Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

w w w.osoz.pl

10

2016 innowacyjna ochrona zdrowia

CYFROWA FILANTROPIA

Jak dawstwo danych może ratować ludzkie życie i wspierać nauki medyczne?

UJARZMIĆ INFORMACJE

Świat, medycyna, technologie i pacjent w rozmowach o zrównoważonej ochronie zdrowia.

SCENARIUSZ DLA EDM

Implementacja e-dokumentacji medycznej w modelu zarządzania zmianą.

COCIR

SUSTAINABLE COMPETENCE IN ADVANCING HEALTHCARE European Coordination Committee of the Radiological, Electromedical and Healthcare IT Industry

3rd ANNUAL

COCIR eHEALTH SUMMIT BRUSSELS 8 DECEMBER 2016

DIGITAL HEALTH INNOVATION:

DEFINE MEASURE IMPACT COCIR: Strategic partner of the European Summit on Digital innovation for Active and Healthy Ageing. bit.ly/ageingsummit2016

THE SUMMIT WILL BE ORGANIZED AROUND THREE THEMATIC STREAMS: 1. Defining Integrated Care workflows that deliver person-centred care.

2. Leveraging data and intelligence that improve population health management.

3. Building evidence on the ability of eHealth to deliver the maximum impact.

www.linkedin.com/company/cocir

#COCIReH16

www.cocirehealthsummit.org

Nota bene

Zdrowy solidaryzm Miliony pacjentów z nadzieją spoglądają w stronę nauki.

Okazuje się, że w wielu przypadkach prace nad skuteczniejszymi terapiami i lekami mogłyby postępować szybciej. Pomóc może każdy z nas.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

Współczesna medycyna znajduje się na długim zakręcie. Przełomowe odkrycia i doniesienia z laboratoriów na całym świecie pozwalają sądzić, że od zwycięstwa w toczącej się od wieków walce z niektórymi chorobami dzielą nas już tylko tygodnie albo miesiące. Niestety, za pokonanym z trudem wirażem znajduje się kolejny – jeszcze bardziej zawiły. Weźmy przykład nowotworów. Wyróżnia się ponad 100 różnych odmian raka, każdy z nich ma swoją niepowtarzalną specyfikę spowodowaną mutacjami i indywidualnym charakterem. Ich dokładne zbadanie, poznanie słabych punktów nie jest łatwe. Z początkiem 2016 roku prezydent USA Barack Obama wypowiedział słynne „uczyńmy Amerykę krajem, który raz na zawsze wyleczy raka” (let’s make America the country that cures cancer once and for all). Eksperci są zgodni, że będzie to bardzo trudne, nawet pomimo ogromnych sum pompowanych w badania kliniczne na całym świecie.

Do skuteczniejszej walki z chorobami naukowcy potrzebują dziś bardziej danych niż dodatkowych funduszy. Najmocniejszą stroną każdego schorzenia – niezależnie od tego, czy jest to rak, otyłość, choroby układu krążenia albo cukrzyca – jest niewiedza lekarzy i badaczy.

Technologie e-zdrowia, genetyka i tzw. big data mogą zmienić wiele, pod jednym warunkiem – jeżeli ludzie otworzą się na nowy sposób dzielenia się informacjami. Dane zawarte w każdej elektronicznej kartotece pacjenta, informacje gromadzone z pomocą dedykowanych aplikacji do badań klinicznych są bezcennym źródłem wiedzy naukowej. W cyfrowej ochronie zdrowia, superkomputery wykorzystujące mechanizmy sztucznej inteligencji mogą przetworzyć miliardy informacji medycznych poszukując zależności, których nie są w stanie znaleźć badacze pracujący w środowisku papierowym. Tak wygląda przyszłość prac nad nowymi lekami oraz indywidualizacją terapii każdego pacjenta. Aby ją urzeczywistnić, potrzeba większego zaufania do cyfryzacji oraz zaangażowania. 3 grudnia obchodzimy Dzień Solidarności z Pacjentami. Współcześnie, ta solidarność oznacza dodatkowo wsparcie dla digitalizacji ochrony zdrowia i tzw. honorowe dawstwo danych.

październik 2016 CZASOPISMO

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

aktualności

8 Zdjęcie numeru Rok trackerów zdrowia

10 Rynek zdrowia w pigułce Napięcia i kolejne obniżki wycen

15 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (grudzień 2016)

INNOWACJE

16 Aplikacje medyczne Najnowsze aplikacje zdrowotne na smartfona

17 Nowości i wynalazki Mobilny ultrasonograf, monitor serca, kontroler glukozy, szybka diagnoza raka, EKG w ubraniu itd.

20 Laboratorium technologii Cyfrowa filantropia

22 Infografika Aplikacje zdrowotne. Raport rynkowy

RAPORT

24 UJARZMIĆ INFORMACJE

ROZMOWY

32 EKSPERT

Ekspertom Europejskiego Forum Zdrowia w Gastein (European Health Forum) zadajemy pytania na temat digitalizacji, zdrowia publicznego, edukacji pacjentów itd.

11 rozmów o tym, co aktualnie ważne w zdrowiu.

Roman Radomski: EDM od wewnątrz Marc Oertle: Ciąć koszty cyfrowym nożem

38 JEDNO PYTANIE Dorota Kilańska: Rola pielęgniarek w zintegrowanej i cyfrowej opiece zdrowotnej

PRAKTYcznie

41 ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Multiwitaminy. Opinia eksperta

42 Legislacja Recepty pielęgniarskie nadal rzadkością

44 TECH HEALTH NEWS Health and healthcare priorities

47 ZAMÓWIENIA PUBLICZNE E-zdrowie oczami różnych grup zawodowych

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

10

W INTERNECIE

w w w . f a c e b oo k . p l / I Ti Z d r o w i e

10 339 317 Tyle opakowań multiwitaminowych suplementów diety zakupiono w polskich aptekach w 2015 roku. Ich wartość przekroczyła 248 mln zł.

Sprzedaż maleje: w 2002 roku popyt był ponad dwukrotnie większy.

Analiza sprzedaży multiwitaminowych suplementów diety – str. 68.

Wywiady ze światowymi ekspertami, felietony i infografiki.

92 strony skondensowanej wiedzy o e-zdrowiu.

Bezpłatny raport specjalny czasopisma OSOZ „eHealth Trends & Talks” można czytać w aplikacji OSOZNews oraz pobrać w wersji PDF na stronie internetowej www.osoz.pl/eHealth

8,1%

NA PLUSIE We wrześniu statystyczna apteka zanotowała – w porównaniu do sierpnia – wzrost obrotu o 8,1%. Najmocniej rośnie sprzedaż na recepty refundowane.

0,4%

NA MINUSIE Nieznacznie, o 0,4%, maleje cena leków bez recepty (OTC). Jednak w porównaniu do września 2015, cena ta rośnie aż o 8,2% (3,7% od początku roku 2016).

„Informatyzacja umożliwiła minimalizację kosztów przy zwiększaniu jakości.”

Marc Oertle Szpital STS AG (Szwajcaria) Wywiad – str. 36

nowe idee

50 Felieton Kontrakt kontra etat

52 KREATYWNIE Roboty na samotność

53 INSPIRACJE Opieka czy ochrona?

edukacja

55 WIEDZA Zapowiedzi, relacje, lektury on-line

STATYSTYKI 56 Monitor zjawisk epidemiologicznych i PROGNOZY

Mapy zdrowotne kraju (wrzesień 2016)

60 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (wrzesień 2016)

68 Monitor rynku leków Multiwitaminy

SYSTEMY IT

75 KS-SOMED Zintegrowany System Obsługi Przychodni

76 KS-APTEKA Zintegrowany System Obsługi Apteki

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na październik 2016 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med.

Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

a k t u a l n oś c i

Rok trackerów zdrowia Sprzedaż urządzeń do monitorowania parametrów zdrowia, aktywności fizycznej lub snu zwiększyła się w 2015 roku o 126% w stosunku do roku poprzedniego. Eksperci oceniają, że w przeciągu następnych ośmiu lat wartość tego rynku wzrośnie do 612 mld USD (w skali globalnej). Prognozuje się, że liczba użytkowników zwiększy się z 15 mln w 2013 roku do 100 mln w 2018 roku. Liderem pozostaje amerykański FitBit oraz Apple i Samsung z wielofunkcyjnymi, inteligentnymi zegarkami. Gigantem na rynku chińskim jest Xiaomi. Na razie brakuje naukowych dowodów wskazujących na pozytywne efekty zdrowotne lub profilaktyczne trackerów zdrowia, ale technologia już dziś stwarza nowe, obiecujące możliwości zastosowań w praktyce medycznej.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

a k t u a l n oś c i

Foto: designed by freepik.com

Rynek zdrowia w pigułce

Napięcia i kolejne obniżki wycen W październiku w zdrowiu można było odczuć, że zbliża się pierwsza rocznica rządów Beaty Szydło. Do konsultacji trafiały kolejne zapowiadane projekty ustaw, starano się też wygaszać konflikty, jednak równocześnie pojawiały się kolejne.

10

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

Aleksandra Kurowska

Wiele ze zmian idzie w kierunku dekomercjalizacji zdrowia. I tak, poza wspomnianym już w zeszłym numerze projektem sieci szpitali czy zmianami w ustawie o działalności leczniczej, które już we-

a k t u a l n oś c i

szły w życie, mamy kolejne, eliminujące przedsiębiorców z rynku. Projekt nowelizacji o Państwowym Ratownictwie Medycznym wprost określa, że karetki jeżdżące w publicznym systemie muszą mieć publicznych właścicieli (jako jedynych lub ewentualnie większościowych udziałowców). To oznacza, że z rynku zniknie nawet co dziesiąta karetka. Falck już zapowiada, że część inwestycji przeniesie do Słowacji. Ponadto projekt przewiduje m.in., że ratownicy, pielęgniarki systemu i dyspozytorzy będą zatrudniani wyłącznie na etatach.

Z kolei w Sejmie znalazł się poselski projekt zmian w Prawie Farmaceutycznym eliminujący w znacznej mierze sieci aptek. Przewiduje on m.in., że jeden właściciel będzie mógł posiadać maksymalnie cztery placówki. A zezwolenie na prowadzenie apteki będzie wydawane, gdy liczba mieszkańców w danym województwie w przeliczeniu na jedną aptekę będzie mniejsza niż 3000 osób i w linii prostej do następnej apteki będzie co najmniej 1 km.

Finanse Znamy już kwotę, jaka z budżetu państwa ma trafić w przyszłym roku na ochronę zdrowia. Do dyspozycji resortu z ul. Miodowej będzie 7,9 mld zł – łącznie z rezerwą celową. Kontrowersje w czasie oceny projektu budżetu przez Sejmową Komisję Zdrowia budziło m.in. niezapewnienie pieniędzy na program szczepień pneumokokowych oraz procedury in vitro.

W kolejnych latach przez budżet mają płynąć wszystkie pieniądze, też z obecnej składki zdrowotnej. – Jest decyzja polityczna, że będzie wprowadzona jednolita danina, łącząca PIT oraz składki na ZUS i NFZ – powiedział szef Komitetu Stałego Rady Ministrów Henryk

» We wrześniu w ramach programu leków dla seniorów wydano ponad 2,7 mln opakowań bezpłatnych preparatów.

Budżet dopłacił 25,8 mln zł.« Kowalczyk. Nowe przepisy mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2018 r. Zanim poznamy więcej szczegółów, Sejm ma uchwalić nowele ustaw o administracji podatkowej oraz o systemie ubezpieczeń społecznych, które umożliwią wymianę danych między MF a ZUS, co jest niezbędne do wyliczenia stawek.

Z kolei Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji skierowała do konsultacji kolejne projekty nowych wycen świadczeń, m.in. obniżające stawki za wykonanie rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej. W zamian, za te same pieniądze ma być wykonywanych więcej badań. A NFZ podwyższa stawki dla szpitali prowadzących banki mleka lub umożliwiających podawanie odciągniętego pokarmu, np. wcześniakom i dzieciom po operacjach.

Leki Mimo wielu obaw, wprowadzenie darmowych leków dla osób w wieku 75 plus nie spowodowało ani Armagedonu u lekarzy rodzinnych, ani też nie okazało się niewypałem. We wrześniu, w ramach programu leków dla seniorów wydano ponad 2,7 mln opakowań bezpłatnych preparatów. Budżet dopłacił 25,8 mln zł różnicy między ceną refundacji, a tym co musieliby dopłacić sami seniorzy. Średnia wartość leków, jakie otrzymał pacjent, który skorzystał z programu, to ok. 28 zł. Jak podkreślają lekarze, chorzy są nieco zawiedzeni zakresem programu. Ale ministerstwo deklaruje, że

trwają już prace nad poszerzeniem listy leków m.in. o te dostępne obecnie na ryczałt, przykładowo w kardiologii i diabetologii.

W przypadku dużej nowelizacji ustawy refundacyjnej, resort zdecydował się wydłużyć termin konsultacji społecznych o kolejny miesiąc. Potrwają do 24 listopada.

Raporty Z kolei z najnowszego sondażu Centrum Badania Opinii Społecznej wynika, że od marca tego roku znacząco wzrosło zadowolenie z funkcjonowania NFZ i spadło niezadowolenie z jego działalności, a obecny wynik jest najlepszym od 2012 roku. Już 31 proc. Polaków, czyli blisko co trzeci (wzrost o 9 pkt. proc.) pozytywnie wypowiada się o pracy NFZ. Blisko dwie trzecie badanych wyraża jednak opinię krytyczną.

W rankingach międzynarodowych wypadamy jednak wciąż słabo. Polska zajęła 39 miejsce w zestawieniu dotyczącym zdrowia przeprowadzonym przez ONZ, a sfinansowanym przez Fundację Billa i Melindy Gates. Brano pod uwagę m.in. częstotliwość występowania wybranych schorzeń.

Sytuacja może się poprawić w zakresie dostępności leków na choroby ultrarzadkie. Resort zdrowia konsultuje już zmiany w tym zakresie uwalniające część medykamentów spod analizy ekonomicznej. O tym, jakie mechanizmy finansowania terapii sierocych i leków

MAKSYMALNE WYDATKI NA DOPŁATY DO LEKÓW DLA SENIORÓW Z BUDŻETU PAŃSTWA (mln zł) 953,1

1010,3

1070,9

1135,1

1203,2

836,0 564,3

643,3

733,4

125,0 2016 r.

2017 r.

2018 r.

2019 r.

2020 r.

2021 r.

2022 r.

2023 r.

2024 r.

2025 r.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

11

a k t u a l n oś c i

ultrarzadkich stosują inne kraje, możemy dowiedzieć się z nowego raportu Uczelni Łazarskiego.

Za to nowe raporty Najwyższej Izby Kontroli są mało optymistyczne. Aż jedna trzecia pacjentów z podejrzeniem udaru mózgu trafia do szpitali nieposiadających oddziałów udarowych i leczona jest w oddziałach neurologicznych bądź na zwykłych oddziałach wewnętrznych. I to mimo, że mamy sieć 174 szpitali dobrze przygotowanych do diagnozowania, leczenia i rehabilitacji. Czemu to tak ważne? Badania NIK dowodzą, że leczenie w specjalistycznej placówce, z wykorzystaniem nowoczesnych metod, zwiększa nawet czterokrotnie szanse pacjenta na przeżycie udaru i powrót do normalnego funkcjonowania.

Zmian wymagają też, zdaniem NIK, programy polityki zdrowotnej, realizowane głównie przez lokalne samorządy. Jak wynika z raportu tej instytucji, w 2015 r. samorządy wydały na działania profilaktyczne ok. 83 mln zł. Program z tego zakresu realizował co czwarty z ich. Skala wpływu na zdrowotność Polaków była jednak niewielka, a na dodatek pogłębiała się nierówność w dostępie do świadczeń medycznych. Niewiele samorządów prowadziło też ewaluację działań, przy czym – jak podkreślają inspektorzy – chodzi o problemy na poziomie systemowym. Wśród rekomendacji, co należy zmienić, Izba wymienia m.in.

» Gdyby osoby pracujące były objęte efektywną opieką zdrowotną, to rocznie na każdej z nich firmy mogłyby zaoszczędzić ponad 600 zł.« wprowadzenie precyzyjnych wskazówek dotyczących opracowywania, wdrażania i monitorowania programów. Ponadto działania zaplanowane według szablonów – których prowadzenie jest proponowane – powinny być zwolnione z obowiązku oceny przez Agencję Technologii Medycznych i Taryfikacji. Samorządy i AOTMiT o podobne zmiany występowały już wcześniej. Resort zdrowia jednak dopiero po raporcie NIK poinformował, że już pracuje nad stosownym projektem zmian.

Zmiany przydałyby się też w medycynie pracy. – Gdyby osoby pracujące były objęte efektywną opieką zdrowotną, to rocznie na każdej z nich firmy mogłyby zaoszczędzić ponad 600 zł. Przy 16 mln pracujących daje to łącznie około 10 mld zł oszczędności – wynika z raportu „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2011–2015” przygotowanego przez Medicover.

już niemal wszystkich dyrektorów. Artur Olsiński został zatrudniony na stanowisku dyrektora łódzkiego oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia. Małgorzata Kiebzak wygrała konkurs na dyrektora oddziału NFZ w Kielcach. Obowiązki dyrektora opolskiego oddziału NFZ pełni Grażyna Kowcun, konkurs nie był jeszcze rozstrzygnięty. Z kolei Magdalena Kraszewska nie pełni już funkcji dyrektora wielkopolskiego oddziału NFZ. Do czasu ogłoszenia konkursu, zastąpi ją Paweł Lisik.

Oczekiwana od dawna zmiana nastąpiła w Infamie. Bogna CichowskaDuma to nowy dyrektor generalny tej organizacji. Zastąpi na tym stanowisku Pawła Sztwiertnię. Cichowska-Duma była wcześniej m.in. zastępcą dyrektora w Departamencie Funduszy Europejskich w resorcie gospodarki. Potem cztery lata kierowała Centrum Medycznym Medicover w Wilanowie, a od 2015 roku była dyrektorem zarządzającym jednej z placówek sieci LuxMed. Spore zmiany nastąpiły na liście konsultantów krajowych. Najwięcej emo-

Personalia Kolejne zmiany w NFZ. W oddziałach od czasu zmiany prezesa wymieniono

PUBLICZNE PROGRAMY POLITYKI ZDROWOTNEJ W POLSCE Oceniono 1800 programów (33 programy Ministerstwa Zdrowia lub Obrony Narodowej, reszta – programy samorządowe) szczepienia 34%

7% ortopedia

7% stomatologia

12% rehabilitacja

onkologia 28%

Źródło: Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, dane na 25 września 2016 r.

12

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

14% psychiatria

a k t u a l n oś c i

cji wzbudziło odwołanie dr. Zbigniewa Wrońskiego ze stanowiska konsultanta w dziedzinie fizjoterapii. Powód? Właśnie trwa tworzenie samorządu tej grupy medycznej, a w resorcie zdrowia – prace nad rozporządzeniami kluczowymi dla zakresu działania fizjoterapeutów.

Wroński sprzeciwiał się zawężeniu kompetencji. Zastąpił go prof. Jan Szczegielniak ze Szpitala Specjalistycznego MSW w Głuchołazach.

W miejsce prof. Dariusza Wołowca, prof. Wiesław W. Jędrzejczak z Katedry i Kliniki Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM został konsultantem w dziedzinie hematologii. Zmiany dotyczą również nefrologii, w której konsultantem został prof. Ryszard Gellert. Z kolei nowym konsultantem w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu został prof. Jarosław Czubak z Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego im. Prof. Adama Grucy CMKP w Otwocku (zastąpił prof. Pawła Małżyka).

Ponadto prezydent Andrzej Duda wręczył nominacje profesorskie 67 przedstawicielom polskiej nauki. Co czwarta

z nich to nominacja w dziedzinie medycyny. Co ciekawe, na liście znalazła się jedna osoba pracująca na co dzień za granicą. To prof. Elżbieta Sułkowska z Harvard Medical School Brigham and Womens Hospital Boston.

A gdy o zagranicy mowa – nową prezes brytyjskiego GlaxoSmithKline została kobieta – Emma Walmsley. To pierwszy taki przypadek w branży globalnych korporacji farmaceutycznych – informował „Business Insider Polska”.

Tymczasem prof. Marian Zembala, były minister zdrowia, a obecnie szef Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu, został przewodniczącym Europejskiego Towarzystwa Kardio – Torakochirurgicznego (EACTS). To największe na świecie stowarzyszenie skupiające kardio- oraz torakochirurgów z całej Europy.

Wieści z rynku Prezydent stolicy Hanna GronkiewiczWaltz podpisała umowę z wykonawcą Szpitala Południowego. W placówce na Ursynowie jednocześnie leczyć się będzie mogło ponad 300 pacjentów.

Lecznica ma zostać oddana do użytku za 3 lata. Zarząd województwa mazowieckiego przyznał 6,5 mln zł dofinansowania na wart 8 mln zł projekt dotyczący rozwoju e-usług w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie.

Origin Polska, związana z kanadyjską Origin Active Lifestyle Communities, przygotowuje się do rozpoczęcia budowy Mazowieckiego Centrum Leczenia Demencji w Otwocku-Soplicowie. Budżet przewidziany na inwestycję przekracza 40 mln zł. Otwarcie obiektu zaplanowano na początek 2018 roku.

Z kolei na osiedle Senior Apartments w podwarszawskiej gminie Wiązowna wprowadzili się pierwsi mieszkańcy w zaawansowanym wieku.  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy.

Z JAKICH REGIONÓW NAJCZĘŚCIEJ WPŁYWAJĄ WNIOSKI O WYDANIE OPINII DLA SAMORZĄDOWYCH I MINISTERIALNYCH PROGRAMÓW ZDROWOTNYCH?

Pomorskie 95

Warmińsko-Mazurskie 31

Zachodniopomorskie 48

Podlaskie 28

Kujawsko-Pomorskie 58

Lubuskie 30

Mazowieckie 266

Wielkopolskie 109 Łódzkie 120

Dolnośląskie 230 Opolskie 59

Lubelskie 97 Świętokrzyskie 73

Śląskie 296 Małopolskie 150

Podkarpackie 61

Źródło: Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, dane na 25 września 2016 r.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

13

a k t u a l n oล c i

DOWNLOAD FOR FREE

Interviews with eHealth experts Everything you need to know about digital health Newest market trends, challenges, future predictions From digital literacy to big data and gamification COMPUTER / TO PRINT

MOBILE DEVICES (iOS, Android)

WWW.OSOZ.PL/eHealth

OSOZNews app

PDF | 92 pages

Scan the code

Special report by P O L I S H

14

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

H E A L T H C A R E

J O U R N A L

a k t u a l n oś c i

Alert epidemiologiczny (grudzień 2016)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (grudzień)

TREND W STOSUNKU DO listopada

Dolnośląskie

1 774

Kujawsko-pomorskie

1 146

Lubelskie

1 483

Lubuskie

1 464

Łódzkie

1 441

Małopolskie

1 270

Mazowieckie

1 864

Opolskie

1 131

Podkarpackie

2 822

Podlaskie

1 435

Pomorskie

1 544

Śląskie

1 468

Świętokrzyskie

1 171

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

69%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Wielkopolskie

1 378

Zachodniopomorskie

1 433

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (grudzień)

TREND W STOSUNKU DO listopada

Dolnośląskie

4 355

Kujawsko-pomorskie

3 360

Lubelskie

3 428

Lubuskie

3 943

Łódzkie

3 534

Małopolskie

3 998

Mazowieckie

4 842

Opolskie

3 149

Podkarpackie

3 966

Podlaskie

4 028

Pomorskie

3 783

Śląskie

3 580

Świętokrzyskie

2 754

Warmińsko-mazurskie

3 226

Wielkopolskie

3 607

Zachodniopomorskie

3 639

               

Warmińsko-mazurskie

833

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

97%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

15

Innowac je

Aplikacje

16

Asystent Zdrowego Żywienia

Zdrowie Prosta Rzecz

Freeletics Bodyweight

Aplikacja Instytutu Żywności i Żywienia, której celem jest profilaktyka nadwagi i otyłości oraz innych chorób przewlekłych. Wbudowany kalkulator obliczy dzienne zapotrzebowanie na kalorie, cukry i tłuszcz oraz pokaże, jaki jest % realizacji normy. Pozwala to śledzić spożywane codziennie posiłki. Aplikacja zawiera porady na temat zdrowego żywienia wraz z jadłospisami na każdy dzień tygodnia, zestawy ćwiczeń ułatwiających poprawę kondycji fizycznej.

Chorobom układu ruchu, dotykającym coraz więcej osób, można zapobiegać, kontrolując sposób wykonywania codziennych czynności – w domu, pracy, szkole. Eksperci LUX MED przeanalizowali szereg zachowań, które wykonywane nieprawidłowo zwiększają ryzyko przeciążeń układu ruchu. Aplikacja zawiera quiz oraz porady, dzięki czemu użytkownik ma okazję sprawdzić, czy wykonuje je w sposób pozwalający na zachowanie zdrowia.

Freeletics, czyli intensywne ćwiczenia fizyczne pozwalające kształtować wymarzoną sylwetkę ciała w każdym miejscu. Bez dodatkowych przyrządów, jedynie z wykorzystaniem ciężaru ciała. Aby rozpocząć zabawę ze sportem, najlepiej sięgnąć do aplikacji Freeletics Bodyweight: 10-30 minutowe programy, ponad 900 wariantów, filmy instruktażowe, wszystkie poziomy zaawansowania, personalizowane treningi. 11 mln użytkowników to najlepsza rekomendacja.

iOS | Android | PL Bezpłatna

iOS | Android | ENG Bezpłatna

iOS | Android | ENG | FR | DE | SP + Bezpłatna w wersji bazowej | od 34,99 $

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

Innowac je

Nowości i wynalazki

ZAJRZEĆ DO WNĘTRZA CIAŁA Clarius prezentuje podręczny skaner do zastosowań medycznych. Emitując ultradźwięki, urządzenie tworzy wysokiej jakości obrazy, a następnie transmituje je do smartfonów (system iOS i Android). Z jego pomocą lekarz może przeprowadzić przy łóżku chorego badanie narządów wewnętrznych w okolicach brzucha i klatki piersiowej. Niektóre doświadczenia wskazują, że urządzenie może wykrywać patologie w obszarze płuc lepiej niż klasyczny Rentgen lub tomografia komputerowa. Clarius powinien być dostępny na rynku z końcem 2016 roku.

STRAŻNIK SERCA Nagłe zatrzymanie akcji serca występuje m.in. wówczas, gdy serce bije bardzo szybko, migocząc zamiast pompować krew.

Profesjonalna i szybka pomoc może w wielu przypadkach ocalić życie pacjenta. Nowy inteligentny zegarek iBeat Smart Watch monitoruje w trybie 24/7 pracę serca, wykrywając niepokojące zmiany rytmu. Wówczas smartwatch pyta użytkownika, czy wszystko w porządku. Brak odpowiedzi lub odpowiedź negatywna powodują natychmiastowe powiadomienie służb medycznych i wybranych członków rodziny. Wbudowany GPS pomaga w lokalizacji pacjenta. iBeat Smart Watch działa autonomicznie i nie wymaga integracji ze smartfonem.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

17

Innowac je

POCZUĆ W RĘKU SKALPEL Od dawna słyszymy o potencjalnych zastosowaniach wirtualnej rzeczywistości w medycynie, w tym m.in. edukacji studentów. Wirtualna operacja nie ma jednak nic wspólnego z rzeczywistą z jednego powodu – widząc wykreowaną komputerowo przestrzeń nie możemy wchodzić z nią w interakcje. Inaczej mówiąc – nie czujemy dotykanych przedmiotów. Problem rozwiązuje rękawica Dexmo. Po jej założeniu i przejściu w wirtualną rzeczywistość, użytkownik odczuwa m.in. wielkość, sztywność i kształt przedmiotu.

Wśród możliwych zastosowań producenci wskazują m.in. szkolenia w ramach symulowanych operacji.

18

W OCZEKIWANIU

CUKRZYCA Z KONTROLĄ

Każda ciąża ma swój rytm i indywidualny czas trwania. Po to, by ją dokładnie monitorować, powstał Bloomlife – mobilne urządzenie dla kobiet w trzecim trymestrze, mierzące skurcze ciążowe. W skład zestawu wchodzi nakładka naklejana na brzuch przyszłej matki i aplikacja. Po narodzinach dziecka, urządzenie można zwrócić do producenta. Cena: 49 USD za zestaw startowy oraz 19 USD/tydzień.

Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) dopuściła do użytku nową pompę insulinową Medtronic MiniMed 670G. „Sztuczna trzustka” stanowi ogromną pomoc dla pacjentów z cukrzycą typu 1. Nieustannie mierząc poziom glukozy we krwi, dostarcza na bieżąco niezbędne dawki insuliny. W Polsce żyje ok. 3,5 mln osób chorych na cukrzycę, 5% przypadków to cukrzyca typu 1.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

Innowac je

TELEFON ZDIAGNOZUJE RAKA Naukowcy ze Stanowego Uniwersytetu w Waszyngtonie (Washington State University) opracowali podręczny test wykrywający nowotwory, którego głównym elementem jest smartfon. Przenośne laboratorium może przeanalizować kilka próbek jednocześnie oraz wychwycić obecność antyciał nowotworowych w oparciu o znany z laboratoriów analitycznych test ELISA. Pierwsze eksperymenty wskazują na 99% skuteczność w badaniu m.in. raka płuc, prostaty, wątroby, piersi. Wynalazek jest kolejnym krokiem na drodze do miniaturyzacji urządzeń diagnostycznych i ich popularyzacji (niski koszt). To tylko kwestia czasu, gdy lekarz będzie mógł wykonać test na nowotwory w gabinecie lekarskim, otrzymując wiarygodne wyniki już po kilku minutach.

EKG W KOSZULCE

BEZ KŁUCIA

We współpracy naukowców z Łodzi oraz firmy Inovatica powstało ubieralne EKG – tekstylna koszulka, która bada pracę serca. Inteligentne ubranie można prać i prasować. Sensory wszyte w materiał dokonują pomiaru, a wyniki przekazywane są do aplikacji w smartfonie. Zestaw składający się z koszulki, urządzenia – bazy i oprogramowania kosztować będzie do 300–400 zł.

Diabetycy muszą wykonywać nawet 10 pomiarów poziomu glukozy we krwi dziennie. To oznacza 10 nakłuć palca, aby pobrać kroplę krwi. FreeStyle Libre firmy Abbott działa w zupełnie inny sposób – specjalna nakładka na ramię zawiera włókno, które umieszczone pod skórą dokonuje stałego pomiaru poziomu glukozy. Baza wyświetla historię wyników i aktualne rezultaty.

Źródła i zdjęcia: Clarius, iBeat Life Monitor, Bloomlife, Medtronic, Dexmo Glove, Inovatica, Abbott, Washington State University

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

19

Innowac je

Laboratorium technologii

Cyfrowa filantropia Teoretycznie moglibyśmy skuteczniej leczyć i zapobiegać chorobom, gdyby tylko naukowcy posiadali dostęp do medycznych zbiorów big data, a dokładniej – anonimowych informacji w elektronicznych kartotekach pacjentów.

W czasach obaw o prywatność, niejasnych przepisów, braku standardów i rozproszenia danych, badania kliniczne może wesprzeć nowy trend, czyli „Data Donation” (dawstwo danych).

Foto: designed by freepik.com

Ten projekt może przynieść przełom w badaniach nad chorobą Parkinsona. W zaledwie trzy miesiące firma Sage Bionetworks do badań klinicznych zrekrutowana 11 360 ochotników – pacjentów. Rekordową liczbę w historii prac naukowych nad tą chorobą. Żadna z uczestniczących osób nie otrzymała ani złotówki za swoje zaangażowanie i poświęcony czas, a badanie odbyło się z pomocą aplikacji ResearchKit dostępnej w urządzeniach mobilnych Apple. Sukces nie byłby możliwy bez zaangażowania pojedynczych osób, które działając z własnej woli, dla dobra społecznego, postanowiły podzielić się danymi w badaniach naukowych. Paradoks trendu dawstwa danych jest odpowiedzią na rozczarowanie cyfrową rzeczywistością, która miała zapewnić swobodny dostęp do informacji, przyspieszając

20

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

postęp w m.in. naukach medycznych. Współczesna sytuacja wygląda zupełnie inaczej – rozproszone informacje mają ułomną wartość, cyberprzestępczość prowadzi do zaostrzania przepisów w zakresie ochrony danych osobowych, nadużywane i błędnie interpretowane „bezpieczeństwo danych medycznych” jest argumentem hamującym ambitne projekty. Wbrew temu ludzie są gotowi przekazać anonimowe zapisy gromadzone w EDM, wiedząc, że zostaną wykorzystane w dobrym celu. Podobnie jak honorowe dawstwo krwi, honorowe dawstwo danych jest nadzieją na szybszy rozwój wiedzy w naukach medycznych.

Nowe technologie zachwycają swoimi możliwościami, ale kuleje strategia i koordynacja projektów e-zdrowia. Nawet wymiana informacji pomiędzy dwoma placówkami ochrony zdro-

Innowac je

wia z różnymi systemami IT jest nie lada wyzwaniem. Przez długie lata cyfryzacja ochrony zdrowia prowadzona była na poziomie świadczeniodawców, z pominięciem konieczności wypracowania standardów i mechanizmów interoperacyjności.

Budując elektroniczną dokumentację medyczną, priorytetem pozostaje nadal spełnienie wymagań prawnych oraz rozliczenia z płatnikiem. W takim modelu cyfryzacja nie wychodzi poza wspieranie wewnętrznych procesów organizacyjnych i nie wnosi wiele do ochrony zdrowia w skali globalnej. Dodatkowo należy uwzględnić, że nadal spora część lekarzy i szpitali gromadzi i przetwarza dane w formie papierowej (ocenia się, że w USA już 80% lekarzy i szpitali pracuje w oparciu o EDM, w Europie sytuacja jest różna w zależności od kraju). Biorąc pod uwagę sumy, jakie dotąd wpompowano w digitalizację, trudno o euforię w stosunku do efektów.

Z dużym prawdopodobieństwem za kilkadziesiąt lat ochrona zdrowia będzie w całości cyfrowa, połączona sieciami informacyjnymi. Jednak zanim się tak stanie, potrzeba inicjatyw, dzięki którym nauka wykorzysta potencjał tkwiący w zbiorach big data. Nie możemy czekać dłużej. Oprócz dawców danych niezbędne są sieci kolaboracyjne pomiędzy różnymi graczami na rynku ochrony zdrowia: szpitalami, lekarzami, przemysłem farmaceutycznym, ubezpieczycielami, dostawcami usług cyfrowych. Nie brakuje pierwszych dobrych wzorców. Przykładem jest CancerLinq – projekt zainicjowany przez Amerykańskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (ASCO), w którym dane zgromadzone w EDM pomagają wzmacniać wiedzę na temat nowotworów i ich leczenia.

Z licznych sondaży wynika, że pacjenci chętnie udostępniliby personalne szczegóły kartoteki medycznej do przeznaczeń badawczych. Gotowość zaangażowania w informacyjną filantropię wyraża większość respondentów, pod kilkoma warunkami. Najważniejszym jest intencja. Precyzyjne cele naukowe i konkretne badania kliniczne nad chorobami przekonują o wiele mocniej niż ogólne określenie zamiarów. Tak samo liczy się transparentność całego procesu, anonimowość a także otwarta dostępność do wyników badania. Impulsem jest też zbieżność z własnymi interesami zdrowotnymi, np. potencjalne zagrożenie zetknięcia się z daną chorobą w przyszłości albo epizody z przeszłości, także w rodzinie lub gronie znajomych. Duży

odsetek pytanych chce po prostu zrobić coś dobrego dla społeczeństwa, bez głębszego analizowania powodów. Przypomina to inny trend, jakim są obecnie publiczne zbiórki pieniędzy na małe projekty, które w tradycyjnym modelu ekonomii i biznesu nie miałyby szans na realizację (tzw. crowdfunding). W przypadku data donation walutą nie są pieniądze, ale informacje posiadające sporą wartość naukową. Tym większą, że nie mówimy tylko o informacjach gromadzonych przez lekarza lub w szpitalu, ale o danych, które pacjent może sam generować z pomocą technologii mobilnych, niedostępnych w EDM, a dotyczących np. stylu życia, czynników społecznych, zachowań. Im więcej danych, tym większa szansa na znalezienie powiązań pomiędzy czynnikami ryzyka a chorobą.

Na drodze do większego wykorzystania indywidualnych danych stoi jeszcze kilka innych przeszkód. Oprócz kulejącej interoperacyjności systemów jest to legislacja. Bez zdecydowanego postawienia pacjenta w centrum systemu ochrony zdrowia i mianowania go jedynym prawnym właścicielem danych medycznych, przekazywanie zapisów medycznych dla celów badań klinicznych będzie utrudnione. Pacjent musi mieć możliwość swobodnego dysponowania własną kartoteką, a istniejące rozwiązania organizacyjne powinny go zachęcać do cyfrowej wspaniałomyślności. Aby nie stracić zaufania współczesnych filantropów, konieczne jest systematyczne poprawianie standardów bezpieczeństwa gromadzenia i wymiany danych medycznych. Potrzebna jest transparentność, uczciwość i otwartość badań naukowych. Trudno wyobrazić sobie sytuację, gdy w badaniach klinicznych opartych o dobrowolnie przekazane dane, rezultaty służą interesowi tylko jednej grupy albo znajdują budzące etyczne wątpliwości zastosowanie komercyjne. I na koniec warto wspomnieć o tzw. pośmiertnym przekazaniu danych na cele naukowe. Jest to kwestia, którą trzeba uregulować, szanując wolę każdego pacjenta, wprowadzając do obiegu deklaracje znane z np. dawstwa narządów po śmierci.

Zjawisko dobrowolnego przekazywania danych jest szansą dla nauki – bogatą wiedzę ukrytą w elektronicznych kartotekach medycznych wykorzystuje się w niewielkim procencie. Sięgając do nich głębiej, badania nad chorobami mogą doznać przyspieszenia o kilkadziesiąt lat. 

» ����������������������������������������������������������������������� Współcześni filantropii przekazują personalne dane medyczne z pobudek idealistycznych, chcąc wspomóc badania nad chorobami.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

21

ZMIANA POPYTU I PODAŻY NA ZDROWOTNE APLIKACJE MOBILNE W LATACH 2013-2015 Z PROGNOZĄ NA ROK 2016

3 200 000 000

70% 60%

Prognozowana na 2016 rok liczba pobrań aplikacji zdrowotnych na całym świecie (wzrost 7% w stosunku do roku 2015).

podaż Liczba aplikacji m-zdrowia w sklepach z aplikacjami

50% 40%

Liczba dostawców aplikacji

30% 20% 10% 0% 2013

2014

2015

2016

259 000

popyt Liczba pobrań

Liczba aplikacji zdrowotnych w 2015 roku. W sklepie Google Play dostępnych jest 105 000, w Apple Store – 126 000. To wzrost o 57% w stosunku do roku 2015.

Konkurencja na rynku jest coraz większa i szansę na sukces mają tylko aplikacje najwyższej jakości, unikalne funkcjonalnie.

LICZBA POBRAŃ APLIKACJI W LATACH 2013–2015 Z PROGNOZĄ NA ROK 2016 ORAZ DYNAMIKĄ WZROSTU 3,0

+7%

3,2

+35%

+36%

„Rynek powoli nasyca się, choć nadal rośnie w sporym tempie.

Wzrost w 2016 roku szacuje się na ok. 7%.”

2,3

miliardy

1,7

2013

2014

2015

2016

LICZBA APLIKACJI DOSTĘPNYCH W POSZCZEGÓLNYCH SKLEPACH Z APLIKACJAMI (W TYS.)

140K 120k 100K 80K 60K 40K 20K

„Najwięcej aplikacji dostępnych jest na smartfony z systemem iOS (Apple). Obecnie jest ich 126 000.”

0K

CZY UDAŁO CI SIĘ OSIĄGNĄĆ ZAŁOŻONE CELE BIZNESOWE WPROWADZAJĄC NA RYNEK APLIKACJĘ ZDROWOTNĄ?

TAK

43% 22

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

NIE

57%

75% wszystkich aplikacji dostępnych jest zarówno dla systemu iOS jak i Android.

Źródło: Research2Guidance 2016, mHealthApp Developer Economics study 2016, n=2600

Innowac je

aplikacje

JAKI RODZAJ APLIKACJI STWARZA NAJWIĘKSZE MOŻLIWOŚCI RYNKOWE W NAJBLIŻSZYCH 5 LATACH?

zdrowotne

zdalny monitoring | 32% diagnostyka | 31% zarządzanie chorobami | 30%

Prawie 260 000 mobilnych aplikacji zdrowotnych oferowanych przez 58 000 dostawców i 3 mld pobrań na smartfony w 2015 roku – rynek m-zdrowia przeżywa hossę. Przedstawiamy coroczną analizę przygotowaną przez Research2Guidance.

konsultacje zdalne | 29% elektroniczny rekord pacjenta | 28%

Według respondentów, aplikacje dla osób chorób na cukrzycę oraz osób otyłych to najbardziej atrakcyjny rynek.

JAKA JEST GRUPA DOCELOWA, DO KTÓREJ KIERUJESZ APLIKACJĘ M-ZDROWIA?

chorzy przewlekle | 56% osoby zainteresowane zdrowiem i fitness | 33% lekarze | 32% szpitale | 26% rodzina / bliscy | 18% ubezpieczyciele zdrowotni | 17%

53% 32% dostawców pierwszą aplikację opracowało dopiero w 2015 roku lub później.

Taki % dostawców aplikacji twierdzi, że głównym motywem wprowadzania na rynek aplikacji m-zdrowia jest poprawa stanu zdrowia ludzi. Inne powody: generowanie zysku (52%), gromadzenie danych (51%), redukcja kosztów (46%), wzmocnienie reputacji marki (37%).

Opłata 10$ jest – według producentów – górną granicą dla płatnych aplikacji m-zdrowia.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

23

Raport

Ujarzmić informacje Podczas Europejskiego Forum Zdrowia (European Health Forum) co roku spotykają się politycy, przedstawiciele organizacji non-profit, lekarze, niezależni specjaliści, środowiska akademickie, ekonomiści, liderzy nowych technologii, przedsiębiorcy. Tutaj rodzą się nowe strategie polityczne, a echa debat nadają ton priorytetom ochrony zdrowia przez kolejne miesiące. 11 ekspertów Forum pytamy o zdrowie publiczne, inteligentne miasta, edukację zdrowotną, digitalizację, zarządzanie informacją.

24

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

Terje Peetso

Raport

wanych w aplikacjach zbierających dane na temat stylu życia i zdrowia z e-kontem zdrowia to spore wyzwanie. Musimy być pewni, że informacje tego typu będą zgodne z rzeczywistością, rzetelne i solidne. Pierwsze spotkanie grupy odbyło się w marcu 2016 roku. Opublikowano już wstępne wytyczne, a wersja finalna powinna być gotowa z początkiem 2017 roku.    Dr Claudia Stein Dyrektor Wydziału Informacji, Badań i Innowacji Światowa Organizacja Zdrowia Biuro Regionalne w Europie

W jaki sposób technologie informacyjne mogą wspierać monitoring sytuacji zdrowotnej w Europie i generowanie precyzyjnych statystyk?

Komisja Europejska powołała zespół, który ma zająć się opracowaniem wytycznych w obszarze walidacji mobilnych aplikacji zdrowotnych. Jakie są pierwsze rezultaty prac?

Inicjatywy polityczne w zdrowiu mobilnym na szczeblu UE opierają się na publicznych konsultacjach tzw. mHealth Green Paper – dokumentu opracowanego w 2014 roku. Rezultaty przeprowadzonych rozmów sugerowały, że jednym z największych zmartwień użytkowników aplikacji m-zdrowia jest wiarygodność danych i ich bezpieczeństwo.

Z tego powodu Komisja Europejska powołała wspomnianą grupę roboczą. Jej zadaniem jest stworzenie wytycznych ewaluacji danych pod względem ich włączania do elektronicznych rekordów pacjenta. Naszym celem jest opracowanie rekomendacji i kryteriów, które pomogą firmom rozwijającym aplikacje m-zdrowia, świadczeniodawcom, organizacjom działającym w sektorze zdrowia, czy sto-

warzyszeniom pacjentów oceniać wartość informacyjną danych generowanych w aplikacjach i potencjalnie przekazywanych do e-kartotek medycznych.

Lista wskazówek będzie się opierać na najlepszych inicjatywach na rynku europejskim. Synchronizacja danych genero-

Claudia Stein

Terje Peetso Komisja Europejska Wydział Zdrowia Dyrektoriat Generalny Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii

Informacje zdrowotne są kręgosłupem zdrowia publicznego. W Światowej Organizacji Zdrowia często mówi się: „co nie zostało zmierzone, nie miało miejsca”. I jest w tym bardzo dużo prawdy.

Bez pomiaru statusu zdrowotnego i wydajności systemów ochrony zdrowia, nie będziemy w stanie ocenić, czy polityka zdrowotna jest efektywna i prowadzi do poprawy stanu zdrowia społeczeństwa, czy zbudowany system gwarantuje usługi na oczekiwanym poziomie. To wymaga po pierwsze rzetelnego zbierania informacji na wszystkich poziomach

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

25

Raport

26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

dzięki 6 kluczowym obszarom. Są to: odpowiednie metody pomiaru i wskaźniki, dostęp do informacji zdrowotnej, budowa mocy technologicznych dla lepszego kolekcjonowania i analiz danych, sieci informacyjne łączące uczestników rynku, strategie i narzędzia dla komunikacji i informacji zdrowotnej. W skład EHII wchodzi 26 uczestników, w większości krajów członkowskich WHO, ale również przedstawicieli organizacji pozarządowych, jak Europejskie Stowarzyszenie Zdrowia Publicznego (EUPHA), The Commonwealth, Komisja Europejska i OECD. Razem próbujemy wypracować metody harmonizacji danych w Europejskim Regionie WHO, zbudować zintegrowany system informacji zdrowotnej. Jest to spore wyzwanie, ale jeżeli mamy korzystać z technologii i danych, musimy dążyć do synergii informacyjnej, unikając duplikowania informacji w niezintegrowanych ze sobą systemach. Rola technologii jest nieoceniona, również w kontekście szybkiej analizy i interpretacji. Biuro WHO w Europie stworzyło specjalny portal „Europejskie Wrota Informacji Zdrowotnej”, łącząc regionalne bazy danych. W ten sposób każdy może sporządzać analizy zdrowotne bazując na danych 53 krajów Europejskiego Obszaru WHO, generując potrzebne raporty.

Na koniec warto wspomnieć raz jeszcze o rosnącej roli technologii mobil-

Clayton Hamilton

ochrony zdrowia, w tym populacyjnym, a także z innych, zazębiających się sektorów, jak edukacja, opieka socjalna, transport itd. Samo kolekcjonowanie wysokiej jakości danych nie wystarczy. Potrzebna jest ich gruntowna analiza i interpretacja oraz komunikowanie wyników do osób odpowiedzialnych za działania w ochronie zdrowia. Na wszystkich wspomnianych etapach, technologie informacyjne odgrywają kluczową rolę.

Tegoroczna edycja Europejskiego Forum w Gastein zaoferowała kilka sesji poświęconych znaczeniu technologii w ochronie zdrowia. E-zdrowie może odegrać dużą rolę w reformowaniu systemu informacji zdrowotnej i w wychwytywaniu danych generowanych przez pacjenta. Dopiero jesteśmy na początku tej drogi. M-zdrowie, analityka zdrowotna, big data to rozwijające się dziedziny innowacji, posiadające potencjał przedefiniowania procedur statystyki i monitoringu.

Podczas sesji zorganizowanej przez Europejskie Biuro WHO, maltański Minister Zdrowia Christopher Fearne powiedział, że „polityka jest często napędzana decyzjami politycznymi, a nie oparta na dowodach. Informacja zdrowotna i proces zbierania wiarygodnych danych muszą odgrywać większą rolę w przygotowywaniu rozwiązań systemowych.

Dostępność danych staje się powszechna dzięki narzędziom e-zdrowia, aplikacjom i elektronicznym rekordom pacjenta. Dane należą do pacjenta i jeśli stracimy zaufanie społeczne do gromadzenia informacji, stracimy też możliwość ich wykorzystania do celów analiz globalnych i medycyny personalizowanej. Dlatego temat bezpieczeństwa jest tak ważny.”

Zamiast stosowania technologii do wychwytywania wszystkich danych, musimy myśleć, jakich informacji naprawdę potrzebujemy, unikając dominacji ilości nad treścią. Nie chodzi o to, aby zapisywać każdy szczegół na temat pacjenta, ponieważ „jest to technicznie możliwe”.

E-zdrowie może być bardzo przydatne, wspomagając gromadzenie wyselekcjonowanych informacji, łącząc różne źródła, zestawiając je ze sobą i prezentując wyniki analiz osobom odpowiedzialnym za realizację polityki zdrowotnej. Celowo i strategicznie.

Taki sposób myślenia reprezentuje Regionalne Biuro WHO w Europie. Dlatego w 2012 roku powołana została Europejska Inicjatywa Informacji Zdrowotnej (EHII). Jej celem jest harmonizacja i optymalizacja informacji zdrowotnych

nych. Musimy przemyśleć na nowo sposób certyfikacji aplikacji zdrowotnych i modele refundacji w tym kontekście.

W przeciwnym razie lekarzom trudno będzie wspierać ich wykorzystanie.    Clayton Hamilton Lider w Wydziale e-Zdrowia i Innowacji Światowa Organizacja Zdrowia Biuro Regionalne w Europie

Jakie wnioski – w kontekście digitalizacji ochrony zdrowia – nasuwają się po Europejskim Forum Zdrowia w Gastein?

Podczas sesji „Reality meets Reality” (red.: Rzeczywistość spotyka Rzeczywistość”), zorganizowanej przez Komisję Europejską, mogliśmy przyjrzeć się z bliska pracom nad wytycznymi dla firm rozwijających aplikacje zdrowotne.

Ponadto przedstawiono kulisy projektu SmartCare, którego celem jest wypracowanie modeli opieki zintegrowanej, jak również dotychczasowe wyniki prac w zakresie standardów jakości dla aplikacji m-zdrowia. Poznaliśmy także postępy prac w ramach europejskiego Planu e-Zdrowia na lata 2012–2020. Równie inspirująca była sesja „Personalizowana Prewencja”, podczas której zaprezentowano m.in. sposoby wykorzystania in-

Raport

łecznościowymi itd. Powinniśmy razem pracować, aby wzmacniać zaangażowanie pacjenta i dostęp do programów alfabetyzacji cyfrowej i zdrowotnej.    John Higgins Dyrektor Generalny DIGITALEUROPE

Aplikacje m-zdrowia – jaką rolę mogą odegrać?

Systemy ochrony zdrowia w Europie walczą z wyzwaniami, wśród których na pierwszym miejscu są starzejące się społeczeństwo i wzrost odsetka osób z chorobami przewlekłymi. Rosną koszty i obawy o stabilność systemów świadczenia usług zdrowotnych w przyszłości.

Zastosowanie technologii mobilnych i bezprzewodowych stwarza szasnę transformacji sposobu dystrybucji świadczeń i redukcji niektórych kosztów zagrażających sektorowi zdrowia. Taką rolę może odegrać m-zdrowie, przykładowo motywując pacjentów do podejmowania lepszych decyzji zdrowotnych, ułatwiając kontakt z lekarzem osobom zamieszkałym na terenach pozamiejskich, o słabo rozwiniętej infrastrukturze medycznej. Zdrowie mobilne może również podnieść skuteczność metod dystrybucji usług, upowszechniać informacje zdro-

John Higgins

formacji genetycznych do projektowania personalizowanego leczenia i zarządzania zdrowiem pacjenta. Połączenie genomiki, nauk informacyjnych i technologii daje nam zupełnie nowe możliwości. To otworzyło mi oczy na nowe podejście do zdrowia, odchodzące daleko od powszechnego dziś paradygmatu „jednego rozwiązania dla wszystkich”.

Poszczególne państwa na kontynencie Europy rozwijają strategie e-zdrowia, zauważamy coraz większy postęp w adaptacji elektronicznego rekordu zdrowia czy publicznych portali zdrowia. Aby jeszcze lepiej wykorzystać potencjał digitalizacji, rządy krajów UE muszą stać się mocnymi liderami narodowych strategii e-zdrowia, gwarantując środki finansowe, których niedostatek jest jedną z głównych barier implementacji rozwiązań cyfrowych. Wydział e-Zdrowia i Innowacji w ramach Europejskiego Biura WHO pełni rolę wspierającą dla tych państw, które chcą rozwijać dobrze zaplanowane strategie. Chodzi o operacyjną integrację systemów informacji zdrowotnej i wzmocnienie roli danych. Z moich obserwacji wynika, że przesuwamy się w kierunku łączenia danych z różnych źródeł. Będzie to wymagać balansowania pomiędzy dostępem do danych w elektronicznych kartotekach pacjentów, prywatnością, danymi generowanymi przez pacjenta, umiejętnościami cyfrowymi lekarzy, big data, mediami spo-

wotne wśród pacjentów, monitorować na bieżąco choroby przewlekłe, jak przykładowo astmę czy cukrzycę. Wspomniane korzyści dają nadzieję na stworzenie nowego modelu ochrony zdrowia, dlatego tak ważne jest przekonanie polityków do ich wartości.

Oczywiście nie zapominamy o potencjalnych ryzykach. Informacja medyczna jest informacją bardzo wrażliwą, stąd należy upewnić się, że dane w aplikacjach zdrowotnych są dobrze chronione. Inicjatywa DIGITALEUROPE wspiera taki punkt widzenia, w którym potencjał m-zdrowia nie stoi w sprzeczności w wysokimi standardami bezpieczeństwa. Dlatego razem z Komisją Europejską pracujemy nad zbiorem zasad gwarantujących najwyższą jakość użytkową, wiarygodność i ochronę danych pacjenta.    Nicola Bedlington Sekretarz Generalna Europejskie Forum Pacjentów

Jak rewolucja cyfrowa może wzmocnić ochronę zdrowia z perspektywy pacjenta?

Wierzymy, że e-zdrowie oferuje rozwiązania redukujące nierówności w zdrowiu, wspierające stabilność ochrony zdrowia – obecnie oraz w kontekście rosnącego popytu na usługi medyczne przy równolegle malejących zasobach personalnych.

Narzędzia cyfrowe mogą być efektywne tylko wówczas, jeżeli zadbamy o zaangażowanie pacjentów na wszystkich etapach rozwoju technologii: od projektowania do implementacji. To warunek podstawowy, aby uzyskać rozwiązania skoncentrowane na pacjencie, wspierające go m.in. w zarządzaniu chorobami przewlekłymi. W dalszym ciągu zbyt rzadko włącza się użytkownika końcowego w proces rozwoju technologii, co z kolei często prowadzi do marnotrawienia zasobów i jest czynnikiem osłabiającym akceptację e-zdrowia ze strony pacjentów.

Innym warunkiem koniecznym jest rozwój umiejętności pacjentów w zakresie korzystania z usług e-zdrowia. Mam na myśli politykę promującą edukację cyfrową ogólnie, a zwłaszcza stałe podnoszenie znajomości zagadnień zdrowotnych. To, czy adaptacja strategii e-zdrowia powiedzie się czy nie, zależy od użytkownika i jego percepcji realnych

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

27

Nicola Bedlington

Raport

Elektroniczny rekord pacjenta dostarcza kolejnych korzyści. Poprawia standardy wymiany informacji pomiędzy pracownikami ochrony zdrowia, integrując opiekę nad pacjentem, redukując czas czynności administracyjnych. Potencjał jest ogromny, o czym wiemy m.in. na podstawie zrealizowanych dotychczas projektów pilotażowych. Bezpieczniejsza, dostępniejsza i bardziej zrównoważona ochrona zdrowia jest w naszym zasięgu. Aby osiągnąć ten cel, musimy zaangażować wszystkich uczestników rynku w rozwój rozwiązań e-zdrowia stawiających pacjentów w centrum wszystkich procesów.    Dr Mathias Bonk Think Global Health

Przed jakimi wyzwaniami stoi zdrowie publiczne na świecie?

Jednak z drugiej strony musimy mieć na uwadze, że może budować nowe podziały w dostępie do świadczeń medycznych. Zwłaszcza tam, gdzie implementacja technologii informacyjno-komunikacyjnych różni się w poszczególnych regionach kraju.

Mathias Bonk

korzyści. Stąd tak ważne jest respektowanie punktu widzenia pacjenta i włączanie go w proces podejmowania decyzji.

Wiemy też dobrze, że e-zdrowie zwiększa dostępność usług zdrowotnych, likwidując obecne nierówności.

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

W ostatnich latach główna uwaga zdrowia globalnego skupiała się na chorobach zakaźnych, kwestiach bezpieczeństwa zdrowotnego (w kontekście wybuchu epidemii wirusa Zika czy Ebola), chorobach niezakaźnych (otyłość, demencja itd.), powszechnym dostępie do świadczeń zdrowotnych (red.: Universal Health Coverage) oraz roli zdrowia w Agendzie Zrównoważonego Rozwoju opracowanej przez Organizację Narodów Zjednoczonych (UN). Większość ze wspomnianych tematów ma zbiór wspólny, a jest nim redukcja obecnych nierówności w zdrowiu pomiędzy poszczególnymi krajami i wewnątrz nich oraz poszukiwanie formuły na zrównoważone i wydajne systemy ochrony zdrowia, które będą mogły sprostać obecnym i przyszłym wyzwaniom.

Epidemia wirusa Eboli w zachodniej Afryce jasno pokazała zły stan przygotowania niektórych krajów i nieadekwatną odpowiedź ze strony społeczności międzynarodowej, zwłaszcza w ostatnich miesiącach epidemii. W następstwie tego, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zainicjowała nowy program „Zdrowotne Stany Wyjątkowe”, dzięki któremu będzie mogła skuteczniej i szybciej reagować na tego typu zagrożenia. Agenda Globalnego Bezpieczeństwa Zdrowotnego (red.: Global Health Security Agenda) jest międzysektorowym partnerstwem międzynarodowych organizacji pozarządowych, w skład którego wchodzi 50 krajów. Celem jest

wsparcie innych państw w budowaniu zdolności przeciwdziałania podobnym epidemiom w przyszłości. Brzmi to obiecująco, jednak potrzebujemy lat, a może i dekad zanim zbudujemy systemy zdrowia i wyszkolimy pracowników ochrony zdrowia. Edukacja lekarzy i pielęgniarek w krajach o niskim i średnim dochodzie ludności pozostaje sporym wyzwaniem.

WHO opublikowało niedawno globalną strategię „Zasoby kadrowe 2030”. Czy to wystarczy w czasach globalizacji i różnych form migracji? Czy nie jest logiczne, że po przejściu przez system szkoleń, pracownicy ochrony zdrowia w biedniejszych krajach będą poszukiwali lepiej płatnej pracy, nawet tysiące kilometrów dalej? Również w krajach bogatych mamy do czynienia z niedoborem kadr medycznych, zwłaszcza tych opiekujących się osobami starszymi. W XXI wieku, aby likwidować różnice w zdrowiu i wzmacniać system ochrony zdrowia, potrzebujemy międzynarodowej kooperacji w sektorze zdrowia i sektorach pokrewnych, jak handel, finanse, rynek pracy.

Francesco Barbarella

Raport

   Dr Francesco Barbarella ICARE4EU Uniwerstytet Linnaeus (Szwecja) Narodowy Instytut Zdrowia i Starzenia Się (INRCA) (Włochy)

Jak e-zdrowie może pomóc w opiece nad pacjentami z wielochorobowością?

Stała opieka nad osobami z kilkoma współistniejącymi chorobami przewlekłymi wymaga zintegrowanego podejścia, aby wyjść naprzeciw specyficznym potrzebom. Technologie informacyjnokomunikacyjne są z kolei motorem innowacyjności, umożliwiającym dostarczanie personalizowanych usług zdrowotnych. Z takiego założenia zrodził się projekt ICARE4EU finansowany ze środków Unii Europejskiej. Jego celem jest identyfikacja najlepszych praktyk w zakresie rozwiązań e-zdrowia adresowanych do osób z wielochorobowością.

Projekt objął analizę 85 innowacyjnych programów z 31 państw. Warto wspomnieć, że w Unii Europejskiej 50 mln osób obciążonych jest kilkoma chorobami jednocześnie.

Nasze dotychczasowe wnioski sugerują, że e-zdrowie jest szczególnie efektywne w przypadku: • poprawy dostępu do usług zdrowot-

nych: tele-zdrowie i usługi telemedyczne umożliwiają konsultacje na odległość, stały monitoring parametrów zdrowotnych, terapię i rehabilitację zdalną, szczególnie na obszarach słabo zaludnionych z utrudnionym dostępem do infrastruktury medycznej.

E-zdrowie wspomaga osoby z wielochorobowością, cierpiące nieraz z powodu wykluczenia socjalnego, ułatwiając dostęp do niezbędnych usług zdrowotnych; • wzmacniania koordynacji opieki: elektroniczny rekord pacjenta integruje informacje i usługi. Pozytywny efekt jest jeszcze większy, gdy pacjent posiada otwarty dostęp do danych na własny temat (tzw. personalne konto pacjenta). Osoby z wielochorobowością zmuszone są korzystać z usług różnych centrów medycznych i lekarzy specjalistów, co powoduje, że niezwykle ważny jest wgląd do pełnej historii leczenia; • samozarządzania zdrowiem: narzędzia monitoringu i zarządzania schorzeniami pozwalają pacjentowi lepiej zrozumieć chorobę, obserwować wpływ stylu życia na jej rozwój oraz na bieżąco nadzorować efekty terapii; • wspierania decyzji klinicznych: systemy informatyczne połączone z zaso-

bami big data wspierają wybór najlepszego scenariusza leczenia dla każdego indywidualnego przypadku; • monitoringu, analizy ryzyka i proaktywnej interwencji: projektowanie ścieżek prewencji, reagowanie na niepokojące wyniki pomiarów zanim stan zdrowia znacznie się pogorszy.

Bez wątpienia e-zdrowie jest szansą na lepsze zarządzanie zdrowiem osób z wielochorobowością. Na drodze stoi jednak kilka przeszkód. Wiele przykładów z różnych krajów UE sugeruje, że poziom rozwoju usług e-zdrowia i telemedycyny nie osiągnął jeszcze wymaganej dojrzałości. Do tego e-zdrowie nadal w zbyt ograniczonym stopniu jest włączane do polityk zdrowotnych, czego negatywnym efektem jest brak interoperacyjności wielu rozwiązań ICT i chaotycznie podejmowane inicjatywy.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

29

   Dr Yvonne Doyle Zdrowie Publiczne Anglii Dyrektor Regionalny (Londyn)

Co kryje się pod pojęciem „zdrowego miasta”?

Yvonne Doyle

Światowa Organizacja Zdrowia definiuje zdrowie miasta jako te, które wspierają fizyczne i socjalne środowiska, mobilizują zasoby lokalnych społeczności do determinowania zdrowia i dobrobytu.

W tej definicji zawiera się także likwidowanie nierówności w zdrowiu i wychodzenie naprzeciw grupom szczególnie wrażliwym, gdyż miasta na całym świecie – szczególnie te największe – są miejscami sprzyjającymi powstawaniu nierówności, również w zdrowiu. Nie ma prostej recepty na stworzenie zdrowego miasta, jednak w ramach Sieci Zdrowych Miast WHO wyróżnić można całą listę dobrych, inspirujących praktyk. Zdrowe miasto potrzebuje dobrego zarządzania i włączania mieszkańców w proces podejmowania decyzji. Ważną rolę odgrywa mocny lider.

Londyn, 8-milionowa aglomeracja, aspiruje do miana najzdrowszego miasta na świecie, stwarzającego optymalne warunki do rozwoju, życia, pracy i starzenia się. Udało nam się wprowadzić kilka

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

praktycznych rozwiązań, w takich obszarach jak najlepszy start w życie każdego dziecka, poprawa zdrowia psychicznego, promocja zdrowego trybu życia i podnoszenie jakości opieki zdrowotnej. Pracujemy nad poprawą profilaktyki zdrowotnej, przez co będziemy mogli zapobiegać przerostowi zapotrzebowania na usługi medyczne. Długookresowym celem jest włączenie zdrowia do wszystkich polityk, kooperacja z poszczególnymi grupami mieszkańców.

Caroline Costongs

Raport

   Caroline Costongs Dyrektor Zarządzający EuroHealthNet Europejskie Partnerstwo na Rzecz Wzmacniania Równości w Zdrowiu i Dobrobytu

Jakie znaczenie odegrają technologie informacyjno-komunikacyjne w tworzeniu zrównoważonych i zdrowych społeczeństw? Żyjemy w szybko zmieniającym się świecie i dlatego musimy odpowiadać na nowe wyzwania w elastyczny i wrażliwy sposób. Potrzebujemy wizji tego, jakie badania i jakie informacje są nam potrzebne, aby zmierzyć się z globalnymi wyzwaniami, jak np. zmiany demograficzne i klimatyczne, nierówności ekonomiczne. W kontekście starzenia się istotne jest przykładowo rozpoznanie przyczyn chorobowości na wczesnym etapie. Zamiast analizowania grupy 65+ jako jednej całości, większy sens ma wydzielenie podgrup wiekowych z wyróżnieniem płci. Każdą z nich cechują inne problemy i inne potrzeby. Do każdej powinny być adresowane inne działania.

Tak samo istotne jest monitorowanie socjalnej izolacji i jej wpływu na zdrowie fizyczne oraz psychiczne. Innym tematem wymagającym uwagi jest dyskryminacja ze względu na wiek.

W Europie brakuje skoordynowanej wizji wzmacniania i modernizowania systemów informacji zdrowotnej. Obecne rozwiązania nie są w stanie dostarczyć dobrej jakości danych w szybki sposób.

W skali Europy, w każdym kraju członkowskim mamy do czynienia z różnymi operacyjnymi systemami zbierania i analizy danych. Wspomniane problemy są przedmiotem kilku inicjatyw podejmowanych na poziomie europejskim. Przykładem jest powołana przez Komisję Europejską Grupa Ekspercka ds. ����������� Informacji Zdrowotnych (EGHI).

Technologia otwiera zamknięte dotąd drzwi. Przykładem jest stosowanie cyfrowych map w niektórych miastach, odzwierciedlających strukturę społeczną – wiek, płeć, status ekonomiczny mieszkańców. Nakładając na nią mapy infrastruktury zdrowotnej czy transportu jesteśmy w stanie rozwijać tzw. inteligentne miasta.

Na koniec wspomnę, że rozwój technologii komunikacyjno-informacyjnych wymaga zrównoważonych inwestycji w e-zdrowie i skupienia się na interoperacyjności oraz łączeniu informacji z różnych źródeł i różnych sektorów.

Tylko tak lepiej zrozumiemy determinanty zdrowia i wychwycimy informacje istotne w pespektywie kreowania polityki zdrowotnej.    Serena Girani Architekt ARUP

Jak budować zdrowe miasta sprzyjające zdrowemu starzeniu się?

Prognozuje się, że w 2050 roku liczba osób po 65 roku życia przekroczy 2 miliardy, a w miastach żyć będzie już 70% ludzi na świecie. Miasta to w rzeczy-

   Prof. Gillian Rowlands Instytut Zdrowia Publicznego Uniwersytet Aarhus (Dania)

Dlaczego w ostatnim czasie przypisuje się tak dużą wagę alfabetyzacji zdrowotnej?

Alfabetyzacja zdrowotna określa potencjał każdego z nas, naszych rodzin

i społeczeństw do poruszania się po systemie ochrony zdrowia, rozumienia i wykorzystania informacji do wzmacniania zdrowia. Odgrywa bardzo ważną rolę, odpowiadając za niższy poziom zdrowia, większe ryzyko zachorowania i śmiertelności. Dlatego tzw. health literacy może być interpretowane jako równowaga pomiędzy umiejętnościami personalnymi i kompleksowością systemu ochrony zdrowia albo opieki społecznej. Ludzie żyją obecnie w zawiłej rzeczywistości, gdzie różne potrzeby konkurują ze sobą o czas. Zalewają nas informacje, nie zawsze wysokiej jakości.

Sam dostęp do wiedzy to nie wszystko – zdobyte dane trzeba jeszcze zrozumieć, zinterpretować i dopasować do indywidualnych potrzeb. W perspektywie starzenia się społeczeństwa i wzrostu odsetka osób z chorobami przewlekłymi, jest to tym większym wyzwaniem. Inwestując w alfabetyzację zdrowotną, inwestujemy w społeczeństwo i zdrowie. Jest to podejście uzasadnione ekonomicznie.

Niski poziom alfabetyzacji zdrowotnej w Europie wynika z jednej strony z zasobów wiedzy, a więc systemu edukacji, z drugiej – kompleksowości sektora zdrowia i zagadnień zdrowotnych. Proszę zwrócić uwagę, że nawet w krajach o wysokim poziomie edukacji, system ochrony zdrowia może być na tyle skomplikowany, że staje się niezrozumiały i nieprzejrzysty dla pacjenta. Na tej podstawie można sobie odpowiedzieć na pytanie, jak poprawić znajomość zagadnień zdrowotnych: wzmacniając informacyjnie społeczeństwo i upraszczając systemy. Umacnianie umiejętności i wiedzy w kwestiach związanych ze zdrowiem jest najlep-

szym sposobem budowania potencjału społecznego. O zdrowiu należy uczyć od wczesnych lat dzieciństwa do późnej starości. System zdrowia, opieki społecznej trzeba czynić zrozumiałym i transparentnym, likwidując bariery powodujące, że wiele osób nie może znaleźć potrzebnych informacji lub nie ma dostępu do niezbędnych usług. Wyjaśnianie kwestii zdrowotnych to nie tyle produkowanie materiałów informacyjnych w postaci publikacji, broszur itd., ale przede wszystkim umacnianie zdolności komunikacyjnych personelu medycznego. 

Gillian Rowlands

wistości ogromne organizacje społeczne. Przestrzenie wymagają projektowania i budowania środowiska wspierające każdy aspekt życia osób w różnym wieku. W 2015 roku ARUP przygotował raport „Kształtowanie starzejącego się miasta”. To przekrojowe studium 10 wybranych miast z punktu widzenia mobilności, cyfrowego otoczenia, architektury i społeczeństwa – próba poszukiwania odpowiedzi na pytanie o receptę na zdrowe i przyjazne miasta. Metodologia oceny opiera się na wytycznych dotyczących zdrowych miast, opublikowanych w raporcie WHO w 2007 roku („Miasta przyjazne wiekowi”). Pośród 10 analizowanych miast występują ogromne różnice w budowie infrastruktur sprzyjających seniorom. Liderem jest Dublin, z kolei Amsterdam, Bruksela czy Kopenhaga radziły sobie świetnie na początku analizowanego okresu, czyli w 1990 roku, dziś wypadając poniżej średniej europejskiej. Dużą rolę odgrywa kontekst historyczny, podejście architektoniczne do budowy miast po boomie mającym miejsce bezpośrednio po zakończeniu II Wojny Światowej. Eksperci zaangażowani w badanie przeprowadzali również rozmowy z osobami starszymi. Wynika z nich przykładowo, że seniorzy nie mieszkający w centrum miasta bardzo rzadko do niego chodzą. Czynnikiem wspierającym aktywność jest bliskość do usług i miejsc ważnych z punktu widzenia codziennego życia.

Miasto, które wspiera zdrowe starzenie się, to miasto oferujące usługi zdrowotne w najbliższym sąsiedztwie i implementujące styl życia do planów rozwojowych i inwestycyjnych. To przestrzeń ułatwiająca komunikację, integrację różnych grup społecznych i wiekowych, środowisko zdrowia i zieleni.

Zgodnie z zasadą, że miasto jest kreowane przez i dla ludzi, a nie dla budynków. Więcej wniosków z badania można znaleźć w bezpłatnym raporcie „Shaping ageing cities”.

Serena Girani

Raport

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

31

r oz m o w y

EDM od wewnątrz Wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) jest procesem zmiany na poziomie zarządzania kartotekami pacjentów, gromadzenia i przepływu danych. O tym, jak przeprowadzić modelowo implementację EDM, rozmawiamy z Romanem Radomskim, inicjatorem utworzenia Polskiego Stowarzyszenia HL7, konsultantem w zespole iEHR.eu zajmującym się budowaniem i promowaniem interoperacyjnych rozwiązań w ochronie zdrowia.

Jak ocenia Pan przygotowania do wdrożenia EDM w polskich placówkach medycznych?

Z optymizmem, ale bardzo ostrożnym.

Najnowsze dane na temat stopnia przygotowania polskich placówek medycznych do wdrożenia elektronicznej dokumentacji medycznej pochodzą z dwóch niezależnych źródeł. Opublikowane wstępne wyniki ankiety przeprowadzonej przez Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia wśród polskich

32

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

podmiotów leczniczych, wskazują, że 41% szpitali i 26% poradni ambulatoryjnych posiada rozwiązania informatyczne umożliwiające prowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej w zgodzie z nową ustawą o systemie informacji w ochronie zdrowia. Ten wynik pokrywa się z danymi raportu Polskiej Izby Informatyki Medycznej, gdzie 33% ankietowanych podmiotów wyraża gotowość do wystawiania dokumentów medycznych w postaci elektronicznej, w sposób nie wymagający ich rutynowego druko-

r oz m o w y

» � CSIOZ: 41% ������� ���� szpitali ��������������� i 26% poradni ������������������������ ambulatoryjnych posiada systemy umożliwiające prowadzenie elek� tronicznej dokumentacji medycznej zgodnie z nową ustawą o systemie informacji w ochronie zdrowia.« wania. Niemal 30% placówek medycznych deklaruje, że są dobrze lub w pełni przygotowane do spełnienia wymogów nowej ustawy. Biorąc pod uwagę, że placówki mają jeszcze rok na wdrożenie systemów elektronicznej dokumentacji medycznej, wyniki nie są złe.

Moja daleko idąca ostrożność wynika głównie z faktu, że obie ankiety zbierają deklaracje respondentów, a nie są obiektywną oceną stanu rzeczywistego. W opublikowanych danych można znaleźć zastanawiające wyniki, takie jak wysoki odsetek placówek, które zakupiły systemy informatyczne, ale ich nie używają, czy deklaracje posiadania i używania systemu, ale bez wystarczającej wiedzy na jego temat. Obawiam się, że wiarygodna ocena stopnia przygotowania placówek do prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej wymaga analizy konkretnych przypadków, oceny jakości wdrożeń i ich zgodności z obowiązującymi regulacjami i specyfikacjami technicznymi, takimi jak Polska Implementacja Krajowa HL7 CDA. Uważam, że placówki medyczne są w trudnej sytuacji. Obowiązek wdrożenia elektronicznej dokumentacji medycznej do końca 2017 roku pozostał zapisany w ustawie, ale brak platformy P1 w istotnym stopniu zmniejsza motywację do prowadzenia tak skomplikowanych projektów. Plan naprawczy P1, o ile zostanie ogłoszony, potrwa prawdopodobnie kilka lat. W tym czasie zostajemy z regulacjami prawnymi dotyczącymi systemu informacji w ochronie zdrowia, przygotowanymi pod kątem platformy wspierającej wymianę elektronicznych dokumentów medycznych pomiędzy podmiotami. Co prawda obowiązująca specyfikacja techniczna, oparta o standard HL7 CDA, była przygotowywana przy założeniu, że większość dokumentów będzie wymieniana bezpośrednio pomiędzy placówkami medycznymi, ale należy ją przejrzeć pod kątem stosowania w okresie przejściowym. Motywacja placówek do jej poprawnego wdrożenia zależy w tej chwili przede wszystkim

od umiejętności właściwej oceny korzyści z prowadzenia dokumentacji w postaci elektronicznej oraz z możliwości jej wymiany z innymi podmiotami, jak również wykorzystania danych medycznych do innych celów, niż dokumentacja medyczna.

Zaczynając od podstaw – na jakie pytania powinni odpowiedzieć sobie menedżerowie placówek medycznych oraz lekarze przygotowujący się do implementacji EDM? Po pierwsze należy mieć świadomość, że wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej nie sprowadza się do zakupu i wdrożenia systemu informatycznego, czy zamówienia jego nowej wersji. Podstawową sprawą jest przeprowadzenie zmiany w procesach zarządzania dokumentacją medyczną. Dlatego kluczowe jest stworzenie formalnego lub nieformalnego zespołu, którego zadaniem będzie przeprowadzenie takiego projektu.

Zespół powinien być wystarczająco wysoko umocowany w organizacji, a jego interdyscyplinarny skład musi reprezentować kompetencje zarządcze, operacyjne, techniczne, medyczne i prawne.

Podstawowe pytania, od których postawienia warto rozpocząć prace zespołu, dotyczą obecnego procesu prowadzenia dokumentacji medycznej w placówce oraz stanu informatyzacji. Jakie typy i wzory dokumentów medycznych są używane? Czy w toku projektu planujemy zmiany w tym zakresie? Czy obecny system informatyczny w placówce dobrze wspiera prowadzenie dokumentacji w postaci papierowej? Czy jego producent deklaruje możliwość przejścia na postać elektroniczną? Druga grupa pytań dotyczy celu naszych działań. Czy jest to wyłącznie realizacja narzuconych wymagań prawnych, czy może chcemy osiągnąć coś jeszcze? Czy elektroniczna postać dokumentu medycznego daje nam możliwość wprowadzenia zmian procesów operacyjnych, zmniejszenia biurokracji, uruchomienia nowych produktów,

współpracy z nowymi partnerami, racjonalizacji ponoszonych kosztów? Trzecia grupa to pytania dotyczące możliwości realizacji projektu. Czy mamy wystarczające kompetencje? Jeśli nie, to jak je zdobyć? Czy mamy szanse na zdobycie dodatkowego finansowania działań? Czy i w jaki sposób możemy zweryfikować deklaracje producenta oprogramowania o zgodności z obowiązującymi specyfikacjami? Czy deklarowana zgodność pomoże nam zrealizować inne cele projektu, niż tylko formalne spełnienie wymagań narzucanych przez prawo?

Zachęcam do stawiania sobie ambitnych celów związanych z przyszłym wykorzystaniem zbieranych danych medycznych. Nie trzeba ich wszystkich realizować od razu, ale przejście na elektroniczną postać dokumentu medycznego jest bardzo dobrą okazją do stworzenia możliwości korzystania z nich w przyszłości. Ograniczanie się do minimum, czyli do formalnej realizacji obowiązku, jest nie tylko marnowaniem szansy na coś więcej, ale również zwiększa ryzyko popełnienia krytycznych błędów w podstawowym zakresie projektu.

Na które elementy projektu wdrożenia EDM należy zwrócić uwagę, aby zagwarantować nie tylko sprawne gromadzenie danych, ale i ich interoperacyjność w przyszłości?

Dwa elementy wymagają szczególnej uwagi. Po pierwsze, każdy tego typu projekt powinien być oparty o definicje procesów operacyjnych i medycznych oraz formułowane na ich podstawie wymagania funkcjonalne. Analiza wymagań dla systemów medycznych wymaga kompetencji unikatowych na polskim rynku produkcji oprogramowania. Zespół składający się z bardzo dobrego programisty i wybitnego klinicysty nie jest w stanie takiej analizy skutecznie przeprowadzić. Potrzebni są dobrze przygotowani analitycy i architekci IT, posiadający nie tylko umiejętności warsztatowe, ale również wiedzę i doświadczenie w analizie, modelowaniu i projektowaniu rozwiązań specyficznych dla ochrony zdrowia. Drugi ważny element to właściwe podejście do interoperacyjności projektowanego rozwiązania. Warto planować zastosowanie przyjętych na świecie standardów interoperacyjności, które pomagają projektować strukturę danych medycznych oraz procesy i interfejsy ich wymiany. Standardy nie są wyłącznie specyfikacjami technicznymi, które ma

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

33

r oz m o w y

zastosować programista. Pomagają w toku całego projektu, począwszy od określania i priorytetyzacji jego celów, poprzez analizę i projektowanie rozwiązania, aż po jego produkcję i testy. Właściwe użycie standardów umożliwia łatwiejszą konfigurację szablonów dokumentów i zastosowanie w systemach gotowych narzędzi do walidacji dokumentów wystawionych przez lekarza.

Standardy umożliwiają wykorzystanie wiedzy i wieloletniego doświadczenia ich autorów – setek ekspertów – zweryfikowanych przez lata wdrażania rozwiązań opartych o te standardy.

Co dokładnie oznacza pojęcie interoperacyjności systemów elektronicznej dokumentacji medycznej? Jaki jest jej poziom w Polsce i Europie?

Interoperacyjność to zdolność systemów i organizacji do wymiany danych w sposób umożliwiający ich wykorzystanie w systemach odbiorców. Interoperacyjność własnego systemu ułatwia jego rozwój i integrację z innymi systemami w przyszłości. Pojęcie to nie odnosi się wyłącznie do kwestii technicznej budowy zgodnego ze standardem interfejsu wymiany danych, lecz zakłada ujednolicenie procesów, spójną implementację powszechnych przypadków użycia systemów w ochronie zdrowia, wybór konkretnych terminologii do nazywania określonych pojęć oraz przestrzegania regulacji i specyfikacji stworzonych na poziomie regionalnym, krajowym, czy europejskim.

Interoperacyjność elektronicznej dokumentacji medycznej jest kluczowa dla zapewnienia możliwości bezpiecznego udostępniania i wymiany dokumentów oraz wykorzystania jej jako dobrego źródła danych medycznych dla innych funkcjonalności systemów. Dlatego o interoperacyjności w ochronie zdrowia należy myśleć szerzej, niż tylko w kontekście dokumentacji medycznej. Kluczem do budowy rozwiązań interoperacyjnych jest właściwe stosowanie przyjętych standardów, zgodnie ze specyfikacjami krajowym, czy europejskimi.

Przykładem zastosowania globalnego standardu na poziomie krajowym, podobnym do wielu takich przedsięwzięć prowadzonych w Europie, jest Polska Implementacja Krajowa HL7 CDA, będąca obowiązującą specyfikacją tworzenia elektronicznej dokumentacji medycznej. Nie jest to specyfikacja całej dokumentacji medycznej, ale zapi-

34

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

sany w dość techniczny sposób zbiór reguł, które elektroniczne dokumenty medyczne powinny spełniać, aby zapewnić ich interoperacyjność. Potrzeby w tym zakresie są oczywiście dużo większe – wciąż brakuje krajowych specyfikacji dla procesów wymiany dokumentacji i innych danych medycznych. Efektywność rozwiązań systemowych, takich jak opieka koordynowana, zależy od przygotowania i realizowania spójnej wizji rozwoju opartego na interoperacyjności. Opracowanie krajowej strategii interoperacyjności w ochronie zdrowia ułatwiłoby powstawanie sieci współpracujących placówek i umożliwiło budowanie elastycznych ekosystemów, w których skład będą wchodzić wszyscy interesariusze ochrony zdrowia: pacjenci, lekarze, placówki medyczne i płatnicy.

Organizacjom, które już posiadają wdrożone systemy i nigdy nie przywiązywały uwagi do zagadnienia interoperacyjności, zaleca się często przeprowadzenie audytu interoperacyjności. Na czym on polega?

Audyt interoperacyjności to ocena stopnia gotowości organizacji i jej systemów do wymiany danych z innymi podmiotami. Analizowane są istniejące procesy wymiany danych i dokumentów, głównie pod kątem zastosowania przyjętych w ochronie zdrowia standardów interoperacyjności i jakości ich wdrożenia.

Audyt powinien uwzględniać planowany rozwój, szczególnie integrację z systemami zewnętrznymi, plany wprowadzenia nowych produktów i nowe wymagania funkcjonalne dla własnych systemów. Gdy organizacja skupia się na działalności bieżącej, a rozwój jej systemów nie jest wynikiem przemyślanej strategii, a jedynie reakcją na zmie-

»��������������������� Ograniczanie się do minimum, czyli tylko do wdrożenia EDM, jest marnowaniem szans wynikających z informatyzacji.«

niające się wymagania prawne lub rozliczeniowe, wynik audytu jest łatwy do przewidzenia. W takim przypadku audyt pomaga zarządowi uświadomić sobie istniejące ograniczenia dla rozwoju systemów i całej organizacji oraz sformułować na tej podstawie cele, których realizacja jest niezbędna, aby uniknąć strategicznego ryzyka.

Jakie elementy powinna zawierać dobrze opracowana strategia informatyzacji szpitala lub przychodni?

Strategia informatyzacji jest integralną częścią biznesowej koncepcji organizacji, a jej opracowanie wymaga współdziałania różnych jednostek organizacyjnych. Praca nad strategią polega przede wszystkim na umiejętnym definiowaniu celów, które chcemy realizować w szybko zmieniającym się otoczeniu i na poprawnym wybieraniu narzędzi do ich realizacji. Nie możemy ograniczać się do spisania w ogólnych słowach tego, co już robimy i podania przypadkowo wybranych, atrakcyjnie brzmiących zadań do wykonania w przyszłości. Zespołowa praca nad strategią jest również bardzo dobrą okazją do budowania przekrojowych kompetencji w gronie osób zarządzających.

Ważnym aspektem strategii jest identyfikacja tych celów biznesowych podmiotu medycznego, których realizacja daje możliwość oferowania nowych produktów i znajdowania nowych źródeł finansowania przy wykorzystaniu istniejącego potencjału organizacji i jej systemów informatycznych. Integracja systemów szpitalnych z nowoczesnymi aplikacjami medycznymi, coraz chętniej używanymi przez pacjentów i lekarzy, jest jedną z takich możliwości. Istotna jest również identyfikacja innych interesariuszy elektronizacji w ochronie

r oz m o w y

zdrowia. Dobrym przykładem są firmy farmaceutyczne i organizacje prowadzące na ich rzecz badania kliniczne. Rynek badań klinicznych leków w Polsce to prawie miliard złotych rocznie, z czego kilkanaście procent stanowi wynagrodzenie placówek medycznych i lekarzy.

Uwzględnienie w strategii informatyzacji możliwości kontrolowanego i bezpiecznego wykorzystania danych medycznych, za zgodą pacjenta, do innych celów, niż prowadzenie procesu leczenia jest atrakcyjne, ale wymaga niestety konsekwentnego dbania o interoperacyjność własnych systemów, danych i procesów.

W czerwcu bieżącego roku powstało Polskie Stowarzyszenie HL7. Jaki jest jego cel?

HL7 International to międzynarodowa organizacja działająca w 55 krajach, której celem jest opracowywanie standardów interoperacyjności w ochronie zdrowia. W tym roku, z inicjatywy kilku osób zajmujących się standardami HL7, podjęliśmy działania mające na celu powołanie polskiej organizacji krajowej, której zadaniem będzie wspieranie osób i instytucji zajmujących się wdrażaniem standardów HL7 w Polsce. Będziemy koordynować tworzenie i rozwój specyfikacji krajowych i dbać o ich zgodność ze standardami globalnymi. Udało się namówić do udziału w tym przedsięwzięciu między innymi Polską Izbę Informatyki Medycznej, Stowarzyszenie Twórców Oprogramowania Rynku Medycznego oraz Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Przygotowaliśmy i złożyliśmy w HL7 International wniosek o afiliację, który jest już na końcowym etapie dość skomplikowanej procedury akceptacyjnej. Równocześnie odbyło się spotkanie założy-

cielskie Polskiego Stowarzyszenia HL7, które, po przeprowadzeniu procedury rejestracji sądowej, podpisze wkrótce umowę afiliacyjną z HL7 International. Mamy nadzieję uzyskać osobowość prawną i pełną zdolność operacyjną jeszcze w tym roku. 

HL7 (ang. Health Level Seven) – standard elektronicznej wymiany informacji w środowiskach medycznych opracowany przez organizację o tej samej nazwie. Celem organizacji jest rozwój standardów elektronicznej wymiany informacji klinicznych, finansowych i administracyjnych między systemami informatycznymi w ochronie zdrowia (źródło: Wikipedia).

Strona Polskiego Stowarzyszenia HL7: www.hl7.org.pl

Interoperacyjność Interoperacyjność jest to zdolność dwóch systemów (lub komponentów) do wymiany informacji oraz użycia wymienionych informacji. Aby ten cel osiągnąć, należy zaimplementować standardy zapewniające prawidłową interpretację informacji przez system docelowy, zgodnie z zakładanym sensem tych danych w systemie źródłowym.

Wyróżniamy trzy poziomy interoperacyjności: Interoperacyjność techniczna – niezależna od dziedziny oraz dotycząca przenoszenia danych z systemu A do systemu B bez względu na odległość między nimi.

Jest to warstwa transportowa, w której nie jest istotne znaczenie wymienianych danych.

Interoperacyjność semantyczna – specyficzna dla dziedziny i kontekstu wymiany informacji, zwykle wymaga użycia kodów i identyfikatorów, aby informacja była jednoznacznie zrozumiała dla systemu A i systemu B. Systemy (lub komponenty) mogą wówczas przetwarzać te same informacje w zgodny sposób.

Interoperacyjność procesowa – koordynacja procesów umożliwiająca organizacjom posiadającym dane systemy współpracę w ramach określonych procesów biznesowych.

Obszary, w których interoperacyjność odgrywa dużą rolę: – Skierowania na badania, np. badania laboratoryjne lub diagnostykę obrazową.

– Recepty oraz zalecenia innego rodzaju terapii.

– Zlecenia na transport medyczny, opiekę pielęgniarską i zaopatrzenie w środki medyczne.

– Różne rodzaje opisów badań (radiologia, medycyna nuklearna).

– Dane administracyjne: rejestracja i identyfikacja pacjenta, rezerwacje terminów, przyjęcia, przeniesienia oraz wypisy ze szpitala.

– Dokumentacja medyczna (konsultacje lekarskie, wypisy ze szpitala) oraz inne zbiory danych medycznych (elektroniczne rekordy medyczne).

– Informacje służące do zarządzania, monitorowania danych, wykorzystywane podczas audytów.

– Rachunki oraz dane księgowe.

Główną korzyścią z wdrażania interoperacyjnych systemów w branży usług medycznych jest udostępnianie właściwej informacji medycznej we właściwym miejscu i czasie przy użyciu standardów, które gwarantują pewność, bezpieczeństwo oraz niezawodność wymiany danych. Dostęp do informacji jest najbardziej istotnym zagadnieniem podczas realizacji usług medycznych. Źródło: iEHR.eu

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

35

r oz m o w y

Ciąć koszty cyfrowym nożem W poszukiwaniu najlepszych praktyk digitalizacji odwiedzamy szwajcarski Szpital STS AG. To jedna z nielicznych placówek europejskich, która w procesie certyfikacji stopnia adaptacji elektronicznego rekordu pacjenta uzyskała poziom 6 (w 7-stopniowej skali HIMSS – EMRAM). Naszym rozmówcą jest dr. med. Marc Oertle ze Szpitala w Thun, kierujący działem informatyki medycznej.

Placówka zalicza się do grona najlepiej zinformatyzowanych szpitali w Europie. Co jest elementem napędzającym digitalizację procesów?

Na przestrzeni ostatniej dekady głównym powodem była konieczność optymalizacji procesów i jakości w szpitalu.

Bazując na zasadzie utrzymywania kosztów na możliwie niskim poziomie, włączając w to koszty personalne, poprzedniemu dyrektorowi zależało na maksymalnym wykorzystaniu możliwości IT. Tak, aby skrócić czas pobytu pacjenta, poprawić realizację procedur, przyspieszyć procesy diagnostyczne i terapeutyczne, dostarczając jedocześnie wyso-

36

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

kiej jakości opiekę i angażując możliwie najmniej zasobów kadrowych. Ukierunkowując w taki sposób strategię działania w 2002 roku, następujące potem konsekwentne działania doprowadziły nas do stworzenia całkowicie cyfrowego środowiska pracy pozbawionego dokumentacji papierowej.

Porównując procesy zarządzania i przepływ informacji sprzed i po adaptacji rozwiązań IT, które z różnic najbardziej rzucają się w oczy?

Wymienię kilka bardzo ważnych: efektywność, możliwość wymiany i dzielenia się informacjami, dostęp do danych

– niezależnie od miejsca i czasu, brak potrzeby poszukiwania informacji w różnych źródłach i zasobach, pozbycie się problemu oczekiwania na dostarczenie danych w formie papierowej, co zawsze było ścieżką skomplikowaną i długą.

Trudno było przełączyć się z kartotek papierowych na elektroniczne? Jak wyglądała ta zmiana w przypadku różnych grup zawodowych?

Decydującym argumentem i motywatorem były ułatwienia w codziennej pracy.

W przypadku pielęgniarek widoczną korzyścią w zakresie przepływu strumienia pracy stała się kumulacja zleceń na jed-

r oz m o w y

nej liście zadań. Akceptację w stosunku do IT wzmocniła możliwość dysponowania danymi o wysokiej jakości, czytelnymi – w porównaniu do czasami nieczytelnych zapisów lekarza – kartotekami pacjenta. Co więcej, wszystkie informacje stały się dostępne na żądanie. Należy też wymienić czynnik, który obniża satysfakcję w grupie lekarzy, wynikający ze specyfiki pracy tej grupy. Otóż po wdrożeniu systemu okazało się, że uporządkowanie procesów spowodowało, że pracownicy medyczni musieli wykonywać samodzielnie wiele procedur, które w niesformalizowanym środowisku przekazywane były pielęgniarkom. Jednak spoglądając na cały proces obsługi pacjenta, od przyjęcia, przez wypisanie zlecenia na leki po sporządzenie wypisu, na redukcji czasu niektórych procesów skorzystali także lekarze. Niezależnie od tego, że przykładowo proces zlecenia leku jest bardziej czasochłonny. Do tego zniknęło wiele elementów rozpraszających lekarzy i dezorganizujących ich codzienne plany pracy, wzmocniła się wzajemna komunikacja w zespole pracowników oraz bezpośrednio z pacjentami.

Który z elementów przeważył o sukcesie digitalizacji?

Przede wszystkim silne wsparcie ze strony kierownictwa świadomego potrzeby

przeprowadzenia procesu zmiany. Do tego ludzie wewnątrz organizacji, którzy rozumieją mechanizm procedur klinicznych.

Jak jeszcze szpital korzysta na wdrożeniu elektronicznego rekordu pacjenta i ucyfrowieniu danych?

Digitalizacja informacji to ich ustrukturyzowanie we właściwy sposób. To zwiększa zrozumienie procesów obsługi pacjenta, całościowej ścieżki realizacji badań i procedur medycznych, dodatkowo wspierając jakość opieki, dzięki wspomaganiu decyzji klinicznych i organizacyjnych.

Jaka wiedza jest przydatna w implementacji EDM? Mówimy o ogromnej zmianie. Trzeba posiadać dobrą znajomość procesów klinicznych w zespole, dbając o ich implementację w systemach IT. Z tego wynika, że strategiczne znaczenie odgrywa czynnik ludzki. Jak zintegrować personel z technologią?

Duża część oporu i braku akceptacji w procesie informatyzacji wynika z błędnie wszytych w IT procesów organizacyjnych i przepływu strumieni

pracy, obiegu dokumentacji. Implementację utrudniają rozwiązanie, z którymi praca jest zbyt czasochłonna albo po prostu zbyt trudna w porównaniu z tradycyjnym modelem obsługi pacjenta.

Ochrona zdrowia jest coraz bardziej innowacyjna, ciekawa nowych technologicznych osiąnięć, ale nowe narzędzia muszą być po prostu dobre, efektywne i łatwe w użytkowaniu.

Jakie wyzwania będą dla szpitala najważniejsze w najbliższych latach?

Kwestie bezpieczeństwa, użytkowanie zasobów IT bez dbałości o zachowanie standaryzacji, niskie budżety przeznaczane na digitalizację w porównaniu z innymi sektorami gospodarki.

Co planuje placówka w zakresie dalszego rozwoju infrastruktury IT? Nasze kolejne kroki związane są z narodowym planem e-zdrowia w zakresie wymiany danych pomiędzy wszystkimi świadczeniodawcami działającymi na rynku. Szwajcarski system ochrony zdrowia jest bardzo rozproszony. W 26 niezależnych kantonach kraju występują różne ramy prawne. Zbudowanie jednolitej platformy e-zdrowia jest sporym wyzwaniem, nie tylko na poziomie centralnym, ale i świadczeniodawców. 

Szpital STS (Simmental – Thun – Saanenland), posiadający swoje placówki w miejscowościach Thun i Zweisimmen, zapewnia świadczenia medyczne dla 130 000 mieszkańców regionu i turystów. Placówka zatrudnia 1 700 pracowników wykonując rocznie usługi dla 16 000 pacjentów w trybie stacjonarnym oraz 190 000 w trybie ambulatoryjnym.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

37

r oz m o w y

Jedno pytanie

Jaką rolę odegrają pielęgniarki w zintegrowanej i cyfrowej opiece zdrowotnej?

Dr Dorota Kilańska, Uniwersytet Medyczny w Łodzi: Jak wiemy, zintegrowana opieka jest niezbędna dla zapewnienia optymalnych rezultatów, możliwych do osiągnięcia dla obywateli, zwłaszcza tych, którzy obciążeni są chorobami przewlekłymi. Chorobami charakteryzującymi się złożonymi potrzebami oraz wymagającymi uwagi wielu specjalistów z sektora służby zdrowia, ale także opieki społecznej. Podkreśla się, że wartością zintegrowanej opieki jest jej jakość, efektywność i minimalizacja kosztów, ale też transparentność we współdziałaniu, delegowaniu kompetencji i rozliczalność przed sobą, klientem i interesariuszami procesu.

Wartością jest zespół ludzi współdziałających na rzecz klienta/pacjenta.

Integracja opieki ma być odpowiedzią na wiele problemów występujących w ochronie zdrowia: wysokie koszty, dostępność usług, rosnące rozczarowanie klientów/pacjentów z efektów opieki.

System zdefragmentowany, słaba komunikacja, realizacja niepotrzebnych badań i powielanie ich to kluczowe wyzwania integracji. Odrębnym zagadnieniem są pacjenci, którzy nie potrafią się sobą zaopiekować w wystarczająco efektywny sposób. Rezultatem są ponowne przyjęcia do szpitala z tymi samymi, nierozwiązanymi i często powikłanymi problemami. Konieczność wypracowania adekwatnych rozwiązań prowadzi do

38

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

poszukiwania dobrych praktyk, których w „zachodnim” pielęgniarstwie jest wiele. Wymagają one jeszcze dostosowania do kultury i otoczenia w Polsce.

Dla efektywnego zarządzania opieką zintegrowaną niezbędna jest komunikacja. Może ją zapewnić wykorzystanie technologii informacyjnych. W tym szczególnie elektronicznej dokumentacji, gromadzącej dane o pacjencie, będące przedmiotem dalszych analiz. Jak wynika z badań, pielęgniarki są dostawcą największej liczby danych niezbędnych dla prognozowania opieki. Od ich wrażliwości na obserwowane zjawiska, umiejętności oceny, wykształcenia, zależeć będzie nie tylko sam proces pielęgnowania, ale przede wszystkim efektywność procesu terapii, w tym współpraca w zespole – komunikacja interdyscyplinarna. Także kontynuacja procesu pielęgnowania poza opieką szpitalną.

Dane gromadzone w dokumentacji elektronicznej ułatwią odpowiednie reagowanie na sytuacje kryzysowe, rozmieszczenie zasobów zgodnie z potrzebami, w tym w sposób skoordynowany i zintegrowany. Pozwolą elastycznie reagować na potrzeby, kryzysy i niepowodzenia. W ciągu 12-godzinnego dyżuru pielęgniarka odwiedza pacjentów 157 razy, otrzymuje wiele próśb i zapytań.

Musi potrafić z tego szumu komunika-

cyjnego stworzyć czytelny dla pacjenta, lekarza i innych pielęgniarek przekaz.

W pielęgniarstwie opieka zintegrowana, skoordynowana i kontynuowana nie stanowi wyzwania. Nie jest ona bowiem niczym nowym. Każdego dnia pielęgniarki podejmują szereg interwencji, aby zarządzać pojedynczym przypadkiem (Case Management). Są na pierwszej linii przyjęcia pacjenta do placówki, pełnią funkcje „gate keeperów” – prowadzą triaż (red.: system segregacji pacjentów) i pośredniczą pomiędzy wieloma uczestnikami procesu leczenia, opieki, rehabilitacji. Pielęgniarka w modelu zintegrowanej opieki może więc pełnić funkcję osoby zarządzającej opieką (koordynatora) oraz zarządzającej poszczególnymi przypadkami. Wtedy do podstawowych zadań powinna należeć wstępna diagnoza medyczna i kierowanie do poszczególnych profesjonalistów, a także poza sektor ochrony zdrowia, np. do pomocy pozainstytucjonalnej lub społecznej. To zadanie dla pielęgniarek, które nie tylko będą posiadały wyższe wykształcenie, ale i specjalizację – pielęgniarek zaawansowanej praktyki.

Działalność ta jest możliwa dzięki posiadanym kompetencjom, rozwijanym od konferencji z Monachium (2000 r.), promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.

Kształcenie na poziomie wyższym pozwala na partnerstwo w działaniu, budowanie zespołu, który respektuje swoje

r oz m o w y

kompetencje i „dogaduje się�, by odpowiednio kreatywnie reagować na sytuacje problemowe.

Pionierkami w integracji opieki, poprzez m.in. wykorzystanie cyfryzacji, były pielęgniarki amerykańskie i kanadyjskie. W wielu badaniach opisano praktyki pozwalające na innowacyjne podejście do zintegrowania opieki, w tym wspólnego nauczania lekarzy i pielęgniarek w systemie kształcenia przeddyplomowego i konsekwentnie – podyplomowego. Tak wypracowuje się standardy pracy w zespole od pierwszej chwili „przysłuchiwania się� wiedzy medycznej, uczy się tych samych zagadnień w jednej sali, opisując ten sam przypadek z udziałem tych samych mentorów – nauczycieli. Efektem jest współpraca dla bezpieczeństwa pacjenta. Trzeba jasno podkreślić, şe bez wzajemnego uznania i szacunku dla wykonywanych zadań nie ma mowy o koordynacji, czy teş integracji opieki. Tutaj zwycięzcą jest klient-pacjent.

Dzisiaj pielęgniarki są przygotowywane w toku kształcenia do zarządzania przypadkiem, łączenia oczekiwań róşnych grup interesariuszy, wykonywania badania fizykalnego (wstępna diagnoza), reagowania na potrzeby i edukowania dla samoopieki. Jedyną przeszkodą jest brak odpowiednich narzędzi usprawniających komunikację. Powoduje to „aneksję� czasu, który mógłby być potencjalnie wykorzystany na działania

 Wykorzystanie ������������������������������� usług z zakresu e-zdrowia ��������� pozwoli zapewnić ciągłość usług profilaktycznych i leczniczych na róşnych szczeblach systemu. bezpośrednio związane z pacjentem. Na integrację opieki w pielęgniarstwie i połączenie z praktyką kliniczną składa się praca z terminologią referencyjną, jaką jest Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej (ICNPŽ), rekomendowana przez środowisko do dokumentowania zdarzeń medycznych w pielęgniarstwie.

Dane, które w ten sposób uzyskamy w przyszłości, pozwolą nie tylko na integrację opieki, analizę jej efektywności, kalkulację kosztów, czy zaplanowanie zapotrzebowania na usługi. Wygenerują takşe wiele źródeł zagregowanych informacji, pozwalających na kształtowanie polityki zdrowotnej na róşnych jej poziomach.

Dla zintegrowania opieki kluczowa staje się takşe digitalizacja. Wykorzystanie usług z zakresu e-zdrowia, np. teleopieki – w odniesieniu do zarządzania i świadczenia usług zdrowotnych – pozwoli na zapewnienie ciągłości usług profilaktycznych i leczniczych na róşnych szczeblach systemu. Istnieje wiele dowodów na to, şe pielęgniarki, dzięki swej wiedzy i umiejętnościom komuni-

kowania, efektywniej doradzajÄ… i edukujÄ… pacjentĂłw. PodkreĹ›lajÄ… to sami pacjenci, czÄ™sto onieĹ›mieleni „majestatemâ€? lekarza. StÄ…d na pierwszej linii systemu w wielu krajach stoi pielÄ™gniarka zaawansowanej praktyki (APN). Inwestowanie w wyksztaĹ‚cenie pielÄ™gniarek dla zintegrowania opieki przynosi wymierne korzyĹ›ci. Z przykĹ‚adĂłw cytowanych w „BiaĹ‚ej ksiÄ™dze zintegrowanej opieki w pielÄ™gniarstwieâ€? wynika, Ĺźe teleopieka sprawowana nad pacjentami, polegajÄ…ca na doradztwie i poradnictwie po wypisie – przy zaledwie 3 rozmowach telefonicznych do 28 dni po hospitalizacji i interwencjach (tj. przygotowanie do samoopieki i nauczanie o symptomach i oznakach pogorszenia statusu zdrowotnego, administrowanie lekiem, edukowanie) – przyniosĹ‚a ponad 295 000 USD/grupÄ™ oszczÄ™dnoĹ›ci w ciÄ…gu roku, przy kosztach 70 980 USD. NaleĹźy przypuszczać, Ĺźe skoro model pielÄ™gniarki zaawansowanej praktyki jako lidera POZ sprawdziĹ‚ siÄ™ w innych krajach i jest rekomendowany przez WHO, zostanie wdroĹźony w naszym kraju, szczegĂłlnie teraz, kiedy system poddawany jest wielu reformom. ď Ź

reklama

159#,#/; É­9+#6

+0(14/#6;-+ Od 30 lat rozwijamy profesjonalne TQ\YKȤ\CPKC +6 FNC UGMVQTC QEJTQP[ \FTQYKC

Medycyna

(CTOCELC

' \FTQYKG

Diagnostyka

9GVGT[PCTKC

Ubezpieczenia

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

KAMSOFT S.A.

39

www.kamsoft.pl

r oz m o w y

40

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

pr ak t ycznie

analiza sprzedaży leków

MULTIWITAMINY Suplementy diety są to środki spożywcze, których celem jest uzupełnienie normalnej diety, będące skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny. Istnieje wiele substancji, które mogą występować w suplementach diety. Największą grupę stanowią produkty witaminowo-mineralne. Znakowanie i sposób znakowania oraz prezentacja i reklama suplementów diety nie mogą przypisywać tym produktom właściwości zapobiegania, leczenia lub wyleczenia chorób człowieka oraz sugerować takich właściwości.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY multiwitamin ROK 2015 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ILOŚĆ PRODUKTÓW W OFERCIE

ILOŚĆ SPRZEDAŻY

248 843 380 zł

24,07 zł

699

10 339 317

28%

231%

65%

56%

KOMENTARZ EKSPERTA

Dr Katarzyna Stoś, prof. nadzw.

Z-ca Dyrektora ds. Bezpieczeństwa Żywności i Suplementów Diety Instytut Żywności i Żywienia

„Pomimo, iż suplementy mogą być skutecznym uzupełnieniem składników w diecie, należy mieć na uwadze możliwości wystąpienia pewnych zagrożeń przy niewłaściwym ich stosowaniu. Coraz częściej pojawia się pytanie o bezpieczeństwo ich stosowania. Należy pamiętać o istniejącym ryzyku spożycia nadmiernych ilości witamin i składników mineralnych, które może wywołać skutki uboczne.

Istnieją doniesienia, iż stosowanie dużych dawek niektórych witamin, przekraczających górne bezpieczne poziomy, nie przynosi korzyści, a może być nawet szkodliwe dla zdrowia. Niewłaściwe stosowanie suplementów diety, np. nieuzasadniona suplementacja, brak rzetelnej informacji na etykiecie dotyczącej przeciwwskazań do stosowania, możliwości interakcji z innymi składnikami żywności lub lekami oraz stosowanie większej ilości suplementów diety jednocześnie, może wiązać się z ryzykiem wystąpienia niekorzystnych działań. Należy podkreślić, że u osób dorosłych zdrowych, stosujących racjonalną, zbilansowaną dietę, nie ma uzasadnienia do stosowania suplementów diety. Decyzja o zażywaniu suplementów powinna być skonsultowana z lekarzem i/lub dietetykiem. Przed zaleceniem suplementacji należy przeprowadzić wywiad dotyczący sposobu żywienia, stanu zdrowia, chorób, stosowanych leków, stylu życia, aktywności fizycznej, palenia tytoniu. Należy rozważyć korzyści i zagrożenia związane z ewentualnym stosowaniem suplementu, rozpatrując każdy przypadek indywidualnie. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, powinno się zalecać racjonalny sposób żywienia, zapewniający pokrycie zapotrzebowania na wszystkie potrzebne składniki pokarmowe, np. na witaminy antyoksydacyjne, poprzez spożywanie warzyw i owoców.”

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza rynku środków multiwitaminowych – str. 68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

41

pr ak t ycznie

Zgodnie z prawem

Recepty pielęgniarskie nadal rzadkością Minęły już ponad dwa lata od czasu przyjęcia przepisów umożliwiających pielęgniarkom i położnym ordynowanie leków. Pomimo stosunkowo długiego vacatio legis, nie udało się uniknąć opóźnień we wdrażaniu w życie nowych rozwiązań. Wobec pojawiających się trudności, ale i nowego kierunku zmian systemowych, coraz częściej pojawia się pytanie o przyszłość uprawnień pielęgniarek do wypisywania recept.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik w NZOZ „Przychodnia” Sp. z o.o.

Wprowadzenie możliwości wypisywania recept przez pielęgniarki i położne było częścią działań podjętych w ramach

42

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

tzw. pakietu kolejkowego. Samodzielna ordynacja wybranych leków oraz wypisywanie recept w kontynuacji leczenia przez pielęgniarki z wyższym wykształceniem lub tytułem specjalisty miało po-

zwolić na efektywniejsze wykorzystanie czasu pracy personelu medycznego dzięki odciążeniu lekarzy, ale i usunięciu formalnych barier w wykonywaniu kompleksowych świadczeń pielęgnacyjnych. Wiele czynników złożyło się jednak na niskie zainteresowanie nowymi uprawnieniami, zarówno po stronie pielęgniarek, jak i zatrudniających je świadczeniodawców.

Edukacyjna zapaść Problemy pojawiły się już na etapie uzyskiwania kwalifikacji do ordynowania leków i wypisywania recept. Opóźnienia w przyjęciu aktów wykonawczych uniemożliwiły opracowanie programu kursu specjalistycznego, którego ukończenie

pr ak t ycznie

» � P�ielęgniarka �������������������������������������� wypisująca recepty ponosi większą odpowiedzialność, co nie znajduje odzwierciedlenia w wynagrodzeniu.« jest – obok odpowiedniego wykształcenia – niezbędnym warunkiem uzyskania uprawnień do ordynacji. Dopiero po wypracowaniu odpowiednich ram prawnych, możliwa stała się organizacja odpowiednich szkoleń.

Wiele pielęgniarek zrezygnowało jednak z uczestnictwa w kursie po zapowiedziach finansowania kształcenia w tym zakresie ze środków unijnych. Ostatecznie dopiero w połowie roku rozstrzygnięto konkursy na wybór organizatorów dofinansowanych kursów. Kształcenie prowadzone przez poszczególne placówki edukacyjne rozpoczęło się we wrześniu i ma potrwać do połowy przyszłego roku. Wszystkie te aspekty organizacyjne wpłynęły na znaczne odsunięcie się w czasie realnej możliwości wypisywania recept.

Recepty 75+ Wprowadzając darmowe leki dla osób, które ukończyły 75. rok życia, ograniczono krąg osób uprawnionych do ich ordynacji. Przewidziano, że tego typu receptę będzie mógł wypisać lekarz podstawowej opieki zdrowotnej i lekarz posiadający prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, wstępnych lub zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa. Pominięcie lekarzy udzielających innych świadczeń niż POZ uzasadniano koniecznością przeciwdziałania polipragmazji u seniorów. Do grupy osób uprawnionych włączono jednak pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej.

Możliwość wypisania leków jednemu pacjentowi – zarówno przez lekarza POZ, jak i pielęgniarkę POZ – stwarza ryzyko nadużyć, których wyeliminowaniu miało służyć wyłączenie lekarzy AOS z kręgu uprawnionych. Nie rozstrzygnięto też, czy pielęgniarka uprawniona do kontynuacji leczenia może wypisywać leki na podstawie informacji od lekarza udzielającego świadczeń w Ambulatoryjnej Opiece Specjalistycznej. To pogłębiło już występujące wątpliwości związane z koniecznością doprecyzo-

wania, na jakiej podstawie pielęgniarka może uznać, że ordynowanie danego leku dotyczy kontynuacji leczenia.

Nie ma także możliwości potwierdzenia w bazie danych, czy pacjent faktycznie zgubił receptę, czy też ją już zrealizował. Bez zintegrowanego systemu obejmującego dane na temat farmakoterapii oraz faktycznie wykupionych przez pacjenta leków, nie można rozstrzygnąć kwestii, które mają wpływ na stan zdrowia seniorów, ale i wydatkowanie środków publicznych.

Konsekwencje finansowe Podobnie jak w przypadku recept ordynowanych przez lekarzy, także pielęgniarki i położne muszą liczyć się z możliwością nałożenia przez NFZ kar finansowych za ich działania. Najpoważniejszym zagrożeniem może być grzywna za uchybienia przy ordynowaniu leków objętych refundacją. Ze zwrotem kwoty stanowiącej równowartość poziomu refundacji wraz z odsetkami ustawowymi od dnia dokonania refundacji należy się liczyć w przypadku wystawienia recepty na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne objęte refundacją: 1) przez osobę niebędącą osobą uprawnioną, lub 2) pacjentom niebędącym świadczeniobiorcami albo innymi osobami uprawnionymi, lub 3) w przypadku braku zasadności ordynowania leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobu medycznego w danym wskazaniu.

Generalną zasadą jest przyznawanie wyższego wynagrodzenia osobom wykonującym pracę obciążoną większą odpowiedzialnością, w tym w szczególności w zakresie możliwych konsekwencji finansowych. Tymczasem przygotowany 27 września 2016 roku projekt ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych

nie przesądza o szczególnych warunkach wynagradzania pielęgniarek i położnych uprawnionych do ordynacji leków.

Pomimo dużego zróżnicowania kwalifikacji w grupie zawodowej pielęgniarek i położnych, w projekcie ustawy pominięto szereg opcji. Uwzględniając kwalifikacje wymagane na zajmowanym stanowisku, określono współczynniki pracy kształtujące wartość wynagrodzenia odpowiednio dla: 1) pielęgniarki lub położnej z tytułem magistra, ze specjalizacją – 1,05, 2) pielęgniarki albo położnej, ze specjalizacją – 0,73, 3) pielęgniarki albo położnej, bez specjalizacji – 0,64.

Z uwagi na konieczność ukończenia dodatkowego kursu specjalistycznego, brak jest prostej relacji pomiędzy poziomem wykształcenia a możliwością ordynowania leków. Z punktu widzenia bezpieczeństwa prawnego, pielęgniarka wypisująca recepty naraża się na większą odpowiedzialność, nie będzie jednak obowiązku zapewnienia jej wyższego wynagrodzenia.

Dokąd zmierzamy Kolejne problemy, jakie pojawiają się w związku z nowymi uprawnieniami, podważają pierwotne założenia reformy. Co więcej, rozpoczęcie dofinansowanych kursów zbiegło się w czasie z planami powrotu do kształcenia pielęgniarek na poziomie liceum lub szkoły policealnej. Minister Zdrowia przedstawił również założenia do projektu ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej, która może ograniczyć niezależność zawodową pielęgniarek i położnych.

Niewątpliwie kluczowym problemem dla pielęgniarek jest brak dostępu do kompleksowej informacji o pacjencie.

Bez poprawy przepływu danych w systemie ochrony zdrowia oraz wprowadzenia motywacji finansowej do wzięcia na siebie większej odpowiedzialności, nadal najbardziej atrakcyjna w nowych uprawnieniach pozostanie możliwość wypisywania recept pro auctore i pro familiae. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

43

pr ak t ycznie

Foto: ec.europa.eu (press)

Tech Health News

Health and healthcare priorities Vytenis Andriukaitis, European Commissioner for Health & Food Safety, gave a speech during 26th Economic Forum in Krynica.

Priorities in public health Health is our most valuable capital. It is central to our economies, our societies and for each and every one of us as individuals. Indeed good health underpins economies, vibrant societies and happy citizens.

My broad approach to public health policy can be summed up by 3 Ps – protection, promotion and prevention. In particular, it is crystal clear to me that we need a much stronger focus on dis-

44

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

ease prevention and health promotion as a sound investment in our people and our future.

To promote good health we need to address all the risk factors: obesity and unhealthy nutrition, lack of exercise, smoking, alcohol abuse, stress; and also wider factors such as unhealthy housing or poor working conditions. Lifestyle-related risk factors are fuelling the rising burden of chronic diseases, and directly affect the quality of life and also the life

expectancy of citizens. They also have a negative impact on national health systems, government budgets and the productivity of our economies.

And against the backdrop of an ageing population the successful promotion of healthy lifestyles becomes all the more pressing.

Chronic diseases account for the vast bulk of the financial pressure on health and social systems – 70-80% of healthcare costs, or €700 billion per year in the EU. Up to 7% of GDP may be lost due to the impact of chronic diseases.

Quite simply we have to turn things around. The time has come to develop a full life-cycle approach to health and

pr ak t ycznie

lifestyle medicine. The objective must be to keep people healthy by preventing disease as much as possible – to help people avoid the common traps of unhealthy living.

How do we do this?

– By investing more in prevention; – By working hard to change attitudes; – By promoting a healthier way of living.

For example – the relentless march of obesity must be curbed. Already one third of European children are overweight or obese – yet obesity is normally avoidable with regular physical activity and a healthy diets. Or consider the damage inflicted on society of alcoholrelated harm. Here I must add – sadly – that the number of EU deaths linked to alcohol-related liver diseases, cancer and injuries is highest in Central and Eastern European countries.

And finally the deadliest of them all – smoking which, even after 50 years of knowing that smoking causes cancer, still wreaks havoc across the EU – accounting for some 700,000 deaths in the EU each and every year. In this key area I am proud to carry on the fight of my predecessors. The new Tobacco Products Directive will play an important role – it marks a golden opportunity to make a real and positive impact on public health that will serve European citizens for years to come. We must seize this opportunity and keep up the pressure against this public health scourge.

Priorities in public health and healthcare Allow me now to turn to a few important issues where the Commission is devoting particular effort and attention.

First of all let me recall, that when we talk about public health, I understand it as “health in all political sectors”. A big number of policies affect health, for example policies on taxation, marketing requirements, access limitations, of tobacco, alcohol or any other risk factors.

Antimicrobial Resistance (AMR) Let me now turn to one of the crucial issues- Antimicrobial resistance (AMR).

I am sure you will be well aware that antimicrobial resistance constitutes a grave societal and economic burden, with drugresistant infections already claiming some 25.000 lives in the EU and 700,000 lives worldwide every year due to antibiotic-resistant bacteria.

» Chronic ����������������� diseases account for 70–80% of healthcare costs, or €700 billion per year in the EU.�« Furthermore, if these trends are not altered, this would amount to 10 million deaths and cumulative losses of over 88 trillion Euros by 2050. The sheer magnitude of these figures demands concerted action – and accordingly we have made AMR a top priority for the Commission.

We are scaling-up EU actions, based on the mandate received from the EU Council, and are working on this with great urgency, given the significant threat that AMR poses to European and global health, security and economic growth.

We are seeking to make the EU a best practice region for fighting AMR by supporting Member States in developing and implementing national plans, strengthening monitoring and surveillance and increasing awareness. Among other things, we need to examine, what can be done in the system of compensations for pharmaceutical products.

We will also act to foster research and innovation, by stimulating development of new antibiotics, rapid-diagnostics, vaccines and alternative treatments as well as new business models. Here we need to see how different investment sources may be combined, what incentives are available for the industry to invest and many more. And we are working hard to establish the EU as a stronger global actor and that AMR remains at the top of the global agenda, actively addressing this issue at G7, G20 and UN level.

The Commission is also collaborating with the OECD on this issue, towards developing a model to assess the economic impact of AMR in the human health sector under different policy scenarios, which will help us in our efforts to tackle AMR.

Health Technology Assessment (HTA) Today, patients want faster access to innovative treatments at affordable and socially acceptable prices. Unfortunately, the reality is that sometimes access

to medicines is delayed or even impossible, depending on the Member States they live in due to high costs.

Health Technology Assessment (HTA) is an important tool which provides policy makers with evidence-based information on the added-value of a new health technology, compared to existing technologies. The EU has actively supported cooperation on HTA between Member States for many years. Now we have reached a turning point, where we are moving from sharing information and agreeing on scientific methodologies to doing parts of assessments together. This year, we have started a reflection process on how to shape EU cooperation beyond 2020. In addition, a public consultation on this matter will be published soon.

We hope that all interested stakeholders will respond to this consultation and I would very much welcome your views on this interesting and challenging topic.

Cross-border Healthcare Another important priority is to ensure the sound and proper implementation of the Cross-border Healthcare Directive. It is a priority for the Commission to ensure that this ground-breaking legislation reaches its full potential.

Indeed this legislation offers multiple opportunities. First of all for patients – as waiting times may be shorter in another Member State; or treatment methods or approaches may be different and more suitable to the condition of that individual; or a treatment may be available that is not available at home. But the Directive also promises huge benefits for health systems. For instance, the European Reference Networks (ERNs) have the potential to link healthcare systems across the EU and to increase the resources and expertise available for the treatment of European citizens suffering from rare or infrequent and complex diseases and conditions.

ERNs will serve to improve the quality of healthcare for many people by pooling state-of-the-art knowledge on rare and complex diseases across Europe.

And by creating economies of scale, ERNs will also contribute to strengthening the capacity and efficiency of national healthcare systems. This is a clear demonstration of what solidarity can do for Europe’s citizens.

Let me also briefly mention e-Health, which will also take cross-border healthcare a step further. Thanks to the united actions of Members States and Commis-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

45

pr ak t ycznie

» Drug-resistant ��������������������� infec� tions already claim some 25.000 lives in the EU and 700,000 lives worldwide every year due to antibioticresistant bacteria��.« sion, cross-border interoperable systems will enable the exchange of e-Prescriptions and Patient Summaries between Member States. We expect the first patients to benefit from these services in 2018.

Health Systems Performance Assessment (HSPA) Finally, the assessment of the performance of health systems is a priority of the Commission – indeed, President Juncker explicitly asked me to develop expertise on the assessment of the performance of health systems, both at country level, and across countries.

An expert group composed of experts from all Member States, Norway, the WHO, the OECD, and the European Observatory on Health Systems and Policies works to identify tools and methodologies to support national policy makers in assessing the performance of health systems. The group has been very active.

In 2015 it focused on the assessment of quality of care; the findings of the work done were collected in a very interesting report, which I presented to European Health Ministers last spring – and which I would encourage you to read.

This year the group is focusing its efforts on the assessment of the performance of integrated care systems. This is an essential component contributing to the sustainability of our health systems which is not yet not sufficiently well understood.

Specificities of Central and Eastern Europe We have clear evidence that health has improved across EU Member States over recent decades. Life expectancy across the EU is generally higher than in most other regions of the world and continues to increase.

46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

In particular countries in Central Europe (Czech Republic, Slovakia, Slovenia Hungary and Poland) have experienced over recent decades a sharp rise in life expectancy – in some cases accompanied by a significant decline in morbidity and mortality from cardiovascular diseases. We can say that the enormous health gap between the “new” eastern and “old” western parts of the EU has certainly narrowed over the past two decades.

An important contribution to this improvement has been a large decline in inequality in infant mortality among Member States – a fall of 26% between 2000 and 2010. This is, of course, most encouraging. However, there is still an unacceptable difference of more than 8 years in terms of life expectancy between the best and the worst performing Member State (Italy and Spain – over 82 years compared with Lithuania and Latvia – around 74 years).

Life expectancy varies not only by gender, but also by socio-economic sta-

tus, for instance, by educational level.

The differences are especially large in Central and Eastern European countries where the life expectancy gap between higher and lower educated men is in some cases more than ten years.

So clearly we need to strengthen our efforts not only among countries but within countries as well to reduce health inequalities. Let me finish by returning to my opening point about health being our most valuable capital and an essential precursor for a strong economy and a vibrant society.

A society in which people do not have access to adequate healthcare is condemned to economic weakness. People in poor health work less, with lower productivity and with higher absenteeism. By contrast, a society in good health is ideally placed to prosper and thrive.

We must not lose sight of this truth as we strive to create better and more equitable health systems to meet the multiple challenges of the future. 

Vytenis Andriukaitis, Member of the EC in charge of Health and Food Safety (one the right), received Krzysztof Jurgiel, Polish Minister for Agriculture and Rural Development (on the left).

pr ak t ycznie

Foto: designed by freepik.com

E‑zdrowie oczami różnych grup zawodowych Prezentując w poprzednim numerze czasopisma wyniki badania dotyczącego e-zdrowia oraz roli innowacyjnych zamówień publicznych w pobudzaniu rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych, skupiliśmy się na analizie opinii przedstawicieli różnych krajów – Polski, Danii i Hiszpanii. Tym razem przedstawiamy rezultaty ankiety w podziale na grupy zawodowe.

Natalia Matuszak, Mateusz Lichoń, Marcin Kautsch

Różnice duże czy małe?

Poza pojedynczymi pytaniami badanie wykazało, że Duńczycy, Hiszpanie i Polacy zupełnie inaczej patrzą na e-zdrowie

i innowacyjne zamówienia publiczne. Zidentyfikowane różnice stwarzają okazję do uczenia się na cudzych błędach, mogą inspirować i pomagać w pozbywaniu się z góry przyjętych założeń i uprzedzeń ograniczających innowacyjność. Jest to szczególnie cenne ze względu na dwa procesy, którym podlega ochrona zdro-

wia w naszym kraju: integrację europejską oraz cyfryzację. Jednak rozbieżności w opiniach widoczne są nie tylko pomiędzy respondentami z różnych krajów, ale także między respondentami reprezentującymi różne grupy zawodowe. Choć ich występowanie samo w sobie nie dziwi, to ujawnia prawidłowości, którym warto się bliżej przyjrzeć.

Problemy i możliwości Czy starzenie się populacji stanowi wyzwanie dla systemów ochrony zdrowia?

Z tym twierdzeniem zgodzili się pracownicy zajmujący się zamówieniami publicznymi (91%), lekarze (88%), informatycy (85%), a także dyrektorzy szpitali (80%). Różnice nie są więc duże.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

47

pr ak t ycznie

Jednocześnie wiara tych ostatnich w to, że rozwiązania z zakresu e-zdrowia mogą pomóc w radzeniu sobie z problemem starzenia, jest wyższa (75%) niż u pozostałych grup: informatyków (69%), pracowników odpowiedzialnych za zamówienia publiczne (66%), a zwłaszcza lekarzy (62%).

Dyrektorzy w największym stopniu obawiają się problemów związanych z brakami kadrowymi. 88% z nich uważa, że to wyzwanie systemowe. Z tezą tą zgadza się zaledwie 57% pielęgniarek i 50% lekarzy. Menedżerowie najsilniej z wszystkich grup wierzą, że e-zdrowie może pomóc w tej materii (73%). Co ciekawe, uważa tak też 62% pielęgniarek (choć tylko 57% wskazało, że to problem) i… zaledwie 26% lekarzy. Można się spodziewać, że różnice w podejściu do ICT między tymi dwiema grupami wpłynie na łatwość wdrażania rozwiązań e-zdrowotnych w przyszłości.

Grupą, która najsilniej wierzy w konieczność upodmiotowienia pacjentów, są lekarze (92% z nich zgodziło się z tą tezą), a następnie pracownicy działów zamówień publicznych (84%) i pielęgniarki (81%). Najmniej wierzą w nią dyrektorzy (78%) i informatycy (77%).

Chociaż większość (83%) lekarzy zgadza się z twierdzeniem, że podejmowanie decyzji klinicznych to ważny problem w ochronie zdrowia i wielu z nich (71%) ma nadzieję, że ICT może ten proces wspomóc. Różnice między grupami zawodowymi dotyczą nie tyle powagi wyzwań stojących przed ochroną zdrowia, a bardziej przekonania, czy ICT może skutecznie wyjść tym wyzwaniom naprzeciw.

Do czego mogą się przydać innowacyjne zamówienia publiczne?

Kadra zarządzająca szpitalami pokłada większą, niż inne grupy, nadzieję w potencjał zamówień publicznych w rozwoju ochrony zdrowia. Ich zdaniem, efektywne zamówienia powinny prowadzić do innowacji (85% wskazań). Nieco mniej przekonania wykazali przedstawiciele działów zamówień publicznych (78%) oraz informatycy (75%). Najbardziej sceptyczni okazali się przedstawiciele zawodów klinicznych – pielęgniarki (62%) i lekarze (58%). Zbliżony rozkład odpowiedzi zanotowano pytając o to, czy efektywne zamówienia prowadzą do zakupu rozwiązania, które będzie dawało najlepsze efekty zdrowotne. 92% dyrektorów podzieliło to zdanie, w przypadku przedstawicieli działów zamówień

48

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

» 77% dyrektorów szpitali uważa, że dzięki rozwiązaniom ICT możliwe jest uzyskanie przewagi konkurencyjnej.« publicznych było to 88%, a lekarzy oraz pielęgniarek – 67%.

Na tym tle mogą dziwić odpowiedzi na pytanie dotyczące możliwości redukcji kosztów opieki zdrowotnej poprzez efektywne zamówienia. Tym razem to przedstawiciele działów zamówień okazali się największymi optymistami (84%), przy 71% informatyków, 67% dyrektorów i 63% lekarzy.

Po co ICT? Dyrektorzy najczęściej (77%) wierzą, że dzięki rozwiązaniom ICT możliwe jest uzyskanie przewagi konkurencyjnej.

Zdanie to podziela 69% przedstawicieli działów zamówień publicznych i tylko 54% lekarzy.

Przekonanie, że tego typu rozwiązania mogą przyczynić się do większej satysfakcji pacjentów, wyrażają przede wszystkim przedstawiciele działów zamówień publicznych i informatycy (odpowiednio aż 84% i 83%), w mniejszym stopniu – lekarze (75%) i pielęgniarki (71%). Zdaniem lekarzy (75%), rozwiązania ICT powinny prowadzić do zmniejszenia liczby błędów medycznych. Poza pielęgniarkami (48%), wszystkie grupy (choć w różnych stopniu: 69% – 75%) zgadzają się, że rozwiązania ICT powinny prowadzić do zmniejszenia obciążenia pracą personelu klinicznego.

Problemy z rozwojem rozwiązań ICT Przedstawiciele strony administracyjnej w większym stopniu postrzegają stosowanie kryterium najniższej ceny zakupu za barierę w zakupie rozwiązań ICT w ochronie zdrowia (informatycy – 75%, dyrektorzy i pracownicy działów zamówień – 74%) niż lekarze (63%) i pielęgniarki (62%).

Kwestię bezpieczeństwa danych za barierę uważają przede wszystkim lekarze (83%). Niedaleko za nimi są przedstawiciele działów zamówień publicznych (74%), a następnie pielęgniarki (67%). Wydaje się, że szokująco na tym tle wypadają informatycy (53%), nie mówiąc już o dyrektorach, wśród których

zaledwie 46% podzieliło te obawy. To lekarze są grupą, która najsilniej (78%) podejrzewa, że brak kompetencji po stronie kupujących stanowi barierę rozwoju ICT. Pozostałe grupy w mniejszym stopniu podzielają te obawy (pracownicy odpowiedzialni za zamówienia – 72%, dyrektorzy – 68%, pielęgniarki – 67% i specjaliści IT – 66%).

Także lekarze w najsilniejszym stopniu (83%) podzielają pogląd, że brak zrozumienia przez dostawców potrzeb instytucji kupujących stanowi barierę (przedstawiciele działów zamówień – 71%, pielęgniarki – 67%, dyrektorzy i specjaliści IT – 66%). Informatycy (60%), dyrektorzy (59%) i pielęgniarki (57%) oceniali techniczne kompetencje dostawców lepiej niż lekarze (44%) i pracownicy odpowiedzialni za zamówienia (47%).

Zdaniem 66% pracowników odpowiedzialnych za zamówienia, dostawcy są otwarci na komunikację z kupującymi. Pogląd taki podzielają także specjaliści IT (57%), ale już nie dyrektorzy (49%), nie mówiąc tym bardziej o pielęgniarkach (38%) i lekarzach (36%).

Co z tego wynika?

Jak wspomniano wcześniej, omawiane wyniki badania wskazują na silne zróżnicowanie odpowiedzi ze względu na grupę zawodową, co samo w sobie nie zaskakuje. Nie dziwią też pewne oczywistości.

Pracownicy odpowiedzialni za zamówienia zdecydowanie bardziej niż inne grupy wskazują na otwartość sprzedających oraz możliwość komunikowania się z nimi. Umiarkowanie zgadzają się z tym informatycy, w mniejszym stopniu dyrektorzy. Pielęgniarki i lekarze takiej otwartości nie widzą. Dlaczego? Zapewne dlatego, że to przedstawiciele działów zamówień publicznych mają (z racji obowiązków) najczęstszy kontakt z dostawcami. Jeżeli chodzi o zakupy ICT, to pewnie i informatycy jakoś włączani są w sprawy związane z zamówieniami (to też ich zakres obowiązków). Dyrektorzy nie narzekają aż tak bardzo, bo widzą wszystko z wysoka, a i dostawcy nie będą chcieli z nimi zadzierać. Rzad-

pr ak t ycznie

» 84% przedstawicieli działów zamówień wierzy, że efektywne zamówienia mogą przyczynić się do redukcji kosztów opieki zdrowotnej.« ki kontakt, uśmiech i „tak, oczywiście, że się da”, więc dużych problemów nie ma.

Najwyraźniej natomiast lekarze i pielęgniarki niespecjalnie są włączani w proces zakupu. Nie wiedzą, co jest kupowane, mają na to niewielki wpływ, mimo że są użytkownikami danych rozwiązań.

Rozwiązań często w ich mniemaniu niespełniających oczekiwań. Nic dziwnego, że nie dostrzegają otwartości dostawców.

Nie zaskakuje wiara dyrektorów w to, że ICT będzie działać i że warto kupować mądrze. Niestety, to przeświadczenie nie przekłada się na ten sam poziom entuzjazmu u personelu klinicznego, który zachowuje nieco większy dystans wobec omawianych kwestii. Może wynikać to z negatywnych doświadczeń przy poprzednich wdrożeniach, ogólnego sceptycyzmu wobec nowości albo ostrożności w wyrażaniu opinii.

i inaczej (bardziej realistycznie?) oceniają ryzyko wycieku danych. To zagrożenie dużo bardziej niepokoi lekarzy, którzy mają zapewne większą świadomość, jak wrażliwe są dane, które mogłyby się dostać w niepowołane ręce. Skąd u dyrektorów brak obaw? Czy czasami nie pokutuje brak znajomości tematu i świadomości, czym grozi wyciek danych i jak łatwo może do niego dojść? Choć zdecydowana większość menedżerów zgodziła się, że efektywne zamówienia mogą redukować koszty, to są oni na przedostatnim miejscu pod względem przekonania o prawdziwości tego twierdzenia, wyprzedzając tylko lekarzy. Także pracownicy działu zamówień i IT wierzą w to mocniej. Czy wynika to z postrzegania oszczędności w perspektywie krótkoterminowej, czy może z systemowego spojrzenia na wdrażanie rozwiązań?

A co dziwi?

Na pewno rozkład odpowiedzi dotyczący bezpieczeństwa danych. Stosunkowo niskie obawy informatyków mogą wynikać z tego, że znają temat, pracują nad nim, są ekspertami w kwestiach technicznych

O czym należy pamiętać?

Przedstawione wyniki zostały uśrednione, a pod kategoriami zawodów kryją się przedstawiciele różnych krajów, z odmiennym doświadczeniem dotyczącym e-zdrowia. Wyniki wskazują jednak

na zróżnicowanie postaw interesariuszy biorących udział w zamówieniach publicznych w zależności od stanowiska.

Należy pamiętać, że omówione postawy kształtują proces zamówień publicznych od początku (formułowanie potrzeb) do końca (implementacja). Wykluczanie pewnych punktów widzenia może prowadzić do niedoróbek, błędnego formułowania potrzeb lub trudności we wdrażaniu rozwiązań. Zrozumienie obaw interesariuszy i dotarcie do ich źródła pozwala lepiej zaplanować proces zamówienia. 

Na łamach czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia systematycznie prezentujemy postępy realizacji projektu EPP-eHealth oraz kluczowe wnioski.

EPP-eHealth jest finansowany przez Komisję Europejską w ramach projektu Horyzont 2020.

Czy wdrożenie rozwiązań e-zdrowia może przyczynić się do większej satysfakcji pacjentów? (odpowiedzi twierdzące według grup zawodowych)

Pracownicy działu zamówień publicznych

84%

Informatycy

83%

Lekarze

73%

Pielęgniarki

71%

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

49

Foto: designed by freepik.com

nowe idee

Kontrakt kontra etat Co nas czeka po 1 stycznia 2018 r.?

Marek Kubicki Care Experts

Projekt wprowadzenia jednolitego podatku od 1 stycznia 2018 r., poza niewątpliwie istotnymi zmianami dla wszystkich obywateli, niesie ze sobą bardzo istotny element wpływający na życie codzienne wielu osób zatrudnionych w sektorze usług zdrowot-

50

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

nych. Chodzi mianowicie o zniesienie 19-proc. podatku liniowego. – Wprowadzenie jednolitego podatku będzie oznaczało likwidację liniowego 19proc. PIT dla prowadzących działalność gospodarczą. Nie ma powodu, by prezes spółki zarabiający milion rocznie płacił 19 proc., a ktoś zarabiający wielokrotnie mniej – 60 proc. – powiedział w wywiadzie dla PAP minister

Henryk Kowalczyk, szef Stałego Komitetu Rady Ministrów.”

Dla tysięcy lekarzy, ale także pielęgniarek czy położnych zatrudnianych w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, oznacza to istotne zwiększenie obciążenia podatkowego. Tym samym przestanie istnieć interes ekonomiczny dla tej grupy pracowników, aby być zatrudnianym na kontraktach. W nie-

nowe idee

» Tysiące lekarzy oraz pielęgniarek i położnych zatrudnionych w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej musi przygotować się na zwiększenie obciążenia podatkowego.« których przypadkach było to raczej celowe „przymuszanie” ze strony właścicieli szpitali lub przychodni do przejścia na ten rodzaj zatrudnienia. Czasami jednak wynikało z dobrowolnej decyzji podyktowanej chęcią zarabiania większych kwot „na rękę”. Dotyczy to zwłaszcza ludzi młodych.

Jeżeli dodatkowo weźmiemy pod uwagę projekt noweli ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym (PRM), w którym co prawda jej autorzy wskazują, że głównym celem jest tzw. „upaństwowienie” systemu PRM (zaproponowano m.in., aby umowy na świadczenia zdrowotne z ratownictwa wykonywały wyłącznie samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej SPZOZ, jednostki budżetowe oraz spółki kapitałowe z co najmniej większościowym udziałem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub publicznych uczelni medycznych), to równie istotnym elementem zmian jest konieczność zatrudniania dyspozytorów medycznych na podstawie stosunku pracy. Także członkowie zespołów ratownictwa medycznego będą zatrudniani jedynie w oparciu o umowę o pracę. Obecnie, spośród 22,8 tys. osób pracujących w ZRM, na podstawie umowy o pracę zatrudnionych jest 47 proc.

– Taka forma zatrudnienia sprzyja stabilizacji pozyskiwania kadry na rynku pracy, zabezpieczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, pomaga egzekwować prawo pracowników do ubiegania się o dofinansowanie kursów doskonalących i umundurowania. Stosunek pracy nie pozwala na przekroczenie ustawowego, maksymalnego czasu pracy, co jest nagminne w przypadku umów cywilnoprawnych – wskazano w uzasadnieniu.

Stwarza to wrażenie chęci powrotu przez ustawodawcę do zatrudnienia na etat i odejścia od kontraktów gospodarczych. Niewątpliwie ma to swoje plusy z punktu widzenia lepszej kontroli czasu pracy (szansa na uniknięcie patologii 48 bądź 72-godzinnych dyżurów), bezpieczeństwa pracy, ochrony socjalnej i praw pracownika (prawo do wynagrodzenia

w przypadku choroby). Minusy są dwa.

Jeżeli wszyscy będą chcieli przestrzegać 150-godzinnego miesięcznego wymiaru czasu pracy, to w wielu miejscach może zabraknąć lekarzy i pielęgniarek. Osoby, które rozporządzały określonym zasobem gotówki netto, mogą mieć oczekiwania, że ta kwota po 1 stycznia 2018 roku – pomimo zmiany stosunku pracy – powinna być taka sama bądź zbliżona.

Co z kolei wymusiłoby znaczące podwyżki wynagrodzenia.

O tym, że można się spodziewać tego typu postaw, świadczy dyskusja pod jednym z artykułów dotyczącym zmian w ratownictwie i konieczności zatrudniania pracowników na etat. „Świetnie.

Teraz osoby, które pracują na etat i kontrakt, bądź tylko kontrakt, zaczną odkładać na sznurek na szyję. […] zabierając nam możliwość godziwego zarabiania pieniędzy skażecie na głód także nasze rodziny, nie tylko nas. Nie wszystkim pasuje praca na kontrakcie. Nie wszystkim także pasuje praca na etacie. Pracowałem na etacie, jako że nie starczało mi pieniędzy na życie, na jedzenie czy ubranie to przeszedłem na kontrakt, teraz mam 22–24 dyżury 12-godzinne w miesiącu, nie więcej. Dłużej jak dobę w pracy być nie mogę. Co jest rozsądne. Nie jestem przemęczony, jednak mam za co żyć. […] Przecież niektórzy z nas są tak obłożeni kredytami, że nie będą mieli wyboru i się załamią psychicznie. [...] Rozumiem, że są osoby, które chcą pracować na etacie. Ja jednak nie chcę wracać do tego, kiedy zjadłem wszystkie makarony i ryż z szafki, który leżał tam kilka miesięcy, a może i lat, gdyż nie miałem co jeść. Jeżeli pracodawca zaproponuje na etacie tyle, co mam na kontrakcie, to oczywiście chętnie wrócę i będę pracował mniej.” I kolejny cytat: „[…] bardzo uprzejmie proszę o wskazanie, gdzie ratownik zarabia 4 tys. zł netto na etacie, bo ja potrafię wskazać wiele miejsc, gdzie etat to 1700- 2200 zł. Ideologia jest dobra, kiedy masz 20 lat, kiedy masz rodzinę liczy się chleb i realne spojrzenie na świat, a nie ideologiczne mrzonki. Je-

żeli zmiany, to ja bardzo chętnie, ale najpierw gwarancje i przywileje (płaca minimalna, dofinansowanie samokształcenia itd.,), potem cięcia i ograniczenia, a nie odwrotnie […]”

W przypadku lekarzy istnieje oczywiście możliwość przeniesienia działalności gospodarczej do Czech, Słowacji, czy Wielkiej Brytanii. Choć w ostatnim przypadku, biorąc pod uwagę Brexit, ten kierunek nie będzie brany pod uwagę. Tak czy owak, dla większości osób najprostszym rozwiązaniem będzie likwidacja własnej działalności gospodarczej i przejście na etat. Trudno uwierzyć, żeby lekarze zgodzili się na (de facto) zmniejszenie swoich zarobków i pozostanie na kontrakcie, ale przy obciążeniu jak na etacie (po 1 stycznia 2018 r), bez żadnych korzyści wynikających z etatowego stosunku pracy. Bardziej prawdopodobne, choć wciąż nie takie oczywiste, jest przeniesienie wprost kwoty z kontraktu na etat. Czyli przykładowo 20 tys. zł z kontraktu zostanie przeniesione na 20 tys. zł na etat. Lekarz zarobi wtedy mniej, ale obciążenie dla pracodawcy i tak istotnie wzrośnie. Podobnie będzie wyglądała sytuacja u pielęgniarek. Biorąc pod uwagę, że ich zarobki są wielokrotnie niższe i raczej nie ma w nich zbyt wielu pozycji stałych, z których można zrezygnować, mocniejszą będzie tendencja do zachowania kwoty netto, a nie brutto.

Na to wszystko nakładają się prace Ministerstwa Zdrowia nad ustawą, która ma wprowadzić minimalne wynagrodzenia zasadnicze dla poszczególnych grup zawodowych pracowników medycznych. Konsultacje społeczne dotyczące konkretnych kwot i skali podwyżek jeszcze trwają. Wiadomo już jednak, że dla części szpitali równałoby się to z istotnymi podwyżkami wynagrodzeń.

Swego rodzaju ucieczką dla zarządzających były jeszcze do niedawna kontrakty. Wraz z ich ograniczaniem i brakiem opłacalności dla pracowników, ta furtka została zamknięta.

Skąd wziąć środki na podwyżki i w jaki sposób je sfinansować, nadal nie wiadomo. Z pewnością jednak wspomniane zmiany, podobnie jak i inne związane z powstaniem sieci szpitali oraz likwidacją NFZ, nie sprzyjają poczuciu stabilizacji i bezpieczeństwa prowadzenia działalności gospodarczej opartej o usługi medyczne. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

51

nowe idee

Kreatywnie

Roboty na samotność Foto: „Changing Batteries”, Sunny Side Up Production

Starość dla wielu osób oznacza ograniczenie samodzielności fizycznej i mobilności, a przede wszystkim – izolację społeczną. Czy roboty, oprócz pomocy w codziennych obowiązkach domowych, zaspokoją potrzeby emocjonalne, wcielając się w rolę zaufanych przyjaciół i towarzyszy życia?

W filmie „Ona” (ang.: „Her”), pisarz Theodore Twombly przeżywa osobisty kryzys związany z zakończeniem długiego związku. Wszystko zaczyna się zmieniać w dniu, gdy odkrywa nowy, inteligentny, intuicyjny oraz indywidualizowany system operacyjny. Theodore coraz mocniej wiąże się emocjonalnie z głosem „Samanthy” – cyfrowej personifikacji oprogramowania. Czysta fikcja czy kwestia najbliższej przyszłości? Temat wspomagania życia seniorów przez roboty i możliwych konsekwencji celnie oddaje bardzo emocjonalny film „Wymiana Baterii” („Changing Batteries”). Przedstawia on życie starszej osoby, która otrzymuje robota mającego pomagać jej w codziennych czynnościach.

Z czasem zwykła maszyna, z zaangażowaniem troszcząca się o staruszkę, staje się czymś więcej niż tylko mechanicznym pomocnikiem. Rodzi się odwzajemnione przywiązanie, za którym tęskni każdy samotny człowiek. Zaskakujące zakończenie daje wiele do myślenia. Dla jednych to wzruszająca historia, dla innych – trudna do wyobrażenia i patologiczna zażyłość. Czy robot może zastąpić człowieka również na poziomie emocji? Czy mamy moralne prawo oceniać ludzi starych i samotnych, dla których być może roboty staną się jedynymi zaufanymi kompanami? Bliższymi niż rodzina nie mająca czasu na opiekę albo preferująca – dla wygody – oddać rodziców do domu opieki społecznej. W ochronie zdrowia nie chodzi tylko o leczenie. Chodzi

52

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

o to, aby potrzebujący pomocy człowiek czuł, że jest ktoś, kto się o niego troszczy. Wizyta u lekarza lub domowe odwiedziny pielęgniarki to jedynie ułamek czasu życia pacjenta. Pozostałe godziny, dni, miesiące, lata pacjent lub osoba starsza skazana jest spędzać samotnie. Bez tak potrzebnego wsparcia psychicznego, opieki, rozmowy albo po prostu poczucia, że ktoś jest obok. Czy to źle, jeżeli tę rolę odegra robot? Maszyny wyposażone w system sztucznej inteligencji będą za niedługo nie tylko pomagać wstać z łóżka, przynosić posiłki czy aplikować leki.

Nawiążą płynną konwersację, przekażą wskazówki dotyczące prawidłowego stylu życia, dostarczą rozrywki, empatycznie reagując na emocje, wypełnią czas swoją obecnością. I choć nie zastąpią ludzi, staną się metodą wsparcia psychicznego, substytutem emocji i więzi, których potrzebują zwłaszcza osoby chore, starsze i samotne. 

ZOBACZ FILM I DOŁĄCZ DO DYSKUSJI Animowany film „Changing Batteries” („Wymiana Baterii”) opowiada historię przyjaźni robota i osoby starszej (5 min. 32 sek.). Zeskanuj kod lub wejdź na stronę: vimeo.com/58515111 Jaką rolę odegrają roboty w opiece nad pacjentem i osobami starszymi?

Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

nowe idee

Inspiracje

OPIEKA CZY OCHRONA? „W digitalizacji rynku zdrowia do głosu dochodzi z jednej strony strach przed totalną kontrolą i wyciekiem wrażliwych informacji medycznych, z drugiej – obietnica lepszej opieki i skuteczniejszej profilaktyki. Co jest dla nas ważniejszym priorytetem?”

Nie ma się co łudzić – nawet najlepsze systemy bezpieczeństwa nie zagwarantują 100% ochrony danych. Systematycznie słyszmy o nowych atakach hakerów, których łupem stają się także dane medyczne. Przykład: w 2014 roku cyberatak na 206 szpitali w ramach Community Health System (USA) doprowadził do utraty danych personalnych 4,5 mln pacjentów. W prasie czytamy doniesienia o nowym typie zagrożenia, jakim jest łamanie zabezpieczeń w mobilnych urządzeniach medycznych i przejmowanie kontroli nad nimi. Czujemy, że nasza aktywność w Internecie jest nieustannie monitorowana – szukając informacji zdrowotnych, na przeglądanych portalach zaczynają pojawiać się reklamy powiązanych leków. Informacje personalne nielegalnie krążą w wirtualnym świecie, czego namacalnym dowodem są otrzymywane codziennie niechciane wiadomości e-mail. Efektem wszystkich incydentów bezpieczeństwa jest spadek zaufania do cyfryzacji ogółem oraz do digitalizacji w ochronie zdrowia. Dziś największą ofiarą cyberprzestępczości jest bankowość. Wraz z procesem zamiany dokumentacji papierowej na elektroniczną, także świadczeniodawcy muszą się liczyć z nasileniem ataków coraz bardziej wyrafinowanych hakerów. Rachunek jest prosty: jeżeli rekord pacjenta kosztuje na czarnym rynku ok. 10–20 USD, to kradnąc 10 000 kartotek można całkiem nieźle zarobić. Według raportu Identity Theft Resource Center, 45 proc. wszystkich kradzieży tożsamości w USA w 2013 roku było powiązanych z informacjami medycznymi.

W sierpniu 2013 roku rząd Wielkiej Brytanii, szukając poparcia społecznego dla idei dzielenia się informacjami medycznymi dla celów naukowych, zrealizował kampanię Care.Data. Ówczesny premier David Cameron powiedział nawet, że „każdy pacjent powinien być uczestnikiem badań klinicznych.”

– Jako ktoś, kto pokonał dwie choroby nowotworowe, wiem, jak dane medyczne mogą zmienić życie na lepsze. Być może nie żyłbym dzisiaj, gdyby naukowcy nie mieli dostępu do kartotek innych chorych, w ten sposób opracowując dla mnie najlepszą ścieżkę terapii.” – stwierdził zaangażowany w kampanię Richard Stephens.

Zagrożenie wyciekiem informacji medycznych znacznie wzrosło w chwili, gdy rynek zaczęły zalewać aplikacje zdro-

wotne na telefon komórkowy. W 2015 roku pobrano je już 3 mld razy. Wszyscy wiemy, że nikt nie czyta polityki prywatności czy warunków korzystania, klikając automatycznie przycisk „Zgadzam się”. Nad tym potężnym rynkiem, gdzie przepływa ogromna masa danych, nie ma praktycznie żadnej kontroli – aplikacje nie są poddawane certyfikacji, każda firma może przygotować i wypuścić na rynek tego typu narzędzie. Rozwiązaniem jest większa czujność samych konsumentów i nowe przepisy chroniące prawa użytkowników aplikacji m-zdrowia.

Byłoby źle, gdyby przypadki kradzieży danych miały choć trochę spowolnić cyfryzację ochrony zdrowia. Potencjalne korzyści są tak ogromne, że nie można z nich zrezygnować. To, co możemy zrobić, to wzmacniać systematycznie zabezpieczenia i procedury pracy gwarantujące możliwie najszczelniejszą ochronę danych. Spoglądając na przykład sektora bankowego wiemy, że cyberprzestępcy zawsze znajdą sposoby na włamanie się do najlepiej strzeżonego systemu informatycznego. Ale to tak, jakby rezygnować z używania elektryczności, ponieważ można zostać porażonym prądem.  Ochrona zdrowia jako świat z puzzli informacyjnych.

Kampania Care.Data (NHS, Wielka Brytania) namawiająca do dzielenia się – w celach naukowych – informacjami zgromadzonymi w elektronicznym rekordzie pacjenta. Aby obejrzeć film promocyjny, zeskanuj kod lub wejdź na stronę: www.goo.gl/dqs5yR

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

53

eduk acja

Podziękowania

22 października 2016 roku w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego odbyły się obchody 25-lecia samorządu aptekarskiego w Katowicach. Z tej okazji zostały przyznane odznaczenia dla osób pracujących i współpracujących z samorządem.

Prezes KAMSOFT S.A. dr inż. Zygmunt Kamiński został uhonorowany Dyplomem oraz Medalem Naczelnej Izby Aptekarskiej.

Dziękujemy za wyróżnienie i 25 lat pracy na rzecz pacjentów oraz środowiska farmaceutów.

KAMSOF T S.A. 54

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

eduk acja

zapowiedź

1 grudnia | Warszawa MEDmeetsTECH www.medmeetstech.com

Druga edycja konferencji łączącej środowisko medyczne i technologiczne jest okazją do poznania najnowszych innowacji w ochronie zdrowia. Eksperci – lekarze, przedsiębiorcy, inwestorzy i naukowcy – przybliżą wyniki badań, zaprezentują nowe rozwiązania i przedyskutują trendy w medycynie XXI wieku.

1–2 grudnia | Warszawa XIV MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA POLSKIEGO TOWARZYSTWA FARMAKOEKONOMICZNEGO www.ispor2016.pl

Tegoroczny kongres poświęcony jest przede wszystkim tematyce medycyny skoordynowanej oraz zagadnieniom związanym z nowymi wytycznymi HTA, e-zdrowiem oraz ostatnimi zmianami w szeroko rozumianej polityce refundacyjnej.

19 stycznia | Warszawa PERSPEKTYWY W OCHRONIE ZDROWIA www.termedia.pl

Debata o stanie polskiego systemu ochrony zdrowia, jego zmianach i najtrudniejszych problemach.

relacja

DO POBRANIA

19 października | Berlin DIGITAL HEALTH CONFERENCE | Bitkom

Cyfryzacja jest kwestią otwartości, sposobu myślenia i sposobu postrzegania rzeczywistości – tak można podsumować pierwszą Konferencję Zdrowia Cyfrowego zorganizowaną przez bitkom – organizację zrzeszającą ponad 2400 firm działających w obszarze cyfrowej gospodarki. Eksperci dyskutowali m.in. o szansach wynikających ze zdrowia cyfrowego. Jednym z problemów, które e-zdrowie może rozwiązać, jest nieskoordynowana farmakoterapia. Ocenia się, że wskutek braku kontroli nad przyjmowanymi przez pacjentów lekami, corocznie w Niemczech umiera 20 000 osób. To dlatego od 2018 roku planuje się uruchomienie dla wszystkich obywateli tzw. elektronicznego „Planu Lekowego”. Kolejnym wyzwaniem dla sektora jest słaba znajomość zagadnień e-zdrowia w społeczeństwie oraz takich narzędzi, jak aplikacje zdrowotne dla pacjentów chorych przewlekle. Tylko większa promocja innowacji pozwoli przyspieszyć rozwój rynku telemedycyny lub m-zdrowia.

Polaryzację opinii na temat rynku nowych technologii uwydatniła dyskusja pomiędzy politykami a przedstawicielami start-upów.

Ci pierwsi podkreślali znaczenie zagwarantowania bezpieczeństwa informacji medycznych; drudzy argumentowali, że dziś mamy już odpowiednie rozwiązania technologiczne, a tego typu konserwatywna, nieuzasadniona rzeczowymi argumentami linia polityczna tylko opóźnia pozytywne efekty digitalizacji.

Spoglądając poza technologiczne możliwości tkwiące w telemedycynie czy big data, powinniśmy skupić uwagę na trzech filarach e-zdrowia: inteligentnych sieciach informacyjnych, nowym modelu świadomego i cyfrowego pacjenta, wykorzystaniu danych do budowy zindywidualizowanej medycyny.

COCIR, Europejski Komitet Koordynujący Przemysłu Radiologicznego, Elektromedycznego i Sektora Ochrony Zdrowia, organizuje 8 grudnia w Brukseli konferencję na temat roli e-zdrowia w integracji opieki nad pacjentem. Szczegóły: www.cocirehealthsummit.org

RAPORT SHAPING AGEING CITIES 102 strony | Bezpłatny | ENG www.arup.com

W 2050 roku 70% populacji świata będzie mieszkało w miastach, a odsetek osób w wieku 65+ sięgnie 22% ogółu populacji.

Jak projektować miasta wychodząc naprzeciw zmianom społecznym? Ciekawa analiza 10 metropolii europejskich.

RAPORT MEMBER STATE DATA ON CROSS-BORDER HEALTHCARE 38 stron | Bezpłatny | ENG www.ec.europa.eu

W 2015 do NFZ wpłynęły 4 872 wnioski o refundację świadczeń medycznych w ramach przepisów o transgranicznej opiece zdrowotnej. Większość z nich została zaakceptowana. Najnowsza analiza porównawcza pokazuje realizację postanowień dyrektywy we wszystkich państwach UE.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

55

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r zj aw i s k e p i d e m io lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia.

OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA We wrześniu W ODNIESIENIU DO sierpnia

64 647 zł

69 952 zł

2 314 zł

4 215 zł

1 228 zł

1 199 zł

sierpień

wrzesień

sierpień

wrzesień

sierpień

wrzesień

5304 zł

8,2%

1901 zł

82,1%

-28 zł

-2,3%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2016 (prognoza) I 2015

777 932 zł

836 735 zł

41 752 zł

43 829 zł

17 135 zł

19 208 zł

2015

2016

2015

2016

2015

2016

+58 803 zł

7,6%

+2077 zł

5,0%

+2073 zł

12,1%

wrzesień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 52 985 zł Podkarpackie 62 027 zł Kujawsko-Pomorskie 64 479 zł

Opolskie 2 996 zł Świętokrzyskie 3 373 zł Łódzkie 3 724 zł

Opolskie 681 zł Kujawsko-Pomorskie 810 zł Podlaskie 851 zł

Małopolskie 75 132 zł Dolnośląskie 82 833 zł Mazowieckie 88 891 zł

Małopolskie 4 395 zł Dolnośląskie 4 644 zł Mazowieckie 5 476 zł

Dolnośląskie 1 252 zł Mazowieckie 1 360 zł Podkarpackie 2 006 zł

prognoza 2016 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 648 418 zł Kujawsko-Pomorskie 726 903 zł Podkarpackie 736 380 zł

Świętokrzyskie 33 438 zł Opolskie 33 922 zł Kujawsko-Pomorskie 38 219 zł

Opolskie 12 079 zł Kujawsko-Pomorskie 12 810 zł Warmińsko-Mazurskie 13 646 zł

Podlaskie 881 359 zł Dolnośląskie 961 923 zł Mazowieckie 1 016 223 zł

Podkarpackie 47 9711 zł Dolnośląskie 50 324 zł Mazowieckie 55 325 zł

Dolnośląskie 20 389 zł Mazowieckie 21 852 zł Podkarpackie 34 314 zł

wrzesień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Brak spadków kosztów

Brak spadków kosztów

Podlaskie –197 zł Pomorskie –164 zł Zachodniopomorskie –140 zł

Śląskie 7 115 zł Dolnośląskie 7 228 zł Mazowieckie 10 059 zł

Lubelski 2 037 zł Wielkopolskie 2 108 zł Mazowieckie 2 667 zł

Łódzkie 8 zł

zestawienie KOSZTY We wrześniu W OSTATNICH LATACH

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

56

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r zj aw i s k e p i d e m io lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» We wrześniu zanotowaliśmy wyraźny wzrost sumarycznych kosztów leczenia.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

57

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r zj aw i s k e p i d e m io lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Zaczyna się sezon przeziębień i grypy, który potrwa do marca – kwietnia.«

koszty, tys. zł

58

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r zj aw i s k e p i d e m io lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

koszty, tys. zł

» W październiku spodzie� wamy się prawie 50% wzrostu kosztów alergii.«

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

59

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R FARMAC J I

Struktura dystrybucji leków wrzesień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO sierpnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

17,95 zł

25,49%

179,5 tys. zł

3260

-0,16%

+13,5 tys. zł

+0,00 zł

7

7*

7**

7***

*9

7

7*

7**

+3,02 zł

PROGNOZA NA

GRUDZIEŃ

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki we wrześniu 2016 roku wyniósł 179,5 tys. zł. To o 13,5 tys. zł więcej (+8,1%) niż w sierpniu 2016 roku oraz o 10,5 tys. zł więcej (+6,2%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,67 mld zł. Oznacza to wzrost o 202,58 mln zł (+8,2%) w stosunku do sierpnia 2016 roku oraz wzrost o 220,15 mln zł (+9,0%) w stosunku do września 2015 roku. Udział refundacji stanowił 26,08% (+1,05 p.p w porównaniu z sierpniem) obrotu aptecznego i wyniósł 696,75 mln zł.

Według prognoz, obrót w statystycznej aptece w 2016 roku wyniesie 2,12 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych będzie równa 770,2 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełno-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

7

suplementy INNE

7*

7**

59,35% 22,52% 9,12% 9,01%

7***

*9

7

7*

7**

7***

*9

POZIOM REFUNDACJI

26,08% +1,05%

„Prognozujemy, że w grudniu we wszystkich kategoriach leków (RX, OTC, suplementy) wzrośnie średnia wartość sprzedaży. Obrót statystycznej apteki wzrośnie do ponad 190 tys. zł. Wszystko wskazuje na to, że będzie to najwyższy poziom od początku roku.”

Aneta Szczypek Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

60

*9

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

55,06 zł

7***

+70

płatne – 472,6 tys. zł, a sprzedaży produktów OTC – 858,2 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 31,40 mld zł. To odpowiednio o 1,52 mld zł więcej (+5,1%) niż w 2015 roku oraz o 2,90 mld zł więcej (+10,2%) niż w 2014 roku.

Wartość refundacji wyniesie 8,04 mld zł, co będzie stanowiło 25,62% całkowitego obrotu aptecznego. Średni obrót apteczny wypracowany we wrześniu ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 66,0 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 39,5 tys. zł, a produktów OTC – 72,8 tys. zł. W porównaniu z minionym miesiącem zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych.

Największy – dla leków refundowanych (+10,0%, tj. 6 tys. zł), następnie dla produktów OTC (+8,5%, tj. 5,7 tys. zł) oraz dla leków na recepty pełnopłatne (+4,6%,

tj. 1,7 tys. zł). Również w porównaniu z wrześniem minionego roku zaobserwowaliśmy wzrost wartości sprzedaży we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych, odpowiednio o: 3,2 tys. zł (+5,1%) dla leków refundowanych, o 2,8 tys. zł (+7,6%) dla leków na recepty pełnopłatne oraz o 4,6 tys. zł (+6,8%) dla produktów OTC. Średni obrót apteczny wypracowany w poszczególnych roboczych dniach tygodnia był na wyrównanym poziomie i wahał się od 7 013 zł (poniedziałek) do 7 425 zł (piątek). Pacjenci najchętniej odwiedzali statystyczną aptekę między godz. 10:00 a 12:00. Największy obrót w statystycznej aptece został osiągnięty 30 września (7 945 zł).

We wrześniu 2016 roku w trzech kategoriach terapeutycznych zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. Były to produkty z grupy dermatologia, leki

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R FARMAC J I

przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty oraz produkty z grupy varia. W pozostałych grupach zanotowaliśmy wzrosty. Wartość sprzedaży leków na układ oddechowy wzrosła o 40,18%, leków przeciwzakaźnych o 33,07%, leków onkologicznych i immunomodulacyjnych o 27,61%, a produktów na centralny układ nerwowy – o 12,78%.

Jeżeli spojrzymy na zmianę udziałów w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów na układ oddechowy (+2,38 p.p.), leków przeciwzakaźnych (+0,81 p.p.) oraz produktów na centralny układ nerwowy (+0,47 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił w przypadku produktów z grupy varia (–1,36 p.p.) Średnia marża apteczna we wrześniu 2016 roku wynosiła 25,49%. To o 0,16 p.p. mniej niż w sierpniu 2016 roku oraz o 0,62 p.p. mniej niż we wrześniu 2015 roku.

W porównaniu z minionym miesiącem, jedynie dla leków refundowanych zanotowaliśmy niewielki wzrost średniej marży. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,24% (+0,04 p.p. w stosunku do sierpnia 2016 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,99% (–0,08 p.p. w stosunku do sierpnia 2016 roku), dla sprzedaży odręcznej – 29,82% (–0,26 p.p. w stosunku do sierpnia 2016 roku). Średnia cena za opakowanie leku pozostała niezmienna od minionego miesiąca i wyniosła 17,95 zł. To o 92 grosze więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W porównaniu z sierpniem 2016 roku zanotowaliśmy wzrost średniej ceny dla leków refundowanych (+38 groszy). Średnia cena za opakowanie leków wydawanych na recepty pełnopłatne spadła o 17 groszy, a produktów OTC o 5 groszy.

Prognozujemy, że średnia cena za opakowanie leku w 2016 roku wyniesie 17,70 zł. Będzie to o 62 grosze więcej (+3,6) niż w 2015 roku oraz o 1,20 zł więcej (+7,3%) niż w 2014 roku. Średnia cena za opakowanie leku refundowanego będzie kształtowała się na poziomie 27,61 zł (o 13 groszy więcej niż w roku 2015 oraz o 74 groszy więcej niż w 2014 roku), leków na recepty pełnopłatne – 23,16 zł (o 80 groszy więcej niż w 2015 roku oraz o 1,33 zł więcej niż w 2014 roku), a produktów OTC – 12,29 zł (o 72 grosze więcej niż w 2015 roku oraz o 1,05 zł więcej niż w 2014 roku).

We wrześniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 260 pacjentów (2 680 osób

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2016

wrzesień 2015

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2016

wrzesień 2015

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży

układ 5,94% mięśniowo-szkieletowy

17,94% przewód pokarm. i metabolizm

4,8% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,58% narządy zmysłów 4,3% leki przeciwzakaźne leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 2,11% leki onkologiczne i immunomodulacyjne

10,41% układ oddechowy

0,26%

5,4% krew i układ krwiotwórczy 1,11%

endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

3,51% dermatologia 14,15% układ sercowo-naczyniowy 11,48% centralny układ nerwowy varia 11,47%

4,53% nieokreślona

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

61

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R FARMAC J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2016

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016

zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2016

*

**

***

62

*7

*

**

***

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R FARMAC J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim we wrześniu

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

kupiło produkty OTC, 660 leki refundowane, a 730 leki wydawane na recepty pełnopłatne). Największy ruch w statystycznej aptece panował pomiędzy 15 a 21 września. Wówczas statystyczną aptekę odwiedziło 841 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22 – 28 września (834 osób), 8 – 14 września (803 osób) i 1 – 7 września (764 osób).

Przewidujemy, że w 2016 roku statystyczną aptekę odwiedzi o ponad 680 osób więcej niż w minionym roku. Liczba osób kupujących leki z recept pełnopłatnych pozostanie praktycznie niezmieniona, natomiast przybędzie osób kupujących produkty OTC (o około 890 osób).

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 55,06 zł. Z kwoty tej 40,70 zł zapłacił pacjent, a 14,36 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z sierpniem 2016 roku wzrosła o 10,3% (+1,34 zł), w tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 4,3% (+1,69 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 99,95 zł (z czego 29,94 zł to zapłata pacjenta, a 70,00 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 54,15 zł, a dla produktów OTC – 27,17 zł.

Przeanalizujmy wartość koszyka statystycznego pacjenta w okresie od stycznia do września 2016 roku. W okresie tym średnia wartość sprzedaży na pacjenta wyniosła 50,10 zł. To o 47 groszy więcej (+0,9%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Statystyczny pacjent zapłacił za zakupy 37,27 zł, a pozostałą część (12,83 zł) dopłacił refundator. Wartość koszyka leków refundowanych kształtowała się na poziomie 90,66 zł (+2,9%, tj. 2,57 zł więcej niż we wrześniu 2015 roku), leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 49,84 zł (+4,8%, tj. 2,27 zł więcej niż we wrześniu 2015 roku), a produktów OTC – 24,46 zł (+2%, tj. 47 groszy więcej niż we wrześniu 2015 roku). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2016

wrzesień 2015

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2016

wrzesień 2015

o XS[FŒOJB

o XS[FŒOJB

o XS[FŒOJB

o XS[FŒOJB

o XS[FŒOJB

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

wrzesień 2016

wrzesień 2015

wrzesień 2016

wrzesień 2015

106 535

101 642

59,35%

60,14%

Lek - OTC

40 420

37 586

22,52%

22,24%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

16 377

15 144

9,12%

8,96%

Pozostałe

16 168

14 628

9,01%

8,66%

Lek - RX

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

63

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R FARMAC J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za wrzesień 2016 wrzesień 2016

zmiana w stosunku do (%) sierpnia 2016

stycznia 2016

zmiana w stosunku do (liczbowo)

września 2015

sierpnia 2016

stycznia 2016

września 2015

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

179,5

8,1%

2,6%

6,2%

13,5

4,5

10,5

cały rynek apteczny

2 671 499

8,2%

4,1%

9,0%

202 580,5

105 298,5

220 153,5

recepty refundowane (w tys. zł) statystyczna apteka

66,0

10,0%

7,6%

5,1%

6,0

4,7

3,2

cały rynek apteczny

981 752

10,1%

9,2%

7,8%

89 729,2

82 910,4

70 966,2

statystyczna apteka

39,5

4,6%

4,8%

7,6%

1,7

1,8

2,8

cały rynek apteczny

588 325

4,7%

6,3%

10,4%

26 393,3

35 008,3

55 251,7

statystyczna apteka

72,8

8,5%

-1,8%

6,8%

5,7

-1,3

4,6

cały rynek apteczny

1 083 780

8,6%

-0,3%

9,5%

85 548,9

-3 408,9

94 321,5

statystyczna apteka

46,8

12,7%

8,8%

5,4%

5,3

3,8

2,4

cały rynek apteczny

696 748

12,8%

10,4%

8,1%

78 804,2

65 858,4

52 493,6

w całkowitym obrocie

26,08%

4,2%

6,1%

-0,8%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

70,04%

2,5%

2,3%

0,5%

0,0

0,0

0,0

ogółem

17,95 zł

0,0%

5,4%

5,4%

0,0

0,9

0,9

dla leków z list refundacyjnych

27,38 zł

1,4%

2,1%

-0,8%

0,4

0,6

-0,2

dla leków z recept pełnopłatnych

23,45 zł

-0,7%

4,1%

3,8%

-0,2

0,9

0,9

dla produktów bez recepty (OTC)

12,52 zł

-0,4%

3,7%

8,2%

-0,1

0,4

0,9

3 260

2,2%

-10,2%

-6,6%

70,0

-370,0

-230,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

660

4,8%

-7,0%

-5,7%

30,0

-50,0

-40,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

730

2,8%

-7,6%

-5,2%

20,0

-60,0

-40,0

2 680

2,3%

-11,3%

-6,3%

60,0

-340,0

-180,0

ogółem

25,49%

-0,6%

-0,4%

-2,4%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

19,24%

0,2%

5,2%

8,0%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

24,99%

-0,3%

-1,9%

-9,3%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,82%

-0,9%

0,6%

-1,4%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

55,06 zł

5,8%

14,2%

13,7%

3,0

6,9

6,6

Wartość zapłaty przez pacjenta

40,70 zł

4,3%

11,9%

14,0%

1,7

4,3

5,0

Wartość dopłaty refundatora

14,36 zł

10,3%

21,2%

12,8%

1,3

2,5

1,6

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

99,95 zł

5,0%

15,8%

11,4%

4,7

13,6

10,2

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

29,94 zł

-0,8%

10,1%

10,1%

-0,2

2,7

2,7

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

70,00 zł

7,7%

18,4%

12,0%

5,0

10,9

7,5

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

54,15 zł

1,8%

13,4%

13,5%

0,9

6,4

6,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

27,17 zł

6,1%

10,7%

13,9%

1,6

2,6

3,3

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Zmiana: wzrost 2–3%

Tysiące zł

Obrót 2016: 2 117,0 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

64

*

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R FARMAC J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do września 2016 2016

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2016

2014

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2014

2 117,0

2,5%

3,6%

51,5

74,5

1 575,5

3,5%

4,7%

54,0

71,0

31 398 485,0

5,1%

10,2%

1 517 635,0

2 899 697,5

23 328 405,5

6,3%

11,9%

1 381 451,5

2 484 702,0

770,2

-0,8%

2,7%

-6,4

20,3

577,5

0,7%

4,9%

4,0

27,2

11 423 093,2

1,7%

9,1%

188 699,5

957 421,6

8 551 693,3

3,4%

12,1%

279 213,6

926 032,9

472,6

3,6%

5,3%

16,3

23,8

353,8

4,6%

6,3%

15,6

21,1

7 009 197,1

6,2%

11,9%

408 448,1

747 777,0

5 239 547,4

7,4%

13,7%

361 137,7

629 798,5

858,2

5,2%

3,7%

42,2

30,2

632,2

5,9%

3,7%

35,1

22,7

12 728 433,2

7,8%

10,2%

923 550,3

1 176 740,5

9 360 058,7

8,7%

10,9%

747 055,6

916 811,7

542,3

-0,2%

-0,3%

-0,8

-1,8

403,5

0,2%

0,6%

1,0

2,3

8 043 726,3

2,4%

5,9%

186 499,1

451 551,1

5 975 027,7

2,9%

7,5%

168 902,6

415 277,2

25,62%

-2,6%

-3,8%

0,0

0,0

25,61%

-3,2%

-4,0%

0,0

0,0

69,26%

0,8%

-2,9%

0,0

0,0

68,73%

-0,3%

-4,1%

0,0

0,0

17,70 zł

3,6%

7,3%

0,6

1,2

17,61 zł

3,6%

7,3%

0,6

1,2

27,61 zł

0,5%

2,8%

0,1

0,7

27,15 zł

-1,0%

1,7%

-0,3

0,5

23,16 zł

3,6%

6,1%

0,8

1,3

23,09 zł

3,6%

5,8%

0,8

1,3

12,29 zł

6,2%

9,3%

0,7

1,0

12,21 zł

6,5%

9,2%

0,7

1,0

42 352

1,6%

1,4%

681,9

581,9

31 450,0

2,6%

1,1%

790,0

330,0

8 533

-2,8%

-5,3%

-247,1

-477,1

6 370,0

-2,2%

-4,6%

-140,0

-310,0

9 670

0,7%

-2,9%

70,3

-289,7

7 100,0

-0,1%

-4,4%

-10,0

-330,0

34 859

2,6%

3,3%

898,8

1 108,8

25 850,0

3,8%

3,0%

950,0

750,0

25,73%

-0,2%

-4,0%

0,0

0,0

25,51%

-1,6%

-5,7%

0,0

0,0

18,47%

3,2%

-0,8%

0,0

0,0

18,68%

4,6%

-0,8%

0,0

0,0

26,08%

-4,5%

-10,9%

0,0

0,0

25,47%

-8,3%

-14,3%

0,0

0,0

30,68%

-1,2%

-8,6%

0,0

0,0

30,10%

-3,8%

-11,5%

0,0

0,0

49,99 zł

0,8%

2,2%

0,4

1,1

50,10 zł

0,9%

3,6%

0,5

1,8

37,18 zł

1,8%

3,6%

0,6

1,3

37,27 zł

2,1%

5,1%

0,8

1,8

12,80 zł

-1,8%

-1,7%

-0,2

-0,2

12,83 zł

-2,3%

-0,5%

-0,3

-0,1

90,26 zł

2,0%

8,4%

1,8

7,0

90,66 zł

2,9%

10,0%

2,6

8,3

27,75 zł

0,3%

16,4%

0,1

3,9

28,35 zł

3,6%

21,4%

1,0

5,0

62,51 zł

2,8%

5,2%

1,7

3,1

62,31 zł

2,6%

5,6%

1,6

3,3

48,87 zł

2,8%

8,4%

1,3

3,8

49,84 zł

4,8%

11,3%

2,3

5,1

24,62 zł

2,5%

0,4%

0,6

0,1

24,46 zł

2,0%

0,7%

0,5

0,2

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2016: 31,4 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2015)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2015)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2015)

Refundacja: 8,0 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 6% (w stosunku do roku 2015)

prognoza obrotu

*

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

65

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R FARMAC J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

733,68

0,09

38585,85

0,21

9148,41

0,07

29437,43

0,63

0,24

0,76

1142,20

33,78

52,59

2. U-30

522,75

0,07

17897,95

0,10

6753,59

0,05

11144,36

0,24

0,38

0,62

806,98

22,18

34,24

3. U-50

275,35

0,03

6316,77

0,04

3663,52

0,03

2653,26

0,06

0,58

0,42

342,38

18,45

22,94

4. U-BEZPŁATNY

21,66

0,00

1262,95

0,01

88,75

0,00

1174,20

0,03

0,07

0,93

63,18

19,99

58,31

5. INWALIDA WOJENNY

18,77

0,00

947,89

0,01

0,00

0,00

947,89

0,02

0,00

1,00

31,25

30,33

50,49

0,33

0,00

10,34

0,00

1,69

0,00

8,64

0,00

0,16

0,84

0,52

19,82

31,66

7. ZHK

11,28

0,00

310,33

0,00

52,97

0,00

257,36

0,01

0,17

0,83

16,69

18,60

27,51

8. AZ

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

1,00

0,00

16,53

24,28

9. NARKOTYKI

3,00

0,00

632,53

0,00

52,46

0,00

580,07

0,01

0,08

0,92

5,68

111,32

210,85

10. ŚRODKI POMOCNICZE

8,66

0,00

1185,33

0,01

574,30

0,00

611,03

0,01

0,48

0,52

90,28

13,13

136,87

11. PEŁNOPŁATNE

1323,04

0,16

39530,00

0,22

39529,54

0,30

0,46

0,00

1,00

0,00

1685,91

23,45

29,88

12. ODRĘCZNA

5099,93

0,64

72820,00

0,41

72819,79

0,55

0,21

0,00

1,00

0,00

5817,50

12,52

14,28

13. RAZEM

8018,45

1,00

179500,00

1,00

132685,02

1,00

46814,98

1,00

0,74

0,26

10002,58

17,95

22,39

6. INWALIDA WOJSKOWY

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

758,35

0,09

37283,24

0,21

8712,77

0,07

28570,46

0,64

0,23

0,77

1104,76

33,75

2. U-30

563,86

0,07

17612,53

0,10

7446,35

0,06

10166,17

0,23

0,42

0,58

810,04

21,74

31,24

3. U-50

283,11

0,04

6417,02

0,04

3711,17

0,03

2705,85

0,06

0,58

0,42

338,34

18,97

22,67

4. U-BEZPŁATNY

23,85

0,00

1180,97

0,01

86,69

0,00

1094,28

0,02

0,07

0,93

60,07

19,66

49,52

5. INWALIDA WOJENNY

18,95

0,00

827,91

0,00

13,81

0,00

814,09

0,02

0,02

0,98

29,16

28,40

43,70

6. INWALIDA WOJSKOWY

49,16

0,31

0,00

8,10

0,00

1,52

0,00

6,58

0,00

0,19

0,81

0,45

17,96

25,98

7. ZHK

11,33

0,00

287,11

0,00

49,43

0,00

237,68

0,01

0,17

0,83

15,81

18,16

25,35

8. AZ

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,01

0,99

0,00

16,05

19,39

9. NARKOTYKI

2,66

0,00

549,75

0,00

46,21

0,00

503,54

0,01

0,08

0,92

4,86

113,02

206,52 127,99

10. ŚRODKI POMOCNICZE

10,39

0,00

1329,63

0,01

595,62

0,00

734,02

0,02

0,45

0,55

118,89

11,18

11. PEŁNOPŁATNE

1378,58

0,17

39315,22

0,22

39315,07

0,30

0,15

0,00

1,00

0,00

1702,79

23,09

28,52

12. ODRĘCZNA

5005,64

0,62

70244,00

0,40

70243,86

0,54

0,14

0,00

1,00

0,00

5752,80

12,21

14,03

13. RAZEM

8057,02

1,00

175055,56

1,00

130222,51

1,00

44833,04

1,00

0,74

0,26

9937,97

17,61

21,73

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1587

0,20

65965

0,37

19761

0,15

46203

0,99

0,30

0,70

2409

27,38

41,57

2. Recepty pełnopłatne

1323

0,16

39530

0,22

39530

0,30

0

0,00

1,00

0,00

1686

23,45

29,88

3. Sprzedaż odręczna

5100

0,64

72820

0,41

72820

0,55

0

0,00

1,00

0,00

5817

12,52

14,28

9

0,00

1185

0,01

574

0,00

611

0,01

0,48

0,52

90

13,13

136,87

8018

1,00

179500

1,00

132685

1,00

46815

1,00

0,74

0,26

10003

17,95

22,39

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1662,42

0,21

64166,70

0,37

20067,96

0,15

44098,74

0,98

0,31

0,69

2363,48

27,15

2. Recepty pełnopłatne

1378,58

0,17

39315,22

0,22

39315,07

0,30

0,15

0,00

1,00

0,00

1702,79

23,09

28,52

3. Sprzedaż odręczna

5005,64

0,62

70244,00

0,40

70243,86

0,54

0,14

0,00

1,00

0,00

5752,80

12,21

14,03

10,39

0,00

1329,63

0,01

595,62

0,00

734,02

0,02

0,45

0,55

118,89

11,18

127,99

8057,02

1,00

175055,56

1,00

130222,51

1,00

44833,04

1,00

0,74

0,26

9937,97

17,61

21,73

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

38,60

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19770,30

0,20

770172,36

0,36

236764,07

0,15

533408,29

0,98

0,31

0,69

27894,26

27,61

2. Recepty pełnopłatne

16674,82

0,17

472580,58

0,22

472579,22

0,30

1,36

0,00

1,00

0,00

20407,38

23,16

28,34

3. Sprzedaż odręczna

60638,23

0,62

858210,09

0,41

858208,87

0,55

1,22

0,00

1,00

0,00

69854,97

12,29

14,15

128,07

0,00

16036,97

0,01

7137,97

0,00

8899,00

0,02

0,45

0,55

1444,39

11,10

125,22

97211,43

1,00

2117000,00

1,00

1574690,13

1,00

542309,87

1,00

0,74

0,26

119601,00

17,70

21,78

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

38,96

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

293157115

0,20

11423093181

0,36

3511320723

0,15

7911772458

0,98

0,31

0,69

413685191

27,61

2. Recepty pełnopłatne

247285422

0,17

7009197071

0,22

7009176832

0,30

20239

0,00

1,00

0,00

302658277

23,16

28,34

3. Sprzedaż odręczna

899267573

0,62

12728433240

0,41

12728415101

0,55

18140

0,00

1,00

0,00

1035960265

12,29

14,15

1898839

0,00

237761507

0,01

105846077

0,00

131915430

0,02

0,45

0,55

21407434

11,11

125,21

1441608949

1,00

31398485000

1,00

23354758733

1,00

8043726267

1,00

0,74

0,26

1773711168

17,70

21,78

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

66

Transakcje Liczba

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

38,97

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

Foto: designed by freepik.com

M O N I TO R RYNKU LEKÓW

Multiwitaminy Multiwitaminy to suplementy diety w skład których wchodzą witaminy i minerały spełniające w organizmie człowieka określone funkcje. Występują zazwyczaj w postaci pigułek lub tabletek musujących i są dostępne we wszystkich aptekach bez recepty. Polacy coraz mniej wierzą w ich moc, co pokazują spadające wskaźniki sprzedaży.

Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Analizowany rynek multiwitamin obejmuje produkty należące do klas ATC A11A (preparaty wielowitaminowe w połączeniach) oraz A11B (preparaty wielowitaminowe bez dodatków).

68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

Dane statystyczne wykazują, że średniomiesięczna wartość sprzedaży multiwitamin kształtuje się na poziomie od 290,79 mln zł (w lipcu) do 473,92 mln zł (w grudniu). Najwięcej multiwitamin sprzedaje się w okresie jesienno-zimowym, zwłaszcza w grudniu (33,85 mln opakowań). Najmniej – w okresie letnim (po około 20 mln opakowań w mie-

siącach od czerwca do sierpnia). Powodem jest przekonanie, że tego typu środki chronią lub pozwalają szybciej leczyć infekcje górnych dróg oddechowych a także ograniczony dostęp do świeżych owoców i warzyw, który suplementy mają rekompensować.

Wartość sprzedaży multiwitamin na początku analizowanego okresu (w 2002 roku) kształtowała się na poziomie 342,83 mln zł. Następne trzy lata były okresem spadku w porównaniu do lat poprzednich. Od 2006 do 2009 roku zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży, ale od 2010 roku znowu nastąpił okres spadku. Największy wzrost miał miejsce w 2007 roku (o 12,66%). Największe spadki wystąpiły w 2003 roku (o 10,77%) i w 2011 roku (o 10,33%).

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R RYNKU LEKÓW

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 produktów

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

87

15,86 16,83 17,28 17,73 17,03 17,10 18,87 21,90 23,25 26,81 28,25 27,57 26,87 26,66

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2015 a nie będące w ofercie w 2002 roku

12

15,74 21,53 23,93 26,33 27,54 28,06 32,48 35,90 35,35 29,99 25,70 21,49 19,84

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

9

12,08 14,26 15,57 18,28 20,73 22,66 23,39 22,76 20,23 22,26 22,10 21,48

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

25

18,94 22,76 27,20 32,04 32,17 31,89 32,10 26,86 27,23 25,16 23,59

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

43

11,06 14,55 15,57 16,82 17,52 18,84 21,52 23,30 23,30 24,72

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

31

18,58 14,70 15,12 14,97 17,14 19,00 21,65 21,70 22,61

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

23

26,99 28,64 29,77 23,57 25,35 25,04 23,72 23,67

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

36

24,94 28,85 28,80 31,90 34,18 34,83 35,47

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

52

16,62 21,00 22,49 25,67 28,53 28,58

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

42

25,13 26,61 27,02 26,89 27,01

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

36

14,09 10,78 10,07 9,84

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

58

18,65 18,40 15,88

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

90

30,25 25,15

Produkty będące w ofercie w 2015 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

68

Liczba badanych 2002 produktów

22,47

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

87

15,86 16,83 17,28 17,73 17,03 17,10 18,87 21,90 23,25 26,81 28,25 27,57 26,87 26,66

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w 2015 roku

13

25,33 26,61 26,89 26,35 26,28 26,98 27,23 25,81 24,97 24,70 30,49 28,78 21,57

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2015

11

23,14 23,99 24,93 22,52 23,42 25,09 25,16 21,07 22,32 27,53 40,69 37,44

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2015

10

18,15 18,46 18,48 17,58 18,07 16,64 17,40 17,32 16,51 14,95

9,95

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2015

11

11,46 11,82 11,81 12,22 17,66 17,07 16,16 15,98 15,31 16,27

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2015

9

35,98 35,59 35,68 31,58 26,41 25,38 22,62 10,86 6,96

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2015

11

10,45 11,27 12,07 12,39 11,46

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2015

6

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2015

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2015

10

6,48

7,77

7,28

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2015

12

7,46

7,95

8,01 8,39

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2015

2

5,75 8,52

7,53

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2015

4

11,27 15,19

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2015

9

11,49

8,77 9,50

9,36

9,52

8,31 13,00 10,84

9,41 12,65 18,25

45,34 63,81 73,05 53,02 11,44 11,01

7,66 10,29

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

69

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R RYNKU LEKÓW

W 2015 wartość multiwitamin sprzedanych w aptekach wynosiła 248,84 mln zł. Najwięcej w badanym okresie pacjenci zapłacili za produkty multiwitaminowe w 2009 roku, a mianowicie 380,25 mln zł.

Podobnie jak wartość, kształtowała się także ilość sprzedaży multiwitamin.

W 2002 roku w aptekach sprzedało się 23,56 mln opakowań tego typu asortymentu. Kolejne trzy lata były okresem spadku (największy – o 14,30%), na-

stępnie tylko dwa lata wzrostu (kolejno o 5,38% i 3,15%), a od 2008 roku znowu następowały spadki. W 2015 roku sprzedało się 10,34 mln opakowań multiwitamin i była to najmniejsza sprzedaż w całym badanym okresie. Co ciekawe, w okresie od stycznia do sierpnia 2015 roku sprzedało się 6,55 mln opakowań o wartości 155,90 mln zł, a w tym samym okresie roku 2016 było to 6,76 mln opakowań o wartości 168,60 mln zł,

więc najprawdopodobniej nastąpi przełom trendu spadkowego. Średnia cena za statystyczne opakowanie preparatu multiwitaminowego systematycznie rosła w latach od 2002 roku (14,55 zł), aż do 2013 roku (24,66 zł). Ostatnie dwa lata to okres spadku. W 2015 roku za opakowanie multiwitamin trzeba była zapłacić 24,05 zł, a w 2014 – 24,21 zł, a to odpowiednio o 0,60% i 1,83% mniej niż w roku

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów multiwitaminowych w aptekach w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

342 825 578

23 563 305

14,55

1 131 438

77 767

303

2003

305 915 770

20 194 432

15,15

932 670

61 568

328

-10,77%

-14,30%

2004

289 030 179

18 509 931

15,61

837 769

53 652

345

-5,52%

-8,34%

2005

270 336 020

16 806 436

16,09

687 878

42 764

393

-6,47%

-9,20%

2006

302 089 581

17 709 836

17,06

621 583

36 440

486

11,75%

5,38%

2007

340 345 581

18 267 145

18,63

636 160

34 144

535

12,66%

3,15%

2008

356 437 738

17 963 761

19,84

636 496

32 078

560

4,73%

-1,66%

2009

380 249 868

17 564 334

21,65

667 105

30 815

570

6,68%

-2,22%

2010

345 929 302

15 535 876

22,27

564 322

25 344

613

-9,03%

-11,55%

2011

310 200 340

13 468 237

23,03

502 756

21 829

617

-10,33%

-13,31%

2012

283 665 428

11 643 237

24,36

456 788

18 749

621

-8,55%

-13,55%

2013

275 964 322

11 189 283

24,66

425 871

17 267

648

-2,71%

-3,90%

2014

250 479 528

10 345 278

24,21

362 488

14 971

691

-9,23%

-7,54%

2015

248 843 380

10 339 317

24,07

355 999

14 792

699

-0,65%

-0,06%

2016

258 971 952

10 371 924

24,97

—

—

—

4,07%

0,32%

2017

235 273 189

9 444 685

24,91

—

—

—

-9,15%

-8,94%

Rys. 1. Wartość sprzedaży multiwitamin w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

» Najwięcej multiwitamin sprzedaje się w okresie jesienno-zimowym, a szczególnie w grudniu.«

*

** *** *7

70

*

** *** *7

*

** *** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R RYNKU LEKÓW

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań produktów multiwitaminowych w aptekach w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Ilość sprzedaży multiwitamin spadała w ostatnich latach. W grudniu 2002 roku sprzedało się 2 095 540 opakowań, natomiast w grudniu 2015 było to 1 097 652 opakowań.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu multiwitaminowego w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie preparatu multiwitaminowego od początku badanego okresu systematycznie wzrasta.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 4. Liczba produktów sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016

» Asortyment multiwitamin podwoił się od początku badanego okresu.«

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

71

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O N I TO R RYNKU LEKÓW

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

poprzednim. Największy wzrost ceny miał miejsce w latach 2007 (o 9,23%) oraz 2009 (o 9,11%).

Stosowanie multiwitamin – mimo dość wyraźnego trendu spadkowego – jest nadal relatywnie popularne. Świadczy o tym stale rosnący w kolejnych latach asortyment dostępny na półkach aptecznych.

W 2002 roku pacjenci mogli wybierać spośród 303 różnych opakowań multiwitamin, a w 2015 roku było ich już ponad 130% więcej, a dokładniej 699 opakowań. Najwięcej nowych opakowań (bo aż 93) pojawiło się w 2006 roku.

Od momentu prowadzenia monitoringu, popyt na multiwitaminy kurczy się.

Zarówno ilość jak i wartość sprzedaży z roku na rok spadała. Średnia cena niemal przez cały badany okres wzrastała, lecz w 2014 roku nastąpił przełom i stabilizacja na poziomie 24 zł na opakowanie.

Przyjrzyjmy się, jak wyglądają prognozy rynkowe dla środków multiwitaminowych na 2016 i 2017 rok.

Trendy przyszłości Obliczenia ekspertów OSOZ wskazują, że spadki ilości i wartości sprzedaży multiwitamin zostaną przerwane w 2016 roku, choć zmiana będzie mało znacząca i chwilowa. Sprzedaż wzrośnie o 0,32% w porównaniu do 2015 roku i będzie wynosiła 10,37 mln opakowań. Już w 2017 roku znowu nastąpi istotny spadek (o 8,94%) do 9,44 mln opakowań.

72

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

Wartość sprzedaży, podobnie jak ilość, wzrośnie w 2016 roku (o 4,07%) i osiągnie poziom 258,97 mln zł, a w 2017 roku spadnie do wartości 235,27 mln zł (spadek o 9,15%). Średnia cena sprzedaży będzie kształtować się podobnie jak w ostatnich latach (osiągnie poziom powyżej 24 zł, jednocześnie nie przewyższając 25 zł). W 2016 roku wzrośnie o 0,90 zł, natomiast w 2017 spadnie o zaledwie 0,06 zł.

Multiwitaminy zrobiły zawrotną karierę w latach 90-tych, kiedy wiązano z nimi wielkie nadzieje na kompleksowe wspomaganie organizmu. Jednak z czasem Polacy zaczęli się coraz zdrowiej odżywiać, zwiększała się systematycznie świadomość zdrowotna, a kolejne badania naukowe obalały jakąkolwiek skuteczność multiwitamin. W ten sposób popyt stopniowo spadał i tak będzie prawdopodobnie w kolejnych latach, z wyjątkiem krótkookresowych wzrostów.

cie. Zbilansowana dieta to jedyna pewna metoda dostarczania organizmowi potrzebnych witamin, zalecana przez lekarzy oraz dietetyków.

W przypadku niektórych schorzeń oraz chronicznych niedoborów składników pokarmowych, pomocne wydają się multiwitaminy dostępne nie tylko w aptekach, ale także w zwykłych sklepach czy marketach. Wybór multiwitamin powinien być rozsądny, dobrany pod dietę, wiek i płeć, skonsultowany z lekarzem lub dietetykiem.

W ostatnim roku w samych aptekach sprzedało się ponad 10 mln opakowań środków multiwitaminowych.

I choć sprzedaż w ostatnich latach wykazywała raczej tendencje spadkowe, to cena rosła z roku na rok. Prawdopodobnymi przyczynami redukcji liczby kupowanych opakowań są m.in. spadek popytu, zwiększenie objętości pojedynczego opakowania i większa kompleksowość nowych środków. 

Podsumowanie Powszechnie wiadomo, że nasz organizm potrzebuje witamin i minerałów do prawidłowego funkcjonowania. Idealnym wyjściem jest zbilansowana dieta, która dostarczy istotnych składników.

Nie powinno zabraknąć w niej owoców, warzyw, mleka i jego przetworów, mięsa, ryb, a także produktów zawierających cukry. Wszystko, co jemy, wpływa bowiem na nasze zdrowie oraz samopoczu-

Metodologia prognoz Ze względu na widoczny trend sprzedaży (podwyższona sprzedaż w okresie jesienno-zimowym i obniżona w okresie letnim), do obliczenia prognozy wykorzystano sezonową metodę prognozowania liniowego z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Pozwala ona na uwzględnienie wahań sezonowych. Jednocześnie metoda ta zakłada, iż jeżeli nie byłoby wahań sezonowych, wówczas dane te można przybliżyć za pomocą trendu liniowego.

systemy it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (wrzesień 2016) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Automatyczne wyłączanie rezerwacji z płatnościami Dostępna w systemie funkcjonalność rezerwacja z płatnościami pozwala m.in. na rejestrowanie zleceń i pobieranie opłat oraz wystawianie faktur, zanim fizycznie zlecenie zostanie wykonane. Istnieje również opcja pozwalająca na rejestrację wszystkich rezerwacji z płatnościami. Problemy mogą wystąpić w sytuacji, gdy umawiamy świadczenie NFZ, ale na okres, na który nie mamy jeszcze umowy z NFZ. Jest to dość częsty przykład w rehabilitacji. W pewnym zakresie załatwia to opcja powodująca używanie aktualnej umowy. Nie zawsze jednak jest ona możliwa do ustawienia i można ją wykorzystać właśnie dla rezerwacji. Jeśli w danej chwili użycie opcji prolongowanej umowy nie wchodzi w rachubę, rezerwacja z płatnościami powstanie najprawdopodobniej jako rozliczenie prywatne. Przypomnijmy, że system jest tak skonstruowany, aby – jeśli rezerwacja ma już płatności – nie zmieniać ich podczas wykonywania rezerwacji.

Chyba, że operator sobie tego świadomie życzy.

Dlatego też powstała nowa funkcjonalność, która czyni to automatycznie, gdy włączona zostanie opcja modułu Zlecenia na zakładce OW NFZ/Umowy/Wyłącz rezerwacje z płatnościami jeśli brak aktywnej umowy z NFZ, a usługa ma podpiętą usługę refundowaną.

Rys. 2. Karta rezerwacyjna usługi

Tym sposobem, gdy będziemy już wykonywać rezerwację i posiadali właściwą umowę z NFZ, system automatycznie wykorzysta aktualną umowę.

Rys. 3. Karta wykonania usługi

Rys. 1. Opcje modułu Zlecenia

W takim przypadku, system – jeśli podczas rezerwacji wybrana zostanie usługa mająca powiązanie z usługą refundowaną – zadba o to, by nie przyjąć innego niż NFZ rozliczenia. Jeśli brak będzie aktualnej umowy z NFZ, system automatycznie wyłączy płatności dla takiej rezerwacji oraz ustawi domyślnego płatnika jako NFZ.

Przy włączeniu wskazanej opcji, nie można zarejestrować rezerwacji na usługę związaną z usługą refundowaną z płatnościami na inne niż NFZ rozliczenie. Jeśli ręcznie włączymy opcję Z płatnościami, system znów przeanalizuje rozliczenie i wyłączy znacznik Z płatnościami. Jeśli zmienimy usługę na taką, która nie posiada powiązania z usługą refundowaną, system automatycznie włączy płatności (o ile używamy rezerwacji z płatnościami) i wyczyści domyślnego płatnika. Taki mechanizm zadziała tylko wtedy, jeśli mamy nowe zlecenie. W przypadku edycji rezerwacji po zmianie usługi, należy samodzielnie włączyć płatności. System bowiem nie może rozróżnić sytuacji, gdy płatności wyłączono ręcznie od tej, gdy płatności wyłączono automatycznie. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

75

systemy it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (wrzesień 2016) Katarzyna Piątek Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

W module APW11 Sprzedaż, podczas realizacji recepty z dodatkowym uprawnieniem „S”, po włączeniu opcji 11.2.111. Wymagaj numeru PESEL przy sprzedaży na uprawnienie Senior, program wymusza uzupełnienie nr Pesel pacjenta.

Dodatkowo w module APW11 Sprzedaż, po włączeniu opcji 11.2.113. Ostrzegaj o sprzedaży więcej niż 5-ciu pozycji na recepcie, stosowanej w przypadku leków refundowanych lub wszystkich leków, kontrola działa w taki sam sposób, jak w przypadku tworzenia refundacji. Pozycje, które sprzedane są w kolejności jedna po drugiej lub połączone poprzez skrót klawiszowy [Ctrl+P], są liczone jako jedna pozycja.

Do wydruku Lista braków w module APW12 Zamówienia – Lista braków dodano kolumny: osoba zamawiająca i data utworzenia pozycji (rys. 3).

W związku z nowelizacją rozporządzenia w sprawie informacji gromadzonych przez apteki oraz informacji przekazywanych Narodowemu Funduszowi Zdrowia z dnia 24.08.2016 (Dz.U. 2016.1350 z 26.08.2016), system apteczny od wersji 2016.3.7.0 oraz od wersji 2017.0.2.0 został dostosowany do obsługi nowego komunikatu LEK w wersji 2.3. w module APW21 Zestawienia.

W module APW21 Zestawienia dodano raport Przekazanie raportu do Optima XML (zakupy i sprzedaż).

Rys. 1. Wprowadzenie kodów z recepty

W module APW11 Sprzedaż, podczas realizacji recepty z recepty dla środka odurzającego lub psychotropu, po włączeniu opcji 11.2.112. Ostrzegaj o sprzedaży psychotropu o wielopozycyjnej recepcie, program wyświetli stosowny komunikat (rys. 2), czy taki lek znajduje się na recepcie i czy prócz niego znajdują się tam jeszcze inne leki.

Rys. 2. Ostrzeżenie o sprzedaży psychotropu

76

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

Rys. 5. Raport do Optima XML

systemy it

Dodatkowo w module APW41 Administrator dodano następujące opcje: – 11.2.114 – Automatyczny wybór pacjenta z bazy na podstawie numeru PESEL – 11.2.115 – Domyślny typ identyfikatora UE podczas wprowadzania kodów recepty – 11.3.1.36 – Wydruk graficzny faktury VAT – 11.3.1.37 – Wydruk graficzny faktury VAT dla Opieki – 11.3.1.23 – Rodzaj wydruku przesunięcia MM 

Rys. 3. Wydruk listy braków

Rys.4 Zestawienia refundacyjne – wersja XML 2.3

W module APW23 Kontrola rozbudowano filtr Przeglądanie sprzedaży o uprawnienie Senior (Kontrola- Kontrola sprzedaży) (rys. 6).

Rys. 6. Filtr przeglądu sprzedaży

reklama

DLA PACJENTÓW ORAZ LEKARZY. PRAKTYCZNE I SPRAWDZONE

APLIKACJE ZDROWOTNE BEZPŁATNY RAPORT DO POBRANIA NA STRONIE

WWW.OSOZ.PL/APLIKACJE

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

77

reklama

reklama

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Aleksandra Kurowska, Artur Olesch, Katarzyna Piątek, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

78

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Francesco Barbarella, Nicola Bedlington, Mathias Bonk, Caroline Costongs, Yvolle Doyle, Serena Girani, Clayton Hamilton, John Higgins, Marcin Kautsch, Dorota Kiliańska, Dorota Kozioł-Kaczorek, Marek Kubicki, Mateusz Lichoń, Natalia Matuszak, Marc Oertle, Terje Peetso, Roman Radomski, Gillian Rowlands, Claudia Stein, Katarzyna Stoś, Szymon Wilk.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 10/2016

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 17 500 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, szczegółowe raporty specjalne. Poznaj dokładnie rynek ochrony zdrowia i farmacji dzięki autorskim analizom statystycznym.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.