Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia OSOZ

nr

10

Październik 2014 Dobre strony rynku ochrony zdrowia

www.osoz.pl ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

październik

10 / 2014

OSOZ

Ogólnopolski System Ochron y Zdrowia

strategie

przewagi Kreatywne pomysły na zarządzanie placówkami ochrony zdrowia, budowanie pozytywnych relacji z pacjentem, zmianę wizerunku.

rynek

zdrowia podsumowanie

estonia

europejski tygrys

e-zdrowia

okiem eksperta

audyt komunikacji

wewnętrznej

9. edycja prestizowego konkursu dla placówek ochrony zdrowia Ƿ ×Ă ä Ǥdz W konkursie Liderów Ochrony Zdrowia Ă ¦© Ï Ă × Ï ¦ Ǥ Ï © Ǥ × Ă Ï Ï Ă ä ä Ǥ Ï Ǥ ¸ × ¸ ¸ ʹͳ ʹͲͳͷ GALI LIDERÓW Ǥ ǣ × ǣ Ǥ Ǥ

Informacje i formularz zgłoszenia:

WWW.OSOZ.PL/LIDER2015

Liderzy Ochrony Zdrowia 2015 Ï Ï Ï Ï

Ï ¦ ¸©

× × Ï¸ ¸ × Gali Liderów

Termin przyjmowania zgłoszen:

3 luty 2015 r.

NOTA BENE

Słowa i czyny

Gdyby rozliczyć placówki ochrony zdrowia z ich ambitnych misji, wnioski byłyby bardzo gorzkie.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Niemal każdy szpital i każda przychodnia posiadają tzw. misję. To trochę jak hasło wyborcze: wielkie słowa, patetyczne obietnice, dużo emocji. Najczęściej dowiadujemy się, że „pacjent jest najważniejszy”, „najwyższa jakość” i „dbałość o zdrowie” wysuwają się na pierwszy plan. W założeniu misja powinna wskazywać na podstawowe wartości, wyznaczać cele i dzięki temu stanowić część kultury organizacyjnej. Rzadko jednak wychodzi poza ramy ładnie sformułowanej maksymy. Są jednak i tacy, którzy od deklaracji przechodzą do czynów. Świadome swojej pozycji na rynku szpitale i przychodnie stopniowo zwiększają nacisk na zaniedbywane dotychczas miękkie elementy organizacji: personel, komunikację, wizerunek, obsługę pacjenta, nowe technologie.

Rynek ochrony zdrowia zmienił się w ostatnich kilku latach nie do poznania. Ci, którzy ignorują zachodzące przeobrażenia, zostają w tyle. Pokolenie Y nie pamięta czasów komunizmu, dla młodych ludzi wolny rynek i nieskrępowane podążanie za marzeniami są ważne i oczywiste. Bezkompromisowi, cenią sobie wysoką jakość usług, prestiż i wygodę. Zmiany społeczne, skuteczniej niż niejedne regulacje prawne, wymuszą na ochronie zdrowia większą konkurencyjność i zmianę filozofii obsługi pacjenta. Zarówno w sektorze publicznym i prywatnym.

Trzeba także pamiętać o zmieniającej się relacji pomiędzy lekarzem i pacjentem. Ten drugi już nie jest całkowicie poddany specjaliście, mając do dyspozycji nowe technologie i informacje medyczne w Internecie. Trzeba to zaakceptować i dopasować odpowiednio styl komunikacji. W gabinecie lekarskim szukamy źródła wiarygodnej informacji, prawdziwej, a nie deklaratywnej pomocy, wsparcia, empatii i zrozumienia. Bycie pacjentem oznacza coś więcej niż problem zdrowotny, a mianowicie emocje oraz oczekiwania. To lekarz jest osobą, która obawy potrafi zamienić w nadzieję, zaangażować drugą stronę w proces leczenia.

Obszerną listę świeżych i praktycznych pomysłów na kreatywne zarządzanie placówkami ochrony zdrowia oraz nowoczesną komunikację z otoczeniem przedstawiamy w raporcie specjalnym Strategie przewagi.

Na ratunek pozycji rynkowej Zakłócenia w kulturze organizacyjnej szpitali lub przychodni mają ogromny wpływ na motywację pracowników, wydajność, obsługę pacjenta, jakość leczenia i wizerunek. Eksperci radzą, aby zmiany rozpocząć od gruntownego audytu komunikacji.

październik 2014

NAUKA

CZASOPISMO

6 Zdjęcie numeru Proteza, która czuje

8 Rynek zdrowia w pigułce Końcówka roku coraz gorętsza

11 Laboratorium psychologii

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

Drugie ja

INNOWACJE

12 Alert epidemiologiczny

8

Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (grudzień 2014)

13 Aplikacje medyczne Praktyczne narzędzia dla każdego

RAPORT

14 STRATEGIE PRZEWAGI Kryzys goni kryzys Szpital to marka Po pierwsze – komunikacja Nowe media Jaka jest Twoja kultura?

Pacjent i klient Pracownik jak złoto

22

20 Kultura dialogu Eksperci Forum Marketingu, Komunikacji i PR w Ochronie Zdrowia

ROZMOWY

22 Mechanizm zardzewiały od środka Dr Łukasz Srokowski (ekspert komunikacji w organizacjach)

25 Europejski tygrys e-zdrowia Prof. Peeter Ross (Estońska Fundacja e-Zdrowia)

PRAKTYKA

29 Infografika Zdrowe oczy

29

30 Porada prawna Lekarze walczą o dobre imię

32 Your Guide to Health in Europe ENGLISH PAGES How can big data make a difference?

Tobacco in the UE

OPINIE

34 Co nowego?

35 Felieton Etyka przed kamerą Pokolenie Y i inne potwory

38 Doniesienia ze świata Zaufać zmianom

40 Ebola i teoria uzasadnionego ryzyka Dyskusja ekspertów: prof. dr hab. Bolesław Samoliński, prof. dr hab. Paweł Łuków, Tomasz Szelągowski

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

30

10

w w w.facebook .pl /I T i Z drow ie

36,54 mln Tyle, według prognoz, zostanie sprzedanych w 2015 roku opakowań leków na ból gardła. Oznacza to prawie milionowy wzrost w stosunku do 2014 roku. Łączna wartość sprzedaży w roku bieżącym przekroczy 485 mln zł.

Szczegółowe statystyki na str. 55.

+320



Rynek farmaceutyczny odbija się po okresie wakacyjnej stagnacji. Statystyczną aptekę odwiedziło 320 pacjentów więcej (łącznie: 3490).

+13,2%



We wrześniu, za wzrostem liczby klientów podąża wzrost obrotów aptek.

Najwięcej zyskuje sprzedaż odręczna (+16,4%).

„Będziemy gromadzić coraz więcej danych zdrowotnych.

Dla własnego dobra.”

Profesor Peeter Ross Estońska Fundacja e-Zdrowia Wywiad na str. 25.

25

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na listopad 2014 r., liczba członków Rady: 102 osoby)

STATYSTYKI PROGNOZY

44 Monitor zjawisk epidemiologicznych Wrzesień 2014 – mapy zdrowotne kraju

48 Struktura dystrybucji leków Rynek farmaceutyczny we wrześniu 2014

55 Analiza OSOZ Ból gardła

SYSTEMY IT

60 KS-APTEKA

61 KS-SOMED

Zintegrowany System Obsługi Apteki Zintegrowany System Obsługi Przychodni

NA CZASIE

63 Nauka w Polsce Mity na talerzu

65 Kalendarz wydarzeń 66 Kultura Nowe książki i płyty

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka‑Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med.

Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab. Jan Krzek, 48. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 49. prof. dr hab. Teresa Kulik, 50. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 51. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 52. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 53. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 54. dr n. med. Aleksandra Lewandowicz-Uszyńska, 55. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 56. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 57. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 58. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 59. dr n. med. Beata Małecka-Libera, 60. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 61. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 62. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 63. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 64. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 65. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 66. prof. dr hab. Tomasz Opala, 67. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 68. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 69. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 70. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 71. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 72. dr n. med. Andrzej Rakowski, 73. prof. dr hab. Marian Reinfuss, 74. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 75. prof. dr hab. med. Kazimierz Roszkowski-Śliż, 76. prof. dr hab. n. med.

Grażyna Rydzewska, 77. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 78. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 79. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 80. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 81. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 82. lek. Maciej Sokołowski, 83. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 84. prof. dr hab. n. med.

Krzysztof Strojek, 85. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 86. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 87. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 88. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 89. dr n. med.

Jakub Śmiechowicz, 90. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 91. dr n. med. Jakub Trnka, 92. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 93. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 94. prof. dr hab. Andrzej Wall, 95. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 96. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 97. dr n. med. Andrzej Wojnar, 98. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 99. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 100. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 101. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 102. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

nauk a

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

nauk a

Proteza, która czuje Dziewięć lat temu Dennis Aabo Sørensen (Dania) stracił lewą rękę w wypadku samochodowym. Dzięki szwajcarskiemu wynalazkowi (École Polytechnique Fédérale de Lausanne), po długiej przerwie znowu mógł poczuć dotykane przedmioty. Wszystko dzięki pierwszej na świecie bionicznej protezie wyposażonej w system sensorów i podłączonej do układu nerwowego. Siła oraz miejsca nacisku kontrolowane są przez specjalne czujniki. Przy użyciu algorytmów komputerowych, generowane przez sensory sygnały elektryczne przetwarzane są na impulsy „rozumiane” przez układ nerwowy. Rolę łącznika pełnią ultracienkie elektrody o wysokiej precyzji. To pierwszy krok do stworzenia w pełni funkcjonalnej bionicznej sztucznej ręki. Zanim to nastąpi, naukowcy muszą popracować nad miniaturyzacją systemu sensorycznego, udoskonalić technologie ruchu obrotowego palców oraz precyzję dotyku. (zdjęcie: École Polytechnique Fédérale de Lausanne EPFL, Patricia Tocci)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

nauk a

rynek ZDROWIA W PIGUŁCE Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07/-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Gabriela Mendofik, Artur Olesch, Paulina Skwarek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek, Łukasz Stopa, Dorota Zacharzewska.

Końcówka roku coraz gorętsza Najważniejsze wydarzenia na rynku omawia Aleksandra Kurowska

Współpracownicy: Aleksandra Kurowska, Paweł Łuków, Krzysztof Macha, Ewelina Nazarko-Ludwiczak, Peeter Ross, Bolesław Samoliński, Łukasz Srokowski, Tomasz Szelągowski.

Skład i łamanie: Piotr Chamera

» Na dopływ dodatkowych pieniędzy placówki medyczne mogą liczyć też ze strony NFZ.«

Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 14 800 egzemplarzy Zdjęcia w spisie treści: www.sxc.hu Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Oglądaj relacje wideo na nowym kanale YouTube czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc dostarczamy naszym czytelnikom starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Znajdziesz tutaj szczegółowe analizy medyczne i farmaceutyczne, bezcenne porady i wskazówki, ciekawe wywiady.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl Zapraszamy na portal www.osoz.pl

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

Po spektakularnych przejęciach firm medycznych przez zagranicznych inwestorów (m.in.

Lux Medu przez Bupę, Scanmed Multimedis przez Life Healthcare Group z RPA), ostatnie tygodnie przyniosły nam szereg mniejszych transakcji. Jednak również bardzo ciekawych, ponieważ przejmującymi były polskie firmy, a transakcje były elementem ich długofalowej polityki.

Inwestycje Rynek elektryzują zwłaszcza zapowiedzi i działania PZU. Największy polski ubezpieczyciel od lat zapowiadał szerokie wejście w sektor zdrowotny. Ale dopiero w tym roku zaczął faktycznie budować sieć własnych przychodni i szpitali (ma też już dwa

uzdrowiska). Na razie kupuje placówki, które leczyły pracowników dużych spółek z udziałem skarbu państwa. PZU docelowo chce także sprzedawać powszechne ubezpieczenia zdrowotne, gdy będzie możliwe konkurowanie z NFZ. Swoje plany biznesowe na najbliższe pięć lat ma ogłosić w listopadzie.

Spółkom szukającym ciekawych okazji na rynku pojawił się niedawno dość nieoczekiwany konkurent – Neuca. Największy w Polsce dystrybutor leków przejął ostatnio m.in. przychodnię Konsylium w Głogowie oraz Eskulap w Tychach. Na koniec października Neuca miała już dziewięć przychodni, a w ciągu dwóch lat chce przejąć kilkanaście, na co może wydać 30 mln zł.

Z fuzji i przejęć nie rezygnuje Lux Med

nauk a

Fuzje w ochronie zdrowia

Fundusze UE

Kasy fiskalne dla lekarzy Pakiet onkologiczny

Wzrost wydatków NFZ Foto: www.freeimages.com

(ostatnio kupował m.in. pracownie diagnostyczne) oraz mniejsze sieci.

Właściciele, którzy potrzebują pieniędzy na inwestycje lub chcą po prostu spieniężyć część firmy, mają coraz większy wybór. Rośnie liczba funduszy, które chcą inwestować w ochronę zdrowia.

Oczywiście fundusze chcą kupić tanio, a po latach sprzedać z zyskiem. Szukają okazji i nie wszystkim udaje się je zainteresować. Widać to choćby po przedłużające się sprzedaży AHP czyli PolskoAmerykańskich Klinik Serca.

Ostatnie przejęcia dotyczyły głównie spółek i to w pełni prywatnych. W przypadku samorządowych, decyzje właścicielskie były zamrażane w związku z wyborami.

Fundusze szukają też ciekawych spółek farmaceutycznych i biotechnologicznych. Ważnym wydarzeniem ostatnich tygodni był transfer Marcina Szuby, lekarza-finansisty, który z sukcesem tworzył i realizował przez ostatnie lata strategię medycznych funduszy PZU. Dołączył do zespołu Trigon TFI jako dyrektor zarządzający Globalnym Funduszem Medycznym FIZ. Tu jednak będzie inwestować w firmy sektora life science.

Finanse w zdrowiu Na dopływ dodatkowych pieniędzy placówki medyczne mogą liczyć też ze strony NFZ. Wiele wskazuje na to, że przy-

pis składki będzie rósł. Fundusz w październiku zmieniał swój tegoroczny plan finansowy, podwyższając planowane wpływy oraz wydatki. Podział dodatkowych 848,5 mln zł wyglądał dość tradycyjnie, nie odzwierciedlił rządowych zapowiedzi przekierowywania świadczeń ze szpitali do AOS i POZ. 322 mln zł ma trafić na zapłatę świadczeń szpitalnych, ponad 274 mln zł na AOS, a tylko 13,5 mln zł do lekarzy pierwszego kontaktu. Przewidziano też m.in. wzrost wydatków na świadczenia z lat ubiegłych – czyli nadwykonania – o blisko 390 mln zł.

Z kwestii finansowych warto też śledzić przygotowania do podziału funduszy UE z nowej perspektywy. W ramach Polityki Spójności, w najbliższych sześciu latach będziemy mieć do wydania ok. 82,5 mld euro. W zdrowiu nacisk położony będzie m.in. na seniorów i dzieci. Ponadto Unia zachęca, a nawet stara się wymusić współpracę między różnymi podmiotami, stąd na dodatkową pulę pieniędzy mogą liczyć placówki, które będą współdziałać na poziomie regionu i ponadregionalnie (nowe mechanizmy to zintegrowane oraz regionalne inwestycje terytorialne – tzw. ZIT-y i RIT-y).

Trwa dyskusja wokół tego, w jakim zakresie z pieniędzy tych będą mogły skorzystać także prywatne podmioty. W rządowym dokumencie ostatecznie przewi-

dziano dla nich miejsce, ale nie znalazło to odbicia w części Regionalnych Programów Operacyjnych. O zmianę zabiegają m.in. przedstawiciele Pracodawców RP i Lewiatana.

Z kolei w przypadku dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych, na pozytywne zmiany i zauważalnie wyższe przychody dla większej liczby placówek medycznych nie ma raczej co liczyć. Kwestia ustawy w tej sprawie została tymczasowo zamknięta. W dzień po expose Ewy Kopacz, w którym temat się nie pojawił, wicemarszałek Sejmu Elżbieta Radziszewska przyznała, że jest bardzo mało prawdopodobne, by w obecnej kadencji Sejmu Platforma Obywatelska wróciła do tego tematu.

Raporty i badania Spośród publikacji prezentowanych w ostatnich tygodniach, warto zwrócić uwagę m.in. na dwunasty „Raport Przedsiębiorczość w Polsce” resortu gospodarki. Sektor ochrony zdrowia i opieki społecznej, odnotowując wzrosty powyżej 10 proc. rocznie m.in. w przychodach i zysku brutto, wypadł najlepiej lub w czołówce wszystkich branż.

Legislacja Najbliższe tygodnie zapowiadają się gorąco pod względem konsultacji nowych projektów rozporządzeń, zarzą-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

nauk a

dzeń i ustaw. Trwają prace nad aktami wykonawczymi do pakietu onkologicznego i kolejkowego, zmianami w koszyku świadczeń, ustawą dotyczącą finansowania POZ, nowelizacją ustawy refundacyjnej. Czekają nas też pewnie kolejne legislacyjne prowizorki związane z końcem roku, jak poselski projekt wydłużający o trzy lata czas na rozpoczęcie specjalizacji przez ratowników. Bez niego wielu z nich nie mogłoby od stycznia kontynuować pracy. Środowisko lekarzy elektryzuje też planowane rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zwolnień z prowadzenia ewidencji przychodów kasami fiskalnymi. Nowe przepisy mają zobowiązać m.in. lekarzy i lekarzy dentystów do korzystania z kas fiskalnych już od pierwszego dnia sprzedaży detalicznej.

Propozycje rządu i posłów będą mieć znaczący wpływ na rynek. Pracownie

diagnostyczne szykują się do zwiększonej liczby badań związanych z diagnostyką nowotworów, a placówki ochrony zdrowia starają się rozwinąć swoje oddziały onkologiczne lub dopiero je tworzą, licząc na przypływ pieniędzy z nielimitowanych świadczeń. Zmiany w stawkach kapitacyjnych dla POZ, jakie zapowiedział minister Bartosz Arłukowicz, będą skutkować nie tylko dodatkowymi zadaniami, ale mogą skłaniać do rozwoju systemów IT (w związku z nowymi, szerokimi obowiązkami sprawozdawczymi), inwestycji w sprzęt niezbędny do badań oraz zachęcać do zacieśniania współpracy między placówkami (POZ z AOS i m.in. laboratoriami).

Obiecywane wyższe wyceny w zamian za dużą liczbę zlecanych i wykonywanych badań mogą rozwinąć rynek diagnostyki, także w gabinetach – np. skłaniać do zakupu USG lub analizatorów.

Szkoda, że na rynku nie pojawił się jeszcze zapowiadany od dawna BlueBox – polski analizator typu Point-of-Care firmy PZ Cormay. Kiedy wejdzie na rynek – nie jest pewne. Usunięto m.in. prezesa – współtwórcę firmy i pomysłodawcę analizatora. Szykuje się w tej sprawie batalia w sądzie.

Na nudę nikt w najbliższych tygodniach nie będzie narzekać.  Aleksandra Kurowska, od 11 lat dziennikarka zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia oraz z Instytutem Zdrowia i Demokracji (IZID). Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy „Parkiet”, Rzeczpospolitej oraz Dzienniku Gazecie Prawnej. Absolwentka Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych UW.

WYDATKI NFZ NA ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE W 2014 ROKU (wg zmienionego w październiku planu finansowego, wartości podano w miliardach zł) leczenie szpitalne * 30,80 0,49 inne 0,18 programy profilaktyczne w zakresie NFZ 0,85 zaopatrzenie w wyroby medyczne 1,11 1,75

świadczenia kontraktowane odrębnie

1,78

leczenie stomatologiczne

1,84

zespoły ratownictwa medycznego

2,09 2,33

świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze w opiece długoterminowej

rehabilitacja lecznicza

opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień

refundacja leków ** 7,95 5,59

ambulatoryjna opieka specjalistyczna

podstawowa opieka zdrowotna 7,73

64,49

Tyle łącznie w miliardach złotych wyniosą według NFZ łączne koszty świadczeń zdrowotnych w 2014 roku

* w tym m.in. programy lekowe i chemioterapia ** w tym środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dostępnych w aptece na receptę Źródło: NFZ

10

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

nauk a

LABORATORIUM PSYCHOLOGII

Drugie ja

Foto: Mycatkins / Foter / CC BY

Czy dobrzy ludzie są dobrzy z natury czy do bycia takimi predysponuje ich otoczenie?

Jeden z najbardziej kontrowersyjnych eksperymentów psychologicznych obnaża ciemną stronę człowieczeństwa. W każdym z nas ukryty jest pierwiastek zła.

W 1971 roku, Philip Zimbardo z Uniwersytetu w Stanfordzie przeprowadził eksperyment więzienny, którego celem było sprawdzenie zachowań grupowych oraz znaczenie ról społecznych. W tym celu, spośród studentów wybrano 24 ochotników, zdrowych fizycznie i psychicznie, którzy mieli otrzymać 15 $ dziennie za odgrywanie ról więziennych. Połowie z nich przypisano zadania strażników, drugiej połowie – więźniów. Całość eksperymentu przeprowadzono w podziemiach uniwersyteckiego wydziału psychologii. Dużą wagę przyłożono do stworzenia realistycznych warunków. Zaaranżowano aresztowania więźniów w domach, cele, przygotowano specjalne ubrania podkreślające odgrywaną rolę (uniformy, wyposażenie strażników, numery identyfikacyjne). Strażnicy otrzymali wyraźne wskazówki – ich zadanie polegało na utrzymywaniu porządku, niedopuszczalne było stosowanie jakiejkolwiek agresji. Dzięki zainstalowanym w pomieszczeniu kamerom, badacze mogli obserwować studentów 24 godziny na dobę. Całość eksperymentu zaplanowana została na 2 tygodnie.

Drugiego dnia więźniowie zabarykadowali się w celach, zerwali numery identyfikacyjne i zaczęli ignorować polecenia strażników. Na reakcję tych drugich nie trzeba było czekać długo – odseparowali „dobrych” więźniów od „złych”, zaczęli stosować poniżające ludzką godność praktyki oraz tortury psychiczne. Zaangażowanie w rolę narastało z dnia na dzień, a wraz z nim – niebezpieczna agresja i sadyzm. Kolejni więźniowie doznawali załamania psychicznego. Badanie już po 6 dniach wymknęło się na tyle spod kontroli, że trzeba było je przerwać. Oglądając sceny z eksperymentu można odnieść wrażenie, że to rzeczywistość, a nie badanie. Zaaranżowane atrybuty ról (stroje i pozycja) wystarczyły do wygenerowania określonych zachowań, a siła sytuacji zmieniła przeciętne i zdrowe osoby w sadystów. Sami zresztą nie mogli w to uwierzyć. Nawet w dobrych ludziach może obudzić się zło, jeśli znajdą się w „sprzyjającym” środowisku. Na szczęście ta zasada działa również w odwrotną stronę. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

11

I nn o w a c j e

ALERT EPIDEMIOLOGICZNY (grudzień 2014) ALERGIA POZIOM NASILENIA ALERGII

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

63%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (grudzień)

TREND W STOSUNKU DO LISTOPADA

Dolnośląskie

2 127

Kujawsko-pomorskie

1 554

Łódzkie

1 716

Lubelskie

1 805

Lubuskie

1 805

Małopolskie

1 528

Mazowieckie

2 271

Opolskie

1 501

Podkarpackie

1 690

Podlaskie

1 708

Pomorskie

1 814

Śląskie

1 785

Świętokrzyskie

1 399

Warmińsko-mazurskie

1 071

Wielkopolskie

1 738

Zachodniopomorskie

1 737

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (grudzień)

TREND W STOSUNKU DO LISTOPADA

Dolnośląskie

3 531

Kujawsko-pomorskie

2 842

Łódzkie

2 631

Lubelskie

3 155

Lubuskie

2 978

Małopolskie

2 932

Mazowieckie

3 749

Opolskie

2 527

Podkarpackie

2 695

Podlaskie

3 391

Pomorskie

2 988

Śląskie

2 780

Świętokrzyskie

2 142

Warmińsko-mazurskie

2 395

Wielkopolskie

2 750

Zachodniopomorskie

2 809

               

WOJEWÓDZTWO

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE POZIOM NASILENIA GRYPY I PRZEZIĘBIENIA

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

12

87%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

WOJEWÓDZTWO

I nn o w a c j e

aplikacje

5.

4.

1.

5.

6.

3.

2.

 Hot5 Fitness Jedna z ciekawszych aplikacji fitness, której głównym elementem są krótkie, 5-minutowe filmy instruktażowe. Użytkownik może wybrać dowolny program treningowy, np. zdrowie i odchudzanie, joga i pilates, wytrzymałość itd. Główne atuty: wysokiej jakości motywujące filmy, możliwość konkurowania z innymi użytkownikami, licznik kalorii, monitorowanie postępów dzień po dniu. iOS Bezpłatna w wersji bazowej

 Nike Training Club 100 programów ćwiczeń w ramach klubu treningowego tylko dla Pań! Wskazówki wideo, jak zadbać o świetną formę, przekażą najlepsi na świecie eksperci, przykładowo Maria Sharapova. Dzięki rozbudowanym nagraniom audio, porad można wygodnie słuchać w trakcie wysiłku fizycznego. Do tego kilka wersji językowych, integracja z odtwarzaczem muzyki w smartfonie, możliwość stworzenia listy ulubionych ćwiczeń. iOS oraz Android Bezpłatna

 European Health

 Livestrong.

iOS oraz Android Bezpłatna

iOS Opcjonalnie na Android: Quit Smoking Bezpłatna

Insurance Card Przewodnik po tym, jak korzystać z Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego w 28 państwach Unii Europejskiej oraz Islandii, Lichtensteinie, Norwegii i Szwajcarii. Zawiera informacje o samej karcie, listę telefonów ratunkowych, szczegóły dotyczące refundacji kosztów leczenia. 25 wersji językowych. Aplikacja nie pozwala jednak na wygenerowanie karty czy przesłanie wniosku.

 uHear Aplikacja, dzięki której można sprawdzić, czy parametry słuchu są w normie, co może dodatkowo zmotywować do porady u specjalisty. Pomiar trwa nie dłużej niż 5 minut i składa się z trzech etapów: badania czułości słuchu, zdolności rozumienia mowy w hałaśliwym środowisku; kwestionariusza oceny zdolności słuchowych w codziennych sytuacjach. iOS Bezpłatna

MyQuit Coach Rzucenie palenia to duże wyzwanie.

Każda motywacja się liczy, a może nią być aplikacja tworząca spersonalizowany program wyjścia z nałogu. Co ważne – zaaprobowana przez lekarzy. Na początek użytkownik wybiera jedną z opcji: natychmiastowa lub stopniowa rezygnacja z palenia papierosów. Dla użytkowników przygotowano wspierające porady, praktyczne alerty, możliwość publikacji osiągnięć na Facebooku.

 EatSlower Zbyt szybkie spożywanie posiłków nie wpływa dobrze na procesy trawienia, wchłanianie składników pokarmowych i zdrowie ogółem. Ten zły nawyk pomoże zmienić aplikacja EatSlower, wyznaczająca użytkownikowi szybkość jedzenia. Do wyboru kilka dźwięków, które informują, kiedy można nabrać na łyżkę lub widelec kolejną porcję. iOS oraz Android Bezpłatna

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

13

R a p o rt

Strategie przewagi Niemal każda placówka medyczna podkreśla, że najważniejszy jest pacjent.

Jednak niewiele z nich wychodzi poza dobrze brzmiące deklaracje. Co zrobić, aby wyróżnić się w otoczeniu ochrony zdrowia najwyższą jakością obsługi pacjenta, silną marką i pozytywnym wizerunkiem?

14

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

R a p o rt

Artur Olesch Czasopismo OSOZ

Podczas V Forum Marketingu, Komunikacji i PR w Ochronie Zdrowia, eksperci dyskutowali o tym, co zrobić, aby placówka medyczna (szpital, przychodnia, indywidualna praktyka lekarska) cieszyła się zaufaniem i uznaniem pacjentów oraz kontrahentów, zdobyła i utrzymała pozytywną opinię w otoczeniu, zyskała „dobrą prasą”. Jednym słowem – aby stworzyć silną markę, wyróżniającą organizację na rynku lokalnym i krajowym.

Wśród prelegentów dwudniowego Forum znaleźli się uznani eksperci, praktycy z wiodących ośrodków medycznych, wykładowcy programu MBA w Ochronie Zdrowia na prestiżowej Uczelni Łazarskiego. Przedstawiamy praktyczne wskazówki dla menedżerów, świeże pomysły i wiedzę niezbędną w dzisiejszych warunkach sektora medycznego.

Kryzys goni kryzys Ostatni rok to prawdziwy wysyp sytuacji kryzysowych w ochronie zdrowia: dyskutowane szeroko przypadki błędów medycznych, sprawa klauzuli sumienia, sporne sytuacje nagłaśniane przez pacjentów w programach interwencyjnych. Niezależnie od tego, czy wina leży po stronie pla-

cówki medycznej czy nie, przekazywane w mediach informacje kładą się szerokim cieniem na wizerunku. Ewelina Nazarko-Ludwiczak, ekspert w dziedzinie PR medycznego, podkreśla, że najważniejsze jest odpowiednie przygotowanie się do zarządzania sytuacją kryzysową. Wszystkie procedury, opis zakresu odpowiedzialności pracowników i polityka postępowania powinny być zawarte w księdze procedur kryzysowych. Warto pamiętać, czego nie należy robić: wypowiadać się na tematy, które nas nie dotyczą; wychodzić do mediów bez przygotowania; ulegać presji czasowej, gdy media naciskają na ustosunkowanie się do sytuacji. Warto zapanować nad osobami, które napędzają kryzys (np. poprzez zakaz wypowiedzi w imieniu szpitala), sprawdzać plotki w otoczeniu, które mogą być źródłem kryzysu.

– Podczas konferencji prasowej należy pamiętać o kilku żelaznych zasadach.

Emocje i nastrój powinny odpowiadać sytuacji, konieczne jest konkretne zaproponowanie rozwiązania lub planu naprawczego i wprowadzenie go w życie. Odsuńmy od obowiązków winne osoby. Unikajmy banalnych i pustych obietnic. Placówka medyczna musi

mówić jednym głosem, a to oznacza, że za komunikację odpowiada konkretna osoba – zaznacza Ewelina Nazarko-Ludwiczak.

Po kryzysie warto przemyśleć błędy, wyciągnąć z nich wnioski i zrobić wszystko, aby nie dopuścić do uchybień w przyszłości. Choć czasami trudno uniknąć sytuacji kryzysowych, możemy im w pewnym stopniu zapobiegać poprzez uczciwość, stronienie od niejasnych powiązań personalnych, konsekwentne zwalczanie patologii w placówce, priorytetowe traktowanie najwyższej jakości usług.

Szpital to marka Z kolei Joanna Malinowska-Parzydło (Personal Brand Institute) zachęca, aby każda placówka medyczna zadbała o tzw. markę osobistą i zarządzała w przemyślany sposób swoją reputacją. – Aby wybić się z otoczenia, trzeba cały czas starać się być zmianą, którą sami chcielibyśmy ujrzeć w otoczeniu – mówi ekspert od wizerunku. Jedną z ważniejszych wartości, jakich poszukują pacjenci w placówkach medycznych, jest zaufanie. Nie jest o to łatwo w sytuacji, gdy dłużą się kolejki, a media chętnie opisują zdarzenia negatywne. Na szczęście wizerunek ochrony zdrowia globalnie, a wizerunek placówki medycznej w konkretnym otoczeniu i oczach lokalnej społeczności, to dwie zupełnie odrębne kwestie. Menedżerowie w ochronie zdrowia muszą zdać sobie sprawę, że w dzisiejszych warunkach rynkowych, konkurowanie opiera się na kapitale ludzkim. To właśnie pracownicy są najcenniejszym zasobem, dzięki któremu jesteśmy w stanie realizować misję oraz zagwarantować spełnienie potrzeb pacjentów.

Zanim skupimy się na obsłudze pacjenta, trzeba zastanowić się, czy dobrze „obsługujemy” klientów wewnętrznych czyli pracowników. Do największych grzechów zarządzających ekspert zaliczyła m.in. brak wizji

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

15

R a p o rt

oraz poczucia misji czyli pasji zarządzania, kultywowanie filozofii niemożności (postawa „tego nie da się zrobić”), budowanie przekonania o nieuczciwym otoczeniu i warunkach, brak empatii, niechęć do definiowania ambitnych i wyróżniających celów, brak gotowości mentalnej do zmian i innowacji. Silne marki – także w ochronie zdrowia – to takie, które są odważne, pożądane, stabilne, znane, wyróżniające się.

Po pierwsze – komunikacja Rafał Staszewski ze Szpitala Klinicznego Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu przekonuje, że public relations w ochronie zdrowia to sztuka osiągania harmonii z otoczeniem poprzez wzajemne porozumienie, oparte na prawdziwej i pełnej informacji. Dlatego komunikacja z pacjentem musi zakładać pełną autentyczność, przejrzystość; trzeba być dla pacjentów partnerem, wychodząc poza sztywne ramy tradycyjnej promocji realizowanej w szpitalach. W tym procesie warto podeprzeć się nowymi technologiami komunikacyjnymi. Z jakich narzędzi mogą korzystać osoby odpowiedzialne za PR w placówce medycznej? Przede wszystkim komunikacji wewnętrznej z pracownikami, audytu komunikacyjnego, lobbingu, identyfikacji wizualnej firmy i usługi, budowania wizerunku dobrego pracodawcy (tzw. employer branding), organizacji wydarzeń specjalnych, własnych publikacji o charakterze informacyjnym, biuletynów, publikacji okazjonalnych. Nie można też zapomnieć o stronie internetowej, udziale w konferencjach i szkoleniach, uczestniczeniu w rankingach i konkursach, organizacji dni otwartych, artykułach w czasopismach specjalistycznych. Wykładowca na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu wspomniał również o nowych możliwościach, które cieszą się rosnącym zainteresowaniem, jak blogi medyczne, infografiki czy poradniki dla pacjentów.

Małgorzata Rygiel, Kierownik Biura Marketingu i Edukacji w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Pawła II, chętnie sięga do programów edu-

16

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

gi. Zmiana pokoleniowa może wygenerować w najbliższych latach ostrą konkurencję o pacjenta, stając się szansą dla tych, którzy stawiają na najwyższe standardy działania. Według badania przeprowadzonego przez doktor, o wyborze lekarza w grupie przedstawicieli pokolenia Y decyduje przede wszystkim opinia bliskich lub znajo-

kacyjnych, które pomagają budować więź z pacjentami oraz otoczeniem lokalnym. Szpital postawił na edukację seniorów, tworząc Uniwersytet Niegasnącej Młodości. W 2013 roku w warsztatach w ramach Uniwersytetu uczestniczyło 100 osób, w 2014 roku – już 200. Pomysł okazał się strzałem w dziesiątkę. Placówka organizuje ponadto wykłady dla pacjentów i ich rodzin na temat wybranych schorzeń i profilaktyki oraz bezpłatne szkolenia dla lekarzy.

Pokolenie Y i nowe media Według dr Magdaleny Syrkiewicz-Świtały z Zakładu Ekonomiki i Zarządzania w Ochronie Zdrowia – Wydziału Zdrowia Publicznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, musimy zdać sobie sprawę, że nie żyjemy już w czasach, kiedy pacjent był całkowicie podporządkowany i ufał lekarzowi w 100%. Na rynek wchodzi tzw. pokolenie Y, które patrzy przede wszystkim na jakość, a nie na cenę usłu-

mych (76% wskazań); tylko 25% ankietowanych wskazało, że jest to cena.

Wśród najważniejszych determinantów skorzystania z usług konkretnego lekarza czy poradni znalazły się: standard świadczonych usług, np. miła obsługa (49% wskazań), dobra opinia w otoczeniu (64%), nowoczesny sprzęt diagnostyczny (44%). Prawie 70% respondentów czerpie informacje o lekarzu, przychodni i szpitalu z Internetu (YouTube, Facebook, Onet). – Placówki medyczne, które nie korzystają z social media lub nie mają dobrze opracowanych stron internetowych, dla pokolenia Y po prostu nie istnieją – konkluduje dr Magdalena Syrkiewicz-Świtała.

Magdalena Michalska, zajmująca się na co dzień komunikacją w Cen-

R a p o rt

trum Medycznym ENEL-MED, akcentuje potrzebę zaangażowania w Internecie.

– Brak strony internetowej powoduje, że wygrywa Dr Google. Według Raportu Medycznego 2013, działania komunikacyjne poprawiają renomę placówki i zwiększają liczbę pacjentów – podkreśla przedstawiciel jednej z największych sieci medycznych w Polsce. Dzięki dobrze opracowanej stronie www, media częściej o nas piszą, a dziennikarze kontaktują się, poszukując wypowiedzi eksperckich. Co powinno się znaleźć na wzorcowej stronie internetowej placówki medycznej? Przede wszystkim aktualne informacje na temat samej organizacji i świadczonych usług, aktualności, nowości i promocje, prezentacje lekarzy, rezerwacja on-line dla pacjentów, wskazówki profilaktyczne i zdrowotne oraz oczywiście biuro prasowe. Odpowiedni dobór treści pozwoli również zmniejszyć liczbę niepotrzebnych zapytań na infolinii i telefonów do rejestracji. W części dla mediów powinny zostać zamieszczone informacje i poradniki na tematy ważne społecznie, pozbawione „papki” marketingowej i natrętnej promocji, materiały do pobrania (zdjęcia, prezentacje, infografiki, logo, wideo), wypowiedzi lekarzy w postaci gotowych cytatów.

Anna Ginał, Rzecznik Prasowy w Uniwersyteckim Centrum Okulistyki i Onkologii w Katowicach, w działaniach komunikacyjnych często korzysta z mediów społecznościowych. Szpital posiada już ponad 1000 fanów na facebooku.

Jak podkreśla Anna Ginał, trzeba mieć jednak pomysł, strategię i dokładny plan, co będziemy zamieszczać na facebooku.

Jest to medium specyficzne, o charakterze lifestylowym, dobrze sprawdzają się informacje o lżejszej wadze. Żenia Karona, Specjalista ds. Komunikacji i Marketingu w Scanmed Multimedis S.A., zwraca uwagę na tzw. media relations, czyli rozwijanie współpracy z dziennikarzami, redakcjami, mediami regionalnymi w budowaniu wizerunku w otoczeniu lokalnym. W rezultacie, na temat placówek w ramach grupy pojawia się ok. 20 publikacji on-line miesięcznie i kilka wywiadów prasowych. Firma dba także o pogłębianie relacji na linii „zarząd-pracownik” dzięki rozwiązaniom intranetu, regularnym spotkaniom, konferencjom medycznym. Silnie stawia na rozwój narzędzi CSR (społecznej odpowiedzialności biznesu), angażując się w akcje profilaktyki organizowane w te-

renie (do tej pory 450 akcji, w których wzięło udział 17 000 pacjentów), programy prozdrowotne (np. 2000 badań w ramach akcji „Wygraj życie. Wykonaj mammografię”) i społeczne programy lojalnościowe. Scanmed regularnie zabezpiecza pod względem medycznym wydarzenia sportowe i kulturalne, wspiera fundacje i organizacje pozarządowe. – PR w ochronie zdrowia oznacza aktywną komunikację z wszystkimi grupami interesariuszy, w tym z naszymi pracownikami, oraz zaangażowanie na rzecz środowisk lokalnych – podkreśla Żenia Karona.

Aleksandara Kurowska, dziennikarka od 11 lat zajmująca się tematyką ochrony zdrowia, jest zdania, że w obecnych realiach mediów to placówki medyczne powinny pełnić rolę dziennikarzy. Teksty muszą być przygotowane na takim poziome, aby można je było publikować bez większych zmian. A to oznacza: tytuł do 50 znaków, długość całego tekstu do 3000 znaków, materiały graficzne, kilka wstępów do wyboru, cytaty ekspertów (koniecznie z ich zdjęciami). Media oczekują zwłaszcza żywych opowieści z udziałem prawdziwych pacjentów. Liczy się aktualność newsa, odpowiednie sformułowanie i wiarygodność.

Wiele inicjatyw i ulepszeń dla pacjentów da się zrealizować bez żadnych nakładów finansowych.

Wystarczy pomysł i znalezienie odpowiedniego partnera. Czasami nie trzeba szukać daleko – firmy lokalne chętnie angażują się na rzecz społeczności, w których funkcjonują. Tym chętniej, gdy jest to konkretna inicjatywa, a nie przekazanie darowizny, która zostanie zainwestowana w niewiadomy sposób. Przykładem kooperacji z fundacjami są programy „Telefon do mamy” i „Dźwięki marzeń”, prowadzone przez Fundację Orange. Przedstawicielki Fundacji – Aleksandra Stasiuk i Doro-

ta Buchman – przekonują, że realizacja działań społecznych w partnerstwie z fundacjami czy innymi organizacjami pożytku publicznego przynosi wartości dodane w postaci działań społecznie użytecznych, służy budowaniu pozytywnego wizerunku firmy medycznej i integruje zespół pracowników, tworząc pozytywną kulturę wewnętrzną organizacji, nastawioną na potrzeby pacjenta. – Programy społeczne, oprócz wartości materialnych (nowe urządzenia medyczne i dodatkowe elementy wyposażenia, dodatkowa organizacja przestrzeni), często uzupełniają proces leczenia, oferując opiekę psychologiczną, pedagogiczną, edukacyjną, działania profilaktyczne i informacyjne – dodają.

Jaka jest Twoja kultura?

Rafał Mrówka (Katedra Teorii Zarządzania, Kierownik Programu MBA-SGH, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie) zwraca uwagę na konieczność odbudowania kultury organizacyjnej w firmach medycznych, ważnej tak

samo jak w każdym przedsiębiorstwie. Bez mocnej kultury organizacyjnej, żadna placówka nie jest w stanie dobrze funkcjonować. Jej widocznym na ze-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

17

R a p o rt

wnątrz elementem są tzw. artefakty (język, ubiór, atmosfera). Jednak większa cześć pozostaje niezauważalna i kryje się w wartościach budujących firmę, wynikających m.in. z atmosfery w zespole, zaangażowania pracowników, możliwości rozwoju i awansu, współpracy z przełożonymi, organizacji pracy. Okazuje się jednak, że kultura jest jednym z tych elementów, które bardzo trudno zmienić. – Część osób po prostu nie lubi zmian, dlatego zabierając się za przygotowanie planu restrukturyzacji, polecam przygotować tabelę, gdzie analizujemy siły wspierające i hamujące zmiany, opisując motywy wsparcia lub hamowania – mówi Piotr Ruciński. Wiceprezes Zarządu Grupy ARION Szpitale to jeden z tych menedżerów, którym udało się wdrożyć odważne i uzdrawiające reformy.

Szpital w Biłgoraju przeszedł proces prywatyzacji i rewolucji w zakresie zmiany przyzwyczajeń pracowników.

A nie było łatwo, mając na karku 57 mln długu, upolitycznienie placówki i 9 związków zawodowych. O tym, że w placówce działo się źle, świadczy rotacja zarządzających: w okresie od roku 1998 do 2010 aż 16 menedżerów próbowało poradzić sobie z trudną sytuacją. Bez rezultatu. – W procesie reform strategiczne może okazać się znalezienie agentów zmiany i krok po kroku przekonywanie kolejnych grup – mówi menedżer. Rafał Mrówka dodaje z kolei: – Stara kultura organizacyjna jest jak dżuma, trzeba ją całkowicie wyplewić, inaczej może się odrodzić.

Zmiana kultury może być przeprowadzana w sposób ewolucyjny lub rewolucyjny. Wydaje się jednak, że w większości przypadków potrzebne są szybkie i głębokie rewolucyjne działania, które w krótkim czasie wyeliminują artefakty starej kultury – nieakceptowane zachowania, język, symbole. Przeprowadzenie rewolucji ma większe szanse powodzenia mimo tego, że chwilowy opór i koszty z nim związane mogą być duże.

18

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

Od przywódców organizacji zmiana kultury wymaga odwagi. Muszą oni także stać się dla otoczenia i współpracowników wzorem w zakresie nowych, pożądanych praktyk działania organizacji – bardziej rynkowych, elastycznych, proklienckich.

Rozwój w ochronie zdrowia wymaga silnych i doświadczonych menedżerów.

Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka (Dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego oraz kierownik kierunku MBA w ochronie zdrowia) podkreśla, że w za-

rządzaniu placówkami medycznymi liczy się i talent menedżerski, i umiejętności. Według eksperta w obszarze rozwoju organizacji, w Polsce odczuwamy deficyt innowacyjnego zarządzania w ochronie zdrowia.

Menedżerowie powinni przede wszystkim stosować podejście indywidualne (do pracowników, dostrzegając ich potrzeby i umiejętności), patrzeć na problemy z różnych perspektyw, zachęcać do szukania nowych rozwiązań, postrzegać przyszłość optymistycznie, zarażać entuzjazmem, wierzyć w realizację celów, ale i trochę idealizować (mówienie o wspólnych wartościach, wzbudzanie w innych dumy z tego, że działają razem). Kiedy

placówka jest dobrze zarządzana, spada poziom fluktuacji kadr, poprawia się sytuacja finansowa, zwiększa się satysfakcja personelu i pacjentów, szpital lub przychodnia budują długookresową przewagę konkurencyjną.

Pacjent i klient Wszystkie działania, które podejmuje placówka w sferze PR medycznego i komunikacji, mają jeden cel: poprawa jakości leczenia i profilaktyki oraz zwiększenie satysfakcji pacjentów z obsługi i procesu leczenia. Zbigniew Kowalski, ekspert komunikacji w ochronie zdrowia, przypomina, że opinia pacjenta o placówce najpierw budowana jest na podstawie opowieści znajomych czy rodziny oraz pierwszego wrażenia, a potem weryfikowana osobiście poziomem obsługi w re-

jestracji i gabinecie lekarskim. – Pacjent oczekuje nie tylko diagnozy i leczenia, ale także zwykłej ludzkiej troski – podkreśla twórca portalu komunikacjazpacjentem.pl, dodając, że lekarz powinien uzewnętrzniać empatię i współczucie, dbać o odpowiednie dostrojenie rozmowy z chorym, okazać zainteresowanie problemami i życzliwość, zadbać o przekazanie wskazówek oraz zaleceń. Medycy zaniedbują podstawy, jak przykładowo

R a p o rt

utrzymywanie kontaktu wzrokowego.

Nawet, jeżeli trzeba notować przebieg wizyty w komputerze, wystarczy pacjenta o tym poinformować, aby nie czuł się ignorowany.

Punktem zapalnym kontaktu z pacjentem staje się często rejestracja. Cezary Tyl, zarządzający Przychodnią MALMED w Straszynie, od lat stara się systematycznie szkolić personel rejestracyjny. Powodem są m.in. rosnące wymagania pacjentów oraz coraz więcej skarg wpływających do NFZ i Rzecznika Praw Pacjenta. Kontakt z pracownikiem rejestracji generuje u pacjenta pierwsze wrażenie, buduje wyobrażenie i opinię na temat jakości pracy. Od tego zależy, w jakim nastroju chory wchodzi do gabinetu. Na pytanie, czym powinien cechować się profesjonalny pracownik rejestracji, menedżer wymienia kluczowe cechy: – Musi mieć w sobie łatwość nawiązywania kontaktu z ludźmi, okazywać zainteresowanie pacjentem, wie-

dzieć dokładnie, jakie usługi wykonuje się w placówce i jacy lekarze w niej pracują. Powinna dopasowywać styl rozmowy do rozmówcy, uśmiechać się, być osobą życzliwą i niekonfliktową, w przypadku problemów – dążyć do ich ustalenia oraz rozwiązania, a nie eskalacji.

Jeżeli nie można spełnić oczekiwań pacjentów – należy zaproponować alternatywne rozwiązania. Zaangażowanie pracowników rejestracji powinien wyraźnie wzmacniać menedżer, doceniając ich pracę, systematycznie szkoląc, na bieżąco wyjaśniając wszelkie wątpliwości i pełniąc rolę wsparcia w trudnych, konfliktowych sytuacjach.

Pracownik jak złoto O wartości placówki medycznej świadczy również to, czy jest pożądanym w środowisku pracodawcą. Do liderów tzw. employer brandingu zalicza się w Polsce m.in. Grupa LUX MED. Marzena Kowalska (Dyrektor Marketingu i Komunikacji Korporacyjnej) oraz Do-

rota Sawicz (Dyrektor Personalny) przyznają, że najważniejsze, aby pracownicy czuli się w firmie medycznej pewnie, dobrze i stabilnie. W ramach budowania marki dobrego pracodawcy, LUX MED przygotował profile na portalach pracy, rozwija zakładkę „Kariera” na własnej stronie internetowej, stworzył film prezentujący firmę dla potencjalnych pracowników. Nie zapomina także o już posiadanych zasobach kadrowych, inwestując w ludzi (szkolenia wewnętrzne), stawiając na rekrutację wewnętrzną, tworząc ścieżki kariery, motywując atmosferą pracy, rozwijając intranet, włączając pracowników w akcje społeczne. – Pracownicy dla nas to źródło przewagi konkurencyjnej oraz główna siła napędowa jakości – słusznie zauważają przedstawiciele LUX MED. 

reklama

kontroluj

interakcje Pomiędzy lekami dostępnymi w polskich aptekach wyróżniono dotychczas 35 721 interakcji, w tym 25 195 oceniono jako istotne.

2500 z nich stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia.

Dlatego zażywanie kilku leków jednocześnie należy zawsze monitorować i zgłaszać lekarzowi.

Załóż bezpłatnie

INDYWIDUALNE KONTO ZDROWOTNE.

Gromadząc informacje o zażywanych lekach, system na bieżąco analizuje potencjalne konflikty i sygnalizuje występowanie interakcji.

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

www.osoz.pl Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

19

R a p o rt

a r u t l u K dialogu Foto: jeffeaton / Foter / CC BY-SA

dr hab. Rafał Mrówka Katedra Teorii Zarządzania SGH Kierownik programu MBA-SGH Kierownik Podyplomowych Studiów Public Relations i Strategicznego Komunikowania w Firmach

„Kultura identyfikuje organizację i odróżnia ją od innych organizacji na rynku. Tworzona jest latami poprzez różnego rodzaju symbole, artefakty (zachowania, język, elementy fizyczne), które definiują organizację, jej sposób myślenia o otoczeniu, postrzeganą w nim rolę.

Silna i nieelastyczna, niedostosowana do wymogów otoczenia kultura organizacyjna może pogrążyć organizacje, doprowadzić do jej zniszczenia. Niestety, ten problem dotyka wiele placówek medycznych w Polsce.

20

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

Jeśli diagnoza kultury organizacyjnej, analiza jej artefaktów wykaże, że osłabia ona pozycję organizacji na rynku, konieczne są zmiany. Jest to jednak najtrudniejsze i najbardziej ryzykowne zadanie, przed jakim stają zarządzający organizacjami. Zmiana wymaga przede wszystkim przygotowania personelu – złamania oporów wobec reform, wyzwolenia akceptacji.

Rewitalizacja kultury może być przeprowadzana w sposób ewolucyjny lub rewolucyjny. Moim zdaniem, w większości przypadków potrzebne są szybkie i głębokie rewolucyjne działania, które w krótkim czasie wyeliminują artefakty starej kultury – nieakceptowane zachowania, język, symbole. Przeprowadzenie rewolucji ma większe szanse powodzenia mimo tego, że chwilowy opór

R a p o rt

i koszty z nim związane mogą być duże.

Za wszelką cenę uniknąć trzeba powrotu starych zwyczajów, które pozwolą odrodzić się unicestwianej kulturze.

Zmiana kultury organizacyjnej wymaga zaangażowania przywódców na najwyższych szczeblach organizacji – muszą wykazać się oni stanowczością, podjąć osobiste ryzyko, inspirować in-

dywidualnie, dostrzegając problemy poszczególnych pracowników lub ich grup.

Od przywódców organizacji zmiana kultury wymaga odwagi. Muszą oni także stać się dla otoczenia, współpracowników wzorem w zakresie nowych pożądanych praktyk działania organizacji – bardziej rynkowych, elastycznych, proklienckich.” 

Magdalena Michalska Centrum Medyczne ENEL-MED

nych. W przypadku budowania relacji z mediami, doskonale sprawdza się wirtualne biuro prasowe. Ważne, by dziennikarze znajdowali tu ciekawe treści, które nie mają zabarwienia marketingowego i promocyjnego, a także zdjęcia czy infografiki, które mogą łatwo wykorzystać w swoich publikacjach. Podstawowe grzechy strony internetowej to stare, nieaktualne treści, trudna nawigacja i nieczytelna grafika, przeładowanie informacją, a także specjalistyczne (medyczne) słownictwo. Dobrze prowadzone biuro prasowe na stronie www przekłada się na liczbę publikacji na temat firmy w mediach i pozwala promować lekarzy, pracujących w placówce.” 

„Strona internetowa może być bardzo cennym „pracownikiem”, co więcej – pracuje na rzecz firmy 24 godziny na dobę. Jeśli jest systematycznie aktualizowana i wzbogacana w ciekawe treści (informacje o nowych placówkach i usługach, profile lekarzy, ogłoszenia rekrutacyjne, itd.), buduje i poprawia renomę firmy, przyciąga nowych pacjentów oraz istotnie zmniejsza ruch na Call Center.

Bardzo istotnym elementem strony www placówki medycznej jest możliwość rezerwacji wizyt on-line. System rezerwacji musi być intuicyjny, przejrzysty, dostępny również w urządzeniach mobil-

Marta Chalimoniuk-Nowak Health Brands

„W działaniach promocyjnych przedstawicieli ochrony zdrowia dominuje edukacja zdrowotna (co jest konsekwencją ograniczeń prawnych). Edukowanie odbywa się w rozmaitych formach, coraz częściej z użyciem nowoczesnych kanałów komunikacji – w formie artykułów, blogów specjalistycznych, infografik, krótkich filmów instruktażowych i poradnikowych. Nadal dobrze sprawdzają się tradycyjne narzędzia w postaci chociażby gazetek szpitalnych. Niestety, zbyt rzadko inicjatywy tego typu realizowane są w sposób planowany, programowany i długofalowy, ograniczając się do przypadkowych wpisów na Facebooku, niecyklicznych tekstów na blogu lekarskim czy nowości w aktualnościach na stronach internetowych placówki zamieszczanych okazyjnie, przykładowo po przeprowadzonym wydarzeniu dla pacjentów. Można odnieść wrażenie, że informacje tworzone są bardziej dla samych menedżerów i pracow-

ników placówki medycznej niż odbiorców zewnętrznych. Nad treściami – które powinny być dla odbiorcy ciekawe, intrygujące, praktyczne – dominuje promocyjny i marketingowy styl.

Trzeba pamiętać, że celem przygotowywania treści w ochronie zdrowia powinno być zawsze zaangażowanie czytelnika, dotarcie z rzetelnym komunikatem w odpowiednim czasie. To z kolei wymaga pomysłu, planu i konsekwentnej realizacji. Najistotniejsza okazuje się użyteczność informacji dla odbiorcy, zrozumiała i przejrzysta forma oraz język, charakter edukacyjny. Tylko w ten sposób czytelnik zwróci uwagę na tekst i zapamięta go. W świecie, gdzie jesteśmy bombardowani komunikatami z różnych stron (zwłaszcza w Internecie), wyróżnienie się informacją to nie lada sztuka. Dobrze przygotowany dla pacjentów komunikat może być najlepszym budulcem trwałych relacji, wzmacniając wizerunek placówki jako eksperta w tematach związanych ze zdrowiem.”  Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

21

rozmow y

Mechanizm zardzewiały od środka Problemy komunikacyjne są jak choroba przewlekła, która może sparaliżować normalne funkcjonowanie organizacji.

Pojawiają się wewnętrzne konflikty, spada motywacja pracowników administracyjnych i lekarzy, pacjenci narzekają na złe traktowanie i niską jakość usług.

Z dr Łukaszem Srokowskim, ekspertem komunikacji w organizacjach, rozmawiamy o sztuce porozumiewania się i wymiany informacji w placówkach ochrony zdrowia.

Panie Łukaszu, od lat prowadzi Pan badania komunikacji w organizacjach. Co powinno być pierwszym sygnałem dla menedżera, sugerującym, że komunikacja w szpitalu lub przychodni szwankuje?

22

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

Jednym z pierwszych objawów jest poczucie frustracji samego menedżera tym, że jego ludzie nie wykonują poleceń tak, jakby chciał, albo że ciągle musi im o czymś przypominać. Lampkę ostrzegawczą powinny również zapalić po-

jawiające się konflikty w załodze, albo znaczące opóźnienia w realizacji zadań.

Wszystkie te problemy najczęściej mają wspólne źródło – niewłaściwie zaprojektowaną strukturę komunikacji.

rozmow y

Badał Pan placówki ochrony zdrowia.

Z jakimi problemami komunikacyjnymi najczęściej się borykają?

Niejednokrotnie są to nieporozumienia pomiędzy personelem medycznym a administracją – zwłaszcza lekarzami i na przykład pracownikami rejestracji. Dość często zdarzają się także problemy związane z obiegiem dokumentów. W pewnej niewielkiej przychodni, w której prowadziłem badania potrzeb szkoleniowych, trudnością były ciągłe konflikty pomiędzy kierownikiem administracyjnym a pielęgniarkami. Wynikały one z zadawnionego nieporozumienia, którego nigdy nie rozwiązano. W efekcie, przez długie miesiące narastał antagonizm, który zatruł atmosferę w całej placówce.

Najczęściej jednak problemy mają charakter bardziej systemowy – przestarzała procedura albo zadawnione nawyki. Na przykład w jednym z dużych szpitali zaczęto wprowadzać elektroniczny obieg dokumentów, jednak ze względu na stare przyzwyczajenia, duża część dokumentacji była opracowywana podwójnie – przez system komputerowy, ale pracownicy drukowali potem niektóre dokumenty z systemu i tak, jak przez lata, podbijali je osobistymi pieczątkami.

Mimo, że akurat w tym przypadku nie było to już konieczne.

Jak zakłócenia komunikacyjne mogą wpływać na funkcjonowanie i zarządzanie organizacją?

Problemy komunikacyjne mają dwa poważne rodzaje konsekwencji. Po pierwsze, obniżają ogólną sprawność organizacji. Wszystko trwa dłużej, pojawia się więcej błędów. Powoduje to rosnącą frustrację pracowników, którzy często mają poczucie, że starają się, wkładają serce w pracę, a efektów ich działania nie widać z powodu błędów innych osób. W konsekwencji obniża to motywację pracowników i uruchamia koło kolejnych błędów.

Do pewnego etapu wszystkie te problemy rozmywają się w codziennym działaniu i są tolerowane jako „nieuniknione” konsekwencje pracy z ludźmi. Taki status jest w większości organizacji normalny, a dołki i górki ogólnej jakości pracy uchodzą uwadze kadry kierowniczej. Gdy jednak przekroczona zostanie masa krytyczna zmęczenia problemami komunikacyjnymi, zaczyna się to odbi-

jać na pacjentach. Po pierwsze, dostają błędne informacje, są odsyłani od miejsca do miejsca, jedna osoba zaprzecza informacjom otrzymanym w innej części placówki. W dużych organizacjach, takich jak szpitale, może mieć to dramatyczny charakter – pacjenci zmuszeni bywają do przemieszczania się kilometrami korytarzy, tylko po to, żeby dowiedzieć się, że otrzymali błędną informację.

Jak zdiagnozować zakłócenia komunikacyjne?

Na początku warto po prostu porozmawiać z ludźmi na temat ich odczuć. W ten sposób dyrektor czy kierownik jest w stanie określić, czy w ogóle występuje jakiś problem, którym warto się zająć. Jeżeli tak, następnym krokiem powinno być już bardziej usystematyzowane badanie.

Może mieć ono różne formy – od spotkania grup roboczych, przez audyt komunikacyjny, aż po bardzo zaawansowaną analizę strategiczną działania organizacji.

Na czym polegają spotkania grup roboczych?

Są to spotkania wybranych pracowników organizacji, należących do różnych – ale współpracujących ze sobą działów.

Spotkania takie powinien prowadzić zewnętrzny moderator, który będzie w stanie obiektywnie oddzielić emocje od faktów i stworzyć z grupą listę problemów oraz pomysłów na ich rozwiązanie.

A audyt?

Audyt jest badaniem diagnostycznym, mającym na celu określić, jakie mogą być problemy związane z komunikacją w całej organizacji. Prowadzony jest w okresie kilku tygodni przez grupę zewnętrznych doradców i pozwala na bardzo konkretne, liczbowe określenie, co dzieje się z komunikacją i jakich ewentualnych działań wymaga.

Która z tych dwóch metod jest lepsza?

To zależy od organizacji. W niewielkiej placówce, liczącej do dwudziestu, dwudziestu pięciu osób, lepiej jest zorganizować spotkanie grupy roboczej. Łatwiej będzie dojść do szybkich i konkretnych wniosków oraz je wdrożyć. Audyt z kolei przeznaczony jest dla większych organizacji. Im liczniejsze departamenty

i działy, tym trudniej zorientować się, co właściwie jest problemem. Każdy zrzuca winę na inne działy, pojawiają się na przykład mechanizmy grupowe, takie jak stereotypy.

Co ma Pan dokładnie na myśli?

Na przykład opinie w rodzaju „bo lekarze to są zarozumiali i nie da się z nimi rozmawiać” albo „dział administracyjny siedzi i nic nie robi”. Takie krzywdzące przekonania biorą się z jakichś nieprzyjemnych doświadczeń z danym działem – a te doświadczenia z kolei często są pochodną błędów komunikacyjnych.

W ochronie zdrowia, gdy często pojawia się stres i ogromna odpowiedzialność, komunikacja musi być jak najbliższa ideału, ponieważ ilość czynników zewnętrznych, powodujących napięcie, i tak jest duża.

Sugeruje Pan, że w ochronie zdrowia trzeba bardziej dbać o komunikację niż w innych branżach?

Ochrona zdrowia jest dziedziną wyjątkową. Po pierwsze ze względu na konsekwencje błędów, a po drugie ze względu na wagę, jaką do usług zdrowotnych przykładają pacjenci – i przez to, jakie budzi to w nich emocje. Gdy firma produkująca materiały biurowe zrobi błąd z powodu braku komunikacji pomiędzy działami, w najgorszym wypadku straci niezadowolonego klienta i trochę pieniędzy. Konsekwencje błędów w służbie zdrowia są jednak znacznie większe.

A bardzo wielu z nich można uniknąć właśnie dzięki sprawnie działającej komunikacji.

» Niepokojącym sygnałem powinna być frustracja menedżera, konflikty wewnętrzne, opóźnienia, pogorszenie jakości usług.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

23

rozmow y

Czym jest właściwie komunikacja, czy można ją klarownie zdefiniować?

Definicji komunikacji jest bardzo dużo – naukowcy wymyślili ich już dziesiątki, jeżeli nie setki. Wszystkie jednak sprowadzają się do jednego wspólnego czynnika – komunikacja jest dla organizacji odpowiednikiem tlenu dla organizmu człowieka. Jest często niezauważalna, dzieje się niejako odruchowo, ale zaburzenia w jej przepływie mają bardzo poważne konsekwencje.

Z punktu widzenia audytu, komunikacja to zjawisko dziejące się poprzez bardzo konkretne kanały. Gdy wchodzimy do firmy, przyglądamy się, jak prowadzone są w niej spotkania, jakie ogłoszenia wiszą na tablicach, jakie są procedury przekazywania dokumentów i o czym rozmawiają pracownicy przez telefon, w jakiej sprawie wysyłają maile.

Czytamy także gazetki firmowe, a przede wszystkim bardzo dużo rozmawiamy z pracownikami, aby zrozumieć ich spojrzenie na swoją organizację. I na podsta-

» Sprawnie działająca komunikacja pozwala uniknąć wielu negatywnych dla pacjentów konsekwencji.«

wie wszystkich tych danych opracowujemy diagnozę, która ma prowadzić do stworzenia listy najważniejszych problemów komunikacyjnych, wymagających rozwiązania.

Skoro już wiemy, co działa nie tak, jaki powinien być kolejny krok?

Po diagnozie kolejnym krokiem powinno być rozpoczęcie leczenia. W tym wypadku na pewno trzeba zacząć od zaangażowania zarządu placówki. Wiele problemów komunikacyjnych da się rozwiązać dość łatwo, za pomocą kilku decyzji o modyfikacji procedury lub poprzez odpowiednią zmianę zakresu kompetencji pracowników. Niekiedy jednak wymagane są bardziej zaawansowane działania, takie jak na przykład szkolenie z prowadzenia zebrań albo też indywidualny coaching. Firma, która prowadzi audyt komunikacyjny, powinna przedstawić swoją listę rekomendacji i proponowanych działań, które można będzie wdrożyć dla poprawy komunikacji.

Czy zmiana komunikacji gwarantuje wymierne efekty?

Z badań nad kulturą komunikacji i organizacji wynika, że ta miękka sfera – komunikowanie, zwyczaje i nawyki pracowników – może mieć aż osiemdziesięcioprocentowy wpływ na wyniki finansowe firmy. Zadbanie o komunikację pozwoli nie tylko ułatwić pracę ludziom, ale przyspieszy ich działania, przełoży się na wyższą jakość i wyższe zadowolenie – zarówno personelu jak i pacjentów.  Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał: Artur Olesch Dr Łukasz Srokowski kieruje firmą NAVIGO Badania Organizacji, prowadzi szkolenia i warsztaty z komunikacji, przywództwa, kultury organizacyjnej, motywowania. Jest autorem książki „Zmienić myślenie o firmie”.

Foto: rockindave1/Foter/CC BY

24

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

rozmow y

Europejski tygrys e-zdrowia Ten mały kraj, liczący zaledwie 1,3 mln mieszkańców, w ostatnich latach wyrósł niespodziewanie na lidera informatyzacji w ochronie zdrowia w Europie.

W wyniku spójnej e-strategii, 90% mieszkańców Estonii posiada dziś dostęp do internetowych kont zdrowia, a 97% recept wystawianych jest elektronicznie.

Podczas European Health Forum rozmawiamy z profesorem Peeterem Rossem z Talińskiego Uniwersytetu Technologii.

Jak udało się stworzyć w Estonii sprawnie działające rozwiązania e-zdrowia na poziomie ogólnokrajowym?

Przede wszystkim zaczęliśmy od przygotowania spójnej strategii, zamiast – jak większość krajów – od wprowadzenia różnych, odseparowanych od siebie usług. Kolejnym krokiem było zbudowanie odpowiedniej infrastruktury e-zdrowia: platformy bezpiecznej wymiany standaryzowanych informacji, narzędzi

identyfikacji i autoryzacji, podpisu elektronicznego, dostępu do Internetu. Strategia społeczeństwa informacyjnego powstała już w 2001 roku. Dziś wszystkie serwisy publiczne dostępne są on-line, 75% gospodarstw domowych posiada dostęp do Internetu. Równie ważne w tym procesie były regulacje prawne, które nacisk kładą na swobodną wymianę danych. To obywatel jest właścicielem danych medycznych, ale nie może ich odseparować z systemu. Mówimy o dwóch dużych bazach: przepisanych

Estońska Fundacja e-Zdrowia powstała w 2005 roku celem koordynacji projektów informatyzacji rynku ochrony zdrowia na szczeblu ogólnokrajowym. Do jej zadań należy m.in. organizacja implementacji rozwiązań informatycznych, rozwój i promocja e-rozwiązań.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

25

rozmow y

lekach (e-recepta) oraz danych medycznych na elektronicznym koncie pacjenta.

Każdy lekarz, każda placówka medyczna – niezależnie od statusu organizacyjnego – ma obowiązek rejestrowania danych medycznych na platformie on-line.

Wgląd do nich mają wszyscy uczestnicy rynku ochrony zdrowia zaangażowani w proces leczenia. To bardzo liberalne spojrzenie na e-zdrowie dobrze się sprawdza w praktyce. Jednym z największych sukcesów była e-recepta. Zaakceptowali ją lekarze i aptekarze – ze względu na łatwość obsługi; polubili pacjenci – którzy nie muszą już np. iść do lekarza po kolejną receptę na lek na chorobę przewlekłą.

Aby uzyskać płynność wymiany danych, opracowano standardy gromadzenia informacji w postaci wywiadów medycznych, szablonów wyników badań czy dokumentów będących w obiegu (skierowania, zlecenia, zdjęcia medycz-

ne itd.), co wymagało zbudowania szeregu słowników.

Pacjent posiada wgląd do własnego konta zdrowotnego, może przeglądać informacje o przepisanych lekach, wykonanych usługach, wynikach badań, zaleceniach, skierowaniach. Jednak z naszego kilkuletniego doświadczenia wynika, że pacjenci nie są szczególnie zainteresowani systematyczną obserwacją własnych danych medycznych. Było to dla nas sporym zaskoczeniem. Okazuje się, że najważniejsza dla użytkownika jest konkretna usługa – np. zalecenie zdrowotne, porada. Suche informacje – których z upływem lat jest coraz więcej – mają mniejszą wartość. Trudno oczekiwać od obywateli, że nagle regularnie będą sprawdzać wskaźniki zdrowotne na koncie. Zdrowie jest tłem codziennego życia, nie chcemy być nim całkowicie pochłonięci. Nie mamy jeszcze takich przyzwyczajeń i kultury odpowiedzial-

ności za własną kondycję zdrowotną.

Zresztą, czy przeglądamy codziennie nasze konta bankowe? Raczej nie.

Z tego wynika, że ważne jest odpowiednie przygotowanie strategiczne do projektów e-zdrowia.

Tak, z tym problemem spotykamy się także w innych branżach – najpierw pojawiają się rozwiązania, produkty, rynek generuje narzędzia, a dopiero potem próbuje się to wszystko ująć w ramy prawne i jakąś strategię. Do tego w taki sposób, aby żadnego uczestnika rynku nie pokrzywdzić. Dlatego jeszcze raz podkreślę, że strategicznym elementem jest posiadanie klarownej i perspektywicznej wizji oraz antycypowanie rozwoju nowych technologii oraz zachowań rynkowych. Mieliśmy ten komfort, że strategię e-zdrowia zainicjowaliśmy już w 2000 roku, kiedy jeszcze nie znano pojęcia e-zdrowia.

Przygotowania do realizacji projektu roz-

» Z początkiem 2010 roku wystawiano ok. 100 000 e-recept miesięcznie.

W maju 2012 roku liczba ta zwiększyła się do 1 miliona.« Peeter Ross, Tallinn University of Technology (Estonia)

26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

rozmow y

poczęły się w roku 2003, dwa lata później powstała Estońska Fundacja e-Zdrowia, której zadaniem – do dnia dzisiejszego – jest rozwijanie strategii rozwiązań informatycznych dla medycyny oraz ich promocja we wszystkich grupach interesariuszy. Misja Fundacji wychodzi jednak znacznie dalej poza bieżące zadania – jest nią stworzenie systemu opieki zdrowotnej skupionego wokół pacjenta. Pacjenta, który przede wszystkim posiada pełne informacje o stanie zdrowia i może lepiej włączyć się w m.in. w procesy profilaktyki. Techniczna realizacja informatyzacji rynku medycznego rozpoczęła się w 2006 roku. Skoro mieliśmy przygotowane systemy bezpieczeństwa na poziomie krajowym, nie rozbiliśmy się o kwestie, które w innych krajach blokują inicjatywy e-zdrowia, jak przykładowo zagadnienia bezpieczeństwa danych czy prywatności.

Dużą rolę odegrała wspomniana Fundacja e-Zdrowia, dbając o przejrzystość całego procesu, wcielając się w rolę eksperta, wypracowując konsensus pomiędzy różnymi stronami rynku i decydentami. Jednym słowem – będąc liderem przeobrażeń oraz koordynatorem w jednym.

Do tego potrzebne są też środki finansowe. Fundacja została założona przez organizacje rynku ochrony zdrowia oraz głównych beneficjentów procesu informatyzacji – szpitale, organizacje lekarzy i pacjentów, firmy ubezpieczeniowe i informatyczne. Uniknęliśmy w ten sposób konfliktu interesów. W okresie od roku 2004 do 2012 na projekty e-zdrowia wydaliśmy łącznie 9,1 euro/mieszkańca, co i tak jest kwotą niewielką w porównaniu z osiągniętymi rezultatami. Dla porównania: Wielka Brytania, która rozpoczęła proces informatyzacji w 2002 roku, do roku 2012 wydała na ten cel ok. 187 funtów/mieszkańca. Bez dobrego przygotowania, worek z pieniędzmi nigdy nie będzie wystarczająco pojemny.

Czy czegoś nie udało się wdrożyć?

Od razu na myśl przychodzi mi rejestracja internetowa. To jedno z tych narzędzi, które jak na razie nie jest szeroko wykorzystywane. Ale obserwujemy rosnącą liczbę użytkowników.

Z jakich jeszcze usług mogą korzystać właściciele konta?

Szczerze mówiąc, obecne konta zdrowotne w ramach projektów e-zdrowia, w tym

również w Estonii, powinny być określane jako „elektroniczny rekord choroby” zamiast „elektroniczny rekord pacjenta”, a gromadzone dane – „danymi chorobowymi”, a nie „danymi zdrowotnymi”.

Gromadzone są w nich dane o zdarzeniach medycznych i interwencjach, czyli o tym, co wydarzyło się w przeszłości, z pominięciem wskazówek, co należy zrobić, aby w przyszłości uniknąć choroby.

Z drugiej strony proces redefiniowania funkcji kont już się rozpoczął. W tej chwili jesteśmy na etapie przygotowania do integracji z urządzeniami monitorującymi parametry zdrowotne człowieka.

To nie jest proste, ponieważ każde z urządzeń generuje dane w innym formacie, powstaje ogromny problem z integracją.

Do tego niektórzy producenci zamykają przepływ informacji w ramach swoich systemów, tworząc gotowe zestawy dla klientów. Obecnie nikt nie myśli o tym, że zebrane w ten sposób informacje mogłyby być częścią konta pacjenta. To samo w przypadku aplikacji zdrowotnych na telefon komórkowy. Wraz z rozwojem idei e-zdrowia zaczynamy zdawać sobie sprawę, że każde źródło informacji jest ważne i interoperacyjność będzie w przyszłości odgrywała strategiczną rolę.

Z perspektywy czasu, jaki element systemu przysporzył najwięcej problemów?

Wdrożenie e-recepty. Ze względu na multisektorowy charakter, całość trwała aż 8 lat. System wykonuje szereg równoległych zapytań do różnych baz danych on-line: pacjentów, lekarzy, instytucji ochrony zdrowia, bazy refundacji, leków (forma leku, dostępność). Jest to zupełnie inna konstrukcja niż w przypadku systemów informatycznych szpitala czy lekarza. Tam dane tworzone są niejako lokalnie, a następnie wysyłane przez Internet do bazy centralnej. Na szczęście udało się przeskoczyć to duże wyzwanie techniczne. Kiedy spojrzymy na dane dotyczące wykorzystania systemu e-recepty, widać ogromny progres w ostatnich latach. Z początkiem 2010 roku wystawiano ok. 100 000 e-recept miesięcznie, w maju 2012 roku liczba ta zwiększyła się do 1 miliona.

Czy warto było wdrożyć e-receptę?

Jak najbardziej. Obecnie to jeden z filarów systemu, z którego korzystają wszyscy. Centralne bazy danych ułatwiły

szybkie wystawianie recept przez lekarzy, realizacja w aptece jest o wiele prostsza, pacjent nie musi pamiętać o papierowych druczkach. W przypadku, kiedy potrzebuje kolejne opakowanie leku na chorobę przewlekłą i nie jest wymagana wizyta lekarska – może udać się bezpośrednio do apteki. Teraz lekarze wiedzą, czy dany pacjent wykupił leki w aptece czy nie. Ze statystyk wynika, że różnica pomiędzy liczbą przepisywanych na receptę a liczbą wykupionych środków farmaceutycznych wynosi nawet do 20%!

To ogromnie istotna – dla kontroli efektów terapii – informacja, którą do tej pory nie dysponowaliśmy. Z punktu widzenia zdrowia publicznego powstaje na bieżąco baza danych o zdarzeniach medycznych, która może służyć do prowadzenia polityki zdrowotnej w skali regionalnej i krajowej.

Czy personel medyczny szybko zaakceptował nowe rozwiązania?

Na to również potrzeba było czasu i z początkiem napotkaliśmy na opór. Trzeba liczyć się z tym, że każdy ma swoje przyzwyczajenia i nie tak łatwo je zmienić.

Lekarze wprost nam mówili, że komputer jest dla nich obciążeniem zamiast wspomagać pracę, szybciej potrafią pisać odręcznie niż na klawiaturze. Dopiero z czasem – kiedy umiejętności techniczne rosły i medycy zauważyli korzyści w postaci dostępu do pełnej historii choroby – zaczęło się to zmieniać. Spoglądając na ilość generowanych dokumentów elektronicznych można być optymistą – dziś, w porównaniu z 2011 rokiem, jest ich około pięć razy więcej.

Co może zrujnować nawet najlepiej przygotowaną strategię informatyzacji ochrony zdrowia?

W naszym przypadku błędem było skupienie zasobów finansowych na rozwoju centralnej platformy wymiany danych w systemie. W międzyczasie szpitale musiały samodzielnie inwestować w infrastrukturę informatyczną, co nie zawsze było łatwe. Wprawdzie zadbaliśmy o szkolenia użytkowników, ale to okazało się niewystarczające. Do dnia dzisiejszego największa organizacja lekarzy w Estonii jest przeciwko platformie.

Na szczęście mamy po swojej stronie innych uczestników rynku i inne organizacje, stopniowo udaje nam się zjednywać kolejne. W efekcie – im więcej stron uda się przekonać, tym lepiej i tym większe

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

27

rozmow y

prawdopodobieństwo sukcesu końcowego. Informatyzacja jest bardzo wrażliwa na czynnik ludzki i nawet najdoskonalsze technologicznie narzędzie będzie bezwartościowe, kiedy użytkownik końcowy nie będzie do niego przekonany.

Po drugie – środowisko prawne.

W Holandii albo Finlandii dopuszczono tzw. „opt out” (opcja wyjścia) – każdy pacjent ma prawo zamknąć dostęp do swojego konta zdrowia. Z mojej perspektywy nie jest to dobre rozwiązanie, ponieważ wartość elektronicznych kont pacjenta – dla jednostki oraz całej populacji – jest tym większa, im więcej danych uda się zgromadzić. To przekłada się na jakość analiz statystycznych oraz skuteczność programów zdrowotnych.

Tak więc dane medyczne są w pewnym stopniu dobrem publicznym. W grupie wyzwań wymieniłbym też kwestię standaryzacji – kluczowej dla osiągnięcia efektu synergii ujednoliconych danych.

Dla społeczeństwa wrażliwa pozostaje sprawa bezpieczeństwa danych i trzeba liczyć się z tym, że nie wszyscy wykażą zrozumienie dla nowych technologii.

Co jest teraz priorytetem w rozwoju platformy e-zdrowia w Estonii?

Spoglądając na liczby – na pewno pro-

Przepis na e-zdrowie Estonia jest doskonałym przykładem dobrych praktyk informatyzacji w ochronie zdrowia.

Choć wiele osób twierdzi, że w kraju liczącym tylko 1,3 mln mieszkańców zadanie było o wiele prostsze, sukces tkwi raczej w dobrze przygotowanej wizji, strategii oraz szerokim konsensusie pomiędzy uczestnikami rynku.

mocja elektronicznego rekordu pacjenta.

Ze statystyk wynika, że tylko 4% społeczeństwa sprawdza informacje medyczne zgromadzone na koncie. Są to zazwyczaj osoby w wieku 20–40 lat. Potrzebujemy też bardziej sprofilowanych serwisów, oferujących usługi (np. profilaktyczne) dopasowane do danych zgro-

madzonych na koncie, zamiast chłodnych i nieobrobionych danych. I na pewno będziemy starali się integrować dane z różnych źródeł, także tych nowych, jak sensory zdrowotne i aplikacje.  Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał: Artur Olesch

od redakcji

Foto: r2hox / Foter / CC BY-SA

PREZENTY DLA CZYTELNIKÓW

„Postępowanie przed Wojewódzką Komisją Do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych” Dorota Karkowska / Jacek Chojnacki

„RELIGA. Biografia najsłynniejszego polskiego chirurga” Dariusz Kortko / Judyta Watoła

Jak otrzymać prezent?

Wystarczy napisać do nas e-mail na adres czasopismo@osoz.pl z krótkim uzasadnieniem, dlaczego chcielibyście Państwo otrzymać wybrany prezent. Te najbardziej przekonujące nagrodzimy. Na e-maile czekamy w terminie do 5 grudnia 2014 r. „Przysłanie korespondencji e-mail stanowi zgodę na przetwarzanie danych osobowych zawartych w korespondencji do celów związanych z rozstrzygnięciem konkursu i przez czas jego trwania. Administrator Danych Osobowych, to jest KAMSOFT S.A. (wydawca miesięcznika OSOZ) z siedzibą w Katowicach przy ul. 1 Maja 133, wpisana przez Sąd Rejonowy Katowice – Wschód w Katowicach Wydział VIII Gospodarczy KRS do Rejestru Przedsiębiorców pod nr KRS 0000345075 informuje, iż przesłanie danych osobowych jest fakultatywne, dane wykorzystane zostaną wyłącznie na potrzeby rozstrzygnięcia konkursu, po zakończeniu konkursu dane zostanę usunięte. Przez czas trwania konkursu osobie, której dane dotyczą przysługuje uprawnienie do dostępu do treści przekazanych w korespondencji e-mail danych oraz ich poprawienia”.

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

praktyk a

zdrowe

oczy

Przed komputerem spędzamy statystycznie 6 godzin dziennie. Coraz częściej w wolnym czasie wpatrujemy się w ekran smartfona.

Jak zadbać o zdrowe oczy w cyfrowym świecie?

40–75 cm

Prawidłowa odległość wzroku od monitora

Sylwetka

Wyprostowana postawa, blat biurka na wysokości ok. 72-75 cm, regulowana wysokość siedzenia

Ustawienia

Prawidłowe ustawienie jasności monitora oraz wielkości obrazu, aby nie wysilać wzroku

gimnastyka

oczu dieta a c e

ważne nawilżanie

witaminy

Po upływie

20 minut pracy

przed komputerem

Przerwa

20 sekund

Marchew Pomidory Brzoskwinie Warzywa o ciemnych liściach Natka pietruszki Warzywa kapustne Papryka Czarne porzeczki Kiwi, cytrusy

problem

zapobieganie

Przy długotrwałym wpatrywaniu się w monitor mrugamy rzadziej, co prowadzi do wysychania spojówki i rogówki.

Oleje roślinne Pestki słonecznika Orzechy Sezam Pestki dyni

Pracując przed komputerem, prowokuj produkcję łez (mruganie oczami, ziewanie).

Stosuj tzw. sztuczne łzy lub sól fizjologiczną.

zagrożenie

Nieprawidłowe nawilżenie oczu może prowadzić do tzw. zespołu suchego oka.

Objawami są: zaczerwienienie, podrażnienie, łzawienie.

antocyjany

Borówki, czarne jagody, aronia, wiśnie, żurawina, truskawki, czarny bez

nie zapomnij również o…

minerały Spójrz na obiekt znajdujący się

blisko i daleko

CYNK (ryby, jaja, pieczywo pełnoziarniste), MIEDŹ (owoce morza, orzechy, awokado), MANGAN (fasola, groch), SELEN (ryby morskie, czosnek, kiełki pszenicy, cebula). LUTEINA (jarmuż, szpinak, sałata, żółtko)

piciu dużej ilości płynów, najlepiej wody

unikaniu klimatyzowanych pomieszczeń

przebywaniu na świeżym powietrzu / wietrzeniu biura

ochronie przed promieniami UV

regularnych badaniach wzroku

Źródło: Poradnikzdrowie.pl, Dziennik Zdrowie, materiały własne. Zdjęcia: flaticon.com, freeimages.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

29

praktyk a

Lekarze walczą o dobre imię

Foto: www.freeimages.com

Coraz częściej pacjenci dzielą się w Internecie opiniami na temat lekarzy.

Wiele z nich ma znamiona przestępstwa. Jak reagować na szkalujące wpisy?

Adw. Paulina Skwarek Dział Prawny, KAMSOFT S.A.

Przygotowując niniejszy tekst dotyczący prześladowań lekarzy w Internecie, przejrzałam kilkanaście forów dyskusyjnych i rankingów lekarzy. Niektóre w sposób rzeczowy opisywały ich kwalifikacje (nie zawsze pozytywnie), a inne – obrażały i dyskredytowały.

Przykład jednego z bardziej łagodnych wpisów: „Nasze sesje będą mi się

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

kojarzyć z telezakupami Mango, z sektą, z farsą, imputowaniem, przerzucaniem ciężaru i udawaniem, że wszystko jest OK... na zasadzie... wiem lepiej i najlepiej. Lekarz, który nie słucha... nie ma czujności, wrażliwości i uważa, że jego pacjent w gruncie rzeczy jest debilem...”. W przytoczonym komentarzu, lekarz – wskazany z imienia i nazwiska – został porównany do sekty czy farsy, a to z pewnością wykracza poza rzeczową, zgodną z prawem krytykę. Analizując kolejne opinie Internautów, doszłam do przekonania, że spora ich część jest niezgodna z prawem i należałoby podjąć stosowne kroki w celu ochrony dobrego imienia lekarzy, których dotyczą.

Jak bronić się przed szkalowaniem w Internecie?

W pierwszej kolejności należy upewnić się, że dany wpis obiektywnie naraża na utratę dobrego imienia lub czci.

Następnie – najlepiej z pomocą prawnika – ustalić linię dochodzenia praw na jednej z dwóch płaszczyzn: cywilnej lub karnej.

Droga cywilna Przepisy kodeksu cywilnego regulują kwestię ochrony dóbr osobistych każdego człowieka. Są nimi między innymi: cześć, nazwisko, pseudonim. W przypadku, gdy oczerniające wpisy w Internecie dotyczą konkretnego lekarza, mamy do czynienia z obrazą dóbr osobistych w postaci czci i dobrego imienia.

Pokrzywdzona osoba może żądać od autora wpisu: – zaniechania niezgodnego z prawem działania; – usunięcia skutków powstałych w wyniku publikacji wpisu w Internecie, na przykład poprzez złożenie publicznego oświadczenia z przeprosinami za podanie nieprawdziwych informacji.

praktyk a

Oprócz wskazanych uprawnień, lekarze mogą na drodze cywilnej dochodzić pieniężnego zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Taką krzywdą jest na przykład frustracja, załamanie nerwowe, stany lękowe lekarza powstałe na skutek upublicznionych w Internecie, szkalujących treści. Dochodzenie ochrony dóbr osobistych odbywa się poprzez wytoczenie powództwa przeciwko autorowi wpisu. W niektórych sytuacjach można również pozwać samego właściciela portalu, na którym umieszczono obelżywe treści.

Nie będzie on jednak ponosił odpowiedzialności, jeśli nie wiedział o bezprawnym charakterze wpisów. Jeśli natomiast otrzyma żądanie usunięcia wpisu, to będzie zobowiązany to uczynić. W przeciwnym razie powstanie odpowiedzialność po stronie właściciela portalu.

Droga karna Opinie umieszczone w Internecie można zakwalifikować jako przestępstwo zniewagi lub zniesławienia. Zniewaga i zniesławienie to dwa podstawowe przestępstwa przeciwko czci i dobremu imieniu człowieka. Z przestępstwem zniewagi mamy do czynienia w przypadku, gdy sprawca używa wobec pokrzywdzonego słów obelżywych, ośmieszających, godzących w jego godność; zamiarem

» Niektóre opinie umieszczone w Internecie można zakwalifikować jako przestępstwo zniewagi lub zniesławienia.« sprawcy jest to, aby oczerniająca informacja trafiła do pokrzywdzonego.

Przestępstwo zniesławienia występuje wówczas, gdy poprzez użycie obelżywych słów możliwe jest poniżenie pokrzywdzonego w opinii publicznej lub narażenie na utratę zaufania, potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Nie ulega wątpliwości, że szkalujące wpisy w Internecie

mogą spowodować utratę zaufania pacjentów do lekarzy, a co się z tym wiąże – stanowić przestępstwo zniesławienia. Każdy wpis należy jednak badać i oceniać indywidualnie. Może się zdarzyć, że Internauta jednym wpisem wypełni znamiona dwóch przestępstw – zniewagi i zniesławienia.

Za popełnienie wymienionych przestępstw w Internecie grożą kary grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do jednego roku. Procedura rozpoczyna się od skierowania do sądu aktu oskarżenia przez osobę pokrzywdzoną. Powinien on zawierać oznaczenie osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wyszczególnione dowody na poparcie oskarżenia.

Nierzetelne opinie na forach internetowych to poważne zagrożenie dla dobrego imienia każdego lekarza. Wpływają nie tylko na decyzje pacjentów, co do wyboru lekarza, ale również na wizerunek placówki, sposób postrzegania specjalisty w środowisku lekarskim. Lekarze nie są bezsilni wobec niezgodnych z prawem komentarzy – mogą żądać ich usunięcia przez administratora strony albo dochodzić swoich praw na drodze sądowej. 

Przestępstwo w sieci Z kr z ywdzącymi opiniami w Internecie można walczyć.

W pierwszej kolejności warto zażądać od administratora strony, na której umieszczono wpis godzący w dobre imię lekarza, usunięcia tego wpisu. Można domagać się także identyfikacji internauty. Jeżeli wydawca serwisu tego nie uczyni, lekarz może dochodzić swoich praw na drodze sądowej.

Foto: ssoosay / Foter / CC BY

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

31

praktyk a

32

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

praktyk a

Copyright: European Commission

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

33

praktyk a

CO NOWEGO?

FAŁSZ DIETY PALEO

MNIEJSZE KOLEJKI JUST-IN-TIME

Ostatnim trendem żywieniowym stała się tzw. dieta paleo. Zakłada ona m.in. że spożywanie ziaren i produktów ziarnopochodnych jest niezdrowe, a głównymi składnikami pokarmu powinno być to, co jedli nasi przodkowie czyli mięso, owoce i warzywa. Okazuje się jednak, że nie wiemy dokładnie, jak odżywiali się nasi protoplaści. Thure Cerlin, geolog z Uniwersytetu Utah przyznaje, że prawdopodobnie były to po prostu liście i krzewy, ale ten fakt raczej nie wykreuje nowej mody kulinarnej. Z kolei ziarna towarzyszą ludzkości od milionów lat.

Nawet nasi dawni przodkowie nigdy nie jedli zgodnie z zasadami diety Paleo.

Badacze z Johns Hopkins Hospital w USA udowodnili, że system zarządzania procesami wprowadzony pierwszy raz w produkcji samochodów przez firmę Toyota, może służyć zmniejszeniu czasu oczekiwania pacjentów w poczekalni oraz polepszyć poziom edukacji stażystów. Codziennie lekarze przeglądali kartoteki pacjentów, którzy mieli być obsługiwani następnego dnia i omawiali je w zespole. Następnie dzielili obowiązki (zasoby) zgodnie z modelem „just-in-time”. Okazało się, że takie planowanie, które najczęściej zajmowało od 25 do 42 minut dziennie, pozwoliło zredukować czas oczekiwania pacjentów o łącznie 175 minut. Co więcej – stażyści byli lepiej przygotowani do przyjęcia pacjentów i bardziej zaangażowani.

ZŁUDNE DZIAŁANIE SŁODZIKÓW

PRZEŁOM W TERAPII PARALIŻU

Sztuczne słodziki, obecne między innymi w napojach niskokalorycznych, zamiast pomagać w utrzymaniu wagi lub odchudzaniu, mogą mieć zupełnie przeciwny efekt. Ostatnie badanie oparte na trzech najbardziej popularnych słodzikach sugeruje, że substancja słodząca prowadzi do wzrostu poziomu cukru we krwi. Powodem jest zaburzenie równowagi dobrych bakterii w wyniku czego może wystąpić nietolerancja na glukozę.

Obniżona kaloryczność produktu wcale nie oznacza, że dobrze wpłynie na naszą dietę.

Sparaliżowany w 2010 roku pacjent znowu może chodzić dzięki nowatorskiej operacji zrealizowanej w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu. Autorska metoda polegała na przeszczepie własnych komórek gleju węchowego w połączeniu z rekonstrukcją rdzenia nerwu wszczepami z nerwów obwodowych. To pierwszy tego typu zabieg medycyny regeneracyjnej na świecie. Operacja jest wynikiem współpracy polskich i angielskich naukowców. To światełko w tunelu dla 3 mln sparaliżowanych ludzi na świecie. Źródło: Discovery, The Science, The Lancet, Medica.de. Foto: freeimages

34

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

Foto: www.freeimages.com

o p ini e

Etyka przed kamerą

Ewelina Nazarko–Ludwiczak Ekspert PR medycznego

Ostatnie dni to czas dyskusji nad wypowiedzią lekarza młodej pacjentki, która zmarła na raka. To, że pacjentka była bardzo znana, ma dla mnie mniejsze znaczenie. Przypadkowo słuchałam tej wypowiedzi przy zwykłych domowych czynnościach. Zdanie po zdaniu coraz bardziej mnie zatrważało i budziło pytania – po co i dlaczego? Po co w ogólnopolskiej TV tyle szczegółów i dlaczego lekarz łamie zasady etyki zawodowej?

Czy tym razem zadziałało prawo „magii TV”? W mojej ocenie lekarz pogubił się całkowicie, nie dość, że wypowiedź była zdecydowanie za szczegółowa i naruszała intymność pacjentki, to trudno w niej doszukać się logiki. Słowo po słowie malała wiara w lekarza, w tajemnicę

lekarską, w zamian pojawiało się uczucie zażenowania i niesmaku. Lekarz, który zdradza tyle szczegółów, nie budzi zaufania pacjentów; sam zresztą podkreślił, że ta pacjentka poprosiła o szczególną prywatność, którą on w kilka godzin po jej śmierci brutalnie i całkowicie naruszył. Do czego są nam, przeciętnym odbiorcom mediów, potrzebne informacje o umiejscowieniu nowotworu, o prywatnych planach lub o tym, jak z silnym bólem musiała się zmierzyć? Oczekujemy od specjalisty pomocy, także w zwalczaniu bólu, ale przede wszystkim obdarzamy go niesamowitym zaufaniem. Nigdy nie chciałabym ani ja, ani osoby, z którymi rozmawiałam o tej sytuacji, by mówiono o mnie czy o bliskiej mi osobie w ten sposób. Stwierdzenie następnego dnia, że nikt z rodziny nie ma pretensji o tą wypowiedź, pozostawiam bez komentarza. Pamiętam podobną sytuację sprzed kilku lat i całkowicie inne zachowanie lekarza, który powiedział: „walczyliśmy razem do końca, robiliśmy wszystko co się dało, to niepowetowana strata”. Wystarczy, prawda? Spotkałam też wielu lekarzy, którzy odmawiają w tego typu sytuacji komentarza, bo uważają, że to nie czas i pora, bo każda śmierć pacjenta to żal, że jednak się nie udało.

Wnioski? „Lekarz musi być bardziej święty od księdza” – powiedziała Pani Ewa Paga nawiązując do tej sytuacji.1 To prawda – tajemnica i etyka lekarska obowiązują zawsze i wszędzie, a szczególnie przed kamerą. „Ciszej nad tą trumną” to zasada, która w sposób szczególny dotyczy też środowiska lekarskiego.  1 Uroczyste zakończenie projektu Liderzy Ochrony Zdrowia, GPW, Warszawa, dnia 13.10.2014 r.

» Słowo po słowie malała wiara w tajemnicę lekarską i samego lekarza.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

35

o p ini e

Pokolenie Y i inne potwory

Foto: www.freeimages.com

Krzysztof Macha Ekspert Pracodawców RP

Sezon konferencyjny już w pełni (w nim pewne niezdecydowanie po zmianach w rządzie) i wszystkim wydaje się, że najważniejszą sprawą jest dziś pakiet onkologiczny oraz kolejkowy. Nie chcę do końca i nadmiernie rozczulać się nad przemycanymi w zmianach pakietowych regulacjami, wspomnę jednak może, że

36

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

niedawno Prezes NFZ mówił, iż najważniejsza będzie zmiana organizacyjna i mentalna, która wykluczy sytuacje, kiedy do szpitala trafia chory nie wymagający hospitalizacji. Tak, to ważny finansowy aspekt systemu, ale trzeba też pamiętać, że takie mechanizmy leczenia to efekt wieloletniego bezrefleksyjnego wspierania przez samorządy i NFZ lokalnych szpitali, zamiast tworzenia centrów medycznych z prawdziwego zdarzenia.

Trzeba też pamiętać i o tym, że w ośrodkach o niskim nasyceniu głęboką diagnostyką takie rozwiązanie jest jedynym gwarantującym szybkie i prawidłowe rozpoznanie. Po raz kolejny NFZ i MZ próbują więc prostować swoje własne błędy, co oczywiście należy wesprzeć, ale też nie demonizować.

Ważną decyzją jest obowiązek posiadania skierowania do okulisty. Zaplanowane na styczeń wprowadzenie wymo-

gu, Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało jako „regulację bezkosztową”. Łatwo zrozumieć teoretyczny sens takiej zmiany – polega on na pomyśle regulowania kolejki do grupy deficytowych specjalistów i wyeliminowanie (ale także chyba i leczenie!) najprostszych dolegliwości na poziomie POZ. Skutki wprowadzania regulacji już dziś są jednak negatywne.

Pacjenci chcąc ominąć/opóźnić zmianę, przynajmniej od dwu miesięcy intensywnie zapisują się na przyszłoroczne (i na 2016 rok też) kolejki, podczas gdy MZ prowadzi negocjacje dotyczące rozszerzenia działalności POZ-ów, tocząc spór o definicje i pieniądze na finansowanie przyszłej współpracy. Według wyliczeń Porozumienia Zielonogórskiego, aby zmiana zakończyła się sukcesem, w POZ-ach należałoby zwiększyć zatrudnienie o 242 lekarzy, a tych nie ma skąd wziąć. W obecnej sytuacji efek-

o p ini e

tem będzie zatem przeniesienie kolejek z AOS do POZ, a do 160 mln porad, które rocznie wykonuje dziś POZ, dojdzie kolejne 4–5 procent. Można zatem retorycznie spytać: „czy taka regulacja może być bezkosztowa?”

Tymczasem nagle na slajdach ekspertów pojawiły się niespotykane wcześniej tezy, z których wspomnę dziś tylko o trzech. Z wykładem „Przywództwo w ochronie zdrowia” objeżdża Polskę dr Małgorzata Gałązka-Sobotka (z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego), którego tezy wskazują na brak przywódców w sensie wymogów zarządczych adresowanych do podmiotów medycznych. To ważny problem branży, w której dyrektorem szpitala de facto jest najczęściej starosta, liderzy medyczni prywatnych ośrodków zwykle są równocześnie ich zarządcami, a wszystkich trapi niedofinansowanie, wykluczenie cyfrowe i braki kadrowe wśród podstawowego personelu medycznego. Gdyby odnieść ten wykład do tyle co wprowadzonego na ekrany filmu „Bogowie”, można by śmiało powiedzieć, że „Religów” zdecydowanie nam dziś ubyło.

Porusza się też coraz częściej problem zmiany oczekiwań pacjentów, jakie niesie za sobą wejście na rynek ochrony zdrowia pokolenia Y, dla którego wysoka jakość jest standardem (a nie wyróżni-

» Brakuje nam autorytetów w ochronie zdrowia na miarę Profesora Religi.« kiem), kryterium wyboru staje się coraz częściej marka, nie emocjonalne zaangażowanie lekarza (czy szerzej rozumianego personelu). Muszę się Państwu przyznać, że kiedy zderzyłem oczekiwania tej dużej grupy społecznej (47 proc. zdolności nabywczej rynku już w tym roku) z analizą SWOT ośrodka, którym zarządzam, ze zdziwieniem stwierdziłem, że

są to niemal całkowicie rozbieżne zbiory.

Kiedy dwa tygodnie później jedno z zebrań poświęciliśmy omówieniu problemu, zbulwersowani byli wszyscy, a wypowiedzi w stylu „Pamiętam jednego takiego Ygreka” miały wyłącznie pejoratywny charakter. Nie jesteśmy przygotowani na „Ygreków” w grupie pacjentów! Będzie się działo…

Na koniec jeszcze tylko o ochronie reputacji. Pisałem o tym wcześniej kilka razy, ale kiedy w Krakowie zdarzyło mi się widzieć miny audytorium przy prezentacji „Ochrona reputacji w podmiotach medycznych”, dostrzegłem przerażenie i ogromną niepewność słuchaczy, na co dzień przecież zahartowanych w bojach dyrektorów czy prezesów. Prezentacja o prawach pacjenta (była kolejną w panelu) dopełniła dzieła zniszczenia. Powiedzieć – bez dbałości o wizerunek placówki, kryzys medialny może być dla niej ostatnim – to nie jest już straszenie Potworem z Bagien. Tłum przyszłych matek, które odwróciły się od tej czy tamtej porodówki z powodu jednego przegranego medialnie nieszczęścia, znaleźć można bez problemu korzystając z asystenta Google. 

Pokolenie wysokich oczekiwań Urodzeni po 1985 roku, wychowani w realiach wolnego rynku, żądają wysokiej jakości, także od ochrony zdrowia. Nie chcą być ograniczani, jeżeli czegoś nie można znaleźć w Internecie – nie istnieje. Żyją w przekonaniu, że wszystko jest w ich rękach, dlatego nie godzą się na czekanie w kolejce do lekarza czy złe traktowanie.

Foto: www.freeimages.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

37

o p ini e

Zaufać zmianom Choć korzyści e-zdrowia są oczywiste, rozwój innowacyjnych rozwiązań napotyka na kolejne przeszkody. Podczas Europejskiego Forum Zdrowia w Gastein eksperci podkreślili konieczność szerszego wykorzystania technologii komunikacyjno-informacyjnych w ochronie zdrowia oraz zaapelowali o standaryzację i większy entuzjazm decydentów oraz świadczeniodawców.

» Ochrona danych osobowych i bezpieczeństwo informacji nie mogą być argumentem przeciwko e-zdrowiu.

To anachronizm.«

38

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

– W obecnej sytuacji ochrony zdrowia, istnieje pilna potrzeba zaimplementowania dostępnych rozwiązań e-zdrowia i telemedycyny. Czas przestać się wahać – powiedział Pēteris Zilgalvis, przedstawiciel Dyrektoratu Zdrowia (DG CONNECT) w Komisji Europejskiej. Według eksperta, e-zdrowie może odegrać ważną rolę wspomagającą dla poprawy jakości, efektywności i wzrostu w sektorze ochrony zdrowia. – Telemedycyna jest kluczowym elementem w perspektywicznym myśleniu o systemach ochrony zdrowia, zwłaszcza obserwując narastający odsetek osób obciążonych chorobami przewlekłymi, galopujące koszty opieki zdrowotnej, coraz większe oczekiwania społeczne w sytuacji ograniczonych zasobów – dodał przedstawiciel Komisji Europejskiej. Z tej perspektywy e-zdrowie może okazać się siłą napędową wdrażania innowacyjnych modeli w ochronie zdrowia, gdzie równość dostępu do usług medycznych – niezależnie od miejsca zamieszkania – będzie odgrywała centralne znaczenie.

Pilna interoperacyjność Aby przekuć potencjalne możliwości e-zdrowia w konkretne wartości dodane, konieczna jest standaryzacja i interoperacyjność na poziomie produktów, rozwiązań, technologii i państw Unii Europejskiej. – Brak narodowych i międzynarodowych norm znacznie ogranicza potencjał tkwiący w e-zdrowiu. O efektywnej infrastrukturze technologicznej będziemy mogli mówić wówczas,

gdy poszczególne systemy i dane będą ze sobą skoordynowane. Ekspansja rozwiązań e-zdrowia nie jest sprawą samej technologii, ale bardziej kwestią sposobu myślenia i konkretnych działań wśród uczestników sektora – mówił w Gastein Pēteris Zilgalvis. Dziś mamy sytuację, gdzie każdy szpital, każdy region, każde państwo opracowują systemy według innych norm, co w przyszłości stworzy ogromny problem integracji danych.

Dr Peter Brosch z Austriackiego Ministerstwa Zdrowia zwrócił uwagę, że technologie informacyjne to polepszenie jakości opieki nad pacjentem i bezpieczeństwa chorych. Peeter Ross, ekspert Estońskiej Fundacji e-Zdrowia (wywiad na str. 25), na podstawie ogromnego doświadczenia Estonii w implementacji kont zdrowotnych i e-recept, przestrzegł przed skupianiem się jedynie na elementach technologicznych. Przy współczesnym rozwoju IT, stworzenie zaawansowanych funkcjonalnie systemów nie jest już żadnym problemem. Znacznie gorzej z kolei radzimy sobie z ich wdrażaniem – wprowadzaniem zmian organizacyjnych czy zarządzaniem zmianą. – Struktura organizacyjna instytucji ochrony zdrowia musi stać się bardziej otwarta na adaptację e-zdrowia, co nierozerwalnie wiąże się ze zmianą orientacji świadczenia usług w kierunku większej koncentracji na pacjencie – dodał profesor Ross. Jeżeli pacjent stanie się centrum systemu, zrozumiemy, że tylko z pomocą nowoczesnych technologii jesteśmy w stanie dystrybuować zdrowie – w rozumieniu

o p ini e

świadczeń medycznych i profilaktyki – zgodnie z jego oczekiwaniami.

Innowacje jako rutyna – Największym wyzwaniem jest osadzanie technologii e-zdrowia na poziomie świadczeniodawców – mówiła Heleen Riper, profesor e-zdrowia psychicznego z Uniwersytetu VU w Amsterdamie.

Zdaniem profesor, europejscy liderzy technologii informacyjnych w ochronie zdrowia, jak Dania, Wielka Brytania, Szwecja, Holandia czy Niemcy, powinni być liderami i promotorami zmian, tak, aby ideą zarazić kraje, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z IT w medycynie. Profesor Riper dodała, że ochrona danych osobowych i bezpieczeństwo informacji nie mogą stać się źródłem sceptycznych postaw wobec e-zdrowia. Cyfryzacja od lat jest częścią współczesnego świata, jej znaczenie dynamicznie rośnie. Wyłączenie ochrony zdrowia z pozytywnej fali zmian byłoby anachronizmem i ogromnym błędem. E-zdrowie powinno być pojmowane jako szansa dla pacjentów – ich większego zaangażowania w procesy ochrony zdrowia i niezależności pod względem podejmowanych decyzji.

diologicznych. W ramach nowej perspektywy budżetowej ruszył program dofinansowania innowacji w Unii Europejskiej, w tym technologii ICT. Budżet programu „Horyzont 2020” wynosi 80 mld euro.

Kto za to zapłaci?

– Świadczeniodawcy i inni gracze na rynku rynku ochrony zdrowia potrzebują jasnych zachęt, w tym finansowych – podkreślił profesor Ross z Estonii.

Uczestnicy dyskusji zgodzili się, że szpitale, kliniki i sami lekarze nie są zainteresowani wykorzystaniem telemedycyny głównie z prostego powodu – płatnicy nie refundują nowoczesnych technologii, co czyni ich wykorzystanie nieopłacalnym. Nawet jeżeli projekty badawcze wyraźnie wskazują na poprawę jakości terapii czy oszczędności związane z le-

czeniem na odległość, struktury ochrony zdrowia tkwią w mentalnej przeszłości. Dominują tradycyjne zasady refundacyjne, gdzie koszyk usług złożony jest z procedur medycznych wykonywanych na zasadzie bezpośredniego kontaktu lekarza z pacjentem. Aby to zmienić, trzeba zmiany punktu widzenia, większego otwarcia się na technologie, entuzjazmu.

Rozwiązania są gotowe, nadszedł czas, aby sięgnąć po nie w czasach, gdy koszty i nieefektywność systemów ochrony zdrowia stopniowo rujnują budżety poszczególnych państw w Europie. 

Wzrost przez innowacje „Naszą wizją jest, aby rozwiązania ICT otwierały większy dostęp do danych medycznych, a nie zastępowały tradycyjną medycynę albo lekarza. ICT pozwolą uczynić ochronę zdrowia bardziej wydajną i przyjazną pacjentom.”

Lepszy dostęp Przedstawiciel Komisji Europejskiej, Pēteris Zilgalvis, nie sądzi, aby technologie informacyjno-komunikacyjne mogły w przyszłości stać się powodem społecznych nierówności. Wręcz przeciwnie – obserwujemy pozytywny wpływ na dostępność usług. Przykładem jest telemedycyna, dzięki której można stale monitorować stan zdrowia osób chorych przewlekle, nawet jeżeli znajdują się oni w dużej odległości od ośrodków medycznych. Chorzy oszczędzają czas, nie musząc pokonywać dużych odległości tylko po to, aby wykonać niezbędne, rutynowe i proste testy. Wizyty lekarskie czy długość pobytu w szpitalu zostają skrócone, a niezależność życia chorych – znacznie wzmocniona. Niektóre ze schorzeń mogą być szczególnie wspierane przez rozwiązania mobilne.

Jednym z nich jest depresja – dedykowane aplikacje pomagają w monitorowaniu nastroju, oferując wsparcie w postaci kontaktu on-line z psychologiem, gier terapeutycznych itd. Komisja Europejska mocno wspiera finansowo projekty badawczo-rozwojowe w dziedzinie e-zdrowia. Jednym z nich jest United4Health, skupiający się na rozwiązaniach telemedycyny w terapii cukrzycy i chorób kar-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

39

o p ini e

Ebola i teoria uzasadnionego ryzyka Największa w historii epidemia wirusa Eboli, która według najnowszych szacunków kosztowała już życie ponad 5000 osób, stała się w ostatnich tygodniach bohaterem medycznej kontrowersji. W świetle katastrofalnych doniesień epidemiologicznych, zespół ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia uznał za etycznie uzasadnione użycie nieprzetestowanego klinicznie leku. Przedstawiamy opinie ekspertów do tekstu prezentowanego w numerze 9/2014.

Prof. dr hab. n. med.

Bolesław Samoliński Warszawski Uniwersytet Medyczny Przewodniczący Koalicji na Rzecz Zdrowego Starzenia się

Zdrowie to dobro publiczne. Niestety jest reglamentowane w poszczególnych krajach, zależnie od bogactwa i stopnia rozwoju cywilizacyjnego różnych regionów świata. Świetnym przykładem jest Unia Europejska, gdzie pomimo zbudowania wspólnego obszaru rynku ekonomicznego, pozostały zachowane osobne i niezależne polityki zdrowotne we wszystkich 28 krajach członkowskich.

Problem wirusa Eboli uzmysławia to i unaocznia, wyciągając na światło dzienne problemy nierówności w zakresie opieki zdrowotnej. Kraje trzeciego świata są biedne i pewnie nie z własnej winy, nadal pozostając w stanie olbrzymiego zacofania. Nie tylko brak jest środków finansowych i polityki zdrowotnej, ale przede wszystkim standardów profilaktyki w obszarach, z którymi kraje wysoko cywilizowane już dawno dały sobie radę. Chodzi o choroby zakaźne. W UE odpowiadają one za około 10–15% przedwczesnych zgonów. W Afryce – za prawie 50%. Promocja zdrowia w tym wypadku musi się skupić na wprowadzeniu elementarnych zasad higieny i związaną z tym zmianą nawyków całych populacji na czarnym kontynencie. To wskutek braku standardów stajemy wobec etycznych dyletantów i kosztownych wyzwań: leczyć nie-

40

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

sprawdzonymi i bardzo drogimi lekami czy nie? Moja odpowiedź brzmi – oczywiście tak i to tak szybko i szeroko, jak tylko się da. Co bowiem umarłemu po etyce i standardach obowiązujących we wprowadzaniu nowych terapii? To walka o życie. I idę w zakład, iż twórcy tych standardów, w obliczu osobistego zagrożenia, zrezygnowaliby z nich, aby siebie i swoich najbliższych ratować.

Dylematy, komu najpierw, to pytanie, na które nie ma dobrych odpowiedzi. I nie chciałbym stawać wobec konieczności wyboru. W sposób naturalny

» Co umarłemu po etyce i standardach obowiązujących we wprowadzaniu nowych terapii?

To walka o życie.«

dyskusja

w pierwszej kolejności chroniłbym personel medyczny, najbardziej narażone środowisko, realizujące swoje powołanie zawodowe i misję humanitarną. Ci nie powinni być na końcu w kolejce do szansy na uratowanie życia. A jednak, czy wobec umierającego innego człowieka takie rozstrzygnięcie jest sprawiedliwe i uzasadnione?

Uważam, że w imię humanitaryzmu i światowego bezpieczeństwa, międzynarodowa społeczność powinna pokryć koszty leczenia wszystkich potrzebujących, nawet przy złamaniu zasad obowiązujących przy wdrażaniu nowych terapii, zanim choroba rozprzestrzeni się w stopniu przekraczającym techniczne i finansowe możliwości produkcji leków. Taki bowiem eksperyment, jak podanie niesprawdzonego leczenia, jest bardziej etyczny i mniej kosztowny niż czekanie i pozwalanie, aby ludzie umierali, a choroba rozprzestrzeniała się. Nie mamy tutaj czasu.

Obecnie trzeba możliwie jak najszybciej i najskuteczniej wprowadzić znane

o p ini e

i stosowane powszechnie w bogatych i rozwiniętych regionach świata metody, techniki i organizacyjne rozwiąza-

nia ograniczenia przenoszenia się wirusa, oparte na zasadach profilaktyki chorób zakaźnych. To najtańszy i możliwy

do wdrożenia natychmiast sposób ratowania tych, którzy jeszcze zarażeni nie zostali. 

Prof. dr hab. Paweł Łuków Instytut Filozofii Uniwersytet Warszawski

cunek dla osób, ochrona godności i zaangażowanie społeczeństwa”.

To, czy stanowisko ekspertów WHO jest przekonujące, zależy od odpowiedzi na dwa pytania. Czy dla przyspieszonych i naznaczonych niepewnością interwencji istnieją realistyczne alternatywy, które pozwalają zapobiec śmierci kolejnych ludzi? Kiedy można oczekiwać skutecznej, bezpiecznej i szeroko dostępnej terapii przeciwko zakażeniu wirusem Ebola?

Jeżeli bezpieczna i skuteczna terapia będzie szeroko dostępna wystarczająco wcześnie, aby zapobiec większej liczbie zgonów niż umożliwiają to sprawdzone metody prewencyjne, to stosowanie niewystarczająco sprawdzonych interwencji może być uzasadnione. Ale jeżeli wdro-

żenie prewencji już teraz zapobiegnie śmierci wielu ludzi zanim pojawi się bezpieczna i skuteczna metoda leczenia, to stosowanie niewystarczająco sprawdzonych interwencji może budzić wątpliwości. Wszystko zależy więc od tego, czy nieprzetestowane interwencje są wystarczająco obiecujące, aby żywić nadzieję na rychłe pojawienie się szeroko dostępnej, bezpiecznej i skutecznej terapii oraz czy możliwości finansowe i organizacyjne pozwalają na wdrożenie skutecznych działań prewencyjnych już teraz. 

Stanowisko ekspertów WHO z 11 sierpnia 2014 r., uznaje za etyczne stosowanie „niesprawdzonych (uproven) interwencji, o jak dotąd nieznanej skuteczności i działaniach niepożądanych, jako potencjalną terapię lub środek zapobiegawczy”.1 Odpowiada ono na presję czasu, wynikającą m.in. ze wzrostu liczby zakażeń wirusem gorączki krwotocznej. Śmiertelność w wyniku zakażenia wirusem Ebola oscyluje wokół 50%, a może też sięgać 90%.2 Stanowisko ekspertów WHO dopuszcza zastosowanie u pacjentów interwencji, które w mniej dramatycznych okolicznościach nie zostałyby zaakceptowane, jako obarczone zbyt dużą niepewnością. Można domniemywać, że zdaniem ekspertów dostępne dane uzasadniają przekonanie, że rozważane interwencje mogą przynieść pacjentom korzyści. Jednak dane te nie pozwalają ocenić bezpieczeństwa tych interwencji dla człowieka. U podstaw stanowiska wydaje się leżeć nadzieja, że zastosowanie u pacjentów tych niewystarczająco sprawdzonych interwencji umożliwi szybsze (niż przy rygorystycznym przestrzeganiu zasad prowadzenia badań) opracowanie skutecznej i bezpiecznej metody leczenia. Wydaje się też, że eksperci są przekonani, iż szybsze opracowanie terapii pomoże uratować osoby zagrożone zakażeniem.

Ważnym elementem stanowiska ekspertów WHO jest wskazanie na konieczność przestrzegania takich etycznych wymogów jak „jawność odnośnie do wszystkich aspektów opieki, świadoma zgoda, wolność wyboru, poufność, sza-

Tomasz Szelągowski Federacja Pacjentów Polskich

To, co ostatnio obserwujemy w trzech zachodnio-afrykańskich krajach (Libe-

1 http://www.who.int/mediacentre/news/ statements/2014/ebola-ethical-review-summary/en/ 2 http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs103/en/

» Czy dla naznaczonych niepewnością interwencji istnieją realistyczne alternatywy?«

ria, Sierra Leone, Gwinea) w związku z epidemią spowodowaną wirusem Ebola, wymaga od nas wszystkich zastosowania szczególnego spojrzenia. Nie jest

to moment, w którym możemy posłużyć się sprawdzonymi wcześniej środkami.

Wirus, z którym mamy do czynienia, jest odporny na wszelkie dostępne nam leki.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

41

o p ini e

Nawet te, które zostały zaproponowane, nie dają nam przekonania, ze dzięki nim osiągniemy pożądany efekt.

Po pierwsze, procedura klinicznej oceny zdolności terapeutycznej nie została zakończona i skuteczność nie jest potwierdzona. Po drugie, nie znamy również efektów ubocznych, mogących potencjalnie wystąpić po zastosowaniu terapii. Mimo to, całość nakłada się na naglącą potrzebę opanowania rozprzestrzeniania się epidemii. Chcielibyśmy usłyszeć sygnał, że panujemy nad sytuacją i możemy uspokoić opinię publiczną. Niestety, na taki komfort nas nie stać.

Rozważmy zatem decyzję zespołu ekspertów WHO, rekomendującą zastosowanie leków, nad którymi nie zakończono jeszcze badań.

Znamy wiele przykładów postaw ze strony pacjentów, którzy w ekstremalnych sytuacjach dobrowolnie decydowali się wykorzystać własne ciało do eksperymentu medycznego. W sytuacji, kiedy nie mamy innej drogi ratunku, nie mając już nic do stracenia, chwytamy się takich rozwiązań (jak przysłowiowy tonący – brzytwy). Rozwiązania prawne nie definiują, co dokładnie powinniśmy postanowić. Pozostawiają nam raczej przestrzeń do własnych osądów. Są również znane tak ekstremalne sytuacje, w których decyzję podejmujemy pod wpływem wyższych racji (altruizm, patriotyzm, idea polityczna, imperatyw moralny), bądź z pobudek emocjonalnych (miłość, gniew, rozpacz). Czujemy się wtedy usprawiedliwieni i często usatysfakcjonowani.

W pan-europejskim projekcie „PatientPartner” 2008–2011, finansowa-

» Ekstremalna sytuacja wymaga ekstremalnych decyzji.« nym w ramach funduszu Framework Program 7 (FP7), podjęliśmy próbę opisania udziału pacjentów w badaniach klinicznych. Pracując w międzynarodowym konsorcjum, skupiającym bioetyków i klinicystów z europejskich uniwersytetów, przedstawicieli przemysłu farmaceutycznego, pacjentów i regureklama

42

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

latora europejskiego, wypracowaliśmy sylabus dla szkoleń pacjentów nt. badań klinicznych i zebraliśmy bank opinii pacjentów na temat ich udziału w tworzeniu nowych terapii.

Jednoznaczny wniosek, który powstał po analizie danych, wskazuje na wysoki poziom akceptacji pacjentów do udziału w badaniach klinicznych. Najwięcej takich postaw reprezentowali pacjenci chorujący na HIV, nowotwory i choroby rzadkie. Główne dylematy dotyczyły tu rozważań dotyczących potencjalnych korzyści w odniesieniu do ryzyka i braku pełnej informacji o działaniach ubocznych. Bardzo ważnym, poza medycznym elementem, okazała się również siła relacji zbudowanych pomiędzy pacjentem, a lekarzem prowadzącym. Wielu pacjentów, dysponując pełną świadomością przy podejmowaniu decyzji o poddaniu się eksperymentalnej terapii, oprócz nadziei na pozytywny skutek, miało również zrozumienie swojego wkładu w rozwój nauki i wynikających z tego korzyści dla następnych pokoleń.

Trudno o takie altruistyczne postawy, kiedy dysponujemy pełnym zdrowiem, ale sytuacja z wirusem Ebola to nie tylko stan zagrożenia epidemiologicznego dla dużych populacji ludzkich, ale również ekstremalna sytuacja dla danego zakażonego pacjenta. Tak trudne doświadczenia kształtują nasze postawy. Tu nie powinno się przykładać miary obowiązującej w stabilnej codzienności. Nie ma dziś sprawdzonego i skutecznego leku; trzeba go opracować.

Wyjątkowa sytuacja wyzwala w nas motywację, odwagę i siłę do podejmowania świadomego ryzyka. Decyzja dwunastoosobowego zespołu ekspertów WHO zasługuje tu na pełne zrozumienie. 

o p ini e

Og贸lnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

43

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Monitor zjawisk epidemiologicznych dorota zacharzewska, Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A. KOSZTY OGÓLNE LECZENIA

KOSZTY GRYPY I PRZEZIĘBIENIA

KOSZTY ALERGII

ZMIANA MIESIĘCZNA We wrześniu W STOSUNKU DO sierpnia

55 468 zł

63 106 zł

3 494 zł

1 263 zł

1 239 zł

wrzesień 2014

sierpień 2014

wrzesień 2014

1 477 zł sierpień 2014

wartość zmiany

+7 638 zł

wrzesień 2014

sierpień 2014



wartość zmiany

+2 017 zł



wartość zmiany

–24 zł



DANE ZA 2014 ROK ZE ZMIANĄ W STOSUNKU DO 2013 ROKU

726 656 zł

737 040 zł

rok 2013

rok 2014

wartość zmiany

+10 384 zł



26 890 zł rok 2013

wartość zmiany

+5 154 zł

32 044 zł

21 129 zł

21 160 zł

rok 2014

rok 2013

rok 2014



wartość zmiany

+31 zł



* wszystkie dane w tekście i tabeli – w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

Koszty całkowite Koszty ogólne, w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, osiągają we wrześniu bardzo wysoką wartość 63 106 zł (drugi po marcu 2014 roku wynik). Jest to o 7 638 zł więcej od kosztów z sierpnia oraz o 2 869 zł więcej od wartości zmiennej z września ubiegłego roku.

Według obliczonych prognoz, koszty całkowite w 2014 roku wyniosą 737 040 zł i tym samym będą o 10 384 zł wyższe od wartości z 2013 roku.

We wrześniu aż cztery województwa zanotowały najwyższe koszty (powyżej 70 tys. zł), a mianowicie: mazowieckie, dolnośląskie, podlaskie i małopolskie.

Najniższe koszty (poniżej 55 tys. zł) były domeną województwa opolskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego.

Wszystkie województwa notują wzrost kosztów ogólnych we wrześniu.

Najwyższe wzrosty wystąpiły w województwach: wielkopolskim (24%), małopolskim (23%). Natomiast najmniejsze zanotowano w województwie warmińsko-mazurskim i opolskim (10%).

Zgodnie z prognozami na bieżący rok, najwyższe wartości kosztów będą cechować województwa: mazowieckie (907,9 tys. zł), dolnośląskie (891 tys. zł) i podlaskie (845,6 tys. zł). Najniższe koszty zanotujemy w województwach: opolskim, świętokrzyskim i lubelskim (poniżej 660 tys. zł).

44

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

Grypa i przeziębienie We wrześniu koszty grypy i przeziębienia, w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, wyniosły 3 494 zł. Obliczona wartość była o 2 017 zł wyższa w porównaniu do poprzedniego miesiąca oraz o 673 zł wyższa w stosunku do danych z ubiegłego roku.

Specjaliści OSOZ prognozują, że koszty grypy i przeziębienia w 2014 roku wzrosną o 5 154 zł w stosunku do 2013 roku i wyniosą ostatecznie 32 044 zł.

Najwyższych kosztów spodziewamy są w województwach: mazowieckim, dolnośląskim i małopolskim (powyżej 3,9 tys. zł). Najniższe koszty (poniżej 3 tys. zł) wystąpią w województwach: świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim i opolskim.

We wszystkich województwach odnotowano wzrost kosztów grypy i przeziębienia w porównaniu z sierpniem. Największe korekty dodatnie cechują województwa: małopolskie, wielkopolskie i łódzkie. Najmniejsze – województwo zachodniopomorskie i warmińsko-mazurskie.

Według prognoz na 2014 rok, najwyższe koszty wystąpią w województwie mazowieckim (43,4 tys. zł) i dolnośląskim (39,7 tys. zł); najniższe – w świętokrzyskim (23,9 tys. zł) oraz warmińsko-mazurskim (26,6 tys. zł.).

Alergia We wrześniu koszty alergii spadły do kwoty 1 239 zł. Porównując dane z sierpniem, spadek był nieznaczny i wynosił 24 zł. Porównując wartość z wrześniem 2013 roku, spadek jest już znacznie wyraźniejszy (443 zł).

Zgodnie z obliczoną na 2014 rok prognozą dla alergii, koszty leczenia tej dolegliwości wzrosną o 31 zł w porównaniu z 2013 rokiem i wyniosą 21 160 zł.

Najwyższe wartości wrześniowe zanotowane zostały w województwie mazowieckim i dolnośląskim (powyżej 1,5 tys. zł). Na przeciwległym biegunie skali kosztów alergii znalazły się województwa: warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, kujawsko-pomorskie (poniżej 930 zł).

Porównując dane z sierpniem 2014 roku, we wrześniu w większości województw odnotowano spadki kosztów alergii. Największe procentowe spadki kosztów odnotowano w: warmińskomazurskim, zachodniopomorskim i mazowieckim.

Prognoza dla alergii w 2014 roku w podziale na województwa przewiduje, że najbardziej kosztotwórczymi regionami będą: mazowieckie (29,1 tys. zł), dolnośląskie (25,3 tys. zł), pomorskie (22,5 tys. zł). Najmniejsze koszty w 2014 będą cechować województwa: warmińsko-mazurskie (14,5 tys. zł), opolskie (15,4 tys. zł). 

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

koszty, tys. zł

» Pod względem kosztów ogólnych wrzesień jest drugim miesiącem z najwyższym wynikiem po marcu 2014 roku.«

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

prognoza

LIPIEC

PAŹDZIERNIK

prognoza

LUTY

MARZEC

MAJ

CZERWIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

45

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» We wrześniu, w stosunku do sierpnia, koszty grypy i przeziębienia znacząco wzrosły.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

KWIECIEŃ

prognoza

LIPIEC

PAŹDZIERNIK

46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

prognoza

LUTY

MARZEC

MAJ

CZERWIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

S t a t y st y k i i p r o g n o z y m o nit o r z j aw is k e p i d e m i o l o g i c zn y c h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Koszty alergii we wrześniu nieznacznie spadły w porównaniu z poprzednim miesiącem.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

prognoza

LISTOPAD

prognoza

GRUDZIEŃ

prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

47

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Struktura dystrybucji leków dorota zacharzewska, Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

STATYSTYKA MIESIĄCA (wrzesień 2014) ORAZ TRENDY W STOSUNKU DO sierpnia 2014

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE LEKU

16,43 zł



ŚREDNIA LICZBA PACJENTÓW W APTECE

3490 osób 

172 tys. zł



POZIOM REFUNDACJI

26,6 %



ŚREDNIA WARTOŚĆ TRANSAKCJI

20,04 zł



WARTOŚĆ SPRZEDAŻY NA PACJENTA

49,28 zł



DZIEŃ/GODZINA O NAJWIĘKSZYM OBROCIE

TYDZIEŃ Z NAJWIĘKSZĄ LICZBĄ KLIENTÓW

NAJWIĘKSZY WZROST SPRZEDAŻY

środa | 10.00–11.00

22–28 września

układ oddechowy

Omówienie sytuacji bieżącej Obrót w statystycznej aptece (wrzesień 2014 roku) wyniósł 172 tys. zł. W porównaniu do sierpnia jest to o 20 tys. zł więcej, a w stosunku do września 2013 roku – o 3,5 tys. zł mniej. Wartość całego rynku farmaceutycznego wyniosła 2 mld 429 mln zł czyli o 294 mln zł więcej od wartości z sierpnia oraz o 128 mln zł mniej od danych z września ubiegłego roku.

Według prognoz na 2014 rok, obrót w statystycznej aptece wyniesie 2 050 500 zł, co będzie oznaczało wzrost o 0,6% w porównaniu z danymi z 2013 roku oraz o 5,7% w stosunku do 2012 roku. Wartość całego rynku farmaceutycznego osiągnie wartość 28,6 mld zł (o 2,9% więcej niż w 2013 roku). Wartość refundacji wzrośnie do 7,5 mld zł tj. o 400 mln zł w odniesieniu do poziomu

48

ŚREDNI OBRÓT W APTECE

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

refundacji z 2013 roku oraz o 583 mln zł w stosunku do poziomu refundacji z 2012 roku.

W przypadku sprzedaży odręcznej, recept pełnopłatnych oraz recept refundowanych, statystyczna apteka zanotowała we wrześniu wzrost obrotów w stosunku do poprzedniego miesiąca, analogicznie o: 16,4%, 11,1%, 11,2%. O wzrostach mówimy również wówczas, kiedy osiągnięte wyniki porównamy z wrześniem 2013 roku: sprzedaż odręczna – wzrost o 0,3%, recepty pełnopłatne – o 2,3%, recepty refundowane – o 3,8%.

W dniu 24 września 2014 roku sprzedaż w statystycznej aptece osiągnęła rekordową wartość miesięczną (8,4 tys. zł). Najlepszym pod względem obrotu dniem roboczym tygodnia była środa (obrót równy 7 352 zł), najsłabszym – poniedziałek (6 765 zł). Największy ruch

w aptece odnotować można było w przedziale godzinowym 10.00–12.00 (średnio 13 pacjentów/godzinę).

W porównaniu z sierpniem 2014 roku, obrót dla leków z grupy „układ oddechowy” zanotował we wrześniu najwyższy przyrost, osiągając poziom 18,7 tys. zł w statystycznej aptece. To największy wzrost analizując grupy handlowe (o 59%). Sprzedaż leków przeciwzakaźnych wzrosła o 45%, natomiast leków onkologicznych i immunomodulacyjnych – o 21%. Maksymalny poziom spadku zanotowaliśmy dla produktów dermatologicznych (spadek o 8% do poziomu 5 910 zł).

Największy bezwzględny poziom zmian udziału w całkowitym obrocie aptecznym obserwujemy w przypadku produktów na układ oddechowy (wzrost o 3,14%), układ sercowo-naczyniowy

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k Ăł w

(spadek o 1,39%) oraz dla środków dermatologich (spadek o 0,8 punktu procentowego). Średnia marşa apteczna ogółem wyniosła 26,76%. To wynik mniejszy o 6% od wyniku z września ubiegłego roku, ale o 0,4% wyşszy od danych z sierpnia 2014 roku. Średnia marşa dla leków z list refundacyjnych nie zmieniła się od sierpnia, ale porównując ją do początku roku 2014 roku, zauwaşamy spadek o 1,5%. Poziom marşy dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne notuje spadki, zarówno w stosunku do września 2014 roku, stycznia 2014 roku oraz września 2013 roku (poziom marşy równy 28,68%). Marşa na sprzedaşy odręcznej spadła o 9% w zestawieniu z danymi z września ubiegłego roku (33,76%). Średnia cena za pojedyncze opakowanie wyniosła we wrześniu 16,43 zł (o 2 grosze więcej w stosunku do sierpnia oraz o 3 grosze więcej w stosunku do września ubiegłego roku). Z podanej kwoty 12,06 zł zapłacił pacjent (o 7 groszy więcej niş w sierpniu). Refundator dopłacił pozostałą część średniej ceny sprzedaşy, czyli 4,37 zł. Kwota dopłaty była o 5 groszy nişsza w stosunku do poprzedniego miesiąca oraz o 2 grosze wyşsza w stosunku do września ubiegłego roku. Średnia cena opakowania dla leków z list refundacyjnych we wrześniu 2014 roku wynosiła 27,03 zł i była o 20 groszy większa od danych sierpnia, ale o 0,7% nişsza niş we wrześniu ubiegłego roku.

W zestawieniu z sierpniem, średnia cena

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2014

wrzesień 2013

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2014

wrzesień 2013

1POJFE[JBÂ’FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JĹ€UFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaşy aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaşy

VLÂ’BE NJĹˆĹ’OJPXP T[LJFMFUPXZ

QS[FXĂ˜E QPLBSN J NFUBCPMJ[N

VLÂ’BE NPD[PXP QÂ’DJPXZ J IPSNPOZ QÂ’DJPXF OBS[Ĺ€EZ [NZTÂ’Ă˜X MFLJ QS[FDJX[BLBĹ˜OF

VLÂ’BE PEEFDIPXZ

MFLJ QS[FDJXQBTPĹ™ZUOJD[F PXBEPCĂ˜KD[F J SFQFMFOUZ MFLJ POLPMPHJD[OF J JNNVOPNPEVMBDZKOF LSFX J VLÂ’BE LSXJPUXĂ˜SD[Z FOEPLSZOPMPHJB IPSNPOZ CF[ IPSN QÂ’DJPXZDI EFSNBUPMPHJB VLÂ’BE TFSDPXP OBD[ZOJPXZ

DFOUSBMOZ VLÂ’BE OFSXPXZ

WBSJB

OJFPLSFĹ’MPOB

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

49

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2014

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2013–2014 20,0

zapłata pacjenta

refundacja

15,0

10,0

12,39

12,37

12,25

12,21

12,08

12,07

12,02

12,21

12,33

12,20

12,67

12,19

12,16

12,12

12,05

11,94

11,90

11,97

11,99

12,06

3,76

4,25

4,10

4,37

4,31

4,40

4,39

4,35

4,20

4,35

4,33

4,02

4,13

4,23

4,19

4,41

4,55

4,58

4,56

4,42

4,37

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

12,36

5,0

0,0

2013

10

11

12

2014

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2013–2014 30,0

zapłata pacjenta

25,0

8,69

8,30

8,42

8,05

8,24

8,37

8,29

8,16

8,15

8,41

8,25

9,39

7,57

7,80

7,62

7,56

7,24

7,28

7,63

7,73

7,67

18,19

19,01

18,61

18,92

18,61

18,78

18,91

18,87

19,05

18,91

18,89

18,25

18,61

18,83

19,08

19,13

19,37

19,39

19,30

19,10

19,36

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

2

3

4

5

6

7

8

9

refundacja

20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

2013

10

11

12

2014

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2014

*

**

***

*7

*

50

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k Ăł w

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim we wrześniu

za opakowanie leku na receptę pełnopłatną spadła o 0,9% i wyniosła 22,11 zł.

Porównując wynik do kwoty z września ubiegłego roku, spadek jest mniejszy i wynosi 0,6%. Średnia cena opakowania leku sprzedawanego bez recepty osiągnęła we wrześniu stan 11,14 zł (wzrost w stosunku do sierpnia o 16 groszy, spadek o 36 groszy w odniesieniu do stycznia 2014, spadek o 3 grosze w zestawieniu z wrześniem 2013 roku).

Liczba pacjentów w statystycznej aptece wyniosła 3 490 osób i tym samym zwiększyła się o 320 klientów w stosunku do sierpnia. 170 pacjentów więcej odnotowano rok temu, z kolei w styczniu bieşącego roku było to aş 270 osób więcej.

Najlepszym tygodniem pod względem frekwencji pacjentów w aptece był okres od 22 do 28 września. Tydzień ten był jedynym we wrześniu, kiedy liczba pacjentów przekroczyła 900 osób. W tygodniu od 8 do 14 września oraz od 15 do 21 września liczba pacjentów była bliska 900 osób (analogicznie: 884 i 899 osób).

Statystyczny pacjent wydaĹ‚ w aptece kwotÄ™ 48,28 zĹ‚ (o 1,33 zĹ‚ wiÄ™cej w stosunku do miesiÄ…ca poprzedniego oraz o 3,25 zĹ‚ wiÄ™cej w stosunku do wrzeĹ›nia 2014 roku). W podanej kwocie faktyczna zapĹ‚ata pacjenta to 37,19 zĹ‚. PozostaĹ‚a kwota (13,11 zĹ‚) stanowiĹ‚a dopĹ‚atÄ™ refundatora. ď Ź

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2014

wrzesień 2013

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach września (porównanie do ubiegłego roku)

 We wrześniu bieşącego roku, średnia cena za opakowanie leku była jedynie o 3 grosze większa od ceny z września 2013 roku.

wrzesień 2014

wrzesień 2013

XS[FĹ’OJB

XS[FĹ’OJB

XS[FĹ’OJB

XS[FĹ’OJB

XS[FĹ’OJB

Tab. 1. SprzedaĹź produktĂłw w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaşy w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaşy aptecznej

wrzesień 2014

wrzesień 2013

wrzesień 2014

104 459

100 452

60,73%

59,62%

Lek - OTC

37 768

39 198

21,96%

23,26%

Suplement diety lub dietetyczny środek spoşywczy

15 420

15 043

8,97%

8,93%

Pozostałe

14 353

13 806

8,34%

8,19%

Lek - RX

wrzesień 2013

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

51

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za wrzesień 2014 wrzesień 2014

zmiana w stosunku do (%) sierpnia 2014

stycznia 2014

zmiana w stosunku do (liczbowo)

września 2013

sierpnia 2014

stycznia 2014

września 2013

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

172,0

13,2%

-1,1%

2,1%

20,0

-2,0

3,5

cały rynek apteczny

2 429 328

13,8%

2,0%

5,6%

294 032,0

47 964,0

128 292,0

statystyczna apteka

62,9

11,2%

3,8%

3,8%

6,3

2,3

2,3

cały rynek apteczny

888 599

11,8%

7,2%

7,4%

93 501,6

59 305,4

61 012,2

statystyczna apteka

37,3

11,1%

-1,5%

2,3%

3,7

-0,6

0,8

cały rynek apteczny

527 178

11,7%

1,7%

5,8%

55 221,7

8 713,1

28 798,1

statystyczna apteka

70,5

16,4%

-4,7%

0,3%

9,9

-3,5

0,2

cały rynek apteczny

995 135

17,0%

-1,6%

3,8%

144 458,0

-16 412,5

36 247,7

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł) statystyczna apteka

45,8

11,7%

4,0%

6,2%

4,8

1,7

2,7

cały rynek apteczny

646 417

12,3%

7,3%

9,8%

70 841,1

43 985,4

57 634,9

w całkowitym obrocie

26,6%

-1,3%

5,2%

4,0%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

71,6%

0,6%

0,8%

2,3%

0,0

0,0

0,0

ogółem

16,43 zł

0,1%

0,7%

0,2%

0,0

0,1

0,0

dla leków z list refundacyjnych

27,03 zł

0,8%

3,2%

-0,7%

0,2

0,8

-0,2

dla leków z recept pełnopłatnych

22,11 zł

-0,9%

3,2%

-0,6%

-0,2

0,7

-0,1

dla produktów bez recepty (OTC)

11,14 zł

1,4%

-3,1%

-0,3%

0,2

-0,4

0,0

3 490

10,1%

-7,2%

-4,6%

320,0

-270,0

-170,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

730

10,6%

-5,2%

0,0%

70,0

-40,0

0,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

800

9,6%

-9,1%

-2,4%

70,0

-80,0

-20,0

2 840

11,4%

-6,6%

-4,7%

290,0

-200,0

-140,0

ogółem

26,76%

0,4%

-1,9%

-6,0%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,71%

0,0%

-1,5%

2,0%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

28,68%

-0,5%

-5,0%

-12,1%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

33,76%

-2,0%

-2,1%

-9,0%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

49,28 zł

2,8%

6,5%

7,0%

1,3

3,0

3,2

Wartość zapłaty przez pacjenta

36,17 zł

3,3%

4,6%

5,6%

1,1

1,6

1,9

Wartość dopłaty refundatora

13,11 zł

1,5%

12,0%

11,3%

0,2

1,4

1,3

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

86,18 zł

0,5%

9,5%

3,8%

0,4

7,5

3,2

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,46 zł

-1,0%

7,5%

-1,7%

-0,2

1,7

-0,4

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

61,72 zł

1,1%

10,3%

6,2%

0,7

5,8

3,6

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

46,66 zł

1,4%

8,4%

4,8%

0,6

3,6

2,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

24,81 zł

4,5%

2,0%

5,3%

1,1

0,5

1,2

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto Szacunkowy obrót 2014: 2 050,5 tys. zł

200

Zmiana: wzrost 0–1%

190 Tysiące zł

prognoza obrotu

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

180 170 160 150

52

I 2014

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

II 2014

III 2014

IV 2014

V 2014

VI 2014

VII 2014

VIII 2014

IX 2014

X 2014

XI 2014

XII 2014

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do września 2014 2014

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2013

2013

2012

2014

2012

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2013

2013

2012

2012

2 050,5

0,6%

5,7%

12,0

111,0

1 504,5

0,5%

7,0%

7,0

99,0

28 564 681,1

2,9%

7,7%

799 306,6

2 036 410,1

20 843 703,5

2,4%

8,3%

482 280,5

1 597 741,5

747,9

0,5%

4,9%

3,5

34,7

550,3

0,8%

5,8%

4,4

30,3

10 419 599,0

2,8%

6,8%

279 457,6

664 242,4

7 625 660,5

2,7%

7,1%

201 827,9

503 817,0

448,9

-0,7%

4,4%

-3,4

18,9

332,7

-0,6%

6,5%

-2,2

20,2

6 250 574,5

1,5%

6,3%

90 616,6

369 009,1

4 609 748,9

1,2%

7,7%

56 214,7

329 792,5

838,1

1,3%

7,1%

10,8

55,5

609,5

0,6%

8,4%

3,7

47,0

11 677 514,5

3,6%

9,1%

409 836,3

974 325,5

8 443 247,0

2,5%

9,6%

206 538,9

740 948,4

539,5

3,3%

6,5%

17,1

32,7

401,2

4,3%

8,4%

16,5

31,1

7 514 973,9

5,6%

8,4%

400 119,5

583 153,3

5 559 750,5

6,3%

9,7%

327 468,0

491 015,3

26,3%

2,7%

0,7%

0,0

0,0

0,3

3,8%

1,3%

1,0%

0,3%

70,9%

2,7%

1,4%

0,0

0,0

0,7

3,3%

2,3%

2,3%

1,6%

16,44 zł

-0,4%

1,7%

-0,1

0,3

16,4

-0,2%

2,1%

-2,5%

33,1%

26,95 zł

-0,7%

-0,3%

-0,2

-0,1

26,7

-1,4%

-0,8%

-37,3%

-21,2%

21,82 zł

-0,5%

2,2%

-0,1

0,5

21,8

-0,5%

2,4%

-11,3%

51,2%

11,21 zł

0,3%

2,9%

0,0

0,3

11,2

0,5%

3,6%

5,6%

39,0% -700

42 286

-3,2%

-2,4%

-1 403,7

-1 033,7

31 120,0

-3,5%

-2,2%

-1 140

9 054

-0,9%

-0,6%

-86,3

-56,3

6 680,0

-1,0%

-0,4%

-70

-30

10 082

-2,3%

0,4%

-237,6

42,4

7 430,0

-2,9%

1,5%

-220

110

34 084

-3,3%

-1,3%

-1 155,6

-435,6

25 100,0

-3,5%

-0,7%

-910

-170 0,5%

27,30%

-1,0%

2,4%

0,0

0,0

27,05%

-1,8%

1,7%

-0,5%

19,00%

4,0%

4,3%

0,0

0,0

18,84%

3,5%

3,5%

0,6%

0,6%

30,00%

-5,7%

-1,6%

0,0

0,0

29,72%

-6,5%

-1,8%

-2,1%

-0,5%

34,52%

-4,3%

-2,8%

0,0

0,0

34,00%

-5,7%

-3,8%

-2,1%

-1,3%

48,49 zł

3,9%

8,3%

1,8

3,7

48,35 zł

4,1%

9,5%

1,93 zł

4,17 zł

35,73 zł

3,0%

8,0%

1,0

2,7

35,45 zł

2,8%

9,0%

0,96 zł

2,91 zł

12,76 zł

6,7%

9,1%

0,8

1,1

12,89 zł

8,1%

10,8%

0,97 zł

1,26 zł

82,61 zł

1,4%

5,5%

1,2

4,3

82,38 zł

1,9%

6,3%

1,50 zł

4,88 zł

24,02 zł

-4,7%

2,1%

-1,2

0,5

23,36 zł

-5,8%

0,5%

-1,43 zł

0,12 zł

58,59 zł

4,2%

7,0%

2,3

3,8

59,02 zł

5,2%

8,8%

2,93 zł

4,76 zł

44,52 zł

1,6%

4,0%

0,7

1,7

44,78 zł

2,3%

4,9%

1,01 zł

2,08 zł

24,59 zł

4,7%

8,5%

1,1

1,9

24,28 zł

4,3%

9,1%

0,99 zł

2,02 zł

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Szacunkowy obrót 2014: 28,6 mld zł

3 000

Szacunkowa refundacja: 7,5 mld zł

Szacunkowa zmiana refundacji: wzrost 5 do 7% (w stosunku do roku 2013)

prognoza obrotu

realizacja obrotu (rok 2013)

realizacja refundacji

prognoza refundacji

realizacja refundacji (rok 2013)

2 500

Miliony zł

Szacunkowa zmiana obrotu: wzrost 2 do 4% (w stosunku do roku 2013)

realizacja obrotu

2 000 1 500 1 000 500 0

I 2014

II 2014

III 2014

IV 2014

V 2014

VI 2014

VII 2014

VIII 2014

IX 2014

X 2014

XI 2014

XII 2014

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

53

S t a t y st y k i i p r o g n o z y str u k t u r a d y str y b u c j i l e k ó w

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

812,51

9,47

37140,51

21,59

7255,01

5,75

29885,50

65,30

19,53

80,47

1109,94

33,46

45,71

2. U-30

584,44

6,81

16404,63

9,54

6817,64

5,40

9586,98

20,95

41,56

58,44

767,75

21,37

28,07

3. U-50

22,26

296,91

3,46

6609,21

3,84

3752,66

2,97

2856,55

6,24

56,78

43,22

335,15

19,72

4. U-BEZPŁATNY

28,75

0,34

1195,89

0,70

17,01

0,01

1178,88

2,58

1,42

98,58

62,46

19,15

41,59

5. INWALIDA WOJENNY

24,87

0,29

885,35

0,51

0,00

0,00

885,35

1,93

0,00 100,00

33,73

26,25

35,59 22,59

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,36

0,00

8,18

0,00

1,42

0,00

6,76

0,01

17,38

82,62

0,49

16,70

7. ZHK

11,45

0,13

255,39

0,15

37,52

0,03

217,86

0,48

14,69

85,31

14,55

17,55

22,31

8. AZ

0,00

0,00

0,02

0,00

0,00

0,00

0,02

0,00

0,00 100,00

0,00

14,19

18,91

9. NARKOTYKI

2,41

0,03

414,97

0,24

26,11

0,02

388,86

0,85

6,29

93,71

3,59

115,58

172,25

11,75

0,14

1303,85

0,76

543,35

0,43

760,49

1,66

41,67

58,33

129,32

10,08

110,99

11. PELNOPŁATNE

1435,05

16,72

37325,00

21,70

37325,00

29,57

0,00

0,00 100,00

0,00

1688,38

22,11

26,01

12. ODRĘCZNA

5372,69

62,61

70457,00

40,96

70457,00

55,82

0,00

0,00 100,00

0,00

6322,02

11,14

13,11

13. RAZEM

8581,19 100,00

26,61

10467,38

16,43

20,04

10. ŚRODKI POMOCNICZE

172000,00 100,00

126232,73 100,00

45767,27 100,00

73,39

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

796,30

9,61

35879,43

21,46

6959,75

5,68

28919,68

64,88

19,40

80,60

1095,00

32,77

2. U-30

569,21

6,87

15860,59

9,49

6580,34

5,37

9280,25

20,82

41,49

58,51

745,93

21,26

27,86

3. U-50

298,09

3,60

6740,00

4,03

3768,80

3,07

2971,20

6,67

55,92

44,08

335,15

20,11

22,61

4. U-BEZPŁATNY

27,44

0,33

1143,21

0,68

11,16

0,01

1132,18

2,54

0,98

99,04

60,40

18,93

41,66

5. INWALIDA WOJENNY

25,70

0,31

878,81

0,53

0,00

0,00

916,63

2,06

0,00 104,30

35,66

24,65

34,19 22,14

6. INWALIDA WOJSKOWY

45,06

0,34

0,00

7,46

0,00

1,29

0,00

6,18

0,01

17,25

82,75

0,44

17,07

7. ZHK

11,43

0,14

256,81

0,15

35,02

0,03

221,79

0,50

13,64

86,36

14,55

17,65

22,46

8. AZ

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00 104,62

0,00

11,05

13,65

9. NARKOTYKI

2,35

0,03

384,83

0,23

24,40

0,02

360,43

0,81

6,34

93,66

3,48

110,54

163,50

11,74

0,14

1323,57

0,79

554,56

0,45

769,01

1,73

41,90

58,10

135,44

9,77

112,72

11. PELNOPŁATNE

1443,98

17,42

36970,75

22,12

36970,75

30,15

0,00

0,00 100,00

0,00

1694,39

21,82

25,60

12. ODRĘCZNA

5100,51

61,55

67725,28

40,51

67725,28

55,23

0,00

0,00 100,00

0,00

6057,86

11,18

13,28

13. RAZEM

8287,10 100,00

26,67

10178,24

16,42

20,17

10. ŚRODKI POMOCNICZE

167166,67 100,00

122629,20 100,00

44575,43 100,00

73,36

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1762

20,53

62914

36,58

17855

14,14

45059

28,38

71,62

2328

27,03

35,71

2. Recepty pełnopłatne

1435

16,72

37325

21,70

37325

29,57

0

0,00 100,00

0,00

1688

22,11

26,01

3. Sprzedaż odręczna

5373

62,61

70457

40,96

70457

55,82

0

0,00 100,00

12

0,14

1304

0,76

543

0,43

760

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8581 100,00

172000 100,00

126233 100,00

98,45

Pac.

0,00

6322

11,14

13,11

1,66

41,67

58,33

129

10,08

110,99

45767 100,00

73,39

26,61

10467

16,43

20,04

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1730,86

20,89

61151,20

36,58

17380,75

14,17

43808,40

28,42

71,64

2290,60

26,70

35,33

2. Recepty pełnopłatne

1443,98

17,42

36970,75

22,12

36970,75

30,15

0,00

0,00 100,00

0,00

1694,39

21,82

25,60

3. Sprzedaż odręczna

5100,51

61,55

67725,28

40,51

67725,28

55,23

0,00

0,00 100,00

0,00

6057,86

11,18

13,28

11,74

0,14

1323,57

0,79

554,56

0,45

769,01

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

8287,10 100,00

167166,67 100,00

122629,20 100,00

98,27

Pac.

1,73

41,90

58,10

135,44

9,77

112,72

44575,43 100,00

73,36

26,67

10178,24

16,42

20,17

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

20872,18

20,62

747909,39

36,47

217494,38

14,39

530415,01

29,08

70,92

27753,34

26,95

35,83

2. Recepty pełnopłatne

17497,38

17,28

448889,86

21,89

448889,86

29,71

0,00

0,00 100,00

0,00

20571,87

21,82

25,65

3. Sprzedaż odręczna

62722,75

61,96

838118,23

40,87

838118,23

55,47

0,00

0,00 100,00

0,00

74762,75

11,21

13,36

140,21

0,14

15582,52

0,76

6539,24

0,43

9043,28

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

101232,52 100,00

2050500,00 100,00

1511041,71 100,00

98,32

Pac.

1,68

41,97

58,03

1605,05

9,71

111,14

539458,29 100,00

73,69

26,31

124693,01

16,44

20,26

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynku apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

290772557

20,62

10419598999

36,48

3029825698

14,39

7388995651

29,08

70,91

386601785

26,95

35,83

2. Recepty pełnopłatne

243642566

17,28

6250574501

21,88

6253301963

29,71

0

0,00 100,04

0,00

286453354

21,82

25,65

3. Sprzedaż odręczna

873917067

61,97

11677514544

40,88

11675483988

55,47

0

0,00

99,98

0,00

1041670577

11,21

13,36

1953053

0,14

216993012

0,76

91095491

0,43

125978253

1,68

41,98

58,06

22350981

9,71

111,10

7514973904 100,00

73,69

26,31

1737076698

16,44

20,25

5. RAZEM

1410285242 100,00

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

28564681057 100,00

21049707140 100,00

98,32

Pac.

1. Recepty ref. całość

4. Inne pozycje (wnioski)

54

Transakcje Liczba

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

Ból gardła Kiedy boli gardło, najczęściej sięgamy po sprawdzone, domowe sposoby lub kupujemy w aptece jeden z wielu środków dostępnych bez recepty. O tym, że leczymy się samodzielnie, decydują dwa czynniki: częste występowanie bólów gardła o zazwyczaj nieostrym przebiegu oraz towarzyszący nieprzyjemny ból, którego chcemy się szybko pozbyć. Liczba sprzedawanych opakowań pozostaje od 12 lat na niemal niezmiennym poziomie, rośnie za to wartość sprzedaży.

Przyglądamy się z bliska rynkowi leków na dolegliwości gardła.

w Foto:

dorota zacharzewska, Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Rynek w liczbach Ból gardła może być samodzielną infekcją lub chorobą współistniejącą dla przeziębienia i grypy. Znajdujemy się obecnie w jesienno-zimowym sezonie zachorowalności. Najwyższa średniomiesięczna wartość sprzedaży produktów na choroby gardła przypada na grudzień (50 mln zł); miesiącem o najniższej sprzedaży jest z kolei sierpień (17,6 mln zł). Na podstawie analizy sprzedaży można wyznaczyć kalendarz zachorowań.

Po rekordowym 2009 roku (495,9 mln zł), powoli, ale sukcesywnie następował

reeim w w.f

age s

.c om

spadek wartości sprzedaży, aż do 2013 roku, gdy osiągnęła ona 484,6 mln zł. Średnia cena za pojedyncze opakowanie wzrosła od 2002 roku z poziomu 7,63 zł do 13,61 zł w 2013 roku (prawie dwukrotny wzrost). W okresie 12 lat analizy (2002 – 2013 rok), prawie o 100% wzrosła wartość sprzedaży, ale liczba sprzedawanych opakowań jest podobna do tej z 2002 roku (ponad 35 milionów). Wyjątkiem są lata 2009 i 2010, jedyne z wynikiem ponad 40 mln zakupionych opakowań. Ale nie oznacza to, że kupujemy mniej – po prostu zwiększyła się liczba tabletek w jednym opakowaniu.

Prawie w całym badanym okresie widać stałe powiększanie się oferty asor-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów na gardło w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Rok

Wartość sprzedaży (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

268 151 968

35 161 059

7,63

2 460 110

322 579

109

2003

288 235 955

35 894 414

8,03

2 422 151

301 634

119

7,49%

2,09%

2004

284 214 233

33 736 550

8,42

2 348 878

278 814

121

-1,40%

-6,01%

2005

301 121 899

34 875 346

8,63

2 230 533

258 336

135

5,95%

3,38%

2006

308 968 863

33 731 835

9,16

1 652 240

180 384

187

2,61%

-3,28%

2007

365 677 759

37 390 958

9,78

1 749 654

178 904

209

18,35%

10,85%

2008

403 916 109

38 476 178

10,50

1 704 287

162 347

237

10,46%

2,90%

2009

495 856 245

43 539 791

11,39

2 184 389

191 805

227

22,76%

13,16%

2010

485 993 055

40 440 584

12,02

1 883 694

156 746

258

-1,99%

-7,12%

2011

464 922 411

37 713 018

12,33

1 767 766

143 396

263

-4,34%

-6,74%

2012

452 337 692

34 154 079

13,24

1 543 815

116 567

293

-2,71%

-9,44%

2013

484 611 805

35 619 905

13,61

1 486 539

109 264

326

7,13%

4,29%

2014

485 448 538

35 586 356

13,64

—

—

—

0,17%

-0,09%

2015

489 259 265

36 547 629

13,39

—

—

—

0,78%

2,70%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

55

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

tymentowej. Rokrocznie w latach 2012 i 2013 mówimy o 11% poziomie wzrostu. Liczba sprzedanych opakowań, ważona liczbą produktów w ofercie, od 2009 roku sukcesywnie spada (o prawie 83 tys. sztuk na przestrzeni lat 2009–2013).

Produkty na choroby gardła cechują się silną rotacją. Nieprzerwalnie w ofercie aptek, od 2002 roku do 2013 roku, było tylko 40 pozycji asortymentowych.

W roku 2013 pojawiło się aż 64 nowych marek, które nie były w sprzedaży w po-

przednich latach analizy. 45 rodzajów produktów występowało w sprzedaży zarówno w 2012 jak i w 2013 roku, ale nie funkcjonowało w sprzedaży pomiędzy 2002 a 2011 rokiem włącznie.

Silna rotacja przy równoczesnym po-

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013

40

7,46

7,93

8,33

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2013 a nie będące w ofercie w 2002 roku

6

7,65

9,43 10,20 10,53 10,57 10,67 10,80 11,34 12,08 13,79 14,42

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

7

8,52

9,32 10,05 10,65 11,46

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

6

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

15

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006 Produkty będące w ofercie w latach 2008–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

9,84

9,69

12,15 12,75 13,41 13,24

8,34

8,77

9,14

9,39

7,28

8,80

9,30 10,05 11,51 11,94 13,28 14,73 15,26

7,57

8,29

9,09

15

9,62

9,85 11,33 12,71 14,50 17,29 18,84

21

11,47 12,81 12,26 12,79 13,97 14,97

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

26

10,94

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

32

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

24

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2013 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

45

Produkty będące w ofercie w 2013 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

64

Liczba badanych produktów

56

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

9,69

9,99 10,62 11,68 13,00 13,81

9,81

9,81 11,35

12,18

12,89 13,56 14,58 16,42 12,28 13,79 14,83 11,09 12,02

9,56

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013

40

7,46

7,93

8,33

8,52

9,32 10,05 10,65 11,46

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w 2013 roku

4

6,37

6,44

6,40

6,45

6,74

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2013

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2013

3

6,64

6,57

6,39

6,41

6,60

6,81

6,77

6,67

6,65

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2013

4

4,64

4,70

4,33

4,85

5,22

6,26

5,39

5,95

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2013

7

5,48

5,28

6,38

6,94

6,73

6,97

7,24

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2013

2

5,14

7,16

9,07

3,76

4,55

6,10

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2013

5

7,19

6,89

7,01

4,88

4,05

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2013

3

5,52

5,70

5,55

4,38

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2013

2

3,25

3,56

4,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2013

4

25,06 11,85

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2013

4

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

9,63 10,55 10,86

6,87

7,59

7,92

12,15 12,75 13,41 13,24 8,58

9,65 10,15

22,06 25,18 28,90 28,82 28,68 29,40 31,63 35,71 41,20 47,90

3,85

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

większaniu oferowanego asortymentu sugerują, że rynek leków na choroby gardła cechuje się silną konkurencją.

Firmy farmaceutyczne systematycznie wprowadzają nowości rynkowe, zastępując nimi produkty, których cykl życia dobiegł końca. Widać to również po reklamach obecnych w środkach masowego przekazu.

Wyjątkowo łagodny sezon zimowy 2013/2014 nie spowodował wzrostu sprzedaży porównywalnego chociażby z sezonem 2012/2013. Dotychczasowe dane wskazują, że w bieżącym roku wartość sprzedaży nieznacznie zwiększy się

w porównaniu z rokiem 2013. A jaki będzie sezon 2014/2015 i cały rok 2015?

niając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku.

Dodatkowo zakładamy, iż w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogą w rewolucyjny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży, a kolejne miesiące będą pod względem zachowania rynku podobne do okresów historycznych.

Założenia do prognoz Prognozę dla liczby i wartości sprzedaży leków na choroby gardła przygotowano w oparciu o szereg czasowy z trendem liniowym oraz addytywnym współczynnikiem sezonowości. Zanim dane zostały poddane obróbce statystycznej, usunięto tzw. wartości odstające, czyli nietypowe i incydentalne wyniki (które mogłyby zakłócić trend). Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, pozwala wyznaczyć trend sprzedażowy, uwzględ-

Tendencje w przyszłości Wartość sprzedaży leków na choroby gardła w 2014 roku wzrośnie o 0,17% w porównaniu z 2013 rokiem. Z kolei w 2015 roku wzrost będzie jeszcze

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów na gardło w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Najwyższy poziom sprzedaży z roku 2009 nie został osiagnięty w kolejnych okresach, ale wartości z lat 2010–2014 są wyższe niż przed 2009 rokiem.

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań produktów na gardło w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

W latach 2012–2014 liczba sprzedanych opakowań zmalała w porównaniu z okresem 2009–2011. *

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

57

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie w latach 2002–2013 oraz prognoza na lata 2014–2015

Mimo spadku średniej ceny, w sezonie zimowym 2013/2014 utrzymany został trend rosnący.

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Rys. 4. Liczba produktów na gardło sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2014

Sezonowość oferty produktowej utrzymuje się od 2006 roku. Rośnie liczba pozycji asortymentowych dostępnych w aptekach.

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży produktów na gardło

4UZD[FŎ

58

-VUZ

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

.BS[FD

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

S t a t y st y k i i p r o g n o z y a n a l iz a O S O Z

większy (0,78% w porównaniu z 2014 rokiem). Liczba sprzedanych opakowań w 2014 roku, w porównaniu do roku poprzedniego, nieznacznie spadnie (o niespełna 34 tys. sztuk). W roku 2015 rynek czeka hossa – klienci kupią o 927 tys. opakowań więcej niż w 2014 roku. Średnia cena za pojedyncze opakowanie wzrośnie do poziomu 13,64 zł w 2014 roku, a następnie minimalnie spadnie do 13,39 zł w 2015 roku. Należy pamiętać, że są to średnie ceny z całego roku. W poszczególnych miesiącach roku będą się one różnić o wartość 1,94 zł w 2014 roku oraz o 2,08 zł w 2015 roku. Dane Głównego Urzędu Statystycznego raportują deflację dla kilku miesięcy 2014 roku. Stąd – mimo korekty wartości odstających – prognozowanie ceny w takich warunkach staje się trudniejsze. Przewidywany spadek średniorocznej ceny w 2015 roku w stosunku do 2014 roku nie musi oznaczać przełamania trendu zwyżkowego, a jedynie incydentalną anomalię.

» W 2015 roku sprzedanych zostanie prawie 1 milion opakowań leków na ból gardła więcej niż w roku 2014. Średnia cena za opakowanie powinna zmaleć.«

Podsumowanie Choroby gardła to jedna z najczęściej występujących dolegliwości. Nieprzyjemnego bólu gardła – drapania, pieczenia, trudności przełykania – pacjenci chcą pozbyć się szybko, unikając złego samopoczucia. Najczęściej sięgają wówczas po popularne tabletki do ssania, działające przeciwbakteryjnie i przeciwbólowo. W większości przypadków wystarczy samoleczenie w ramach dostępnych metod farmakologicznych lub na-

turalnych. Nie ma skutecznego sposobu profilaktyki, w najbliższym czasie trudno spodziewać się zmniejszonej zachorowalności w populacji. Chorzy nadal będą najczęściej leczyć się sami, kupując środki polecone przez znajomych, reklamowane w mediach lub rekomendowane przez farmaceutę. Wartość sprzedaży nie wykazuje dużej dynamiki wzrostu, ale nadal to rynek, który powoli, ale konsekwentnie pnie się w górę. 

reklama

POLAND 2014

WARSAW 3-5 XII The 12th International Conference

of the Polish Pharmacoeconomics Society

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

59

s y st e m y it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (wrzesień 2014) Gabriela Mendofik Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

W module APW11 SPRZEDAŻ, w oknie Zamawianie/lista braków ze sprzedaży dodano możliwość oznaczania towarów jako priorytetowe. Po wybraniu przycisku [CTRL+1] Priorytet, towar otrzymuje znacznik „Prior”. Oznaczenie to zostaje przeniesione do modułu APW12 ZAMÓWIENIA na listę braków, a następnie na zamówienie.

zawierających te środki lub substancje (Dz.U.2014.1172). Dla recept wystawionych po wejściu w życie nowych przepisów prawa, zmodyfikowana została kontrola daty ważności recepty na 30 dni oraz dopuszczona realizacja recept z „Datą realizacji od”. Wdrożone zmiany dotyczą modułów APW11 Sprzedaż, APW23 Kontrola oraz APW21 Zestawienia.

Rys. 1. APW11 Zamówienie ze sprzedaży

Rys. 4. Rpw – kontrola daty ważności

Rys. 2. APW12 Lista braków

W module APW11 SPRZEDAŻ dodano możliwość wydrukowania elektronicznej kopii paragonu z drukarki Elzab Mera.

Opcja jest dostępna w Poprawie sprzedaży, w menu podręcznym wyświetlanym po kliknięciu prawym przyciskiem myszy na aktywnej pozycji przeglądu wydanych pozycji. W menu należy wybrać pozycję Wydruki, a następnie Kopia paragonu.

Rys. 5. Rpw – kontrola recept odnawialnych

Rys. 3. Kopia paragonu

Dostosowano system KS-Apteka Ogólna Windows do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2014 zmieniającego rozporządzenie w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów

60

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

System KS-Apteka Ogólna Windows dostosowano do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2014 zmieniającego rozporządzenie w sprawie recept lekarskich (Dz. U.2014.1239). Umożliwiono obsłużenie recepty na więcej niż pojedynczą ilość leku recepturowego. Dla recept, wystawionych po wejściu w życie nowych przepisów prawa, w przypadku podania większej ilości niż dwukrotna ilość leku recepturowego, system wyświetli stosowny komunikat (rys. 6 na str. 62).

Dokończenie artykułu na stronie 62.

s y st e m y it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (wrzesień 2014) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Blokada wykonanych zleceń Funkcja umożliwia zablokowanie przed edycją lub usunięciem wykonanych zleceń. Wcześniej w Opcjach modułu Zlecenia na zakładce Komunikaty, ostrzeżenia i blokady oraz Pozostałe kontrole w polu Blokuj wykonania starsze niż, należy podać, na ile dni wstecz możliwa jest pełna edycja wykonań. Domyślna wartość ustawienia 0, powoduje, że blokada zleceń ze względu na datę wykonania jest nieaktywna. Blokada dotyczy tylko zleceń z ustawioną datą wykonania, dlatego nie dotyczy przyjęć, rezerwacji, skierowań, jeśli nie mają jeszcze statusu wykonania i data wykonania nie jest ustawiona.

Rys. 2. Komunikat błędu

Rys. 1. Opcje modułu Zlecenia

Jeżeli data wykonania zlecenia jest wcześniejsza niż bieżąca data o więcej niż ustawiona w opcji wartość, system zablokuje edycję lub usunięcie zlecenia. W takiej sytuacji zostanie wyświetlony komunikat błędu (rys. 2).

Aby jednak możliwa była pełna edycja wykonań z zamkniętego okresu, operator musi posiadać odpowiednie uprawnienie (rys. 3).

W takiej sytuacji przed edycją zlecenia lub usunięciem, zostanie wyświetlone okno z komunikatem (rys. 4), w którym operator może zdecydować, jaką wykonać operację.

Automatyczne przełączanie sposobu wyszukiwania pacjenta pomiędzy PESEL a NAZWISKO; IMIĘ Nowy mechanizm umożliwia wyszukiwanie pacjenta w zależności od wprowadzanych danych, tj. dwóch pierwszych znaków.

Jeżeli zostaną wprowadzone litery, program wyszuka pacjenta

Rys. 3. System zabezpieczeń – nadawanie uprawnień

Rys. 4. Komunikat

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

61

s y st e m y it

po nazwisku; imieniu, a jeżeli zostaną wprowadzone cyfry, program przełączy się na wyszukiwanie po numerze PESEL.

Dokończenie artykułu „KS-APTEKA” ze strony 60.

Rys. 6. Uwaga dotycząca ilości leku recepturowego

Oprócz zmian w zakresie ilości leków recepturowych, zmiany dotyczą także możliwości wystawienia do 12 recept na następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 360 dni stosowania, co ma swoje przełożenie na modyfikację programu w zakresie kontroli recept odnawialnych. Wdrożone zmiany dotyczą modułów APW11 Sprzedaż, APW23 Kontrola oraz APW21 Zestawienia.

Rys. 5. Karta wykonania usługi

Rys. 6. Karta wykonania usługi Rys. 7. Data ważności- kontrola 360 dni

Automatyczne przełączanie zadziała, gdy w Opcjach modułu Zlecenia, na zakładce Wyszukiwanie w polu Pacjent zostanie ustawiona jedna z pozycji: nazwisko; imię lub PESEL.

W module APW21 Zestawienia, w przeglądzie zestawienia refundacyjnego dodano kontrolę recept zablokowanych oraz błędnie zweryfikowanych przez system SKR. Przykładowy komunikat o wystąpieniu błędu w ramach SKR został zaprezentowany na rys 8.

Rys. 8. Edycja zestawienia refundacyjnego – kontrola SKR  Rys. 7. Opcje modułu Zlecenia 

62

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

n a c z a si e

Mity na talerzu

PAP – Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl

Dobra wiadomość dla tych, których w dzieciństwie prześladowano szpinakiem. „Szpinak od czasu do czasu należy zjeść, ale nie należy go gloryfikować, jako wspaniałego źródła żelaza” – mówi dr hab. Małgorzata Drywień ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Produkty roślinne jako źródła żelaza zupełnie się nie sprawdzają. Podobna ilość żelaza, co w szpinaku, znajduje się w wołowinie, jednak z tego pierwszego przyswoimy go tylko 1 proc., a z wołowiny aż 20 proc.

Czy połączenie ogórka z pomidorem może stanowić niebezpieczną mieszankę dla naszego zdrowia? Zupełnie nie, jeśli tylko będziemy się z nimi odpowiednio obchodzili. Niektóre rośliny – w tym zielony ogórek – zawierają enzym, powodujący utlenianie i niszczenie witaminy C. Jeżeli więc kroimy do sałatki – bogate w witaminę C – paprykę czy pomidor, to należy je najpierw polać sosem z odrobiną tłuszczu np. oliwą. Otoczy i ochroni przed enzymem warzywa. Do-

Foto: www.freeimages.com

Szpinaku nie trzeba gloryfikować, bo przyswajamy tylko 1 proc. zawartego w nim żelaza. Pomidor w sałatce warto ochronić warstewką tłuszczu zanim wkroimy do niej ogórek, który zabierze witaminę C. Nie miejmy też złudzeń co do brązowego cukru – ma niewiele mniej kalorii niż jego biały odpowiednik.

piero potem można wkroić ogórek, który tak ochronionemu pomidorowi nie zabierze witamin.

Dr Drywień zapewnia, że nie należy obawiać się łączenia ze sobą niektórych produktów. Nie ma sensu też stosować diet, które polecają jedzenie oddzielnie poszczególnych produktów. Jeśli jemy cokolwiek, to automatycznie pojawia się sygnał hormonalny i wytwarzane są odpowiednie enzymy, trawiące poszczególne produkty. „Dlatego nie ma fizjologicznego uzasadnienia, aby nie jeść różnych produktów w jednym posiłku.

Wręcz przeciwnie. Są połączenia bardzo korzystne, w których jedne składniki wspierają wchłanianie drugich. Surowe owoce, warzywa jedzone z mięsem powodują, że witamina C zwiększa wchłanianie żelaza. Jeżeli dodamy mleko do kawy, wtedy wapń z mleka blokuje kwas szczawiowy i zabezpiecza przed stratami wapnia w organizmie” – wylicza naukowiec.

mion wędrownych: Beduinów, Tuaregów, Nomadów, mleko jest podstawą wyżywienia. Jednak większość ludzi na świecie genetycznie nie jest przystosowana do trawienia laktozy, czyli nie może pić mleka. Wśród niektórych grup etnicznych nie może go spożywać 75 proc. populacji, a czasem nawet 100 proc. „Nie wytwarzają enzymu, który ten cukier trawi. Jest to większość mieszkań-

» Nie ma sensu stosować diet, które polecają jedzenie oddzielnie poszczególnych produktów.«

Pij mleko będziesz wielki? Zgadza się, ale tylko w niektórych przypadkach.

W naszej części świata, a także dla ple-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

63

n a c z a si e

Brązowy znaczy zdrowszy?

Różnica w kaloriach pomiędzy białym a brązowym cukrem jest minimalna. W nierafinowanym cukrze znajdują się dodatkowe składniki mineralne, ale tylko wtedy, gdy zawiera melasę. Kierując się trendami żywieniowymi, producenci często dodają barwnik powodujący, że biały cukier wygląda jak brązowy.

ców Azji, całe Chiny, na Bliskim Wschodzie – Arabowie, Grecy cypryjscy, Żydzi Aszkenazyjscy, w Afryce mieszkańcy Nigerii, plemiona Hausa i Bantu oraz wszystkie grupy etniczne i rasy mieszkające w Ameryce Południowej i Północnej” – mówi dr Drywień.

Dobrą tolerancję laktozy wykazuje ok. 30 proc. społeczeństwa na świecie.

Do tej grupy należy przede wszystkim rasa kaukaska, wędrowne ludy afrykańskie, w Indiach mieszkańcy Pendżabu

i New Delhi. „Mówi się, że z braku słońca u ludów, które zamieszkiwały tereny północne, organizm wytworzył zdolność do zwiększania przyswajalności wapnia z pożywienia m.in. poprzez spożywanie laktozy z mlekiem” – wyjaśniła rozmówczyni PAP. Nie miejmy złudzeń co do brązowego cukru. Mikroskopijne pozostałości składników mineralnych może zawierać on wtedy, kiedy ma dodatek melasy. Jego reklama

64

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

kaloryczność też jest niewiele mniejsza od zwykłego białego cukru. Różnica to 3 kcal mniej w jednej łyżeczce. „Najważniejsza różnica jest w cenie. W dodatku niektórzy producenci, zachęceni popularnością cukru brązowego, po postu barwią biały cukier i nie ma on już nic wspólnego z cukrem nieoczyszczonym” – mówi dr Drywień.

Za to spokojnie możemy pić herbatę z cytryną. Wbrew pojawiającym się czasami opiniom, nie jest ona aż tak bardzo szkodliwa. Taki pogląd wziął się stąd, że w liściach herbaty i herbacianych torebeczkach znajduje się aluminium. Można je jednak znaleźć we wszystkich produktach spożywczych, jest też w powietrzu i wodzie pitnej. „Jeżeli do herbaty dodamy cytryny, to rzeczywiście wtedy więcej aluminium przechodzi do naparu.

Ten efekt można zminimalizować, dodając cytrynę dopiero wtedy, kiedy już wyjmiemy z niej liście herbaciane i torebkę.

Jednak nawet jeśli tego nie zrobimy, to z herbatą możemy wypić najwyżej 1/50 aluminium spożywanego przez nas w ciągu tygodnia” – podkreśla dr Drywień. 

18–19 listopada

21–22 listopada

Konferencja Europejskiego Komitetu Koordynacyjnego Przemysłu Radiologicznego, Elektromedycznego i Ochrony Zdrowia (COCIR). Temat główny: jak e-zdrowie może wspomagać kliniczne i finansowe wyniki.

Najnowsze doniesienia z zakresu kardiologii prewencyjnej. W programie znajdą się m.in. prezentacje aktualnych wyników dużych polskich projektów badawczych i innych innowacji z krajowych oraz zagranicznych ośrodków naukowych.

COCIR eHealth Summit 2014 BRUKSELA | BELGIA

www.cocirehealthsummit2014.org

KARDIOLOGIA PREWENCYJNA 2014 KRAKÓW | POLSKA

www.kardiologiaprewencyjna.eu

3–5 grudnia

XII KONFERENCJA POLSKIEGO TOWARZYSTWA FARMAKOEKONOMICZNEGO WARSZAWA | POLSKA Konferencja pod hasłem „Skuteczna ochrona zdrowia, jak ucznić ją opłacalną?” przybliży sytuację refundacyjną, aktualne problemy farmakoekonomiczne i programów lekowych, metody pomiaru korzyści zdrowotnych w onkologii.

Wykładowcy z Polski i zagranicy.

www.ispor2014.pl

15–16 stycznia

20–22 marca

21–22 kwietnia

Informatyzacja rynku ochrony zdrowia nabrała tempa także w krajach Europy Wschodniej. Podczas wydarzenia spotkają się reprezentacji organizacji i firm zaangażowanych w zagadnienia e-zdrowia.

Jak co roku, w ciągu trzech dni zaproszeni eksperci przybliżą uczestnikom najnowsze trendy w medycynie. Interdyscyplinarny charakter Kongresu oraz aktualność prezentowanych zagadnień to od lat wizytówka wydarzenia.

Jubileuszowa konferencja Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia będzie wyjątkowym forum, podczas którego poruszone zostaną najważniejsze zagadnienia z perspektywy polskiego rynku ochrony zdrowia.

www.termedia.pl/tmt

www.osoz.pl/konf

EAST EUROPE eHEALTH INNOVATION SUMMIT WARSZAWA | POLSKA

www.hospitalexpansionsummit.com/Europe

TOP MEDICAL TRENDS POZNAŃ | POLSKA

FORUM INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA WARSZAWA | POLSKA

LIDERZY OCHRONY ZDROWIA 2015 9 edycja prestiżowego plebiscytu dla placówek i pracowników ochrony zdrowia. Zgłoś bezpłatnie udział w jednej z czterech kategorii: skuteczne zarządzanie, innowacyjne pomysły, promocja zdrowia i profilaktyka, działalność na rzecz pacjenta.

Trwa przyjmowanie wniosków.

LIDERZY OCHRONY ZDROWIA WWW.OSOZ.PL/LIDER2015

n a c z a si e

NOWOŚCI KSIĄŻKOWE

NASZ WYBÓR MIESIĄCA

NOWOŚCI MUZYCZNE

„Tough Love” Jessie Ware

„Postępowanie przed Wojewódzką Komisją do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych” Danuta Karkowska / Jacek Chojnacki W książce omówiono sytuację prawną postępowania (wnioskodawcy, szpitala, ubezpieczyciela), zakres działalności komisji, czynności procesowe, kwestię kosztów postępowania. Lektura obowiązkowa dla m.in. menedżerów placówek medycznych, organów założycielskich podmiotów leczniczych, lekarzy. 

„Księgi Jakubowe” Olga Tokarczuk Powieść o przeszłości, refleksyjne, momentami mistyczne dzieło o samej historii, jej zakrętach i trybach, które decydują o losach całych narodów. To właśnie w połowie XVIII wieku, u progu Oświecenia i przed rozbiorami, wybitna pisarka poszukuje odpowiedzi na pytania o dzisiejszy kształt naszej części Europy. 

66

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2014

„Religa” Dariusz Kortko, Judyta Watoła

Wielki powrót po dwóch latach od doskonale przyjętego debiutu (platyna w Polsce). Nastrojowe klimaty jesienne i przepiękny głos Jessie. 

Premiera: październik 2014. Wydawnictwo Agora.

Cena: ok. 44,99 zł. Liczba stron: 320.

Profesor Zbigniew Religa. Niewierzący, ale skleiło się z nim słowo „święty”. Dla wielu osób święta jest pamięć o nim. „To był święty człowiek” – mówią pacjenci.

Inni mocniej: „Moja miłość”. Lekarze dopowiedzą, że miał do chorych świętą cierpliwość. Pielęgniarki, że zawsze je szanował. I może święty to zbyt wiele, ale świetny był na pewno.

Trudno pisać o kimś takim, zwłaszcza, że na każdym kroku słyszeliśmy przestrogi: Musicie go pokazać w dobrym świetle, opisać zalety, pomijać wady, nie wolno szargać imienia.

Byłoby to łatwe, bo profesor dał się lubić.

Bezpośredni, szczery, pogodny. Ufny, za swoimi stawał murem. Chętnie dzielił się wiedzą, umożliwiał awans. Ale nie zniósłby, gdyby mu ktoś stawiał pomnik z cnót.

Z góry ostrzegamy tych, dla których nie do przyjęcia jest obraz profesora, który za dużo pije, pali jak smok, klnie jak szewc, bywa niesprawiedliwy, wymaga za dużo, narzuca mordercze tempo, słucha złych podszeptów, bywa próżny... Jesteśmy przekonani, że człowiek z bagażem wad jest bardziej prawdziwy. A im bardziej prawdziwy, tym obraz lepszy.

„Give My Love To London” Marianne Faithfull Płyta na pięćdziesięciolecie scenicznej kariery. Jedenaście melancholijnych utworów o życiu i miłości w wykonaniu legendy. 

„Our Love” Caribou

» Człowiek z bagażem wad jest bardziej prawdziwy.«

Propozycja dla fanów bardziej dynamicznych rytmów. Nowa płyta Caribou pod znakiem elektroniczno-popowych dźwięków przyszłości, przygotowana ze smakiem i muzycznym wyczuciem trendów. 

East Eur ope eHealth Innovative Summit January 15th – 16th, 2015, Warsaw, Poland

EVENT BRIEF: The European Healthcare and Medical sector is very close to achieving full-integration of medical informatics. Conversely, when you look at Eastern Europe alone, the full-integration process still needs – in some cases - major development. Driven by goals set by the European Commission, Eastern European Governments are designing and (re)implementing their e-health strategies; in which allows opportunities for e-health technology & service providers to development Health ITC applications and implement the industry’s latest trends: such as EHR, mhealth, PMR, and Big Data. Poland, where the Ministry of Health is supporting and funding the e-health sector, will be the host country of Noppen`s East-Europe e-Health Innovation Summit. The two-day event will provide a business focused platform connecting representatives from local and regional authorities, regulatory bodies, healthcare associations, medical companies, educational institutes, consultancies, investment groups, service providers, and technology suppliers.

MAJOR ISSUES TO BE ADDRESSED AT THE 2015 EVENT: Overview - Global View On Telemedicine And eHealth &KDOOHQJHV %HQH¿WV 2I ,PSOHPHQWLQJ H+HDOWK 6\VWHPV - East Europe’s eHealth Deployment Compared To Europe’s eHealth Deployment Average - What Is The Polish Government Undertaking To Catch Up? - Local & Regional Healthcare IT Systems EU Policies & Projects - Standardization And Quality Benchmarking For Services Regulation - United4health; eHealth Action Plan; Digital Agenda; Telescope - Case Studies Of Successful Projects Patient Data Management & Electronic Health Record - Analyzing EHR To Make Better Decisions & Optimize Clinical Outcomes +RZ 7R ,QVXUH 6HFXULW\ &RQ¿GHQWLDOLW\ 2I 3DWLHQW¶V ,QIRUPDWLRQ ,Q The Cloud - Importance Of Adaptation Of A National / Regional Electronic Health System - Implementation Of ePrescription

Remote Healthcare - Assisted Living & Telehomecare - Telemedicine & Telemonitoring: New Applications - Personal Health Systems - Towards A More Patient Oriented Healthcare - mHealth – The Mobile Patient - Chronic Disease Management: Using Telehealth To Avoid Preventable Hospitalizations - Application Of Video Conferencing Interoperability & Regional/Global Standards - Cross Border Systems - Exchangeable Health Records - Faster Access To Patient’s Information &RVW (I¿FLHQF\ - Importance Of Data Protection

A FEW OF THE SUMMIT’S CONFIRMED SPEAKERS: 5DGRVáDZ 5]HSND eHealth project leader and medical specialist Medical University of Warsaw, Poland Wojciech Glinkowski President Polish Telemedicine Association Prof. Miloš Táborský Head Czech Medical eHealth Center Head of the Department of Internal Medicine I – Cardiology University Hospital Olomouc (PLQHQW VSHDNHU WR EH FRQ¿UPHG International Society for Telemedicine & eHealth 'U $QGU]HM 6RNRáRZVNL President of the Board Polish Association of Private Hospitals Patrick Weber President European Federation for Medical Informatics

Mr. Benoît Abeloos 3ROLF\ 2I¿FHU Interoperability and Standardization – epSOS Health & Well Being Unit Directorate General CONNECT European Commission 3HWHU 3DåLWQê Founding Partner & Executive Director Health Policy Institute, Slovakia Ms. Nicole Denjoy Secretary General COCIR Ms. Mari Asser Head eHealth Department Ministry of Social Welfare, Estonia 3URI 0DáJRU]DWD 6\F]HZVND Director Children's Memorial Health Institute, Polan

Mr. Pavel Budinský Deputy Manager for Engineering & Technology Teaching Hospital Motol, Czech Republic

TESTIMONIALS FROM OUR PREVIOUS EVENT: “Very well organized experience. Excellent hosts, we’ll use them again.”

Wolters Kluwer Health | Ovid “Thank you! I liked the event.”

GE Healthcare

EXCLUSIVE OPPORTUNITIES AVAILABLE ARE : 0HHW SUH TXDOL¿HG LQGXVWU\ OHDGHUV Create new partnerships and alliances Increase your brand recognition within the marketplace Discover the current investment climate and opportunities Develop relationships through new networking opportunities

FOR MORE INFORMATION CONTACT: Dennis A. Bridgeforth Group Marketing Manager DennisB@noppen.com.cn +86 21 6085 1000

“It was a good and useful organisation. Thank you.”

Ministry of Health, Turkey “Good and constructive event.”

Innova IT Solutions

Association Partners:

Seria WIEDZA EKSPERTÓW www.osoz.pl

eBOOK

„ Co można zyskać wprowadzając prywatne ubezpieczenia zdrowotne?”

Dr Christoph Sowada (Instytut Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum) analizuje systemy ochrony zdrowia 9 państw Europy, poszukując najlepszych dla krajowego sektora rozwiązań i wzorców.

DODATKOWE, PRYWATNE UBEZPIECZENIA ZDROWOTNE Rozwiązania w krajach Unii Europejskiej Wnioski dla Polski dr Christoph Sowada

Bezpłatny e-book czasopisma OSOZ „Dodatkowe, prywatne ubezpieczenia zdrowotne” do pobrania na:

www.osoz.pl „Wnikliwe studium systemów ubezpieczeń zdrowotnych” 

Niemcy Holandia

Estonia Wielka Brytania

Łotwa

Irlandia

Szwajcaria Francja

Słowenia