Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia by OSOZ Polska

O g ó l n opo l s k i S y s t e m O c h r o n y Z d r o w i a

w w w.osoz.pl

2016 innowacyjna ochrona zdrowia

INNOWACJE 2016

Przegląd najciekawszych wynalazków i nowatorskich pomysłów.

ZDROWE MIASTA

Zrównoważona polityka sprzyjająca zdrowiu mieszkańców i harmonii społecznej.

PERSPEKTYWY 2027

Jak globalne trendy w ochronie zdrowia wpłyną na rynek za 10 lat?

LIDERZY OCHRONY ZDROWIA

2017

11. EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO

KONKURSU

DLA PODMIOTÓW RYNKU ZDROWIA I FARMACJI Plebiscyt Liderów Ochrony Zdrowia od 11 lat nagradza wartościowe inicjatywy, postawy i osiągnięcia na krajowym rynku ochrony zdrowia i farmacji. Laureatów wybiera niezależna Kapituła złożona z autorytetów rynku ochrony zdrowia, a od uczestników nie są pobierane żadne opłaty. Organizatorem Konkursu jest czasopismo Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia.

WEJDŹ NA STRONĘ WWW.OSOZ.PL/LIDER2017

Wyślij już dziś formularz zgłoszenia w jednej z czterech kategorii:

Promocja Zdrowia i Profilaktyka Działalność na Rzecz Pacjenta Skuteczne Zarządzanie Innowacyjne Pomysły

Termin przyjmowania wniosków: 10 luty 2017 r.

POBIERZ I WYPEŁNIJ PROSTY FORMULARZ ZGŁOSZENIA

GALA LIDERÓW OCHRONY ZDROWIA 4 kwietnia 2017 | Siedziba NOSPR | Katowice W programie: ceremonia wręczenia nagród, koncert okolicznościowy Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach

FORMULARZ ZGŁOSZENIA, INFORMACJE:

WWW.OSOZ.PL/LIDER2017

WEŹ UDZIAŁ W UROCZYSTEJ GALI LIDERÓW ORAZ KONCERCIE NOSPR

Nota bene

W nieważkości Stan polskiego sektora ochrony zdrowia pozostawia wiele do życzenia, na co wskazuje m.in. najnowszy raport „Health at a Glance”. Pozytywnych informacji trudno też szukać w dziedzinie cyfryzacji. Brakuje wizji, pomysłów i zaangażowania.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia  redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

Opracowany przez OECD i Komisję Europejską dokument uświadamia pilną potrzebę postawienia zdrowia w centrum polityki państwa: na wizyty czekamy w wydłużających się systematycznie kolejkach do specjalistów, od lat utrzymuje się wyjątkowo wysoka śmiertelność w nowotworach i innych chorobach niezakaźnych, żyjemy o 3 lata krócej niż statystyczny Europejczyk. Jeden z rozdziałów rankingu poświęcony został adaptacji rozwiązań e-zdrowia. Tutaj również nie ma zaskoczenia – pod względem upowszechnienia narzędzi IT wśród lekarzy i w szpitalach zajmujemy jedną z ostatnich pozycji, wyprzedzając jedynie Litwę, Łotwę, Słowację i Maltę. W tym zestawieniu nie chodzi o technologie, komputery, serwery i oprogramowanie, ale o budowę prężnego i nowoczesnego systemu ochrony zdrowia, który będzie w stanie radzić sobie z obecnymi i przyszłymi wyzwaniami. Przyglądając się procesom digitalizacji, w ostatnich 12 miesiącach jedynie dwa wydarzenia można uznać za sukces. Po pierwsze – prawna regulacja telemedycyny. O tyle istotna, że zrównująca telekonsultacje z wizytami w gabinecie lekarskim. Jeszcze nie pod względem refundacji kosztów, ale przynajmniej na poziomie filozofii świadczenia usług medycznych. Drugim jest strategia „Od papierowej do cyfrowej Polski” opracowana przez Ministerstwo Rozwoju, Cyfryzacji i Zdrowia. Zgodnie z nią, w 2018 roku doczekamy się e-recepty, w 2019 roku – e-skierowania i pełnej elektronicznej dokumentacji medycznej. Dwie jaskółki to zdecydowanie za mało, aby ogłosić wiosnę w polskim e-zdrowiu. Brakuje wyraźnej strategii napędzającej tempo zmian, długofalowej wizji i pomysłów. Można odnieść wrażenie, że w nawale reform strukturalnych cyfryzacja została odsunięta na bok. Kiedy jedni czekają na plan na poziomie krajowym, inni realizują inicjatywy regionalne, co w ostateczności nie sprzyja interoperacyjności decydującej o płynnym przepływie informacji pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku. I choć poprawia się stopień adaptacji elektronicznej dokumentacji medycznej w poszczególnych placówkach, nie zmienia się najważniejsze: spójność systemu oraz dostęp do zagregowanych danych niezbędnych do lepszego zarządzania i organizacji sektora.

listopad 2016 CZASOPISMO

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA aktualności

8 Zdjęcie numeru Wnętrze ciała 3D

10 Rynek zdrowia w pigułce 12 miesięcy minęło. Co dalej?

15 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (styczeń 2017)

INNOWACJE

16 Aplikacje medyczne Najnowsze aplikacje zdrowotne na smartfona

17 Nowości i wynalazki Miernik witalności, mobilne badania, inteligentna tabletka, autonomiczny robot operacyjny itd.

20 Laboratorium technologii Innowacje 2016

22 Infografika Zdrowie w Europie. Przekrojowy raport

RAPORT

24 OCHRONA ZDROWIA 2027 Jak zmieni się rynek farmaceutyczny za kilka lat? Które z innowacji wejdą do praktyki klinicznej? W jaki sposób technologie wpłyną na pacjenta, lekarzy i system ochrony zdrowia?

ROZMOWY

30 EKSPERT Karolina Mackiewicz: Zdrowe miasta. W trosce o dobrą formę mieszkańców.

34 JEDNO PYTANIE Laurie Hawkins: Koordynacja według Australii Witold Tomaszewski: E-zdrowie w regionie

PRAKTYcznie

37 ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Szczepienia w Polsce. Opinia eksperta

38 Legislacja Rok 2017 przyniesie szereg nowych regulacji

40 TECH HEALTH NEWS The Need to Improve Collaboration Between mHealth App Publishers and Health Care Professionals Europeans live longer, but extra years are not always spent in good health

45 ZAMÓWIENIA PUBLICZNE E-zdrowie lekiem na nierówności w zdrowiu?

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

W INTERNECIE w w w . f a c e b oo k . p l / IT i Z d r o w i e

390 088 Tyle opakowań szczepionek przeciwko grypie zostało sprzedanych w aptekach otwartych w 2015 roku. Sprzedaż wszystkich szczepionek dostępnych na rynku wyniosła 1,8 mln sztuk (wartość – 162 mln zł). Analiza rynku szczepionek – str. 68.

Naszym Czytelnikom, Przyjaciołom i wszystkim osobom związanym z rynkiem medycyny i farmacji życzymy w 2017 roku pomyślności, optymizmu, zdrowia oraz realizacji ambitnych planów. W przyszłym roku czeka nas wiele istotnych zmian. Mamy nadzieję, że czasopismo OSOZ pozostanie źródłem wiedzy o innowacjach w ochronie zdrowia.

16%

NA PLUSIE W październiku o 16% (520 osób) rośnie liczba pacjentów w statystycznej aptece. Największy wzrost dotyczył sprzedaży odręcznej (+17,5%).

9,2%

NA MINUSIE Maleje wartość sprzedaży na pacjenta (kwotowo o 5,1 zł). Wartość dopłaty refundatora spadła o 13,5%. Średnia marża apteczna stopniała o 1,3%.

Wszystkiego dobrego w Nowym Roku!

nowe idee

48 Felieton Drugie życie patogenów alarmowych

50 KREATYWNIE

„Musimy zrozumieć, że zdrowie to suma codziennych, przyziemnych decyzji.” Karolina Mackiewicz Stowarzyszenie Zdrowych Miast Regionu Morza Bałtyckiego

Zbankrutować na zdrowiu

51 INSPIRACJE Predykcja. Nowa dziedzina medycyny

edukacja

52 OPINIE Jak wdrażać IT z sukcesem?

53 BILANS Bezpłatne leki dla seniorów. Jak wpłynęły na rynek farmaceutyczny?

55 WIEDZA Zapowiedzi, relacje, lektury on-line

STATYSTYKI 56 Monitor zjawisk epidemiologicznych i PROGNOZY

Mapy zdrowotne kraju (październik 2016)

60 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (październik 2016)

68 Monitor rynku leków Szczepionki

SYSTEMY IT

75 KS-SOMED Zintegrowany System Obsługi Przychodni

77 KS-APTEKA Zintegrowany System Obsługi Apteki

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na listopad 2016 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med. Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm. Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab. Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof. UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab. Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med. Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Wnętrze ciała 3D Przyszłością planowania skomplikowanych operacji chirurgicznych są radiograficzne systemy wirtualnej rzeczywistości. Z pomocą specjalnych ekranów 3D zintegrowanych z okularami VR (virtual reality), lekarz widzi przed oczami trójwymiarowe, wysokiej jakości, holograficzne obrazy wnętrza ludzkiego ciała i poszczególnych narządów. Może je dowolnie obracać, powiększać, oglądać z każdej strony, a także symulować przykładowo dopasowanie stentu lub implantu. Obraz 3D generowany jest na podstawie badania tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego. Korzystając z realistycznych modeli w trzech wymiarach, specjalista będzie mógł lepiej przygotować się do zabiegu. Zdjęcie: EchoPixel

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

ak tualnoล ci

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

ak tualności

Foto: designed by freepik.com

Rynek zdrowia w pigułce

12 miesięcy minęło. Co dalej? W przyszłym roku priorytetem będzie służba zdrowia, edukacja i to, co jest teraz dla nas najważniejsze, czyli Plan Odpowiedzialnego Rozwoju – zapowiedziała premier Beata Szydło.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Aleksandra Kurowska

Sygnalizowanych i trafiających do konsultacji zmian jest tak wiele, że łatwo się pogubić, ponieważ po kilka nowelizacji dotyczy tych samych ustaw, więc mają te same lub bardzo zbliżone nazwy. Najgoręt-

ak tualności

szy temat to sieć szpitali. Propozycje resortu zdrowia w tym zakresie, na etapie założeń zbierające wiele pochwał, po przekuciu w projekt ustawy spotkały się z krytyką placówek medycznych, samorządów, a także publicznych urzędów i instytucji (m.in. UOKiK i Rządowego Centrum Legislacji). Obawy dotyczą nie tylko tego, że część placówek, zwłaszcza prywatnych i jednoprofilowych nie trafi do sieci i prawdopodobnie straci finansowanie NFZ. Wątpliwości budzi też forma zmian – kluczowe kwestie, jak np. warunki włączenia do sieci, szczegóły finansowania budżetowego mają znaleźć się w rozporządzeniach. Wicepremier Morawiecki przyznaje, że zmiany są sprzeczne z jego programem rozkręcania prywatnych inwestycji, także w zdrowiu. Ministerstwo Zdrowia jest zdeterminowane, by projekt przyjąć szybko, ponieważ w połowie przyszłego roku wygasają anektowane umowy z placówkami i jak tłumaczy – nie chce kolejnej prowizorki. Premier Szydło podsumowując pierwszy rok rządu PiS podkreślała, że w każdym powiecie ma być placówka szpitalna odpowiednio zabezpieczająca leczenie pacjenta. – Zdajemy sobie też sprawę, że musimy wskazać te ośrodki, w których będzie leczenie specjalistyczne – dodała premier.

Finanse Projekt dotyczący sieci diametralnie zmieni finansowanie większych szpitali. Zamiast zapłaty za poszczególne zrealizowane świadczenia, otrzymają roczne budżety oparte na wysokości wykorzystania kontraktu i poziomie nadwykonań dwa lata wcześniej. W dotychczasowej formie rozliczane będzie zaledwie ok. 20 proc. pieniędzy na szpitale. Ale i tu szykują się kolejne zmiany. Do konsultacji trafił w listopadzie projekt zarządzenia prezesa NFZ wprowadzający szereg zmian w wycenach m.in. onkologii i kardiologii. Zawiera on też zwiększenie wycen badań genetycznych. Saldo korekt wycen ma wynieść 130 mln zł wyższych wydatków Funduszu. Kolejnych cięć można spodziewać się w diagnostyce ambulatoryjnej w odniesieniu do rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji zaprosiła placówki do udziału w ustaleniu kosztów realizacji tych badań. Z wcześniejszych wypowiedzi przedstawicieli MZ wynikało jednak, że obecne wyceny są zawyżone (zdarza się, że ko-

» Mimo wzrostu wydatków na świadczenia zdrowotne aż o 4,4 mld zł rok do roku i uruchomienia pakietu kolejkowego, NFZ nie poprawił dostępności opieki medycznej dla pacjentów.« mercyjne są tańsze niż w ramach kontraktu). Wydatki tną też samorządy. W 2015 r. w przypadku powiatów ogółem były one niższe niż w roku poprzednim o 1,4 proc. Największy spadek – o 15,2 proc. – odnotowano w dziale „Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej”, a o 7,1 proc. w ochronie zdrowia. Rosły za to o ponad 2 proc. wydatki na bezpieczeństwo publiczne i ochronę przeciwpożarową oraz pomoc społeczną. Z kolei część potencjalnych wydatków w tym roku i kolejnych odpadnie dzięki zmianie przepisów przez MZ. Szpitale mające SOR, ale nie posiadające całodobowego lądowiska dla helikoptera, nie muszą już go budować. Uznano, że lądowisk jest wystarczająco dużo. Z kolei w zakresie dostosowania oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii do nowych wymogów wprowadzony ma zostać, jako ostateczny, termin końca 2018 r. (obecne przepisy przewidują stopniowe dostosowanie, część zmian miała być zrealizowana do końca 2016 r.). Oszczędzić chce też resort finansów. Brak jego stanowiska do projektu ustawy wprowadzającej system minimalnych wynagrodzeń w ochronie zdrowia zablokował prace w Radzie Dialogu Społecznego nad ewentualnymi podwyżkami dla pracowników medycznych. Choć w projekcie nie wskazano skąd placówki medyczne miałyby znaleźć pieniądze na wyższe wynagrodzenia, po likwidacji NFZ byłoby to pewnie zmartwienie ministra finansów.

Leki i wyroby medyczne Szczepienia przeciwko pneumokokom jednak będą bezpłatne do 2017 r. dla nowo urodzonych dzieci. Po wielu zawirowaniach, resort zdrowia zmienił przepisy, ogłosił i rozstrzygnął też konkurs na dostawę 1,2 mln dawek preparatu. Ponadto zakończono wydłużone konsultacje zmian w ustawie refundacyjnej. Zawiera ona m.in. zapisy o przeprowadzaniu w przypadku szczepień tej samej procedury oceny skuteczności i relacji cena-efekt, które stosowane są przy refundowanych lekach. Ponadto szcze-

pienia dodatkowe mają mieć urzędowe ceny, więc można spodziewać się sporych obniżek (w przetargu na preparaty przeciwko pneumokokom producent zszedł z ceną do ok. 87 zł, podczas gdy koszt w aptece to ok. 220 zł). Z kolei w ustawie o świadczeniach gwarantowanych wpisane zostaną urzędowe ceny i ocena szczepień obowiązkowych, a także preparatów wykorzystywanych w programach zdrowotnych (antyretrowirusowe stosowane w HIV i AIDS oraz inne dla chorych na hemofilię). Poznaliśmy też nową wersję zmian dotyczących wyrobów medycznych (element ustawy refundacyjnej). Po konsultacjach społecznych ministerstwo dokonało kilku ważnych modyfikacji. Między innymi wpisało w ustawę dostęp do bezpłatnych wyrobów dla osób z wyłonioną stomią (do ustalonego limitu finansowego). Ten sam projekt przewiduje też, że obwieszczenie refundacyjne ma być ogłaszane raz na trzy miesiące, a nie jak obecnie – co dwa. Resort zdrowia zmienił też stanowisko w sprawie medycznej marihuany. Jeden z wiceministrów przedstawił w Sejmie propozycję, by preparaty na bazie suszu konopi sprowadzanego z zagranicy mógł przepisać każdy lekarz, a wykonywałaby je każda apteka. Docelowo surowiec uprawiano by w Polsce.

Raporty Mimo wzrostu wydatków na świadczenia zdrowotne aż o 4,4 mld zł rok do roku i uruchomienia pakietu kolejkowego, NFZ nie poprawił dostępności opieki medycznej dla pacjentów – uznał NIK po przeprowadzeniu kontroli działalności Funduszu w 2015 r. W wielu zakresach kolejki wręcz się wydłużyły. Izba przeprowadziła też w placówkach medycznych ankietę, z której wynika, że blisko 90 proc. szpitali mogłoby wykonywać więcej zabiegów bez zwiększania zatrudnienia i zakupu dodatkowego sprzętu, a zawarte kontrakty mogłyby być wyższe o ok. 18 proc. NIK prowadzi też pierwszą w historii kontrolę poświęconą leczeniu bólu. Z jej wstępnych wyników (z 4 na 28 szpitali) wynika, że tylko jedna pla-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

ak tualności

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

1921 1799 oddział NFZ

Zachodniopomorski

Wielkopolski

Średnio:

1854

1843

1877

1718

1761

1854

1973

1984 Śląski

Pomorski

Podlaski

2015

Warmińsko-Mazurski

2004

Podkarpacki

Opolski

Mazowiecki

Małopolski

Łódzki

Lubuski

Lubelski

Kujawsko-Pomorski

Dolnośląski

1600

Świętokrzyski

1877

1835

1768

1858

1804

1744

1914

1977

1938

1872

1863

1824

1949

1742

1816

1929 1788

1700

1849 1929

1921

1950

1798

1800

1842

1900

1977

zł 2000

Średni czas oczekiwania w oddziałach rehabilitacyjnych („przypadek stabilny”) 180 000

152 560

158 804

168 017 163 821 165 813 159 485 164 879 165 755 162 213

350

140 000

100 000

350

341

120 000

283 255

296

278

348

342

286

300 250 200

80 000

150

60 000

100

40 000 20 000

400

272

274

279

271

273

272

273

272

IV 2013

I 2014

II 2014

III 2014

IV 2014

I 2015

II 2015

III 2015

IV 2015

Mediana średniego rzeczywistego czasu oczekiwania w dniach

160 000

272

przedstawia liczbę oddziałów, które przekazały informacje o osobach oczekujących

średnia wartość kontraktu przypadająca na szpital zł

Źródło: Najwyższa Izba Kontroli

35 420

31 104

oddział NFZ

Zachodniopomorski

Wielkopolski

20 103

30 943

średnia wartość umowy na hospitalizację ze szpitalem w Polsce w tys. zł

Warmińsko-Mazurski

Śląski

Pomorski

Opolski

Łódzki

Lubuski

Lubelski

10 000

Świętokrzyski

25 482

38 052 27 347 Podlaski

21 521

27 585

37 375 Mazowiecki

15 000

Podkarpacki

37 013 29 690

26 654

20 000

31 624

29 216

25 000

Kujawsko-Pomorski

30 000

29 737

35 000

Małopolski

40 000

Dolnośląski

Personalia Tomasz Grodzki to potencjalny kandydat Platformy Obywatelskiej na ministra zdrowia. Na razie resortowi z ul. Miodowej szefuje w gabinecie cieni PO. Profesor Grodzki jest senatorem PO, konsultantem krajowym w dziedzinie chirurgii klatki piersiowej i prezesem Polskiego Towarzystwa Kardio-Torakochirurgów. Do czerwca 2016 r. był też dyrektorem

Średni koszt świadczeń zdrowotnych na jednego ubezpieczonego

Liczba osób oczekujących

cówka miała ustalone procedury leczenia bólu u wszystkich pacjentów. Pozostałe ich nie miały lub stosowały je tylko u chorych po operacjach. W placówkach nie prowadzono powszechnie monitoringu natężenia bólu innego niż pooperacyjny. Najwyższa Izba zwróciła też uwagę, że w polskim prawie nie ma standardów postępowania w tym zakresie. Warto jednak przypomnieć, że resort zdrowia do projektu nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta postanowił wprowadzić przepis, który zobowiąże placówki medyczne do leczenia bólu (teraz było to wprost zapisane tylko dla chorych paliatywnie). A organizacje pacjenckie proponują, by w rozporządzeniach dodać m.in. mierzenie nasilenia bólu przynajmniej cztery razy na dobę. Z kolei inny ważny obszar działania szpitali – a mianowicie żywienie pacjentów – został zbadany przez Inspekcję Handlową i Państwową Inspekcję Sanitarną. Kontrola Sanepidu objęła 284 szpitali, które samodzielnie przygotowują pacjentom posiłki. Wnioski: niewłaściwy stan sanitarno-techniczny pomieszczeń kuchennych i magazynów, nieprawidłowe przechowywanie żywności, w tym także takiej po terminie ważności, niewłaściwy transport i wydawanie posiłków. Równolegle Inspekcja Handlowa zbadała 99 firm cateringowych dostarczających posiłki do 234 szpitali. Blisko dwie trzecie dostawców wywiązało się z zadania niewłaściwie. Najczęstsze nieprawidłowości to podawanie produktów przeterminowanych i porcji mniejszych niż przewidywał jadłospis (nawet o 62 proc.). Ponadto posiłki bezglutenowe zawierały gluten powyżej dopuszczalnej normy. Inspektorzy stwierdzili luki w umowach podpisywanych przez placówki przy outsourcingu żywienia pacjentów. Problemem była też kompozycja posiłków – np. śniadania i kolacje były mało urozmaicone i najczęściej bez warzyw oraz owoców. Brakowało pełnowartościowego białka zwierzęcego, za to za dużo było tłuszczu.

ak tualności

Wieści z rynku Powstała Grupa Założycielska Inicjatywy Dronowej, która chce uregulować możliwości wykorzystania pojazdów bezzałogowych. W dalszych planach jest również wykorzystywanie ich w medycynie – np. do transportu leków lub w diagnostyce.

» Inspekcja Handlowa zbadała 99 firm cateringowych dostarczających posiłki do 234 szpitali. Blisko dwie trzecie dostawców wywiązało się z zadania niewłaściwie.« W nowym budynku Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Krakowie powstaje m.in. ośrodek zajmujący się leczeniem oparzeń i chirurgią rekonstrukcyjną ucha środkowego. Inwestycja ma kosztować 25 mln zł. Farmaceutyczna Neuca ma już 49 przychodni i przy okazji ogłaszania wyników kwartalnych zapowiedziała, że zajmie się ujednoliceniem procedur, brandingiem sieci, a także obniżeniem kosztów działalności placówek i działaniami marketingowymi. Grupa dyskutuje o zakupie kolejnych kilku placówek, ale w 2017 r. chce wyhamować przejęcia (w tym roku pozyskała 28 przychodni) i zintensyfikować je w roku 2018, po uporządkowaniu posiadanej sieci. Ponadto rozbudowuje m.in. badania kliniczne, a także uruchamia pierwszą edycję NEUkubator Healthcare �� Weekend�� , programu akceleracji dla młodych firm z branży ochrony zdrowia. Najlep-

sze firmy prezentujące się w trakcie wydarzenia będą mogły m.in. przeprowadzić z Grupą NEUCA pilotaż o wartości do 100 tysięcy złotych. Grupa Nowy Szpital zakończyła współpracę z powiatem krośnieńskim (wypowiedziała umowę dzierżawy nieruchomości oraz umowę dzierżawy majątku ruchomego z winy powiatu). Zarząd szpitala zwrócił się 14 listopada 2016 roku do Lubuskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ o rozwiązanie obecnych umów z NFZ.  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy.

Liczba wydanych Kart Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DiLO) (od 1 stycznia 2015 roku do 4 stycznia 2016 roku)

13 397 6445

11 133

3250 15 640

38 260

21 928

3946

17 476 9758

21 062 9257

4334 Liczba wydanych kart DiLO na 100 tys. ubezpieczonych

Szpitala im. A. Sokołowskiego w Szczecinie Zdunowie, ale zrezygnował twierdząc, że trudno pogodzić mu wszystkie obowiązki. Na czele gabinetu cieni stanął „premier” Grzegorz Schetyna. Jego zastępcami zostali: była premier Ewa Kopacz i były szef MON Tomasz Siemoniak. Były wiceminister zdrowia, a obecnie szef klubu PO Sławomir Neumann, odpowiada za resort rozwoju i infrastruktury, a Michał Szczerba za politykę senioralną. Na pierwszy rzut gabinet zajął się zrecenzowaniem dokonań rządu PiS w obszarze ochrony zdrowia. Specjalna konferencja na ten temat odbyła się w Sopocie. Szef sejmowej Komisji Zdrowia Bartosz Arłukowicz, który koordynuje pracę gabinetu cieni PO, przedstawił listę 160 szpitali, które mogą zostać zlikwidowane, jeśli wdrożona zostanie sieć szpitali w proponowanym kształcie. Miejsce konferencji nie było przypadkowe – Wojewódzki Zespół Reumatologiczny im. Dr Jadwigi Titz-Kosko w Sopocie to jedna z placówek zagrożonych likwidacją. Prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna został powołany do pełnienia funkcji Konsultanta Krajowego w dziedzinie Chirurgii Plastycznej na kolejną 5-letnią kadencję. Maciej Olesiński uzyskał poparcie MZ w konkursie na stanowisko dyrektora podlaskiego NFZ, jego rywale to p.o. dyrektora oddziału Magdalena Borkowska oraz Dariusz Wasilewski, były szef Podlaskiej Kasy Chorych. Z kolei w Opolu szefem prawdopodobnie zostanie Robert Bryk. Obecnie jest prezesem Centrum Terapii Nerwic w Mosznej. Ewa Książek-Bator, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego, największego szpitala na Pomorzu, została niespodziewanie odwołana ze stanowiska. Zmiany objęły też kolejne szpitale powiatowe. Tomasz Sławatyniec jest nowym szefem Szpitala Powiatowego w Pruszkowie. Dr Michał Jonczyński, ekonomista, będzie nowym dyrektorem SPZOZ im. Franciszka Dłutka w Rypinie. Krzysztof Tytman, od lutego p.o. dyrektora szpitala powiatowego w Kętrzynie, został oficjalnie powołany na stanowisko.

299–400 400–500

29 976 20 237

7671

500–600 600–700 700–798

Źródło: Najwyższa Izba Kontroli

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

ak tualnoล ci

DOWNLOAD FOR FREE

Interviews with eHealth experts Everything you need to know about digital health Newest market trends, challenges, future predictions From digital literacy to big data and gamification COMPUTER / TO PRINT

MOBILE DEVICES (iOS, Android)

WWW.OSOZ.PL/eHealth

OSOZNews app

PDF | 92 pages

Scan the code

Special report by P O L I S H

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

H E A L T H C A R E

J O U R N A L

ak tualności

Alert epidemiologiczny (styczeń 2017)

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (styczeń)

TREND W STOSUNKU DO grudnia

Dolnośląskie

1 912

Kujawsko-pomorskie

1 249

Lubelskie

1 659

Lubuskie

1 548

Łódzkie

1 616

Małopolskie

1 444

Mazowieckie

2 092

Opolskie

1 229

Podkarpackie

3 448

Podlaskie

1 501

Pomorskie

1 645

Śląskie

1 629

Świętokrzyskie

1 347

Warmińsko-mazurskie

1 005

Wielkopolskie

1 458

Zachodniopomorskie

1 613

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (styczeń)

TREND W STOSUNKU DO grudnia

Dolnośląskie

5 336

Kujawsko-pomorskie

4 028

Lubelskie

4 131

Lubuskie

4 652

Łódzkie

4 035

Małopolskie

4 775

Mazowieckie

5 952

Opolskie

3 778

Podkarpackie

4 643

Podlaskie

4 803

Pomorskie

4 559

Śląskie

4 358

Świętokrzyskie

3 305

Warmińsko-mazurskie

3 731

Wielkopolskie

4 387

Zachodniopomorskie

4 451

               

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

63%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

71%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Innowac je

Aplikacje

WHO European Health Statistics

Zdrowa Mama

FluMania

Ile wynosi średnia życia w poszczególnych krajach należących do Europejskiego Regionu Światowej Organizacji Zdrowia? Jakie są główne przyczyny zgonów lub średnie spożycie alkoholu na osobę? Oparta na raporcie WHO aplikacja umożliwia prosty dostęp do danych na temat stanu zdrowia ludności, ułatwiając zrozumienie sytuacji zdrowotnej. Szeroki zakres informacji i statystyk bazujących na źródłach WHO, UNESCO i UNDP.

Prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczna w czasie ciąży mają ogromne znaczenie zarówno dla matki jak i dziecka. Korzystając z aplikacji można m.in. sprawdzić, czy masa ciała w czasie ciąży jest prawidłowa, dowiedzieć się, jakie składniki odżywcze są niezbędne w tym okresie, a które być może trzeba będzie suplementować lub całkowicie wykluczyć. Aplikacja pomoże zaplanować optymalne zakupy, rozwiewając jednocześnie wiele mitów dotyczących ciąży.

FluMania to aplikacja mobilna w postaci gry przygotowana przez Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy. Cel: rozpowszechnienie wiedzy z zakresu profilaktyki grypy. Gracz musi m.in. uodpornić jak najwięcej osób poprzez połączenie ludzi z tej samej grupy ryzyka w ograniczonej liczbie ruchów. Główne zalety gry: rozbudowane 44 poziomy, dodatkowy quiz z pytaniami dotyczącymi grypy i szczepień, możliwość rywalizacji ze znajomymi, atrakcyjna szata graficzna.

iOS | Android | ENG | RUS Bezpłatna

iOS | Android | PL Bezpłatna

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Innowac je

Nowości i wynalazki

PRZENOŚNY SCREENING UE Lifesciences wprowadza na rynek mobilne urządzenie do badania piersi. iBreastExam ma w pierwszej kolejności pomóc lekarzom pracującym na terenach o niedostatecznie rozwiniętej infrastrukturze medycznej, gdzie brakuje specjalistycznego sprzętu. Dostęp do profesjonalnego screeningu stosowanego w diagnozie nowotworów piersi jest w krajach rozwijających znacznie utrudniony. Badanie trwa 5 minut i może być wykonane przez odpowiednio wyszkoloną osobę lub lekarza. Wyniki przesyłane są do dedykowanej aplikacji.

SAMOBADANIE W DOMU Z kolei Braster – efekt prac polskich naukowców – to pierwsze na świecie urządzenie do badania piersi w warunkach domowych, które może okazać się istotnym elementem procesu diagnostycznego. Badania kliniczne dowiodły, że technologia pozwala wykryć raka piersi na poziomie 81,5%. Braster wykorzystuje właściwości ciekłych kryształów rejestrujących zmiany termiczne zachodzące w ciele człowieka, spowodowane m.in. przez tworzenie się nowotworów złośliwych (ciekłokrystaliczna termografia). Ok. 80% nowotworów wykrywanych jest przypadkowo przez kobiety podczas np. kąpieli albo pielęgnacji ciała.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Innowac je

ZMIERZ WITALNOŚĆ Jak zyskać pewność, że wybrana dieta dostarcza organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, powstał Vitastiq – sonda w formie długopisu potrafiąca monitorować poziom 26 najważniejszych dla zdrowia witamin i minerałów. Przeprowadzenie testu polega na przyłożeniu sondy do wybranych na dłoni punktów, zgodnie z instrukcją wyświetlaną w smartfonie. W procesie pomiaru wykorzystano bezinwazyjną metodologię EAV, czyli elektro-akupunkturę. Urządzenie kosztuje 99 USD. Brak badań klinicznych klasyfikuje Vitastiq raczej jako urządzenie life-style niż urządzenie medyczne.

SZYBKI TEST HIV

TABLETKA NA TYGODNIE

Naukowcy z Imperial College London oraz DNA Electronics opracowali miniaturowy test na obecność wirusa HIV w formie USB. Aby poznać wynik, wystarczy kropla krwi i 30 minut. Rezultat badania można w prosty sposób odczytać za pomocą komputera, laptopa lub dedykowanego urządzenia. Dotychczas stosowane powszechnie testy wymagały czasochłonnego, laboratoryjnego badania krwi.

Eksperci z MIT (Massachusetts Institute of Technology) oraz Birgham and Women’s Hospital (USA) zbudowali tabletkę aplikującą dawki leku tygodnie albo nawet miesiące po zażyciu. Po połknięciu pigułka przyjmuje formę gwiazdy, pozostając w żołądku i odblokowując stopniowo kolejne dawki. Po zakończeniu terapii urządzenie rozpada się. Wynalazek dedykowany jest m.in. chorym przewlekle regularnie przyjmującym leki.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Innowac je

SAMODZIELNY ROBOT OPERACYJNY Grupa naukowców z Dziecięcego Narodowego Centrum Medycznego w Waszyngtonie skonstruowała robota, który może samodzielnie przeprowadzić operację, bez wsparcia i nadzoru ze strony personelu medycznego. STAR (Smart Tissue Autonomous Robot) to autonomiczne, programowalne ramię robota mogące obsługiwać wybrane narzędzia medyczne. Przeprowadzone dotychczas próby obejmowały procedury szycia ran pooperacyjnych. W 60% przypadków robot był w stanie zrealizować zadanie całkowicie samodzielnie. W pozostałych 40% lekarze dokonywali niewielkich korekt pracy. Jak twierdzą badacze, były jednak one mało istotne. Przed przystąpieniem do zadania, specjaliści programują urządzenie, określając m.in. parametry szwów, odległość między nimi, umiejscowienie rany itd. Następnie STAR wykonuje swoją pracę przy stole operacyjnym zgodnie z harmonogramem. Naukowcy przekonują, że precyzja automatycznego szycia ran może przyspieszyć ich gojenie się, zmniejszając komplikacje pooperacyjne.

ĆWICZENIA NA CHRAPANIE Chrapanie jest poważnym problemem medycznym powodującym chroniczne niewysypianie się osoby chrapiącej, będącym często objawem obturacyjnego bezdechu sennego. Nowym sposobem profilaktyki i leczenia może stać się SnooZeal. Całość składa się z wkładki doustnej z elektrodami umieszczanymi pod i nad językiem, panelu sterującego i aplikacji. Elektryczna stymulacja prowadzi do wzmocnienia mięśni języka i tym samym zapobiega całkowitemu zwiotczeniu i opadaniu podczas snu. Aby osiągnąć zauważalne efekty, SnooZeal trzeba używać dwa razy dziennie przez minimum sześć tygodni (wkładki nie stosuje się w nocy). Źródła i zdjęcia: iBreastExam Braster, Vitastiq, Imperial College London, MIT, Children’s National Medical Center in Washington, SnooZeal

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Innowac je

Laboratorium technologii

Innowacje 2016 Przełomowe technologie, ciekawe rozwiązania z perspektywami, pomysłowe gadżety, długo wyczekiwane leki – przedstawiamy najciekawsze odkrycia naukowe w ochronie zdrowia mijającego roku.

Foto: designed by freepik.com

Jeszcze kilka lat temu, podsumowując najciekawsze osiągnięcia w medycynie, na pierwszych miejscach pojawiały się nowe leki, terapie, doniesienia o odkryciu mechanizmów działania ludzkiego organizmu. Tegoroczny przegląd pokazuje, że ochrona zdrowia weszła w dynamiczną fazę rozwoju technologii. Trudno nadążać za wszystkimi wynalazkami proponowanymi przez start-upy, zmieniającymi się trendami e-zdrowia, m-zdrowia, telemedycyny, wirtualnej rzeczywistości, Internetu Rzeczy. Zdrowiem cyfrowym interesują się giganci ugruntowani dotąd w innych sektorach gospodarki, działający na rynkach międzynarodowych. I choć nadal digitalizacja napotyka na wiele przeszkód, nikt już nie ma wątpliwości, że branżę e-zdrowia czeka świetlana przyszłość z kilkudziesięcioprocentowym wzrostem rok do roku. A które z szeroko rozumianych innowacji przyciągnęły naszą uwagę w 2016 roku? Rozwój technologii ubieralnych i moda na mierzenie parametrów zdrowia napę-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

dzały rynek zdrowia mobilnego. Do dyspozycji pacjentów jest już zawrotna suma 260 000 aplikacji zdrowotnych. Kontrolujemy coraz więcej funkcji życiowych, a do tego coraz dokładniej. Withings wprowadził na rynek bardzo precyzyjny termometr na podczerwień dokonujący pomiaru w dwie sekundy. Opaski mierzące puls czy ciśnienie krwi zastępują bio-sensory. Przykładem jest Lumee analizujący skład biochemiczny krwi. Miniaturowe urządzenie składa się z wszczepionego pod skórę sensora i zewnętrznego odbiornika. Samsung zaproponował bio-procesor dedykowany producentom tzw. wearables (inteligentne ubrania). Duże zainteresowanie wzbudziły okulary HoloLens firmy Microsoft rozszerzające rzeczywistość o cyfrowo generowane, trójwymiarowe obrazy. Holograficzny komputer znajdzie zastosowanie w przygotowaniach do operacji i kształceniu studentów medycyny. Futuryści i innowatorzy pracowali intensywnie nad uniwersalnymi, wielofunkcyjnymi analizatorami medycznymi,

Innowac je

chcąc zamknąć w jednym pudełku cały gabinet lekarski i ułatwić szybką diagnozę domową. Tytocare – stetoskop, otoskop, łyżka laryngoskopowa i termometr w jednym – pozwala zbadać samodzielnie kondycję płuc, serca i wykryć stan zapalny w uchu lub gardle. Zaskakujące rozwiązanie przedstawiła firma Cloud DX inspirująca się najwyraźniej firmami science-fiction, jak Star Trek. Vitality jest inteligentnym tricoderem zawierającym kilkadziesiąt czujników i urządzeń pomiarowych. Już teraz potrafi wykryć 19 chorób, trwają prace nad kolejnymi funkcjonalnościami. Test raka albo chorób zakaźnych w 20 minut? To możliwe dzięki mobilnemu urządzeniu Q-Poc przypominającego nowoczesny telefon komórkowy. Naukowcy ze Stanowego Uniwersytetu w Waszyngtonie opracowali z kolei test pozwalający zdiagnozować nowotwory w oparciu o zwykły smartfon. Za tendencjami miniaturyzacji urządzeń diagnostycznych podąża też GE Healthcare wprowadzając na rynek Vscan, przenośne USG. Powoli żegnamy analogowe stetoskopy. Zastąpią je cyfrowe odpowiedniki, doskonalsze w analizie szumów, a do tego umożliwiające przesyłanie wyników badania do innego specjalisty oraz na elektroniczne konto pacjenta. Google zgłosił w Amerykańskim Urzędzie Patentów i Znaków Towarowych rozwiązania pozwalające kontrolować stan zdrowia kardiologicznego za pomocą sieci czujników umieszczonych w łazience. Czy to zapowiedź wejścia giganta do ochrony zdrowia? FreeStyle Libre Abbott ma szansę ułatwić życie milionów diabetyków, proponując alternatywny do nakłuć sposób pomiaru poziomu glukozy we krwi. Ochrona zdrowia przenosi się do domów. Porad i informacji na temat zdrowia dostarczą indywidualni doradcy (e-sekretarki), jak Google Home czy Pillo. Ten drugi przypomni o zażyciu leku, zamówi je, odpowie na pytania dotyczące zdrowego stylu życia, umówi z lekarzem. Szerokim echem odbiło się opracowanie całkowicie autonomicznego robota operacyjnego, czego dokonali naukowcy z Dziecięcego Narodowego Centrum Medycznego w Waszyngtonie. Dotychczas roboty operacyjne wymagały stałego nadzoru służb medycznych, były jedynie przedłużeniem ręki specjalisty. Robot STAR (Smart Tissue Autonomous Robot) potrafi zaszyć ranę na postawie wcześniej zdefiniowanych parametrów, jak umiejscowienie, ilość i napięcie szwów, odległość pomiędzy nimi. Podczas pierwszych testów robot był w stanie wykonać samodzielnie zaszycie ran w 60% przypadków. W 2016

roku nie brakowało ciekawych doniesień z laboratoriów medycznych. Second Skin, czyli Druga Skóra opracowana przez Olivio Lab, to polimer naklejany na naturalną skórę i symulujący ją. Może pomagać w leczeniu oparzeń słonecznych czy maskowaniu zmarszczek. Dobra wiadomość dla tych, którzy nie przepadają za znieczuleniami dentystycznymi. Bolesne i nieprzyjemne wkłucia może wkrótce zastąpić prosty środek aplikowany do nosa z pomocą specjalnego sprayu (Kovanaze). Przed igrzyskami olimpijskimi dużo mówiło się o epidemii wirusa Zika. Jego wykrycie wymagało dotychczas przeprowadzania badań laboratoryjnych, a na wyniki trzeba było czekać nawet kilka dni. Naukowcy z MIT (Instytut Technologii Massachusetts) opracowali test oparty o specjalny papier. Wystarczy kropla krwi i wynik znany jest po 3 godzinach. Kolejnym wartym uwagi wynalazkiem jest Absorb – biodegradowalny stent firmy Abbott. Tradycyjne, metalowe stenty mogą po dłuższym czasie pokrywać się nalotem. Absorb po zużyciu ulega bezpiecznemu rozkładowi w organiźmie. IMLYGIC to z kolei metoda wspomagania leczenia raka za pomocą wyselekcjonowanych wirusów. Po wstrzyknięciu zmodyfikowanego wirusa opryszczki w obszar czerniaka, zmobilizowany zostaje układ odpornościowy pacjenta. Do historii przejdzie w tym roku wynalezienie szczepionki na gorączkę Denga. W związku ze zmianami klimatycznymi, według WHO już 40% ludności na świecie znajduje się w grupie ryzyka. Wirusem zakaża się ok. 400 mln osób rocznie. Po 20 latach prac udało się w końcu opracować skuteczną szczepionkę. Prawdziwy przełom kryje się pod hasłem CRISP/ Cas9. Nowa era biologii molekularnej i być może leczenia albo profilaktyki niepokonanych dotąd chorób opiera się na zastępowaniu uszkodzonych fragmentów ludzkiego DNA. Wracając na koniec do technologii nie można zapomnieć o autonomicznych samochodach. Pojazd firmy Tesla uratował życie osobie z zatorem płucnym, transportując samodzielnie pacjenta do szpitala. Czy w przyszłości nasze samochody będę pełniły rolę prywatnych karetek pogotowia? Boom na rynku trackerów zdrowia i ponad 3 mld pobrań mobilnych aplikacji zdrowotnych na całym świecie świadczą o tym, że pacjenci chętnie korzystają z nowych technologii, przejmując coraz większą odpowiedzialność za własne zdrowie. Rok 2017 na pewno przyniesie całą listę nowych, obiecujących innowacji. 

» � C�oraz �� więcej firm, również nie związanych z ochroną zdrowia, interesuje się rynkiem e-zdrowia, widząc w technologiach ogromny potencjał.« Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

1,2

mln

Czy lekarz poświęca wystarczająco dużo czasu na konsultacje? Belgia

Belgia

Czechy

Luksemburg

Portugalia

Czechy

Niemcy

Niemcy Wielka Brytania

Estonia

Wielka Brytania

Estonia

Holandia

EU11

Francja

Szwecja

Polska

w europie

Czy lekarz przekazuje łatwe do zrozumienia wyjaśnienia dot. choroby, leczenia itd.?

Czechy

zdrowie

Liczba osób w UE umierających rocznie na skutek chorób zakaźnych i niezakaźnych oraz obrażeń, którym można by zapobiec dzięki lepszej prewencji oraz skuteczniejszym mechanizmom zdrowia publicznego.

100 80

100

Polska 0

100 80

% odpowiedzi pozytywnych

Oczekiwana średnia długość życia w momencie narodzin

Główne przyczyny śmierci według płci.

100

mężczyźni 80

34% Układ krążenia

Inne przyczyny 25%

40% Układ krążenia

lata

Inne przyczyny 21%

70 Przyczyny zewnętrzne 6% 60 zp a W nia ło c Fr hy a Sz n c j w a ec ja Lu k s Cy em p r H bur ol g an d Au ia st r M ia a G lt a re c B e ja W ie i lg lk r la ia a Br nd ia Po y t a r t nia u Fi g al nl ia an N dia ie Sł mc ow y en EU i a 2 D 8 a C z nia Ch e o r c hy w ac Po ja ls k Sl Est a ov o n a k ia H Re u n p. g Ru a r m y un L ia Bu it w łg a a Ł o r ia tw a

Przyczyny zewnętrzne 3% Układ oddechowy 8%

Układ oddechowy 9%

Nowotwór 30%

Wskaźnik śmiertelności z powodu nowotworów Inne przyczyny 21%

Nowotwór 24%

kobiety

34% Układ krążenia

40% Układ krążenia

Inne przyczyny 25%

liczba zgonów na 100 000 mieszkańców

400 300 Przyczyny zewnętrzne 6% 200 100

Układ oddechowy 8%

Nowotwór 30%

Nowotwór 24%

Fi C y nl pr a Sz ndi a H wec is z ja Po pa r t nia ug al M ia a Fr l t a a Bu n c j łg a a Au r ia st G ria re W cja ło c Lu nie hy ks m em cy bu Be rg lg E ia Ru U 2 m 8 W un ie l k L ia a it Br w y a H tan o l ia an Ir l d i a an C z dia e E s c hy to n Po ia ls Ł o ka tw D a Sł an ow ia Sł en o i Ch wa a or cja w a W cja ęg ry

Przyczyny zewnętrzne 3% Układ oddechowy 9%

„Nowotworem najczęściej zabijającym mężczyzn pozostaje od lat rak płuc.” Śmiertelność noworodków

Odsetek dorosłych palaczy 30 25

% populacji

6 4 2

15 10 5 0

Sł

en ia Fi C y nl pr a Sz ndi w a ec Cz ja e Es chy H ton is zp i a W ania Po łoc r t hy ug a Lu Au lia ks s t em r i a b N ur g ie m c Be y F r l gia H anc ol ja an d EU ia Irl 2 8 an d G ia re c Ł o ja W tw ie lk L a a it Br w yt a an D ia an Po ia ls k Ch WŁ a or gry w ac M ja Sł a l ow ta Bu acj łg a Ru a r m ia un ia

10 litrów

Lu Szw ks e em c j a F i bu n rg Po lan r t dia ug al D ia an B ia Sł e l g ow i a W en ie l k Irla i a a B r ndi y a H tan ol ia an W dia ło Ru c h m y un M ia al t Li a N twa ie m c EU y Es 28 to C z ni a e F r c hy an Po cja Sł l sk ow a H a is cja zp a Au nia st ri Ch Ł o t a or w a w ac ja C y W pr ęg G ry r Bu e c j łg a ar ia

liczba zgonów na 1000 żywych urodzin

Średnia spożycia czystego alkoholu na mieszkańca UE. Wskaźnik dla Polski jest o 0,2 l wyższy i wzrósł w porównaniu z rokiem 2000 o 2 l.

16 proc.

Procent osób z nadwagą i otyłością w UE (Polska – 17%). Wskaźnik jest jeszcze większy w grupie dzieci (23% dla chłopców i 21% dla dziewczynek).

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016 Źródło: “Health at a Glance”, OECD / EC, 2016

2,5

2,0

0,5

Polacy najdłużej w UE czekają w kolejkach na m.in. operację zaćmy oraz endoprotezę stanu kolanowego.

proc.

Odsetek osób w UE deklarujących codzienną, umiarkowaną aktywność fizyczną (Polska – 61%). WHO zaleca 150 minut umiarkowanego do intensywnego wysiłku tygodniowo. G to nia Ło tw ow a en ia Po ls Sł ka ow Ch ac or ja w ac ja Au st ria Lit w Cz a ec hy L u Wę k s gry em b Fin urg la nd ia G re cja D an Fr ia an c W ja ło ch y EU 2 Sz 3 w Po ecja rt ug H alia is zp an ia Be lg N ia ie m cy Irla n W Ho dia ie lk lan d a Br ia yt an ia

Ru m H uni ol a an N dia ie Bu mc łg y ar M ia a C z lt a ec Ł o hy Sł t w ow a ac ja H Dan is zp ia Fi an nl ia an di W a ę Au gr y st r EU i a L u Sz w 2 8 ks e e m cja bu rg Cy p Li r t E wa Po s to r t nia ug a Po lia l Fr ska an W cja ło S ł ch ow y en i W Ch G re a ie o cj lk r w a a B r acj yt a a Ir l nia an d B e ia lg ia

Ru m Bu uni łg a ar Ł ia H ot w ol a a Fi nd nl ia an Sz d i a w e C z cja e N c hy ie Sł mc ow y a L u L cja k s it w em a b E s ur g to n D ia an B e ia Ir l lgia an d G ia re Fr cja an Au cja st r EU i a 2 Ch M 8 or alt a w ac ja Cy Po p r ls W ka W ę ie S ło gr lk w y a Br en y ia H t an is ia Po zp a r t nia ug W alia ło ch y 80 80

60 60

40 40

20 20

0 0

Wydatki na ochronę zdrowia na osobę (% PKB)

12 70

10 60

2 10

0 0

Indeks adaptacji rozwiązań e-zdrowia wśród lekarzy

1,5

0,4

1,0

0,3 Sł

N ie m S z cy w e Fr c j a an ol cja an di D a an Be ia l Au gia W st r ie lk E i a a U br 2 8 yt F i an nl ia an d M ia a irla lta n W dia H łoc is h y z Po pan r t ia u Sł gali ow a Bu eni łg a ar G ia re c L u C z ja ks ec em h y bu W rg ę Sł gr ow y ac ja Ch C y or p r w ac j Li a tw Po a l E s ska to ni Ło a Ru t w m a un ia H

proc.

re A cja Po us t r t ria ug ali Li a Sz twa w e N cja ie m Bu cy łg W aria ł H och is zp y a C z nia ec h M y al t D a an i EU a Sł 2 ow 8 ac ja C H yp ol an r Fr dia an Es cj a to n W ia ęg Ł ry Ch o t or w a w F i acj nl a an d Lu B ia k s elg em ia b W i e Ir u r g lk la a n Br dia y Sł tan ow ia Ru e n i m a un Po ia ls ka

łg ar i M a al ta C y G pr re c W ja Po ęg rt ry u H ga is lia zp an Ł o ia Sz t w a w ec Be ja lg i L a H itw ol a a F i nd nl i a an W dia ło c Au hy st Irla ria nd ia D an E s ia to n Po ia ls ka E Sł U 2 ow 8 a C z cja Sł e ch ow y Ch e or n i a w a N cja ie W m i e Ru c y lk m a Br unia yt an L u Fra ia k s nc em ja bu rg

al ta

Cy pr ol an di a Be lg ia

% dorosłych osób codziennie spożywających owoce

Wydatki na ochronę zdrowia z własnej kieszeni (%)

0 – poziom najniższy, 4 – poziom najwyższy

5,2

ia cy en ia

a a

w Li tw

Ło t

ac ja Cz ec hy Po lsk a Ch or w ac ja W ęg ry Es to ni a Po rt ug al ia

w Sł o

Sł o

ar ie m

dobrze

Bu łg

% odpowiedzi

bardzo dobrze

EU 28

D an ia Ru W m un ia lk ia a Br yt an ia Au st ria Fi nl an di a Fr an cj a W ło ch y

G re cj Lu a ks em bu rg H isz pa ni a

Ir l an di a Sz w ec ja

Ochrona zdrowia w Europie jest coraz skuteczniejsza. Średnia długość życia na kontynencie przekracza 80 lat, w ostatniej dekadzie o 40% spadła liczba osób umierających na skutek zawału serca. Ale to nadal za mało. Choroby niezakaźne, których można uniknąć, co roku zabijają 550 000 osób w wieku produkcyjnym. Z ekonomicznego punktu widzenia jest to strata w wysokości 115 mld euro. Wskaźniki obrazujące sytuację zdrowotną w Polsce znajdują się w większości przypadków poniżej średniej UE. Prezentujemy wyniki najnowszego raportu „Health at a Glance - Europe 2016” opracowanego przez OECD oraz Komisję Europejską.

Es F i ton nl i a an Sz dia w e Lu D cja ks a em nia H b ur ol g H and is i Ch z p a a or n i a w a W cja ęg Au ry st B ria Po e l g r t ia ug Cz alia e Sł c h ow y a Fr cja an cj EU a N 28 i W e ie W mc lk ł y a oc Br h yt y an M ia Ru a l t m a un G ia re Ł o cja Sł t w ow a e Irl n i a a B u ndi łg a ar i C a y Po p r ls k Li a tw a

D an zp ia a E s nia t H oni ol a a W F nd ie in i a lk l a a n Br dia yt S z ania w e W cja ło ch EU y Fr 2 8 an C z cja ec Irla hy nd W ia Po ęg rt ry ug a N lia ie m Au cy st r Be ia Ru l g i a Ch mu or nia w ac ja Lu ks C y em p r bu G rg r Bu ecja ł Sł gar ow ia en Po ia ls k M a Sł a l t ow a ac Ł o ja tw Li a tw a

Innowac je

Jak Pani/Pan ocenia własne zdrowie?

100 90

źle lub bardzo źle

Odsetek Polaków oceniających swój stan zdrowia jako bardzo dobry. Osoby o wysokich dochodach postrzegają swój stan zdrowia znacznie lepiej niż osoby o niskich dochodach. % dorosłych osób codziennie spożywających warzywa

% zaszczepionych osób 65+ przeciwko grypie

Liczba lekarzy na 1000 mieszkańców

Indeks adaptacji rozwiązań e-zdrowia w szpitalach

0,6 0,7

0 – poziom najniższy, 1 – poziom najwyższy

0,5

0,2

0,1

W Polsce przypada 6,6 łóżek szpitalnych na 1000 mieszkańców. Średnia EU wynosi 5,2.

Liczba pielęgniarek na 1000 mieszkańców w Polsce. Jest to trzy razy mniej niż w Danii. Średnia dla UE to 8,4 pielęgniarki.

osoby

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

R a po r t

Perspektywa 2027 Na zmiany w ochronie zdrowia i kierunki ewolucji sektora wpływa kilka czynników, w tym m.in. przeobrażenia społeczne, sytuacja epidemiologiczna, nowe technologie, odkrycia w naukach medycznych, rozwój branż pokrewnych. Ukształtują one rzeczywistość, w jakiej przyjdzie nam funkcjonować za 10 lat. Bazując na liczbach, faktach oraz globalnych tendencjach konstruujemy model rynku w 2027 roku.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

R a po r t

W naszej autorskiej analizie odsuwamy na bok politykę zdrowotną. Nowe regulacje prawne i organizacyjne – a właśnie znajdujemy się w okresie wielkich reform – znacząco zdeterminują funkcjonowanie sektora oraz działalność placówek medycznych. Weźmy jednak pod uwagę, że nawet polityka jest wynikiem tendencji, do których rządzący muszą się dopasować, aby zbudować mechanizmy skuteczne i wydajne, a do tego gwarantujące budżetową stabilność. Zakładamy bowiem, że wszystkie decyzje, niezależnie od realizowanej koncepcji, służą poprawie sprawności sektora. Przez ostatnie 10 lat polski pacjent nieustannie ewoluował. Dzisiaj posiada on sporą wiedzę medyczną oraz łatwy dostęp do informacji; wymaga wysokiej jakości, spersonalizowanej opieki bez kolejek i innych niedogodności. Oczekuje szacunku i współuczestnictwa w decyzjach medycznych. Największym motorem transformacji stały się aplikacje zdrowotne i e-zdrowie. Funkcje monitorowania kondycji fizycznej oraz aplikacje fitness w smartfonach przestały być ciekawostką, z której jeszcze 2–3 lata temu korzystała wąska grupa tzw. wczesnych innowatorów, wtedy jeszcze nazywanych ironicznie „fanatykami zdrowotnymi”. Wchodzimy w fazę opieki „zrób to sam” – wiele informacji zdrowotnych szukamy samodzielnie w Internecie, przejmując stopniowo odpowiedzialność za własne zdrowie, odcinając się od całkowitego uzależnienia od systemu ochrony zdrowia (niewydajnego, archaicznego w sposobach organizacji). Tak myśli nowe pokolenie osób dorastających ze smartfonem i laptopem w ręku, funkcjonujących w świecie wirtualnym, robiących zakupy on-line i tak samo konsumujących usługi i informacje zdrowotne. Młodzi ludzie nie mają obaw o bezpieczeństwo danych. Nie znają argumentów przeciwników digitalizacji powołujących się na depersonalizację kontaktu pomiędzy lekarzem a chorym, ponieważ wychowali się w otoczeniu innowacji i korzystają z nich na co dzień. Rośnie średnia długość życia, która w Unii Europejskiej wynosi prawie 81 lat, a w Polsce zbliża się do 78 lat. Na przestrzeni ostatnich 50 lat Polacy zyskali 10 dodatkowych lat życia. Łącząc wydłużającą się spodziewaną długość życia z ujemnym wzrostem naturalnym otrzymujemy zjawisko starzejącego się społeczeństwa. Według raportu OECD,

jeszcze w 2012 roku liczba osób powyżej 65 roku życia stanowiła 10% populacji. W 2050 roku będzie to ponad dwukrotnie więcej. W krajach OECD sytuacja wygląda jeszcze gorzej – już w 2030 roku 23% ludności przekroczy wiek 65 lat (w Polsce – ok. 22%). Jeżeli w 2050 roku Polacy będą przechodzić na emeryturę w wieku 65 lat, wówczas co trzecia osoba będzie emerytem. Nowotwory, nadciśnienie, udary mózgu i cukrzyca są dziś głównymi zabójcami. I nic w tej kwestii nie zmieni się przez kolejne lata. Nawet najwięksi optymiści świata nauki i medycyny sceptycznie podchodzą do zapowiedzi rewolucji w terapiach. Łącznie ponad 382 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Choroby przewlekłe odpowiadają za 6 na 10 zgonów, będąc największym obciążeniem dla budżetów ochrony zdrowia. Paradoksalnie, wdrażając odpowiednie mechanizmy profilaktyki, zdecydowanej większości przedwczesnych zgonów można by uniknąć. Gospodarka znajduje się w kolejnej fazie rewolucji przemysłowej, której cechą dominującą jest automatyzacja, nieograniczona łączność (technologie mobilne), dynamiczny rozwój nowych innowacji (sztuczna inteligencja, robotyka, biotechnologia, big data, Internet Rzeczy, wirtualna rzeczywistość, autonomiczne samochody). W kolejnych latach będzie rósł poziom ucyfrowienia placówek ochrony zdrowia i digitalizacji informacji medycznych. W 2013 roku wartość rynku e-zdrowia na świecie wyceniona została na ponad 60 mld USD. Do 2020 roku wzrośnie ona czterokrotnie. Teoretycznie, w 2018 roku dokumentację papierową zastąpi elektroniczna. W ramach przejścia gospodarki z modelu papierowego na cyfrowy, Ministerstwa Zdrowia oraz Cyfryzacji zapowiadają wdrożenie e-recepty i e-skierowania do 2020 roku. Dobre prognozy nie omijają telemedycyny – szacowany na 17 mld USD rynek powinien zyskiwać rocznie ok. 19%. Systematycznie rosną i będą rosły wydatki na ochronę zdrowia. W krajach UE stanowią one 9,9% PKB, w Polsce – 6,6% PKB (w tym 4,5% PKB to wydatki publiczne). Ministerstwo Zdrowia planuje stopniowy wzrost nakładów o łącznie 1,5% PKB do 2025 roku. Przeliczając procenty na kwoty otrzymujemy dodatkowe środki na poziomie 26–28 mld zł. To sporo biorąc pod

uwagę dzisiejszy budżet NFZ wynoszący 70 mld zł rocznie. Jednocześnie coraz więcej wydawać będziemy z własnej kieszeni. Na leki w krajach OECD przeznacza się dziś 525 USD na osobę (1,4% PKB). W Polsce – 326 USD. Odnosząc kwotę do zamożności społeczeństwa, jest to dużo (procentowo tyle samo co średnia OECD). Leki stanowią 22% wydatków na zdrowie. Najnowszy raport OECD zwraca uwagę, że ponad 50% wydatków będą pochłaniały nowe, specjalistyczne farmaceutyki. W porównaniu z zeszłoroczną edycją raportu, wzrost nakładów na ochronę zdrowia w krajach OECD wyniósł aż 1% PKB. Inną niepokojącą dla Polski liczbą jest dramatycznie niski poziom kadr medycznych. 23 lekarzy na 10 000 mieszkańców znacznie odstaje od średniej OECD na poziomie 35 lekarzy. To najmniej spośród wszystkich krajów OECD. Niewiele lepiej sytuacja wygląda pod względem pielęgniarek. 52 pielęgniarki na 10 000 mieszkańców to o 32 osoby mniej w stosunku do średniej OECD i trzykrotnie mniej niż u lidera w tej kategorii, czyli Danii. Bez zwiększenia nakładów na ochronę zdrowia oraz wzmocnienia kadr medycznych trudno liczyć, że szybko skrócimy kolejki do specjalistów. Wymienione trendy stanowią fundamenty przyszłości. Przygotowując prognozę z perspektywą 10-letnią staraliśmy się z optymizmem patrzeć na rozwój sytuacji. Biorąc pod uwagę strategiczne znaczenie sektora zdrowia, również dla innych branż i kondycji całego państwa, są szanse, że w 2027 roku za sprawą technologii e-zdrowia, uda się skuteczniej leczyć, a przede wszystkim zapobiegać chorobom. W interesie i dla zdrowia całego społeczeństwa.

» Nowe pokolenie wychowało się ze smartfonem w ręku i oczekuje mobilnej, cyfrowej ochrony zdrowia.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

R a po r t

PACJENT CYFROWY Wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej i otwartych kont zdrowia nie oznacza od razu łatwiejszego dostępu do wiedzy. Prognozujemy, że polski pacjent będzie potrzebował kilku lat na oswojenie się z cyfrowymi narzędziami. Najbardziej namacalną reformą, z którą zetknie się bezpośrednio wielu pacjentów, będzie recepta elektroniczna. Wzrośnie zainteresowanie aplikacjami zdrowotnymi oraz urządzeniami mierzącymi parametry zdrowia. Komunikacja pomiędzy placówką medyczną/lekarzem a pacjentem przeniesie się do telefonu komórkowego. Wraz z digitalizacją, e-rejestracja stanie się standardowym sposobem umówienia wizyty. Za 10 lat z tej formy skorzysta ponad połowa pacjentów. Cyfryzację napędzi rosnąca świadomość e-zdrowia ze strony decydentów oraz pierwsze namacalne, pozytywne efekty digitalizacji. Ministerstwo Zdrowia zainicjuje do 2027 roku projekty mające na celu wykorzystanie medycznych zbiorów big data do personalizacji usług medycznych.

HARMONIA I CIĄGŁOŚĆ OPIEKI Opieka koordynowana wejdzie w nową fazę za sprawą swobodnego przepływu informacji pomiędzy uczestnikami rynku ochrony zdrowia. Dostęp do e-dokumentacji medycznej przez różnych specjalistów poprawi jakość leczenia i profilaktyki, prowadząc do lepszego wykorzystania zasobów. Pracownicy ochrony zdrowia będą mogli się ze sobą konsultować i komunikować, kartoteka medyczna podążać będzie za pacjentem niezależnie od miejsca leczenia i pobytu. Dzięki e-recepcie, do systemu obiegu informacji medycznej włączone zostaną dane na temat zażywanych leków. W ten sposób uszczelniona zostanie kontrola interakcji oraz poprawi się bezpieczeństwo farmakoterapii. Gdy opieka koordynowana znajdzie zastosowanie w praktyce klinicznej, punkt ciężkości debat przeniesie się na koordynowaną profilaktykę.

ZDROWIE WE WŁASNYCH RĘKACH Wyniki pomiaru jakości życia (np. snu, stanu psychicznego) dołączą do archiwizowanych w kartotece medycznej parametrów klinicznych. Ten proces zmiany kultury podejścia do ochrony zdrowia zdominuje kolejne 20 lat i wynikać będzie z reorientacji w stronę profilaktyki. Aplikacje zdrowotne albo inteligentne zegarki wejdą do codziennego użytku, co pociągnie za sobą wiele konsekwencji, w tym zwłaszcza konieczność integracji danych z elektronicznymi kontami zdrowotnymi. Rosnąca lawinowo ilość danych na temat każdego pacjenta wymusi z kolei stworzenie na e-kontach zdrowia algorytmów wychwytujących złożone zależności i niepokojące sygnały. Lekarz nie będzie przeglądał wszystkich danych zgromadzonych w EDM, a jedynie wybrane, najistotniejsze podsumowania i alerty. Zastosowanie technologii ubieralnych – ze względu na potencjał zarządzania terapią i wdrożenia monitoringu parametrów zdrowia – znajdzie zastosowanie zwłaszcza u osób chorych przewlekle. W dalszej perspektywie należy spodziewać się, że plany leczenia wyznaczane przez lekarza uwzględnią np. stosowanie wybranej, posiadającej odpowiednie certyfikaty aplikacji zdrowotnej (aplikacje na receptę).

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

R a po r t

OCHRONA W DOMU Nie gabinet w placówce medycznej, ale własny dom coraz częściej będzie kojarzony z miejscem wizyt lekarskich. Wzrośnie liczba odpłatnych usług telemedycznych. Jako pierwsi, tego rodzaju świadczenia uwzględnią w swojej ofercie prywatni ubezpieczyciele. Rozszerzony zostanie zakres specjalistycznych usług telemedycznych, ułatwiając dostęp do leczenia na wysokim poziomie w mniejszych ośrodkach medycznych. Szybko pojawi się szeroki wybór portali umożliwiających wirtualne rozmowy z lekarzem. Opiekę domową nad osobami starszymi uzupełnią pakiety telemedyczne obejmujące korzystanie ze specjalistycznych urządzeń do pomiaru np. ciśnienia krwi. Upowszechnią się e-wizyty pielęgniarskie. Rozbudowane centra telemedyczne powstające przy największych ośrodkach medycznych przejmą zadania stałego monitoringu. Wirtualność usług stanie się normą.

ŚWIADOMOŚĆ ZAPOBIEGANIA Będziemy przywiązywali większą uwagę do profilaktyki, przeznaczając na nią rosnące kwoty (zdrowe odżywianie się, sport, badania profilaktyczne i genetyczne). Świadomi pacjenci częściej poszukają pomocy w społecznościach internetowych i entuzjastycznie zaakceptują nowe narzędzia e-zdrowia. Zaangażowany i poinformowany chory zgłosi się do lekarza z konkretnymi wymaganiami dotyczącymi terapii, oczekując uwzględnienia indywidualnie zdobytych informacji. Kierowanie do grup wsparcia pacjentów z wybranym schorzeniem stanie się częścią procedury leczenia (delegowanie opieki do nabliższego środowiska życia). Pacjent ewoluuje w stronę konsumenta usług zdrowotnych swobodnie funkcjonującego w świecie cyfrowym.

BIG DATA I ANALITYKA MEDYCZNA Zamiana papieru na dane cyfrowe stanowi dla medycyny przełom nie mniejszy niż odkrycie antybiotyków i pozwoli uratować przez skutkami chorób lub śmiercią miliony ludzi na całym świecie. W jaki sposób? Dzięki szczelniejszym mechanizmom profilaktyki, włączeniu do praktyki medycyny opartej na dowodach, precyzyjniejszej diagnostyce i indywidualizowanym metodom leczenia. Budowana od kilku lat infrastruktura informacyjna, może jeszcze nie dziś ani jutro, ale za 10 lat pozwoli połączyć ze sobą odizolowane dane, otwierając dostęp do pełnej wiedzy medycznej. Z miliardów bajtów chaotycznych informacji o stylu życia, wyników badań i pomiarów, informacji na temat DNA wyłonią się nowe powiązania pozwalające przewidywać z dużym wyprzedzeniem wystąpienie choroby albo precyzyjnie dobierać sposób leczenia. Tak wygląda big data w medycynie. Gromadzenie i analizowanie danych medycznych stanie się wyznacznikiem innowacyjności systemów ochrony zdrowia, przekładając się na jakość i wyniki leczenia. Coraz więcej dowodów na wartość e-zdrowia skłoni rządy do intensyfikacji inwestycji w cyfryzację. Systemy wspierania decyzji klinicznych dyrygować będą operacjami i ścieżkami terapeutycznymi. Informatyka i medycyna złączą się w jedną dziedzinę i już nikt nie będzie mówił o e-zdrowiu. Cyfryzacja będzie czymś naturalnym. Dyskusje rozpalać będą kwestie prywatności w czasach big data i etyczne wątpliwości wokół zastosowania informacji DNA w profilaktyce.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

R a po r t

NOWA DOKTRYNA „POZA LECZENIEM” Medycyna wyjdzie poza dotychczasowe fundamenty systemu, czyli szpitale oraz leki. Liczba tych pierwszych będzie systematycznie malała i zredukowana zostanie do wysokospecjalistycznych ośrodków. Lekkie przypadki obsługiwane będą w systemie ambulatoryjnym. Dziś jesteśmy już na początku wielkiej rewolucji, która zupełnie przedefiniuje sposób, w jaki postrzegamy i realizujemy ochronę zdrowia. Technologie informacyjno-komunikacyjne spowodują, że podwalinami nowego systemu będą: elektroniczne konta zdrowotne, big data, zdrowie mobilne, cyfrowe przepływy strumieni pracy (komunikacja pomiędzy uczestnikami rynku), zarządzanie populacyjne zdrowiem, personalizowana profilaktyka, stały monitoring osób z chorobami przewlekłymi, telemedycyna. To oznacza przejście z medycyny „one-fits-all” (jedno rozwiązanie dla wszystkich) do daleko posuniętej indywidualizacji, włączając w to personalizowane leki. Szybkość postępu jest niewyobrażalna: w 2011 roku sekwencjonowanie genomu zajmowało tydzień, dziś potrzebujemy kilku godzin.

AGENCJA ZDROWIA POPULACYJNEGO Zdrowie publiczne funkcjonuje dziś w oparciu o dane historyczne. Zbierane – najczęściej na podstawie ankiet i sprawozdań – informacje są następnie przetwarzane i na ich podstawie powstają raporty sytuacji epidemiologicznej oraz zestawienia obrazujące rozwój zjawisk chorobowych. W konsekwencji, pomiędzy pojawieniem się zagrożenia a uzyskaniem informacji na jego temat i podjęciem działania upływa sporo czasu. Czasu, który w przypadku np. epidemii chorób zakaźnych może decydować o życiu milionów ludzi. Nie mówiąc o niedokładności całej procedury. Kiedy powstanie sieć połączeń informacyjnych, instytuty zdrowia publicznego zamienią się w ultranowoczesne centra monitorowania sytuacji zdrowotnej społeczeństwa w czasie rzeczywistym, dysponujące narzędziami wczesnego ostrzegania (np. poprzez dystrybucję informacji do systemów IT placówek medycznych i na konta zdrowotne pacjentów).

PROGRAMOWANIE DZIAŁAŃ Do każdej choroby czy potencjalnego zagrożenia zdrowotnego opracowane zostaną tzw. programy zdrowotne. Po zakończonym leczeniu szpitalnym, na koncie zdrowia aktywowany zostanie program rehabilitacyjny. Pacjent uzyska dostęp do filmów instruktażowych, poradników, będzie mógł się skontaktować wirtualnie z lekarzem prowadzącym leczenie. Realizację zaleceń skontrolują urządzenia m-zdrowia monitorujące styl życia, w tym sposób odżywiania się, przyjmowanie leków, aktywność fizyczną. Zamiast ogólnych wskazówek, program zdrowotny przekaże konkretne wytyczne ujęte w ramy czasowe, idealnie dopasowane do wieku, płci, stanu zdrowia itd.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

R a po r t

WIRTUALNY CONCIERGE – REALNY ROBOT „Nie spałeś dziś za dobrze, spróbuj wrócić wcześniej do domu i położyć się do łóżka przed 23.00” – to może być pierwsza informacja, jaką usłyszymy rano. Rozwój Internetu Rzeczy sprawi, że łazienka, biurko, komputer, lodówka, samochód zostaną skomunikowane ze sobą. Inteligentne lustro oceni stan zdrowia, naszpikowane elektroniką łóżko przekaże informacje o jakości snu, podłoga wykryje zaburzenia równowagi, mikrofon w telefonie komórkowym wychwyci zmiany nastroju. Niektóre z tych danych mogą sygnalizować rozwój choroby tygodnie albo miesiące wcześniej zanim pojawią się pierwsze symptomy. W utrzymaniu dobrej formy pomogą zdrowotni doradcy budowani w oparciu o mechanizmy sztucznej inteligencji. Podpowiedzą, jak zadbać o siebie, co zjeść na śniadanie, co włożyć do koszyka z zakupami, umówią na badania profilaktyczne, zamówią niezbędne leki. Prawdziwe roboty zaczną się upowszechniać w szpitalach, przeprowadzając samodzielnie proste operacje pod nadzorem specjalistów, wizytując chorych. Seniorom przebywającym w domu dotrzymają towarzystwa dzięki systemom tele-prezencji, pomogą w codziennych czynnościach i dostarczą rozrywki.

APTEKA PO NOWEMU Podłączone do sieci informacji w ochronie zdrowia placówki farmaceutyczne poszerzą znacznie zakres swoich kompetencji. Medycyna personalizowana spowoduje, że produkcja wielu leków przesunie się z fabryk koncernów farmaceutycznych do aptek. Farmaceuta stanie się jednym z kluczowych elementów koordynacji opieki, zwłaszcza nad osobami chorymi przewlekle. Wynika to z nieuniknionego trendu przesuwania opieki z dużych centrów medycznych do najbliższego środowiska życia pacjenta. Zmiany konieczne są w związku z niedostateczną liczbą lekarzy. Wydając kolejne opakowanie leku na podstawie recepty elektronicznej, aptekarz przeprowadzi krótki wywiad i opcjonalnie pobierze materiał do badań laboratoryjnych. Rozszerzone zadania w łańcuchu ochrony zdrowia nie powinny jednak spowodować zatorów w regularnej sprzedaży leków – ta zostanie w dużej części zautomatyzowana.

FINANSOWANIE E-USŁUG Fala cyfryzacji i zmiana filozofii funkcjonowania systemu ochrony zdrowia prędzej czy później doprowadzą do refundacji e-świadczeń przez publicznego płatnika. W pierwszym etapie głównym beneficjentem telemedycyny będą przede wszystkim jednostki prywatne. Za 10 lat proste konsultacje w przypadku nieskomplikowanych schorzeń czy wizyty kontrolne czeka przeprowadzka do wirtualnej rzeczywistości. Za wejściem do koszyka usług kolejnych e-świadczeń przemawiać będą niższe koszty, wygoda dla pacjenta, zwiększanie dostępu do lekarza i systemu, kolejne badania świadczące o bezpieczeństwie i jakości konsultacji na odległość. Z lekarzem łączyć się będziemy przez telefon komórkowy, wiele prostych badań wykonamy z pomocą wielofunkcyjnych narzędzi pomiarowych, częściowo wbudowanych w smartfon (pomiar ciśnienia i tętna, temperatury, stanu skóry i gardła itd.). 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

r oz m o w y

Zdrowe miasta.

W trosce o dobrą formę mieszkańców

W 1988 roku Światowa Organizacja Zdrowia zainicjowała Program Zdrowych Miast. Pierwotnym celem była implementacja strategii „Zdrowie dla wszystkich” w skali lokalnej. Do Polski inicjatywa trafiła z początkiem lat 90-tych. Co dziś oznacza termin „zdrowe miasto” i jak dobrze brzmiące w teorii hasło zamienić na konkretne strategie, rozwiązania i efekty? Rozmawiamy z Karoliną Mackiewicz, menedżerem w Stowarzyszeniu Zdrowych Miast Regionu Morza Bałtyckiego. 30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

W jaki sposób opisałaby Pani zdrowe miasto? Zdrowe miasto to miasto, które postanowiło prowadzić politykę – socjalną, transportową, edukacyjną – sprzyjającą zdrowiu wszystkich mieszkańców. Oczywiście do tego wszystkiego potrzebna jest mądra polityka prozdrowotna, która powinna – i to bardzo ważne – być zintegrowana z innymi sektorami wymienionymi wcześniej. Zdrowie w zdrowych miastach to nie przychodnie, szpitale, lekarze, ale przede wszystkim zachęcająca do aktywności fizycznej przestrzeń publiczna, która daje możliwość szeroko rozumianej integracji społecznej. To też zdrowe posiłki w szkołach, dojrzałe pla-

r oz m o w y

stęp do edukacji, możliwość angażowania się w planowanie działań miejskich. Tak naprawdę miasto to miejsce, w którym najlepiej można realizować politykę prozdrowotną, bo to miasto ma możliwości realnie wpływać na to, w jakich warunkach ludzie żyją i funkcjonują. Na ile takie miasta są efektem działań władz lokalnych, a na ile wynikają z oddolnych inicjatyw mieszkańców?

Foto: designed by freepik.com

nowanie przestrzenne, zrównoważony transport, ścieżki rowerowe, bezpieczne ulice. To działania, które spajają społeczeństwo, włączając w to grupy często wykluczone, jak osoby niepełnosprawne, bezrobotnych, seniorów. To profilaktyka rozumiana nie w sposób tradycyjny, czyli przykładowo poprzez szczepienia ochronne, ale jako kompleksowe, zintegrowane stwarzanie warunków do zdrowego stylu życia wszystkim mieszkańcom na wszystkich płaszczyznach funkcjonowania w mieście. Wiemy już, że o stanie naszego zdrowia decydują nie geny czy płeć, ale głównie styl życia. A ten z kolei zależy od tego, gdzie mieszkamy, czy pracujemy, czy wokół siebie mamy wspierająca sieć społeczną, do-

Zdrowe Miasta, jako program Światowej Organizacji Zdrowia, wymagają od władz miasta – burmistrza lub prezydenta i rady miejskiej – deklaracji gotowości do realizacji polityki prozdrowotnej w zgodzie z zasadami programu, na które składają się przykładowo międzysektorowa praca na rzecz zdrowia, planowanie na rzecz zrównoważonego rozwoju, równość w zdrowiu i uczestnictwo mieszkańców w planowaniu i realizowaniu polityk miasta. Władze miejskie dysponują wszystkimi instrumentami potrzebnymi do tego, by takie działania realizować w sposób efektywny. Do tego naprawdę nie potrzeba żadnych specjalnych środków, oprócz woli politycznej, zaangażowanych managerów, gotowych podejmować mądre decyzje oraz otwartych na kreatywne pomysły. Inspiracji należy szukać pośród oddolnych inicjatyw mieszkańców, w organizacjach prozdrowotnych oraz na uniwersytetach. Same konsultacje społeczne czy konferencje naukowe nie dadzą oczekiwanych efektów. Mieszkańcy reprezentujący grupy docelowe planowanych działań powinni zostać realnymi partnerami miasta. Dzięki spotkaniom, warsztatom oraz temu, że pracownicy miasta wyjdą do ludzi, zaczną z nimi rozmawiać tam, gdzie ludzie naturalnie się gromadzą – w parkach, w supermarketach, a nie na specjalnie zainicjowanych konsultacjach – miasto będzie miało lepszy obraz tego, co tak naprawdę należy zrobić i w jaki sposób, by przyniosło oczekiwany rezultat. Wszelkie oddolne inicjatywy powinny zostać dostrzegane i wspierane odgórnie. Są one często najbardziej efektywną odpowiedzią na potrzeby mieszkańców. Do tego wspierają spójność społeczną i prężność funkcjonowania, tak ważne dla prawidłowego rozwoju miasta. Które z miast regionu Morza Bałtyckiego wskazałaby Pani jako najlepszy przykład konstruktywnego podejścia do budowania warunków zdrowego życia?

Na pewno świetnym przykładem jest fińskie miasto Turku, gdzie mieszka 185 tys. osób. Turku należy do programu Zdrowe Miasta praktycznie od samego początku i w sposób umiejętny wprowadza jego założenia w życie. Podstawą nowej strategii jest zdrowie i dobrostan mieszkańców. W najważniejszym dokumencie miasta ustanowiono, że zdrowie jest głównym warunkiem rozwoju. Stąd Turku realizuje bardzo aktywną politykę prozdrowotną w różnych obszarach. Kilka lat temu departamenty ds. młodzieży, kultury i sportu zostały połączone w Departament Rekreacji, który w wyniku scalenia jest odpowiedzialny za planowanie usług miejskich promujących aktywność fizyczną i kulturę w taki sposób, by były one dostępne dla wszystkich. Przykładowo, dwa lata temu wprowadzono kartę Kimmoke, dającą osobom wspieranym przez opiekę społeczna możliwość korzystania z obiektów sportowych, jak na przykład basenów i siłowni należących do miasta, oraz wstęp do muzeów czy na koncerty za symboliczną opłatę. Usługa spotkała się z bardzo dużym zainteresowaniem i jest popularna, szczególnie wśród bezrobotnych mężczyzn, którzy do tej pory nie uczestniczyli w żadnej formie aktywności fizycznej, ze zgubnym efektem dla ich zdrowia. Jeśli wiadomo, że na np. mecz piłki nożnej czy hokeja lub na przedstawienie w teatrze miejskim są wolne bilety, posiadacze karty Kimmoke są informowani SMS-em i mogą odebrać bilet w kasie przed wybranym wydarzeniem. To jeden przykład. Kolejnym jest „�� Poweraction�� ” – program dla dzieci i młodzieży realizowany w szkołach, szczególnie w tych znajdujących się w dzielnicach dotkniętych problemami społecznymi. Na „�� Poweraction�� ” składają się dobrowolne, zróżnicowane zajęcia sportowe lub taneczne odbywające się popołudniami i wieczorami, dostępne bezpłatnie. Miasto współpracuje z klubami sportowymi, które organizują takie zajęcia. W zamian otrzymują niewysokie wynagrodzenie z pieniędzy publicznych. Turku inwestuje sporo czasu i energii na zdrowe planowanie przestrzenne. Po mieście bez problemu można poruszać się rowerem. Wzdłuż rzeki zorganizowano ścieżkę sportowo-kulturalną, gdzie możemy pobiegać czy pospacerować w otoczeniu instalacji artystycznych i rzeźb. To ponad 5 km bezpiecznej i zadbanej przestrzeni blisko natury. To tylko przykłady niektórych działań i inwestycji. Turku rozumie dosko-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

r oz m o w y

nale, że zdrowie oraz kwestie społeczne są centralne dla rozwoju miasta. Czego możemy się uczyć od liderów dobrych polityk miejskich? Wszelkie inwestycje w infrastrukturę rowerową, transport publiczny, parki otwarte dla i na ludzi, dawanie ludziom możliwości decydowania o najbliższej przestrzeni – to działania, z których powinniśmy czerpać inspiracje. Weźmy przykładowo kwestię transportu publicznego czy rowerów, która w Polsce budzi tak wiele kontrowersji. To wspaniały przykład międzysektorowej współpracy dla zdrowia! Każdy z departamentów – zdrowia, transportu, planowania przestrzennego, ochrony środowiska, sportu, a najlepiej jeszcze edukacji – powinien być zaangażowany, bo każdy może osiągnąć konkretne korzyści. Transport publiczny i rowerowy eliminuje korki, polepsza jakość powietrza, wpływa pozytywnie na dobrostan mieszkańców, motywuje do aktywności fizycznej, przebywania w przestrzeni publicznej i czerpania z niej. Aby tak się stało, omawiana przestrzeń musi być atrakcyjna, bezpieczna, zielona, otwarta. Takiej przestrzeni nie wymyśli urzędnik siedzący za biurkiem, dojeżdżający do pracy samochodem. Trzeba wyjść z urzędu, przejechać się rowerem czy tramwajem, zbudować koalicję partnerów, rozmawiać z mieszkańcami, wpierać edukację w szkołach. To wszystko jest realne i dzieje się w wielu miastach Polski. Często czytam niechętne wypowiedzi mieszkańców polskich miast na temat podobnych inicjatyw. Przykładowo, pod artykułem w krajowej prasie o tym, że Helsinki chcą być miastem, które rezygnuje z samochodów, pojawiło się wiele negatywnych komentarzy. Między innymi takie, że pomysł jest niemądry i stanowi zamach na wolność. Mnie osobiście kiedyś oskarżono o nierealne idee w kwestii transportu publicznego, bo przecież ktoś musi zawieźć jedną córkę do szkoły na jeden koniec miasta, drugą na drugi koniec do przedszkola. Ludziom nie przychodzi do głowy, że miasto powinno być tak zorganizowane, żeby do szkoły dziecko mogło jeździć na rowerze, bo blisko i bezpiecznie, a przedszkole powinno znajdować się niedaleko domu, albo w miejscu łatwo osiągalnym komunikacją miejską – tramwajem, autobusem, metrem. Ten drobny przykład pokazuje, ile się musi zmienić: nie tylko miasto trzeba planować mądrze i w sposób zintegrowany na wszystkich jego po-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

» Jeśli chcemy uleczyć system opieki zdrowotnej, odciążyć szpitale, zmniejszyć kolejki do lekarzy, musimy zacząć stwarzać warunki do zdrowego życia.« ziomach, ale trzeba też przeformułować świadomość ludzi. Tego nastawienia nie zmienimy jednak wprowadzając odosobnione rozwiązania, które po chwili okazują się zupełnie pozbawione sensu. Jakie projekty realizowane są w ramach aktywności Stowarzyszenia? Jakie były ich efekty? Stowarzyszenie Zdrowych Miast Regionu Morza Bałtyckiego to organizacja niezależna, której członkowie to miasto Turku, Uniwersytet w Turku, szwedzkojęzyczny Uniwersytet Åbo Akademi i Kela – fiński Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z racji tego, że działamy jako Centrum Wspierające Światowej Organizacji Zdrowia, promujemy filozofię zdrowych miast oraz robimy wszystko, by znalazła ona zastosowanie w praktyce. Dlatego też inicjujemy i wdrażamy liczne projekty. Dwa z nich realizowane są obecnie. To „Let us be active!”, którego celem jest wspieranie integracji społecznej osób starszych przez wolontariat. Ten projekt przeprowadzamy z miastem Pärnu w Estonii, z Rygą na Łotwie i Turku. Ideą projektu jest zainteresowanie wolontariatem osób starszych, a przez to zapobieganie ich alienacji i samotności. Jak pokazują nasze działania, seniorzy mogą z powodzeniem realizować się w różnych aktywnościach, które sprawiają im dużo przyjemności. Drugim projektem jest „EmpowerKids”, projekt, wspierający dzieci z rodzin z niskimi dochodami w podejmowaniu codziennych decyzji zdrowotnych. Pracujemy nad grą, dostępną online, która będzie służyła nauczycielom, pracownikom socjalnym, pedagogom w rozmowie z dziećmi na temat ich diety, aktywności fizycznej, rytmu dnia oraz zasobów w rodzinie, nie tylko finansowych. Na podstawie takiego wywiadu, odbywa-

jącego się przy pomocy gry, w sposób atrakcyjny i zupełnie bezstresowy przekazuje się dziecku zindywidualizowane porady. Poprzez grę dzieci lepiej zrozumieją, które produkty są zdrowe, a których powinny unikać. Dowiedzą się też, że aktywność fizyczna jest lepsza niż siedzenie przed komputerem. Inicjatywę realizujemy z Uniwersytetem w Turku, Uniwersytetem w Tallinie – oddziałem w Rakvere i Jurmalą, łotewskim zdrowym miastem. Wcześniej wcieliliśmy w życie projekty dotyczące HIV/AIDS, podnoszenia kompetencji w zdrowiu wśród osób starszych czy też międzysektorowych działań dla zmniejszenia przedwczesnej śmiertelności. Cały czas pracujemy nad nowymi pomysłami. Jeden z nich to inicjatywa mająca na celu polepszenie zdrowia mężczyzn. Jeśli spojrzymy na statystyki, prawie w każdym z krajów Morza Bałtyckiego mężczyźni częściej umierają przedwcześnie na choroby, którym można zapobiegać, a które są wynikiem niezdrowego stylu życia. Prym wiodą choroby serca. Jako że jesteśmy organizacją otwartą na idee, zapraszamy współpracy i realizowania ciekawych projektów. Czy władze miast, z którymi miała Pani okazję współpracować, są zainteresowane zmianą orientacji polityki rozwoju, tak aby wspierać zdrowie mieszkańców? Szczęśliwie tak, szczególnie w momencie, w którym zaczynają rozumieć, że takie podejście im się opłaca. Inwestowanie w zdrowie i dobrostan mieszkańców to inwestycja długofalowa, ale również taka, która przynosi wymierne korzyści. Nie tylko w tym sensie, że zdrowsi ludzie lepiej pracują, rzadziej chodzą na zwolnienia lekarskie i są mniejszym obciążeniem dla systemu zdrowia. Prozdrowotna polityka transportowa w mieście to np. mniej wypadków oraz lepsza jakość powietrza. Więcej rowerów to mniejszy problem z parkowaniem w centrum. Lepsze planowanie przestrzenne to np. większa spójność społeczna, a większa spójność społeczna to mniejsza przestępczość. I tak dalej. Wszystkie elementy wzajemnie się ze sobą przenikają, dlatego miasta muszą zacząć realizować międzysektorową politykę, by poszczególne działania się dopełniały, a nie wykluczały. I tylko tak można realizować strategię rozwoju, która przyniesie pozytywne, długofalowe rezultaty. Jeśli postawi-

r oz m o w y

my na szybki rozwój bez oglądania się na skutki za kilka lub kilkanaście lat, miasto szybko popadnie w problemy, z których wyjście będzie bardzo kosztowne. Mamy wystarczająco dużo dowodów, również naukowych, wskazujących, że spójność i integracja społeczna jest lepsza dla rozwoju niż rozwarstwienie społeczne. Te miasta, które to rozumieją, wygrywają. Co należy zrobić, aby wszystkie miasta w Polsce coraz częściej myślały w kategoriach zdrowia? Obecnie wielu burmistrzów i prezydentów, jak również pracowników departamentów zdrowia, nie mówiąc już o innych wydziałach w komórkach organizacyjnych, ma problem ze zrozumieniem, że zdrowie to nie tylko szpitale, ale to przede wszystkim profilaktyka, zdrowy styl życia – od aktywności fizycznej, poprzez dietę do naszych emocji – i że miasto może na wspomniane determinanty wpływać. Jeśli chcemy uleczyć system opieki zdrowotnej, odciążyć szpitale, zmniejszyć kolejki do lekarzy, musimy zacząć stwarzać warunki do zdrowego życia! I tak jak już wspomniałam – nie chodzi tu o jednorazowe działanie czy pojedyncze inwestycje, ale o systemowe, zintegrowane podejście do planowania przestrzennego, promocji aktywności fizycznej, polityki transportowej i edukacyjnej. To również inwestycja w prace społeczną, często u podstaw, na rzecz rozwoju społeczności lokalnych. Wielu osobom wciąż brakuje świadomości, że to wszystko składa się na profilaktykę zdrowotną. Mimo, że mówimy o działaniach długofalowych, nie przynoszących od razu niesamowitych efektów, taka filozofia jest bardziej skuteczna i tańsza niż leczenie – leczenie nie tylko chorób, ale też efektów niemądrych decyzji w kwestii polityki społecznej, mieszkaniowej, transportowej, w postaci ubóstwa, przemocy, wypadków. W Polsce niestety bardzo często wygrywa argument natychmiastowej korzyści ekonomicznej w postaci np. z akcyzy od sprzedaży papierosów czy zysków od sprzedaży alkoholu, które częściowo wpływają do gminy. Dlatego też cały czas nie wprowadzono limitu czasowego na sprzedaż alkoholu, chociaż taki obowiązuje nie tylko w Skandynawii, ale już na Litwie, Łotwie, w Estonii, nawet w Rosji. Wiemy, że w Polsce mamy największe zagęszczenie sklepów monopolowych. W niedzielę wieczorem łatwiej jest kupić wódkę niż chleb! To się nie

zmieni, jeśli władze miast nie zrozumieją argumentu ekonomicznego – co z tego, że dziś wpływają miliony złotych z podatków od zakupów papierosów czy alkoholu, jeśli za kilka lat trzeba będzie zapłacić wielokrotność tej sumy za leczenie ludzi albo naprawianie problemów pochodnych. Według szacunków, koszty przekraczają w takim przypadku przychody nawet siedmiokrotnie! Zdaję sobie sprawę, że władze miast tych faktów nie muszą znać. Nikt ich przecież tego nie uczy, a w polskiej świadomości zdrowie to lekarz. Żeby myśleć o zdrowiu w kategoriach zapobiegania, a nie leczenia, potrzeba szkoleń dla władz miejskich, wizyt studyjnych w innych krajach, nagłaśniania dobrych przykładów przez media, edukacji mieszkań-

ców, najlepiej od najmłodszych lat – jeszcze w przedszkolach i w szkołach, które mogą np. przystąpić do programu Zdrowe Szkoły. Urząd miasta, jako niejednokrotnie największy zakład pracy w regionie, powinien dawać przykład tego, jak się dba o zdrowie mieszkańców, oferując chociażby karty zniżkowe na basen albo owoce na drugie śniadanie. To może się wydawać błahe. Ale jeśli przyjmiemy, że zdrowie mieszkańców to suma ich codziennych, przyziemnych decyzji, zrozumiemy sens całości działań.  Więcej o projektach „Let us be active!” i „EmpowerKids” można znaleźć na stronach: www.letusbeactive.eu oraz www.empowerkids.eu. Strona internetowa projektu „Zdrowe Miasta”: www.szmp.pl

» Miasta, które rozumieją, że integracja społeczna wspiera długofalowy i zrównoważony rozwój, wygrywają.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

r oz m o w y

Jedno pytanie

Bazą do koordynacji opieki i projektów e-zdrowia w Australii stał się krajowy rejestr usług zdrowotnych. Jak powstał i jakie funkcje spełnia? Laurie Hawkins (Health/Human Services Directories, Australia): Pierwszym krokiem było powstanie Victorian Human Services Directory (VHSD), bazy danych o usługach i operacjach. Obejmuje ona zarówno usługi społeczne, jak i zdrowotne, wliczając podmioty lecznicze. Odmienne typy danych udostępniane są różnym typom użytkowników. Co więcej, VHSD stanowi spójną bazę branżowych instytucji prywatnych oraz non-profit. Rejestr VHSD zapewnia szerokie spektrum informacji, dzięki czemu usługodawcę można odszukać na podstawie funkcji i cech charakterystycznych. Dlatego też dostępny zakres wyszukiwania obejmuje kluczowe elementy istotne dla planowania opieki i efektywnej komunikacji elektronicznej, takie jak odsyłacze do godzin otwarcia, języków usługodawcy, rodzajów oferowanych usług, placówek, metod płatności, dostępności usług telemedycyny oraz danych adresowych. Skuteczne wprowadzenie inicjatyw w zakresie e-zdrowia oraz integracja podstawowej opieki zdrowotnej, opieki psychiatrycznej, zdrowia publicznego, opieki społecznej i opieki skierowanej do osób starszych wymaga kompleksowej informacji o usługach i podmiotach leczniczych, dostępnej za pośrednictwem różnorodnych narzędzi, np. systemów wewnętrznych (opieka kliniczna, nad

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

osobami starszymi, zdrowie publiczne itd.), portali internetowych i innych.

– Aplikacja mobilna działająca w stanie Wiktoria, z funkcją „Znajdź usługę”.

Przykłady dostępności do informacji: – Portal internetowy Better Health Channel, który oferuje zweryfikowane informacje o zdrowiu, zdrowym trybie życia i lekach. – Koordynacja planów leczenia dzięki przekazywaniu danych pacjentów z mniejszych miast do lekarzy rodzinnych, aptek oraz innych uczestników zespołu terapeutycznego, po zakończeniu leczenia w szpitalu w większym ośrodku. – Krajowe, stanowe i lokalne programy, takie jak Nurse on Call (call center w ramach systemu umożliwiającego telefoniczne zamówienie opieki pielęgniarskiej), których celem jest zagwarantowanie użytkownikom informacji o dostępnych usługach (na przykład wskazówki umożliwiające dotarcie do najbliższej apteki dyżurnej).

Zachęcony sukcesem VSHD, rząd Australijskiego Terytorium Stołecznego zlecił stworzenie systemu dla swoich instytucji opieki zdrowotnej i pacjentów. W jego ślady poszedł rząd Terytorium Północnego, tworząc rejestr identyfikatorów elektronicznych dla systemu bezpiecznej wymiany informacji między podmiotami usług zdrowotnych i społecznych. Systemy te przekształciły się w National Health Services Directory (NHSD), krajowy rejestr usług zdrowotnych, wykorzystywany obecnie przez wszystkie australijskie stany i terytoria, rząd federalny oraz sektor prywatny. NHSD stanowi obecnie jednolite krajowe archiwum usług zdrowotnych i społecznych, które umożliwia wszystkim interesariuszom (w tym rządowi federalnemu, rządom stanowym, lokalnym samorządom, publicznym i prywatnym podmiotom leczniczym oraz pacjentom)

» Krajowy rejestr usług zdrowotnych w połączeniu z platformą danych o opiece zdrowotnej jest kołem zamachowym systemu e-zdrowia.«

r oz m o w y

dostęp do informacji i danych na temat usług zdrowotnych i społecznych w Australii. Obecnie jest to jedyne źródło wiedzy dla inicjatyw w zakresie e-zdrowia w kraju. Tak bogaty zasób wiedzy umożliwił stworzenie australijskiej platformy danych o opiece zdrowotnej (Health Data Platform). Dzięki niej poradzono sobie ze zjawiskiem tzw. wysp danych (baz danych niepołączonych z siecią i z ograniczonym dostępem z zewnątrz) prowadzonych przez różne podmioty w branży. Rozwiązaniem było połączenie zbio-

rów, takich jak spis ludności, dane o częstotliwości zachorowań, personelu medycznym itp. W rezultacie stworzono pole do dialogu i współpracy pomiędzy naukowcami, specjalistami planującymi opiekę zdrowotną i decydentami oraz pacjentami. Krajowy rejestr usług zdrowotnych w połączeniu z platformą danych o opiece zdrowotnej jest kołem zamachowym systemu e-zdrowia. Zapewnia dostęp do istotnych dla sektora opieki zdrowotnej danych oraz udostępnia pracownikom branży i pacjentom szeroki zasób in-

formacji. Biorąc pod uwagę długofalowy wpływ rosnącej liczby osób chorych przewlekle, starzenie się społeczeństwa oraz wzrost zapotrzebowania na usługi opieki zdrowotnej, taka kombinacja zasobów technologicznych, jaką udało nam się stworzyć w Australii, daje możliwości planowania, tworzenia i wsparcia zdrowszych i bardziej zrównoważonych społeczności poprzez skupienie się na procesie podejmowania decyzji opartym na wiedzy. 

Jedno pytanie

Jakie szanse dostrzega województwo łódzkie w e-zdrowiu i społeczeństwie informacyjnym? Co zakłada regionalna strategia digitalizacji ochrony zdrowia i jak będzie realizowana? Witold Tomaszewski (Dyrektor Departamentu Polityki Zdrowotnej, Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego): Jednym z elementów Polityki Zdrowotnej Województwa Łódzkiego jest szeroki program informatyzacji zakładów opieki zdrowotnej, którego efektem jest dostarczanie pacjentom rozwiązań poprawiających dostępność usług medycznych. Zadania te ujęte zostaną w planie działań na rzecz rozwoju e-Zdrowia Województwa Łódzkiego. W perspektywie finansowej 2007– 2013 województwo łódzkie zapoczątkowało pionierskie na skalę kraju projekty związane z e-zdrowiem, społeczeństwem informacyjnym oraz wprowadzaniem możliwości zastosowania nowoczesnych rozwiązań ICT w ochronie zdrowia. Ob-

szar rozwoju objął szerokie spektrum działań, począwszy od Łódzkiej Regionalnej Sieci Teleinformatycznej poprzez wdrożenie usług wykorzystujących rozwiązania ICT w jednostkach podległych Samorządowi Województwa Łódzkiego. Stworzona infrastruktura sieciowa, zarówno w warstwie WAN, LAN jak i bezprzewodowej (WiFi) na terenie zakładów opieki zdrowotnej biorących udział w projektach, zapewnia w najbliższej przyszłości możliwość uruchomienia pełnego, profesjonalnego monitoringu medycznego wraz z lokalizacją pacjentów, telediagnostyką i teleterapią pacjentów, automatyzacją procesów dystrybucji leków jak i samego procesu leczenia (elektroniczna karta pacjenta z dostępem do zlecania badań, wyników, przepisanych leków) oraz wiele innych.

Kolejnym elementem stanowiącym podwaliny dalszego rozwoju usług związanych z e-zdrowiem były m.in. projekty Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego oraz In4Health. W ramach tych projektów, w pierwszej kolejności wyposażono jednostki ochrony zdrowia w sprzęt informatyczny oraz zmodernizowano infrastrukturę IT. Kolejnym krokiem był zakup oprogramowania wspierającego organizację pracy placówek (HIS, e-rejestracja, itp.), a następnie stworzono i uruchomiono serwisy informacyjne o realizowanych na terenie województwa programach profilaktycznych i podejmowanych akcjach prozdrowotnych. Działania prozdrowotne oraz akcje informacyjne prowadzone są równocześnie z wykorzystaniem mediów społecz-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

r oz m o w y

noĹ&#x203A;ciowych, tak aby osiÄ&#x2026;gnÄ&#x2026;Ä&#x2021; synergiÄ&#x2122;. Zbudowana baza z wykorzystaniem Ĺ&#x203A;rodkĂłw z poprzedniej perspektywy finansowej umoĹźliwia nam dalszy rozwĂłj spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwa informacyjnego w zakresie szeroko rozumianego e-zdrowia i rozwĂłj obszarĂłw zwiÄ&#x2026;zanych z m-zdrowiem, co pozwoli â&#x20AC;&#x201C; mamy takÄ&#x2026; nadziejÄ&#x2122; â&#x20AC;&#x201C; po raz kolejny staÄ&#x2021; siÄ&#x2122; liderem innowacyjnych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; w obszarze ochrony zdrowia. W najbliĹźszym czasie, pod patronatem MarszaĹ&#x201A;ka WojewĂłdztwa Ĺ Ăłdzkiego zorganizowana zostanie konferencja naukowa pod tytuĹ&#x201A;em â&#x20AC;&#x17E;Nowoczesne technologie w ochronie zdrowiaâ&#x20AC;?, ktĂłrej celem bÄ&#x2122;dzie aktualizacja zdefiniowanych, ale zmieniajÄ&#x2026;cych siÄ&#x2122; potrzeb zdrowotnych mieszkaĹ&#x201E;cĂłw wojewĂłdztwa oraz prezentacja trendĂłw i kierunku, w ktĂłrym podÄ&#x2026;ĹźaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; liderzy e-me-

dycyny w najbliĹźszym czasie. Liczymy rĂłwnieĹź na udziaĹ&#x201A; tegorocznych laureatĂłw nagrody Innovators Under 35 Poland 2016, przyznawanej przez MIT Technology Review, ktĂłrzy oferujÄ&#x2026; innowacyjne rozwiÄ&#x2026;zania m.in. z zakresu telemonitoringu stanu zdrowia dzieci w Ĺ&#x201A;onie matki, czy zdalnego diagnozowania epilepsji dziÄ&#x2122;ki systemowi EEG komunikujÄ&#x2026;cemu siÄ&#x2122; za pomocÄ&#x2026; sygnaĹ&#x201A;u telefonii komĂłrkowej z oĹ&#x203A;rodkiem diagnostycznym. W celu sfinansowania nowozdefiniowanych potrzeb w zakresie ochrony zdrowia, planowany jest szereg konkursĂłw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego WojewĂłdztwa Ĺ Ăłdzkiego na lata 2014â&#x20AC;&#x201C;2020. Dalszy rozwĂłj e-zdrowia i m-zdrowia, zarĂłwno w wojewĂłdztwie Ĺ&#x201A;Ăłdzkim, czy w pozostaĹ&#x201A;ych regionach, nie polega na kreowaniu czegoĹ&#x203A; zupeĹ&#x201A;nie nowego, a je-

dynie wykorzystaniu nowych rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; informatycznych, nowoczesnych technologii oraz coraz Ĺ&#x201A;atwiejszego dostÄ&#x2122;pu do sieci Internet (rĂłwnieĹź internetu bezprzewodowego), w tym rozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; â&#x20AC;&#x17E;chmurowychâ&#x20AC;?. Wszystkie te narzÄ&#x2122;dzia pozwalajÄ&#x2026; w Ĺ&#x201A;atwiejszy sposĂłb zabezpieczyÄ&#x2021; potrzeby zdrowotne lokalnych spoĹ&#x201A;ecznoĹ&#x203A;ci oraz w znaczÄ&#x2026;cy sposĂłb podnieĹ&#x203A;Ä&#x2021; jakoĹ&#x203A;Ä&#x2021;, dostÄ&#x2122;pnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; i sposĂłb Ĺ&#x203A;wiadczenia usĹ&#x201A;ug. UmiejÄ&#x2122;tne zebranie wywiadu to zwykle lwia czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; informacji potrzebnych do postawienia trafnej diagnozy. To wĹ&#x201A;aĹ&#x203A;nie dziÄ&#x2122;ki takiemu podejĹ&#x203A;ciu oraz edukowaniu mieszkaĹ&#x201E;cĂłw, bÄ&#x2122;dziemy w stanie eksploatowaÄ&#x2021; nowoczesne technologie z korzyĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; dla zdrowia mieszkaĹ&#x201E;cĂłw wojewĂłdztwa Ĺ&#x201A;Ăłdzkiego. ď Ź

reklama

159#,#/; É9+#6

+0(14/#6;-+ Od 30 lat rozwijamy profesjonalne TQ\YKČ¤\CPKC +6 FNC UGMVQTC QEJTQP[ \FTQYKC

Medycyna

(CTOCELC

' \FTQYKG

Diagnostyka

9GVGT[PCTKC

Ubezpieczenia

KAMSOFT S.A.

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

www.kamsoft.pl

pr ak t ycznie

analiza sprzedaży leków

SZCZEPIONKI PRZECIW GRYPIE Z analiz OSOZ wynika, że liczba sprzedawanych szczepionek przeciwko grypie (w aptekach otwartych) zmalała z poziomu 751 888 sztuk w 2002 roku do 390 088 w 2015 roku. Rekord sprzedaży nastąpił w latach 2005 (ponad 1 mln szczepionek) i 2006 (800 tys.). Po dość wysokim poziomie w 2009 roku (750 tys. sztuk) nastąpił mocny spadek i od 2010 roku sprzedaż utrzymuje się na poziomie 390–450 tys. Wyniki zgadzają się z danymi obrazującymi procentowy udział zaszczepionej populacji w Polsce. W sezonie 2005/2006 ze szczepień skorzystało 8,34% społeczeństwa, w sezonie 2015/2016 – już tylko 3,40%.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY SZCZEPIONEK P. GRYPIE ROK 2015 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ILOŚĆ PRODUKTÓW W OFERCIE

ILOŚĆ SPRZEDAŻY

10 666 141 zł

27,34 zł

390 088

50%

25%

51%

KOMENTARZ EKSPERTA

Prof. dr hab. Lidia B. Brydak Kierownik Zakładu Badania Wirusów Grypy Kierownik Krajowego Ośrodka ds. Grypy Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH „Wirus grypy, wnikając do naszego układu oddechowego powoduje uszkodzenie nabłonka, a tym samym otwiera drogę bakteriom chorobotwórczym. W konsekwencji powstają wielonarządowe powikłania pogrypowe, które niejednokrotnie prowadzą do nieodwracalnego inwalidztwa, a nawet kończą się zgonem. W ostatnich 10 sezonach epidemii w Polsce zarejestrowano spadający odsetek zaszczepionej przeciwko grypie populacji. Od czterech sezonów grypowych nie przekracza on 4%. Zgodnie z danymi WHO, jest to najniższy poziom w Europie. Istnieje wiele przyczyn słabego rozpowszechniania szczepień przeciwko grypie w Polsce: – brak większej akceptacji lekarzy dla tej formy profilaktyki; – w niektórych przypadkach – brak wiedzy lekarzy o prawnym obowiązku zalecania szczepień Dz. U nr 234, poz. 1570 – ustawa o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych, która weszła w życie 1 stycznia 2009 r.; – niedostateczna wiedza o powikłaniach po grypie, bardzo wysokich kosztach powikłań w skali całego kraju; – niedostateczna wiedza o rodzajach szczepionek; – lęk przed niepożądanymi odczynami poszczepiennymi i częste mylenie ich z powikłaniami pogrypowymi; – oczekiwanie, że szczepienie powinno zabezpieczać przed wszystkimi infekcjami dróg oddechowych (samych wirusów dróg oddechowych jest ponad 200 typów); – konieczność szczepienia co sezon epidemiczny. W wielu województwach samorząd lokalny przeznacza pewien zasób funduszy na bezpłatne szczepienia osób powyżej 65 r.ż. Niestety, od paru sezonów epidemicznych z tej darmowej akcji szczepień korzystało zaledwie średnio około 42% uprawnionych osób. DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza sprzedaży szczepionek – str. 68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

pr ak t ycznie

Zgodnie z prawem Foto: designed by freepik.com

Rok 2017 przyniesie szereg nowych regulacji Trwa intensywna przebudowa systemu ochrony zdrowia. Prace legislacyjne mają ostatecznie doprowadzić do likwidacji Narodowego Funduszu Zdrowia. Jednak to nie jedyne zmiany, z jakimi w nadchodzącym roku przyjdzie się zmierzyć zarówno podmiotom leczniczym, jak i przedstawicielom poszczególnych profesji medycznych.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Kancelaria Doradcza Rafała Piotra Janiszewskiego

Plan reform systemowych przedstawiony przez Ministra Zdrowia obejmuje kilka etapów. Pierwszym krokiem była zmiana ustawy o działalności leczniczej wstrzymująca proces przekształceń szpitali w spółki prawa handlowego. Jako kolejne zadania wskazano utworzenie sieci

pr ak t ycznie

szpitali i upowszechnienie dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej. Nowe rozwiązania organizacyjne pojawią się zatem we wszystkich obszarach funkcjonowania systemu ochrony zdrowia.

Dostęp do sieci System podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej ma zostać utworzony w celu zapewnienia świadczeniobiorcom dostępu do usług, w szczególności w zakresie leczenia szpitalnego i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w poradniach przyszpitalnych. Profile lub rodzaje komórek organizacyjnych, w których udzielane są świadczenia, mają przesądzać o zakwalifikowaniu szpitala do jednego z sześciu poziomów w ramach systemu zabezpieczenia. Przewidziano klasyfikację do trzech podstawowych poziomów, trzech specjalistycznych oraz do kategorii szpitali ogólnopolskich przeznaczonej dla instytutów badawczych. Zmiana kwalifikacji będzie mogła co do zasady nastąpić co cztery lata. Organizacja konkursu ofert na dotychczas znanych zasadach ma stać się wyjątkiem. Szpital, który znalazł się w sieci, będzie bowiem mógł liczyć na uzyskanie – bez konieczności udziału w konkursie ofert – finansowania świadczeń szpitalnych o odpowiednich profilach, a także powiązanej z nimi ambulatoryjnej opieki specjalistycznej oraz nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Zakłada się przekazywanie ok. 85% środków jednostkom istotnym z punktu widzenia podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń. Zasady kontraktowania pozostaną jednak niezmienne w przypadku świadczeń opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień oraz rehabilitacji leczniczej. Głównym celem podejmowanych działań ma być skoordynowanie opieki nad pacjentem. Kompleksowość usług ma przeciwdziałać trudnościom w poruszaniu się po systemie i poprawić efekty leczenia. Wskazuje się ponadto na potrzebę ograniczenia zasad konkurencyjności na rzecz zapewnienia stałego finansowania wyznaczonym szpitalom. Podział środków będzie opierał się zatem na planowym zarządzaniu utrwaloną bazą zasobów szpitalnych. Przyjęte kryteria kwalifikacji do sieci sprawiły, że wiele szpitali będzie musiało zmierzyć się z konsekwencjami nowego modelu finansowania. Fundament opieki Niezwykle ożywione dyskusje wywoła-

» � T�worzenie �� zespołu POZ �� może wyeliminować z rynku pielęgniarki i położne niepowiązane funkcjonalnie z działalnością lekarzy.« ły przedstawione założenia do projektu ustawy o podstawowej opiece zdrowotnej. Dotychczas kwestie dotyczące funkcjonowania tej części systemu ochrony zdrowia zawarte były w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz odpowiednich rozporządzeniach Ministra Zdrowia i zarządzeniach Prezesa NFZ. Nadanie nowej regulacji rangi ustawy nie tylko przesądza o zmianie statusu podstawowej opieki zdrowotnej, ale i przyjęciu całkiem nowej strategii opieki nad świadczeniobiorcą. Podstawowa Opieka Zdrowotna ma objąć wszystkich pacjentów. Sprawowana będzie przez zespół złożony z lekarza POZ oraz pielęgniarki, położnej oraz pielęgniarki w środowisku nauczania i wychowania. Nowa koncepcja funkcjonowania POZ nie spotkała jednak się z aprobatą pielęgniarek i położnych. Obawiają się one przede wszystkim utraty niezależności zawodowej. Zwraca się uwagę, że tworzenie zespołu POZ może wyeliminować z rynku pielęgniarki i położne niepowiązane funkcjonalnie z działalnością lekarzy.

Przyszłość zawodowa Zmiany w prawie dotyczyć będą także osób wykonujących zawody medyczne. W 2016 roku wprowadzono nowe rozwiązania prawne dotyczące ratowników medycznych. Wobec propozycji rezygnacji z funkcjonowania specjalistycznych zespołów ratownictwa medycznego, przyznanie paramedykom nowych kompetencji może okazać się wstępem do dalszego zwiększania samodzielności zawodowej. Na realia pracy mogą w najbliższym czasie wpłynąć także zmiany w zakresie wymogów wobec podmiotów uprawnionych do realizacji świadczeń ratownictwa medycznego. W końcu roku wprowadzone zostało długo oczekiwane rozporządzenie wykonawcze do obowiązującej od dnia

1 stycznia 2012 roku ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Do najważniejszych nowości w zakresie kształcenia podyplomowego należy możliwość przeprowadzenia uzupełniającego postępowania kwalifikacyjnego przez organizatora szkolenia oraz skrócenie czasu trwania specjalizacji do maksymalnie 20 miesięcy, co odpowiada aktualnym programom kształcenia. Projektowane są zmiany w przepisach dotyczących kształcenia podyplomowego lekarzy, polegające na zniesieniu obowiązku akceptacji przez NRL kursów nie objętych programem odbywanej specjalizacji lub nabywanych umiejętności, ponieważ gwarantem ich jakości jest spełnienie wymagań ustawowych wobec organizatorów kształcenia. Wymóg ten zostałby jednak utrzymany dla kursów medycznych realizowanych za pośrednictwem środków przekazu telewizyjnego i sieci internetowej z ograniczonym dostępem. Ustanowione mają zostać także zasady realizacji obowiązku ciągłego kształcenia diagnostów laboratoryjnych. Uzyskanie co najmniej 100 punktów edukacyjnych w pięcioletnim okresie rozliczeniowym ma nastąpić m.in. poprzez udział w kursach – w tym internetowych programach edukacyjnych oraz wykładach. Przygotowywane są także akty prawne dotyczące zasad uzyskiwania i potwierdzania kwalifikacji oraz doskonalenia zawodowego fizjoterapeutów, które mają dopełnić zagadnienia uregulowane w ustawie o zawodzie fizjoterapeuty.

Noworoczna niepewność Z uwagi na przyjęte założenia i zaawansowanie prac legislacyjnych, reforma systemu jest nieodległą perspektywą. Już za parę miesięcy będzie można się przekonać, czy ogłoszone zostaną konkursy ofert na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Nieuniknione staje się pytanie o przyszłość świadczeniodawców, w tym dalsze losy szpitali, które znajdą się poza siecią. Te aspekty oraz wprowadzenie nowych regulacji dotyczących zawodów medycznych ukształtują również sytuację personelu medycznego. Ciągłe zmiany wydają się zatem nieodłącznym elementem systemu. Sama ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych była na przestrzeni 12 lat obowiązywania nowelizowana już ponad sto razy i jak dotąd nic nie zapowiada stabilizacji. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

pr ak t ycznie

Foto: designed by freepik.com

Tech Health News

The Need to Improve Collaboration Between mHealth App Publishers and Health Care Professionals While the mHealth app market is getting crowded, newcomers are still seeing opportunities left to seize. More of the companies behind the apps enter the market without a medical background. Partnership models between app companies and traditional healthcare companies are still underdeveloped. We have a short wish list of what needs to be done in order to more closely link both sides with each other. 40

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

research2guidance

Let us take a closer look at some numbers first. The increase in the number of midsize companies is an encouraging sign of both confidence in and the quest for sustainable growth. The so-called â&#x20AC;&#x153;Garageâ&#x20AC;? companies, which are commonly low cost startups with 1-2 founders, have recovered from a decline in the previous year and currently make up 13 % of the mHealth publisher community. The number will probably not vary too much in the future. Similarly, there is a noticeable 5% increase among medium-sized companies. The majority of companies (61%) in the mHealth app publishing industry are small-sized companies, many of which are still unsatisfied with their goal achievement. For the latter, revenu-

es remain low or modest that is, below USD 100 000 per year for 79%, which is barely enough to stay afloat. Only 43% claim to have either achieved or exceeded their goals. It is the medium-sized companies in the market which are currently growing in size. With an average of 3-4 years of market experience under their belt, established publishers seek to move beyond innovation towards revenue growth and ideally long-term profitability. Yet, the mHealth publishing industry overall has not fully abandoned its initial objective, namely to help people to improve their health. This focus may well prove to be a long-term benefit for the industry, because an intrinsic motivation is usually coupled with persistence. As the mHealth App Developer Econo-

pr ak t ycznie

mics 2016 Report indicates, persistence is all that matters. App publishers which are longer in the market report higher revenues. Contrary to what one might expect, the majority of mHealth app publishers (51%) do not come from the healthcare industry. While the latter by and large has become aware of the benefits of mobile technology in healthcare, it has not yet overcome its ambivalence towards digitization. But a closer look at the results of the Developer Economics Survey reveals a more complex picture. That mHealth app publishers are predominantly from the IT sector, tech companies or from app developers might explain why the perspectives and interests of these digital natives differ from that of healthcare professionals (HCPs). Although the market and app development has so far not been driven by corporate interests (e.g. Pharma industry, Health insurance companies, hospitals), mHealth publishers certainly value the expertise of HCPs. A considerable percentage of app developers (85%) either consult or collaborate with HCPs. However, this collaboration and consultative practice seems to weaken; it declined by 11% when compared to 2015. This divergence is cause for concern. The newcomers in the mHealth app market likewise seem to be reluctant to involve more HCPs in the app development process, possibly because they consider it a challenge to win over doctors to use these new technologies. In case publishers do have a background in healthcare, their app development interests are generally geared towards specific medical purposes and institutions. They are typically publishing their apps as a means of connecting their medical devices (20%) or telehealth (18%) to manage health data. Some MDs are not yet ready to recommend apps to their patients either for security and privacy risks or because only a relatively small number of apps have so far received FDA approval. The pharma industry is likewise reluctant to increase the collaboration. The new information channels provided by digital Health, in particular the data platforms, could mean a manifold weakening of control and could challenge the growth prospects of the pharmaceutical industry. Conventional medicine, which is based on the prescription of drugs developed and produced by the pharma industry, may in the digital future of healthcare be only one of several means to disease

» The majority of mHealth app publishers (51%) do not come from the healthcare industry.« management and therapy. Rethinking is thus required. With so much at stake, the pharma industry will need to work more closely with HCPs and HICs to determine best treatment options and to be supportive of innovative technologies. It is worth noting that other institutions such as NGOs, universities, professionals from education & training, and governments, seem to have discovered the significance of digital health. This shows in a 5% increase of such institutions in the share of app publishers from the previous year to a total of 16%. Similarly, among the newcomers in app developing and publishing 15% presently come from institutions outside the healthcare industry. Regardless of the many undisputed benefits to mHealth care, the implementation of this digital revolution is still lagging behind the process, especially in Europe. Effective communication among all players involved is key to the success of digital health. So what needs to be done for developers and the industry (Pharma, Health Insurance Providers, Hospitals, and Medical technology companies) to come together and for healthcare professionals to adopt the use of mobile devices and apps? We believe that the following initiatives could be taken to overcome the reluctance among all significant players involved. Here is what we would like to see (wish list): – mHealth apps should become an integral part of the education and training of healthcare professionals to familiarize them with apps – Political institutions should set goals, define rules and regulations concerning digital communication including apps for HCPs; they should also determine sanctions for violations – Partner programs between established healthcare companies and app developers need to be established more widely, creating for both sides an easy way to connect and to find out how best to

partner. Those partner models should be based on trust, risk sharing and a true collaboration effort to build something new that can’t be achieved in a five year business case. The ‘payper-active-user’ model appears to be an important component of such partner programs – The healthcare industry needs to gain know-how of the mHealth apps world by using continuous market and competitor monitoring – National Health Associations should take on the new challenge and help to organize quality assurance and establish hands-on certification programs to achieve the conditions they lobby for – Guidelines that would enable mHealth app publishers to understand and navigate regulations at an early stage must be issued and be available. On the other hand, one must ensure that publishers are aware of what regulations might impose limitations on the apps they develop Some countries still have a long way to go to realize these objectives. Yet, local (i.e. national) mHealth decision makers in companies as well as those who serve on regulatory committees must act, or mHealth app publishers might move to countries that offer a more conducive environment for partnerships with the traditional healthcare industry and regulations that are transparent and effective at the same time. 

» Some MDs are not yet ready to recommend apps to their patients either for security and privacy risks.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

pr ak t ycznie

45%

45% 100%

Foto: designed by freepik.com

30%

Europeans live longer,

but extra years are not always spent in good health “Health at a Glance: Europe 2016” European Commission/OECD joint report shows that policies that aim at promoting good health and preventing diseases as well as more effective healthcare could save lives and billions of euros in the European Union. www.europa.eu

Life expectancy now exceeds 80 years in most EU countries reveals “Health

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

at a Glance: Europe 2016”, a European Commission/OECD joint report, published today. However, this record-high life expectancy is not always matched

by healthy life years. Around 50 million people in the EU suffer from several chronic diseases, and more than half a million people of working age die from them every year, representing an annual cost of some 115 billion EUR for EU economies. Vytenis Andriukaitis, European Commissioner for Health and Food Safety, said: “The Health at a Glance report provides useful information for Member States to shape their actions on health

pr ak t ycznie

across all policies. It shows that in the EU many people die every year from potentially avoidable diseases linked to risk factors such as smoking or obesity. It also highlights the need to continue our efforts in making sure that healthcare becomes more accessible. The report represents the flagship of the partnership between the Commission and the OECD to develop country-specific and crosscountry knowledge on health and health systems, as the first step of the ‘State of Health in the EU’.” Angel Gurría, Secretary General of the Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), added: “Many more lives could be saved if the standards of care were raised to the best level across EU countries. More needs to be done to reduce inequalities in access and quality of care, and European health systems must become more efficient in channelling resources where they have the most impact on health outcomes, including on prevention.”

Health at a Glance Europe: take home messages We need more effective health systems: 550,000 people of working age die every year from potentially avoidable diseases. 16% of adults are obese now (up from 11% in 2000) and one in five is still smoking. Many lives could be saved firstly, by focusing more resources on health promotion and disease prevention strategies to address these and other risk factors, and secondly, by improving the quality of acute and chronic care. We need more accessible health systems: 27% of patients go to the emergency department due to the lack of availability of primary care; an average of 15% of health spending is paid directly out-ofpocket by patients with large disparities between countries; and poor Europeans are on average 10 times more likely to have problems in getting proper healthcare for financial reasons than more affluent ones. Member States’ policies should focus on reducing financial barriers to healthcare, strengthening access to primary care, and reducing excessive waiting times. We need more resilient health systems: Across the EU the share of the population over 65 has increased from less than 10% in 1960 to nearly 20% in 2015 and is projected to increase to nearly 30% by 2060. Population ageing, combined with increasing rates of chronic diseases and budgetary constraints, will require

changes in how we deliver healthcare, including developing eHealth, reducing hospital stays by organising services better in primary and community care, and spending more wisely on pharmaceuticals, including by making full use of opportunities for generic substitutions.

State of Health in the EU cycle The “State of Health in the EU” cycle aims to help Member States respond to the above challenges by supporting them in their efforts towards better knowledge and stronger evidence-based policy making. It comprises a series of analytical products, established in partnership with the OECD and with the European Observatory on Health Systems and Policies. The report published today is the first product in the cycle. The next step is to produce country health profiles of all 28 EU countries highlighting the particular

» 550,000 people of working age die every year from potentially avoidable diseases. 16% of adults are obese now and one in five is still smoking.« characteristics and challenges of each of them, by November 2017. The 28 profiles will be accompanied by an analytical paper by the Commission, linking the findings to the broader EU agenda, and emphasising the circumstances of each Member State. The cycle will conclude with optional exchanges that Member States can propose. 

“While the EU has made good progress overall, the report emphasises the need to face up to a number of key challenges that threaten the health and well-being of EU citizens. Firstly, pressure on health budgets is increasing. This is in part because the EU is ageing: the share of the population aged over 65 in EU countries is projected to rise to 30% by 2060, compared to less than 10% in 1960 (and nearly 20% in 2015). Most of the 50 million EU citizens currently suffering from two or more chronic conditions are aged over 65. Secondly, further efforts are needed to prevent, treat and manage different cancers and chronic diseases. In the EU, non-communicable Angel Gurría diseases such as heart attacks, strokes, diabetes, Secretary-General, OECD cancer and respiratory diseases result in the premature death of more than 550,000 people of working age each year. This represents a loss of about 3.4 million potential productive life years, and a loss of EUR 115 billion annually (0.8% of EU GDP). These costs are unaffordable. Yet they are avoidable! Many EU countries are actively targeting the risk factors for chronic diseases through a mix of public awareness campaigns, regulations and taxation. Yet, more than one in five adults in the EU continue to smoke every day. More than one in five adults in the EU report heavy alcohol consumption on a regular basis. And one in six adults is obese. We must do more ─ not only for the health of our populations, but for the health of our economies! Thirdly, health inequalities persist across the EU. The increase in life expectancy is to be celebrated, but differences remain, both across and within countries. People in Western European countries live, on average, five years longer than those in Central and Eastern Europe. Within countries, the most educated live around seven years longer than those with the lowest levels of education. This is a shocking statistic […] Good health is the foundation of well-being. It is the key to long, happy and productive lives. As the Roman poet Virgil once said “the greatest wealth is health”. Health policy is not something we can afford to get wrong.”

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

pr ak t ycznie

HEALTH AT A GLANCE: EUROPE 2016 - STATE OF HEALTH IN THE EU CYCLE EFFECTIVE HEALTH SYSTEMS LIFE EXPECTANCY AT BIRTH

74.1 years

80.9 years

(1990)

(2014)

RISK FACTORS (2014)

MORTALITY CAUSES (2013) CIRCULATORY

37% DISEASES

21% EU CITIZENS ARE SMOKERS (25% IN 2000)

CONSUMED PER

83.6

RO | BG LT | LV

FR | ES IT

16%

ADULTS ARE OBESE (11% IN 2000)

EXTERNAL CAUSES

115 BILLION

PER YEAR

AVERAGE STAY IN HOSPITAL (2014)

52%

HEALTH EXPENDITURE (PER CAPITA - 2015)

DAYS

6.4%

27%

OF PATIENTS GO TO EMERGENCY DEPARTMENT BECAUSE PRIMARY CARE IS NOT AVAILABLE

15%

OF HEALTH SPENDING IS PAID DIRECTLY OUT-OF-POCKET BY PATIENTS

(10 DAYS IN 2000)

FI: 11 | DK: 4

OF PHARMACEUTICALS SOLD ARE GENERIC PRODUCTS (IN VOLUME, 2014)

 6 023 LU

UK: 84% | LU: 9%

 2 781

POLICY FOCUS

IMPROVE ORGANISATION OF HEALTHCARE SERVICES AND DEVELOP eHEALTH & mHEALTH

POLICY FOCUS REDUCE FINANCIAL BARRIERS TO HEALTHCARE

IMPROVE EFFICIENCY IN HOSPITAL SECTOR AND PHARMACEUTICAL USE

STRENGTHEN ACCESS TO PRIMARY CARE

SUPPORT INNOVATION AND PROMOTE LONG-TERM INVESTMENT

REDUCE EXCESSIVE WAITING TIMES

Health at a Glance: Europe is the first step in the Commission’s new State of Health in the EU cycle

IMPROVE QUALITY OF ACUTE AND CHRONIC CARE

RESILIENT HEALTH SYSTEMS

LOW INCOME

3.6%

REDUCE TOBACCO AND ALCOHOL USE, TACKLE OBESITY

ECONOMIC LOSS

OTHER

UNMET NEED FOR MEDICAL CARE

1.5%

REDUCE PREMATURE DEATHS

OF WORKING AGE

23% CAUSES

DUE TO FINANCIAL CONSTRAINTS, DISTANCE OR TIME DELAYS

AVERAGE

RESPIRATORY DISEASES

CAPITA / YEAR

(11 LITER IN 2000)

ACCESSIBLE HEALTH SYSTEMS

HIGH INCOME

POLICY FOCUS

555 000 PEOPLE

27% CANCER

10 LITER ALCOHOL

78.1

PREMATURE DEATHS FROM CHRONIC DISEASES

COUNTRY HEALTH PROFILES

COMMISSION PAPER

(NOV. 2017)

RO  816

ANNUAL GROWTH RATE 2005-2009: +3.1% 2009-2015: +0.7%

VOLUNTARY EXCHANGES

For the full report and more information http://ec.europa.eu/health/state http://www.oecd.org/health/health-systems/health-at-a-glance-europe-23056088.htm Statistics: OECD, EUROSTAT, European Commission

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Foto: designed by freepik.com

pr ak t ycznie

E-zdrowie lekiem na nierówności w zdrowiu? Starzenie się społeczeństwa oraz przybierająca na sile epidemia chorób przewlekłych powodują narastanie obciążeń dla systemów ochrony zdrowia. Technologie informacyjne, w tym e-zdrowie, mają pomóc w radzeniu sobie z nowymi wyzwaniami poprzez wzrost efektywności, ułatwienie gromadzenia i obróbki danych oraz – co nie mniej ważne – przekazanie pacjentowi większej odpowiedzialności za proces leczenia.

Natalia Matuszak, Mateusz Lichoń, Marcin Kautsch

Warto wspomnieć o jeszcze jednej, coraz ważniejszej kwestii dotyczącej wszystkich europejskich systemów ochrony zdrowia – nierównościach zdrowotnych. Zmniejszanie nierówności w statusie zdrowotnym między populacjami (np. płciami, mieszkańcami określonych krajów, miast i wsi) stanowi jeden ze strategicznych celów Unii Europejskiej. Został on dobitnie sformułowany w 2009 roku w komunikacie Komisji Europejskiej „Solidarność w zdrowiu: zmniejszanie nierówności zdrowotnych w UE”.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

pr ak t ycznie

Stan obecny Ogólnie rzecz biorąc, zdrowie populacji UE poprawia się, a nierówności zdrowotne między państwami członkowskimi są coraz mniejsze. Przykładowo, różnice w przewidywanej długości życia w chwili narodzin zmniejszyły się o 10% dla kobiet i o 3% dla mężczyzn (dane z lat 2000 – 2010). Jednak nierówności w obrębie państw członkowskich rosną lub w najlepszym przypadku pozostają na stałym poziomie. E-zdrowie może pomóc dotrzeć z usługami zdrowotnymi (okołozdrowotnymi) do grup o gorszym statusie zdrowotnym, poprawić skuteczność prewencji i leczenia. Nasze badania wykazały, że państwa członkowskie rzadko wykorzystują potencjał e-zdrowia w ten sposób, chociaż większość wpisuje to w swoje plany strategiczne. Wygląda więc na to, że upatrują szans na niwelowanie nierówności za pomocą e-zdrowia, ale jeszcze nie wykorzystują (nie w pełni wykorzystują) potencjału nowych rozwiązań w radzeniu sobie ze wspomnianymi problemami. Zjednoczone Królestwo może się pochwalić małą biegunowością pomiędzy przewidywaną długością życia kobiet i mężczyzn (poniżej 4 lat). Jednak różnice między północą a południem Anglii sięgają 9 lat: od 74 lat w Blackpool do 82,9 lat w East Dorset dla mężczyzn i od 79,5 lat w Manchesterze do 86,6 lat w Purbeck dla kobiet. Szkoci są nieco mniej nierówni niż reszta Zjednoczonego Królestwa. Nierówności na Wyspach uderzają bardziej w kobiety niż w mężczyzn. W Danii nierówności wzrosły o 1,8 lat dla mężczyzn i 1,3 lat dla kobiet (dane z lat 1987–2009), co jest tam uważane za „dramatyczny” wzrost. Poza długością życia, najpoważniejsze różnice dotyczą zdrowia jamy ustnej. Co ciekawe, nierówności są powiązane raczej z poziomem edukacji i brakiem dostępu do rynku pracy niż z zamożnością czy pochodzeniem etnicznym. Zjawisko jest składane na karb czynników społecznoekonomicznych, których system ochrony zdrowia nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać. Hiszpania stanowi nader interesujący przypadek: pomimo dużych różnic w zamożności między poszczególnymi regionami, kryzysu ekonomicznego i dotkliwej polityki oszczędności, nierówności pozostają na niskim poziomie. Badania sugerują, że można ten sukces przypisać decentralizacji systemu ochrony zdrowia, która pozwala regionom skupić się

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

» W wykorzystaniu technik e-zdrowia najsilniej ogranicza nas wyobraźnia i lęk.« na swoich specyficznych potrzebach. Co więcej, równość, dostęp i solidarność to motto tamtejszej ochrony zdrowia. Także w Polsce nierówności rosną. Niechlubnie wyróżniają nas na tle EU dwa trendy: wysoka umieralność względnie młodych mężczyzn (25–44 lat) oraz zagrożenie ubóstwem niemal co czwartej osoby z grupy dzieci i młodzieży. Co warte uwagi, różnice pomiędzy regionami były większe niż te, które dotyczyły miast i wsi.

Które problemy e-zdrowie może pomóc rozwiązać? E-zdrowie pomaga pokonać bariery w dotarciu do różnych grup pacjentów. Przede wszystkim do tych oddalonych geograficznie. Usługi telemedyczne (telemonitoring, konsultacja na odległość) pozwalają nieść pomoc osobom mieszkającym na terenach słabo zaludnionych lub po prostu w miejscowościach, gdzie brakuje specjalistów. E-zdrowie może też złagodzić negatywne skutki braków kadrowych, uniezależniając miejsca powstawania potrzeby zdrowotnej od miejsc, w których dostępne są zasoby kadrowe. Telekonsultacje i telemonitoring zmniejszają częstotliwość osobistych spotkań między pacjentami a personelem medycznym, dzięki czemu ilość konsultacji może się podnieść, a specjaliści będą mogli się skupić na poważniejszych przypadkach. Rozwiązania zdrowia cyfrowego mogą też pełnić rolę edukacyjną (dostarczanie rzetelnych informacji nt. chorób, zagrożeń, zaleceń itp.) oraz ułatwiać komunikację, która jest niebagatelnym wyzwaniem w krajach z wysoką liczbą migrantów bez dobrej znajomości języka obowiązującego w tymże kraju. To ostatnie może mieć szczególne znaczenie w zmniejszaniu nadumieralności mężczyzn. Niektóre z jej przyczyn, jak zaangażowanie w przemoc fizyczną czy ryzykowne zachowania na drodze, leżą poza kompetencjami systemu ochrony zdrowia. Natomiast można mieć nadzieję, że e-zdrowie z jednej strony dostarczy panom wiarygodnych

informacji o powadze ich problemów, z drugiej – wsparcia w radzeniu sobie z nimi. E-zdrowie może się okazać lekiem na męską skłonność do psychologicznego wyparcia prawdy o stanie własnego zdrowia, ponieważ część informacji można uzyskać anonimowo. Spotkanie z lekarzem online również wydaje się komfortowym rozwiązaniem w porównaniu z koniecznością udania się do ośrodka ochrony zdrowia i odstania godziny w kolejce. Taka swego rodzaju anonimowość przy zwierzaniu się z problemów. Trudno powiedzieć, na ile e-zdrowie znajdzie zastosowanie w radzeniu sobie z chorobami wstydliwymi, np. uzależnieniami od różnorakich substancji i zachowań, czy chorobami przenoszonymi drogą płciową. Wiadomo, że terapia uzależnień jest bardzo trudno dostępna, nawet w większych ośrodkach miejskich. Jednocześnie koszty społeczne zjawiska są gigantyczne. Może warto zainwestować w innowacje w tej dziedzinie? Z pewnością nie rozwiążemy w ten sposób poważnych problemów, ale zachęcimy więcej osób do podjęcia prób terapii. Wydaje się też, że w wykorzystaniu technik e-zdrowia najsilniej ogranicza nas wyobraźnia i lęk. Dotyczy to zarówno procedur technologicznie zaawansowanych (np. operacje na odległość), jak i tych, które można by określić mianem bardziej błahych, a obecnie wykonywanych wyłącznie w bezpośrednim kontakcie z pacjentem. Przy zastosowaniu odpowiednich zabezpieczeń może się okazać, że fizyczna obecność pacjenta nie jest konieczna. Tak jak nie jest niezbędna wizyta w kasie przewoźnika, by kupić bilet. Powtórzmy: przy zachowaniu niezbędnych środków ostrożności.

Co zrobić, żeby uniknąć porażki? Implementacja usług e-zdrowia napotyka na dwa poważne problemy: brak

pr ak t ycznie

technicznej dostępności usług oraz niską używalność rozwiązań. Techniczna dostępność oznacza przede wszystkim zasięg telefoniczny i możliwość połączenia z Internetem (na ogół potrzebny jest Internet szerokopasmowy). W Polsce wiele jest miejsc, gdzie dostęp do Internetu, zwłaszcza tego szerokopasmowego, lub nawet sieci komórkowej jest mocno utrudniony. Mówimy paradoksalnie o terenach, które najbardziej skorzystałyby na telekonsultacjach. Nie wszyscy mogą liczyć na operatorów prywatnych, nie wszystkich stać na opłacenie takiego dostępu, który pozwoliłby na zapewnienie stabilności wykonania usługi. Czy państwo powinno gwarantować dostęp do Internetu, żeby móc oferować telemedycynę? Jeśli tak – to czy tylko instytucjom, czy także pacjentom w ich domach? Czy to się opłaca? To interesujące pytania. Na drodze skutecznego wprowadzania rozwiązań e-zdrowotnych mogą stanąć także inne kwestie techniczne. Ogromną wagę należy przykładać jeszcze na etapie projektowania – czy to aplikacji na smartfon, czy programu na komputer – dostosowując interfejs do specyficznych potrzeb grupy, do której jest adresowany. Zbyt skomplikowana nawigacja, czcionka nieczytelna dla osób słabowidzących, brak opcji zamiany tekstu na mowę... i sfrustrowany użytkownik rezygnuje z innowacji. Naturalnie dotyczy to często osób starszych, zazwyczaj nie będących za pan brat z technologią informacyjną, tak jak młodsze pokolenia. Poza seniorami, zagrożone wykluczeniem i mające trudniejszy dostęp do ochrony zdrowia są osoby z wieloma niepełnosprawnościami (niedowidzenie, niedosłyszenie, niedorozwój umysłowy, demencja itp.). Stworzenie usługi e-zdrowia dostosowanej do ich potrzeb, stanowi nie lada wyzwanie, ale z drugiej strony – może

być idealnym sposobem dotarcia z nią do osoby, która jej potrzebuje. Nie można też wykluczyć, że pacjenci nie będą chętni do korzystania z tego rodzaju usług, uważając je za gorsze w porównaniu z tradycyjnymi. Takie założenie należy mieć w głowie w przypadku osób starszych. Młodsi raczej zaakceptują takie rozwiązania, a może wręcz będą się ich domagać. Warto też pamiętać, że technologia sama w sobie nie jest w stanie uleczyć pierwotnych przyczyn nierówności, z ubóstwem i wykluczeniem społecznym na czele. Telekonsultacje nie są też remedium na brak specjalistów – ktoś w końcu musi je przeprowadzić. Nie należy też zapominać o ograniczeniach tej metody wynikających z fizycznej nieobecności pacjenta.

Podsumowanie Czy powinno cieszyć, że telemedyczne plany NFZ-u zdają się być nakierowane na grupy, którym trudno dotrzeć na czas do specjalisty? Niewątpliwie za pozytywne należy uznać zwiększającą się świadomość płatnika, że świat idzie do przodu, na co wskazują pierwsze decyzje w obszarze telemedycyny. Ponieważ jesteśmy na początku drogi, warto zastanowić się, w którym kierunku pójść. Czy telemedycyna ma uzupełniać

tradycyjne usługi dla grup z utrudnionym dostępem, jak to się dzieje przykładowo w Szkocji? Czy też pewne usługi mają zostać całkowicie zastąpione telemedycyną (model duński)? A może i jedno i drugie? Biorąc pod uwagę postęp, z jakim mamy do czynienia każdego dnia, wydaje się, że zastosowanie e-rozwiązań będzie systematycznie rosło. System ochrony zdrowia będzie musiał wziąć się mocno do roboty, żeby za tym postępem nadążyć. Czy się to komuś podoba, czy nie. 

Na łamach czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia systematycznie prezentujemy postępy realizacji projektu EPP-eHealth oraz kluczowe wnioski. EPP-eHealth jest finansowany przez Komisję Europejską w ramach projektu Horyzont 2020.

» E-zdrowie może złagodzić negatywne skutki braków kadrowych, uniezależniając miejsca powstawania potrzeb zdrowotnych od miejsc, w których dostępne są zasoby kadrowe.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

nowe idee

Drugie życie patogenów alarmowych W ostatnich latach wśród pacjentów hospitalizowanych wzrasta odsetek nosicieli patogenów alarmowych, czyli drobnoustrojów lekoopornych i zagrażających życiu, których rozprzestrzenianie się stanowi poważne wyzwanie epidemiologiczne. Marek Kubicki Care Experts

Opieka nad pacjentem z nosicielstwem bakterii alarmowych to poważne wyzwanie dla placówki medycznej. Naukowe hasła przekładają się na wymierne liczby. Dyrektor Biura Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce, dr Paulina Karwowska, przekazała zatrważające prognozy: każdego roku 10 mln ludzi będzie umie-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

rać z tego powodu, że antybiotyki nie są skuteczne. Raport WHO na temat obciążenia endemicznymi zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną na świecie podaje, że w Europie zakażenia powstałe w placówkach opieki zdrowotnej są przyczyną 16 mln dodatkowych dni hospitalizacji, 37 tys. zgonów i przyczynkiem do kolejnych 110 tys. zgonów rocznie. Bardzo często mówimy tu o zakażeniach patogenami alarmowymi.

Bycie nosicielem „superbakterii” co do zasady nie jest groźne. W większości przypadków przeniesienie drobnoustroju skutkuje jedynie tzw. nosicielstwem, czyli bakteria pozostaje w organizmie nie powodując zakażenia. Dopiero przy spełnieniu określonych warunków, dochodzi do zakażenia inwazyjnego. W przypadku seniorów – u większości których układ odpornościowy jest osłabiony – sytuacja, gdzie nie działa większość bądź wszyst-

nowe idee

Foto: designed by freepik.com

» W Europie zakażenia powstałe w placówkach opieki zdrowotnej są przyczyną 16 mln dodatkowych dni hospitalizacji.«

kie antybiotyki, a jedynym lekarstwem pozostaje własny system odpornościowy, staje się groźna. Nawet zwykłe przeziębienie może przerodzić się w coś o wiele groźniejszego. Aby sprawdzić, jak rozpowszechnione są patogeny alarmowe wśród seniorów, przeprowadziliśmy testy na ich obecność wśród pacjentów, którzy mieli być przyjęci do ośrodka stacjonarnego po pobycie szpitalnym. Wśród kilkunastu pacjentów prawie 50% było nosicielami tych patogenów. Oczywiście nie jest to reprezentatywna grupa pozwalająca na snucie daleko idących wniosków. Jest to jednak wyraźna wskazówka, iż są one dużo bardziej powszechne niż nam się wydaje, a pobyt w szpitalu stanowi w wielu przypadkach zagrożenie epidemiologiczne dla seniora. Warto by się zastanowić, czy u pacjentów przyjmowanych do DPS-ów, ZOL-i czy szpitali nie wprowadzić obligatoryjnych te-

stów na obecność patogenów. Tak, aby móc zastosować właściwy reżim sanitarny w opiece nad nimi. Hipotetycznie, podobnymi testami należałoby objąć także personel placówek. Już jakiś czas temu w doniesieniach prasowych można było znaleźć informacje o tym, że u kilkuset pacjentów warszawskich szpitali stwierdzono bakterię Klebsiella pneumoniae New Delhi, oporną na wszystkie antybiotyki. – Liczba zakażeń rośnie lawinowo i jest trudna do zatrzymania. To jedna z najgroźniejszych sytuacji epidemiologicznych w Europie. Wynalezienie lekarstwa na tę bakterię prawdopodobnie potrwa kilka lat – powiedział dr Tomasz Ozorowski, mikrobiolog, ekspert Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków. Od tamtego czasu sytuacja prawdopodobnie nie uległa poprawie, a jedynie pogorszeniu. Niestety, prym w zagrożeniu epidemiologicznym wiedzie Warszawa.

Zgodnie z opinią dr Ozorowskiego, „zakażenia powodowane przez superbakterię Klebsiella pneumoniae typu ND wykryto w większości warszawskich szpitali. W Poznaniu udało się je powstrzymać. W Warszawie w 12 szpitalach wykryto aż 19 ognisk, w następnych miesiącach – kolejne sześć w sześciu szpitalach. To wielka porażka warszawskich systemów kontroli zakażeń szpitalnych.” Choć listę patogenów alarmowych zawarto już w formie ostrzeżenia w jednym z rozporządzeń Ministerstwa Zdrowia w 2011 r., a w 2012 r. powstały szczegółowe zasady postępowania rekomendowane przez Ministerstwo Zdrowia, wydaję się, że temat został zignorowany. U osób wypisanych ze szpitali nie przeprowadza się badań. Choć badaniom przesiewowym powinni być poddawani pacjenci, którzy aktualnie są przyjmowani do szpitala i w wywiadzie podają, że leczyli się w warszawskich szpitalach, w ciągu ostatniego roku takie zalecenie także nie występuje. Stąd, jeżeli nie ma innych podstaw medycznych do zrobienia tego typu badań, często nie wiadomo, że pacjent przyjęty na dany oddział jest nosicielem patogenów alarmowych. Odrębnym tematem, choć równie istotnym, jest nosicielstwo patogenów u personelu szpitala lub placówki medycznej – zarówno lekarzy, ale może przede wszystkim pielęgniarek, salowych oraz opiekunów medycznych. Wydaję się, że bitwę o antybiotyki już przegraliśmy. Szkoda, gdybyśmy przegrali też bitwę o rozprzestrzenianie się patogenów alarmowych. Wówczas pacjenci przed pójściem do szpitala musieliby się dwa razy zastanowić, czy bardziej opłacalne dla ich zdrowia jest poddanie się leczeniu i ryzyko zakażenia patogenami, czy też nie udanie się do szpitala i tym samym brak leczenia. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

nowe idee

Kreatywnie

Zbankrutować na zdrowiu Niewiele osób – zwłaszcza polityków – zdaje sobie sprawę, że e-zdrowie to nie prosta zamiana papieru na dane cyfrowe, ale jedyny sposób na zatrzymanie zbliżającej się katastrofy gwałtownego wzrostu kosztów ochrony zdrowia. Za każdy dzień zwłoki i każdą wątpliwość spowalniającą inwestycje przyjdzie nam słono zapłacić w przyszłości.

Foto: designed by freepik.com

Szacuje się, że jeżeli nic nie zrobimy w kwestii rosnących wydatków, w roku 2040 przyjdzie nam przeznaczać połowę naszego dochodu na zdrowie – zarówno w formie szybko rosnącej składki ubezpieczenia, jak i kwot wydawanych z własnej kieszeni. Średnia nakładów budżetowych na zdrowie w Unii Europejskiej to już 9,9% PKB. Francja, Szwecja i Niemcy przeznaczają na ten cel ponad 11% PKB. To bardzo dużo, ale tylko w ten sposób można zagwarantować świadczenia na wysokim poziomie, czego oczekują sami pacjenci. Nawet w okresie kryzysu ekonomicznego, kwoty na ochronę zdrowia rosły prawie w każdym państwie UE. W Polsce to nadal skromne 6,3% (sumując środki prywatne i publiczne). Głównym motorem trendu zwyżkowego są choroby przewlekłe, przekładające się na sumy kierowane do szpitali oraz na finansowanie leków. Szacuje się, że to właśnie one generują 80% kosztów ochrony zdrowia. Paradoksalnie, większości z nich – zwłaszcza chorób kardiologicznych, otyłości czy cukrzycy – można uniknąć prowadząc odpowiedni styl życia. Główny problem polega na tym, jak przekonać do ruchu, prawidłowego odżywiania się, regularnych badań kontrolnych, odpowiedzialności? W jaki sposób prędzej diagnozować choroby, których leczenie na wczesnym etapie jest kilkadziesiąt razy tańsze niż w stanie zaawansowanym? Te pytania można sprowadzić do jednego – w jaki sposób zmotywować ludzi, aby zadbali o siebie i podejmowali świadome decyzje dotyczące zdrowia? Dotychczasowe wysiłki przy-

nosiły niezadowalające efekty (w relacji do kosztów). Dlaczego miałoby się to udać elektronicznym kartotekom pacjentów, aplikacjom zdrowotnym albo telemedycynie? Co takiego oferują technologie informacyjne, czym nie dysponowaliśmy wcześniej? Mówimy o rozwiązaniach odwracających do góry nogami filozofię medycyny. E-zdrowie dostarcza informacji, które motywują, pozwalają podejmować racjonalne decyzje wspierające zdrowie, ułatwiają zarządzanie chorobą przewlekłą, z wyprzedzeniem ostrzegają o potencjalnych zagrożeniach. W pojęciach digitalizacji ochrony zdrowia nie chodzi o technologie, te pełnią drugoplanową rolę. Chodzi o obudzenie największego potencjału profilaktycznego, jakim jest samoświadomość zdrowotna. Jeżeli dziś postawimy na innowacje, za 10 lat będziemy szybciej diagnozować, indywidualizować terapie, leczyć w domu zamiast w szpitalach, dużo częściej zapobiegać niż operować, lepiej dbać o formę do późnych lat starości. Przesuwając punkt ciężkości ochrony zdrowia z lekarza na każdego człowieka, mamy szansę osiągnąć dwa dotąd sprzeczne cele: żyć dłużej i w lepszej formie oraz mniej wydawać na leczenie. E-zdrowie jest jedynym narzędziem, jakie w tej chwili mamy do dyspozycji. 

DOŁĄCZ DO DYSKUSJI Czy dzięki e-zdrowiu powstrzymamy rosnące wydatki na ochronę zdrowia? Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

nowe idee

Inspiracje

PREDYKCJA. NOWA DZIEDZINA MEDYCYNY „Gdy każdy pacjent będzie dysponował elektroniczną kartoteką medyczną, rozpocznie się era powszechnego przewidywania zdrowia na poziomie populacyjnym i indywidualnym. W sztucznej inteligencji zyskamy osobistych doradców zdrowotnych.” Medycyna od zawsze miała duże marzenia. 22 lata temu w czasopiśmie The Economist ukazał się artykuł, w którym prognozowano, że większości ciężkich chorób – jak nowotworów, schorzeń kardiologicznych – pozbędziemy się do roku 2040. Dzięki temu, po roku 2050 średnia oczekiwana długość życia miałaby przekroczyć 100 lat. W 2016 roku niewielu naukowców wierzy w to, aby tak miało się stać. Potwierdzają to ostatnie dwie dekady i systematyczny wzrost zachorowań na niezakaźne choroby cywilizacyjne. Na przełom czekają wszyscy, ale dziś paradoksalnie z większym optymizmem patrzy się na technologie niż nauki medyczne. Do gry wchodzi big data, algorytmy zdrowotne, analityka predykcyjna, sztuczna inteligencja, otwierając nową erę profilaktyki. Skoro w 2016 roku agencje bezpieczeństwa dysponują technologiami przetwarzania danych i wychwytywania zagrożeń, jak przykładowo namierzania potencjalnych terrorystów na podstawie rozmów telefonicznych czy aktywności w Internecie, stworzenie mechanizmów monitorujących zdrowie populacji i ostrzegających przed zawałem serca nie powinno być wyzwaniem niemożliwym do realizacji. Pierwszym przykładem wykorzystania zbiorów danych big data w predykcji zdrowia populacji był zainicjowany w 2008 roku projekt Google Flue Trends (GFT, Trend Grypy Google). Google opracował system monitorowania sytuacji epidemiologicznej w 29 krajach oparty na 45 hasłach wyszukiwania. Zbiór wejściowy danych był potężny – miliardy wpisów w wyszukiwarce Google osób szukających porad, danych o lekach, leczeniu i objawach. Na podstawie odpowiednich algorytmów opracowano mechanizm przewidywania rozwoju epidemii grypy w przyszłości. Po kilku latach okazało się, że prognozy są nieprecyzyjne, a przyjęte algorytmy – nieadekwatne do zjawiska. Ten przykład jedynie pokazał, że big data w ochronie zdrowia wymaga bardzo precyzyjnych modeli, a przede wszystkim – wiarygodnych danych. Od tego czasu sporo nauczyliśmy się, a budowane systemy predykcyjne są coraz doskonalsze. W 2014 roku algorytm HealthMap, posiłkujący się wpisami z mediów społecznościowych, przewidział wybuch epidemii wirusa Eboli w Afryce Zachodniej. I to o 9 dni wcześniej niż problem dostrzegła Światowa Organizacja Zdrowia. Narzędziem zwiastującym duże zmiany w medycynie jest superkomputer Watson firmy IBM. Przeszukując terabajty informacji gromadzonych w chmurze danych, sięgając do wiedzy medycznej, przypadków klinicznych oraz literatury specjalistycznej, system – bez ograniczeń terytorialnych – jest w stanie stawiać trafne diagnozy i proponować leczenie oparte na najlepszych doświadczeniach ośrodków medycznych na całym świecie. Cały proces analizy trwa od kilku minut do kilkunastu godzin. Taką ilość informacji nie jest w stanie przetworzyć

żaden człowiek, niezależnie od czasu, jakim by dysponował. W praktyce klinicznej nie ma go wiele. Ilość dostępnych on-line danych na temat każdego człowieka, w skali rocznej, przekracza obecnie 1 terabajt. Cześć z nich mówi wiele o zdrowiu człowieka: stylu życia, sposobach spędzania wolnego czasu, nawykach, istniejących chorobach, powiązaniach społecznych, stanie psychicznym. Rozwój elektronicznych kont pacjenta pozwala je kumulować w jednym miejscu, nie tylko te stricte medyczne, ale także zbierane przez wszechobecne czujniki. Dysponujemy potężnymi zbiorami informacji, ale nie przekłada się to zadowalająco na wiedzę. Problemem pozostaje brak narzędzi automatycznie analizujących dane wejściowe (trudno sobie wyobrazić, aby przeglądał je lekarz), a do tego ich niekompletność. Nawet najbardziej zaawansowany system sztucznej inteligencji nie jest w stanie przeprowadzić wiarygodnej analizy, gdy brakuje ważnych szczegółów lub gdy informacje zapisane są w niekompatybilnych formatach. Nieprawidłowa diagnoza zalicza się do jednych z najpoważniejszych problemów ochrony zdrowia. Oblicza się, że w USA co roku 12 milionów osób diagnozowanych jest błędnie lub za późno. Tych 12 milionów osób nie otrzymuje na czas właściwej pomocy. Diagnoza większości chorób nie wymaga skomplikowanych algorytmów i wielkich komputerów jak Watson. Wystarczy dostęp do podstawowych parametrów: ciśnienie krwi, temperatura, saturacja i wyniki badań krwi. I tu natrafiamy na mur medycyny – aby je uzyskać, pacjent musi się zgłosić do lekarza. Robi to jednak dopiero wtedy, gdy wystąpią pierwsze objawy (niejednokrotnie ignorowane). Wówczas choroba może się już znajdować w zaawansowanym stadium, utrudniającym lub uniemożliwiającym leczenie. Kluczem do medycyny predykcyjnej są dane zbierane w czasie rzeczywistym, na bieżąco. Docelowym, idealnym modelem powinny być implantowane sensory monitorujące m.in. pracę serca i przekazujące regularnie parametry biochemiczne krwi. Wychwycenie o kilka godzin wcześniej symptomów zbliżającego się zawału lub udaru mózgu albo komórek nowotworowych zanim wystąpią widoczne zmiany, pomogłoby uratować kilkadziesiąt procent osób więcej niż obecnie – kiedy pacjent nieraz trafia do szpitala w stanie krytycznym. Kolejnym krokiem milowym monitoringu i predykcji będzie tzw. Internet Rzeczy. Lodówka, koszyk na zakupy, lustro w łazience lub samochód naszpikowane czujnikami staną się strażnikami naszego zdrowia. E-zdrowie nie wygeneruje nowego leku na raka. Pozwoli jednak pokierować naszym życiem tak, aby nie dopuścić do rozwoju choroby. Gdy jednak tak się stanie, systemy sztucznej inteligencji ostrzegą nas na możliwe wczesnym etapie. Taki mechanizm może okazać się najskuteczniejszą bronią w walce z wieloma dolegliwościami. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

eduk acja

W sieci

O autorskie pomysły na wdrożenie z sukcesem systemów IT w placówce medycznej zapytaliśmy na naszym profilu „IT & Zdrowie” na portalu Facebook. Prezentujemy kilka wybranych cytatów.

» Analiza potrzeb ▸ akceptacja dokumentacji przedwdrożeniowej przez klienta ▸ przygotowanie systemów (etap produkcyjny i testowy) ▸ szkolenia ▸ uruchomienie produkcyjne ▸ wsparcie na miejscu przez jakiś czas (zależnie od wielu czynników) ▸ normalna praca.«

» Dokładna analiza potrzeb i funkcjonalności docelowego rozwiązania. Precyzyjne zaplanowanie wszystkiego, co będzie robione, tak aby działania nie były przypadkowe. Wprowadzanie nowych rozwiązań krok po kroku, tak aby już na wstępie nie zniechęcić personelu.«

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

» Jeżeli przekonamy kadrę lekarską i personel medyczny do potrzeby takiego wdrożenia, wielu z nich stanie się agentami naszej zmiany, a dzięki temu wdrożenie przebiegnie szybko i sprawnie. Komunikacja z ludźmi jest najważniejsza.«

» Im prędzej tym lepiej. Szkolenia, połączenie systemów wszystkich placówek w jeden, dużo prostszy system komunikacji pomiędzy lekarzami. A jak? mądrze! I żeby państwo na to dało fundusze.«

» Motywowanie pracowników korzystających z osiągnięć IT w jednostce, szkolenie personelu. Przede wszystkim w pierwszej kolejności programy pilotażowe i dobre testowanie systemów, aby nie zrazić ludzi.«

» Informatyzacja powinna być traktowana jako inwestycja wspierająca misję placówki medycznej. System musi być integralną częścią filozofii działania, co z kolei wymaga wypracowania szerokiej akceptacji wśród personelu oraz świadomości potencjalnych korzyści.«

» Uświadomienie personelowi konieczności wdrożenia zmian i wynikających z nich korzyści, zaplanowanie harmonogramu działań wraz z bieżącą ewaluacją. Stopniowe wprowadzanie rozwiązań IT, aby personel mógł nauczyć się pracy w nowych warunkach.«

eduk acja

0zł Foto: designed by freepik.com

Bezpłatne leki dla seniorów. Jak wpłynęły na rynek farmaceutyczny? We wrześniu 2016 roku weszło w życie prawo przyznające osobom, które skończyły 75 lat, prawo do darmowych leków z definiowanej przez Ministerstwo Zdrowia listy refundacyjnej. Przedstawiamy analizę ich sprzedaży. Jarosław Frąckowiak PharmaExpert/Sequence

Na sfinansowanie programu darmowych leków przewidziano w 2016 roku 125 mln złotych, a w roku 2017 – 564 mln zł. W kolejnych latach wydatki na ten cel będą rosły, by w roku 2025 osiągnąć poziom 1,2 mld zł. Z danych PharmaExpert/Sequence wynika, że budżet n programu w roku 2017 mógłby pokryć 66% wydatków seniorów na leki refundowane (bazą do porównań są wydatki w roku

2015). Na pierwszej liście S znalazły się leki stosowane w 15 obszarach terapeutycznych, zawierające 68 różnych substancji (molekuł lub zestawów molekuł). Lista zawiera leki stosowane w leczeniu przewlekłym (np. nadciśnienie czy obniżanie poziomu cholesterolu), które były dostępne z 30% odpłatnością, ale także nowoczesne terapie z wysoką dopłatą pacjenta (np. rivastigminum, rivaroxabanum). Dane za wrzesień i część października nie są wystarczające do precyzyjnej estymacji funkcjonowania listy S. Wyni-

ka to z tego, że w tym okresie realizowane były też recepty na produkty z listy S wypisane przed wejściem programu w życie. Dodatkowo (potencjalnie) trzeba uwzględnić zwiększone zakupy tuż po wejściu programu (efekt zapasów). Należy też wziąć pod uwagę fakt, że wypisanie niektórych leków przez lekarzy POZ (tylko ci lekarze i uprawnione pielęgniarki mają prawo do wypisywania bezpłatnych recept) wymaga zainicjowania terapii przez specjalistę, do którego trzeba się udać. Według danych PharmaExpert/Sequence, w pierwszym tygodniu obowiązywania programu wydano Seniorom bezpłatnie ponad 550 tysięcy opakowań leków, w kolejnych tygodniach było to średnio ponad 600 tysięcy opakowań (między 600 a 670 tysięcy).

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

eduk acja

» Liczba preskrypcji na leki z listy S – zrealizowanych przez osoby powyżej 75 roku życia – była we wrześniu 2016 roku wyższa o 19% w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego.« Jak na razie ilość ta ani nie rośnie, ani nie spada znacząco. Szacowany poziom dopłat do leków z listy S – na podstawie komunikatu Ministerstwa Zdrowia – sięgnął we wrześniu niecałych 26 mln zł. Jeżeli wydatki w kolejnych miesiącach 2016 roku utrzymają się na analogicznym poziomie, budżet na ten rok zostanie wykorzystany w 85–90%. Jednak ze względu na relatywnie większe środki przeznaczone w ramach dotacji na 2017 rok, otwiera się możliwość poszerzenia zakresu listy S od stycznia. Ministerstwo Zdrowia już wystąpiło do AOTMiTu o ocenę kolejnych molekuł, które mogą się znaleźć na liście. Z analiz Sequence/PharmaExpert wynika, że liczba preskrypcji na leki z listy S – zrealizowanych przez osoby powyżej 75 roku życia – była we wrześniu

2016 roku wyższa o 19% w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego. O 11% wzrosła także ilość recept dla seniorów na leki nie objęte programem, wypisanych przez wszystkich lekarzy, nie tylko uprawnionych do ordynowania leków ze statusem „bezpłatny dla Seniorów”. Mając na względzie organiczny rozwój rynku, który – biorąc pod uwagę ilość recept – rośnie w badanych okresach o 7%, można stwierdzić, że wprowadzenie nowego prawa spowodowało dodatkowy wzrost preskrypcji dla leków objętych programem oraz innych, które seniorzy otrzymali podczas tych samych wizyt, w trakcie których wypisano im leki z listy S. Najczęściej sprzedawane są leki zawierające następujące substancje czynne: atorvastatin, metformin, amlodipine,

indapamide i simvastatin. Łącznie tych pięć molekuł odpowiada za 52% ilości sprzedanych opakowań z listy S. Pierwsze dane z rynku świadczą o tym, że zestaw molekuł, które zostały wybrane na pierwszą listę S, może być przyczyną modyfikacji terapii ze względów ekonomicznych lub zwiększonej liczby inicjacji terapii preparatami do tej pory niedostępnymi dla osób starszych ze względu na wysoką odpłatność pacjenta. Niewątpliwie, wprowadzenie listy S zmieniło i będzie zmieniać – w wielu aspektach – sytuację w segmencie leków refundowanych. Pierwsze obserwacje wskazują, że wiele zjawisk zostało już zainicjowanych, jak przyspieszenie wzrostu sprzedaży substancji objętych wykazem, czy zwiększenie roli lekarzy POZ kosztem specjalistów. Skala zmian jest jednak bardzo zróżnicowana i będzie z różną prędkością ewoluować w zależności od analizowanych obszarów terapeutycznych. Monitorowanie danych w kolejnych miesiącach pokaże dokładniej, w jaki sposób program bezpłatnych leków ostatecznie zmieni segment leków refundowanych. 

reklama

INTERAKCJE

LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ Grupa ekspertów Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia opracowała nowatorską bazę interakcji leków z żywnością. Dowiedz się, jakich pokarmów i napojów należy unikać, zażywając leki. Poznaj praktyczne wskazówki dla bezpiecznej farmakoterapii. KONTROLUJ INTERAKCJE ON-LINE. Skorzystaj z wyszukiwarki leków na portalu OSOZ lub załóż Indywidualne Kontro Zdrowotne z automatycznym mechanizmem nadzorowania interakcji. OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

WWW.OSOZ.PL

eduk acja

zapowiedź

4–5 kwietnia | Katowice 22. MIĘDZYNARODOWY KONGRES OSOZ „INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA”

Zapraszamy Państwa na kolejną konferencję Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. W 2017 roku zaprezentujemy odświeżoną odsłonę Kongresu. Po raz pierwszy spotkamy się w Katowicach, w nowoczesnym i przestronnym Międzynarodowym Centrum Kongresowym, w samym sercu aglomeracji. 2 dni wypełnią prelekcje krajowych i zagranicznych ekspertów e-zdrowia, medycyny i farmacji. W programie m.in. dyskusje, sesje warsztatowe, wystawa innowacji technologicznych, prezentacje najlepszych praktyk informatyzacji placówek medycznych oraz przełomowych rozwiązań dla pacjentów. W edycji 2016 wzięło udział ponad 1100 przedstawicieli rynku ochrony zdrowia i farmacji. Już wkrótce przedstawimy pełny program i szczegóły Kongresu.

4 kwietnia | Katowice GALA LIDERÓW OCHRONY ZDROWIA www.osoz.pl/lider2017

Na zakończenie pierwszego dnia Międzynarodowego Kongresu OSOZ zaplanowana została uroczysta Gala Liderów Ochrony Zdrowia. Ceremonia wręczenia statuetek laureatom oraz specjalny koncert okolicznościowy odbędą się w imponującej siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, w sąsiedztwie Międzynarodowego Centrum Kongresowego.

relacja

DO POBRANIA

14–17 listopada | Düsseldorf TARGI MEDICA

MEDICA udowadnia, że jest najważniejszym miejscem spotkania branży medycznej na świecie: w tym roku w targach uczestniczyło 127 800 gości oraz ponad 500 wystawców ze 135 krajów. Spora część firm zaprezentowała rozwiązania zdrowia cyfrowego wspomagające pacjentów z chorobami przewlekłymi lub seniorów. O e-zdrowiu często mówiono w kategoriach „mega-trendu” wpływającego na wszystkie technologie medyczne oraz działalność firm farmaceutycznych. Robotyka czy druk 3D w medycynie wchodzą do codzienności. Aplikacje zdrowotne określane są lekami XXI wieku. Podczas MEDICAApp Competition, firmy z całego świata konkurowały o tytuł najlepszego mobilnego rozwiązania medycznego. Zwycięzcą został UpRight, połączenie aplikacji oraz czujnika zakładanego na plecy. Rolą UpRight jest zmiana niekorzystnych nawyków w zakresie postawy ciała. Aplikacja wyznacza indywidualne programy treningowe, a specjalne urządzenie wibruje, gdy użytkownik zaczyna się garbić. Drugie miejsce trafiło do Biop medical za technologię pozwalającą szybko identyfikować zmiany rakowe i przedrakowe w okolicach szyjki macicy. Proces analizy danych realizowany jest w chmurze danych IBM z użyciem specjalnego algorytmu. Wynik badania jest znany po kilku minutach. Trzecie miejsce przyznano TytoCare za urządzenie telemedyczne umożliwiające przeprowadzanie zdalnej wizyty lekarskiej, niezależnie od miejsca pobytu pacjenta. Z pomocą specjalnej przystawki oraz aplikacji, można wykonać m.in. badania stanu gardła, płuc, skóry, uszu, pomiar temperatury oraz ocenić pracę serca. Stetoskop TytoCare przeszedł proces certyfikacji amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (FDA).

TytoCare – urządzenie do telemedycznej diagnozy.

KSIĄŻKA A CENTURY OF TELEMEDICINE: CURATIO SINE DISTANTIA ET TEMPORA 345 stron | Bezpłatna | ENG www. isfteh.org/media

Pierwsze zastosowania telemedycyny sięgają późnych lat 80-tych i początków lat 90-tych XX wieku. Z kolei kamieniem milowym leczenia na odległość było wynalezienie telefonu, a następnie rozwój Internetu. Książka przedstawia pełną historię telemedycyny, dostępne rozwiązania i osiągnięcia.

RAPORT HEALTH AT A GLANCE: EUROPE 2016 204 strony | Bezpłatny | ENG www.oecd.org

Coroczny raport OECD i Komisji Europejskiej zawiera przekrojową analizę najważniejszych wskaźników zdrowotnych w krajach Europy. Opracowanie wskazuje, w jakich obszarach dokonaliśmy postępu, a gdzie nadal odstajemy od średniej UE.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r zj aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia. OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W październiku W ODNIESIENIU DO września

69 952 zł

73 703 zł

4 215 zł

5 562 zł

1 199 zł

1 124 zł

wrzesień

październik

wrzesień

październik

wrzesień

październik

3752 zł

5,4%

1347 zł

32,0%

-76 zł

-6,3%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2016 (prognoza) I 2015

777 932 zł

834 418 zł

41 752 zł

45 058 zł

17 135 zł

18 563 zł

2015

2016

2015

2016

2015

2016

+56 486 zł

7,3%

+3307 zł

7,9%

+1429 zł

8,3%

październik WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 55 230 zł Podkarpackie 64 516 zł Kujawsko-Pomorskie 64 790 zł

Opolskie 4 294 zł Świętokrzyskie 4 299 zł Warmińsko-Mazurskie 4 649 zł

Opolskie 668 zł Kujawsko-Pomorskie 719 zł Podlaskie 822 zł

Lubelskie 77 731 zł Dolnośląskie 87 813 zł Mazowieckie 89 415 zł

Lubuskie 6 045 zł Dolnośląskie 6 581 zł Mazowieckie 7 060 zł

Dolnośląskie 1 183 zł Mazowieckie 1 208 zł Podkarpackie 1 998 zł

prognoza 2016 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 643 660 zł Kujawko-Pomorskie 728 441 zł Podkarpackie 732 638 zł

Opolskie 34 746 zł Świętokrzyskie 34 778 zł Kujawsko-Pomorskie 39 187 zł

Opolskie 11 473 zł Kujawko-Pomorskie 12 181 zł Warmińsko-Mazurskie 13 446 zł

Małopolskie 871 048 zł Dolnośląskie 962 297 zł Mazowieckie 1 015 347 zł

Podkarpackie 48 450 zł Dolnośląskie 52 039 zł Mazowieckie 56 877 zł

Dolnośląskie 19 626 zł Mazowieckie 20 869 zł Podkarpackie 34 301 zł

październik WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Brak spadków kosztów

Brak spadków kosztów

Śląskie –157 zł Mazowieckie –153 zł Lubelskie –134 zł

Dolnośląskie 4 980 zł Lubuskie 6 985 zł Zachodniopomorskie 8 235 zł

Zachodniopomorskie 1 825 zł Dolnośląskie 1 937 zł Lubelskie 2 085 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W październiku W OSTATNICH LATACH

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r zj aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Po październikowej zwyżce, koszty w listopadzie powinny spaść.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r zj aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

koszty, tys. zł

» Najwyższe w roku koszty leczenia grypy i przeziębienia przypadły na październik.«

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r zj aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

koszty, tys. zł

» W listopadzie i grudniu koszty alergii będą gwałtownie rosły.«

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMAC J I

Struktura dystrybucji leków Październik | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO września

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

17,71 zł

25,17%

189 tys. zł

3780

-0,24 zł

7**

7***

-0,32%

7**

7***

-5,06 zł

PROGNOZA NA

styczeń

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w październiku 2016 roku wyniósł 189 tys. zł. To o 9,5 tys. zł więcej (+5,3%) niż we wrześniu 2016 roku oraz o 3,5 tys. zł więcej (+1,9%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,81 mld zł. Oznacza to wzrost o 143,28 mln zł (+5,4%) w stosunku do września 2016 roku oraz o 116,87 mln zł (+4,3%) w stosunku do października 2015 roku. Udział refundacji stanowił 24,85% (–1,23 p.p. w porównaniu z wrześniem) obrotu aptecznego i wyniósł 699,45 mln zł. Zgodnie z prognozami obrót w statystycznej aptece w 2016 roku wyniesie 2,12 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych będzie równa 770,8 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełno-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

suplementy INNE

7**

7***

57,63% 24,32% 9,43% 8,62%

+520

7**

7***

POZIOM REFUNDACJI

24,85% -1,23%

„Prognozujemy, że w styczniu statystyczna apteka zanotuje niższy obrót apteczny niż w grudniu 2016 roku. Zmniejszenie średniej wartości sprzedaży będziemy obserwować we wszystkich kategoriach sprzedażowych. Jest to zależność sprawdzająca się co roku, a wynikająca m.in. ze zwiększonej zachorowalności na grypę i przeziębienie. W grudniu rośnie również sprzedaż preparatów OTC.”

Aneta Szczypek Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

55,00 zł

+9,5 tys. zł

płatne – 472,9 tys. zł, a sprzedaży produktów OTC – 864,5 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 31,50 mld zł. To odpowiednio o 1,62 mld zł więcej (+5,4%) niż w 2015 roku oraz o 3,00 mld zł więcej (+10,5%) niż w 2014 roku. Wartość refundacji wyniesie 8,02 mld zł, co będzie stanowiło 25,47% całkowitego obrotu aptecznego. W październiku, w porównaniu z minionym miesiącem, zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych. Średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 66,7 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 40,4 tys. zł, a produktów OTC – 80,5 tys. zł. Największy wzrost nastąpił dla sprzedaży odręcznej (+10,6%, tj. 7,7 tys. zł), następnie dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne (+2,3%, tj. 0,9 tys. zł)

oraz dla leków refundowanych (+1,0%, tj. 0,7 tys. zł). Piątek był dniem, w którym wypracowano największy średni obrót apteczny (7 936 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym była środa (7 408 zł). Obrót apteczny w poszczególnych roboczych dniach października wahał się pomiędzy 6 613 zł (kwota osiągnięta 3 października), a 8 461 zł (31 października). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami to 1 848 zł. W październiku 2016 roku jedynie dla produktów z grup „dermatologia”, „narządy zmysłów”, „leki onkologiczne i immunomodulacyjne”, „leki na układ sercowo – naczyniowy” zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. W pozostałych grupach zanotowaliśmy wzrosty. Wartość sprzedaży leków na układ oddechowy wzrosła o 23,03%, leków przeciwzakaźnych o 15,55%, leków na cen-

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMAC J I

tralny układ nerwowy o 7,70%, a leków przeciwpasożytniczych, owadobójczych i repelentów o 7,45%. Jeżeli spojrzymy na zmianę udziałów w obrocie statystycznej apteki, największy wzrost zanotowaliśmy – podobnie jak w minionym miesiącu – w przypadku produktów na układ oddechowy (+1,75 p.p.), leków przeciwzakaźnych (+0,42 p.p.) oraz produktów na centralny układ nerwowy (+0,26 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił w przypadku leków na układ sercowo – naczyniowy (–1,06 p.p.) W październiku średnia marża apteczna osiągnęła najniższą wartość od początku roku i wyniosła 25,17%. To o 0,32 p.p. mniej niż we wrześniu 2016 roku oraz o 0,52 p.p. mniej niż w październiku 2015 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,91% (–0,33 p.p. w stosunku do września 2016 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 24,45% (–0,55 p.p. w stosunku do września 2016 roku), dla produktów OTC – 28,99% (–0,83 p.p. w stosunku do września 2016 roku). Jeśli przeanalizujemy średnią marżę apteczną dla sprzedaży odręcznej na przestrzeni ostatnich 4 lat, zauważymy jej systematyczny spadek. W 2013 roku wyniosła 36,09%, w 2014 roku – 33,55%, w 2015 roku – 31,04%, w minionych miesiącach 2016 roku – 29,97%. Według prognoz, średnia marża apteczna w 2016 roku wyniesie 25,58%. Będzie to o 0,19 p.p. mniej niż w 2015 roku oraz o 1,21 p.p. mniej niż w 2014 roku. Największy spadek marży aptecznej zaobserwujemy dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne. Marża apteczna dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 25,74% (–1,57 p.p. w stosunku do 2015 roku, –3,52 p.p. w stosunku do 2014 roku), dla sprzedaży odręcznej – 30,31% (–0,72 p.p. w stosunku do 2015 roku, –3,24 p.p. w stosunku do 2014 roku), a dla leków refundowanych – 18,54% (+0,64 p.p. w stosunku do 2015 roku, –0,08 p.p. w stosunku do 2014 roku). W październiku 2016 roku średnia cena za opakowanie leku wyniosła 17,71 zł. To o 24 grosze mniej niż we wrześniu 2016 roku oraz o 64 grosze więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W porównaniu z wrześniem 2016 roku, największą zmianę średniej ceny sprzedaży zanotowaliśmy dla leków refundowanych (+54 grosze). Średnia cena za opakowanie leków

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach października (porównanie do ubiegłego roku) październik 2016

październik 2015

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach października – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) październik 2016

październik 2015

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży

układ mięśniowo-szkieletowy

5,88%

18,05% przewód pokarm. i metabolizm

4,61% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,41% narządy zmysłów 4,72% leki przeciwzakaźne leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty leki onkologiczne 1,91% i immunomodulacyjne

12,16% układ oddechowy

0,27%

5,21% krew i układ krwiotwórczy 1,07%

endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

3,12% dermatologia 13,09% układ sercowo-naczyniowy

11,74% centralny układ nerwowy varia 11,09%

4,66% nieokreślona

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMAC J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2016

***

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2016

***

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

***

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMAC J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w październiku

wydawanych na recepty pełnopłatne wyniosła 23,53 zł (+8 groszy), a produktów OTC – 12,46 zł (–5 groszy). W październiku statystyczną aptekę odwiedziło 3 780 pacjentów (3 150 osób kupowało produkty OTC, 740 – leki refundowane, a 810 – leki wydawane na recepty pełnopłatne). Największy ruch panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 październikiem. Wówczas statystyczną aptekę odwiedziło 896 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 października (876 osób), 15–21 października (872 osoby) i 1–7 października (818 osób). Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 50,00 zł. To o 5,06 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 1,31 zł więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Z kwoty tej 37,58 zł zapłacił pacjent, a 12,42 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z wrześniem 2016 roku spadła o 13,5% (–1,94 zł), w tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 7,7% (–3,13 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 90,08 zł (z czego 27,66 zł to zapłata pacjenta, a 62,41 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 49,93 zł, a dla produktów OTC – 25,57 zł. Przeanalizujmy wartość koszyka statystycznego pacjenta od stycznia do października 2016 roku. W okresie tym średnia wartość sprzedaży na pacjenta wyniosła 50,00 zł, tj. o 56 groszy więcej (+1,1%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Statystyczny pacjent zapłacił za zakupy 37,30 zł, a pozostałą część (12,79 zł) dopłacił refundator. Wartość koszyka leków refundowanych kształtowała się na poziomie 90,60 zł (+2,8%, tj. 2,50 zł więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku), leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 49,85 zł (+ 4,9%, tj. 2,33 zł więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku), a produktów OTC – 24,58 zł (+2,5%, tj. 61 groszy więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach października (porównanie do ubiegłego roku) październik 2016

październik 2015

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach października (porównanie do ubiegłego roku) październik 2016

październik 2015

o QBŘE[JFSOJLB

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

październik 2016

październik 2015

październik 2016

108 929

110 743

57,63%

59,70%

Lek - OTC

45 957

42 792

24,32%

23,07%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

17 831

16 679

9,43%

8,99%

Pozostałe

16 283

15 286

8,62%

8,24%

Lek - RX

październik 2015

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMAC J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za październik 2016 październik 2016

zmiana w stosunku do (%) września 2016

stycznia 2016

zmiana w stosunku do (liczbowo)

października 2015

września 2016

stycznia 2016

października 2015

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

189,0

5,3%

8,0%

1,9%

9,5

14,0

3,5

cały rynek apteczny

2 814 777

5,4%

9,7%

4,3%

143 278,5

248 577,0

116 865,0

statystyczna apteka

66,7

1,0%

8,7%

-3,1%

0,7

5,4

-2,1

cały rynek apteczny

992 720

1,1%

10,4%

-0,8%

10 967,4

93 877,8

-7 701,6

statystyczna apteka

40,4

2,3%

7,2%

1,0%

0,9

2,7

0,4

cały rynek apteczny

602 288

2,4%

8,9%

3,4%

13 962,8

48 971,1

19 684,3

statystyczna apteka

80,5

10,6%

8,6%

7,4%

7,7

6,4

5,5

cały rynek apteczny

1 199 586

10,7%

10,3%

10,0%

115 806,4

112 397,5

108 670,1

statystyczna apteka

47,0

0,3%

9,2%

-1,9%

0,2

3,9

-0,9

cały rynek apteczny

699 450

0,4%

10,9%

0,5%

2 702,1

68 560,5

3 461,2

w całkowitym obrocie

24,85%

-4,7%

1,1%

-3,7%

0,0

w sprzedaży refundowanej

69,29%

-1,1%

1,2%

1,5%

0,0

ogółem

17,71 zł

-1,3%

4,1%

3,8%

-0,2

0,7

0,6

dla leków z list refundacyjnych

27,92 zł

2,0%

4,1%

0,7%

0,5

1,1

0,2

dla leków z recept pełnopłatnych

23,53 zł

0,4%

4,4%

0,1

1,0

dla produktów bez recepty (OTC)

12,46 zł

-0,5%

3,2%

7,0%

-0,1

0,4

0,8

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

3 780

16,0%

4,1%

-0,8%

520,0

150,0

-30,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

740

12,1%

4,2%

-5,1%

80,0

30,0

-40,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

810

11,0%

2,5%

-4,7%

80,0

20,0

-40,0

3 150

17,5%

4,3%

0,3%

470,0

130,0

10,0

ogółem

25,17%

-1,3%

-1,7%

-2,0%

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,91%

-1,7%

3,4%

6,4%

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

24,45%

-2,2%

-4,1%

-7,7%

0,0

dla sprzedaży odręcznej

28,99%

-2,8%

-2,2%

-6,4%

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

50,00 zł

-9,2%

3,7%

2,7%

-5,1

1,8

1,3

Wartość zapłaty przez pacjenta

37,58 zł

-7,7%

3,4%

4,0%

-3,1

1,2

1,4

Wartość dopłaty refundatora

12,42 zł

-13,5%

4,8%

-1,1%

-1,9

0,6

-0,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

90,08 zł

-9,9%

4,3%

2,1%

-9,9

3,7

1,9

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

27,66 zł

-7,6%

1,7%

-1,2%

-2,3

0,5

-0,3

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

62,41 zł

-10,8%

5,5%

3,7%

-7,6

3,3

2,2

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

49,93 zł

-7,8%

4,5%

5,9%

-4,2

2,2

2,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

25,57 zł

-5,9%

4,2%

7,0%

-1,6

1,0

1,7

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Zmiana: wzrost 2–3%

Tysiące zł

Obrót 2016: 2 124,0 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

***

7**

7***

9**

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMAC J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do października 2016 2016

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2014

2016

2014

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2014

2 124,0

2,8%

4,0%

58,5

81,5

1 764,5

3,4%

4,7%

57,5

80,0

31 502 736,0

5,4%

10,5%

1 621 886,0

3 003 948,5

26 143 182,5

6,1%

11,7%

1 498 316,5

2 747 619,0

770,8

-0,7%

2,8%

-5,8

20,9

644,2

0,3%

4,4%

1,9

26,9

11 432 419,5

1,8%

9,2%

198 025,8

966 747,9

9 544 413,0

2,9%

11,3%

271 512,0

969 799,7

472,9

3,6%

5,4%

16,6

24,1

394,3

4,2%

6,2%

16,0

23,0

7 013 949,4

6,3%

12,0%

413 200,5

752 529,3

5 841 835,2

7,0%

13,3%

380 821,9

685 010,1

864,5

5,9%

4,4%

48,5

36,5

712,7

6,0%

4,4%

40,6

30,2

12 821 877,2

8,6%

11,0%

1 016 994,3

1 270 184,4

10 559 645,2

8,8%

11,4%

855 725,7

1 081 051,9

541,0

-0,4%

-0,6%

-2,1

-3,0

450,5

0,0%

0,3%

0,1

1,2

8 024 888,8

2,1%

5,7%

167 661,7

432 713,7

6 674 477,5

2,7%

6,9%

172 363,7

433 189,7

25,47%

-3,1%

-4,4%

0,0

25,53%

-3,2%

-4,3%

0,0

69,05%

0,5%

-3,2%

0,0

68,78%

-0,1%

-3,8%

0,0

17,69 zł

3,5%

7,2%

0,6

1,2

17,62 zł

3,6%

7,2%

0,6

1,2

27,48 zł

0,0%

2,3%

0,0

0,6

27,23 zł

-0,9%

1,7%

-0,2

0,5

23,17 zł

3,6%

6,2%

0,8

1,3

23,13 zł

3,7%

6,0%

0,8

1,3

12,31 zł

6,4%

9,5%

0,7

1,1

12,24 zł

6,5%

9,4%

0,8

1,1

42 411

1,8%

1,5%

740,7

640,7

35 230,0

2,2%

1,4%

760,0

470,0

8 542

-2,7%

-5,2%

-237,5

-467,5

7 110,0

-2,5%

-4,8%

-180,0

-360,0

9 597

0,0%

-3,6%

-2,9

-362,9

7 910,0

-0,6%

-4,6%

-50,0

-380,0

34 940

2,9%

3,5%

980,5

1 190,5

29 000,0

3,4%

960,0

950,0

25,58%

-0,7%

-4,5%

0,0

25,47%

-1,6%

-5,6%

0,0

18,54%

3,6%

-0,4%

0,0

18,71%

4,8%

-0,7%

0,0

25,74%

-5,8%

-12,0%

0,0

25,37%

-8,2%

-14,3%

0,0

30,31%

-2,3%

-9,6%

0,0

29,97%

-4,1%

-11,5%

0,0

50,08 zł

1,0%

2,4%

0,5

1,2

50,09 zł

1,1%

3,4%

0,6

1,6

37,32 zł

2,2%

4,0%

0,8

1,5

37,30 zł

2,3%

5,0%

0,8

1,8

12,76 zł

-2,1%

-0,3

12,79 zł

-2,1%

-1,1%

-0,3

-0,1

90,23 zł

2,0%

8,4%

1,8

7,0

90,60 zł

2,8%

9,6%

2,5

8,0

27,92 zł

0,9%

17,1%

0,3

4,1

28,28 zł

3,1%

20,2%

0,8

4,8

62,31 zł

2,5%

4,9%

1,5

2,9

62,32 zł

2,7%

5,4%

1,7

3,2

49,28 zł

3,7%

9,4%

1,7

4,2

49,85 zł

4,9%

11,3%

2,3

5,1

24,74 zł

3,0%

0,9%

0,7

0,2

24,58 zł

2,5%

1,0%

0,6

0,2

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2016: 31,5 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2015)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2015)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2015)

Refundacja: 8,0 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 6% (w stosunku do roku 2015)

prognoza obrotu

***

7**

7***

9**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R FARMAC J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

741,59

0,09

39643,46

0,21

9314,44

0,07

30329,01

0,65

0,23

0,77

1160,26

34,17

53,46

2. U-30

472,63

0,06

16731,73

0,09

6870,74

0,05

9860,98

0,21

0,41

0,59

737,33

22,69

35,40

3. U-50

23,47

299,87

0,04

7037,09

0,04

4085,00

0,03

2952,09

0,06

0,58

0,42

370,39

19,00

4. U-BEZPŁATNY

21,94

0,00

1295,07

0,01

90,36

0,00

1204,71

0,03

0,07

0,93

64,57

20,06

59,03

5. INWALIDA WOJENNY

18,68

0,00

937,59

0,00

937,59

0,02

0,00

1,00

31,18

30,07

50,19 29,11

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,28

0,00

8,05

0,00

1,39

0,00

6,66

0,00

0,17

0,83

0,42

19,33

7. ZHK

11,49

0,00

320,61

0,00

53,74

0,00

266,88

0,01

0,17

0,83

17,04

18,82

27,90

8. AZ

0,00

0,09

0,00

0,09

0,00

1,00

0,00

19,01

21,56

9. NARKOTYKI

3,18

0,00

683,11

0,00

56,23

0,00

626,87

0,01

0,08

0,92

6,26

109,21

214,66

10. ŚRODKI POMOCNICZE

9,77

0,00

1355,20

0,01

575,36

0,00

779,84

0,02

0,42

0,58

100,44

13,49

138,73

11. PEŁNOPŁATNE

1354,09

0,16

40441,00

0,21

40440,83

0,28

0,17

0,00

1,00

0,00

1718,53

23,53

29,87

12. ODRĘCZNA

5582,90

0,66

80547,00

0,43

80546,75

0,57

0,25

0,00

1,00

0,00

6466,72

12,46

14,43

13. RAZEM

8516,43

1,00

189000,00

1,00

142034,85

1,00

46965,15

1,00

0,75

0,25

10673,14

17,71

22,19

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

756,68

0,09

37519,26

0,21

8772,94

0,07

28746,32

0,64

0,23

0,77

1110,31

33,79

2. U-30

554,73

0,07

17524,45

0,10

7388,79

0,06

10135,65

0,23

0,42

0,58

802,77

21,83

31,59

3. U-50

284,79

0,04

6479,03

0,04

3748,55

0,03

2730,48

0,06

0,58

0,42

341,54

18,97

22,75

4. U-BEZPŁATNY

23,66

0,00

1192,38

0,01

87,06

0,00

1105,32

0,02

0,07

0,93

60,52

19,70

50,40

5. INWALIDA WOJENNY

18,92

0,00

838,88

0,00

12,43

0,00

826,44

0,02

0,01

0,99

29,36

28,57

44,34

6. INWALIDA WOJSKOWY

49,58

0,31

0,00

8,10

0,00

1,51

0,00

6,59

0,00

0,19

0,81

0,45

18,09

26,26

7. ZHK

11,34

0,00

290,46

0,00

49,86

0,00

240,60

0,01

0,17

0,83

15,93

18,23

25,61

8. AZ

0,00

0,07

0,00

0,07

0,00

0,01

0,99

0,00

16,36

19,63

9. NARKOTYKI

2,71

0,00

563,09

0,00

47,21

0,00

515,87

0,01

0,08

0,92

5,00

112,54

207,47 129,01

10. ŚRODKI POMOCNICZE

10,33

0,00

1332,19

0,01

593,59

0,00

738,60

0,02

0,45

0,55

117,05

11,38

11. PEŁNOPŁATNE

1376,13

0,17

39427,80

0,22

39427,65

0,30

0,15

0,00

1,00

0,00

1704,36

23,13

28,65

12. ODRĘCZNA

5063,36

0,62

71274,30

0,40

71274,15

0,54

0,15

0,00

1,00

0,00

5824,19

12,24

14,08

13. RAZEM

8102,96

1,00

176450,00

1,00

131403,75

1,00

45046,25

1,00

0,74

0,26

10011,48

17,62

21,78

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1570

0,18

66657

0,35

20472

0,14

46185

0,98

0,31

0,69

2387

27,92

2. Recepty pełnopłatne

1354

0,16

40441

0,21

40441

0,28

0,00

1,00

0,00

1719

23,53

29,87

3. Sprzedaż odręczna

5583

0,66

80547

0,43

80547

0,57

0,00

1,00

0,00

6467

12,46

14,43

0,00

1355

0,01

575

0,00

780

0,02

0,42

0,58

100

13,49

138,73

8516

1,00

189000

1,00

142035

1,00

46965

1,00

0,75

0,25

10673

17,71

22,19

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

42,47

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1653,14

0,20

64415,71

0,37

20108,36

0,15

44307,35

0,98

0,31

0,69

2365,88

27,23

2. Recepty pełnopłatne

1376,13

0,17

39427,80

0,22

39427,65

0,30

0,15

0,00

1,00

0,00

1704,36

23,13

28,65

3. Sprzedaż odręczna

5063,36

0,62

71274,30

0,40

71274,15

0,54

0,15

0,00

1,00

0,00

5824,19

12,24

14,08

10,33

0,00

1332,19

0,01

593,59

0,00

738,60

0,02

0,45

0,55

117,05

11,38

129,01

8102,96

1,00

176450,00

1,00

131403,75

1,00

45046,25

1,00

0,74

0,26

10011,48

17,62

21,78

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

38,97

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19698,96

0,20

770798,58

0,36

238530,99

0,15

532267,58

0,98

0,31

0,69

28047,46

27,48

39,13

2. Recepty pełnopłatne

16579,21

0,17

472899,76

0,22

472898,23

0,30

1,54

0,00

1,00

0,00

20407,45

23,17

28,52

3. Sprzedaż odręczna

60966,49

0,63

864484,35

0,41

864482,88

0,55

1,47

0,00

1,00

0,00

70215,87

12,31

14,18

125,30

0,00

15817,31

0,01

7042,88

0,00

8774,43

0,02

0,45

0,55

1400,95

11,29

126,23

97369,97

1,00

2124000,00

1,00

1582954,98

1,00

541045,02

1,00

0,75

0,25

120071,73

17,69

21,81

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

292094471

0,20

11432419494

0,36

3537635479

0,15

7894784014

0,98

0,31

0,69

415966769

27,48

39,14

2. Recepty pełnopłatne

245861409

0,17

7013949390

0,22

7013926547

0,30

22843

0,00

1,00

0,00

302659371

23,17

28,53

3. Sprzedaż odręczna

904156651

0,63

12821877180

0,41

12821855387

0,55

21794

0,00

1,00

0,00

1041335107

12,31

14,18

1857554

0,00

234489936

0,01

104429760

0,00

130060176

0,02

0,45

0,55

20760526

11,29

126,24

1443970085

1,00

31502736000

1,00

23477847173

1,00

8024888827

1,00

0,75

0,25

1780721772

17,69

21,82

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Transakcje Liczba

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

Foto: designed by freepik.com

M O NITO R RYNKU LEKÓW

Szczepionki Szczepionka to biologiczny preparat odpornościowy, który zawiera jeden lub wiele antygenów. Wprowadzona do organizmu, uodparnia go na zakażenie konkretnym drobnoustrojem chorobotwórczym. W Polsce szczepionki są obowiązkowe dla zdrowych dzieci i młodzieży (zgodnie z Programem Ochronnym Szczepień). Zaleca się również szczepienie zdrowych osób dorosłych w celu rutynowego uodporniania lub wzmocnienia odporności (np. przeciwko grypie), a także osób z grup podwyższonego ryzyka i podróżujących do krajów tropikalnych. Analizujemy sprzedaż apteczną szczepionek. Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Przeprowadzone poniżej analizy dotyczą produktów należących do klasy ATC J07 – Szczepionki, a dokładniej do J07A – Szczepionki przeciwbakteryjne, J07B – Szczepionki przeciwwirusowe, J07C

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

– Połączenie szczepionek przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych oraz J07X – Inne szczepionki. Dane zgromadzone od 2002 roku pokazują, że wartość rynku szczepionek kształtuje się na poziomie od 91,77 mln zł (w 2004 roku) do 176,65 mln zł (w 2011 roku). W minionym roku pacjenci zapłacili za szczepionki 162,25 mln zł. Na po-

czątku badanego okresu (2002 rok) było to 121,11 mln zł. Wynika z tego, że poziom wartości sprzedaży jest stosunkowo wyrównany, zwłaszcza w ostatnich kilku latach. Największy spadek wartości sprzedaży w porównaniu do roku poprzedniego nastąpił w 2010 i 2003 roku, odpowiednio o 19,19% i 26,56%. Natomiast największy wzrost nastąpił w 2007 i 2011 roku, dokładnie o 24,44% i 24,39%. Ilość sprzedaży szczepionek kształtuje się inaczej niż ich wartość. W 2002 roku zostało sprzedanych 2,7 mln szczepionek (maksymalna sprzedaż), a w 2015 roku było to 1,87 mln opakowań (minimalna sprzedaż). W tym przypadku widoczna jest tendencja spadkowa. Największy wzrost sprzedaży szczepionek miał miejsce w 2005 i 2011 roku (analogicznie o 20,61% i 13,52%), zaś największy spadek zanotowaliśmy w roku 2010 i 2012 (odpowiednio o 21,06% oraz 10,84%).

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÓW

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 produktów

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2015 a nie będące w ofercie w 2002 roku

48,26 33,53

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

7,73 54,62 73,62 92,72 94,06 101,45 95,48 106,70 109,24 105,44 105,66 105,02

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

280,38 238,21 271,02 224,70 209,08 165,52 90,42 87,92 78,54 53,23 50,05

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

31,46 44,40 80,98 88,25 69,14 55,88 56,10 152,12 205,25 236,69

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

275,47 303,77 270,82 207,69 202,58 205,74 207,02 202,41 201,22

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

71,39 45,90 43,78 53,18 85,04 74,00 65,16 64,44

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

158,74 119,19 130,16 133,31 105,31 93,39 120,57

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

256,33 200,34 211,63 237,31 234,58 218,36

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

146,61 138,94 134,61 135,41 138,94

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

79,02 74,62 108,43 71,42

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

89,07 101,06 100,98

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

242,55 252,47

Produkty będące w ofercie w 2015 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

51,55 48,07 46,58 48,49 52,79 50,57 55,11 54,88 58,52 55,92 58,37 57,75 54,52 55,96

Liczba badanych 2002 produktów

8,36 11,39 130,94 59,95 48,41 28,34 32,14 28,55 21,49 19,16 18,97

138,12

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

51,55 48,07 46,58 48,49 52,79 50,57 55,11 54,88 58,52 55,92 58,37 57,75 54,52 55,96

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w 2015 roku

13,07 13,86 35,34 17,64

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2015

—

7,43 —

6,12 20,45 36,23 —

—

14,23 44,59 67,52 93,96 64,33 32,55 101,01 84,48 64,05 67,38 102,75

31,03 27,73 27,45 27,39 35,40 28,89 24,23 26,49 27,70 24,34

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2015

20,58 19,29 19,19 13,46

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2015

24,74 27,02 34,05 36,94 37,97 44,79 58,31 10,50

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2015

21,42 125,42 132,28 73,40 44,80 42,44 59,27

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2015

51,16 48,39 49,02 33,00 27,55

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2015

42,14 41,76 36,79 37,39

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2015

60,44 61,97 61,58

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2015

72,64 36,39

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2015

23,71

132,19 117,11 95,38 82,54 74,74 79,60

—

3,26 18,83 12,04 61,14 77,24

—

8,44 120,39 122,50 —

—

7,77 12,51

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÓW

Warto zwrócić uwagę na szczególnie popularną grupę szczepionek, czyli szczepionki przeciw grypie. Wartość sprzedaży w 2015 roku wynosiła 10,67 mln zł, co stanowiło 6,57% całego rynku szczepionek. Natomiast ilościowa sprzedaż szczepionek przeciw grypie w 2015 roku uplasowała się na poziomie 390,10 tys. opakowań (20,81% całego rynku szczepionek). Średnia cena szczepionek przeciw grypie jest niższa niż

średnia cena wszystkich szczepionek. W 2015 roku wynosiła ona 27,34 zł. Średniomiesięczna wartość i ilość sprzedaży szczepionek wyliczona na podstawie całego badanego okresu (od 2002 roku) jest najwyższa we wrześniu oraz październiku i wynosi odpowiednio: wartościowo – 277,37 mln zł oraz 259,27 mln zł, ilościowo – 18,49 mln i 18,52 mln opakowań. Na ten wynik w znacznym stopniu wpływa sprzedaż

szczepionek przeciw grypie. Dla tej grupy średniomiesięczna wartość sprzedaży (od 2002 roku) we wrześniu i październiku wynosi odpowiednio 102,35 mln zł oraz 94,80 mln zł, a średniomiesięczna ilość sprzedaży – 6,82 mln i 6,77 mln opakowań. Średnia cena za statystyczną szczepionkę systematycznie wzrasta (za wyjątkiem 2003 i 2013 roku). W 2003 roku wynosiła 41,96 zł (i była najniższa),

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży szczepionek w aptekach w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

121 112 293

2 699 945

44,86

841 058

18 750

144

2003

101 055 533

2 408 532

41,96

660 494

15 742

153

-16,56%

-10,79%

2004

91 772 496

2 179 966

42,10

592 081

14 064

155

-9,19%

-9,49%

2005

111 899 586

2 629 166

42,56

731 370

17 184

153

21,93%

20,61%

2006

111 872 173

2 355 756

47,49

686 332

14 452

163

-0,02%

-10,40%

2007

139 214 151

2 246 101

61,98

823 752

13 291

169

24,44%

-4,65%

2008

166 757 621

2 343 420

71,16

1 142 175

16 051

146

19,78%

4,33%

2009

175 732 518

2 423 861

72,50

1 292 151

17 823

136

5,38%

3,43%

2010

142 008 421

1 913 514

74,21

898 787

12 111

158

-19,19%

-21,06%

2011

176 646 114

2 172 129

81,32

1 110 982

13 661

159

24,39%

13,52%

2012

166 885 997

1 936 629

86,17

1 097 934

12 741

152

-5,53%

-10,84%

2013

168 667 031

2 011 218

83,86

1 109 652

13 232

152

1,07%

3,85%

2014

163 267 237

1 946 925

83,86

1 074 127

12 809

152

-3,20%

2015

162 249 954

1 874 182

86,57

1 088 926

12 578

149

-0,62%

-3,74%

2016

189 221 348

2 020 572

93,65

—

16,62%

7,81%

2017

184 893 310

1 996 631

92,60

—

-2,29%

-1,18%

Rys. 1. Wartość sprzedaży szczepionek w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

» Najwyższa wartość sprzedaży szczepionek występuje we wrześniu oraz październiku.«

** *** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

** *** *7

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÓW

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań szczepionek w aptekach w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Ilość sprzedaży szczepionek od wielu lat utrzymuje się na bardzo wyrównanym poziomie. Na tym tle wyróżniają się lata 2005 i 2006.«

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie szczepionki w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Średnia cena za pojedynczą szczepionkę jest najniższa we wrześniu i październiku. W pozostałych miesiącach jest wyrównana.«

** *** *7

Rys. 4. Liczba produktów sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016

» W styczniu 2002 roku w aptekach dostępne były 73 różne szczepionki, natomiast w styczniu 2016 było to już 106 pozycji asortymentowych.«

*** *7

***

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

S t a t y s t y k i i p r o g n oz y

M O NITO R RYNKU LEKÓW

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

a w 2015 roku – 86,31 zł. Najwyższy wzrost wartości ceny o 30,52% (14,49 zł) nastąpił w 2007 roku. W 2002 roku na rynku dostępne były 144 różne pozycje asortymentowe szczepionek (różne produkty różnych firm), z czego 12 przeciwko grypie. Obecnie dostępnych jest 149 różnych szczepionek (z czego około 10 to szczepionki przeciw grypie). Zarówno ilość jak i wartość sprzedaży szczepionek w ostatnich latach wykazywały tendencję spadkową. Wzrastała natomiast średnia cena sprzedaży za pojedyncze opakowanie. Jakich trendów możemy spodziewać się w kolejnych latach?

Trendy przyszłości Obliczone przez ekspertów OSOZ prognozy sugerują, że wartość sprzedaży szczepionek w 2016 roku wyniesie 189,22 mln zł, a w 2017 roku – 184,89 mln zł. Oznacza to kolejno wzrost o 16,62% i spadek o 2,29%. Wartość sprzedaży w miesiącach od stycznia do września 2015 roku wynosiła 115,64 mln zł, a w tych samych miesiącach 2016 roku – 137,60 mln zł. Ilość sprzedaży szczepionek w najbliższych latach będzie kształtowała się podobnie jak wartość. W 2016 roku nastą-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

pi wzrost o 7,81% do poziomu 2,02 mln opakowań. W 2017 roku zaobserwujemy spadek o 1,18% do 2 mln opakowań. W 2016 roku średnia cena sprzedaży wzrośnie do kwoty 93,65 zł (+8,17%, czyli 7,08 zł), a w 2017 roku spadnie do 92,60 zł (–1,12%, czyli 1,04 zł).

Podsumowanie Pierwsza szczepionka – przeciwko ospie prawdziwej – została opracowana w 1796 roku przez angielskiego lekarza Edwarda Jennera. Dzięki niej w 1980 roku choroba została uznana za eradykowaną, czyli całkowicie zwalczoną. W ostatnich 100 latach postęp w technologiach medycznych był większy niż w całej historii ludzkości. Dotyczy to zwłaszcza sektora szczepień. Wynaleziono wiele nowych preparatów, które pozwoliły niemal całkowicie wyeliminować groźne choroby, jak np. czarną ospę, krztusiec, odrę, świnkę. Największą zaletą szczepionek jest to, że umożliwiają nabycie odporności na wiele chorób zakaźnych. Pomimo niezbitych dowodów naukowych, wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia i bezpieczeństwa dostępnych współcześnie preparatów, szczepienia nadal wywołują gorące dyskusje. W Polsce przeciwko grypie szczepi się bardzo niski

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

odsetek społeczeństwa i pod tym względem jesteśmy w ogonie Europy. Liczba szczepionek przeciwko grypie sprzedawanych w aptekach otwartych zmalała w latach 2002–2015 o niemal 50%, z poziomu 751 888 sztuk do 390 088 sztuk. W tym samym okresie cena zmniejszyła się o 1 zł. Obecnie wartość sprzedaży wszystkich objętych analizą szczepionek kształtuje się na poziomie ponad 160 mln zł, ilość sprzedaży przekroczyła poziom 1,8 mln opakowań rocznie. Prognozy wskazują, że w najbliższych latach stan ten zostanie utrzymany.  Metodologia prognoz Ze względu na widoczny trend sprzedaży (podwyższona sprzedaż w okresie jesienno-zimowym i obniżona w okresie letnim), do obliczenia prognozy wykorzystano sezonową metodę prognozowania liniowego z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Wybrana metoda pozwala na uwzględnienie wahań sezonowych. Jednocześnie zakłada się, iż jeżeli wahania sezonowe nie występowałyby, prognozy można wyznaczyć za pomocą trendu liniowego.

systemy it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (październik 2016) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Nowa funkcjonalność: Terminarz tylko dla konkretnego personelu Funkcja pozwala ograniczyć wyświetlanie harmonogramów pracowników w oknie głównym Terminarza przez zastosowanie uprawnień do przeglądania terminarzy z własnego gabinetu/poradni/podmiotu lub ustawienia grupy dozwolonych harmonogramów na karcie pracownika, na podstawie domyślnego ciągu lub zatrudnienia w przypadku braku domyślnego gabinetu. Ustawienia można zastosować wspólnie, co daje większe możliwości konfiguracji, lub zamiennie. 1. Rozbudowane uprawnienia Dotychczas dostępne było tylko jedno uprawnienie do przeglądania harmonogramów innych pracowników. Jego brak powodował, że pracownik mógł oglądać tylko swój własny grafik. Obecnie zostały dodane nowe uprawnienia, a dotychczasowe zmieniło nazwę na Przeglądanie wszystkich terminarzy.

Rys. 2. Komunikat błędu

Dodając grupę pracowników, zostaną uwzględniione tylko te osoby, do których mamy uprawnienie oraz dodatkowo zostanie wyświetlony komunikat, że do nie wszystkich mieliśmy uprawnienia. Zmiany dotyczą również funkcji Wszyscy, którzy pracują, gdzie lista pokazywanych pracujących jest ograniczana tylko do tych, do których mamy uprawnienia.

2. Grupy dozowolonych harmonogramów Na karcie pracownika na zakładce Ustaw. dodat. / Internet można ustawić dwie grupy: grupę pracowników i grupę gabinetów. Ustawienie to spowoduje, że pracownik w oknie głównym Terminarza będzie mógł przeglądać grafiki tylko pracowników należących do tych grup.

Rys. 1. System zabezpieczeń – nadawanie uprawnień

Pracownik mający ograniczone uprawnienia, może próbować dodać dowolny harmonogram. Program jednak ograniczy dodawanie tylko do tych, do których posiada uprawnienia. W przypadku braku stosownych uprawnień, zostanie wyświetlony komunikat:

Rys. 3. Karta pracownika

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

systemy it

Podobnie jak w punkcie 1, pracownik mający ograniczone uprawnienia, może próbować dodać dowolny grafik, program jednak ograniczy dodawanie grafików tylko do tych, do których posiada uprawnienia. W przypadku braku stosownych uprawnień, zostanie wyświetlony komunikat:

Dodatkowo, grupy pracowników i grupy gabinetów zyskały możliwość przypisania im klasy grupa dla opcji (po skorzystaniu z tej opcii, do modyfikacji takiej grupy będą wymagane odpowiednie uprawnienia). Blokada działa podczas dodawania harmonogramów oraz w oknie Wszyscy, którzy pracują.

Rys. 5. Karta grupy

Rys. 4. Komunikat błędu

Powyższe ograniczenia działają również dla harmonogramów poradni i podmiotu. Wyjątkiem jest harmonogram dla aparatu, tutaj żadne uprawnienia nie działają. 

reklama

DLA PACJENTÓW ORAZ LEKARZY. PRAKTYCZNE I SPRAWDZONE

APLIKACJE ZDROWOTNE BEZPŁATNY RAPORT DO POBRANIA NA STRONIE

WWW.OSOZ.PL/APLIKACJE

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

systemy it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (październik 2016) Katarzyna Piątek Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

W module APW11 Sprzedaż, funkcja ALT+U służy do usuwania sprzedaży, jeśli nie zaistnieje operacja gospodarcza (sprzedaż niezafiskalizowana). W przypadku, kiedy miała miejsce operacja zapisania paragonu do pamięci fiskalnej (urządzenia fiskalnego), to nie można jej usuwać. Urządzenie fiskalne również nie pozwala na usuwanie takiej sprzedaży. Od wersji 2016.3.8.3 powstałe w programie pomyłki muszą być korygowane poprzez funkcję ALT+K, która umożliwia skorygowanie pojedynczej pozycji sprzedaży, recepty, paragonu, ale nadal funkcją ALT+K. Po wprowadzeniu możliwości korygowania jednej pozycji sprzedaży, realizacja pomyłek będzie realizowana tak jak dotychczas. Z tą różnicą, że sprzedaże, które znajdują się w module fiskalnym drukarki, będą korygowane, a nie usuwane z systemu jakby ich w ogóle nie było. Powodem blokady funkcji ALT+U usuwania już zafiskalizowanej sprzedaży jest wymóg przekazywania danych do Ministerstwa Finansów w postaci Jednolitego Pliku Kontrolnego (JPK). Do listy braków w module APW12 Zamówienia dodano wydruki: standardowy wywoływany przy pomocy przycisku [Ctrl + F10] oraz rozszerzony wywoływany przy pomocy przycisku [Shift + Ctrl + F10]. Wydruki wywołujemy za pomocą przycisku [F10] Wydruk.

Rys. 2. Lista rezerwacji

W oknie Przeglądanie kart zakupów w module APW14 Magazyn istnieje możliwość filtrowania i wyszukiwania kart przy pomocy przycisku [F9] Filtr.

Rys. 3. Filtr – Przeglądanie kart zakupu

Rys. 1. Lista braków

W oknie Raporty z poprawy kart zakupu umożliwiono filtrowanie dokumentu przy pomocy przycisku [F9] Filtr i wyszukiwanie dokumentów za pomocą przycisku [F6] Szukaj wg numeru dokumentu.

Dodatkowo w module APW14 Magazyn, w oknie Lista rezerwacji dodano możliwość generowania wydruku graficznego.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Rys. 4. Raporty z poprawy kart zakupu

W module APW41 Administrator Plan zadań połączono w jedno dwa planowane zadania. Zadania Komunikacja z repozytorium KS_EDE oraz Automatyczne generowanie raportów do księgowości połączono w jedno zadanie o nazwie Komunikacja z repozytorium KS-EDE (rys. 5). Nowe zadanie wykona obie połączone czynności w jednym zadaniu, za pośrednictwem systemu KS-EDE i KS-EWD: – synchronizacja słowników, – sprawdzenie konfiguracji z księgowością, – utworzenie raportów księgowych za dany okres i wysłanie do księgowości. Dodatkowo w module APW41 Administrator rozdzielono opcję Nie zmieniaj ceny towarów z apteki internetowej na dwie odrębne funkcje: Wspólne: 2.28. Nie zmieniaj ceny towarów z apteki internetowej (strategie, przeceny); Wspólne.2.32. Nie zmieniaj ceny towarów z apteki internetowej (promocje) (rys. 6).

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński

Rys. 5. Wybór funkcji do wywołania

Rys. 6. Nie zmieniaj ceny towarów z apteki internetowej 

Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Aleksandra Kurowska, Artur Olesch, Katarzyna Piątek, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Lidia B. Brydak, Angel Gurría, Laurie Hawkins, Marek Kubicki, Mateusz Lichoń, Karolina Mackiewicz, Natalia Matuszak, Witold Tomaszewski.

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 11/2016

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 17 000 egzemplarzy

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, szczegółowe raporty specjalne. Poznaj dokładnie rynek ochrony zdrowia i farmacji dzięki autorskim analizom statystycznym. Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

LAT NA RYNKU OCHRONY ZDROWIA

KAMSOFT

PASJA TWORZENIA INNOWACJI DLA LUDZI WWW.KAMSOFT.PL

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Z nową aplikacją mobilną możesz czytać czasopismo OSOZ w telefonie komórkowym lub na tablecie. Bezpłatnie i wygodnie.

Aplikacja na iOS i Android

kartę leku zamieściliśmy na stronie 67