OSOZ Polska by OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

2019 POLSK A

10 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

DANE NA

STRAŻY ZDROWIA Andrea Ammon (European Centre For Disease Prevention and Control): systemy zapobiegania chorobom są przestarzałe.

CYFROWA

REHUMANIZACJA

Medycyna wsparta sztuczną inteligencją będzie medycyną precyzyjną i bezpieczną. Relacja z Europejskiego Forum Zdrowia.

TROPIENIE

SYMPTOMÓW

Z 30 000 chorób znanych nauce, lekarz potrafi rozpoznać ok. 500. Co siódma diagnoza jest błędna. Ale można to zmienić.

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

j a t i y j z c C l i ka S p EW a w ZN O OS

241 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki. Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.

Nota bene

Medycyna skrupulatna Ochrona zdrowia potrzebuje szczerości, aby można ją było zacząć naprawiać. Dziś mamy w końcu narzędzia w postaci sztucznej inteligencji, aby walczyć z pomyłkami diagnostycznymi i lekarskimi. Człowiek popełnia błędy, AI nie ma takiego prawa.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Lekarz też może się mylić. I się myli, podobnie jak ludzie pracujący w innych branżach. Jedynym problemem jest to, że w ochronie zdrowia jak ognia unikamy tego tematu, bojąc się poruszania swego rodzaju nietykalnego tabu. Niesłusznie. Zawód lekarza wymaga precyzji. Kilkuletnie studia, a następnie praktyki zawodowe są rygorystycznym treningiem przygotowującym tych, którzy troszczą się o nasze zdrowie i życie. Za przysięgą Hipokratesa robią oni wszystko, aby pomóc i przede wszystkim – nie zaszkodzić. To, że czasami jest inaczej, wynika jedynie z ułomności cechujących każdego człowieka: ograniczonych możliwości zapamiętywania i przetwarzania informacji, podejmowania stronniczych decyzji czy kierowania się czasami niesłusznymi przekonaniami. W medycynie prowadzą one do błędów, których skala pozostaje nadal tajemnicą. Bazujemy jedynie na szacunkach mówiących przykładowo o 1 500 000 zgonów na świecie spowodowanych nieprawidłową diagnozą lub jej brakiem. Ostatnie badanie przeprowadzone przez Uniwersytet Johna Hopkinsa sugeruje, że w samych Stanach Zjednoczonych z powodu błędów medycznych rocznie umiera 250 000 osób. Inne raporty mówią nawet o 440 000 zgonów. To trzecia – za nowotworami oraz chorobami serca i układu krążenia – przyczyna zgonów na świecie, niewspółmiernie rzadko dyskutowana. Jeszcze do niedawna tematu unikano, ponieważ niewiele można było zrobić poza tzw. check-listami i procedurami bezpieczeństwa. Dziś, w czasach transformacji cyfrowej, mamy nowego sprzymierzeńca, który może nam, ludziom, pomóc w uzyskaniu najwyższej precyzji diagnozy i leczenia. Sztuczna inteligencja nie ma ograniczeń cechujących ludzki mózg – może wchłonąć nieskończone ilości danych, przenalizować je skrupulatnie, porównać i wyciągnąć wnioski na podstawie dostępnej wiedzy. Wszystko z szybkością i precyzją, z którą człowiek nie ma się co mierzyć. Maszyny potrafią liczyć, ludzie kreatywnie myśleć i odczuwać. Komputerom trzeba przekazać część kompetencji związanych z diagnozą i leczeniem, bo to one mają dostęp do danych na temat wszystkich 30 000 chorób, w czasie kiedy statystyczny lekarz może rozpoznać ok. 500. Lekarz i AI tworzą drużynę, która w końcu jest w stanie wyeliminować wiele pomyłek i przeoczeń, łącząc twarde dowody naukowe z intuicją i elementami humanizmu. Nie ma żadnego uzasadnienia, aby opóźniać szerokie zastosowanie aplikacji AI w medycynie wszędzie tam, gdzie mogą one minimalizować skalę ludzkich pomyłek. Tabu błędów medycznych przeterminowało się w erze nowych technologii.

OSOZ POLSKA 2019

aktualności

W KADRZE

ROZMOWY

Opieka tu i teraz

WAŻNE PYTANIE

Bogi Eliasen: Skuteczna ochrona zdrowia bez silosów

Jak poprawić trafność diagnozy?

Rynek zdrowia w pigułce

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w grudniu 2019

INNOWACJE

OPINIE Andrea Ammon: Wiedza epidemiologiczna rośnie na danych

Kontynuacja po wyborach

LIDERZY CYFRYZACJI

PRAKTYcznie

Legislacja Monitoring wizyjny w podmiotach leczniczych

PORADNIK Nie tracimy czasu, ani pieniędzy. Rozmowa z dr hab. Adamem Maciejczykiem

Aplikacje medyczne Dźwięki uspokajające dzieci i stoicki spokój dla dorosłych

NOWOŚCI / WYNALAZKI Kapsuła zdrowia, przełom w druku 3D narządów, laboratorium AI

Infografika Gotowi na e-zdrowie – wskazówki dla lekarzy

nowe idee

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

LABORATORIUM TECHNOLOGII Frankenstein, czyli opowieść o ambicjach digitalizacji

RAPORT

LEKTURA Raport: Cyfrowa transformacja sektora technologii medycznych

E-ZDROWIE I CZŁOWIEK O cyfryzacji mówi się w kategorii „technologii zakłócających” porządek ochrony zdrowia. Jak wykorzystać ich pozytywny wpływ w reformowaniu sektora? Relacja z Europejskiego Forum Zdrowia.

OSOZ WORLD

SCIENCE This Robot Knows How To Communicate To Support Patients With Chronic Illness

OPINION Rethinking Workforce Skills To Become Ready For Future

TECHNOLOGIE

DLA MEDYCYNY Leki on-line

DLA FARMACJI Aplikacja zwiększy efektywność sprzedaży

MONITOR ZDROWOTNY

» Bez wiarygodnych danych, kontrola rozwoju chorób i ich zapobieganie są ułomne.« Andrea Ammon | Dyrektor Europejskiego Centrum Prewencji i Kontroli Chorób | str. 26

FELIETON Niedziele w aptekach

RANKINGI PEX Firmy i produkty (wrzesień 2019)

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (wrzesień 2019)

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (wrzesień 2019)

OSOZ Polska 10/2019

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki stosowane w chorobie Parkinsona

» W pilotażu sieci onkologicznej odnotowaliśmy skrócenie czasu oczekiwania na wizytę.«

online

Dr hab. Adam Maciejczyk Dyrektor Naczelny Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu | str. 32

627

pacjentów umiera co roku w Wielkiej Brytanii w wyniku błędnego zażywania leków będącego efektem nieprawidłowo lub nieczytelnie wypisanej recepty. Także w tym kraju, ok. 66 mln potencjalnie niebezpiecznych błędów popełnia się podczas ręcznego wystawiania recept.

CSIOZ prowadzi pilotaż e-skierowania, które stanie się obowiązkowe od 2021 roku. Dołączyło do niego na razie 100 podmiotów.

500

Tyle szacunkowo hektarów zajmują rocznie wszystkie papierowe recepty wystawianie w Polsce, gdyby rozłożyć je jedna obok drugiej (zakładając standardowy rozmiar wydruku). Każdego roku wystawia się ok. 250 000 000 recept.

Zdrowie 2020 Digitalizacja ochrony zdrowia nie jest liniowa i trudno wydzielić trendy, które ją ukształtują przez najbliższe miesiące. Mimo to, z końcem roku powstaje wiele opracowań, które mają nakreślić kierunek zmian, pozwalając spojrzeć na transformację z szerszej perspektywy. Co czeka polską ochronę zdrowia w 2020 roku? W jaki sposób wpłynie na nią cyfryzacja, e-recepta, telemedycyna?

online / offline

241 mobilnych aplikacji zdrowotnych Nowy raport czasopisma OSOZ Polska już wkrótce w aplikacji OSOZ NEWS POBIERZ APLIKACJĘ (iOS, Android)

CSIOZ udostępniło nową platformę rejestrów medycznych PR2.0 pod dotychczasowym adresem. Jako pierwszy na nową platformę przepisany został Rejestr Aptek. http://rejestrymedyczne.csioz.gov.pl

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na październik 2019 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

WWW.OSOZ.PL/aplikacja OSOZ Polska 10/2019

OSOZ Polska 10/2019

akt u a l n o ś ci w k a d rz e

Opieka tu i teraz Amazon – światowy lider internetowej sprzedaży detalicznej – robi kolejny krok w stronę ochrony zdrowia, wprowadzając ofertę usług medycznych dla swoich pracowników. Amazon wie dokładnie, jak zaspokajać potrzeby klientów i ten sam model chce wprowadzić do zdrowia. Dziś pacjenci oczekują takiej samej wygody w dostępie do świadczeń zdrowotnych jak do innych usług, przykładowo bankowości elektronicznej albo zakupów online. Ma być szybko i prosto. Oferta obejmuje zarówno opiekę wirtualną (telekonsultacje z lekarzem lub pielęgniarką poprzez specjalną aplikację Amazon Care) oraz osobistą, z wizytami kontrolnymi i dostawą leków bezpośrednio do domu lub biura. W ramach opieki wideo pacjent może konsultować problemy nie wymagające wizyty lekarskiej i uzyskać pełnowartościową poradę podczas czatu. Jeżeli problem wymaga spotkania się z lekarzem, kwalifikowana pielęgniarka Mobile Care odwiedza chorego w domu lub biurze, przeprowadza badanie fizykalne, pobiera próbki do badań. Może też wykonać niezbędne szczepienia. Usługa Amazon Care testowana jest przez pracowników zatrudnionych w Seattle. Zdjęcia: Amazon Care

OSOZ Polska 10/2019

akt u a l n o ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Jak poprawić trafność diagnozy? Szacuje się, że lekarz w ciągu swojej praktyki zawodowej stawia rozpoznania dla ok. 300–500 chorób z 30 0000 wyodrębnionych w medycynie. 6000 z nich określanych jest jako rzadkie, wyjątkowo trudne do wykrycia. Pacjenci czasami muszą czekać latami na poprawną diagnozę. Czy jest szansa, aby to zmienić? Nierozpoznany problem Prawidłowa diagnoza jest podstawowym warunkiem skutecznego leczenia. Kiedy zostanie postawiona, uruchamiana jest cała machina terapeutyczna – od lekarzy specjalistów, przez zaawansowane technologie medyczne, po nowoczesne środki farmaceutyczne. Dziś nawet w najcięższych schorzeniach pacjent może liczyć na pomoc, a rokowania w nieuleczalnych dotąd chorobach są coraz lepsze. Jednak gdy rozpoznanie choroby jest nieprawidłowe, pacjent staje w obliczu dużych kłopotów, których konsekwencje

OSOZ Polska 10/2019

mogą być tragiczne. Wśród nich: efekty uboczne błędnej farmakoterapii, skutki opóźnionego leczenia, obniżenie jakości życia, balast psychiczny, bezrobocie, obciążenie dla bliskich i rodzin chorego. Do tego – ogromne koszty dla systemu ochrony zdrowia. Błędna diagnoza jest niebezpieczniejsza od błędów lekarskich, a skala tego zjawiska nadal pozostaje tajemnicą. Badanie opublikowane w American Journal of Medicine sugeruje, że nawet 15% wszystkich przypadków medycznych w krajach rozwiniętych jest nieprawidłowo diagnozowa-

nych. Oznacza to, że co siódma diagnoza jest niepoprawna. To jedynie szacunki – brakuje mechanizmów monitorowania błędów diagnostycznych. Jednak najbardziej niepokoją obliczenia sugerujące, że ok. 1,5 miliona ludzi na całym świecie umiera co roku z powodu błędnej diagnozy.

Więcej informacji, mniej wiedzy Dlaczego w ogóle występują błędne diagnozy, a pacjenci latami pozostają niezdiagnozowani? Powodów jest wiele. Po pierwsze, niektóre choroby nie są

akt u a l n o ś ci

» Każda pojedyncza informacja na temat pacjenta może naprowadzić na trop choroby.«

łatwe do rozpoznania. Lekarze niechętnie konsultują się między sobą, uważając, że może to być odbierane jako brak kompetencji. Niektórzy specjaliści zbyt pochopnie oceniają stan zdrowia, ignorując niuanse w objawach lub inne zgłaszane przez pacjenta dolegliwości towarzyszące. Lekarze są przepracowani, a czas na jedną wizytę lekarską zbyt krótki, aby dogłębnie analizować każdy przypadek, wykluczając inne opcje. Sami pacjenci nie zawsze dokładnie opisują własne objawy pod wpływem stresu towarzyszącego wizycie u lekarza. Rzadko kiedy przyczyną są błędy na etapie diagnostyki laboratoryjnej lub obrazowej. Druga grupa przyczyn tkwi w edukacji. Medycyna zna 30 000 chorób. Wiele z nich cechują bardzo niespecyficzne objawy, wspólne z innymi chorobami. Wśród nich ponad 6000 określanych jako rzadkie lub sieroce. W Europie za chorobę sierocą uważa się taką, która dotyka mniej niż 1 na 2000 osób. Według EURORDIS, pozarządowego stowarzyszenia organizacji pacjentów z rzadkimi chorobami, w Europie choroby rzadkie

dotykają 30 milionów ludzi. Na świecie jest to 300 milionów osób. 50% z nich dotyczy dzieci. Rzadkie choroby charakteryzują się różnorodnością objawów. Dwóch pacjentów z chorobą rzadką może doświadczać innych symptomów. Żaden lekarz nie jest w stanie posiąść szczegółowej wiedzy na temat każdej choroby. Statystycznie, w ciągu swojej praktyki, rozpoznaje ok. 300–500 różnych chorób. To zaledwie 1–1,5% wszystkich dolegliwości! O ile młodzi lekarze opuszczają uniwersytety medyczne z dobrym przygotowaniem teoretycznym, to z czasem – przy rosnącym doświadczeniu – ich znajomość chorób kurczy się. Proces specjalizacji powoduje, że statystyczny lekarz wprawdzie zyskuje bardzo dobre rozeznanie na temat wybranych chorób, ale kosztem ogólnej wiedzy. Kiedy pojawia się niespecyficzny przypadek medyczny, wzrasta ryzyko błędnej diagnozy. Tradycyjna edukacja nie rozwiąże tego problemu, biorąc pod uwagę szybko rosnące zasoby informacji w medycynie. Każdego roku publikowanych jest 2,5 miliona nowych artykułów naukowych, a liczba ta rośnie o 8–9% rocznie. Ponad 1 milion artykułów związanych z biomedycyną pojawia się każdego roku w PubMed, wyszukiwarce recenzowanej literatury w zakresie nauk medycznych.

Nadzieja w technologiach i współpracy Niezdiagnozowani pacjenci konsekwentnie szukają pomocy, nie poddają się. Ich podróż przez labirynt wątpliwości w poszukiwaniu prawdy kosztuje dużo czasu i pieniędzy. Czasami trafią w pułapkę Internetu, czasami to Internet okazuje się miejscem, gdzie znajdują odpowiedź. Zgodnie z raportem na temat chorób rzadkich (Rare Disease Impact Report), uzyskanie prawidłowej diagnozy zajmuje średnio 7,6 lat w USA i 5,6 lat w Wielkiej Brytanii. Możemy sobie tylko wyobrazić, co się dzieje z pacjentem, gdy w jego życiu zaczyna rządzić niepewność. Aby to zmienić, konieczne jest holistyczne podejście do każdego pacjenta. Nie poradzimy sobie bez digitalizacji i sztucznej inteligencji. W obecnych warunkach ochrony zdrowia, doświadczenie lekarzy i intuicja powinny być wsparte umiejętnością algorytmów w zakresie analizy dużych zbiorów danych. Kiedy ludzki mózg nie jest w stanie zapamiętać wszystkich informacji, do gry wkracza AI. Algorytmy mogą łączyć ze sobą nawet niepowiązane symptomy i znajdo-

wać podobne przypadki chorób w bazie danych. Mogą także analizować każdy zgłaszany przez pacjenta objaw i szukać przyczyn w zbiorach Big Data. AI jest częścią rozwiązania. Kolejnym istotnym czynnikiem jest wzmocnienie współpracy międzynarodowej. Wiedza i badania kliniczne nie mogą pozostać odizolowane w silosach. Dzielenie się wiedzą przynosi korzyści wszystkim, a najlepszym przykładem są tzw. Europejskie Sieci Referencyjne. Projekt ma na celu lepsze diagnozowanie i leczenie złożonych lub rzadkich chorób. Już 300 szpitali w 25 krajach europejskich wymienia między sobą dane w celu dokładniejszej diagnozy. Takie partnerstwa działają, co potwierdza badanie przeprowadzone przez naukowców ze Stanford University School of Medicine. Lekarze współpracujący w ramach Undiagnosed Disease Network, programu stworzonego przez National Institutes of Health (USA), zdiagnozowali ponad 100 wcześniej nierozwiązanych przypadków. Oprócz wsparcia AI i kooperacji, jest jeszcze jeden element niezbędny do sukcesu: pacjent. To pacjent jest najlepszym ekspertem w sprawach własnego zdrowia i również powinien mieć mieć dostęp do alternatywnych metod diagnozowania. Determinacja chorego i skrupulatne poszukiwania informacji w Internecie lub sugestie innych pacjentów prowadzą często do wykrycia choroby. Szukanie informacji i pomocy powinno być łatwiejsze. I tutaj też technologie przychodzą z pomocą. Zamiast Dr Google, pacjenci mogą korzystać z tzw. symptom checkerów. Po wpisaniu objawów, system analizuje wszystkie dane, zadaje pytania uzupełniające, a na koniec podaje listę możliwych chorób z określeniem prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Proste, ale wartościowe narzędzie bazujące na wiedzy medycznej, a nie na przypadkowych informacjach znalezionych w wyszukiwarce internetowej. Medycyna to sztuka, ale przede wszystkim nauka. Rozwiązanie problemu niezdiagnozowanych pacjentów jest jednym z najbardziej złożonych wyzwań, przed którymi stoi ochrona zdrowia. Połączenie elementów nauki, sztucznej inteligencji, holistycznego podejścia do pacjenta oraz współpraca między lekarzami dają nadzieję na to, że pacjenci będą szybciej i trafniej diagnozowani. Medycyna oparta na dowodach to nic innego jak medycyna oparta na danych. 

OSOZ Polska 10/2019

akt u a l n o ś ci

R y n ek zdrowia w pi g u łce

Kontynuacja po wyborach Zgodnie z wynikami sondaży, większość w Sejmie ma Zjednoczona Prawica, a losy Senatu w czasie zamykania numeru jeszcze się ważyły. Co oznacza to dla ochrony zdrowia? Jakie wyzwania zostały z poprzedniej kadencji? Jakie nowe mogą się pojawić? Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Na razie mówi się o tym, że przynajmniej część kierownictwa MZ pozostanie na stanowiskach. Nie powinno być więc wymówek dla braku działań, bo wiceministrowie, a może i sam minister, nie będą musieli się wdrażać. A problemów jest wiele i wraz m.in. ze wzrostem płac w gospodarce od 2020 r. finansowo szpitale i inne placówki znajdą się w jeszcze gorszej niż teraz sytuacji.

OSOZ Polska 10/2019

System Z systemowych spraw „do załatwienia” pozostają m.in. ustawa o jakości w ochronie zdrowia (wprawdzie MZ ma projekty, ale minister nie wypuścił ich do konsultacji) oraz zmiany w sieci szpitali – zarówno pod kątem organizacji leczenia jak i finansowania. Bolączką pozostaje niedobór środków finansowych, ale i racjonalne ich wydawanie. Pracownicy medyczni czekają też na odbiurokratyzowanie procedur. Jedną z wciąż praktycznie nie wykorzystywanych możliwo-

ści jest koordynacja leczenia, choćby na poziomie powiatów, gdzie placówki powinny mieć np. wgląd w realizowane dla pacjenta badania diagnostyczne, by ich nie dublować. Po latach dyskusji udało się przeforsować na poziomie rządu częściową pionizację inspekcji sanitarnej. Główny Inspektor Sanitarny zyska nowe kompetencje i będzie decydował o kierunkach działania powiatowych stacji w całym kraju. Będzie także bezpośrednio nadzorował placówki terenowe. Nowe prze-

akt u a l n o ś ci

» Jeśli diagności zaostrzą protest, część szpitali może zostać sparaliżowana.« pisy mają wejść w życie od 1 stycznia 2020 roku. Główny Inspektor Sanitarny będzie m.in. powoływał i odwoływał państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych (za zgodą wojewody). Z kolei państwowy wojewódzki inspektor sanitarny będzie powoływał/odwoływał państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych (po zasięgnięciu opinii wojewody). Dzięki temu, powiatowi inspektorzy będą niezależni od starostów i np. do kontroli powiatowych przychodni czy szpitali nie będzie trzeba sprowadzać inspektorów z innych terenów – tak o korzyściach zmian mówił Jarosław Pinkas, szef Sanepidu. Ujednolicone mają być procedury, tak by np. te same zdarzenia, wymogi były podobnie traktowane niezależnie od miejsca w kraju.

Utrudnienia w dostępie do leczenia z potencjalnymi katastrofami w tle mogą też wystąpić w związku z protestami diagnostów i fizjoterapeutów. Jeśli diagności zaostrzą protest – a mają już dość bardzo niskich zarobków i pustych obietnic ministra zdrowia – część szpitali może stanąć. Bez diagnostyki trudno o choćby pracę SOR. Ale rozwijać mają się inne obszary, gdzie o PR-owy sukces znacznie prościej. W związku z obietnicą wyborczą PiS, do AOTMiT trafiło zlecenie na opracowanie koncepcji organizacji zakresu badań profilaktycznych u osób dorosłych w wieku czterdzieści lat i powyżej. Może to mieć wpływ na zwiększenie m.in. grupy pacjentów leczonych farmakologicznie na choroby przewlekłe.

Świadczenia

Hojny okazał się obecny rok, jeśli chodzi o dodawanie nowych cząsteczek do listy leków refundowanych. Na listopadowej liście pojawiły się dawno oczekiwane zmiany m.in. dla osób z cukrzycą, rakiem piersi i jelita grubego. Wśród spraw, których nie załatwiono w obecnej kadencji, a trzeba je rozwiązać, są m.in. duża nowelizacja ustawy refundacyjnej, ułatwienie w zakresie ratunkowego dostępu do technologii

Gorącą atmosferę wokół zdrowia zapewniają informacje o kolejnych zamykanych oddziałach szpitali oraz rosnącym zadłużeniu. Samo MZ wolało chować głowę w piasek niż podać rzetelne dane. Informacje o tym, że rocznie znika kilkaset oddziałów są zdecydowanie przesadzone. Biorąc dane z rejestrów – to prawda, ale część z tych oddziałów nigdy nie miało kontraktu i pacjentów, innym zmieniono nazwy. Równocześnie do rejestru wpisywane są nowe. Z dość ogólnych informacji z województw można wysnuć wnioski, że chodzi raczej o około 30 oddziałów. Ale problem z czasowym lub stałym ich wyłączaniem zdecydowanie jest. Brak strategii dotyczącej sieci szpitali – kto, gdzie i czym ma się zajmować – powoduje, że znikają niekoniecznie te oddziały, które są słabsze. Paradoksalnie, przy ryczałcie może być odwrotnie, bo zapłaty za nadwykonania już nie ma. Szczególnie głośnym tematem było to, że nawet 9 z 23 sal operacyjnych w szpitalu klinicznym w Warszawie (na ul. Banacha) stoi pustych. Początkowo twierdzo w mediach, że przez braki kadrowe, ale dyrektor placówki rozwiał potem wątpliwości mówiąc, że chodzi o wysoki poziom wykonania tegorocznego ryczałtu.

Leki

medycznych, stworzenie nowego modelu oceny leków i finansowania przy chorobach rzadkich, wdrożenie zapisów Polityki Lekowej, ustawa o zawodzie farmaceuty, w tym opieka farmaceutyczna. Wciąż poważnym problemem są braki leków. I wciąż nie ma RTR czyli rozwojowego trybu refundacyjnego. Wszystkie te zagadnienia rząd obiecuje podjąć lub przynajmniej nie mówi im nie, ale prace ciągną się latami.

Raporty Ukazał się nowy Narodowy Rachunek Zdrowia, w którym GUS opublikował dane za 2017 r. dotyczące publicznych i prywatnych wydatków bieżących na ochronę zdrowia. W sumie wyniosły one ponad 130 mld zł, wobec 121 mld zł rok wcześniej. Niespełna 90,5 mld zł to wydatki publiczne, a 39,7 mld zł to wydatki prywatne. Te ostatnie rosną o wiele szybciej. Biorąc pod uwagę twarde dane GUS, a nie metodologię z tzw. ustawy o 6 proc. PKB na zdrowie, wydatki publiczne w 2017 r. wyniosły 4,547 proc. PKB, czyli zaledwie 0,002 proc. więcej niż w 2016 r. Tymczasem to w 2017 r. budżet państwa przekazał dodatkowe środki na zdrowie zasilające m.in. NFZ.

Kadry Adam Niedzielski wygrał konkurs na stanowisko szefa NFZ. Za obecnego rządu był dyrektorem generalnym w Ministerstwie Finansów, gdy ministrem był Mateusz Morawiecki. Od lutego 2016 r. jako radca prezesa w ZUS odpowiadał za opracowanie strategii komunikacji zakładu, analizę ekonomiczną systemu ubezpieczeń

Narodowy Rachunek Zdrowia za 2017 rok (wydatki na ochronę zdrowia w milionach złotych) Wydatki bieżące na ochronę zdrowia razem Wydatki publiczne

130 140,4 90 446,0

z tego: schematy sektora instytucji rządowych i samorządowych

13 515,7

instytucje rządowe

8 351,6

instytucje samorządowe

5 164,1

schematy obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych oparte na składkach Wydatki prywatne

76 930,4 39 694,4

z tego: bezpośrednie wydatki gospodarstw domowych

29 679,2

inne wydatki prywatne

10 015,2

Źródło: Główny Urząd Statystyczny

OSOZ Polska 10/2019

akt u a l n o ś ci

społecznych oraz analizę systemu zarządzania. W okresie od 2013 do 2016 r. pracował jako dyrektor Departamentu Strategii i Deregulacji (następnie Departamentu Strategii i Funduszy Europejskich) w resorcie sprawiedliwości. Powołano go potem do Rady NFZ, następnie – ponad rok temu – jako wiceprezesa Funduszu. Prof. Piotr Czauderna został szefem Agencji Badań Medycznych. To chirurg dziecięcy, kierownik Kliniki w Katedrze i Klinice Chirurgii i Urologii Dzieci i Młodzieży Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego i Koordynator Sekcji Ochrony Zdrowia Narodowej Rady Rozwoju, a także radny. Właśnie wtedy, gdy pracował w resorcie finansów oddelegowano go do Rady Naro-

dowego Funduszu Zdrowia, by w imieniu tego resortu nadzorować działania NFZ, a w lipcu zeszłego roku powołano na wiceprezesa Funduszu ds. operacyjnych. Nieoczekiwanie odwołano Marcina Maruszewskiego, dyrektora szpitala MSWiA w Warszawie, cieszącego się opinią osoby mającej parasol ochronny prezesa PiS (m.in. w związku z opieką jaką placówka sprawowała nad Jolantą Szczypińską, zmarłą na raka posłanką). Jego miejsce zajął jako p.o. Zbigniew Król, którego niedawno powołano tam na wicedyrektora. Król był do niedawna wiceministrem zdrowia, a od połowy września jest nowym pełnomocnikiem ministra zdrowia do spraw wdrażania Narodowego Planu dla Chorób Rzadkich.

Dr n. med. Krystyna Piskorz-Ogórek została ponownie konsultantem krajowym w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego. Funkcję sprawuje nieprzerwanie od lutego 2002 r. Dr hab. n.med. Agnieszka Mastalerz-Migas przez kolejne pięć lat kierować będzie Polskim Towarzystwem Medycyny Rodzinnej (PTMR). Prof. Jacek Jassem nominowany został do grupy ekspertów Mission of Cancer działającej przy Komisji Europejskiej. Michał Kwieciński to nowy prezes zarządu Affidea oraz Affidea Onkoterapia. Praktykę zdobywał m.in. w Liberty Mutual Insurance i AXA jako Country Manager Polski oraz Executive Vice President Liberty International. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Andrea Ammon, Ran Balicer, James Buchan, Bogi Eliasen, Jarosław Frąckowiak, Indra Joshi, Adam Maciejczyk, Marco Marsella, Katarzyna Płoskonka, Martin Seychell, Łukasz Stopa, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

OSOZ Polska 10/2019

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione. Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne. Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów). Dołącz do społeczności e-zdrowia. Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

akt u a l n o ś ci

radar epidemio lo g icz n y ( g r u dzie ń 2 0 19)

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

70%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (grudzień 2019)

TREND W STOSUNKU DO listopada 2019

1 094

Podlaskie

661

Pomorskie

916

Śląskie

758

Świętokrzyskie

705

Warmińsko-mazurskie

711

Wielkopolskie

796

Zachodniopomorskie

823

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (grudzień 2019)

TREND W STOSUNKU DO listopada 2019

Dolnośląskie

9 645

Kujawsko-pomorskie

7 167

Lubelskie

7 654

Lubuskie

7 864

Łódzkie

9 171

Małopolskie

8 825

Mazowieckie

11 084

               

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

536

Lubelskie

772

Lubuskie

719

Łódzkie

818

Małopolskie

866

Mazowieckie

1 023

Opolskie Podkarpackie

516 1 663

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

84%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Opolskie

7 045

Podkarpackie

7 588

Podlaskie

7 092

Pomorskie

8 303

Śląskie

7 549

Świętokrzyskie

7 001

Warmińsko-mazurskie

7 018

Wielkopolskie

9 103

Zachodniopomorskie

8 463

OSOZ Polska 10/2019

I n n owacje

A p l ikacje zdrowot n e

Sleeptot

Stoic

Dziennik Uczuć

To, że dzieci lubią zasypiać przy szumiących urządzeniach, ma swoje naukowe uzasadnienie. Łono matki to bardzo głośne miejsce, gdzie hałas sięga 90 decybeli, co odpowiada natężeniu dźwięku na ruchliwej ulicy. Aplikacja Sleeptot generuje monotonne, łagodne dźwięki imitujące hałas w łonie, aby uspokajać dzieci i ułatwiać im zasypianie. Do wyboru jest aż 30 dźwięków – odgłosów pociągu, ptaków, bicia serca, odkurzacza, suszarki, wentylatora itd. Przez 7 dni można testować aplikację bezpłatnie, potem jest płatna (najtaniej w abonamencie rocznym).

Stoicki spokój, równowaga wewnętrzna i zmiana niekorzystnych nawyków – aplikacja Stoic pełni rolę trackera zdrowia psychicznego. Prowadząc codziennie notatnik nastroju, po pewnym czasie wychwycimy sytuacje i stany, które stoją na drodze do naszego szczęścia. Aplikacja pomoże też prowadzić bardziej świadome życie. Przykładem jest nawyk zwracania uwagi na swoje samopoczucie rano i wieczorem. Na wstępie ustalamy cele do osiągnięcia, każdego wieczoru obserwujemy postępy. Inne praktyczne funkcje to np. ćwiczenia oddechowe.

Szukając dobrej, polskiej aplikacji do pielęgnacji zdrowia psychicznego, warto wypróbować Dziennik Uczuć. To narzędzie ułatwiające zapisywanie, rozpoznawanie i rozumienie własnych (lub czyichś) uczuć i emocji, a więc wspierające rozwój inteligencji emocjonalnej. Informacje notowane są w takich dziedzinach jak: sytuacja, myśli, uczucia, zachowania, potrzeby i wnioski. Słowniki podpowiedzi ułatwiają szybkie wprowadzanie notatek. Aplikacja pokaże, z jakimi emocjami zmagamy się najczęściej, co jest pierwszym krokiem do zmian.

iOS | Android | ENG 132,99 zł/rok (7-dniowa wersja próbna)

iOS | Android | ENG Bezpłatna

iOS | Android | ENG | PL Bezpłatna (dostępne opcje płatne)

OSOZ Polska 10/2019

I n n owacje

Nowo ś ci / wy n a l azki

Kapsuła zdrowia Kabina, w której pacjent może wykonać pomiar 19 parametrów zdrowia. Wystarczy wejść do wnętrza i postępować zgodnie ze wskazówkami na ekranie. Badanie trwa zaledwie 10 minut (m.in. poziom glukozy we krwi, ciśnienie krwi, charakterystyka ciała – masa tłuszczowa, masa mięśniowa, nawodnienie, wzrost i waga). Wszystkie dane mogą być przesłane do elektronicznej kartoteki pacjenta. Wykonanie analogicznych badań w tradycyjny sposób wymagałoby wizyty u lekarza i w laboratorium medycznym, co trwa zdecydowanie dłużej. Użytkownik systemu BodyO może także pobrać aplikację mobilną, która na bieżąco archiwizuje i analizuje wykonywane testy, dobierając programy ćwiczeń (ponad 1000 programów treningowych) i diety (ponad 20 000 przepisów) w zależności od aktualnej kondycji zdrowotnej. Dostawca usług zdrowotnych może też wynagradzać pacjenta za prozdrowotne zachowania bonami opartymi na systemie blockchain, które następnie są wymieniane na nagrody.

OSOZ Polska 10/2019

I n n owacje

Novartis i Microsoft łączą siły Koncerny farmaceutyczne dostrzegają nowe możliwości wynikające ze zastosowania rozwiązań cyfrowych w ochronie zdrowia. Novartis ogłosił utworzenie laboratorium innowacji AI Novartis, wybierając Microsoft jako strategicznego partnera w zakresie sztucznej inteligencji i przetwarzania danych. Nowe laboratorium ma na celu zwiększenie potencjału sztucznej inteligencji w procesie badań nad nowymi lekami. W ramach ogłoszonej współpracy strategicznej, Novartis i Microsoft zobowiązali się do wspólnych wieloletnich prac badawczo-rozwojowych. Novartis chce też w ten sposób lepiej wykorzystać już posiadane dane, poddając je analizie algorytmów, a także przyspieszyć postęp w takich dziedzinach nauki jak chemia generatywna, segmentacja i analiza obrazów medycznych w celu inteligentnego i personalizowanego leczenia oraz optymalizacji terapii komórkowych i genowych na dużą skalę.

Przełom w druku 3D narządów Naukowcy z Instytutu Wyss w Harwardzie opracowali nową metodę tworzenia organów ludzkich z wykorzystaniem druku trójwymiarowego. Tak zwane podejście „zapisu w tkankach funkcjonalnych” (SWIFT) koncentruje się na drukowaniu naczyń w obrębie wcześniej istniejącego bloku żywych komórek składającego się z hodowanych skupisk komórek macierzystych. Jest to całkowicie nowatorski sposób wytwarzania tkanek, który może rozwiązać problem deficytu przeszczepów na całym świecie. SWIFT to dwuetapowy proces, który rozpoczyna się od uformowania setek tysięcy agregatów pochodzących z komórek macierzystych w gęstą, żywą matrycę, która zawiera około 200 milionów komórek na mililitr. Następnie, sieć naczyniowa, przez którą tlen i inne składniki odżywcze mogą być dostarczane do komórek, jest osadzana w matrycy. Grafika – po lewej: żywe ciała zarodkowe otaczające pusty kanał naczyniowy wydrukowany metodą SWIFT; po prawej: rozgałęziona sieć kanałów (czerwone) na bazie żelatyny drukowana w 3D na żywym konstrukcie tkanki serca złożonym z milionów komórek (żółtych) przy użyciu cienkiej dyszy.

OSOZ Polska 10/2019

I n n owacje

DOSTĘP DO WIEDZY AI Cardiomatics, startup z Krakowa oferujący chmurowe narzędzie AI do analizy zapisu EKG, ogłosił nowy program „Cardiomatics dla edukacji”. Dzięki nowej platformie e-learningowej, studenci medycyny i lekarze uzyskają bezpłatny dostęp do wiedzy eksperckiej na temat cyfryzacji, sztucznej inteligencji i zastosowania algorytmów w medycynie. Bezpłatny zestaw narzędzi edukacyjnych jest kierowany do uniwersytetów medycznych. Przystąpiły już do niego dwie pierwsze uczelnie – Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Warszawski Uniwersytet Medyczny. Mimo iż lekarze coraz chętniej korzystają z nowych narzędzi, brakuje im możliwości pogłębiania wiedzy na ten temat. Projekt ma pomóc likwidować przepaść między technologią a umiejętnościami.

AI CORAZ LEPSZA Jak donosi Rzeczpospolita, w trakcie zawodów organizowanych w Pekinie sztuczna inteligencja pokonała lekarzy w diagnozowaniu chorób neurologicznych, wykazując się o 20 proc. wyższą skutecznością. Z kolei naukowcy ze Stanford University zaprezentowali algorytm oparty o sztuczną inteligencję, który w ciągu dwóch miesięcy nauczył się rozpoznawać 14 chorób na podstawie zdjęć RTG, ze skutecznością większą niż radiolodzy. Tego typu przykłady wytrącają z ręki argumenty sceptykom, którzy w nowych technologiach widzą więcej zagrożeń niż szans. Biorąc pod uwagę tempo zmian i inwestycji w nowe technologie, możemy przewidywać, że w przyszłości w medycynie pojawią się m.in. nowe zastosowania autonomicznych robotów.

KONTO MAŁO ZNANE Ponad połowa Polaków (52%) w wieku 60 lat i więcej słyszała o Internetowym Koncie Pacjenta, a 5% z nich to użytkownicy tej aplikacji – wynika z badania Kantar przeprowadzonego pod koniec sierpnia br. na zlecenie Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. 34% osób starszych (w wieku 60 lat i więcej) korzysta z usług cyfrowych, a niemal co dziesiąty badany posiada profil zaufany. Aby to zmienić, Ministerstwo Zdrowia rozpoczęło ogólnopolską kampanię informacyjną pod hasłem „Internetowe Konto Pacjenta. Tu zapisuje się historia Twojego Zdrowia”.

REGULACJA DOKUMENTACJI Na stronie Rządowego Centrum Legislacji MZ publikuje projekt rozporządzenia w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania. Za podstawową uznaje się elektroniczną postać dokumentacji medycznej. Prowadzenie dokumentacji w postaci papierowej będzie możliwe w przypadku braku warunków organizacyjno-technicznych dla prowadzenia dokumentacji w postaci elektronicznej oraz gdy postać taka będzie przewidziana przepisem prawa. Według resortu zdrowia, brak warunków organizacyjno-technicznych interpretowany jest jako „stały brak rozwiązań informatycznych, jak i czasową niemożność prowadzenia dokumentacji w postaci elektronicznej np. wskutek awarii systemu teleinformatycznego, w którym jest prowadzona dokumentacja, czy sprzętu.” Źródło i zdjęcia: BodyO, Wyss Institute, Cardiomatics, Rzeczpospolita, CSIOZ, Rynek Zdrowia

OSOZ Polska 10/2019

I n n owacje

Gotowi na e-zdrowie Najważniejsze projekty i informacje o e-recepcie Już od 8 stycznia 2020 wchodzi w życie obowiązek wystawiania recept w formie elektronicznej. Przypominamy, jak się przygotować. To jeden z elementów cyfryzacji ochrony zdrowia w Polsce. W kolejce do wdrożenia czeka jeszcze m.in. e-skierowanie.

E-RECEPTA Maj 2018 Styczeń 2019 8 stycznia 2020

Rozpoczęcie pilotażu Włączenie do systemu wszystkich aptek Obowiązek wystawiania wyłącznie e-recept

Do końca 2019 roku wszystkie szpitale, przychodnie, poradnie, izby przyjęć i pozostałe podmioty, w których wystawiane są recepty, mają obowiązek zarejestrować się na platformie e-zdrowie P1. To warunek wystawiania przez lekarzy recept w formie elektronicznej. E-SKIEROWANIE Październik 2019 31 grudnia 2019 Rok 2020 8 stycznia 2021

Zakończenie rocznego okresu pilotażu Obowiązek podłączenia placówek do platformy P1 Wdrożenie systemu Obowiązek wystawiania wyłącznie e-skierowań

Do 8 stycznia 2021 roku będzie można korzystać również z papierowej wersji skierowania. Po tym czasie, określone w przepisach rodzaje skierowań będą funkcjonowały jedynie w wersji elektronicznej. E-DOKUMENTACJA MEDYCZNA 1 stycznia 2019 Rok 2020+

Wybrane rodzaje dokumentacji w wersji elektronicznej Obecnie brak dalszych planów dotyczących EDM

Placówki medyczne mają obowiązek prowadzenia karty informacyjnej leczenia szpitalnego, karty odmowy przyjęcia do szpitala i informacji pisemnej lekarza specjalisty do lekarza kierującego w formie elektronicznej. E-ZWOLNIENIE LEKARSKIE 1 stycznia 2016 1 grudnia 2018

Wprowadzenie możliwości wystawiania e-zwolnienia Obowiązek wystawiania zwolnienia elektronicznego

Obecnie jedynie w wyjątkowych sytuacjach (np. czasowy brak dostępu do Internetu) można wystawić papierowe zwolnienie lekarskie. Jednak gdy przeszkoda zostanie usunięta, dane należy uzupełnić w systemie informatycznym. INTERNETOWE KONTO PACJENTA (IKP) Maj 2018 Rok 2020+

Możliwość założenia konta przez pacjenta MZ i CSIOZ planują nowe funkcjonalności IKP

Aplikacja Ministerstwa Zdrowia znajdująca się w dalszym rozwoju. Pacjenci zarejestrowani na IKP mają m.in. możliwość otrzymania e-recepty SMS-em lub e-mailem. Inne funkcje: lista udzielonych świadczeń (tylko refundowanych przez NFZ), zaplanowane wizyty u lekarza (po pełnym wdrożeniu e-skierowania).

OSOZ Polska 10/2019

70% Polaków załatwia każdą możliwą sprawę przez Internet

91% lekarzy wykorzystuje w swojej pracy Internet

31 podpisów na sekundę jest uwierzytelnianych profilem zaufanym

20 000 000 e-recept zostało wystawionych do 21 października 2019

Jak zacząć wystawiać recepty w formie cyfrowej? Podłącz podmiot do platformy e-zdrowia (P1) Aby uzyskać dostęp do Elektronicznej Platformy Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych należy wypełnić wniosek dostępny pod adresem Rpwdl.csioz.gov.pl. Złożenie wniosku jest możliwe po zalogowaniu się na posiadane konto w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą.

Skonfiguruj system informatyczny Wystawianie e-recept odbywa się z pomocą wdrożonego w podmiocie systemu IT, w którym dostępny jest moduł e-recepty. Wystarczy dokonać odpowiedniej konfiguracji oprogramowania. Jeżeli nie masz systemu, wybierz taki, który umożliwi wystawienie e-Recepty oraz obsługę innych przydatnych funkcji.

Wystaw e-Receptę Cały proces jest o wiele prostszy niż wypisanie recepty na papierze. Wystarczy wybrać kartotekę pacjenta, wejść do funkcji e-recepty, wyszukać lek wpisując początkowe litery jego nazwy, wprowadzić dawkę, odpłatność i zatwierdzić.

Podpisz E-recepta podpisywana jest certyfikatem pobranym z ZUS, po założeniu konta na Platformie Usług Elektronicznych. Taki certyfikat powinien mieć każdy lekarz, gdyż jest już teraz niezbędny do wystawiania e-ZLA. W przypadku braku certyfikatu, e-receptę można podpisać profilem zaufanym (ten można bezpłatnie założyć na stronie pz.gov.pl) lub podpisem kwalifikowanym.

Wyślij Zatwierdzona e-recepta zostaje przesłana do platformy P1, gdzie jest walidowana. Zwrotnie do systemu informatycznego przesyłane jest potwierdzenie z czterocyfrowym kodem. Cały proces trwa ok. sekundę. Lekarz przekazuje pacjentowi wydruk informacyjny. Jeśli pacjent posiada IKP, może otrzymać kod niezbędny do odbioru leku w aptece SMS-em lub e-mailem. Źródło: eZdrowie. Przewodnik od A do Z, Ministerstwo Zdrowia (2019)

OSOZ Polska 10/2019

R aport

Technologiczna (i nie tylko) destabilizacja porządku ochrony zdrowia Zmiana na stanowisku komisarza EU ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności oraz dyrektora regionalnego WHO na Europę, a także fińska prezydencja w Radzie UE oznaczają zmianę polityki zdrowotnej i jej priorytetów. WHO powołuje grupę roboczą ds. cyfryzacji, a Komisja Europejska wprowadza transgraniczne podsumowanie danych pacjenta. Digitalizacja nie jest już tematem pobocznym, ale osią wszystkich dyskusji o zdrowiu, nadzieją na nową jakość. Tak też było podczas tegorocznego Europejskiego Forum Zdrowia w Gastein. 20

OSOZ Polska 10/2019

R aport

Zmiany kadrowe i nowe cele Stanowisko komisarza ds. zdrowia w nowej kadencji Parlamentu Europejskiego przejmuje w listopadzie Stella Kyriakides (Cypr). Z kolei obowiązki dyrektora regionalnego WHO w Europie pełnić będzie przez najbliższych pięć lat Piroska Östlin (Szwecja). To dwie najważniejsze osoby w europejskiej polityce zdrowotnej, które będą musiały zmierzyć się z ogromnymi wyzwaniami: walką z nierównościami zdrowotnymi, transformacją sektora w kierunku wzmocnienia profilaktyki, transgranicznym dostępem do danych medycznych, rosnącą antybiotykoopornością oraz przywróceniem zaufania do wiedzy naukowej w związku z rozprzestrzenianiem się tzw. medycznych fake news’ów, zwłaszcza tych dotyczących szczepień. Co już udało się osiągnąć, a jakie tematy wymagają pilnej interwencji i zmiany dotychczasowej strategii? Vytenis Andriukaitis, europejski komisarz ds. Zdrowia i bezpieczeństwa żywności, zauważa, że wszystkie kraje stawiają czoła podobnym wyzwaniom zdrowotnym, które wymagają przywództwa na szczeblu UE. – Szczególnie ważna jest zmiana sposobu myślenia i rozwiązywanie problemów zdrowotnych w sposób holistyczny, dzięki czemu hasło „zdrowie na każdym szczeblu politycznym” wejdzie do codziennej praktyki – mówi Andriukaitis. Według ustępującego komisarza UE, coraz bardziej widoczny wpływ zmian klimatu na zdrowie publiczne sprawia, że powinniśmy działać odważniej, sięgając do rozwiązań z dziedzin nie będących bezpośrednio powiązanych z polityką zdrowotną, ale na nią oddziaływujących – do ochrony środowiska, ekonomii, polityki społecznej.

Innowacyjne terapie paradoksalnie zagrażają bezpieczeństwu pacjentów O problemie galopujących cen leków w Europie mówił Christopher Fearne, maltański wicepremier i minister zdro-

wia. Malta rozpoczęła negocjacje z dużymi firmami farmaceutycznymi, aby wprowadzić sprawiedliwsze stawki dla nowych, innowacyjnych terapii. Powodem tego jest fakt, że ceny nowych leków, zwłaszcza sierocych i onkologicznych, osiągnęły nieakceptowane ceny. Większość rozmów między państwami członkowskimi i firmami farmaceutycznymi odbywa się w tajemnicy. – Musimy zerwać z klauzulą tajemnicy w negocjacjach, aby wprowadzić transparentność w handlu lekami – apeluje Fearne. Z kolei dla słoweńskiego ministra zdrowia Aleša Šabedera, wyzwaniem jest zmiana podejścia i uznanie, że inwestycje w opiekę zdrowotną, w tym w usługi profilaktyczne i zmniejszanie nierówności zdrowotnych, przyczyniają się do zrównoważonego wzrostu gospodarczego i dobrobytu społecznego. Piroska Östlin, pełniąca obowiązki dyrektora regionalnego WHO na Europę, mówiła o rosnących nierównościach w zdrowiu. – Często powołujemy się na statystyki pokazujące, że oczekiwana długość życia w Europie nieprzerwanie rosła w ciągu ostatniej dekady. Traktujemy to jako dowód, że poprawił się poziom zdrowia. Rzadziej jednak przytacza się dane o rosnącej przepaści w oczekiwanej długości życia między najbardziej i najmniej uprzywilejowanymi grupami społeczno-ekonomicznymi – podkreśliła Östlin. Według przedstawiciela WHO, walka z nierównościami zdrowotnymi wymaga wdrożenia strategii obejmujących różne sektory polityki.

Digitalizacja likwiduje bariery w dostępie do usług Na digitalizację, jako narzędzie transformowania ochrony zdrowia, zwróciła uwagę Brigitte Zarfl, austriacka minister pracy, spraw społecznych, zdrowia i ochrony konsumentów. Jej zdaniem trzeba zadbać o to, by działania w zakresie cyfryzacji były w pełni skoncentrowane na pacjencie. To także jeden z te-

matów fińskiej prezydencji w Radzie UE, która stawia na „gospodarkę dobrobytu.” – Opieka zdrowotna musi przejść transformację opartą na danych. To gwarancja personalizacji i zrównoważenia ochrony zdrowia – powiedział Tanel Kiik, minister spraw społecznych Republiki Estońskiej. Aby to zrobić, musimy lepiej wykorzystać dane zdrowotne na szczeblu europejskim i krajowym. Niezbędne jest też zwiększenie inwestycji w badania i innowacje. Martin Seychell, Zastępca Dyrektora Generalnego ds. Zdrowia w Komisji Europejskiej dodaje, że Cyfrowa transformacja jest już faktem i zamiast tylko o niej rozmawiać, trzeba działać. – Dopiero teraz zdajemy sobie sprawę z tego, że musimy aktywnie włączyć się w cyfryzację, aby współdecydować zamiast „znaleźć się na widelcu cyfryzacji”. Digitalizacja nie jest sztuką dla sztuki. To narzędzie takie same jak wiele innych, ale posiadające potencjał transformacji sektora zdrowia – mówi Seychell. Co się zmieni? Przede wszystkim ochrona zdrowia będzie niezależna od miejsca zamieszkania, ponieważ usługi będą mobilne, dostępne w każdym miejscu. Zniknie też bariera dostępu do danych zdrowotnych, dzięki czemu lekarze będą mogli ze sobą współpracować w ramach zespołów opieki nad pacjentem. – Coraz więcej firm technologicznych spoza Europy wchodzi do sektora usług medycznych. Nie ma nic w tym złego, pod warunkiem, że zrozumieją wartości i cele europejskiej ochrony zdrowia, jak kwestie sprawiedliwości społecznej, prywatności i zasady etyki pozyskiwania i wykorzystywania danych zdrowotnych – dodaje przedstawiciel Komisji Europejskiej. Do 2022 już 22 kraje UE zostaną włączone do systemu wymiany podstawowych informacji o zdrowiu pacjenta (tzw. Patient Summary). CSIOZ zapowiada podłączenie Polski do systemu już 1 stycznia 2021 roku.

AI przywraca medycynie element humanizmu Ran D. Balicer Lekarz, ekspert zdrowia publicznego, dyrektor i założyciel Clalit Research Institute

„Kiedy zastanawiamy się nad transformacją cyfrową, kluczowym elementem nie jest wcale element „cyfrowo-

ści”. Najważniejsza jest sama „transformacja”. Wprowadzanie digitalizacji bez radykalnej zmiany procesów opieki nad pacjentem nie ma najmniejszego sensu. Innymi słowy: jeśli nieprawidłowo funkcjonujący proces kliniczny zostanie poddany digitalizacji, otrzymamy kosztow-

ny i do tego nadal wadliwy proces cyfrowy. Tworząc plany w zakresie informatyzacji musimy sobie nieustannie zadawać fundamentalne pytanie: dlaczego to robimy? Co chcemy osiągnąć? Dlaczego wprowadzamy ten system IT lub to roz-

OSOZ Polska 10/2019

R aport

wiązanie AI? Jaki wpływ będzie miało na zdrowie pacjenta, populacji, na usługodawców? Zanim sięgniemy po technologię, trzeba udowodnić, że korzyści z jej zastosowania są realne. Wiele osób boi się, że transformacja cyfrowa i sztuczna inteligencja (AI) doprowadzą do dehumanizacji ochrony zdrowia. To bardzo daleki od prawdy wniosek. W codziennej praktyce lekarze wykonują wiele powtarzalnych czynności, nie wymagających ich unikalnych umiejętności i wiedzy. Z powodzeniem może ich wyręczyć AI, pozwalając lekarzom i pielęgniarkom wrócić do zadań zgodnych z ich wysokimi kompetencjami, skupić się na kontakcie z chorym. Sztuczna inteligencja pozwoli skończyć z tzw. „medycyną intuicyjną”. 30% nakładów na opiekę jest marnotrawionych, a błędy medyczne spowodowane czynnikami ludzkimi stanowią trzecią przyczyną zgonów na świecie. Cyfrowa transformacja pozwoli przejść

Foto: EHFG

od dyktatu medycyny reaktywnej w kierunku proaktywnej i profilaktycznej opieki. Sięgając do danych i sztucznej inteligencji, możemy zidentyfikować pacjentów

wymagających opieki, zanim zarejestrowane zostaną pierwsze objawy choroby. To najlepsze podejście z puntu widzenia pacjenta i systemu ochrony zdrowia.” 

Dostęp do danych jako element polityki Marco Marsella Kierownik wydziału „eHealth, Wellbeing, and Ageing” w Dyrekcji Generalnej ds. Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii (DG CONNECT) Komisji Europejskiej

„Cyfrowa transformacja opiera się na danych. Dostęp do danych jest podstawą ciągłości opieki i personalizacji medycyny. Jednak w poszczególnych państwach UE są one wykorzystywane w różny sposób. Dlatego Komisja Europejska chce znaleźć mechanizmy, aby zapewnić dostępność danych dla tych, którzy ich potrzebują. To obywatele powinni mieć pełną kontrolę nad swoimi danymi. Trzeba wzmocnić zaufanie do rozwiązań technologicznych wśród obywateli. Warunkiem zaufania jest m.in. gwarancja ochrony danych. Komisja Europejska pracuje obecnie

Foto: EHFG

nad przyjęciem strategii wspierania rozwiązań AI, która obejmuje zastosowanie AI w systemach opieki zdrowotnej.

KE wspiera ponadto finansowo programy naukowe w obszarze sztucznej inteligencji.” 

Społeczeństwo cyfrowe Dr Indra Joshi Kierownik ds. Zdrowia Cyfrowego i AI w NHSx

„To ważne, aby lekarze i pielęgniarki mogli porozumiewać się i pracować cyfro-

OSOZ Polska 10/2019

wo. Jednak pamiętajmy, że nie stanowią oni całości kadr medycznych. Ogromny odsetek osób pracuje w opiece społecznej i zawodach okołomedycznych. Również oni powinni być włączeni do strate-

gii cyfrowej transformacji zdrowia, gdyż to od nich zależy adaptacja nowych rozwiązań po stronie pacjenta, są integralną częścią systemu opieki. Niemniej ważne jest to, aby mieli dostęp do danych, któ-

R aport

re są dla nich istotne z punktu widzenia prowadzonej działalności. Rozmawiając o zdrowiu cyfrowym trzeba rozmawiać o społeczeństwie i pacjentach, ich potrzebach, obawach i nadziejach. Musimy stworzyć standardy, ramy dla wdrażania nowych rozwiązań oraz nauczyć się współpracować. Bez kooperacji, dostęp do danych niczego nie zmienia. Wdrażając rozwiązania w obszarze cyfryzacji trzeba w pierwszej kolejności dobrze zastanowić się nad celem i zweryfikować użyteczność innowacji, ich wpływ na opiekę. Wdrażanie systemów IT tylko i wyłączenie z punktu widzenia technologicznego, zastąpienia starych narzędzi nowymi, nie jest zasadne. Szczególnie w opiece zdrowotnej ważne jest, aby zapewnić społeczeństwu różne opcje korzystania z usług. Przykładowo, trzeba mieć na uwadze, że osoby

Foto: EHFG

starsze mogą czuć się niepewnie w obsłudze nowoczesnych technologii. Tech-

nologia może poszerzać dostępne opcje, nie może wykluczać.” 

Opieka wszędzie i zawsze Martin Seychell Zastępca dyrektora generalnego ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności (DG SANTE) w Komisji Europejskiej.

„Cyfrowa transformacja jest faktem. Przede wszystkim musimy zrozumieć, że digitalizacja nie jest sztuką dla sztuki. To narzędzie jak każde inne, z jedną różnicą – oferuje nam możliwość zmiany paradygmatu ochrony zdrowia, wzorów działania. Od wielu lat mówi się o opiece skoncentrowanej na człowieku i jego potrzebach. Ale w przeszłości było to jedynie pobożne życzenie – aby skorzystać z usług zdrowotnych, pacjenci musieli udać się do konkretnego miejsca, lekarza, szpitala, przychodni. Dostępność świadczeń i jakość zależały od miejsca zamieszkania, możliwości transportu, statusu społecznego. Powinniśmy uniezależnić opiekę zdrowotną od lokalizacji, tak aby dostęp do niej był równy w mieście i na wsi. W medycynie zawsze występował problem z dostępem do wszystkich danych zdrowotnych. Technologia cyfrowa usuwa barierę miejsca i czasu, spaja wiedzę i działania różnych pracowników, którzy dzięki elektronicznym kartotekom medycznym pracują teraz jako jeden zespół. Fakt, że duże firmy technologiczne spoza branży medycznej i start-upy in-

Foto: EHFG

teresują się opieką zdrowotną, jest pozytywny. Posiadają one wiedzę, knowhow, pomysły i zasoby. Jednak muszą one zrozumieć główne wartości leżące u podstaw systemu opieki zdrowotnej; uwzględnić ważne dla mieszkańców Europy wartości, jak sprawiedliwość w dostępie do opieki, bezpieczeństwo danych i prywatność. Zaufanie do danych zdrowotnych, ich przetwarzania, jest kluczem do sukcesu. Badania potwierdzają, że pacjenci są gotowi dzielić się danymi do celów medycznych, ale nie zgadzają się na ich wykorzystanie do in-

nych celów, zwłaszcza przez firmy komercyjne. Komisja Europejska pracuje nad wzmocnieniem czynnika cyfryzacji w zdrowiu. Przykładem jest transgraniczna wymiana podstawowych informacji na temat zdrowia pacjenta, tzw. Patient Summary. Do pierwszych państw już przesyłających dane wkrótce dołączą nowe. Innym przykładem jest elektroniczna recepta transgraniczna. Chcemy, aby docelowo cała dokumentacja pacjenta mogła podążać za nim, niezależnie od miejsca pobytu w UE.” 

OSOZ Polska 10/2019

rozmowy

Reformowanie systemu musimy rozpocząć od likwidacji silosów

Jak stworzyć system opieki zdrowotnej przyszłości? Podczas Europejskiego Forum Zdrowia w Gastein rozmawialiśmy z Bogi Eliasenem – doradcą ds. Przyszłości Zdrowia w Kopenhaskim Instytucie Studiów nad Przyszłością oraz kierownikiem w Katedrze ds. Bioetyki duńskiego oddziału UNESCO. Czy systemy opieki zdrowotnej nadążają za rozwojem technologii cyfrowych?

Szczerze mówiąc, choć większość zachodnich systemów opieki zdrowotnej wyraźnie koncentruje się na technologiach cyfrowych, porównując te starania z innymi sektorami, nie można powie-

OSOZ Polska 10/2019

dzieć, aby nadążały one za technologiami cyfrowymi. Wśród najważniejszych przyczyn można przytoczyć tą, że systemy opieki zdrowotnej utknęły we własnych silosach. Zdrowie powinno być nieodłączną częścią życia każdego człowieka. Nie tylko wtedy, gdy choroba już puka do drzwi. To dlatego duże

rozmowy

firmy technologiczne nie związane dotychczas z rynkiem zdrowia zaczynają świadczyć cyfrowe usługi zdrowotne. Jeśli nic nie zrobimy i będziemy bierne przyglądać się rozwojowi technologii, ochrona zdrowia wymknie się spod kontroli i nie będzie już domeną instytucji systemu ochrony zdrowia.

» Musimy znaleźć nowy sposób pracy z danymi w czasie rzeczywistym.«

Jak przyspieszyć adaptację technologii w publicznych systemach zdrowia?

Trzeba znaleźć nowy sposób pracy z danymi w czasie rzeczywistym. Czas traktować pacjentów jako równorzędnych partnerów w procesie gromadzenia i analizy danych. Ponadto musimy zastanowić się, jak wykorzystać dane, które niekoniecznie są danymi klinicznymi, ale są istotne z punktu widzenia zdrowia jednostki. Będziemy musieli zmienić sposób oceny wyników leczenia i ich pomiaru. Obecnie koncentrujemy się na samych procedurach i wykorzystaniu zasobów niezbędnych do ich realizacji. Ale w efekcie nie wiemy, jaki skutek przyniosła dana procedura. Musimy zacząć mierzyć wskaźniki obrazujące m.in.

wpływ usługi na jakość życia pacjenta. To wymaga opracowania standardów. W jaki sposób powinien zostać zbudowany innowacyjny ekosystem opieki zdrowotnej przyszłości?

Na pewno duże znaczenie odegra współpraca pomiędzy różnymi uczestnikami rynku zdrowia. Pacjent/obywatel będzie w centrum opieki. Zapobieganie – lub zarządzanie zdrowiem – stanie się ważniejsze niż leczenie. Partnerstwo publicz-

no-prywatne i współpraca transgraniczna będą koniecznością, z naciskiem na personalizację i współpracę z grupami pacjentów, aby zagwarantować opiekę opartą na dowodach. Do tego potrzebna będzie analiza dużych zbiorów danych. Jak gospodarka oparta na danych zmieni opiekę zdrowotną?

Najwyższy czas postrzegać zasoby wykorzystywane w służbie zdrowia jako inwestycję, a nie koszt. Musimy zmienić punkt ciężkości z pojedynczych incydentów klinicznych na tworzenie i obserwację pełnego obrazu zdrowia każdej osoby w ciągu całego życia. Powinniśmy położyć nacisk na minimalizację występowania chorób, tam gdzie to jest możliwe. Cały system musi zostać przeprojektowany w kierunku systemu opartego na wynikach. Z drugiej strony, każdy pacjent powinien mieć odpowiednie narzędzia do zarządzania własnym zdrowiem. Jeśli postawimy na profilaktykę, skupimy się na zmniejszeniu obciążenia chorobami i poprawimy jakość życia, osiągniemy sukces. 

reklama

Czy wiesz ile lo৵;v vh-ࣀ 7 b<hb e-Recepcie? E-RECEPTA.K AMSOFT.PL

OSOZ Polska 10/2019

rozmowy

Wiedza epidemiologiczna rośnie na danych W jaki sposób Big Data wspiera monitorowanie sytuacji epidemiologicznej ludności? Podczas Europejskiego Forum Zdrowia w Gastein rozmawiamy z Andreą Ammon, dyrektorem Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (European Centre for Disease Prevention and Control, ECDC). Czy duże zbiory danych gromadzonych w formie elektronicznej (Big Data) i inne nowe technologie pomagają skuteczniej kontrolować choroby i im zapobiegać?

Big Data może potencjalnie dostarczyć wiedzy na temat stopnia rozpowszech-

OSOZ Polska 10/2019

nienia chorób, trendów czasowych i geograficznych oraz ryzyka związanego z pojawiającymi się zagrożeniami. To z kolei może wspomóc koordynację i przygotowanie strategii kontrolnych na poziomie UE i w poszczególnych krajach. Oprócz tego, dostęp do aktualnych

i dokładnych danych na temat niektórych chorób umożliwiłby ECDC identyfikację epidemii transgranicznych, których nie można zidentyfikować na poziomie krajowym. Innym, ważnym elementem jest pełne sekwencjonowanie genomu (WGS),

rozmowy

mające kluczowe znaczenie dla zrozumienia zachowań poszczególnych patogenów chorobowych. Mówimy o technologii, która wnosi dużą wartość do zdrowia publicznego, umożliwiając wykrywanie epidemii oraz wybór sposobów leczenia i profilaktyki, prognozując ewolucję choroby, wzorce jej nasilenia, a nawet pojawienie się nowych szczepów bakterii i wirusów. Także informacje pochodzące z mediów społecznościowych mogą być w pewnym stopniu wykorzystane do celów związanych z zapobieganiem chorobom. Na przykład w dziedzinie szczepień, badania epidemii, akceptacji interwencji w zakresie zdrowia publicznego. Systemy oparte na Big Data, analizując słowa kluczowe są w stanie wychwycić wiele tendencji społecznych związanych z epidemiologią. Celem ECDC w tym obszarze jest uzupełnienie istniejących braków wiedzy, znalezienie rozwiązań problemów prawnych, etycznych i tych związanych z prywatnością danych oraz uwzględnienie potrzeb zdrowia publicznego przy opracowywaniu strategii e-zdrowia i planów ich wdrażania. W jaki sposób ECDC wykorzystuje gromadzone dane zdrowotne do wzmocnienia mechanizmów nadzoru epidemiologicznego?

Obecnie największym problemem jest fakt, że większość strategii zapobiegania i kontroli chorób opiera się na systemach powiadamiania i doraźnych badaniach epidemiologicznych. Przejście na epidemiologię cyfrową wymaga nowego sposobu myślenia i jeszcze większego zainteresowania metodami oraz standardami epidemiologicznymi w zakresie przechowywania danych. W tym kontekście, kwestie związane z prywatnością i ochroną danych wymagają większej uwagi. W ECDC uważnie śledzimy trend cyfryzacji informacji zdrowotnych. Zdajemy sobie sprawę, że ostatecznie zaowocuje to większą liczbą dostępnych danych o lepszej jakości. Z tego powodu, jednym z siedmiu priorytetów, które wyznaczyłam na 2020 r., jest stopniowe wdrażanie innowacji technologicznych i naukowych do codziennej pracy, a w szczególności stosowanie sekwencjonowania całego genomu, e-zdrowia, Big Data i mediów społecznościowych w celach monitoringu zdrowotnego.

» Potrzebujemy wydajniejszych i skuteczniejszych systemów nadzoru epidemiologicznego, bazujących na automatycznym wykorzystaniu rutynowo dostępnych danych.«

W ostatnich latach ECDC bardzo aktywnie wspierała współpracę państw członkowskich UE w zakresie korzystania z elektronicznych rejestrów szczepień do monitorowania programu szczepień oraz wykorzystania danych do badania epidemii i oceny pojawiających się zagrożeń. W 2019/2020 r. ECDC będzie pracować nad dwoma badaniami w celu pilotażowego nadzoru nad lekoopornymi szczepami bakterii (PDR) oraz w celu przeprowadzenia analizy czynników ryzyka wybranych chorób podlegających zgłoszeniu, z wykorzystaniem danych pozyskiwanych bezpośrednio z elektronicznych źródeł funkcjonujących w opiece zdrowotnej. Badania te mają na celu uzyskanie wiedzy, dzięki której możliwe będzie prowadzenie lepszej jakości nadzoru chorób w UE z wykorzystaniem danych cyfrowych. Chcemy także zidentyfikować największe wyzwania i bariery. W przyszłości potrzebujemy wydajniejszych i bardziej opłacalnych systemów nadzoru, opartych na automatycznym wykorzystaniu rutynowo dostępnych danych. Dodam również, że naszym celem jest ścisła współpraca z niektórymi krajami w celu opracowania i zastosowania protokołów technicznych i epidemiologicznych, z pomocą których będziemy mogli odpowiedzieć na kluczowe pyta-

nia z zakresu nadzoru zdrowia publicznego poprzez połączenie i analizę istniejących krajowych lub regionalnych zbiorów danych. Dzięki dostępowi do danych, wzbogacamy się o nową wiedzę. Jak przełożyć ją na konkretne inicjatywy mające na celu zmianę zachowań zdrowotnych w społeczeństwie?

Rolą ECDC, jako naukowej agencji UE, jest przekuwanie danych w dobitne dowody na to, jak rozwiązać najważniejsze problemy zdrowia publicznego, przed którymi stoi UE. Im większą wiedzą dysponujemy, tym precyzyjniej możemy podejmować decyzje polityczne i finansowe na szczeblu UE i krajowym w celu skutecznej kontroli chorób zakaźnych. Z punktu widzenia nauk behawioralnych, nowe technologie to nowe kanały komunikacji i możliwości rozpowszechniania informacji prewencyjnych. Niektóre kraje w Europie już korzystają z cyfrowych danych zdrowotnych do celów monitoringu. Ich doświadczenia są bardzo obiecujące. Pierwszym krokiem jest płynniejsza komunikacja między organami ds. zdrowia publicznego i e-zdrowia. Musimy lepiej zrozumieć i artykułować swoje wymagania oraz znajdować rozwiązania pozornie sprzecznych interesów na poziomie indywidualnym (ochrona danych) i na poziomie populacji (dostęp do Big Data do przeprowadzenia analiz epidemiologicznych w celu lepszego ukierunkowania działań polityki zdrowotnej). Smartfony i technologie ubieralne wiedzą o nas coraz więcej: jak śpimy, co jemy, jak wygląda nasze życie społeczne; także o naszych niezdrowych nawykach. Czy uzasadnione jest wykorzystywanie tych danych do dostarczania spersonalizowanych programów profilaktycznych? Czy to nie jest przekroczenie granic prywatności?

Przejście na epidemiologię cyfrową wymaga nowego sposobu myślenia. Ale chciałabym też podkreślić, że kwestie prywatności i ochrony danych są kluczowe. Obywatele UE powinni mieć pewność, że ich dane są wykorzystywane w przejrzysty, bezpieczny i sensowny sposób. Konieczne jest budowanie zaufania do społeczności naukowej. RODO oferuje świetne ramy do pracy z danymi. 

OSOZ Polska 10/2019

praktycz n ie l e g is l acja

Monitoring wizyjny w podmiotach leczniczych Funkcjonowanie kamer w podmiotach leczniczych jest od maja br. uregulowane w ustawie o działalności leczniczej. Tam, gdzie działa monitoring, musi zostać przeprowadzona analiza celu i sposobu realizowania nagrań. Ocena zastosowania monitoringu poprzedza zmiany, jakie muszą nastąpić w wewnętrznych regulacjach. Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

W ostatnich latach przyzwyczailiśmy się, że kamery śledzą każdy nasz krok. Po pierwszej fascynacji nową technologią przychodzi jednak refleksja, czy faktycznie uzasadnione jest tak powszechne umieszczanie kamer, zwłaszcza w jed-

OSOZ Polska 10/2019

nostkach zajmujących się ochroną zdrowia. Wśród praw pacjenta istotne miejsce zajmują prawo do intymności oraz do tajemnicy informacji z nim związanych. Obecność osób, które nie są bezpośrednio zaangażowane w opiekę nad pacjentem, podczas udzielania świadczenia ma być ograniczona do minimum i co do za-

sady wymaga zgody pacjenta lub odpowiednio jego przedstawiciela ustawowego. Jeżeli jednak świadczenie odbywa się pod okiem kamery, pomimo tego, że fizycznie nie będą obecne inne osoby, nie można przewidzieć, kto i w jakich okolicznościach będzie mógł zapoznać się z przebiegiem diagnostyki lub leczenia.

praktycz n ie

Zmiany dla pracowników Chociaż już wcześniej pojawiały się w rozporządzeniach pewne wymagania dotyczące funkcjonowania kamer w wybranych zakresach świadczeń, przełom nastąpił wraz z wejściem w życie nowej ustawy o ochronie danych osobowych. Obowiązująca od 25 maja 2018 roku ustawa przesądziła jak postępować w kwestii spraw pracowniczych w zakresie monitoringu wizyjnego oraz monitoringu poczty służbowej. Kluczowe rozstrzygnięcie dotyczyło samego zakresu dopuszczalnego gromadzenia danych. Monitoring określono jako szczególny nadzór nad terenem zakładu pracy lub terenem wokół zakładu pracy w postaci środków technicznych umożliwiających rejestrację obrazu. Wykluczono zatem możliwość nagrywania dźwięku, ograniczając się do samej wizji. Wskazano również, co może być przesłanką do zastosowania monitoringu. Może być on wykorzystany, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników lub ochrony mienia, kontroli produkcji, zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Nie jest zatem prawnie dopuszczalne wykorzystanie zapisów z monitoringu do oceny efektywności pracy poszczególnych osób. Jego głównym celem jest zwiększenie bezpieczeństwa, nie zaś wykorzystanie do oceny personelu. Monitoring nie może być stosowany w dowolnym miejscu. Nie obejmuje on pomieszczeń sanitarnych, szatni, stołówek oraz palarni lub pomieszczeń udostępnianych zakładowej organizacji związkowej, chyba że stosowanie monitoringu w tych pomieszczeniach jest niezbędne do realizacji dopuszczalnego celu monitoringu i nie naruszy to godności oraz innych dóbr osobistych pracownika, a także zasady wolności i niezależności związków zawodowych, w szczególności poprzez zastosowanie technik uniemożliwiających rozpoznanie przebywających w tych pomieszczeniach osób. Ustalono również, że zapis z monitoringu może być przechowywany przez maksymalnie 3 miesiące, o ile nie będzie wykorzystany dla celów dowodowych.

Monitoring pomieszczeń Zmiany w Kodeksie pracy niewątpliwie były potrzebne, jednak w podmiotach leczniczych zarówno specyfika działalności, jak i duże zróżnicowanie form zatrudnienia powodujące, że dla wielu osób nie ma zastosowania Kodeks pra-

» Monitoring nie może być stosowany w dowolnym miejscu.«

cy, sprawiały, że niezbędne były dodatkowe regulacje. Ustawa z dnia 21 lutego 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) to akt prawny, który zmienił m.in. ustawę o działalności leczniczej. Zdecydowano, że istnieje możliwość rejestracji obrazu w pomieszczeniach ogólnodostępnych, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów lub pracowników pomieszczeń. Monitoring może być zakładany w pomieszczeniach, w których są udzielane świadczenia zdrowotne oraz w miejscach pobytu pacjentów, co dotyczy w szczególności pokoi łóżkowych, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, przebieralni czy szatni, ale tylko jeżeli wynika to z przepisów odrębnych. W przepisach szczególnych przewidziano kilka sytuacji, w których monitorowanie przestrzeni przeznaczonej do udzielania świadczeń będzie możliwe, m.in.: – w art. 18e ust. 2 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego: ustalono, że pomieszczenie przeznaczone do izolacji ma być wyposażone w instalację monitoringu umożliwiającą stały nadzór nad osobą z zaburzeniami psychicznymi w nim przebywającą oraz kontrolę wykonania czynności związanych z tym rodzajem środka przymusu bezpośredniego; – w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 grudnia 2016 r. w spra-

wie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, załącznik nr 1, część I, D, pkt. 6 mowa jest o zapewnieniu możliwości obserwacji bezpośredniej lub przy użyciu kamer wyposażonych w funkcje autostartu, w szczególności możliwości obserwacji twarzy. Postanowienie to dotyczy sali nadzoru poznieczuleniowego lub stanowiska nadzoru poznieczuleniowego (oddział anestezjologii i intensywnej terapii lub oddział anestezjologii i intensywnej terapii dla dzieci oraz oddział anestezjologii lub oddział anestezjologii dla dzieci w szpitalu).

Wewnętrzne rozstrzygnięcia Przepisy zawarte w ustawach i rozporządzeniach nie opisują wszystkich szczegółów dotyczących funkcjonowania monitoringu, nakazują natomiast opisanie wewnętrznie przyjętych rozwiązań w regulaminie pracy oraz regulaminie organizacyjnym. Żeby zatem dobrze przygotować się do założenia monitoringu lub uregulowania statusu już istniejącego, należy odpowiedzieć na kilka kluczowych pytań: – Czy na nagraniach kamer są lub mogą być widoczni i możliwi do zidentyfikowania ludzie? (jeżeli jest to np. pole operacyjne i nie da się zidentyfikować po zapisie konkretnej osoby i nie będzie to powiązywane z konkretnym pacjentem, nie będziemy mówili o monitoringu); – Czy kamera pozyskuje jedynie obraz, czy również dźwięk? (należy wyłączyć możliwość rejestracji dźwięku); – Czy dane są dostępne tylko w czasie rzeczywistym, czy również utrwalane? (niektóre kamery służą tylko do bieżącej obserwacji, muszą zostać odpowiednio oznaczone, by nie stwarzać złudnego poczucia bezpieczeństwa wynikającego z możliwości odtworzenia zapisu); – Czy obszar monitorowany obejmuje przestrzenie ogólnodostępne, czy również miejsca udzielania świadczeń? (miejsca udzielania świadczeń mogą być monitorowane, tylko jeżeli przepis na to pozwala). Należy również pamiętać o demontażu atrap i odpowiednim oznaczeniu awarii kamer, które również nie mogą stwarzać poczucia bezpieczeństwa, jeżeli są aktualnie niesprawne i nie rejestrują obrazu. 

OSOZ Polska 10/2019

praktycz n ie P orad n ik

Nie tracimy czasu, ani pieniędzy W Dolnośląskim Centrum Onkologii we Wrocławiu trwa pilotaż sieci onkologicznej. Pierwsze wnioski są obiecujące. Rozmowa z dr hab. Adamem Maciejczykiem, dyrektorem naczelnym DCO we Wrocławiu. Jakie problemy z perspektywy placówki ochrony zdrowia mogłaby rozwiązać informatyzacja?

Problemy, które rozwiązuje informatyzacja, najlepiej pokazuje pilotaż sieci onkologicznej, obecnie prowadzony w województwach dolnośląskim i świętokrzyskim. W mojej placówce – Dolnośląskim Centrum Onkologii – zauważamy szereg korzystnych zmian porównując punkt „0”, czyli moment wejścia pilotażu z danymi po półrocznym okresie funkcjonowania nowej organizacji opieki. To dzięki informatyzacji wprowadzonej w ramach pilotażu możemy prawie

OSOZ Polska 10/2019

w czasie rzeczywistym monitorować jakość i dostępność do opieki onkologicznej i mierzyć wyniki diagnostyki i leczenia. Na postawie zgromadzonych danych widzimy, że poprawie uległy krytyczne dotąd obszary opieki. Na przykład, informatyzacja umożliwiła wprowadzenie i monitorowanie standaryzacji opisów diagnostycznych, w tym m.in. opisu badań histopatologicznych. Jaki problem to rozwiązuje? Po pierwsze poprawiamy jakość tych badań. Dokumentacja, która trafia na konsylium jest wystarczająca do podjęcia, przez interdyscyplinarny zespół, decyzji o planie leczenia. Tym samym przyspiesza-

my moment podjęcia leczenia, pacjent nie musi powtarzać badań, bo opis został wykonany zgodnie z międzynarodowym standardem. Nie tracimy czasu – i co równie istotne – pieniędzy. Do tej pory

praktycz n ie

» Największą bolączką cyfryzacji w Polsce jest brak integracji różnych systemów IT.« bardzo dużym problemem było powtarzanie tych samych badań diagnostycznych w różnych ośrodkach. Są to ogromne dodatkowe koszty dla systemu opieki zdrowotnej, nie mówiąc o dodatkowym czasie, który traci pacjent. W skali makro korzyścią jest niewątpliwie to, że tworzymy rejestr pacjentów onkologicznych (na tę chwilę w pięciu najczęstszych rozpoznaniach, które obejmuje pilotaż, czyli raku piersi, płuca, prostaty, jelita grubego i jajnika) zawierający wystandaryzowane dane. Zapewnia nam to wszystko, czego nie mieliśmy do tej pory: monitorowanie ścieżki pacjenta onkologicznego, poprawę jakości opieki i lepsze wykorzystanie dostępnych zasobów. Jedną z największych niedogodności ze strony pacjenta są kolejki do specjalistów. Czy wzmocnienie znaczenia cyfryzacji mogłoby to zmienić?

W pilotażu sieci onkologicznej odnotowaliśmy znaczące skrócenie czasu oczekiwania na pierwszą wizytę u onkologa. Stało się to dzięki integracji systemów kolejkowych kilkunastu szpitali na Dolnym Śląsku, które uczestniczą w pilotażu. Pacjent za pośrednictwem ONKO-infolinii otrzymuje informację, w którym ośrodku jest najkrótszy czas oczekiwania. Takie rozwiązanie pozwala racjonalnie zarządzać wolnymi terminami u specjalistów w placówkach. Najbardziej spektakularną poprawę odnotowaliśmy w skróceniu czasu oczekiwania na badania diagnostyczne (TK, NMR, USG, HIST-PAT). Monitorujemy czas oczekiwania nie tylko na badanie, ale również na opis tego badania – skrócił się zdecydowanie o ponad 50% (z kilkunastu do kilku dni). Zaletą informatyzacji jest monitorowanie w czasie rzeczywistym. Zaobserwowaliśmy w sierpniu niewielki wzrost czasu oczekiwania na jedno z badań i od razu mogliśmy zareagować i skontrolować, czy reakcja była skuteczna. Jeśli chodzi o telemedycynę w onkologii, to jesteśmy dopiero na etapie dyskusji o tym, w których obszarach mogłaby mieć zastosowanie. Klasyczne wykorzystanie telemedycyny obejmuje

diagnostykę radiologiczną oraz telepatologię. Na pewno tego typu rozwiązania mogą pomóc w szpitalach, w których brakuje specjalistów. W DCO planujemy przede wszystkim rozwinąć telemedycynę w zakresie realizacji konsultacji na odległość, telekonsultacji z wykorzystaniem transmisji badań diagnostycznych z ekspertami z innych szpitali onkologicznych. Pojawiają się również pomysły wspierania nowymi technologiami organizacji profilaktyki, opieki nad pacjentem po leczeniu, czy opieki paliatywnej. Jednak eksperci nie są zgodni co do tego, w jaki sposób telemedycyna może wesprzeć lekarzy w tak wymagającej i specyficznej dziedzinie, jaką jest onkologia. Sądzę, że powinniśmy na obecnym etapie działań przede wszystkim jednak skupić się na lepszym wykorzystaniu tradycyjnych zasobów. Na podstawie rozmów z pracownikami, jak Pana zdaniem wygląda podejście personelu do pracy z komputerem?

Komputer stał się na tyle powszechnym narzędziem, że chyba nikt już nie ma barier, żeby go używać. Na pewno powinniśmy dążyć do maksymalnej automatyzacji tych procesów, żeby korzystanie z komputera było wsparciem dla lekarza, a nie dodatkowym obciążeniem. Wypełnianie rubryk w skomplikowanym systemie nie ułatwia pracy kadrze medycznej. Od dłuższego czasu praca z komputerem na naszych oddziałach i w przychodni onkologicznej jest standardem. Na początku były trudności, ale z czasem stało się to bardzo pomocne dla lekarzy. W sieci lekarz ma dostęp do danych medycznych pacjenta zgromadzonych w czasie leczenia i szybko może do nich zajrzeć. Kolejne wizyty kontrolne przebiegają w związku z tym sprawniej. Dane w systemie i możliwość szybkiego ich sprawdzenia skracają też czas wizyty. Ponadto, w dzisiejszych czasach cyfryzacja, informatyzacja i zarządzanie dużymi zasobami danych, tzw. Big Data, są podstawą. Niektóre kraje, jak przykładowo Australia, zinformatyzowanie

i opomiarowanie opieki zdrowotnej stawiają sobie jako główny cel poprzedzający jakiekolwiek inne interwencje. Zbieranie danych i ich ciągła analiza są dziś podstawą. Jest jeszcze jeden aspekt informatyzacji szpitali. Dobry system jest także ułatwieniem dla pacjentów. Aktualnie w DCO wymieniamy stary system informatyczny na nowy. Ten nowoczesny umożliwi pacjentom dostęp do wielu informatycznych rozwiązań i e-usług. System będzie np. oferować aplikacje mobilne dla pacjentów. Co najbardziej hamuje informatyzację placówek medycznych?

Informatyzację szpitali hamuje przede wszystkim brak wsparcia w zakresie działań na rzecz integracji systemów informatycznych, które są na naszym rynku. Powinny to być systemy otwarte na wymianę danych, oczywiście zgodnie z obowiązującym prawem. Dziś wszyscy straszą się nawzajem np. RODO, co często prowadzi do zatrzymania procesu integracji danych i w efekcie braku monitorowania jakości realizowanych usług. RODO jednak nie wyklucza integracji, wskazuje bezpieczną drogę do realizacji tego ważnego zadania. Wiadomo, że najlepiej, jeśli ktoś nie chce się wywrócić, to powinien… zostać w domu (tak często zalecają prawnicy). Ale czy w ten sposób dojdziemy do celu? Na pewno nie! Jaką rolę widzi Pan dla narzędzi sztucznej inteligencji w pracy lekarza?

Narzędzia sztucznej inteligencji mają zastosowanie np. w radioterapii. Nasi radioterapeuci i fizycy mają do dyspozycji narzędzie, które umożliwia automatyzację procesu planowania rozkładu dawki napromieniania. To narzędzie sczytuje dziesiątki tysięcy planów naświetlania, przygotowywanych wcześniej w różnych placówkach, i pomaga wybrać ten najbardziej odpowiedni. Eliminuje to błędy, przyspiesza planowanie i ułatwia pracę lekarzy. Na pewno będzie się zwiększał udział sztucznej inteligencji w codziennej pracy lekarza, ale pamiętajmy również o tym, że jak najszybciej powinniśmy również rozwiązać dotąd nierozstrzygnięte dylematy związane z używaniem AI. Na przykład nadal nie jest uregulowana kwestia odpowiedzialności prawnej za decyzje podejmowane z wykorzystaniem tych zaawansowanych narzędzi eksperckich. 

OSOZ Polska 10/2019

n owe idee

E -zdrowie n a ś wiecie

Pocket

StatNews

When Evidence Says No, but Doctors Say Yes

AI Needs Patients’ Voices In Order To Revolutionize Health Care

Kiedy dowody naukowe mówią „nie”, a lekarze mówią „tak” Wiele dyskutuje się o tym, jak sztuczna inteligencja może personalizować leczenie, dobierając najlepsze leki oraz terapie dla każdego pacjenta z osobna. Ale na początek musimy sobie poradzić z innym problemem. Jest nim ignorowanie dowodów naukowych i kierowanie się własnymi przekonaniami – zarówno przez pacjentów i lekarzy. Mimo iż badania naukowe zaprzeczają skuteczności niektórych praktyk medycznych lub leków, pacjenci nadal ich wymagają lub oczekują. Pod ich presją lekarze nie mają wyjścia i aby nie utracić zaufania pacjenta, zgadzają się na ich zastosowanie. Najprostszym przykładem jest przepisywanie antybiotyków w przypadku infekcji wirusowej, kiedy z góry wiadomo, że nie pomogą, a jedynie zaszkodzą. Nie ma to znaczenia – pacjent lub rodzic oczekuje szybkiego efektu. Współczesna medycyna pełna jest wielkich osiągnięć, jak nowoczesne technologie obrazowania dla precyzyjniejszych zabiegów chirurgicznych, zabiegi chemioterapeutyczne. Wiele z nich, po ponownej weryfikacji, zakwalifikowano do nieskutecznych, a nawet niebezpiecznych interwencji. Problemem jest to, że lekarze nie nadążają za rozwojem nauk medycznych, nie są w stanie śledzić wszystkich doniesień. Skuteczność wielu procedur wprawdzie w pierwszej fazie stosowania była poparta dowodami, ale później zostały one obalone. Niezależnie od nowych danych, nadal się je stosuje – z przyzwyczajenia, albo dlatego, że są popularne i opłacalne (czytaj: refundowane na wysokim poziomie). Niektóre kontrowersyjne praktyki lekarskie mogą nawet dotyczyć milionów ludzi na świecie. Przykładem są leki utrzymujące niskie ciśnienie krwi u pacjentów z cukrzycą. Okazało się, że powodowały one więcej szkodliwych działań niepożądanych niż pożytku i nie były lepsze w zapobieganiu zawałowi serca niż łagodniejsza forma leczenia. Przykładów jest o wiele więcej. System ochrony zdrowia w swojej obecnej strukturze nie jest systemem opartym na najlepszych praktykach. Powodem jest często sposób refundacji procedur prowadzący do stosowania nie tych najlepszych, ale opłacalnych. Po drugie, mimo szybkiego wzrostu wiedzy medycznej, nie znajduje ona zastosowania w praktyce lub dzieje się to z dużym opóźnieniem. Lekarze nie są w stanie na bieżąco śledzić wszystkich doniesień naukowych. 

OSOZ Polska 10/2019

AI potrzebuje głosu pacjenta, aby zrewolucjonizować ochronę zdrowia „Słuchaj swoich pacjentów – zdradzą Ci diagnozę” – ten aforyzm przypisywany Dr Williamowi Oslerowi, twórcy współczesnej medycyny, jest nadal aktualny. Dlaczego mimo wprowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej i zastosowania sztucznej inteligencji wyniki leczenia nie poprawiają się diametralnie? Jednym z powodów może być wykreślenie narracji pacjenta z e-kartotek poddanych unifikacji. Fascynacja branży medycznej AI jest zrozumiała. Postępy w medycynie są zachwycające. Istnieją przesłanki, aby wierzyć, że algorytmy i AI jeszcze napędzą ten rozwój. Jednak musimy być ostrożni – sukces sztucznej inteligencji zależy od źródła danych i ich jakości. Elektroniczne kartoteki medyczne są często niekompletne, w wielu przypadkach mogą wprowadzać w błąd. Ich konstrukcja jest determinowana procedurami refundacji, a nie lepszą opieką nad pacjentem. Gotowe szablony – choć ułatwiają pracę – redukują całościowy obraz pacjenta. To jedynie część danych związanych z interakcją pomiędzy lekarzem a pacjentem. Prawie nigdy do notatek nie trafiają dane o zmartwieniach, doświadczeniach i odczuciach chorego. Pominięcie tego elementu może prowadzić do rozczarowania sztuczną inteligencją, która na chwilę obecną jedynie pełni funkcję kalkulatora danych. Czasopismo Nature opublikowano krytyczny artykuł „Niewygodna prawda o sztucznej inteligencji w służbie zdrowia”, który ostrzegał, że dodanie aplikacji sztucznej inteligencji do rozdrobnionego systemu nie spowoduje trwałych zmian. Nie oznacza to, że AI nie może poprawić opieki zdrowotnej. To możliwe – o ile dane rozwiązania AI są budowane na podstawie opinii pacjentów i lekarzy. Trzeba też zaangażować pełne spektrum danych pozyskiwanych od pacjenta. Jednym z nich jest przykładowo głos – intonacja, tempo mogą już dużo mówić o stanie pacjenta. Osobiste doświadczenia pacjenta zostały zapomniane w erze medycyny podporządkowanej regułom finansowania. Czas to zmienić. 

n owe idee

Med Tech Dive

StatNews

Venture Capital Investing In Digital Health Cools In Q3: Report

The Incredible Ways Artificial Intelligence Is Now Used In Mental Health

Inwestycje Venture Capital w zdrowie cyfrowe wyhamowują w 3. kwartale

Niezwykłe metody zastosowania AI w dziedzinie zdrowia psychicznego

Rock Health prognozuje, że inwestycje typu Venture Capital (VC) w zdrowie cyfrowe osiągną w tym roku 7,3 miliarda dolarów. Jeżeli się sprawdzą, będzie to o 1 miliard mniej w przeciwieństwie do 8,3 miliarda dolarów zainwestowanych w tym sektorze w 2018 roku. Inwestycji VC jest coraz mniej, ale ich średnia kwota rośnie. Statystyczna transakcja była w tym roku warta 20,9 miliona USD, a więc blisko średniej 21,7 miliona USD z ubiegłego roku. Wzrosła tym samym o 32% w stosunku do 2017 roku. Rock Health spodziewa się, że liczba ofert spadnie o 5% do 10% w porównaniu z ubiegłym rokiem. Dziewięć transakcji w tym roku przekroczyło granicę 100 milionów dolarów. We wrześniu apteka internetowa Capsule pozyskała 200 milionów dolarów na ekspansję w USA, a twórca sztucznej trzustki Beta Bionics zebrał łącznie 126 milionów dolarów w dwóch rundach finansowania serii B. Ropes & Gray oczekuje, że tempo partnerstw z udziałem cyfrowych startupów zdrowotnych przyspieszy, wskazując na dwa wydarzenia: umowę Mayo Clinic dotyczącą przechowywania danych w chmurze Google oraz uruchomienie przez Microsoft i AstraZeneca laboratorium innowacji dla startupów zdrowia cyfrowego skoncentrowanych na sztucznej inteligencji. W ankiecie przeprowadzonej przez firmę Crain’s, ponad jedna trzecia (35%) spośród 284 respondentów pracujących głównie w amerykańskich placówkach opieki zdrowotnej stwierdziła, że w 2020 roku prawdopodobnie przeprowadzą rozmowy o współpracy z firmami cyfrowej branży medycznej. 42% respondentów prawdopodobnie chce współpracować z firmą działającą w obszarze sztucznej inteligencji. Ponad połowa respondentów stwierdziła, że firmy muszą poświęcić dużo czasu i pieniędzy, aby spełnić wymagania administracyjne, a jedna czwarta respondentów uważa, że regulacja rynku nowych cyfrowych produktów zdrowotnych jest największym wyzwaniem. 

Zdrowie psychiczne przeżywa kryzys. Choroby mentalne dotykają już około 15,5% światowej populacji i liczba ta rośnie. Ponad 50% przypadków chorób psychicznych pozostaje nieleczonych. W USA jedna piąta dorosłych cierpi na jakąś formę choroby psychicznej. Co 40 sekund jedna osoba popełnia samobójstwo. Konsekwencje wykraczają poza sferę pacjenta i jego rodziny – zdrowie psychiczne ma również ogromny wpływ ekonomiczny na koszty ochrony zdrowia oraz na utratę wydajności. Niedobór psychiatrów i innych specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego zaostrza ten kryzys. W USA, ponad 201 miliardów USD rocznie wydaje się na zdrowie psychiczne. Dlatego naukowcy testują różne rozwiązania i szukają sposobów, jak sztuczna inteligencja może pomóc w diagnozowaniu i leczeniu chorób psychicznych. Przykładowo, eksperci z World Well-Being Project (WWBP) przeanalizowali media społecznościowe za pomocą algorytmu AI w poszukiwaniu wskazówek językowych sugerujących depresję. Po sprawdzeniu pół miliona postów na Facebooku od osób, które zgodziły się udostępnić dokumentację medyczną, byli w stanie zidentyfikować markery językowe związane z depresją. Wzorce językowe mogą sygnalizować depresję do trzech miesięcy przed formalną diagnozą. Inni badacze wykorzystują technologie AI do badania sposobu, w jaki mimika, wymawianie poszczególnych słów oraz ton mogą wskazywać na ryzyko samobójstwa. Na rynku dostępne są już aplikacje mobilne dla osób borykającymi się z problemami psychicznymi, bazujące na terapiach behawioralnych. Istnieje kilka powodów, dla których AI może być potężnym narzędziem w walce z kryzysem zdrowia psychicznego: wspieranie klinicystów w leczeniu i monitoringu postępów; nieograniczony dostęp do pomocy 24/7, niezależnie od miejsca; niski koszt systemów bazujących na AI; komfort rozmowy z botem zamiast z prawdziwym lekarzem (przełamanie bariery wstydu przez zwierzeniem się człowiekowi – lekarzowi). 

OSOZ Polska 10/2019

n owe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Frankenstein, czyli opowieść o ambicjach digitalizacji To, co obserwujemy na rynku zdrowia, przypomina eksperymentowanie z cyfryzacją, a nie cyfryzację. Próbujemy powołać do życia zupełnie nowy organizm złożony z przypadkowych elementów, nie wiedząc, jak je ze sobą połączyć. Czy nie budujemy czegoś, nad czym stracimy kontrolę lub co będzie rozczarowującym efektem wielkich ambicji pozbawionych planu? Prolog. Marzenia o lepszej ochronie zdrowia Wszystko zaczęło się ok. 40 lat temu, kiedy na rynek zaczęły wchodzić pierwsze komputery osobiste. Świat miał się zmienić na lepsze, w tym ochrona zdro-

OSOZ Polska 10/2019

wia. W 1988 roku Apple – dziś światowy lider nowych technologii – przygotował film „Healthcare 2008”. Według futurystów czekała nas wielka rewolucja. Za 20 lat zdrowie każdego człowieka miało być na bieżąco monitorowane

dzięki urządzeniom ubieralnym (wearables). Sztuczna inteligencja powinna analizować dane z kartoteki medycznej i na tej podstawie dobierać najlepszą z możliwych, indywidualną terapię, optymalizując koszty leczenia. Dzięki kompute-

n owe idee

rom, lekarze mieli spędzać więcej czasu przy łóżku chorego – wystarczyłoby zadać pytanie, aby oprogramowanie przytoczyło dane, dokonało obliczeń, odnalazło potrzebne informacje w wieloletniej historii choroby. Jednym słowej – ochrona zdrowia na miarę przyszłości. Podobnych wizji powstało, i nadal powstaje, coraz więcej. I nadal pozostają tylko w sferze marzeń choć technologie rozwijają się wykładniczo. Już 5 miliardów ludzi na świecie posiada smartfon – miniaturowy komputer będący zawsze w zasięgu ręki. Sztuczna inteligencja jest obecna na każdym kroku. W ochronie zdrowia AI stawia diagnozę, prowadzi badania nad nowymi lekami, doradza pacjentom, jak utrzymać dobrą kondycję psychiczną i fizyczną. Dane zapisane na papierze trafiają do elektronicznych kartotek. Do medycyny weszły takie technologie jak wirtualna rzeczywistość (VR), rozszerzona rzeczywistość (AR), Internet Rzeczy (IoT), urządzenia ubieralne mierzące parametry zdrowotne. Jednak mimo tego, ochrona zdrowia nie przeszła żadnej rewolucji: liczba szpitali nie zmieniła się, śmiertelność w niezakaźnych chorobach nawet wzrosła, a lekarz A ciągle nie ma dostępu do danych pacjenta zanotowanych przez lekarza B. Trudno mówić o postępie i sukcesie.

Akcja. Wszystko wymknęło się spod kontroli Budowa nowej, cyfrowej ochrony zdrowia zaczęła się od digitalizacji kartotek medycznych. I trwa do dzisiaj. W rzeczywistości mamy jedynie do czynienia ze zmianą długopisów na klawiatury i myszki, a papieru – na ekran komputera. Największym paradoksem jest to, że dane elektroniczne w wielu przypadkach muszą być zamieniane z powrotem na wersję papierową. Źle funkcjonujące procesy analogiczne zastąpiono źle funkcjonującymi procesami cyfrowymi.

» W rzeczywistości mamy jedynie do czynienia ze zmianą długopisów na klawiatury i myszki, a papieru – na ekran komputera.«

Do życia został powołany cyfrowy Frankenstein, nad którym utraciliśmy kontrolę. Bohater powieści Mary Shelly z 1818 roku budził strach, choć de facto miał dobre serce. W 2019 roku lekarze są równie przerażeni cyfrowym bytem, choć intencje całej rewolucji w ochronie zdrowia są przecież dobre. Nowe elementy w postaci VR, AR, AI, IoT, robotyki itd. doczepiane są bez strategii i bez usystematyzowanego podejścia, w nadziei, że całość zacznie ze sobą płynnie współgrać sama z siebie. To dobrze, że powstają kolejne przełomowe technologie, klocki w skomplikowanej układance cyfryzacji. Ale bez planu, standardów i wizji nie wpasują się one w skomplikowany sektor zdrowia. To tak jakby wyprodukować zachwycające w kształtach i kolorach klocki lego, ale zupełnie nie pasujące do siebie. Niczego z nich nie zbudujemy. Dowodem na to, że coś poszło nie tak, jest deficyt efektu synergii narzędzi cyfrowych. W pojedynczych przypadkach usprawniają one wprawdzie procesy w skali lokalnej, ale cały czas to zaledwie dobrze funkcjonujące odosobnione narządy nie połączone z resztą organizmu – jeżeli już posługujemy się analogią Frankensteina.

Epilog. Coś, co żyje własnym życiem Współczesne wizje ochrony zdrowia przyszłości cały czas tkwią w marzeniach sprzed dziesiątek lat: dane spływają automatycznie do centralnych baz danych, tam są analizowane i następnie przetwarzane na wiedzę dostępną dla lekarza i pacjenta. Nie ma w nich wpisywania danych do komputera, nie ma drukarek ani ekranów oddzielających lekarza od pacjenta. W nowocześnie i ascetycznie urządzonych gabinetach przypominających raczej biura, na wielkich ekranach prezentowane są najważniejsze dane, zebrane w przejrzyszej i zrozumiałej formie. Mniej się leczy, a więcej zapobiega. Czy taka koncepcja to kwestia 10, 20, 50 czy 100 lat? Popełniliśmy wiele błędów pozostawiając cyfryzację samej sobie, ale jeszcze wszystko da się naprawić. Wiemy już, że nie chodzi o technologię, ale o transformację, która powinna być koordynowana i prowadzona świadomie. Stworzyśliśmy na razie cyfrowy twór, który rozwija się chaotycznie, jest prowizorycznie pozszywany i jakoś funkcjonuje. Nie jest to coś, co chcielibyśmy mieć. Co gorsza – marzeniom o harmonijnie zdigitalizowanej ochronie zdrowia nie zagraża już tylko brak interoperacyjności danych, ale także takie nowe zagadnienia jak komercjalizacja danych pacjenta, brak transparentności algorytmów i nieetyczne zasady konstruowania rozwiązań sztucznej inteligencji. To nie digitalizacja okazała się dla ochrony zdrowia dużym wyzwaniem, ale odwornie – digitalizację przerosło wyzwanie w postaci tak skomplikowanego sektora jakim jest ochrona zdrowia. Aby ją naprawić, zaczęliśmy krok po kroku ucyfrawiać jej składowe. To na razie monstrum niezrozumiałe prze lekarzy i pacjentów. Aby dostrzec jego dobrą naturę, musimy go wspólnie poskładać w całość i zaplanować jego dalszy rozwój. 

reklama

Czytaj nowy raport

„241 mobilnych aplikacji zdrowotnych” w aplikacji OSOZ NEWS

OSOZ Polska 10/2019

n owe idee l ekt u ra

Raport: Cyfrowa transformacja sektora technologii medycznych Praktyczny przewodnik dla firm sektora technologii medycznych podpowiada, jak wykorzystać cyfrową transformację, aby wyprzedzać konkurencję i zwiększać wartość rozwiązań dla pacjentów. Przemysł technologii medycznych mocno się rozwinął w ciągu ostatniej dekady. Ten trend się utrzyma. Prognozy wskazują, że wartość światowego rynku MedTech osiągnie do 2022 r. 520 mld USD (CAGR na poziomie 5,1%). Cyfrowa transformacja stawia nowe wyzwania, ale i rodzi nieosiągalne dotąd szanse. Firmy, które aktywnie zaadaptują cyfrowe modele biznesowe mają szansę wzmocnić swoją pozycję konkurencyjną. Jednak zmiany na rynku niosą duże ryzyko osłabienia dotychczasowej, ugruntowanej pozycji firm MedTech. Nowe startupy wprowadzają śmiało rozwiązania zaburzające dotychczasowe zasady gry. W środowisku coraz bardziej

OSOZ Polska 10/2019

opartym na oprogramowaniu, firmy z tej branży nie mogą polegać wyłącznie na swoich mocnych stronach, czyli samej stronie technologicznej. Rosnące znaczenie zyskuje wartość dla pacjenta, integracja rozwiązań w ramach ekosystemu ochrony zdrowia, gromadzenie i wymiana danych i włączenie się w trend tzw.

Internetu Rzeczy (Internet of Things). Potencjalne korzyści tkwiące w transformacji cyfrowej nie są wykorzystywane przez firmy technologii medycznych. Jest kilka tego przyczyn: – krótkoterminowe inicjatywy cyfrowe ukierunkowane są raczej na efektywność, a nie na wykorzystanie cyfryzacji w celu wprowadzania innowacyjnych produktów/usług albo tworzenia zintegrowanych rozwiązań dla pacjentów; – poleganie na silnej wiedzy sprzętowej zamiast włączania nowych, cyfrowych możliwości do istniejących rozwiązań;

» Projektowanie procesu transformacji zacznij od pytania „dlaczego?”. To punkt wyjścia do określenia strategicznych obszarów zmian.«

n owe idee

Mapa drogowa transformacji firm sektora technologii medycznych składa się z trzech głównych etapów: ustalenia celów, projektowania procesu zmiany i realizacji transformacji. W pierwszym etapie najważniejsze jest zbudowanie zrozumienia wewnątrz organizacji do nowego modelu działania i opracowanie planu cyfryzacji.

– skupianie się na wzmacnianiu pozycji konkurencyjnej bazującej na samodzielnym działaniu zamiast współpracy w ramach ekosystemu; – brak podejścia nakierowanego na tworzenie nowych rozwiązań z klientami, pacjentami i/lub partnerami; – oparcie działalności na starych strukturach biznesowych, a nie cyfrowych modelach operacyjnych, które stawiają na zespoły, współpracę i kulturę uczenia się; – patrzenie na innowacje przez pryzmat ulepszania istniejących rozwiązań (tzw. 10-procentowe myślenie) zamiast szukania rozwiązań dla niezaspokojonych potrzeb medycznych pacjenta w celu przeprowadzenia radyklanej zmiany (10-krotne myślenie). Liderzy branży MedTech wprawdzie dostrzegają trend cyfryzacji, widząc w niej szansę na zwiększenie efektywności działania i wzmocnienie wartości dla pacjenta, jednak większość nadal nie wie, jak przeformułować strategię działania i dotychczasowe modele biznesowe. Aby zostać liderem cyfrowym, trzeba koncentrować się przede wszystkim na wykorzystaniu możliwości przemysłowych Internetu Rzeczy, transformacji z doskonałości operacyjnej w transformację cyfrową, pracy zespołowej i współpracy w ekosystemie zdrowia. Przejście do opieki zdrowotnej opartej na wartościach wymaga planu i silnego, innowacyjnego przywództwa w organizacji. 

Przykłady dalekosiężnych wizji cyfrowych liderów nowych technologii oraz wybranych organizacji sektora MedTech.

Transformacja cyfrowa Mapa drogowa dla firm sektora technologii medycznych pozwalająca zorientować się w ekosystemie zmian cyfrowych. Wejdź na stronę: http://bit.ly/2NeUEjg lub zeskanuj kod

OSOZ Polska 10/2019

osoz wor l d

This Robot Knows How To Communicate To Support Patients With Chronic Illness Challenging treatment plans Catalia Health’s software incorporates expertise in psychology, artificial intelligence, and medical treatment plans to help patients manage their chronic conditions. The result is a sophisticated robot companion that uses daily conversations to give patients tips, medication reminders, and information on their condition while relaying relevant data to care providers. The information exchange can also take place on patients’ mobile phones. Heart failure patients first brought Mabu into their homes about a year and a half ago as part of a partnership with the health care provider Kaiser Permanente, who pays for the service. Since then, Catalia Health has also partnered with health care systems and pharmaceutical companies to help patients dealing with conditions, including rheumatoid arthritis and kidney cancer. Treatment plans for chronic diseases can be challenging for patients to manage consistently, and many people don’t follow them as prescribed. Mabu’s daily conversations help not only patients but also human, as they make treatment decisions using data collected by their robot counterpart.

Robotics for change Catalia Health uses artificial intelligence to help Mabu learn about each patient through daily conversations, which vary in length depending on the patient’s answers.

OSOZ Polska 10/2019

The smart Mabu robot, made by startup Catalia Health, help patients manage chronic diseases at home. The most innovative part of the solution lies behind the robot’s large blue eyes and is based on AI mixed with psychological sciences. “A lot of conversations start with ‘How are you feeling?’ similar to what a doctor or nurse might ask,” the founder and CEO of Catalia Health – Cory Kidd explains. “From there, it might go off in many directions. There are a few things doctors or nurses would ask if they could talk to these patients every day.” For example, Mabu would ask heart failure patients how they feel if they have shortness of breath, and about their weight. “Based on patients’ answers, Mabu might say ‘You might want to call your doctor,’ or ‘I’ll send them this information,’ or ‘Let’s check in tomorrow,’” Kidd says. Last year, Catalia Health announced a collaboration with the American Heart Association that has allowed Mabu to deliver the association’s guidelines for patients living with heart failure. “A patient might say ‘I’m feeling terrible today’ and Mabu might ask ‘Is it one of these symptoms a lot of people with your condition deal with?’ We’re trying to get down to whether it’s the disease or the drug. When that happens, we

do two things: Mabu has a lot of information about problems a patient might be dealing with, so she’s able to give quick feedback. Simultaneously, she’s sending that information to a clinician — a doctor, nurse, or pharmacists — whoever’s providing care.” “In a clinical setting, if we talk about a doctor with good bedside manner, we don’t mean that he or she has more clinical knowledge than the next person, we simply mean they’re better at connecting with patients,” Kidd says. “I’ve looked at the psychology behind that – what does it mean to be able to do that? – and turned that into the algorithms we use to help create conversations with patients.” Many studies have found that communicating with someone in person, as opposed to over the phone or online, makes that person appear more trustworthy, engaging, and likeable. “What I found was when we used an interactive robot that you could look in the eye and share the same physical space with, you got the same psychological effects as face-to-face interaction,” Kidd says. 

Source: MIT

osoz wor l d

Rethinking Workforce Skills To Become Ready For Future Digitalisation disrupts the way doctors and nurses used to work. We have to get ready for the redistribution of tasks, new roles and forms of teamwork within and beyond the health system. James Buchan – Senior Visiting Fellow at The Health Foundation – reveals during the European Health Forum Gastein how to adapt health workforce to new models of care. What new skills do health workforce need to adapt to the digitalisation of healthcare?

The important starting point is to be clear that digitalisation should be an enabler for effective and efficient delivery of care; it should not “drive” the process of care delivery. As such there is a need both for the health workforce to have a

good understanding of what digitalization will mean in practice, and also that they are trained to make the best use of the enabling technologies that exist – this includes data literacy, and acknowledging that patients and clients will “own” the data, or be increasingly be as aware of data, as the health professional. Some health professionals will also be directly involved in identifying scope for new

types of digitalisation and designing and implementing these innovations.

OSOZ Polska 10/2019

osoz wor l d As we gain access to electronic health records, the role of doctors is changing. Now, they are also patients’ coaches and navigators. What are the chances and threats behind this change in medicine?

�� Health workforce »The need a good understanding of what digitalisation will mean in practice.«

There are obvious risks related to data protection which will have to be addressed as a priority. In addition, it will be the case that some health professionals may resist using these records if they believe it will undermine their status and role, or because they do not wish to undertake training. This has already happened in some countries. So part of the process must be awareness-raising both amongst professionals and the public about the positive potential benefits of EHR, and also clear messages about data protection and use. The opportunities are clear, in terms of improved efficiencies and effectiveness of individual care, plus the scope to make use of aggregated and standardised data to inform clinical practice and health policy. The risks relate to diseconomies and inefficiencies if there are multiple overlapping technologies used to generate EHR; risks of data misuse, and problems if health workers are not appropriately trained in data inputting and in EHR interpretation.

teams. Should doctors and nurses now study also informatics to get used to new technologies?

Healthcare professionals will also have to learn how to work together with artificial intelligence. AI will be a part of care

Too often, the focus on skill mix change takes a narrow “technical” perspective, based on data analysis being used

Developing a basic understanding of informatics should be part of the curriculum for undergraduate health professionals. Equally importantly, it must be part of the refresher training/continuous professional development of those already in the workforce. How to implement skill-mix innovation in healthcare settings?

reklama

POBIERZ NA VISIMED.OSOZ.PL

OSOZ Polska 10/2019

to identify skills gaps or scope for skills changes. This is an important building block, but the reality is that skill mix change must also take account of broader change management. As such, it must be based on a clear understanding of both the costs and benefits of the change, what the change will mean for patients, clients and staff, and what are the barriers and enablers to achieving sustained change and improvement. Some skill mix changes may require a national shift in regulation and legislation. This should not prevent the change being considered, planned and implemented, but points to the scale of efforts that may be required. The key point is to keep focused on the benefits of the change, as the process of implementation is managed, and to have an effective communications strategy. For what kind of disruptions do health workforce have to be ready in the future?

External political and economic shocks will continue to impact, often when least expected. The internal disruption caused by funding changes, and population health priority change will also be ever-present. In this context, technology can be a tool for adapting to, and dealing with these changes. 

systemy i sprz Ä&#x2122; t

KAMSOFT S.A.

LEKI ON-LINE KtoMaLek.pl

Zeskanuj kod, aby uzyskaÄ&#x2021; wiÄ&#x2122;cej informacji

OSOZ-LON

FARMACJA

Szukasz leku? SprawdĹş online, gdzie jest dostÄ&#x2122;pny

OSOZ Polska 10/2019

systemy i sprz Ä&#x2122; t

OSOZ-LON

LEKI ON-LINE

NR. KAT. 8320PI05.00

Integracja z systemem aptecznym

Automatyczne powiadomienia e-mail

Proponowanie zamiennikĂłw leku

Optymalizacja czasu pracy farmaceuty

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$

;hb omĹ&#x160;Ń´bm; |o uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb;Äˇ h|ŕĽ&#x2022;u; o=;uÂ&#x2020;f; r-1f;m|ol loŕ§ľŃ´bÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; vru-Â&#x2030;7Â&#x152;-mb- 7ov|<rmoŕŚ&#x2039;1b Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030; -r|;1; ou-Â&#x152; b1_ bm|;um;|oÂ&#x2030;. u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f<Äş )ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb- Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb- r-1f;m|ol vÂ&#x2030;o0o7mÂ&#x2039; 7ov|<r 7o bm=oul-1fb o Ń´;h-1_ Â&#x152; 7oÂ&#x2030;oŃ´m;]o lb;fv1- b Â&#x2030; 7oÂ&#x2030;oŃ´m;f 1_Â&#x2030;bŃ´bÄˇ ruÂ&#x152;;Â&#x152; Ć&#x2018;Ć&#x201C; ]o7Â&#x152;bmÂ&#x2039; m- 7o0<Äˇ Â&#x152;- roŕŚ&#x2039;u;7mb1|Â&#x2030;;l v|uomÂ&#x2039; |o - ;hÄşrŃ´Äş

"Â&#x152;;uohb Â&#x2030;Â&#x2039;0ŕĽ&#x2022;u or1fb uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb- Â&#x152;-r;Â&#x2030;mb- -r|;1; 7ov|ovoÂ&#x2030;-mb; Â&#x2020;vjÂ&#x2020;]b 7o f;f bm7Â&#x2039;Â&#x2030;b7Â&#x2020;-Ń´mÂ&#x2039;1_ ro|uÂ&#x152;;0Äş

Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; Â&#x2030;Â&#x2039;vÂ&#x2039;j-m; roÂ&#x2030;b-7olb;mb- ;Ĺ&#x160;l-bŃ´ o v|-|Â&#x2020;vb; u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fb

!;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f; 7ov|<rm; ruÂ&#x152;;Â&#x152; |o - ;hÄşrŃ´ !;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f- Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; mb;7ov|<rmÂ&#x2039;1_ Â&#x2030; -r|;1; Ĺ&#x2039; u;-Ń´bÂ&#x152;oÂ&#x2030;-m- Â&#x2030; =oulb; Â&#x152;-lŕĽ&#x2022;Â&#x2030;b;ŕĽ&#x2030; uoromoÂ&#x2030;-mb; Â&#x152;-lb;mmbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030;

uÂ&#x152;;h-Â&#x152;Â&#x2039;Â&#x2030;-mb; r-1f;m|ol ru-h|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ rou-7 b Â&#x2030;vh-Â&#x152;ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;;h 7o|Â&#x2039;1Â&#x152;.1Â&#x2039;1_ =-ul-ho|;u-rbb )vrŕĽ&#x2022;jru-1- Â&#x152; -rŃ´bh-1f. lo0bŃ´m. (bvb ;7

) ruÂ&#x152;Â&#x2039;r-7hÂ&#x2020;Äˇ ]7Â&#x2039; Ń´;h f;v| mb;7ov|<rmÂ&#x2039; Â&#x2030; -r|;1;Äˇ =-ul-1;Â&#x2020;|- l- loŕ§ľŃ´bÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x152;-ruoromoÂ&#x2030;-mb- Â&#x152;-lb;mmbh- Ń´Â&#x2020;0 Ĺ&#x160; m- ro7v|-Â&#x2030;b; o|uÂ&#x152;Â&#x2039;l-m;f u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1fb Ĺ&#x160; loŕ§ľ; Â&#x152;-lŕĽ&#x2022;Â&#x2030;bŕŁ&#x20AC; 0u-hÂ&#x2020;f.1; Ń´;hb Â&#x2030; _Â&#x2020;u|oÂ&#x2030;bÄş -1f;m| m- 0b;ŕ§ľ.1o o|uÂ&#x152;Â&#x2039;lÂ&#x2020;f; roÂ&#x2030;b-7olb;mb- ;Ĺ&#x160;l-bŃ´ bm=oulÂ&#x2020;f.1; o |Â&#x2039;lÄˇ 1o 7Â&#x152;b;f; vb< Â&#x152; f;]o u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f.Äş

PRZEWAGA SYSTEMU )Â&#x2039;vÂ&#x152;Â&#x2020;hbÂ&#x2030;-mb; Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; ou-Â&#x152; b1_ u;Â&#x152;;uÂ&#x2030;-1f- v. Â&#x2020;7ov|<rmbom; r-1f;m|ol Â&#x152;- roŕŚ&#x2039;u;7mb1|Â&#x2030;;l v;uÂ&#x2030;bvÂ&#x2020; |o - ;hÄşrŃ´Äş -1f;m| l- loŕ§ľŃ´bÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; Â&#x2030;Â&#x2039;vÂ&#x152;Â&#x2020;hbÂ&#x2030;-mb- ro|uÂ&#x152;;0mÂ&#x2039;1_ Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030; -r|;h-1_ Â&#x2030; ohoŃ´b1Â&#x2039; roruÂ&#x152;;Â&#x152; Â&#x2020;7ov|<rmb;mb; vÂ&#x2030;of;f Ń´oh-Ń´bÂ&#x152;-1fbÄˇ 0.7ŕ§ł Â&#x2030;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; 7-mÂ&#x2039;1_ -7u;voÂ&#x2030;Â&#x2039;1_Äş ) v;uÂ&#x2030;bvb; 7ov|<rm; v. rom-7|o 7-m; -7u;voÂ&#x2030;; ou-Â&#x152; ]o7Â&#x152;bmÂ&#x2039; o|Â&#x2030;-u1b- -r|;h Â&#x152; 1-j;]o hu-fÂ&#x2020;Äş Â&#x152;b<hb |;lÂ&#x2020; r-1f;m| loŕ§ľ; vÂ&#x152;Â&#x2039;0ho 7oÂ&#x2030;b;7Â&#x152;b;ŕŁ&#x20AC; vb<Äˇ 1Â&#x152;Â&#x2039; -r|;h-Äˇ h|ŕĽ&#x2022;u- rovb-7- ro|uÂ&#x152;;0mÂ&#x2039; Ń´;hÄˇ f;v| -h|Â&#x2020;-Ń´mb; o|Â&#x2030;-u|-Äş

122 |

OSOZ Polska 10/2019

E-mail: kontakt@osoz.pl | Tel.: +48 32 209 07 05

1000MI02.03

)vrŕĽ&#x2022;jru-1- Â&#x152; v;uÂ&#x2030;bv;l |o - ;hÄşrŃ´ roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´- uŕĽ&#x2022;Â&#x2030;mb;ŕ§ľ Â&#x2030;Â&#x152;lo1mbŕŁ&#x20AC; orb;h< m-7 r-1f;m|;l b Â&#x2030;vrolŕĽ&#x2022;1 ]o Â&#x2030; ruo1;vb; Ń´;1Â&#x152;;mb-Äş -ul-1;Â&#x2020;|- l- loŕ§ľŃ´bÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; o7roÂ&#x2030;b;7Â&#x152;b m- rÂ&#x2039;|-mb- Â&#x152;-7-m; ruÂ&#x152;;Â&#x152; r-1f;m|- b ruÂ&#x152;;h-Â&#x152;-mb- lÂ&#x2020; ru-h|Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ rou-7 b Â&#x2030;vh-Â&#x152;ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;;h Â&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mÂ&#x2039;1_ Â&#x152; =-ul-ho|;u-rb.Äş olÂ&#x2020;mbh-1f- Â&#x152; r-1f;m|;l loŕ§ľ; 0Â&#x2039;ŕŁ&#x20AC; ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;om- 0;Â&#x152;roŕŚ&#x2039;u;7mbo Â&#x152; roÂ&#x152;bolÂ&#x2020; vÂ&#x2039;v|;lÂ&#x2020; -r|;1Â&#x152;m;]o "Ĺ&#x160; )Äş

systemy i sprz ę t

Aplikacja zwiększy efektywność sprzedaży Rosnąca presja na wyniki wymaga od managerów działów sprzedaży poszukiwania rozwiązań, które pozwolą zwiększyć ich efektywność. Zadanie nie jest łatwe, ponieważ mnożą się cele do wykonania, a czas na ich realizację pozostaje ograniczony. Z pomocą przychodzą jednak nowoczesne technologie, które przejmą część obowiązków i usprawnią procesy sprzedaży. Przykładem jest KS-NaviCon Kontrakty – system automatyzujący proces składania zamówień oraz ich realizacji. Przemysław Gogola KAMSOFT S.A.

Obecnie nawet połowa czasu pracy przedstawiciela w branży farmaceutycznej jest poświęcana na opracowanie ofert i raportów oraz przygotowanie zamówień i sprawdzanie ich realizacji. Dodając do tego dojazdy do klientów, niewiele czasu pozostaje na budowanie relacji i aktywną sprzedaż. System KS-NaviCon Kontrakty, pozwoli odwrócić te proporcje, dzięki automatyzacji zamówień przedstawicielskich.

Jak działa KS-NaviCon Kontrakty? System podpowiada potencjał zakupowy, dzięki czemu w łatwy sposób można przygotować ofertę dostosowaną do jego możliwości. Pełne wykorzystanie potencjału aptek dzięki dopasowaniu poziomu zakupów umożliwia szybszą finalizację i uruchomienie zamówienia. Od tego momentu, KS-NaviCon-Kontrakty automatycznie będzie dbał o zamawianie produktów oraz realizację założeń kontraktu. System zajmie się również utrzymaniem minimalnej ilości towaru w aptece, samodzielnie wysyła-

jąc zgłoszenie do hurtowni o konieczności uzupełnienia zapasu. Dzięki temu, produkty będą zawsze dostępne dla pacjentów. Ponadto aplikacja sprawdzi realizację zamówienia i przygotuje raporty dotyczące sprzedaży. Co ważne, KS-NaviCon Kontrakty przedstawi również analizę sprzedaży względem konkurencyjnych dostępnych w swojej kategorii.

Optymalizacja czasu Wspomniane funkcjonalności mogą być realizowane jednocześnie we wszystkich zakontraktowanych aptekach. Pozwala to zoptymalizować czas pracy zespołu przedstawicieli farmaceutycznych, którzy zamiast monitorować zamówienia, będą mogli skupić się na budowaniu relacji, prezentacji nowości czy edukacji klienta. System umożliwia również stałą realizację zamówień w aptekach poza terenem pracy przedstawicieli.

Jak działa KS-NaviCon Kontraky Zeskanuj kod, aby obejrzeć film o aplikacji.

OSOZ Polska 10/2019

systemy i sprz ę t

Zwiększenie sprzedaży W praktyce, oszczędność czasu i przeniesienie środka ciężkości na relacje z klientem dają realną szansę na podniesienie efektywności sprzedaży. Zwiększenie i utrzymanie dostępności produktów w aptekach to główne, ale nie jedyne efekty pracy z KS-NaviCon Kontrakty. Dopasowanie oferty do realnych możliwości danej apteki skutkuje bezpośrednio generowaniem zakupów o większej wartości. Zmieni się również postrzeganie przedstawiciela, który dzięki dostępnym informacjom pełnił będzie rolę eksperta doskonale znającego potrzeby i potencjał swojego klienta.

Wystarczy szybka instalacja Uruchomienie systemu nie wymaga skomplikowanego wdrożenia czy wymiany już funkcjonującego oprogramowania. KS-NaviCon Kontrakt współpracuje z systemami CRM, ERP oraz WorkFlow, dlatego łatwo można go uruchomić, by zwiększyć efektywność sprzedaży

Zalety KS-NaviCon Kontrakty: • integracja z systemami aptecznymi KS-AOW, KS-Omnipharm; • dostępność w ponad 90% aptek w Polsce; • stały dostęp do bieżących danych dotyczących realizacji zamówień przedstawicielskich oraz informacji o udziale w rynku; • szybka instalacja systemu, bez konieczności wymiany istniejących systemów.

Więcej informacji na www.ks-navicon.pl

reklama

OSOZ Polska 10/2019

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

FELIETON Niedziele w aptekach

RANKINGI PEX Firmy i produkty (wrzesień 2019)

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (wrzesień 2019)

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (wrzesień 2019)

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Leki stosowane w chorobie Parkinsona

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Niedziele w aptekach Od dwóch lat działa prawo zabraniające otwierania sklepów w wybrane niedziele. W pierwszym roku po wejściu w życie ustawy, sklepy były zamknięte przez dwie niedziele w miesiącu. W roku bieżącym już tylko w jedną niedzielę można handlować. Od przyszłego roku, we wszystkie niedziele sklepy będą zamknięte (nie dotyczy siódmych niedziel, głównie „około-świątecznych”). Czy funkcjonowanie nowego prawa ma wpływ na biznes apteczny? Źródłem danych, o ile nie zaznaczono inaczej, jest reprezentatywny panel aptek ABD-PEX*. Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Zakaz handlu w niedzielę nie dotyczy aptek. W niedziele pracuje około 18% wszystkich aptek (źródło: baza aptek DOBA PEX). Istnieją różnice pomiędzy typami aptek. W przypadku aptek nale-

OSOZ Polska 10/2019

żących do sieci i ich franczyz, otwarta w niedziele jest co czwarta apteka. Co dziesiąta apteka indywidualna jest dostępna dla pacjentów w tym dniu, zaś w przypadku Afiliacji Poza-Kapitałowych (APK – apteki, w sposób sformalizowany, zgrupowane i działające w wielu obszarach razem), w co siódmej, w okre-

ślonych godzinach, zastaniemy drzwi otwarte. Wydawałoby się zatem, że w niedziele wolne od handlu obroty aptek powinny wzrosnąć, szczególnie w kategoriach, które były najczęściej sprzedawane w obrocie poza-aptecznym. Ale sprawa nie jest aż tak prosta. W niedziele wolne od handlu mogą pracować tak-

MONITOR ZDROWOTNY

Sprzedaż według dni tygodnia (liczba opakowań sprzedanych we wszystkich aptekach do pacjentów/konsumentów w okresie styczeń–sierpień 2019) 250 000 000 200 000 000 150 000 000 100 000 000 50 000 000 0

poniedziałek

wtorek

środa

czwartek

piątek

sobota

niedziela

YTD 09.2019

że stacje benzynowe i sklepy prowadzone przez właścicieli. Jednym z głównych powodów zamknięć są problemy z rentownością. Jaki to ma związek z niedzielami? Jednak ma. Utrzymanie apteki „w ruchu” w niedzielę jest znacznie droższe niż w dzień powszedni. Dzieje się tak z wielu powodów, z czego najbardziej ważne to mniejsza ilość transakcji i większy koszt personelu (bywa często, że trzeba płacić pracownikom nie zatrudnionym na stałe w danej aptece). Ale nie tylko koszt utrzymania „w ruchu” apteki w niedzielę ma znaczenie. Jeszcze większe ma obrót, jaki w ten dzień generuje apteka. A tenże jest – niezależnie od tego czy mierzony ilością, czy wartością sprzedaży do pacjenta – znacznie niższy niż w innych dniach tygodnia (szczegóły z trendem na wykresie – YTD oznacza okres czasu „od początku danego roku do końca pomiaru” – w przypadku wykresów w tym artykule jest to sierpień). Obrót statystycznej apteki w przeciętną niedzielę stanowi 28% obrotu w sobotę i 16% obrotu w dowolny, przeciętny, dzień tygodnia. Badanie trendów udziału sprzedaży (ilość sprzedaży do pacjenta/konsumenta) w niedziele versus całkowita sprzedaż apteczna pokazuje stopniowy, ale stały spadek udziału obrotu w rzeczone dni wolne. Zagadką, nie do rozwiązania wyłącznie na podstawie analizy danych ilościowych, pozostają przyczyny takiego trendu. Wcześniej pisałem, ze intuicja może podpowiadać odwrotny scenariusz – apteki mogą być otwarte w każdą niedzielę. Ale oprócz zakazu handlu na rynku aptecznych zachodzą także inne zjawiska, a najbardziej znaczącym jest spadek

Sprzedaż na pacjenta/konsumenta w niedziele w latach 2016–2019 Wielkość (liczba opakowań) i udział sprzedaży w niedziele w całkowitej sprzedaży 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3%

2,8%

3,0%

2016

2017

2,4%

2,1%

1% 0%

2018

wielkość sprzedaży w niedziele

ilości aptek na rynku. Jest ich już mniej niż 14 000, a „w szczytowym” okresie, tuż po wprowadzeniu AdA (prawo zwane potocznie „Apteka dla Aptekarza”), było ponad 1000 więcej. Zjawiskiem bezpośrednio związanym z zakazem handlu w niedzielę jest ograniczenie tzw. „ruchu dziennego”. W tym kontekście pojęcie to oznacza ruch konsumentów na obszarach, na których znajdują się placówki handlowe. Szczególnie jest to ważne w przypadku centrów i ulic handlowych. Ważne także dla aptek, to przecież są tzw. „dobre lokalizacje”. I nie są już takie „dobre”, kiedy konsumenci nie mają powodu (zamknięte sklepy), by kierować w takie miejsca swoje kroki w niedziele bez handlu. Ci z Szanownych Czytelników, którzy próbują z tego typu tekstów „wycisnąć esencję”, mogliby dojść do wniosku, że otwieranie apteki w niedziele może nie mieć sensu. Ale ten wniosek nie jest

2019

udział niedziel w sprzedaży

uprawniony przynajmniej z trzech powodów. Pierwszy – dostęp pacjentów do leczenia (nie otwieram tym stwierdzeniem dyskusji o dyżurach aptek, stwierdzam tylko fakt); drugi – budowa marki/wizerunku apteki – pacjenci/konsumenci coraz częściej kierują się dostępnością i jakością usługi, a nie tylko ceną. I trzeci – pokazywane liczby dotyczą zazwyczaj całego rynku czy zjawisk „statystycznych” – istnieje duże zróżnicowanie np. w rentowności działalności różnych aptek w niedziele. Wiele zależy od lokalizacji, potrzeb pacjentów/konsumentów czy modelu działania apteki.  Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz. Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

OSOZ Polska 10/2019

Czasopismo o e-zdrowiu. Praktyczne porady. Informacje z rynku zdrowia. Teraz dostępne on-line.

Pobierz bezpłatną aplikację mobilną

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Aplikacja na iOS i Android

MONITOR ZDROWOTNY

R a n ki n g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Wrzesień 2019 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence). Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w wrześniu 2019

POLPHARMA

TEVA

ADAMED

KRKA

SANOFI

BAYER

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

XARELTO

PRADAXA

NEOPARIN

CLEXANE

LEKI NA RECEPTĘ

SANDOZ

BAUSCH HEALTH

GLAXOSMITHKLINE

BERLIN-CHEMIE

POLPHARMA

USP ZDROWIE

GLAXOSMITHKLINE

AFLOFARM

SANOFI HASCO - LEK

RECKITT BENCKISER

TEVA

BERLIN-CHEMIE

ANGELINI

FOSTEX

BISOCARD

ATORIS

NEBBUD

INS. GENSULIN

PRESTARIUM

IBUPROM

GRIPEX

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE SIEĆ N.P.ZDROVIT OLIMP LABS POLPHARMA RECKITT BENCKISER OLEOFARM POLSKI LEK

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS SANOFI PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE ZIAJA POLPHARMA NAOS PIERRE FABRE BIOGENED

         

LEKI OTC

         

STREPSILS

ESSENTIALE

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON NUTRAMIGEN DICOFLOR NEOCATE D-VITUM MOLLERS DOPPELHERZ ZDROVIT NEOMAG

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

VOLTAREN

RUTINOSCORBIN

APAP

NUROFEN

NEOSINE

THERAFLU

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w wrześniu 2019

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM BIODERMA DERMEDIC AVENE CETAPHIL ELUDRIL

         

Więcej danych? Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY mo n itor epidemio lo g icz n y

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia. GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA We wrześniu W ODNIESIENIU DO sierpnia

75 211 zł

81 255 zł

3 504 zł

8 233 zł

804 zł

699 zł

sierpień

wrzesień

sierpień

wrzesień

sierpień

wrzesień

6045 zł

8,04%

4729 zł

134,98%

–104 zł

–12,99%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2019 I 2018

905 790 zł

962 125 zł

73 691 zł

79 712 zł

11 691 zł

11 378 zł

2018

2019

2018

2019

2018

2019

–313 zł

–2,68%

56 334 zł

6,22%

6021 zł

8,17%

wrzesień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 65 050 zł Opolskie 66 499 zł Kujawsko-Pomorskie 69 840 zł

Podkarpackie 6 394 zł Śląskie 6 712 zł Opolskie 6 728 zł

Kujawsko-Pomorskie 499 zł Opolskie 521 zł Podlaskie 536 zł

Łódzkie 90 914 zł Wielkopolskie 93 722 zł Mazowieckie 95 455 zł

Dolnośląskie 9 372 zł Wielkopolskie 9 611 zł Mazowieckie 10 121 zł

Dolnośląskie 821 zł Mazowieckie 841 zł Pomorskie 841 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 775 614 zł Opolskie 795 478 zł Kujawsko-Pomorskie 825 560 zł

Świętokrzyskie 66 327 zł Opolskie 66 332 zł Podkarpackie 66 569 zł

Kujawsko-Pomorskie 7 823 zł Opolskie 7 884 zł Podlaskie 8 336 zł

Dolnośląskie 1 066 048 zł Wielkopolskie 1 086 926 zł Mazowieckie 1 130 491 zł

Lubuskie 89 106 zł Dolnośląskie 91 874 zł Mazowieckie 100 943 zł

Pomorskie 12 479 zł Dolnośląskie 13 084 zł Mazowieckie 13 567 zł

wrzesień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Brak spadków kosztów

Brak spadków kosztów

Zachodniopomorskie -257 zł Lubuskie -224 zł Warminsko-Mazurskie -169 zł

Świętokrzyskie 9 143 zł Łódzkie 9 776 zł Mazowieckie 10 792 zł

Dolnośląskie 5 370 zł Mazowieckie 5 857 zł Wielkopolskie 6 015 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY We wrześniu W OSTATNICH LATACH

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

mo n itor epidemio lo g icz n y

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

ѶƔƏƏƏ

» We wrześniu ogólne

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ ƕƔƏƏƏ

koszty leczenia znacząco wzrosły.«

ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY mo n itor epidemio lo g icz n y

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

» Koszty leczenia grypy

ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ

i przeziębienia zwiększyły się dwukrotnie w stosunku do sierpnia.«

ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

mo n itor epidemio lo g icz n y

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ ƐƓƏƏ

» Koszty alergii

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ

od czerwca kontynuują trend malejący.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków wrzesień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO sierpnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

21,61 zł

25,32%

218,5 tys. zł

3960

0,49%

17,0 tys. zł

-0,07 zł

(

-0,03 zł

PROGNOZA NA

grudzień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 10/2019

(

suplementy

INNE

(

56,07% 24,27% 9,67% 9,99%

(

POZIOM REFUNDACJI

24,86% -1,17%

Okres przedświąteczny i związane z tym zakupy prezentów (również w aptece) oraz pora roku o zwiększonej zapadalności na grypę i przeziębienie, to elementy które sprzyjają obrotowi aptek w grudniu. Według obliczonych prognoz, obrót statystycznej apteki wyniesie 226 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki we wrześniu 2019 roku wyniósł 218,5 tys. zł. W porównaniu z sierpniem 2019 roku był o 17 tys. zł wyższy (+8,4%). Jednocześnie był o 27,5 tys. zł wyższy (+14,4%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,1 mld zł. Oznacza to wzrost o 223 mln zł (+8,0%) w stosunku do sierpnia 2019 roku oraz wzrost o 248 mln zł (+8,8%) w stosunku do września 2018 roku. Udział refundacji stanowił 24,86% (–1,17 p.p. w porównaniu z sierpniem 2019) obrotu aptecznego i wyniósł 763 mln zł (+3,2%). Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2019 roku wyniesie 2,57 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 10,9% (+253,5 tys. zł) oraz wzrost o 17,0% (+374 tys. zł) w stosun-

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

55,18 zł

(

310

ku do 2017 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 36,6 mld zł. To odpowiednio o 1,98 mld zł więcej (+5,7%) niż w 2018 roku oraz o 3,57 mld zł więcej (+10,8%) niż w 2017 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,4 mld zł, co będzie stanowiło 25,68% całkowitego obrotu aptecznego. We wrześniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 72,1 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 48,1 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 96,7 tys. zł. W porównaniu z sierpniem 2019 roku, dla wszystkich trzech kategorii zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych wzrost ten wyniósł 1,94 tys. zł (+2,8%),

dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne 1,89 tys. zł (+4,1%), z kolei dla sprzedaży odręcznej wzrost wyniósł 13,13 tys. zł (+15,7%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 677 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,36 mld zł. Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 465 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (8 964 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 501 zł. We wrześniu 2019 roku największy spadek wartości sprzedaży w stosunku do sierpnia 2019 roku zanotowaliśmy w przypadku produktów dermatologicznych (–16,31%), oraz produktów prze-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

ciwpasożytniczych (–4,61%). Największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów na układ oddechowych (+54,70%) oraz leków przeciwzakaźnych (+44,18%). Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na układ oddechowy (wzrost udziałów o 3,01 punktu procentowego), produktów na układ sercowo naczyniowy (spadek o 1,13 p.p) oraz produktów przeciwzakaźnych – wzrost o 1 p.p. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy (17,36%). We wrześniu średnia marża apteczna wyniosła 25,32%. To o 0,49 p.p. więcej niż w sierpniu 2019 roku oraz taki sam poziom jak we wrześniu 2018 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 21,22% (+2,01 p.p. w stosunku do sierpnia 2019), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 23,06% (+2,23 p.p. w stosunku do sierpnia 2019), natomiast dla produktów OTC – 27,53% (–2,3 p.p. w stosunku do sierpnia 2019 roku). Prognozujemy, że marża apteczna w 2019 roku wyniesie 24,62%. Będzie to odpowiednio o 0,39 p.p. mniej niż w 2018 roku oraz o 0,60 p.p. mniej niż w 2017 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 19,11% (+0,43 p.p. w stosunku do 2018 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,13% (–1,76 p.p. w stosunku do 2018 roku), a dla produktów OTC – 28,73 p.p. (–0,78 p.p. w stosunku do 2018 roku). Średnia cena za opakowanie leku we wrześniu 2019 roku wyniosła 21,61 zł. To o 7 groszy mniej niż w sierpniu 2019 roku oraz o 0,62 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. W porównaniu z sierpniem 2019 roku, w dwóch kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków wydawanych bez recepty wyniosła 16,76 zł (+0,25 zł), produktów refundowanych – 28,40 zł (+0,24 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne średnia cena sprzedaży wniosła 26,82 zł – co w porównaniu do sierpnia 2019 oznacza spadek o 9 groszy. We wrześniu statystyczną aptekę odwiedziło 3 960 pacjentów (wzrost o 310ciu pacjentów w stosunku do sierpnia 2019). 3 290 osób zakupiło produkty OTC, 760 – leki refundowane, a 790 –

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2019

wrzesień 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2019

wrzesień 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 6,27% mięśniowo-szkieletowy

17,36% przewód pokarm. i metabolizm

4,59% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,42% narządy zmysłów

10,07% układ oddechowy

4,03% leki przeciwzakaźne 0,34% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,64% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,5% krew i układ krwiotwórczy 1,15% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,2% dermatologia

12,62% układ sercowo-naczyniowy

11,43% centralny układ nerwowy varia 11,3% 8,07% nieokreślona

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2019 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019

(

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƒƓ ƐƔķƑƒ ƐƔķƐѶ ƐƔķƒѶ ƐƔķƓƓ ƐƔķƔƖ ƐƔķѵƓ ƐƔķѵƕ ƐƔķѶƖ ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ

ƐƏ Ɣ ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

ƔķѵƓ

ƔķѶƑ

Ɣķƕƒ

ƔķƔƕ

ƔķƒƖ

ƔķƔƒ

ƔķƓƕ

ƔķƐƐ

ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѶƕ

ƕķƖƔ

ƕķƖѶ

ƕķƒƒ

ƕķƔ

ƕķƕƒ

ƕķƑƐ

ƕķѵ

ƕķѵѶ

ƕķƕѶ

ƕķѵƐ

ƕķƔѶ

ƕķѵ

ƕķƓѶ

ƕķƒѶ

ƕķƑѵ

ƕķƑƔ

ƕķƑƐ

refundacja

ƕķƒƑ

ƕķƓƑ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƑƏķƑѵ ƑƏķƓѶ ƑƏķѵƕ ƑƏķѵƑ ƑƏķѵƒ ƑƏķѵƒ ƑƏķƓƒ ƑƏķѵѵ ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ

Ɣ Ə

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2019 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

OSOZ Polska 10/2019

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim we wrześniu ƐѶ Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 15 a 21 września. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 990 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 września (961 osób), 8–14 września (942 osób) i 1–7 września (853 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00. Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 55,18 zł. To o 0,03 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 2,56 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. Z kwoty tej 41,46 zł zapłacił pacjent, a 13,72 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z sierpniem 2019 spadła o 4,5%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 1,5% (+0,62 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 94,81 zł (z czego 24,42 zł to zapłata pacjenta, a 70,39 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 60,94 zł, a dla produktów OTC – 29,38 zł. Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2019 roku wyniesie 56,02 zł. Z kwoty tej 41,63 zł zapłaci pacjent, a 14,38 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 61,61 zł, produktów OTC – 28,75 zł, a leków refundowanych – 97,32 zł (z czego 25,52 zł to zapłata pacjenta, a 71,79 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2019

wrzesień 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2019

wrzesień 2018

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ

» We wrześniu statystyczną aptekę odwiedziło 3960 pacjentów.«

ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ u ;ঋmb-

ѶŋƐƓ u ;ঋmb-

ƐƔŋƑƐ u ;ঋmb-

ƑƑŋƑѶ u ;ঋmb-

ƑƖŋƒƏ u ;ঋmb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

wrzesień 2019

wrzesień 2018

wrzesień 2019

wrzesień 2018

122 507

108 077

56,07%

56,58%

Lek - OTC

53 041

45 845

24,27%

24,00%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

21 127

18 253

9,67%

9,56%

Pozostałe

21 826

18 826

9,99%

9,86%

Lek - RX

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za wrzesień 2019 wrzesień 2019

zmiana w stosunku do (%) sierpnia 2019

stycznia 2019

zmiana w stosunku do (liczbowo)

września 2018

sierpnia 2019

stycznia 2019

września 2018

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

218,5

8,4%

-3,5%

14,4%

17,0

-8,0

27,5

cały rynek apteczny

3 070 799

8,0%

-7,1%

8,8%

228 440,0

-236 101,0

248 583,0

statystyczna apteka

72,1

2,8%

-2,5%

8,8%

1,9

-1,9

5,9

cały rynek apteczny

1 012 707

2,4%

-6,2%

3,5%

23 729,9

-66 705,2

34 429,0

statystyczna apteka

48,1

4,1%

-0,1%

17,8%

1,9

-0,1

7,3

cały rynek apteczny

676 546

3,7%

-3,9%

12,1%

24 213,5

-27 262,1

72 901,6

statystyczna apteka

96,7

15,7%

-5,6%

17,2%

13,1

-5,8

14,2

cały rynek apteczny

1 358 389

15,3%

-9,2%

11,4%

180 199,8

-136 913,4

139 310,3

statystyczna apteka

54,3

3,6%

-0,7%

10,7%

1,9

-0,4

5,2

cały rynek apteczny

763 298

3,2%

-4,4%

5,2%

23 525,4

-35 380,8

38 047,5

w całkowitym obrocie

24,86%

-4,5%

2,9%

-3,3%

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,24%

0,8%

2,1%

1,6%

0,0

ogółem

21,61 zł

-0,3%

3,5%

3,0%

-0,1

0,7

0,6

dla leków z list refundacyjnych

28,40 zł

0,8%

2,0%

0,6%

0,2

0,6

0,2

dla leków z recept pełnopłatnych

26,82 zł

-0,3%

4,6%

3,5%

-0,1

1,2

0,9

dla produktów bez recepty (OTC)

16,76 zł

1,5%

2,9%

4,9%

0,2

0,5

0,8

3 960

8,5%

-5,7%

9,1%

310,0

-240,0

330,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

760

7,0%

-6,2%

11,8%

50,0

-50,0

80,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

790

5,3%

-3,7%

11,3%

40,0

-30,0

80,0

3 290

9,7%

-7,1%

8,2%

290,0

-250,0

250,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna ogółem

25,32%

2,0%

0,0%

0,0

dla leków z list refundacyjnych

21,22%

10,5%

10,9%

10,4%

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

23,06%

10,7%

11,2%

0,7%

0,0

dla sprzedaży odręcznej

27,53%

-7,7%

-4,6%

-7,2%

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

55,18 zł

-0,1%

2,3%

4,9%

0,0

1,2

2,6

Wartość zapłaty przez pacjenta

41,46 zł

1,5%

1,4%

6,1%

0,6

2,4

Wartość dopłaty refundatora

13,72 zł

-4,5%

5,3%

1,4%

-0,7

0,7

0,2

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

94,81 zł

-4,0%

3,9%

-2,6%

-3,9

3,5

-2,6

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,42 zł

-6,1%

-1,9%

-6,8%

-1,6

-0,5

-1,8

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

70,39 zł

-3,2%

6,1%

-1,1%

-2,3

4,0

-0,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

60,94 zł

-1,2%

3,7%

5,9%

-0,7

2,1

3,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

29,38 zł

5,5%

1,5%

8,2%

1,5

0,4

2,2

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2019: 2 573,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƓƏ

Zmiana obrotu: wzrost 10 do 12%

ƑƒƏ

Tysiące zł

ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

OSOZ Polska 10/2019

(

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do września 2019 2019

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2017

2019

2017

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2017

2 573,5

10,9%

17,0%

253,5

374,0

1 904,5

13,0%

16,1%

219,5

264,5

36 566 165,0

5,7%

10,8%

1 983 071,0

3 574 501,5

27 230 864,0

7,8%

10,9%

1 976 606,0

2 679 214,0

881,4

7,9%

13,3%

64,5

103,6

652,7

9,1%

12,4%

54,7

72,1

12 522 705,9

2,8%

7,3%

344 971,8

854 775,8

9 330 717,6

4,1%

7,3%

368 977,2

638 799,9

572,9

13,7%

18,3%

69,1

88,7

425,3

15,7%

17,1%

57,7

62,0

8 138 564,7

8,4%

12,1%

629 448,5

877 093,3

6 078 934,4

10,3%

11,8%

569 851,9

640 818,8

1 098,8

11,9%

19,2%

117,0

176,6

811,7

14,9%

18,6%

105,3

127,1

15 615 071,0

6,7%

12,9%

980 496,3

1 782 882,2

11 608 826,7

9,6%

13,3%

1 021 259,4

1 360 369,7

660,8

10,3%

17,7%

61,6

99,5

489,1

11,8%

16,8%

51,5

70,3

9 387 816,0

5,1%

11,5%

456 120,0

968 603,7

6 991 842,7

6,6%

11,5%

433 734,5

722 057,8

0,3

-0,6%

0,6%

0,0

0,3

-1,1%

0,6%

0,0

0,7

1,8%

3,7%

0,0

0,7

2,1%

3,8%

0,0

21,1

1,4%

4,2%

0,3

0,9

21,1

0,7%

4,9%

0,14

0,99

28,4

1,4%

3,4%

0,4

0,9

28,4

0,6%

2,9%

0,18

0,80

26,8

5,7%

9,1%

1,4

2,2

26,8

3,5%

8,6%

0,92

2,12

16,8

6,1%

10,1%

1,0

1,5

16,8

4,9%

10,2%

0,79

1,56

45 941,9

4,9%

6,6%

2 131,9

2 861,9

34 240,0

6,7%

5,5%

2 150,0

1 800,0

9 057,4

5,4%

6,3%

467,4

537,4

6 800,0

7,9%

6,3%

500,0

400,0

9 297,9

3,9%

-0,2%

347,9

-22,1

6 970,0

6,3%

-0,9%

410,0

-60,0

38 215,6

4,7%

7,0%

1 715,6

2 505,6

28 390,0

6,3%

5,6%

1 680,0

1 510,0

0,2

-1,6%

-2,4%

0,0

0,2

-1,3%

-2,5%

0,0

0,2

2,3%

3,1%

0,0

0,2

3,4%

3,5%

0,0

0,2

-7,7%

-14,9%

0,0

0,2

-9,2%

-15,5%

0,0

0,3

-2,6%

-2,4%

0,0

0,3

-1,2%

-1,7%

0,0

56,02 zł

5,8%

9,7%

3,1

5,0

55,62 zł

5,9%

10,0%

3,1

5,1

41,63 zł

6,0%

9,5%

2,4

3,6

41,34 zł

6,3%

9,8%

2,5

3,7

14,38 zł

5,2%

10,4%

0,7

1,4

14,29 zł

4,7%

10,7%

0,6

1,4

97,32 zł

2,3%

6,6%

2,2

6,0

95,98 zł

1,1%

5,8%

1,1

5,3

25,52 zł

-2,6%

-3,1%

-0,7

-0,8

25,14 zł

-4,4%

-4,1%

-1,2

-1,1

71,79 zł

4,2%

10,5%

2,9

6,8

70,85 zł

3,2%

9,8%

2,2

6,3

61,61 zł

9,5%

18,6%

5,3

9,7

61,01 zł

8,9%

18,1%

5,0

9,3

28,75 zł

6,9%

11,3%

1,9

2,9

28,59 zł

8,1%

12,3%

2,1

3,1

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2019: 36,6 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2018)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2018)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2018)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 9,4 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 7% (w stosunku do roku 2018)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

663,33

0,07

34977,45

0,16

7674,56

0,05

27302,88

0,50

0,22

0,78

1191,71

29,35

52,73

2. U-30

446,51

0,05

17000,39

0,08

7042,34

0,04

9958,05

0,18

0,41

0,59

715,47

23,76

38,07

3. U-50

257,63

0,03

6220,24

0,03

3533,27

0,02

2686,97

0,05

0,57

0,43

319,32

19,48

24,14

4. U-BEZPŁATNY

21,71

0,00

1730,12

0,01

140,39

0,00

1589,73

0,03

0,08

0,92

61,99

27,91

79,68

5. INWALIDA WOJENNY

13,92

0,00

757,99

0,00

0,59

0,00

757,40

0,01

0,00

1,00

23,49

32,27

54,46

0,20

0,00

5,62

0,00

0,91

0,00

4,71

0,00

0,16

0,84

0,31

17,89

28,44

11,34

0,00

321,13

0,00

53,04

0,00

268,09

0,00

0,17

0,83

17,30

18,56

28,31

0,00

0,12

0,00

0,12

0,00

1,00

0,01

17,44

27,58

240,31

0,03

10230,43

0,05

7,88

0,00

10222,55

0,19

0,00

1,00

389,60

26,26

42,57

3,54

0,00

814,78

0,00

108,93

0,00

705,85

0,01

0,13

0,87

7,15

114,01

229,86

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,93

0,00

1647,73

0,01

834,08

0,01

813,65

0,01

0,51

0,49

49,83

33,07

150,72

12. PEŁNOPŁATNE

1347,99

0,15

48139,00

0,22

48138,02

0,29

0,98

0,00

1,00

0,00

1795,28

26,81

35,71

13. ODRĘCZNA

5915,81

0,66

96655,00

0,44

96654,20

0,59

0,80

0,00

1,00

0,00

6567,72

14,72

16,34

14. RAZEM

8933,24

1,00

218500,00

1,00

164188,21

1,00

54311,79

1,00

0,75

0,25

11139,20

19,62

24,46

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

692,31

0,08

35380,76

0,17

7903,31

0,05

27477,45

0,51

0,22

0,78

1285,24

27,53

51,11

2. U-30

456,39

0,05

17233,42

0,08

7142,66

0,05

10090,76

0,19

0,41

0,59

724,01

23,80

37,76

3. U-50

264,69

0,03

6329,03

0,03

3624,64

0,02

2704,39

0,05

0,57

0,43

327,49

19,33

23,91

4. U-BEZPŁATNY

21,51

0,00

1609,71

0,01

133,16

0,00

1476,54

0,03

0,08

0,92

61,11

26,34

74,85

5. INWALIDA WOJENNY

14,72

0,00

777,30

0,00

2,34

0,00

774,95

0,01

0,00

1,00

24,79

31,36

52,82

0,20

0,00

5,70

0,00

0,98

0,00

4,72

0,00

0,17

0,83

0,30

18,83

29,00

11,48

0,00

321,46

0,00

54,37

0,00

267,09

0,00

0,17

0,83

17,27

18,62

27,99

0,00

0,07

0,00

0,07

0,00

1,00

0,00

16,84

25,80

240,42

0,03

10058,08

0,05

30,25

0,00

10027,82

0,18

0,00

1,00

385,17

26,11

41,84

3,42

0,00

805,77

0,00

101,59

0,00

704,18

0,01

0,13

0,87

7,27

110,91

235,57

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,71

0,00

1650,61

0,01

837,12

0,01

813,48

0,01

0,51

0,49

45,80

36,04

154,19

12. PEŁNOPŁATNE

1367,25

0,16

47251,11

0,22

47246,64

0,30

4,47

0,00

1,00

0,00

1803,52

26,20

34,56

13. ODRĘCZNA

5626,53

0,65

90188,11

0,43

90187,40

0,57

0,71

0,00

1,00

0,00

6284,19

14,35

16,03

14. RAZEM

8709,62

1,00

211611,11

1,00

157264,47

1,00

54346,64

1,00

0,74

0,26

10966,15

19,30

24,30

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1659

0,19

72058

0,33

18562

0,11

53496

0,98

0,26

0,74

2726

26,43

43,45

2. Recepty pełnopłatne

1348

0,15

48139

0,22

48138

0,29

0,00

1,00

0,00

1795

26,81

35,71

3. Sprzedaż odręczna

5916

0,66

96655

0,44

96654

0,59

0,00

1,00

0,00

6568

14,72

16,34

0,00

1648

0,01

834

0,01

814

0,01

0,51

0,49

33,07

150,72

8933

1,00

218500

1,00

164188

1,00

54312

1,00

0,75

0,25

11139

19,62

24,46

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1705,14

0,20

72521,28

0,34

18993,30

0,12

53527,98

0,98

0,26

0,74

2832,64

25,60

42,53

2. Recepty pełnopłatne

1367,25

0,16

47251,11

0,22

47246,64

0,30

4,47

0,00

1,00

0,00

1803,52

26,20

34,56

3. Sprzedaż odręczna

5626,53

0,65

90188,11

0,43

90187,40

0,57

0,71

0,00

1,00

0,00

6284,19

14,35

16,03

10,71

0,00

1650,61

0,01

837,12

0,01

813,48

0,01

0,51

0,49

45,80

36,04

154,19

8709,62

1,00

211611,11

1,00

157264,47

1,00

54346,64

1,00

0,74

0,26

10966,15

19,30

24,30

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

Wartość

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

20001,88

0,19

881429,48

0,34

231167,04

0,12

650262,44

0,98

0,26

0,74

32985,19

26,72

44,07

2. Recepty pełnopłatne

17070,19

0,16

572856,11

0,22

572808,22

0,30

47,89

0,00

1,00

0,00

22428,23

25,54

33,56

3. Sprzedaż odręczna

69887,88

0,65

1098811,73

0,43

1098803,36

0,57

8,37

0,00

1,00

0,00

77717,68

14,14

15,72

131,05

0,00

20402,68

0,01

9914,10

0,01

10488,58

0,02

0,49

0,51

583,90

34,94

155,69

107090,99

1,00

2573500,00

1,00

1912692,73

1,00

660807,27

1,00

0,74

0,26

133714,99

19,25

24,03

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

Wartość

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

284400918

0,19

12522705866

0,34

3284564477

0,12 9238141390

0,98

0,26

0,74

469070399

26,70

44,03

2. Recepty pełnopłatne

242464994

0,16

8138564722

0,22

8137887383

0,30

677340

0,00

1,00

0,00

318548802

25,55

33,57

3. Sprzedaż odręczna

992935611

0,65

15615070987

0,43 15614952176

0,57

118810

0,00

1,00

0,00

1104124260

14,14

15,73

1861665

0,00

289823424

0,01

148878432

0,02

0,49

0,51

8284785

34,98

155,68

1521663188

1,00

36566165000

1,00 9387815971

1,00

0,74

0,26

1900028246

19,25

24,03

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 10/2019

140944993

1,00 27178349029

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Leki stosowane w chorobie Parkinsona W Polsce co roku 8 000 pacjentów otrzymuje diagnozę choroby Parkinsona. Liczbę wszystkich chorych szacuje się na 70 000 – 100 000. 20% ma już postać zaawansowaną. Ta neurodegeneracyjna choroba spowodowana jest zanikaniem mózgowych komórek nerwowych produkujących dopaminę. Efektem jest szereg objawów, w tym przede wszystkim drżenie rąk, mimowolne ruchy, osłabienie siły mięśni, spowolnienie ruchów, chwiejne ruchy. Zniszczenia w mózgu prowadzą dodatkowo do wielu innych zaburzeń, w tym psychicznych. Rozwój choroby jest bardzo powolny i łatwo ją pomylić z innymi dolegliwościami wieku starczego, jak np. reumatyzmem. Częściej chorują mężczyźni niż kobiety, Parkinson dotyka co 50-tą osobę po 60 roku życia, ale może występować także u 40-latków. Na całym świecie jest już ok. 7–10 milionów chorych. Na chwilę obecną leczone są tylko objawy, głównie farmakologicznie, za pomocą tzw. terapii infuzyjnych i głębokiej stymulacji mózgu. Nowe badania skupiają się na tzw. terapiach genowych. WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW STOSOWANYCH W CHOROBIE PARKINSONA. ROK 2018 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

124 056 668

2 424 099

100

51,18 zł

109%

18%

88%

11%

INFORMACJE DODATKOWE

140

3,5

120

3,0

100

2,5

2,0

1,5

1,0

0,5

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

PROGNOZA

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

W 1817 roku londyński lekarz James Parkinson jako pierwszy rozpoznał i opisał symptomy choroby nazwanej jego nazwiskiem. Parkinson jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego przejawiającą się spowolnieniem ruchowym, drżeniem kończyn i sztywnością mięśni. Co roku kilka tysięcy Polaków zapada na chorobę Parkinsona. Ratunkiem dla nich jest wczesna diagnoza oraz objawowe leczenie farmakologiczne. Przedstawiamy analizę sprzedaży leków stosowanych w chorobie Parkinsona.

Opis rynku Poniższe analizy dotyczą produktów aptecznych należących do klasy ATC N04 – leki stosowane w chorobie Parkinsona, a wśród nich preparaty przeciwcholinergiczne (N04A) oraz leki dopaminergiczne (N04B). Wartość sprzedaży leków stosowanych w leczeniu Parkinsona w pierwszym okresie analiz (2002 roku) wynosiła 59,16 mln zł. W kolejnych latach głównie rosła. Największy wzrost (o 24,53%) miał miejsce w 2011 roku, a największy spadek (o 18,10%) wystąpił w roku 2012. W minionym roku wartość sprzedaży omawianej grupy leków wy-

OSOZ Polska 10/2019

nosiła 124,06 mln zł, a to o 0,43% więcej niż w roku poprzednim i jednocześnie o 109,68% więcej niż w 2002 roku. Analizując średniomiesięczną wartość sprzedaży leków stosowanych w chorobie Parkinsona, trudno dopatrzeć się okresowości. Najmniej pacjenci płacą za omawianą grupę leków w styczniu i lutym. W tych miesiącach średniomiesięczna wartość sprzedaży wynosi odpowiednio 7,39 mln zł oraz 7,30 mln zł. Najwięcej pacjenci płacą w październiku i grudniu – kolejno 8,51 mln zł i 8,65 mln zł. Analizując wykres ilości sprzedanych opakowań leków stosowanych

w chorobie Parkinsona, widoczna jest pewna analogia do wartości sprzedaży. W pierwszym okresie analiz sprzedaż leków z klasy OTC N04 wynosiła 1,29 mln opakowań, w kolejnych latach wzrastała niemal z roku na rok. Największy wzrost (o 17,34%) miał miejsce w 2011 roku, a zaraz po nim w 2012 roku wystąpił największy spadek – o 10,07%. W roku 2018 w aptekach sprzedano 2,42 mln opakowań leków stosowanych w chorobie Parkinsona, a to o 1,81% więcej niż w roku 2017 oraz o 88,18% więcej niż na początku okresu analiz. Wykres obrazujący średnią cenę za pojedyncze opakowanie w latach

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

50,98 51,96 52,81 53,81 53,74 53,81 54,33 56,07 54,51 52,03 49,52 50,05 46,92 47,63 47,38 47,05 47,08

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2018 a nie będące w ofercie w 2002 roku

126,00 121,62 146,94 109,07 52,21 57,80 66,19 65,64 65,10 46,97 46,59 32,46 32,25 30,62 29,44 29,44

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

49,73 54,49 47,77 45,06 56,26 49,08 41,51 44,68 40,50 43,88 36,34 31,64 29,52

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

52,84 28,66 22,68 23,41 24,71 20,16 20,05 21,77 23,41 27,48 23,90 29,12

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

18,24 23,02 73,02 75,34 58,85 49,28 44,62 41,16 34,14 32,54 33,86

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

26,79 140,82 136,52 80,74 54,52 42,34 35,82 26,49 24,90 26,09

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

64,52 54,31 53,48 48,52 49,23 50,83 46,21 47,94 53,89

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

150,97 99,17 94,59 88,51 86,71 83,69 81,37 82,31

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

8,27 28,86 129,76 140,54 141,31 123,18 125,96

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

102,51 93,45 89,72 89,22 84,11 81,04

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

74,40 77,07 88,43 88,06 85,44

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

16,86 18,98 17,92 17,98

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

67,64 51,99 42,99

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

41,77 41,64

Produkty będące w ofercie w 2018 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

37,16

Liczba badanych produktów

—

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2018 roku

50,98 51,96 52,81 53,81 53,74 53,81 54,33 56,07 54,51 52,03 49,52 50,05 46,92 47,63 47,38 47,05 47,08

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2018

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2018

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2018

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2018

21,48 21,74 20,37 20,18 21,05 18,99 18,78 18,63 18,70 18,08

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2018

21,37 21,31 21,14 21,17 21,17 21,00 20,52 20,41 20,50

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2018

15,61 15,66 15,73 15,88 14,82 13,73 13,73 91,36

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2018

58,26 57,08 56,29 56,47 15,98 15,97

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2018

85,93 93,71 89,35 74,03 71,54

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2018

16,85 16,24 16,19 16,02

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2018

30,82 36,57 33,62

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2018

147,19

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2018

19,24

—

56,16 50,58 35,46 38,26 39,00 38,43 38,41 39,05 40,27 39,27 39,53 38,96 —

—

222,69 226,16 222,87 205,47 235,30 213,61 160,08

2,60

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

2002–2009 stopniowo pnie się w górę, zaczynając od kwoty 46,13 zł (w styczniu 2002 roku) do około 50,06 zł (w grudniu 2009 roku). Następnie w latach 2010–2013 cena wzrasta aż do 61,80 zł (w listopadzie 2011 roku). W styczniu

2014 roku spada do 51,45 zł i stopniowo maleje do kwoty 49,84 zł we wrześniu 2019 roku. Średnia cena w 2002 roku wynosiła 45,93 zł, a w minionym roku 51,18 zł (o 1,36% niższa niż w roku poprzednim).

Liczba leków stosowanych w chorobie Parkinsona dostępnych w aptekach jest niewielka. W 2002 roku na półkach aptecznych można było znaleźć 53 rożne produkty z omawianej grupy. W 2019 roku pacjenci mogli wybierać ze 100

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków stosowanych w chorobie Parkinsona dostępnych aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

59 163 618

1 288 195

45,93

1 116 295

24 306

2003

64 465 826

1 382 555

46,63

1 289 317

27 651

8,96%

7,33%

2004

63 969 106

1 363 650

46,91

1 305 492

27 830

-0,77%

-1,37%

2005

68 178 303

1 426 351

47,80

1 311 121

27 430

6,58%

4,60%

2006

72 986 972

1 482 892

49,22

1 459 739

29 658

7,05%

3,96%

2007

74 074 735

1 498 948

49,42

1 255 504

25 406

1,49%

1,08%

2008

84 343 652

1 713 431

49,23

1 297 595

26 360

13,86%

14,31%

2009

89 661 424

1 813 612

49,44

1 446 152

29 252

6,30%

5,85%

2010

99 786 602

1 775 476

56,20

1 295 930

23 058

11,29%

-2,10%

2011

124 262 963

2 083 292

59,65

1 515 402

25 406

24,53%

17,34%

2012

101 772 331

1 873 580

54,32

1 518 990

27 964

-18,10%

-10,07%

2013

110 576 514

2 031 512

54,43

1 242 433

22 826

8,65%

8,43%

2014

114 088 549

2 168 649

52,61

1 213 708

23 071

3,18%

6,75%

2015

119 986 324

2 260 960

53,07

1 333 181

25 122

5,17%

4,26%

2016

124 858 092

2 367 630

52,74

1 212 214

22 987

103

4,06%

4,72%

2017

123 527 930

2 380 925

51,88

1 176 456

22 675

105

-1,07%

0,56%

2018

124 056 668

2 424 099

51,18

1 240 567

24 241

100

0,43%

1,81%

2019

126 194 498

2 529 606

49,89

—

1,72%

4,35%

2020

130 689 847

2 632 863

49,64

—

3,56%

4,08%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków stosowanych w chorobie Parkinsona w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 Ɛѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƓ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Miesięczna wartość sprzedaży leków stosowanych w chorobie Parkinsona na początku okresu analiz nie przekraczała 6 mnl zł, obecnie wynosi ponad 10 mln zł.«

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

OSOZ Polska 10/2019

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków stosowanych w chorobie Parkinsona sprzedanych w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƑƔƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

ƐƔƏ ƏƏƏ

ƐƏƏ ƏƏƏ

» Miesięczna sprzedaż leków stosowanych w chorobie Parkinsona kształtuje się obecnie na poziomie ponad 200 tys. opakowań.« ƔƏ ƏƏƏ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku stosowanego w chorobie Parkinsona zakupionego w aptece w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƕƏ

ѵƏ

ƔƏ

ƓƏ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leków stosowanych w chorobie Parkinsona w całym okresie analiz kształtowała się na bardzo wyrównanym poziomie, lecz w latach 2010–2013 widocznie wzrosła.«

ƒƏ

ƑƏ

ƐƏ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 4. Liczba różnych opakowań leków stosowanych w chorobie Parkinsona dostępnych w aptekach w latach 2002–2018 ƐƏƏ

ѶƏ

ѵƏ

ƓƏ

» Od 2008 roku asortyment leków stosowanych w leczeniu Parkinsona istotnie wzrasta z roku na rok.«

ƑƏ

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

OSOZ Polska 10/2019

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2018 Ć&#x2013;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃśĆ&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2022;Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2022;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

rĂłĹźnych produktĂłw. Rotacja produktĂłw z klasy ATC N04 rĂłwnieĹź jest niewielka. NajwiÄ&#x2122;cej produktĂłw zostaĹ&#x201A;o usuniÄ&#x2122;tych z rynku w 2012 roku (15), a w nastÄ&#x2122;pnym roku pojawiĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; najwiÄ&#x2122;cej nowych produktĂłw (22). Wynika to z niewielkich postÄ&#x2122;pĂłw w badaniach nad chorobÄ&#x2026;. W minionym roku, zarĂłwno iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; jak i wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; lekĂłw stosowanych w chorobie Parkinsona wzrosĹ&#x201A;y w stosunku do roku poprzedniego. Natomiast Ĺ&#x203A;rednia cena spada juĹź od kilku kolejnych lat. PoniĹźej znajdujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; prognozy na lata 2019â&#x20AC;&#x201C; 2020.

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Zgodnie z obliczonymi prognozami, wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹź lekĂłw stosowanych w chorobie Parkinsona w 2019 roku wyniesie 126,19 mln zĹ&#x201A; i bÄ&#x2122;dzie o 1,72% wyĹźsza niĹź w roku poprzednim. W kolejnym roku wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wzroĹ&#x203A;nie o kolejne 3,56% i wyniesie 130, 69 mln zĹ&#x201A;. Podobnie jak wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy bÄ&#x2122;dzie ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; takĹźe iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy. Prognoza iloĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy na 2019

OSOZ Polska 10/2019

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

rok jest rĂłwna 2,53 mln opakowaĹ&#x201E;, a na 2020 rok â&#x20AC;&#x201C; 2,63 mln opakowaĹ&#x201E;. Wzrost w pierwszym roku prognoz wyniesie 4,35%, a w drugim â&#x20AC;&#x201C; 4,08%. Trend spadkowy dla Ĺ&#x203A;redniej ceny zostanie zatrzymany. W 2019 roku cena uksztaĹ&#x201A;tuje siÄ&#x2122; na poziomie 49,89 zĹ&#x201A;, a w 2020 roku bÄ&#x2122;dzie rĂłwna 49,64 zĹ&#x201A;. Spadek bÄ&#x2122;dzie wynosiĹ&#x201A; kolejno 1,29 zĹ&#x201A; (2,52%) oraz 0,25 zĹ&#x201A; (0,50%).

Podsumowanie Choroba Parkinsona dotyka zazwyczaj osĂłb miÄ&#x2122;dzy 50 a 60 rokiem Ĺźycia, lecz medycyna zna przypadki, gdy jej symptomy pojawiajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; znacznie wczeĹ&#x203A;niej. Jest to choroba nieuleczalna, lecz jej symptomy moĹźna znacznie spowolniÄ&#x2021; leczeniem farmakologicznym oraz niefarmakologicznym. WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; rynku lekĂłw stosowanych w leczeniu Parkinsona wynosi obecnie ponad 124 mln zĹ&#x201A; rocznie. MiesiÄ&#x2122;czna sprzedaĹź omawianych produktĂłw w aptekach otwartych wynosi ponad 200 tys. opakowaĹ&#x201E;. Te parametry od wielu lat ksztaĹ&#x201A;tuje trend ros-

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-ŕ§ł7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

nÄ&#x2026;cy, ktĂłry zgodnie z prognozami, bÄ&#x2122;dzie utrzymany w najbliĹźszych latach. Za statystyczne opakowanie leku stosowanego w leczeniu Parkinsona pacjenci muszÄ&#x2026; zapĹ&#x201A;aciÄ&#x2021; okoĹ&#x201A;o 50 zĹ&#x201A;. Ĺ&#x161;rednia cena od kilku ostatnich lat spada i jest zaleĹźna od polityki refundacyjnej. W 2020 roku ma wynosiÄ&#x2021; 49,64 zĹ&#x201A;. NaleĹźy siÄ&#x2122; spodziewaÄ&#x2021;, Ĺźe wraz ze starzeniem siÄ&#x2122; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa, wzroĹ&#x203A;nie zapadalnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; na chorobÄ&#x2122; Parkinsona. JednoczeĹ&#x203A;nie postÄ&#x2122;py naukowe w tej dziedzinie sÄ&#x2026; bardzo powolne, a liczba dostÄ&#x2122;pnych lekĂłw minimalizujÄ&#x2026;cych objawy â&#x20AC;&#x201C; niewielka. To jednak moĹźe siÄ&#x2122; diametralnie zmieniÄ&#x2021;, co trudno przewidzieÄ&#x2021; w prognozach. ď Ź Metodologia prognoz W celu obliczenia prognozy iloĹ&#x203A;ci, wartoĹ&#x203A;ci oraz Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie leku stosowanego w chorobie Parkinsona zostaĹ&#x201A;a uĹźyta sezonowa metoda prognozowania z zastosowaniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, wyznacza trend sprzedaĹźowy, uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie sezonowe wahania sprzedaĹźy w ciÄ&#x2026;gu roku.

ZAPRASZA

_1;v b<hv ࣀ

;=;h| moঋࣀ? uov|o b vh |;1 mb; -u .7 -f o=;u|. =-ul-1fbĺ

---

----

automatycznie

----

o m-f v v|;l 7o - |ol-| -1fb -lॕ b;ॉ ru ;7v|- b1b;Ѵvhb1_ĺ