń. Ja natomiast uważam, że sztuczna inteligencja pomoże lekarzom szybciej podejmować decyzje i lepiej zaopiekować się pacjentami. Zespół budujący CardioCube dokłada każdego dnia starań, aby ta wizja mogła stać się już niedługo rzeczywistością. 

OSOZ Polska 9/2017

43

n o w e i d ee

44

OSOZ Polska 9/2017

n o w e i d ee

Kreatywnie

Problem 36,6

Designed by Freepik

Klasycznym przykładem nieprecyzyjnego podejścia w medycynie, generującego ogromne koszty, jest temperatura ciała. Dziś wiemy, że wyznaczony w przeszłości standard 36,6 stopnia Celsjusza dla osoby zdrowej jest daleki od bliskiego rzeczywistości określenia stanu pacjenta. Efekt? Błędne decyzje zdrowotne, niepotrzebne wizyty lekarskie czy nieuzasadnione terapie lekowe. Medycyna błądzi w niewiedzy wynikającej z braku danych.

Jeszcze do niedawna 36,6°C było złotym i uniwersalnym standardem zdrowia. Wszystkie tradycyjne termometry oznaczają 37°C czerwonym kolorem. Komunikat jest jednoznaczny: od tego poziomu rozpoczyna się stan podgorączkowy i gorączka. Inaczej mówiąc – z organizmem dzieje się coś niepokojącego. Ale dziś wiemy, że kwestia temperatury ciała zdrowego człowieka jest dużo bardziej skomplikowana niż sądzono kilkadziesiąt lat temu.

Wynik zależy od miejsca wykonania pomiaru, wieku, rytmu dobowego, cyklu menstruacyjnego u kobiet, aktywności fizycznej.

Niższą temperaturę obserwuje się pomiędzy godziną 23.00 a 3.00 w nocy, najwyższą – pomiędzy 10.00 i 18.00. Na to wszystko należy nałożyć margines błędu wynikający z jakości urządzenia i pomiarów. Przekonał się o tym prawie każdy, kto próbował zmierzyć gorączkę kilkoma różnymi termometrami. Oczywiście żaden doświadczony lekarz nie przepisze leku przeciwgorączkowego tylko na podstawie wskazania w okolicach 37 stopni. Ale

TWOJA OPINIA Czy zgodziłaby się Pani / zgodziłby się Pan na monitorowanie parametrów zdrowia w trybie 24/7 dla precyzyjniejszego podejmowania decyzji zdrowotnych i profilaktycznych?

w dużej części przypadków decyzje o zażyciu pigułki – czasami w lekkich stanach przeziębieniowych – podejmowane są w ramach samoleczenia. Niejednokrotnie błędnie, często w stosunku do dzieci. W konsekwencji łykamy niepotrzebnie tabletki o efektach ubocznych, wypełniamy poczekalnie przychodni, zabierając miejsce osobom, które naprawdę potrzebują pomocy, prosimy o zwolnienie lekarskie generując koszty absencji pracowniczych.

A mówimy jedynie o jednej informacji na temat zdrowia determinującej lawinę zachowań nieadekwatnych do sytuacji. Standaryzacja parametrów zdrowia to zagadnienie problematyczne również w innych dziedzinach: kardiologii (odchylenia w pomiarach ciśnienia w stosunku do standardu 120/80), diagnostyce laboratoryjnej itd. Wadą współczesnych technologii jest punktowy pomiar zamiast stałej obserwacji, izolacja jednego wyniku od uwarunkowań zdrowotnych i charakterystyki konkretnego pacjenta.

W ten sposób medycyna bliższa jest modelowi „distraction based medicine” („medycyna oparta na zakłóceniach”) niż „evidence based medicine” („medycyna oparta na dowodach”). Dużym uproszczeniem byłoby powiedzenie, że problem szybko rozwiążą technologie e-zdrowia zbierające informacje w czasie rzeczywistym i z czasem budujące personalizowany obraz zdrowia pacjenta. Ale z całą pewnością to jedyna możliwość personalizacji leczenia i profilaktyki, jaką mamy do dyspozycji w zasięgu ręki. 

Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl OSOZ Polska 9/2017

45

eduka c ja

Polscy pacjenci w Internecie Odpowiedź na pytanie, ilu polskich pacjentów poszukuje informacji na temat zdrowia w Internecie nie jest wcale prosta. W ostatnich latach opublikowano wiele raportów różnych instytucji badających to zjawisko, których wyniki były zróżnicowane.

46

OSOZ Polska 9/2017

Grzegorz Kardas

To, że coraz więcej Polaków korzysta z Internetu jako źródła wiedzy o zdrowiu jest dziś oczywiste zarówno dla lekarzy, jak i dla pacjentów. Internet, jako niemal nieograniczone źródło informacji, stał się medium w znacznym stopniu kształtującym poglądy pacjentów na temat zdrowia. Mnogość portali internetowych zajmujących się tą tematyką wskazuje, jak ważne jest ono dla polskich internautów. Dotyczy to zarówno portali profesjonalnych, kierowanych do pracowników służby zdrowia, jak i tych, które mają stanowić źródło wiedzy dla pacjentów.

Nie bez znaczenia jednak pozostaje kwestia wiarygodności i rzetelności publikowanej w Internecie wiedzy o zdrowiu. Pacjenci XXI wieku są przyzwyczajeni do tego, by czerpać informacje z Internetu szybko, często nie zważając na ich źródło. W sieci każdy ma prawo publikować treści, bez konieczności udowadniania ich wiarygodności. Badania tego zagadnienia pokazują, że w Internecie często brakuje odnośników do źródeł publikowanej wiedzy, a same treści mogą być dla pacjentów niezrozumiałe.

Foto: designed by natanaelginting / Freepik

eduka c ja

Ilu polskich pacjentów szuka informacji o zdrowiu w Internecie?

By mieć pojęcie o skali zjawiska korzystania przez Polaków z Internetu jako źródła wiedzy medycznej, warto sięgnąć po dane Głównego Urzędu Statystycznego. Według GUS, w 2012 roku 31,4% Polaków korzystało z Internetu w celu wyszukania informacji dotyczących zdrowia. W 2015 ten odsetek wyniósł 38,9%. Rok później, w raporcie „Jak korzystamy z Internetu?” GUS podał, że wśród osób w wieku 16–74 lat w tym celu z sieci korzystało 40,3% obywateli Polski. Dla porównania warto wiedzieć, że w tym samym roku 80,4% gospodarstw domowych w naszym kraju miało dostęp do Internetu.

Innym badaniem opisującym pacjentów w Internecie jest opublikowany w listopadzie 2016 roku raport Polskich Badań Internetu (PBI) pt. „Internetowe serwisy o zdrowiu”. Za pomocą

przeprowadzanego przez tą instytucję pomiaru oglądalności witryn internetowych w Polsce wykonano estymację dla liczącej ponad 26 milionów społeczności polskich internautów. Za próbę posłużyła grupa ponad 130 tysięcy użytkowników Internetu. W rankingu popularności serwisów internetowych uzyskano wynik 49% dla portali z kategorii „zdrowie i medycyna”, co oznacza, że ponad 12,6 miliona polskich użytkowników Internetu odwiedza strony o tej tematyce.

Jednocześnie stawia to portale o zdrowiu na trzecim miejscu wśród najchętniej odwiedzanych serwisów, zaraz po tych o stylu życia i kierowanych do kobiet. Dzięki przeprowadzanej co roku przez PBI analizie widać, że zainteresowanie portalami o profilu dotyczącym zdrowia stale rośnie – w grudniu 2005 portale internetowe o zdrowiu odwiedziło 1,4 miliona osób. Ma to oczywisty związek z upowszechnieniem dostępu do Internetu w naszym kraju jak i z rosnącą popularnością urządzeń mobilnych z dostępem do sieci. Raport PBI podaje, że w październiku 2016 aż 9 milionów polskich internautów szukało informacji o zdrowiu za pomocą komputera, a 6,9 miliona – na urządzeniach mobilnych.

Próbę opisania zjawiska poszukiwania przez pacjentów informacji na temat zdrowia w Internecie podjęła w 2016 roku także Fundacja „My Pacjenci” we współpracy z portalami ZnanyLekarz.pl oraz Medycyna Praktyczna. Za pomocą internetowej ankiety przeprowadzonej na 1332 uczestnikach – zarówno pacjentach jak i lekarzach – zbadano, z jakich źródeł informacji o zdrowiu korzystają pacjenci przed wizytą u lekarza. Wśród pacjentów 78,2% potwierdziło, że poszukuje w Internecie informacji o zdrowiu przed konsultacją lekarską. Znamienne, iż wśród blisko 90% ankietowanych lekarzy panowała opinia, że to właśnie z Internetu pacjenci czerpią wiedzę o zdrowiu przed wizytą.

Badanie to pokazało również, jak silną rolę w kształtowaniu wiedzy medycznej wśród pacjentów odgrywa właśnie Internet. Kolejne źródła informacji – znajomi lub rodzina, książki, czasopisma medyczne i popularnonaukowe – wskazało mniej niż 20% ankietowanych. Pacjenci zapytani o przyczyny poszukiwania informacji o zdrowiu w sieci wskazywali głównie na ciekawość i chęć pogłębiania wiedzy (38,4% ankietowanych). Niestety, co piąty pacjent wskazywał w tym miejscu na brak zaufania do lekarzy.

Na łamach czasopisma OSOZ opublikowano we wrześniu 2015 roku wyniki badania Małgorzaty Furmankiewicz, Anny Sołtysik-Piorunkiewicz i Piotra Ziuziańskiego z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, również poruszającego to zagadnienie. W ankiecie tej wzięło udział ponad 1000 polskich użytkowników Internetu.

Najbardziej popularnymi wśród ankietowanych narzędziami do poszukiwania wiedzy o zdrowiu wśród uczestników tego badania były specjalistyczne portale medyczne lub serwisy informacyjne poświęcone zdrowiu (73,61%) oraz fora internetowe lub grupy dyskusyjne (68,52%). Uczestnicy tego badania ocenili także w 5-stopniowej skali wiarygodność źródeł informacji o zdrowiu. Wbrew powszechnym obawom o darzenie przez pacjentów zaufaniem w większym stopniu „dr Google”, lekarze otrzymali średnią notę za wiarygodność wynoszącą 4,41, podczas gdy Internet – 2,75. Z drugiej jednak strony, aż 20% badanych przyznało, że po wyszukaniu informacji w Internecie zrezygnowało z porady lekarskiej.

Wśród badań opisujących analizowane zjawisko warto także przytoczyć badanie Antoniny Doroszewskiej z 2008 roku. Już wtedy, dla próby 5350 polskich internautów, blisko 90% wskazało Internet jako źródło wiedzy o zdrowiu i chorobie. Z kolei w 2012 roku opublikowano badanie ARC Rynek i Opinia przeprowadzone na reprezentatywnej próbie 500 ankietowanych, gdzie ponad 60% polskich internautów przyznało, iż poszukuje wiedzy medycznej w sieci.

Jednym z najświeższych doniesień na ten temat jest tegoroczne badanie autora tego tekstu, poddające pod obserwację populację miasta Łodzi. Wśród ponad 300 zbadanych Internautów, 93,3% potwierdziło korzystanie z Internetu jako źródła wiedzy medycznej. W badaniu zaobserwowano także zależność łączącą wiek internauty i jego poglądy na temat tego medium. Okazało się, że choć młodsze pokolenie jest bardziej skłonne poszukiwać informacji o zdrowiu w sieci, równocześnie gorzej ocenia wiarygodność tych treści.

Polscy e-pacjenci na tle Unii Europejskiej Najbardziej wyczerpującym temat raportem, nie tylko dla Polski, ale dla całej Unii Europejskiej, zdaje się być raport Komisji Europejskiej z serii Eurobarometer – „European Citizens’ Digital

OSOZ Polska 9/2017

47

eduka c ja

osób, które ukończyły naukę do 15 roku şycia, było to 23% ankietowanych.

 Według badania Eurobarometr, 60% Polaków szuka w Internecie informacji o tematyce zdrowotnej, 80% uwaşa je za przydatne. Health Literacy� z listopada 2014 roku.

Badanie to, przeprowadzone na próbie ponad 26 tysięcy ankietowanych, w tym 1000 osób z Polski, stanowi próbę opisu zjawiska korzystania z Internetu przez obywateli UE w celach związanych ze zdrowiem. Do korzystania z Internetu w tych celach przyznało się w tym badaniu 59% obywateli UE. Dla Polski wartość ta nieznacznie przekraczała nawet średnią europejską, i wyniosła 60%. Raport wskazuje, şe Internet, jako źródło wiedzy medycznej jest najpopularniejszy w Holandii, Szwecji i Danii (odpowiednio 73%, 70% i 70% obywateli wykorzystujących go w tym celu). Dla odmiany, najrzadziej korzystają z Internetu w tym celu obywatele Malty i Rumunii (odpowiednio 49% i 47%).

Polacy, zapytani o rodzaj poszukiwanych w Internecie informacji dotyczących zdrowia najczęściej wskazali w badaniu KE ogólne informacje o zdrowiu i sposoby jego poprawy (55% ankieto-

wanych). Połowa z nas poszukuje w Internecie informacji o konkretnych chorobach i objawach. 80% ankietowanych Polaków uwaşa, şe informacje te są przydatne, niewiele mniej, şe są łatwe w zrozumieniu i znalezieniu. Aş 79% ankietowanych w badaniu Polaków zgadza się ze stwierdzeniem, şe Internet to dobre źródło do pogłębiania wiedzy na temat zdrowia.

W skali Unii Europejskiej nie znaleziono we wspomnianym badaniu istotnych róşnic w poszukiwaniu w Internecie informacji o zdrowiu w zaleşności od płci. Wykazano natomiast, iş chętniej w tym celu z Internetu korzystają ludzie młodzi. W grupie wiekowej 15–24 lat było to 77% ankietowanych. W grupie 55+ odsetek ten wyniósł 34%. Znacznie częściej do poszukiwania informacji medycznych w Internecie przyznawali się ludzie wykształceni. Wśród osób, które ukończyły swoją edukację wieku 20 lat lub później było to 71%, zaś wśród tych

Internet jako poşyteczne medium Ze względu na zróşnicowaną metodykę, trudno jest bezpośrednio porównywać wyniki przytoczonych badań. Powyşszy przegląd wskazuje jednak jednoznacznie, şe Internet stał się dla Polaków wyjątkowym i popularnym źródłem wiedzy medycznej. Lekarze zdają sobie dziś sprawę, jak wielu ich pacjentów czerpie wiedzę medyczną z Internetu i nierzadko stanowi to dla nich problem. Kluczowa w tym kontekście jest jakość publikowanej w Internecie wiedzy medycznej.

Niestety, w dobie forów internetowych, portali społecznościowych i innych platform wymiany opinii i treści, cięşko jest oddzielić pacjentom wartościową wiedzę od fałszywych i sensacyjnych treści. Nie umniejsza to jednak roli Internetu, jako narzędzia mogącego wspomóc pacjenta w diagnozowaniu i leczeniu schorzeń oraz jako medium kontaktu z lekarzem.

Pacjenci powinni jednak zwracać uwagÄ™ na jakość i wiarygodność treĹ›ci, po ktĂłre siÄ™gajÄ… w sieci. A lekarze – tĹ‚umaczyć im, jak wĹ‚aĹ›ciwie szukać odpowiedzi na nurtujÄ…ce ich pytania zdrowotne, np. wskazujÄ…c wartoĹ›ciowe medyczne portale internetowe, ktĂłrych niewÄ…tpliwie jest w polskim Internecie wiele. A co z obawami zgĹ‚aszanymi przez licznych lekarzy, Ĺźe pacjenci wierzÄ… „dr Googleâ€? i „wiedzÄ… swojeâ€?? Zamiast nad tym utyskiwać, warto dostrzec pozytywy: pacjent oczytany w Internecie wykazuje wszak zainteresowanie swoim zdrowiem, a to doskonaĹ‚y punkt wyjĹ›cia do współpracy z lekarzem. ď Ź

reklama

159#,#/; É­9+#6

+0(14/#6;-+ Od 30 lat rozwijamy profesjonalne TQ\YKȤ\CPKC +6 FNC UGMVQTC QEJTQP[ \FTQYKC

Medycyna

(CTOCELC

' \FTQYKG

Diagnostyka

9GVGT[PCTKC

Ubezpieczenia

KAMSOFT S.A.

48

OSOZ Polska 9/2017

www.kamsoft.pl

eduka c ja

Raporty

2017 global health care outlook

Civil Society and Health

28 stron | ENG | www.deloitte.com

191 stron | ENG | www.euro.who.int

Globalnym wyzwaniem ochrony zdrowia pozostaje od kilku lat płynne dostarczanie usług zdrowotnych i ich zrównoważone finansowanie. Prognozy nie napawają optymizmem: globalne koszty ochrony zdrowia wzrosną w 2020 roku do poziomu 8,7 biliona USD (z 7 bilionów USD w 2015 roku). W tym okresie średnia długość życia zwiększy się o 1 rok. Trzy główne przyczyny zgonów – choroby układu krążenia, rak i choroby układu oddechowego – pochłaniać będą 50% budżetów ochrony zdrowia. Rośnie zachorowalność na choroby przewlekłe związane ze stylem życia, jednocześnie spada zagrożenie ze strony chorób zakaźnych. Nowa wersja raportu Deloitte prezentuje największe wyzwania zdrowotne z punktu widzenia globalnego oraz sugeruje możliwe rozwiązania.

Najnowsze opracowanie The European Observatory on Health Systems and Policies (Europejskie Centrum Obserwacji Systemów i Polityk Ochrony Zdrowia) przybliża znaczenie i wpływ społeczeństwa obywatelskiego na ochronę zdrowia. Autorzy definiują, które inicjatywy są inicjatywami obywatelskimi i jak wykorzystać ich potencjał. Całość zobrazowano studiami przypadków z różnych krajów, np. akcja antynikotynowa w Rosji, maltański ruch hospicyjny, belgijski program „leków dla wszystkich”. Szeroki przegląd inicjatyw może być inspiracją dla krajowych organizacji pozarządowych i osób odpowiedzialnych za kreowanie polityki zdrowotnej. Jak pokazuje raport, inicjatywy oddolne mają wielokrotnie większą siłę poprawy sytuacji w zdrowiu niż zmiany ustawodawcze.

OCHRONA ZDROWIA UGINA SIĘ POD KOSZTAMI

DUŃSKIE „WSZYSTKO O ZDROWIU…”

W Europie Zachodniej średnie koszty ochrony zdrowia wzrosną w latach 2015–2020 o 4%. Globalnie – o 4,3% (CAGR – skumulowany roczny wskaźnik wzrostu). Kraje rozwijające się zanotują największy wzrost wydatków na zdrowie. Prawie we wszystkich rejonach świata spadać będzie liczba łóżek szpitalnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców.

Program realizowany w latach 2014–2016 miał na celu promocję zdrowia poprzez inicjatywy na poziomie społecznym, realizowane we współpracy rządu i organizacji pozarządowych. Na wykresie: liczba działań podjętych w poszczególnych tematykach zdrowotnych.

OSOZ Polska 9/2017

49

S t a t y s t y k i i prognoz y mon i tor ep i dem i olog i c zn y

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W sierpniu 2017 W ODNIESIENIU DO lipca

66 256 zł

67 194 zł

2 591 zł

2 521 zł

1 226 zł

1 085 zł

lipiec

sierpień

lipiec

sierpień

lipiec

sierpień

−141 zł

−11,5%

938 zł

1,4%

−70 zł

−2,7%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2017 (prognoza) I 2016

830 931 zł

872 493 zł

48 196 zł

54 518 zł

17 236 zł

16 514 zł

2016

2017

2016

2017

2016

2017

41 562 zł

5,0%

6322 zł

13,1%

−722 zł

−4,2%

sierpień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 55 018 zł Podkarpackie 58 341 zł Lubelskie 58 365 zł

Świętokrzyskie 1 787 zł Podkarpackie 2 040 zł Łódzkie 2 048 zł

Opolskie 812 zł Lubelskie 885 zł Świętokrzyskie 890 zł

Lubuskie 72 673 zł Mazowieckie 79 134 zł Dolnośląskie 79 390 zł

Mazowieckie 2 999 zł Dolnośląskie 3 104 zł Zachodniopomorskie 3 246 zł

Zachodniopomorskie 1 288 zł Pomorskie 1 295 zł Dolnośląskie 1 391 zł

prognoza 2017 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 685 421 zł Podkarpackie 749 916 zł Kujawsko-Pomorskie 774 046 zł

Świętokrzyskie 42 239 zł Opolskie 45 504 zł Warmińsko-Mazurskie 48 747 zł

Opolskie 10 989 zł Kujawsko-Pomorskie 11 909 zł Warmińsko-Mazurskie 12 588 zł

Małopolskie 917 915 zł Dolnośląskie 1 015 649 zł Mazowieckie 1 067 293 zł

Małopolskie 60 124 zł Dolnośląskie 65 087 zł Mazowieckie 70 080 zł

Dolnośląskie 18 648 zł Mazowieckie 19 310 zł Podkarpackie 23 613 zł

sierpień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Mazowieckie –2 091 zł Zachodniopomorskie –1 944 zł Świętokrzyskie –1 535 zł

Łódzkie –373 zł Pomorskie –196 zł Mazowieckie –152 zł

Śląskie –236 zł Małopolskie –209 zł Zachodniopomorskie –206 zł

Dolnośląskie 2 248 zł Lubuskie 2 883 zł Kujawsko-Pomorskie 3 572 zł

Kujawsko-Pomorskie 70 zł Lubuskie 98 zł Dolnośląskie 110 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W sierpniu W OSTATNICH LATACH

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2012

2013

2014

2015

2016

2017

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

50

OSOZ Polska 9/2017

S t a t y s t y k i i prognoz y

mon i tor ep i dem i olog i c zn y

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ѶƏƏƏƏ

» Sierpień zamyka

koszty, tys. zł

ƕƔƏƏƏ

kilkumiesięczny okres niskich kosztów leczenia.«

ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѵ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

PAŹDZIERNIK prognoza

SIERPIEŃ

LISTOPAD prognoza

WRZESIEŃ prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 9/2017

51

S t a t y s t y k i i prognoz y mon i tor ep i dem i olog i c zn y

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ѶƏƏƏ

prognoza

ƕƏƏƏ

» We wrześniu koszty

koszty, tys. zł

ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ

leczenia przeziębienia i grypy znacznie wzrosły.«

ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѵ

OSOZ Polska 9/2017

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

52

Ѷ

LISTOPAD prognoza

WRZESIEŃ prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

S t a t y s t y k i i prognoz y

mon i tor ep i dem i olog i c zn y

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƑƏƏƏ

» Do sierpnia trwał

koszty, tys. zł

ƐѶƏƏ

okres niskiego poziomu epidemiologicznego dla alergii.«

ƐѵƏƏ ƐƓƏƏ ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ ѶƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѵ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

WRZESIEŃ prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 9/2017

53

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N ITO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków sierpień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO lipca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

18,52 zł

25,40%

171 tys. zł

3330

-0,18 zł

(

(

(

(

+0,59 zł

(

(

(

(

-0,02 zł

PROGNOZA NA

listopad

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w sierpniu 2017 roku osiągnął 171 tys. zł. W porównaniu do sierpnia ubiegłego roku oznacza to wzrost o 5 tys. zł (3,0%). W stosunku do lipca 2017 roku notujemy zwyżkę o 2,5 tys. zł. Wartość rynku farmaceutycznego zamknęła się w kwocie 2,6 mld zł. To o 35,8 mln zł więcej (+1,4%) w stosunku do lipca 2017 roku oraz o 97,3 mln zł (+3,9%) w stosunku do sierpnia 2016 roku. Refundacja wyniosła 673 mln zł, a jej udział w całkowitym obrocie aptecznym kształtował się na poziomie 26,2% (spadek o 0,4 p.p. w porównaniu do lipca 2017 roku).

Według prognoz ekspertów OSOZ, obrót w statystycznej aptece w 2017 roku wyniesie 2,28 mln zł. Wartość sprzeda-

OSOZ Polska 9/2017

(

suplementy

INNE

(

(

60,45% 20,81% 8,76% 9,99%

(

(

+50

(

(

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

26,22% -0,48%

„ Po wrześniowym i październikowym wzroście wartości obrotu statystycznej apteki, w listopadzie spodziewamy się jego spadku. Nie wynika to jednak z trendów zachorowalności, ale z niekorzystnej specyfiki kalendarza i terminów, gdy apteka jest czynna.

W związku z sezonem przeziębień i grypy, koszty leczenia będą pięły się w górę.

W jakim stopniu, zależy od sytuacji epidemiologicznej i uwarunkowań pogodowych.”

Łukasz Stopa Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

54

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

51,35 zł

(

+2,5 tys. zł

ży leków refundowanych będzie równa 783,4 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 495,5 tys. zł, a sprzedaży produktów OTC – 932,8 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 33,4 mld zł. To odpowiednio o 1,7 mld zł więcej (+5,2%) niż w 2016 roku oraz o 3,5 mld zł więcej (+11,7%) niż w 2015 roku. 8,47 mld zł to z kolei zanotowana wartość refundacji (25,39% całkowitego obrotu aptecznego).

W sierpniu sprzedaż w podstawowych kategoriach aptecznych kształtowała się następująco: średni obrót wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 61,2 tys. zł/aptekę, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 38,9 tys. zł, a produktów OTC – 69,7 tys. zł. W porównaniu z lipcem 2017 roku, w dwóch kategoriach zanotowaliśmy wzrost wartości sprzeda-

ży – w przypadku recept pełnopłatnych (wzrost o 1,1%) oraz sprzedaży odręcznej (+3,6%). W przypadku sprzedaży na recepty refundowane odnotowano spadek o 0,2%.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (7 215 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym obrocie – wtorek (5 395 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 1820 zł. Obrót apteczny w poszczególnych roboczych dniach sierpnia wahał się pomiędzy 7 520 zł (31 sierpnia) a 442 zł (15 sierpnia, dzień wolny od pracy). Poziom wahań był znacząco niższy od obserwowanego miesiąc temu.

W sierpniu 2017 roku największe procentowe spadki wartości sprzedaży zanotowaliśmy w następujących grupach terapeutycznych: leki na układ oddecho-

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N ITO R FA R M A C J I

wy (–6,12%), endokrynologia (–2,49%).

Największe wzrosty w stosunku do lipca 2017 roku zanotowaliśmy w przypadku produktów na przewód pokarmowy (+3,74%) oraz układ sercowo-naczyniowy (+3,52%).

Jeżeli przyjrzymy się udziałom w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów na przewód pokarmowy i metabolizm (+0,40 p.p.) oraz na układ sercowo-naczyniowy (+0,29 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił dla leków na układ oddechowy (–0,62 p.p.) oraz produktów dermatologicznych (–0,06 p.p.). Średnia marża apteczna wyniosła w sierpniu 25,4%. To o 0,59 p.p. więcej niż w lipcu 2017 roku oraz o 0,24 p.p. mniej niż w sierpniu 2016 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,47% (+0,47 p.p. w stosunku do lipca 2017 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,93% (+0,77 p.p. w stosunku do lipca 2017 roku), dla produktów OTC – 30,12% (+0,96 p.p. w stosunku do lipca 2017 roku).

W sierpniu 2017 roku średnia cena za opakowanie leku wyniosła 18,52 zł.

Oznacza to spadek parametru w stosunku do lipca 2017 roku o 18 groszy. W porównaniu do ceny z sierpnia ubiegłego roku obserwujemy wzrost o 57 groszy.

W zestawieniu z lipcem 2017 roku w każdej z podstawowych kategorii sprzedażowych zanotowaliśmy spadek średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 27,38 zł (–11 groszy), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,99 zł (–6 groszy), produktów OTC – 12,88 zł (–4 grosze).

W sierpniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 330 pacjentów. 2 730 osób zakupiło produkty OTC, 650 – leki refundowane, a 720 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. To o 50 osób więcej niż w minionym miesiącu. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 sierpnia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 779 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 sierpnia (752 osoby), 1–7 sierpnia (745 osób) i 15–21 sierpnia (669 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00 – ponad 13 osób w ciągu godziny.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącz-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2017

sierpień 2016

ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach sierpnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2017

sierpień 2016

ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży

układ mięśniowo-szkieletowy

6,13%

18,41% przewód pokarm. i metabolizm

4,97% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,81% narządy zmysłów 3,32% leki przeciwzakaźne

7,66% układ oddechowy

0,32% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,87% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,91% krew i układ krwiotwórczy 1,19% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 4,14% dermatologia

14,53% układ sercowo-naczyniowy

10,94% centralny układ nerwowy varia 12,65%

5,15% nieokreślona

OSOZ Polska 9/2017

55

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N ITO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2017 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

ƕѶ

ƑƏƐƕ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2016–2017 ƑƏ

zapłata pacjenta

refundacja

ƐƔ

ƐƏ

ƐƑķƕ ƐƑķƕƕ ƐƑķƔƖ ƐƑķƔƕ ƐƑķƑƓ ƐƑķƐƖ ƐƑķƓƐ ƐƑķƐƖ ƐƑķƐѵ ƐƑķƐƑ ƐƑķƏƔ ƐƐķƖƓ ƐƐķƖ ƐƐķƖƕ ƐƐķƖƖ ƐƑķƏѵ ƐƑķƐƓ ƐƑķƑƔ ƐƑķƓƓ ƐƑķƒƖ

Ɣ ƓķƐƒ

ƓķƑƒ

ƓķƐƖ

ƓķƓƐ

ƓķƔƔ

ƓķƔѶ

ƓķƔѵ

ƓķƓƑ

Ɠķƒƕ

ƓķƓƑ

ƓķƓƑ

ƓķƓƕ

ƓķƑƔ

ƓķƓƐ

ƓķƓƖ

ƓķƔƕ

ƓķƔѵ

ƓķѵƐ

ƓķƔƔ

ƓķƔƔ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ə

ƑƏƐѵ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƕ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2016– 2017 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵƑ

ƕķѶ

ƕķƔƕ

ƕķƔѵ

ƕķƑƓ

ƕķѵƒ

ƕķƑѶ

ƕķƕƒ

ƕķѵƕ

ѶķƏƑ

ѶķƏƓ

ѶķƐ

ѶķƐ

ѶķƒƖ

ѶķѶƐ

ѶķƔƖ

ѶķѵѶ

ѶķѵƓ

ѶķƓ

refundacja

ѶķѵƑ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐƖķƐ ƐƖķƒѵ ƐƖķƒ ƐѶķƖѵ ƐƖķƔƔ ƐѶķƖƒ ƐƖķƏƔ ƐѶķƕƓ ƐѶķƖƓ ƐѶķѵѵ ƐѶķƕƔ ƐƖķƐƐ ƐѶķƖ

ƐѶķѵƐ ƐѶķѶƒ ƐƖķƏѶ ƐƖķƐƒ ƐƖķƒƕ ƐƖķƒƖ ƐƖķƒ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƕ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2017 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

56

OSOZ Polska 9/2017

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

ƕѶ

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N ITO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w sierpniu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

nej wartości 51,35 zł. To o 0,02 zł mniej niż w lipcu oraz o 68 groszy więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

Z kwoty tej 37,89 zł zapłacił pacjent, a 13,46 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z sierpniem 2016 roku wzrosła o 3,4% (+0,44 zł). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 2,9% (–1,12 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 94,11 zł (z czego 26,07 zł to zapłata pacjenta, a 68,03 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 54,04 zł, a dla produktów OTC – 25,54 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2017 roku wyniesie 51,39 zł. Z kwoty tej 38,34 zł zapłaci pacjent, a 13,05 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 52,35 zł, dla produktów OTC – 25,90 zł, a dla leków refundowanych – 91,44 zł (z czego 26,42 zł to zapłata pacjenta, a 65,02 wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2017

sierpień 2016

ƐƔƏ

ƐƑƔ

ƐƏƏ

ƕƔ

ƔƏ

ƑƔ

Ə

» W sierpniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 330 pacjentów.

To o 50 osób więcej niż w lipcu.«

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2017

sierpień 2016

ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ vb;urmb-

ѶŋƐƓ vb;urmb-

ƐƔŋƑƐ vb;urmb-

ƑƑŋƑѶ vb;urmb-

ƑƖŊƒƐ vb;urmb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

sierpień 2017

sierpień 2016

103 367

99 157

60,45%

59,73%

Lek - OTC

35 583

34 879

20,81%

21,01%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

14 975

15 054

8,76%

9,07%

Pozostałe

17 075

16 910

9,99%

10,19%

Lek - RX

sierpień 2017

sierpień 2016

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

OSOZ Polska 9/2017

57

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N ITO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za sierpień 2017 sierpień 2017

zmiana w stosunku do (%) lipca 2017

stycznia 2017

zmiana w stosunku do (liczbowo)

sierpnia 2016

lipca 2017

stycznia 2017

sierpnia 2016

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

171,0

1,5%

-15,6%

3,0%

2,5

-31,5

5,0

cały rynek apteczny

2 566 197

1,4%

-15,1%

3,9%

35 832,5

-455 710,5

97 279,0

statystyczna apteka

61,2

-0,2%

-7,1%

2,0%

-0,1

-4,7

1,2

cały rynek apteczny

917 969

-0,3%

-6,6%

2,9%

-2 390,1

-64 438,9

25 946,2

statystyczna apteka

38,9

1,1%

-7,8%

3,0%

0,4

-3,3

1,1

cały rynek apteczny

583 922

1,1%

-7,3%

3,9%

6 203,4

-45 708,8

21 990,7

statystyczna apteka

69,7

3,6%

-24,9%

3,9%

2,5

-23,2

2,6

cały rynek apteczny

1 046 348

3,6%

-24,5%

4,8%

36 169,5

-339 924,0

48 116,9

statystyczna apteka

44,8

-0,3%

-3,2%

7,9%

-0,1

-1,5

3,3

cały rynek apteczny

672 809

-0,4%

-2,6%

8,9%

-2 685,9

-18 170,8

54 865,4

w całkowitym obrocie

26,22%

-1,8%

14,7%

4,8%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

72,29%

0,2%

4,6%

5,8%

0,0

0,0

0,0

ogółem

18,52 zł

-1,0%

7,5%

3,2%

-0,2

1,3

0,6

dla leków z list refundacyjnych

27,38 zł

-0,4%

2,1%

1,4%

-0,1

0,6

0,4

dla leków z recept pełnopłatnych

24,99 zł

-0,2%

7,7%

5,8%

-0,1

1,8

1,4

dla produktów bez recepty (OTC)

12,88 zł

-0,3%

2,1%

2,5%

0,0

0,3

0,3

3 330

1,5%

-19,8%

4,4%

50,0

-820,0

140,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

650

0,0%

-17,7%

3,2%

0,0

-140,0

20,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

720

1,4%

-18,2%

1,4%

10,0

-160,0

10,0

2 730

1,5%

-22,4%

4,2%

40,0

-790,0

110,0

ogółem

25,40%

2,4%

-2,3%

-1,0%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,47%

2,6%

-2,8%

-3,8%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

24,93%

3,2%

-0,4%

-0,6%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

30,12%

3,3%

1,5%

0,1%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

51,35 zł

0,0%

5,2%

-1,3%

0,0

2,6

-0,7

Wartość zapłaty przez pacjenta

37,89 zł

0,6%

0,7%

-2,9%

0,2

0,3

-1,1

Wartość dopłaty refundatora

13,46 zł

-1,8%

20,7%

3,4%

-0,3

2,3

0,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

94,11 zł

-0,2%

12,9%

-1,1%

-0,2

10,8

-1,1

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

26,07 zł

-0,7%

1,2%

-13,6%

-0,2

0,3

-4,1

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

68,03 zł

0,0%

18,2%

4,6%

0,0

10,5

3,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

54,04 zł

-0,3%

12,7%

1,6%

-0,1

6,1

0,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

25,54 zł

2,1%

-3,2%

-0,3%

0,5

-0,9

-0,1

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2017: 2 228 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƐƏ

Tysiące zł

ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

58

OSOZ Polska 9/2017

(

(

(

(

(

*

*

*

*

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N ITO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do sierpnia 2017 2017

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2016

2016

2015

2017

2015

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2016

2016

2015

2015

2 228,0

4,1%

7,9%

88,5

162,5

1 459,5

4,5%

7,9%

63,5

107,0

33 388 161,7

5,2%

11,7%

1 654 384,2

3 507 311,7

21 837 471,5

5,7%

12,0%

1 180 564,5

2 341 862,5

783,4

1,0%

0,9%

8,0

6,8

518,0

1,3%

1,4%

6,4

7,3

11 740 213,8

2,1%

4,5%

239 821,7

505 820,2

7 750 183,7

2,4%

5,3%

180 242,6

388 490,0

495,5

4,5%

8,6%

21,2

39,2

324,3

3,2%

7,6%

10,0

22,8

7 425 961,3

5,6%

12,5%

391 592,9

825 212,4

4 851 943,3

4,3%

11,7%

200 720,8

506 606,8

932,8

6,7%

14,3%

58,4

116,8

606,9

8,5%

14,7%

47,5

78,0

13 979 245,6

7,8%

18,4%

1 009 915,0

2 174 362,7

9 080 067,1

9,7%

19,1%

803 788,4

1 456 522,5

565,7

4,2%

4,1%

22,5

22,5

373,0

4,6%

4,2%

16,3

14,9

8 477 490,2

5,2%

7,9%

421 666,8

620 263,1

5 581 421,1

5,7%

8,1%

303 141,0

419 550,0

25,39%

0,0%

-3,4%

0,0

0,0

25,55%

0,0%

-3,5%

0,0

0,0

71,11%

3,1%

3,5%

0,0

0,0

70,99%

3,5%

3,1%

0,0

0,0

18,16 zł

3,1%

6,3%

0,5

1,1

18,15 zł

3,3%

6,7%

0,6

1,1

28,04 zł

3,2%

2,0%

0,9

0,6

27,36 zł

0,9%

-0,2%

0,2

-0,1

24,12 zł

4,0%

7,9%

0,9

1,8

24,46 zł

6,1%

10,0%

1,4

2,2

12,75 zł

3,7%

10,2%

0,5

1,2

12,74 zł

4,7%

11,3%

0,6

1,3

43 355

1,8%

4,0%

754,9

1 684,9

28 870,0

2,4%

6,3%

680,0

1 700,0

8 567

-0,3%

-2,4%

-22,8

-212,8

5 730,0

0,4%

-1,4%

20,0

-80,0

9 464

-0,7%

-1,4%

-65,7

-135,7

6 290,0

-1,3%

-0,8%

-80,0

-50,0

36 011

2,5%

6,0%

881,1

2 051,1

23 900,0

3,2%

8,4%

730,0

1 860,0

25,38%

-0,2%

-1,5%

0,0

0,0

25,26%

-1,0%

-2,4%

0,0

0,0

18,28%

-2,6%

2,1%

0,0

0,0

18,57%

-0,3%

3,9%

0,0

0,0

25,09%

-0,9%

-8,2%

0,0

0,0

24,73%

-3,1%

-11,0%

0,0

0,0

29,81%

-0,1%

-4,0%

0,0

0,0

29,59%

-1,8%

-5,2%

0,0

0,0

51,39 zł

2,3%

3,7%

1,2

1,8

50,55 zł

2,1%

1,6%

1,0

0,8

38,34 zł

2,3%

5,0%

0,9

1,8

37,63 zł

2,1%

2,8%

0,8

1,0

13,05 zł

2,3%

0,1%

0,3

0,0

12,92 zł

2,1%

-2,0%

0,3

-0,3

91,44 zł

1,3%

3,4%

1,2

3,0

90,39 zł

0,9%

2,8%

0,8

2,5

26,42 zł

-5,7%

-4,5%

-1,6

-1,2

26,23 zł

-6,9%

-4,2%

-1,9

-1,2

65,02 zł

4,5%

7,0%

2,8

4,2

64,17 zł

4,5%

6,0%

2,8

3,7

52,35 zł

5,2%

10,2%

2,6

4,8

51,55 zł

4,5%

8,4%

2,2

4,0

25,90 zł

4,1%

7,8%

1,0

1,9

25,39 zł

5,2%

5,8%

1,3

1,4

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2017: 33,4 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 4 do 5% (w stosunku do roku 2016)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2016)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2016)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 8,5 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 6% (w stosunku do roku 2016)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 9/2017

59

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N ITO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

583,42

0,08

31484,72

0,18

7548,76

0,06

23935,96

0,53

0,24

0,76

918,66

34,27

53,97

2. U-30

409,57

0,06

14819,99

0,09

6251,41

0,05

8568,57

0,19

0,42

0,58

641,84

23,09

36,18

3. U-50

224,70

0,03

5075,93

0,03

2944,61

0,02

2131,32

0,05

0,58

0,42

283,77

17,89

22,59

4. U-BEZPŁATNY

19,35

0,00

1212,88

0,01

88,62

0,00

1124,26

0,03

0,07

0,93

55,54

21,84

62,68

5. INWALIDA WOJENNY

14,95

0,00

760,58

0,00

0,00

0,00

760,58

0,02

0,00

1,00

24,96

30,47

50,88

0,22

0,00

6,22

0,00

1,18

0,00

5,04

0,00

0,19

0,81

0,34

18,42

28,49

10,69

0,00

299,32

0,00

52,15

0,00

247,17

0,01

0,17

0,83

16,11

18,58

27,99

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

1,00

0,01

14,47

24,94

183,84

0,02

6768,74

0,04

0,00

0,00

6768,74

0,15

0,00

1,00

287,29

23,56

36,82

2,96

0,00

740,94

0,00

61,46

0,00

679,48

0,02

0,08

0,92

5,87

126,12

250,32

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

8,57

0,00

1196,60

0,01

585,33

0,00

611,27

0,01

0,49

0,51

30,52

39,20

139,67

12. PEŁNOPŁATNE

1188,38

0,16

38910,00

0,23

38909,86

0,31

0,14

0,00

1,00

0,00

1556,83

24,99

32,74

13. ODRĘCZNA

4753,49

0,64

69724,00

0,41

69723,79

0,55

0,21

0,00

1,00

0,00

5413,25

12,88

14,67

14. RAZEM

7400,14

1,00

171000,00

1,00

126167,18

1,00

44832,82

1,00

0,74

0,26

9235,00

18,52

23,11

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

646,89

0,08

34099,61

0,19

8349,73

0,06

25749,88

0,55

0,24

0,76

1012,83

33,67

52,71

2. U-30

426,68

0,05

15340,60

0,08

6488,91

0,05

8851,69

0,19

0,42

0,58

667,35

22,99

35,95

3. U-50

272,79

0,03

6462,09

0,04

3744,55

0,03

2717,54

0,06

0,58

0,42

339,43

19,04

23,69

4. U-BEZPŁATNY

20,02

0,00

1232,78

0,01

90,38

0,00

1142,40

0,02

0,07

0,93

58,19

21,19

61,58

5. INWALIDA WOJENNY

15,85

0,00

805,08

0,00

0,00

0,00

805,08

0,02

0,00

1,00

26,42

30,47

50,81

0,23

0,00

6,50

0,00

1,26

0,00

5,24

0,00

0,19

0,81

0,36

18,29

28,78

10,81

0,00

300,59

0,00

52,20

0,00

248,39

0,01

0,17

0,83

16,15

18,61

27,81

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

1,00

0,00

15,33

21,51

154,71

0,02

5792,81

0,03

0,00

0,00

5792,81

0,12

0,00

1,00

240,23

24,11

37,44

2,97

0,00

704,02

0,00

57,44

0,00

646,58

0,01

0,08

0,92

5,84

120,60

237,06

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

8,95

0,00

1283,87

0,01

625,99

0,00

657,89

0,01

0,49

0,51

74,14

17,32

143,44

12. PEŁNOPŁATNE

1291,13

0,16

40532,88

0,22

40532,74

0,30

0,14

0,00

1,00

0,00

1657,02

24,46

31,39

13. ODRĘCZNA

5185,22

0,65

75863,37

0,42

75863,13

0,56

0,24

0,00

1,00

0,00

5953,15

12,74

14,63

14. RAZEM

8036,24

1,00

182424,27

1,00

135806,32

1,00

46617,94

1,00

0,74

0,26

10051,11

18,15

22,70

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1450

0,20

61169

0,36

16948

0,13

44221

0,99

0,28

0,72

2234

27,38

42,19

2. Recepty pełnopłatne

1188

0,16

38910

0,23

38910

0,31

0

0,00

1,00

0,00

1557

24,99

32,74

3. Sprzedaż odręczna

4753

0,64

69724

0,41

69724

0,55

0

0,00

1,00

0,00

5413

12,88

14,67

9

0,00

1197

0,01

585

0,00

611

0,01

0,49

0,51

31

39,20

139,67

7400

1,00

171000

1,00

126167

1,00

44833

1,00

0,74

0,26

9235

18,52

23,11

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1550,93

0,19

64744,14

0,35

18784,46

0,14

45959,68

0,99

0,29

0,71

2366,80

27,36

41,75

2. Recepty pełnopłatne

1291,13

0,16

40532,88

0,22

40532,74

0,30

0,14

0,00

1,00

0,00

1657,02

24,46

31,39

3. Sprzedaż odręczna

5185,22

0,65

75863,37

0,42

75863,13

0,56

0,24

0,00

1,00

0,00

5953,15

12,74

14,63

8,95

0,00

1283,87

0,01

625,99

0,00

657,89

0,01

0,49

0,51

74,14

17,32

143,44

8036,24

1,00

182424,27

1,00

135806,32

1,00

46617,94

1,00

0,74

0,26

10051,11

18,15

22,70

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18698,59

0,19

783386,58

0,35

226315,25

0,14

557071,33

0,98

0,29

0,71

27935,97

28,04

41,90

2. Recepty pełnopłatne

16274,31

0,16

495497,05

0,22

495495,51

0,30

1,54

0,00

1,00

0,00

20543,20

24,12

30,45

3. Sprzedaż odręczna

63712,31

0,64

932815,35

0,42

932812,99

0,56

2,37

0,00

1,00

0,00

73140,09

12,75

14,64

117,90

0,00

16195,14

0,01

7609,25

0,00

8585,89

0,02

0,47

0,53

1048,67

15,44

137,37

98803,11

1,00

2227894,12

1,00

1662232,99

1,00

565661,14

1,00

0,75

0,25

122667,93

18,16

22,55

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

280217452

0,19

11740213830

0,35

3391483777

0,14 8348730053

0,98

0,29

0,71

418627316

28,04

41,90

2. Recepty pełnopłatne

243910720

0,16

7425961328

0,22

7425938263

0,30

23064

0,00

1,00

0,00

307882685

24,12

30,45

3. Sprzedaż odręczna

954789233

0,64

13979245638

0,42 13979210157

0,56

35480

0,00

1,00

0,00

1096062379

12,75

14,64

1767312

0,00

242740953

0,01

0,00

128701610

0,02

0,47

0,53

15715748

15,45

137,35

1480684717

1,00

33388161748

1,00 8477490208

1,00

0,75

0,25

1838288128

18,16

22,55

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

60

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 9/2017

114039343

1,00 24910671541

S t a t y s t y k i i prognoz y

Foto: designed by kjpargeter / Freepik

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Alergia Na przewlekłe choroby alergiczne cierpi 150 mln Europejczyków i 15 mln ludzi w Polsce. Do 2025 roku choroba dotknie 50% społeczeństwa. Wiele z dolegliwości nigdy nie zostaje prawidłowo rozpoznanych.

12–16% Polaków cierpi na astmę, większość z nich nawet o tym nie wie, 25% ma alergiczny nieżyt nosa. Rosną statystyki zachorowań, a czy wraz z nimi także sprzedaż dedykowanych leków?

Opis rynku Już od pierwszego roku analiz wartość sprzedaży produktów zwalczających alergię, zakupionych w aptekach, utrzymuje się na stosunkowo wyrównanym poziomie. W 2002 roku osiągnęła poziom 218,53 mln zł, natomiast w 2016 roku – 261,58 mln zł. Wzrost na przełomie 15 lat wynosi 19,70%. W tym czasie zaledwie dwa razy nastąpił istotny wzrost wartości sprzedaży liczony rok do roku – w 2008 roku (o 11,21%) oraz w minionym roku (o 11,13%). Dodatko-

OSOZ Polska 9/2017

61

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016

38

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2016 a nie będące w ofercie w 2002 roku

2

10,38 11,09 10,92 11,07 10,86 10,66 10,97 11,22 11,43 11,74 11,59 11,62 14,68 16,27

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

3

11,11 39,24 26,86 40,59 34,95 34,80 33,39 35,80 29,42 20,76 19,65 18,10 19,77

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

7

10,69 10,14 10,07 10,35 11,39 11,79 11,56 12,11 13,38 11,41 12,24

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

8

13,20 13,86 14,94 13,96 12,92 14,65 13,66 14,09 13,41 13,12 14,42

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

6

7,70

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

3

8,83

9,07

9,21

8,39

7,44

7,70

7,90

8,07 13,40

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

3

8,83

9,07

9,21

8,39

7,44

7,70

7,90

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

14

20,02 16,03 19,08 19,67 19,50 19,25 19,28

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

8

12,56

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

18

16,14 16,15 15,70 15,52 14,78

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

18

13,61 17,18 17,09 12,46

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

18

17,34 17,36 17,60

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2016 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

23

21,11 17,97

Produkty będące w ofercie w 2016 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

21

Liczba badanych produktów

62

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 13,29 13,30 13,04 13,42 13,25 13,20 12,74 13,44 13,89 13,99 13,52 13,63 14,51 14,86 14,62

9,83

9,53 12,26 13,85 15,06 14,54 15,97 16,99 16,73 17,12

9,69

9,71

9,42

9,85

8,07

9,78

11,80

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016

38

13,29 13,30 13,04 13,42 13,25 13,20 12,74 13,44 13,89 13,99 13,52 13,63 14,51 14,86 14,62

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w 2016 roku

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2016

1

6,18

6,92

7,45

8,02

7,29

7,46

7,68

8,02

8,14

8,18

8,06

8,17

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2016

1

6,20

6,28

6,49

6,58

6,53

6,33

6,87

7,07

7,44

7,52

5,02

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2016

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2016

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2016

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2016

3,29

7,74

3,47

56,87 53,29 54,06 43,02 47,61 47,58 51,19 51,82 49,48

2

31,81 36,65 36,84 36,72 41,05 40,58 40,47 36,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2016

6

41,79 44,35 37,17 34,38 32,17 29,49 24,38

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2016

2

69,00 61,22 60,04 62,42 24,52 13,09

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2016

4

41,07 42,09 41,39 41,06 40,35

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2016

6

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2016

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2016

0

—

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2016

3

28,75

OSOZ Polska 9/2017

10,87 10,87 10,78 10,76 10,72 10,70 11,01 10,73 10,70 10,69 10,66 10,57 10,15

8,07

8,41

8,51

8,31

30,71 30,71 29,03

—

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

wo, od 2002 roku tylko trzy razy nastąpił spadek: w roku 2003 (–5,93%), 2004 (–7,01%) oraz 2012 (–10,43%). W pozostałych latach zmiany liczone rok do roku zawierały się w przedziale od 0,03% do 6,07%. Najmniej za produkty antyalergiczne pacjenci zapłacili w 2004 roku (191,15 mln zł), zaś najwięcej w roku 2016.

Bardzo podobnie do wartości sprzedaży kształtuje się także ilość sprzedaży. Na przełomie okresu analiz wzrosła ona od 14,82 mln opakowań (w 2002 roku) do 18,06 mln opakowań (w minionym roku), a to oznacza zmianę o 21,86%. W przypadku tej zmiennej również dwa razy wystąpił istotny wzrost, którego wielkość i czas są analo-

giczne do wskaźnika wartości sprzedaży – 11,96% w 2008 roku oraz 11,32% w 2016 roku. Najmniej produktów przeciw alergii farmaceuci sprzedali w 2004 roku (14,05 mln opakowań), a najwięcej w 2016 roku.

Zgromadzone dane statystyczne pokazują, że sprzedaż produktów na alergię charakteryzuje się wahaniami okresowy-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów na alergię w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

218 526 373

14 816 090

14,75

2 664 956

180 684

82

2003

205 564 928

14 463 132

14,21

2 362 815

166 243

87

-5,93%

-2,38%

2004

191 149 495

14 051 773

13,60

2 172 153

159 679

88

-7,01%

-2,84%

2005

194 742 578

14 405 378

13,52

1 947 426

144 054

100

1,88%

2,52%

2006

200 756 748

15 072 342

13,32

2 048 538

153 799

98

3,09%

4,63%

2007

203 463 495

15 609 865

13,03

2 055 187

157 675

99

1,35%

3,57%

2008

226 274 709

17 477 047

12,95

2 285 603

176 536

99

11,21%

11,96%

2009

229 457 140

16 729 889

13,72

2 341 399

170 713

98

1,41%

-4,28%

2010

231 256 543

16 542 711

13,98

2 064 791

147 703

112

0,78%

-1,12%

2011

245 296 250

16 940 668

14,48

2 044 135

141 172

120

6,07%

2,41%

2012

219 702 418

15 388 616

14,28

1 716 425

120 224

128

-10,43%

-9,16%

2013

230 779 496

15 943 672

14,47

1 591 583

109 956

145

5,04%

3,61%

2014

235 303 748

16 240 745

14,49

1 568 692

108 272

150

1,96%

1,86%

2015

235 371 671

16 218 496

14,51

1 518 527

104 635

155

0,03%

-0,14%

2016

261 576 855

18 055 129

14,49

1 575 764

108 766

166

11,13%

11,32%

2017

262 223 065

18 100 796

14,49

—

—

—

0,25%

0,25%

2018

272 127 867

18 770 045

14,50

—

—

—

3,78%

3,70%

Rys. 1. Wartość sprzedaży sprzedaży produktów na alergię w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018 ƒƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Wartość sprzedaży produktów niwelujących objawy alergii charakteryzuje się dużą sezonowością.«

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

OSOZ Polska 9/2017

63

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N I TO R R Y N KU L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań produktów na alergię sprzedanych w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2017–2018 Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W czerwcu 2017 roku w aptekach została sprzedana rekordowa ilość leków antyalergicznych – 2,4 mln opakowań.«

ƔƏƏ ƏƏƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu na alergię dostępnego w aptekach w latach 2002–2016 oraz prognoza na lata 2016–2017 Ɛƕ

Ɛѵ

ƐƔ

ƐƓ

Ɛƒ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku antyalergicznego kształtuje się w ostatnich latach na wyrównanym poziomie od 13 do 16 zł.«

ƐƑ

ƐƐ

ƐƏ

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

Rys. 4. Liczba różnych produktów na alergię sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016 ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ

» Od 2010 roku ilość produktów antyalergicznych wzrasta w znacznie szybszym tempie niż we wcześniejszych okresach.«

ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

(

ƑƏƏƑ

64

OSOZ Polska 9/2017

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

ƕ

ƑƏƐƕ

S t a t y s t y k i i prognoz y

M O N I TO R R Y N KU L E KĂ“ W

Rys. 5. Ĺšrednia miesiÄ™czna wartość sprzedaĹźy Ć‘Ć”Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć‘Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć”Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć”Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|‹1ÂŒ;༉

†|‹

-uŒ;1

mi. Zdecydowanie najwięcej tego typu asortymentu sprzedaje się w aptekach w okresie od marca do lipca. Nic dziwnego, to okres intensywnego pylenia roślin wywołującego alergiczny nieşyt nosa. Średniomiesięczna sprzedaş w tych miesiącach przekracza 19,7 mln opakowań. Czerwiec z wynikiem 25,24 mln zł dominuje nad pozostałymi miesiącami. W sierpniu średniomiesięczna wartość sprzedaşy jest najnişsza i wynosi 14,70 mln zł.

Najmniej produktów przeciw alergii w skali jednego miesiąca zakupiono w listopadzie 2015 roku (0,92 mln opakowań), a najwięcej w czerwcu 2016 roku (2,24 mln opakowań). Najmniej za omawianą grupę leków pacjenci zapłacili w sierpniu 2006 roku (13,10 mln zł), a najwięcej – w czerwcu 2016 roku (32,08 mln zł).

Podobny trend kształtujący zarówno ilość jak i wartość sprzedaşy wpływa na wyrównany poziom średniej ceny.

W 2002 roku była ona najwyşsza i wynosiła 14,75 zł. Następnie z roku na rok nieznacznie spadała, aby w 2008 roku osiągnąć poziom najnişszy, czyli 12,95 zł.

W 2009 roku nastąpił najwyşszy wzrost średniej ceny (o 5,94%). Wynosiła ona wówczas 13,72 zł, a w 2016 roku była to kwota 14,49 zł.

Asortyment produktów pomagających zwalczyć alergię jest coraz liczniej-

‰b;1b;༉

-f

Œ;u‰b;1

brb;1

"b;urb;༉

szy. W 2002 roku w aptekach dostępne były 82 róşne pozycje asortymentowe, a w 2016 roku – 166, co oznacza wzrost o 102,44%. Najwięcej nowych produktów z analizowanej kategorii (14) pojawiło się na rynku w 2010 roku.

W minionym roku nastąpił jeden z dwóch znacznych wzrostów ilości i wartości sprzedaşy leków zwalczających objawy alergii. Czy wyznacza on nowy trend, czy jest tylko jednorazowym zjawiskiem?

Trendy przyszłości Zgodnie z obliczonymi prognozami, w najblişszych latach moşemy spodziewać się wzrostu wartości sprzedaşy leków zwalczających alergię, kolejno o 0,25% oraz 3,78%. Tym samym w 2017 roku wartość sprzedaşy wyniesie 162,22 mln zł, a w 2018 – 272,13 mln zł.

Bardzo podobnie będą wyglądały zmiany na ilości sprzedaşy. W 2017 roku farmaceuci sprzedadzą w aptekach 18,10 mln opakowań leków na alergię, a w 2018 roku – 18,77 mln opakowań.

Zmiana liczona rok do roku wyniesie kolejno 0,25% i 3,70%. Średnia cena nadal będzie utrzymywała wyrównany poziom. W najblişszych dwóch latach zmieni się nieznacznie, o –0,01% (2017) i 0,08% (2018), wynosząc odpowiednio 14,49 zł (2017) oraz 14,50 zł (2018).

)uÂŒ;vb;༉

-৳7ÂŒb;umbh

bv|or-7

u†7ÂŒb;༉

Podsumowanie Roczna wartość sprzedaĹźy produktĂłw majÄ…cych na celu zwalczanie alergii siÄ™ga obecnie kwoty 2,6 mln zĹ‚. W przypadku alergii wzrost zachorowalnoĹ›ci i rosnÄ…ce wskaĹşniki epidemiologiczne niekoniecznie przekĹ‚adajÄ… siÄ™ proporcjonalnie na wyniki sprzedaĹźy lekĂłw. NaleĹźy pamiÄ™tać, Ĺźe wiele alergii ma ukryty przebieg, pacjenci czÄ™sto bagatelizujÄ… objawy lub po prostu nie korzystajÄ… ze Ĺ›rodkĂłw leczniczych (zwĹ‚aszcza w lĹźejszych przypadkach), majÄ…c Ĺ›wiadomość, Ĺźe ich celem jest Ĺ‚agodzenie symptomĂłw, a nie leczenie choroby. Dane na temat zachorowaĹ„ pokazujÄ… jednak wyraĹşnie, Ĺźe zachorowalność na alergie roĹ›nie, a do 2025 roku problem bÄ™dzie dotyczyĹ‚ aĹź poĹ‚owy mieszkaĹ„cĂłw Europy. W aspekcie trendĂłw naleĹźy spodziewać siÄ™ systematycznego i trwaĹ‚ego w perspektywie dĹ‚ugookresowej, choć nie gwaĹ‚townego wzrostu rynku. ď Ź Metodologia prognoz W celu obliczenia prognozy wykorzystano sezonowÄ… metodÄ™ prognozowania liniowego z zastosowaniem wahaĹ„ multiplikatywnych. DziÄ™ki wyeliminowaniu wahaĹ„ przypadkowych zakĹ‚adamy, Ĺźe odchylenia w poszczegĂłlnych miesiÄ…cach prognozowanych nie bÄ™dÄ… znaczÄ…co odbiegaĹ‚y od odchyleĹ„ zanotowanych historycznie. Dodatkowo zakĹ‚adamy, Ĺźe nie pojawiÄ… siÄ™ Ĺźadne czynniki, ktĂłre spowodujÄ… niespodziewane wahania sprzedaĹźy w gĂłrÄ™ lub w dół.

OSOZ Polska 9/2017

65

s y s t em y i sprz ę t

NOWOŚCI SPRZĘTOWE

System do zmiany

Foto: Windows XP

Mimo że Microsoft zakończył publikację poprawek bezpieczeństwa dla Windowsa XP już w 2014 roku, wielu lekarzy, farmaceutów i placówek medycznych nadal z niego korzysta. Brak aktualizacji powoduje, że system staje się podatny na ataki wirusów i złośliwego oprogramowania.

Problem Według ostatnich statystyk, Windows XP pozostaje trzecim najchętniej wykorzystywanym systemem operacyjnym. Nic dziwnego, wprowadzony na rynek 16 lat temu był chętnie instalowany również w placówkach medycznych i farmaceutycznych, między innymi ze względu na kompatybilność z drogim sprzętem medycznym. System przez długie czasy cieszył się dobrą opinią i w zupełności wystarczał do pracy z dedykowanym oprogramowaniem. 3 lata temu Microsoft zakończył wsparcie dla systemu, skupiając się na nowych produktach firmy, jak np. Windows 10. W ten sposób Windows XP stał się bardziej podatny na ataki ze strony złośliwego oprogramowania i działania hackerów.

Rozwiązanie W uszczelnianiu procedur bezpieczeństwa, dobre oprogramowanie antywirusowe to za mało. Microsoft wprawdzie jeszcze w zeszłym roku umożliwiał bezpłatną migrację do najnowszego Windowsa 10, ale wersja XP była z tego przywileju wyłączona.

66

OSOZ Polska 9/2017

Dziś jedyną opcją pozostaje inwestycja w nowy system. Najlepiej w optymalnej konfiguracji z dedykowanym sprzętem.

Przykład Komputery OSOZ zostały zaprojektowane specjalnie dla placówek działających w obszarze medycyny i farmacji. Posiadają niezbędną funkcjonalność oraz wydajność zoptymalizowane pod kątem aplikacji KAMSOFT S.A. Dużym plusem są atrakcyjne warunki gwarancyjne z możliwością wykupienia dodatkowych usług serwisowych. Komputery zostały wyposażone w system Windows 10, zapewniając bezpieczne i stabilne środowisko pracy. Wykorzystanie najnowszych technologii produkcji podzespołów oraz bazowanie tylko na komponentach uznanych producentów gwarantują niezawodność i jakość, przy zachowaniu atrakcyjnej ceny. Komputery OSOZ posiadają komplet gniazd, pozwalając podłączyć nawet najstarsze urządzenia peryferyjne.  Oferowane rozwiązania zostały wybrane przez ekspertów firmy KAMSOFT S.A.

s y s t em y i sprz Ä™ t

System IT w działach administracyjnych (np. finansowo-księgowych) placówki medycznej musi być zintegrowany z oprogramowaniem części medycznej. Tylko w ten sposób moşliwe jest kompleksowe zarządzanie organizacją. Tak jest w przypadku KS-FKW. S.A.

KAMSOFT

1000MI02.01

KS-FKW

"Â&#x2039;v|;l "Ĺ&#x160; ) Â&#x2030;vrol-]- ru-1< 7Â&#x152;b-jŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Cm-mvoÂ&#x2030;oĹ&#x160;hvb<]oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ b f;v| Â&#x152;bm|;]uoÂ&#x2030;-mÂ&#x2039; Â&#x152; roÂ&#x152;ov|-jÂ&#x2039;lb vÂ&#x2039;v|;l-lb CulÂ&#x2039; " $Äş &j-|Â&#x2030;b- ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; ;Â&#x2030;b7;m1fb ro7-|hoÂ&#x2030;;f ou-Â&#x152; Â&#x152;-uÂ&#x152;.71Â&#x152;;fÄş &lo৾ѴbÂ&#x2030;b- r;jm. hom|uoŃ´< uoÂ&#x152;u-1_Â&#x2020;mhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; ou-Â&#x152; 7ov|-u1Â&#x152;- ruÂ&#x152;;huofoÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ -m-Ń´bÂ&#x152; 0bÂ&#x152;m;voÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´-f.1Â&#x2039;1_ o1;mbŕŁ&#x20AC; hom7Â&#x2039;1f< CulÂ&#x2039;Äş

OSOZ Polska 9/2017

MEDYCYNA

SYSTEM FINANSOWO .6,Ă&#x201E;*2:<

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

67

| 51

s y s t em y i sprz ฤ t

KS-FKW

SYSTEM ),1$162:2 .6,ร *2:<

,112:$&<-1( 52=:,ร =$1,$ olrัด;hvoย - o0vjย ]- vb.] !-1_ย mhoย ย 1_ m|;]u-1f- ย bmmย lb vย v|;l-lb ล bm7ย ย b7ย -ัดm; ro7;fเฆ 1b; 7o hัดb;m| b;ย -ย o7m- b 0;ย rb;1ย m- 0-ย - 7-mย 1_ "ย v|;l Cm-mvoย oล hvb<]oย ย "ล ) v|-moย b bm|;]u-ัดm. 1ย ;เฆ เฃ holrัด;hvoย ;]o uoย ย b.ย -mb- 0bย m;voย ;]o 7;7ย hoย -m;]o m- uย m;h l;7ย 1ย mย b =-ul-1fbฤบ ;v| |o m-uย <7ย b;ฤท h|เฅ u; roย ย -ัด- m- -ย |ol-|ย ย -1f<; ruo1;vเฅ ย hvb<]oย -mb- 7ohย l;m|เฅ ย ฤบ ruเฅ 1ย ro7v|-ย oย ย 1_ =ย mh1fbฤท h|เฅ uย lb f;v| ruoย -7ย ;mb; hvb.] u-1_ย mhoย ย 1_ฤท ;ย b7;m1f- ro7-|hoย - ou-ย ย -uย .71ย -ฤท vย v|;l 7ov|-u1ย - 7o7-|hoย ย 1_ l;1_-mbย lเฅ ย ฤน ;jm- -ย |ol-|ย ย -1f- ruo1;vเฅ ย hvb<]oย -mb om|uoัด- ย o0oย b.ย -เฅ b m-ัด;เงตmoเฆ 1b hom|u-_;m|เฅ ย ย u-ย ย -ย |ol-|ย 1ย mย l uoย ัดb1ย -mb;l ย 7oย -mb; ruย ;huofoย ย 1_ -m-ัดbย 0bย m;voย ย 1_ ย ; vย 1ย ;]เฅ ัดmย l ย ย ย ]ัด<7mb;mb;l u-1_ย mhย hovย |เฅ ย ย f;7mov|h-1_ o1_uomย ย 7uoย b-

olrัด;hvoย - o0vjย ]- vb.] !-1_ย mhoย ย 1_

m|;]u-1f- ย bmmย lb vย v|;l-lb " $

m7ย ย b7ย -ัดm; ro7;fเฆ 1b; 7o hัดb;m|-

b;ย -ย o7m- b 0;ย rb;1ย m- 0-ย - 7-mย 1_

"ย 1ย ;]เฅ joย ; -m-ัดbย ย hovย |oย ; ย ย ย ย ]ัด<7mb;mb;l f;7mov|;hฤท ย -7-mboย ย 1_ล rolo1mb1ย ย 1_ล ย -uย .7ย ย u-ย ย o0vjย ]. h-u|ย hovย |เฅ ย ;jm- ย ย lb-m- 7-mย 1_ ย -r|;h. vย rb|-ัดm. b o|ย -u|.ฤท ;1_-mbย l ย -vbัด-mb- _ย u|oย mb 7-mย 1_ ย ย ;uvfb j.1ย .1;f 7-m; l;7ย 1ย m; ย hvb<]oย ย lb ;1_-mbย l =-h|ย uoย -mb- ย vjย ]ฤท ย |ย l hom|u-h|เฅ ย ;jm- o0vjย ]- ruo1;vเฅ ย ย bm7ย h-1fb ย u-ย ย o0vjย ]. v-ัด7 ย -7jย เงต;เฅ ,--ย -mvoย -m; -ัด]ouย |lย ru;lboย -mb- o70bou1เฅ ย ;1_-mbย lย ย vrb;u-f.1; o0vjย ]< vb;1b -r|;h

.25=<ร &, :'52ร (1,$ )7uoเงต;mb- "ล ) ruoย -7ย om; v. ruย ;ย ย ;vrเฅ j 7oเฆ ย b-71ย omย 1_ homvย ัด|-m|เฅ ย ฤท h|เฅ uย ย ย vrเฅ ัดmb; ย ย เงตย |hoย mbh-lb ruย ย ]o|oย ย f. vย v|;l 7o ru-1ย ย ย ย ]ัด<7mb-f.1 vr;1ย Ch< f;7mov|hb b o0vย -u f;f 7ย b-j-mb-ฤบ uย ย ]o|oย ย f. bm7ย ย b7ย -ัดm. homC]ย u-1f< vย v|;lย |-hฤท -0ย 0ย jo loเงตัดbย ; vย ย 0hb; roย ย vh-mb; mb;ย 0<7mย 1_ -m-ัดbย ฤบ

-uย <7ย b; 7o |ย ouย ;mb; ย j-vmย 1_ ย ;v|-ย b;เฅ ย or-u1bย o ย ;v|-ย b;mb- 7;Cmboย -ัดm;

;1ย 7ย f.1 vb< m- vย v|;l Cm-mvoย oล hvb<]oย ย ย -u|o ย ย 0u-เฃ "ล )ฤท h|เฅ uย roย ย oัดb m-ฤน

o7ย j 7o rัด-moย -mb- b lomb|ouoย -mb- ย ย mbhย Cm-mvoย ;]o

,-ย |ol-|ย ย oย -mb; ruo1;vเฅ ย hvb<]oย -mb- 7ohย l;m|เฅ ย

"ย v|;l "ล ) ย ov|-j ย 0ย 7oย -mย ย or-u1bย o m-f0;ย rb;1ย mb;fvย . 0-ย < 7-mย 1_ ! ฤบ ,7o0ย |; ย b;ัดoัด;|mb; 7oเฆ ย b-71ย ;mb; ย o0vย -uย ; l;7ย 1ย mย b =-ul-1fb roย ย oัดbjo ย hb;uย mhoย -เฃ uoย ย เฅ f vย v|;lย m- vr;1ย C1ย m; ro|uย ;0ย |;]o uย mhย ฤบ $o 1o m-v ย ย uเฅ เงตmb- |oฤน "ru-ย oย 7-ย 1ย oเฆ เฃ &" mrฤบ !0 ล !0, ou-ย v|uย h|ย uย ย o0oย b.ย -เฅ b m-ัด;เงตmoเฆ 1b !oย 7ย b-j hovย |เฅ ย ย or-u1bย o uเฅ เงตmouo7m; hัดย 1ย ; ro7ย b-joย ; ou-ย ย ย hom-m; ruo1;7ย uย l;7ย 1ย m;

52 |

o7;floย -mb; 7;1ย ย fb 0bย m;voย ย 1_ ย or-u1bย o ย b-uย ]o7m; b -h|ย -ัดm; bm=oul-1f; ;jm. bm|;]u-1f< ย roย ov|-jย lb vย v|;l-lb Culย " $ u;1ย ย ย fm; ruoย -7ย ;mb; u-1_ย mhย hovย |เฅ ย ย u-ย ย ย ย ย m-1ย ;mb;l ย ย mbhย Cm-mvoย ;]o m- rovย 1ย ;]เฅ ัดm; f;7mov|hb ruย ย 1_o7oย oล hovย |oย ; )b;ัดoย ย lb-uoย ; rัด-moย -mb; b 0ย 7เงต;|oย -mb; om|uoัด< ย o0oย b.ย -เฅ b m-ัด;เงตmoเฆ 1b ย -ย |ol-|ย ย -1f. ruo1;vเฅ ย uoย ัดb1ย -mb- ou-ย r;jm. hou;vrom7;m1f. ย hom|u-_;m|;l

E-mail: farmacja@kamsoft.pl | Tel.: +48 32 209 07 05

20160125_KATALOG_PRODUKTร W_GOTOWY.indd 52

OSOZ Polska 9/2017

&|uย ย l-mb; vhย |;1ย m;f hom|uoัดb Cm-mvoย ;f

1000MI02.01

35=(:$*$ 6<67(08

68

15 .$7 b 3ฮ

05.10.2016 14:27:43

KAMSOFT S.A.

WORLD

OSOZ S.A.

NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA

INFORMATYCZNE WSPOMAGAJĄCE LEKARZA, PIELĘGNIARKĘ, APTEKARZA Wpływ zmian prawnych na funkcjonowanie apteki Optymalizacja kosztowa zamówienia Farmacja – lepsza obsługa pacjenta Elektroniczna dokumentacja medyczna w praktyce Usprawnienie procesów w placówkach medycznych Mobilne systemy ochrony zdrowia Systemy wspomagania lekarzy i pielęgniarek, jako ważny element koordynowanej opieki zdrowotnej Systemy informatyczne i pla�orma OSOZ, wspierające koordynowaną opiekę zdrowotną

Ze względu na ograniczoną ilość miejsc, prosimy o wcześniejszą rejestrację.

Organizatorzy:

KAMSOFT

Partnerzy:

KAMSOFT MAZOWSZE Sp. z o.o.

KAMSOFT WARMIA Sp. z o.o.

KAMSOFT PODLASIE Sp. z o.o.

KAMSOFT POMORZE Sp. z o.o.