OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

9

2019 POLSK A

9 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

NA TY Z E-ZDROWIEM Skąd czerpać wiedzę na temat digitalizacji w medycynie? Co czytać, w jakich konferencjach uczestniczyć?

TAK ZMIENI SIĘ TWOJA PRACA

Nowe specjalizacje, zupełnie inne kompetencje. Jak przygotować lekarzy i pielęgniarki na cyfrową transformację?

W PRZYSZŁOŚĆ NA PIECHOTĘ

Proces cyfryzacji ochrony zdrowia w Polsce przypomina zgraną orkiestrę bez dyrygenta. Relacja z Forum e-Zdrowia.

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

e c t ró c j i k w ka ż J u a p l i E WS w ZN O OS

241 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.

Nota bene

E-recepta odczarowana Termin obowiązkowego wystawiania recept elektronicznych odroczono, ale tylko o tydzień. Resort zdrowia zapowiada, że 8 stycznia 2020 jest datą ostateczną. Ci, którzy już spróbowali, dali się przekonać. Sceptyków odstraszają krążące od miesięcy mity.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Dokładnie rok temu wiele osób nie wierzyło, że farmaceuci zdążą się przygotować do obsługi recept elektronicznych. Trzeba przyznać, że nad większością terminów wdrażanych w ochronie zdrowia zmian krąży od lat fatum. Wielokrotnie zapowiadane reformy trzeba było albo odsuwać w czasie, albo z nich rezygnować. Środowisko farmaceutyczne stanęło na wysokości zadania i dziś czeka z niecierpliwością na e-recepty spływające od wszystkich lekarzy w Polsce. Przed nami ogromny skok w przyszłość w procesie udzielania usług farmaceutycznych i redukowania obciążających czynności administracyjnych. Pozornie to tylko przejście z papieru na zapis cyfrowy. W praktyce – ogromne udogodnienia dla wszystkich. To kwestia przełamania dotychczasowych przyzwyczajeń. Danuta Dadasiewicz, lekarz specjalista medycyny rodzinnej, która z końcem sierpnia wystawiła milionową e-receptę przyznaje, że nie wyobraża sobie powrotu do tradycyjnego wypisywania dokumentu. Jest szybciej, prościej i bezpieczniej dla lekarza i pacjenta.

Oprócz farmaceutów, lekarzy i pacjentów skorzysta też 15 000 pielęgniarek już posiadających uprawnienia do wystawiania recept. Prostym przykładem są domowe wizyty pielęgniarskie. Nie trzeba wracać do przychodni po receptę i znowu jechać do pacjenta, aby ją dostarczyć. Zamiast tego e-recepta zostanie przesłana przez Internet.

E-recepta może zmniejszyć kolejki, bo pacjenci często przychodzą do lekarza z prośbą o przepisanie jednego opakowania leku. Tak się stało w Hiszpanii, a spadek liczby wizyt wyniósł aż 30%. Dzięki niej Finlandia szybko wprowadziła opiekę farmaceutyczną, a oszczędności w systemie oszacowano na 5 mln euro rocznie. W Szwecji liczba błędów jatrogennych, związanych z przykładowo nieprawidłowym przekazaniem informacji o dawkowaniu, spadła o 80%.

Cały proces jest skomplikowany, zajmuje dużo czasu, z wdrożeniem systemu IT nie radzą sobie starsi specjaliści, do tego oprogramowanie dużo kosztuje – wiele z krążących opinii nie ma nic wspólnego z rzeczywistością. Wybór aplikacji na naszym rynku zdrowia jest duży. Są niedrogie, łatwe w instalacji i obsłudze. Ta zmiana jest nieunikniona i nie dzieje się bez powodu. E-recepta jest jednym z pierwszych, ale bardzo ważnym elementem cyfryzacji systemu zdrowia. Otwiera drogę do opieki koordynowanej i farmaceutycznej. Dane z realizacji e-recept można wykorzystać do analiz Big Data. Wszędzie na świecie poprawia bezpieczeństwo terapii, a nie tylko kontrolę kosztów.

To więcej niż zamiana papieru na komputer.

9

OSOZ POLSKA 2019

aktualności

6

W KADRZE

ROZMOWY

28

Wirtualna rzeczywistość pomaga w demencji

8

WAŻNE PYTANIE

Tomasz Dorf: Musimy być gotowi na zmiany

32

Czy lekarze chcą korzystać z narzędzi cyfrowych?

10

Rynek zdrowia w pigułce

13

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w listopadzie 2019

INNOWACJE

14

PRAKTYcznie

35

37

PORADNIK E-health. Skąd czerpać wiedzę?

Aplikacje medyczne

15

NOWOŚCI / WYNALAZKI Wpływ AI na specjalizacje medyczne, VR koi ból, e-recepta za granicą

Legislacja Dwa lata sieci szpitali

Ćwiczenia mózgu, sposób na jet lag, edukacja dla dziecka z astmą

OPINIE Aline Noizet: Wprowadź swoją innowację na rynek medyczny

Protesty narastają

LIDERZY CYFRYZACJI

18

nowe idee

40

Przegląd międzynarodowej prasy

42

LABORATORIUM TECHNOLOGII Kadry medyczne niegotowe na cyfrową opiekę zdrowotną

Infografika Młodzież i nowe technologie w ochronie zdrowia

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE

45

LEKTURA Raport MZ: Cyfryzacja jest wdrażana z powodzeniem

RAPORT

20

46

RELACJA Z FORUM E-ZDROWIA Dyskusje o e-recepcie, nowe plany MZ, NFZ i CSIOZ, regionalne projekty cyfryzacji zdrowia, telemedycyna w Polsce. Wypowiedzi ekspertów o stanie obecnym i perspektywach krajowego zdrowia cyfrowego.

KROKI MILOWE Milionowy pacjent z e-receptą w Polsce

OSOZ WORLD

47

SCIENCE New study confirms virtual reality can become a new painkiller

49

OPINION How does Finland use health and social data for the public benefit?

TECHNOLOGIE

51

DLA MEDYCYNY Wyniki badań on-line

MONITOR ZDROWOTNY

54

FELIETON O dostępności leków inaczej

» Cyfryzacja ma strategiczne znaczenie dla rozwoju organizacji, niezależnie od branży.«

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (sierpień 2019)

58

Tomasz Dorf | Dyrektor sektora MŚP, Microsoft | str. 28

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (sierpień 2019)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (sierpień 2019)

OSOZ Polska 9/2019

69

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki poprawiające trawienie

online

» Rozwiązania cyfrowe nie są zagrożeniem, ale pomocą dla pracowników służby zdrowia.« Aline Noizet | Health 2.0 | str. 32

62%

osób z pokolenia Y już dziś korzysta z nowych technologii dla zaspokajania potrzeb związanych ze zdrowiem. Jedna piąta sięga do aplikacji fitness, 92% zgadza się, że cyfryzacja jest źródłem nowych rozwiązań dla sektora zdrowia.

24%

O taki procent spadło nasilenie odczuwania bólu u pacjentów poddanych terapii z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości, przeprowadzonym w amerykańskim ośrodku Cedars-Sinai. Efekty były odczuwalne zwłaszcza przy silnym bólu.

Zdrowa dawka destabilizacji Przełomowe technologie zachwiały ustanowionym od lat porządkiem w ochronie zdrowia. Naukowcy cieszą się z nowych możliwości analizy danych, lekarze mają obawy co do przyszłości ich zawodu. W jednych obszarach pojawiają się nowe szanse, stare wyzwania zdrowia publicznego pozostają nierozwiązane. Relacja z European Health Forum Gastein 2019.

online / offline

241 mobilnych aplikacji zdrowotnych Nowy raport czasopisma OSOZ Polska już wkrótce w aplikacji OSOZ NEWS POBIERZ APLIKACJĘ (iOS, Android)

CSIOZ uruchomi projekt szkoleniowy dla pracowników podmiotów leczniczych związany m. in. z prowadzeniem i wymianą Elektronicznej Dokumentacji Medycznej. Inicjatywa koncentrowała się będzie na prezentacji gotowych rozwiązań i narzędzi wdrażanych w ramach procesu informatyzacji systemu ochrony zdrowia w Polsce. Uwzględnia ona takie składowe projektu P1 jak: e-recepta, e-skierowanie, EDM, IKP. Bezpłatne szkolenia kierowane są do pracowników podmiotów leczniczych (szpitali, POZ-ów) posiadających aktualny kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia.

MZ przygotowało poradnik o e-zdrowiu, który zostanie wysłany do wszystkich lekarzy w Polsce.

Wersja elektroniczna: www.bit.ly/2nQWGwZ

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na wrzesień 2019 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

WWW.OSOZ.PL/aplikacja OSOZ Polska 9/2019

Wirtualna rzeczywistość pomaga w demencji Brytyjska służba zdrowia testuje skuteczność wirtualnej rzeczywistości (VR) w opiece nad osobami cierpiącymi na otępienie starcze. Chodzi dokładnie o tzw. terapię reminiscencyjną – sesje, podczas których chorzy przenoszeni są do miejsc i wydarzeń z przeszłości, co ma pomóc w pobudzeniu funkcji poznawczych.

Każdy program jest indywidualizowany. Na podstawie rozmów z rodziną, bliskimi i opiekunami, realizowane są nagrania 3D w ważnych dla chorego miejscach (np. szkoła, dom, miasto rodzinne). Przy tworzeniu wirtualnej rzeczywistości można wykorzystać ulubioną muzykę, obiekty, filmy. Wszystko, co poprzez emocje może wyzwolić wspomnienia. Po założeniu gogli 3D, pacjenci zatapiają się w świat sprzed kilku, kilkudziesięciu lat. Dotychczasowe wnioski na podstawie pilotażu z udziałem 100 osób są obiecujące: terapia poprawia nastrój i jakość snu, redukuje niepokój.

Szacuje się, że w Polsce ok. 500 000 osób cierpi z powodu demencji. Ich liczba szybko rośnie wraz ze starzeniem się społeczeństwa. Źródło: NHS

OSOZ Polska 9/2019

a k t u a l no Å› ci w k a drze

OSOZ Polska 9/2019

a k t u a l no ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Czy lekarze chcą korzystać z narzędzi cyfrowych?

Według nowego badania przeprowadzonego na zlecenie Komisji Europejskiej, stopień adaptacji rozwiązań zdrowia cyfrowego w podstawowej opiece zdrowotnej rośnie w umiarkowanym tempie. Istnieją przy tym duże różnice między badanymi krajami. W porównaniu z 2013 r., podwoiła się liczba lekarzy – entuzjastów e-zdrowia.

W krajach o najwyższym wskaźniku upowszechnienia e-zdrowia – czyli Danii, Estonii, Finlandii, Hiszpanii, Szwecji i Wielkiej Brytanii – sporządzanie notatek elektronicznych, dostęp do wyników badań laboratoryjnych online czy historii leczenia jest już codziennością. Na drugim biegunie są państwa takie jak Grecja, Litwa, Luksemburg, Malta, Rumunia i Słowacja, gdzie nadal w dużej części transakcje medyczne i dokumentacja zapisywane są na papierze.

Elektroniczna dokumentacja medyczna (EDM) jest obecnie stosowana we

OSOZ Polska 9/2019

wszystkich analizowanych krajach UE i prawie wszyscy lekarze pierwszego kontaktu (96%) korzystają z niej w swojej praktyce. Podstawowe dane zdrowotne pacjenta w formie elektronicznej funkcjonują wprawdzie we wszystkich krajach (96%), ale rzeczywistość może różnić się od deklaracji. Trzeba założyć, że ankietowani w różny sposób interpretowali sformułowanie „podstawowe parametry medyczne” w formie cyfrowej. Dla jednych może to oznaczać pełną dokumentację medyczną, dla innych – rozpoznanie notowane w formie cyfro-

wej, co faktycznie jest już praktyką powszechną, przede wszystkim ze względu na konieczność automatyzacji procesu rozliczeń z płatnikami. Już w ponad połowie badanych krajów większość lekarzy rodzinnych rutynowo korzysta z systemów wspomagania decyzji klinicznych. Ok. 40% lekarzy ma dostęp do systemów obsługujących internetową rejestrację pacjenta.

O ile dość szybko upowszechniają się elektroniczna dokumentacja medyczna, elektroniczna recepty i skierowania, na przestrzeni ostatnich pięciu lat, czyli od

a k t u a l no ś ci

czasu poprzedniej edycji badania, sytuacja w zakresie dostępu do danych pacjenta przez różnych świadczeniodawców niewiele się poprawiła. Widać to dobrze na naszym podwórku. Za wprowadzaniem kolejnych narzędzi e-zdrowia nie idą rozwiązania integrujące dane w systemie. Uruchomienie Internetowego Konta Pacjenta daje jedynie możliwość sprawdzenia podstawowych informacji przez samego pacjenta, ale lekarz nadal nie wie, jakie dane na temat chorego zostały zarejestrowane przez innych świadczeniodawców.

Trzecim analizowanym obszarem była telemedycyna. Telekonsultacje z pacjentem oraz zdalny monitoring jego zdrowia w domu są na bardzo niskim poziomie we wszystkich krajach. Ze szkoleń online korzysta 36% lekarzy rodzinnych, choć usługa jest w zasięgu połowy ankietowanych. Do telekonsultacji sięga w swojej praktyce 12% lekarzy, a telemonitoringu parametrów życiowych – jedynie 4%. Stopień adaptacji telemedycyny w Polsce oszacowany został na 1,726 punkta (w skali od 0 – brak telemedycyny, do 4 – pełna adaptacja). Rów-

nie niski postęp obserwuje się w dziedzinie rozwoju tzw. personalnych kartotek zdrowotnych, czyli portali dających pacjentowi pełny dostęp do danych rejestrowanych przez lekarza i innych narzędzi, jak wyszukiwanie świadczeniodawców, kontrola interakcji leków, programy profilaktyczne. Tego typu portale są najlepiej rozwinięte w Danii, Estonii, Finlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.

Raport analizuje również czynniki, które determinują korzystanie z rozwiązań e-zdrowia. Wśród najważniejszych znalazły się dostępność aplikacji i ich przyjazność dla użytkownika, motywacja związana z korzyściami wdrożenia i uwarunkowania prawno-administracyjne. Kluczowymi barierami dla rozwoju cyfrowej ochrony zdrowia są brak wsparcia finansowego i gwarancja bezpieczeństwa gromadzonych danych, niejasne ramy legislacyjne oraz brak interoperacyjności danych.

Co ciekawe, z badania wynika, że poziom cyfryzacji jest wyższy w krajach o centralnym systemie ochrony zdrowia.

Przykładem jest Dania, Finlandia i Szwecja. Oprócz rodzaju systemu opieki zdrowotnej, znaczenie odgrywa też rodzaj praktyki lekarskiej. Lekarzy rodzinnych zatrudnionych w przychodniach i w ramach grupowych praktyk lekarskich cechuje większa dostępność rozwiązań e-zdrowia w porównaniu z lekarzami pracującymi w ramach praktyk indywidualnych. Jest to związane z barierą inwestycyjną. O ile duża placówka posiada odpowiedni budżet na realizację inwestycji IT, i są one uzasadnione poprawą efektywności i wydajności, dla małego gabinetu zakup systemu i jego wdrożenie to duże przedsięwzięcie czasowe i organizacyjne, postrzegane niejednokrotnie przez lekarzy jako zbędne. Można to zrozumieć w przypadku prywatnych praktyk lekarskich mających pod opieką małą liczbę pacjentów.

Większość ankietowanych uważa, że informatyzacja jest potrzebna, zwiększa jakość opieki i efektywność pracy. Niewielu lekarzy wierzy jednak, że dzięki niej zmniejszą się kolejki pacjentów, poprawi poziom zadowolenia z usług czy wyniki leczenia. Nie widzą też przełożenia na relacje z pacjentem. Lekarze rodzinni są zdania, że systemy, z których korzystają, są łatwe w użyciu i wiedzą, jak z nich korzystać. Jednocześnie dostrzegają problem związany z odgórnym narzuceniem sposobu wykorzystania dostępnych systemów IT, co wynika przykładowo z wymagań sprawozdawczych.

W efekcie lekarz nie może samodzielnie decydować o wprowadzeniu dodatkowej funkcjonalności, która byłaby mu potrzeba.

Na podstawie badania wyodrębniono kilka profili postaw lekarzy. Pierwszy stanowią realiści. Ta najliczniej reprezentowana grupa widzi zarówno zalety jak i wady informatyzacji, adaptuje rozwiązania według kryterium korzyści, nie kieruje się trendami. Z kolei entuzjaści dostrzegają prawie wyłącznie pozytywne aspekty, ignorując bariery i chętnie wdrażając nowinki. Grupa „obojętnych” nie interesuje się cyfryzacją w ogóle. Ten aspekt nie ma dla nich większego znaczenia. Lekarze „niechętni” skupiają się na barierach i problemach, sceptycznie podchodząc do zalet. W porównaniu do badania z roku 2013, grupa entuzjastów wzrosła wyraźnie z 13% do 27%. Jednocześnie o 10% zmniejszył się udział lekarzy, dla których digitalizacja jest obojętna. To potwierdza, że zagadnienie staje się coraz ważniejszym elementem ochrony zdrowia. 39% polskich lekarzy należy do grupy entuzjastów, 31% to realiści, 9% jest obojętnych, a 21% – niechętnych.

Polska w badaniu wypadła zdecydowanie poniżej średniej europejskiej, szczególnie w dziedzinie wdrożenia elektronicznej dokumentacji medycznej. Jedynie dla telemedycyny wskaźniki odpowiadają średniej – w żadnym kraju telemedycyna jeszcze się nie upowszechniła. Poziom adaptacji e-zdrowia oceniono u nas na 1,837 punkta (w skali od 0 – brak narzędzi e-zdrowia, do 4 – pełna adaptacja e-zdrowia). W stosunku do badania z 2013 roku, to jedynie o 0,3 punkta więcej. Największy skok do przodu w okresie ostatnich lat wykonała Estonia. Do liderów adaptacji e-zdrowia należą wspomniana Estonia, Finlandia, Szwecja, Wielka Brytania, Dania, Hiszpania. 

» 39% polskich lekarzy z entuzjazmem podchodzi do cyfryzacji ochrony zdrowia.«

OSOZ Polska 9/2019

a k t u a l no ś ci

R ynek zdrowi a w pigu łce

Foto: kadr z filmu „Polska to chory kraj” (YouTube)

Protesty narastają Kolejne grupy pracowników medycznych zapowiadają wznowienie protestów. 9 września ogłosili wraz z pacjentami Narodowy Kryzys Zdrowia i manifest do obywateli i polityków. Chcą m.in. 9 proc. publicznych nakładów na ochronę zdrowia w 2030 r. oraz ponadpartyjnego porozumienia na rzecz reformy zdrowia, zamiast ogólnikowych dyskusji bez efektów.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

„Polska to chory kraj” – pod takim hasłem realizowana jest kampania organizowana m.in. przez warszawską Okręgową Izbę Lekarską. Kilka dni później lekarze rezydenci położyli się przed budynkiem resortu zdrowia na chodniku w czarnych workach symbolizujących 30 tys. Polaków, którzy co roku umierają z powodu niewydolności systemu ochrony zdrowia.

Z kolei 23 września fizjoterapeuci i diagności laboratoryjni wznowili protesty, przechodząc na zwolnienia lekarskie w kilkudziesięciu placówkach. W części szpitali i przychodni spowodowało to odwoływanie wizyt, ale zaostrzenie straj-

10

OSOZ Polska 9/2019

ku przez diagnostów może zablokować możliwość działania szpitali. Mają żal do ministra zdrowia, który obiecał im 500 zł podwyżki, ale nie udostępnił szpitalom wystarczających środków. Zamiast przekazać np. znaczone pieniądze, nieznacznie podniósł ryczałty, ale dodatkowe środki nie dość, że w perspektywie potrzeb niewielkie, miały starczyć placówkom na wzrost różnych kosztów. Na posiedzeniu zespołu Rady Dialogu Społecznego stawili się też m.in. technicy radioterapii, którzy dotychczas unikali wchodzenia w otwarty protest.

Raporty Z raportu przygotowanego dla Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Szpitali Powiatowych oraz Związku Powia-

tów Polskich wynika, że ponad 90 proc. z nich generowało ujemny wynik finansowy w I połowie tego roku. Oznacza to, że pieniędzy z NFZ nie wystarcza na pokrycie bieżących kosztów. Dane pochodzą ze 119 szpitali powiatowych, czyli około połowy działających w kraju.

W 2019 r. tylko 10 szpitali z grupy analizowanych wypracowało zysk. Reszta miała straty, które po zsumowaniu były w ciągu pierwszych sześciu miesięcy tego roku mniej więcej takie, jak przez cały zeszły rok. A planowany wzrost m.in. płacy minimalnej w gospodarce spowoduje dla szpitali w przyszłym roku wielomilionowy wzrost kosztów, którego pokrycia nie ma na razie nikt w planach.

IT Powstanie nowa platforma informatyczna pod nazwą e-KRN+, która będzie miejscem gromadzenia i analizy danych z Krajowego Rejestru Nowotworów oraz onkologicznych rejestrów narządowych.

Platforma umożliwi integrację funkcjonujących na niej rejestrów z systemami świadczeniodawców leczących choroby nowotworowe.

a k t u a l no ś ci

» Według badania CSIOZ, 34% osób w wieku 60+ lat korzysta z usług cyfrowych, a niemal co dziesiąty badany posiada profil zaufany.« CSIOZ zmieni nazwy stanowisk swoich pracowników IT na takie, jakie stosuje się na wolnym rynku. Dzięki temu liczy na to, że łatwiej ściągnie potencjalnych pracowników, bo i elastyczna zmiana pracy między sektorem prywatnym i publicznym powinna być wtedy łatwiejsza.

sie zamykania tego numeru czasopisma, nie była w planie obrad. Ustawa o specjalizacjach lekarskich ma za to jeszcze szansę na uchwalenie w tej kadencji, ale nikłą. Nic nie zmienia się w sprawie walczących o własne przepisy psychologów, ani nie weszła nowa ustawa regulująca diagnostykę medyczną.

Finanse

Leki

W planie finansowym NFZ uruchomiono ponad 855 mln zł z funduszu zapasowego i przekazanie do oddziałów Funduszu. Z pieniędzy m.in. podniesione zostaną o 3–4 proc. ryczałty szpitalom z sieci.

A w Sejmie omawiano sprawozdanie finansowe Funduszu za 2018 r. Już w momencie tworzenia projektu planu, zakładano o ponad 7 proc. wzrost wydatków rok do roku. Dodatkowo przychody NFZ zostały zwiększone o blisko miliard złotych, natomiast koszty Funduszu zostały zwiększone o ponad 2,5 mld zł, co daje ponad 3 proc. w stosunku do pierwotnego planu na 2018 r. Przychody wyniosły ponad 85 mld zł i były wyższe o 5,6 mld zł rok do roku (ponad 7 proc.). Wydatki NFZ wyniosły niemal 85 mld zł, czyli ponad 5 mld więcej niż rok wcześniej (6,5 proc. wzrost). Koszty administracyjne Funduszu nie przekroczyły 0,8 proc.

Kalendarz obowiązkowych szczepień ma zostać wreszcie poszerzony. Szczepionki przeciwko HPV miałyby być finansowane z publicznych środków i obowiązkowe od 2024 r. dla dziewcząt i chłopców, a wcześniej przez kilka lat refundowane, ale dobrowolne – zapowiadano na spotkaniu w sprawie Narodowej Strategii Onkologicznej. A z kolei Rada Przejrzystości dostała do oceny zasadność wprowadzenia powszechnych szczepień przeciwko rotawirusom.

Przed wyborami nasiliła się walka producentów leków, zwłaszcza krajowych, o wprowadzenie Refundacyjnego Trybu Rozwojowego czyli RTR. W każdym tygodniu były w tej sprawie albo debaty czy konferencje albo wystąpienia. Wśród propozycji było wprowadzenie choćby protezy rozwiązania docelowego, wspierającego firmy, które inwestują w Polsce. Przy czym nacisk kładziono na to, by chodziło o produkcję, a nie badania.

Sejm przegłosował zmiany w Prawie Farmaceutycznym, dostosowujące polskie prawo do unijnych regulacji związanych z zapobieganiem wprowadzaniu fałszywych leków do legalnego obiegu. A senacka komisja zarekomendowała przyjęcie ustawy bez zmian. Nowelizacja m.in. wprowadza nowe zadania oraz kompetencje dla Głównego Inspektora Farmaceutycznego i wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych, związane z nadzorem nad realizacją obowiązków wynikających z bezpośrednio stosowanego unijnego rozporządzenia. Posłowie zdecydowali o obniżeniu do jednej piątej zapisanych w projekcie maksymalnych kar dla podmiotów prowadzących apteki ogólnodostępne, apteki szpitalne i punktu apteczne. Będą jednak nadal wysokie – do 20 tys. zł. Naczelna Izba Aptekarska domagała się całkowitego usunięcia kar dla aptek za nieprawidłowości w realizowaniu obowiązków wynikających z Dyrektywy Fałszywkowej.

Zapisy dotyczące braku uprawnień techników farmaceutycznych do pracy z lekami bardzo silnie działającymi będą odwoływać się do Farmakopei Polskiej. Zdaniem Ministerstwa Zdrowia, to zakończy wieloletnią dyskusję na temat tego, czy technik farmaceutyczny ma prawo wydawać tego typu substancje w aptece. Informację taką przekazano w odpowiedzi na interpelację posłów.

Inwestycje Codzienny maraton z rozdawaniem czeków na zakup nowych karetek (częściowe dofinansowanie) mieli wiceministrowie zdrowia we wrześniu w związku ze zbliżającymi się wyborami. Chodziło o podpisanie 200 umów, przy okazji których promowano też lokalnych polityków PiS.

Zawody medyczne Poza wspomnianymi protestami związanymi głównie z wynagrodzeniami, sprawą do załatwienia są jeszcze obiecane przez rząd ustawy. Na ostatnią chwilę kierowano we wrześniu do konsultacji projekt ustawy o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych. Przewiduje utworzenie samorządu zawodowego (mają go m.in. lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci, farmaceuci). Ratownicy będą też mieć 6-dniowy urlop szkoleniowy.

Wyczekiwana ustawa o zawodzie farmaceuty utknęła. Pojawiały się sygnały, że parlament mógłby ją przyjąć już po wyborach, ale przed powołaniem nowych posłów i senatorów, jednak w cza-

Wyniki finansowe [mln PLN]

0

suma z Zysk/Strata ze sprzedaży

suma z Zysk/Strata netto

-100 -200 -300 -400 -500 -600

2015 r. 2016 r. 2017 r. 2018 r. 30.06.2019 r. 2019 r.

OSOZ Polska 9/2019

11

a k t u a l no ś ci

Ale i premier Mateusz Morawiecki postanowił wystąpić przy podobnej okazji, choć chodziło o wiele większą kwotę niż zakup karetki. Szef rządu wziął udział w uroczystości podpisania umowy na rewitalizację i rozbudowę Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii SkłodowskiejCurie w Warszawie. Ma ona kosztować 872 mln zł, z czego 740 mln zł będzie pochodzić ze środków Ministerstwa Zdrowia. Minister Łukasz Szumowski zapowiedział przeobrażenie Instytutu w Państwowy Instytut Badawczy.

Liczba szpitali ze stratą netto i bez straty 2015 r. 2016 r. 2017 r. 2018 r. 30.06.2019 r 108 88

59

62

64 55

52

53 32

Kadry Minister Zdrowia ogłosił nabór na stanowisko prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia.

Zbigniew Król, którego nie tak dawno odwołano ze stanowiska wiceministra zdrowia, został pełnomocnikiem ministra zdrowia do spraw wdrażania Narodowego Planu dla Chorób Rzadkich. Prof. dr hab. n. med. Marcin Moniuszko wybrany został na przewodniczącego Rady Agencji Badań Medycznych. Prezesem-Elektem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego została prof. Dominika Dudek. Funkcję Prezesa Zarządu Głównego objął Prof. Jerzy Samochowiec. W Polskim Towarzystwie Kardiologicznym na prezesa-elekta na kadencję 2019–2021 wybrano Przemysława Mitkowskiego z I Kliniki Kardiologii, Katedry Kardiologii, Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Władze objął również nowy zarząd z prof.

Adamem Witkowskim na czele. 

10 szpitale ze stratą netto

szpitale bez straty

Zobowiązania ogółem i zobowiązania wymagalne 1800 1500 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 [mln PLN]

2015 r.

2016 r.

2017 r.

2018 r.

30.06.2019 r.

zobowiązania ogółem zobowiązania wymagalne

Źródła finansowania inwestycji 180 150 140 120 100 80 60 40 20 0 [mln PLN]

2015 r.

2016 r.

2017 r.

2018 r.

30.06.2019 r.

dotacje unijne dotacje podmiotów tworzących środki własne kredyty/pożyczki dotacje Skarbu Państwa Pozostałe Źródło: Raport „Sytuacja szpitali powiatowych w okresie 2015 r. – czerwiec 2019 r.” przygotowany na zlecenie Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Szpitali Powiatowych

12

OSOZ Polska 9/2019

a k t u a l no ś ci

r a d a r epidemio logiczny ( l is topa d 2 0 19)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (listopad 2019)

TREND W STOSUNKU DO października 2019

Dolnośląskie

968

Kujawsko-pomorskie

474

Lubelskie

684

Lubuskie

635

Łódzkie

729

Małopolskie

761

Mazowieckie

910

Opolskie

466

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

87%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Podlaskie

587

Pomorskie

827

Śląskie

658

Świętokrzyskie

611

Warmińsko-mazurskie

626

Wielkopolskie

731

Zachodniopomorskie

725

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (listopad 2019)

TREND W STOSUNKU DO października 2019

Dolnośląskie

7 636

Kujawsko-pomorskie

5 707

Lubelskie

6 138

Lubuskie

6 006

Łódzkie

7 490

Małopolskie

6 772

Mazowieckie

8 460

Opolskie

5 658

Podkarpackie

5 934

Podlaskie

5 656

Pomorskie

6 690

Śląskie

5 827

Świętokrzyskie

5 242

Warmińsko-mazurskie

5 522

Wielkopolskie

7 257

Zachodniopomorskie

6 677

               

Podkarpackie

1 641

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

77%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

OSOZ Polska 9/2019

13

I nnow a cje

Ap l ik a cje zdrowot ne

14

Monument Valley 2

Timeshifter

MySpira

Przygotowana z wizualnym rozmachem gra o funkcjach zdrowotnych – relaksuje i jednocześnie skłania do myślenia. Zadaniem użytkownika jest przeprowadzenie matki z dzieckiem przez świat magicznej, nierealnej architektury. Labirynty, złudzenia optyczne i kręte ścieżki wymagają koncentracji i pomysłowości.

Stąd gra została zakwalifikowana do kategorii łamigłówek rozwijających zdolności kognitywne. Tajemniczy, kolorowy świat pełen form przestrzennych sprzecznych z doświadczeniem wzrokowym, tzw. obrazów niemożliwych.

Kiedy udajemy się w daleką podróż na wschód lub zachód, może nas dopaść jet lag, czyli zespół nagłej zmiany strefy czasowej. Zakłócenie naturalnego rytmu dnia i nocy powoduje zmęczenie i zakłóca normalne funkcjonowanie organizmu. Ale jest na to aplikacja opracowana przez naukowców, z której korzystają astronauci i sportowcy. Jej celem jest resynchronizacja zegara okołodobowego w nowej strefie czasowej. Personalizacja radzenia sobie z jet lagiem opiera się na wzorcach snu, biologicznym rytmie, planie lotu i innych elementach.

93% chorych na astmę nieprawidłowo używa inhalatorów. Opracowana dla dzieci w wieku od 6 do 13 lat aplikacja zawiera 8 zabawnych sekcji, które wykorzystują rozszerzoną rzeczywistość i sięgają do gier, aby lepiej edukować w tematach związanych z astmą.

Bohater aplikacji, kosmiczny dr Woozo, opowiada, co trzeba wiedzieć o chorobie i uczy prawidłowych techniki inhalacji.

Za wykonywane zadania dziecko otrzymuje odznaki. Wykorzystanie rzeczywistości rozszerzonej zamienia nudną edukację w dobrą zabawę.

iOS | Android | ENG + inne 5,49€

iOS | Android | ENG Bezpłatna wersja podstawowa

iOS | Android | ENG 0.99£

OSOZ Polska 9/2019

I nnow a cje

N owo ś ci / wyn a l a zki

Czy technologie cyfrowe zastąpią lekarzy?

Odpowiedź na to pytanie jest jednoznacznie negatywna, ale na pewno są dziedziny, gdzie digitalizacja i sztuczna inteligencja zmienią dotychczasowy sposób pracy lekarzy. Medical Futurist przygotował wykres prezentujący wpływ AI na poszczególne specjalizacje medyczne, wyróżniając cztery kategorie w zależności od sposobu pracy (powtarzalność czynności – nieprzewidywalność) oraz sposobu pozyskiwania danych (podejmowanie decyzji na podstawie danych pacjenta pozyskiwanych automatycznie – uzyskiwanych na bazie rozmowy z pacjentem w gabinecie lub podczas telekonsultacji): – Powtarzalne czynności medyczne zostaną zastąpione przez technologie, a lekarze zyskają czas na czynności dodatkowe, wymagające kreatywności: dermatologia, radiologia, okulistyka, po części kardiologia i ginekologia oraz położnictwo.

– Technologie cyfrowe będą odgrywały ograniczoną, pomocniczą rolę: geriatria, otolaryngologia, pulmonologia, stomatologia.

– Cyfryzacja będzie miała wpływ na sposób pracy, ale nie zmieni charakteru relacji/komunikacji z pacjentem: psychiatria, neurologia, medycyna ogólna, endokrynologia, po części gastroenterologia i pediatria.

– Zawody, które będą mocno uzależnione od cyfryzacji, a medycy zaczną ściśle współpracować ze sztuczną inteligencją: epidemiologia, onkologia, medycyna sportowa, medycyna estetyczna, chirurgia, medycyna sądowa, patologia.

Wearables z grafenu Naukowcy z ICFO zademonstrowali nową klasę przezroczystych urządzeń ubieralnych stworzonych na bazie grafenu, elastycznych, przyjaznych dla skóry, zapewniających ciągłe i dokładne pomiary parametrów życiowych. Urządzenia mogą monitorować częstość akcji serca i oddechów, natlenienie krwi, tętno, a także ekspozycję na promieniowanie UV. Wyniki pomiarów są wizualizowane i zapisywane w aplikacji mobilnej, a komunikacja odbywa się przez Bluetooth. Wearable działa bez baterii, ponieważ jest ładowane bezprzewodowo przez telefon. Opracowano dwa warianty – w formie opaski na nadgarstek i naklejki na skórę.

OSOZ Polska 9/2019

15

I nnow a cje

Wirtualna rzeczywistość (VR) łagodzi ból Nowe badanie opublikowane w PLOS | ONE, publicznej bibliotece naukowej, dostarcza argumentów za skutecznością wirtualnej rzeczywistości (VR) w zwalczaniu bólu u hospitalizowanych pacjentów. 120 dorosłych biorących udział w badaniu zostało przyjętych do Centrum Medycznego Cedars-Sinai z powodu różnych dolegliwości, w tym problemów ortopedycznych, chorób przewodu pokarmowego i nowotworów. Wszyscy pacjenci ocenili poziom bólu co najmniej na 3 punkty w 10-stopniowej skali. Połowa pacjentów otrzymała okulary VR z relaksującymi i medytacyjnymi programami do wyboru. Zalecono im używanie zestawu trzy razy dziennie przez 10 minut, a w przypadku silnego bólu – przez trzy dni. Druga połowa pacjentów miała oglądać telewizję, zwłaszcza kanały obejmujące treści relaksacyjne z programami jogi i medytacji. Poproszono ich również o oglądanie kanału z taką samą częstotliwością jak sesje dla pierwszej grupy. Kilka razy dziennie pielęgniarki prosiły wszystkich pacjentów o ocenę bólu przy użyciu standardowej skali od 0 do 10 punktów. Wyniki badania wykazały, że stosowanie VR istotnie zmniejszało odczuwanie bólu (statystycznie o 1,7 punktu) w porównaniu z grupą oglądającą telewizję. Kiedy naukowcy przeanalizowali wyniki z podgrupy pacjentów z najsilniejszym bólem wynoszącym 7 punktów lub więcej, poziom bólu osób z grupy VR był aż o 3 punkty mniejszy od grupy porównawczej. W poprzednim badaniu nad terapią VR, zrealizowanym w 2017 r. wykazano, że pacjenci stosujący VR raportowali 24% spadek indywidualnej oceny nasilenia bólu.

Amazon wchodzi do ochrony zdrowia Amazon – światowy lider sprzedaży detalicznej w Internecie – wprowadza Amazon Care, opiekę zdrowotną dla swoich pracowników. Oferta obejmuje zarówno opiekę wirtualną, jak i osobistą, z telemedycyną za pośrednictwem aplikacji, czatu i połączenia wideo, a także wizyty kontrolne i dostarczanie leków na receptę bezpośrednio do domu lub biura pracownika. Aplikacja stanowi szybką pomoc w przeziębieniach, infekcjach, drobnych obrażeniach. Pozwala przeprowadzać konsultacje profilaktyczne, uzyskać informację o szczepieniach oraz zadawać ogólne pytania bez konieczności umawiania się od razu do lekarza.

16

OSOZ Polska 9/2019

I nnow a cje

NOWE POMYSŁY DLA ZDROWIA Narodowy Fundusz Zdrowia, Medicover oraz LUX MED przyznały swoje nagrody podczas Digital Health Hackathon za rozwiązania dotyczące cyfrowych wyzwań w obszarze ochrony zdrowia. Konkurs dla mikro, małych i średnich firm, w tym start-upów, odbył się w ramach Forum e-Zdrowia w Sopocie. Nagrodzeni to Finture.AI (za przygotowanie modelu predykcyjnego mającego na celu wytypowanie pacjentów narażonych na wystąpienie zadanej jednostki chorobowej), zespół Kamila Sijko (za model predykcyjny określający grupy pacjentów i proponowane ścieżki diagnostyczne w zależności od korelacji do poszczególnej grupy pacjentów) oraz Paweł Białas i Emma Luciano (zastosowanie aplikacji głosowej, która usprawni pracę z danymi w gabinecie lekarskim i zaoszczędzi czas lekarzy).

E-RECEPTA ZA GRANICĄ Finlandia i Estonia są pierwszymi krajami, które współpracują w zakresie wzajemnej realizacji e-recept. Już w niedalekiej przyszłości taka możliwość rozszerzona zostanie także na pozostałe państwa Europy, co wynika z rozporządzeń Komisji Europejskiej. CSIOZ zapowiada, że Polacy będą mogli zrealizować e-recepty za granicą od 1 stycznia 2021 roku. Oprócz tego wprowadzone zostanie tzw. Patient Summary, czyli podsumowanie podstawowych informacji o zdrowiu pacjenta, kluczowych w sytuacjach zagrożenia życia. Wśród nich znajdą się dane o uczuleniach na leki, zażywanych lekach i zdiagnozowanych chorobach.

MZ REGULUJE E-WIZYTY We wrześniu opublikowano projekt rozporządzenia MZ nowelizującego rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. poz. 2019 r. poz. 736). Nowelizacja ma doprecyzować możliwość udzielania świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, również w podstawowej opiece zdrowotnej. W uzasadnieniu czytamy, że wprawdzie „aktualna sytuacja prawna nie stanowi bariery dla sprawowania opieki nad pacjentami za pośrednictwem narzędzi teleinformatycznych, niemniej jednak możliwość udzielania świadczeń za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności powinna wynikać wprost również z innych przepisów prawa.”.

ALGORYTM SPRAWDZI EKG W Warszawskim Uniwersytecie Medycznym rozpoczęto badanie naukowe, na podstawie którego lekarze uzyskają wsparcie dzięki komputerowej analizie sygnału elektrokardiogramu (EKG). Zakłada ono ustalenie wzorów występujących w zapisie EKG u pacjentów poddawanych terapii resynchronizującej serca z wykorzystaniem zaawansowanych technik analitycznych opartych na sztucznej inteligencji i technologii chmurowej. Projekt naukowy realizowany jest dzięki wsparciu z grantu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju dla przedsięwzięć realizowanych wspólne przez jednostki badawcze i podmioty gospodarcze. Partnerem technologicznym kardiologów z WUM będzie krakowska firma Cardiomatics, która zajmuje się analizą cyfrowych sygnałów EKG w technologii chmurowej. Źródło i zdjęcia: The Medical Futurist, ICFO, Cedars-Sinai, ezdrowie.gov.pl, CSIOZ, Rynek Zdrowia, PAP, Cardiomatics

OSOZ Polska 9/2019

17

I nnow a cje

Jakie podejście do zdrowia i technologii ma nowe pokolenie?

Raport „Health & Technology. What young people really think” bazuje na ankiecie przeprowadzonej pośród 1500 młodych ludzi z 125 krajów świata. Aż 37% badanych twierdzi, że ma problem z dostępem do usług medycznych. Największym zmartwieniem młodych jest zdrowie psychiczne.

62% ankietowanych deklaruje wykorzystanie technologii do zaspokojenia potrzeb związanych ze zdrowiem

5 topowych technologii z największym potencjalnym wpływem na zdrowie w okresie 5–10 lat Sztuczna inteligencja / uczenie maszynowe 35%

Internet Rzeczy

92% młodych osób zgadza się, że technologia jest kluczowym elementem nowych rozwiązań w ochronie zdrowia

35%

Analiza danych 35%

Smartfony

83% młodzieży jest zdania, że dzięki najnowocześniejszym technologiom powstaną nowe usługi zdrowotne

35%

Biometryka 35%

84% ankietowanych deklaruje, że w przyszłości będzie częściej wykorzystywać cyfrowe technologie dostępne online i/lub aplikacje zdrowotne do monitorowania zdrowia i podejmowania decyzji

5 topowych korzyści z integracji technologii z opieką zdrowia Opieka zdrowotna łatwiej dostępna i tańsza 48%

Wiarygodna informacja zdrowotna dostępna szybciej 42%

Szybsza ocena stanu zdrowia 39%

Umożliwia młodym wybór dogodnej opcji opieki zdrowotnej 36%

Poprawa monitoringu zdrowia 22%

18

OSOZ Polska 9/2019

młodzi i technologie Przykłady najczęściej wykorzystywanych technologii w obszarze związanym z ochroną zdrowia Dostęp do informacji i porad zdrowotnych 42%

Wyszukiwanie lekarzy i placówek oraz rezerwacja internetowa wizyt 27%

Korzystanie z aplikacji fitness 24%

Gromadzenie i analiza personalnych danych zdrowotnych 22%

Główne obawy związane z użytkowaniem aplikacji mobilnych i technologii e-zdrowia

Nieścisłe, nieprawdziwe informacje 46% Stronniczość algorytmów 29% Dane personalne i bezpieczeństwo danych 67%

Wysokie koszty technologii e-zdrowia 29%

Technologia może zapewnić lepszą, tańszą i bardziej dostępną opiekę zdrowotną. Może wypełnić lukę niezaspokojonych potrzeb zdrowotnych, zwłaszcza w dziedzinie zdrowia psychicznego.

Raport „Health & Technology. What young people really think.”

OSOZ Polska 9/2019

19

Raport

W przyszłość na piechotę Cyfryzacja polskiego rynku zdrowia ma zawiłą historię. Można odnieść wrażenie, że dziś resort zdrowia przyjął strategię małych kroków i unikania odważnych planów. Zapomniano o platformach regionalnych, pod ziemię zapadła się zapowiadana strategia informatyzacji. Praktycznie nie istnieją inne tematy poza e-receptą, która w obecnej formie to tylko zamiana druków papierowych na komputer. O cyfryzacji polskiego rynku zdrowia – porównywanej do dobrze zgranej orkiestry bez dyrygenta – dyskutowano przez dwa dni podczas Forum e-Zdrowia w Sopocie (19–20 września).

20

OSOZ Polska 9/2019

Raport

W bańce e-recepty Zdrowie stało się tematem numer jeden kampanii wyborczej, ale cyfryzacja rynku zdrowia – jako narzędzie reformowania chorego sektora – ani nie była jednym z głównym tematów debat przedwyborczych, ani nie przedarła się na pierwsze strony programów przedwyborczych żadnej partii. Czy jest to nadal zbyt abstrakcyjne zagadnienie, aby zainteresować wyborców? A może sami politycy nie zdają sobie sprawy z tego, jakie nowe możliwości stwarzają technologie informacyjno-komunikacyjne?

Tegoroczne Forum e-Zdrowia potwierdziło, że nie dyskutuje się już o tym, czy cyfryzować, ale jak to robić, aby maksymalizować korzyści, wykorzystać szanse wynikające z informatyzacji, przekonać wszystkie grupy zawodowe w medycynie i pacjentów do nowych narzędzi. Przykładem była organizacja hackathonu, podczas którego kilkuosobowe grupy pracowały nad rozwiązaniem konkretnych problemów. NFZ szukał modelu predykcyjnego mającego na celu wytypowanie pacjentów narażonych na wystąpienie zadanej jednostki chorobowej w celu podjęcia działań z zakresu profilaktyki i prewencji chorób. Na profilaktyce skupiły się też zespoły rywalizujące w wyzwaniu Medicovera. Z kolei LUX MED postawił przez uczestnikami zadanie nowego spojrzenia na pracę z danymi w gabinecie lekarskim, tak aby oszczędzić czas lekarzy, którzy zamiast rozmawiać z pacjentami, „ciągle klikają”.

Jesteśmy już na takim etapie, że doceniamy zalety cyfryzacji – mówił na otwarciu wydarzenia Marcin Gruchała, Rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Z kolei Janusz Cieszyński, wiceminister zdrowia chwalił się wprowadzaniem recept elektronicznych. – E-recepta jest fundamentem digitalizacji ochrony zdrowia, na podstawie którego będzie można uruchamiać kolejne usługi e-zdrowia, ale przede wszystkim przenieść ochronę zdrowia w przyszłość, zintegrować ją i unowocześnić.

Za kilka lat właśnie o e-recepcie będzie się mówiło jako o początku cyfryzacji medycyny w Polsce – mówił Cieszyński.

Dzisiaj ochrona zdrowia znajduje się w nurcie globalizacji. Problemy, których doświadczamy w Polsce, nie różnią się od tych na drugim krańcu świata. Tak samo uniwersalne są oczekiwania pacjentów. Technologie i dane nie znają granic, informacje o naszym zdrowiu przechowywane są na serwerach za granicą. Digitalizacja jest nieuchronną zmianą. Starzejące się społeczeństwo i rosnąca śmiertelność w wyniku epidemii chorób cywilizacyjnych zaczynają nadwyrężać możliwości budżetów zdrowotnych. Już nie ilość świadczeń, ale ich jakość jest priorytetem. A to oznacza, że szpital musi być miejscem leczenia tylko tych przypadków, których nie można obsłużyć w domu. Rośnie znaczenie profilaktyki, organizatorzy ochrony zdrowia muszą wiedzieć, co działa nie tak w systemie. Nie dowiedzą się tego, bez szczegółowego wglądu w dane.

» Brakuje dialogu pomiędzy regionami a władzami centralnymi w kwestii digitalizacji.« Charles Alessi, dyrektor ds. klinicznych w HIMSS Digital Health Solutions, mówił dużo o tym, że transformacja cyfrowa to nie jedynie przejście z papierowej na cyfrową wersję dokumentów. To szansa na całkowitą zmianę sposobu udzielania świadczeń zdrowotnych. Pacjenci z petentów zmieniają się w konsumentów, usługi można personalizować i dopasowywać do indywidualnych potrzeb. Dzięki sztucznej inteligencji i większej automatyzacji medycyna staje się precyzyjna i skuteczniejsza. Zdrowie publiczne przesuwa się w kierunku predykcji sytuacji zdrowotnej i epidemiologicznej. Przestajemy mówić o pojedynczej wizycie lekarskiej – dzięki swobodnej wymianie informacji pomiędzy lekarzami mamy do czynienia z zespołem ludzi czuwających nad zdrowiem każdego z nas. Oprócz lekarzy i pielęgniarzy, monitorowaniem zdrowia zajmują się algorytmy sztucznej inteligencji. Wspomniana automatyzacja jest konieczna – lekarze są przeciążeni zadaniami, co prowadzi do będącego już epidemią zjawiska wypalenia zawodowego.

Systemy wspomagania decyzji klinicznych i automatyzacja zadań administracyjnych dają nadzieję na to, że cały czas przeznaczony na wizytę pacjenta można będzie poświęcić na prawdziwy kontakt z nim. – Lekarz przyszłości nie będzie przepisywał leków, ale skupi się na opiece rozumianej w kategoriach humanistycznych, na przyczynach choroby – Charles Alessi przypomniał słowa Thomasa Edisona z 1903 roku, ale nadal aktualne.

Hans Erik Henrinksen, prezes Healthcare Denmark, mówiąc o tym, jak cyfryzacja zmienia ochronę zdrowia w Danii, nie krył, że jednym z celów transformacji jest model ochrony zdrowia skupiony na pobycie pacjenta w domu. Innymi priorytetami Duńczyków są min. zintegrowana ochrona zdrowia, opieka oparta na raportowaniu wyników leczenia, zarządzanie zdrowiem populacyjnym poprzez

OSOZ Polska 9/2019

21

Raport

dostęp do danych. Tomasz Staszelis, dyrektor ds. digitalizacji grupy Polpharma, zwrócił uwagę, że powinniśmy wyciągnąć wnioski z tego, co się udało lub nie udało w innych krajach, skopiować dobre praktyki skalując je do naszych potrzeb. Według eksperta, musimy stworzyć biznesową infrastrukturę wymiany danych. Jeżeli mówimy, że pacjent ma być w centrum systemu z połączonymi usługami cyfrowymi zintegrowanymi wokół niego, nie można tego robić odgórnie, ale oddolnie z jednoczesnym ustaleniem zasad w systemie. Elektroniczny rekord pacjenta to jedynie punkt wyjściowy, na podstawie którego trzeba zbudować architekturę cyfrową.

Wizja w szufladzie, deficyt liderów – Macie wspaniałą orkiestrę, ale brak w Polsce dyrygenta, który poprowadzi cały proces cyfryzacji – dyskusję na temat wyzwań i kierunków digitalizacji w Polsce skonkludował Charles Parisot z IHE Europe (Integrating the Healthcare Enterprise). – Trzeba przygotować długookresową strategię, ponieważ systemy, rządy i ludzie będą się zmieniać, a digitalizacja powinna być realizowana według stałego scenariusza. W przeciwnym razie czeka was chaos – dodał Parisot.

Z taką opinią nie zgodził się Adam Niedzielski, pełniący obowiązki prezesa NFZ. – To pacjent dyktuje oczekiwania, które dynamicznie się zmieniają. Budowa jakiejkolwiek strategii w świecie charakteryzującym się dużą dynamiką zmian z dnia na dzień nie ma większego sensu. Może być tak, że dzisiejsze tezy i założenia zdezaktualizują się w krótkim czasie – mówił Niedzielski podkreślając jednocześnie, że nie chce, aby procesy informatyzacji były realizowane centralnie. To ma być proces oddolny, jedynie wspierany centralnie. Niedzielski po raz kolejny zaznaczył, że NFZ chce korzystać z bogactwa gromadzonych danych na potrzeby analiz Big Data. Łukasz Jankowski, prezes Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie zadał przedstawicielom Ministerstwa Zdrowia pytanie, dlaczego nie możemy wprowadzać e-rozwiązań fakultatywnie, aby powoli przyjmowały się na rynku. Przymus to najgorsza z możliwych form, która generuje dodatkowy opór i wątpliwości. – Technologii nie wprowadza się przez polityczny nakaz – Jankowski komentował zapowiedź konsekwentnego dotrzymania terminu 8 stycznia, od którego wszyscy lekarze muszą przejść na wersję elektroniczną recepty. We-

22

OSOZ Polska 9/2019

» Od 1 stycznia 2021 roku Polacy będą mogli korzystać z e-recepty transgranicznej – zapowiada CSIOZ.« dług przedstawiciela środowiska lekarskiego, dotychczasowe inwestycje w IT nie przyniosły żadnych korzyści. Na razie cyfryzacja polskiej ochrony zdrowia jest przepisywaniem danych z papieru do komputera, a rozwiązania, z których korzystają lekarze, są już przestarzałe. Trzeba też pamiętać, że 25% lekarzy jest w wieku emerytalnym. – Ważne, że coś się zmienia, ale nie widać kierunku tych zmian w Polsce – podsumował Jankowski. Wystosował jednocześnie prośbę do rządzących, aby oferowane narzędzia IT były proste i intuicyjne, sięgające do współczesnych możliwości, jak zbieranie informacji z urządzeń ubieralnych, czy proste interfejsy pozwalające wytłumaczyć pacjentowi zagadnienia medyczne i stan zdrowia.

Wiceminister zdrowia, komentując opinię Łukasza Jankowskiego zaznaczył, że oczekiwania są duże, ale już dziś MZ spotyka się z zarzutami, że to co jest wprowadzane, to za dużo naraz, że zmiany postępują zbyt szybko. Z kolei odnosząc się do zarzutu informatyzowania przez nakładanie terminów, zwrócił uwagę, że najważniejsza jest kompleksowość. – Nikt nie będzie wystawiał e-skierowania, jeżeli nie będzie miał pewności, że pacjent może je zrealizować u każdego lekarza – mówił Cieszyński.

Słowa krytyki padały częściej. Tomasz Judycki, prezes Polskiej Izby Informatyki Medycznej zwrócił uwagę, że istnieje wiele niespójności legislacyjnych, które trzeba uporządkować. Przykładowo, jeśli platforma e-zdrowia powstaje za pieniądze publiczne to usługi powinny być dostępne publicznie, także w prywatnej opiece zdrowotnej. Choć według statystyk ponad połowa Polaków korzysta z wizyt prywatnych, dane gromadzone podczas nich nie trafiają na Indywidualne Konto Pacjenta. W ten sposób jest to narzędzie niekompletne, co pod-

waża jego sens istnienia. Nadal brakuje niektórych słowników referencyjnych, przykładowo w zakresie wyrobów medycznych.

Jarosław Fedorowski, Prezes Polskiej Federacji Szpitali, jest zdania, że powinniśmy zainwestować kolosalne pieniądze w e-zdrowie, zarówno w komputery jak i w oprogramowanie. Według eksperta, digitalizacja powinna oznaczać transformację. Niektóre dokumenty i procedury obecne w ochronie zdrowia trzeba likwidować lub automatyzować, zamiast przenosić biurokrację papierową na biurokrację elektroniczną. Fedorowski podał przykład skierowania jako archaizmu niepotrzebnego w cyfrowej ochronie zdrowia.

Wiceprezes Fundacji MY PACJENCI, Magdalena Kołodziej, przypomniała, że ponad 90% badanych pacjentów jest zainteresowana usługami e-zdrowia.

Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez fundację, pacjenci oczekują możliwości rejestracji online na wizytę, odbierania wyników przez Internet, uzyskania informacji o dostępności leków.

Dotychczasowe rozwiązania, jak e-recepta czy IKP, nie mają funkcjonalności, które są dla pacjentów ważne. W systemie wprowadzane są głównie rozwiązania transakcyjne, jak e-zwolnienia czy e-recepty, wspierające realizację świadczeń, ale nie prowadzące do poprawy dostępności usług lub obniżenia kosztów.

Wyzwaniem jest spójność cyfryzacji, która powinna obejmować całokształt usług zdrowotnych, niezależnie od formy płatności.

– Nie ma książki kucharskiej, w której znajdziemy gotowy przepis, jak przeprowadzić transformację cyfrową – dyskusję zamknął Charles Alessi.

Zdrowie transgraniczne i inne plany MZ, CSIOZ i NFZ Wszystko wskazuje na to, że e-recepta, e-skierowanie i promocja Internetowego Konta Pacjenta to na razie najważniejsze przedsięwzięcia cyfrowe na najbliższe lata. Padało dużo zapowiedzi szerszego sięgania do sztucznej inteligencji oraz Big Data przez NFZ, ale bez konkretów. Z już zaplanowanych inicjatyw, Ministerstwo Zdrowia wspomniało o możliwości nadawania przez NFZ uprawnień do potwierdzania przez personel POZ profilu zaufanego. Już wkrótce niezrealizowane e-recepty mają być widoczne na pacjent.gov.pl i w aplikacji mObywatel. Resort zdrowia wprowadza ponadto możliwość potwierdzania toż-

Raport

samości za pomocą publicznej aplikacji mobilnej mObywatel w POZ. Z kolei Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia wdraża e-receptę transgraniczną, czego wymaga dyrektywa PE i Rady 2011/24/UE. Jej uruchomienie jest planowane na 1 stycznia 2021 roku. Oprócz e-recepty będzie dostępne również tzw. Patient Summary, czyli podsumowanie podstawowych informacji o pacjencie zawierające m.in. dane o alergiach, zażywanych lekach i chorobach. W pierwszym kwartale 2020 roku odbędzie się audyt Komisji Europejskiej, który ma zweryfikować, czy projekt realizowany jest prawidłowo.

Trochę więcej dzieje się w Narodowym Funduszu Zdrowia. Zawieranie i aneksowanie umów ze świadczeniodawcami będzie realizowane cyfrowo z wykorzystaniem podpisu elektronicznego. NFZ chce zautomatyzować komunikację sprawozdawczą ze świadczeniodawcami. Nowością jest elektroniczne potwierdzanie zleceń na zaopatrzenie w wyroby medyczne zapowiadane na początek przyszłego roku. Po niejasnościach prawnych, projekt wchodzi w fazę końcową. Publiczny płatnik szykuje się do integracji ZIP i IKP. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, NFZ buduje Zintegrowany System Informatyczny, który ma zastąpić dotychczas wykorzystywane oprogramowanie stworzone przez dostawców zewnętrznych. W funduszu powołano już 50-osobowy zespół pracujący nad rozwiązaniem. Przedstawiciele NFZ mówią, że będzie gotowy za 5 lat i zreformuje obecne procesy sprawozdawczo-rozliczeniowe. NFZ planuje wraz z systemem wprowadzić nowe rozwiązania m.in. pod kątem opieki koordynowanej oraz moduł obsługi procesu sprawozdawczości i kontroli (MOPSIK). Płatnikowi publicznemu nie jest łatwo prowadzić długoterminowe projekty biorąc pod uwagę systematycznie powracające pomysły likwidacji instytucji NFZ. I tutaj widać negatywne skutki braku strategii, co powoduje, że co rząd, to inne pomysły na organizację systemu zdrowia.

gionami a władzami centralnymi. Nadal nie ma definicji i regulacji prawnej platform regionalnych. Agnieszka KapałaSokalska, członkini zarządu województwa pomorskiego, mówiła też o tym, że brak długoterminowej strategii cyfryzacji generuje dużą niepewność. Mimo to, regiony nadal chcą inwestować lokalnie w e-zdrowie widząc w tym szansę na poprawę jakości usług i bezpieczeństwa pacjentów.

Przykładem jest małopolski system informacji medycznej – projekt o wartości ponad 205 mln zł. Zakłada on utworzenie regionalnej platformy wymiany danych medycznych we współpracy z 38 partnerami, w tym szpitalami wojewódzkimi i resortowymi. W ramach systemu powstaje warstwa regionalna skupiająca się na trzech usługach: wymiana elektronicznej dokumentacji medycznej, dostęp pacjentów do danych medycznych oraz e-Rejestracja regionalna.

Platforma tworzona jest na podstawie bazowych standardów interoperacyjności, jak HL7 CDA, IHE, Master Patient Index i HL7 FHIR. Przedstawiciele województwa małopolskiego potwierdzili obawy związane z brakiem umocowania platform regionalnych w prawodawstwie polskim. Nowym wyzwaniem jest znalezienie specjalistów IT do pracy nad projektem.

Jedną z największych, już działających platform regionalnych jest ePodlaskie. Projekt o wartości ponad 56 mln zł

obejmuje 26 podmiotów leczniczych zlokalizowanych w 16 miastach. Jego głównym celem było przede wszystkim poprawienie dostępu do usług medycznych oraz eliminacja dokumentacji papierowej. Na platformie pacjent ma dostęp do dokumentacji medycznej w formie elektronicznej, może dodawać własne wyniki badań, widzi wyniki badań laboratoryjnych, listę wizyt i przepisanych leków.

Lekarz zyskuje wgląd do pełnej dokumentacji, również danych zarejestrowanych w innym podmiotach leczniczych, może konsultować się z innymi specjalistami. Na platformie zalogowało się dotychczas 22 245 mieszkańców, z tego 2 721 kont pacjentów jest aktywnych.

Z systemu korzysta 974 lekarzy. Ponad 23 000 wizyt pacjenci umówili online.

W telemedycynie bez zmian W wydanym w zeszłym roku przez Polską Grupę Telemedyczną raporcie „Jak skutecznie wykorzystać potencjał telemedycyny w polskim systemie ochrony zdrowia?”, znalazły się najważniejsze bariery upowszechnienia telekonsultacji.

Wśród nich m.in. niesprzyjające przepisy, brak publicznego finansowania usług telemedycznych, przestarzała infrastruktura sprzętowo-sieciowa i koszty jej unowocześnienia. Tomasz Zieliński, wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego przypomniał, że lekarze tak naprawdę już od dawna udzielają świadczeń telemedcznych konsultując się z pacjenta-

W zorganizowanym podczas Forum hackathonie startowało łącznie 13 kilkuosobowych zespołów, w większości młodych, przedsiębiorczych osób, które reprezentowały grono startupów. Uczestnicy mieli dwa dni na opracowanie swoich rozwiązań, które oceniało jury złożone z ekspertów. Trzy zwycięskie zespoły otrzymały po 12 300 zł.

Regiony robią swoje Regionalne platformy e-zdrowia, które wystartowały kilka lat temu i miały być sposobem na pobudzenie digitalizacji, dziś zostały pozostawione na uboczu. Nie wiadomo, jaka będzie ich rola względem centralnie realizowanych projektów. Brakuje dialogu pomiędzy re-

OSOZ Polska 9/2019

23

Raport

mi przez telefon. Można je nazwać szarą strefą w usługach medycznych – lekarze nie mogą ich ewidencjonować, nie mówiąc już o refundacji kosztów. Zdaniem przedstawiciela środowisk lekarskich, telemedycyna w obecnej formie nie ma szans na szybki rozwój w publicznej ochronie zdrowia. Z kolei w prywatnej opiece jest już obecna od dawna i w tym przypadku jest elementem lepszej obsługi pacjenta – klienta.

Brak zachęt i systemu refundacji konsultacji powoduje, że realizowane projekty pilotażowe kończą się wraz ze środkami zagospodarowanymi na uruchomienie innowacji. Potem już nikt nie widzi sensu ekonomicznego w stosowaniu rozwiązań, które są może lepsze pod względem jakości usługi, ale nieopłacalne. Paradoksem ochrony zdrowia jest to, że lepiej używać starych urządzeń, nawet jeżeli trzeba wykonać kilka badań. NFZ i tak za nie zapłaci, bo gwarantem tego jest przynależność do koszyka świadczeń refundowanych. Niezależnie od tego, że istnieją nowocześniejsze, precyzyjniejsze czy wygodniejsze dla pacjenta technologie. Łukasz Kołtowski, kardiolog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego podkreśla, że brak wytycznych dotyczą-

» Publiczne inwestycje w e-zdrowie omijają prywatną opiekę zdrowotną, przez co nie stworzymy kompletnej dokumentacji pacjenta dostępnej online.«

cych telemedycyny powoduje, że lekarze nie mają żadnej motywacji, aby do niej sięgać. Dziś tego typu nowinkami zainteresowana jest garstka technologicznych pionierów. Niedźwiedzią przysługą będzie wprowadzenie rozwiązań telemedycznych do koszyka świadczeń refundowanych. Udowodnienie skuteczności technologii wymagać będzie kosztownych i czasochłonnych badań klinicznych.

Te sprawdzają się dla technologii lekowych, ale w technologiach informatycznych trzeba znaleźć inną ścieżkę. Inaczej

refundacja w tym modelu stanie się barierą, a nie drzwiami dla telemedycyny.

Po tegorocznym Forum e-Zdrowia nasuwa się kilka konkluzji. E-recepta to ważny krok do przodu, ale nie jedyny.

Brakuje szerszego kontekstu i wykorzystania potencjału digitalizacji tkwiącego w prostych narzędziach – od dostępu do pełnej dokumentacji medycznej po poprawę stopnia stosowania się pacjentów do zaleceń lekarskich (compliance).

Lekarze mają dostęp jedynie do lokalnej dokumentacji medycznej, nadal muszą przeglądać samodzielnie historię choroby, nie pomagają im w tym narzędzia sztucznej inteligencji. Od kilku lat niewiele się zmieniło. Cały czas większość pieniędzy wydaje się na szpitalnictwo, a tylko kroplę w morzu potrzeb na profilaktykę, którą mogą wesprzeć innowacje technologiczne. Rząd zbyt nieśmiało inwestuje w e-zdrowie. Można odnieść wrażenie, że osoby odpowiedzialne za cyfryzację opieki zdrowotnej nadal myślą o niej w kategoriach informatyzacji, zamiany papieru na komputer, zamiast kompleksowej transformacji prowadzącej do nowego modelu ochrony zdrowia. Bez odważnych wizji będziemy tylko cyfrowo pudrować obecną rzeczywistość. 

Przepisywanie z papieru Łukasz Jankowski Prezes Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie

Cieszę się, że już po raz drugi mogłem uczestniczyć w Forum e-Zdrowia. To szansa na poznanie wzajemnych stanowisk i dzielenie się doświadczeniami wszystkich kluczowych interesariuszy w obszarze e-zdrowia. Należy oddać sprawiedliwość, że dyskutujemy dziś o e-zdrowiu, dlatego, że w tym obszarze, po latach stagnacji,wreszcie obserwujemy progres. Sprzyjające dla wdrażania rozwiązań e-zdrowia jest również otoczenie – większość lekarzy korzysta dziś ze smartfonów, na co dzień stykamy się z nowoczesnymi technologiami, np. korzystając z bankowości elektronicznej.

Mam jednak wrażenie, że wprowadzanie rozwiązań cyfrowych do ochrony zdrowia idzie zbyt wolno. Otaczający świat rozwija się szalenie dynamicznie

24

OSOZ Polska 9/2019

i dochodzi do sytuacji, w której – w mojej ocenie – wprowadzamy do systemu rozwiązania, które w porównaniu do analogicznych rozwiązań w innych sektorach są już przestarzałe. O cyfryzacji w ochronie zdrowia mówimy dziś głównie w odniesieniu do e-recepty, e-skierowania i e-zwolnienia, a więc komputeryzacji dokumentów będących dotychczas w formie papierowej. Brakuje strategii rozwoju e-zdrowia, brakuje poinformowania interesariuszy, przez jakie etapy będziemy przechodzić i jaki jest cel wprowadzanych zmian. Brakuje również spójnej wizji cyfrowego systemu, który powinien być zupełnie odrębnym bytem, a nie cyfrową translacją papierowych dokumentów. Dziwi mnie też sposób wprowadzania zmian w obszarze e-zdrowia. Politycy przykłada-

ją do ochrony zdrowia miarę polityczną i goniąc za szybkim sukcesem próbują narzucać rozwiązania z zakresu e-zdrowia niemal siłowo, na przykład zmuszając lekarzy do przyjęcia jakichś rozwiązań w wyznaczonym terminie, od konkretnej daty. Tymczasem cyfryzacja to proces, a nowoczesne technologie wdraża się dziś poprzez dzielenie się dobrymi rozwiązaniami przez ich użytkowni-

Raport

ków, a nie poprzez arbitralne wyznaczenie terminu wdrożenia.

Jestem przekonany, że cyfryzacja w ochronie zdrowia jest nieunikniona, i to użytkownicy – przede wszystkim pacjenci – wymusiliby na lekarzach stosowanie skutecznych rozwiązań, a lekarze byliby najlepszymi recenzentami nowinek technologicznych, stosując te z nich,

które realnie przydają się w pracy. Sądzę, że projektując nowoczesny, cyfrowy świat ochrony zdrowia, warto brać pod uwagę doświadczenia innych sektorów, przykładowo rozwiązania znane z bankowości elektronicznej. Oczekiwania w zakresie e-zdrowia są dziś ogromne, a cyfryzacja stanowi duże wyzwanie.

Na przeszkodzie wdrażaniu nowoczes-

nych rozwiązań staje na pewno demografia – jedna czwarta praktykujących lekarzy jest dziś w wieku emerytalnym. Tym bardziej należy projektować rozwiązania intuicyjne, proste i faktycznie ułatwiające pracę, a nie przepisywać papierowe dokumenty na komputerowe formularze – to niczego nie załatwi. 

Niejasność przepisów Tomasz Staszelis Dyrektor ds. digitalizacji Grupy Polpharma

Zastosowanie AI w ochronie zdrowia umożliwia przedefiniowanie ról i relacji tak, aby pacjent znalazł się rzeczywiście w centrum systemu, a lekarze byli tak wspomagani w swoich działaniach, aby mogli jak najwięcej swojego zawodowego czasu skoncentrować na pacjencie.

To właśnie rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji mają największą szansę skrócić kolejki do specjalistów i umożliwić pacjentom proaktywne dbanie o swoje zdrowie. Dzięki AI, lekarze będą mogli dostosować leczenie – a nawet leki – do poszczególnych pacjentów.

Dodatkowo, AI może identyfikować niebezpieczeństwa dla zdrowia publicznego i grupy najbardziej zagrożonych pacjentów.

Polska ma potencjał innowacyjny jeśli chodzi o rozwiązania AI, a w ostatnich latach powstało sporo ciekawych rozwiązań dedykowanych medycynie

czy też ochronie zdrowia. Dostępność pieniędzy na przetworzenie pomysłu w prototyp rozwiązania nie jest już dziś tak wielkim problemem, gdyż istnieje wiele funduszy regionalnych, krajowych oraz europejskich, które wspierają tego typu działania. NCBR w swoim najnowszym programie strategicznym planuje przeznaczyć znaczące środki właśnie na rozwój pomysłów opartych na sztucznej inteligencji wspomagających takie obszary, jak wywiady lekarza z pacjentem, analiza badań radiologicznych itd.

Twórcy rozwiązań AI w medycynie i ochronie zdrowia w Polsce najwięcej problemów mają z komercjalizacją oraz niejasnością lub brakiem odpowiednich regulacji. Często łatwiej jest wprowadzić rozwiązanie na rynki zachodnie niż u nas. Jeśli natomiast chodzi o regulacje, to na przykład nie jest dziś do końca jasne, jak wygląda kwestia odpowiedzial-

ności za ewentualne błędy popełnione przez AI. W obu obszarach aktywna współpraca rządu, NFZ, organizacji zrzeszających pacjentów, lekarzy itp. oraz biznesu jest kluczowa dla wypracowania odpowiednich rozwiązań. Świetnym przykładem może być Dania, która właśnie dzięki cyfryzacji ochrony zdrowia wspomaganej przez wszystkich interesariuszy doprowadziła do znaczącej poprawy efektywności systemu i satysfakcji pacjentów. 

Regionalne kontra centralne Mariusz Feszler Zastępca Dyrektora Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Podlaski System Informacyjny e-Zdrowie

Regionalne Platformy (PR) e-Zdrowie w polskim ekosystemie zdrowia są faktem. I na tym etapie nie da się odwrócić trendu ich rozwoju i powstawiania, można starać się go zahamować, lub ich nie dostrzegać. Z tym, że to i tak nie zmienia faktu, że funkcjonują i obsługują pacjentów – czyli świadczą konkretne e-usługi

z zakresu zdrowia. Znaczna cześć regionów ma w planach lub już realizuje budowanie własnych dużych platform regionalnych.

Platformy Regionalne mogą pełnić istotną rolę w dostępie e-usług zdrowotnych w województwach. Obecnie dwie najbardziej popularne usługi z tego ob-

OSOZ Polska 9/2019

25

Raport

szaru to e-rejestracja oraz dostęp do własnej dokumentacji medycznej, czyli Elektroniczna Dokumentacja Medyczna i wszystko to co się z nią wiąże: „podążanie” EDM-u za pacjentem, udostępnianie jej wybranemu lekarzowi, czy też po prostu wgląd do niej przez pacjenta. PR zagospodarowują znaczną część obszaru tzw. „pacjenta internetowego”. Musimy mieć świadomość, iż nie wszyscy mieszkańcy regionów będą korzystali z PR – to nie są sklepy internetowe. Z PR korzystają wyłącznie pacjenci, czyli osoby, które chorują i do nich są skierowane funkcjonalności, czyli de facto PR są systemami dziedzinowymi. Nie wszyscy też pacjenci będą chcieli korzystać z tego kanału komunikacji z jednostką leczniczą, dlatego nie można wyeliminować rejestracji telefonicznej czy osobistej. Natomiast same funkcjonowanie w regionach PR potrafi przynieść wymierne korzyści, tak dla jednostki leczniczej w postaci łatwiejszego zarządzania wizytami pacjentów, odciążenia personelu medycznego, ale też i dla pacjentów, którzy mogą zapisywać się na wizytę za pomocą tego kanału komunikacji, nie wychodząc z domu, czyli nie tracąc czasu na stanie w kolejce do okienka w rejestracji. W województwie podlaskim obserwujemy rosnącą popularność tej e-usługi. Z danych statystycznych wynika, iż pacjenci prawie nie migrują między regionami – leczą się lokalnie albo na terenie jednego województwa. I z tego też względu znaczenie PR dla regionów jest niebagatelne, ponieważ pacjent poprzez PR w jednym miejscu ma dostęp do wszystkich jednostek leczniczych w wo-

jewództwie, ma też wgląd do swojej dokumentacji medycznej. Lekarze mają z kolei dostęp do EDM pacjenta, która jest zbiorem całej dokumentacji wymaganej przepisami prawa, jaką pacjent posiada w systemie.

PR nie są konkurencją dla projektów centralnych realizowanych przez Ministerstwo Zdrowia. Projekty centralne swoim zasięgiem obejmują teren całego kraju, a PR jedynie region. Oczywiście w jakimś sensie PR będą posiadały części wspólne z centralą, chociażby zgody na dostęp do dokumentacji medycznej dla danego lekarza, ale też np.

IKP mogłoby zawierać dane, które bezpośrednio pochodziłyby z PR. W ogóle sytuacją idealną z perspektywy IKP oraz PR byłaby możliwość używania logowania IKP do PR i odwrotnie.

Myślę też, iż w dalszej perspektywie rozwoju PR – jeśli nie zmarnujemy ich potencjału – powinno być oferowanie e-usług rejestracji i EDMu dla POZ i AOS. Znaczna ilość pacjentów właśnie tam się znajduje. Po drugie, rozwój e-usług w PR powinien iść w kierunku ergonomii. Im większa ergonomia tym większy popyt na daną usługę oraz przystosowanie oferowanych usług do implementacji na smartfony, które stały się narzędziami codziennego użytku. Na tej bazie oczywiście można rozwijać rozmaite funkcjonalności, np. przypominanie o przyjęciu leku, monitoring podstawowych danych medycznych pacjenta.

Trzeba pamiętać, iż coraz bardziej popularnym narzędziem i coraz bardziej dostępnym jest smartwatch, który posiada podstawowe funkcjonalności mo-

Do przodu po wybojach Tomasz Zieliński Wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego

W Sopocie kolejny raz spotkali się praktycznie wszyscy, którzy uczestniczą w tworzeniu e-zdrowia w Polsce. W tym roku wyjątkowo sporo można było powiedzieć i usłyszeć o tym, co już się wydarzyło, a nie tylko kolejny raz o tym, co będziemy robić. Wdrożenie e-recepty, nie bez problemów, ale zmierza ku realizacji. Jest wiele do poprawy, ale też wiele już zrobiono. Ostatni rok pokazał, że je-

26

OSOZ Polska 9/2019

żeli jest wola decydentów i po ich stronie determinacja – którą uosabia, co podkreślano w wielu wypowiedziach, minister Janusz Cieszyński – to proces przejścia z medycyny papierowej na elektroniczną może przebiegać w dobrym tempie.

Niestety, stały brak wizji docelowego rozwiązania informatyzacji ochrony zdrowia powoduje, że trudno jest zaplanować długofalowe inwestycje

nitorujące procesy życiowe. Wszystko to przecież można przekazywać do PR i dane te mogą być pomocne w diagnostyce pacjenta. Dlatego wybiegając daleko w przyszłość, PR mogłyby być dobrym punktem wyjścia do e-usług skierowanych do osób starszych: teleopieki i telemedycyny.

Ale perspektywy będą bardzo trudne do zrealizowania i szanse nie będą wykorzystane jeśli PR nie będą widoczne w ekosystemie zdrowia w Polsce. Jeśliby się to udało – to już dziś byłoby to z korzyścią przede wszystkim dla pacjentów, jednostek leczniczych, ale też w szerszej perspektywie dla działań realizowanych centralnie – ponieważ e-usługi oferowane przez PR świetnie uzupełniałby wszystkie działania z zakresu e-zdrowia realizowane przez centrum, a efekt oddziaływania były znacznie większy niż same założenie konta w IKP. Integracja PR z P1 poszerzyłaby funkcjonalności IKP, a zarazem odciążyła infrastrukturalnie system centralny, ponieważ część e-usług byłaby wykonywana lokalnie przez PR. Zupełnie oddzielną kwestią są tutaj także działania związane z cyberbezpieczeństwem czy działania związane z archiwizacją danych medycznych jednostek. Nie ukrywam, iż regiony od dawna postulują wprowadzenie PR do ekosystemu zdrowia w Polsce opowiadając się za koncepcją 16+1 (16 platform regionalnych + 1 integrująca centralna).

Na takie zmiany czekamy. Powinnyśmy nie rywalizować, a współdziałać dla dobra pacjentów. 

Raport

w IT w podmiotach leczniczych, trudno też nadążyć za zmieniającą się legislacją i wymogami NFZ. Projekty powstają, potem są kilka razy zmieniane i dostawcy oprogramowania nie nadążają za zmianami. A oczekiwania od nich są coraz większe. Wcześniej środowisko medyczne obawiało się, czy informatyzacja nie przeszkodzi w pracy z pacjentem. Teraz są pojedyncze przykłady, że dobrze przygotowane produkty mogą nie dość, że nie przeszkadzać, to jeszcze pomagać. Ilość osób, które wierzą w e-zdrowie wzrasta. Podczas Forum można było poznać wiele ciekawych jednostkowych rozwiązań, ale ciężko je wdrożyć na masową skalę. Medycyna przyzwyczajo-

na jest do obserwacji nowości i czekania na dowody naukowe skuteczności nowych produktów, podczas gdy technologie cyfrowe pojawiają się szybciej w kolejnych odmianach i zanim zostaną zbadane, ocenione i wycenione to stają się przestarzałe. Musimy kontynuować debatę, jak w sposób bezpieczny, ale szybszy, wdrażać nowości IT do ochrony zdrowia. Szkoda nie skorzystać z nowoczesnych możliwości, ale też nie można być hura-optymistą, bo kosztem błędnej oceny może być utrata życia czy zdrowia naszych pacjentów. A na to nie możemy sobie pozwolić.

Nie można też zapominać o zapewnieniu dostępu do szerokopasmowe-

go Internetu w każdym podmiocie leczniczym w Polsce. Podłączane są teraz szkoły, gminne ośrodki kultury – to bardzo ważne miejsca dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego, ale konieczne jest dołączenie placówek ochrony zdrowia do tych projektów. Bez tego nie uda się wdrożenie e-zdrowia.

Reasumując, należy przyznać, że podczas debat wskazano jak wiele jest jeszcze do zrobienia. Czuło się jednak taki rodzaj optymizmu, że jest to możliwe do zrobienia, kiedy patrzymy z perspektywy przyspieszenia jakie miało miejsce od poprzedniego Forum. Czas pokaże, w jakim nastroju spotkamy się za rok. 

Koordynacja działań Artur Pruszko Dyrektor Forum e-Zdrowia

Forum e-Zdrowia od lat poświęcamy debacie dotyczącej strategicznych wyzwań cyfrowej transformacji w obszarze zdrowia. W tym roku do tej debaty włączyliśmy wymiar związany z globalizacją, podkreśliliśmy znaczenie kontekstu, w którym zachodzi owa cyfrowa transformacja obszaru zdrowia.

W coraz większym stopniu cyfrowe rozwiązania w obszarze zdrowia, które odpowiadają na uniwersalne potrzeby osób/pacjentów, mają charakter globalny. Dzieje się to w myśl zasady, iż w cyfrowym świecie sukcesy odnoszą najlepsze rozwiązania, najbardziej dopasowa-

Charles Alessi (HIMSS) przekonywał, że ochrona zdrowia pilnie musi przejść na model cyfrowy. Inaczej przytłoczą nas rosnące koszty i brak specjalistów.

nie do potrzeb (kryterium użyteczności) i efektywne kosztowo (model „bez opłat dla użytkownika”, efekt skali), i nie inaczej jest w obszarze zdrowia.

Jesteśmy u progu przełomu w opiece zdrowotnej, u progu efektywnego wprowadzenia ciągłości opieki, zaopatrywania spraw zdrowia nie w oparciu o poszczególne zdarzenia, ale w oparciu o informacyjne continuum, wspierane rozwiązaniami sztucznej inteligencji.

Podczas tegorocznego Forum e-Zdrowia, ze strony wszystkich grup interesariuszy padło wiele ważnych stwierdzeń i deklaracji działania, w szczególności dotyczących stworzenia krajowej strategii e-zdrowia, koordynacji działań (w tym działań instytucji krajowych i re-

gionalnych), wprowadzania rozwiązań sztucznej inteligencji w sektorze opieki zdrowotnej oraz budowania potencjału innowacji z zakresu cyfrowego zdrowia do wykorzystania na rzecz modernizacji krajowego systemu zdrowia oraz osiągania sukcesów na globalnych rynkach. 

OSOZ Polska 9/2019

27

rozmowy

Musimy być gotowi na zmiany Jak będzie wyglądało miasto i ochrona zdrowia przyszłości? Czy nowe rozwiązania zmniejszą kolejki do lekarzy i usprawnią opiekę nad pacjentem? Czy dzięki sztucznej inteligencji poprawi się jakość opieki? Podczas konferencji Microsoft Innovation Summit przedstawiona została koncepcja transformacji cyfrowej miast. O czekające nas zmiany pytamy Tomasza Dorfa, dyrektora sektora MŚP w Microsoft.

Jak będzie wyglądało miasto przyszłości?

O tym, jak mogą wyglądać i wyglądają miasta przyszłości możemy się przekonać już dziś, bo definiują to rozwią-

28

OSOZ Polska 9/2019

zania technologiczne dostępne tu i teraz.

Nasza wizja Miasta Przyszłości opiera się na innowacjach naszych firm partnerskich, których rozwiązania „przenoszą” doświadczenia mieszkańców miast w przyszłość.

Miasto przyszłości to takie, w którym stawia się w centrum potrzeby mieszkańców. Kluczowe jest to, żeby mieli oni stały, łatwy i szybki wpływ, poprzez narzędzia cyfrowe, na warunki życia w mieście, a jednocześnie miasto poprzez te

rozmowy

same rozwiązania poprawiało jakość życia w zgodzie z ekologią. W praktyce oznacza to m.in., że wygodnie, np. z telefonu czekając na autobus, sprawnie załatwimy sprawy urzędowe. Nowoczesne miasto to nie tylko zbiór budynków i infrastruktury, ale powiązań między nimi, dzięki którym mieszkańcom żyje się komfortowo. Oczywiście nie możemy zapominać o kwestii zapewnienia i utrzymania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa zarówno fizycznego, jak i cyfrowego, w takich obszarach jak bankowość, praca, edukacja, czy opieka zdrowotna. Cyfrowe technologie wręcz w niezauważalny sposób ułatwiają realizację procesów funkcjonowania miasta i jego mieszkańców. To trochę tak, jakby przenieść doświadczenia znane nam z aplikacji konsumenckich, takich jak bankowość internetowa czy komunikatory, do sfery urzędowej i miejskiej.

Wyobraźmy sobie podróż z domu do biura kilkoma środkami komunikacji miejskiej na jednym bilecie, prowadzeni przez aplikację mobilną, przez którą kupujemy tenże bilet, a następnie aplikacja nas prowadzi z pociągu do autobusu czy tramwaju, optymalizując trasę i środki komunikacji zgodnie z sytuacją korkową w mieście. Dodatkowo sztuczna inteligencja dostosowuje trasy i środki transportu do natężenia ruchu pasażerów, dzięki czemu miasto emituje mniej CO2 i obniża koszty funkcjonowania transportu miejskiego.

Miasto przyszłości nie musi od razu przypominać wizji metropolii, które znamy z literatury czy filmów science-fiction. Transformacja do modelu inteligentnego i cyfrowego może postępować małymi krokami, obejmując kolejne elementy tkanki miejskiej. Te zmiany są już zauważalne, coraz więcej ośrodków miejskich – różnej wielkości, co warto podkreślić – decyduje się na wdrażanie technologii „krok po kroku”, włączając w swoją strukturę aplikacje usprawniające poszczególne elementy funkcjonowania, np. w zakresie sterowania przestrzenią parkingową, inteligentnych latarni monitorujących poziom zanieczyszczenia powietrza i jednocześnie pełniących funkcje stacji ładujących e-pojazdy Interesującym przykładem jest także Wrocław, w którym jeden z naszych partnerów wdrożył oprogramowanie analizujące poziom zużycia wody w wodociągach miejskich. Dzięki modernizacji sieci i wdrożeniu systemu, miasto Wrocław tylko w ciągu jednego roku zaoszczędziło 500 milionów litrów wody.

» Cyfrowa transformacja już się dzieje i wygrają ci, którzy w nią zainwestują najwcześniej.« Jak ocenia Pan transformację polskich miast w kierunku miejsc przyjaznych mieszkańcom, wychodzącym naprzeciw wyzwaniom w zakresie m.in. zdrowia?

Jak już wspominałem, realizując strategię inteligentnego miasta, współpracujemy z szeregiem polskich firm technologicznych, które tworzą rozwiązania usprawniające funkcjonowanie miast i podnoszące doświadczenie mieszkańców. Innowacje te dotyczą różnych obszarów – transportu miejskiego, przestrzeni publicznych, edukacji, a także ochrony zdrowia.

E-medycyna i sektor ochrony zdrowia mają szczególne miejsce w Mieście Przyszłości. Główny cel, jaki postawili sobie nasi partnerzy w tym zakresie, to obok zmniejszenia poziomu biurokracji, przede wszystkim lepsze zaadresowanie potrzeb pacjentów. Proponowane przez nich rozwiązania usprawniają obszar ochrony zdrowia m.in. w zakresie konsultacji z fizjoterapeutami i korzystania z rehabilitacji, eliminacji kolejek do specjalistów na rzecz umawiania konsultacji i zdalnych wizyt, czy lepszego dostępu do danych pacjentów, dzięki czemu możemy usprawnić np. system wizyt domowych. To również usprawnienia, które umożliwiają pacjentom rejestrację wyników badań, a lekarzom ich wygodne opisywanie. Późniejszą analizę danych wspomagają inteligentne algorytmy odpowiadające za interpretację wyników i priorytetyzację konsultacji, jeśli te wymagają interwencji specjalisty medycznego. Jeszcze inne rozwiązania wprowadzają innowacje w zakresie zyskującej coraz bardziej na znaczeniu telemedycyny, czy na przykład kardiologii inwazyjnej.

Korzyści z cyfrowej transformacji w sektorze zdrowia powinny być dostępne dla wszystkich. Co zrobić, aby tak się stało?

Cyfrowa transformacja w sektorze zdrowia to zdecydowanie korzyści dla wszystkich stron. To, co jest kluczowe, aby mogła przebiegać sprawnie, to stopniowa, ale konsekwentna reorganizacja

systemu ochrony zdrowia, aby był on w stanie lepiej odpowiadać na potrzeby pacjentów. Warto podkreślić, że sektor ochrony zdrowia nie różni się pod tym względem od innych branż i może z powodzeniem cyfrowo transformować się w oparciu o nowe technologie. Chmura obliczeniowa jako fundament dla cyfryzacji, sztuczna inteligencja czy Internet rzeczy medycznych (IoMT), a także technologie tworzące nowe sposoby bezpiecznej komunikacji i współpracy, jak na przykład Teams – scenariuszy transformowania organizacji służby zdrowia jest wiele. Z całą pewnością warto inspirować się tym, jak robą to inni.

Dobrym przykładem jest kanadyjski szpital Markham Stouffville, którego pracownicy mogą bezpiecznie wykorzystywać w czasie rzeczywistym dane przechowywane w chmurze do skutecznego podejmowania decyzji w celu znacznego poprawienia doświadczenia pacjentów i wydajności operacyjnej. Zapewniając widoczność informacji w czasie rzeczywistym, partner Microsoft – Oculys, łączy ekspertów ochrony zdrowia i ich zespoły z działaniem szpitala – począwszy od czasu oczekiwania na ostrym dyżurze i wydajności sali operacyjnych, po wykorzystanie łóżek i wąskie gardła w przepływie pacjentów. Oczywiście działania te są realizowane przy zachowaniu najwyższych standardów prywatności pacjentów.

Opieka zdrowia przyszłości to dokładnie jaka opieka?

Opieka zdrowotna przyszłości to model, którego celem są konkretne usprawnienia dla wszystkich. Pacjenci zyskują większą ofertę łatwo dostępnych świadczeń i szybszy dostęp do specjalisty oraz usług medycznych, a także niezbędnych informacji. Lekarze i profesjonaliści medyczni mogą natomiast liczyć na zmniejszenie poziomu biurokracji, wsparcie i odciążenie w codziennych decyzjach terapeutycznych i większą interakcję z pacjentami i innymi uczestnikami procesu leczenia. Tak naprawdę współpraca lekarza z pacjentem, właściwa komunikacja

OSOZ Polska 9/2019

29

rozmowy

oraz sztuczna inteligencja usprawniająca diagnostykę stanowią o sukcesie medycyny w przyszłości.

W Finlandii, Wirtualna Wioska Zdrowia Szpitala Uniwersyteckiego w Helsinkach jest doskonałym przykładem bezpośredniego przekazywania opieki zdrowotnej w ręce pacjentów. Usługa online w chmurze zapewnia informacje i wsparcie, w tym opiekę medyczną dla pacjentów oraz narzędzia dla pracowników służby zdrowia. Pacjenci mają dostęp do wirtualnych budynków poświęconych różnym sytuacjom życiowym i objawom, takim jak leczenie bólu, rehabilitacja, zdrowie psychiczne i zarządzanie wagą.

Czy jesteśmy gotowi na wspomniane nowości technologiczne, skoro wymagają one też odpowiednich umiejętności cyfrowych lekarzy, pielęgniarek, pacjentów?

Rzadko kiedy jesteśmy gotowi na to, co nadchodzi, a już na pewno, gdy jest to ja-

kiś rodzaj przełomu. Czy nasi pradziadkowie byli gotowi na maszynę parową albo silnik elektryczny? W mojej ocenie najważniejsze jest, byśmy byli gotowi na zmianę, a tego akurat uczą nas już od dawna. Rzeczywiście bowiem podnoszenie kwalifikacji i zdobywanie nowych umiejętności cyfrowych wydają się zyskiwać na znaczeniu, jak jeszcze nigdy dotąd. Zatem można założyć, że tak jak ćwierć wieku temu musieliśmy nauczyć się jak korzystać z komputerów, tak dzisiaj powinniśmy rozwijać nasze umiejętności cyfrowe. Dotyczy to zresztą różnych grup zawodowych, nie tylko pracowników czy beneficjentów sektora ochrony zdrowia.

Warto też wspomnieć, że rosnąca świadomość społeczeństwa dotycząca e-zdrowia, a także wzrost możliwości stosowania nowoczesnych technologii w medycynie, przy jednoczesnym podniesieniu ich skuteczności prowadzą nie tylko do powszechnej akceptacji zjawiska, ale i wzrostu jego skali. Co więcej, powodują także rosnące zapotrzebowa-

W mieście przyszłości wszystkie środki komunikacji są ze sobą zintegrowane, dzięki czemu będziemy mogli płynnie dotrzeć do każdego miejsca. Dla ochrony zdrowia najważniejszy jest dostęp do danych pacjenta z każdego miejsca, co umożliwia technologia chmury.

30

OSOZ Polska 9/2019

nie na tego typu usługi. Liczba zastosowań innowacji technologicznych w opiece zdrowotnej gwałtownie wzrasta już od kilku lat, a według najnowszych danych, światowy rynek e-zdrowia ma szansę wzrostu (CAGR) o prawie 15% (14,7%) w latach 2019–2024. Jednocześnie technologie, takie jak m.in. sztuczna inteligencja, mają i będą miały coraz większy wpływ na rynek zdrowia, nie tylko w takich obszarach jak diagnostyka czy postępowanie terapeutyczne, ale także na prowadzenie badań, czy kształcenie specjalistów.

Według badania Microsoft, 73% przedsiębiorców przyznaje, że cyfrowa transformacja jest jednym z filarów ich strategii działania. Jak to zainteresowanie wygląda w ochronie zdrowia, gdzie największym problemem jest znalezienie środków finansowych na digitalizację?

Nie mamy danych specyficznych dla sektora zdrowia. Myślę, że to nie ma żadnego znaczenia, bo liderzy firm de-

rozmowy

klarują, że cyfryzacja ma strategiczne znaczenie dla rozwoju ich organizacji, niezależnie od branży. Inną kwestią pozostaje jak szybko dane branże wprowadzają strategie cyfryzacji. Pamiętajmy jednak, że sektor ochrony zdrowia to nie tylko ogromne organizacje publiczne, ale również powołane do życia w chmurze startupy medyczne czy dynamicznie rosnące przedsiębiorstwa, które wyznaczają trendy i konkurują globalnie. Wystarczy wspomnieć o spółce technologicznej działającej w obszarze kardiologii inwazyjnej – Medapp. Dzięki wykorzystaniu gogli do rzeczywistości mieszanej HoloLens, lekarze mogą przejść przez wszystkie etapy zabiegów, zobaczyć tkanki i przygotować się na to, co może się wydarzyć podczas zabiegu.

Procedura symulacyjna może być traktowana jako wprowadzenie i przygotowanie do leczenia i operacji. Skanowane serce i cały zabieg mogą również obserwować kardiolodzy i kardiochirurdzy z całego świata. W grudniu 2016 r. przeprowadzono pierwszą wirtualną operację z wykorzystaniem HoloLens w połączeniu z obrazami tomografii komputerowej i echokardiografii. Kardiochirurg pokazał również wirtualne wszczepienie zastawki aortalnej na zeskanowanym sercu pacjenta.

Każda wizja jest idealistycznym nakreśleniem celów, ma inspirować. Jednak wiemy, że rzeczywistość i cyfryzacja w ochronie zdrowia niosą za sobą ogromne wyzwania. Które z nich wymieniłby Pan jako najważniejsze i jak sobie z nimi poradzić?

Myślę, że największym wyzwaniem jest pokonanie oporu przed zmianą. To zwykle my sami, nasze uprzedzenia i obawy związane ze zmianą powstrzymują postęp. Cyfrowa transformacja już się jednak dzieje i wygrają ci, którzy w nią zainwestują najwcześniej. O ile niektóre branże – z różnych względów, również regulacyjnych – wolniej podążają jej drogą, to jednak zmiana ta obejmuje całą gospodarkę. My widzimy swoją rolę właśnie w tym, żeby inspirować i przeprowadzać naszych klientów przez całą drogę cyfrowej transformacji, na którą wkraczają, bez względu na to, jak jest długa i wyboista. Z naszych doświadczeń wynika, że najczęściej najtrudniejszy jest pierwszy krok.

Warto go jednak podjąć i ucząc się nieustannie, dalej konsekwentnie podążać w pożądanym kierunku.

Niektórzy futurolodzy kreślą czarne scenariusze dla ochrony zdrowia przyszło-

ści, gdzie przykładowo nowości technologiczne wspierają zdrowie tych, którzy i tak już są zdrowi. Dlaczego powinniśmy więc wierzyć w optymistyczne koncepcje?

Cyfrowa transformacja zmienia podstawy funkcjonowania niemal każdej branży. W Microsoft wierzymy, że to człowiek pozostaje w centrum uwagi, a technologia jest narzędziem, dzięki któremu każdy z nas może osiągać więcej.

Cyfryzacja otwiera przed nami niedostępne wcześniej możliwości także w zakresie ochrony zdrowia, m.in. poprzez wykorzystanie sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego, czy robotyzacji. Ważne jest to, żeby zapewnić wszystkim dostęp do benefitów płynących z nowych technologii; żeby te technologie, na przykład AI, odzwierciedlały różnorodność świata, w jakim żyjemy i nie wykluczały żadnych grup społecznych. Dlatego też jesteśmy współzałożycielem Partnership on AI, organizacji zajmującej się badaniem i formułowaniem najlepszych praktyk w zakresie technologii sztucznej inteligencji. Wierzymy w to, że odpowiedzialne podejście do technologii i cyfrowej transformacji pozwoli nam czerpać z ich dobrodziejstw. 

reklama

POBIERZ NA VISIMED.OSOZ.PL

OSOZ Polska 9/2019

31

rozmowy

Wprowadź swoją innowację na rynek medyczny Aline Noizet zna zagadnienia cyfryzacji ochrony zdrowia od podszewki. Jako uznany konsultant w dziedzinie nowych technologii współpracuje z wieloma startupami medycznymi oraz akceleratorami e-zdrowia na całym świecie.

W wywiadzie dla OSOZ Polska radzi, jak rozwijać innowacje, które pomogą rozwiązać problemy pacjentów i ochrony zdrowia.

Aline, wyobraź sobie, że jest 1439 rok.

Johannes Gutenberg prosi o radę. Chce zbudować maszynę drukarską, ale nie ma pieniędzy na realizację pomysłu. Ci, którzy dotychczas mieli monopol na wydawanie książek, nie będą zadowoleni. Co mu sugerujesz?

32

OSOZ Polska 9/2019

Nie poddawaj się! Jeśli głęboko wierzysz w swój pomysł, bądź odważny i mądrze postępuj. Wyjaśnij wszystkim interesariuszom, w jaki sposób nowa technologia, którą chcesz zbudować, może przynieść im korzyści i jak poprawi ich życie. Edukacja jest kluczem.

Znajdź partnerów, którzy uwierzą w pomysł i są gotowi wesprzeć cię w dalszym rozwijaniu planu. Jednocześnie chroń swój pomysł. Opracuj kilka statystyk. Zdefiniuj korzyści dla każdego interesariusza, jakościowe i ilościowe. Oszacuj i przedstaw w kategoriach

rozmowy

oszczędności i zysków. To pomoże przyciągnąć inwestorów.

Wiele osób boi się, że sztuczna inteligencja zastąpi lekarzy. Zamiast tego powinniśmy komunikować, że tak naprawdę AI wspiera lekarzy w procesach decyzyjnych, pozwala zaoszczędzić czas, generuje nowe miejsca pracy. Ta zmiana sposobu myślenia wymaga czasu.

565 lat później, a dokładnie w roku 2004, przychodzi do ciebie Elizabeth Holmes, współzałożycielka Theranos. Również potrzebuje pomocy w komercjalizacji pomysłu. To ma być rewolucja w medycynie – wystarczy umieścić jedną kroplę krwi w niewielkim urządzeniu, aby przeprowadzić badania obecnie realizowane wyłącznie przez specjalistyczne laboratoria. Czy uwierzyłbyś w ten przełomowy pomysł? Dlaczego tak wiele osób jej zaufało, choć ostatecznie okazało się, że za obietnicami nie stała żadna konkretna technologia?

Nie jestem naukowcem, więc nie byłabym w stanie ocenić samej technologii.

Z pewnością chciałabym uwierzyć, że to realne rozwiązanie. Pamiętam San Francisco w 2014 roku. W całym mieście rozwieszone były wielkie bilbordy promujące Theranos i jego obietnice. Było to w dużej mierze zgodne z nową falą innowacji cyfrowych, dzięki której stare problemy zaczęto rozwiązywać sięgając do nowych technologii. Także w medycynie.

Dlaczego tak wiele osób jej uwierzyło? Elizabeth przedstawiała się jako nowe wcielenie Steve’a Jobs’a; człowieka, który stworzył pierwszego smartfona. Ona chciała zrewolucjonizować badania krwi, będące podstawą medycyny.

W tym przypadku pomogły znajomości.

Kiedy jesteś córką lub synem kogoś znanego, obracasz się w określonych kręgach, otwiera się wiele nowych możliwości. Część inwestorów wspierających Theranos to osoby, z którymi Elizabeth się znała za pośrednictwem swojej rodziny. To też osoby mające niewielką lub ograniczoną wiedzę na temat nauki i medycyny, opierające swoje decyzje na obietnicach. Theranos prezentował inwestorom to, co chcieli zobaczyć. Wersje demonstracyjne rozwiązania były oszustwem. Jest to doskonały przykład podejścia „udawaj tak długo, aż w końcu to zrobisz” (red.: angielskie powiedzenie „fake it, till you make it). Ale realizacji innowacji nigdy się nie doczekaliśmy.

Według ekspertów medycyny, fizycznie

» Sposób na sukces: rozwinięcie niezawodnej technologii i zbudowanie rozległej sieci kontaktów.« nie jest możliwe wykonanie tak wielu skomplikowanych testów z wykorzystaniem tak małej ilości krwi. Polecam przeczytać książkę „Bad Blood” Johna Carreyrou i obejrzeć film dokumentalny o historii Theranos.

Startupom medycznym nie brakuje entuzjazmu, jednak większość pomysłów kończy się fiaskiem. Jakie są największe błędy innowatorów?

Pozwól mi wymienić kilka z nich.

Technologia i dopasowanie do rynku.

Niektórzy najpierw opracowują technologię, a potem próbują je „wypchnąć” na rynek lub znaleźć problem, który dana technologia mogłaby rozwiązać. Ale nie zawsze rynek oczekuje konkretnych rozwiązań. Najlepiej zacząć od problemu, próbując go rozwiązać za pomogą technologii, a nie na odwrót. W ten sposób zyskamy dodatkową motywację wiedząc, że nasza innowacja będzie miała pozytywny wpływ na życie ludzi.

Znajomość rynku. Niektórzy przedsiębiorcy identyfikują wprawdzie problem na rynku, ale nie mają wystarczającej wiedzy na jego temat. Nie angażują użytkowników końcowych w rozwój rozwiązania i w ten sposób powstaje coś, co nie jest dopasowane do potrzeb. Niezbędna jest systematyczna walidacja pomysłu, komunikacja z rynkiem, zaangażowanie użytkowników na każdym etapie rozwoju.

Zarządzanie finansami. Wielu przedsiębiorców ma trudności z zarządzaniem zebranymi pieniędzmi, wydatkując je zbyt szybko lub nierozsądnie. Najważniejsze, aby mieć jasny plan działania i pracować intensywnie nad rozwojem.

Zespół. Konflikty w zespołach lub nieharmonijnie dobrany zespół prowadzą do kłopotów. Kluczem do sukcesu

jest wspólna, spójna wizja przyszłości firmy. To jak wybór męża i żony – chodzi o wzajemne dopasowanie się, uzupełnianie talentów.

Wyjątkowo sformalizowana i konserwatywna opieka zdrowotna często okazuje się polem minowym dla tych, którzy chcą dokonać zmian, zrewolucjonizować medycynę. Czy to właśnie rozwiązania prawne i system refundacji usług – skupiający się na tradycyjnych świadczeniach – są największymi barierami?

Nie, nie sądzę. Wprawdzie w tym sektorze obserwujemy dużo wolniejszy postęp, ale mimo wszystko sporo się dzieje.

W ostatnich latach Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) proaktywnie włączyła się w nurt innowacji, opracowując rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji i dopuszczając na rynek tego typu produkty. W 2020 roku w Europie zacznie obowiązywać rozporządzenie dotyczące wyrobów medycznych, w precyzyjny sposób opisując zasady, których należy przestrzegać. Wszystkie te rozbudowane przepisy nie ułatwiają życia, ale przecież zostały stworzone w celu zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów. Stawką jest życie i bezpieczeństwo zdrowotne. Także firmy ubezpieczeniowe powoli wkraczają w cyfrową przestrzeń zdrowia. Cały czas brakuje wytycznych dotyczących refundacji rozwiązań cyfrowych.

Myślę, że najważniejszą barierą jest adaptacja rozwiązań na rynku. Użytkownicy końcowi, głównie pacjenci i pracownicy ochrony zdrowia, muszą zostać odpowiednio przeszkoleni, aby uświadomić sobie potencjalne korzyści i zrozumieć sposób działania systemów IT lub aplikacji. Strach przed nieznanym jest powszechny. Niejednokrotnie pracownicy służby zdrowia widzą w rozwiązaniach cyfrowych zagrożenie dla ich pracy, podczas gdy w rzeczywistości jest zupełnie inaczej. Mamy co czynienia z wieloma paradoksami. Przykładowo, wielu starszych specjalistów w dziedzinie medycyny wdraża i sięga do nowych technologii, podczas gdy młodzi lekarze trzymają się od nich z daleka. Innowacyjne technologie nie zastąpią pracowników służby zdrowia, ale wyprą z rynku tych, którzy ich nie będą stosowali.

Jak ważne jest nawiązywanie odpowiednich znajomości, spotykanie właściwych ludzi we właściwym czasie, aby „sprzedać” pomysł na rynku? Czy sama tech-

OSOZ Polska 9/2019

33

rozmowy nologia jest tak samo istotna jak tak zwany networking?

Silna sieć kontaktów ma kluczowe znaczenie. Bardziej wierzę w budowanie długotrwałych, autentycznych relacji niż w spotkanie właściwych osób we właściwym czasie. Jeśli zbudujesz sieć kontaktów o ustalonej pozycji, sprzedaż pomysłu na rynku będzie łatwiejsza. Zaufanie jest kluczowe w każdym związku, ale przychodzi ono z czasem. Łatwiej jest poprosić o pomoc kogoś, kogo znasz i komu ufasz i kto zna ciebie i twój projekt. Przykładowo, jeśli chodzi o zbieranie funduszy przez startupy, najlepiej zacząć rozmawiać z inwestorami już wtedy, gdy jeszcze nie szukasz pieniędzy.

W ten sposób masz czas, aby zbudować relację.

Czy technologia jest tak ważna jak odpowiednie kontakty i znajomości?

W tym miejscu wrócę do pytania o Theranos. Znajomości są wszystkim! Technologia Theranos nie działała, ale Elizabeth miała dobre powiązania. Idealny scenariusz to połączenie dwóch czynników: rozwinięcie niezawodnej technologii i zbudowanie rozległej sieci kontaktów ułatwiających wejście na rynek.

Czy mogłabyś podać kilka wskazówek, jak skutecznie zawierać znajomości pomagające osiągnąć sukces rynkowy?

Jak najbardziej. Oto one: – Słuchaj! Tutaj nie chodzi o ciebie. Musisz dobrze rozumieć ludzi, aby nawiązywać wartościowe kontakty. Słuchanie wymaga empatii.

– Bądź ciekawy! Czytaj, uczestnicz w konferencjach i spotkaniach branżowych, badaj trendy. Im więcej się uczysz i im więcej ludzi poznajesz, tym większa szansa na sukces.

– Bądź szczery! Poznawaj ludzi nie po to, aby dostać coś w zamian. Takie podejście odpłaci się w najmniej spodziewanym momencie.

– Bądź wybiórczy! Obracanie się w złym towarzystwie może rzucić na ciebie niekorzystne światło i wpłynąć na twoją wiarygodność.

Czy jest jakiś startup, który cię ostatnio wyjątkowo zainspirował?

Tak – Kaia. To aplikacja z dziedziny rehabilitacji cyfrowej (red.: DTx, Digital Therapeutics), której celem jest wspomaganie terapii bólu pleców i innych przewlekłych stanów bólowych. Kaia

34

OSOZ Polska 9/2019

» Pracownicy służby zdrowia widzą w rozwiązaniach cyfrowych zagrożenie dla ich pracy, podczas gdy w rzeczywistości jest zupełnie inaczej.« łączy elementy fizyczne, psychologiczne i edukacyjne. Są jednym z pionierów w tej dziedzinie w Europie.

Kaia uważnie słucha użytkowników końcowych i na bieżąco uwzględnia wnioski. Przez cały okres rozwoju produktu angażowali pacjentów, aby upewnić się, że rozwiązanie odpowiada potrzebom rynku. Ostatnią innowacją jest zintegrowanie czujników ruchu z aplikacją, dzięki czemu system na bieżąco koryguje ruchy podczas ćwiczeń.

Firma inwestuje w ludzi, wspierając swoich pracowników. Uważam, że to klucz do sukcesu. Ludzie są najlepszymi zasobem, dlatego traktuj ich z szacunkiem. Bez zespołu jesteś nikim.

Pacjenci mogą dziś wybierać spośród tysięcy aplikacji mobilnych. Startupy często wybierają obszary, które obecnie są modne, jak przykładowo aplikacje fitness. To prowadzi do nasycenia rynku.

Czy istnieją dziedziny zdrowia cyfrowego, w których konkurencja jest już zbyt duża, oraz nisze o dużym potencjale?

Ekosystem opieki zdrowotnej jest bardzo rozległy i wielowartwowy – zawsze znajdzie się miejsce na nowe rozwiązania. W Europie, każdy system opieki zdrowotnej jest inny. To oznacza, że istnieje wiele rynków docelowych. Czasami trzeba spojrzeć poza własne podwórko.

Są obszary, gdzie liczba dużych graczy i ich mocna pozycja utrudniają wejście nowych firm. Przykładem są systemy wizyt lekarskich online, aplikacje telemedyczne, analizujące zmiany skórne lub dedykowane wyłącznie kobietom.

Zmierzamy w kierunku coraz większej regulacji rynku z rozróżnieniem na aplikacje typu „lifestyle” i aplikacje do zastosowań medycznych, walidowane i posiadające odpowiednie certyfikaty. Konkurencja w tym drugim z sektorów jest o wiele mniejsza, ale proces wejścia – trudniejszy.

Terapie cyfrowe to jedna z tych dziedzin, które obecnie przeżywają rozkwit.

Oferuje proste metody leczenia dostępne w każdym miejscu i o każdym czasie. DTx może zrewolucjonizować rehabilitację i leczenie stanów nie wymagających interwencji lekarza, z drugiej strony wspomagając terapię poważniejszych schorzeń, jak chociażby stwardnienia rozsianego albo depresji. Właśnie diagnoza i leczenie chorób psychicznych potrzebują największego wsparcia cyfryzacji. To jedno z największych wyzwań współczesnej medycyny. U wielu osób choroba nie jest w ogóle rozpoznawana, wielu pacjentów nie ma dostępu do lekarza lub obawia się stygmatyzacji.

Z pomogą nowych aplikacji chorzy mogą prowadzić terapię w komfortowych warunkach zacisza domowego, bez potrzeby podróżowania.

Czego duże firmy technologiczne mogą nauczyć się od startupów i odwrotnie?

Duże firmy technologiczne powinny przede wszystkim zaadaptować powszechny u startupów szybki proces decyzyjny, zwinność działania, zredukować niepotrzebną biurokrację. Kreatywne i nieszablonowe myślenie, zmiana modeli biznesowych, uzupełnienie linii produktów – takie podejście cechuje młode firmy i często zanika u tych obecnych na rynku od lat.

I odwrotnie – startupy mogą nauczyć się od ustabilizowanych na rynku firm struktury działania, organizacji i strategii. Mogą także podpatrzeć, jak regulować procesy biznesowe, promować pomysły i obsługiwać klienta. 

pr a k t ycznie l egis l a cj a

Dwa lata sieci szpitali Od 1 października 2017 roku zaczął funkcjonować podstawowy system zabezpieczenia szpitalnego świadczeń opieki zdrowotnej obejmujący w całej Polsce 592 podmioty lecznicze. Na półmetku obowiązywania pierwszego wykazu szpitali zakwalifikowanych do sieci, czas na pierwsze podsumowania.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

System podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń miał zapewnić świadczeniobiorcom dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie nie tylko leczenia szpitalnego, ale i innych świadczeń powiązanych z przebiegiem procesu diagnostyczno-terapeutycznego u pacjenta: – świadczeń wysokospecjalistycznych,

– ambulatoryjnej opieki specjalistycznej realizowanej w poradniach przyszpitalnych, – rehabilitacji leczniczej, – programów lekowych, – leków stosowanych w chemioterapii, – nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.

Koncentracja świadczeń w szpitalach doświadczonych w sprawowaniu opieki w zakwalifikowanych zakresach miała korzystnie wpłynąć na bezpieczeństwo

pacjentów, ale i przeciwdziałać zjawisku wybierania przez małych świadczeniodawców najbardziej opłacalnych świadczeń, bez zapewnienia pacjentowi dalszego, kompleksowego leczenia w przypadku powikłań.

Struktura świadczeniodawców Zakwalifikowanie do sieci szpitali miało umocnić pozycję szpitali, które w największym stopniu zaopatrują potrzeby pacjentów. Miały nie obawiać się już

OSOZ Polska 9/2019

35

pr a k t ycznie

» Polski model opieki zdrowotnej jest systemem zagubionego pacjenta.« konkurencji, która zaproponuje Funduszowi korzystniejsze warunki realizacji najbardziej opłacalnych świadczeń.

Wydzielenie poszczególnych poziomów systemu zabezpieczenia miało doprowadzić do sytuacji, w której szpitale na I poziomie zabezpieczenia, czyli co do zasady szpitale w miastach powiatowych, miały zabezpieczać bazowe świadczenia i być blisko pacjentów. Na pozostałych poziomach udzielano by coraz bardziej wyspecjalizowanych świadczeń. Sieć jednak nie została oparta na planowaniu i ewentualnym wprowadzaniu nowych oddziałów tam, gdzie stwierdzono taką potrzebę czy zamykaniu tych, które najmniej korespondowały z potrzebami lokalnej społeczności. Utrwalenie dotychczasowych struktur doprowadziło do tego, że na jednym poziomie zabezpieczenia znalazły się zupełnie różne organizacyjnie szpitale.

Zmiana modelu finansowania Wraz z wprowadzeniem sieci szpitali pojawił się nowy model finansowania świadczeń. Dzięki odgórnie ustalonemu ryczałtowemu systemowi zabezpieczenia, szpitale miały zyskać stabilność finansową, a czteroletni okres obowiązywania wykazu szpitali zakwalifikowanych do sieci miał stanowić gwarancję uzyskania publicznych środków finansowych. Jak wynika jednak z przeprowadzonej przez NIK kontroli „Funkcjonowanie systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej”, większość szpitali ma ujemny wynik finansowy, a sytuacja finansowa większości szpitali uległa pogorszeniu od czasu wprowadzenia sieci. Zarządzający szpitalami borykali się z problemami kadrowymi, ale i ograniczonymi przez sieć możliwościami rozwoju czy reorganizacji oddziałów na udzielające świadczeń o lepszej rentowności. Cel w postaci poprawy kondycji

36

OSOZ Polska 9/2019

finansowej nie został zatem osiągnięty, a średnie obłożenie łóżek na poziomie 60% świadczy o istotnych problemach w zarządzaniu szpitalami.

Kompleksowość opieki Często mówi się o polskim modelu opieki zdrowotnej jako o systemie zagubionego pacjenta. Pacjent bardzo wiele czasu traci na ustalenie ścieżki postępowania i niejednokrotnie natrafia na bariery organizacyjne w podmiotach leczniczych, które utrudniają uzyskanie kolejnych świadczeń takich jak konsultacje, badania czy rehabilitacja, niezbędne do kontynuowania leczenia. Tylko od determinacji pacjenta i ewentualnie jego bliskich zależy, czy leczenie będzie przebiegało płynnie, czy pacjent zrezygnuje z opieki medycznej jako zbyt problematycznej organizacyjnie, tak długo jak nie będzie odczuwał dolegliwości utrudniających codzienne funkcjonowanie.

Jednym z założeń przy ustalaniu nowej struktury świadczeniodawców miało być skoncentrowanie działań poradni przyszpitalnych na pacjentach kwalifikowanych w ramach porad ambulatoryjnych do pobytu w szpitalu lub otrzymujących wsparcie ambulatoryjne po zakończeniu leczenia stacjonarnego. W sieci szpitali, na przeszkodzie zapewnienia zakładanej ciągłości opieki stanął jednak brak poradni odpowiadających profilowi szpitalnego oddziału, ale i brak przepisów pozwalających na utworzenie poradni chorób wewnętrznych i poradni pediatrycznej. Utworzenie nowych poradni ambulatoryjnych, czy komórek udzielających świadczeń z zakresu rehabilitacji, zgodnych z profilami szpitalnymi, było możliwe tylko w przypadku przeprowadzenia przez oddział wojewódzki NFZ postępowania o zawarcie umowy w trybie konkursu ofert bądź rokowań.

Przywołana kontrola NIK wykazała, że potencjał nowych rozwiązań prawnych nie został wykorzystany. Niespełna 2/3 pacjentów uzyskała zalecone świadczenia pohospitalizacyjne w szpitalu, w którym byli hospitalizowani. Około 40% pacjentów kontynuowało potem leczenie ambulatoryjne w szpitalu, a połowa uzyskała świadczenia w zakresie rehabilitacji. Pojawia się pytanie o losy pozostałych pacjentów. Mogli oni w ogóle zaniechać dalszego leczenia albo wybrać świadczenia ambulatoryjne w innym podmiocie, co z perspektywy ich potrzeb zdrowotnych może okazać się niekorzystnym rozwiązaniem. W podmiocie, w którym byli hospitalizowani,

kolejne świadczenia będą realizowane w planie leczenia, zgodnie ze wskazaniami medycznymi. Natomiast w każdym innym podmiocie pacjent będzie traktowany jak pacjent zgłaszający się po raz pierwszy, a o terminie realizacji świadczenia zadecyduje miejsce na liście oczekujących.

Udzielanie pomocy Kolejnym kluczowym obszarem, który miał zacząć efektywniej funkcjonować w sieci szpitali, są izby przyjęć i szpitalne oddziały ratunkowe. Reorganizacji towarzyszyło hasło znacznego skrócenia kolejek na SOR i Izbę przyjęć.

Remedium na problemy szpitalnych oddziałów ratunkowych miało się okazać włączenie do świadczeń w zakresie nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, tak by pacjent, który nie znajduje się w stanie zagrożenia życia uzyskał inne, podstawowe świadczenia. W wielu miejscach okazało się to bardzo trudne organizacyjnie, a analizowane w ostatnim czasie przez Rzecznika Praw Pacjenta przypadki negatywnych skutków długiego oczekiwania na SORze doprowadziły ostatecznie do nałożenia obowiązku wykonywania segregacji medycznej pacjentów.

Wprowadzenie sieci szpitali to nie jedyna zmiana na przestrzeni ostatnich lat, która przesądziła o obecnym kształcie systemu ochrony zdrowia. Określenie najniższego wynagrodzenia w podmiotach leczniczych, przekształcenia w podstawowej opiece zdrowotnej, postępująca informatyzacja to tylko niektóre z działań zmieniających obraz systemu. Jak dotąd sieć nie spełniła zakładanych oczekiwań. Był to jednak dla całego systemu ochrony zdrowia okres wielu przekształceń, których efekty będzie można ocenić dopiero w dłuższej perspektywie. 

» Sytuacja finansowa większości szpitali uległa pogorszeniu od czasu wprowadzenia sieci.«

pr a k t ycznie P or a dnik

E-health. Skąd czerpać wiedzę?

W dobie Internetu pytanie o to, skąd czerpać informacje o zdrowiu cyfrowym, wydaje się banalne. Jednak jeżeli spróbujemy wpisać w przeglądarkę Google słowo „e-health”, znajdziemy ponad 1 000 000 najrozmaitszych, mniej lub bardziej wiarygodnych linków i źródeł.

Wojciech Zawalski

Trafimy na zamieszczone reklamy, oczywiście na Wikipedię, na artykuły cieszące się dużym zainteresowaniem, i te bar-

dziej naukowe. Internet stał się dzisiaj narzędziem promocji siebie i swojej firmy; do prowadzenia sprzedaży jak również do hejtowania konkurencji. Gdybyśmy chcieli przeczytać wszystko, odnoś-

nik po odnośniku, życia nie wystarczy.

Można spędzić na szukaniu całą wieczność i nie znaleźć tego, co nas interesuje.

Oczywiście pozostaje jeszcze problem aktualności informacji. Jak powszechnie wiadomo, co raz trafi do Internetu, pozostaje w nim na zawsze. Dlatego szukając na ślepo, znajdziemy informacje aktualne, sprzed roku, pięciu lat lub nawet starsze. W dziedzinie e-zdrowia pięć lat to wieczność. Dlatego szukając wiedzy musimy komuś lub czemuś – pismu, autorowi, konferencji – zaufać.

OSOZ Polska 9/2019

37

pr a k t ycznie

» Aby być na bieżąco z informacjami o nowych rozwiązaniach e-zdrowia, wynalazkach i doniesieniach naukowych, trzeba sięgać do wiarygodnych i aktualnych źródeł.« Zdrowie cyfrowe – technologia i sposób myślenia Pierwsze pytanie, jakie się nasuwa: czym właściwie jest e-health? Przez lata wielu autorów tworzyło swoje definicje. Pierwotnie rozumieliśmy e-health jedynie jako wsparcie medycyny poprzez wyszukiwanie danych w Internecie. Dzisiaj w pojęciu tym zamyka się zarówno telemedycyna, Internet Rzeczy, dokumentacja medyczna w chmurze, ale również wsparcie medyczne w kosmosie poprzez organizowanie systemów AR (Augmented Reality – rozszerzona rzeczywistość) wspartych o AI (Artificial Intelligence – sztuczna inteligencja) na ISS (International Space Station – Międzynarodowa Stacja Kosmiczna), a w przyszłości podczas misji na księżyc i Marsa.

Jak zdefiniować coś łączącego tak wiele dziedzin, czasami wspierających medycynę, a czasami będących gałęzią medycyny? Najbliższa prawdy jest mająca już 18 lat definicja zaproponowana przez Gunthera Eysenbacha: „E-zdrowie to nowa dziedzina na pograniczu informatyki medycznej, zdrowia publicznego i biznesu, odnosząca się do usług zdrowotnych oraz informacji dostarczanych lub ulepszanych przez Internet i powiązane technologie. W szerszym znaczeniu termin ten charakteryzuje nie tylko rozwój techniczny, ale także stan ducha, sposób myślenia, podejście i zaangażowanie w sieciowe, globalne myślenie w celu poprawy opieki zdrowotnej lokalnie, regionalnie i na całym świecie za pomocą technologii informacyjnych i komunikacyjnych.”

Oczywiście pojawiały się próby zarówno rozszerzenia tej definicji (dziś wiemy już, że nie tylko na Ziemi, ale również w przestrzeni kosmicznej e-health znajduje swoje zastosowanie), różni autorzy tworzyli wiele definicji skupionych na pewnych aspektach e-zdrowia.

Nie udało mi się jednak znaleźć lepszej definicji, która podejmowałaby wszystkie aspekty e-zdrowia.

38

OSOZ Polska 9/2019

To, co w definicji Eysenbacha jest ponadczasowe, to zwrócenie uwagi na stan ducha i sposób myślenia osób zajmujących się e-zdrowiem. Trzeba być wizjonerem, mieć otwarty umysł i przełamywać konwenanse, żeby tworzyć podwaliny e-zdrowia. Wymaga to pasji, zaangażowania i olbrzymiej wiedzy.

Wiedzy o tym, co możliwe, prawdopodobne, wyobrażalne w przyszłości, a dziś ograniczone przez przeszkody technologiczne.

Ludzie tworzący rozwiązania e-health to prawdziwi ludzie renesansu, łączący wiedzę medyczną, informatyczną i posiadający wizję zmian. Tak jak Leonardo da Vinci przewidział przyszłość tworząc model helikoptera, e-zdrowie tworzymy dziś, ale opierając się na najnowszej dostępnej technologii, przewidując możliwości jutra.

Konstruując e-health musimy sięgać po to, co dziś jest niemożliwe, żeby być na bieżąco. Takie są projekty medyczne: w teraźniejszości tworzymy je dla naszych dzieci. E- zdrowie to dziś technologia blockchain, wspomniane wcześniej AI, AR, IoT.

Newslettery, www, czasopisma Przeciętny użytkownik, albo osoba zainteresowana tematyką e- zdrowia, żeby być na bieżąco musi dużo czytać i poszerzać swoją wiedzę. Jest to proces nieustannego poszukiwania wiedzy. Gdzie indziej szukać będą wiedzy potencjalni użytkownicy, gdzie indziej pacjenci, a jeszcze gdzie indziej zarządzający placówkami medycznymi.

Skoro trzeba być na bieżąco i nie każdy ma czas i wiedzę do przeszukiwania samemu ogromu Internetu, trzeba zaufać wydawcom. Pisać każdy może i nie wszystko do czytania się nadaje, ale i w Polsce można znaleźć kilka interesujących źródeł wiedzy. Na naszym rynku, pomimo ubogości specjalistycznych portali, czasopism i konferencji medycznych, jest kilka niewątpliwych perełek.

Oczywiście prezentowane poniżej pozycje mają charakter przeglądu autorskiego i nie wykluczają setek innych periodyków, portali i konferencji, ale na wszystko brak czasu, dlatego prezentuję te najbardziej godne polecenia.

Newslettery takie jak Rynek Zdrowia i Menedżer Zdrowia stanowią cenną informację o dostępnych w Polsce rozwiązaniach. Dla każdego, kto chce być na bieżąco, nie tylko w branży e-health, to codzienna lektura obowiązkowa. Jeżeli nie wystarczy nam wiedza o charakterze news-ów, a poszukujemy rzetelnej i szerokiej informacji wydawanej w sposób specjalistyczny, to należy czytać czasopismo OSOZ Polska, magazyn dostępny zarówno w wersji papierowej jak i elektronicznej w aplikacji OSOZ NEWS. To tak naprawdę jedyne fachowe wydawnictwo popularyzujące e-zdrowie.

Kongresy – nowości z pierwszej ręki Najwięcej o tym, co możliwe dziś, a realne jutro, dowiemy się na konferencjach.

Szczególnie te cykliczne, mające ugruntowaną pozycję, organizowane przez duże wydawnictwa są warte polecenia. Zachęcam do uczestnictwa w kongresach o tematyce blockchain, sztucznej inteligencji, Big Data itd. Takie specjalistyczne wydarzenia wprowadzą nas w świat nowych technologii, ale trzeba liczyć się z tym, że tematyka medyczna nie jest wiodącą.

Dobrym przykładem jest AI & Big Data Congress. Odbywająca się dwa razy w roku impreza z pewnością da nam odpowiedź, co nowego w świecie nowych technologii. Obowiązkowa pozycja w kalendarzu. Niezwykle ciekawie zapowiada się tegoroczna listopadowa edycja Konferencji I love Crypto & Blockchain. Debiutująca w zeszłym roku impreza, zaplanowana początkowo dla entuzjastów kryptowalut, została bardzo entuzjastycznie przyjęta. W tym roku poszerzono jej formułę o dodatkowy dzień poświęcony technologii blockchain i to z prezentacją poświęconą zastosowaniu blockchain w medycynie.

Ciekawą, kameralną pozycją na rynku polskich konferencji jest Blockchain Bussines organizowany cyklicznie w różnych miastach Polski, na którym pojawia się również tematyka medyczna. Jeżeli chcemy poszerzyć horyzonty i zobaczyć co dzieje się na świecie, trzeba wybrać się nieco dalej. Wiele dzieje się w Azji i USA – wiodących rynkach nowych technologii – ale to już są wyprawy dla prawdziwych pasjona-

pr a k t ycznie

tów. Miasta, które awansowały do rangi hub’ów e-zdrowia, i w których organizowanych jest wiele wydarzeń, to w Europie Barcelona, Londyn i Berlin.

Polecam cykl Konferencji Blockchain-Expo World Series, odbywający się w Amsterdamie, Londynie i Dolinie Krzemowej cykl poświęcony AI, IoT, Blockchain i Security. Wszystko, co dzieje się nowego na świecie, ma swoją reprezentację na tych eventach. Ogromna oferta wystawiennicza i kilkadziesiąt paneli tematycznych odbywających się na kilku arenach równolegle sprawiają, że zawsze znajdziemy coś ciekawego dla siebie. Medycyna jest bogato reprezentowana zarówno w dyskusjach jak i w prezentacji konkretnych rozwiązań.

Jeżeli interesuje nas nie tylko podejście sprzętowe, ale także sprzęt medyczny stosowany w e-zdrowiu, do wyboru są dwa miejsca. Bliższy geograficznie Dusseldorf, gospodarz największych na świecie targów sprzętu medycznego Medica wraz z cyklem konferencji towarzyszących. Ogromna oferta nie pozwala nudzić się przez kilka dni trwania Targów, a zwiedzenie wszystkich

hal wystawowych to kilkunastokilometrowy maraton. Drugą, równie interesującą ekspozycją sprzętu, niestety daleko od Polski, jest CMEF, czyli China International Medicinal Equipment Fair, mająca swoje dwie edycje – wiosenną i jesienną. Odwiedzając targi każdego roku zawsze znajdziemy coś nowego – oferta i jej zmienność są przeogromne.

Ten krótki autorski przegląd pokazuje, jak wiele się dzieje w świecie e-zdrowia i nowych technologii, a przecież to nawet nie jest procent wszystkich wydarzeń.

Jeżeli chcemy być na bieżąco, od podróży tych bliższych i dalszych nie uciekniemy. Wiele ciekawych, opisanych powyżej polskich konferencji nie wyczerpuje niestety tematyki i nie pozwala poczuć się sytym. E-zdrowie pojawia się w nich niejako przypadkiem.

W Polsce nadal istnieje deficyt branżowych konferencji medycznych, na których prezentowano by najnowsze osiągnięcia w świecie e-zdrowia. Szkoda, bo nie brakuje polskich firm doskonale odbieranych za granicą. Wiele wydarzeń w tej dziedzinie to czyste dysputy akade-

micko-polityczne. Niekończące się – od dwóch lat z rzędu – dyskusje o tym, jak wspaniałym rozwiązaniem jest e-recepta czy zachwycanie się kolejną opaską mierzącą tętno i ciśnienie nie jest tym, czego oczekujemy dziś od konferencji e-zdrowia. Nie jestem również zwolennikiem dyskusji o niczym w postaci „wyzwań cyfryzacji”, „globalizacji cyfrowej” itp.

Owszem, takich dyskusji też nie powinno zabraknąć, ale dobrym dla nich miejscem są konferencje ogólne, omawiające tematykę rynku zdrowia. Odbiorca skoncentrowany na e-zdrowiu, użytkownik i entuzjasta e-zdrowia interesuje się zupełnie czymś innym. Znajdzie to w Amsterdamie, Dubaju, czy Dusseldorfie, ale w Polsce niestety jeszcze nie. Owszem, wszystko po kolei można znaleźć w różnych miejscach i czasie, ale brak kompleksowej oferty informacyjnej dla ludzi, którzy jak pisał Eysenbach „charakteryzują się otwartym umysłem i myśleniem globalnym o e-zdrowiu”. Żeby odkrywać, tworzyć i wdrażać e-zdrowie, per aspera ad astra, warto wybierać się w wirtualne i realne, bliższe i dalsze podróże po wiedzę. 

» Ludzie tworzący rozwiązania e-health to prawdziwi ludzie renesansu, łączący wiedzę medyczną, informatyczną i posiadający wizję zmian.«

OSOZ Polska 9/2019

39

nowe idee

E -zdrowie n a ś wiecie

Business News Daily

Forbes

Artificial Intelligence Will Change Healthcare as We Know It

6 Expectations Millennials Have For Their Healthcare

Sztuczna inteligencja zmieni ochronę zdrowia, jaką znamy

6 oczekiwań, jakie milenialsi mają w stosunku do ochrony zdrowia

Uczenie maszynowe i tzw. głębokie sieci neuronowe otwierają erę nowych rozwiązań cyfrowych dla ochrony zdrowia. Sztuczna inteligencja stosowana jest najczęściej w diagnostyce obrazowej, podczas planowania operacji chirurgicznych oraz w charakterze systemów wspomagania decyzji klinicznych. Eksperci przewidują, że do 2021 roku rynek systemów dla ochrony zdrowia bazujących na AI osiągnie wartość 6,6 miliarda USD. Upowszechnienie narzędzi AI może przynieść amerykańskiej służbie zdrowia oszczędności w kwocie 150 mld USD do 2026 roku. Czy aplikacje bazujące na algorytmach staną się normą w każdej dziedzinie medycyny? Eksperci twierdzą, że jest to nieuniknione i nastąpi wcześniej niż można by się spodziewać.

Ponieważ technologia jest w miarę nowa, ochrona zdrowia stoi przed wyzwaniem, jakim jest jej adaptacja. Wiele państw i organizacji przygląda się nowym możliwościom z ostrożnością, ale powoli wchodzą one do praktyki każdego lekarza.

Duże nadzieje pojawiają się w diagnostyce. Sztuczna inteligencja potrafi analizować duże zbiory danych, kategoryzować je, łączyć informacje z kartoteki medycznej, badań laboratoryjnych i danych o stylu życia. Kolejną dziedziną są operacje i zabiegi wspomagane mechanicznie. Roboty chirurgiczne pozwalają stosować mniejsze, precyzyjniejsze narzędzia. Lekarze zyskują dostęp do danych w czasie rzeczywistym, w tym zdjęć diagnostyki obrazowej. W związku z brakami kadr medycznych, część czynności dziś wykonywanych przez lekarzy i pielęgniarki przejmą wirtualni asystenci oparci na asystentach głosowych. Niezależnie od tego, czy w szpitalu, czy w domu, odpowiedzą na pytania pacjenta, przypomną o zażyciu leku oraz wykonaniu ćwiczeń, skontrolują podstawowe parametry zdrowotne dzięki integracji z urządzeniami ubieralnymi. Najważniejszą pomocą oferowaną przez AI może okazać się obsługa czynności administracyjnych, która dziś kradnie czas lekarzom i obciąża placówki medyczne. Kiedy każdy pacjent będzie posiadał konto zdrowia z opcją dostępu do danych z różnych miejsc, wiele raportów i sprawozdań może być sporządzanych automatycznie. System oparty na AI przeanalizuje całą kartotekę pacjenta, wykryje niepokojące dane i trendy, przedstawiając lekarzowi podsumowanie w przejrzystej formie. Systemy rozpoznawania głosu uwolnią od pracy przy klawiaturze. 

40

OSOZ Polska 9/2019

Pokolenie Y wchodzi w wiek produkcyjny. Osoby urodzone w latach 80. i 90. XX wieku dorastają w erze rozwoju nowych technologii, myślą kolektywnie i żyją odpowiedzialnie. To cyfrowi tubylcy nie bojący się innowacji, dla których obecne rozwiązania w systemie ochrony zdrowia są archaizmem niedopasowanym do nowej rzeczywistości cyfrowej. Jakie mają podejście do opieki zdrowotnej?

Przejmują odpowiedzialność za własne zdrowie. Nie polegają na systemie ochrony zdrowia, bo jest dla nich nieprzejrzysty, skomplikowany i bezduszny. Lekarz nie jest już autorytetem i wyłącznym źródłem pomocy.

Szukają informacji na własną rękę. Zanim umówią się na wizytę, znają już prawdopodobną przyczynę objawów. Cechuje ich wysoki stopień znajomości informacji związanych ze zdrowiem (tzw. health literacy). W przypadku błahych dolegliwości stawiają na samoleczenie. Gdy wizyta u lekarza jest nieunikniona, są gotowi zapłacić z własnej kieszeni, byle wszystko załatwić bez kolejki.

Chcą wiedzieć z góry, ile kosztuje opieka. Decydują się na abonamenty medyczne, bo lubią kontrolę nad dostępem do lekarza.

W ten sposób wiedzą, ile ich kosztuje ubezpieczenie. Najchętniej zrezygnowaliby z systemu publicznego, gdyby była taka opcja.

Chętnie sięgają do aplikacji mobilnych. Zdecydowana większość mileniasów chce umawiać się na wizytę online, otrzymywać przypomnienia, konsultować się zdalnie. Sięgają chętnie po aplikacje udostępniane przez centra medyczne. Oczekują doskonałej obsługi pacjenta, a nie zbędnej administracji. „Zdrowo” znaczy dla nich więcej niż „bez choroby”. Mają zupełnie inną definicję zdrowia – chętnie dbają o własną kondycję psychiczną i fizyczną, świadomie się odżywiają i prowadzą zrównoważone życie.

Korzystają z usług zdrowotnych online. Zmieniają dostawców usług medycznych dla wygody. 

nowe idee

» Potrzebujemy alternatywnych metod świadczenia usług zdrowotnych. Wielu pacjentów niepotrzebnie umawia się na wizytę lekarską. Systemy AI mogłyby prowadzić wstępną selekcję.« BBC News

Are You Happy To Share Your Health Data To Benefit Others?

Czy jesteś gotowy udostępnić własne dane zdrowotne, aby pomóc innym?

Szybka i precyzyjna diagnoza, stały monitoring zdrowia i przewidywanie z dużym wyprzedzeniem chorób na podstawie analizy parametrów życiowych – sztuczna inteligencja obiecuje wiele, ale część z tych obietnic na razie pozostaje utopią. Po pierwsze, AI jest na razie technologią niedoskonałą, wymagającą szlifu. Po drugie, brakuje dobrej jakości danych stanowiących pożywkę i źródło analiz dla algorytmów AI. Jak szacuje WHO, mniej niż 20% światowych zasobów informacji medycznych dostępnych jest w formie elektronicznej. Mamy więc do czynienia z bardzo ograniczoną ilością danych, na podstawie których można wyciągać wnioski i prowadzić analizy.

Populacja ludności rośnie nieproporcjonalnie szybciej niż liczba lekarzy w systemie. Transformacja opieki wydaje się nieunikniona. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii sugerują, że 20% osób umawiających się na wizytę lekarską, wcale nie musi widzieć się z lekarzem. Mogłyby ich z powodzeniem obsłużyć automatyczne systemy stawiające diagnozę, tzw. symptom checkery. Są precyzyjne, bazują na wiedzy naukowej, uwzględniają coraz więcej czynników, przykładowo analizując głos pacjenta. Jedna piąta mniej wizyt to mniejsze kolejki i koszty ochrony zdrowia ogółem. W tym przypadku problemem może okazać się przełamanie przyzwyczajeń i zaufanie do asystentów AI. Choć dziś dużo mówi się o diagnozie opartej na AI, powinniśmy myśleć znacznie szerzej, budując raczej systemy będące przewodnikami i osobistymi doradcami pacjenta. Brakuje nam nadal globalnych wytycznych dotyczących zastosowania AI w ochronie zdrowia. Standardy pozwo-

liłyby uporządkować rynek i zwiększyć zaufanie środowiska medycznego.

Asystenci medyczni bazujący na rozwiązaniach sztucznej inteligencji oraz telemedycyna oferowałyby pomoc w miejscach, gdzie po prostu brak lekarzy. Na terenach wiejskich trudno o specjalistów, a najbliższy ośrodek medyczny oddalony jest czasami o kilkadziesiąt kilometrów. Problem jest szczególnie dotkliwy w Afryce, gdzie nawet kobiety w ciąży nie mogą liczyć na podstawowe badania będące standardem w krajach rozwiniętych. Zdarza się, że pacjentki podróżują godzinami i wracają z kwitkiem do domu, gdy okazuje się, że lekarz już nie przyjmuje.

Na terenach o niskim zagęszczeniu ludności rozwiązaniem są smartfony. Dostępne są już proste aplikacje do badania wzroku czy zdrowia skóry na podstawie zdjęć wykonanych telefonem. Miniaturowe urządzenia zintegrowane ze smartfonem potrafią przeprowadzić podstawowe badania moczu, które następnie ocenia lekarz w ośrodku medycznym zlokalizowanym w innym mieście. Posiadając elektroniczny stetoskop pacjent osłuchuje sam siebie według wyświetlanej procedury, a zebrane informacje zdalnie analizuje specjalista. Problemem w krajach takich jak Afryka jest infrastruktura i dostęp do Internetu.

Ale to się powoli zmienia. Senegal planuje do 2030 roku przejść na pełną elektroniczną dokumentację medyczną. Obecnie nawet w wysokorozwiniętych państwach, duża część kartotek nadal ma formę papierową.

Wyzwaniem jest zaufanie do cyfryzacji. Pacjenci muszą mieć pewność, że ich dane nie będą wykorzystywane bez ich zgody do celów komercyjnych. Niechętnie udostępniamy dane zdrowotne, nawet w formie zanonimizowanej. Chodzi w końcu o najintymniejsze informacje, nasze tajemnice. Dane przekazane do celów naukowych mogłyby przyspieszyć badania kliniczne nad nowymi lekami.

Aby wykorzystać potencjał AI, trzeba najpierw ucyfrowić dane zdrowotne i przekonać ludzi do dzielenia się nimi. 

OSOZ Polska 9/2019

41

nowe idee

LA B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Kadry medyczne niegotowe na cyfrową opiekę zdrowotną Technologie cyfrowe transformują zawód lekarza i pielęgniarki, sposób komunikacji z pacjentem oraz to, jak dbamy o własne zdrowie. Jak zmieniają się role i zadania personelu medycznego? Jakie nowe umiejętności będą wymagane w ochronie zdrowia w dobie digitalizacji?

To zupełnie nowa ochrona zdrowia Wśród wszystkich interesariuszy sektora zdrowia panuje pełna zgoda co do tego, że ochrona zdrowia musi koncentrować się na pacjencie, jego indywidualnych potrzebach, uwzględniając sytuację społeczną i ekonomiczną. Kiedyś transakcja leczenia była prosta: pacjent czuł się źle, szedł do lekarza, otrzymywał receptę lub skierowanie na leczenie. Ten model jest

42

OSOZ Polska 9/2019

dziś bardziej skomplikowany, ewoluując w kierunku profilaktyki i ciągłej opieki.

Dostęp do nowych opcji wirtualnej ochrony zdrowia przełamuje tradycyjny model opieki. Pacjent ma dziś dostęp do informacji i porad, które jeszcze kilka lat temu można było zdobyć tylko podczas rozmowy z lekarzem.

Oprócz tego, codziennie na rynek wchodzą nowe technologie opar-

te na sztucznej inteligencji, Internecie Rzeczy, telemedycynie, rozwiązaniach mobilnych. Pojawiają się nowe źródła informacji, które trzeba uwzględnić w diagnostyce i terapii. Mowa zwłaszcza o informacjach genetycznych oraz danych pozyskiwanych z urządzeń wearables. Bez odpowiednich kompetencji cyfrowych, ich potencjał pozostanie zmarnowany. Cyfryzacja jest jedynym, obecnie znanym sposobem na zaadresowanie problemu niedostatku kadr medycznych. Według obliczeń Health Education England, jeżeli nie zmniejszy się popyt na usługi medyczne, co jest mało prawdopodobne, i nie zwiększy produktywność opieki, brytyjska ochrona zdrowia będzie potrzebowała 190 000 dodatkowych pracowników do 2027 roku.

nowe idee

Takie zasoby kadrowe nie są realne do pozyskania ani poprzez więcej przyjęć na studia lekarskie, ani przez import specjalistów.

Kwalifikacje przełamują obawy Innowacje to nie tylko nowe rozwiązania, ale ich pomyślna integracja wewnątrz organizacji ochrony zdrowia, adaptacja przez pracowników. Jeżeli personel nie będzie miał zaufania do innowacji, nawet najlepsze technologie pozostaną bezużyteczne. Obawy przed nowym mogą mieć różne podłoże. Wynikają z wrodzonego mechanizmu psychologicznego oporu przez czymś nieznanym, wiążą się z negatywnymi doświadczeniami związanymi z dotychczasową obsługą rozwiązań IT. Tych nie brakuje biorąc pod uwagę okres bolesnego wdrażania elektronicznej dokumentacji medycznej, która w początkowej fazie rozwoju miała, i czasami nadal ma, nieprzyjazny interfejs użytkownika. Na myśl o digitalizacji, personel ma przed oczami konieczność frustrującego i kradnącego cenny czas stukania w klawiaturę i przepisywania danych. Tego rodzaju wewnętrzne opory można przełamać w prosty sposób: edukując ludzi zanim nowe technologie wejdą do praktyki klinicznej.

Inwestycje w umiejętności ludzi będą kluczowe dla sukcesu digitalizacji ochrony zdrowia. Znajomość klasycznej medycyny wymaga poszerzenia o zagadnienia IT, metody wspólnego podejmowania decyzji, współpracę w zespołach terapeutycznych, komunikację online z pacjentem. Zdecydowana większość pracowników ochrony zdrowia nie jest gotowa na cyfrową transformację. Zagadnienia informatyki medycznej stanowią niewielką część zajęć na studiach.

W pracy zawodowej nie ma czasu na zdobywanie wiedzy w dziedzinie zdrowia cyfrowego. Konieczna jest radykalna zmiana programu studiów medycznych, aby lekarze i pielęgniarki wchodzący na rynek pracy posiadali nie tylko doskonałe przygotowanie medyczne, ale także zasób umiejętności dopasowanych do nowych wyzwań. Praca w medycynie w erze nowych technologii wiąże się z nieodłącznym elementem ustawicznej aktualizacji umiejętności. Problem rozpoznała Narodowa Służba Zdrowia (National Health System) w Wielkiej Brytanii, powołując Akademię Cyfrową NHS (NHS Digital Academy). Jej celem jest wyszkolenie 300 dyrektorów ds. informacji klinicznej (Chief Clinical Information Officer). Tacy liderzy posiadający

» W medycynie pojawią się zupełnie nowe zawody, jak analitycy danych klinicznych, inżynierowie oprogramowania medycznego, specjaliści medycyny cyfrowej.« wiedzą o tym, jak z pomocą technologii cyfrowych doskonalić wewnętrze procesy organizacyjne, jakość obsługi pacjenta i wyniki leczenia, będą lokomotywą transformacji.

Maszyna – twój nowy współpracownik Zastosowanie nowych technologii, jak elektroniczne stetoskopy albo algorytmy do analiz EKG spowodują, że niektóre klasyczne metody, w tym przykładowo osłuchiwanie pacjenta albo interpretacja wyników EKG, przestaną być praktykowane. Kiedy sztuczna inteligencja z większą od człowieka dokładnością przeanalizuje zdjęcia diagnostyki medycznej, wzrośnie znaczenie innych kompetencji: empatii, osobistego kontaktu z chorym, komunikacji, troski. Algorytmy staną się częścią zespołu lekarskiego. Zamiast wzbraniać się przed digitalizacją, lekarze z czasem nauczą się, jak najlepiej wykorzystać potencjał AI. Stopniowo docenią pomoc algorytmów, które wyręczą ich w rutynowych czynnościach, pozwalając skupić się na kontakcie z pacjentem. Wraz z integracją zasobów danych, lekarz rodzinny jako jedyna osoba opiekująca się pacjentem, stanie się częścią zespołu opieki. Stosy danych w pierwszej kolejności przeanalizują algorytmy, angażując lekarza wtedy, gdy dane sugerują niebezpieczeństwo wystąpienia choroby. Jeszcze większym wyzwaniem może okazać się współpraca z pacjentem, który zyska status partnera w procesie leczenia i zapobiegania chorobie. Każdy z nas stanie się źródłem danych zbieranych w domu, a lekarze muszą nauczyć się uwzględniać te informacje i interpretować potrzeby zdrowotne w szerszym kontekście rodzinnym, społecznym, środowiskowym, zawodowym.

Oprócz podnoszenia umiejętności klinicystów, w ochronie zdrowia musi znaleźć się miejsce dla zupełnie nowych zawodów, jak analitycy danych klinicznych, inżynierowie oprogramowania medycznego, specjaliści medycyny cyfrowej albo dyrektorzy ds. cyfrowej transformacji i zarządzania danymi.

Ale zacząć trzeba od liderów, czyli dyrektorów szpitali i klinik. To oni podejmują decyzje organizacyjno-zarządcze i mają największy wpływ na wizję, cyfrowy rozwój i inwestycje podmiotu medycznego.

Lekarze potrzebują też takich kompetencji jak przetwarzanie danych medycznych czy ochrona prywatności. Upowszechnienie wygodnych z punktu widzenia pacjenta telekonsultacji oznacza zerwanie z przekonaniem, że jedyną pełnowartościową formą diagnozy jest osobista wizyta u lekarza. Personel medyczny, w tym pielęgniarki, muszą wiedzieć, jak przeprowadzić wywiad na odległość w najlepszy sposób, aby nie przeoczyć żadnego symptomu choroby. Dzień pracy lekarza rodzinnego będzie poprzeplatany wizytami w klinice i dyżurem przed komputerem. Pewnego dnia to telekonsultacja stanie się normą. W wirtualnej opiece ważne jest coś więcej niż korzystanie z technologii – decydujące jest pełne zaufanie do niej.

Wzór matematyczny na jakość leczenia Wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej i digitalizacja wszystkich danych medycznych i administracyjnych oznaczają jeszcze jedną zmianę. Dotąd intuicyjne zarządzenie jakością i efektami leczenia stanie się precyzyjniejsze i lepiej sterowalne. Ale i to rodzi nowe implikacje. Staniemy przed wyzwaniem opracowania modeli opieki uwzględniających elementy etyki i sprawiedliwości społecznej. Im precyzyjniej będziemy mogli mierzyć wyniki i sterować procesami, tym bardziej potrzebne okażą się standardy postępowania, których obecnie nie ma. Przykładowo, zależność pomiędzy poprawą stanu zdrowia, przeżywalnością a ekonomicznymi przesłankami terapii lub zasadność wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego w relacji do jakości życia, kosztów dalszej rehabilitacji, opieki i oczekiwań pacjenta.

Dziś usługa medyczna jest wyceniana z uwzględnieniem kosztów technologii i kosztów pracy. Nie bierze się pod uwagę skutków ubocznych i wpływu na dalsze życie chorego oraz konieczność

OSOZ Polska 9/2019

43

nowe idee

świadczenia powiązanych usług medycznych i społecznych. W tej perspektywie intensywnie rozwinie się ekonomika zdrowia badająca relację kosztów opieki w relacji do wyników leczenia, jakości i efektów z punktu widzenia każdego pacjenta indywidualnie. Dostęp do nowych danych spowoduje, że ochrona zdrowia będzie zmuszona odejść od modeli refundacji opartych na ilości świadczeń na rzecz modeli jakościowych. Dopiero system płatności za usługi oparty na wynikach leczenia, a w perspektywie – także na wynikach profilaktyki, będzie oznaczał radykalną transformację ochrony zdrowia.

Nowe sposoby diagnozowania, algorytmy analizujące dane, Big Data i telemedycyna, zmiana paradygmatu z leczenia na zapobieganie, koncepcja pacjenta jako równorzędnego partnera w procesie leczenia i profilaktyki, opieka koordynowana i personalizowana – medycyna stoi przed transformacją, a nowa ochrona zdrowia będzie zupełnie inna niż ta, której uczą się dzisiaj studenci medycyny i pielęgniarstwa. Ta rozbieżność powoduje, że nowe kadry będą wchodzić na rynek pracy z obawami przed innowacjami, a potencjał najnowszych techno-

logii będzie marnowany. Tutaj nie chodzi tylko o nauczenie się obsługi programu do tworzenia elektronicznej dokumentacji medycznej. Ta zmiana jest tak głęboka, że wymaga transformacji edukacji w medycynie. 

Nie wystarczy, aby lekarze i pielęgnarki nauczyli się obsługi nowych systemów IT. Algorytmy i sztuczna inteligencja staną się częścią zespołu diagnostyczno-terapeutycznego, wirtualne konsultacje będą wymagały nowych umiejętności komunikacji z pacjentem, powstaną nowe zawody, jak przykładowo analityk danych medycznych. Zawody medyczne czeka wielka transformacja.

» Nowa ochrona zdrowia będzie zupełnie inna niż ta, której dziś uczą się studenci medycyny i pielęgniarstwa.«

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1600 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Tomasz Dorf, Mariusz Feszler, Jarosław Frąckowiak, Łukasz Jankowski, Aline Noizet, Katarzyna Płoskonka, Artur Pruszko, Tomasz Staszelis, Łukasz Stopa, Tomasz Zieliński, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

44

OSOZ Polska 9/2019

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

nowe idee l ek t ur a

Raport MZ: cyfryzacja jest wdrażana z powodzeniem Ministerstwo Zdrowia wydało broszurę, w której przekonuje do informatyzacji. We wnętrzu znalazły się wywiady z wiceministrem zdrowia Januszem Cieszyńskim, dyrektorem CSIOZ Bartłomiejem Wnukiem, prezesem NFZ Adamem Niedzielskim oraz opinie przedstawicieli rynku.

– Informatyzacja sektora ochrony zdrowia jest kluczowa zarówno z punktu widzenia kadry medycznej, pacjentów i decydentów czy płatników. Wdrażanie nowych technologii jest ogromną korzyścią dla pacjentów – mówi minister zdrowia Łukasz Szumowski. Z kolei Janusz Cieszyński zapowiada, że „możliwości analizy danych dotyczących zdrowia Polaków, które uzyskamy dzięki wdrażanym narzędziom e-zdrowia, będą w ciągu kilku następnych lat większe niż kiedykolwiek wcześniej”. Jak podkreśla Cieszyński, celem jest zbudowanie systemu gromadzącego kompleksową informację o pacjencie, która obecnie jest rozproszona. Szersze wykorzystanie bogatego zasobu danych do analiz Big Data potwierdza również Adam Niedzielski pełniący obowiązki prezesa NFZ. Dziś już nie ma wątpliwości, że informatyzacja jest koniecznością. Wiedzą o tym menedżerowie, lekarze, pielęgniarki, organizacje pacjentów, płatnik publiczny i nikt tego faktu nie podważa. Raport nie wnosi niczego nowego do wiedzy o e-zdrowiu, jedynie systematyzuje wizje decydentów i nakreśla kierunki rozwoju na kolejne lata.

Z wywiadów z przedstawicielami organizacji pacjenckich, publikowanych w raporcie, dowiemy się, że pacjenci oczekują takich praktycznych rozwiązań jak możliwość umawiania wizyt online, odbierania wyników badań przez Internet, uzyskiwania informacji o jakości opieki u wybranego świadczeniodawcy i dostępności leku w aptece. Beata Amb-

roziewicz, prezes Zarządu Polskiej Unii Organizacji Pacjentów „Obywatele dla Zdrowia” mówi o digitalizacji jako warunku nowoczesnego i przyjaznego pacjentom systemu ochrony zdrowia. Urszula Jaworska, prezes fundacji własnego imienia twierdzi, że jeżeli ktoś nie będzie chciał korzystać z cyfryzacji, będzie musiał, bo tego procesu nie da się zatrzymać. – Obecnie na każdym kroku spotykamy się ze sztuczną inteligencją – w banku, na poczcie, w urzędach. Tymczasem służba zdrowia nadal pozostaje w szklanej bańce, odgrodzona od cyfryzacji – mówi Jaworska.

O tym, jak temat cyfryzacji, a zwłaszcza wdrażanej obecnie e-recepty, jest ważny dla MZ, widzimy po ilości publikacji i trwających kampaniach informacyjnych. Na kilka miesięcy przed obowiązkiem przejścia na elektroniczną formę recepty, organizowane są szkolenia i spotkania. Oddziały wojewódzkie NFZ mogą od kwietnia potwierdzać profil za-

ufany niezbędny do wystawiania e-recepty. Od niedawna, za wystawienie ponad 80% e-recept, roczna stawka otrzymywana za jednego zarejestrowanego pacjenta jest podwyższana o 10 złotych.

Do przeszkolenia jest 170 000 lekarzy i ok. 300 000 pielęgniarek. Aspekt edukacji podnosi Tomasz Zieliński, wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego. Cyfryzacja to nie tylko płaszczyzna techniczna. Potrzebna jest zmiana sposobu myślenia na nowocześniejszy i zerwanie z przyzwyczajeniami.

Julita Czyżewska, prezes zarządu PZU Zdrowie mówi o szansach dla sektora prywatnego, zarówno na poziomie usprawniania procesów jak i podnoszenia poziomu obsługi pacjenta. PZU wprowadziło kilka innowacji wspierających ścieżkę pacjenta. Jedną z nich jest zdalny wywiad medyczny (symptom checker) na stale włączony do procedur po udanym pilotażu.

Z raportu na pewno dowiemy się, „dlaczego” informatyzacja jest ważna, nie znajdziemy jednak odpowiedzi na pytanie „jak się przygotować”. Plusem jest ogólny zarys wizji i tego, w którym kierunku podążają najważniejsze instytucje kształtujące system ochrony zdrowia w Polsce, czyli MZ, NFZ i CSIOZ. I to znajdziemy we wnętrzu. 

E-zdrowie oczami MZ Czytaj raport Ministerstwa Zdrowia na temat informatyzacji ochrony zdrowia w Polsce.

Wejdź na stronę: www.adobe.ly/2kv6WcT lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 9/2019

45

nowe idee

Milionowy pacjent z e-receptą w Polsce Elektroniczne recepty powoli wypierają te papierowe, zdobywając zaufanie lekarzy, farmaceutów i pacjentów.

Milionowy e-dokument został wystawiony 21 sierpnia w Szczecinku przez Doktor Danutę Dadasiewicz, która od 2000 roku pracuje na systemie KS-SOMED firmy KAMSOFT. Jak sama przyznaje, korzystanie z nowoczesnych i łatwych w obsłudze rozwiązań informatycznych, zdecydowanie skraca czas pracy. – Pierwszą e-receptę wystawiłam 1 lipca br. i nie wyobrażam sobie powrotu do tradycyjnej formy. Wdrożenie tego rozwiązania pozwala mi o połowę skrócić czas potrzebny na przygotowanie dokumentu, dlatego mam go więcej na rozmowę z pacjentem

46

OSOZ Polska 9/2019

– mówi Danuta Dadasiewicz, lekarz specjalista medycyny rodzinnej.

– E-Recepta to jeden z wielu ważnych, ogólnopolskich projektów zrealizowanych przez KAMSOFT. Dokument wystawiony dla milionowego pacjenta za pośrednictwem naszego oprogramowania podkreśla rolę oraz zaangażowanie firmy KAMSOFT w rozwój e-zdrowia w Polsce. Należy jednak pamiętać, że mimo iż liczba e-recept wystawianych stale rośnie, to wciąż spora część podmiotów nie wykorzystuje tej możliwości, a od 8 stycznia 2020 roku będzie to je-

dyna dostępna forma recepty w Polsce – dodaje Rafał Kozioł, Wiceprezes Zarządu KAMSOFT S.A. System KS-SOMED, za pośrednictwem którego został wystawiony milionowy dokument e-recepty, to wielomodułowe oprogramowanie usprawniające organizację pracy gabinetów lekarskich.

Umożliwia ono prowadzenie rejestracji pacjentów, zarządzanie kartotekami medycznymi w wersji cyfrowej oraz rozliczenia z Narodowym Funduszem Zdrowia, pacjentem prywatnym i innymi placówkami. KS-SOMED ułatwia również generowanie księgi głównej przychodni oraz obsługę wszystkich specjalistycznych gabinetów lekarskich. System jest połączony także z modułami kadrowopłacowym, finansowo-księgowym oraz wspiera zarządzanie magazynem. Dodatkowo, dostępna jest również wersja dedykowana na urządzenia mobilne z platformami Windows, iOS, Android, umożliwiająca obsługę wizyt domowych.  Więcej informacji o e-recepcie na stronie e-recepta.kamsoft.pl

osoz world

New study confirms virtual reality can become a new painkiller After putting on VR goggles, patients leave reality and enter a breathtaking, unreal world. The distraction is so enormous that brain seems not to able process other sensations, like pain for example. A new study shows that hospitalised patients using VR report a drop in pain scores.

To check if VR can be used to reduce severe pain, researchers conducted a randomised comparative-effectiveness trial. The 120 adults in the study were admitted to Cedars-Sinai Medical Center for a variety of ailments including orthopaedic problems, gastrointestinal diseases and cancer. All of the patients had an average pain score of at least three out of 10 during the 24 hours prior to participating in the study.

Half of the patients were given VR goggles with a variety of relaxing and meditative experiences to choose from.

They were advised to use the headsets three times a day for 10 minutes per session – and as needed for breakthrough pain – over three days.

The other half of the patients were instructed to tune their in-room TVs to the health and wellness channel, which included guided-relaxation content such

as yoga and meditation. They also were asked to view the channel three times a day for 10 minutes per session and as needed for breakthrough pain. Several times a day, nurses asked all the patients in the study to rate their pain using the standard zero to 10 scale.

The study’s findings showed the ondemand use of VR resulted in statistically significant improvements in pain compared to the TV group, with patients in the VR group averaging 1.7 points lower on the pain scale. When researchers analysed findings from the subgroup of patients with the most severe baseline pain of seven or above, VR patients averaged three points lower than the TV group. „This is our largest and most ambitious VR study to date,” Spiegel said. „Our results support previous research that VR can meaningfully reduce pain using a nonaddictive, drug-free treatment

for people experience a range of different pain conditions.”

In Spiegel’s previous study of shortterm VR therapy, completed in 2017, the results published in JMIR Mental Health showed patients using VR reported a 24% drop in pain scores.

The current study underscores that VR can be an effective tool to add to traditional pain-management protocols. „Virtual reality is a mind-body treatment that is based in real science,” Spiegel said. „It does more than just distract the mind from pain, but also helps

������������������������� Reality is still »Virtual underused in pain management.« OSOZ Polska 9/2019

47

osoz world

to block pain signals from reaching the brain, offering a drug-free supplement to traditional pain management.”

Several patients have found VR so helpful in managing pain that they are now using it regularly at home. One patient, Joseph Norris, said he has suffered from chronic pain for 30 years after undergoing radiation treatment to his hip and pelvic area. The former U.S. Air Force lieutenant colonel took pain medication for 20 years until he began searching for alternative methods.

Norris tried VR six months ago, and today he uses his VR headset once a week. Norris said, „VR is a tool I use to successfully divert attention away from my pain, and it helps me reinforce my breathing pattern.”

Spiegel and his team are currently involved in a study following patients using VR in their homes for 60 days. „I believe that one day soon VR will be part of every doctor’s tool kit for pain management,” Spiegel said.  Source: Cedars-Sinai

Many studies show that VR absorbs the patient’s attention so that the pain sensations get reduced. It helps patients with chronic pain, children during some unpleasant medical tests, and also women during childbirth.

reklama

Czy wiesz ile lo৵;v vh-ࣀ 7 b<hb e-Recepcie?

E-RECEPTA.K AMSOFT.PL

48

OSOZ Polska 9/2019

osoz world

How does Finland use health and social data for the public benefit?

Finland is not only the happiest country in the world but also leads the way in access to health and social data for research and innovation. Creating a fair, transparent and prosperous economy based on data requires smart legal ecosystem and strong support from the citizens.

Karolina Mackiewicz MyData Global

‘Groundbreaking’ legislation Better innovation opportunities, quicker access to comprehensive ready-combined data, smoother permit procedures needed for research – those are some of the benefits for society, academia or business announced by the Ministry of Social Affairs and Health of Finland when the Act on the Secondary Use of Health and Social Data was introduced.

It came into force on 1st of May 2019.

According to the Finnish Innovation Fund SITRA, which was involved in the development of the legislation and carried out the pilot projects, it’s a ‘groundbreaking’ piece of legislation. It’ not only effectively introduces a one-stop-shop for data but it’s also one of the first, if not

the first, implementations of the GDPR (the EU’s General Data Protection Regulation) for the secondary use of data in Europe.

The aim of the Act is “to facilitate the effective and safe processing and access to the personal social and health data for steering, supervision, research, statistics and development in the health and social sector”. A second objective is to guarantee an individual’s legitimate expectations as well as their rights and freedoms when processing personal data. In other words, the Ministry of Health promises that the Act will help eliminate the

administrative burden in access to the data by the researchers and innovative businesses while respecting the privacy of individuals and providing conditions for the ethically sustainable way of using data.

Leading the way in the data economy In 2017, Tekes – a Finnish government agency that activated and funded research and development projects for companies, universities and research units (now Business Finland) – estimated that, in 2030, the data economy might account for 30% of Finland’s GDP. There

The aim is to balance privacy with innovation and to » ����������������������������������������������������� introduce a human-centric approach to the data.« OSOZ Polska 9/2019

49

osoz world

Finland is taking the leader’s position in linking information and knowledge management to digitisation, experimentation, openness and integration of services.

Photo: Roadmap Towards a Fair Data Economy (source: Sitra Fund)

is excellent potential, which might be missed if the access to the data is limited or if the information is misused.

When it comes to access to the data, it is estimated that 60+ national and regional registries in Finland collect the health and social data of some sort. Some of the regional registries are in the planning phase; thus, it’s challenging to provide the precise number here. However, 60+ suggests that the data needed for some research or innovation might be difficult to obtain if located in more than one place.

What about the risk of data misuse?

Health and social data are considered sensitive data. At the same time, it’s valuable information that can support healthcare and social welfare processes and systems, development of new medicines or technology promoting health.

The Act addresses those challenges. It supports the Finnish vision of the fair economy based on data, promoted in Europe by SITRA (check A Roadmap for a Fair Data Economy here). Thanks to the legislation and substantial leverage from the various ministries, organisations and businesses, Finland has a chance to be a pioneer in data economy in the EU. The fact that it is the most digitally advanced nation in Europe, accord-

50

OSOZ Polska 9/2019

ing to the European Commission’s Digital Economy and Society Index (DESI) published in June, only helps. In DESI, Finland ranked highest in digital public services and human capital and finishing first in several key subsectors, including 5G and e-health services.

How will the legislation work in practice?

The Act came into force in May 2019, which marked the beginning of the transition period. During that time, the data permit authority which will grant the data permits in a centralised manner will be established. It should begin operations next year. It’s important to mention that the access to data will be controlled and only the results of the analytics will be used externally. The data will stay secure, and all processing will happen in a safe user environment.

If all goes well – and it does not seem there will be bumps on the road – the Act will speed up the permit-granting processes for planning, research and innovations, unify currently fragmented decision procedures and develop Findata − a one-stop-shop for data. Thanks to this internationally unique legislation, Finland is taking the leader’s position in linking information and knowledge man-

agement to digitisation, experimentation, openness and integration of services.

Is it perfect?

The limitation of the Act is that it applies to the health and social data collected already in the registries and that the consent for the data use is centralised and beyond the individual’s control. The personal health and social data generated daily during exercise, shopping and other activities is another asset that could be used by the public and private sector to improve the life and health of the people.

This can only be achieved with a cohesive and transparent data infrastructure and protections that balance privacy with innovation and must be based on the human-centric approach to the data, where the individual has the power to decide how their data is being used. The idea was explored by the Digital Health Revolution project (2014–2018) and is now the critical topic of the MyData Global, a non-profit organisation based in Helsinki. It also aims to “empower individuals with their personal data, thus helping them and their communities develop knowledge, make informed decisions, and interact more consciously and efficiently with each other as well as with organisations.” 

sys t emy i sprz ę t

Teraz pacjent może sprawdzić wyniki badań laboratoryjnych on-line.

KAMSOFT S.A.

OSOZ-LARSON ) mbhb 0-7-ॉ omŊѴbm; |o v;u bvķ h|ॕu -r; mb- vru- m b v 0hb o0b;] vhb;uo -ॉ ou- mbhॕ 0-7-ॉ rolb<7 rѴ-1ॕ h. l;7 1 m. - Ѵ-0ou-|oub lĺ ";u bv ro -Ѵ- m- Ѵ;rv . ou]-mb -1f< ru-1 ou- v ;uv . vrॕjru-1< r-1f;m|;lķ v| -u -f.1 l lo৵Ѵb oঋࣀ vru- 7 ;mb- omŊѴbm; bm=oul-1fb o mbh-1_ 0-7-ॉ Ѵ-0ou-|ou fm 1_ĺ

DIAGNOSTYKA

WYNIKI %$'$É ON-LINE

Zeskanuj kod, aby uzyskać więcej informacji

OSOZ Polska 9/2019

51

sys t emy i sprz Ä&#x2122; t

OSOZ-LARSON

WYNIKI %$'$Ă&#x2030; 21 /,1(

NR. KAT. 8320PI04.12

Automatyczny obieg vhb;uoÂ&#x2030;-ŕĽ&#x2030; b Â&#x2030;Â&#x2039;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030;

"Â&#x152;Â&#x2039;0hb 7ov|<r 7o Â&#x2030;Â&#x2039;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 0-7-ŕĽ&#x2030;

Wyeliminowanie rolÂ&#x2039;j;h

Powiadomienia SMS i e-mail

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$

)Â&#x2039;mbhb 0-7-ŕĽ&#x2030; omĹ&#x160;Ń´bm; |o uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb; Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb-f.1; vru-Â&#x2030;mÂ&#x2039; ruÂ&#x152;;rjÂ&#x2039;Â&#x2030; bm=oul-1fb rolb<7Â&#x152;Â&#x2039; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h. l;Ĺ&#x160; 7Â&#x2039;1Â&#x152;m. - Ń´-0ou-|oubÂ&#x2020;lÄş ,Ń´;1om; ruÂ&#x152;;Â&#x152; Ń´;h-uÂ&#x152;- 0-7-mb- v. -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mb; ruÂ&#x152;;vÂ&#x2039;j-m; 7o Ń´-0ou-|oubÂ&#x2020;lġ - ro b1_ u;-Ń´bÂ&#x152;-1fb b Â&#x152;-|Â&#x2030;b;u7Â&#x152;;mbÂ&#x2020; v. Â&#x152;-rbvÂ&#x2039;Â&#x2030;-m; Â&#x2030; h-u|o|;1; r-Ĺ&#x160; 1f;m|-Äş Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039; o0b;] bm=oul-1fb vru-Â&#x2030;b-ġ ৾; Â&#x2030;Â&#x2039;mbĹ&#x160; hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 0-7-ŕĽ&#x2030; mb; |uÂ&#x152;;0- Â&#x2030;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;-ŕŁ&#x20AC; u<1Â&#x152;mb;ġ 7Â&#x152;b<hb 1Â&#x152;;lÂ&#x2020; Â&#x152;ov|-f; Â&#x2030;Â&#x2039;;Ń´blbmoÂ&#x2030;-m; uÂ&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;ho rolÂ&#x2039;jhbÄş

Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039; o0b;] bm=oul-1fb rolb<7Â&#x152;Â&#x2039; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h. l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m.ġ Ń´-0ou-|oubÂ&#x2020;l b r-1f;m|;l

Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; Â&#x2030;Â&#x2039;vÂ&#x2039;j-mb; Â&#x152;Ń´;1;ŕĽ&#x2030; b o70bŕĽ&#x2022;u Â&#x2030;Â&#x2039;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 0-7-ŕĽ&#x2030; 7ov|<rm; f;v| 7Ń´- ro7lbo|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x152;- roŕŚ&#x2039;u;7mb1|Â&#x2030;;l rŃ´- oulÂ&#x2039; |Â&#x2030;-u|;]o "Â&#x2039;v|;lÂ&#x2020; 1_uomÂ&#x2039; ,7uoÂ&#x2030;b-Äş

)Â&#x2039;;Ń´blbmoÂ&#x2030;-mb; rolÂ&#x2039;j;h Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x152; u<1Â&#x152;mÂ&#x2039;l Â&#x2030;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;-mb;l 7-mÂ&#x2039;1_ oÂ&#x2030;b-7olb;mb- " " b ;Ĺ&#x160;l-bŃ´ bm=oulÂ&#x2020;f.1; r-1f;m|- o 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Â&#x2030;Â&#x2039;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 0-7-ŕĽ&#x2030; omĹ&#x160;Ń´bm; ov|<rmoŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x2030;Â&#x2039;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030; u-l-1_ m7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´m;]o om|- ,7uoÂ&#x2030;o|m;]o ou-Â&#x152; 7Ń´- r-1f;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 0;Â&#x152; hom| )Â&#x152;lo1mb;mb; Â&#x2030;bÂ&#x152;;uÂ&#x2020;mhÂ&#x2020; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hb l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m;f Â&#x2030; hom|-h1b; Â&#x152; r-1f;m|;l

PRZEWAGA SYSTEMU ) u-l-1_ uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb- rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h- l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m- lo৾; Â&#x2020;7oĹ&#x160; v|<rmbŕŁ&#x20AC; uŕĽ&#x2022;Â&#x2030;mb;৾ r-1f;m|ol vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb; omĹ&#x160;Ń´bm; bm=ouĹ&#x160; l-1fb o Â&#x2030;Â&#x2039;mbh-1_ 0-7-ŕĽ&#x2030; Ń´-0ou-|ouÂ&#x2039;fmÂ&#x2039;1_Äş Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; r-1f;m| lo৾; lb;ŕŁ&#x20AC; 7ov|<r 7o Â&#x2030;Â&#x2039;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Ć&#x2018;Ć&#x201C; ]o7Â&#x152;bmÂ&#x2039; m- 7o0< b Â&#x152;-roÂ&#x152;m-ŕŁ&#x20AC; vb< Â&#x152; mblbġ hb;7Â&#x2039; |Â&#x2039;Ń´ho Â&#x152;m-f7Â&#x152;b; m- |o 1Â&#x152;-vġ 0;Â&#x152; homb;1Â&#x152;moŕŚ&#x2039;1b ovo0bv|;]o Â&#x152;]j-vÂ&#x152;-mb- vb< 7o rŃ´-Ĺ&#x160; 1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hbÄş ) vÂ&#x2039;|Â&#x2020;-1fbġ ]7Â&#x2039; r-1f;m| rovb-7- m7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´m; om|o ,7uoÂ&#x2030;o|m;ġ bm=oul-1f; o Â&#x2030;Â&#x2039;mbh-1_ 0-7-ŕĽ&#x2030; v. m- mbl 7oĹ&#x160; v|<rm; -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;mb;ġ |Â&#x2020;৾ ro Â&#x2030;Â&#x2039;vj-mbÂ&#x2020; b1_ Â&#x152; Ń´-0ou-|oĹ&#x160; ubÂ&#x2020;l 7o rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hb l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m;fÄş

148 |

52

OSOZ Polska 9/2019

E-mail: kontakt@osoz.pl | Tel.: +48 32 209 07 05

1000MI02.03

) ruÂ&#x152;Â&#x2039;r-7hÂ&#x2020;ġ ]7Â&#x2039; r-1f;m| mb; l- om|-ġ 7ov|<r 7o bmĹ&#x160; =oul-1fb o Â&#x2030;Â&#x2039;mbh-1_ 0-7-ŕĽ&#x2030; Â&#x2020;Â&#x152;Â&#x2039;vhÂ&#x2020;f; m- ro7v|-Â&#x2030;b; b7;mĹ&#x160; |Â&#x2039;Ch-|ou- vhb;uoÂ&#x2030;-mb- o|uÂ&#x152;Â&#x2039;l-m;]o Â&#x2030; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;1; l;Ĺ&#x160; 7Â&#x2039;1Â&#x152;m;fÄş ) lol;m1b;ġ ]7Â&#x2039; Â&#x2030;Â&#x2039;mbhb 0-7-ŕĽ&#x2030; v. 7ov|<rm;ġ 7o r-1f;m|- Â&#x2030;Â&#x2039;vÂ&#x2039;j-m; f;v| -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; roÂ&#x2030;b-7olb;Ĺ&#x160; mb;Äş Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;Â&#x152;-1f- o0b;]Â&#x2020; vhb;uoÂ&#x2030;-ŕĽ&#x2030; b Â&#x2030;Â&#x2039;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; o71b.৾- r;uvom;Ń´ rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hbġ vru-Â&#x2030;b-f.1 ৾; ru-1oÂ&#x2030;mb1Â&#x2039; mb; lÂ&#x2020;vÂ&#x152;. Â&#x2030;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;-ŕŁ&#x20AC; 7o h-u|o|;hb r-1f;m|- Â&#x2020;Â&#x152;Â&#x2039;vh-mÂ&#x2039;1_ Â&#x2030;Â&#x2039;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030; 0-7-ŕĽ&#x2030; Ń´-0ou-|ouÂ&#x2039;fmÂ&#x2039;1_Äş

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

54

FELIETON O dostępności leków inaczej

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (sierpień 2019)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (sierpień 2019)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (sierpień 2019)

69

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki poprawiające trawienie

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

O dostępności leków inaczej Problem z dostępnością leków stał się – nie tylko medialnie, ale realnie – jednym z najczęściej doświadczanych i dyskutowanych w przestrzeni publicznej. Jednak pojęcia „dostępności” i „braku dostępności” są używane w różnych znaczeniach. Często w takich, które w prosty sposób prowadzą do wskazania „winnego” albo – jawnie lub niejawnie – sugerują, jak być powinno.

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Czymże zatem jest „dostępność” czy „brak dostępności”? Odpowiedź wydaje się prosta. Nie jest to oczywiście dostępność w danej aptece, ale dostępność

54

OSOZ Polska 9/2019

w „przed-aptecznym kanale dystrybucji (hurtowania, sprzedaż bezpośrednia)”. Czy to wystarczy? Na pewno nie, bowiem jeżeli dostępność dotyczy tylko wybranych regionów lub na produkt trzeba czekać długo, wówczas trudno mówić o tym, że dany lek jest dostęp-

ny. A może dostępność dotyczy nie danej prezentacji konkretnego leku, lecz jakiegokolwiek odpowiednika? I tu dyskusja jest „gorąca”, bowiem nie ma konsensusu, nawet w środowisku profesjonalistów, dotyczącego odpowiedników.

Padają różne argumenty: skład substancji pomocniczych, który może być róż-

MONITOR ZDROWOTNY

Magazyn statystycznej apteki 25 000

20 000

15 000

10 000

5000

apteki indywidualne (IND)

ny, a to może mieć znaczenie; przyzwyczajenie pacjenta itd. Można też powiedzieć, że dostępność równa się brakowi uruchomienia adekwatnej procedury w ZSMOPL. Materia jest skomplikowana, ale stawka wysoka – bywa, że jest nią zdrowie pacjenta.

Znacznie łatwiej odpowiedzieć na pytanie: a jak być powinno? Najlepiej: wszystkie leki, we wszystkich aptekach, w każdym czasie. Tego typu odpowiedź – spotykana przecież w mediach – to jednak mieszanka utopii z ironią. Jednak zdefiniowanie granic dostępności, których przekroczenie prowadzi do zagrożeń zdrowia i życia pacjenta, jest równie trudne, co niezbędne. Czytelników, którym dziękuję za to, że doczytali do tego miejsca, niestety muszę oznajmić, że takiego, rozpisanego „na nuty” rozwiązania, w dalszej części tekstu nie znajdą.

W zamian parę liczb, które przynajmniej pomogą zobrazować rzeczywistość taką, jaka jest. Także w tych aspektach, których zmienić się łatwo nie da. Przykładem jest pojemność magazynu apteki w danej lokalizacji, nie mówiąc już o zasobach finansowych, by takowy zapełnić wszystkim, co potencjalnie by było potrzebne pacjentom.

Przyczyn braku dostępności jest wiele. Od problemów produkcyjnych dotyczących danego asortymentu, aż do decyzji o wycofaniu produktu z rynku. Najbardziej dramatyczną jest sytuacja braku produktu nie posiadającego odpowiednika. Warto zauważyć, że nie poruszam tu kwestii ograniczonej dostępności, czyli sytuacji, w której produkt jest dostęp-

19

19 08 .20

07 .20

19

19

06 .20

19

05 .20

19 03 .20

afiliacje pozakapitałowe (APK)

04 .20

19

19

.20 02

.20

18

01

18

.20 12

.20 11

18

18

10 .20

18

09 .20

18

18

08 .20

07 .20

18

statystyczna apteka

06 .20

18

18

18

05 .20

04 .20

03 .20

.20 02

01

.20

18

0

sieci i ich franczyzy (SiF)

Ilość SKU na magazynie w kategoriach aptek (dane do sierpnia 2018 i 2019 roku) 5000

4000

3000

2000

1000

0

afiliacje pozakapitałowe (APK)

apteki indywidualne (IND)

sieci i ich franczyzy (SiF)

YTD 2018 YTD 2019

ny na rynku, ale nie w „dowolnych ilościach”. Ten temat, związany także z wywozem leków poza granice Polski, nie jest przedmiotem obecnych rozważań.

Ad rem. Magazyn średniej apteki w Polsce (źródło wszystkich danych: reprezentatywny, ogólnopolski panel aptek PEX PharmaSequence*) zawierał 4 224 różne prezentacje produktów (SKUs, dane do sierpnia 2019, o ponad 100 więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego). W sierpniu 2019 roku, 1 622 SKU (średnia apteka) to leki Rx, a 989 SKU to produkty refundowane. Na ostatnim opublikowanym obwieszczeniu refundacyjnym (sierpień 2019), tylko na li-

ście A1 znajduje się ponad 4 200 SKUs. A więc ilość SKUs refundowanych (obwieszczenie) jest średnio większa niż ilość wszystkich SKUs dostępnych na magazynie przeciętnej apteki. Nie ma możliwości, by każda apteka miała na stanie wszystkie produkty refundowane.

Dodatkowym, ale kluczowym argumentem na taką tezę jest wielkość magazynu aptecznego.

W przeciętnej aptece na magazynie, w sierpniu 2019 roku, znajdowało się prawie 17 000 opakowań wszystkich sprzedawanych w aptece produktów. To i tak o 1 000 więcej niż w sierpniu roku ubiegłego.

OSOZ Polska 9/2019

55

osoz world

METFORMINUM – średni magazyn ilościowo 250

200

150

100

50

Wielkość magazynu, ale także szerokość asortymentu zależą od typu apteki, co widać – na pierwszy rzut oka – na wykresach.

Największy magazyn i asortyment mają apteki sieciowe i ich franczyzy (SIF), mniejszy – afiliacje poza-kapitałowe (APK – apteki zafiliowane w stabilnych sieciach wirtualnych i grupach zakupowych), zaś najmniejszy – apteki indywidualne. To zróżnicowanie jest zrozumiałe – apteki sieciowe i ich franczyzy zazwyczaj dysponują większymi pomieszczeniami oraz lokalizacjami, w których pojawia się więcej pacjentów.

Zatem wyniki odzwierciedlają dystrybucję popytu. To na pierwszy rzut oka, a na drugi? Warto zauważyć, że poziom magazynu mierzony ilością opakowań rośnie, a szerokość asortymentu jest podobna. W związku z tym problemy z dostępnością produktów w aptece w ujęciu „całorynkowym” nie są widoczne. Czy zatem jest jednak dobrze?

Przyjrzyjmy się analizie średniego magazynu dla metforminy. Między innymi w tym obszarze pojawiły się problemy z dostępnością niektórych leków.

Jak widać na wykresie, obraz „całej molekuły” bardziej obrazuje nie sam

19

19

08 .20

07 .20

19

19

06 .20

19

19

05 .20

04 .20

19

03 .20

.20 02

19

problem (bowiem dotyczy konkretnych SKU, analizując je wyraźnie widać braki w dostępności), a bardziej „odbicie” rynku w momencie, w którym niedostępne produkty stały się dostępne (stokowanie w lipcu 2019 roku).

I co z tego wszystkiego wynika? Na pewno kilka refleksji/komentarzy/tez – bardziej lub mniej kontrowersyjnych: – Dostępność produktu bywa rozumiana różnie, co czasem prowadzi do wniosków, których realizacja jest praktycznie niemożliwa. Przykładowo: „wszystkie leki refundowane powinny być dostępne w każdej aptece”. Na realizację takiego postulatu nie ma ani miejsca w aptece, ani nie jest to uzasadnione ekonomicznie.

– Brak dostępności produktu to brak takiegoż w całym kanale dystrybucji (także, jeśli dotyczy to tylko danego obszaru). W najostrzejszej formie objawia się to, gdy brak jest odpowiedników lub profesjonaliści w danym przypadku uznają, że stosowanie odpowiednika nie będzie właściwe (np. poprzez oznaczenie na recepcie „nie zamieniać”).

– Dostępność produktów ma często obiektywne przyczyny, np. problemy

w każdej aptece” nie da się zrealizować, do tego nie jest on uzasadniony ekonomicznie.« OSOZ Polska 9/2019

.20

18

afiliacje pozakapitałowe (APK)

» Postulatu „wszystkie leki refundowane

56

01

.20 12

18 .20

18

apteki indywidualne (IND)

11

18

18

10 .20

09 .20

08 .20

18

18 07 .20

18

statystyczna apteka

06 .20

18

18

18

05 .20

04 .20

03 .20

.20 02

01

.20

18

0

sieci i ich franczyzy (SiF)

z produkcją, wadliwa produkcja, zamykanie fabryk w Chinach itd. Wydaje się, że niektóre z tych zagrożeń można przewidzieć i przygotować (mowa nie tylko o firmach farmaceutycznych czy kanale dystrybucji, ale przede wszystkim o regulatorze) plan B uruchamiany w sytuacjach kryzysowych. Identyfikacja obszarów, w których problemy mogą się pojawić, nie jest wcale taka trudna (np. leki bez odpowiedników).

– Dostępność – a raczej jej brak – ma także inne, niedyskutowane tu znaczenie. Chodzi o kolekcjonowanie koszyka pacjenckiego/konsumenckiego. Jak zostało – mam nadzieję, że to zasadne słowo – udowodnione wyżej, nie ma możliwości, by apteki miały bardzo szeroki asortyment. I nie dotyczy to tylko leków refundowanych. Zatem, szczególnie w dobie mody na kategoryzację, pacjent czy konsument szukający określonego zestawu produktów nierzadko spotyka się z sytuacją, w której musi odwiedzić więcej niż jedną aptekę, aby skompletować pożądany koszyk. Tego zjawiska nie da się wyeliminować. Da się je ograniczyć mając dane i świadomość, jakie produkty, na danym terytorium trzeba koniecznie mieć na magazynie.  * Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

MONITOR ZDROWOTNY

R a nkingi P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Sierpień 2019 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w sierpniu 2019

1

POLPHARMA

2

KRKA

3

ADAMED

4

TEVA

5

BAYER

6

SANOFI

7

VALEANT

8

SANDOZ

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

4

CLEXANE

LEKI NA RECEPTĘ

9

GLAXOSMITHKLINE

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

HASCO - LEK

6

AFLOFARM TEVA

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

VALEANT

5

FOSTEX

6

BISOCARD

7

ATORIS

8

INS. GENSULIN

9

INS. NOVORAPID

10

TRITACE

1

IBUPROM

2

VOLTAREN

NUTRICIA AFLOFARM USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT SIEĆ OLIMP LABS RECKITT BENCKISER POLPHARMA SYNOPTIS OLEOFARM

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

AFLOFARM L’OREAL IRENA ERIS SANOFI ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE POLPHARMA NAOS PIERRE FABRE BIOGENED

         

LEKI OTC

         

9

ACARD

10

CYCLO 3 FORT

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

ESSENTIALE

5

MAGNE-B6

6

OCTENISEPT

7

NUROFEN

8

NO-SPA

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

7

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w sierpniu 2019

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

BEBILON MARKA WŁASNA NUTRAMIGEN NEOCATE ZDROVIT DICOFLOR DOPPELHERZ NEOMAG NUTRIDRINK D-VITUM

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE BIODERMA EMOLIUM DERMEDIC IWOSTIN AVENE REGENERUM

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 9/2019

57

MONITOR ZDROWOTNY moni tor epidemio logiczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W sierpniu W ODNIESIENIU DO lipca

80 619 zł

75 211 zł

3 746 zł

3 504 zł

964 zł

804 zł

lipiec

sierpień

lipiec

sierpień

lipiec

sierpień

-6,71%

−242 zł

−6,47%

–160 zł

-5409 zł

–16,65%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2019 I 2018

905 790 zł

957 736 zł

73 691 zł

78 581 zł

11 691 zł

11 664 zł

2018

2019

2018

2019

2018

2019

51 946 zł

5,73%

4890 zł

6,64%

-27 zł

-0,23%

sierpień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 61 187 zł Opolskie 63 540 zł Śląskie 64 829 zł

Podkarpackie 2 657 zł Świętokrzyskie 2 675 zł Opolskie 2 782 zł

Podkarpackie 605 zł Opolskie 605 zł Kujawsko-Pomorskie 640 zł

Wielkopolskie 85 376 zł Lubuskie 86 746 zł Zachodniopomorskie 89 075 zł

Mazowieckie 4 263 zł Pomorskie 4 319 zł Zachodniopomorskie 4 484 zł

Lubuskie 963 zł Pomorskie 986 zł Zachodniopomorskie 999 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 773 070 zł Opolskie 789 671 zł Kujawsko-Pomorskie 822 861 zł

Świętokrzyskie 64 978 zł Opolskie 65 082 zł Kujawsko-Pomorskie 66 274 zł

Kujawsko-Pomorskie 7 908 zł Opolskie 7 911 zł Podlaskie 8 509 zł

Dolnośląskie 1 065 319 zł Wielkopolskie 1 075 422 zł Mazowieckie 1 127 320 zł

Lubuskie 87 686 zł Dolnośląskie 90 286 zł Mazowieckie 100 106 zł

Pomorskie 12 621 zł Dolnośląskie 13 428 zł Mazowieckie 13 812 zł

sierpień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Świętokrzyskie -10 118 zł Pomorskie -8 709 zł Łódzkie -7 915 zł

Pomorskie -455 zł Wielkopolskie -359 zł Śląskie -324 zł

Malopolskie -234 zł Śląskie -220 zł Pomorskie -203 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W sierpniu W OSTATNICH LATACH

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 9/2019

MONITOR ZDROWOTNY

moni tor epidemio logiczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

ѶƔƏƏƏ

» W sierpniu koszty

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ ƕƔƏƏƏ

zmalały w stosunku do lipca.«

ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 9/2019

59

MONITOR ZDROWOTNY moni tor epidemio logiczny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

» Sierpniowe koszty

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ

leczenia grypy i przeziębienia są najniższe w całym roku.«

ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

60

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 9/2019

MONITOR ZDROWOTNY

moni tor epidemio logiczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» W sierpniu nieznacznie

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

maleją koszty alergii.

We wrześniu powinny wzrosnąć.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 9/2019

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków sierpień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO lipca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

21,68 zł

24,83%

201,5 tys. zł

3650

0,53%

-13,5 tys. zł

-170

-0,08 zł

(

(

(

(

(

(

(

(

-1,08 zł

PROGNOZA NA

listopad

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 9/2019

(

suplementy

INNE

(

(

58,81% 21,33% 9,08% 10,79%

(

(

(

(

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

26,03% -1,01%

Koniec roku oznacza wzrost poziomu średniego obrotu aptecznego. W okresie tym w statystycznej aptece odnotowuje się znacznie więcej pacjentów niż w pozostałych porach roku. Co za tym idzie - wzrasta udział sprzedaży produktów na jesienno-zimowe przeziębienia. Szacujemy, ze obrót statystycznej apteki wyniesie w listopadzie 215 500 zł.

Obrót statystycznej apteki w sierpniu 2019 roku wyniósł 201,5 tys. zł. W porównaniu z lipcem 2019 roku był o 13,5 tys. zł niższy (–6,3%). Jednocześnie był o 14 tys. zł wyższy (+7,5%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,8 mld zł. Oznacza to spadek o 204 mln zł (–6,7%) w stosunku do lipca 2019 roku oraz wzrost o 63 mln zł (+2,3%) w stosunku do sierpnia 2018 roku. Udział refundacji stanowił 26,03% (–1,01 p.p. w porównaniu z lipcem 2019) obrotu aptecznego i wyniósł 740 mln zł (–10,2%).

Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2019 roku wyniesie 2,56 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 10,5% (+242,5 tys. zł) oraz wzrost o 16,5% (+ 363 tys. zł) w stosun-

62

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

55,21 zł

(

ku do 2017 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 36,4 mld zł. To odpowiednio o 1,8 mld zł więcej (+5,3%) niż w 2018 roku oraz o 3,4 mld zł więcej (+10,4%) niż w 2017 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,4 mld zł, co będzie stanowiło 25,73% całkowitego obrotu aptecznego.

W sierpniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 70,1 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 46,2 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 83,5 tys. zł. W porównaniu z lipcem 2019 roku, dla wszystkich trzech kategorii zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży.

W przypadku leków refundowanych spadek ten wyniósł 6,75 tys. zł (–8,8%),

dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 3,7 tys. zł (–7,4%), z kolei dla sprzedaży odręcznej – 2,8 tys.

(–3,2%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 989 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 652 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,18 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (8 572 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – czwartek (6 628 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 1944 zł.` W sierpniu 2019 roku największy spadek wartości sprzedaży w stosunku do lipca 2019 roku zanotowaliśmy w przypadku produktów endokrynologicznych (–16,41%), oraz produktów na układ od-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

dechowy (–10,96%). Żadna z badanych grup sprzedażowych nie zanotowała wzrostu wartości sprzedaży.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na układ oddechowy (spadek udziałów o 0,37 p.p.), produktów na układ sercowo naczyniowy (spadek o 0,28 p.p) oraz produktów na układ mięśniowo – szkieletowy (wzrost o 0,16 p.p.). Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy (18,15%).

W sierpniu średnia marża apteczna wyniosła 24,83%. To o 0,53 p.p. więcej niż w lipcu 2019 roku oraz o 0,36 p.p. mniej niż w sierpniu 2018 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,21% (+0,29 p.p. w stosunku do lipca 2019), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,84% (+0,26 p.p. w stosunku do lipca 2019), natomiast dla produktów OTC – 29,83% (+0,86 p.p. w stosunku do lipca 2019 roku).

Prognozujemy, że marża apteczna w 2019 roku wyniesie 24,60%. Będzie to odpowiednio o 0,41 p.p. mniej niż w 2018 roku oraz o 0,62 p.p. mniej niż w 2017 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,89% (+0,21 p.p. w stosunku do 2018 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,05% (–1,84 p.p. w stosunku do 2018 roku), a dla produktów OTC – 28,83 p.p. (–0,68 p.p. w stosunku do 2018 roku). Średnia cena za opakowanie leku w sierpniu 2019 roku wyniosła 21,68 zł.

To o 7 groszy mniej niż w lipcu 2019 roku oraz o 0,66 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. W porównaniu z lipcem 2019 roku, we wszystkich trzech kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków na recepty pełnopłatne wyniosła 26,91 zł (+36 groszy), leków wydawanych bez recepty – 16,51 zł (+0,07 zł), produktów refundowanych – 28,16 zł (–0,05 zł).

W sierpniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 650 pacjentów (spadek o 170ciu pacjentów w stosunku do lipca 2019).

3 000 osób zakupiło produkty OTC, 710 – leki refundowane, a 750 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 sierpnia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 883 osoby.

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2019

sierpień 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach sierpnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2019

sierpień 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 6,42% mięśniowo-szkieletowy

18,15% przewód pokarm. i metabolizm

5,08% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,67% narządy zmysłów 3,03% leki przeciwzakaźne

7,06% układ oddechowy

0,39% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,63% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 6,13% krew i układ krwiotwórczy

1,26% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

13,75% układ sercowo-naczyniowy

4,15% dermatologia

10,82% centralny układ nerwowy varia 12,69% 6,77% nieokreślona

OSOZ Polska 9/2019

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2019 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019

(

ƑƏƐѶ

zapłata pacjenta

ƕѶ

ƑƏƐƖ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ

ƐƔķƒƓ ƐƔķƑƒ ƐƔķƐѶ ƐƔķƒѶ ƐƔķƓƓ ƐƔķƔƖ ƐƔķѵƓ ƐƔķѵƕ ƐƔķѶƖ ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ

ƐƏ Ɣ ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

ƔķѵƓ

ƔķѶƑ

Ɣķƕƒ

ƔķƔƕ

ƔķƒƖ

ƔķƔƒ

ƔķƓƕ

ƔķƐƐ

ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ə

ƑƏƐѶ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѶƕ

ƕķƖѶ

ƕķƖƔ

ƕķƒƒ

ƕķƔ

ƕķƔ

ƕķƕƒ

ƕķƑƐ

ƕķѵ

ƕķѵѶ

ƕķѵƐ

ƕķƕѶ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķѵ

ƕķƒѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

refundacja

ƕķƓƑ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƑƏķƑѵ ƑƏķƓѶ ƑƏķѵƕ ƑƏķѵƑ ƑƏķѵƒ ƑƏķѵƒ ƑƏķƓƒ ƑƏķѵѵ ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐѶ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2019 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

64

OSOZ Polska 9/2019

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƕѶ

ƑƏƐƖ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w sierpniu ƐѶ Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

Kolejnym w rankingu tygodniem był 1–7 sierpnia (834 osoby), 21–28 sierpnia (819 osób) i 15–21 sierpnia (728 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 55,21 zł. To o 1,07 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 2,39 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. Z kwoty tej 40,84 zł zapłacił pacjent, a 14,37 zł dopłacił refundator.

Wartość refundacji w porównaniu z lipcem 2019 spadła o 0,6%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 5,6% (–0,85 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 98,75 zł (z czego 26,01 zł to zapłata pacjenta, a 72,74 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 61,66 zł, a dla produktów OTC – 27,84 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2019 roku wyniesie 56,26 zł. Z kwoty tej 41,78 zł zapłaci pacjent, a 14,48 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 62,08 zł, produktów OTC – 28,79 zł, a leków refundowanych – 98,08 zł (z czego 25,69 zł to zapłata pacjenta, a 72,39 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2019

sierpień 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2019

sierpień 2018

ƐƏƏƏ

» W sierpniu, statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty za 55,21 zł. «

ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ vb;urmb-

ѶŋƐƓ vb;urmb-

ƐƔŋƑƐ vb;urmb-

ƑƑŋƑѶ vb;urmb-

ƑƖŋƒƐ vb;urmb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

sierpień 2019

sierpień 2018

sierpień 2019

sierpień 2018

118 507

110 575

58,81%

58,97%

Lek - OTC

42 972

40 130

21,33%

21,40%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

18 287

16 941

9,08%

9,04%

Pozostałe

21 734

19 854

10,79%

10,59%

Lek - RX

OSOZ Polska 9/2019

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za sierpień 2019 sierpień 2019

zmiana w stosunku do (%) lipca 2019

stycznia 2019

zmiana w stosunku do (liczbowo)

sierpnia 2018

lipca 2019

stycznia 2019

sierpnia 2018

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

201,5

-6,3%

-11,0%

7,5%

-13,5

-25,0

14,0

cały rynek apteczny

2 842 359

-6,7%

-14,0%

2,3%

-204 406,0

-464 541,0

63 046,5

statystyczna apteka

70,1

-8,8%

-5,2%

6,0%

-6,8

-3,8

3,9

cały rynek apteczny

988 977

-9,2%

-8,4%

0,8%

-100 256,7

-90 435,0

8 180,7

statystyczna apteka

46,2

-7,4%

-4,1%

11,0%

-3,7

-2,0

4,6

cały rynek apteczny

652 332

-7,8%

-7,3%

5,6%

-55 467,0

-51 475,6

34 791,0

statystyczna apteka

83,5

-3,2%

-18,4%

6,7%

-2,8

-18,9

5,2

cały rynek apteczny

1 178 190

-3,7%

-21,2%

1,5%

-44 725,2

-317 113,3

17 874,8

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł) statystyczna apteka

52,4

-9,8%

-4,1%

5,5%

-5,7

-2,3

2,7

cały rynek apteczny

739 773

-10,2%

-7,4%

0,4%

-84 071,5

-58 906,2

2 891,6

w całkowitym obrocie

26,03%

-3,7%

7,8%

-1,8%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

73,66%

-0,9%

1,3%

-0,6%

0,0

0,0

0,0

ogółem

21,68 zł

-0,4%

3,9%

3,1%

-0,1

0,8

0,7

dla leków z list refundacyjnych

28,16 zł

0,2%

1,1%

1,2%

0,1

0,3

0,3

dla leków z recept pełnopłatnych

26,91 zł

1,4%

5,0%

5,9%

0,4

1,3

1,5

dla produktów bez recepty (OTC)

16,51 zł

0,4%

1,4%

4,5%

0,1

0,2

0,7

3 650

-4,5%

-13,1%

2,8%

-170,0

-550,0

100,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

710

-10,1%

-12,3%

2,9%

-80,0

-100,0

20,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

750

-7,4%

-8,5%

5,6%

-60,0

-70,0

40,0

3 000

-3,2%

-15,3%

2,4%

-100,0

-540,0

70,0

ogółem

24,83%

2,2%

0,1%

-1,4%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

19,21%

1,5%

0,4%

2,6%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

20,84%

1,2%

0,4%

-9,3%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,83%

3,0%

3,4%

-0,9%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

55,21 zł

-1,9%

2,4%

4,5%

-1,1

1,3

2,4

Wartość zapłaty przez pacjenta

40,84 zł

-0,6%

-0,2%

5,2%

-0,2

-0,1

2,0

Wartość dopłaty refundatora

14,37 zł

-5,6%

10,3%

2,6%

-0,9

1,3

0,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

98,75 zł

1,5%

8,2%

3,0%

1,5

7,5

2,9

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

26,01 zł

4,2%

4,4%

4,7%

1,1

1,1

1,2

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

72,74 zł

0,5%

9,6%

2,4%

0,4

6,4

1,7

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

61,66 zł

0,0%

4,9%

5,1%

0,0

2,9

3,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

27,84 zł

0,0%

-3,8%

4,2%

0,0

-1,1

1,1

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2019: 2 562,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƓƏ

Zmiana obrotu: wzrost 9 do 11%

ƑƒƏ

Tysiące zł

ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

66

OSOZ Polska 9/2019

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do sierpnia 2019 2019

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2019

2017

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2017

2 562,5

10,5%

16,5%

242,5

363,0

1 686,0

12,9%

15,5%

192,0

226,5

36 413 324,0

5,3%

10,4%

1 830 230,0

3 421 660,5

24 160 065,0

7,7%

10,6%

1 728 023,0

2 322 593,5

878,8

7,6%

13,0%

61,9

101,0

580,6

9,2%

12,1%

48,9

62,7

12 486 763,4

2,5%

7,0%

309 029,3

818 833,3

8 318 010,6

4,2%

7,3%

334 548,2

567 826,9

571,1

13,4%

18,0%

67,4

87,0

377,1

15,4%

16,3%

50,4

52,9

8 114 154,9

8,1%

11,7%

605 038,7

852 683,5

5 402 388,9

10,1%

11,3%

496 950,3

550 445,7

1 092,0

11,2%

18,4%

110,2

169,9

715,0

14,6%

17,8%

91,2

108,1

15 520 596,2

6,1%

12,2%

886 021,6

1 688 407,5

10 250 437,3

9,4%

12,9%

881 949,1

1 170 370,2

659,4

10,0%

17,5%

60,2

98,1

434,8

11,9%

16,6%

46,2

61,8

9 368 599,5

4,9%

11,3%

436 903,6

949 387,2

6 228 544,8

6,8%

11,6%

395 686,9

647 123,7

0,3

-0,4%

0,8%

0,0

0,0

0,3

-0,8%

0,9%

0,0

0,0

0,7

1,9%

3,7%

0,0

0,0

0,7

2,1%

3,9%

0,0

0,0

21,0

0,9%

3,7%

0,2

0,7

21,1

0,4%

3,5%

0,08

0,71

28,8

2,8%

4,8%

0,8

1,3

28,2

1,2%

2,9%

0,34

0,79

26,1

2,7%

6,0%

0,7

1,5

26,9

5,9%

7,7%

1,50

1,92

16,2

2,5%

6,3%

0,4

1,0

16,5

4,5%

9,8%

0,71

1,47

45 549,9

4,0%

5,7%

1 739,9

2 469,9

30 280,0

6,4%

4,9%

1 820,0

1 410,0

8 960,4

4,3%

5,2%

370,4

440,4

6 040,0

7,5%

5,4%

420,0

310,0

9 198,7

2,8%

-1,3%

248,7

-121,3

6 180,0

5,6%

-1,7%

330,0

-110,0

37 928,7

3,9%

6,2%

1 428,7

2 218,7

25 100,0

6,0%

5,0%

1 430,0

1 200,0

0,2

-1,6%

-2,5%

0,0

0,0

0,2

-1,5%

-2,6%

0,0

0,0

0,2

1,1%

1,9%

0,0

0,0

0,2

2,6%

2,5%

0,0

0,0

0,2

-8,0%

-15,2%

0,0

0,0

0,2

-10,5%

-15,9%

0,0

0,0

0,3

-2,3%

-2,1%

0,0

0,0

0,3

-0,4%

-1,0%

0,0

0,0

56,26 zł

6,2%

10,2%

3,3

5,2

55,68 zł

6,1%

10,1%

3,2

5,1

41,78 zł

6,4%

9,9%

2,5

3,8

41,32 zł

6,4%

9,8%

2,5

3,7

14,48 zł

5,8%

11,1%

0,8

1,4

14,36 zł

5,2%

11,1%

0,7

1,4

98,08 zł

3,1%

7,4%

3,0

6,8

96,13 zł

1,6%

6,3%

1,5

5,7

25,69 zł

-2,0%

-2,5%

-0,5

-0,7

25,23 zł

-4,1%

-3,8%

-1,1

-1,0

72,39 zł

5,1%

11,4%

3,5

7,4

70,90 zł

3,8%

10,5%

2,6

6,7

62,08 zł

10,3%

19,5%

5,8

10,1

61,02 zł

9,3%

18,4%

5,2

9,5

28,79 zł

7,0%

11,5%

1,9

3,0

28,49 zł

8,1%

12,2%

2,1

3,1

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2019: 36,4 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2018)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2018)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2018)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 9,4 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 4 do 6% (w stosunku do roku 2018)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 9/2019

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

655,87

0,08

34123,12

0,17

7965,15

0,05

26157,97

0,50

0,23

0,77

1176,31

29,01

52,03

2. U-30

449,47

0,06

17013,95

0,08

7089,28

0,05

9924,68

0,19

0,42

0,58

714,48

23,81

37,85

3. U-50

223,81

0,03

5174,68

0,03

2964,36

0,02

2210,32

0,04

0,57

0,43

282,43

18,32

23,12

4. U-BEZPŁATNY

21,42

0,00

1656,18

0,01

156,99

0,00

1499,19

0,03

0,09

0,91

59,97

27,62

77,31

5. INWALIDA WOJENNY

14,52

0,00

760,93

0,00

8,50

0,00

752,43

0,01

0,01

0,99

24,35

31,24

52,41

0,19

0,00

5,85

0,00

1,05

0,00

4,81

0,00

0,18

0,82

0,30

19,78

30,18

11,33

0,00

317,29

0,00

55,25

0,00

262,05

0,00

0,17

0,83

17,17

18,48

28,02

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,01

0,99

0,00

18,30

32,74

244,91

0,03

10206,38

0,05

114,05

0,00

10092,33

0,19

0,01

0,99

390,71

26,12

41,67

3,48

0,00

851,92

0,00

112,17

0,00

739,75

0,01

0,13

0,87

7,12

119,68

244,94

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,75

0,00

1620,61

0,01

821,63

0,01

798,98

0,02

0,51

0,49

49,68

32,62

150,74

12. PEŁNOPŁATNE

1279,36

0,16

46245,00

0,23

46244,29

0,31

0,71

0,00

1,00

0,00

1718,51

26,91

36,15

13. ODRĘCZNA

5131,40

0,64

83524,00

0,41

83523,46

0,56

0,54

0,00

1,00

0,00

5888,50

14,18

16,28

14. RAZEM

8046,52

1,00

201500,00

1,00

149056,18

1,00

52443,82

1,00

0,74

0,26

10329,53

19,51

25,04

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

695,94

0,08

35431,18

0,17

7931,90

0,05

27499,27

0,51

0,22

0,78

1296,93

27,32

50,91

2. U-30

457,63

0,05

17262,55

0,08

7155,20

0,05

10107,35

0,19

0,41

0,59

725,07

23,81

37,72

3. U-50

265,57

0,03

6342,63

0,03

3636,06

0,02

2706,57

0,05

0,57

0,43

328,51

19,31

23,88

4. U-BEZPŁATNY

21,48

0,00

1594,65

0,01

132,26

0,00

1462,40

0,03

0,08

0,92

61,00

26,14

74,24

5. INWALIDA WOJENNY

14,82

0,00

779,71

0,00

2,56

0,00

777,15

0,01

0,00

1,00

24,95

31,25

52,63

0,20

0,00

5,71

0,00

0,99

0,00

4,73

0,00

0,17

0,83

0,30

18,95

29,07

11,50

0,00

321,50

0,00

54,54

0,00

266,96

0,00

0,17

0,83

17,26

18,63

27,96

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

1,00

0,00

16,69

25,40

240,43

0,03

10036,53

0,05

33,05

0,00

10003,48

0,18

0,00

1,00

384,61

26,10

41,74

3,40

0,00

804,64

0,00

100,67

0,00

703,97

0,01

0,13

0,87

7,28

110,53

236,31

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,68

0,00

1650,97

0,01

837,51

0,01

813,46

0,01

0,51

0,49

45,30

36,45

154,63

12. PEŁNOPŁATNE

1369,66

0,16

47140,13

0,22

47135,22

0,30

4,91

0,00

1,00

0,00

1804,55

26,12

34,42

13. ODRĘCZNA

5590,37

0,64

89379,75

0,42

89379,06

0,57

0,69

0,00

1,00

0,00

6248,75

14,30

15,99

14. RAZEM

8681,67

1,00

210750,00

1,00

156399,00

1,00

54351,00

1,00

0,74

0,26

10944,52

19,26

24,28

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1625

0,20

70110

0,35

18467

0,12

51644

0,98

0,26

0,74

2673

26,23

43,14

2. Recepty pełnopłatne

1279

0,16

46245

0,23

46244

0,31

1

0,00

1,00

0,00

1719

26,91

36,15

3. Sprzedaż odręczna

5131

0,64

83524

0,41

83523

0,56

1

0,00

1,00

0,00

5889

14,18

16,28

11

0,00

1621

0,01

822

0,01

799

0,02

0,51

0,49

50

32,62

150,74

8047

1,00

201500

1,00

149056

1,00

52444

1,00

0,74

0,26

10330

19,51

25,04

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1710,96

0,20

72579,16

0,34

19047,22

0,12

53531,94

0,98

0,26

0,74

2845,93

25,50

42,42

2. Recepty pełnopłatne

1369,66

0,16

47140,13

0,22

47135,22

0,30

4,91

0,00

1,00

0,00

1804,55

26,12

34,42

3. Sprzedaż odręczna

5590,37

0,64

89379,75

0,42

89379,06

0,57

0,69

0,00

1,00

0,00

6248,75

14,30

15,99

10,68

0,00

1650,97

0,01

837,51

0,01

813,46

0,01

0,51

0,49

45,30

36,45

154,63

8681,67

1,00

210750,00

1,00

156399,00

1,00

54351,00

1,00

0,74

0,26

10944,52

19,26

24,28

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19796,98

0,18

878829,77

0,34

230170,80

0,12

648658,97

0,98

0,26

0,74

32571,39

26,98

44,39

2. Recepty pełnopłatne

17220,23

0,16

571091,97

0,22

571039,39

0,30

52,58

0,00

1,00

0,00

22573,18

25,30

33,16

3. Sprzedaż odręczna

70138,72

0,65

1092035,30

0,43

1092027,14

0,57

8,16

0,00

1,00

0,00

77908,74

14,02

15,57

131,54

0,00

20542,96

0,01

9854,70

0,01

10688,26

0,02

0,48

0,52

594,62

34,55

156,17

107287,48

1,00

2562500,00

1,00

1903092,02

1,00

659407,98

1,00

0,74

0,26

133647,93

19,17

23,88

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

281532585

0,18

12486763406

0,34

3270716047

0,12 9216047359

0,98

0,26

0,74

463274332

26,95

44,35

2. Recepty pełnopłatne

244584683

0,16

8114154915

0,22

8113411585

0,30

743330

0,00

1,00

0,00

320601100

25,31

33,18

3. Sprzedaż odręczna

996509187

0,65

15520596233

0,43 15520480306

0,57

115927

0,00

1,00

0,00

1106863050

14,02

15,57

1868693

0,00

291809445

0,01

0,01

151692874

0,02

0,48

0,52

8435679

34,59

156,16

1524495148

1,00

36413324000

1,00 9368599490

1,00

0,74

0,26

1899174162

19,17

23,89

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 9/2019

140116572

1,00 27044724510

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Leki poprawiające trawienie W dolegliwościach żołądkowo-jelitowych (tzw. leniwe trawienie), zaparciach, w zaburzeniach trawienia (niestrawność), w uczuciu ciężkości w brzuchu po zbyt obfitym lub tłustym jedzeniu, wzdęciach, uczuciu pełności – leki wspomagające pracę układu trawiennego cieszą się dużym popytem. W 2018 roku Polacy kupili w aptekach ponad 8 mln opakowań leków z tej grupy. To jedynie część sprzedaży, która ma miejsce także w sklepach ogólnodostępnych. Na dolegliwości żołądkowe sięgamy często po zioła, przede wszystkim rumianek i miętę, które obok szałwii i melisy należą do najchętniej kupowanych środków naturalnych. 116 leków dostępnych na półkach aptecznych często bazuje na składnikach roślinnych, w tym m.in. wyciągu z karczocha, mięty, czarnej rzepy, ostropestu plamistego, aloesu, kurkumy, dziurawca. Wspomagają one wydzielanie żółci, w efekcie przyspieszając trawienie. Ostatnio modne stały się także środki zawierające chlorellę. Pacjenci sięgają także do innych metod, w tym opartych na alkoholu wyciągach z ziół (przykładowo tzw. zioła szwedzkie).

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW WSPOMAGAJĄCYCH TRAWIENIE. ROK 2018 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

155 251 515

8 345 417

116

18,60 zł

70%

18%

11%

101%

INFORMACJE DODATKOWE

Środki na lepsze trawienie wspomagają prawidłowy przebieg procesów trawiennych, zmniejszając uczucie ciężkości i niestrawność. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe to nieprzyjemne dolegliwości, które mogą pojawić się u osób w różnym wieku. W zwalczaniu tego rodzaju symptomów doskonale sprawdzają się leki syntetyczne oraz preparaty ziołowe, które wspomagają prawidłową pracę układu pokarmowego. Dostępne wyroby wykazują działanie rozkurczowe, żółciotwórcze, żółciopędne oraz wspomagające trawienie. Składniki aktywne preparatów na lepsze trawienie wpływają korzystnie na prawidłowy przebieg procesów trawiennych, w przypadku uczucia pełności i ciężkości po posiłkach, usprawniając działanie wątroby i dróg żółciowych. Objawy niestrawności są często związane z przejedzeniem, zbyt szybkim jedzeniem, niedokładnym gryzieniem pokarmów lub spożywaniem dużych ilości tłustych potraw. Warto wówczas sięgnąć po odpowiedni specyfik, który może wspomóc układ trawienny. W tej kategorii dostępne są preparaty w różnych postaciach: kapsułek, tabletek, płynów lub surowców ziołowych. Najczęstsze objawy niestrawności i problemów z trawieniem to: ból brzucha lub uczucie dyskomfortu, ból w dołku (potocznie ból żołądka), nudności, gazy i częste odbijanie, uczucie zalegania pokarmu w żołądku, brzuch jak balon (potocznie), czyli powiększenie obwodu brzucha po posiłku, cofaniem się treści pokarmowej, zaparcia, problemy z wypróżnianiem. (źródło: KtoMaLek.pl, Wylecz.to)

180

12

150

10

120

8

90

6

60

4

30

2

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 9/2019

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Sięgamy po nie, gdy się przejemy, albo w niektórych chorobach. Leki poprawiające trawienie to bardzo szeroka grupa produktów obejmująca tabletki, kapsułki, krople i syropy. Część z nich to preparaty ziołowe, inne – suplementy diety.

Po okresie kilku spadków, od 2013 roku sprzedaż środków w tym segmencie rośnie. W 2018 roku rynek przekroczył wartość 155 mln zł.

Opis rynku Poniższa analiza dotyczy wszystkich produktów należących do klasy ATC A09 – Leki poprawiające trawienie.

Rynek leków poprawiających trawienie w minionym roku (2018) wart był 155 mln zł, co w skali całkowitego obrotu w aptekach otwartych oznacza niecałe 0,5% udziału. Była to największa wartość w całym okresie analiz, o 4,2% wyższa

70

OSOZ Polska 9/2019

niż w roku poprzednim (149 mln zł) oraz o 70,67% wyższa niż w pierwszym okresie analiz (90,9 mln zł). Wartość sprzedaży leków poprawiających trawienie nieustannie rośnie. Wyjątkiem były cztery okresy – lata 2003, 2010,2011,2012.

Wzrosty wahały się od 0,77%% (w 2013 roku) do 10,18% (w 2003 roku). Największy spadek (– 7,09%) miał miejsce w 2010 roku.

Analizując wykres ilości sprzedanych opakowań z tej grupy i porównując go do wykresu wartości sprzedaży, widoczna jest zupełnie inna sytuacja.

Obecnie sprzedaje się mniej produktów z klasy ATC A09 niż w pierwszym okresie analizy. Wynik ten jest też niewiele większy od najsłabszego sprzedażowo okresu. W roku 2018 pacjenci zakupili w aptekach 8,3 mln opako-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

21

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2018 a nie będące w ofercie w 2002 roku

1

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

2

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

0

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

2

33,05 32,90 34,09 36,48 37,12 37,37 34,67 35,02 35,53 36,58 29,20 35,46 34,80

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

5

17,18 29,68 32,96 36,69 40,79 38,68 39,60 41,13 41,30 44,42 49,72 51,26

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

1

12,16 16,08 16,42 16,21 18,98 19,12 19,99 19,84 19,28 19,39 21,40

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

6

10,73 12,95 18,47 21,57 21,84 15,96 12,03 13,75 14,74 16,73

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

5

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

4

11,73 13,39 12,81 12,77 12,34 13,14 13,70 12,00

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

6

24,13 24,92 25,61 24,72 24,17 24,82 26,16

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

5

28,31 29,31 27,08 22,28 27,35 34,69

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

6

16,24 15,65 13,83 18,66 20,00

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

13

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

8

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

13

14,71 15,31

6

15,07

Produkty będące w ofercie w 2018 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

Liczba badanych produktów

8,43

8,73

9,52

9,88 11,07 11,30 11,35 12,74 13,15 13,43 13,71 13,89 13,54 14,01 14,77 16,44 17,51

2,20

2,21

2,33

2,51

2,50

2,51

2,95

3,17

3,35

3,63

3,66

3,81

3,81

3,88

4,22

4,26

5,39

2,23

2,34

2,45

3,32

8,02

9,53

9,26

4,89

3,92

2,90

3,04

4,45

5,50

6,63

3,35

3,15

3,09

3,03

2,98

2,83

10,71

3,53

3,70

4,00

7,27

6,72

7,54

6,08

7,81

7,80

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

21

8,43

8,73

9,52

9,88 11,07 11,30 11,35 12,74 13,15 13,43 13,71 13,89 13,54 14,01 14,77 16,44 17,51

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2018 roku

3

5,84

6,27

7,32

7,77

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2018

2

7,80

7,15

7,25

9,41 10,28 11,41 11,14 10,58 31,87 32,63 34,05 34,95 33,65 30,10 30,86

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2018

1

13,21 13,26 15,97 17,56 17,50 16,97 17,92 18,90 16,26 16,83 16,85 16,86 15,61 12,86

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2018

1

10,17 11,87 13,38 14,11 21,65 19,35 17,69 24,23 18,17

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2018

2

7,30 24,85

6,13 21,62 21,79 23,67

7,01

5,02

3,92

8,34 24,42 24,09

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2018

2

3,19

3,34

4,41

5,30

5,72

5,99

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2018

6

14,63 16,82 18,18 19,14 19,33 20,61 18,09 13,66

9,24

7,46

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2018

1

30,86 35,23 37,59 42,00 11,53 16,48 13,18 13,28 15,56

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2018

1

34,22 36,50 35,02 38,27 37,95 37,26 40,66 38,77

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2018

6

15,61 13,74 18,31 18,38

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2018

1

1,90

2,10

2,61

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2018

4

7,02 11,06

8,78

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2018

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2018

2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2018

2

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2018

3

3,26

3,35

7,63

3,89

7,94

3,98

4,24

3,33

3,11

2,04

2,02

6,35

5,22

8,01

8,93 11,03 14,19 16,87 20,49 17,78 14,08 15,01 10,21

4,94

4,06

2,45

7,79

6,27

2,90

21,56 19,40 17,99 16,40 3,20

3,21

2,80

45,39 35,94 5,11

OSOZ Polska 9/2019

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

wań leków poprawiających trawienie, czyli o 1,92% więcej w porównaniu do roku poprzedniego oraz o 17,49% mniej niż w pierwszym okresie analiz (10,1 mln zł). Najlepszym okresem pod względem sprzedaży były lata 2002– 2003 – ponad 10 mln opakowań. Naj-

mniej opakowań sprzedało się w 2013 (6,9 mln).

Pomimo tego, że ilość sprzedanych opakowań spada, zaobserwować można stały wzrost średniej ceny za pojedyncze opakowanie. I tak w 2002 roku za statystyczne opakowanie leku popra-

wiającego trawienie trzeba było zapłacić 8,99 zł, a w minionym roku była to kwota 18,60 zł, czyli o 106,85% wyższa.

Rynek produktów poprawiających trawienie charakteryzuje się dużą okresowością sprzedaży. Średniomiesięczna wartość sprzedaży obliczona na pod-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków poprawiających trawienie dostępnych aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

90 968 440

10 114 986

8,99

874 697

97 259

104

2003

100 230 290

10 574 125

9,48

963 753

101 674

104

10,18%

4,54%

2004

99 198 166

9 640 805

10,29

982 160

95 454

101

-1,03%

-8,83%

2005

103 366 412

9 494 228

10,89

975 155

89 568

106

4,20%

-1,52%

2006

111 879 045

9 458 876

11,83

917 041

77 532

122

8,24%

-0,37%

2007

113 910 719

9 330 228

12,21

941 411

77 109

121

1,82%

-1,36%

2008

123 463 319

9 739 244

12,68

949 718

74 917

130

8,39%

4,38%

2009

129 324 736

9 382 153

13,78

1 095 972

79 510

118

4,75%

-3,67%

2010

120 215 513

8 205 963

14,65

1 027 483

70 136

117

-7,04%

-12,54%

2011

117 054 052

7 697 758

15,21

991 983

65 235

118

-2,63%

-6,19%

2012

112 106 724

7 087 778

15,82

1 038 025

65 628

108

-4,23%

-7,92%

2013

112 968 151

6 930 495

16,30

1 008 644

61 879

112

0,77%

-2,22%

2014

116 876 759

7 168 413

16,30

1 134 726

69 596

103

3,46%

3,43%

2015

125 693 928

7 573 240

16,60

1 132 378

68 227

111

7,54%

5,65%

2016

135 600 111

8 092 221

16,76

1 076 191

64 224

126

7,88%

6,85%

2017

149 000 336

8 188 037

18,20

1 182 542

64 984

126

9,88%

1,18%

2018

155 251 515

8 345 417

18,60

1 338 375

71 943

116

4,20%

1,92%

2019

161 202 843

8 434 105

19,11

—

—

—

3,83%

1,06%

2020

158 351 373

8 157 124

19,41

—

—

—

-1,77%

-3,28%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków poprawiających trawienie w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƐѶ ƏƏƏ ƏƏƏ Ɛѵ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƓ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Widać dużą okresowość sprzedaży produktów na trawienie.

Większa sprzedaż w miesiącach zimowych i mniejsza w letnich«

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 9/2019

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków poprawiających trawienie sprzedanych w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 Ɛ ƑƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѶƏƏ ƏƏƏ

ѵƏƏ ƏƏƏ

ƓƏƏ ƏƏƏ

» Ilościowo sprzedaż produktów na trawineie w ostatnich latach wykazuje stały poziom.«

ƑƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku poprawiającego trawienie zakupionego w aptece w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƑƏ ƐѶ Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ

» W ciągu całego okresu badania średnia cena za pojedyncze opakowanie wzrosła dwukrotnie.«

ѵ Ɠ Ƒ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 4. Liczba różnych opakowań leków poprawiających trawienie dostępnych w aptekach w latach 2002–2018 ƐƑƏ

ƐƏƏ

ѶƏ

ѵƏ

» Obserwujemy na przestrzeni całego okresu badania duże wahania w oferowanym asortymencie.«

ƓƏ

ƑƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

ƕѶ

ƑƏƐƖ

OSOZ Polska 9/2019

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2018 Ć?Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

stawie ostatnich kilkunastu lat pokazuje, Ĺźe najwiÄ&#x2122;cej pacjenci pĹ&#x201A;acÄ&#x2026; za produkty z analizowanej grupy w okresie jesienno-zimowym, zwĹ&#x201A;aszcza w grudniu (12,3 mln zĹ&#x201A;) i styczniu (11,1 mln zĹ&#x201A;). PrzyczynÄ&#x2026; takiego rozkĹ&#x201A;adu sprzedaĹźy jest przypadajÄ&#x2026;cy na koniec grudnia okres Ĺ&#x203A;wiÄ&#x2026;teczny. Jak Ĺ&#x201A;atwo siÄ&#x2122; domyĹ&#x203A;liÄ&#x2021;, w tym czasie po prostu jemy wiÄ&#x2122;cej niĹź zazwyczaj i wĂłwczas siÄ&#x2122;gamy po Ĺ&#x203A;rodki z tej grupy.

Asortyment produktĂłw poprawiajÄ&#x2026;cych trawienie dostÄ&#x2122;pnych w aptekach w 2018 roku wynosiĹ&#x201A; 116 róşnych Ĺ&#x203A;rodkĂłw, o 8 produktĂłw mniej niĹź w roku poprzednim i o 12 wiÄ&#x2122;cej niĹź na poczÄ&#x2026;tku badanego okresu. Asortyment lekĂłw przeciwbĂłlowych byĹ&#x201A; najszerszy w 2008 roku. Na pĂłĹ&#x201A;kach aptecznych moĹźna byĹ&#x201A;o znaleĹşÄ&#x2021; 130 róşnych produktĂłw.

SprzedaĹź lekĂłw poprawiajÄ&#x2026;cych trawienie w ostatnich latach gĹ&#x201A;Ăłwnie spadaĹ&#x201A;a. Natomiast Ĺ&#x203A;rednia cena i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wzrastaĹ&#x201A;y. W okresie od stycznia do sierpnia 2018 roku pacjenci zapĹ&#x201A;acili za leki poprawiajÄ&#x2026;ce trawienie zakupione w aptekach kwotÄ&#x2122; 105 mln zĹ&#x201A;. Jak bÄ&#x2122;dzie ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A; siÄ&#x2122; rynek w najbliĹźszym czasie?

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Prognoza wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy pokazuje, Ĺźe w 2019 roku pacjenci wydadzÄ&#x2026; na leki poprawiajÄ&#x2026;ce trawienie 161 mln zĹ&#x201A;,

74

OSOZ Polska 9/2019

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

a wiÄ&#x2122;c o 3,83% wiÄ&#x2122;cej niĹź w roku poprzednim. W 2020 roku nastÄ&#x2026;pi spadek o 1,77% i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy uplasuje siÄ&#x2122; na poziomie 158 mln zĹ&#x201A;.

Obliczone przez ekspertĂłw OSOZ prognozy sugerujÄ&#x2026; wzrost iloĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy w 2019 roku oraz jego spadek w 2020 roku. SprzedaĹź za caĹ&#x201A;y 2019 rok osiÄ&#x2026;gnie poziom 8,4 mln opakowaĹ&#x201E; (wzrost o 1,06%), a w 2020 roku â&#x20AC;&#x201C; 8,2 mln opakowaĹ&#x201E; (spadek o 3,28%). Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie nadal bÄ&#x2122;dzie piÄ&#x2026;Ä&#x2021; siÄ&#x2122; w gĂłrÄ&#x2122;.

W 2019 roku bÄ&#x2122;dzie rĂłwna 19,11 zĹ&#x201A;, to jest o 0,51 zĹ&#x201A; wiÄ&#x2122;cej niĹź w roku 2018, a w 2020 roku uksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na poziomie 19,41 zĹ&#x201A;, a wiÄ&#x2122;c bÄ&#x2122;dzie o 0,30 zĹ&#x201A; wyĹźsza.

Podsumowanie Statystyczny Polak zakupiĹ&#x201A; w 2018 roku okoĹ&#x201A;o 0,3 opakowania lekĂłw przeciwbĂłlowych. To duĹźo, biorÄ&#x2026;c pod uwagÄ&#x2122;, Ĺźe produkty te sÄ&#x2026; dostÄ&#x2122;pne takĹźe bez recepty i moĹźna je zakupiÄ&#x2021; w sklepach, czy marketach. Ĺ&#x161;rodki poprawiajÄ&#x2026;ce trawienie stale zwiÄ&#x2122;kszajÄ&#x2026; swojÄ&#x2026; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy. Nawet pomimo spadku iloĹ&#x203A;ci sprzedanych opakowaĹ&#x201E;, konsumpcja nie maleje. Powodem sÄ&#x2026; coraz wiÄ&#x2122;ksze opakowania, korzystniejsze cenowo dla pacjenta i z tego powodu chÄ&#x2122;tniej wybierane. Trendy wskazujÄ&#x2026; na systematyczny wzrost w omawianym segmencie i trud-

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

no znaleĹşÄ&#x2021; czynniki, ktĂłre zwiastowaĹ&#x201A;yby ich zmianÄ&#x2122;. Warto podkreĹ&#x203A;liÄ&#x2021;, Ĺźe leki z tej grupy sÄ&#x2026; takĹźe stosowane w niektĂłrych chorobach oraz dolegliwoĹ&#x203A;ciach trawiennych, a ich konsumpcja nie zawsze zwiÄ&#x2026;zana jest ze stylem Ĺźycia (siÄ&#x2122;ganie po Ĺ&#x203A;rodki w stanach przejedzenia).

OczywiĹ&#x203A;cie rekordowa sprzedaĹź w grudniu, kiedy to takĹźe nasilajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; kampanie reklamowe lekĂłw na trawienie, duĹźo mĂłwi o zachowaniach konsumentĂłw.

Na uwagÄ&#x2122; zwraca szybko rosnÄ&#x2026;ca cena â&#x20AC;&#x201C; dziĹ&#x203A; pĹ&#x201A;acimy za leki z tej grupy dwukrotnie wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2002 roku. W analizach trzeba jednak pamiÄ&#x2122;taÄ&#x2021;, Ĺźe wyĹźsze ceny mogÄ&#x2026; mieÄ&#x2021; róşne podĹ&#x201A;oĹźe, przykĹ&#x201A;adowo zwiÄ&#x2122;kszenie iloĹ&#x203A;ci tabletek w jednym opakowaniu, czy nowÄ&#x2026; substancjÄ&#x2122; czynnÄ&#x2026;. ď Ź Metodologia prognoz Do obliczeĹ&#x201E; prognozy iloĹ&#x203A;ci, wartoĹ&#x203A;ci oraz Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie Ĺ&#x203A;rodka poprawiajÄ&#x2026;cego trawienie wykorzystano sezonowÄ&#x2026; metodÄ&#x2122; prognozowania z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat wyznacza trend sprzedaĹźowy, uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie sezonowe wahania sprzedaĹźy w ciÄ&#x2026;gu roku.

KtoMaLek SprawdĹş, w ktĂłrej aptece w okolicy dostaniesz potrzebny lek

OSOZNews OSOZNews

Bądź na bieżąco!na bieżąco!

Bądź Trendy e-Zdrowia, rozwiązania IT Trendy e-Zdrowia, roz w