OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

9

2021 POLSK A

9 / 2021

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

E-RECEPTA TO ZA MAŁO

WZOROWE IT W GABINECIE

W TRYBIE WIRTUALNYM

Cyfryzację placówek ochrony zdrowia w Polsce hamują bariery infrastrukturalne i finansowe – wynika z nowego badania Centrum e-Zdrowia.

Naukowcy i inżynierowie pracują nad technologiami, które ułatwią gromadzenie danych pacjenta przez lekarzy oraz interakcję z komputerem.

Nawet 50% niektórych usług medycznych jest świadczonych zdalnie. Debata o stanie aktualnym i przyszłości telezdrowia w Polsce.

=PLHQLDP\ VLÚ GOD 3DĂVWZD 2JOÆGDM QD news.osoz.pl

OXE VXEVNU\EXM QDV] NDQDĀ QD <RX7XEH

Wydania specjalne -HGHQ ZLRGÆF\ WHPDW :DķQH NRPXQLNDW\ :\ZLDG\ ] OLGHUDPL RSLQLL 3URSRQRZDQH UR]ZLÆ]DQLD ,7

:V]\VWNR WR L ZLÚFHM Z QRZ\P

Nota bene

Opieka świadczona gdziekolwiek Cyfrowa transformacja powoduje stopniowe przenoszenie diagnozy, leczenia, rehabilitacji albo monitoringu choroby przewlekłej, dotąd realizowanych w gabinecie lekarskim lub szpitalu, do domu pacjenta – naturalnego ekosystemu życia. Oto cztery obszary, w których opieka wirtualna znajdzie najszersze zastosowanie.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Każdy, kto choć raz spędził kilka dni w szpitalu, niezależnie od tego do jak nowoczesnego ośrodka zdrowia trafił, zna to silne uczucie chęci powrotu do domu; miejsca, w którym czujemy się bezpiecznie i komfortowo.

Twarda granica pomiędzy domem i ochroną zdrowia zaczyna się zacierać. Wystarczy sięgnąć pamięcią wstecz. Do niedawna, wyłącznie w odpowiednio wyposażonym gabinecie lekarskim można było wykonać specjalistyczne badania, ocenić stan zdrowia, rehabilitować pacjenta. Dziś, dzięki komputerom, smartfonom, internetowi, nowym technologiom jak domowe zestawy diagnostyczne, czujniki wbudowane w inteligentne zegarki, pacjent może jednocześnie przebywać w domu (lub musi, jak to miało miejsce podczas pierwszej fali pandemii COVID-19) i być w tym samym czasie pod kontrolą lekarza.

Poziom technologiczny jest na tyle wysoki, że opieka wirtualna stała się skuteczna i bezpieczna.

I do tego tańsza. Randomizowane badanie kontrolowane opublikowane przez naukowców z Brigham Health (USA) wykazało 38% niższe koszty opieki szpitalnej w domu pacjenta bez znaczących różnic jakościowych.

Raport EY „It’s time for health care CEOs to rethink their home health strategy” („Już czas, aby menedżerowie ochrony zdrowia przemyśleli strategię w zakresie zdrowia domowego”) wskazuje kluczowe scenariusze opieki zdrowotnej realizowanej w domu: powrót do zdrowia po ostrych stanach medycznych (operacje, opieka długoterminowa, rehabilitacja), szpital domowy (kontynuacja leczenia po wypisie ze szpitala), choroby przewlekłe (stałe monitorowanie zdrowia), profilaktyka (kształtowanie zdrowego stylu życia), telezdrowie.

Powrót do zdrowia po ostrych epizodach chorobowych Według najnowszego raportu OECD „Health at a Glance”, średni czas pobytu pacjenta w szpitalu w Europie skrócił się z w latach 2000–2018 z niemal 10 do 7,5 dnia. Dla takich procedur jak operacje wad serca czy wszczepienie stawu biodrowego mowa o nawet 50% redukcji liczby dni spędzonych przez pacjenta w szpitalu. Jest to związane z coraz nowszymi technologiami leczenia i stale rosnącym popytem na niektóre usługi szpitalne – pacjenta trzeba szybko wypisać do domu, aby nie blokować miejsca dla kolejnych. Nie bez znaczenia jest rachunek ekonomiczny. Każdy dzień pobytu w szpitalu wiąże się z ogromnymi kosztami dla systemu ochrony zdrowia.

Szpital w domu Liczba i pojemność szpitali jest ograniczona, o czym najboleśniej przekonaliśmy się podczas pandemii COVID-19. Szczęście w nieszczęściu jest takie, że to pierwsza pandemia ery cyfrowej. Dzięki temu leczenie pacjentów w stabilnym stanie mogło być realizowane w domu. Stan chorych był monitorowany 24/7 za pomocą elektronicznych termometrów, pulsoksymetrów i ciśnieniomierzy.

Ale nie tylko chorych z COVID-19 można leczyć w domu. Amerykańskie Centrum Usług Medicare i Medicaid (U.S. Centers for Medicare & Medicaid Services, CMS) zidentyfikowało 60 różnych ostrych stanów chorobowych (np. zastoinowa niewydolność serca, astma, zapalenie płuc, przewlekła obturacyjna choroba płuc, infekcje nerek i dróg moczowych), które mogą być bezpiecznie leczone w warunkach domowych z pomocą telemedycyny, zdalnego monitorowania i codziennych wizyt osobistych. Technologie dają pacjentowi całodobowy dostęp do zespołów opieki. Dane zbierane przez urządzenia telemedyczne przekazywane są w czasie rzeczywistym do centrum telemedycznego i analizowane. Bardziej zaawansowane badania medyczne można realizować za pomocą mobilnych laboratoriów.

N ota b e n e

Zarządzanie chorobami przewlekłymi Statystycznie 3 z 5 zgonów są następstwem chorób przewlekłych. Niestety, ich leczenie w warunkach ambulatoryjnych jest mocno ograniczone – sukces zależy od zmian stylu życia i systematycznego przyjmowania leków. Przy odpowiednim zaangażowaniu, chorzy z cukrzycą albo nadciśnieniem mogą cieszyć się długim i aktywnym życiem. W zarządzaniu chorobą pomagają aplikacje mobilne, zintegrowane systemy monitorowania: EKG w zegarku w przypadku osób z chorobami kardiologicznymi, cyfrowe glukometry dla osób z cukrzycą itd.

Autorzy raportu EY szacują, że wykorzystanie telezdrowia i cyfrowych aplikacji zdrowotnych do aktywnego zarządzania przewlekłymi schorzeniami, takimi jak cukrzyca, dolegliwości psychiczne, choroby układu ruchowo-mięśniowego wzrośnie trzykrotnie i obejmie od 30% do 45% Amerykanów.

Profilaktyka i wellness Postęp w dziedzinie profilaktyki i wellness znacznie przyspieszył odkąd startupy wprowadzają na rynek coraz to bardziej zaawansowane rozwiązania cyfrowe, jak na przykład aplikacje typu fitness lub nakierowane na zachowanie dobrej formy psychicznej. Według RockHealth, w pierwszym kwartale 2021 r. startupy z sektora zdrowia cyfrowego pozyskały 6,7 miliarda USD finansowania. Wielkie firmy technologiczne, jak Apple czy Samsung, wprowadzają do smartfonów funkcje zarządzania i kontroli zdrowia. Trend jest wyraźny: ludzie chcą aktywnie angażować się we własne zdrowie i dokładnie wiedzieć, co się dzieje w ich organizmach.

Opieka realizowana w domu będzie trwałą częścią całego systemu tzw. hybrydowej, połączonej ochrony zdrowia, gdzie miejsce świadczenia usługi nie ma znaczenia. Liczy się płynny kontakt z pacjentem i dostęp do krytycznych danych zdrowotnych w czasie rzeczywistym, aby stworzyć bezpieczny, spójny i zrozumiały dla pacjenta ekosystem opieki. Wachlarz dostępnych technologii wspierających takie podejście powiększa się, jednak o wiele wolniej zmienia się ustawodawstwo niezbędne do tego, aby powstała sprzyjająca architektura usług świadczonych na odległość. Korzyści przemawiające za wdrażaniem takich koncepcji jak szpital bez ścian czy opieka koordynowana w domu pacjenta to za mało, aby weszły one do praktyki klinicznej. 

OSOZ Polska 9/2021

9

OSOZ POLSKA 2021

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

29

10

WAŻNE PYTANIE Jak stworzyć elektroniczną kartotekę pacjenta, którą polubią lekarze?

13

32

Rynek zdrowia w pigułce

15

RADAR ZDROWOTNY

Joseph Kvedar: Łączenie elementów zdrowia w jedną całość

PRAKTYcznie

Rosnące wydatki na zdrowie i białe miasteczko 2.0

OPINIE Marco Greco: Pacjent w szybko zmieniającym się środowisku technologii zdrowotnych

Smartfon wykryje oznaki chorób psychicznych?

34

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Wnioski płynące z rocznego sprawozdania z działalności Prezesa UODO

Alergia, grypa i przeziębienie w listopadzie 2021

36

DEBATA Telezdrowie w Polsce. Sukcesy i wyzwania

INNOWACJE

16

Aplikacje medyczne

nowe idee

Tracker zdrowia skóry, trening oczu, wsparcie dla chorych z MS

17

NOWOŚCI/WYNALAZKI

39

Przegląd międzynarodowej prasy

Cykl innowacji, dokładniejsze algorytmy dla radiologów itd.

22

Infografika

41

43

RAPORT 24

STAN DIGITALIZACJI 2021

LABORATORIUM TECHNOLOGII Ograniczanie telewizyt jest działaniem na przekór oczekiwaniom pacjentów

Przyszłość ochrony zdrowia

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE

RAPORTY RYNKOWE Przewodnik dla menedżerów po sektorze w okresie przemian

46

CASE STUDY Polscy lekarze wykorzystują system wspomagania decyzji klinicznych, aby poprawić precyzję leczenia i bezpieczeństwo leczenia

Wyniki najnowszego badania stopnia informatyzacji podmiotów wykonujących działalność leczniczą przeprowadzonego przez Centrum e-Zdrowia (CeZ). Cyfryzacja wprawdzie postępuje, ale bardzo wolno i jest napędzana głównie przez duże szpitale.

OSOZ WORLD

48

WHAT’S NEXT Healthcare under attack. How to stop life-threatening cybercrimes?

50

INSIGHTS After a year and a half boom in digital health, troubles return

TECHNOLOGIE

52

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

MONITOR ZDROWOTNY

55

FELIETON OTC bez refundacji?

» Edukować, upraszczać, współprojektować – te zasady powinny być częścią digitalizacji.« Marco Greco | Prezes Europejskiego Forum Pacjentów | str. 29

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (sierpień 2021)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (sierpień 2021)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (sierpień 2021)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Środki na odchudzanie

OSOZ Polska 9/2021

online

» Pacjenci na początku nieśmiało korzystali z telemedycyny, ale z czasem się przekonali.« Dr n. med. Wanda Korzycka-Wilińska | Dyrektor Szpitala Uniwersyteckiego nr 2 im. dr J. Biziela w Bydgoszczy | str. 36

926

To liczba skarg, które wpłynęły do Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) w 2020 roku na podmioty sektora zdrowia, zatrudnienia i szkolnictwa. W zeszłym roku Prezes UODO wydał łącznie 1866 decyzji administracyjnych związanych z naruszeniami dotyczącymi przetwarzania danych osobowych.

Centrum e-Zdrowia opublkowało harmonogram szkoleń z EDM w ramach „Akademii CeZ” na IV kwartał 2021 r. Od dnia 31 sierpnia br. obowiązuje też nowy regulamin rekrutacji i uczestnictwa w szkoleniach realizowanych w ramach projektu. Organizowane dla POZ, AOS i szpitali szkolenia z Elektronicznej Dokumentacji Medycznej zaplanowano na okres 2019–2022.

62%

KPMG zapytał 200 menedżerów ochrony zdrowia z całego świata, które technologie cyfrowe mają największy wpływ na jakość opieki. W czołówce znalazły się systemy wspomagania decyzji klinicznych (62%) i roboty chirurgiczne.

28%

Według najnowszego raportu NIK, lekarze POZ i AOS w czasie wizyt pacjentów przeznaczają średnio ok. 28% czasu na prowadzenie dokumentacji medycznej oraz na wykonywanie czynności administracyjnych.

Więcej informacji na ten temat opublikujemy w kolejnym wydaniu czasopisma OSOZ Polska (10/2021).

online / offline

Czytaj magazyn OSOZ Polska w smartfonie Zainstaluj aplikację mobilną OSOZ News (iOS, Android) i zyskaj dostęp do wszystkich treści w smartfonie lub tablecie.

Pobierz aplikację OSOZ News!

Ruszył nabór wniosków do konkursu organizowanego przez Agencję Badań Medycznych (ABM) na utworzenie i rozwój Onkologicznych Centrów Wsparcia Badań Klinicznych. Budżet na dofinansowanie projektów wyłonionych w ramach konkursu wynosi 45 mln zł. Nabór wniosków potrwa do 22 listopada 2021 r. Szczegóły dostępne są na stronie ABM.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na październik 2021 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 9/2021

zd j ę cie numeru

Smartfon wykryje oznaki chorób psychicznych?

Według danych WHO, na depresję choruje 5% ludzi na świecie, czyli około 280 mln osób. Jest to jedna z chorób, która nadal pozostaje rzadko rozpoznana i leczona.

Naukowcy mają nadzieję, że w diagnozowaniu chorób psychicznych oraz pierwszych oznak zaburzeń poznawczych pomogą smartfony. Według magazynu The Wall Street Journal, Apple we współpracy z UCLA (Uniwersytetem Kalifornijskim w Los Angeles) oraz Biogen (międzynarodową firmą biotechnologiczną) prowadzi prace nad identyfikacją biomarkerów powiązanych z dolegliwościami behawioralnymi. Posłużą one do opracowania algorytmów AI, które mogłyby zostać wbudowane w aplikacje mobilne na smartfony.

Na początku sierpnia br. UCLA ogłosiła trzyletnie badania prowadzone we współpracy z Apple, których celem jest identyfikacja korelacji pomiędzy depresją a biomarkerami zbieranymi przez iPhony i urządzenia ubieralne, jak przykładowo: mobilność użytkownika, aktywność fizyczna, wzorce snu.

Z kolei w styczniu firma Biogen zainicjowała wspólny projekt z Apple, aby dokładnie przeanalizować rolę zegarka Apple Watch i telefonu iPhone w monitorowaniu sprawności kognitywnej i badaniach przesiewowych w kierunku łagodnych zaburzeń poznawczych.

Jeśli uda się opracować precyzyjne algorytmy, będzie można mówić o przełomie w medycynie.

OSOZ Polska 9/2021

OSOZ Polska 9/2021

aktua l no ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Jak stworzyć elektroniczną kartotekę pacjenta, którą polubią lekarze?

Lekarze potrzebują informacji, aby postawić trafną diagnozę i zaplanować leczenie. Z drugiej strony, nie chcą tracić czasu na manualne wpisywanie danych do komputera lub klikanie w poszukiwaniu kluczowych danych. Elektroniczne kartoteki medyczne (EDM), nawet te w najnowocześniejszych szpitalach na świecie, są dalekie od ideału. Naukowcy i inżynierowie pracują nad tym, aby EDM były bardziej inteligentne.

Wraz z zamianą papierowych kartotek pacjenta na elektroniczne miał rozpocząć się nowy rozdział w medycynie. Lekarzom obiecywano szybki dostęp do danych, a pacjentom – wyższą jakość leczenia i personalizację świadczeń medycznych. Zamiast tego sfrustrowani lekarze spędzają kilkadziesiąt minut dziennie na wprowadzaniu notatek medycznych do

10

OSOZ Polska 9/2021

komputera albo przeglądaniu elektronicznych zapisów. Nie o takiej digitalizacji marzyli.

Na początek zła wiadomość. Dzisiejsza EDM jest tak dobra, jak dostępne technologie. Podobne wyzwania z zapisem i interpretacją danych występują też w innych sektorach – nie jest prawdą, że ochrona zdrowia pozostaje daleko

w tyle. Ani sztuczna inteligencja, ani systemy rozpoznawania głosu nie są jeszcze na tyle dobre, aby z ich pomocą przeobrazić interakcję lekarza z EDM. Wystarczy wspomnieć przypadek systemu amerykańskiej firmy Epic obsługującego kartoteki medyczne 180 mln pacjentów.

Firma niedawno wprowadziła dwa algorytmy AI: przewidujący prawdopodo-

aktua l no ś ci

» Systemy EHR przyszłości będą adaptowały się do wprowadzanych danych i sposobu pracy lekarza.«

bieństwo rozwoju sepsy u hospitalizowanych pacjentów oraz prognozujący, którzy pacjenci z COVID-19 powinni zostać przeniesieni na oddział intensywnej terapii. W obydwu przypadkach niska precyzja prognoz podkopała zaufanie lekarzy. Jeśli dokładność AI nie zbliży się do 100%, człowiek nie zaufa maszynie.

Ale jest i dobra wiadomość – rozwój AI jest tak szybki, że w kolejnych latach będą one coraz częściej stosowane w pracy lekarza i poprawią jego komfort pracy.

Nowa interakcja pomiędzy człowiekiem a maszyną Wielką nadzieją na przełom był jeszcze do niedawna IBM Watson – system

sztucznej inteligencji wspomagający proces podejmowania decyzji klinicznych, zwłaszcza w onkologii. Pierwsza próba zaangażowania AI w pracy klinicystów rozczarowała. Problem nie tkwi w samej technologii, ale ograniczonym dostępie do danych. Niemniej jednak IBM udało się zbudować kilka ciekawych rozwiązań. Przykładem jest tzw. Patient Synopsis, który pomaga radiologom lepiej zrozumieć dane pacjenta. System pobiera informacje z EDM i przedstawia – w formie zestawienia w jednym oknie – podsumowanie tych, które są istotne z punktu diagnozy pacjenta.

Innym ciekawym przykładem jest system MedKnowts opracowany przez naukowców z MIT i Beth Israel Deaconess Medical Center. Łączy on procesy wyszukiwania dokumentacji medycznej i dokumentowania informacji o pacjencie w jeden interaktywny interfejs.

System EHR nie wyświetla lekarzowi wszystkich informacji o pacjencie, ale tylko te najważniejsze. Jeśli MedKnowts zidentyfikuje termin kliniczny „cukrzyca” w tekście wpisanym przez klinicystę, automatycznie wyświetli „kartę cukrzycy” zawierającą leki, wartości laboratoryjne i fragmenty poprzednich zapisów istotnych dla leczenia cukrzycy. To odejście od obecnej budowy e-kartotek pokazujących informacje w porządku chronologicznym albo alfabetycznym.

MedKnowts ponadto automatycznie wypełnia pola informacjami o pacjencie podczas prowadzenia notatek. Pozorne udogodnienia natrafiły jednak na kilka przeszkód. Jedną z nich, paradoksalnie, było przekonanie lekarzy do… zmiany sposobu pracy. Klinicyści przez kilka lat przyzwyczaili się do obsługi swoich systemów IT – niekiedy intuicyjnie klikali w kolejne okienka. I nawet kiedy dotarcie do informacji wymagało kilkudziesięciu kliknięć, robili to bez zastanowienia. Nowy system, bardziej intuicyjny i przyjazny, wymagał uczenia się nowej interakcji z maszyną. Dlatego naukowcy pracują teraz nad stworzeniem systemu adaptacyjnego, w którym oprogramowanie będzie dopasowywało się stopniowo do pracy lekarza i wprowadzanych danych.

W przyszłości lekarz nie będzie skazany na sztywny w funkcjonalności i budowie system – będzie wpływał na jego architekturę poprzez rodzaj wprowadzanych danych i sposób pracy. Wprawdzie personalizacja jest już możliwa poprzez system opcji, modułów i predefiniowanych szablonów, ale to za mało. Taka

struktura sprawia, że nawet gdy podczas każdej wizyty lekarz otwiera tylko wybrane zakładki, inne nadal są wyświetlane na pierwszym planie, a kartoteka wygląda dokładnie tak samo zarówno dla pacjentów zdrowych potrzebujących decyzji profilaktycznych, jak i chorych, gdzie kluczowe są zupełnie inne informacje.

Aby doświadczenia w pracy z EHR uległy poprawie, niezbędna jest integracja na poziomie danych i oprogramowania. Z poziomu EHR lekarz musi mieć dostęp do dosłownie wszystkich notatek pozostałych lekarzy. W innym przypadku, nawet małe dziury w historii choroby powodują niepewność i konieczność zlecania dodatkowych badań.

Dyktowanie do EHR Czy diametralną poprawę sposobu wprowadzania notatek do EHR przyniosą precyzyjne systemy rozpoznawania głosowego i sterowania głosem? Jest wiele otwartych pytań. Czy lekarze będą chcieli cały dzień mówić do komputera?

Czy dyktowanie do EHR jest komfortowe dla lekarza i pacjenta? Podobnie jak w innych obszarach związanych z transformacją technologiczną, w narzędziach rozpoznawania głosu sama technologia to nie wszystko.

Niemniej jednak wyzwanie jest mniejsze niż myśleliśmy kilka lat temu, bo z czasem będzie maleć zakres informacji, które lekarz musi wpisać/podyktować do systemu. Systemy RIS/LIS/PACS i EHR są coraz lepiej ze sobą zintegrowane, poprawia się interoperacyjność systemów e-zdrowia, dzięki cyfryzacji informacje z urządzeń pomiarowych i czujników są automatycznie przesyłane do kartoteki pacjenta. Systemy AI mogą już dokonywać wstępnej oceny stanu zdrowia na podstawie objawów rejestrowanych przez pacjenta jeszcze zanim spotka się z lekarzem. Zadaniem lekarza będzie jedynie wprowadzenie obserwacji z wywiadu z pacjentem, czyli informacji niemierzalnych jak ogólna ocena stanu zdrowia, subiektywne postrzegane samopoczucie, niemedyczne determinanty zdrowia itd. Ale i tutaj postęp jest szybki i wiele dotąd niemierzalnych danych można zapisać dzięki np. technologiom rozpoznawania mimiki.

W przypadku rozpoznawania głosu w gabinecie lekarskim mowa o dwóch funkcjach: sterowaniu systemami IT głosem i rozpoznawaniu głosu na potrzeby notatek medycznych. W drugim przypadku chodzi o systemy, które potrafią

OSOZ Polska 9/2021

11

aktua l no ś ci

dokonać transkrypcji głosu lekarza i pacjenta i przyporządkować wyodrębnione kluczowe dane do ustandaryzowanych pól w systemach IT. Choć postępy w technologiach w ostatnich latach są ogromne, o czym można przekonać się korzystając z transkrypcji oferowanej przez ZOOM albo wydając polecenia Siri lub Amazon Alexa, od perfekcji koniecznej w medycynie dzieli nas prawdopodobnie jeszcze kilka lat. I to nawet jeśli niektórzy producenci deklarują 99% dokładność.

Badanie opublikowane w JAMA w 2018 roku („Analysis of Errors in Dictated Clinical Documents Assisted by Speech Recognition Software and Professional Transcriptionists”) – zrealizowane na bazie 217 notatek klinicznych wybranych losowo w dwóch organizacjach opieki zdrowotnej – wykazało, że

EHR stworzone przez oprogramowanie do rozpoznawania mowy zawierało 7,4% błędów. Z kolei autorzy publikacji „Electronic Health Record Interactions through Voice: A Review” sugerują, że narzędzia rozpoznawania głosu mogą poprawić efektywność pracy i zlikwidować ograniczenia narzucone przez klasyczne graficzne interfejsy użytkownika, jednak konieczne są dalsze badania w celu zrozumienia wpływu tych technologii na jakość pracy i bezpieczeństwo.

Inny problem to prywatność. Istnieją już technologie wykorzystujące sieci neuronowe do mapowania rozmów lekarza z pacjentem i zamiany ich na notatki w EHR. Jednak wymagają one montowania urządzeń z mikrofonami do rejestrowania każdej interakcji. Chcąc uchwycić jeszcze większą liczbę danych na pod-

stawie zachowań czy mimiki pacjenta, konieczne byłoby też stosowanie kamer.

Czy to nie stoi w sprzeczności z intymną atmosferą, której oczekuje pacjent obciążony chorobą?

Lekarze czekają na nową generację systemów EHR. Mówi się o nich „systemy wspomagania inteligencji klinicznej” (ambient clinical intelligence). Marzenie o mniejszej liczbie kliknięć i skupieniu się na pacjencie podczas wizyty pozostaje cały czas odległe. Jednak jego urzeczywistnienie nie będzie tylko kwestią nowych technologii, ale przede wszystkim akceptacji przez lekarzy nowej metodyki pracy. Może się okazać, że nieefektywne systemy mocno zakorzeniły się w medycynie i pożegnanie się z nimi przyjdzie niełatwo. 

Eksperymentalny interfejs EHR opracowany przez naukowców MIT i Beth Israel Deaconess Medical Center zawiera sekcje notatek klinicznych (po lewej stronie) oraz zintegrowany pasek boczny (po prawej). Użytkownik wpisuje pierwsze litery nazwy jednostki chorobowej i uruchamia funkcję autouzupełniania (A). Tekst szczegółowy w autouzupełnianiu jest używany do różnicowania terminów klinicznych. Kategorie danych wyświetlane są różnymi kolorami. Karta dla ostatnio zidentyfikowanego terminu medycznego jest widoczna w okienku podglądu (C) z wartościami wyświetlanymi jako wykres liniowy. Wartości nieprawidłowe są zaznaczone na czerwono. Po historii badania można poruszać się za pomocą przycisków wstecz i do przodu, znajdujących się w górnej części (C). Poniżej okienka podglądu lekarz przypiął kartę oksykodonu (D), która wyświetla fragmenty notatek dotyczące leku. Pasek wyszukiwania na górze paska bocznego może być użyty jako alternatywna metoda dodawania kart do okienka podglądu. Wykresy laboratoryjne, raporty kardiologiczne i notatki dotyczące zastoinowej niewydolności serca (B) są wyświetlane w jednym interfejsie (źródło: MedKnowts, Unified Documentation and Information Retrieval for Electronic Health Records).

12

OSOZ Polska 9/2021

aktua l no ś ci

R ynek zdrowia w pigu łce

Rosnące wydatki na zdrowie i białe miasteczko 2.0 Trwają protesty pracowników medycznych. Powołanie nowego wiceministra zdrowia do dialogu z nimi nie rozwiązało żadnych problemów, a kolejne lądowania LPR w miastach w miejsce protestujących ratowników z karetek dodają sprawie dramatyzmu.

Aleksandra Kurowska, redaktor naczelna Cowzdrowiu.pl

Jesień zapowiada się gorąco. Mamy nasilający się protest, składanie wypowiedzeń w kolejnych szpitalach i zamykanie oddziałów m.in. pediatrycznych i psychiatrycznych. Na to nakłada się rosnąca liczba przypadków koronawirusa i kolejne informacje o zmniejszaniu się odporności po szczepieniach już po nawet 6 miesiącach od drugiej dawki. Chętnych

na szczepienia brakuje, rząd nie ma pomysłu jak do nich zachęcić, a pracownicy placówek medycznych czują się wypaleni.

Finanse Prezydent podpisał ustawę gwarantującą 7 proc. PKB publicznych nakładów na zdrowie, ale nadal z metodą „minus dwa lata” (wydatki z danego roku odnosimy do PKB sprzed dwóch lat). Do 7 proc. będziemy dochodzić stopniowo, tymcza-

sem problemem są nie tylko oczekiwania w zakresie pensji, ale też rosnące o nawet kilkadziesiąt procent w skali roku koszty działania szpitali w obszarze m.in. rachunków za prąd czy odpady medyczne.

Podczas Forum Ekonomicznego w Karpaczu minister zdrowia ogłosił, że szpitale dostaną o 7 proc. lepsze wyceny, ale to nie rekompensuje im rosnących kosztów.

To, jak mechanizm 6 czy 7 proc. PKB rozjeżdża się z metodologią stosowaną na świecie, po raz pierwszy w ostatnim dniu września pokazał GUS. Wydatki rok do roku wzrosły w 2019 r. ze 134,2 mld zł do 147,8 mld zł – co daje wzrost o 10,1 proc. Same wydatki publiczne z kolei z niespełna 96 mld zł na 106,1 mld zł – o 10,5 proc. rok do roku.

Procentowo najszybciej, bo o ponad jedną piątą, rosły wydatki samorządów, któ-

OSOZ Polska 9/2021

13

aktua l no ś ci

re wyniosły 6,6 mld zł w 2019 r. Z kolei najwolniej rosły wydatki instytucji rządowych – o 2,57 proc. i sięgnęły niespełna 8,1 mld zł. Wydatki prywatne wynosiły aż 41,7 mld zł – to wzrost o 9 proc.

Według danych GUS, gospodarstwa domowe dopłaciły bezpośrednio do opieki zdrowotnej ponad 29,7 mld zł. To wzrost o 8,3 proc.

Jak poziomy te mają się do tego, co obowiązywało w ustawie o nakładach?

Według GUS, publiczne wydatki – jak wspomnieliśmy – wyniosły 106,1 mld zł, czyli 4,63 proc. PKB, a według ustawy o 6 proc. PKB powinny wynieść 4,86 proc. Gdyby nie kruczek księgowy wpisany w przepisy, budżet państwa musiałby dopłacić do działania NFZ miliardy złotych, by poziom osiągnął minimum ustawowe.

Raporty Nie ma miesiąca, w którym NIK nie punktowałby słabości systemowych w ochronie zdrowia. W jednym z wrześniowych raportów Najwyższa Izba potwierdziła to, co od lat mówią lekarze.

Otóż aż jedną trzecią czasu porady lekarskiej zajmuje prowadzenie dokumentacji medycznej oraz wykonywanie czynności administracyjnych. W trakcie teleporady, na samo świadczenie medyczne pozostaje jeszcze mniej, bo tylko 57 proc. czasu – wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli. Wskazano też szereg absurdów, w tym fakt, że zadania administracyjne wprowadza się często za pomocą aktów prawnych, które nie dotyczą funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. Wręcz łatwo je przegapić. Wiele z nowych obowiązków dotyczy POZ. Przykładowo, na lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej nałożono obowiązek wystawiania zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego, że stan zdrowia osoby, która udzieliła pełnomocnictwa do odbioru przesyłek pocztowych w placówce pocztowej, uniemożliwia lub w znacznym stopniu utrudnia osobiste odebranie pisma w placówce pocztowej. Ale poza decydentami, także szefowie placówek zostali wskazani przez NIK jako współwinni, ponieważ nie zapewniają np. wygodnych rozwiązań IT, które mogłyby pracę usprawniać. Aż w 86 proc. skontrolowanych placówek medycznych nie wykorzystano możliwości nadania asystentom medycznym uprawnień do wystawiania e-zwolnień, e-recept i e-skierowań, co mogłoby odciążyć lekarzy.

Rzadko korzystano też z możliwości zlecania pielęgniarkom i położnym samo-

14

OSOZ Polska 9/2021

dzielnej kontynuacji leczenia pacjentów, w sytuacji spełniania przez nie wymaganych kwalifikacji.

Jeśli zaś chodzi o finanse to warto wspomnieć publikację GUS dotyczącą zarobków i zatrudnienia. W I półroczu 2021 r. najszybciej – o 21,6 proc. – rosły wynagrodzenia w sekcji opieka zdrowotna i pomoc społeczna. 6264,79 zł – tyle średnio zarabiało się w I półroczu tego roku w sekcji opieka zdrowotna i pomoc społeczna. Mimo dynamicznego wzrostu, to nadal o wiele mniej niż np. w górnictwie. W sektorze publicznym w zdrowiu i pomocy społecznej – 6593,19 zł, a w prywatnym – 4985,24 zł.

O ile w całej sekcji wzrost płacy rok do roku to 21,6 proc., to w samej budżetówce 6,4 proc., a w jednostkach samofinansujących się – 25,7 proc. Na koniec czerwca kategoria ta obejmowała 688,3 tys. pracowników.

Pracownicy medyczni Jeśli chodzi o sam protest to warto wskazać, że choć część środowisk połączył, inne podzielił. Jedna z organizacji reprezentujących fizjoterapeutów, nie biorąca udziału w proteście, nagrała film chwalący otrzymane od 1 lipca podwyżki, co skwapliwie wykorzystywał PR-owo minister Adam Niedzielski. Protest popiera za to Krajowa Izba Fizjoterapeutów. W przypadku diagnostów, wpisane w postulaty protestujących zapisy o płacach dla tej grupy roboczej, przez związek zawodowy zostały uznane za mniej korzystne – jeśli chodzi o uszeregowanie pod względem wykształcenia i doświadczenia – niż te w ustawie MZ. Izba więc protest popiera, związek nie. Jeszcze dziwniej wygląda to u farmaceutów. Izba popierała protest, ale zrobiła dwa kroki w tył w zamian za uprawnienia dla aptekarzy w zakresie szczepień.

Próbowano to usprawiedliwiać tak, że izba ostatecznie popiera postulaty, a sam protest już nie. Jak wiadomo, aptek i tak ustawa o płacach minimalnych za bardzo nie dotyczy, a na lodzie zostali przy tej okazji farmaceuci szpitalni. Ogłosili, że chcą protestować z medykami. Michał Steczko, w imieniu Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Szpitalnych i Klinicznych, zaapelował do Krystyny Ptok i Artura Drobniaka o włączenie farmaceutów w skład Ogólnopolskiego Komitetu Protestacyjno-Strajkowego Pracowników Ochrony Zdrowia.

Jeśli chodzi o sprawy pracownicze odnotować też warto fakt, że w tym roku

musimy przyjąć przepisy unijnej dyrektywy dotyczące sygnalistów i rząd wpisał już projekt stosownej ustawy do wykazu prac legislacyjnych. Za zgłoszenie nieprawidłowości w zakresie np. przetargów, ale też jak podkreślono zdrowia publicznego czy praw pacjenta, przysługiwać ma ochrona. I to nie tylko „etatowcom”, ale też osobom zatrudnionym w innej formie, a nawet np. pracującym na umowę o dzieło u kontrahenta placówki, gdzie do nieprawidłowości doszło. Pracownik, który ujawni podejrzenie naruszenia prawa, o którym dowiedział się w związku z wykonywaną pracą, nie poniesie negatywnych konsekwencji działań z tym związanych. Czyli jeśli np. zła organizacja pracy w szpitalu czy aptece może zagrażać pacjentom, zgłaszający ma mieć ochronę i przed utratą pracy, i przed karami za efekty tej złej organizacji. Oczywiście to, jak dyrektywę zaimplementujemy i jak te przepisy w praktyce będziemy stosować, to jeszcze niewiadoma.

Kadry Stanowisko wiceministra do spraw dialogu społecznego objął Piotr Bromber. To dotychczasowy dyrektor oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia w Lubuskiem – kolejna osoba w kierownictwie MZ nie będąca medykiem.

Innowacje W Zabrzu otwarto Centrum Innowacyjnych Technologii dla Zdrowia Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Centrum będzie miejscem badań naukowych i kształcenia przyszłych badaczy oraz opracowywania nowych rozwiązań technologicznych i wyrobów medycznych.

Od 1 października miały obowiązywać nowe zasady korzystania z teleporady. W praktyce miała ona być dopuszczona jedynie w prostych konsultacjach i na życzenie pacjenta. Tak się jednak nie stanie. MZ chce jeszcze raz przeanalizować te przepisy.

Zdaniem Jacka Krajewskiego, prezesa Porozumienia Zielonogórskiego, to dobrze, że MZ ponownie zajmie się tą sprawą, gdyż tak ostre ograniczenie teleporad w praktyce mogłoby prowadzić do ich likwidacji. – A teleporada jest potrzebna – komentuje Krajewski. Jak wyjaśnia, jeżeli używa się teleporady jako narzędzia, które ma służyć monitorowaniu choroby wcześniej rozpoznanej i kiedy się go używa umiejętnie, to jest ono bardzo cenne w prowadzeniu pacjentów. 

aktua l no ś ci

radar epidemio logiczny ( l istopad 2 0 21 )

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (listopad)

TREND W STOSUNKU DO października

Dolnośląskie

489

Kujawsko-pomorskie

395

Łódzkie

537

Lubelskie

520

Lubuskie

441

Małopolskie

533

Mazowieckie

579

Opolskie

374

Podkarpackie

399

Podlaskie

376

Pomorskie

574

Śląskie

474

Świętokrzyskie

432

Warmińsko-mazurskie

387

Wielkopolskie

511

Zachodniopomorskie

513

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (listopad)

TREND W STOSUNKU DO października

Dolnośląskie

9 265

Kujawsko-pomorskie

8 180

Łódzkie

9 563

Lubelskie

9 165

Lubuskie

8 544

Małopolskie

9 025

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

94%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

94%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Mazowieckie

10 370

Opolskie

7 848

Podkarpackie

7 841

Podlaskie

7 203

Pomorskie

8 860

Śląskie

7 842

Świętokrzyskie

7 448

Warmińsko-mazurskie

7 235

Wielkopolskie Zachodniopomorskie

10 378 8 648

OSOZ Polska 9/2021

15

I nnowac j e

A p l ikac j e zdrowotne

16

TroveSkin Skincare Tracker

MS Healthline

Eyes recovery workout

Zastanawiasz się, czy Twoja skóra jest zdrowa i jak takie czynniki jak stres, rytm snu lub dieta, wpływają na jej kondycję?

Nie wiesz, czy stosowane produkty do pielęgnacji skóry naprawdę działają i są odpowiednie dla Ciebie? TroveSkin pomaga zidentyfikować źródło problemów skórnych, śledzi stosowane kosmetyki do skóry twarzy oraz zapisuje kluczowe elementy stylu życia oraz nawyki. Na początek należy wykonać kilka selfie, aby system ocenił zdrowie skóry twarzy i szyi, a następie zarejestrować stosowane kosmetyki. Zdjęcia trzeba wykonywać codziennie, aby śledzić zmiany i postępy.

Aplikacja dla pacjentów ze stwardnieniem rozsianym – zarówno tych, którzy dopiero otrzymali diagnozę jak i osób żyjących z MS od lat. Z jednej strony to zaufana społeczność, gdzie chorzy mogą dzielić się poradami, udzielać wzajemnie wsparcia, wymieniać doświadczeniami.

Dzięki niej chory nie ma już wrażenia, że jest sam z chorobą. Z drugiej – zbiór uporządkowanych i indywidualizowanych wskazówek przygotowanych przez lekarzy, artykułów oraz nowości naukowych. Aplikacja pozwala rozwiać wątpliwości dotyczące objawów, diety, optymalnego trybu życia albo nowej terapii.

Długie wpatrywanie się w ekran komputera i smartfona jest szkodliwe do oczu, powoduje ich zmęczenie, a czasami poważniejsze problemy jak łzawienie i bóle głowy. Ta aplikacja ma zadanie nauczyć regularnych ćwiczeń narządu wzroku.

Wystarczy poświęcić kilka minut dziennie, aby po długim dniu pracy zafundować oczom fitness. Trening można wykonać w biurze, domu, a pojedyncza sesja trwa nie dłużej niż 5 minut i składa się z 6 skutecznych ćwiczeń. Wystarczy kierować się wskazówkami przekazywanymi przez animowane oko i słuchać sygnałów dźwiękowych.

iOS | Android | ENG Bezpłatna w wersji podstawowej

iOS | Android ENG Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna w wersji podstawowej

OSOZ Polska 9/2021

I nnowac j e

N owo ś ci / wyna l azki

W jakiej fazie znajdują się technologie medyczne?

Liczba dostępnych rozwiązań zdrowia cyfrowego może przytłaczać i utrudniać śledzenie tych już dziś znajdujących zastosowanie w praktyce klinicznej. Ciekawe zestawienie etapów rozwoju innowacji – zgodne z metodologią cyklu koniunkturalnego Gartnera – przygotował Medical Futurist. Na grafice wyodrębniono trzy fazy rozwoju: fazę rosnących oczekiwań, praktycznego zastosowania i technologii wchodzących w etap szerokiej adaptacji. Każdemu trendowi e-zdrowia przyporządkowano dynamikę wzrostu (kolory): dalszy postęp nie jest spodziewany (czerwone), dalszy postęp będzie umiarkowany (żółte) i dalszy postęp będzie dynamiczny (zielony). I tak przykładowo opaski monitorujące aktywność fizyczną (fitness trackers) znajdują się już na etapie szerokiego upowszechnienia, ale ich możliwości dalszej ekspansji są ograniczone. Z kolei taka nowość jak rzeczywistość wirtualna/rozszerzona w edukacji pacjenta i lekarzy jest dopiero na wczesnym etapie ewolucji, ale można oczekiwać, że w najbliższych latach nabierze prędkości. Grafika pozwala zorientować się w obecnych trendach i systematyzuje wiedzę o nowościach e-zdrowia.

Urządzenie do czyszczenia mózgu podczas snu Armia amerykańska przyznała naukowcom z Uniwersytetu Rice grant w wysokości 2,8 mld USD na opracowanie przenośnego czepka, który może monitorować i regulować przepływ płynów przez mózg podczas snu. Celem jest lepsze zrozumienie procesu snu i korzyści z niego płynących. Prawie każdy miał okazję doświadczyć tzw. zjawiska mgły mózgowej występującego w wyniku niewystarczającej ilości snu. W 2012 roku naukowcy dokonali ogromnego przełomu w tej dziedzinie, odkrywając układ limfatyczny, który oczyszcza mózg z toksycznych produktów przemiany materii podczas głębokiego snu, przepłukując go płynem mózgowo-rdzeniowym. Zakłócenia snu – a więc i układu limfatycznego – są coraz częściej wiązane z zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak choroba Alzheimera. Badanie układu limfatycznego dostarczy nowych informacji na temat zaburzeń snu i sposobów ich leczenia. Zespół ma nadzieję przedstawić pierwsze wstępne wyniki badań za rok.

OSOZ Polska 9/2021

17

I nnowac j e

Jeszcze większa dokładność algorytmów w radiologii Szybki i dokładny opis zdjęcia rentgenowskiego lub innych obrazów medycznych ma kluczowe znaczenie dla zdrowia pacjenta.

Jednak nie zawsze jest możliwy, zwłaszcza w związku z brakami wykwalifikowanych radiologów. Dlatego ogromną pomoc mogą stanowić systemy AI wykorzystujące algorytmy wyszkolone na podstawie tysięcy zdjęć RTG. Teraz naukowcy Massachusetts Institute of Technology (MIT) chcą iść o krok do przodu i wykorzystać także dotąd pomijane raporty radiologiczne – będące nieodłączną częścią obrazów medycznych – do udoskonalenia zdolności interpretacyjnych algorytmów uczenia maszynowego. Raporty lub opisy przygotowywane przez radiologów w rutynowej praktyce klinicznej w formie pisemnej zawierają wiele cennych wskazówek, które mogłoby także wykorzystywać systemy AI. Aby skorelować zdjęcia z opisami, zespół badawczy sięgnął do koncepcji informacji wzajemnej (statystyczna miara współzależności dwóch różnych zmiennych). W pierwszej kolejności, sieć neuronowa jest trenowana do określania stopnia zaawansowania choroby, takiej jak obrzęk płuc, poprzez zasilenie systemu zdjęciami rentgenowskimi płuc pacjentów, wraz z oceną każdego przypadku dokonaną przez lekarza. Informacje te są zapisywane liczbowo. Oddzielna sieć neuronowa robi to samo dla tekstu, reprezentując jego informacje w innym zbiorze liczb. Trzecia sieć neuronowa następnie integruje informacje pomiędzy obrazami i tekstem w skoordynowany sposób. Kiedy zbieżność informacji pomiędzy obrazami i tekstem jest wysoka, oznacza to, że obrazy w wysokim stopniu reprezentują tekst, a tekst w wysokim stopniu odzwierciedla to, co pokazują obrazy. Takie postępowanie pozwala na dokładniejsze oszacowanie stopnia zaawansowania choroby. W Beth Israel Deaconess Medical Center prowadzony jest obecnie pilotaż, którego celem jest sprawdzenie, w jaki sposób model uczenia maszynowego MIT mógłby zmienić sposób podejmowania decyzji przez lekarzy zajmujących się pacjentami z niewydolnością serca, zwłaszcza pracujących na oddziałach ratunkowych, gdzie szybkość działania ma kluczowe znaczenie.

18

Wszywane sensory

EEG do diagnozy Alzheimera

Naukowcom z Rice University udało się stworzyć elastyczne włókna z nanorurek węglowych, które wszyte w ubrania pełnią funkcję czujników parametrów zdrowia. Nowa nić jest wysoce przewodząca i wytrzymała oraz można ją prać. Badacze zastosowali włókna w koszulce sportowej, która może monitorować pracę serca i dokonać zapisu elektrokardiogramu. Technologia ta mogłaby zastąpić niewygodne lub niepraktyczne urządzenia typu wearables, takie jak opaski umieszczane na klatce piersiowej.

Naukowcy z Uniwersytetu w Bath w Wielkiej Brytanii opracowali test EEG w formie czepka do wykrywania choroby Alzheimer������������������������������������������������ a. Technologia polega na pomiarze fal mózgowych w czasie, gdy pacjent wpatruje się w ekran, na którym pojawia się seria slajdów z różnymi figurami geometrycznymi. Trwający dwie minuty test określa zdolność danej osoby do rozróżniania obrazów na podstawie wcześniej widzianych kształtów.

Subtelne zmiany w falach mózgowych informują badaczy, kiedy dana osoba zapamiętała dany obraz.

OSOZ Polska 9/2021

I nnowac j e

Nobel z medycyny Tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny otrzymali David Julius, fizjolog z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco i prof.

Ardem Patapoutian, neurobiolog ze Scripps Research Institute w La Jolla w Kalifornii. Nagrodę przyznano za odkrycie receptorów w skórze, które wyczuwają ciepło, zimno i dotyk. Komitet Noblowski pokreślił w uzasadnieniu, że zdolność do odczuwania ciepła, zimna oraz dotyku jest kluczowa dla przeżycia i stanowi podstawę naszych interakcji z otoczeniem, a w konsekwencji przetrwania.

Innowacje z Zabrza W Zabrzu otwarto Centrum Innowacyjnych Technologii dla Zdrowia Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W Centrum prowadzone będą badania naukowe i opracowywane nowe rozwiązania technologiczne skoncentrowane na sztucznej inteligencji, telemedycynie oraz informatyce klinicznej. Europejskie Centrum Innowacyjnych Technologii dla Zdrowia (European HealthTech Innovation Center – EHTIC) ma być platformą współpracy podmiotów działających w obszarze technologii medycznych i miejscem kształcenia przyszłych badaczy. Jej celem ma być kreowanie, rozwijanie i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań służących poprawie profilaktyki, diagnostyki i leczenia chorób.

Teleopieka w kardiologii – Pandemia pokazała jak ważną rolę mają do odegrania nowe technologie w medycynie. Gdyby nie one, w wielu obszarach poziom opieki w tym czasie byłby na znacznie niższym poziomie – podkreślali specjaliści w czasie XXV Kongresu Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego „Medycyna XXI wieku – innowacje w kardiologii w dobie COVID-19”, która odbyła się 24 września w ramach XXV Kongresu PTK. Nowe technologie mają ogromne pole do popisu w diagnostyce i terapii schorzeń sercowo- naczyniowych. Mogą być brakującym ogniwem koordynowanej opieki zdrowotnej. Zwrócono uwagę, że monitoring różnych parametrów zdrowia pacjentów przebywających w domu i transmitowanie ich do ośrodków sprawujących nad nimi opiekę może znacznie poprawić standardy opieki i wyniki leczenia.

Telemedycyna w diabetologii Fundacja Telemedyczna Grupa Robocza we współpracy z ekspertami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz przedstawicielami środowiska pielęgniarstwa diabetologicznego przygotowała raport, w którym eksperci odpowiadają na pytanie, jak wykorzystać potencjał telemedycyny w diabetologii. Wynika z niego m.in., że pacjenci korzystający z rozwiązań telemedycznych mogą uzyskać wysokojakościowe wsparcie w ramach zdalnego monitorowania glikemii, teleporady czy też teleedukacji. Wdrożenie telemedycyny jako integralnego elementu opieki diabetologicznej może generować szereg korzyści dla pacjenta, w tym umożliwienie szybkiego kontaktu z profesjonalistą medycznym bez konieczności wizyty w gabinecie. Źródła i zdjęcia: Medical Futurist, Rice University, MIT, Rice University, University of Bath, Nobel Prize 2021, CowZdrowiu.pl, Telemedyczna Grupa Robocza

OSOZ Polska 9/2021

19

KAMSOFT SYSTEM SZPITALNY (HIS)

Jednym z najpopularniejszych systemów klasy HIS na rynku, jest KS-MEDIS, MVȕT[ \CRGYPKC MQORNGMUQYȤ QDU WIȶ U\RKVCNK QF RTQEGUȕY CFOKPKUVTCE[LP[EJ RQRT\G\ \CT\ȤF\CPKG OCIC\[PGO K QDTȕV NGMCOK Cʑ RQ YURCTEKG RTQEGUȕY NGE\GPKC -5 /'&+5 \CRGYPKC TȕYPKGʑ QDU WIȶ '&/ QTC\ YURȕ RTCEWLG \ CRNKMCELCOK OQDKNP[OK K U[UVGOCOK \GYPȶVT\P[OK

5;56'/; 952Ǻ 24#%7,ȣ%' < -5 /'&+5

Aplikacje Mobilne FNC .GMCT\[ K 2KGNȶIPKCTGM KS-ASW (apteka U\RKVCNPC KS-MediVeris, 5[UVGO[ (KPCPUQYQ -UKȶIQYG oraz -CFTQYQ 2 CEQYG \ CRNKMCELȤ OQDKNPȤ FNC RTCEQYPKMȕY mZZL YURȕ RTCEC \ KS-SOLAB FKCIPQUV[MC NCDQTCVQT[LPC

SYSTEMY GABINETOWE

-#/51(6 QHGTWLG U\GTGI TQ\YKȤ\Cɛ MVȕTG QDU WIWLȤ G 4GEGRV[ '&/ eZLA, e-Skierowania, \NGECPKG VGUVȕY PC %18+& QTC\ UȤ RT\[IQVQYCPG FQ TGLGUVTCELK <FCT\Gɛ /GF[E\P[EJ KPFGMUQYCPKC K Y[OKCP[ '&/. Dla FWʑ[EJ RNCEȕYGM K RT\[EJQFPK FQUMQPCNG URTCYF\K UKȶ U[UVGO UVCELQPCTP[ KS-SOMED NWD EJOWTQY[ 5'47/ /PKGLU\G RQFOKQV[ OQIȤ VCMʑG UMQT\[UVCȦ \ FQDT\G \PCPGIQ RTQITCOW KS-PPS FGUMVQR NWD Mediporta (chmura).

41<9+ȣ<#0+# 952Ǻ 24#%7,ȣ%' Z SYSTEMAMI GABINETOWYMI

Aplikacje mobilne FNC NGMCT\[ K RKGNȶIPKCTGM 4GLGUVTCELC on-line Telewizyty CRNKMCELC OQDKNPC FNC RCELGPVȕY Ť VisiMed RQYKCFQOKGPKC 5/5 K Y CRNKMCELK 8KUK/GF 9[PKMK $CFCɛ on-line YURȕ RTCEC \ KS-SOLAB FKCIPQUV[MC NCDQTCVQT[LPC

POZNAJ SYSTEMY KAMSOFT

4Q\YKȤ\CPKC -#/51(6 FNC 4[PMW <FTQYKC 0C EQ F\KGɛ RCELGPEK PKG \FCLȤ UQDKG URTCY[ LCM VQ E\GIQ PKG YKFCȦ TGCNPKG YR [YC PC PCU\G \FTQYKG 5[UVGO[ KPHQTOCV[E\PG UȤ VGIQ FQUMQPC [O RT\[M CFGO %\[ \CUVCPCYKCNKɮEKG UKȶ DQYKGO 2CɛUVYQ MKGF[MQNYKGM UMȤF Y CRVGEG YKCFQOQ EQ NGMCT\ RT\GRKUC PC TGEGREKG NWD LCM F\KC C G UMKGTQYCPKG! 9 -#/51(6 YKGO[ VQ FQUMQ PCNG DQYKGO QF RQPCF NCV VYQT\[O[ VG TQ\YKȤ\CPKC

4Q\YKȤ\CPKC FNC 4[PMW 1EJTQP[ <FTQYKC ' 41<9+ȣ<#0+# 9 1%*410+' <&419+#

' TGEGRVC G UMKGTQYCPKG G <.# G<9/ \NGECPKG VGUVȕY PC %18+& VQ TQ\YKȤ\CPKC MVȕTG UVC [ UKȶ PKGQF\QYP[OK GNGOGPVCOK RTCE[ NGMCT\[ K RGTUQPGNW OGF[E\PGIQ 5[UVGO[ -#/51(6 UȤ TȕYPKGʑ IQVQYG FQ TGLGUVTCELK <FCT\Gɛ /GF[E\P[EJ KPFGMUQYCPKC K Y[OKCP[ '&/, które VQ PQYG GNGOGPV[ G <FTQYKC DȶFȤ QDQYKȤ\WLȤE[OK Y EC GL 2QNUEG

4;0'- (#4/#%'76;%<0;

+PHQTOCV[\CELC T[PMW HCTOCEGWV[E\PGIQ Y 2QNUEG TQ\RQE\ȶ C UKȶ QF RKGTYU\GIQ YFTQʑGPKC U[UVGOW KS-AOW, w jednej z katoYKEMKEJ CRVGM PC RQE\ȤVMW NCV 1DGEPKG RQPCF CRVGM MQT\[UVC \ VGIQ TQ\YKȤ\CPKC -#/51(6 FQUVCTE\C TȕYPKGʑ U[UVGO[ FQ QDU WIK JWTVQYPK HCTOCEGWV[E\P[EJ KS-HFW oraz U[UVGO WOQʑNKYKCLȤE[ YGT[ƒMCELȶ CWVGPV[E\PQɮEK RTQFWMVȕY leczniczych MediVeris dla aptek, przychodni, hurtowni i szpitali.

2#%,'06

4GLGUVTCELC YK\[V QP NKPG URTCYF\GPKG FQUVȶRPQɮEK NGMW Y CRVGEG E\[ \FCNPG \COCYKCPKG TGEGRV VQ V[NMQ PKGMVȕTG \ OQʑNKYQɮEK LCMKG QHGTWLȤ RCELGPVQO UGTYKU[ ƒTO[ -#/51(6 KtoMaLek.pl oraz LekarzeBezKolejki.pl.

9URQOPKCPG HWPMELG ȤE\[ Y UQDKG TȕYPKGʑ CRNKMCELC VisiMed, która ponadto WOQʑNKYKC \TGCNK\QYCPKG DG\FQV[MQYGL TGEGRV[ Y CRVGEG TGCNK\CELȶ VGNGYK\[V[ QTC\ RTQYCF\GPKG JCTOQPQITCOW FCYMQYCPKC NGMȕY

5'49+5; 9+&'1 &.# 52'%,#.+56Ǻ9

-#/51(6 LGUV TȕYPKGʑ Y[FCYEȤ UGTYKUȕY OSOZ-NEWS i 151< 67614. W ramach których eksperci KAMSOFT w przyUVȶRP[ URQUȕD RTG\GPVWLȤ PQYG HWPMELQPCNPQɮEK Y U[UVGOCEJ +6 CMVWCNK\CELG \YKȤ\CPG \G \OKCPCOK Y RTCYKG QTC\ PCT\ȶF\KC YURQOCICLȤEG RTCEȶ NGMCT\[ RKGNȶIPKCTGM K HCTOCEGWVȕY /CVGTKC [ UȤ RWDNKMQYCPG EQF\KGPPKG PC MCPCNG [QWVWDG RN QTC\ PC FGF[MQwanych stronach: news.osoz.pl VWVQT QUQ\ RN.

9 ȣ%< OSOZ-NEWS + $ȣ&ʎ 0# $+'ʐȣ%1

%QF\KGPPKG \ PCU\[EJ U[UVGOȕY K CRNKMCELK MQT\[UVC V[UKȤEG CRVGM K ICDKPGVȕY NGMCT UMKEJ UGVMK U\RKVCNK QTC\ OKNKQP[ RCELGPVȕY Y EC GL 2QNUEG 9[OKCPC KPHQTOCELK RQOKȶF\[ PKOK LGUV OQʑNKYC TȕYPKGʑ F\KȶMK U[UVGOQYK 151< 1VYCTV[ 5[UVGO 1EJTQP[ <FTQYKC MVȕT[ KPVGITWLG FCPG K ȤE\[ YU\[UVMKEJ WE\GUVPKMȕY T[PMW \FTQYKC

-#/51(6 5 # ^ WN /CLC ^ -CVQYKEG ^ ^ YYY MCOUQHV RN ^ DKWTQ"MCOUQHV RN

I nnowac j e

PRZYSZŁOŚĆ Innowacje przekształcają świat opieki zdrowotnej. Choć przełomowe procedury medyczne, leki i urządzenia zawsze były siłą napędową ewolucji w opiece zdrowotnej, obecnie jesteśmy świadkami bezprecedensowego wymiaru zmian.

Zbliżają się do siebie dwa światy: „fizyczny” (innowacje mechaniczne, biologiczne i chemiczne) oraz „cyfrowy” (sztuczna inteligencja, komunikacja na odległość itd.). Ta synergia stanowi nowy, potężny bodziec dla innowacji i zmieni sposób, w jaki pacjenci korzystają z opieki zdrowotnej.  Liczba opracowań na temat uczenia maszynowego i głębokiego w PubMed, 2005–2019

7871

4651

2508

1172 203 2005

359

522

2007

2009

758

2011

2013

2015

2017

2019

 W jakich dziedzinach innowacje będą miały największy wpływ do 2026 roku?

52%

Sztuczna inteligencja Sensory w urządzeniach cyfrowych monitorujących zdrowie

49%

Terapie genowe i komórkowe

35%

Personalizowany coaching zdrowotny dla chorych przewlekle

35% 33%

Terapie cyfrowe

28%

mRNA

14%

Robotyka Druk 3D

11%

Płynne biopsje/testy płynów

11% 9%

Biologia syntetyczna Rzeczywistość rozszerzona

22

OSOZ Polska 9/2021

7%

Źródło: Roland Berger, Future of Health 3

OCHRONY ZDROWIA Zgodnie z opublikowanymi wynikami badania „Future of Health” (Roland Berger), do 2026 roku technologie cyfrowe będą stanowić już 12 procent rynku opieki zdrowotnej. Wartość narzędzi sztucznej inteligencji, wczesnego wykrywania chorób, aplikacji zarządzania stylem życia i innych innowacji zdrowotnych sięgnie około 1 biliona EUR. W 2020 roku ok. 60 proc. organizacji opieki zdrowotnej wprowadziło nowe produkty cyfrowe, a 42% zwiększyło tempo digitalizacji.  Rodzaje interakcji pomiędzy światem cyfrowym a fizycznym  „Podział zadań” między innowacjami

Produkty hybrydowe

fizycznymi i cyfrowymi, przykładowo aplikacje będą stosowanie do zmiany zachowań a leki do kuracji poważnych chorób  Produkty hybrydowe łączące w sobie funkcje fizyczne i cyfrowe, przykładowo gadżety do diagnostyki domowej, które można podłączyć do smartfona  Zastosowania komplementarne – na przykład dane, wygenerowane za pomocą środków fizycznych, takich jak sekwencjonowanie genomu, mogą być oceniane przy użyciu Big Data lub AI; lub AI można wykorzystać do zaprojektowania Podział odpowiedniej terapii indywidualnej dla zadań złożonej choroby  Narzędzia fizyczne i cyfrowe mogą współistnieć, konkurować a nawet zastępować się nawzajem. Na przykład, konkurencyjne terapie fizyczne i cyfrowe dla pewnych schorzeń, gdzie ostateczny wybór zależy od preferencji pacjenta lub lekarza albo od skuteczności różnych podejść  Innowacje cyfrowe i fizyczne Zastosowania różnią się zarówno pod względem zakresu masowe ich zastosowania i wpływu na pacjentów. a specyficzne Dlatego innowacje cyfrowe mogą być szeroko stosowane, ale często mają tylko mały lub umiarkowany wpływ na każdego pacjenta (np. zmianę zachowań).

Zastosowania komplementarne

MODELE INTERAKCJI

Koegzystencja / konkurencja

 Wpływ innowacji na ścieżkę pacjenta w przyszłości Wczesne rozpoznanie i diagnostyka będą częścią codziennego życia

Nowe ścieżki postępowania (mRNA, terapie genowe) – terapie trwające długi okres czasu zastąpione zostaną terapiami jednorazowymi

ŚCIEŻKA PACJENTA Styl życia/prewencja

Wczesne rozpoznanie

Diagnoza

Kopalnie danych (genetyka, bazy danych, rejestry medyczne) zyskają na znaczeniu

Wybór terapii

Terapia

Wybór terapii dla każdego pacjenta uwzględni sekwencjonowanie genów i leczenie indywidualne

Opieka długookresowa

Regeneracja

Opieka nad pacjentami z chorobami przewlekłymi zmieni się nie do poznania dzięki monitorowaniu stanu zdrowia 24/7 i coachingowi zdrowotnemu

Technologie cyfrowe odegrają główną rolę w profilaktyce, wczesnym rozpoznaniu chorób, wyborze terapii i indywidualnym wsparciu – ale nie jako terapia sama w sobie

OSOZ Polska 9/2021

23

R aport

Stan digitalizacji ochrony zdrowia 2021, czyli daleko od EDM Poznaliśmy wyniki najnowszego badania stopnia informatyzacji podmiotów wykonujących działalność leczniczą prowadzonego cyklicznie przez Centrum e-Zdrowia (CeZ). Wniosek jest praktycznie taki sam, jaki wyciągnęliśmy w 2019 roku: cyfryzacja wprawdzie postępuje, ale bardzo wolno i jest napędzana głównie przez duże szpitale. Powiększa się przepaść pomiędzy nowoczesnymi placówkami dysponującymi najnowszą infrastrukturą IT a placówkami, których nie stać na porządne komputery dla personelu. Największym problemem jest jednak niekompletny obraz digitalizacji.

24

OSOZ Polska 9/2021

R aport

Ankietę, składającą się 30 pytań i wysłaną z początkiem kwietnia br., wypełniło 5060 podmiotów ze 180 000 działających na polskim rynku, czyli niespełna 3%. O reprezentatywności badania możemy mówić w przypadku szpitali (37,20% wszystkich szpitali), ale nie placówek ambulatoryjnych (6,65%).

Jak podaje CeZ, celem badania było uzyskanie aktualnej wiedzy dotyczącej stopnia przygotowania podmiotów medycznych do wypełnienia obowiązków w zakresie prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej określonej w ustawie z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji (Dz.U. 2020 r., poz. 702, z późn.zm.) oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 maja 2018 r. w sprawie rodzajów elektronicznej dokumentacji medycznej (Dz.U. 2018, poz. 941, z późn. zm.). W ankiecie zbadano także stopień wykorzystania nowych technologii, w szczególności telemedycyny, AI i e-usług. Jak deklaruje CeZ, wyniki mają posłużyć do planowania i wdrażania kolejnych rozwiązań cyfrowych.

Nie bez znaczenia jest moment przeprowadzenia ankiety – w czasie pandemii, podczas której wzrosła adaptacja narzędzi telemedycznych, ale wiele projektów inwestycyjnych zostało wstrzymanych ze względu na inne priorytety. Do tego 1,5 roku od czasu wprowadzenia obowiązku wystawiania recepty w formie elektronicznej (od 8 stycznia 2020), niespełna pół roku od startu eskierowania (8 stycznia 2021 roku) i na moment przed wejściem w życie obligatoryjnego udostępniania dokumentacji w postaci elektronicznej (1 lipca 2021 roku).

Czytając raport z badania, pierwsze wnioski są pozytywne. Z infrastrukturą IT w podmiotach medycznych jest całkiem dobrze. Dostęp do sieci komputerowej w pomieszczeniach, w których przetwarzana jest dokumentacja medyczna, istnieje w 94% placówek. Zwłaszcza w szpitalach to już norma. Prawie wszyscy lub zdecydowana większość pracowników ma też dostęp do komputera – wydaje się, że w 2021 roku to już tak oczywiste, że pytanie o to w ankiecie jest niepotrzebne. Brakuje za to danych na temat umiejętności korzystania z systemów IT, najczęściej występujących problemów na etapie wdrażania, źródeł finansowania inwestycji informatycznych, planów rozwoju cyfrowego na kolejne lata.

» Tylko 1% placówek

medycznych wykorzystuje rozwiązania bazujące na sztucznej inteligencji.« Choć od lipca obowiązuje EDM, narzędzia do prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej posiada tylko 68% ankietowanych. Najlepiej przygotowane są szpitale (81%) i zakłady lecznictwa uzdrowiskowego (89%). W porównaniu z badaniem sprzed dwóch lat to jedynie o 2,25 proc. więcej. Tak marginalny wzrost jest zaskoczeniem, zwłaszcza w badaniu realizowanym na kilka tygodni przez wejściem obowiązku EDM. Jakie rodzaje EDM były prowadzone w podmiotach medycznych przed 1 lipca? Informację o rozpoznaniu choroby, problemu zdrowotnego lub urazu, wynikach przeprowadzonych badań, przyczynie odmowy przyjęcia do szpitala, udzielonych świadczeniach zdrowotnych oraz ewentualnych zaleceniach – w przypadku odmowy przyjęcia pacjenta do szpitala, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta gromadziło w wersji elektronicznej 2/3 szpitali, 57% AOSów i 52% POZ-tów.

W przypadku informacji dla lekarza kierującego świadczeniobiorcę do poradni specjalistycznej lub leczenia szpitalnego o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych lekach, środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobach medycznych, w tym okresie ich stosowania i sposobie dawkowania

» W stosunku do

badania z 2019 roku, o 44% wzrosła liczba placówek korzystających z rozwiązań telemedycznych.«

oraz wyznaczonych wizytach kontrolnych, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 137 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych to analogicznie: 62%, 50% i 46%.

Z kolei kartę informacyjną z leczenia szpitalnego, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, generowało elektronicznie 69% szpitali. Wyniki badań laboratoryjnych wraz z opisem – 37%.

Kolejna dająca do myślenia statystyka: 69% podmiotów nie poddaje digitalizacji dokumentacji prowadzonej w postaci papierowej. Odwzorowanie cyfrowe dokumentacji prowadzonej w postaci papierowej dokonywane jest u 30% ankietowanych podmiotów. W stosunku do poprzedniego badania nastąpił około 4,5% wzrost. Transfer danych z papieru na formę elektroniczną to wyzwanie na długie lata.

89% badanych świadczeniodawców nie wdrożyło usług elektronicznych przeznaczonych dla innych podmiotów leczniczych. Repozytoria EDM (miejsce składowania dokumentów elektronicznych wraz z metadanymi na potrzeby ich wyszukiwania) posiada jedynie 44% wszystkich ankietowanych (62% szpital i 45% stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne). 12% podmiotów prowadzi elektroniczny zapis zgód pacjenta dotyczących np. wykonania zabiegu, wypisu na życzenie, wyboru rodzaju znieczulenia, zgody na pobranie/udostępnienie dokumentacji medycznej z/do innej placówki. W stosunku do IV edycji Badania z 2019 r. nastąpił 2% wzrost.

93% ankietowanych podmiotów udostępnia dokumentację medyczną innym podmiotom w postaci papierowego wydruku. 37% stosuje dodatkowo nośniki elektroniczne (płyta CD, pendrive), a 15% robi to w formie elektronicznej.

EDM to kluczowy krok w digitalizacji sektora ochrony zdrowia i jak widać, najtrudniejszy do wykonania. Podczas dyskusji na konferencjach omawiających tematykę cyfryzacji, eksperci wskazują, że wdrożenie EDM we wszystkich placówkach może potrwać jeszcze 5 lat.

Małe ośrodki nie są do tego przygotowane, nie mają środków na inwestycje, czasami jest nawet problem z dostępem do szerokopasmowego Internetu. EDM wymaga nie tylko nakładów finansowych, ale też wiedzy o tym, w jaki sposób ją wdrożyć. I tego też brakuje.

OSOZ Polska 9/2021

25

R aport

tak

% jednostek, w których liczba stanowisk w podmiocie jest wystarczająca do wdrożenia Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (EDM) – w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

nie

% podmiotów posiadających rozwiązania IT pozwalające na prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej oraz przetwarzanie jednostkowych danych medycznych w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – AOS

85%

15%

67%

33%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – POZ

81%

19%

65%

35%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – rehabilitacja lecznicza

85%

15%

71%

29%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – pracownie diagnostyczne lub zabiegowe

87%

13%

64%

36%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – psychiatria ambulatoryjna

79%

21%

70%

30%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – ratownictwo medyczne

84%

16%

47%

53%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (hospicjum)

79%

21%

62%

38%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład lecznictwa uzdrowiskowego)

82%

18%

89%

11%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład opieki długoterminowej)

70%

30%

68%

32%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (inne niż wymienione wcześniej)

80%

20%

71%

29%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – szpitalne

75%

25%

81%

19%

68% wszystkich ankietowanych podmiotów deklaruje posiadanie narzędzi do generowania Elektronicznej Dokumentacji Medycznej. W stosunku do wyników IV edycji Badania z 2019 r. nastąpił wzrost o 2,25%.

tak nie

% podmiotów wykorzystujących oprogramowanie do obsługi gabinetu w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – AOS

81%

19%

29%

71%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – POZ

83%

17%

31%

69%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – rehabilitacja lecznicza

78%

22%

15%

85%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – pracownie diagnostyczne lub zabiegowe

56%

44%

27%

73%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – psychiatria ambulatoryjna

80%

20%

45%

75%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – ratownictwo medyczne

36%

64%

9%

91%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (hospicjum)

42%

58%

11%

89%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład lecznictwa uzdrowiskowego)

84%

16%

11%

89%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład opieki długoterminowej)

52%

48%

31%

69%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (inne niż wymienione wcześniej)

63%

37%

28%

72%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – szpitalne

88%

12%

50%

50%

Zdecydowana większość podmiotów medycznych posiada oprogramowanie wspomagające obsługę gabinetu lekarskiego. Nie posiada go ok. 19% AOS-ów i 17% POZ-tów. Blisko 39% podmiotów korzysta z oprogramowania, którego dostawca jest technicznie gotowy do realizacji wymiany Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (EDM) i raportowania zdarzeń medycznych (ZM).

26

% podmiotów, w których pacjent podmiotu poprzez stronę WWW ma możliwość dostępu do e-usług w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

OSOZ Polska 9/2021

29% badanych podmiotów deklaruje, że w ich placówkach pacjent ma dostęp do e-usług poprzez stronę internetową.

W stosunku do IV edycji Badania z 2019 r. nastąpił wzrost o nieco ponad 2%.

R aport

23% badanych jasno deklaruje, że nie są gotowi do wdrożenia EDM w 2021 roku. Aż 40% badanych planowało to zrobić w III lub IV kwartale 2021 roku.

W momencie wypełnienia ankiety, EDM wdrożyło lub było gotowych do wdrożenia ok. 25% podmiotów.

Dużo do życzenia pozostawia wprowadzenie standardów interoperacyjności danych. Polską implementację HL7 CDA, udostępnioną przez CeZ, stosuje zaledwie 35% podmiotów. Choć w szpitalach to aż 88%, w POZ-tach tylko 7%, a w AOS-ach – 18%.

Nadal duża część szpitali nie posiada bazowych systemów jak przykładowo laboratoryjny system informatyczny LIS (42%), system archiwizacji obrazów medycznych PACS (28%), system informacji radiologicznej RIS (35%). Z hurtowni danych korzysta 5% szpitali i 1% POZ-tów. O wiele lepiej wygląda sytuacja z podstawowym oprogramowaniem do wspomagania pracy gabinetu lekarskiego, które ma 81% AOS-ów i 83% POZ-tów.

Od 2019 roku niewiele się też zmieniło w kwestii dostępu do e-usług przez

tak nie

pacjentów. Taką możliwość oferuje 29% badanych placówek. W podziale na rodzaj działalności widzimy duże rozbieżności: 50% w przypadku szpitali, 31% POZ-tów. Zastanawiające jest 9% dla ratownictwa medycznego – tutaj nie sprecyzowano, o jakie e-usługi chodzi.

Prawie takie same wyniki zanotowano w przypadku pytania o e-rejestrację.

Pandemia COVID-19 stała się akceleratorem telemedycyny. Korzysta z niej 55% placówek medycznych, a to o aż 44% więcej w porównaniu z 2019 rokiem. O wiele gorzej wygląda sytuacja w zakresie wdrażania najbardziej innowacyjnych rozwiązań bazujących na sztucznej inteligencji. Narzędzia AI wykorzystuje tylko 1,05% badanych podmiotów.

Raport przedstawiony przez CeZ zamyka pytanie dotyczące inwestycji IT. Po roku 2019, 61% szpitali, 40% AOSów i 45% POZ-tów realizowało lub nadal realizuje inwestycje IT niezbędne do prowadzenia i wymiany EDM. Co ciekawe, aż 44% AOS-ów, 51% POZ-tów i 65% szpitali dopiero planuje inwestycje w tym zakresie. Wniosek jest taki,

% podmiotów, które po 2019 r. realizowały lub są w trakcie realizacji inwestycji IT niezbędnej do prowadzenia i wymiany EDM w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – AOS

40%

60%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – POZ

45%

55%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – rehabilitacja lecznicza

37%

63%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – pracownie diagnostyczne lub zabiegowe

27%

73%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – psychiatria ambulatoryjna

41%

59%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – ratownictwo medyczne

20%

80%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (hospicjum)

47%

53%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład lecznictwa uzdrowiskowego)

47%

53%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład opieki długoterminowej)

51%

49%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (inne niż wymienione wcześniej)

38%

62%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – szpitalne

61%

39%

42,81% wszystkich ankietowanych podmiotów zrealizowało lub jest w trakcie realizacji inwestycji IT niezbędnych do prowadzenia wymiany EDM.

że EDM to obecnie priorytet inwestycyjny placówek ochrony zdrowia, choć nie znamy szczegółów tych inwestycji (zakres czasowy, możliwości finansowe).

Na wyniki nowego badania CeZ trzeba patrzeć przez pryzmat poprzedniej edycji ankiety, jednocześnie pamiętając, że to ankieta, a nie konkretne dane na temat stanu cyfryzacji. Po analizie dokumentu nasuwa się kilka wniosków: • Sprzęt to najmniejszy problem – już od wielu lat placówki medyczne posiadają infrastrukturę IT. Można uznać, że ten podstawowy etap cyfryzacji mamy za sobą. Zdecydowana większość posiada także systemy IT, choć o różnym zakresie funkcjonalnym – a jak wiadomo, diabeł może tkwić w szczegółach (rozliczanie umów z NFZ vs. zintegrowane systemy do zarządzania placówkami).

• Papier ma się dobrze – o ile do sukcesów ostatnich lat można zaliczyć wdrożenie e-recepty i e-skierowania, listę porażek otwiera dominacja formy papierowej udostępniania dokumentacji medycznej pacjentowi lub innej placówce. Wydruki i przesyłanie faksem lub pocztą to nadal norma i od lat niewiele się zmieniło się w tym zakresie. Wszystko wskazuje na to, że na rewolucję przyjdzie jeszcze poczekać co najmniej kilka lat.

• Digitalizacja dokumentacji medycznej utknęła praktycznie w miejscu. W tym roku prowadzenie EDM deklaruje 2% więcej ankietowanych w porównaniu z badaniem sprzed 2 lat. I to pomimo terminu obowiązkowego wdrożenia i wymiany dokumentacji medycznej w formie elektronicznej od 1 lipca.

Powodów może być kilka: zmiana priotytetów w związku z pandemią COVID19 i odsunięcie wszystkich inwestycji w czasie, brak środków finansowych, brak know-how.

• Coraz większa przepaść pomiędzy AOS i POZ a szpitalami – o ile widać postępy w cyfryzacji szpitali, placówki ambulatoryjnej ochrony zdrowia pozostają daleko w tyle. Nie widać też większych efektów programów dofinansowania informatyzacji prowadzonych przez NFZ. Czy ich skala była niewystarczająca, a kryteria – niedopasowane do potrzeb?

W sztafecie cyfryzacji to najwolniejszy zawodnik decyduje o wyniku całego zespołu – o korzyściach z wymiany EDM będzie można mówić wówczas, gdy podłączone zostaną wszystkie podmioty.

• Brakuje wiedzy o stanie informatyzacji – cykliczna ankieta CeZ, choć

OSOZ Polska 9/2021

27

praktycznie

wskazuje trendy, nie daje pełnego obrazu cyfryzacji. Do tego należałoby przeprowadzić szerszy audyt i na tej podstawie opracować szczegółowy raport. Bez niego, kolejne plany i strategie będą wyznaczane na oślep, w oderwaniu od sytuacji na rynku i problemów, z którymi borykają się lekarze i placówki medyczne.

• Duża część dostawców oprogramowania nie jest przygotowana na EDM – to jeden z najbardziej zaskakujących wniosków z badania. Można się domyślać, że chodzi o małe firmy lub systemy stworzone na zamówienie. Kolejna lekcja na przyszłość: inwestycja w IT to inwestycja długoterminowa i warto polegać na sprawdzonych partnerach.

• Dostęp do e-usług tylko w teorii – nadal stosunkowo rzadko szpitale i placówki ambulatoryjne oferują pacjentom e-usługi w pełnym tego słowa znaczeniu: dostęp do EDM, indywidualizowane poradniki, dostęp do grup wsparcia itd. Najbardziej rozpowszechnioną e-usługą jest e-rejestracja na wizyty.

• Telemedycyna nabrała tempa w czasie pandemii – i to obszar, który zanotował najdynamiczniejszy wzrost w stosunku do badania sprzed dwóch lat.

Jest to związane z pandemią COVID-19 i koniecznością uruchomienia porad online. Należy się jednak spodziewać, że tymczasowo i z konieczności, a nie po-

% placówek wykorzystujących telemedycynę tak nie

44,37%

55,63%

Jeden z najbardziej optymistycznych trendów w cyfryzacji. W stosunku do badania z 2019 roku nastąpił znaczący wzrost wykorzystania przez podmioty rozwiązań z zakresu telemedycyny – w obecnym badaniu ponad 55% ankietowanych placówek wskazało, iż wykorzystuje tego typu rozwiązania w ramach swojej działalności, jest to prawie 44% wzrost biorąc pod uwagę wyniki z poprzedniego badania.

trzeby, wprowadzone rozwiązania będą wykorzystywane w mniejszym stopniu i ich poziom adaptacji zmaleje w kolejnych miesiącach wraz z normalizowaniem się sytuacji epidemiologicznej.

• Innowacje są rzadkością – problemy z finansowaniem i inne priorytety powodują, że polskie placówki medycz-

ne praktycznie nie stosują najnowszych technologii, przykładowo opartych na sztucznej inteligencji. Wyjątkiem są duże ośrodki medyczne z zapleczem akademicko-naukowym, które wdrażają tego typu systemy w ramach programów badawczych. 

PODSUMOWANIE CeZ Wyniki badania pokazują, że ponad 66% wszystkich podmiotów leczniczych deklaruje posiadanie rozwiązania IT pozwalającego na prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej oraz przetwarzanie jednostkowych danych medycznych (rozumiane jako prowadzenie elektronicznego rekordu pacjenta w systemie szpitalnym/ gabinetowym, czyli danych istotnych z punktu widzenia pacjenta oraz podmiotów leczniczych uczestniczących w procesie leczenia, m.in. dane kliniczne pacjenta, przebieg leczenia, wyniki procedur, np. wyniki badań laboratoryjnych, obrazy diagnostyczne). Porównując wyniki z poprzedniej ankiety nastąpił około 2,5% wzrost liczby takich podmiotów. Ponad 81% ankietowanych szpitali, ponad 70,48% jednostek innych niż szpitalne oferujących

28

OSOZ Polska 9/2021

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne oraz 66,68% AŚZ-ów posiada takie rozwiązania. 89% ogółu badanych świadczeniodawców nie wdrożyło usług elektronicznych przeznaczonych dla innych podmiotów leczniczych, usługi te funkcjonują jedynie w około 11% podmiotów.

67,39% ankietowanych placówek posiada rozwiązanie IT pozwalające na wystawianie i/lub przyjmowanie e-skierowań, które jest zintegrowane z systemem P1. 6,62% podmiotów posiada takie rozwiązanie, ale dopiero w tym roku planuje zintegrować je z systemem P1. Natomiast kolejne 2,53% mimo, iż takie rozwiązanie działa w ich podmiocie, nie planuje w tym roku integracji. W ponad 29% badanych podmiotów pacjent ma dostęp do e-usług poprzez stronę WWW. W stosunku do

danych z poprzedniego badania nastąpił wzrost o nieco ponad 2%. Jako że podmioty od kilku lat systematycznie wdrażają rozwiązania informatyczne w ramach swojej działalności, w większości obszarów nie zauważono znaczących zmian/wzrostów w stosunku do tych, jakie miały miejsce w latach poprzednich.

Niezmiernie cieszy znaczący wzrost wykorzystania przez podmioty telemedycyny – w obecnym badaniu ponad 55% ankietowanych placówek wskazało, iż wykorzystuje tego typu rozwiązania w ramach swojej działalności – jest to prawie 44% wzrost biorąc pod uwagę wyniki z poprzedniego badania. Warto również zauważyć, że podmioty zaczynają wykorzystywać narzędzia wspierane przez sztuczną inteligencję – obecnie jest to nieco ponad 1% podmiotów.

rozmowy

Łączenie elementów zdrowia w jedną całość Dr Joseph C. Kvedar specjalizuje się w projektowaniu i wdrażaniu do praktyki cyfrowych modeli opieki zdrowotnej. Jest doradcą ds. wirtualnej opieki w szpitalu Mass General Brigham (USA), redaktorem naczelnym prestiżowego czasopisma npj Digital Medicine, profesorem dermatologii w Harwardzkiej Szkole Medycznej, autorem książek “The Internet of Healthy Things” („Internet Rzeczy Zdrowotnych”) i “The New Mobile Age: How Technology Will Extend the Healthspan and Optimize the Lifespan” („Nowa mobilna era: Jak technologia przedłuży i zoptymalizuje życie”). Rozmawiamy o nowych modelach opieki w erze digitalizacji.

Jest Pan zaangażowany w rozwój nowego modelu ochrony zdrowia, którego głównym celem jest przeniesienie opieki ze szpitala lub gabinetu lekarskiego do codziennego życia pacjentów, ich domów. Czy mógłby Pan wyjaśnić, jak w praktyce powinna wyglądać tzw. połączona opieka zdrowotna?

Chodzi przede wszystkim o zintegrowane, jednolite doświadczenie konsumenta lub pacjenta w ochronie zdrowia, w którym rozwiązania cyfrowe logicznie wspomagają opiekę realizowaną w placówkach ochrony zdrowia. Jeśli pacjent

OSOZ Polska 9/2021

29

rozmowy

potrzebuje w danej chwili porady zdrowotnej, powinien odruchowo sięgnąć po urządzenie mobilne. Bo jest ono w zasięgu ręki i dzięki niemu może szybko uzyskać pomoc.

W pierwszym etapie, pacjent konsultowany jest przez chatbot. Ma on dostęp do wszystkich kluczowych danych klinicznych, jak również danych konsumenckich z telefonu, trackera aktywności itp. Bot może ocenić, czy potrzebna jest interwencja lekarska, czy też wystarczy porada online i na tej podstawie prowadzi przez kolejne etapy opieki, czy to wirtualnej – w postaci teleporady – czy umawiając termin u lekarza, albo wzywając karetkę. Ale nawet jeśli wymagana jest wizyta w gabinecie, cyfrowy doradca pomaga pacjentowi znaleźć lekarza w najbliższej okolicy, wskazuje dojazd, informuje na bieżąco o czasie oczekiwania. Każdy element kontaktu z systemem ochrony zdrowia wspomagany jest z pomocą chatbota.

Jak programy z zakresu zdrowia cyfrowego powinny być projektowane, aby pacjenci z nich chętnie korzystali?

Kluczowe są dwie rzeczy. Po pierwsze, przyjazność technologii. Konsumenci oczekują łatwej w użyciu technologii. Powinna być tak przejrzysta, aby nie była wymówką, jak dzieje się to obecnie. Tyko w ten sposób można skończyć z często słyszanymi argumentami „nie wiem jak to działa.” Drugą kwestią jest zaangażowanie, które należy perfekcyjnie wkomponować w cyfrową przestrzeń zdrowotną.

Jeśli spojrzymy na takie aplikacje jak Facebook, okazuje się, że potrafią one znacznie lepiej angażować pacjentów niż narzędzia projektowane do celów zdrowotnych. Z mojej praktyki wynika, że kluczowymi elementami są personalizacja, stawianie na profilaktykę (a nie na chorobę), wzmacnienia kontaktów społecznych, stosowanie nagród, wykorzystanie komunikatów podprogowych.

30

» Jesteśmy w punkcie zwrotnym ochrony zdrowia – to ostatni dzwonek dla świadczeniodawców, którzy muszą iść z duchem czasu i zaoferować opiekę cyfrową.

W przeciwnym razie, ktoś spoza branży zaproponuje pacjentom lepszy poziom i wygodę usług.« nej głównie poprzez wprowadzenie modelu opieki „jeden do wielu”. Polega on na tym, że w tym samym czasie jeden system, przykładowo aplikacja medyczna, może świadczyć usługi tysiącom, milionom pacjentów. Jeśli tylko uda nam się dobrze zaprojektować taki model, pierwszym etapem opieki będzie kontakt z botem lub narzędziem sprawdzającym symptomy. Na podstawie zdalnego monitorowania, systemy będą proaktywnie opiekować się pacjentem, aby utrzymać go na zaprojektowanej ścieżce zdrowia, umożliwiając świadczeniodawcom interwencję tylko wtedy, gdy sytuacja jest na tyle złożona, że wymaga interwencji człowieka.

Opisuje Pan również, w jaki sposób sztuczna inteligencja, biomarkery głosowe, rozpoznawanie twarzy i roboty społeczne będą analizować emocje, przewidywać problemy zdrowotne, poprawiać jakość życia i umożliwiać lepsze relacje z dostawcami usług medycznych. Czy to przyszłość, jakiej oczekują ludzie? Czy nowe pokolenia będą gotowe na większe monitorowanie i kontrolę zdrowia, a w rezultacie – na mniejszą prywatność?

W swojej najnowszej książce „The New Mobile Age: How Technology Will Extend the Healthspan and Optimize the Lifespan” twierdzi Pan, że „innowacje technologiczne w dziedzinie zdrowia stworzą lepszy i bardziej elastyczny system opieki zdrowotnej dla każdego”. Co ma Pan na myśli?

Jest to kwestia tego, jak zaprojektujemy cały system. Jeśli ludzie będą mieli wrażenie, że ich prywatność jest naruszana, a udostępniając swoje dane nie osiągają żadnych korzyści, takie rozwiązania nie zostaną zaakceptowane. Jeśli jednak zaprojektujemy nowy model zdrowia tak, że pacjent zyska lepszą opiekę, wygodę i dobre zdrowie, ludzie będą skłonni pójść na ten kompromis. To się już stało m.in. w handlu detalicznym, gdzie duże sieci internetowe oferują wygodę, personalizację i łatwość nawigacji, ale w zamian za analizę danych.

Technologia może pomóc naprawić źle funkcjonujący system opieki zdrowot-

Podczas jednego ze swoich wystąpień na wydarzeniu TEDx, zaapelował

OSOZ Polska 9/2021

Pan o stworzenie zintegrowanej opieki wspieranej przez „internet zdrowych rzeczy”, czyli połączonych inteligentnych urządzeń. Opieka nad pacjentem powinna być tak łatwa i dostępna jak Uber…

Podoba mi się analogia z Uberem i tradycyjnymi taksówkami w odniesieniu do opieki zdrowotnej. Przez dziesięciolecia taksówka była jedynym wyborem, jaki mieliśmy chcąc skorzystać z prywatnego transportu. Taksówkarze popadli w samozadowolenie, osiągnęli pozycję monopolistyczną, a w efekcie jakość usług uległa pogorszeniu. Firmy transportowe sięgały do różnych narzędzi, aby utrzymać swoją pozycję, takich jak związki zawodowe itp. I wtedy pojawił się Uber, który dzięki połączeniu technologii cyfrowych i dbałości o wygodę usług, zmienił tę branżę.

Opiekę zdrowotną cechuje wiele punktów wspólnych. Świadczeniodawcy traktują swój rynek jako coś oczywistego, a w efekcie uwaga poświęcona obsłudze klienta i doświadczeniu pacjenta jest niemal zerowa. Można się spodziewać, że to doprowadzi prędzej czy później do transformacji z jaką mieliśmy do czynienia w usługach transportowych czy innych branżach.

Narzędzia niezbędne do stworzenia modelu opieki „jeden do wielu” już istnieją: urządzenia typu wearables, elektroniczne konta pacjentów, aplikacje zdrowotne, teleopieka, roboty, AI itp. Jednak zamiast ciągłości opieki oferują one raczej fragmentaryczne wsparcie. Jak stworzyć nowe, spójne doświadczenie opieki?

To kluczowe pytanie. Wszystkie dane generowane z telefonu lub urządzeń noszonych na ciele nie są ani znormalizowane, ani ustandaryzowane. Gromadzą dane na własne potrzeby, nie dzieląc się nimi. Drugim krokiem są algorytmy AI, które przetwarzają dane i generują pro-

rozmowy

gnozy niezbędne do utrzymania zdrowia.

Trzecim krokiem jest zrozumienie osobistych motywatorów i wykorzystanie tych dźwigni zmian, aby zachęcić każdą osobę do zdrowego trybu życia i dbania o siebie.

Digitalizacja w opiece zdrowotnej różni się od digitalizacji w innych branżach.

Chodzi o wbudowanie empatii, emocji, bliskości, komunikacji, wsparcia na każdym etapie opieki, niezależnie od tego, czy mówimy o pacjentach z chorobami przewlekłymi, czy o osobach starszych.

Czy uważa Pan, że teleopieka, napędzana automatyzacją, może zaoferować lep-

sze doświadczenie niż wizyty w gabinecie lekarskim, które cechuje zupełnie inna dynamika?

Co należy zrobić, aby przedstawiony model opieki zintegrowanej się upowszechnił?

Oczywiście tak, chociaż z pewnymi zastrzeżeniami. Jeśli świadczona opieka jest złożona – przykładowo wymaga badania – i zawiera elementy inteligencji emocjonalnej, jak rozmowa i wsparcie, prawdopodobnie lepszym rozwiązaniem będzie wizyta osobista. Z drugiej strony, jeśli są to rutynowe, proste decyzje, a pacjent od dłuższego czasu korzysta z usług u danego świadczeniodawcy, podejście „digital-first” preferujące kontakt cyfrowy jest prawdopodobnie lepszym rozwiązaniem.

Jeśli jesteś świadczeniodawcą, odważnie wdrażaj nowe sposoby opieki nad pacjentami wykorzystujące narzędzia cyfrowe. Jeśli jesteś dostawcą rozwiązań e-zdrowia, rozwijaj innowacje, aby pomóc osiągnąć model opieki „jeden do wielu”. Z kolei jeśli jesteś pacjentem, stań w obronie swoich praw – żądaj dostępu do usług o wysokiej jakości i wygodzie, a także wielokanałowej opieki zdrowotnej oferującej różne opcje dopasowane do indywidualnych potrzeb. 

W koncepcji „internetu rzeczy zdrowotnych” lub inaczej „internetu rzeczy medycznych”, inteligentne urządzenia są połączone ze sobą, wymieniają się danymi i dzięki temu mogą wspierać indywidualne zdrowie każdego człowieka.

DANE GROMADZONE W MIEJSCU PRACY

DANE Z ELEKTRONIKI CODZIENNEGO UŻYTKU

DANE Z URZĄDZEŃ DO ROZRYWKI

INTERNET RZECZY

DANE Z URZĄDZEŃ UBIERALNYCH

DANE Z APLIKACJI MOBILNYCH DANE Z SERWISÓW INTERNETOWYCH DANE MEDYCZNE SENSORY W DOMU

OSOZ Polska 9/2021

31

rozmowy

Pacjent w szybko zmieniającym się środowisku technologii zdrowotnych Europejskie Forum Pacjentów (European Patients’ Forum, EPF) – czołowa organizacja zrzeszająca federacje pacjenckie z całej Europy – walczy m.in. o to, aby digitalizacja opieki zdrowotnej realizowana była w ścisłym dialogu z obywatelami i wychodziła naprzeciw potrzebom pacjentów. O zdrowiu w cyfrowej rzeczywistości rozmawiamy z Prezesem EPF, Marco Greco.

Czy mógłby Pan wymienić najważniejsze korzyści dla pacjentów wynikające z transformacji cyfrowej?

Transformacja cyfrowa niesie ze sobą ogromną liczbę potencjalnych benefitów dla pacjentów w zakresie dostępności, danych zdrowotnych, monitorowania, usług i działań profilaktycznych. Postęp

32

OSOZ Polska 9/2021

technologiczny szybko zmienia cały kraj­ obraz opieki zdrowotnej w UE, zwiększając wykorzystanie narzędzi opartych na Big Data i sztucznej inteligencji w zakresie zdrowia publicznego i usług opieki zdrowotnej oraz badań naukowych.

Oprócz tego przyczynia się do rozwoju medycyny spersonalizowanej i terapii celowanych.

A jakie wyzwania wiążą się z cyfryzacją?

Dotyczą one przede wszystkim kwestii etycznych, zapewnienia przejrzystych i odpowiedzialnych ram politycznych, zarządzania danymi, dostosowanych do potrzeb ram regulacyjnych, sprawiedliwego i przystępnego dostępu dla pacjentów, zaangażowania ich we współprojektowanie rozwiązań i narzędzi cyfrowych oraz budowania zaufania zarówno do nowych technologii, jak i do organizacji, które je rozwijają, wprowadzają na rynek i nimi zarządzają. Stąd innowacje wymagają ostrożnego podejścia.

Mimo wielu dyskusji i prób reform, pacjenci nadal nie znajdują się w centrum

rozmowy systemu opieki zdrowotnej, ale na jego marginesie. Jakie zmiany są potrzebne, aby pacjentocentryczność stała się faktem?

Głównym problemem jest to, że cały czas najpierw planujemy i organizujemy systemy opieki zdrowotnej, a dopiero potem pytamy, czy pacjent jest szczęśliwy lub zadowolony – lub co gorsza – prosimy zewnętrzne podmioty o ocenę efektywności systemu. Nasze przesłanie jest jasne: narzędzia cyfrowe powinny być projektowane wychodząc od potrzeb użytkowników opieki zdrowotnej i rozwijane wspólnie z nimi. Tylko w taki sposób można zapewnić, że technologia faktycznie wprowadzi partycypacyjną, skoncentrowaną na człowieku opiekę zdrowotną, doprowadzi do lepszych wyników dla pacjentów, przynosząc znaczą wartość dla społeczeństwa.

Wiele dyskusji toczy się wokół angażowania pacjentów w rozwój narzędzi cyfrowych. Co w praktyce oznacza pojęcie „innowacji generowanych przez pacjentów”?

dzi a opieką świadczoną na odłegość lub przez systemy sztucznej inteligencji?

» Edukować, upraszczać, współprojektować – to trzy zasady, które powinny być uwzględnione w procesie digitalizacji«

stępie do technologii i umiejętnościach ich obsługi?

Narzędzia cyfrowe powinny stanowić dla pacjentów cenny zasób, a nie być kolejną barierą w dostępie do świadczeń.

Pacjenci wprowadzają różne innowacje, odkąd nie mogą znaleźć na rynku rozwiązań, które posiadałyby prawdziwą wartość dla różnych grup chorych.

Nowoczesne rozwiązania dostępne dla pacjentów i ich opiekunów, były dotąd albo zbyt drogie, albo niewystarczająco spersonalizowane, aby zaspokoić ich konkretne potrzeby. Ogólnie rzecz biorąc, pacjenci mają wiedzę, której nie dorównują żadne testy z udziałem użytkowników. Wnoszą oni do innowacji bezcenne elementy – ich jedyną motywacją jest bowiem chęć ułatwienia sobie życia.

Jeśli chcemy, aby rozwiązanie e-zdrowia rzeczywiście spełniało potrzeby pacjenta, to pacjent powinien zasiąść za sterami jego rozwoju. Technologia stworzona bez przyjrzenia się z bliska oczekiwaniom pacjenta jest bezużyteczna.

Edukować. Upraszczać. Współprojektować.

Choć znamy te założenia bardzo dobrze, nie zostały one dotąd skutecznie zastosowane. Do tej pory, niestety, dzielenie się „najlepszymi praktykami” w zakresie dostępu do cyfowych usług, praktycznie nie istnieje. Przykładowo, wirtualne konsultacje czy automatyczne odnawianie recept w przypadku pacjentów z chorobami przewlekłymi to jedne z wielu obszarów, w których Komisja Europejska może wspierać państwa członkowskie w rozwoju niezbędnych rozwiązań organizacyjno-prawnych.

Cyfryzacja musi stać się trwałą częścią krajowych i europejskich strategii w celu rozwiązania problemu nierówności w zakresie zdrowia i uniknięcia tworzenia nowej przepaści cyfrowej.

Jako członek Komisji eHealth Stakeholder Group 2019–2022, EPF będzie dążyć do zapewnienia, że potencjał digitalizacji jest wykorzystywany z korzyścią dla pacjentów.

Stosowanie narzędzi telezdrowia wzrosło nawet kilkudziesięciokrotnie w czasie pandemii COVID-19. Z jednej strony, opieka zdrowotna staje się coraz bardziej cyfrowa, z drugiej – rosną nierówności cyfrowe. Co zatem należy zrobić, aby zmniejszyć przepaść cyfrową pomiędzy pacjentami o większym i mniejszym do-

Podejście „digital-first”, w którym pierwszy kontakt pacjenta z system opieki zdrowotnej realizowany jest cyfrowo, jest nieuniknione ze względu na niedobór pracowników medycznych oraz rosnące zapotrzebowanie na usługi medyczne. Gdzie powinna leżeć granica pomiędzy opieką świadczoną przez lu-

Różne badania podkreślają kilka kluczowych obszarów, w których AI może mieć bezpośredni wpływ na opiekę nad pacjentem: samoopieka, profilaktyka, triage i wczesna diagnostyka, decyzje kliniczne. Najważniejszą kwestią jest, aby pacjenci byli w pełni poinformowani o funkcjonalności, konsekwencjach i możliwych skutkach włączenia AI do systemów opieki zdrowotnej.

Ograniczenie autonomii człowieka wiąże się z ryzykiem. Na przykład, gdy AI miałaby dokonywać kalkulacji ryzyka zdrowotnego lub ograniczać prawo pacjenta do swobodnego, w pełni świadomego wyboru leczenia. AI należy postrzegać jako narzędzie wspierające, a nie zastępujące opiekę świadczoną przez pracowników służby zdrowia.

Skuteczność i użyteczność AI opiera się poza tym na dostępie do dużego wolumenu wysokiej jakości danych. Jeśli danych jest za mało, ogranicza to potencjał AI do bycia użyteczną, bo nie jest możliwe opracowanie dokładnych algorytmów. Systemy AI powinny skupić się na gromadzeniu i ekstrapolacji danych, które są istotne dla danego celu medycznego. Tak, aby uprościć procesy wczesnej diagnostyki, profilaktyki i optymalnej opieki. Kolejna faza rozwoju sztucznej inteligencji powinna uwzględnić medycynę spersonalizowaną.

I w końcu, deficyt cyfrowych kompetencji zdrowotnych – zarówno wśród pacjentów, jak i pracowników służby zdrowia – może również ograniczyć potencjał AI w dziedzinie zdrowia i stworzyć potencjalne zagrożenia. Wzmocnienie pozycji ludzi poprzez zwiększenie umiejętności i wiedzy jest warunkiem koniecznym dla zrównoważonego rozwoju AI w zdrowiu.

Jakie nadzieje wiąże EPF z cyfrową transformacją w ochronie zdrowia?

Przede wszystkim oczekujemy odpowiedzialnego podejścia, jeśli chodzi o zarządzanie danymi. Pacjenci muszą mieć lepszą kontrolę nad swoimi danymi, a mechanizmy wyrażania świadomej zgody i prawa do ochrony danych muszą być bardziej transparentne. Umiejętności zdrowotne i wzmocnienie pozycji pacjentów są kluczowymi elementami, aby transformacja cyfrowa w opiece zdrowotnej w Europie przyniosła pozytywne dla wszystkich obywateli zmiany. 

OSOZ Polska 9/2021

33

praktycznie

bezpiecze ń stwo danyc h

Wnioski płynące z rocznego sprawozdania z działalności Prezesa UODO

Do końca sierpnia każdego roku Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych zobowiązany jest do przygotowania sprawozdania ze swojej rocznej działalności. Sprawozdanie nie tylko dostarcza nam informacji statystycznych dotyczących bieżących działań Urzędu, ale także wybrane stanowiska UODO w zakresie stosowania obowiązujących przepisów o ochronie danych osobowych i najczęściej zgłaszane naruszenia.

Karolina Szuścik, CISA Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Niniejszy artykuł ma na celu zapoznanie czytelnika z najistotniejszymi informacjami zamieszczonymi w sprawozdaniu, a także wnioskami, jakie niesie dla Administratorów Danych Osobowych opublikowany przez UODO raport.

34

OSOZ Polska 9/2021

Na początek garść liczb, które jednoznacznie wskazują, że organ nie tylko wywiązuje się z obowiązków nakładanych na niego przez RODO, ale także systematycznie zwiększa swoją aktywność. W 2020 roku UODO zanotował 7507 naruszeń, czyli ponad trzykrotnie więcej niż w 2018 roku. Zanotowano 6442 skarg osób, których dane

dotyczą (wzrost o 15%). W tym czasie UODO wydał 1866 decyzji administracyjnych, znacznie więcej niż w poprzednich latach. Choć na początku działalności, w 2018 roku, UODO nie nałożył żadnej kary pieniężnej, to w 2019 roku było ich już 8, a w 2020 roku – 11.

Dziwić może znacznie mniejsza liczba przeprowadzonych kontroli. Powodem tego mogą być zmiany w strukturze organizacyjnej Urzędu, które były konsekwencją doświadczeń wynikających z funkcjonowania w latach 2018 – 2019 zespołów tematycznych. Ten kierunek został utrzymany i w efekcie w Urzędzie Ochrony Danych Osobowych podjęto decyzję o stworzeniu Departamentu Skarg. W jego ramach utworzono cztery wydziały tematyczne: Wydział ds. Sektora Publicznego, Wydział ds. Sektora Prywatnego, Wydział ds. Sektora Zdrowia,

praktycznie

» W 2020 r. do UODO wpłynęło 926 skarg na podmioty sektora zdrowia, zatrudnienia i szkolnictwa.«

Zatrudnienia i Szkolnictwa, Wydział ds.

Sektora Finansowego, Ubezpieczeń i Telekomunikacji.

Głównym zadaniem Departamentu Skarg i wchodzących w jego skład Wydziałów jest rozpatrywanie zgłaszanych skarg na nieprawidłowości w procesie przetwarzania danych osobowych.

Utworzenie wydziału ds. Sektora Zdrowia, Zatrudniania i Szkolnictwa wskazuje, że skarg, w tym sektorze jest coraz więcej, co potwierdzą dane opublikowane w sprawozdaniu.

Liczba skarg, które w analizowanym okresie sprawozdawczym 2020 wpłynęły do UODO, z podziałem na sektory, przedstawia się następująco: − 1303 skargi na podmioty sektora publicznego, − 2519 skarg na podmioty sektora prywatnego, − 926 skarg na podmioty sektora zdrowia, zatrudnienia i szkolnictwa, − 1694 skargi na podmioty sektora finansowego, ubezpieczeń i telekomunikacji.

nie były poddawane analizie pod kątem wystąpienia możliwych zagrożeń i podatności. UODO wskazało, że do naruszeń dochodziło również w podmiotach, które przed 2020 r. posiadały szczegółowo opracowane procedury dot. przetwarzania danych osobowych, a które w czasie niemożliwej do przewidzenia pandemii nie sprawdziły się. Jako przykłady takich sytuacji UODO wskazał: − nieprawidłowości w zakresie weryfikacji tożsamości osób, którym wydawana była dokumentacja medyczna; − ataki złośliwym oprogramowaniem typu ransomware w związku ze wzrostem e-rozwiązań oferowanych przez podmioty medyczne oraz prowadzeniem dokumentacji w formie elektronicznej; − ujawnianie danych osób objętych kwarantanną przez podmioty, których zadaniem było przeciwdziałanie rozszerzaniu się epidemii.

Najczęściej zgłaszane oraz typowe naruszenia w 2020 r.

Poniżej przedstawiona została lista naruszeń, które były najczęściej zgłaszane w 2020 r. do UODO. Każdy Administrator Danych Osobowych powinien przeanalizować ją dokładnie i podjąć środki minimalizujące ryzyko ich wystąpienia w swoich organizacjach: • wysyłanie korespondencji (zarówno w formie tradycyjnej, jak i elektronicznej) zawierającej dane osobowe do niewłaściwego odbiorcy; • ujawnianie danych niewłaściwej osobie, np. poprzez wydanie dokumentów osobie, dla której nie były przeznaczone; • nieuprawnione uzyskanie dostępu do informacji, czego przyczyną były m.in.: − błędy programistyczne, ujawniające się po wprowadzeniu aktualizacji oprogramowania;

Sprawozdanie z działalności UODO za latach 2018–2020

Naruszenia a COVID-19 Organ nadzorczy opublikował w sprawozdaniu, że w 2020 r. pojawiało się wiele naruszeń wynikających z działań podejmowanych w związku z zagrożeniem epidemicznym. Jak sygnalizuje UODO, w dużej części były to działania polegające na stosowaniu nowych środków, mających na celu ochronę zdrowia osób, których dane dotyczyły, a które wcześniej

− brak wewnętrznych testów bezpieczeństwa, które mogły wykazać podatność systemu; − nieprawidłowo nadane uprawnienia w systemach informatycznych, czego skutkiem było zapoznanie się z danymi osobowymi przez osoby do tego nieuprawnione; • utrata korespondencji papierowej przez operatora pocztowego lub otwarcie korespondencji przed zwróceniem do nadawcy; • zagubienie, kradzież dokumentacji papierowej (zawierającej dane osobowe) lub pozostawienie jej w niezabezpieczonym miejscu, w szczególności wynoszenie przez pracowników dokumentów poza zakład pracy i pozostawianie jej w miejscach publicznych; • niezamierzona publikacja lub nieprawidłowa anonimizacja danych w dokumencie – zdarzenia te polegały na publikacji danych osobowych na stronie internetowej administratora oraz udostępnieniu w trybie dostępu do informacji publicznej; • zgubienie lub kradzież nośnika danych/urządzenia umożliwiającego dostęp do danych tego typu zdarzenia będące najczęściej wynikiem kradzieży komputera przenośnego lub zgubienia niezaszyfrowanego elektronicznego nośnika danych; • złośliwe oprogramowanie ingerujące w poufność, integralność lub dostępność danych oraz nieuprawnione uzyskanie dostępu do informacji poprzez złamanie zabezpieczeń. Do tego typu naruszeń najczęściej dochodziło w wyniku wykorzystania wyspecjalizowanych umiejętności osób prowadzących takie ataki oraz wykorzystania podatności atakowanych systemów. Niejednokrotnie przyczyniali się do tego sami administratorzy, wykorzystując do przetwarzania danych nieaktualne oprogramowanie. 

2018 r.

2019 r.

2020 r.

Skargi osób, których dane dotyczą

5565

9304

6442

Zgłoszone naruszenia

2446

6039

7507

Liczby przeprowadzonych kontroli

72

98

12

Liczba pracowników

235

246

277 (na dzień 31.12.2020 r.)

Wydane decyzje administracyjne

1866

527

1369

Kary pieniężne

0

8

11

Wydatki UODO

25 681 000 zł

31 390 000 zł

34 898 000 zł

Źródło: UODO

OSOZ Polska 9/2021

35

praktycznie T E C H N O LO G I E I Z D R O W I E

Fot. www.studioelementmedia.pl (Krystian Olczak)

Telezdrowie w Polsce.

Sukcesy i wyzwania Jaki jest stan rozwoju telemedycyny? Jak włączyć ją płynnie do procesu opieki nad pacjentem? Na te pytania odpowiadali eksperci podczas sesji „Zdrowie na telefon – cyfrowa transformacja w obszarze medycyny” zorganizowanej podczas Regionalnego Forum Innowacji (28 września br., Toruń). Przedstawiamy podsumowanie dyskusji.

36

OSOZ Polska 9/2021

Dr n. med. Wanda Korzycka-Wilińska Dyrektor Szpitala Uniwersyteckiego nr 2 im. dr J. Biziela w Bydgoszczy

Pacjenci przyzwyczajają się do nowości Od 2015 roku, kiedy weszła w życie znowelizowana ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia, można realizować świadczenia zdrowotne nie tylko w sposób tradycyjny, ale również za pomocą systemów łączności i systemów teleinformatycznych.

Pandemia bardzo przyspieszyła rozwój telemedycyny w Polsce, również w Szpitalu, którym zarządzam. Hasło

„zostań w domu” spowodowało, iż pacjenci na początku nieśmiało, ale z czasem coraz częściej zaczęli korzystać z tego narzędzia.

Najbardziej popularnym sposobem komunikacji pacjenta z lekarzem POZ oraz lekarzem specjalistą były i są teleporady oraz telekonsultacje. Bardzo pomocne okazało się wcześniejsze wprowadzenie e-zwolnienia lekarskiego, e-recepty i e-skierowania. Udzielanie porad związanych z telemedycyną wymaga doświadczenia, wiedzy personelu medycznego, aby w pełni zaspokoić potrzeby pacjenta. Kolejnym ważnym rozwiązaniem telemedycznym jest teleradiologia, która

praktycznie

»R ozwój teleopieki jest niezbędny w związku z m.in. starzejącym się społeczeństwem.« Dr n. med. Wanda Korzycka-Wilińska

dzięki zastosowaniu odpowiednich aplikacji umożliwia lekarzom specjalistom z zakresu radiologii opisywać RM, TK i zdjęcia RTG na odległość. Warto też wspomnieć o telediagnostyce on-line, umożliwiającej ocenę stanu zdrowia pacjenta na bieżąco.

Jak finansować innowacje?

Przed nami jeszcze dużo do zrobienia.

Konieczne jest doskonalenie systemów w taki sposób, aby pacjent miał do nas zaufanie, że jego dane medyczne nie zostaną udostępnione osobom nieupoważnionym. Brakuje płynnej wymiany dokumentacji medycznej pacjenta z innymi jednostkami ochrony zdrowia, aby nie powtarzać badań diagnostycznych, wiedzieć, jakie leki pacjent stosuje i na co choruje. Ważnym zadaniem jest edukacja, informowanie społeczeństwa, starszych pacjentów o korzyściach płynących z zalogowania się do IKP. W publicznej ochronie zdrowia brakuje środków finansowych na wymianę sprzętu, na zakup nowych systemów.

Telemedycyna jest nową dziedziną w ochronie zdrowia, która bardzo szybko się rozwija. Inwestycje w nowe technologie powinny być w najbliższych dziesięciu latach znacznie wyższe niż obecnie.

Ze względu na starzejące się społeczeństwo, niezbędny jest rozwój teleopieki, telerehabilitacji, monitorowanie farmakoterapii u pacjentów. Powinniśmy dążyć do personalizacji, tak żeby pacjent czuł, że jest najważniejszy, żeby czuł się bezpiecznie.

Ważne jest ponadto, aby wycena procedur medycznych, również związanych

z telemedycyną, kontraktowanych przez NFZ, była adekwatna do poniesionych kosztów. Zmian w ustawach związanych z ochroną zdrowia powinno być jak najmniej; podobnie barier prawnych. Pracę w ochronie zdrowia rozpoczyna pokolenie Y i Z, dla którego obsługa komputera i znajomość języków obcych nie są żadnym problemem. Młodzi cieszą się, że mogą pracować inaczej, są ciekawi nowych rozwiązań. Coraz więcej jest rozwiązań korzystających z AI, algorytmów, które wspomagają pracę profesjonalistów medycznych.

Ważnym elementem, do którego musimy dążyć, jest możliwość wymiany dokumentacji medycznej pacjenta we wszystkich krajach Unii Europejskiej. 

Andrzej Osuch Dyrektor ds. Transformacji Biznesowej w Grupie LUX MED

Znikają kolejne bariery adaptacji Telemedycyna jest niewątpliwie jednym z najszybciej rozwijających się obszarów nowych technologii w medycynie.

Oczywiście w dużym stopniu wynika to ze skali wykorzystania usług zdalnych w trakcie pandemii COVID-19. Pozwoliły one utrzymać kontakt z pacjentem i kontynuować leczenie, ograniczając jednocześnie ryzyko zakażenia występujące w trakcie kontaktów osobistych, zarówno w placówce medycznej, jak i w drodze na wizytę.

Przed pandemią rozwój telemedycyny był znacznie wolniejszy. Akcentowano wiele barier, zarówno medycznych, jak ograniczona możliwość zbadania pacjenta zdalnie, jak i inwestycyjnych, gdyż dla wielu podmiotów była to nowa gałąź działalności. Pandemia zweryfikowała te obawy. Obostrzenia epidemiczne spowodowały konieczność przeniesienia dużej części kontaktów na tryb zdalny, a wtedy okazało się, że telekonsultacje dobrze wpasowują się w proces leczenia jako uzupełnienie tradycyjnych wizyt, a nie ich zastępstwo.

Tam, gdzie badanie pacjenta odbyło się już wcześniej, kolejne kontakty można planować bardziej elastycznie, także jako telekonsultacje. Z kolei podmiot, który wdrożył podstawową platformę telemedyczną, może ją stopnio-

» Warto pamiętać, że podczas telekonsultacji obowiązują te same przepisy prawa, co przy wizytach stacjonarnych.« Andrzej Osuch

OSOZ Polska 9/2021

37

praktycznie

wo rozwijać, wykorzystując synergię z innymi formami działalności.

Z telemedycyną zaznajomili się także pacjenci, doceniając wygodę i użyteczność takich rozwiązań. Aktualnie, w niektórych dziedzinach, nawet do 50% usług realizowanych jest zdalnie. Pacjentowi łatwiej jest nawiązać kontakt, lekarz ma dostęp do jego dokumentacji medycznej, może zdalnie wystawić dodatkowe skierowanie lub receptę. Należy podkreślić, że każdorazowo w toku postępowania, w razie konieczności, pacjent może zostać umówiony także na wizytę tradycyjną. Dzięki takiej elastyczności organizacyjnej i dostępowi do danych, można szybciej postawić rozpoznanie i podjąć decyzję co do dalszych działań.

Warto pamiętać, że podczas telekonsultacji obowiązują te same przepisy prawa, co przy wizytach stacjonarnych.

Lekarz kieruje się wskazaniami współczesnej wiedzy medycznej, prowadzi dokumentację medyczną i bierze odpowiedzialność za prawidłowość procesu leczenia, niezależnie od używanego kanału komunikacji. Również niezależnie od trybu komunikacji, dane zawarte w dokumentacji medycznej pacjenta są rygorystycznie zabezpieczone przed niepowołanym dostępem.

Potrzebne są wytyczne dla najwyższej jakości usług telezdrowia Ponieważ czas pandemii pozwolił nam zweryfikować mocne i słabe strony telemedycyny, następnym krokiem powinna być standaryzacja działalności telemedycznej, aby jak najlepiej wykorzystać zdobyte doświadczenia. Odpowiedni standard może powstać w formie wytycznych, tworzonych wspólnie przez środowisko medyczne – lekarzy, pacjentów, naukowców, ale też regulatora i administrację publiczną. Takie prace już się rozpoczęły w szerokim gronie organizacji społecznych z inicjatywy fundacji Telemedyczna Grupa Robocza.

Standard ma w zamierzeniu stanowić punkt odniesienia oraz źródło wiedzy dla tworzenia własnych rozwiązań telemedycznych przez wszystkie podmioty w sektorze zdrowia. Taki konsensus ułatwi wdrażanie kolejnych rozwiązań telemedycznych, pomoże zapewnić ich wysoką i powtarzalną jakość, a dodatkowo będzie podlegał aktualizacjom, aby reagować na zmieniające się warunki i dalszy postęp naukowy i technologiczny. 

38

OSOZ Polska 9/2021

» Brakuje premiowania świadczeniodawców, którzy aktywnie wdrażają innowacje telemedyczne.« Jan Pachocki

Jan Pachocki Prezes Zarządu Fundacji Telemedyczna Grupa Robocza

Legislacja nie nadąża za cyfryzacją W ostatnim czasie obserwujemy większe zainteresowanie pracami ukierunkowanymi na wdrażanie telemedycyny w Polsce oraz cyfryzacji sektora ochrony zdrowia. Nadal jednak potrzeba opracowania zmian systemowych, które umożliwiłyby szersze wykorzystanie potencjału innowacji telemedycznych. Na rynku ciągle pojawiają się certyfikowane wyroby medyczne, które mogłyby być wykorzystywane przy świadczeniach zdrowotnych, jednak wiele z nich nie jest dostępnych finansowo dla przeciętnego pacjenta.

Stosunkowo niska jest też świadomość społeczeństwa na temat telemedycyny, która nie ogranicza się jedynie do coraz powszechniejszych teleporad.

Obecnie brakuje systemowych rozwiązań, które prowadziłyby do efektywnego i powszechnego wykorzystania telemedycyny w Polsce. Wiele rozwiązań telemedycznych jest niedostępnych dla większości świadczeniodawców i pacjentów, ze względu na ograniczone finansowanie z budżetu państwa. Dlatego przede wszystkim potrzeba włączenia świadczeń telemedycznych do koszyka świadczeń gwarantowanych finansowanych ze środków publicznych.

Premiowanie za innowacyjność Efektywne wykorzystanie telemedycyny wymaga pewnego rodzaju optymalnej standaryzacji, dzięki której zapewniona byłaby wysoka jakość świadczeń z udziałem rozwiązań telemedycznych, a jednocześnie zachowana autonomia decyzyjna personelu medycznego i pacjenta. Ponadto należy również pamiętać o kwestiach związanych z ulepszaniem zaplecza informatycznego świadczeniodawców, które jest niezbędne ze względów technicznych, oraz o aspekcie interoperacyjności systemów stosowanych w placówkach publicznych i prywatnych. Brakuje również premiowania świadczeniodawców, którzy aktywnie wdrażają innowacje telemedyczne. Optymalny model telemedycyny powinien zostać przygotowany z uwzględnieniem głosu środowiska medycznego i pacjenckiego, dzięki czemu zwiększone byłyby szanse rzeczywistego stosowania rozwiązań telemedycznych w praktyce.  Panel dyskusyjny „Zdrowie na telefon – cyfrowa transformacja w obszarze medycyny” odbył się podczas Regionalnego Forum Innowacji w ramach Forum Inteligentnego Rozwoju. Dyskusję poprowadził redaktor czasopisma OSOZ, Artur Olesch.

nowe idee

E -zdrowie na ś wiecie

Forbes

HealthcareITNews

Can Doctors Truly Be Replaced By Technology?

Virtual reality for pain management has potential, but hurdles remain

Czy technologia naprawdę może zastąpić lekarzy?

Dla wielu pokoleń, odpowiedź na to pytanie była oczywista i brzmiała – „nie”. Chirurdzy i inni lekarze zaangażowani w procedury manualne byli szczególnie pewni siebie – nawet, jeśli komputer byłby w stanie przetwarzać teoretyczną wiedzę medyczną, do wykonywania skomplikowanych procedur, lub przynajmniej kierowania robotem wykonującym zabieg, konieczne jest zaangażowanie człowieka. Na przykład, robot Da Vinci stał się integralną częścią chirurgii na całym świecie.

I choć wspomaga chirurgów precyzją wykraczającą poza granice ludzkiej perfekcji, za sterami siedzi człowiek. Ten przykład pokazuje, że chirurdzy nadal odgrywają kluczową rolę w medycynie proceduralnej, ale jednocześnie pojawia się pytanie: jak szybko systemy robotyczne będą ewoluować do rozwiązań półautonomicznych, a w końcu – w pełni autonomicznych? Czy można wyobrazić sobie świat, w którym nawet skomplikowane operacje będą wykonywane samodzielnie przez robota?

Jeśli chodzi o medycynę nieproceduralną, pytanie staje się jeszcze bardziej interesujące. Sztuczna inteligencja zaczyna przodować w diagnostyce. Obserwujemy ogromy postęp w analizach predykcyjnych, big data i wykorzystywaniu danych historycznych do podejmowania decyzji klinicznych. Jedną z najbardziej rewolucyjnych technologii w tym obszarze jest Watson Health firmy IBM. To doskonały przykład na to, że w rozwoju technologii w opiece zdrowotnej należy skupić się na wspomaganiu pracy lekarza, a nie na zastępowaniu samego lekarza.

Pacjent nie przychodzi do lekarza wyłącznie po rozwiązanie problemu medycznego. Gdyby tak było, diagnozę mógłby postawić równie dobrze robot. Niemniej jednak praktyka lekarska jest raczej sztuką, która uwzględnia wiele warstw, od komunikacyjnej do psychologicznej. Podczas gdy system AI może obliczyć z pewnym stopniem pewności, jakie leczenie – na podstawie milionów innych zestawów danych – powinien podjąć pacjent z rakiem, lekarz ma o wiele większe możliwości. Może on zadać inne ważne pytania, które wykraczają poza prostą, opartą na danych odpowiedź: Czy pacjenta stać na ten plan leczenia?

Czy korzyści płynące z planu leczenia przewyższają negatywne skutki medyczne, społeczne i emocjonalne? Czy inne czynniki są dla niego ważne? 

Wirtualna rzeczywistość w leczeniu bólu ma potencjał, ale nadal jest wiele przeszkód do jej stosowania Badanie opublikowane w Journal of Medical Internet Research sugeruje, że wirtualna rzeczywistość może być skuteczną alternatywą dla istniejących metod leczenia bólu. Jednocześnie jednak naukowcy z UC San Francisco zauważyli, że nadal istnieją duże bariery adaptacji tej technologii, zwłaszcza w odniesieniu do jej zastosowania na dużą skalę. Jak wyjaśniają badacze, wdrożenie technologii wymaga uwzględniania specyfiki działalności placówek opieki zdrowotnej, w tym przygotowania odpowiedniej infrastruktury i wyposażenia personelu.

Jak zauważono we wnioskach z badania, klinicyści są zainteresowani terapiami VR i widzą w niej bezpieczną i skuteczną alternatywę m.in. dla opioidów w leczeniu bólu. Jednocześnie zwrócili uwagę, że wiele badań nad VR przeprowadzono w warunkach, które służą „etnicznie jednorodnym, relatywnie uprzywilejowanym populacjom o wysokim poziomie wiedzy o zdrowiu i wykształceniu”.

Stwierdzili ponadto, że lekarze zajmujący się leczeniem bólu chętnie stosowaliby VR, ale adaptacja technologii będzie wymagała w każdym przypadku indywidualizacji. „Uczestnicy badania wskazują na konieczność integracji technologii ze złożonymi procesami pracy oraz uwzględnienia kosztów infrastrukturalnych. W grupie głównych przeszkód we wdrażaniu i zwiększaniu wykorzystania VR znalazły się także obawy związane z refundacją” – twierdzą naukowcy. Mimo iż na całym świecie istnieje ogromna potrzeba w zakresie cyfrowych metod terapii, dotąd znajdują zastosowanie jedynie w najbardziej innowacyjnych placówkach.

Przede wszystkim zmiany wymaga model refundacji świadczeń opartych na interwencjach cyfrowych, tak aby placówkom opieki zdrowotnej opłacało się je wdrażać do codziennej praktyki. Rzeczywistość wirtualna oraz rozszerzona mogą prowadzić do poprawy standardów opieki zdrowotnej i większego zaangażowania pacjentów, zwłaszcza w warunkach opieki zdalnej.

Warto wspomnieć, że w latach 1999–2019, w USA odnotowało 500 000 zgonów związanych z nadużywaniem opioidów. 

OSOZ Polska 9/2021

39

nowe idee

40

mobihealthnews

The Verge

Study: Wearables could detect flu, cold infection before patient shows symptoms

Most people aren’t accessing their medical records on their phones

Wearables mogą wykrywać grypę i przeziębienie zanim pacjent zauważy objawy

Większość ludzi nie sprawdza swojej dokumentacji medycznej w telefonie

Urządzenia ubieralne – takie jak opaski monitorujące parametry zdrowia – być może już niedługo ostrzegą cię o tym, że powoli rozwija się u ciebie grypa, nawet zanim zauważysz pierwsze objawy. Tak przynajmniej sugeruje nowe badanie opublikowane w czasopiśmie naukowym JAMA. Do niewielkiego badania zaangażowano dwie grupy uczestników, którzy dobrowolnie zgodzili się, aby ich zarazić wirusem H1N1 i rhinowirusem, czyli popularnymi wirusami wywołującymi grypę i przeziębienie. Zanim rozpoczęto testy, naukowcy opracowali cyfrowe modele biomarkerów, które wykorzystali do wczesnego wykrywania wirusów i przewidywania przebiegu choroby. Obejmowały one szeroki zakres danych biometrycznych, w tym tętno, temperaturę skóry, aktywność elektrodermalną i ruchy ciała. Opracowany model nie tylko był w stanie wykryć grypę, która nie manifestowała jeszcze żadnych objawów, ale także przewidzieć, czy infekcja będzie miała przebieg łagodny czy umiarkowany. „Badanie sugeruje, że opracowanie nieinwazyjnego, noszonego na nadgarstku urządzenia do przewidywania indywidualnej odpowiedzi na ekspozycję na wirusa przed wystąpieniem objawów jest wykonalne” – napisali autorzy badania. „Wykorzystanie tej technologii mogłoby wesprzeć wczesne interwencje w celu ograniczenia przedobjawowego rozprzestrzeniania się wirusowych infekcji dróg oddechowych, co jest szczególnie istotne w erze COVID-19”.

Opracowany model wykrywania wirusa H1N1 mógł odróżnić pacjentów z infekcją od pacjentów bez infekcji z dokładnością do 92% w okresie 24 godzin od momentu zarażenia wirusem. W przypadku modelu dla rinowirusa, dokładność wyniosła 88% w okresie 36 godzin od ekspozycji na wirusa. Po upływie 24 godzin model predykcyjny był w stanie rozróżnić łagodne i umiarkowane infekcje z dokładnością 90% w przypadku wirusa H1N1 i 89% w przypadku rinowirusa. Dane zostały zebrane od 31 uczestników z wirusem H1N1 i 18 uczestników z rinowirusem. Już w badaniu z 2020 r. opublikowanym w czasopiśmie The Lancet Digital Health stwierdzono, że dane na temat tętna spoczynkowego i czasu trwania snu zebrane z urządzeń Fitbit mogą znaleźć zastosowanie w budowie modeli trendów grypy na poziomie populacji. 

Mimo że coraz więcej osób w USA ma dostęp do swojej dokumentacji medycznej online, większość nadal chętniej korzysta z komputerów, aby zalogować się do portali pacjenta, niż aplikacji na smartfony. Takie wnioski płyną z nowego raportu Biura Krajowego Koordynatora ds. Technologii Informacyjnych Ochrony Zdrowia.

Prawie 40 procent dorosłych Amerykanów twierdzi, że w 2020 roku uzyskało dostęp do swoich kartotek zdrowia za pośrednictwem portalu pacjenta. To wzrost z 25 procent w stosunku do 2014 roku.

Spośród osób, które korzystały z portali pacjenta w okresie objętym badaniem (styczeń-kwiecień 2020), około 40 procent stwierdziło, że tylko lub czasami korzystało z aplikacji na smartfony, aby uzyskać do niego dostęp. Okazuje się, że pacjenci niechętnie instalują aplikacje mobilne w celu uzyskania dostępu do danych medycznych. Z drugiej strony trudno określić stopień wykorzystania w przypadku preinstalowanych aplikacji, jak Health w urządzeniach Apple – z jej pomocą już 700 szpitali w USA udostępnia dane medyczne swoim pacjentom. Niestety, Apple do tego pory nie upublicznił informacji, ile osób rzeczywiście wykorzystuje opcję bezpośredniego wglądu do kartotek z pozycji aplikacji Health. Jedynie jeden szpital biorący udział w projekcie, UC San Diego Health Sciences, zadeklarował, że tylko niewielki ułamek pacjentów korzysta z zapisów zdrowotnych udostępnianych przez Apple.

Dane pokazują również, że coraz więcej osób komunikuje się ze swoimi lekarzami za pośrednictwem portali pacjenta (ok.

60 proc. badanych, o 12 proc. więcej niż w daniu z 2017 roku).

Jednak trzeba wziąć pod uwagę, że badanie zostało zrealizowane na początku pandemii i trudno założyć, że przejście na cyfrową komunikację utrzymywało się w kolejnych miesiącach.

Z opinii lekarzy wynika jednak, że są dosłownie przytłoczeni ilością otrzymywanych wiadomości od pacjentów.

Dlaczego ludzie nie korzystają z elektronicznej dokumentacji medycznej? Powód od lat jest ten sam – niektórzy nadal wolą rozmawiać bezpośrednio z lekarzem i nie widzą potrzeby dostępu do swojej dokumentacji medycznej online. Około 25 proc. osób stwierdziło, że logowanie się sprawia im trudność, a 20 proc. – że nie czują się komfortowo z komputerem. 

OSOZ Polska 9/2021

nowe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Ograniczanie telewizyt jest na przekór oczekiwaniom pacjentów Ministerstwo Zdrowia zapowiadało, że od 1 października w życie wejdą nowe zasady korzystania z teleporady. Telewizyty miały być dopuszczone jedynie w prostych konsultacjach i na życzenie pacjenta. Jednak pod wpływem negatywnych opinii, MZ wycofało się z wprowadzenia zmian, deklarując, że chce jeszcze raz przeanalizować te przepisy.

Chodzi o projekt rozporządzenia Ministra Zdrowa, dotyczący standardu organizacyjnego udzielania świadczeń opieki zdrowotnej za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. W regulacji planowano do minimum ograniczyć udzielanie teleporad przez lekarzy specjalistów. Zmiany te miały obowiązywać już od początku października. Ten krok minister zdrowia Adam Niedzielski tłumaczył faktem, że w czasie pandemii zdal-

ne konsultacje były zbyt częste, co mogło negatywnie odbić się na procesie leczenia chorych.

W związku z dużą liczbą uwag zgłoszonych do projektu, resort zdrowia postanowił jednak ponowie pochylić się nad nim, a termin jego wdrożenia został odroczony.

Teleporada to przyszłość Zdaniem Jacka Krajewskiego, prezesa Porozumienia Zielonogórskiego to dobrze, że

MZ ponownie zajmie się tą sprawą, gdyż tak ostre ograniczenie teleporad w praktyce mogłoby prowadzić do ich likwidacji.

– A teleporada jest potrzebna – komentuje Krajewski. Jak wyjaśnia, jeżeli używa się teleporady jako narzędzia, które ma służyć monitorowaniu choroby wcześniej rozpoznanej i kiedy się go używa umiejętnie, to jest ono bardzo cenne w prowadzeniu pacjentów. Zwłaszcza, gdy mamy sytuację ograniczonej dostępności lekarzy jaka miała miejsce w czasie pandemii. – Oczywiście inną kwestią jest to czy potrzebne są pewne restrykcje dotyczące teleporad, tak, by nie były one nadużywane. Być może, w pewnych przypadkach tak. Właśnie po to, by przypomnieć, że podstawowym badaniem jest badanie fizykalne, osobiście przeprowadzone przez lekarza – zaznacza dr Krajewski.

– Teleporada jest tylko jednym z narzędzi, a nie główną formą wykonywa-

OSOZ Polska 9/2021

41

nowe idee

Udział teleporad w liczbie wszystkich porad w POZ (2020 rok) liczba wszystkich porad

liczba teleporad

udział procentowy teleporad

liczba porad [mln]

udział teleporad [%]

16

40

14

35

12

30

10

25

8

20

6

15

4

10

2

5

0

0 3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

miesiąc

Udział teleporad w liczbie wszystkich porad w AOS (2020 rok) liczba porad [mln]

udział teleporad [%]

6

60

5

50

4

40

3

30

2

20

1

10

0

0 3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

miesiąc

nia świadczeń. Ale tak naprawdę uważam, że nie należy ograniczać niczego i w tym zakresie lekarz powinien mieć swobodę wyboru, kiedy z takiej metody może skorzystać. I wydaje się, że resort zdrowia doszedł właśnie do wniosku, że takie odgórne ograniczenia stosowania tej formy nie jest potrzebne.

– dodaje dr Krajewski. Jego zdaniem, teleporada i ogólnie formy zdalne udzielania świadczeń to jest przyszłość. Trzeba tylko nabrać doświadczenia w korzystaniu z nich. Potrzebne są też odpowiednie narzędzia, a przed wszystkim musimy wprowadzić łącza internetowe, które dawałyby możliwość korzystania z takich świadczeń w całym kraju. Ale trzeba podkreślić, że tam, gdzie konieczna jest osobista wizyta – nic jej nie zastąpi.

Telezdrowie przeżywa boom podczas pandemii Kilkanaście mln porad miesięcznie, z czego maksymalnie 35,2 proc. w for-

42

OSOZ Polska 9/2021

mie teleporady świadczyły w 2020 roku placówki POZ. W poradniach specjalistycznych, w kwietniu zeszłego roku więcej niż co druga porada była zdalna.

Z danych NFZ wynika, że w początkowym okresie pandemii COVID-19, liczba porad spadła w POZ poniżej 10 mln miesięcznie. Jednak jak podkreśla NFZ, dane te nie są w 100 proc. pewne w zakresie teleporad. – Dane dotyczące teleporad w POZ w okresie marzec-sierpień 2020 dotyczą liczby sprawozdanych procedur ICD-9 wskazujących na realizację porady z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. W związku z faktem, iż nie jest to produkt rozliczeniowy, a wyłącznie sprawozdawcza procedura ICD-9 i nie uzależnia rozliczenia stawki kapitacyjnej od jej wykazania, trudna jest do oszacowania prawdziwa skala wykorzystania teleporad w ramach POZ – pisał w zeszłym roku do MZ wiceszef NFZ Bernard Waśko.

Od 1 stycznia 2020 r. został wprowadzony wymóg dostępności teleporad przez co najmniej 2 godziny tygodniowo w ramach praktyki POZ, jednakże bez konieczności wykazywania produktu statystycznego. Do klasyfikacji ICD9 PL wprowadzono wówczas procedury: 89.0098 – wizyta z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności; 89.099 – porada lekarska za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności; 89.046 – wizyta pielęgniarki/położnej z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności; 94.483 – wizyta terapeutyczna z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych I te właśnie procedury zostały sprawozdane w takiej skali, jak przedstawiono w danych NFZ. A potem zaczęto je osobno wyceniać, ale tylko w wybranych przypadkach – związanych albo z COVID u pacjenta i opieką nad nim albo np. sytuacją, gdy pacjent nie może dostać pomocy we własnej placówce.

Prawdziwa skala teleporad w POZ i AOS jest nadal trudna do oszacowania, ze względu na rozbieżności sprawozdawcze. W bieżącym roku, w związku z poluzowaniem obostrzeń covidowych, uległa ona zmniejszeniu, ale szacuje się, że oscyluje na ok. 25% poziomie dla POZ i 10% dla AOS. Lekarze zainwestowali w sprzęt oraz systemy do prowadzenia telewizyt, a pacjenci polubili nową, wygodną dla nich formę kontaktu z lekarzem. Zwłaszcza w przypadku wizyt kontrolnych w chorobach przewlekłych i lekkich przypadkach, gdzie nie jest wymagane badanie fizykalne a receptę można przesłać elektronicznie.  Źródło: cowzdrowiu.pl

» Lekarze zainwestowali w sprzęt i systemy IT, nauczyli się udzielania teleporad, a pacjenci przyjęli je entuzjastycznie. Ich administracyjne ograniczenie byłoby błędem.«

nowe idee

Zdjęcie: Instytut CyberPeace

Przewodnik dla menedżerów po przyszłości ochrony zdrowia W ramach badania Healthcare CEO Future Pulse, 200 liderów służby zdrowia z całego świata zostało zapytanych o wykorzystanie cyfrowej służby zdrowia, wpływ COVID-19 na sektor, obawy związane z brakami kadr medycznych, kwestie przywództwa oraz nowe modele opieki zdrowotnej.

Aby lepiej zrozumieć wizje, nadzieje i obawy kadry zarządzającej w sektorze opieki zdrowotnej, KPMG przeprowadziło ankietę wśród 200 menedżerów – dyrektorów szpitali, przedstawicieli dostawców usług medycznych – z Australii, Kanady, Chin, Niemiec, Holandii, Arabii Saudyjskiej, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych.

80 procent dyrektorów szpitali uważa, że opieka zdrowotna wymaga zmian, a 79 proc. oczekuje, że modele świadczenia opieki zostaną zreformowane w ciągu najbliższych trzech lat. Jakie jeszcze wnioski można wyciągnąć na podstawie badania? ● Około 50% ankietowanych menedżerów placówek służby zdrowia twier-

dzi, że ich organizacje były dobrze przygotowane na COVID-19, ale prawie wszyscy uważają, że kryzys będzie czynnikiem przyspieszającym transformację sektora. ● Zdecydowana większość uważa, że w ciągu najbliższych 3 lat wszystkie aspekty modeli świadczenia opieki czekają duże przemiany. Jednak niewielu z nich rozpoczęło już proces dopasowywania się do nich. ● Wśród liderów służby zdrowia panuje zgoda, że obecne modele są niedopasowane do wyzwań przyszłości, gdzie jakość a nie ilość usług będzie odgrywała kluczową rolę. ● Rosnące znaczenie społeczności lokalnej i opieki pozaszpitalnej jest po-

OSOZ Polska 9/2021

43

nowe idee

strzegane pozytywnie, ale wielu menedżerów wciąż jest na wczesnym etapie adaptacji własnych modeli opieki. ● W kwestii wyzwań związanych z kadrami medycznymi, liderzy koncentrują się na wspieraniu i optymalizacji posiadanych zasobów. Są jednak świadomi powiększającej się luki pomiędzy popytem na kadry medyczne a ich podażą. ● Istnieje szeroka zgoda, że technologia odgrywa ważną rolę w przekształcaniu opieki zdrowotnej – od świadczenia opieki, przez zwiększanie liczby pracowników, po zorientowanie na klienta.

Tylko nieliczni menedżerowie stworzyli strategie cyfrowe, które wybiegają wystarczająco daleko w przyszłość. Wielu z nich postrzega wyzwania związane

z adaptacją do nowych technologii jako potencjalną barierę dla transformacji. ● Jeśli chodzi o przywództwo w organizacjach opieki zdrowotnej, menedżerowie muszą poszerzać zakres umiejętności wymaganych do stawienia czoła cyfrowej przyszłości.

Cyfrowa opieka zdrowotna.

Nie „czy”, ale „kiedy” Potrzeba cyfrowego przyspieszenia w sektorze opieki zdrowotnej jest oczywista z punktu widzenia pacjentów oraz pracowników służby zdrowia. Gdy dokumentacja medyczna nadal gromadzona jest na papierze, informacje między usługodawcami są przekazywane za pośrednictwem faksu, a rezerwacje wizyt

odbywają się przez telefon – i to w branży, która w leczeniu korzysta z super nowoczesnych technologii – oczywiste staje się, że transformacja cyfrowa jest nieunikniona i musi przyspieszyć.

Badanie 2021 Healthcare CEO Future Pulse pokazuje, menedżerowie z sektora opieki zdrowotnej priorytetowo podchodzą do cyfryzacji. Paradoksalnie, tylko nieliczni ankietowani (14%) przyznają wysokie oceny usługom opartym na technologiach cyfrowych opracowanym w szpitalu, którym zarządzają.

Obawy związane z brakiem odpowiednich rozwiązań i umiejętności stanowią największą przeszkodę na drodze do transformacji. Na liście barier znalazły się m.in. szybkie zmiany w sektorze

Jaki typ osobowości innowatorów reprezentują menedżerowie placówek ochrony zdrowia?

Innowator: Jako pierwszy wdraża wszystkie nowinki Wczesny odbiorca: Powoli wdraża innowacje, testuje jej zastosowanie Wczesna większość: Wkracza do akcji, gdy technologie/strategie staną się głównym nurtem Późna większość: Podąża za innowacjami w konserwatywnym tempie Spóźnieni: W ostatniej kolejności włączają się do nurtu

Źródło: 2021 Healthcare CEO Future Pulse

Które technologie cyfrowe menedżerowie oceniają najwyżej pod względem wpływu na jakość opieki?

Systemy wspomagania decyzji klinicznych Podejmowanie decyzji w oparciu o dane Chirurgia robotyczna AI Platformy doradztwa dla klientów/pacjentów Zdalne monitorowanie zdrowia Monitorowanie biometryczne Telemedycyna Sieci partnerskie pacjentów Urządzenia ubieralne (wearables)

Źródło: 2021 Healthcare CEO Future Pulse

44

OSOZ Polska 9/2021

nowe idee

zdrowia, niedopasowane rozwiązania regulacyjne oraz deficyt umiejętności cyfrowych wśród personelu.

66 proc. menedżerów spodziewa się, że telemedycyna i inne cyfrowe metody świadczenia usług będą w przyszłości zyskiwać na znaczeniu. Ponad połowa (59 procent) jest przekonana, że „znaczna część diagnostyki, konsultacji i leczenia będzie odbywać się drogą cyfrową zamiast osobiście”. Z tego punktu widzenia godna uwagi jest dysproporcja pomiędzy świadomością a działaniami – jeden na dziesięciu dyrektorów (11 proc.) deklaruje zerowe inwestycje organizacyjne w cyfrową opiekę medyczną. Tylko bardzo mała grupa badanych (7 proc.) może pochwalić się „znaczącymi” inwe-

» Dla menedżerów szpitali, brak umiejętności cyfrowych personelu jest największą barierą wdrażania opieki wirtualnej.« stycjami w architekturę cyfrową. Duża część nadal odkłada konkretne inicjatywy na później: 40 proc. badanych planuje wdrożenie cyfrowej opieki zdrowotnej, a 43 proc. deklaruje, że posiada już odpowiednie strategie cyfrowego rozwoju placówek medycznych.

Opieka zdrowotna musi dogonić inne sektory w wykorzystaniu technologii cyfrowych. To jedyny sposób na stworzenie zrównoważonej, dostępnej i wydajnej ar-

chitektury świadczenia usług. Technologia cyfrowa może przynieść szereg korzyści, wspomagając procesy kliniczne i komunikację pacjenta ze świadczeniodawcą, ale także optymalizując procesy organizacyjne. Jednak wdrożenie do praktyki strategii cyfrowej wychodzi daleko poza rozwój niezbędnej infrastruktury – wymaga przywództwa, zmian organizacyjnych i szkolenia personelu w zakresie nowych sposobów pracy. 

Puls przyszłości. Perspektywa zarządzających w ochronie zdrowia 2021 Healthcare CEO Future Pulse Raport KPMG (48 stron, język angielski) Aby pobrać raport, wejdź na stronę https://bit.ly/3uKIN1t lub zeskanuj kod

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Jarosław Frąckowiak, Monika Grabska, Marco Greco, Joseph Kvedar, Andrzej Osuch, Jan Pachocki, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Wanda Korzycka-Wilińska.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

OSOZ Polska 9/2021

45

nowe idee

Polscy lekarze wykorzystują system wspomagania decyzji klinicznych, aby poprawić precyzję diagnozy i bezpieczeństwo leczenia Lekarze ze Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie korzystający z UpToDate® oszczędzają czas, minimalizują czynnik niepewności i podnoszą swoje kompetencje. Jak dostęp do wiarygodnej wiedzy medycznej oraz aktualnych wytycznych naukowych pomaga im w codziennej praktyce?

Każda diagnoza, zabieg albo procedura medyczna muszą być drobiazgowo przemyślane oraz zaplanowane. Składa się na nie szereg decyzji mających bezpośredni

46

OSOZ Polska 9/2021

wpływ na zdrowie i życie pacjentów, które nieraz trzeba podjąć zdecydowanie i szybko. I to niezależnie od obciążenia stresem, presji czasu i długich godzin pracy.

Dlatego wiedza – kluczowy składnik procesów klinicznych – musi być tak przygotowana, aby można było do niej sięgnąć w najprostszy możliwy sposób, bez wertowania literatury naukowej albo czytania długich opracowań. Kiedy ilość codziennie publikowanych wytycznych systematycznie rośnie, praktycznie uniemożliwiając zapoznanie się z nimi na czas, lekarzy wspomaga system opracowany przez Wolters Kluwer.

– Zamiast szukać w innych źródłach, korzystam z rzetelnej, łatwo dostępnej

nowe idee

i przejrzyście podanej wiedzy na stronach UpToDate – mówi lek. med. Joanna Dolipska pracująca na Oddziale Klinicznym Nefrologii i Dializoterapii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Placówka, która od lat znajduje się w czołówce rankingu najlepszych szpitali według tygodnika Wprost, jest jednym z 2 milionów użytkowników systemu towarzyszącego klinicystom w 191 krajach na całym świecie.

Odpowiedzi na trudne pytania kliniczne dostępne w minutę Współczesne nauki medyczne cechuje bezprecedensowa dynamika. Nigdy wcześniej zasoby specjalistycznej wiedzy w postaci nowych wytycznych, terapii i zaleceń publikowanych w czasopismach fachowych nie rosły tak szybko. Ich włączenie do praktyki klinicznej jest sporym wyzwaniem. Jednocześnie, ambicją każdego lekarza jest zastosowanie terapii gwarantującej sukces, a każdy pacjent oczekuje pomocy zgodnej z najwyższymi standardami.

UpToDate upraszcza dostęp do informacji determinujących jakość decyzji medycznych, pozwalając podnieść wyniki leczenia. System oferuje odpowiedzi na pytania w ramach 12 000 zagadnień klinicznych i 25 różnych specjalności oraz zawiera ponad 9 500 zaleceń opartych na dowodach naukowych.

Lek. med. Bogdan Ochrem pracujący na Oddziale Klinicznym Hematolo-

gii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie z UpToDate korzysta codziennie od 10 lat, zarówno w szpitalu, w prywatnej praktyce jak i w pracy redakcyjnej. – Nie przypominam sobie sytuacji, w której szukając odpowiedzi na pytanie kliniczne przy użyciu systemu, nie uzyskałbym jej lub ewentualnie nie znalazłbym ścieżki do jej odnalezienia – zwraca uwagę specjalista hematologii.

– UpToDate wykonuje za mnie pracę, która zajęłaby mi bardzo dużo czasu – dokonuje przeglądu literatury fachowej dotyczącej każdego zagadnienia i uaktualnia, nawet kilka razy w roku, swoje treści – podkreśla lek. med. Bogdan Ochrem. Informacje w systemie dostępne są natychmiast po ich publikacji, a do tego uporządkowane w sposób ułatwiający ich szybkie wyszukiwanie. Lekarze mają wgląd do najważniejszych opisów i rekomendacji dotyczących wybranego zagadnienia klinicznego w przejrzystej formie tabel oraz rycin. Użytkownik może zapoznać się z pełną treścią uzasadnienia wytycznych oraz zajrzeć do ich źródła.

– Na zakładce „Co nowego” (“What’s new”) sprawdzam doniesienia nie tylko w mojej wąskiej dziedzinie hematologii, ale również w medycynie ogólnej. Od niedawna używam też z opcji “Society Guideline Links”, w której znajdują się linki do wszystkich opublikowanych wytycznych europejskich, jak i amerykańskich w danym zagadnieniu – dodaje lek.

med. Bogdan Ochrem, który z systemu korzysta poprzez aplikację mobilną lub na komputerze.

Doniesienia z 425 czasopism naukowych w smartfonie lub na komputerze System wspomagania decyzji klinicznych UpToDate stał się w wielu ośrodkach medycznych podstawowym narzędziem pracy lekarzy oraz elementem strategii podnoszenia jakości świadczeń medycznych. Gdy obraz kliniczny jest złożony, dostępne rekomendacje pomagają uzupełnić brakujące informacje, oszczędzając czas na konsultacje z innymi specjalistami czy przeszukiwanie różnych źródeł.

Aby ten uniwersalny, elektroniczny przewodnik spełniał wysokie wymagania lekarzy, 7300 ekspertów przegląda skrupulatnie literaturę medyczną, na którą składa się m.in. 425 czasopism, klinicznych baz danych i innych źródeł. Nowe wyniki badań i rekomendacje – wraz z zaleceniami dotyczącymi zastosowania klinicznego – są na bieżąco wprowadzane do UpToDate i od razu dostępne dla lekarzy. Rozwiązanie oferuje też dostęp do bazy ponad 6900 leków oraz narzędzie kontroli interakcji leków.

Praca każdego lekarza jest inna, ale zawsze towarzyszy jej złożony proces analizy informacji i podejmowania decyzji. Jednak sięgając do odpowiednich narzędzi można uniknąć przeciążenia informacyjnego, a jednocześnie na bieżąco śledzić postępy w medycynie. Lek. med. Joanna Dolipska, lek. med. Bogdan Ochrem i 2 miliony innych lekarzy na całym świecie stosujących UpToDate stawiają na pierwszym miejscu kliniczną precyzję i zasady medycyny opartej na faktach. 

OSOZ Polska 9/2021

47

osoz world

The CyberPeace Institute analyzed the impacts of disruptive cyberattacks, data breaches and disinformation operations on healthcare, people and society (photo: CyberPeace Institute).

Healthcare under attack.

How to stop life-threatening cybercrimes?

The report “Playing with Lives: Cyberattacks on Healthcare are Attacks on People” by CyberPeace Institute shows how disruptive cyber incidents, data breaches and disinformation operations cause direct harm to people and undermine trust. Is it still possible to win the war with cybercriminals?

The global COVID-19 pandemic exposed existing weaknesses in the healthcare system, also with regard to cybercrime. Unfortunately, healthcare systems are inadequately responding to data security threats, as exemplified by the most devastating cyberattacks in recent years, WannaCry and NotPetya, among others.

In May 2017, WannaCry attacked more than 600 UK healthcare entities, disrupting access to critical information, putting patients’ health and lives at risk, causing tremendous stress to physicians

48

OSOZ Polska 9/2021

and administrative staff. Have this global attack on healthcare changed something? Not really – in recent years, there has been no progress in the fight against cybercrime. At the same time, the scale of threats continues to grow, and the “infodemic” associated with the COVID-19 pandemic only exacerbates them.

Healthcare needs cyber peace. It needs to be free of all threats so that medical facilities can operate without disruption, i.e. without interruption to data critical to patient care.

Attacks on healthcare services cause direct harm to people and pose a global health risk.

When healthcare providers are attacked, the victims are not just IT infrastructure but primarily people – healthcare workers and patients. When access to medical records and life-saving medical devices is hindered, physicians are robbed of essential work tools. Moreover, disruptions to IT healthcare systems – and dealing with their consequences – are expensive.

Not to mention psychological and social damage caused by criminals stealing private information.

Cyberattacks also undermine public trust in digitization. For fear of data leakage, many healthcare providers managers are slowing down investment in IT.

osoz world Attacks are increasing and evolving.

Hackers are exploiting loopholes in the healthcare sector’s fragile digital infrastructure and weaknesses in the cybersecurity system.

The methods used to attack healthcare are expanding. The COVID-19 pandemic has given rise to new incidents: vaccine research centers have become victims of cyber spying; hackers are demanding ransoms from hospitals to unlock IT systems, which – with people’s lives at stake – often choose to pay the price; health professionals and international health organizations are the target of disinformation campaigns and cyberattacks, aimed at undermining their credibility. As statistics show, the number of data breaches in the healthcare sector increased significantly in 2020.

Hackers take advantage of vulnerable, sometimes outdated digital infrastructure. They know that healthcare facilities have limited budgets to secure data – finding security loopholes is much easier than it is in financial institutions.

Cybersecurity in healthcare services is underfunded. As a result, only large healthcare providers have implemented high-quality cybersecurity systems and procedures. Unfortunately, most suffer from a chronic lack of resources to secure infrastructure, train staff and hire and retain cybersecurity personnel.

Attacks on the healthcare sector are lowrisk, high-reward crimes, and hackers often go unpunished.

Attacks on the healthcare sector are a lucrative and global business. They are a global phenomenon, whether they aim to extort ransom from healthcare provid-

ers, steal medical records and intellectual property, or undermine public trust.

Because healthcare organizations are the “gatekeepers” of highly sensitive information, the health sector is a highly profitable target for cybercriminals.

Attacks on healthcare services are rarely reported to security authorities.

Many organizations do not know how to proceed as they do not have adequate procedures for cybersecurity. In addition, fear of criminal or reputational liability makes it even harder to report security incidents, as does a lack of confidence that criminals will be caught and punished.

Facilities do not make full use of legal instruments and existing assistance initiatives.

Many providers are unaware of what assistance measures they can use, either those that can prevent attacks or those offered in the event of data leakage. Likewise, patients are not aware of their rights.

When a data breach already happens, medical facilities often decide to hide it rather than seeking support. This is often due to the belief that specific individuals may be suspected of having loopholes in security procedures that should have been implemented and enforced. At the same time, many providers still have not adapted existing recommendations or systems, such as GDPR, for example.

What needs to be done to strengthen the resistance of the healthcare system to cyberattacks?

Although threats from cybercriminals are steadily increasing, the healthcare sys-

Victims of cyberattacks.

tem is not powerless against them. Following the WannaCry attacks of 2017, the UK decided to invest £150 million in the National Health Service’s (NHS) IT security. Health providers need financial support to develop their infrastructure and strengthen the digital literacy of their staff. Equally important, national governments should consistently prosecute cybercriminals.

The report: “Playing with Lives: Cyberattacks on Healthcare are Attacks on People” points out such recommendations as: 1. Detailed documentation of attacks and analysis of their impact on individual providers, including overall societal impact; 2. Improving the preparedness and resistance of the healthcare sector to cyberattacks by: − investing in cybersecurity infrastructure, − investing in the development of digital skills of the healthcare workforce, − development and implementation of security procedures and their systematic review; 3. Improving the preparedness of the healthcare system to counter attacks through: − implementing technical and legal instruments, − developing cybersecurity guidelines for healthcare facilities, − setting budgets for ensuring data protection, − running information campaigns, − international cooperation and exchange of experience.

4. Prosecute healthcare cybercrimes and hold hackers accountable, which requires efficient global cooperation.

5. Create a code of good practice for designing healthcare service IT and administrative systems, taking into account the principles of “data protection by design” and “by default.”

The IT systems should, for example, enforce the necessity to authorize access to data, define the levels of access rights to specific data, block the activities that may expose data to leakage, and enforce systematic archiving without data. Anti-virus software should be regularly updated; employees must stay informed about possible attacks and be made aware of the tools used by cybercriminals. 

OSOZ Polska 9/2021

49

osoz world

After a year and a half boom in digital health, troubles return Since the COVID-19 pandemic outbreak, the use of telehealth or mobile health apps is growing at an unprecedented rate. 2021 is going to be a record-breaking year in terms of digital health funding. However, this is not enough to maintain the pace of long-term digital transformation in healthcare.

Digital health has recently seen acceleration like never before. An article by McKinsey, Telehealth: A quarter-trillion-dollar post-COVID-19 reality? suggests that telehealth use has increased 38X compared to January 2020. Like-

50

OSOZ Polska 9/2021

wise, Deloitte report The future unmasked. Predicting the future of healthcare and life sciences in 2025 mentions a 34% increase in the downloads of smartphone health apps in 2020 compared to 2019, whereas the latest study by IQVIA,

Digital Health Trends 2021, states that 90,000 new health apps were launched in 2020. There are now about 350,000 mobile health apps available.

Moreover, RockHealth reports that the global medtech funding in the first half

osoz world

of 2021 has doubled compared to June 2020, which has broken earlier records.

By June this year, venture capital funds (VCs) in Europe had invested 2.6 times more in young companies working on digital health care solutions than in the corresponding period of last year.

On top of that, numerous surveys demonstrate the immense impact the COVID-19 pandemic has had on the digitization in healthcare: telemedicine, teleconsultations, mobile health apps, and telemonitoring. But do all these statistics and reports give us a full image of the market? Does sudden growth mean a long-term sustainable adoption? Not really. Positive trends are like the draft horses of transformation, and it is going to become a lot harder for them over time.

The counterbalance of negative trends Some installed applications will remain on smartphones for longer, changing the patients’ attitude towards mobile health.

Doctors and nurses who switched to remote consultations have got used to this new form of communication. Many individuals have used virtual care options for the first time. Investments in technical infrastructure will gradually improve access to the online services offered by public authorities and health facilities.

These “micro transformations” accumulate into a more extensive process of change. Within the next five years, they may become more powerful than often discussed megatrends like funding, the number of mobile apps, etc.

Nonetheless, the boost that digital health has received is not enough to address the critical barriers to digital adop-

» Some barriers can turn billions of dollars invested in medical technologies into billions in losses.« tion. As a result, the unprecedented drive for digitalization will slow down. In this delight, we’ve forgotten about low digital skills, lacking data interoperability, conservative legislation not keeping up with technological changes, obsolete and carefully updated reimbursement policies, growing cyber threats. And that culture eats strategies and technologies for breakfast.

Let me analyze some numbers to counterbalance the industry-generated reports. According to the latest Eurostat data, only 11% of people living in Europe have access to online health records.

Following the Annual European e-Health Survey, an average health care facility in Europe spends only 2.9-3.9% of its total annual budget on investments in digital infrastructure. Confirmed data breaches in health care increased by 58% in 2020, and hospitals are responsible for 30% of all major data breaches. By the end of 2020, security breaches cost companies from the healthcare sector 6 billion dollars. It would be difficult to find any

spectacular successes in the field of data interoperability, whereas the implementation of SNOMED or other similar medical data sharing standards is moving forward at a snail’s pace. While some hospitals achieved the highest level of digital maturity and have access to cutting-edge technologies, others cannot even afford new computers for their doctors.

BCG’s Provider Digital Benchmark survey that assessed the digital maturity of 24 European providers in ten countries found that all health care organizations globally scored 52 out of 100, US health care providers scored 48, and European providers scored 44. The report concludes that European providers “are not paying enough attention to human behaviors, capabilities, and ways of working.”

Or let’s check the study Objective User Engagement With Mental Health Apps: Systematic Search and PanelBased Usage Analysis published in the Journal of Medical Internet Research.

For the 93 mental health apps studied, the median of app 30-day retention rate was 3.3%. Conclusion: “Although the number of app installs and daily active minutes of use may seem high, only a small portion of users actually used the apps for a long period of time.”

This is what an iceberg looks like under the surface of the water. These barriers can turn the most innovative technologies into useless devices and the billions of dollars invested in medtech into billions in losses.

Weather is not climate. An increase in the number of mobile health apps downloads and digital health funding don’t represent a digital transformation in healthcare. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

OSOZ Polska 9/2021

51

systemy i sprz ę t

Innowacyjne rozwiązania dla szpitali – aplikacja mobilna Obchód Pielęgniarski Szkolenie dla pielęgniarek Obchód Pielęgniarski to aplikacja mobilna stworzona z myślą o pielęgniarkach pracujących w szpitalu. Dzięki niej, realizacja przez pielęgniarki elektronicznych zleceń lekarskich, przeglądanie i wypełnianie elektronicznej dokumentacji medycznej może odbywać się bezpośrednio przy pacjencie. Pielęgniarka łatwo i szybko może wprowadzić do systemu wartości pomiarów, takie jak pomiar temperatury ciała czy ciśnienia. Z kolei aplikacja przedstawi je w przejrzystej graficznej postaci. Obchód Pielęgniarski umożliwia także przeglądanie szczegółów związanych z podawaniem leków, posiłków czy podgląd zaplanowanych u pacjenta badań.

Ze szkolenia:

52

Moduł do obsługi gabinetu stomatologicznego w KS-SOMED Szkolenie dla stomatologów Moduł Stomatolog w systemie KS-SOMED oferuje ogromne możliwości, a przede wszystkim tysiące usprawnień w sferze organizacji pracy oraz gromadzenia informacji medycznej w stomatologii. Pełny, animowany diagram uzębienia w wersji trójwymiarowej, terminarz wizyt pacjentów, przejrzyste kartoteki, analizy statystyczne, rozliczenia z Płatnikami to tylko część udogodnień, jakie wbudowano w to rozwiązanie. System umożliwia rejestrowanie rozpoznań, zabiegów, wywiadów stomatologicznych; wprowadzanie zdjęć z urządzeń zewnętrznych, planowanie zabiegów, wystawianie e-Recept, e-Skierowań, zaświadczeń lekarskich, e-ZLA, prowadzenie rozliczeń z Płatnikami, wydruk gromadzonych danych oraz wiele innych.

Ze szkolenia dowiesz się:

• dowiesz się, jakie są zalety korzystania z aplikacji; • poznasz najważniejsze funkcjonalności systemu.

• jak umówić pacjenta na wizytę; • jak przeprowadzić wizytę; • jak dodawać załączniki do karty pacjenta.

Wejdź na stronę bit.ly/3rk0bqx lub zeskanuj kod.

Wejdź na stronę bit.ly/3fq3A4s lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 9/2021

systemy i sprz ę t

Platforma KS-OMNIPHARM ONE – Usługa RepoCloud Szkolenie dla pracowników aptek W aptece zachodzi bardzo dużo procesów. Tworzy się ogromną ilość dokumentów – w tym przede wszystkim elektronicznych, wpływających na rozmiar bazy danych i bezpieczeństwo. Usługa RepoCloud świadczona przez KAMSOFT jest nowym rozwiązaniem mającym na celu zwiększenie bezpieczeństwa danych oraz zmniejszenie rozmiaru aptecznej bazy danych, w tym ochronę kopii e-Recept i dokumentów realizacji recept przed ewentualnymi niepożądanymi działaniami np.: atak hakerski, wirusy, programy szyfrujące itp.

Ze szkolenia dowiesz się: • jakie są warianty świadczonej usługi; • jak zabezpieczone są dane; • jak wygląda obieg dokumentów z włączona usługą.

Wejdź na stronę bit.ly/3rgJk8B lub zeskanuj kod.

Innowacyjne rozwiązania dla szpitali – aplikacja mobilna Asystent Pacjenta Szkolenie dla pacjentów Asystent Pacjenta to aplikacja mobilna dedykowana dla pacjentów przebywających na oddziałach szpitalnych. Jej możliwości mogą poprawić komfort pobytu pacjenta w szpitalu, budować zaufanie do placówki oraz podnieść poczucie bezpieczeństwa.

Szpital poprzez aplikację może udostępnić pacjentowi między innymi: informacje dotyczące regulaminów szpitala, plan badań i konsultacji, szczegóły dotyczące posiłków. Ponadto aplikacja umożliwia dwustronną komunikację pomiędzy personelem pielęgniarskim oraz pacjentem. Aplikacja pozwala również na przeprowadzenie ankiety, dzięki czemu szpital będzie mógł monitorować poziom satysfakcji z udzielanych świadczeń.

Asystent Pacjenta zintegrowany jest z systemem szpitalnym KSMEDIS oraz aplikacjami z nim współpracującymi: Obchód Lekarski, Obchód Pielęgniarski oraz Pulpit Pielęgniarski.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie są zalety korzystania z aplikacji • Poznasz kluczowe funkcjonalności aplikacji Wejdź na stronę bit.ly/3FlooF9 lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 9/2021

53

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

55

FELIETON OTC bez refundacji?

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (sierpień 2021)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (sierpień 2021)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (sierpień 2021)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Środki na odchudzanie

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

OTC bez refundacji?

W przygotowywanej dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej (DNUR) Ministerstwo Zdrowia planuje wyjęcie spod refundacji produktów OTC, które posiadają zamienniki nierefundowane. To jedna z wielu zmian, ale akurat w przypadku tej regulacji zbadanie jej wpływu na portfel pacjentów nie jest trudne.

Dr Jarosław Frąckowiak, Prezes PEX PharmaSequence

Dotychczas pacjenci mogli liczyć na refundację wybranych leków OTC stosowanych w przypadku chorób przewlekłych. W tabeli uwidoczniłem substancje czynne, które są refundowane. Inhibitory pompy protonowej, niesterydowe leki przeciwzapalne, antyhistaminiki – to tylko niektóre z tych, które miałyby utracić

refundację. Tak, to prawda – od dawna te leki można kupić bez recepty. Ale prawdą jest też, że kupując leki bez recepty, płaci się więcej.

W ciągu ostatnich analizowanych 12 miesięcy pacjenci wydali na leki objęte planowaną w DNUR regulacją 316 mln złotych. Regulator dopłacił 253 mln złotych. Po wprowadzeniu nowego prawa, pacjenci zapłacą minimum 569 mln zł. Dlaczego „minimum”? Bo-

wiem w symulacji przyjęto założenie o braku zmiany cen po zmianie regulacji. A tak być przecież nie musi. Rynek OTC nie jest regulowany – producenci, hurtownie i apteki decydują o poziomie marż.

Planowaną zmianę trudno zakwalifikować jako „pro-pacjencką”. W dyskusjach nieczęsto porusza się jeszcze jeden wątek. Dotyczy on przyszłych zmian statusu leków z „na receptę” na „bez recep-

OSOZ Polska 9/2021

55

MONITOR ZDROWOTNY

Zakaz refundacji produktów posiadających odpowiedniki OTC może dotknąć 34 substancji czynnych w 15 grupach limitowych

OTC

Wprowadzenie zakazu refundacji dla produktów posiadających odpowiedniki OTC będzie skutkować usunięciem z refundacji dużych grup leków stosowanych w chorobie wrzodowej, chorobach alergicznych czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych stosowane w chorobach reumatycznych. Dotknie również pacjentów stosujących substytucyjnie enzymy trzustkowe (mukowiscydoza, stan po resekcji trzustki).

GR.LIM. 1.0 1.0 10.0 108.0 115.2 13.0 13.0 141.1 141.1 141.1 141.1 141.1 18.2 196.0 196.0 2.0 2.0

MOLEKUŁA Famotidinum Ranitidinum Loperamidi hydrochloridum Furaginum/Furazidinum Aciclovirum Enzyma pancreatis Pancreatinum Ibuprofenum Ketoprofenum Meloxicam Meloxicamum Naproxenum Colecalciferolum Mometasoni furoas Mometasonum Esomeprazolum Lansoprazolum

GR.LIM. 2.0 2.0 207.1 207.1 207.1 207.1 207.1 207.1 207.1 207.1 27.0 53.0 55.0 55.0 59.0 141.1 141.1

MOLEKUŁA Omeprazolum Pantoprazolum Cetirizini dihydrochloridum Cetirizinum Desloratadinum Levocetirizine Levocetirizini dihydrochloridum Loratadinum Desloratadinum Loratadinum Acidum folicum Acitretinum Hydrocortisoni butyras Hydrocortisonum Clotrimazolum Diclofenacum Diclofenacum natricum

W refundacji dla usuwanych produktów nie będzie odpowiedników – pacjenci bądą musieli zapłacić ich pełną cenę

OTC

Zmiana odpłatności pacjenta w przypadku usunięcia z obwieszczenia produktów z odpowiednikami OTC (PLN, mln) 600 500 400

253

300 200

Komentarz: w związku z brakiem ograniczeń wysokości marż w segmencie nierefundowanym rzeczywista odpłatność pacjenta może być wyższa.

569 316

100 0 obecnie

po zmianie

odpłatność pacjenta

ty”. Kilka lat temu dyskutowano, głównie w Stanach Zjednoczonych, pomysł udostępnienia pacjentom statyn o statusie OTC. Nie wnikając zbyt głęboko w zasadność takiego „switchu”, wyobraźmy sobie na chwilę, że tak by się stało w Polsce. Do statyn pacjenci dopłacić

56

OSOZ Polska 9/2021

wartość refundacji

musieliby wielokrotność tego, co aktualnie jest przedmiotem planów Ministerstwa Zdrowia.

Planując zmiany warto rozpocząć od symulacji konsekwencji. Nie tylko tych „na teraz”, ale też tych, które są prawdopodobne w przyszłości. 

Analizy/wykresy na podstawie prezentacji PEX PharmaSequence w Sejmie: https://bit.ly/3zYlulM. Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

Twitter:@Jarek100.

MONITOR ZDROWOTNY

R ankingi P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. sierpień 2021 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w sierpniu 2021

1

POLPHARMA

2

ADAMED

3

KRKA

4

TEVA

5

BAYER

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

NEOPARIN

3

PRADAXA

LEKI NA RECEPTĘ

6

SANOFI

7

BAUSCH HEALTH

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

HASCO - LEK

6

AFLOFARM

7

TEVA

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

RECKITT BENCKISER

4

ELIQUIS

5

CLEXANE

6

BISOCARD

7

FOSTEX

8

GLUCOPHAGE

9

ATORIS

10

JARDIANCE

1

IBUPROM

2

VOLTAREN

3

MAGNE-B6

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS PERRIGO ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE PIERRE FABRE POLPHARMA NAOS GALDERMA

         

LEKI OTC

         

4

APAP

5

ESSENTIALE

6

NUROFEN

7

NO-SPA

8

ACARD

9

OCTENISEPT

10

GRIPEX

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON NEOCATE NUTRAMIGEN ZDROVIT NUTRIDRINK D-VITUM DICOFLOR SANPROBI NEOMAG

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

SUPLEMENTY DIETY AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE SIEĆ N.P.ZDROVIT OLIMP LABS OLEOFARM POLPHARMA SYNOPTIS RECKITT BENCKISER

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w sierpniu 2021

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS LA ROCHE ZIAJA REGENERUM EMOLIUM BIODERMA CETAPHIL DERMEDIC AVENE

         

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: solutions_by_pex@pexps.pl

OSOZ Polska 9/2021

57

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio logiczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W sierpniu 2021 W ODNIESIENIU DO lipca

85 715 zł

82 938 zł

4958 zł

5589 zł

840 zł

629 zł

lipiec

sierpień

lipiec

sierpień

lipiec

sierpień

12,73%

–211 zł

–25,11%

–2777 zł

–3,24%

631 zł

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2021 I 2020

987 554 zł

1 057 519 zł

82 282 zł

89 140 zł

7 723 zł

8 065 zł

2020

2021

2020

2021

2020

2021

69 965 zł

7,08%

6859 zł

8,34%

342 zł

4,42%

sierpień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 71 108 zł Opolskie 71 379 zł Podkarpackie 74 441 zł

Świętokrzyskie 4 552 zł Podkarpackie 4 718 zł Podlaskie 4 810 zł

Opolskie 495 zł Kujawsko-Pomorskie 528 zł Świętokrzyskie 538 zł

Łódzkie 91 574 zł Zachodniopomorskie 92 184 zł Mazowieckie 92 318 zł

Zachodniopomorskie 6 344 zł Pomorskie 6 478 zł Mazowieckie 6 833 zł

Małopolskie 699 zł Mazowieckie 722 zł Pomorskie 800 zł

ROK 2021 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 850 905 zł Opolskie 877 700 zł Podlaskie 897 790 zł

Podlaskie 71 139 zł Świętokrzyskie 72 534 zł Warmińsko-Mazurskie 72 625 zł

Opolskie 6 083 zł Podlaskie 6 258 zł Kujawsko-Pomorskie 6 372 zł

Wielkopolskie 1 152 161 zł Łódzkie 1 153 136 zł Mazowieckie 1 191 964 zł

Łódzkie 92 208 zł Wielkopolskie 100 092 zł Mazowieckie 103 600 zł

Małopolskie 8 747 zł Pomorskie 9 231 zł Mazowieckie 9 522 zł

sierpień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Mazowieckie -5 597 zł Wielkopolskie -4 052 zł Zachodniopomorskie -3 137 zł

Brak spadków kosztów

Małopolskie -252 zł Zachodniopomorskie -241 zł Mazowieckie -238 zł

Brak wzrostów kosztów

Pomorskie 771 zł Podlaskie 815 zł Mazowieckie 963 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W sierpniu W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 9/2021

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio logiczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƑƏƏƏƏ

prognoza

» Sierpień był

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ

ostatnim w roku miesiącem niskich kosztów leczenia.«

ѶƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƓƏƏƏƏ ƑƏƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 9/2021

59

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio logiczny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƓƏƏƏ

prognoza

ƐƑƏƏƏ

będą cechować wysokie koszty leczenia przeziębienia i grypy.«

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏ ѶƏƏƏ ѵƏƏƏ ƓƏƏƏ ƑƏƏƏ Ə

60

» Kolejne miesiące

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 9/2021

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio logiczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐƑƏƏ

» Zgodnie z trendami,

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏ

od sierpnia koszty leczenia alergii maleją.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 9/2021

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków sierpień 2021 | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO lipca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

24,01 zł

25,13%

239,0 tys. zł

3780

0,04 zł

0,65%

–7,5 tys. zł

–90

(

(

(

(

(

(

(

(

–0,47 zł

PROGNOZA NA

listopad

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 9/2021

(

suplementy

INNE

(

(

57,32% 22,95% 9,29% 10,45%

(

(

(

(

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

23,67% –0,76%

Listopad to okres bardzo zróżnicowanej pogody. Są dni, kiedy jest słonecznie i ciepło, są dni deszczowe, ale również zdarza się już typowo zimowa pogoda.

Takie zróżnicowanie powoduje większą zachorowalność – przewidujemy, że w listopadzie obrót statystycznej apteki wyniesie ok. 250 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w sierpniu 2021 roku wyniósł 239 tys. zł. W porównaniu z lipcem 2021 roku był o 7,5 tys. zł niższy (–3,0%). Jednocześnie był o 30,5 tys. zł wyższy (+14,5%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,167 mld zł. Oznacza to spadek o 106,1 mln zł (–3,2%) w stosunku do lipca 2021 roku oraz wzrost o 339 mln zł (+12,0%) w stosunku do sierpnia 2020 roku. Udział refundacji stanowił 23,67% (–0,76 p.p. w porównaniu z lipcem 2021) obrotu aptecznego i wyniósł 749,8 mln zł (–6,2%).

Obrót w statystycznej aptece w 2021 roku wyniesie 2,963 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 7,0% (+194 tys. zł) oraz wzrost o 13,2% (+345,5 tys. zł) w stosunku do 2019 roku. Rynek farmaceutyczny

62

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

63,23 zł

(

osiągnie wartość 39,4 mld zł. To odpowiednio o 1,651 mld zł więcej (+4,4%) niż w 2020 roku oraz o 2,186 mld zł więcej (+5,9%) niż w 2019 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,5 mld zł, co będzie stanowiło 24,19% całkowitego obrotu aptecznego.

W sierpniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 75,1 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 60,3 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 101,6 tys. zł. W porównaniu z lipcem 2021 roku, w dwóch pierwszych kategoriach zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych spadek ten wyniósł 4,87 tys. zł (–6,1%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 2,81

tys. zł (–4,5%), z kolei dla sprzedaży odręcznej zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W lipcu wyniósł on 0,36 tys. (+0,4%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 994 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 799 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,3 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 862 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (9 279 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosił 583 zł.

W sierpniu 2021 roku w stosunku do lipca 2021 roku w trzech kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży: produkty przeciwzakaźne, produkty na układ mięśniowo-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

szkieletowy oraz przewód pokarmowy.

Największy spadek wartości sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku produktów przeciwpasożytniczych, dermatologicznych oraz produktów na narządy zmysłów.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów dermatologicznych, produktów na przewód pokarmowy i metabolizm oraz na układ mięśniowo-szkieletowy. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

W sierpniu średnia marża apteczna wyniosła 25,13%. To o 0,65 p.p. więcej niż w lipcu 2021 roku oraz o 0,13 p.p. mniej niż w sierpniu 2020 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,48% (+0,38 p.p. w stosunku do lipca 2021), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 22,54% (+0,93 p.p. w stosunku do lipca 2021), natomiast dla produktów OTC – 29,56% (+0,45 p.p. w stosunku do lipca 2021 roku).

W 2021 roku marża apteczna wyniesie 24,47%. Będzie to odpowiednio o 0,38 p.p. mniej niż w 2020 roku oraz o 0,23 p.p. mniej niż w 2019 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,67% (–0,22 p.p. w stosunku do 2020 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,25% (–0,15 p.p. w stosunku do 2020 roku), a dla produktów OTC – 28,24% (–0,84 p.p. w stosunku do 2020 roku). Średnia cena za opakowanie leku w sierpniu 2021 roku wyniosła 24,01 zł.

Cena ta w porównaniu do lipca 2021 roku wzrosła o 4 grosze. Porównując ją do ceny z sierpnia 2020 obserwujemy wzrost o 1,34 zł. W przypadku leków refundowanych, średnia cena opakowania w stosunku do lipca 2021 spadła (–0,4%) i wyniosła 29,68. W pozostałych dwóch kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Średnia cena za opakowanie leku na recepty pełnopłatne wyniosła 30,99 zł (+0,20 zł), zaś w przypadku sprzedaży odręcznej średnia cena wyniosła 18,71 zł (+0,23 zł).

W sierpniu statystyczną aptekę odwiedziło 3780 pacjentów (spadek o 90ciu pacjentów w stosunku do lipca). 3020 osób zakupiło produkty OTC, 880 – leki refundowane, oraz 780 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2021

sierpień 2020

ƐƑƏƏƏ

ƐƏƏƏƏ

ѶƏƏƏ

ѵƏƏƏ

ƓƏƏƏ

ƑƏƏƏ

Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɣ

Ɠ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach sierpnia – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2021

sierpień 2020

ƐƑƏƏƏ

ƐƏƏƏƏ

ѶƏƏƏ

ѵƏƏƏ

ƓƏƏƏ

ƑƏƏƏ

Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 5,84% układ moczowo-płciowy 4,59% i hormony płciowe

14,21% przewód pokarm. i metabolizm

układ oddechowy 7,7%

2,08% narządy zmysłów 2,79% leki przeciwzakaźne 12,15% układ sercowo-naczyniowy

0,33% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,40% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,67% krew i układ krwiotwórczy 1,07% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,72% dermatologia

varia 11,59%

10,67% centralny układ nerwowy nieokreślona 16,19%

OSOZ Polska 9/2021

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2008–2021 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2020–2021

(

ƑƏƑƏ

zapłata pacjenta

ƕѶ

ƑƏƑƐ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐѵķƕƑ ƐѵķѶƑ ƐƕķƑƐ ƐƕķƑѶ ƐƕķƒƓ ƐƕķƒѶ ƐƕķƓƖ ƐѶķƑƑ ƐƕķѶƔ ƐƕķƖѶ ƐѶķƏƑ ƐѶķƏѶ ƐѶķƏƓ ƐѶķƐƑ ƐѶķƒƒ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƏ Ɣ ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

ѵķƐѶ

ƔķƖƔ

ƔķƓѵ

Ɣķѵ

ƔķƒƖ

ƔķƔƓ

ƔķѶƑ

ƔķƒƐ

ƔķѶƔ

Ɣķƕ

ƔķƖƑ

ƔķѶƖ

ƔķѶƐ

ƔķѶѵ

ƔķѵѶ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ə

ƑƏƑƏ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƐ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2020–2021 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

ƕķƔƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƔ

ƕķƒƓ

ƕķƑѶ

ƕķƒѵ

ƕķƔƑ

ƕķѵƐ

ƕķѵ

ƕķѵƒ

ƕķƕƐ

ƕķƔƑ

ƕķѵѵ

ƕķѵƕ

ƕķѶ

ƕķѶ

ƕķƕƔ

refundacja

ƕķѵƖ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ ƑƐķƕƔ ƑƐķѶƐ ƑƐķѵѵ ƑƐķƔѶ ƑƐķƔƑ ƑƐķƔѶ ƑƑķƏѵ ƑƐķѵƔ ƑƐķѶƕ ƑƐķƖѵ ƑƑķƒ ƑƐķѶѶ ƑƐķƖƒ ƑƑķƏѵ

ƑƑ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƑƏ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

(

ƐƑ

ƑƏƑƐ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2008–2021 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

(

ƑƏƏѶ

64

OSOZ Polska 9/2021

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƕѶ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w sierpniu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 sierpnia. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 881 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 sierpnia (857 osób), 15–21 sierpnia (855 osób), 1–7 sierpnia (845 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 11.00 – 12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 63,23 zł. To o 0,46 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 2,79 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2020. Z kwoty tej 48,26 zł zapłacił pacjent, a 14,97 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z lipcem spadła o 3,8% (–0,59 zł). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 0,3% (+0,12 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 85,30 zł (z czego 22,09 zł to zapłata pacjenta, a 63,21 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 77,28 zł, a dla produktów OTC – 33,66 zł.

W 2021 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 66,04 zł. Z kwoty tej 50,06 zł zapłaci pacjent, a 15,98 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 67,53 zł, produktów OTC – 35,58 zł, a leków refundowanych – 93,67 zł (z czego 26,13 zł to zapłata pacjenta, a 67,53 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2021

sierpień 2020

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach sierpnia (porównanie do ubiegłego roku) sierpień 2021

sierpień 2020

ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ

» W sierpniu statystyczną aptekę odwiedziło 3780 pacjentów, o 90 pacjentów mniej niż w lipcu.«

ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ vb;urmb-

ѶŋƐƓ vb;urmb-

ƐƔŋƑƐ vb;urmb-

ƑƑŋƑѶ vb;urmb-

ƑƖŋƒƐ vb;urmb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

sierpień 2021

sierpień 2020

sierpień 2021

sierpień 2020

136 991

120 796

57,32%

57,94%

Lek - OTC

54 840

46 639

22,95%

22,37%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

22 202

18 294

9,29%

8,77%

Pozostałe

24 967

22 771

10,45%

10,92%

Lek - RX

OSOZ Polska 9/2021

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za sierpień 2021 sierpień 2021

zmiana w stosunku do (%) lipca 2021

stycznia 2021

zmiana w stosunku do (liczbowo)

sierpnia 2020

lipca 2021

stycznia 2021

sierpnia 2020

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

239,0

-3,0%

11,7%

14,6%

-7,50

25,00

30,50

cały rynek apteczny

3 167 467

-3,2%

10,5%

12,0% -106 053,00

300 937,00

339 373,00

statystyczna apteka

75,1

-6,1%

17,9%

13,4%

-4,88

11,39

8,89

cały rynek apteczny

994 856

-6,3%

16,6%

10,8%

-66 773,43

141 854,46

97 279,11

statystyczna apteka

60,3

-4,5%

22,9%

26,4%

-2,82

11,22

12,60

cały rynek apteczny

798 878

-4,7%

21,6%

23,5%

-39 050,57

141 718,89

152 173,20

statystyczna apteka

101,6

0,4%

2,4%

9,4%

0,37

2,43

8,70

cały rynek apteczny

1 347 101

0,2%

1,4%

6,8%

2 129,34

18 049,29

86 327,39

statystyczna apteka

56,6

-6,0%

17,1%

12,7%

-3,64

8,26

6,38

cały rynek apteczny

749 890

-6,2%

15,8%

10,1%

-49 837,27

102 553,89

68 891,83

w całkowitym obrocie

23,67%

-3,1%

4,8%

-1,7%

-0,01

0,01

0,00

w sprzedaży refundowanej

74,10%

0,1%

-0,2%

-0,7%

0,00

0,00

-0,01

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania ogółem

24,01 zł

0,2%

2,1%

5,9%

0,04

0,48

1,35

dla leków z list refundacyjnych

29,68 zł

-0,4%

1,8%

2,3%

-0,13

0,51

0,65

dla leków z recept pełnopłatnych

30,99 zł

0,7%

4,1%

6,7%

0,20

1,23

1,94

dla produktów bez recepty (OTC)

18,71 zł

1,2%

1,9%

7,7%

0,23

0,35

1,33

3 780

-2,3%

16,7%

9,6%

-90,00

540,00

330,00

liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

880

-4,3%

25,7%

27,5%

-40,00

180,00

190,00

liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

780

-4,9%

11,4%

14,7%

-40,00

80,00

100,00

3 020

-2,3%

14,4%

6,0%

-70,00

380,00

170,00

ogółem

25,13%

2,6%

3,8%

-0,5%

0,01

0,01

0,00

dla leków z list refundacyjnych

18,48%

2,1%

0,9%

-2,1%

0,00

0,00

0,00

dla leków na recepty pełnopłatne

22,54%

4,3%

7,1%

4,6%

0,01

0,01

0,01

dla sprzedaży odręcznej

29,56%

1,6%

8,2%

-1,1%

0,00

0,02

0,00

wartość sprzedaży na pacjenta

63,23 zł

-0,7%

-4,3%

4,6%

-0,47

-2,82

2,79

wartość zapłaty przez pacjenta

48,26 zł

0,3%

-5,6%

5,2%

0,12

-2,88

2,38

wartość dopłaty refundatora

14,97 zł

-3,8%

0,4%

2,9%

-0,59

0,05

0,42

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

85,30 zł

-1,8%

-6,2%

-11,1%

-1,59

-5,67

-10,60

wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

22,09 zł

-2,2%

-5,8%

-9,2%

-0,49

-1,36

-2,24

wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

63,21 zł

-1,7%

-6,4%

-11,7%

-1,10

-4,31

-8,36

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

77,28 zł

0,4%

10,3%

10,2%

0,33

7,20

7,17

wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

33,66 zł

2,7%

-10,4%

3,2%

0,88

-3,93

1,04

liczba pacjentów w aptece

liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2021: 2 963 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 6 do 8%

66

OSOZ Polska 9/2021

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do sierpnia 2021 2021

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2020

2020

2019

2021

2019

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2020

2020

2019

2019

2 963,0

7,0%

13,2%

194,0

345,5

1 911,0

6,4%

13,3%

115,5

225,0

39 358 559,3

4,4%

5,9%

1 651 923,8

2 186 341,8

25 456 683,0

3,6%

5,4%

885 139,0

1 296 618,0

976,7

7,3%

9,6%

66,3

85,3

612,4

2,8%

5,5%

16,5

31,8

12 974 597,0

4,6%

2,5%

576 359,6

314 614,7

8 157 806,7

0,0%

-1,9%

3 673,7

-160 203,9

670,3

8,0%

14,6%

49,9

85,2

482,9

20,6%

28,1%

82,6

105,8

8 904 845,3

5,4%

7,2%

457 777,7

597 397,3

6 433 198,1

17,4%

19,1%

954 609,7

1 030 809,2

1 290,6

6,1%

15,1%

74,5

169,8

799,2

1,8%

11,8%

14,3

84,1

17 142 662,2

3,5%

7,7%

581 001,2

1 223 706,9

10 646 169,5

-0,9%

3,9%

-95 907,2

395 732,2

716,8

4,3%

7,2%

29,7

48,0

461,6

2,5%

6,2%

11,2

26,8

9 521 814,5

1,8%

0,3%

164 810,6

24 204,8

6 149 256,1

-0,2%

-1,3%

-14 073,1

-79 288,7

24,19%

-2,5%

-5,3%

0,0

0,0

24,16%

-3,7%

-6,3%

0,0

0,0

72,10%

-3,0%

-2,4%

0,0

0,0

74,04%

-0,5%

0,4%

0,0

0,0

22,81 zł

3,8%

7,4%

0,83

1,58

22,42 zł

3,4%

6,3%

0,74

1,33

30,17 zł

1,7%

4,8%

0,49

1,37

29,68 zł

2,3%

5,4%

0,65

1,52

29,59 zł

0,2%

10,1%

0,05

2,71

30,99 zł

6,7%

15,2%

1,94

4,08

18,33 zł

1,9%

7,3%

0,34

1,25

18,71 zł

7,7%

13,3%

1,33

2,20

44 868

1,7%

-3,9%

768,1

-1 841,9

29 120,0

0,2%

-3,8%

60,0

-1 160,0

10 428

5,3%

10,5%

527,7

987,7

6 870,0

6,8%

13,7%

440,0

830,0

9 500

5,3%

-0,8%

480,1

-79,9

6 310,0

6,8%

2,1%

400,0

130,0

36 273

0,7%

-6,1%

263,0

-2 337,0

23 430,0

-1,5%

-6,7%

-360,0

-1 670,0

24,47%

-1,5%

-0,9%

-0,0038

-0,0023

24,67%

-0,4%

0,2%

0,0

0,0

18,67%

-1,2%

-2,8%

-0,0022

-0,0054

18,48%

-2,6%

-2,8%

0,0

0,0

21,25%

-0,7%

0,3%

-0,0015

0,0006

22,11%

4,2%

6,3%

0,0

0,0

28,24%

-2,9%

-2,8%

-0,0084

-0,0082

28,79%

-1,1%

-1,8%

0,0

0,0

66,04 zł

5,2%

17,8%

3,2

10,0

63,23 zł

2,3%

13,6%

1,4

7,5

50,06 zł

6,0%

20,0%

2,9

8,3

48,26 zł

4,3%

16,8%

2,0

6,9

15,98 zł

2,5%

11,6%

0,4

1,7

14,97 zł

-3,4%

4,2%

-0,5

0,6

93,67 zł

1,8%

-0,8%

1,7

-0,8

85,30 zł

-8,0%

-11,3%

-7,4

-10,8

26,13 zł

10,5%

6,1%

2,5

1,5

22,09 zł

-6,9%

-12,4%

-1,6

-3,1

67,53 zł

-1,2%

-3,2%

-0,8

-2,3

63,21 zł

-8,3%

-10,8%

-5,7

-7,7

70,56 zł

2,6%

15,5%

1,8

9,5

77,28 zł

14,1%

26,6%

9,5

16,3

35,58 zł

5,4%

22,6%

1,8

6,6

33,66 zł

2,0%

18,1%

0,7

5,2

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2021: 39,4 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2020)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2020)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,5 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2020)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: wzrost 1 do 3% (w stosunku do roku 2020)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 9/2021

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – sierpień 2021 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

582,86

0,07

34808,53

0,15

7835,35

0,04

26973,19

0,48

0,23

0,77

1004,02

34,67

59,72

2. U-30

438,40

0,05

19148,98

0,08

8102,29

0,04

11046,69

0,20

0,42

0,58

733,20

26,12

43,68

3. U-50

215,61

0,03

5306,28

0,02

3043,00

0,02

2263,28

0,04

0,57

0,43

281,63

18,84

24,61

4. U-BEZPŁATNY

21,95

0,00

2159,93

0,01

129,80

0,00

2030,13

0,04

0,06

0,94

58,28

37,06

98,41

5. INWALIDA WOJENNY

10,39

0,00

618,92

0,00

0,00

0,00

618,92

0,01

0,00

1,00

18,51

33,45

59,57

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,15

0,00

4,81

0,00

0,84

0,00

3,97

0,00

0,17

0,83

0,24

19,88

32,88

7. ZHK

9,79

0,00

314,88

0,00

58,10

0,00

256,78

0,00

0,18

0,82

16,12

19,54

32,16

8. AZ

0,00

0,00

0,03

0,00

0,01

0,00

0,02

0,00

0,21

0,79

0,00

16,54

22,84

245,15

0,03

11402,17

0,05

4,24

0,00

11397,93

0,20

0,00

1,00

436,71

26,11

46,51

2,29

0,00

285,24

0,00

0,00

0,00

285,24

0,01

0,00

1,00

3,86

73,87

124,80

9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,24

0,00

1016,71

0,00

264,92

0,00

751,79

0,01

0,26

0,74

7,57

134,23

239,75

14,97

0,00

2009,53

0,01

1043,93

0,01

965,60

0,02

0,52

0,48

52,41

38,35

134,21

13. PEŁNOPŁATNE

1423,29

0,17

60279,00

0,25

60280,46

0,33

-1,46

0,00

1,00

0,00

1952,93

30,87

42,35

14. ODRĘCZNA

5467,44

0,65

101645,00

0,43

101654,45

0,56

-9,45

0,00

1,00

0,00

6326,08

16,07

18,59

15. RAZEM

8436,52

1,00

239000,00

1,00

182417,38

1,00

56582,62

1,00

0,76

0,24

10891,55

21,94

28,33

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

616,63

0,07

36053,41

0,15

8190,87

0,05

27862,54

0,48

0,23

0,77

1058,47

34,06

58,47

2. U-30

447,01

0,05

19462,91

0,08

8114,64

0,04

11348,26

0,20

0,42

0,58

753,23

25,84

43,54

3. U-50

222,00

0,03

5502,57

0,02

3151,43

0,02

2351,15

0,04

0,57

0,43

289,76

18,99

24,79

4. U-BEZPŁATNY

22,42

0,00

2139,61

0,01

135,59

0,00

2004,02

0,03

0,06

0,94

60,84

35,17

95,42

5. INWALIDA WOJENNY

11,09

0,00

652,58

0,00

0,29

0,00

652,30

0,01

0,00

1,00

19,81

32,94

58,86

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,15

0,00

4,84

0,00

0,82

0,00

4,02

0,00

0,17

0,83

0,25

19,08

32,25

7. ZHK

9,79

0,00

313,15

0,00

54,98

0,00

258,17

0,00

0,18

0,82

16,17

19,37

31,98

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,06

0,94

0,00

16,23

29,89

236,85

0,03

11196,05

0,05

6,99

0,00

11189,07

0,19

0,00

1,00

425,52

26,31

47,27

2,16

0,00

266,94

0,00

0,10

0,00

266,83

0,00

0,00

1,00

3,62

73,82

123,36

9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,09

0,00

959,88

0,00

219,98

0,00

739,90

0,01

0,23

0,77

7,77

123,57

234,63

14,48

0,00

2059,66

0,01

1029,49

0,01

1030,17

0,02

0,50

0,50

53,02

38,85

142,27

13. PEŁNOPŁATNE

1447,68

0,17

60368,13

0,25

60365,03

0,33

3,09

0,00

1,00

0,00

1996,06

30,24

41,70

14. ODRĘCZNA

5420,50

0,64

99895,25

0,42

99901,19

0,55

-5,94

0,00

1,00

0,00

6206,05

16,10

18,43

15. RAZEM

8454,86

1,00

238875,00

1,00

181171,40

1,00

57703,60

1,00

0,76

0,24

10890,57

21,93

28,25

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – sierpień 2021 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1531

0,18

75066

0,31

19439

0,11

55628

0,98

0,26

0,74

2560

29,32

49,04

2. Recepty pełnopłatne

1423

0,17

60279

0,25

60280

0,33

-1

0,00

1,00

0,00

1953

30,87

42,35

3. Sprzedaż odręczna

5467

0,65

101645

0,43

101654

0,56

-9

0,00

1,00

0,00

6326

16,07

18,59

15

0,00

2010

0,01

1044

0,01

966

0,02

0,52

0,48

52

38,35

134,21

8437

1,00

239000

1,00

182417

1,00

56583

1,00

0,76

0,24

10892

21,94

28,33

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1572,21

0,19

76551,97

0,32

19875,69

0,11

56676,28

0,98

0,26

0,74

2635,43

29,05

48,69

2. Recepty pełnopłatne

1447,68

0,17

60368,13

0,25

60365,03

0,33

3,09

0,00

1,00

0,00

1996,06

30,24

41,70

3. Sprzedaż odręczna

5420,50

0,64

99895,25

0,42

99901,19

0,55

-5,94

0,00

1,00

0,00

6206,05

16,10

18,43

14,48

0,00

2059,66

0,01

1029,49

0,01

1030,17

0,02

0,50

0,50

53,02

38,85

142,27

8454,86

1,00

238875,00

1,00

181171,40

1,00

57703,60

1,00

0,76

0,24

10890,57

21,93

28,25

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19788,11

0,19

976748,46

0,33

272522,05

0,12

704226,41

0,98

0,28

0,72

33266,12

29,36

49,36

2. Recepty pełnopłatne

16542,66

0,16

670291,85

0,23

670291,85

0,30

0,00

0,00

1,00

0,00

23211,81

28,88

40,52

3. Sprzedaż odręczna

69331,56

0,66

1290606,42

0,44

1290606,42

0,57

0,00

0,00

1,00

0,00

83685,46

15,42

18,61

177,20

0,00

25326,01

0,01

12719,61

0,01

12606,40

0,02

0,50

0,50

647,23

39,13

142,92

105839,53

1,00

2962972,73

1,00

2246139,92

1,00

716832,81

1,00

0,76

0,24

140810,63

21,04

27,99

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

262868890

0,19

12974597011

0,33

3620269331

0,12 9354327681

0,98

0,28

0,72

441929743

29,36

49,36

2. Recepty pełnopłatne

219772183

0,16

8904845303

0,23

8904845303

0,30

0

0,00

1,00

0,00

308373745

28,88

40,52

3. Sprzedaż odręczna

920914450

0,66

17142662173

0,44 17142662173

0,57

0

0,00

1,00

0,00

1111605629

15,42

18,61

2353990

0,00

336454833

0,01

0,01

167486858

0,02

0,50

0,50

8599091

39,13

142,93

1405909513

1,00

39358559320

1,00 9521814539

1,00

0,76

0,24

1870508207

21,04

28,00

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 9/2021

168967975

1,00 29836744782

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Środki na odchudzanie W aptekach dostępne są trzy główne kategorie leków wspomagających proces odchudzania się: hamujące łaknienie (wchłaniające wodę i pęczniejące w żołądku), zmniejszające wchłanianie tłuszczu (substancja czynna wiąże się z tłuszczem w przewodzenie pokarmowym i jest wydalana), wytwarzające ciepło (wspomaganie spalania tłuszczu i przyspieszenie tempa metabolizmu). Ich zażywanie powinno być zawsze konsultowane z farmaceutą lub lekarzem, ponieważ przykładowo środki zmniejszające wchłanianie tłuszczu powodują, że także inne, cenne dla organizmu witaminy i mikroelementy nie są metabolizowane, ale wydalane z organizmu, co może doprowadzić do ich niedoborów.

Wiele badań wskazuje, że nie ma drogi na skróty – odchudzanie powinno przede wszystkich bazować na zmianie diety i aktywności fizycznej, z kolei leki powinno się traktować wspomagająco. A już na pewno najlepiej kupować je w aptece. Nielegalnie sprzedawane w Internecie suplementy mogą zawierać niebezpieczne dla zdrowia i życia środki lub po prostu deklarować działanie niezgodne z rzeczywistością.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2020 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

50 966 226

1 261 673

212

40,40 zł

4%

32%

265%

41%

INFORMACJE DODATKOWE

Globalny rynek suplementów diety wspomagających odchudzanie wyceniany jest na ok.

1,3 mld USD (wg. Technavio) i rośnie w tempie ok. 5% rocznie. Największy popyt na nie notuje się w krajach regionu Azji i Pacyfiku.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, 1,9 mld dorosłych ma nadwagę (~30% ludności), z tego 650 mln cierpi na otyłość. Od 1980 roku, wskaźniki otyłości i nadwagi wzrosły o 28% wśród dorosłych i 47% w grupie dzieci.

Otyłość (BMI > 25) i nadwaga (BMI > 30) są głównymi czynnikami ryzyka chorób krążenia.

Ocenia się, że prowadzą one do 3,4 mln zgonów.

Obecnie większość ludzi żyje w krajach, gdzie otyłość odpowiedzialna jest za większą liczbę zgonów niż niedożywienie.

200

4,0

175

3,5

150

3,0

125

2,5

100

2,0

75

1,5

50

1,0 0,5

25 0

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2020

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 9/2021

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Otyłość i nadwaga – wiodące czynniki ryzyka wielu przewlekłych chorób niezakaźnych – to systematycznie nasilający się problem zdrowia publicznego. Wśród czynników ryzyka można wymienić nieprawidłową dietę, brak wystarczającej dawki ruchu oraz stres zaburzający metabolizm. Naprzeciw pacjentom wychodzą firmy farmaceutyczne, produkując leki i suplementy diety wspomagające odchudzanie. Takie produkty mają za zadanie przyspieszenie procesu spalania tkanki tłuszczowej oraz wpływają na poprawę metabolizmu. Eksperci OSOZ przeanalizowali, jak kształtuje się ich sprzedaż.

Opis rynku Ponad 50 mln zł – to kwota, jaką pacjenci zapłacili za środki wspomagające odchudzanie zakupione w aptekach w 2020 roku. W 2002 roku ta wartość kształtowała się na podobnym poziomie (53,26 mln zł). Zmiana na przełomie całego okresu analiz wyniosła –4,3%. W pierwszych latach analiz, wartość sprzedaży środków na odchudzanie nieco spadała, ale w latach 2006–2009 intensywnie rosła (od 22,45% w roku 2006 do 47,76% w 2008 roku). Z kolei w latach 2010–2013 ponownie nastąpiła zmiana trendu i wartość sprzedaży mocno spadała (od 11,79%

70

OSOZ Polska 9/2021

w 2011 roku do 42,22% w 2010 roku).

Najwięcej pacjenci zapłacili za produkty wspomagające odchudzanie w 2009 roku – 138,90 mln zł, a najmniej w 2014 roku – 44,56 mln zł. Ostatnie lata były okresem na przemian występujących wzrostów i spadków.

Wykres sprzedaży produktów na odchudzanie kształtuje się w zbliżony sposób jak wykres wartości sprzedaży. W pierwszym roku analiz w aptekach zostało sprzedanych 1,86 mln opakowań leków na odchudzanie. W latach 2006–2009 sprzedaż mocno wzrastała (od 17,96% w 2006 roku do 49,85%

w 2008 roku). W 2009 roku sprzedaż wynosiła niemal 4 mln opakowań. W latach 2010 i 2012 miały miejsce największe, ponad trzydziestoprocentowe spadki. Także w ostatnich latach (począwszy od 2016) sprzedaż spada z roku na rok, lecz już mniej dynamicznie. W minionym, 2020 roku, w aptekach sprzedano 1,26 mln opakowań produktów wspomagających odchudzanie. To o 11,31% mniej niż rok wcześniej oraz o 32,19% mniej niż w pierwszym okresie analiz. Średnia roczna cena za pojedyncze opakowanie leku na odchudzanie była

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 1. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

6

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2020 a nie będące w ofercie w 2002 roku

31,83

29,75

29,61 30,48 31,32

3

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

5

51,95 58,23

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

1

28,03

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

4

30,30 33,08

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

1

16,54

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

3

29,20 25,90 20,90

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

3

51,62 50,86

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

3

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

5

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

3

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

8

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

13

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

13

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

13

32,60 43,47 52,60

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

21

26,19 24,54

29,11 13,28

11,76

11,11

29,22 32,45 32,23 33,27 30,71 11,52

11,82 12,20

12,76

39,41

39,53

37,58 34,42 32,85 34,00

61,46

61,61 61,80

13,15 13,86

14,57

14,61

14,61 14,30

13,96

14,17 15,33

16,10

62,47 63,87

69,97

69,04 62,22 66,60 75,64

79,65 84,28

78,94 82,81

85,45

86,96 88,40

89,72

27,36

29,07

30,10

31,76 31,85

31,77 33,64

35,91

37,48 36,46

35,96

36,61

37,88

26,74

29,44

32,61 32,29 34,64 14,96

31,10

31,92

36,19 36,99 35,64 34,35 35,44

8,53 10,34 14,00 23,52 23,79 19,71 20,66

23,73

35,90

22,95 22,23 23,20 23,29 22,86 22,89

22,17 22,53 21,01

21,52 21,68

21,67

21,76 21,30

27,73

26,97

27,33 45,33

36,96 43,01 53,06 60,28

76,32

97,30 96,02

49,03 43,90 36,35 33,81 30,61 30,21

33,02 34,56

33,91 33,58

39,82 42,78

33,80 36,92 34,77 34,75 34,56 33,42 35,39 35,58 34,37 34,88 63,32

51,10 53,43

57,03 58,35

21,76 20,67

18,71

59,87 60,22

65,41 66,25

17,82 18,39

17,43 18,28

19,36

26,22 24,21

27,56

29,26

29,99

20,60

19,26

19,23

19,34 20,08 20,98

31,24 32,94

67,54

77,10

22,18 24,83

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

26

16,30 18,34 18,03

Produkty będące w ofercie w latach 2019–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

44

21,43

Produkty będące w ofercie w 2020 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2020

29 Liczba badanych produktów

18,18 35,53

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

6

31,83

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019 a nie będące w ofercie w 2020 roku

3

25,47 24,58

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w latach 2019–2020

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w latach 2018–2020

2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2020

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2020

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2020

1

3,75

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2020

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2020

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2020

1

19,93

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2020

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2020

2

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2020

5

29,55 42,50

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2020

2

56,81

47,23 44,15

76,36 107,53 63,61

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2020

2

27,83

21,59 18,08

19,13 13,85

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2020

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2020

1

66,51

57,99

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2020

1

10,16

2,66

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2020

2

5,45

—

29,75

29,61 30,48 31,32

29,22 32,45 32,23 33,27 30,71

39,41

24,67 34,70

49,90 46,07 46,07

29,51 28,54

51,49

—

—

—

15,66 15,60 15,20

14,85

13,59 14,54

14,93

14,94

15,94

13,59

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

3,71

3,78

4,27

4,35

4,39

4,50

4,50

4,35

4,50

4,50

4,50

4,50

64,10 63,56

62,49

62,42

—

—

14,89 14,68 15,34 15,62 15,80 15,24

61,98 60,38 60,24 60,77 —

—

—

— 20,95

21,45 21,89 20,68

20,17 20,30

21,07 21,08 21,33

360,04 384,45 402,77 398,80

77,90 80,40

71,70 72,22

7,42

7,57

7,15

7,47

7,44

47,69 33,52 33,28

17,50

8,49

9,75 10,30 12,73

7,56

—

—

—

7,45

—

27,73

—

—

—

26,91

—

—

—

27,37

—

—

—

37,58 34,42 32,85 34,00

—

64,49 66,15

—

41,45 32,05

39,53

61,46

61,61 61,80

26,97 28,04 30,15 —

—

57,61 58,07 —

77,75

8,15

19,41

4,47

OSOZ Polska 9/2021

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

najwyższa w latach 2007–2009, przewyższając 43 zł. Natomiast w latach 2015–2016 kształtowała się na poziomie najniższym, poniżej 26 zł. Od 2016 średnia cena systematycznie wzrasta z roku na rok. W minionym roku wynosi-

ła 40,40 zł. Była to kwota o 6,26% wyższa niż w roku 2019 oraz o 41,14% wyższa niż w pierwszym okresie analiz.

Najwięcej produktów wspomagających odchudzanie pacjenci kupują w okresie wiosennym, od marca do maja.

Średniomiesięczna wartość sprzedaży w tych miesiącach wynosi ponad 7 mln zł. W kwietniu sprzedaż jest najwyższa i wynosi średnio 7,64 mln zł. Najmniej za leki odchudzające zakupione w aptekach pacjenci płacą w miesiącach od września

Tab. 2. Roczne zestawienie sprzedaży środków na odchudzanie w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

53 256 472

1 860 718

28,62

918 215

32 081

58

2003

56 942 605

1 872 358

30,41

769 495

25 302

74

6,92%

0,63%

2004

54 892 702

1 563 412

35,11

616 772

17 566

89

-3,60%

-16,50%

2005

52 576 711

1 464 884

35,89

559 327

15 584

94

-4,22%

-6,30%

2006

64 379 791

1 728 047

37,26

596 109

16 000

108

22,45%

17,96%

2007

94 060 478

2 153 061

43,69

895 814

20 505

105

46,10%

24,60%

2008

138 902 288

3 226 269

43,05

1 322 879

30 726

105

47,67%

49,85%

2009

174 321 489

3 998 551

43,60

1 556 442

35 701

112

25,50%

23,94%

2010

100 716 015

2 612 470

38,55

883 474

22 916

114

-42,22%

-34,66%

2011

88 836 814

2 678 219

33,17

830 251

25 030

107

-11,79%

2,52%

2012

61 815 350

1 706 148

36,23

612 033

16 893

101

-30,42%

-36,30%

2013

47 050 969

1 577 556

29,83

388 851

13 038

121

-23,88%

-7,54%

2014

44 561 298

1 609 257

27,69

353 661

12 772

126

-5,29%

2,01%

2015

54 172 486

2 111 561

25,66

373 603

14 562

145

21,57%

31,21%

2016

52 409 215

2 021 079

25,93

329 618

12 711

159

-3,25%

-4,29%

2017

54 732 689

1 797 996

30,44

299 086

9 825

183

4,43%

-11,04%

2018

52 100 629

1 515 540

34,38

267 183

7 772

195

-4,81%

-15,71%

2019

54 083 131

1 422 600

38,02

249 231

6 556

217

3,81%

-6,13%

2020

50 966 226

1 261 673

40,40

240 407

5 951

212

-5,76%

-11,31%

2021

58 680 238

1 360 235

43,14

—

—

—

15,14%

7,81%

2022

58 773 611

1 316 068

44,66

—

—

—

0,16%

-3,25%

Rys. 1. Wartość sprzedaży środków na odchudzanie w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W latach 2008–2009 wartość sprzedaży środków odchudzających w aptekach była najwyższa i przekroczyła 100 mln zł.«

Ɛƕ ƔƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƑ ƔƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƕ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 9/2021

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań środków odchudzających sprzedanych w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƔƏƏ ƏƏƏ ƓƔƏ ƏƏƏ

» Roczna sprzedaż środków odchudzających na przełomie ostatnich 20 lat wahała się od 1 do 4 mln opakowań.«

ƓƏƏ ƏƏƏ ƒƔƏ ƏƏƏ ƒƏƏ ƏƏƏ ƑƔƏ ƏƏƏ ƑƏƏ ƏƏƏ ƐƔƏ ƏƏƏ ƐƏƏ ƏƏƏ ƔƏ ƏƏƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 3. Średnia cena produktu wspomagającego odchudzanie dostępnego w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƔƏ

ƓƏ

ƒƏ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu wspomagającego odchudzanie w ostatnich latach wzrastała z roku na rok, a obecnie kształtuje się na poziomie około 40–45 zł.«

ƑƏ

ƐƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 4. Liczba różnych produktów wspomagających odchudzanie dostępnych w aptekach w latach 2002–2020 ƐѶƏ ƐѵƏ

» Asortyment produktów na odchudzanie niemal w całym okresie analiz systematycznie się poszerza.«

ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ƕѶ

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ ƑƏƑƐ

OSOZ Polska 9/2021

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży w latach 2002–2020 ѶƏƏƏƏƏƏ

ƕƏƏƏƏƏƏ

ѵƏƏƏƏƏƏ

ƔƏƏƏƏƏƏ

ƓƏƏƏƏƏƏ

ƒƏƏƏƏƏƏ

ƑƏƏƏƏƏƏ

ƐƏƏƏƏƏƏ

Ə

"| 1 ;ॉ

|

-u ;1

do grudnia – od 4,05 mln zł (w grudniu) do 4,83 mln zł (we wrześniu).

Liczebność produktów aptecznych wspomagających odchudzanie jest stosunkowo niewielka. W 2002 roku pacjenci mogli wybierać zaledwie spośród 58 produktów. W kolejnych latach asortyment głównie poszerzał się z roku na rok, a najwięcej nowych produktów pojawiło się w aptekach w 2017 roku (24 różne produkty). W 2020 roku pacjenci zakupili w aptekach 212 różnych środków na odchudzanie, a to o 2,30% mniej niż w roku poprzednim oraz o 265,52% więcej niż w pierwszym okresie analiz.

Ostatnie lata były okresem spadku sprzedaży oraz wzrostu średniej ceny produktów aptecznych wspomagających odchudzanie. Wartość sprzedaży z roku na rok naprzemiennie spadała i wzrastała. Poniżej znajdują się prognozy pokazujące, w jaki sposób ukształtuje się rynek aptecznych produktów na odchudzanie w latach 2021 i 2022.

Trendy przyszłości Zarówno w 2021 jak i w 2022 roku wartość sprzedaży leków na odchudzanie będzie piąć się w górę. W pierwszym roku prognoz za omawiane produkty zakupione w aptekach pacjenci zapłacą kwotę 58,68 mln zł, w 2022 roku – 58,77 mln

74

OSOZ Polska 9/2021

b;1b;ॉ

-f

;u b;1

brb;1

"b;urb;ॉ

zł. W pierwszym roku wzrost będzie istotny i wyniesie 15,14%, w kolejnym roku będzie rzędu zaledwie 0,16%.

Sprzedaż produktów odchudzających w 2021 roku wzrośnie o 7,81% do poziomu 1,36 mln opakowań, zaś w 2022 roku spadnie o 3,25% i zgodnie z prognozami wyniesie 1,32 mln opakowań.

W 2021 roku średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu na odchudzanie będzie równa 43,14 zł (wzrost o 6,79%). W 2022 roku nastąpi kolejny wzrost (o 3,52%), cena ukształtuje się na poziomie 44,66 zł i osiągnie najwyższy poziom w całym okresie analiz.

Podsumowanie W 2009 roku pacjenci zakupili w aptekach prawie 4 mln opakowań produktów wspomagających odchudzanie. Od tego czasu niemal z roku na rok ta liczba spadała. W minionym roku sprzedaż wynosiła 1,26 mln zł. Prognozy pokazują, że w najbliższych latach ten poziom sprzedaży zostanie utrzymany. Średnia cena za pojedyncze opakowanie ukształtowała się w 2020 roku na poziomie 40,40 zł. W kolejnych latach będzie wzrastać i zgodnie z prognozami w 2022 roku ma osiągnąć najwyższy poziom na przełomie ostatnich 20 lat. Zmiany, które zajdą w ilości sprzedaży oraz śred-

)u ;vb;ॉ

-৳7 b;umbh

bv|or-7

u 7 b;ॉ

niej cenie ukształtują wartość sprzedaży w 2021 i 2022 roku na wyrównanym poziomie 58,68 mln zł oraz 58,77 mln zł. W rzeczywistości ta wartość to jedynie ułamek całego rynku produktów wspomagających odchudzanie. Znaczna część produktów o podobnym działaniu jest bowiem dostępna poza aptekami.

Trzeba też uwzględnić szybko zmieniające się trendy – pojawiają się nowe diety i mody dotyczące odżywiania się, które także wpływają na popyt środków na odchudzenie. Od kilku lat sprzedaż utrzymuje się jednak na wyrównanym poziomie, a wytłumaczenie nietypowo wysokich wzrostów w latach 2008–2011 wymagałoby osobnego badania. Z kolei wyraźny wzrost sprzedaży każdej wiosny łatwo interpretować próbami zrzucenia zbędnych kilogramów po zimie.  Metodologia prognoz Do wyliczenia prognozy ilości i wartości sprzedaży produktów wspomagających odchudzanie dostępnych w aptekach zastosowano sezonową metodę prognozowania z uwzględnieniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta pozwala na wyznaczenie trendu na podstawie ostatnich lat, uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku. Dodatkowo założono, że w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogą w szczególny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży tej gałęzi rynku farmaceutycznego.

KAMSOF T S.A.

$ȤFʏ PC DKGʑȤEQ

(QTWO 2TQFWMVȕY

KAMSOFT S.A.

Subskrybuj

PCU\ MCPC

PC ;QW6WDG