OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

11

2019 POLSK A

11 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

APLIKACJE

NA RECEPTĘ

Budowane w oparciu o wiedzę medyczną zdrowotne aplikacje mobilne mogą być dla pacjentów równie pomocne jak leki.

CHIRURGIA

ROZSZERZONA

WYWIAD | Wirtualna rzeczywistość na sali operacyjnej pozwala lekarzom dokładniej planować i przeprowadzać zabiegi.

MAPA

ZDROWIA 2020

Stan ochrony zdrowia w Polsce i na świecie: długość życia, wydatki, wskaźniki leczenia, choroby, nowe zagrożenia i wyzwania.

OT WART Y SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2019

j a t i y j z c C l i ka S p EW a w ZN O OS

241 mobilnych

aplikacji zdrowotnych

Dla pacjenta, lekarza i pielęgniarki.

Aktualna lista rozwiązań z całego świata. Łatwe wyszukiwanie według funkcjonalności.

Nota bene

8 kroków transformacji cyfrowej Sukces digitalizacji placówki ochrony zdrowia zależy od umiejętności zarządzania zmianą.

Dobra technologia to nie wszystko – trzeba wiedzieć, jak przekonać do niej pracowników oraz zaadaptować na trwałe nowości w kulturze organizacyjnej.

Menedżerowie szpitali lub przychodni zadają sobie pytanie, jak wdrożyć pomyślnie nowy system IT. Często błędnie skupiają swoje wysiłki na wybraniu najlepszej technologii. Jednak nawet najdoskonalsze rozwiązanie będzie nieprzydatne, jeżeli nie zostanie zaakceptowane przez ludzi. Transformacja cyfrowa to przecież nie tylko zakup nowego systemu i jego instalacja, ale daleko idąca ingerencja w ustabilizowane procesy, przyzwyczajenia pracowników, ich oczekiwania. Nawet jeżeli ludzie nie są zadowoleni ze stanu obecnego i oczekują zmian, nikt tak naprawdę nie chce się zmieniać. Stąd nowości budzą często opór, którego siła jest w stanie przeciwstawić się nawet najpilniejszym reformom.

Jedną z najlepiej znanych i dobrze sprawdzającą się w ochronie zdrowia procedurą zmian organizacyjnych jest model Kottera złożony z 8 kroków. Oto jego etapy: Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Uświadom załodze pilność wprowadzania zmian. Pracownicy muszą wiedzieć, że zmiana jest ważna i stoją za nią konkretne przesłanki. Przykładowo: w przypadku aplikacji do rejestracji online pacjentów, argumentem może być blokada linii informacyjnej albo wyniki ankiet pokazujące niezadowolenie z działania rejestracji telefonicznej. Poczucie pilności napędza motywację, mobilizuje pracowników.

Stwórz koalicję na rzecz zmiany z pracowników, którzy są entuzjastami nowych technologii lub oczekują modernizacji niewydajnych procesów. Będą oni ambasadorami zmiany we własnych grupach zawodowych, komunikując ją na wszystkich szczeblach struktury organizacyjnej, lobbując za projektem.

Opracuj wizję, strategię i cele działania. Idealna wizja jest atrakcyjna emocjonalnie, mądra strategicznie i łatwa do komunikowania. Daje wyobrażenie sukcesu i poczucie kierunku działań. Przykładowo: „wdrożenie systemu wsparcia decyzji klinicznych ułatwi lekarzom dostęp do aktualnej wiedzy naukowej, podwyższając jakość usług medycznych.”

Przekaż wizję i zdobądź poparcie wśród personelu. Mamy plan, czas na działanie. Kotter sugeruje, że odważna wizja oraz konkretny plan organizacyjny i finansowy są fundamentami autentycznego zaangażowania personelu. Na tym etapie warto zastanowić się, jakie argumenty mogą mieć przeciwnicy zmian i tak długo doprecyzować plan, dopóki trudno go będzie podważyć.

Zmobilizuj wszystkich do działania, wykorzystując do tego ambasadorów zmian. Jeżeli wdrażamy system alarmujący, że wyniki laboratoryjne pacjenta są poza normą, trzeba dokładnie przeszkolić lekarzy i pielęgniarki, wprowadzić odpowiednie komunikaty w systemie IT. Świętuj widoczne korzyści i osiągnięcia. Według Kottera, ludzie szybko tracą energię do działania i cierpliwość. Dlatego dowody na korzyści ze zmiany muszą pojawić się w miarę szybko. W przypadku przejścia na pełną elektroniczną dokumentację medyczną sukcesem może być przedstawienie wyników badań opinii pacjentów, którzy są zadowoleni z tego, że lekarz ma dostęp do pełnej historii medycznej.

Utrzymuj tempo i natężenie działań. Jeżeli pojawi się problem, należy go szybko rozwiązać, aby nie przerodził się w frustrację i przewlekłe niezadowolenie. Gdy pracownicy zgłaszają pomysły na udoskonalenia, trzeba je weryfikować i wdrażać te uzasadnione. Przykład: gdy alarmy w systemie wspomagania decyzji wyświetlają się zbyt często, trzeba skalibrować system, aby lekarze nie zaczęli ich ignorować.

Promuj zmianę, dopóki nowe nie zastąpi starego. Zmianę można uznać za udaną dopiero wtedy, gdy wsiąknie w kulturę organizacji i rutynowe postępowanie pracowników. Dopiero gdy nowa funkcjonalność czy system stanie się częścią codziennej pracy personelu medycznego, zmiana jest utrwalona. 

11

OSOZ POLSKA 2019

aktualności

6

W KADRZE

ROZMOWY

29

Wielka kumulacja

8

WAŻNE PYTANIE

Rafael Grossmann: AI pozwoli płynnie dyrygować operacjami

31

Co MZ musi zrobić, aby wprowadzić aplikacje mobilne na receptę?

11

Rynek zdrowia w pigułce

13

RADAR ZDROWOTNY

PRAKTYcznie

33

35

Aplikacje medyczne

nowe idee

3 popularne rozwiązania pomagające zmienić nawyki

15

NOWOŚCI / WYNALAZKI

40

18

Infografika

42

44

LEKTURA Raport: Czy wykorzystamy technologie dla poprawy sytuacji w służbie zdrowia?

RAPORT 20

LABORATORIUM TECHNOLOGII Smartfon może zmobilizować do aktywności fizycznej

Zdrowie 2020. Trendy

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

Cyfrowe badania kliniczne, emocje dla robotów, start e-porad

PORADNIK Kiedy lodówka zmierzy nam ciśnienie, czyli o telemedycynie

INNOWACJE 14

Legislacja Bezpieczna dokumentacja medyczna według NIK

Alergia, grypa i przeziębienie w styczniu 2019

OPINIE Adam Maciejczyk: Dane. Nowy wróg raka

Zobowiązania szpitali w górę

SZTUCZNA INTELIGENCJA

DIAGNOZA SYSTEMU ZDROWIA Analizujemy najnowszy raport „Health at a Glance 2019” przygotowany przez OECD. Co z niego wynika dla Polski?

Jak prezentujemy się na zdrowotnej mapie Europy?

OSOZ WORLD

47

EXPERT’S VIEW How to build a smart hospital?

49

NEWS Facebook has launched new healthcare features

TECHNOLOGIE

51

DLA PACJENTA Zamów e-receptę bez wychodzenia z domu

MONITOR ZDROWOTNY

54

FELIETON Polska apteczna

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (październik 2019)

» Rozszerzona rzeczywistość pomaga chirurgowi dokładnie zaplanować operację.« Rafael Grossmann | Chirurg, Nothern Light Health | str. 29

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (październik 2019)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (październik 2019)

69

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Środki stosowane dla podniesienia odporności

OSOZ Polska 11/2019

» Budowa inteligentnego szpitala wymaga zmiany kultury organizacyjnej.« Prof. Dr. Jochen A. Werner Dyrektor naczelny University Hospital Essen | str. 47

400 000

online

21 listopada 2019 r. w siedzibie Naczelnej Izby Lekarskiej odbyło się spotkanie Prezydium NRL z Podsekretarzem Stanu w Ministerstwie Zdrowia Panem Januszem Cieszyńskim. Ustalono m.in., że zgodnie z przepisami ustawy Prawo farmaceutyczne, wystawienie po 7 stycznia 2020 r. – w przypadku braku dostępu do Systemu Informacji Medycznej – recepty w postaci papierowej jest uprawnieniem osoby wystawiającej receptę, zabezpiecza potrzeby pacjenta i nie jest obarczone ryzykiem sankcji.

Tyle osób przystąpiło do wirtualnego badania klinicznego nad migotaniem przedsionków serca przeprowadzonego przez Uniwersytet Standforda z pomocą aplikacji mobilnej Apple. Firma uruchomiła właśnie nowe badania.

10%

O tyle wzrósł poziom aktywności fizycznej u osób, które regularnie otrzymywały przypomnienia o ćwiczeniach z pomocą aplikacji mobilnej. To jedno z pierwszych badań potwierdzających, że aplikacje typu „fitness” naprawdę działają.

Autentyczna innowacyjność Wiele placówek ochrony zdrowia zaczyna informatyzację od zakupu systemu IT. To jeden z największych błędów – informatyzacja niewydajnych procesów niczego nie zmieni. Droga do cyfrowej transformacji podmiotu medycznego zaczyna się od zbudowania strategii, zmiany kultury organizacyjnej, zarządzania projektami IT. Kilka praktycznych wskazówek i porad.

online / offline

241 mobilnych aplikacji zdrowotnych Nowy raport czasopisma OSOZ Polska Już dostępny w aplikacji OSOZ NEWS POBIERZ APLIKACJĘ (iOS, Android)

Projekt e-Krew obejmuje budowę systemu informatycznego, który wpłynie przede wszystkim na usprawnienie wymiany danych pomiędzy uczestnikami procesów pobierania, przechowywania i stosowania krwi w lecznictwie. Proces rejestracji dawcy/kandydata na dawcę krwi zostanie w pełni przeniesiony do systemu e-Krew.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na listopad 2019 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

WWW.OSOZ.PL/aplikacja OSOZ Polska 11/2019

OSOZ Polska 11/2019

aktualno ś ci w k a d rz e

Wielka kumulacja Niedługo po tym jak Amazon wprowadził nowe, oparte na telekonsultacjach usługi medyczne dla swoich pracowników w USA, kolejna wiadomość zelektryzowała sektor zdrowia. Google ogłosił zakup firmy Fitbit – amerykańskiego giganta na rynku urządzeń ubieralnych (wearables) pozwalających monitorować wybrane parametry życia i aktywność fizyczną. Transakcja opiewa na kwotę 2,1 miliarda dolarów. Dlaczego to tak ważna informacja? Po pierwsze, kolejna korporacja technologiczna, która dotąd miała niewiele wspólnego z ochroną zdrowia, wchodzi do sektora. Firmy takie jak Apple, Google czy Amazon zaczynają świadczyć usługi medyczne idealnie dopasowane do potrzeb pacjentów, a to powinno dawać do myślenia. Po drugie, dane dotyczące zdrowia i samopoczucia użytkowników urządzeń Fitbit trafiły w ręce Google. Czy pozwolą na lepsze pozycjonowanie reklam?

Google w ten sposób chce wzmocnić swoją pozycję w stosunku do Apple, który dzięki inteligentnym zegarkom Apple Watch może zaoferować użytkownikom wiele rozwiązań skupionych na dbaniu o zdrowie i dobrą kondycję fizyczną.

Zresztą zakup Fitbit nie jest jedyną inwestycją Google w urządzenia wearables. W styczniu firma kupiła za kwotę 40 milionów dolarów nieznaną technologię inteligentnego zegarka od Fossil. Mierzenie parametrów zdrowia, takich jak tętno, przebyty dystans, spalone kalorie, a także jakości snu czy kondycji fizycznej jest szybko rozwijającym się trendem. Ludzie chcą optymalizować swoje życie, a urządzenia ubieralne im w tym pomagają. Źródło: The Verge

OSOZ Polska 11/2019

aktualno ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Co MZ musi zrobić, aby wprowadzić aplikacje mobilne na receptę?

Chorym na cukrzycę ułatwiają kontrolę poziomu glukozy we krwi, pacjentom z bólem kręgosłupa – w wykonywaniu ćwiczeń rehabilitacyjnych, osobom z depresją oferują sesje terapeutyczne oparte na sprawdzonych naukowo technikach. Aplikacje mobilne potrafią leczyć. Mobilizując pacjenta do stosowania się do zaleceń lekarza mogą być tak samo skuteczne jak niektóre leki. Czy w związku z tym powinny być zalecane przez lekarzy i refundowane przez płatnika?

W listopadzie niemiecki parlament uchwalił pakiet uchwał, które mają przyspieszyć cyfryzację ochrony zdrowia, ułatwić pacjentom dostęp do danych medycznych i upowszechnić wizyty telemedyczne. Nowe, pro-cyfrowe prawo przewiduje także opcję refundacji mobilnych aplikacji zdrowotnych.

Dzięki niemu nasz zachodni sąsiad bę-

OSOZ Polska 11/2019

dzie pierwszym państwem na świecie, gdzie lekarz przepisze aplikację dostępną w smartfonie na receptę, podobnie jak robi to w przypadku leków. Ustawodawca przyjął bardzo innowacyjne podejście oparte na testowaniu aplikacji w praktyce w modelu „szybkiej ścieżki oceny”. Producent rozwiązania ma dwa lata na udowodnienie, że aplikacja wno-

si wartość dodaną do leczenia. Rezygnacja z systemu walidacji lub autoryzacji ma swoje uzasadnienie.

Terapia czy rozrywka?

Zaledwie w kilka lat od wprowadzenia smartfonów aplikacje zdrowotne zdobyły dużą popularność. Jest ich obecnie ponad 330 000. Jednak zdecydowana

aktualno ś ci

większość z nich nie ma żadnego związku z naukami medycznymi. Są to bowiem najczęściej rozwiązania typu fitness, motywujące do uprawiania sportu albo monitorujące wysiłek fizyczny, pomagające w rzuceniu zbędnych kilogramów czy stosowaniu diety. Jedynie niewielki procent z nich to aplikacje, które zostały opracowane z udziałem lekarzy i bazują na dowodach naukowych. Przykładem jest Kaia, aplikacja dla pacjentów z bólami kręgosłupa, która prowadzi chorego przez cały proces rehabilitacji, mierząc osiągane efekty. Z kolei Woebot – chatbot oparty na wytycznych terapii kognitywno-behawioralnej – pomaga chorym z depresją zmienić schematy negatywnego myślenia i postrzegania rzeczywistości. Z polskich przykładów można wspomnieć o Cardiomatics – narzędziu opartym na sztucznej inteligencji do automatycznej analizy sygnału EKG. Przykładów jest znacznie więcej.

Dotychczas, wszystkie aplikacje, które nawet ocierały się o tematykę zdrowia, przykładowo ułatwiając zdrowe odżywianie się, wrzucane były do jednego worka aplikacji zdrowotnych. Ale wraz z tym, jak kolejne narzędzia zaczęły przypominać urządzenia medyczne, do terminologii weszło określenie „digital therapeutics”, czyli terapie cyfrowe.

W analogii do terapii lekowych, mają one mierzalny wpływ na zdrowie pacjenta, który można potwierdzić badaniami.

I tu zaczyna się problem w postaci pytania: jakimi? W stosunku do leków proces ten jest jednoznaczny – uregulowane sztywno badania kliniczne, wytyczne bezpieczeństwa stosowania i procedury dopuszczenia leku do obrotu w poszczególnych krajach. W przypadku aplikacji, takich wytycznych po prostu nie ma, a ich twórcy muszą kierować się subiektywnymi kryteriami. Od razu możemy z dyskusji wyłączyć aplikacje związane ze stylem życia, odpowiadające w terminologii farmaceutycznej raczej suplementom diety.

Dla wielu aplikacji koniecznym stopniem walidacji jest certyfikacja w procedurze znanej dla wyrobów medycznych. Znaczek CE jest gwarancją, że jest to bezpieczny dla pacjentów produkt. Już dziś wiele aplikacji do poważniejszych zastosowań, przede wszystkim wykorzystujących algorytmy i systemy sztucznej inteligencji, zostało dopuszczonych do stosowania jako produkt medyczny.

Wraz z tym jak rośnie konkurencja na rynku m-zdrowia, posiadanie certyfikacji jest elementem przewagi ułatwiają-

cym przekonanie inwestorów i użytkowników. W USA dopuszczeniem rozwiązań zdrowia cyfrowego do stosowania zajmuje się FDA, Federalna Agencja ds.

Leków i Żywności. W 2018 roku FDA dopuściła na rynek 23 algorytmy o funkcjach medycznych.

Europa wprowadza coraz więcej przepisów mających zagwarantować bezpieczeństwo stosowania narzędzi cyfrowych. Wysokie kary przewidziane w RODO mają zagwarantować, że dane będą przetwarzane w odpowiedni sposób. 26 maja 2020 roku w życie wejdzie uchwalone przez Parlament Europejski w maju 2017 roku rozporządzenie w sprawie wyrobów medycznych (MDR). Wiele cyfrowych rozwiązań zostanie objętych znakowaniem CE. Według nowej definicji „wyrób medyczny” oznacza każdy przyrząd, aparat, urządzenie, oprogramowanie, implant, odczynnik, materiał lub inny wyrób przewidziany przez producenta do stosowania, osobno lub w połączeniu, dla ludzi z co najmniej jednym z następujących szczególnych rodzajów medycznych celów: – diagnoza, zapobieganie, monitorowanie, prognozowanie, prognozowanie, leczenie lub łagodzenie choroby; – diagnoza, monitorowanie, leczenie, łagodzenie lub rekompensata za obrażenia lub niepełnosprawność; – badanie, wymiana lub modyfikacja anatomii lub procesu lub stanu fizjologicznego lub patologicznego; – dostarczanie informacji za pomocą badania in vitro próbek pochodzących z ludzkiego ciała, w tym dawstwa narządów, krwi i tkanek, i który nie osiąga swojego głównego zamierzonego działania za pomocą środków farmakologicznych, immunologicznych lub metabolicznych w ciele ludzkim lub na nim, ale którym można w ten sposób pomóc w jego działaniu.

I tak oprogramowanie przeznaczone do kontrolowania procesów fizjologicznych, a więc wszystkie aplikacje mierzące parametry życia, podpadają pod klasę 2a lub 2b – jeżeli są to informacje istotne dla życia pacjenta. Podobnie systemy dostarczające informacji do podejmowania decyzji diagnostycznych lub terapeutycznych będą klasyfikowane jako 2a.

I ponownie – jeżeli są do dane krytyczne z punktu widzenia życia – wówczas klasyfikacja oznaczana jest jako 3. Pozostałe zastosowania będą przyporządkowywane nadal do klasy 1.

A może testy kliniczne?

Skoro leki na receptę muszą przejść przez badania kliniczne, dlaczego nie zastosować analogicznej ścieżki dla aplikacji? Choć zwolenników takiego podejścia nie brakuje, w praktyce nie ma szans się sprawdzić. Badania nad nowymi lekami trwają latami, wymagają ogromnych środków finansowych i stać na nie jedynie duże koncerny farmaceutyczne. Aplikacje zdrowotne rozwijają często małe startupy, które – mimo czasami dużego poziomu finansowania ze strony inwestorów – nie mogą sobie pozwolić na skomplikowany proces badań. Co więcej, technologie cyfrowe starzeją się błyskawicznie. Aplikacja nieaktualizowana i nierozwijana przez okres 2–3 lat po prostu staje się aplikacją przestarzałą. A co tu dopiero mówić o 8–10 latach, które upływają statystycznie od czasu wynalezienia leku do jego wprowadzenia na rynek.

Najsensowniejszym sposobem wydaje się opracowanie wytycznych dla twórców aplikacji, a następnie obiektywnego systemu walidacji przeprowadzanego przez niezależną instytucję. Takie podejście przyjęło się w brytyjskim systemie ochrony zdrowia. NHS, odpowiednik naszego NFZ, wprowadził tzw. bibliotekę aplikacji. Trafiają do niej tylko te rozwiązania, które przejdą przez sito weryfikacyjne, oparte na jasno sprecyzowanych kryteriach. Dzięki temu, już na poziomie planowania aplikacji ich twórcy wiedzą, czy chcą pójść w kierunku aplikacji typu „lifestyle”, czy ambitnie budować aplikację odpowiadającą wytycznym NHS, które swoją drogą są bardzo wymagające. Do marca 2019 NHS App Library zawierała jedynie 79 rozwiązań. To mało, ale pacjenci mają pewność, że te rozwiązania są sprawdzone.

Kryteria oceny Podczas oceny rozwiązań chcących się znaleźć w Bibliotece Aplikacji NHS, pod uwagę bierze się takie kryteria jak efektywność, bezpieczeństwo kliniczne, ochrona danych, użyteczność i dostępność, interoperacyjność danych, stabilność techniczna. Dla każdego kryterium zdefiniowano kilka-kilkanaście pytań, a odpowiedzi oceniane są punktowo.

Do tej pory powstało kilka różnych systemów ocen. Opracowana w 2016 roku „Mobile Application Rating Scale (MARS)” stosuje przede wszystkim oceny jakościowe, takie jak zaangażowanie, funkcjonalność, estetyka, informacja (jakość), obiektywna ocena jako-

OSOZ Polska 11/2019

aktualno ś ci

ści, specyfika aplikacji. Z kolei Enligt – metodyka grupy naukowców przygotowana z myślą o aplikacjach do zastosowań w psychiatrii – bierze pod uwagę następujące czynniki: użyteczność, szata graficzna, zaangażowanie użytkownika, zawartość treści, oddziaływanie terapeutyczne, obiektywna ocena ogólna, wartość jako część skoordynowanych działań terapeutycznych, zaufanie i niezawodność, oparta na dowodach skuteczność, ochrona danych, poziom prywatności, walidacja zewnętrzna zastosowanych mechanizmów ochrony danych, rekomendacje słowne. Jeszcze inną ewaluację przyjęło Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatryczne, stawiając na takie elementy jak bezpieczeństwo danych/prywatność, korzyść/efektywność – dowody kliniczne, łatwość obsługi, interoperacyjność.

Z kolei w Niemczech, Fundacja Bertelsmann dokonała syntezy różnych podejść, tworząc AppQ – 9-stopniową skalę dla transparentnej oceny jakości aplikacji zdrowotnych.

Choć wiele z przytoczonych podejść stosuje podobne kryteria – bezpieczeństwo danych, użyteczność, prywatność, interoperacyjność – nie jest łatwo o obiektywną ocenę aplikacji. Już sam element użyteczności jest płynny. Czy aplikacja umożliwiająca dostęp pacjenta do elektronicznej dokumentacji medycznej jest użyteczna i wnosi wartość dodaną? W końcu dostęp do informacji

» Skuteczność niektórych aplikacji mobilnych może równać się z lekami. Niewykorzystanie terapii cyfrowych byłoby błędem.«

10

OSOZ Polska 11/2019

może podnieść zaangażowanie pacjenta w sprawy własnego zdrowia i tym samym wzmocnić profilaktykę zdrowotną.

Jak opisać estetykę czy łatwość obsługi?

Inaczej oceni je młoda osoba biegle poruszająca się po świecie nowych technologii, inaczej ktoś, kto nie dorastał w erze cyfryzacji. Jak zmierzyć element motywacyjny, skoro jest on uzależniony od indywidualnych cech osobowościowych użytkownika. Stąd też sensowne wydaje się postawienie w pierwszej kolejności na twarde kryteria, jak bezpieczeństwo danych, wymiana danych w systemie ochrony zdrowia, czy interoperacyjność.

Koncepcja walidacji Subiektywne kryteria wymagałyby więc w optymalnym rozwiązaniu testów na grupach użytkowników reprezentujących grupy docelowe danych rozwiązań. Ale przecież nie chcemy zbliżać się do metodologii badań klinicznych. Z drugiej strony już teraz aplikacje w sklepie Android albo Apple są oceniane przez użytkowników – te najlepsze mogą liczyć na wyższe pozycjonowanie podczas wyszukiwania i cieszą się większym zaufaniem. W rozwiązaniu Fundacji Bertelsmann rekomendowane jest powołanie specjalnej komisji koordynującej. Niezależna organizacja oceniałaby również poziom refundacji, w analogii do Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.

Gdy aplikacje przejdą proces oceny i weryfikacji, lekarze nie będą mieć obaw o odpowiedzialność i będą mogli ze spokojem rekomendować rozwiązania m-zdrowia. Trudno wymagać od nich, że zrobią to już dziś – to oni odpowiadają za zdrowie pacjenta i nie mogą opierać się na interwencjach, których nie znają. Zresztą wprowadzenie aplikacji dostępnych na receptę jest tak dużą zmianą w tradycji ochrony zdrowia, że mówimy o transformacji kulturowej trwającej latami zanim się przyjmie na dobre.

Już dziś, śladem innych krajów, Ministerstwo Zdrowia i CSIOZ powinny zacząć przymierzać się do koncepcji „aplikacji na receptę”. Potencjał m-zdrowia jest ogromny, zwłaszcza w takich obszarach jak zarządzanie chorobą, samoleczenie oparte na najlepszych praktykach, diagnoza schorzeń nie zagrażających życiu i zdrowiu, profilaktyka. Mówimy o zwiększeniu roli pacjenta w ochronie zdrowia, co jest elementem, który może doprowadzić do obniżenia kosztów i poprawy jakości. Zakładając, że prawie każda osoba posiada smartfon, aplikacje mogą być dużą pomocą dla niektórych grup pacjentów. Zamiast łykać kolejną tabletkę na ból, lepiej sięgnąć po wirtualnego rehabilitanta dostępnego w aplikacji. Zamiast iść z przeziębieniem do lekarza, można zasięgnąć porady online. W niektórych sytuacjach aplikacje mają większą moc leczenia niż leki. 

aktualno ś ci

R ynek zdrowia w pi g u łce

Zobowiązania szpitali w górę Na stanowisku ministra zdrowia pozostał po wyborach Łukasz Szumowski, nie zmienili się też jego zastępcy. Ministerstwo przekazało dane o zobowiązaniach szpitali, które pierwszy raz w kilkunastoletniej historii ich zbierania „utajniono” przed wyborami, zasłaniając się koniecznością przeliczenia.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Zobowiązania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wynosiły na koniec III kw. 14,3 mld zł, z czego 2,1 mld zł to wymagalne. To najwięcej w historii, ale na spotkaniu z mediami przekonywano, że kwota ta nie różni się istotnie od tych z poprzednich lat, a nawet jeśli, to wzrost jest proporcjonalny do rosnących nakładów na ochronę zdrowia. Na koniec 2018 r. zobowiązania wynosiły 13,1 mld zł, a we wcześniejszych latach było to 10–11 mld zł.

Ministerstwo starało się przekonać dziennikarzy, że długi generują te

placówki, które są źle zarządzane, ale z wcześniejszych publikacji m.in. NIK i SGH wynika, że decydującą rolę mają przyjmowane przez polityków regulacje o charakterze powszechnym, które podnoszą koszty działania placówek, a wysokość finansowania z NFZ wzrostów tych nie rekompensuje. Zresztą w listopadzie sprawa ta była pośrednio rozstrzygana w Trybunale Konstytucyjnym. Nie znamy jeszcze uzasadnienia, ale TK na wniosek samorządu województwa mazowieckiego analizował, czy zapisy ustawy o działalności leczniczej są zgodne z ustawą zasadniczą. Chodziło dokładnie o artykuły, które nakazują podmiotowi założycielskiemu, czyli zwykle sa-

morządowi, w przypadku ujemnego wyniku finansowego placówki, spłatę lub zamknięcie podmiotu. Samorząd wojewódzki zaskarżył przepis w takim zakresie, w jakim ze względu na wprowadzane ustawy czy inne przepisy, podnoszone są koszty działania placówki, a w efekcie generowaną stratę spłacać musi właściciel. Trybunał uznał, że ustawa o działalności leczniczej „w zakresie, w jakim zobowiązuje jednostkę samorządu terytorialnego, będącą podmiotem tworzącym samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, do pokrycia straty netto stanowiącej ekonomiczny skutek wprowadzania przepisów powszechnie obowiązujących, które wywołują obligato-

OSOZ Polska 11/2019

11

aktualno ś ci

» Czy informatyzacja ochrony zdrowia to sukces czy porażka obecnego rządu?« ryjne skutki finansowe dla działania samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej”, jest niezgodna z konstytucją. Przepisy te muszą ulec zmianie lub wygasną w ciągu 18 miesięcy.

Polityka W czasie kampanii wyborczej o zdrowiu mówiono bardzo dużo. Ale w expose premiera znalazło się na dalekiej pozycji, a Mateusz Morawiecki poświęcił mu tylko kilka minut. Wśród sukcesów, PiS wymienił informatyzację ochrony zdrowia, w tym e-recepty i e-zwolnienia.

Mówił o tym, że z sukcesem wdrażano zmiany w obszarze kardiologii i onkologii (choć to dopiero pilotaże), o nowych lekach na liście refundacyjnej, rosnących nakładach na ochronę zdrowia (choć premier używał terminu „podnieśliśmy” to jednak chodzi o spływ składki, a nie jej podniesienie czy dotacje z budżetu).

W ramach obietnic powtórzył deklaracje o przesiewowych badaniach dla osób po 40 roku życia.

Morawiecki zapowiedział też utworzenie funduszu modernizacji szpitali.

Tę samą obietnicę PiS składał w swoim programie w 2014 r.

System Przez lata mówiło się o tym, że system, w którym lekarz POZ nie ma wydzielonych pieniędzy na badania, powoduje, że część zleca je rzadziej, bo uszczuplają wynagrodzenie ze stawki kapitacyjnej. NFZ planuje to zmienić. Tymczasem część placówek, podobne zapisy zaczęła stosować wewnętrznie np. w szpitalach. Rzecznik Praw Pacjenta bada zgłoszenia z kilkudziesięciu placówek, które wpisują odliczanie od pensji kosztów

zleconych pacjentom badań diagnostycznych.

Leki Wykaz leków i produktów zagrożonych brakiem dostępności, który będzie obowiązywał od 15 listopada, zawiera już 416 pozycji. To o 66 więcej niż na liście z września, ale ponad połowa (34) to różne rodzaje pasków testowych do oznaczania poziomu cukru we krwi. To wszystkie jakie są obecnie refundowane.

W 2018 r. działalność w dziedzinie biotechnologii prowadziło 208 przedsiębiorstw. To o 10,6 proc. więcej niż przed rokiem – poinformował GUS. Działalność badawczą i rozwojową w dziedzinie biotechnologii prowadziło 258 podmiotów, o 6,2 proc. więcej niż w roku poprzednim. Najliczniejszą grupą pod względem obszarów zastosowania biotechnologii stanowiły podmioty zajmujące się ochroną zdrowia ludzi – 78,3 proc. ogólnej liczby podmiotów prowadzących biotechnologiczną działalność B+R.

Raporty W 9 z 24 skontrolowanych szpitali papierowa dokumentacja pacjentów na oddziałach była przechowywana w niezamykanych szafkach lub na półkach – informuje w raporcie NIK. Tylko pojedyncze ze skontrolowanych szpitali miały rozwiązania odpowiednio chroniące papierową dokumentację medyczną.

Kadry Filip Nowak, dyrektor mazowieckiego oddziału NFZ pod koniec listopada został pozytywnie zaopiniowany przez Radę NFZ na stanowisko wicepreze-

sa Funduszu ds. operacyjnych. Równocześnie pozytywnie zaopiniowano odwołanie wiceprezesa ds. mundurowych, którym jest Dariusz Tereszkowski-Kamiński. Z kolei minister zdrowia Konstanty Radziwiłł, po przegranych wyborach do Senatu, został powołany przez premiera na stanowisko wojewody mazowieckiego. Zastępcą prezesa Agencji Badań Medycznych ds. medycznych został Radosław Sierpiński, były doktorant ministra Łukasza Szumowskiego, który zasilił gabinet polityczny, a potem pracował jako pełnomocnik ds. utworzenia Agencji. Zastępcą prezesa ds. finansowania badań Jakub Berezowski, który też początkowo został ściągnięty przez Szumowskiego do gabinetu politycznego, a potem był m.in. dyrektorem Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz dyrektorem biura ABM.

Biznes Wojewódzka inspekcja farmaceutyczna połączyła 30 spraw z udziałem DOZ dotyczących przekroczenia limitu prowadzonych aptek (wynoszącego 1 proc. aptek ogólnodostępnych na terenie województwa) w jedno postępowanie. WIF uznał, że postępowania dotyczą tej samej podstawy prawnej prowadzenia działalności.

Agencja Bloomberg podała, że fundusz Warburg Pincus przymierza się do sprzedaży sieci aptek Gemini, która liczy blisko 180 placówek w całym kraju. Wstępne zainteresowanie transakcją mają wyrażać inne fundusze private equity i inwestorzy branżowi. Panathea z grupy kapitałowej Dalferon, która ma sieć aptek i punktów aptecznych w 8 województwach, dostała warunkową zgodę UOKiK na przejęcie Dolnośląskiej Grupy Aptecznej (DGA), która ma 17 aptek i punkt apteczny na terenie 4 województw. Warunkiem jest sprzedaż dwóch aptek w Brzegu oraz jednej w Legnicy. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie 12

OSOZ Polska 11/2019

aktualno ś ci

radar epidemiolo g iczny ( stycze ń 2 0 2 0 )

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (styczeń 2020)

TREND W STOSUNKU DO grudnia 2019

Dolnośląskie

920

Kujawsko-pomorskie

567

Lubelskie

823

Lubuskie

781

Łódzkie

810

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

70%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Opolskie

604

Podkarpackie

624

Podlaskie

602

Pomorskie

944

Śląskie

718

Świętokrzyskie

745

Warmińsko-mazurskie

652

Wielkopolskie

786

Zachodniopomorskie

748

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (styczeń 2020)

TREND W STOSUNKU DO grudnia 2019

12 144

               

Małopolskie Mazowieckie

769 1 007

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

82%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

8 126

Lubelskie

10 244

Lubuskie

10 299

Łódzkie

9 882

Małopolskie

10 461

Mazowieckie

13 496

Opolskie

8 992

Podkarpackie

9 782

Podlaskie

9 583

Pomorskie

10 979

Śląskie

9 138

Świętokrzyskie

8 349

Warmińsko-mazurskie

8 523

Wielkopolskie Zachodniopomorskie

10 838 8 766

OSOZ Polska 11/2019

13

I nnowacje

A plikacje zdrowotne

14

Streaks

My Diet Coach

Habitica

Zdrowie w dużej części zależy od naszych nawyków: aktywności fizycznej, diety, długości snu. Niektóre z nich nie jest łatwo zmienić, dlatego przyda się wsparcie ze strony aplikacji mobilnej. Jedną z najpopularniejszych w tej kategorii jest Streaks. Wystarczy zdefiniować czynność/ zadanie, częstotliwość wykonywania i postępować zgodnie z planem aż do momentu wyrobienia pozytywnego nawyku.

Wszystkie wyzwania widoczne są na jednej tablicy wraz z informacją o tym, czy zostały zrealizowane w danym dniu. Dobry sposób na osobistą zmianę!

W przeciwieństwie do innych aplikacji mających pomóc w odchudzaniu i skupiających się na śledzeniu diety, Mój Trener Diety ma zapewnić, że nie utracimy potrzebnej motywacji. Twórcy skupili się na mentalnych blokadach i niekorzystnych przyzwyczajeniach jak nagły wzrost apetytu, jedzenie poza domem, brak chęci na aktywność fizyczną itd.

I właśnie czynniki decydujące o tym, że porzucamy dietę po pewnym czasie, ta aplikacja ma niwelować. We wnętrzu wiele oryginalnych funkcji jak wizualne monitorowanie wagi itd.

„Będę się więcej ruszał”, „będę się zdrowo odżywiała” – łatwo powiedzieć, ale trudniej zrobić. Główną przyczyną porzucania ambitnych planów jest brak konsekwencji. Z Habitica dążenie do celu zamienia się we wciągającą grę.

Stwórz swojego awatara, realizuj plan i walcz z trudnościami, w pojedynkę lub z przyjaciółmi. Zdobywaj nagrody za kolejne osiągnięcia i konsekwentnie – jak prawdziwy bohater – podążaj ścieżką do zmiany zachowań. Aplikacja pozwala połączyć rozrywkę z zadaniami utrwalającymi pozytywne nawyki.

iOS | ENG | PL + inne Płatna ($ 4,99)

iOS | Android | ENG | PL + inne Bezpłatna (dostępne opcje płatne)

iOS | Android | ENG | PL Bezpłatna (dostępne opcje płatne)

OSOZ Polska 11/2019

I nnowacje

N owo ś ci / wynalazki

Badania kliniczne online Użytkownicy telefonów iPhone i inteligentnych zegarków firmy Apple mogą przystąpić do trzech nowych, wirtualnych badań klinicznych: Zdrowie Kobiet, Serce i Ruch oraz Badanie Słuchu. Zostały one opracowane we współpracy z międzynarodowymi partnerami jak np. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Amerykańskie Stowarzyszenie Serca (American Heart Association) czy Harwardzka Szkoła Zdrowia Publicznego. Po zapisaniu się do programu badań, dane zbierane przez urządzenia mobilne – aktywność fizyczna, tętno i poziom hałasu – przekazywane są do aplikacji Research Kit. Przypomnijmy, że jedno z największych tego typu badań wirtualnych, opracowane przez naukowców z Uniwersytetu Stanforda, szukało odpowiedzi na pytanie, czy zegarek Apple może wykrywać migotanie przedsionków. Przystąpiło do niego aż 400 000 osób, co w warunkach tradycyjnych badań klinicznych jest poziomem nie do osiągnięcia. Dla porównania, do największego dotychczas przeprowadzonego badania w zakresie zdrowia kobiet, zapoczątkowanego w 1976 roku przez Harwardzką Szkołę Zdrowia Publicznego, zrekrutowano 275 000 osób.

OSOZ Polska 11/2019

15

I nnowacje

Domowy lekarz w jednym urządzeniu Jednym z argumentów przeciwko telemedycynie jest ten, że przecież lekarz nie może wykonać badań na odległość. I ten problem został rozwiązany. Po latach prac, TytoCare wprowadził do sprzedaży urządzenie ze specjalnymi nakładkami, dzięki któremu możliwe stało się przeprowadzanie badań rutynowo wykonywanych przez lekarza w gabinecie: osłuchanie pracy płuc i serca za pomocą elektronicznego stetoskopu, pomiar temperatury ciała, sprawdzenie stanów zapalnych uszu i gardła. Poprzez połączenie wideo lekarz podaje wskazówki, jak realizować pomiary. Użytkownik widzi także instrukcję krok po kroku w aplikacji mobilnej. Założeniem wynalazku była szybko pomoc o każdej porze dnia i w każdym miejscu, szczególnie gdy zachoruje dziecko i rodzic chce uzyskać szybko informację od specjalisty. Wszystkie wyniki są w czasie rzeczywistym przesyłane do lekarza. Ten może przeprowadzić diagnozę przez komputer i od razu wystawić receptę lub skierować na dalsze badania.

Maszyna z emocjami Domowy asystent Amazon Alexa ułatwia głosowe wyszukiwanie informacji albo zarządzanie urządzeniami. Głos cyfrowego asystenta jest teraz jeszcze bardziej naturalny, odkąd Amazon wyposażył Alexę w dwa emocjonalne tony wypowiedzi: rozczarowanie i ekscytację. W ten sposób system oparty na sztucznej inteligencji zbliża się do ludzkiego głosu, a producent zapowiada wprowadzenie kolejnych intonacji. Więc kiedy kolejny raz zapytasz o wynik meczu ulubionej drużyny, Alexa może zareagować adekwatnie do zidentyfikowanych preferencji.

To nie wszystko. Z końcem roku Amazon wprowadził nową funkcję, dzięki której Alexa przypomni o zażyciu leku i ewentualnie go zamówi, jeżeli się skończy. W kwietniu Amazon ogłosił, że Alexa jest zgodny z amerykańskimi wytycznymi dla produktów medycznych HIPAA (Health Insurance Portability and Accountability Act), co otwiera drogę do lukratywnego rynku ochrony zdrowia.

16

OSOZ Polska 11/2019

I nnowacje

Start e-porad Od listopada lekarze rodzinni mogą rozliczać poradę medyczną udzieloną przez Internet. Tele-wizyty na razie będą mogły być realizowane przez lekarzy POZ zatrudnionych w łącznie 540 placówkach udzielających świadczeń w ramach POZ oraz nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Taka opcja pojawiła się w związku z nowelizacją rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu POZ. Jednen z zapisów precyzuje, że możliwe jest udzielanie świadczeń na odległość za pomocą systemów teleinformatycznych. Na odległość będzie można konsultować np. podwyższone ciśnienie krwi albo poziom cukru oraz błahe dolegliwości jak np. złe samopoczucie czy przeziębienie.

Nowa komisarz ds. zdrowia Cypryjska polityk Stella Kyriakides została powołona na komisarz ds. zdrowia w nowej Komisji Europejskiej. Wśród priorytetów, które ogłosiła, są się m.in. współpraca z przemysłem farmaceutycznym dla zapewnienia przystępnych cen leków, działania na rzecz zwalczania antybiotykooporności i wzmacnianie świadomości w zakresie szczepień ochronnych. Na liście najważniejszych wyzwań znalazła się także walka z nowotworami oraz profilaktyka zdrowotna związana ze spożywaną żywnością. Kyriakides wspomina również o dużym znaczeniu cyfryzacji, edukacji pacjentów i walce z chorobami psychicznymi.

Facebook w profilaktyce Największa na świecie sieć społecznościowa wprowadziła specjalną funkcję „Preventive Health”, na razie dostępną tylko dla mieszkańców USA. Dzięki niej można otrzymywać personalizowanie powiadomienia i przypomnienia o badaniach profilaktycznych, szczepieniach, planować je i oznaczać ich wykonanie. Narzędzie korzysta z informacji o wieku i płci, aby dopasować listę zalecanych badań/szczepień. Premiera tej opcji wzbudziła wiele obaw związanych z ochroną danych.

Przeciwnicy argumentują, że Facebook może na tej podstawie wyświetlać powiązane reklamy. Firma Marka Zuckenberga zaprzeczyła, że planuje takie praktyki.

Algorytmy dla medycyny Międzynarodowa fundacja badawcza Sano – Centrum Zindywidualizowanej Medycyny Obliczeniowej powstaje w Krakowie dzięki grantowi Komisji Europejskiej. Projekt jest jednym z trzech polskich przedsięwzięć wyłonionych do realizacji w prestiżowym konkursie Teaming for Excellence. Centrum będzie się zajmować rozwojem nowych metod obliczeniowych, algorytmów związanych z medycyną spersonalizowaną, wprowadzeniem do codziennej praktyki opieki zdrowotnej nowych rozwiązań diagnostycznych i terapeutycznych opartych na symulacjach komputerowych. Inicjatywa przewiduje także nowe programy kształcenia dla potrzeb nowoczesnej, zindywidualizowanej medycyny. Źródło i zdjęcia: Facebook, Nauka w Polsce, MZ, Apple, Fitbit, TytoCare

OSOZ Polska 11/2019

17

I nnowacje

Zdrowie 2020. Trendy E-RECEPTA Elektroniczna recepta to dużo więcej niż tylko zamiana papieru na wersję cyfrową. To pierwszy, bezpośrednio odczuwalny przez pacjentów efekt technizacji w ochronie zdrowia. Dużo się mówiło od lat o cyfryzacji, ale tylko teoretycznie. Od 2020 roku zmiany będą namacalne.

WARTOŚĆ LEKARZA/PIELĘGNIARKI

OPIEKA W DOMU

Szpitale od dawna są punktem ciężkości systemu zdrowia. Na szpitalnictwo wydaje się najwięcej środków. Jednak to lekarz rodzinny i pielęgniarka są najbliżej pacjenta. Mogą wcześniej rozpoznać problem i awansować do roli doradcy w kwestiach związanych z profilaktyką. Czas zainwestować w personel medyczny i ich kompetencje cyfrowe.

Hospitalizacje są bardzo kosztowe, a pacjent najlepiej czuje się w domu. Nowe technologie, jak telemedycyna i monitoring parametrów zdrowia na odległość, sprawiają, że po zabiegu chory może szybko wrócić do domu i tam pozostawać pod zdalną opieką specjalistów.

SZTUCZNA INTELIGENCJA Powstają pierwsze systemy dla ochrony zdrowia oparte na algorytmach. Tworzą je startupy, w tym także młode, polskie firmy. Przykładem są systemy diagnozowania chorób na podstawie objawów lub automatycznej analizy zapisów EKG. Należy się spodziewać, że ich liczba gwałtownie będzie rosła.

18

OSOZ Polska 11/2019

SPAJANIE SYSTEMU Skuteczna i wydajna medycyna, profilaktyka, leczenie i rehabilitacja wymagają łatwego dostępu do danych z każdego miejsca.

Tak, aby opieka nad pacjentem była ciągła i skoordynowana. Do tego niezbędne jest integrowanie systemów IT wokół EDM.

Globalne tendencje i lokalne perspektywy Ochrona zdrowia znajduje się w przełomowym momencie. Z jednej strony przytłaczają ją nowe wyzwania związane ze zmianami demograficznymi, z drugiej – dynamicznie rozwijające się nowe technologie przeobrażają sposób w jaki pacjenci korzystają z usług medycznych. Nie inaczej jest w Polsce. Już samo wprowadzenie e-recepty będzie pierwszym, namacalnym dla wszystkich efektem digitalizacji. Czego jeszcze możemy się spodziewać?

NOWI DOSTAWCY USŁUG MEDYCZNYCH Za granicą wielkie koncerny technologiczne jak Apple, Google czy Amazon powoli świadczą usługi medyczne. Również w Polsce pojawiają się nowi gracze oferujący m.in. zdrowotne usługi cyfrowe w postaci aplikacji mobilnych lub e-konsultacji. Zdrowie przestaje być domeną lekarza, szpitala, przychodni.

PROFILAKTYKA WYPIERA MEDYCYNĘ Polacy są coraz bardziej świadomi swojego zdrowia. Chcą zdrowo się odżywiać, żyć w zdrowym środowisku, przywiązują większą wagę do świadomej profilaktyki. Potrzebujemy nowych rozwiązań premiujących zapobieganie chorobom. W tym obszarze dużą rolę mogą odebrać rozwiązania cyfrowe dla pacjentów, przykładowo pomagające prowadzić zdrowy tryb życia, zarządzać aktywnością fizyczną itd.

Źródło: opracowanie własne.

OSOZ Polska 11/2019

19

R aport

Diagnoza zdrowotna.

Pomiędzy dużymi kryzysami a małymi sukcesami Dobre wiadomości: żyjemy coraz dłużej, medycyna robi postępy w leczeniu nowotworów i chorób zakaźnych.

Złe informacje: koszty ochrony zdrowia rosną w zawrotnym tempie, choroby psychiczne dotykają coraz większą część społeczeństwa. Analizujemy najważniejsze wnioski z przekrojowego raportu „Health at a Glance 2019” opracowanego przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Główne tendencje Statystycznie, osoba urodzona w jednym z krajów OECD będzie żyła 81 lat. Długość życia rośnie, ale już nie tak szybko jak w ostatnich latach. Spowolnienie obserwowane jest nie tylko w Polsce, ale także w USA, Holandii czy Francji, która od lat jest na podium długowieczo-

20

OSOZ Polska 11/2019

ności. Wiodącą przyczyną jest rosnąca liczba pacjentów obciążonych chorobami niezakaźnymi, jak cukrzyca oraz choroby serca i układu krążenia, często mające swoje podłoże w otyłości.

Wracają też problemy, które wydawało się, że znajdują się pod pełną kontrolą.

Wzrosła liczba zgonów z powodu grypy

i zapalenia płuc, przede wszystkim wśród osób starszych. Szybko rozprzestrzeniają się niektóre choroby zakaźne, jak odra, co jest wynikiem aktywności ruchów antyszczepionkowych. W USA obserwujemy duży kryzys związany z nadużywaniem opioidów. Liczba zgonów z tego powodu wzrosła tam o 20% w stosunku

R aport

do 2011 roku. Już 400 000 osób zmarło w wyniku zatrucia tymi silnymi środkami przeciwbólowymi w ostatnich dwóch dekadach.

Zawały serca i udary są odpowiedzialne za jedną trzecią wszystkich zgonów.

Jedna czwarta związana jest z nowotworami. Ocenia się, że odpowiednia profilaktyka mogłaby zapobiec 3 milionom przedwczesnych zgonów. Niemal co dziesiąta dorosła osoba ocenia swój stan zdrowia jako zły. Prawie jedna trzecia żyje z dwoma lub więcej chorobami przewlekłymi. Co najgorsze – sprawdzają się obawy dotyczące epidemii chorób psychicznych. Szacuje się, że 50% osób w ciągu swojego życia styka się z problemem psychicznym, ale wiele z nich pozostaje niezdiagnozowanych i nieleczonych.

OECD. W krajach takich jak Chiny czy Indie, wskaźnik ten wynosi 140/100 000.

W Polsce jest jednym z najwyższych w badanych krajach.

Sytuacja finansowa mocno determinuje zdrowie. Co piąty dorosły, który powinien iść do lekarza, nie zrobił tego. Dostęp do usług zdrowotnych dla osób mniej zamożnych jest ograniczony. Również korzystanie z badań profilaktycznych w kierunku raka jest zdecydowanie rzadsze niż w przypadku osób o wyższym statusie ekonomicznym.

Dużo wydajemy na zdrowie z własnej kieszeni, aż 20%. W niektórych krajach wielu osób nie stać na płacenie za leczenie więc rezygnują lub czekają w długich kolejkach w systemie publicznym, czasami nawet rok i dłużej.

Nie tylko rak, zawały serca i udary zbierają swoje żniwo. Za przedwczesne zgony często odpowiedzialne jest palenie papierosów, otyłość i alkohol – nadal społecznie akceptowany i ignorowany problem. Są one źródłem wielu chorób przewlekłych, które pogarszają jakość życia. Miło spadku w ostatnich latach, nadal 18% dorosłych w krajach OECD codziennie pali papierosy. Statystyczna osoba spożywa 9 litrów czystego alkoholu rocznie, co odpowiada 100 butelkom wina. Prawie 4% społeczeństwa jest uzależniona od alkoholu. Już 56% osób dorosłych ma nadwagę. Rośnie nowe pokolenie otyłych – jedna trzecia dzieci w wieku 5–9 lat waży ponad normę.

Zanieczyszczenie powietrza zabija 40 osób na 100 000 mieszkańców krajów

Wydatki na ochronę zdrowia jak% PKB Rządowe

20 18

Z kieszeni pacjenta (prywatne)

16.9

% PKB

14 12 10 8 6 4

12.2 11.2 11.2 11.0 10.9 10.7 10.5 10.4 10.3 10.2 9.9 9.8 9.3 9.3 9.2 9.1 9.1 8.9 8.9 8.8 8.8 8.3 8.1 8.1 7.9 7.8 7.5 7.5 7.5 7.2 7.0 6.8 6.7 6.6 6.4 6.3 5.9 5.5 5.4 5.3 5.0 4.2 3.6 3.1

16

2

Sz

wa US jc A Ni ari e a Fr mc Sz anc y w ja Ja ecj p a Ka oni na a Da da Be nia Au lgia No st r W ie H rwe ia Nolka olangia wa Bry di Ze tan a Au landia st ia B ra Po raz lia � yl Finuga ia la lia nd Hi Ch ia sz il p e W ani ł a OE och C y Isl D3 an 6 Ko dia re Sł R a ow PA en Ko Gre ia st cj a a Cz ryka ec Ko Izr hy lu ae m Irl bi l an a d Sł Lit ia ow wa a W cja Es ęgr to y Po nia l Ł ska Lu M otw ks ek a em sy bu k Ro rg Ch sja Tu iny rc In In ja do di ne e zja

0

Od lat finansowanie ochrony zdrowia w Polsce jest na jednym z najniższych poziomów w UE. 6,3% PKB to wydatki publiczne i prywatne. W krajach Europy zachodniej to prawie dwa razy więcej.

Symulacja wzrostu wydatków na ochronę zdrowia do 2030 roku 13.3% 14.5% 20.2%

13.1%

13.0%

13.0%

12.3%

12.2%

12.1%

12.0%

12.0%

11.7%

11.6%

11.4%

11.3%

11.3%

10.4%

10.2%

9.9%

9.9%

9.7%

9.7%

9.5%

2030

9.1%

8.9%

8.3%

8.1%

8.0%

7.5%

7.4%

7.0%

7.0%

6.7%

6.7%

6.2%

5.5%

10%

4.6%

15%

8.8%

2015

% PKB 20%

5%

Tu

rc Ło ja tw Lit a Es wa to n Po ia lsk Me a k Lu W syk ks ęg em ry Ko bur lu g Sł mb ow ia a Cz cja ec Gr hy ec Izr ja Ir ae Po land l �u ia Sł gal ow ia en Ko ia W rea ło ch y Hi Ch sz ile pa OE nia No I CD wa sla 36 Ze ndi la a W nd ie lka Be ia Br lgia yt Fin ani la a n Au dia s Ho tri la a nd Da ia Ja nia No pon rw ia e Ni gia e Au mc st y Sz ralia we Fr cja an Ka cja Sz na wa d jc a ar ia US A

0%

Zaplanowane zwiększenie środków finansowych na zdrowie w najbliższych latach będzie kosmetyczne. Eksperci OECD szacują, że w Polsce w 2030 roku na zdrowie wydawać będziemy 6,7% PKB, a więc zaledwie o 0,4 p.p. więcej. W tym czasie inne kraje EU będą się zbliżać do progu 13–14%.

OSOZ Polska 11/2019

21

N Sz orw wa eg j ia Is car Finlan ia la dia Ni ndi e a Irl mc Lu and y i ks em USa Au bu A st rg Ja rali po a B ni Sz elg a H we ia No ola cja wa Fr nd Ze ancia la ja Ka ndi na a d Sł Da a ow nia OE en CD ia W 3 ie R lka C os 6 z Br ec ja yt hy an Lit ia Ko wa Po Aus rea �u tri g a W alia Es ęgr t y W oni Hi ło a sz ch Sł pa y ow nia a Po cja ls Izr ka Ło ael t Ko Gre wa st cj a a Meryk ks a Ch yk Ch ile Tu iny rc ja Br Ind az ie y Ko R lia l In um PA do b ne ia zja

8

6

4

2

22

OSOZ Polska 11/2019

4.6

10

3.3 3.2 2.9 2.7 2.7 2.1 1.5 1.5 1.3 1.3 1.2

12 2000

5.1

0.3

1 0.8 0.8

2 3.1 3.1 3.1 3.0 3.0 2.8 2.7 2.6 2.5 2.4 2.4 2.4 2.3 2.1 2.0 1.9 1.8

3.1

3

5.1

14

2000

5.7

16

7.7 6.9 6.9 6.7 6.5 6.2 5.8 5.7

na 1000 mieszkańców

7.8

6.1

na 1000 mieszkańców 7

11.7 11.7 11.7 11.3 11.0 10.9 10.9 10.5 10.2 10.0 10.0 9.9 8.8 8.5 8.1

18

12.2

20

14.5 14.3 12.9

4 5.2 5.0 4.7 4.6 4.3 4.3 4.1 4.0 4.0 4.0 3.9 3.9 3.7 3.7 3.6 3.5 3.5 3.4 3.3 3.3 3.2 3.2 3.2

5

17.7 17.2

Gr e Po Au cja �u str No g ia rw alia Sz Legia wa it j w Ni caria Sz em a we cy Rocja Da sja W Hi ło nia sz ch p Isl an y an ia C d Au zec ia Hostrahy la li OE nd a C ia E D Sł sto 36 No ow nia wa ac ZeWęg ja Finlan ry la dia n Ło dia Fr tw an a c Sł Izr ja ow ae e l B n Lu Ir elgia k la i W sem nd a ie Ko b ia lka st u Br ary rg y k Katania na a d USa C Ja hi A p le Meoni k a Po syk ls Ko Ko ka lu rea m Chbia T in Br urc y az ja yli RPa In In A do d ne ie zja

R aport

Liczba aktywnych zawodowo lekarzy na 1000 mieszkańców Porównanie lat 2000 i 2017 2017

6

0

Polska od lat posiada najmniejszą liczbę lekarzy na 1000 mieszkańców w całej UE. Ten kryzys dotyczy jednak też bogatszych państw, jak USA. Przyglądając się statystykom, sporo lekarzy wyjeżdża z kraju po ukończeniu studiów, a napływ nowych kadr zza granicy jest nikły.

Liczba aktywnych zawodowo pielęgniarek na 1000 mieszkańców Porównanie lat 2000 i 2017

2017

0

Podobny kryzys jak w przypadku lekarzy obserwujemy w pielęgniarstwie. W takich krajach jak Norwegia, Islandia czy Szwajcaria jest trzykrotnie więcej pielęgniarek na 1000 mieszkańców niż w Polsce.

R aport

Poprawia się jakość opieki, bezpieczeństwo i skuteczność leczenia. 5% hospitalizowanych pacjentów doznaje zakażenia w miejscu leczenia. Nowoczesne technologie medyczne pozwalają na osiąganie coraz lepszych wyników leczenia i pomoc w nawet najbardziej skomplikowanych przypadkach medycznych.

Kardiologia zrobiła ogromny postęp – coraz mniej osób umiera z powodu zawału serca i udaru (najmniej w Irlandii i Norwegii). Przy czym wydaje się, że najsensowniejsze jest teraz inwestowanie w profilaktykę, dzięki czemu możnaby jeszcze bardziej można poprawić te wskaźniki. Choroby są szybciej diagnozowane. We wszystkich krajach OECD zdiagnozowane odpowiednio wcześnie kobiety z rakiem piersi mają 90% prawdopodobieństwo 5-letniego przeżycia.

Niestety, pod tym względem Polska znajduje się w ogonie statystyk. Z drugiej strony jakość opieki jest nadal rozumiana odgórnie i narzucana normami. Systemy ochrony zdrowia nie uwzględniają indywidualnych potrzeb pacjentów.

Dziurawy system Na zdrowie wydaje się dużo, ale nie zawsze dobrze. Średnio w krajach OECD to 4 000 USD na osobę, ale różnice krajowe są ogromne. Dla porównania – w USA jest to 10 000 USD na osobę, a w Meksyku – 1 150 USD. Procento-

wo przekładało się to na średnią na poziomie 8,2 PKB w 2018 roku. Nowe szacunki pokazują, że do 2030 udział wydatków na zdrowie w PKB wzrośnie do 10,2%. Taki trend rodzi obawy o zrównoważony rozwój ochrony zdrowia.

Zwłaszcza w Polsce, gdzie wydatki systemu publicznego są bardzo niskie, co powoduje, że pacjenci są spychani do sektora prywatnego. Martwią rosnące ceny leków, które dodatkowo napędzają koszty. Już 10 na 100 osób zatrudnionych w gospodarkach OECD pracuje w sektorze opieki zdrowotnej lub społecznej. W Polsce znacznie mniej, około 6/7 osób. Ten wskaźnik będzie rósł wraz z tym jak starzejące się społeczeństwo potrzebuje opieki. Nieformalną opiekę nad osobami chorymi/starszymi prowadzi – przynajmniej raz w tygodniu – około 13% osób w wieku 50+. W 2050 roku odsetek ludności w wieku 80 lat i więcej wzrośnie dwukrotnie.

Cyfrowe szanse W tegorocznej edycji raportu zabrakło analizy wskaźników dotyczących cyfryzacji, ale możemy opierać się na danych zeszłorocznych zaktualizowanych w innych źródłach. Wiemy już, że nowa szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen w centrum uwagi swojej pięcioletniej kadencji postawiła na digitalizację, zaraz obok działań na rzecz prze-

ciwdziałania zmianom klimatycznym.

Komisja Europejska popiera cyfrową transformację systemów opieki zdrowotnej, aby umożliwić obywatelom dostęp do ich danych zdrowotnych w dowolnym miejscu i wymianę danych zdrowotnych między świadczeniodawcami opieki zdrowotnej w całej UE. Oprócz tego, starzenie się populacji wymaga głębokich przemian w systemach opieki zdrowotnej, odejście od koncentracji na opiece szpitalnej w kierunku opieki zintegrowanej i skoordynowanej.

Wielu krajom udało się już skrócić średni czas pobytu w szpitalu, wykorzystać zalety chirurgii jednego dnia w połączeniu z kontynuacją leczenia u lekarza rodzinnego. Ale to zaledwie początek i trzeba przyznać, że proces ten jest przede wszystkim napędzany nie technologiami, ale rozwiązaniami refundacyjnymi.

W 2016 r. odsetek praktyk podstawowej opieki zdrowotnej wykorzystujących elektroniczną dokumentację medyczną wynosił średnio około 80% w 15 krajach UE. Ale różnice pomiędzy poszczególnymi krajami dzieli przepaść. O ile EDM jest stosowana we wszystkich lub prawie we wszystkich POZ-tach w Danii, Estonii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, w takich krajach jak Chorwacja i Polska upowszechnienie kartotek cyfrowych jest niewielkie.

Liczba aktywnych zawodowo farmaceutów na 1000 mieszkańców Porównanie lat 2000 i 2017 2000

na 100 000 mieszkańców 200 181 180

2017

160 140 120 100 80 60 40

124

117 116 115

109 105 104

102 99 95 91 88 88 84 83 80 78 77 77 77 76 73 72 71 70 70 69 69 67 65 52 50 50 36 21

20

Ja p

on Be ia W lgia Hi łoc sz hy pa Irl nia an Fin d la ia nd Gr ia e Fr cja an Ka cja na d Lit a wa Po U � S W A uga A ie u li lka st a Br rali yt a an Ło ia OE twa No CD rw 35 Sł eg ow ia ac W ja ęg Po ry Sz lska we c Izr ja Es ael to n Ko ia r Lu Au ea ks st e r Sz mb ia wa ur jc g a Cz ria No Sł ec wa ow hy Ze eni la a n Ni dia em c Da y ni C a Isl hile an d Tu ia Ho rc la ja nd ia

0

Kryzys kadrowy nie dotknął farmacji. Liczba aktywnych zawodowo farmaceutów na 1000 mieszkańców jest w Polsce na poziomie średniej OECD, choć to znacznie mniej niż w Belgii czy Włoszech.

OSOZ Polska 11/2019

23

R aport

Liczba konsultacji lekarskich na osobę Porównanie lat 2000 i 2017 roczna liczba konsultacji na osobę 18 16.6

2000

2017

16 14 12

12.6 10.9 10.9 9.9 9.7 9.5

10 8

8.9

8.3 8.0 7.7 7.6

7.0 6.8 6.8 6.8 6.6

6.1

7.3

6

6.5

6.1

5.9 5.8 5.9

5.7

4.5 4.4 4.3 4.3 4.1 4.0

3.6

4

2.8

2.8 2.5

3.8

2.1 1.9

2.8

2

Ko Ja rea po W nia Sł ęg ow ry Ni acja em c Ro y sja Lit Tu wa Ho rc la ja n Cz dia e Au ch st y ra li P Hi ols a sz ka pa Be nia OE lgia C Ka D33 n W ada Sł łoc ow hy e Au nia st Fr ria an c Ło ja Es twa t Isl onia an Lu Irl dia ks an em di No bu a r rg Fin weg la ia nd Sz Da ia w n Po ajca ia �u ria No ga lia wa Ze US la A nd Ch ia Me ile Sz ksy w k Br ecj az a yl Ko R ia st PA Ko ary lu ka m bi a

0

Mamy najmniejszy odsetek lekarzy, ale wyższą niż średnia liczbę wizyt lekarskich na osobę. Statystyczny Polak odwiedza lekarza 7,6 razy w roku i wskaźnik ten rośnie.

Oczekiwana długość życia w momencie narodzin Porównanie roku 1970 i 2017

90 80 70

1970

2017

84.2 83.6 83.4 83.0 82.7 82.7 82.7 82.6 82.6 82.6 82.5 82.2 82.2 82.0 81.9 81.8 81.7 81.7 81.6 81.5 81.4 81.3 81.2 81.1 81.1 80.7 80.2 80.2 79.1 78.6 78.2 78.1 77.9 77.3 76.5 75.9 75.7 75.6 75.4 74.8 74.6 72.6 69.4 68.9 63.4

lata 100

60 50

Sz Jap w on Hi ajca ia sz ri p a W ani ł a Isl och an y d No Ko ia rw rea Au eg st ia Fr rali an a cj Sz Izra a we el Lu Ir c ks lan ja No emb dia wa Ka ur Ze na g d Holand a la ia A nd Fin ust ia la ria n Po Be dia �u lg W ia ie lka G gal Br recia yt ja a D nia Ni ani Sł em a ow c OE en y CD ia Ko C 36 st hil a e Cz ryk ec a hy Es US to A Tu nia rc Sł Pols ja ow ka a Chcja W in Br ęg y az ry y L lia Meitw ks a Ko Łot yk lu wa m In Robia do s ne ja z In ja di RPe A

40

Dziś urodzony obywatel Polski może liczyć na prawie 78 lat życia. W Szwajcarii jest to o 5 lat więcej. Po okresie transformacji ustrojowej szybko nadrabialiśmy straty, choć ta dynamika zmalała w ostatnich latach.

Wdrożenie e-recepty w 2020 roku pozwoli nam dołączyć do krajów, które już przeszły na elektroniczną wersję dokumentu, jak Finlandia, Norwegia, Estonia, Hiszpania, Włochy i Czechy. Choć na tym polu opóźnienie mają też inne duże państwa Europy, jak Fran-

24

OSOZ Polska 11/2019

cja, Niemcy czy Irlandia. Jak podkreślają autorzy raportu, e-recepta poprawia precyzję farmakoterapii, minimalizując niekorzystne następstwa błędów ordynacji leków. Oprócz tego w wielu krajach, które już wdrożyły rozwiązanie, zanotowano spadek liczby wizyt związanych

z wystawieniem recepty na lek na chorobę przewlekłą. Przykładowo, w Hiszpanii aż o 30%.

Według danych z tego roku, 89% gospodarstw domowych w UE posiada dostęp do Internetu. W Polsce, według danych GUS na 2018 rok, jest to 84,2%.

R aport

Główne przyczyny zgonów Rok 2017 zawał serca 7%

niedokrwienna choroba serca 11%

rak płuc 5%

choroby układu krążenia 31%

rak jelita grubego 3%

nowotwory 25%

wszystkie zgony 10 866 115

cukrzyca 3%

choroba Alzheimera, demencja starcza 9%

rak prostaty 1%

choroby układu oddechowego 10%

przyczyny zewnętrzne 6% wypadki 4%

samobójstwa 1%

rak piersi 2%

POChP 4%

zapalenie płuc 3%

Nowotwory, choroby serca i układu krążenia oraz choroby płuc to trzy główni współcześni zabójcy. Wraz ze starzeniem się społeczeństwa rosną statystyki zgonów w wyniku choroby Alzheimera i demencji. Przyczyną co 100 zgonu jest samobójstwo.

Polacy coraz chętniej korzystają z usług elektronicznych. Przykładem jest bankowość. Raport Związku Banków Polskich podaje, że w 2019 roku liczba aktywnych rachunków klientów indywidualnych w bankowości elektronicznej sięgnęła ponad 17 mln. Dziś już każdy bank oferuje taką możliwość. Upłynie jeszcze kilka lat, zanim e-usługi w ochronie zdrowia będą tak upowszechnione, aczkolwiek to tylko kwestia czasu. Szacuje się, że dziś z rejestracji on-line korzysta co dziesiąty pacjent. Ta forma jest rozpowszechniona zwłaszcza wśród prywatnych sieci medycznych. Oprócz e-rejestracji pacjenci mają tam również dostęp do wyników badań laboratoryjnych i kartoteki medycznej. Badania prowadzone m.in. przez CSIOZ we współpracy z Fundacją My Pacjenci dobitnie pokazują, że dostęp do takich usług chce mieć zdecydowana większość pacjentów. Jednak w praktyce, jeżeli placówka medyczna ofertuje specjalne aplikacje mobilne i e-portale, tylko niewielki procent pacjentów z nich korzysta. Młodzi chętnie sięgają do nowości, osoby starsze wolą osobisty kontakt z rejestracją np. przez telefon.

Główne przyczyny śmierci, którym można zapobiec Rok 2017, kraje OECD Przyczyny, których można uniknąć

Przyczyny, które są uleczalne

1 856 450 przedwczesnych zgonów

1 051 184 przedwczesnych zgonów

inne, 7% układ oddechowy, 8% spożywanie alkoholu lub narkotyków, 9%

inne, 20% nowotwory, 32%

układ krążenia, 19% zewnętrzne przyczyny zgonów, 25%

nowotwory, 26%

układ oddechowy, 9% cukrzyca, 9%

układ krążenia, 36%

Co trzeciemu zgonowi w wyniku nowotworów można zapobiec poprzez odpowiedni tryb życia.

Odpowiednia profilaktyka i wczesna diagnoza mogłyby ocalić miliony ludzi. Właśnie w obszarze zapobiegania jest największy, niewykorzystany dotąd potencjał.

Co z tego wynika?

Jakby nie interpretować przedstawione statystyki, Polska ochrona zdrowia stoi w obliczu kryzysu i tutaj nie wystar-

czą już tylko kosmetyczne zmiany. Jedne z najniższych wydatków publicznych na zdrowie w połączeniu z niską liczbą lekarzy i pielęgniarek, starzejącym

OSOZ Polska 11/2019

25

R aport

Lokalizacja śmiertelnych nowotworów z podziałem na rodzaje Rok 2017 Kobiety

płuca

17.3%

piersi

Mężczyźni

1.0%

skóra

1.7%

pęcherz moczowy

1.9%

szyjka macicy

3.5% krew

3.9% wątroba 11.3%

4.8%

7.8%

3.7% pęcherz moczowy

10.7%

jelita

.

4.4%

skóra

1.2%

3.3% krew

14.5%

jelita

24.8%

płuca

.

5.8% żołądek

żołądek prostata

jajniki

9.4% 6.4%

5.9%

wątroba

trzustka

trzustka

Rak płuc jest głównym zabójcą zarówno kobiet jak i mężczyzn. Prawie równie często kobiety umierają na raka piersi. Kolejnym w gronie przyczyn, na podobnym poziomie dla kobiet i mężczyzn, jest rak jelita.

Przeżywalność w nowotworach 5-letnia przeżywalność pacjentek z rakiem piersi w latach 2010–2014 wiekowo standaryzowana przeżywalność (%) 100 90 80 70 60 50 40 30

73.5

75.5

75.5

76.5

76.9

78.1

81.4

82.0

82.1

83.5

84.8

85.3

85.6

86.0

86.0

86.1

86.2

86.4

86.6

86.6

86.7

87.2

87.6

87.6

88.0

88.5

88.6

88.8

89.1

89.4

89.5

10

90.2

20

Au US st A r Ja alia po Isl nia an Sz dia we Ka cja Fin nad la a nd ia I No Po� zrae wa ug l Ze alia la No nd rw ia e Fr gia an c K ja Ho ore la a nd ia B Sz el wa gia jc ar i Da a n Ni ia em W ie W cy lka ło Br chy y Hi tan sz ia pa Au nia Sł stri ow a en Tu ia r Irl cja an Cz dia ec Es hy to n Ło ia tw Po a lsk a C Sł hil ow e ac j Lit a wa

0

Niestety, mimo dużych inwestycji w sprzęt medyczny, w Polsce wskaźniki 5-letniej przeżywalności dla kobiet z rakiem piersi są jednymi z najniższych spośród wszystkich krajów OECD. Gorzej jest jedynie w Chile, na Słowacji i Litwie.

się szybko społeczeństwem i dużą liczbą wizyt lekarskich nie są dobrą prognozą na najbliższe lata. Cyfryzacja może być wykorzystana na wiele sposobów jako jedno z narzędzi reformowania systemu i zwiększania efektywności dzia-

26

OSOZ Polska 11/2019

łania. E-recepty pozwolą m.in. zmniejszyć liczbę wizyt wynikających z konieczności wypisania kolejnej recepty.

Ale to na razie jedyna korzyść. A może być ich znacznie więcej, jednak wcześniej trzeba zintensyfikować inwestycje

w nowe technologie, upowszechnić elektroniczną dokumentację medyczną oraz zmienić punkt widzenia z leczenia na profilaktykę. Sama cyfryzacja nie sprawi cudu, ale połączona z przemyślanymi zmianami legislacyjnymi i reformą sy-

R aport

Osoby dorosłe oceniające swój stan zdrowia jako zły lub bardzo zły Rok 2017 % osób w wieku 15+ lat 17.0

16.4

15.5

14.6

11.9

10.9

10.7

10.4

9.4

9.3

8.7

8.6

8.4

8.3

7.5

7.2

7.1

6.6

6.6

6.4

5.8

5.7

4.6

4.1

3.2 3.4

2.3

4

2.6

6

3.7

8

5.7

10

8.1

12

9.7

14

11.3

13.6

16

14.1

18

15.3

20

2

No

wa

Ze

la

nd

ia Ka USA n Irl ada an Au d Sz str ia wa ali j a Ho car la ia Sz ndia w Fin ec la ja n W dia ło Isl chy Hi and sz ia pa W ie lka C nia Br hil y e No tan rw ia eg Da ia Au nia s Fr tria an Ni cja em Be cy Lu OE lgia ks CD em 35 bu Tu rg Sł rc ow ja e Gr nia e Cz cja ec hy Sł Izra ow el ac W ja ęg Po ry Ja lska po Es nia Po to �u nia ga Ło lia tw Lit a w Ko a re a

0

Prawie 14% Polaków w wieku 15+ ocenia swój stan zdrowia jako zły lub bardzo zły. W przypadku seniorów po 65 roku życia, wskaźnik ten rośnie do 80%. To ponad 4-krotnie więcej niż w Szwajcarii, dwa razy więcej niż w Hiszpanii.

Zgony spowodowane zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego i domowego Rok 2016 liczba zgonów na 100 000 mieszkańców 140 141

160 140 76 77 81 82 83 86 98

120 80 60 40 20

14 15 17 17 18 19 19 20 23 23 24 25 25 27 27 28 30 31 31 32 33 34 35 35 39 39 40 43 45 46 49 57 59 60 61 64

100

No w

a

Ze la K nd Auana ia s d Isl tral a S an ia Nozwedia c Finrwe ja la gia Lu Ir nd ks lan ia em d bu ia Izr rg ae l Sz Fra USA wa nc Ko jc ja s a Hi tar ria s Po zp yka �u an ga ia Da lia B W ie H raz nia lka o yl Br landia yt ia Ma Ko ek nia lu sy m k b Ch ia Ko ile Au re s a B tri OE elg a i Ja CD3a po 6 Ni n em ia Tu cy W rc Sł łoc ja o Sł we hy ow ni a Es acj to a ni a Cz RP ec A Po hy l In Greska do c ne ja Litzja W wa ęg Ro ry Ło sja t Chwa i In ny di e

0

Zanieczyszenie powietrza przyczynia się do 76 zgonów na 100 000 mieszkańców Polski. Jednak te liczby mogą być bardzo niedoszacowane.

To czterokrotnie więcej niż w krajach takich jak Finlandia, Norwegia czy Szwecja.

stemu refundacji, z uwzględnieniem nowych cyfrowych usług, może przynieść duże efekty. Lektura raportu „Health at a Glance” składnia do wniosku, że działać trzeba zdecydowanie i szybko, bo poziom ochrony zdrowia bardzo odstaje od

standardów europejskich i OECD. A obszarów, w których mamy zaległości jest naprawdę wiele. Opracowanie OECD pokazuje też, że zdrowie powinno być włączone we wszystkie polityki. Wystarczy wspomnieć chociażby dane sugeru-

jące, że zgony w wyniku zanieczyszczenia powietrza w Polsce (głównie smog) plasują się na jednym z najwyższych poziomów w Europie. Choć te statystyki mogą być mocno niedoszacowane. 

OSOZ Polska 11/2019

27

R aport

Health at a Glance 2019: Wskaźniki OECD

Fakty i liczby Długość życia

81 lat

Palenie papierosów Osoba urodzona dzisiaj może spodziewać się, że dożyje 81 lat.

Ale przyrost długości życia spowolnił w ostatnich latach.

W Polsce jest o 2 lata krótsza niż średnia dla krajów OECD.

Opioidy

Nadal 20% osób dorosłych pali papierosy.

W Polsce ok. 23% osób w wieku 15+ sięga codziennie po papierosa.

Nadwaga i otyłość

Liczba zgonów związana z zażywaniem opioidów wzrosła o 20% w stosunku do 2011 roku.

W ostatnich 2 dekadach w USA z ich powodu zmarło 400 000 osób.

Wzrasta systematycznie odsetek osób z nadwagą i otyłych. W Polsce jest ich 53%. Problem dotyczy 29,5% dzieci w wieku 5-9 lat.

56%

Postrzeganie zdrowia

Wydatki

17%

Wydatki na zdrowie jako % PKB, 2018

1 na 10 osób ocenia swój stan zdrowia jako zły lub bardzo zły.

Zła ocena stanu zdrowia wynika z chorób przewlekłych i psychicznych. 80,6% osób w wieku 65+ uważa swój stan zdrowia za zły.

Źródło: OECD (2019), Health at a Glance 2019: OECD Indicators

28

OSOZ Polska 11/2019

9%

4%

Turcja

10%

11%

11%

11%

Francja

Niemcy

5%

Meksyk

OECD

Wielka Japonia Brytania

USA

Średnie wydatki na zdrowie w krajach OECD wynoszą 8,8% PKB. W Polsce to 6,3% (razem z wydatkami z kieszeni pacjentów).

Według szacunków, wzrosną do 8,9% w 2030 roku.

rozmowy

Sztuczna inteligencja pomoże chirurgom dyrygować płynnie operacjami Cyfrowa transformacja wkracza do codziennej praktyki klinicznej lekarzy.

Rzeczywistość rozszerzona i wirtualna stają się trzecią ręką chirurga, pozwalając lepiej poznać obszar operowany i na bieżąco monitorować stan pacjenta. Jak w przyszłości zmieni się sala operacyjna? Na ten temat rozmawiam z Rafaelem J. Grossmannem, futurystą i innowatorem, pierwszym lekarzem, który wykorzystał okulary rozszerzonej rzeczywistości Google Glass podczas operacji na żywo.

Wiele nowych technologii cyfrowych znajduje zastosowanie w chirurgii. Które z nich znacząco wpłyną na sposób przeprowadzania operacji?

Trudno powiedzieć, które technologie z całą pewnością okażą się pomocne w praktyce lekarza, a dokładnie które odegrają ważną rolę w chirurgii. Ale odważyłbym się stwierdzić, że sztuczna inteligencja (AI), wirtualna rzeczywistość (VR) i rzeczywistość rozszerzona (AR) mają potencjał przeobrażenia tej specja-

OSOZ Polska 11/2019

29

rozmowy

lizacji medycznej. W ciągu najbliższych trzech do pięciu lat algorytmy i systemy sztucznej inteligencji będą kierować całym przepływem pracy na sali operacyjnej, ale będą także towarzyszyć lekarzom/ pacjentom przed i po operacji.

To samo dotyczy VR i AR. Rzeczywistość rozszerzona pozwoli nam, chirurgom, na dostęp do danych szybciej i wygodniej. Będziemy mogli wchodzić w interakcje z narzędziami diagnostycznymi w sposób, o którym nam się nawet nie śniło. Wynalazki takie jak Hololens lub Magic Leap umożliwią oglądanie i analizowanie obrazów diagnostyki medycznej bezpośrednio przed naszymi oczami, bez konieczności używania rąk.

Przykładem jest analiza zdjęć rentgenowskich. Dzisiaj do tego potrzebujemy kilku komputerów na salach operacyjnych. To się musi zmienić. Możemy korzystać z wygodniejszych urządzeń do noszenia i zestawów słuchawkowych, zapewniających szybki dostęp do poszukiwanych danych. To zupełnie zmienia sposób przeprowadzania operacji. Dodatkowo, zdjęcia można oglądać z różnych perspektyw, w trójwymiarze, powiększać je oraz sprawdzać najmniejsze szczegóły.

Każda operacja wymaga koncentracji.

Czy innowacje takie jak wirtualna/rozszerzona/mieszana rzeczywistość oraz inteligentne okulary nie rozpraszają lekarza?

Myślę, że najlepszym chirurgiem lub lekarzem jest chirurig lub lekarz, którego kompetencje uzupełnia sztuczna inteligencja. Współpraca człowieka i AI, po-

Dzięki okularom Hololens Microsoft, lekarz widzi wybrane dane nie na ekranie komputera, ale bezpośrednio przez oczami. Może je przeglądać za pomocą gestów. Zdjęcie: Microsoft

30

OSOZ Polska 11/2019

łączenie wiedzy ludzi i technologii, jedynie rozszerza nasze umiejętności. To stare technologie bardziej nas rozpraszają, jak na przykład wyszukiwanie danych i wpisywanie poleceń na klawiaturze. Łatwa interakcja z technologiami sprawi, że nasza praca będzie bardziej ergonomiczna i precyzyjna. Ręce podczas operacji muszą być wolne od wszystkich innych zadań niezwiązanych bezpośrednio z operowaniem pacjenta.

Czy zaufałbyś systemowi opartemu na sztucznej inteligencji, który sugeruje zupełnie inne postępowanie kliniczne niż to, które podpowiada Ci doświadczenie i intuicja?

Będziemy musieli nauczyć się żyć i wspópracować z AI, AR i VR. Dzisiaj lekarze też kierują się wytycznymi, rekomendacjami, opierają się na wskazówkach, do których dopasowują decyzje i praktykę kliniczną. One też mogą być przecież błędne, ale musimy stosować się do wyników badań naukowych. Sztuka leczenia nie opiera się na intuicji, ale na wiedzy. Analogiczna sytuacja będzie miała miejsce w rozwiązaniach bazujących na AI. Są one walidowane i testowane, a ich skuteczność potwierdzona jest badaniami. Do ochrony zdrowia nie dopuszcza się wątpliwych technologii. I dlatego nie widzę powodu, aby im nie zaufać.

Kto będzie zarządzał operacją w przyszłości: lekarz czy AI?

Sztuczna inteligencja staje się źródłem rzetelnej wiedzy. Uczy się szybko i doskonali. Ale ostatecznie to lekarz-człowiek podejmuje finalną decyzję. Interakcja pomiędzy człowiekiem a AI musi być zdrowa i racjonalna. Tutaj trzeba uwzględnić wiele innych elementów. Sy-

stemy AI powinny być tworzone według najlepszych praktyk, uwzględniając wytyczne etyczne i odpowiednie procedury testowania. Lekarze potrzebują rzetelnej edukacji, aby wiedzieć, jak posługiwać się tymi narzędziami, tak samo jak posługiwanie się skalpelem wymaga długich lat nauki i praktyki. Sama technologia nie wyręczy człowieka w jego pracy, ale może ją udoskonalić. Skalpel nie jest w stanie samodzilnie wykonać cięcia, nawet ten kierowany robotem.

Zatem ostatnie słowo zawsze należy do człowieka, ponieważ człowiek jest twórcą sztucznej inteligencji, a AI to narzędzie jak każde inne.

Studenci medycyny nie mają na razie dostępu do wiedzy obejmującej wspomniane innowacje. Narasta przepaść między technologiami a umiejętnościami.

Jak najszybciej musimy przeprojektować sposób, w jaki edukujemy kadry medyczne, szkolić według nowego modelu zarówno studentów, jak i lekarzy rezydentów. Przecież oni wejdą na rynek pracy za kilka lat, kiedy cyfryzacja upowszechni się jeszcze bardziej, powstaną nowe technologie. Czy będą gotowi i otwarci na zupełnie inny model ochrony zdrowia? Medycyna była zawsze obszarem, gdzie stała aktualizacja wiedzy i umiejętności decydowały o jakości leczenia. W czasach rewolucji cyfrowej, śledzenie doniesień naukowych i technologicznych zyskuje na znaczeniu. Równie istotne jak podążanie za wynalazkami w dziedzinie leków jest orientowanie się w postępach cyfryzacji.

Ciekawa innowacja, którą odkryłeś ostatnio to...

Wszystkie technologie łączące nowe zastosowania AI, VR i AR przedefiniowują sposób, w jaki uczymy, przeprowadzamy operacje oraz organizujemy i realizujemy w praktyce opiekę zdrowotną. Jednym z fascynjących przykładów jest platforma i oprogramowanie Brainab – oglądane na sprzęcie MagicLeap – zapewniające prostotę wykonywania zadań na sali operacyjnej i usprawniające zarządzanie danymi oraz przepływem pracy. Wygląda to tak, że po założeniu specjalnych gogli 3D, bezpośrednio przez moimi oczami mogę przeglądać obrazy i sprawdzać dane pacjenta. Komendy wydawane są gestami. Niesamowite, jak szybko rozwijają się tego typu wynalazki. 

rozmowy

Dane. Nowy wróg raka W walce z rakiem, jaką od lat toczy medycyna, liczy się każdy sprzymierzeniec. Są nim także dane, Big Data i dostęp do informacji. Druga część wywiadu z dr hab. Adamem Maciejczykiem, onkologiem, dyrektorem Dolnośląskiego Centrum Onkologii, prezesem Polskiego Towarzystwa Onkologicznego.

W jednym z wywiadów powiedział Pan, że „największym problemem ochrony zdrowia jest bałagan, zaś kluczem do posprzątania tego bałaganu jest informacja”. Co dokładnie ma Pan na myśli?

Potrzebujemy systemu, który zbiera informacje opisujące, w jaki sposób realizowane są poszczególne etapy opieki onkologicznej. Na podstawie tych informacji możemy obliczać mierniki i wskaźniki efektywności, tj. monitorować czas, jakość i dostępność. Stałe monitorowanie mierników, które obiek-

tywnie opisują poszczególne etapy diagnostyki i leczenia pozwoli nie tylko bezpiecznie wprowadzać zmiany w zakresie organizacji czy też finansowania onkologii, ale również zobrazować, jaki uzyskaliśmy efekt tych zmian. Obecnie prowadzimy pilotaż sieci onkologicznej, w którym udowadniamy, że jest to możliwe.

Jakich informacji brakuje dziś lekarzom, a które mogłyby poprawić jakość leczenia?

Bardzo wielu informacji. Tak naprawdę

do tej pory lekarze nie mieli dostępu do jakościowych informacji o diagnostyce i leczeniu onkologicznym realizowanych na obszarze całego województwa, w poszczególnych jednostkach. W ramach pilotażu zbieramy te informacje i możemy na bieżąco zobrazować w jakim stopniu zaawansowania i w jakim stanie ogólnym są leczeni pacjenci. Dodatkowo monitorujemy jakość i terminowość realizacji badań diagnostycznych i opisów tych badań – to bardzo duży postęp. Jest to zgodne ze współczesnym podejściem do finansowania świadczeń zdrowot-

OSOZ Polska 11/2019

31

rozmowy

» Brakuje właściwej koordynacji opieki onkologicznej.«

jest jeszcze rozwój tego typu rozwiązań.

Testowane przez nas do tej pory rozwiązania wspierające podejmowanie decyzji terapeutycznych niestety nie przyspieszyły i nie poprawiły jakości tego procesu. Ale sądzę w przyszłości narzędzia te będą coraz skuteczniejsze.

Duże nadzieje wiąże się także z Big Data, zwłaszcza w opracowywaniu nowych leków i terapii oraz dopasowywaniu ich do indywidualnych cech pacjenta.

nych, a mianowicie płatności za efekt leczenia. NFZ powinien rozliczać tylko te procedury, które zostały wykonane zgodnie z wytycznymi.

Jak digitalizacja systemu ochrony zdrowia może wspomóc koordynację opieki nad pacjentem onkologicznym?

To jedyny sposób. W naszym projekcie utworzyliśmy hurtownie danych, w których w sposób wystandaryzowany gromadzimy informacje o pacjentach, co daje nam transparentny przegląd opieki onkologicznej realizowanej w województwie. Widzimy dokładnie, jak wygląda ścieżka pacjenta i czy zostały mu zapewnione wszystkie niezbędne badania oraz czy plan leczenia realizowany

jest prawidłowo. Opieka koordynowana jest wielowymiarowa – od współpracy lekarzy różnych specjalizacji, przez współpracę kilku jednostek, po wymianę i analizę informacji o pacjentach. Digitalizacja wspiera te procesy.

Czy rozwój sztucznej inteligencji stwarza szanse na to, aby pacjenci byli diagnozowani szybciej, a proces leczenia był w pełni spersonalizowany?

Na pewno będzie to przydatne w przyszłości. Obecnie sztuczna inteligencja jest wykorzystywana w różnych narzędziach wspomagających ocenę obrazu radiologicznego, ale zawsze w charakterze wspierającym, doradczym, a nie jako narzędzie zastępujące lekarza. Potrzebny

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Jarosław Frąckowiak, Rafael Grossmann, Adam Maciejczyk, Katarzyna Płoskonka, Łukasz Stopa, Jochan A. Werner, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

32

OSOZ Polska 11/2019

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

To już nie tylko przyszłość, ale teraźniejszość. W ramach pilotażu, w dwóch województwach zbieramy te dane, tworzymy Big Data w onkologii, czyli populacyjne rejestry nowotworów. Informacje w nich zawarte na pewno mogą pomóc w poprawie organizacji opieki onkologicznej, również w zakresie wprowadzania nowych leków.

Jak oceniłby Pan stan onkologii w Polsce? Czego brakuje, co trzeba zmienić?

Na pewno brakuje właściwej koordynacji opieki onkologicznej. Występują trudności w dostępie do kompleksowej opieki onkologicznej. Niedostateczna jest również komunikacja pomiędzy wszystkimi podmiotami uczestniczącymi w tych działaniach. No i przede wszystkim brakuje odpowiedniego finansowania. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

praktycznie le g islacja

Bezpieczna dokumentacja medyczna według NIK Nie tylko Rzecznik Praw Pacjenta czy NFZ jako płatnik publiczny oceniają funkcjonowanie podmiotów leczniczych.

Obszerne, a co istotne, dostępne publicznie opracowania dotyczące funkcjonowania systemu ochrony zdrowia przygotowuje także Najwyższa Izba Kontroli.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

NIK jest niezależnym organem, którego działania pozwalają ujawnić wiele nieprawidłowości skutkujących dla państwa znacznymi stratami finansowymi.

Następstwem kontroli NIK jest nie tylko wskazanie błędów w funkcjonowaniu określonych instytucji, ale i przedstawienie propozycji zmian i działań naprawczych – zarówno w kontrolowanych jed-

nostkach, jak i w szerszym ujęciu, czyli zmian w obowiązujących przepisach.

W ostatnich latach NIK przeprowadziła szereg kontroli bardzo zróżnicowanych obszarów funkcjonowania podmiotów leczniczych, począwszy od organizacji świadczeń w poszczególnych zakresach, przez prawidłowość antybiotykoterapii po działalność aptek szpitalnych. Wyniki kontroli stanowią cenne wskazówki dla zarządzających podmiotami leczniczymi. Pozwalają na porów-

nanie przyjętych rozwiązań organizacyjnych i procedur ze stosowanymi w kontrolowanych podmiotach i modyfikację postępowania.

Prowadzenie i udostępnianie dokumentacji Na początku 2016 roku opublikowano wyniki kontroli zatytułowanej „Tworzenie i udostępnianie dokumentacji medycznej” (KZD.430.002.2015, Nr ewid.

199/2015/P/15/061/KZD). U 87% kon-

OSOZ Polska 11/2019

33

praktycznie

trolowanych podmiotów stwierdzono prowadzenie dokumentacji medycznej z naruszeniem wymogów określonych w przepisach prawnych. Najwięcej naruszeń dotyczyło leczenia ambulatoryjnego, gdzie niemal cała przeanalizowana dokumentacja medyczna pacjentów prowadzona była nieprawidłowo.

W szczególności niewiele podmiotów umieszczało w dokumentacji medycznej pacjentów informacje o ogólnym stanie zdrowia np. przebytych operacjach.

W przypadku hospitalizacji, do najpoważniejszych uchybień należy zaliczyć nieterminowe dokonywanie wpisów np. po 24 dniach hospitalizacji, brak autoryzacji, nieprawidłowe oznaczenie błędnie dokonanych wpisów.

Niewłaściwe były również środki organizacyjne i techniczne przyjęte u świadczeniodawców. Za niedopuszczalne należy uznać przechowywanie dokumentacji medycznej na otwartych półkach w niezamykanych pomieszczeniach czy w ciągach komunikacyjnych.

Zarówno duże szpitale, jak i mniejsze przychodnie, również niepubliczne, nie zabezpieczały prawidłowo dokumentacji archiwalnej. Dokumenty przechowywane były w nasłonecznionych lub wilgotnych pomieszczeniach, bez odpowiednich zabezpieczeń fizycznych, a miejscem składowania często nie były regały, a kartony przechowywane bezpośrednio na podłodze, co stwarzało ryzyko np. przypadkowego zalania.

Niezależnie zatem od wielkości, struktury własnościowej i profilu działalności, nie można było uznać, że dokumentacja jest wytwarzana i przechowywana zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Bezpieczeństwo danych genetycznych Kwestie dotyczące prawidłowego zabezpieczenia danych pacjentów zostały podjęte również przy okazji kontroli zatytułowanej” Bezpieczeństwo badań genetycznych” (LWA.430.002.2018 Nr ewid.

19/2018/P/17/102/LWA). W toku kontroli ustalono, że 2/3 kontrolowanych podmiotów nie wprowadziło odpowiednich środków organizacyjnych i technicznych pozwalających na zabezpieczenie danych, połowa nie dopełniła obowiązku informacyjnego, 1/3 podmiotów miała nieodpowiednią dokumentację przetwarzania danych.

Pomimo szczególnego charakteru danych genetycznych, wiele skontrolowanych podmiotów nie dopełniło obowiązku zawarcia odpowiednich umów

34

OSOZ Polska 11/2019

» W kontrolowanych podmiotach zdarzał się brak oprogramowania antywirusowego lub korzystano z nieaktualnych baz wirusów. Kopie bezpieczeństwa były przechowywane w nieodpowiednich miejscach.« powierzenia. Zdarzały się przypadki: przenoszenia dokumentacji pacjentów z pobranym materiałem, czy przechowywania dokumentacji zawierającej dane osobowe i genetyczne pacjentów w warunkach nie gwarantujących poufności. Szczególnie rażąca była praktyka przyjęta w jednym ze szpitali, w którym transportu próbek – z materiałem do badania wraz z deklaracją świadomej zgody oraz zleceniem badania niezabezpieczoną przed możliwością zapoznania się z jej zawartością – dokonywali pracownicy serwisu sprzątającego firmy zewnętrznej, świadczącej na rzecz szpitala m.in. usługę transportu wewnątrzszpitalnego. Tym samym umożliwiono osobom nieuprawnionym dostęp do danych genetycznych pacjentów.

W laboratoriach zawodził również system nadzoru nad archiwizacją danych.

Wszystkie skontrolowane podmioty, od czasu rozpoczęcia wykonywania badań genetycznych, zbierały i przechowywały pobrane próbki materiału genetycznego oraz dane genetyczne pacjentów.

Skutkowało to długoletnim przechowywaniem danych, w skrajnym przypadku nawet próbek DNA z lat osiemdziesiątych poprzedniego wieku.

Ochrona danych osobowych Wiele nadziei związanych z poprawą bezpieczeństwa danych wiązano z wejściem w życie RODO. W pierwszym roku po wejściu w życie RODO przeprowadzono kontrolę pod nazwą „Wdrożenie przez podmioty lecznicze regulacji dotyczących ochrony danych osobowych” (LBI.430.004.2019 Nr ewid. 149/2019/ P/19/063/LBI). W celu zapewnienia miarodajnych wyników, wytypowano z czterech województw po dwa szpitale miejskie, dwa powiatowe i dwa wojewódzkie. I w tym przypadku okazało się, że niezależnie od wielkości, zakresu świadczeń czy struktury właścicielskiej, występują podobne problemy z prawidłową ochroną i przetwarzaniem danych.

Analiza wprowadzonych rozwiązań organizacyjnych wykazała, że 2/3 podmiotów nie dostosowało regulacji wewnętrznych, m.in. nie zmieniono regulaminów organizacyjnych tak, by Inspektor Ochrony Danych, zastępujący dotychczasowego Administratora Bezpieczeństwa Informacji, został uwzględniony w strukturze i zajmował w niej odpowiednie miejsce.

Informatyzacja szpitali również nie okazała się czynnikiem sukcesu w prawidłowym zabezpieczeniu danych. Zdarzał się bowiem brak oprogramowania antywirusowego lub korzystanie z nieaktualnych baz wirusów. Komputery nie posiadały kontroli dostępu, a kopie bezpieczeństwa były przechowywane w nieodpowiednich miejscach. W połowie podmiotów nie wydawano także indywidualnych loginów i haseł poszczególnym pracownikom, przez co tymi samymi danymi do autoryzacji w systemach operacyjnych posługiwała się grupa osób np. personel danego oddziału szpitala. Po zakończeniu współpracy, w większości szpitali nie odbierano uprawnień do dostępu do systemu. Kluczowym problemem jest jednak przede wszystkim brak odpowiedniej świadomości personelu.

Niewiele ponad 1/3 szpitali przeszkoliła większość, czyli jak przyjęto powyżej, 95% personelu z zakresu bezpieczeństwa danych.

Wyniki najnowszej kontroli jasno wskazują zatem, że w podmiotach leczniczych na przestrzeni ostatnich lat nie widać wyraźniej poprawy w obszarze prawidłowego prowadzenia dokumentacji medycznej i zabezpieczenia danych pacjentów. Do sukcesów należy natomiast zaliczyć zrealizowane sugestie w zakresie zmian w prawie zawarte w wynikach poprzednich kontroli m.in. wprowadzenie obowiązkowych wykazów udostępnionej dokumentacji medycznej czy usankcjonowanie stosowania monitoringu w podmiotach leczniczych. 

praktycznie

P oradnik

Kiedy lodówka zmierzy nam ciśnienie, czyli o telemedycynie Dziś każde nowe urządzenie działa w izolacji od innych. W ten sposób lekarze nie znają pomiaru parametrów zdrowia wykonanych przez inteligentny zegarek, waga nie prześle danych do elektronicznej kartoteki medycznej, a informacja o aktywności fizycznej pozostanie w smartfonie. Wszystko się zmieni, kiedy urządzenia i systemy zaczną ze sobą „rozmawiać”, a analizą gromadzonych przez nie danych zajmie się sztuczna inteligencja. Wówczas ochrona zdrowia będzie naprawdę skoordynowana i intuicyjna dla pacjenta, skupiona na profilaktyce i stałym monitoringu. Jak będzie wyglądała rzeczywistość w dobie Internetu Rzeczy?

OSOZ Polska 11/2019

35

praktycznie

Wojciech Zawalski

Obudziłem się jak zwykle kilka chwil przed budzikiem. Nie otwierając oczu usłyszałem” beeep, beeep, beeep, beeep” Intensywne wibracje nadgarstka dopełniły porannego budzenia. Wyłączyłem budzik wciskając ikonę na tarczy zegarka.

Po chwili zegarek znów ożył: „Dzień dobry, spałeś siedem godzin i 30 minut, sen spokojny bez epizodów bezdechu.

Temperatura na zewnątrz wynosi 13 stopni, w ciągu dnia słonecznie. Czystość powietrza w normie. Przypominam, że dziś wypada kwartalny dzień badań profilaktycznych, pozostań proszę bez jedzenia i picia. Czy potwierdzasz chęć przeprowadzenia badań?” – „Tak” – odpowiedziałem. „Umyj proszę dłonie, a następnie uruchom analizator krwi” – otrzymałem kolejne instrukcje.

Umyłem dłonie i wyjąłem MDA (mój domowy analizator) z szuflady. Po wciśnięciu włącznika, MDA połączył się z domową siecią Wi-Fi informując napisem „Start” o gotowości do pracy. Nie tylko ja to zauważyłem, mój zegarek też go wyczuł i odezwał się: „połóż proszę palec na wgłębieniu”. Po wykonaniu polecenia usłyszałem: „temperatura palca i przepływ włośniczkowy w granicach tolerancji, można rozpocząć badanie?”. Potwierdziłem wykonanie badania i chwilę później poczułem podmuch powietrza w palcu i lekkie ukłucie. „Proszę nie podnosić palca” – MDA dalej ze mną rozmawiał i jednocześnie dezynfekował, nakłuwał, pobierał krople krwi i dokonywał analizy. Mniej więcej po piętnastu sekundach usłyszałem: „Dziękuję, badanie zakończone, parametry w normie, szczegółowe wyniki zostały dołączone do EDM (elektronicznej dokumentacji medycznej), proszę pamiętać o badaniu moczu”.

Tak, pamiętam. Przechodziłem ten rytuał badań co kwartał od prawie dwóch lat, od kiedy mój lekarz rodzinny zaproponował mi program profilaktyczny 40+.

Obejmował on kwartalne badania domowe krwi i moczu oraz całodobowy monitoring pracy serca (tętno i EKG) oraz snu. Wszystkie wyniki i pomiary zasilały moją EDM, a raz w roku przechodziłem pogłębione badania specjalistyczne. Wystarczyło posiadać WIFI, smartwatch, EDM. Pora na śniadanie. Po wyjściu z łazienki poczułem zapach kawy – namacalny objaw zmowy urządzeń. Po zakończeniu badań, system odblokowywał ekspres i rozpoczynał parzenie

36

OSOZ Polska 11/2019

kawy. To integracja programu profilaktycznego z systemem SH (smart home).

Za chwilę, otwierając lodówkę, przypomniałem sobie o kolejnej integracji. Po zbliżeniu się do lodówki, czujnik wyczuwając moją obecność, uaktywnił ekran wyświetlacza. „Proszę o zaakceptowanie propozycji dietetycznych na najbliższe dni dopasowanych do porannych wyników cholesterolu, które znajdują się na górnej granicy normy. Proponuję modyfikacje, które wymagają dokonania zakupów.” Inteligentne lodówki wiedzące co mają w środku i nie tylko tworzące listy zakupów, ale i dokonujące automatycznych zakupów, to wynalazek godny nagrody Nobla. Przejrzałem proponowaną dietę i po zaakceptowaniu listy zakupów wprowadziłem godzinę dostawy. Kurier przywiezie pomiędzy godziną 18.00 a 20.00 całość zakupów.

Czas do pracy. Zbiegłem po schodach do garażu podziemnego i pojechałem do pracy. Czterdzieści minut w korku i już ożył mój zegarek. „Czas wstać z miejsca, za długo siedzisz bez ruchu” – usłyszałem. Ciekawe jak to zrobić, na szczęście znalazłem miejsce parkingowe niedaleko biura, ale na tyle daleko, żeby usatysfakcjonować małego terrorystę znajdującego się na moim nadgarstka. Niestety, po dojściu do biura usłyszałem komunikat „świetny początek dnia, jeszcze tylko pięćdziesiąt minut ćwiczeń i osiągniesz cel”. Ściszyłem komunikaty głosowe, przełączając je w tryb wyświetlacza.

Niekoniecznie wszyscy wokół muszą słuchać. To małe urządzenie dodatkowo zmusza mnie do regularnego wstawania zza biurka i przerw gimnastycznych.

Właśnie podczas kolejnego wymuszonego przez zegarek przejścia po korytarzu zadzwonił mój lekarz rodzinny. „Przejrzałem Pana wynik badań porannych, są w granicach normy, ale kilka bardzo bliskich jej przekroczenia, co w połączeniu z analizą tętna i zapisów EKG z Pana zegarka skłania mnie do zaproszenia Pana na konsultację. Chciałbym wykonać Panu próbę wysiłkową i kilka dodatkowych badań. Mam wolny termin jutro pomiędzy godziną 11.00 a 11.30 lub pojutrze, dowolna godzina pomiędzy 12.00 a 16.00” – oznajmił specjalista.

Zgodziłem się na jutrzejszą wizytę i po zapewnieniach, że to tylko nadwrażliwość, a nie powód do niepokoju, usiadłem do nudnego Excela. Telefon zadzwonił ponownie. „Dzień dobry, czy Pan Jan Kowalski? Tu dyspozytor pogotowia ratunkowego województwa małopolskiego Dominik Jurczak”. „Tak to ja” – od-

powiedziałem. „Dzwonię do Pana jako do osoby wskazanej do kontaktu przez Pana Zenona Kowalskiego”. „Tak to mój ojciec, co się stało?” – kontynuowałem rozmowę. Wibrowanie w nadgarstku pokazało to co sam czułem – gwałtowne przyspieszenie tętna. „O godzinie 11.12 dostaliśmy powiadomienie z mieszkania Pana ojca. Z informacji przekazanej przez zegarek, który skomunikował się automatycznie z nami wiemy, że ojciec upadł i jest nieprzytomny, ale jego serce i oddech są miarowe”. „Dzięki Bogu” wyrwało mi się, na początku bałem się najgorszego. W tej chwili jedzie do domu Pana ojca zespól Ratownictwa Medycznego, otworzą drzwi na podstawie kodu do zamka cyfrowego i upoważnienia pozostawionego nam przez Pana ojca w umowie nadzoru zawartej z jego lekarzem rodzinnym”. „Tak, znam tę procedurę, sam korzystam z podobnego rozwiązania” – powiedziałem. „Poinformujemy Pana, kiedy tylko będziemy coś więcej wiedzieć. Czy przyjedzie Pan do mieszkania ojca?” – zapytał dyspozytor. „Dziękuję, proszę mnie informować, niestety mieszkam na drugim końcu Polski” – mówiłem zdenerwowany. „Dobrze, informuję Pana, że wszystkie czynności medyczne będą na bieżąco rejestrowane w EDM Pana ojca, do której, jak widzę, też ma Pan dostęp na mocy upoważnienia. Czy ktoś w takim razie przyjedzie do mieszkania ojca? Czy też mamy zamknąć zamek po zabraniu ojca do szpitala” – zapytał głos po drugiej stronie słuchawki. „Dziękuję, proszę zamknąć” – zakończyłem rozmowę.

Nie minął kwadrans i dyspozytor zadzwonił ponownie: „Stan Pana ojca jest dobry, odzyskał świadomość, ale ma złamaną nogę i jest poobijany, zabieramy go do szpitala wojewódzkiego”. Zadzwoniłem do Siostry, która już jechała do ojca, miała kilkanaście kilometrów, a nie jak ja kilkaset do pokonania. Na szczęście dzięki monitoringowi w smartwatchu i umowie o nadzór, zanim ojciec doszedł do siebie po upadku, pogotowie już u niego było. Gdyby nie ten system to mógłby tak leżeć ze złamaną nogą i … wzdrygnąłem się na samą myśl, co mogłoby się stać. Tak naprawdę to mój wypadek na nartach przed rokiem przekonał go do podpisania umowy nadzoru „senior” ze swoim lekarzem rodzinnym.

Mnie smartwatch ocalił życie, kiedy zasypała mnie lawina i straciłem świadomość pod zwałami śniegu. Inteligentny zegarek automatycznie poinformował stację ratownictwa o utracie prze-

praktycznie

ze mnie świadomości i podał dokładną pozycję GPS. Ojcu zaimponowało to na tyle, że mój program nadzoru wykazując zasadność awansował z „tego szatańskiego wielkiego brata” na „a może ja też kupiłbym sobie taki zegarek”. No i kupiliśmy z siostrą zegarek, automatyczną lodówkę i całą resztę domowych gadżetów. A dziś program „Garda-Senior” uratował życie mojego ojca. A mnie moja wersja, czyli „czterdzieści plus” zafundował jutro badania dodatkowe u mojego lekarza.

To krótkie opowiadanie to nie jest fantastyka naukowa, ale zbiór możliwości, jakie daje dziś telemedycyna. Wszystkie opisane elementy są już dziś dostępne.

Brakuje jedynie spięcia ich w działające projekty dedykowane określonym populacjom. Wymagają połączenia istnie-

jących elementów nadzoru – urządzeń diagnostycznych, dokonujących analiz na życzenie lub według automatycznych protokołów pomiaru lub kontroli.

Zintegrowanie ze sobą wielu urządzeń, zarówno tych medycznych jak i elementów „smart home” dzięki Internetowi Rzeczy IoT oraz analiza dokonana z pomocą algorytmów sztucznej inteligencji AI, a to wszystko zakończone oceną lekarza i wsparciem ratownika medycznego, mogą ratować życie. Systemy takie to bardzo bliska przyszłość: profilaktyka połączona ze usługami specjalistycznymi, nadzór parametrów życiowych z bezpośrednim powiadamianiem Ratownictwa Medycznego.

Tylko taka telemedycyna oparta na profilaktyce i całodobowym monitoringu ma sens. Zakładanie opaski rejestrującej upadek nie ma sensu, jeżeli w ślad za

tym upadkiem nie przyjedzie zespół Ratownictwa Medycznego. Tracimy oczywiście część swojej prywatności, ale taki jest koszt postępu. Nie da się monitorować, nie udostępniając swojego położenia i nie dając dostępu do parametrów życiowych. Ale nagrodą będzie dłuższe i zdrowsze życie. Więc chyba warto.

A jeżeli komuś mało profitów i nawet „samo-napełniająca się” zgodnie z zaproponowanym przez dietetyka jadłospisem lodówka nie wystarczy, to na taką, która zmierzy mu dodatkowo ciśnienie, musi jeszcze chwilę poczekać. Choć mam wrażenie, że nie będzie czekał długo, bo ktoś, gdzieś w niedalekiej przyszłości taki sprzęt wymyśli. A wtedy bez wątpienia lodówka będzie miała system blokujący zakup i przechowywanie boczku w przypadku podwyższonego ciśnienia. I znów się malkontentom nie spodoba. 

Urządzenia, które się ze sobą wzajemnie komunikują i wymieniają informacjami to tzw. Internet Rzeczy (Internet of Things). Z kolei pojęcie Internet Rzeczy Medycznych (Internet of Medical Things) odnosi się do koordynacji i komunikacji pomiędzy rozwiązaniami dla ochrony zdrowia.

OSOZ Polska 11/2019

37

CZYM JEST APLIKACJA VISIMED? Aplikacja VisiMed zapewnia szybki dostęp do historii leczenia zgromadzonej na Koncie OSOZ. Z jednego miejsca możesz sprawnie zarządzać swoim zdrowiem – umówić wizytę do lekarza, zamówić receptę czy zarezerwować leki w pobliskiej aptece.

Pomaga również w prowadzeniu domowej apteczki i kontroli dawkowania leków.

Wszędzie i o każdej porze będziesz mógł wygodnie zadbać o swoje zdrowie.

UMÓW WIZYTĘ DO LEKARZA W prosty sposób wyszukasz lekarza i placówkę medyczną, sprawdzisz dostępne terminy wizyt, a wybrany – zarezerwujesz.

Jeśli zdecydujesz się na wizytę komercyjną, będziesz też mógł ją od razu opłacić.

O zbliżającej się wizycie przypomną powiadomienia, wysłane na telefon.

POTRZEBUJESZ RECEPTY? Wygodnie zamówisz e-Receptę na kontynuację leczenia bez potrzeby przychodzenia do przychodni. Gdy tylko lekarz wystawi receptę, otrzymasz ją na telefon. Będziesz mógł wysłać rezerwację do wybranej apteki bez wychodzenia z domu.

PROWADŹ DOMOWĄ APTECZKĘ POSIADASZ E-RECEPTĘ?

ZAREZERWUJ LEKI W APTECE. Wygodnie sprawdzisz dostępność leków w pobliskich aptekach, a także będziesz mógł je łatwo zarezerwować w wybranej aptece. O statusie realizacji rezerwacji będziesz informowany na bieżąco, dzięki czemu do apteki zgłosisz się, gdy leki będą gotowe do odbioru.

Zanim kupisz lek, sprawdź - być może masz go już w domu. Dodaj wszystkie leki, jakie posiadasz, wygodnie skanując ich kody kreskowe. Stworzysz mobilną apteczkę, którą będziesz mógł przeglądać, np. przed zrobieniem zakupów w aptece po wizycie u lekarza.

nowe idee

E -zdrowie na ś wiecie

40

Harvard Business Review

FierceHealthcare

AI Can Outperform Doctors. So Why Don’t Patients Trust It?

Microsoft, Nuance developing ambient and AI technology to tackle doctors’ documentation headaches

AI może być lepsza niż lekarz. Ale dlaczego pacjenci jej nie ufają?

Microsoft i Nuance rozwijają nową technologię dostępu do EDM

Ostatnie badania wskazują, że pacjenci niechętnie korzystają z opieki zdrowotnej realizowanej przez sztuczną inteligencję, nawet jeśli przewyższa ona w dokładności lekarzy-ludzi. Pacjenci uważają, że ich potrzeby medyczne są wyjątkowe i nie mogą być zaspokojone przez algorytmy. Największym wyzwaniem przed twórcami systemów AI jest znalezienie sposobów na wbudowanie kompetencji skupionych na personalizacji i indywidualnym podejściu do każdego człowieka, a nie tylko skupianie się na wyższości pod względem precyzji AI. Sztuczna inteligencja medyczna (AI) może stawiać diagnozę z dokładnością na poziomie ekspertów medycyny, zapewniając tańszą opiekę realizowaną na dużą skalę. IBM Watson już dziś diagnozuje choroby serca lepiej niż kardiolodzy. Chatboty udzielają porad medycznych dla pacjentów brytyjskiej Narodowej Służby Zdrowia (NHS). Aplikacje na smartfony wykrywają raka skóry z fachową dokładnością. Prognozy sugerują, że sztuczna inteligencja zastąpi aż 80% czynności obecnie realizowanych przez lekarzy.

W jednym z badań sprawdzono wrażliwość pacjentów na sztuczną inteligencję. Wyniki przedstawione w artykule opublikowanym w czasopiśmie Journal of Consumer Research pokazują silną niechęć do różnych procedur realizowanych przez AI. Kiedy opieka zdrowotna jest świadczona przez AI, pacjenci byli rzadziej skłonni do korzystania z usługi i nie chcieli za nią płacić tyle, ile za usługę realizowaną przez lekarza. Co więcej – woleli, aby usługę wykonał lekarz, nawet jeśli oznaczałoby to większe ryzyko niedokładnej diagnozy lub powikłań chirurgicznych.

Powodem nie jest fakt, że AI zapewnia gorszą opiekę. Ludzie uważają się za wyjątkowych, a przekonanie to obejmuje także ich zdrowie, nawet jeżeli chodzi o diagnozę zwykłego przeziębienia. Pacjenci postrzegają opiekę medyczną świadczoną przez AI jako nieelastyczną i znormalizowaną – adekwatną do leczenia statystycznego pacjenta, ale nie uwzględniającą wyjątkowe okoliczności, które dotyczą danej osoby. 

Gigant technologiczny Microsoft współpracuje z Nuance Communications, aby wykorzystać nowe technologie do rozwiązania dokuczliwego dla lekarzy problemu: uzupełnianie dokumentacji medycznej i zadania administracyjne pochłaniają zbyt dużo czasu. Celem projektu jest wykorzystanie technologii, aby umożliwić lekarzom skupienie się na pacjentach zamiast na EDM i biurokracji.

OSOZ Polska 11/2019

Obie firmy chcą wykorzystać potencjał technologii inteligentnego otoczenia w połączeniu ze sztuczną inteligencją, automatyzacją procesów i chmurą obliczeniową i na tej podstawie stworzyć zupełnie nowy standard gabinetu lekarskiego, gdzie dokumentacja kliniczna tworzy się naturalnie, na podstawie rozmowy i rozpoznawania głosu.

Wypalenie lekarzy stanowi poważny problem w opiece zdrowotnej. Ostatnie badanie pokazuje, że na każdą godzinę spędzoną przez lekarza z pacjentem przypadają dwie godziny prac administracyjnych. To prowadzi do tego, że lekarz siedzi za komputerem zamiast zajmować się chorym.

Nowa technologia ma za zadanie „słuchać” rozmów lekarza z pacjentem, oczywiście za zgodą pacjenta. System następnie przetwarza następnie rozmowę na notatki, integruje dane z polami kontekstowymi w EHR i aktualizuje dokumentację medyczną pacjenta. Technologia zapewnia także automatyzację przepływu pracy, zadań i wiedzy. „Chcemy zapewnić płynną i angażującą interakcję pomiędzy klinicystami, dostawcami usług i pacjentami w gabinecie lekarskim. Często komputer stanowi barierę komunikacji, a nawet kontaktu wzrokowego między pacjentem a lekarzem, co prowadzi do niezadowolenia po obydwu stronach” – mówi Greg Moore, doktor nauk medycznych, wiceprezes ds. strategii opieki zdrowotnej i sojuszy w Microsoft. 

nowe idee

The Nature

Wired

Digital assistants aid disease diagnosis

The Apple Watch Is Now the Control Center for Your Health

Cyfrowi asystenci pomagają w stawianiu diagnozy Sztuczna inteligencja może pomóc lekarzom w interpretacji obrazów medycznych i badaniu próbek tkanek.

Im szybciej pacjent z udarem jest diagnozowany, tym szybciej można rozpocząć leczenie, ratując funkcje poznawcze mózgu przed uszkodzeniem. Jednak zidentyfikowanie udaru na podstawie skanu mózgu zajmuje dużo czasu – według jednego z badań średnio aż 87 minut od chwili zarejestrowania obrazu, w przypadkach oznaczonych jako pilne. W tym czasie postępuje proces obumierania tkanek. Naukowcy szacują, że osoba, która doznała udaru, w wyniku którego zostanie odcięty przepływ krwi przez duże naczynie krwionośne, zwykle traci ok. 120 milionów neuronów, 830 miliardów połączeń synaps i 714 kilometrów włókien nerwowych w ciągu 1 godziny. To równowartość starzenia o około 3,5 roku.

Skrócenie czasu potrzebnego radiologom na zdiagnozowanie osób z udarem może prowadzić do lepszych wyników leczenia. Konsorcjum Mount Sinai i AISINAI (Nowy Jork, USA), bada, czy technologia sztucznej inteligencji może przyspieszyć diagnozę.

Naukowcy dokonali interpretacji wyników tomografii komputerowej (CT) mózgu wykorzystując do tego celu system AI oparty na głębokich sieciach neuronowych. Systemowi przekazano do analizy obrazy opatrzone adnotacjami radiologów i ich interpretacjami. Badacze mieli nadzieję, że na podstawie wystarczającej liczby obrazów, algorytm nauczy się identyfikować cechy odróżniające zdrowy mózg od udaru niedokrwiennego, udaru krwotocznego lub nagromadzenia płynu zwanego wodogłowiem.

Jednak system nie był w stanie osiągnąć dokładności radiologa. Za to był równie skuteczny w szybkim oznaczaniu skanów mózgu wymagających uwagi. W ten sposób algorytm może być wykorzystany do ostrzegania radiologów i wskazywania pacjentów, którzy wymagają szybkiej reakcji diagnostycznej.

Już taka pomoc może mieć duże znaczenie. Skany mózgu często czekają na ocenę radiologa przez cztery godziny lub dłużej. 

Inteligentny zegarek Apple staje się centrum zarządzania zdrowiem Apple wprowadza nowe funkcje związane ze zdrowiem i kondycją fizyczną. Dzięki nim, inteligentny zegarek Apple Watch będzie mógł jeszcze dokładniej dbać o zdrowie.

Apple Watch pozwala śledzić trendy aktywności, chroni słuch ostrzegając o szkodliwym poziomie hałasu w otoczeniu, a także umożliwia monitorowanie cykli menstruacyjnych użytkowniczek. Choć te drobne ulepszenia mogą wyglądać trywialne, nowy pakiet funkcji jest kolejnym krokiem Apple’a w stronę zdrowia.

Smartwatch ma ewoluować powoli do roli centrum kontroli osobistej kondycji w trybie 24/7, personalnego towarzysza monitorującego samopoczucie i parametry pomagające w profilaktyce.

Dzisiaj zegarek Apple Watch jest jednym z najlepszych urządzeń w grupie „fitness tracker”. Ta strategia kładąca nacisk właśnie na zdrowie jest nowa. Wprowadzając na rynek w 2015 r. swój inteligentny zegarek, Apple pozycjonował go jako mniej inwazyjne rozszerzenie iPhone’a. We wczesnych modelach nie wbudowano GPS, co czyniło go zupełnie nieprzydatnym dla przykładowo biegaczy. Do tego nie był wodoodporny. Wbudowany czujnik tętna odczytywał puls tylko kilka razy na minutę, a mała żywotność baterii sprawiała, że zegarek zamiast mierzenia jakości snu musiał być w nocy ładowany. Dużo lepsze w tym segmencie były firmy takie jak Garmin i Fitbit.

Ale w ciągu ostatnich czterech lat Apple systematycznie wyeliminowało prawie wszystkie niedociągnięcia. Dodano także nowe funkcje jak możliwość sporządzenia EKG bezpośrednio z nadgarstka czy kontrolę upadków.

Teraz zegarek jest reklamowany przede wszystkim jako „inteligentny strażnik zdrowia” każdego człowieka. Firma podąża konsekwentnie za misją demokratyzacji dostępu do opcji zarządzania własnym samopoczuciem. Kiedyś, aby uzyskać dostęp do takich danych jak wynik EKG, trzeba było iść do lekarza. 

OSOZ Polska 11/2019

41

nowe idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Smartfon może zmobilizować do aktywności fizycznej Korzystając z aplikacji na smartfony, naukowcy z Uniwersytetu Stanforda przeprowadzili pierwszą, całkowicie cyfrową próbę kliniczną. Celem było zwiększenie aktywności fizycznej wśród uczestników eksperymentu.

Wnioski: codzienne przypomnienia na telefonie mogą motywować do regularnego ruchu.

Badanie kliniczne miało na celu udzielenie odpowiedzi na dwa pytania: Czy możliwe jest przeprowadzenie całkowicie cyfrowego, randomizowanego badania klinicznego? Czy można zachęcić ludzi do zmiany zachowania poprzez wykorzystanie aplikacji na smartfony? Badanie, które nadzorował Euan Ashley, profe-

42

OSOZ Polska 11/2019

sor medycyny, genetyki i danych biomedycznych w Stanford University School of Medicine, potwierdza, że odpowiedź na obydwa pytania brzmi „tak”.

Ashley i jego współpracownicy przeprowadzili badanie kliniczne przy użyciu MyHeart Counts, aplikacji opracowanej przez niego i innych naukowców

ze Stanford przy użyciu platformy Apple ResearchKit. Aplikacja, która została po raz pierwszy wdrożona na smartfonach w 2015 roku, została przygotowana w celu śledzenia aktywności fizycznej i innych informacji, przykładowo związanych z pracą sercem, takich jak tętno.

Teraz jest to główne narzędzie do pełne-

nowe idee

go randomizowanego badania klinicznego, w tym rekrutacji pacjentów. Zaletą tego cyfrowego badania jest również to, że pacjenci otrzymują przekazane dane z powrotem i nie są one ponownie wykorzystywane. Z kolei dostęp do wyników badań jest otwarty.

– W erze cyfrowej musimy zastanowić się, jak mocniej angażować ludzi w ochronę ich zdrowia – powiedział Ashley. Obecnie liczba użytkowników smartfonów jest ogromna, a korzystanie z aplikacji w celu przeprowadzenia badań klinicznych pozwala wykorzystać ten potencjał w dobrym celu. – Jeśli ludzie są uzależnieni od swoich telefonów, być może możemy ich uzależnić od ich zdrowia – dodaje naukowiec.

Co tydzień, każdy uczestnik zarejestrowany w MyHeart Counts otrzymywał zalecenia w formie przypomnienia – miał wykonywać jedną z czterech prostych interwencji, jak chodzenie czy wstawanie z miejsca. Choć w niewielkim zakresie, ale podpowiedzi wysyłane na telefon podziałały. Bez względu od rodzaju interwencji, Ashley i jego zespół odnotowali około 10 proc. wzrost aktywności w porównaniu z wartościami wyjściowymi uczestników. Artykuł opisujący wyniki tego badania został opublikowany w prestiżowym czasopiśmie naukowym Lancet Digital Health.

Mobilna mobilizacja Około rok po uruchomieniu aplikacji MyHeart Counts, Ashley rozpoczął rekrutację do badania klinicznego. W ciągu prawie 18 miesięcy, 1075 uczestników zapisało się i ukończyło co najmniej jedną interwencję, a 493 ukończyło całą próbę.

80 proc. wskaźnik rezygnacji z udziału w badaniu normalnie oznaczałby koniec większości prób, ale nie w tym przypadku. – W cyfrowym świecie bardzo łatwo dołączyć do badania – możesz się zarejestrować stojąc w kolejce po kawę.

Jednak tak samo łatwo zrezygnować z udziału – powiedział Ashley. Badanie kliniczne z udziałem 100 osób jest uważane za reprezentatywne, jeśli nie jest znaczące. Nawet przy wysokim odsetku rezygnacji, cyfrowe badanie kliniczne MyHeart Counts zgromadziło prawie 500 ochotników.

W pierwszym tygodniu próby uczestnicy nie otrzymali żadnych dodatkowych instrukcji z aplikacji. W ten sposób dla każdej osoby określony indywidualny poziom bazowy aktywności fizycznej, który służył jako punkt wyjścia. Po

» Przypomnienia wysyłane na telefon komórkowy motywowały do większej aktywności fizycznej.« pierwszym tygodniu każdy uczestnik został losowo przydzielony do jednej z czterech różnych interwencji: zachęty do większej liczby kroków, przypomnień (co godzinę) o wstaniu z miejsca, czytania wytycznych zdrowotnych przygotowanych przez American Heart Association lub spersonalizowanego „ecoachingu”, który obejmował codziennie wysyłaną wiadomość na podstawie zarejestrowanych rutynowych działań.

I tak ci, którzy zgłosili siedzący tryb życia, mogli otrzymać wiadomość zachęcającą do niedzielnego porannego spaceru, a ci, którzy byli bardziej aktywni, mogli otrzymać impuls do kontynuowania stałej aktywności fizycznej. Co tydzień uczestnicy przechodzi przez kolejny etap, czyli nową interwencję zdrowotną, aż do przejścia przez wszystkie cztery etapy.

Wśród prawie 500 uczestników wzrost aktywności mierzony liczbą kroków był niewielki i wyniósł ok. 10 proc. – Oczywiście wolelibyśmy, aby ten wzrost wyniósł 300 proc. Jednak przy wybranych przez nas interwencjach prawdopodobnie nigdy nie byłoby sensowne spodziewanie się takich efektów – powiedział Ashley. Jednak faktem jest, że tego typu interwencje cyfrowe w postaci przypo-

mnień na telefon komórkowy mają realny, pozytywny efekt.

Trend w kierunku motywacji wirtualnej Teraz Ashley i jego koledzy chcą przeprowadzić kolejne badania. Planują zadać bardziej szczegółowe pytania: Jak długo uczestnicy wykonują zadania, przykładowo dodatkowy spacer? Czy można poprawić wyniki poprzez zwiększenie intensywności interwencji (większa liczba przypomnień), dostosowanie interwencji do konkretnych schematów motywacyjnych danej osoby lub wydłużenie czasu trwania próby?

Ashley widzi dużą wartość w spersonalizowanych interwencjach, zgodnych z motywacjami i celami danej osoby. – Nie chcemy, aby cały proces był zbyt skomplikowany. I nie ignorujemy faktu, że nawet jedno proste przypomnienie może zwiększyć liczbę wykonywanych codziennie kroków – powiedział. Jednak z drugiej strony ludzi motywują różne czynniki. Jeśli możemy je uwzględnić i doprecyzować działanie systemu do cech indywidualnych, jesteśmy w stanie pomóc uczestnikom osiągnąć nowy poziom aktywności fizycznej – dodaje Ashley.

Naukowcy planują także bardziej bezpośredni pomiar wyników interwencji oparty na czujnikach noszonych na ciele. Dzięki nim można nie tylko indywidualizować interwencje prozdrowotne, ale także pomóc lekarzom wcześniej wykrywać problemy zdrowotne i tym samym szybciej je rozwiązywać.  Na podstawie: Stanford Medicine

Euan Ashley jest autorem pierwszego całkowicie cyfrowego, randomizowanego badania klinicznego, w którym wykorzystano aplikację na smartfony, aby zachęcić uczestników do większego wysiłku fizycznego (fot. Mark Tuschman).

OSOZ Polska 11/2019

43

nowe idee lektura

Czy wykorzystamy technologie dla poprawy sytuacji w służbie zdrowia? Żadne duże problemy w gospodarkach na całym świecie nie mogą być już rozwiązane bez wsparcia ze strony innowacyjnych technologii. Podobnie w ochronie zdrowia, gdzie wyzwań nie brakuje. Niestety, Polska zajmuje dopiero 4. miejsce od końca w UE pod względem innowacyjności mimo, że społeczeństwo jest coraz bardziej świadome transformacji i oczekuje zmian.

W nowym raporcie „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?”, autorzy analizują główne problemy w poszczególnych sektorach gospodarki i rozwiązania oferowane przez technologie.

Umiarkowany entuzjazm Zdrowie pozostaje od lat jednym z najważniejszych zagadnień dla Polaków.

Martwią nas kolejki do lekarzy, niska jakość opieki medycznej, zanieczyszczenie środowiska. Według „Diagnozy społecz-

44

OSOZ Polska 11/2019

nej”, 18% Polaków poddałoby się operacji prowadzonej przez robota. 50% skorzystałoby z opasek monitorujących stan zdrowia i przesyłających wyniki pomiarów do lekarza. Jednocześnie tylko 30% skorzystałaby z porady lekarskiej przez Internet (wideo-chat).

– Upowszechnienie nowych technologii w medycynie pozytywnie ocenia ponad 90% społeczeństwa. Chcielibyśmy zatem mieć nowoczesny system ochrony zdrowia, wyposażony w najnowocześniejszy sprzęt, ale leczyć powin-

ni nas ludzie w bezpośrednim kontakcie – twierdzi prof. Janusz Czapiński, psycholog społeczny, profesor na Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie. Według profesora, rezerwa do sztucznej inteligencji (AI) nie wynika jednak z lęku przez bezdusznej technologii, która mogłaby się wymknąć spod kontroli, ale z zimnej oceny jej zastosowania. Na razie wiele rozwiązań funkcjonuje na poziomie teoretycznym i brak jest doświadczeń, aby móc ustosunkować się do AI.

Kryzys i nadzieja Tymczasem sektor zdrowia znajduje się od lat w zapaści i kolejne rządy nie mają pomysłu na to, jak postawić go na nogi. Pomiędzy rokiem 2013 a 2019 ponad dwukrotnie wzrósł czas oczekiwania na wizytę u lekarza, średnia wieku specjalistów to 50 lat. Spośród wszystkich krajów UE, Polska ma najniższy wskaź-

nowe idee

C O C Z E K A P O L A K Ó W K R Ó T K O T E R M I N O W O? C O C Z E K A P O L A K Ó W K R Ó T K O T E R M I N O W O?

Najszybciej odczujemy zmiany związane z wprowadzeniem e-recepty (od 2020 roku). W najbliższych miesiącach upowszechniać się będzie rejestracja online i wizyty online.

System e-recept, dla osób przewlekle chorych wystawiane automatycznie e-recepty bez potrzeby wizytwystawiane u lekarza. Automatyczne System e-recept, dla osóbpowtarzalnych przewlekle chorych automatycznie sprawdzenie, której najbliższej aptecewizyt dostępne są odpowiednie leki e-recepty bezwpotrzeby powtarzalnych u lekarza.

Automatyczne z możliwością zdalnego zakupusą odpowiednie leki sprawdzenie, w której najbliższej aptece dostępne z możliwością zdalnego zakupu Centralny System Elektronicznej Dokumentacji Centralny System Medycznej Elektronicznej pacjentów oraz Centralny Rejestr Dokumentacji Medycznej Szczepień pacjentów oraz Centralny Rejestr Szczepień

• • • •

Wydłużające się kolejki do lekarzy oraz rosnącesię koszty prywatnej Wydłużające kolejki do lekarzy opieki zdrowotnej oraz rosnące koszty prywatnej opieki zdrowotnej

System informacji o chorobach oraz lekach, a także samoobsługowej pomocy i odpowiedzi na pytania, problemy osób chorych System informacji o chorobach oraz lekach, a także samoobsługowej pomocy i odpowiedzi na pytania, problemy osób chorych

C O C Z E K A P O L A K Ó W D Ł U G O T E R M I N O W O? C O C Z E K A P O L A K Ó W D Ł U G O T E R M I N O W O?

• •

• •

• •

• •

• •

Zdygitalizowane dane pacjenta, usług, ubezpieczeń, dostawców: choroby, zdjęcia, wyniki badań analizy i przewidywania stanuchoroby, zdrowia Zdygitalizowane daneumożliwiające pacjenta, usług, ubezpieczeń, dostawców: indywidualnie oraz całych populacji czasie rzeczywistym zdjęcia, wyniki badań umożliwiające analizy iwprzewidywania stanu zdrowia indywidualnie oraz całych populacji w czasie rzeczywistym

• •

Nowe rodzaje ubezpieczeń oparte na monitoringu stanu zdrowia, stylu Nowe rodzaje ubezpieczeń oparte życia,stanu diety zdrowia, itd. na monitoringu stylu życia, diety itd.

Więcej prewencji i zapobiegania niż leczenia: monitoring w czasie rzeczywistym, badania także przy sztucznej inteligencji, Więcej prewencji i zapobiegania niżpomocy leczenia: monitoring w czasie uczenia rzeczywistym, badania także maszynowego przy pomocy sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego

• •

Terapie realizowane wyłącznie za pomocą oprogramowania Terapie realizowane wyłącznie za pomocą oprogramowania

Centralny system zgód na wykorzystanie Centralny systemdanych zgód medycznych, przeszczepy, na wykorzystanie danych transfuzje medycznych, przeszczepy, transfuzje Możliwość zakupu leków w innych krajach Uniizakupu Europejskiej Możliwość lekóww woparciu innych e-recepty w oparciu krajach UniioEuropejskiej o e-recepty

Operacje przeprowadzane przez roboty, transport leków dronami czy systemy automatycznego rozpoznawania chorób na podstawie monitoringu parametrów zdrowia to jeszcze odległa przyszłość.

Telemedycyna, telekonsultacje, smartwatche lub urządzenia zapewniające monitoring funkcji życiowych, smartwatche alarmowanielub oraz komunikację w czasie Telemedycyna, telekonsultacje, urządzenia zapewniające rzeczywistym z lekarzami 24/7 monitoring funkcji życiowych, alarmowanie oraz komunikację w czasie rzeczywistym z lekarzami 24/7

Transport leków dronami Transport leków dronami

• •

System rezerwacji e-wizyt w placówkach medycznych System rezerwacji e-wizyt z informacją o czasie oczekiwania w placówkach medycznych z informacją o czasie oczekiwania

• • • •

Szybsze diagnozowanie i rozpoznawanie objawów dzięki Szybsze diagnozowanie sztucznej inteligencji, uczeniu i rozpoznawanie objawów dzięki maszynowemu sztucznej inteligencji, uczeniu maszynowemu Powszechne i tanie badania genomu każdego pacjenta, możliwość Powszechne i tanie badania genomu kopiowania oraz przeszczepiania każdego pacjenta, możliwość genów kopiowania oraz(CRISPR) przeszczepiania genów (CRISPR)

Operacje przeprowadzane zdalnie albo przez roboty bez nadzoru Operacje przeprowadzane zdalnie lekarzybez nadzoru albo przez roboty lekarzy

Dopasowane diety, wellbeing, jedzenie 2.0 (substytuty mięsa, Dopasowane diety, wellbeing, mleka, jaj wyhodowane jedzenie 2.0oraz (substytuty mięsa, w oraz probówce) mleka, jaj wyhodowane w probówce)

OSOZ Polska 11/2019

45

nowe idee

POL AC Y 2019

+ $&, ॆ

86%

Â&#x2020;Â&#x2030;-৾-ġ ৾; Â&#x2030; oŃ´v1; 1ou-Â&#x152; 7jÂ&#x2020;৾;f 1Â&#x152;;h- vb< m- Â&#x2030;bÂ&#x152;Â&#x2039;|< Â&#x2020; Ń´;h-uÂ&#x152;-

!

)+ ! Âť 52 minuty dziennie pracownicy meÂ&#x2020;Â&#x2030;-৾-ġ ৾; oŃ´-1Â&#x2039; o7৾Â&#x2039;Â&#x2030;b-f. vb< dyczni spÄ&#x2122;dzajÄ&#x2026; na poszukiwaniu infor82% 1ou-Â&#x152; lmb;f Â&#x152;7uoÂ&#x2030;oġ

1o ruÂ&#x152;;hj-7- vb< m- o|Â&#x2039;joŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; macji w dokumentacji pacjentĂłw.ÂŤ

b 1_ouo0Â&#x2039;

72%

Â&#x2020;Â&#x2030;-৾-ġ Â&#x152;; hoŃ´;fhb 7o Ń´;h-uÂ&#x152;Â&#x2039; w Finlandii, Danii, SĹ&#x201A;owenii, Chorwacji, Â&#x2030;Â&#x2039;7jÂ&#x2020;৾-f. vb<

Estonii i na Litwie ponad 90%. Estonia jest przykĹ&#x201A;adem kraju o najwiÄ&#x2122;kszym poroÂ&#x152;Â&#x2039;|Â&#x2039;Â&#x2030;mb; o1;mb- moÂ&#x2030;; ziomie digitalizacji usĹ&#x201A;ug ochrony zdroroÂ&#x152;Â&#x2039;|Â&#x2039;Â&#x2030;mb; o1;mb- moÂ&#x2030;; |;1_moŃ´o]b; Â&#x2030; l;7Â&#x2039;1Â&#x2039;mb; wia w EU: 49% EstoĹ&#x201E;czykĂłw korzysta |;1_moŃ´o]b; Â&#x2030; vjÂ&#x2020;৾0b; l;7Â&#x2039;1Â&#x2039;mÂ&#x2039; online z usĹ&#x201A;ug opieki medycznej, 96% lekarzy wystawia e-recepty, 56% lekarzy 1_1b-jo0Â&#x2039; movbŕŁ&#x20AC; vr;1f-Ń´m; or-vhb wymienia dane medyczne, 99% danych movbjo0Â&#x2039; or-vhb lomb|ouÂ&#x2020;f.1; bm=oulÂ&#x2020;f.1; o v|-mb; Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b- v|-m Â&#x152;7uoÂ&#x2030;b- medycznych oraz recept zostaĹ&#x201A;o zdigita Ń´;h-uÂ&#x152;lizowanych.

Finlandia wprowadziĹ&#x201A;a wirtualny szpital, za poĹ&#x203A;rednictwem ktĂłrego proÂ&#x152;]o7Â&#x152;bjo0Â&#x2039; vb< m- or;u-1f< vhouÂ&#x152;Â&#x2039;v|-jo0Â&#x2039; Â&#x152; homvÂ&#x2020;Ń´|-1fb fesjonaliĹ&#x203A;ci mogÄ&#x2026; diagnozowaÄ&#x2021;, leczyÄ&#x2021; Â&#x2030;Â&#x2039;homÂ&#x2039;Â&#x2030;-m. ruÂ&#x152;;Â&#x152; uo0o|Ń´;h-uvhb;f Â&#x2030;b7;o lub kierowaÄ&#x2021; pacjentĂłw do odpowiednich specjalistĂłw. Chorzy mogÄ&#x2026; takĹźe korzystaÄ&#x2021; z samoobsĹ&#x201A;ugowych Ä&#x2021;wiczeĹ&#x201E; Â&#x152;]o7Â&#x152;bjo0Â&#x2039; vb< m- Â&#x2030;Â&#x2039;hom-mb; i terapii dostÄ&#x2122;pnych na stronie internetoor;u-1fb ruÂ&#x152;;Â&#x152; uo0o|- Â&#x152;-lb-v| wej lub w aplikacji.

1_buÂ&#x2020;u]â&#x20AC;&#x201C; Cyfryzacja ochrony zdrowia z pewnoĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; przyczyni siÄ&#x2122; do zmniejszenia kosztĂłw spoĹ&#x201A;ecznych zwiÄ&#x2026;zanych ze starzejÄ&#x2026;cym siÄ&#x2122; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwem, pomoĹźe rozwiÄ&#x2026;zaÄ&#x2021; problemy z dostÄ&#x2122;pem do lekarzy oraz poprawi komfort Ĺźycia â&#x20AC;&#x201C; podnik liczby lekarzy na 1000 mieszkaĹ&#x201E;cĂłw Ta dramatyczna w niektĂłrych obszarach sytuacja powoduje, Ĺźe spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;sumowuje Markus Sieger, czĹ&#x201A;onek rady (2,3 lekarza). Pracownicy medyczni traÂ&#x2030;b7Â&#x152;b Â&#x2030;Â&#x2039;Â&#x152;Â&#x2030;-mb; fundacji Digital Poland i prezes zarzÄ&#x2026;du cÄ&#x2026; sporo czasu wyszukujÄ&#x2026;c manualnie instwo chce zmian. Najszybciej jak to ZakĹ&#x201A;adĂłw Farmaceutycznych Polparma. formacji w kartotece pacjenta. Zajmuje moĹźliwe. I choÄ&#x2021; wiadomo, ĹźeÂ&#x2030; Â&#x2030;Â&#x2039;7jÂ&#x2020;৾-f.1Â&#x2039;1_ vb< hoŃ´;fh-1_ prostych i musimy przeprowa7o Ń´;h-uÂ&#x152;im to dziennie prawie godzinÄ&#x2122;. 30% wirozwiÄ&#x2026;zaĹ&#x201E; nie ma â&#x20AC;&#x201C; Stan zdrowia bÄ&#x2122;dzie monitorowany w czasie rzeczywistym, a wynik analizy zyt lekarskich dotyczy wystawienia kodziÄ&#x2021; gĹ&#x201A;Ä&#x2122;bokie reformy, wiele osĂłb wiÄ&#x2026;Ĺźe Â&#x2020;Â&#x2030;-৾-ġ Â&#x152;; m- Â&#x2030;bÂ&#x152;Â&#x2039;|< 7o Ń´;h-uÂ&#x152;- zostanie wykorzystany w celach prewenlejnej recepty dla osoby chorej przewleduĹźe nadzieje technologiami. 82% Pola1Â&#x152;;h- vb< 1ou-Â&#x152; 7jÂ&#x2020;৾;f o1;mb- roÂ&#x152;Â&#x2039;|Â&#x2039;Â&#x2030;mb; moÂ&#x2030;; cji i zwiÄ&#x2122;kszenia skutecznoĹ&#x203A;ci terapii. kle. Tylko 16% lekarzy wymienia siÄ&#x2122; dakĂłw chce mieÄ&#x2021; dostÄ&#x2122;p do wynikĂłw ba|;1_moŃ´o]b; Â&#x2030; l;7Â&#x2039;1Â&#x2039;mb; Polskie spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwo jest coraz barnymi medycznymi pacjenta w ramach daĹ&#x201E; i historii medycznej. 85% woli umadziej gotowe na funkcjonowanie w nouĹźywanych systemĂłw IT. wiaÄ&#x2021; wizyty przez Internet.

70% lekarzy Â&#x152;]o7Â&#x152;bjo0Â&#x2039; vb< Â&#x2020;7ov|<rmb-ŕŁ&#x20AC; wym, cyfrowym modelu ochrony zdroczuĹ&#x201A;oby siÄ&#x2122; bardziej komfortowo uĹźy-mombloÂ&#x2030;o vÂ&#x2030;of; 0-7-mb- vhouÂ&#x152;Â&#x2039;v|-jo0Â&#x2039; Â&#x152; homvÂ&#x2020;Ń´|-1fb wia, ale potrzebuje przejrzystej architekwajÄ&#x2026;c AI do monitorowania zdrowia pa l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m; Â&#x2030; 1;Ń´Â&#x2020; ru-1Â&#x2039; Ń´;h-uvhb;f omŃ´bm; tury systemu, aby siÄ&#x2122; w nim bezpiecznie cjenta.

m-7 moÂ&#x2030;Â&#x2039;lb Ń´;h-lb b |;u-rb-lb poruszaÄ&#x2021; â&#x20AC;&#x201C; zarĂłwno w roli pacjenta, jak Ĺ&#x161;rednio poĹ&#x201A;owa lekarzy ogĂłlnych i lekarza czy teĹź innego dostawcy usĹ&#x201A;ug w Unii Europejskiej korzysta juĹź z e-reroÂ&#x152;Â&#x2030;oŃ´bjo0Â&#x2039;ġ ৾;0Â&#x2039; Â&#x152;-lb-v| medycznych â&#x20AC;&#x201C; dodaje. ď Ź cept.

W Szwecji jest to 100% lekarzy, 7-jo0Â&#x2039; vb< Â&#x152;or;uoÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; uo0o|oÂ&#x2030;b

95%

83%

89%

58%

68%

20%

Ă&#x2014;

42%

Äľ

SCEPTYCY

82%

56%

33%

!,& + $

89% 82% 21% 20%

1_buÂ&#x2020;u]- or;u-1f< Â&#x2030;Â&#x2039;hom-j uo0o|

Technologia w sĹ&#x201A;uĹźbie spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwu Czy Polacy zostanÄ&#x2026; spoĹ&#x201A;eczeĹ&#x201E;stwem 5.0?

Pobierz peĹ&#x201A;ny raport WejdĹş na stronÄ&#x2122;: http://bit.ly/2QNPyhd lub zeskanuj kod

46

OSOZ Polska 11/2019

osoz world

How to build a smart hospital?

Prof. Dr Jochen A. Werner, the CEO of the University Hospital Essen (Germany), wants to design and form a place where technologies address specific problems, following the principle: putting the peoples’ concerns in the centre. By combining strong leadership, clear vision, innovation-driven organisational culture and right mindset of all workers, he has already created one of the most innovative hospitals in Europe.

What does for you an “innovative hospital” mean?

We used to call an innovative hospital a “Smart Hospital” since a cross-linked platform within the public healthcare system has been launched at the University Hospital Essen. This unique communication platform enables close cooperation between a classical clinical medicine, registered doctors, rehabilitation facilities and pharmacies. Besides, from our point of view, a smart hospital must represent values like humanity, progress, medical quality and innovative approach.

Economic success also should be included. The clinic walls do not determine this, but the patient outcomes do.

Digitalization also positively influences the workflow of our employees, especially of the nurses. The recently established electronic patient file, as well as the future support of robotics, is aimed at the goal: reducing the time spent on documentation and all the administrative tasks that do not affect the patients’ care directly. This unlocks more time for communication so patients can share their fears and problems with doctors.

So, an innovative hospital’s intention is the well-being of patients, their relatives and the employees.

How to create a digital-oriented mindset in a healthcare setting, so all the doctors, nurses and medical workers are involved in the change process?

Probably the main challenge on the way to becoming a smart hospital is a sustainable cultural change. The new model of the clinic requires from all our employees an entirely different mindset. In short, we need a new way of thinking and acting, less hierarchy and more interaction and cooperation between different peer groups within the hospital. A new category of doctors is needed: specialists who are not captured in their discipline, but who stay open to all other external knowledge and ability to communicate across professional borders.

Interaction and dialogue are the keys.

One the one hand, we keep informing all our employees using a whole range of analogue and digital communication instruments such as magazines, videos, newsletters, intranet, and so on. On the other hand, we are focusing principally on our new co-workers to make them the ambassadors and opinion leaders of the digital transformation. To do so, at the beginning of every month, we perform an extensive, four-day-long introduction session. It aims not only at edu-

cating and enabling our new employees to start their work smoothly but also at explaining them the idea and the spirit of our Smart Hospital project.

But one thing has to be admitted: every change process is a long road – it is not only about changing people’s mind but their behaviour. Our transformation towards becoming a Smart Hospital is an ambitious, probably never-ending process.

During my career, I have noticed that only doing, not talking, can change the reality around.

What does drive your motivation to apply digital innovations at the hospital you run?

In my former function as a practising physician, but also my current position as a medical director, I have strived for one main aim: improving the lives of people, improving the lives of my patients. During my career, I have noticed that only doing, not talking, can change the reality around. So many good ideas have not been implemented because there was nobody to turn a concept into result. In this case, even the best approach will remain useless. Discipline and hard work determine the success of every project. So,

OSOZ Polska 11/2019

47

osoz world

» The main challenge on the way to becoming a smart hospital is a sustainable cultural change.« my motivation is based on my personal experience: digital innovations are the prerequisite for improving medicine and healthcare. But the accomplishment is the only way to make real progress.

Are the medical workers ready for the digital transformation of healthcare?

Medicine and healthcare, in general, are currently facing the most dramatic change in the history of humankind.

Thus, most medical workers cannot be ready for digital transformation. We also have to ask ourselves, what does it mean “to be prepared for the digital transformation”? As mentioned before, it does not only imply being able to work with modern medical devices or to use algorithms. It signifies a new kind of communication and interaction between all relevant groups and disciplines inside and outside the hospital.

We have to teach the young physicians adequately at the universities, continuing education when they start to work at the hospitals. They should be able to use all the new medical opportunities arising from the digitalisation. Furthermore, they should introduce a new way of communication in clinical structures. At the same time, we have to motivate the experienced physicians so we will take advantage of their knowledge and expertise. Only all generations and disciplines working closely together can successfully master the long way to the innovative Smart Hospital.

In which areas of healthcare should we invest in?

I want to mention three segments: IT-Infrastructure. It is the basis of all digital applications. At the University Hospital Essen, we spend twice more than the market average in the technical equipment and hardware, as well as in highly qualified IT-experts.

48

OSOZ Polska 11/2019

Artificial Intelligence. We use AI for several tasks, among them to learn algorithms to define the age of bones, predict the probability of metastasis or to diagnose diseases of the lung. Prospectively, Artificial Intelligence and digitalisation will significantly contribute to the treatment of complex diseases. I want to mention cancer, rare diseases and all conditions, where a vast amount of data can be gathered and interpreted.

Our employees. Every change process starts with the employees. We invest continuously in human resources to enable our doctors and nurses to work in a digitalised working environment. For example, by using our new electronic patient file, as well as keeping them in touch with all developments within the framework of becoming a Smart Hospital.

We all know that digitalisation in healthcare faces many legal and financial challenges. Some changes will take years.

What can hospital managers do now to create an innovative hospital?

Just doing what their job is: making the right decisions and follow a clear strategy. From my perspective and knowledge, some hospital managers are acting halfhearted. Indeed, they anticipate the challenges of digitalisation, but – due to several reasons – cannot respond appropriately. That may have a lot to do with a conservative structure of many hospitals and especially with their physicians’ attitude, but also severe legislative conditions or budget limitations. The result is what we see now in many hospitals: a lot of siloed digital projects without a consistent strategy, and finally – a waste of time and money. On the other hand, in every country and all over the world there are a lot of good examples of how digitalised hospitals can combine medical performance and, at least in the long run, economic success. But that requires courage and a clear vision of where to go.

The hospital of the future is not driven by the reign of bits and bytes, but use them for a much more human-oriented medicine.

Some hospitals are leading in digital transformation, some are lagging behind.

If we assume that they have the same financial resources, what are the most significant differences between them which determine the level of digital maturity?

From my point of view, there is only one significant difference: the strength of conviction, faith in success. Most hospitals implement a variety of several digital projects, but often without a strategic approach. At the University Hospital Essen, we always have the “big picture” in mind to entirely transform a traditional top-notch University Hospital into a fully digitalised, patients– and employeesoriented organisation. So, also our medical and entrepreneurial strategy follows the approach: recruiting the young digital and medical talents, discussing and approving all investments in medical equipment and infrastructure with the clinical directors. We enable our employees to become leaders in their working places. We are firmly following the primary strategy of becoming a Smart Hospital instead of doing a couple of incoherent projects. It makes the difference!

What digital solutions have inspired you most recently?

There are a lot of them. I am always inspired by new solutions and applications which provide real help and improvement in my life, for example, referring to communication or mobility. An excellent example of such a helpful tool in the medical setting is the Ada app, created by a German physician. With the help of algorithms, Ada aims to enable patients from all over the world to get access to personalised medicine. People can type in their symptoms and get back a health assessment, including a hint on what to do next. This is crucial mainly in regions with an undeveloped healthcare system.

Ada is a very inspiring example of how digital solutions can help people immediately.

What is your vision of the hospital in the future?

A hospital that addresses the needs and expectations of the patients, their relatives and the employees; a place entirely focused on the well-being of all mentioned groups.

The “Smart Hospital” is an answer to the challenges that healthcare is facing right now: digitalisation, demographical transition in the industrialised countries and limited financial resources. The hospital of the future is not driven by the reign of bits and bytes, but use them for a much more human-oriented medicine. 

osoz world

Photo: Facebook

Facebook has launched new healthcare features Facebook, a leading social network with 2,41 billion active users worldwide, is taking the next step towards the healthcare market. Last month, Mark Zuckerberg‘s company introduced the “Preventive Health” tool that connects people to health resources, allowing setting reminders to schedule tests, mark when tests are completed, and more.

Likes for health Many of today’s leading health threats aren’t ones that science or medicine can solve alone. Changing trends in communication and unequal access to care mean there is a need for new solutions and partnerships to overcome these global challenges.

For example, blood shortages. Every few seconds, someone in the world needs blood. But people often aren’t aware of shortages and don’t know where to donate. To address this, Facebook launched a feature in the US, India, Brazil, Bangladesh and Pakistan that makes it easy to sign up as a donor on Facebook and get

notified when nearby blood banks are in need. So far, more than 50 million people have signed up to donate. According to the company’s blood bank partners in India and Brazil, 20% of voluntary, walkin blood donors are coming from Facebook.

Another area Facebook is exploring is preventive health. Tens of millions of people in the US are missing out on recommended preventive care, according to the Centers for Disease Control and Prevention. To address the problem, Facebook is working with US health organisations to offer a new Preventive Health tool that connects people to health resources and checkup reminders. The initial focus is on the top two leading caus-

OSOZ Polska 11/2019

49

osoz world

es of death in the US: heart disease and cancer, as well as the flu, a seasonal illness that affects millions each year. The resources available in the tool are provided by the American Cancer Society, the American College of Cardiology, the American Heart Association and the Centers for Disease Control and Prevention – organisations recognised for their education and expertise in these areas.

How Preventive Health Works In the US, people can search for Preventive Health in the Facebook mobile app and find out which checkups, such as cholesterol tests or mammograms, are recommended by these health organisations based on the age and sex they provide. Reminders for flu shots will also appear at the appropriate time of year. The tool allows people to mark when tests are completed and set reminders to schedule future tests. People can also learn more about each checkup and find affordable places to receive care.

Most of the preventive measures recommended by the cooperating health organisations, such as blood pressure tests, are free of charge with insurance coverage. To help a considerable group of people without insurance, Preventive Health offers a way to find Federally Qualified Health Centers near them. These centres are located in underserved areas and provide care to everyone, regardless of their ability to pay. People can also use Preventive Health to find convenient locations that offer flu shots, such as grocery stores, pharmacies and urgent care clinics.

“Heart disease is the number one killer of men and women around the world, and in many cases, it is 100% preventable. By incorporating prevention reminders into platforms people are accessing every day, we’re giving people the tools they need to be proactive about their heart health.” – says Richard Kovacs, MD, President of the American College of Cardiology.

One of the main reasons people don’t get screened for cancer is that they don’t realise their own risk. Facebook wants to change it (photo: Facebook).

50

OSOZ Polska 11/2019

Privacy issues

» Besides Preventive Health tool, Facebook also introduced functions allowing to find a blood donor.«

“We’ve contributed our content and resources to the Facebook Preventive Health tool to empower Americans to take the first step to know about and take action to lower blood pressure, blood sugar and cholesterol, each of which has been shown to increase the chance of a longer, healthier life and reduce the likelihood of a heart attack or stroke.” – emphasises Eduardo Sanchez, MD, Chief Medical Officer for Prevention at the American Heart Association.

Facebook claims, that although Preventive Health allows to set reminders for future checkups and mark them as done, it doesn’t provide the company, or the collaborating health organisations, access to user’s test results. Personal information about activity in Preventive Health is not shared with third parties, such as health organisations or insurance companies, so it can’t be used for purposes like insurance eligibility. Facebook also declares that it doesn’t show ads based on the information provided in the Preventive Health section.

Preventive Health and Blood Donations are just two of the healthcare-related tools Facebook offers. Other examples are Disease Prevention Maps that aim to help nonprofits and universities working in public health get ahead of disease outbreaks, plan vaccination campaigns and reach vulnerable communities more effectively.

In the press release issued on October 28th, the company also mentions that many people turn to health support groups on Facebook after being diagnosed with or while managing a health condition. Patients can there connect with others who have had similar health experiences and find information and support.  Source: Facebook (Newsroom)

systemy i sprz ę t

Ta aplikacja pomoże ci korzystać z e-recept

KAMSOFT S.A.

Zeskanuj kod, aby uzyskać więcej informacji

=$0 : H 5(&(37Ä bez wychodzenia z domu

VISIMED rѴbh-1f- lo0bѴm- (bvb ;7 -r; mb- -1f;m|o b v 0hb 7ov|<r do historii leczenia zgromadzonej na Indywidualnym Koncie ,7uo o|m lĺ ) f.|ho o ]o7m vrovॕ0 b 0; 1_o7 ;mb 7ol ro -Ѵ- lॕ bࣀ vb< m- b |< Ѵ;h-uvh.ķ -rj-1bࣀ - mb. b -lॕ bࣀ u;1;r|< m- hom| m -1f< Ѵ;1 ;mb-ĺ ol-]- uॕ mb;৵ ruo -7 ;mb 7olo ;f -r|;1 hb b hom|uoѴb 7- ho -mb- Ѵ;hॕ ĺ b<hb r;uvom-Ѵb -1fb -rѴbh-1fbķ rѴ-1ॕ h- l;7 1 m l-1mb- u;Ѵ-1f; z pacjentem i usprawnia proces rejestracji on-line.

PACJENT

APLIKACJA MOBILNA DLA PACJENTA

OSOZ Polska 11/2019

51

systemy i sprz ฤ t

VISIMED

APLIKACJA MOBILNA DLA PACJENTA

NR. KAT. 2413PI03.00

ov|<r 7o m7ย ย b7ย -ัดm;]o om|- ,7uoย o|m;]o

)ย vย ย hbย -mb; ัด;h-uย - b rัด-1เฅ ย hb l;7ย 1ย m;f

)ย ]o7m- u;ย ;uย -1f- ov|ovoย -mb; ย ย ]ัด.7ย ย bย ย |ย ัด;h-uvhb;f -rัดbh-1fb 7o ย bย ;uย mhย rัด-1เฅ ย hb

.203/(.62:2ร ร 52=:,ร =$1,$

.25=<ร &, =( :63ย ร 35$&<

Aplikacja mobilna VisiMed zapewnia Pacjentowi szybki 7ov|<r 7o _bv|oubb ัด;1ย ;mb- ย ]uol-7ย om;f m- m7ย ย b7ย -ัดmย l om1b; ,7uoย o|mย lฤบ ) ย ย f.|hoย o ย ย ]o7mย vrovเฅ 0 b 0;ย ย ย 1_o7ย ;mb- ย 7olย roย ย -ัด- ย lเฅ ย bเฃ vb< m- ย bย ย |< ัด;h-uvh. b ย -rj-1bเฃ ย - mb.ฤบ ) u-l-1_ -rัดbh-1fb -1f;m| o|uย ย lย f; roย b-7olb;mb- o ย 0ัดbเงต-f.1ย l vb< |;ulbmb; ย bย ย |ย ฤท - |-hเงต; ruย ;vย mb<1bย ฤท 1ย ย o7ย oj-mbย f;f ruย ;ย rัด-1เฅ ย h<ฤบ ouย ย v|-f.1 ย (bvb ;7 -1f;m| loเงต; ย ย ]o7mb; ย -lเฅ ย bเฃ u;1;r|< m- hom|ย mย -1f< ัด;1ย ;mb- 0;ย ro|uย ;0ย ย l-ย b-mb- vb< m- ย bย ย |<ฤบ om-7|oฤท -rัดbh-1f- roย ย -ัด- m- ย ย vย ย hbย -mb; -r|;hฤท vru-ย 7ย -mb; 7ov|<rmoเฆ 1b ัด;hเฅ ย ou-ย b1_ u;ย ;uย -1f< b u;-ัดbย -1f< ;ล !;1;r|ย w konkretnej aptece przy pomocy KtoMaLek. Pomaga uเฅ ย mb;เงต ย ruoย -7ย ;mbย 7oloย ;f -r|;1ย hb b hom|uoัดb 7-ย hoย -mb- ัด;hเฅ ย ฤบ

)ย vย ย hbย -mb; ัด;h-uย ย ฤท ruย ;]ัด.7 7ov|<rmย 1_ |;ulbmเฅ ย ฤท u;ย ;uย -1f- ย bย ย |ย ัด;h-uvhb;f ou-ย ย -l-ย b-mb; u;1;r|ย m- hom|ย mย -1f< ัด;1ย ;mb- ล ย vrเฅ jru-1- ย v;uย bv;l ;h-uย ; ;ย oัด;fhbฤบrัด

35=(:$*$ 52=:,ร =$1,$

vย v|;m| 7-ย hoย -mb- ัด;hเฅ ย

ัด-1เฅ ย h- l;7ย 1ย m- l- loเงตัดbย oเฆ เฃ r;uvom-ัดbย -1fb -rัดbh-1fb (bvb ;7ฤท 1ย ย ัดb 7ov|ovoย -mb- ย ย ]ัด.7ย -rัดbh-1fb 7o ย j-vm;]o ย bย ;uย mhย ฤบ ย b<hb |;lย r-1f;m| houย ย v|- ย -rัดbh-1fb vย of;f ruย ย 1_o7mbฤบ oเงต; vย ย 0ho vru-ย 7ย bเฃ ย oัดmย |;ulbm ย bย ย |ย 7o vย of;]o ัด;h-uย - ou-ย ย ย ]o7mb; ]o ย -u;ย ;uย oย -เฃ ฤท - |-hเงต; ย -lเฅ ย bเฃ u;1;r|< m- hom|ย mย -1f< ัด;1ย ;mb-ฤบ ย b<hb r;uvom-ัดbย oย -m;f -rัดbh-1fb (bvb ;7 rัด-1เฅ ย h- ย l-1mb- vย เฅ f ย bย ;uย m;hฤท o=;uย f.1 f;7mo1ย ;เฆ mb; r-1f;m|ol ย ย ]o7m; uoย ย b.ย -mb; 7o holย mbh-1fb ruย ;ย vl-u omฤบ ัด-1เฅ ย h- rovย ;uย - ย |;m vrovเฅ 0 ย -vb<] o77ย b-jย ย -mb- u;f;v|u-1fb omล ัดbm;ฤท o71b.เงต-f.1 |ย l v-lย l ru-1< r;uvom;ัดย rejestracji na miejscu.

0vjย ]- rj-|moเฆ 1b ย - ย bย ย |< ัด;h-uvh. )ย vย ย hbย -mb; rัด-1เฅ ย ;h l;7ย 1ย mย 1_ ou-ย ruย ;]ัด.7 m-fย -เงตmb;fvย ย 1_ bm=oul-1fb ล -7u;vฤท |;ัด;=omฤท ัดbv|- ัด;h-uย ย ru-1ย f.1ย 1_ ย ruย ย 1_o7mb oเงตัดbย oเฆ เฃ ย -lเฅ ย b;mb- u;1;r|ย m- ัด;hb ruย ย floย -m; v|-ัด;ฤท - ro o|uย ย l-mbย ;ล !;1;r|ย 7ohom-mb; u;ย ;uย -1fb ัด;hเฅ ย ย ย ย 0u-m;f -r|;1; 0;ย homb;1ย moเฆ 1b ย ย 1_o7ย ;mb- ย 7olย mย ;m|-uย ย -1f- 7oloย ;f -r|;1ย hbฤท rol-]- -1f;m|oย b hom|uoัดoย -เฃ ัด;hb m- v|-mb; b bm=oulย f; o ย 0ัดbเงต-f.1ย l vb< hoเฅ 1ย ruย ย 7-|moเฆ 1b 7o vroเงตย 1b- ัดย 0 ย ย 1o=-m;f v;ubb ัด;hย )ย houย ย v|-mb; b o0vjย ]- h-ัด;m7-uย - ย 0ย 7oย -m;]o ย ย uย .7ย ;mb; lo0bัดm;ฤท 1;ัด;l ย -r;ย mb;mb- o0vjย ]b roย b-7olb;เฅ Prezentacja historii leczenia zgromadzonej na m7ย ย b7ย -ัดmย l om1b; ,7uoย o|mย l ล ย bย ย |ย ัด;h-uvhb;ฤท ย ย v|-ย bom- b ย u;-ัดbย oย -m- u;1;r|-ฤท vhb;uoย -mb-ฤท b|rฤบ ย |ol-|ย 1ย m; ro|ย b;u7ย -mb; o0;1moเฆ 1b r-1f;m|- ย rัด-1เฅ ย 1; l;7ย 1ย m;f m=oul-1f- o mย l;uย ; ]-0bm;|ย ฤท ย h|เฅ uย l o70<7ย b; vb< ย bย ย |-ฤท 1o roย ย -ัด- ย lmb;fvย ย เฃ hoัด;fhb ย u;f;v|u-1fbฤบ

) u-l-1_ r;uvom-ัดbย -1fb (bvb ;7ฤท ruย ย 1_o7mb- l- loเงตัดbย oเฆ เฃ 7o7-mb- ;ัด;l;m|เฅ ย ย bย ;uย mhoย ย 1_ m- ;hu-mb; roย b|-ัดmย lฤท ย v|-ย b;mb- ย j-vm;]o ัดo]o ou-ย ย -v|ovoย -mb- ย j-vm;f hoัดouย v|ย hb ย -rัดbh-1fbฤบ

E-mail: pomoc@osoz.pl | Tel.: +48 32 609 12 61

52

OSOZ Polska 11/2019

1000MI02.03

) 1;ัดย ruolo1fb uoย ย b.ย -mb-ฤท rัด-1เฅ ย h- l;7ย 1ย m- loเงต; ย ย vย j-เฃ " "ล ย 7o r-1f;m|เฅ ย ฤท ย -ย b;u-f.1; ัดbmh -h|ย ย -1ย fmย 7o vr;uvom-ัดbย oย -m;f -rัดbh-1fbฤบ " " f;v| ย ย vย j-mย 0;ย roเฆ u;7nio z systemu medycznego.

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

54

FELIETON Polska apteczna

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (październik 2019)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (październik 2019)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (październik 2019)

69

Monitor rynku LEKÓW I PRODUKTÓW MEDYCZNYCH Środki stosowane dla podniesienia odporności

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Polska apteczna Tym razem nie będzie skomplikowanych analiz. Wszyscy – piszę w ten sposób, bo przecież każdy Czytelnik jest też pacjentem – wiedzą, że liczba aptek spada. Trwa dyskusja o tym, ile ich powinno być. Czy powinniśmy być blisko średniej z Unii Europejskiej bazując na wskaźniku „ilość aptek per capita”? A może rynek to powinien uregulować, czyli aptek będzie tyle, ile utrzyma się na rynku? Albo jeszcze inaczej – może biznes apteczny powinien być wsparty centralnie, by np. rozwijał się na terenach słabo zaludnionych, na których osiągnięcie rentowności jest trudne? Na to pytania ten tekst nie odpowie. Ale pokaże stan obecny, można zatem potraktować analizy i liczby zaprezentowane niżej jako „wsad” do dyskusji, o której pisałem wyżej. Źródłem danych, o ile nie zaznaczono inaczej, jest baza aptek PEX (DOBA) oraz reprezentatywny panel aptek ABD-PEX*.

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

W listopadzie 2019 roku, w Polsce funkcjonowały 13 923 apteki. Liczba aptek różni się regionalnie i – w przeważającym stopniu – odzwierciedla wiel-

54

OSOZ Polska 11/2019

kość populacji w danym województwie, ale także „nasycenie atrakcyjnymi lokalizacjami”. Atrakcyjne lokalizacje, w tym przypadku, nie oznaczają wyłącznie miejsc, które gwarantują dużą liczbę pacjentów/klientów. Ale – to już signum temporis – miejsca, w których apteka

(niezależnie od tego, czy mówimy o aptece indywidualnej, sieciowej czy należącej do APK**) może się utrzymać.

Analizując dane na mapie „Liczba mieszkańców na aptekę” wydawałoby się, że reguły „geo-demo” (potoczna nazwa ograniczeń geograficznych i demo-

MONITOR ZDROWOTNY

Liczba aptek

liczba aptek 1854

352

Liczba mieszkańców na aptekę

liczba mieszkańców na aptekę 3052

2441

Udział aptek całołdobowych

% aptek całodobowych 3,1%

0,3%

graficznych obowiązujących w regulacji AdA, apteka dla aptekarza) idealnie wpasowują się w obecny stan „nasycenia aptekami”. Oczywiście tak nie jest. Analizy per capita na poziomie wojewódzkim nie są w stanie odzwierciedlić sytuacji w danych lokalizacjach miejskich i wiejskich znajdujących na danym tere-

nie. Trzeba też dodać, że mówiąc – trochę w „chemicznym” języku – o „nasyceniu aptekami”, mowa o lepszym lub gorszym dostępie pacjenta do placówki ochrony zdrowia. A gdy już o tym mowa, warto spojrzeć na dostęp (vide mapa) do aptek w niestandardowych godzinach.

Występują znaczące różnice między wo-

jewództwami, są też nieustające dyskusje na temat rozliczania dyżurów aptek.

Ale są też modele prowadzenia aptek, w których apteki całodobowe odnajdują swoje miejsce nie tylko w realizacji misji, ale również w osiąganiu odpowiedniej rentowności.

Analizując poziom całego kraju, 1,6% aptek to apteki otwarte całą dobę, 94,1% aptek jest otwarta dłużej niż 8 godzin, a 4,3% – do 8 godzin.

Innym typem analizy jest dostępność aptek w różnych dniach tygodnia. 20% aptek jest otwarta przez 7 dni w tygodniu, 69,2% przez 6, a 10,8% do 5 dni.

Jaki może być użytek z zaprezentowanych danych? Jak każde „spojrzenie z lotu ptaka”, ogólna analiza nie pozwala na wyciąganie szczegółowych wniosków, przykładowo dotyczących „lepszego czy gorszego modelu biznesowego”, chociażby w sensie czasu pracy apteki w danym miejscu w Polsce. I nie o to piszącemu te słowa chodziło. Zaprezentowany typ analiz nabiera głębokiego sensu, gdy jest stosowany na poziomie rynku lokalnego. Rzetelne dane tego typu są potrzebne nie tylko prowadzącym/posiadającym apteki, ale także regulatorowi. Dotychczasowe analizy obrazujące efekty wprowadzenia AdA koncentrują się na kilku kwestiach: liczba aptek, rentowność aptek, rola sieci i aptek indywidualnych (w tym sprawy własnościowe), dostęp do aptek na terenach wiejskich (różne, sprzeczne opinie). Brakuje jednak analizy, opartej o liczby – po prostu o fakty – zmiany poziomu dostępności pacjentów do aptek. Mniej aptek może, ale nie musi oznaczać gorszej dostępności. Z drugiej strony, brak potencjału na rentowność aptek pozbawić może wiele osób rzeczonego dostępu. Czy w takim przypadku potrzebna jest dodatkowa regulacja prawna?

Pytanie wyżej nie jest postulatem, tylko jednym z możliwych wniosków z analiz. Analiz, których dotąd w debacie publicznej chyba jeszcze nie ma.  * Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie bazy aptek PEX (DOBA) oraz badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz. ** Liczba mieszkańców – źródło: GUS, stan na 30.06.2019.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

OSOZ Polska 11/2019

55

Z APRAS Z A

MONITOR ZDROWOTNY

R ankin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Październik 2019 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w październiku 2019

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

4

CLEXANE

5

NEBBUD

LEKI NA RECEPTĘ

3

KRKA

4

ADAMED

5

SANOFI

6

BAYER

7

SANDOZ

8

BAUSCH HEALTH

9

GLAXOSMITHKLINE

10

BERLIN-CHEMIE

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

AFLOFARM

6

HASCO - LEK

7

TEVA

8

RECKITT BENCKISER

9

BERLIN-CHEMIE

10

SANDOZ

6

FOSTEX

7

VAXIGRIP

8

BISOCARD

9

ATORIS

10

ELIQUIS

1

IBUPROM

2

GRIPEX

3

VOLTAREN

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS SANOFI PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE ZIAJA POLPHARMA NAOS PIERRE FABRE BIOGENED

         

LEKI OTC

         

4

APAP

5

NUROFEN

6

RUTINOSCORBIN

7

ESSENTIALE

8

THERAFLU

9

MAGNE-B6

10

NEOSINE

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON NUTRAMIGEN DICOFLOR D-VITUM NEOCATE DOPPELHERZ MOLLERS VITRUM MULTILAC

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

SUPLEMENTY DIETY NUTRICIA AFLOFARM USP ZDROWIE SIEĆ N.P.ZDROVIT OLIMP LABS OLEOFARM POLPHARMA RECKITT BENCKISER POLSKI LEK

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w październiku 2019

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM BIODERMA DERMEDIC CETAPHIL AVENE ELUDRIL

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 11/2019

57

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemiolo g iczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W październiku W ODNIESIENIU DO września

81 255 zł

90 952 zł

8 233 zł

9 061 zł

699 zł

683 zł

wrzesień

październik

wrzesień

październik

wrzesień

październik

9696 zł

11,93%

828 zł

10,06%

–16 zł

–2,32%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2019 I 2018

905 790 zł

971 393 zł

73 691 zł

81 050 zł

11 691 zł

11 090 zł

2018

2019

2018

2019

2018

2019

–601 zł

–5,14%

65 602 zł

7,24%

7359 zł

9,99%

październik WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 72 150 zł Opolskie 74 257 zł Warmińsko-Mazurskie 77 129 zł

Podkarpackie 7 087 zł Świętokrzyskie 7 344 zł Opolskie 7 386 zł

Opolskie 472 zł Podlaskie 511 zł Kujawsko-Pomorskie 513 zł

Łódzkie 103 768 zł Wielkopolskie 104 594 zł Mazowieckie 107 661 zł

Lubuskie 9 995 zł Wielkopolskie 10 148 zł Mazowieckie 11 447 zł

Dolnośląskie 778 zł Pomorskie 813 zł Mazowieckie 834 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 781 249 zł Opolskie 804 047 zł Kujawsko-Pomorskie 831 370 zł

Podkarpackie 66 712 zł Opolskie 67 181 zł Świętokrzyskie 67 463 zł

Kujawsko-Pomorskie 7 780 zł Opolskie 7 833 zł Podlaskie 8 175 zł

Łódzkie 1 078 054 zł Wielkopolskie 1 103 108 zł Mazowieckie 1 139 900 zł

Wielkopolskie 90 625 zł Dolnośląskie 92 722 zł Mazowieckie 102 244 zł

Pomorskie 12 329 zł Dolnośląskie 12 743 zł Mazowieckie 13 362 zł

październik WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Brak spadków kosztów

Brak spadków kosztów

Opolskie -49 zł Warmińsko-Mazurskie -43 zł Dolnośląskie -42 zł

Wielkopolskie 10 872 zł Mazowieckie 12 206 zł Łódzkie 12 854 zł

Pomorskie 945 zł Łódzkie 1 065 zł Mazowieckie 1 326 zł

Świętokrzyskie 6 zł Łódzkie 9 zł Kujawsko-Pomorskie 14 zł

zestawienie KOSZTY W październiku W OSTATNICH LATACH

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2014

2015

2016

2017

2018

2019

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 11/2019

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemiolo g iczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƖƏƏƏƏ

prognoza

» Koszty leczenia

ѶƔƏƏƏ

koszty, tys. zł

ѶƏƏƏƏ

w październiku osiągnęły rekordowy poziom.«

ƕƔƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 11/2019

59

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemiolo g iczny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƏƏƏƏ

prognoza

ƖƏƏƏ

» Koszty grypy i przezię-

ѶƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ

bienia rosną zgodnie z prognozami.«

ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

60

OSOZ Polska 11/2019

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemiolo g iczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ ƐƓƏƏ

» Po ostatnich spadkach,

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ

od listopada koszty alergii rosną.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 11/2019

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków PAźDZIERNIK | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO WRZEśNIA

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

21,91 zł

24,78%

245,5 tys. zł

4340

27,0 tys. zł

380

0,30 zł

(

(

(

*

-0,54%

*

(

(

(

1,39 zł

PROGNOZA NA

STYCZEń

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 11/2019

(

suplementy

INNE

(

(

57,83% 22,97% 9,66% 9,54%

*

*

(

(

(

*

*

POZIOM REFUNDACJI

25,63% 0,78%

Styczeń jest co roku jednym z najwyższych (pod względem obrotu) miesiącem.

Według obliczonych przez nas prognoz, obrót statystycznej apteki w styczniu 2020 roku wyniesie 242 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w październiku 2019 roku wyniósł 245,5 tys. zł. W porównaniu z wrześniem 2019 roku był o 27 tys. zł wyższy (+12,4%). Jednocześnie był o 29,5 tys. zł wyższy (+13,7%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,4 mld zł. Oznacza to wzrost o 366 mln zł (+11,9%) w stosunku do września 2019 roku oraz wzrost o 258 mln zł (+8,1%) w stosunku do października 2018 roku. Udział refundacji stanowił 25,63% (+0,78 p.p. w porównaniu z wrześniem 2019) obrotu aptecznego i wyniósł 881 mln zł (+15,4%).

Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2019 roku wyniesie 2,62 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 13% (+301,5 tys. zł) oraz wzrost o 19,2% (+422 tys. zł) w stosunku do

62

*

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

56,57 zł

*

2017 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 37,2 mld zł. To odpowiednio o 2,6 mld zł więcej (+7,7%) niż w 2018 roku oraz o 4,2 mld zł więcej (+12,9%) niż w 2017 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,5 mld zł, co będzie stanowiło 25,59% całkowitego obrotu aptecznego.

W październiku sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 83,6 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 55,8 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 104,1 tys. zł. W porównaniu z wrześniem 2019 roku, dla wszystkich trzech kategorii zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych wzrost ten wyniósł 11,54 tys. zł (+16%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty peł-

nopłatne – 7,65 tys. zł (+15,9%), z kolei dla sprzedaży odręcznej wzrost wyniósł 7,49 tys. (+7,8%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,2 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 781 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,46 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 805 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (9 325 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 480 zł.` W październiku 2019 roku w stosunku do września 2019 roku w żadnej grupie nie zanotowaliśmy spadku sprzedaży. Największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów przeciwzakaźnych (+30,49%), leków endokrynolo-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

gicznych (+20,66%), oraz produktów przeciwpasożytniczych (+23,38%).

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów przeciwzakaźnych (wzrost udziałów o 0,65 punktu procentowego), na układ mięśniowo-szkieletowy (spadek o 0,31 p.p) oraz na centralny układ nerwowy (+0,25 punktu procentowego). Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy (17,48%).

W październiku średnia marża apteczna wyniosła 24,78%. To o 0,55 p.p. mniej niż we wrześniu 2019 roku oraz o 0,23 p.p. niż w październiku 2018 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,96% (–2,26 p.p. w stosunku do września 2019), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,41% (–1,66 p.p. w stosunku do września 2019), natomiast dla produktów OTC – 29,32% (+1,79 p.p. w stosunku do września 2019 roku).

Prognozujemy, że marża apteczna w 2019 roku wyniesie 24,64%. Będzie to odpowiednio o 0,37 p.p. mniej niż w 2018 roku oraz o 0,58 p.p. mniej niż w 2018 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 19,14% (+0,46 p.p. w stosunku do 2018 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,12% (–1,77 p.p. w stosunku do 2018 roku), a dla produktów OTC – 28,84 p.p. (–0,67 p.p. w stosunku do 2018 roku). Średnia cena za opakowanie leku w październiku 2019 roku wyniosła 21,91 zł. To o 30 groszy więcej niż we wrześniu 2019 roku oraz o 0,74 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018.

W porównaniu z wrześniem 2019 roku, we wszystkich kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży. Średnia cena za opakowanie leków wydawanych bez recepty wyniosła 16,78 zł (+0,01 zł), produktów refundowanych – 28,71 zł (+0,31 zł). Dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne średnia cena sprzedaży osiągnęła 26,96 zł (+0,14 zł).

W październiku statystyczną aptekę odwiedziło 4 340 pacjentów (wzrost o 380 pacjentów w stosunku do września 2019). 3 560 osób zakupiło produkty OTC, 890 – leki refundowane, a 920 – leki wydawane na recepty pełnopłatne.

Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 października. Wów-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach października (porównanie do ubiegłego roku) październik 2019

październik 2018

ƐƓƏƏƏ ƐƒƏƏƏ ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach października – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) październik 2019

październik 2018

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 5,95% mięśniowo-szkieletowy

17,48% przewód pokarm. i metabolizm

4,48% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,21% narządy zmysłów 4,68% leki przeciwzakaźne

10,20% układ oddechowy

0,38% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,70% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,55% krew i układ krwiotwórczy 1,24% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

12,72% układ sercowo-naczyniowy

3,20% dermatologia

11,68% centralny układ nerwowy varia 10,92% 7,62% nieokreślona

OSOZ Polska 11/2019

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2019 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019

(

ƑƏƐѶ

ƐƏ

ƑƏƐƖ

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

ƐƔķƒƓ ƐƔķƑƒ ƐƔķƐѶ ƐƔķƒѶ ƐƔķƓƓ ƐƔķƔƖ ƐƔķѵƓ ƐƔķѵƕ ƐƔķѶƖ ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ

ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ

ƐƏ Ɣ ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

ƔķѵƓ

ƔķѶƑ

Ɣķƕƒ

ƔķƔƕ

ƔķƒƖ

ƔķƔƒ

ƔķƓƕ

ƔķƐƐ

ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

Ə

ƑƏƐѶ

ƐƐ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2018–2019 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѶƕ

ƕķƖƔ

ƕķƖѶ

ƕķƒƒ

ƕķƔ

ƕķƔ

ƕķƕƒ

ƕķѵ

ƕķƑƐ

ƕķѵѶ

ƕķƕѶ

ƕķѵƐ

ƕķƔѶ

ƕķѵ

ƕķƓѶ

ƕķƒѶ

ƕķƑѵ

ƕķƑƔ

ƕķƑƐ

ƕķƓƑ

ƕķƒƑ

refundacja

ƕķƓƓ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƑƏķƑѵ ƑƏķƓѶ ƑƏķѵƕ ƑƏķѵƑ ƑƏķѵƒ ƑƏķѵƒ ƑƏķƓƒ ƑƏķѵѵ ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐѶ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐƖ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2019 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

64

OSOZ Polska 11/2019

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƐƏ

ƑƏƐƖ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w październiku Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

czas w statystycznej aptece zanotowano 970 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 1–7 października (969 osób), 15–21 października (942 osób) i 22–28 października (930 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00 – 12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 56,57 zł. To o 1,39 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 2,70 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2018. Z kwoty tej 42,07 zł zapłacił pacjent, a 14,50 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z wrześniem 2019 wzrosła o 5,7%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 1,5% (+0,61 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 93,94 zł (z czego 24,34 zł to zapłata pacjenta, a 69,60 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 60,64 zł, a dla produktów OTC – 29,25 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2019 roku wyniesie 56,58 zł. Z kwoty tej 42,10 zł zapłaci pacjent, a 14,48 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 62,00 zł, produktów OTC – 29,13 zł, a leków refundowanych – 97,52 zł (z czego 25,63 zł to zapłata pacjenta, a 71,88 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach października (porównanie do ubiegłego roku) październik 2019

październik 2018

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach października (porównanie do ubiegłego roku) październik 2019

październik 2018

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ

» W październiku statystyczną aptekę odwiedziło 4 340 pacjentów.«

ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ r-৳7 b;umbh-

ѶŋƐƓ r-৳7 b;umbh-

ƐƔŋƑƐ r-৳7 b;umbh-

ƑƑŋƑѶ r-৳7 b;umbh-

ƑƖŋƒƐ r-৳7 b;umbh-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

październik 2019

październik 2018

październik 2019

październik 2018

141 973

124 252

57,83%

57,52%

Lek - OTC

56 402

50 731

22,97%

23,49%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

23 712

20 581

9,66%

9,53%

Pozostałe

23 413

20 435

9,54%

9,46%

Lek - RX

OSOZ Polska 11/2019

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za październik 2019 październik 2019

zmiana w stosunku do (%) września 2019

stycznia 2019

zmiana w stosunku do (liczbowo)

październik 2018

września 2019

stycznia 2019

październik 2018

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

245,5

12,4%

8,4%

13,7%

27,0

19,0

29,5

cały rynek apteczny

3 437 246

11,9%

3,9%

8,1%

366 446,5

130 345,5

257 509,5

statystyczna apteka

83,6

16,0%

13,1%

9,6%

11,5

9,7

7,3

cały rynek apteczny

1 170 575

15,6%

8,4%

4,2%

157 867,9

91 162,8

47 363,7

statystyczna apteka

55,8

15,9%

15,7%

18,7%

7,6

7,6

8,8

cały rynek apteczny

781 074

15,5%

11,0%

12,9%

104 528,3

77 266,2

89 422,3

statystyczna apteka

104,1

7,8%

1,7%

14,4%

7,5

1,7

13,1

cały rynek apteczny

1 458 148

7,3%

-2,5%

8,8%

99 758,8

-37 154,7

118 213,3

statystyczna apteka

62,9

15,9%

15,0%

11,5%

8,6

8,2

6,5

cały rynek apteczny

881 045

15,4%

10,3%

6,1%

117 747,2

82 366,4

50 309,7

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji w całkowitym obrocie

25,63%

3,1%

6,1%

-1,9%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,09%

-0,2%

1,9%

1,7%

0,0

0,0

0,0

ogółem

21,91 zł

1,4%

5,0%

3,5%

0,3

1,0

0,7

dla leków z list refundacyjnych

28,71 zł

1,1%

3,1%

1,4%

0,3

0,9

0,4

dla leków z recept pełnopłatnych

26,96 zł

0,5%

5,1%

4,2%

0,1

1,3

1,1

dla produktów bez recepty (OTC)

16,78 zł

0,1%

3,0%

4,6%

0,0

0,5

0,7

4 340

9,6%

3,3%

8,2%

380,0

140,0

330,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

890

17,1%

9,9%

11,3%

130,0

80,0

90,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

920

16,5%

12,2%

10,8%

130,0

100,0

90,0

3 560

8,2%

0,6%

6,9%

270,0

20,0

230,0

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna ogółem

24,78%

-2,2%

-0,2%

-0,9%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,96%

-10,6%

-0,9%

1,6%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

21,41%

-7,2%

3,2%

-3,6%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,32%

6,5%

1,6%

-2,1%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

56,57 zł

2,5%

4,9%

5,0%

1,4

2,6

2,7

Wartość zapłaty przez pacjenta

42,07 zł

1,5%

2,8%

5,7%

0,6

1,2

2,3

Wartość dopłaty refundatora

14,50 zł

5,7%

11,3%

3,0%

0,8

1,5

0,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

93,94 zł

-0,9%

2,9%

-1,5%

-0,9

2,7

-1,4

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

24,34 zł

-0,3%

-2,3%

-6,0%

-0,1

-0,6

-1,5

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

69,60 zł

-1,1%

4,9%

0,2%

-0,8

3,2

0,1

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

60,64 zł

-0,5%

3,1%

7,1%

-0,3

1,9

4,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

29,25 zł

-0,4%

1,1%

7,0%

-0,1

0,3

1,9

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2019: 2 621,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƓƏ

Zmiana obrotu: wzrost 12 do 14%

ƑƒƏ

Tysiące zł

ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

66

OSOZ Polska 11/2019

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do października 2019 2019

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2019

2017

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2018

2018

2017

2017

2 621,5

13,0%

19,2%

301,5

422,0

2 150,0

13,1%

17,6%

249,0

321,0

37 233 706,0

7,7%

12,9%

2 650 612,0

4 242 042,5

30 668 109,5

7,9%

11,9%

2 234 115,5

3 269 552,5

896,1

9,7%

15,2%

79,2

118,2

736,3

9,2%

13,7%

62,0

88,9

12 726 681,7

4,5%

9,1%

548 947,6

1 058 751,5

10 501 292,5

4,1%

8,3%

416 340,9

802 417,5

585,0

16,1%

20,8%

81,2

100,8

481,0

16,0%

18,7%

66,5

75,8

8 307 062,5

10,6%

14,4%

797 946,3

1 045 591,0

6 860 008,2

10,6%

13,0%

659 274,2

789 758,8

1 120,0

14,1%

21,5%

138,2

197,8

915,8

14,9%

20,0%

118,5

152,5

15 909 972,6

8,7%

15,0%

1 275 397,9

2 077 783,8

13 066 974,8

9,6%

14,3%

1 139 472,6

1 632 698,2

670,9

12,0%

19,5%

71,7

109,7

552,0

11,7%

18,1%

58,0

84,4

9 528 648,3

6,7%

13,2%

596 952,3

1 109 436,0

7 872 887,9

6,6%

12,4%

484 044,2

867 185,1

0,3

-0,9%

0,3%

0,0

0,0

0,3

-1,2%

0,4%

0,0

0,0

0,7

1,8%

3,6%

0,0

0,0

0,7

2,0%

3,7%

0,0

0,0

21,1

1,4%

4,2%

0,3

0,9

21,2

0,0%

3,6%

0,00

0,74

29,0

3,6%

5,6%

1,0

1,5

28,7

1,4%

3,7%

0,40

1,02

26,5

4,4%

7,8%

1,1

1,9

27,0

4,2%

8,3%

1,08

2,08

16,6

5,3%

9,2%

0,8

1,4

16,8

4,6%

9,4%

0,73

1,45

46 330,8

5,8%

7,5%

2 520,8

3 250,8

38 580,0

6,9%

6,9%

2 480,0

2 500,0

9 189,4

7,0%

7,9%

599,4

669,4

7 690,0

8,3%

7,9%

590,0

560,0

9 435,4

5,4%

1,2%

485,4

115,4

7 890,0

6,8%

0,8%

500,0

60,0

38 454,5

5,4%

7,7%

1 954,5

2 744,5

31 950,0

6,4%

6,9%

1 910,0

2 060,0

0,2

-1,5%

-2,3%

0,0

0,0

0,2

-1,3%

-2,4%

0,0

0,0

0,2

2,4%

3,3%

0,0

0,0

0,2

3,2%

3,5%

0,0

0,0

0,2

-7,7%

-14,9%

0,0

0,0

0,2

-8,6%

-15,3%

0,0

0,0

0,3

-2,3%

-2,1%

0,0

0,0

0,3

-1,3%

-1,6%

0,0

0,0

56,58 zł

6,8%

10,8%

3,6

5,5

55,73 zł

5,8%

9,9%

3,1

5,0

42,10 zł

7,2%

10,7%

2,8

4,1

41,42 zł

6,3%

9,8%

2,4

3,7

14,48 zł

5,9%

11,2%

0,8

1,5

14,31 zł

4,6%

10,4%

0,6

1,3

97,52 zł

2,5%

6,8%

2,4

6,2

95,75 zł

0,8%

5,4%

0,8

4,9

25,63 zł

-2,2%

-2,7%

-0,6

-0,7

25,05 zł

-4,6%

-4,2%

-1,2

-1,1

71,88 zł

4,4%

10,7%

3,0

6,9

70,70 zł

2,9%

9,4%

2,0

6,1

62,00 zł

10,2%

19,4%

5,7

10,1

60,97 zł

8,7%

17,8%

4,9

9,2

29,13 zł

8,3%

12,8%

2,2

3,3

28,66 zł

8,0%

12,2%

2,1

3,1

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2019: 37,2 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 6 do 8% (w stosunku do roku 2018)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2018)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2018)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 9,5 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 7 do 9% (w stosunku do roku 2018)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 11/2019

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

761,33

0,08

40530,04

0,17

8843,87

0,05

31686,16

0,50

0,22

0,78

1374,29

29,49

53,24

2. U-30

504,18

0,05

19485,73

0,08

8043,79

0,04

11441,94

0,18

0,41

0,59

813,09

23,96

38,65

3. U-50

313,20

0,03

7829,16

0,03

4426,54

0,02

3402,62

0,05

0,57

0,43

385,50

20,31

25,00

4. U-BEZPŁATNY

24,37

0,00

1998,69

0,01

155,33

0,00

1843,36

0,03

0,08

0,92

69,40

28,80

82,01

5. INWALIDA WOJENNY

15,45

0,00

842,86

0,00

0,32

0,00

842,55

0,01

0,00

1,00

26,26

32,10

54,55

0,23

0,00

6,87

0,00

1,20

0,00

5,68

0,00

0,17

0,83

0,36

18,92

30,04

12,61

0,00

363,53

0,00

59,33

0,00

304,21

0,00

0,16

0,84

19,21

18,93

28,83

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,00

1,00

0,00

13,94

17,59

268,86

0,03

11601,51

0,05

4,34

0,00

11597,17

0,18

0,00

1,00

439,85

26,38

43,15

4,10

0,00

948,07

0,00

127,49

0,00

820,58

0,01

0,13

0,87

8,04

117,96

231,51

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

12,22

0,00

1960,48

0,01

979,04

0,01

981,44

0,02

0,50

0,50

57,89

33,87

160,37

12. PEŁNOPŁATNE

1559,04

0,16

55787,00

0,23

55786,21

0,31

0,79

0,00

1,00

0,00

2072,60

26,92

35,78

13. ODRĘCZNA

6328,87

0,65

104146,00

0,42

104145,25

0,57

0,75

0,00

1,00

0,00

7066,34

14,74

16,46

14. RAZEM

9804,45

1,00

245500,00

1,00

182572,70

1,00

62927,30

1,00

0,74

0,26

12332,82

19,91

25,04

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

699,22

0,08

35895,69

0,17

7997,36

0,05

27898,32

0,51

0,22

0,78

1294,14

27,74

51,34

2. U-30

461,17

0,05

17458,65

0,08

7232,77

0,05

10225,88

0,19

0,41

0,59

732,92

23,82

37,86

3. U-50

269,54

0,03

6479,04

0,03

3704,83

0,02

2774,21

0,05

0,57

0,43

333,29

19,44

24,04

4. U-BEZPŁATNY

21,79

0,00

1648,60

0,01

135,38

0,00

1513,23

0,03

0,08

0,92

61,94

26,62

75,65

5. INWALIDA WOJENNY

14,79

0,00

783,85

0,00

2,14

0,00

781,71

0,01

0,00

1,00

24,93

31,44

53,00

0,20

0,00

5,82

0,00

1,00

0,00

4,82

0,00

0,17

0,83

0,31

18,84

29,12

11,60

0,00

325,66

0,00

54,87

0,00

270,80

0,00

0,17

0,83

17,46

18,65

28,09

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

1,00

0,00

16,54

24,80

243,26

0,03

10212,42

0,05

27,66

0,00

10184,76

0,18

0,00

1,00

390,64

26,14

41,98

3,49

0,00

820,00

0,00

104,18

0,00

715,82

0,01

0,13

0,87

7,34

111,68

235,09

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,86

0,00

1681,59

0,01

851,32

0,01

830,28

0,02

0,51

0,49

47,01

35,77

154,89

12. PEŁNOPŁATNE

1386,43

0,16

48104,70

0,22

48100,60

0,30

4,10

0,00

1,00

0,00

1830,43

26,28

34,70

13. ODRĘCZNA

5696,76

0,65

91583,90

0,43

91583,19

0,57

0,71

0,00

1,00

0,00

6362,40

14,39

16,08

14. RAZEM

8819,10

1,00

215000,00

1,00

159795,29

1,00

55204,71

1,00

0,74

0,26

11102,82

19,36

24,38

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1904

0,19

83607

0,34

21662

0,12

61944

0,98

0,26

0,74

3136

26,66

43,90

2. Recepty pełnopłatne

1559

0,16

55787

0,23

55786

0,31

1

0,00

1,00

0,00

2073

26,92

35,78

3. Sprzedaż odręczna

6329

0,65

104146

0,42

104145

0,57

1

0,00

1,00

0,00

7066

14,74

16,46

12

0,00

1960

0,01

979

0,01

981

0,02

0,50

0,50

58

33,87

160,37

9804

1,00

245500

1,00

182573

1,00

62927

1,00

0,74

0,26

12333

19,91

25,04

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1725,05

0,20

73629,81

0,34

19260,19

0,12

54369,62

0,98

0,26

0,74

2862,98

25,72

42,68

2. Recepty pełnopłatne

1386,43

0,16

48104,70

0,22

48100,60

0,30

4,10

0,00

1,00

0,00

1830,43

26,28

34,70

3. Sprzedaż odręczna

5696,76

0,65

91583,90

0,43

91583,19

0,57

0,71

0,00

1,00

0,00

6362,40

14,39

16,08

10,86

0,00

1681,59

0,01

851,32

0,01

830,28

0,02

0,51

0,49

47,01

35,77

154,89

8819,10

1,00

215000,00

1,00

159795,29

1,00

55204,71

1,00

0,74

0,26

11102,82

19,36

24,38

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

20524,40

0,19

896106,71

0,34

235533,80

0,12

660572,91

0,98

0,26

0,74

33920,53

26,42

43,66

2. Recepty pełnopłatne

17196,44

0,16

584961,72

0,22

584915,86

0,30

45,86

0,00

1,00

0,00

22645,59

25,83

34,02

3. Sprzedaż odręczna

70479,04

0,65

1120014,61

0,43

1120005,96

0,57

8,65

0,00

1,00

0,00

78468,55

14,27

15,89

132,08

0,00

20416,96

0,01

10097,31

0,01

10319,65

0,02

0,49

0,51

581,60

35,10

154,58

108331,96

1,00

2621500,00

1,00

1950552,93

1,00

670947,07

1,00

0,74

0,26

135616,27

19,33

24,20

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

291686029

0,19

12726681654

0,34

3345299363

0,12 9381382291

0,98

0,26

0,74

482115750

26,40

43,63

2. Recepty pełnopłatne

244201734

0,16

8307062474

0,22

8306413526

0,30

648948

0,00

1,00

0,00

321551344

25,83

34,02

1001084138

0,65

15909972574

0,43 15909849827

0,57

122747

0,00

1,00

0,00

1114496083

14,28

15,89

1875888

0,00

289989297

0,01

0,01

146494289

0,02

0,49

0,51

8251706

35,14

154,59

1538847790

1,00

37233706000

1,00 9528648275

1,00

0,74

0,26

1926414883

19,33

24,20

3. Sprzedaż odręczna 4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 11/2019

143495008

1,00 27705057725

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Leki stosowane dla podniesienia odporności Zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym cieszą się dużą popularnością. Rodzice kupują je dzieciom, chcąc ochronić je przed przeziębieniami i grypą. Wśród nich najpopularniejsze są te zawierające dodatkowe witaminy i minerały, jeżówkę purpurową (echinacea), aloes, żeń-szeń, olej z wątroby rekina oraz preparaty przywracające prawidłową florę bakteryjną jelit (probiotyki). Oprócz tego Polacy uwielbiają wszelkiego rodzaju suplementy diety, które obiecują zdrowie i lepsze samopoczucie. W przeprowadzonej analizie, w której uwzględniliśmy także szczepionki, widać wyraźnie podwyższoną sprzedaż utrzymującą się od września do marca. Najmniej produktów z tej grupy sprzedaje się w sierpniu. Łączna sprzedaż na poziomie 640 mln zł rocznie świadczy o dużym zainteresowaniu pacjentów. Wokół podnoszenia odporności naturalnymi środkami narosło wiele mitów. Wiemy, że nie wszystkie szczepy bakterii jelitowych wspomagają ten proces, podobne wątpliwości dotyczą witaminy C, echinacei i innych preparatów ziołowych. Zdaniem lekarzy, większość środków bez recepty charakteryzuje się niewielką skutecznością.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW STOSOWANYCH DLA PODNIESIENIA ODPORNOŚCI. ROK 2018 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

640 129 923

29 681 069

704

21,57 zł

28%

72%

160%

21%

INFORMACJE DODATKOWE Leki i suplementy na wzmocnienie odporności zawierają zazwyczaj różne witaminy i minerały oraz jeżówkę purpurową, aloes, żeń-szeń i olej z wątroby rekina, które mają regenerować odporność organizmu.

Rutyna (rutozyd) to przeciwutleniacz pochodzenia roślinnego. Przedłuża działanie witaminy C i hamuje procesy zapalne, uszczelniając ściany naczyń krwionośnych.

Aloes zawiera roślinne biostymulatory, które zwiększają produkcję przeciwciał i ilość limfocytów we krwi. Acemannan i glikozydy zawarte w soku aloesowym pobudzają mikrofagi do walki z wirusami.

Probiotyki to żywe bakterie, które namnażając się w jelitach utrzymują naturalną mikroflorę. Zjedzone w odpowiedniej ilości działają ochronnie na organizm.

Jeżówka purpurowa, znana też jako echinacea, aktywizuje układ odpornościowy m.in. poprzez pobudzenie leukocytów do wydzielania substancji przeciwwirusowych (interferonu).

Leki i suplementy wzmacniające odporność dostępne bez recepty charakteryzują się niewielką skutecznością. Popularna witamina C podawana na początku przeziębienia nie wpływa na jego przebieg, natomiast u osób stosujących ją profilaktycznie, w przypadku zachorowania skraca czas trwania tej infekcji (www.poradnikzdrowie.pl).

1000

100

800

80

600

60

400

40

200

20

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 11/2019

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Odporność to nic innego jak reakcja obronna organizmu na drobnoustroje, bakterie, czy wirusy, zachodząca w układzie immunologicznym. Pierwszą linię obrony organizmu stanowią trzy bariery – mechaniczna, chemiczna oraz biologiczna (skóra, włosy, łzy, pH skóry, flora bakteryjna, itd.). Gdy te zawodzą, układ odpornościowy przystępuje do zwiększenia produkcji limfocytów. Działanie układu odpornościowego zmienia się przez całe życie. Zależy więc nie tylko od genów, ale i od stylu życia. Wiele czynników osłabia odporność, lecz są też sposoby na poprawę działania układu immunologicznego. Jednym z wielu jest stosowanie leków poprawiających odporność, których analizę sprzedaży znajdziemy poniżej.

Opis rynku Poniższe dane dotyczą leków wspomagających odporność, a dokładniej produktów zawartych w następujących klasach ATC: A07F – Preparaty przywracające prawidłową florę jelitową, hamujące biegunkę, A11 – Witaminy, A13 Leki wzmacniające, J07 – Szczepionki.

W początkowym okresie obejmującym analizę (2002 rok), wartość sprzedaży rynku leków wspomagających odpor-

70

OSOZ Polska 11/2019

ność wynosiła prawie 900 mln zł. W kolejnych latach ta kwota głównie spadała, aż do 2015 roku, kiedy to osiągnęła wartość najniższą, równą 501,29 mln zł. Od 2016 roku trend spadkowy odwrócił się, a wartość sprzedaży wzrosła o 12,87%.

Był to najwyższy wzrost w całym badanym okresie. W 2018 roku rynek leków na odporność dostępnych w aptekach był wart 640,13 mln zł, a to o 7,94% więcej niż w roku poprzednim.

Nieco inaczej kształtowała się sprzedaż leków wzmacniających odporność. W 2002 roku w aptekach otwartych sprzedaż wynosiła 107,66 mln opakowań i była zdecydowanie najwyższa w całym okresie analiz. W kolejnych latach spadała systematycznie rok po roku, aż do 27,16 mln opakowań sprzedanych w roku 2015. W kolejnym, 2016 roku nastąpił przełom i ilość sprzedaży wzrosła o 8,13%. W kolejnych latach sprze-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

224

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2018 a nie będące w ofercie w 2002 roku

9

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

14

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

12

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

38

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

9

50,86 27,13 27,90 40,75 43,71 48,29 50,71 57,68 55,78 65,50 76,57 82,14

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

14

31,66 34,04 39,70 42,15 45,20 43,26 41,43 42,84 42,09 41,20 41,94

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

9

49,49 37,06 39,01 36,13 33,28 32,13 31,04 28,49 27,80 26,69

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

27

110,50 67,48 68,49 72,53 87,21 104,39 131,77 168,78 182,76

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

16

80,35 66,47 71,86 70,78 72,74 73,44 72,45 70,44

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

3

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

20

15,52 21,44 28,09 43,33 60,46 71,56

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

17

34,28 31,83 36,00 50,28 134,14

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

23

45,81 48,89 67,57 85,94

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

26

20,66 21,18 26,59

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2018 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

31

35,36 33,40

Produkty będące w ofercie w 2018 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

32

34,71

Liczba badanych produktów

7,17

7,45

7,84

8,21

9,23

9,71 10,21 11,22 11,25 11,92 12,48 13,04 13,09 12,75 12,62 12,51 13,37

5,56

5,80

6,32

7,46

7,68

7,97

9,12 10,10 10,78 11,86 12,47 12,46 12,58 13,22 14,02 13,73

12,03 12,30 12,58 14,94 14,48 14,91 13,32 15,62 18,11 18,96 18,24 17,98 16,76 17,03 13,96 10,07 15,51 33,89 52,88 51,12 25,86 15,99 16,89 14,70 13,51 12,93 10,56 7,86

9,73

7,51

6,56 10,32 17,23 14,14 14,01 13,99 13,77 14,00 13,40 11,89 11,41 12,12

29,30 21,83 45,72

9,22

2,76

6,93 38,14

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018

224

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2018 roku

7,17

20

18,23 18,21 18,32 18,35 15,50 14,94 15,07 12,39

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2018

23

10,89 10,68 11,83 12,32 13,80 14,46 14,92 16,15 15,92 17,30 18,30 19,31 16,09 15,55 32,71

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2018

19

18,84 20,39 20,10 19,83 25,54 32,23 40,02 38,84 37,87 35,74 38,49 49,37 43,24 46,96

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2018

10

14,02 10,29 11,71 14,20 15,03 15,52 16,05 11,45 10,04 18,40 16,77 13,53 12,99

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2018

14

16,51 20,01 22,87 28,59 14,68 15,08 16,16 18,58 17,57 16,59 22,78 20,94

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2018

18

25,10 23,54 21,70 23,38 20,75 21,64 21,36 23,54 27,63 25,06 27,39

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2018

13

9,33

9,48

9,85 10,37 15,91 15,87 14,54 11,60

8,90

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2018

16

7,30

8,13

9,30 10,21 10,89 11,04 10,47

7,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2018

24

22,66 23,03 26,88 29,61 37,30 38,89 42,90 38,84

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2018

21

19,65 29,05 28,64 13,07 14,33 13,16

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2018

16

70,49 77,82 64,85 62,92 46,05 47,94

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2018

23

25,70 26,73 25,43 16,35 11,25

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2018

26

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2018

17

36,74 31,25 13,20

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2018

25

30,47

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2018

37

17,81

7,14

7,45

7,56

7,84

7,66

8,21

9,23

9,71 10,21 11,22 11,25 11,92 12,48 13,04 13,09 12,75 12,62 12,51 13,37

9,18

7,62 23,78 21,60 27,04 30,43 29,90 35,44 58,61

7,74

7,19

8,00

8,76

OSOZ Polska 11/2019

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

daż leków na odporność także nieznacznie wzrosła (o 0,22% i 0,83%) i w 2018 roku wynosiła 29,68 mln opakowań. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich 18 lat jednoznacznie pokazuje, że najwięcej leków na odporność sprzedaje się w ap-

tekach w sezonie jesienno-zimowym. Jedynie w miesiącach od kwietnia do sierpnia średniomiesięczna wartość sprzedaży nie przekracza 53 mln opakowań. Zdecydowanie najwięcej pacjenci płacą za omawianą grupę leków w październiku – średnio 67,03 mln zł.

Najmniej leków wspomagających działanie układu immunologicznego (w skali miesiąca) zostało sprzedanych w aptekach otwartych w sierpniu 2015 roku (1,69 mln opakowań), zaś najwięcej w marcu 2002 roku (10,94 mln opakowań). Różnica jest więc ogromna.

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków na odporność dostępnych aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

895

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

891 421 471

107 663 235

8,28

996 002

120 294

2003

811 311 702

94 947 101

8,54

838 132

98 086

968

-8,99%

-11,81%

2004

743 839 331

83 048 194

8,96

740 139

82 635

1005

-8,32%

-12,53%

2005

726 973 875

76 805 848

9,47

671 259

70 920

1083

-2,27%

-7,52%

2006

690 316 546

65 815 828

10,49

531 831

50 706

1298

-5,04%

-14,31%

2007

730 996 579

64 832 056

11,28

548 385

48 636

1333

5,89%

-1,49%

2008

739 627 959

59 166 684

12,50

543 844

43 505

1360

1,18%

-8,74%

2009

748 906 975

54 110 048

13,84

578 307

41 784

1295

1,25%

-8,55%

2010

622 022 027

44 670 739

13,92

479 585

34 442

1297

-16,94%

-17,44%

2011

627 224 035

39 207 576

16,00

505 418

31 594

1241

0,84%

-12,23%

2012

560 595 788

32 097 548

17,47

487 475

27 911

1150

-10,62%

-18,13%

2013

548 934 359

30 088 176

18,24

486 213

26 650

1129

-2,08%

-6,26%

2014

508 688 267

27 644 122

18,40

462 865

25 154

1099

-7,33%

-8,12%

2015

501 291 768

27 164 353

18,45

503 305

27 273

996

-1,45%

-1,74%

2016

565 830 748

29 373 109

19,26

630 101

32 709

898

12,87%

8,13%

2017

593 017 549

29 436 928

20,15

759 305

37 691

781

4,80%

0,22%

2018

640 129 923

29 681 069

21,57

909 275

42 161

704

7,94%

0,83%

2019

711 042 048

30 231 120

23,52

—

—

—

11,08%

1,85%

2020

734 891 385

30 379 688

24,19

—

—

—

3,35%

0,49%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków na odporność w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƐƏƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƖƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ѶƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƕƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ѵƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƔƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƓƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Miesięczna wartość sprzedaży leków na odporność w bieżącym roku waha się pomiędzy 47 mln zł (czerwiec), a 87 mln zł (październik).«

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 11/2019

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków na odporność sprzedanych w aptekach w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019–2020 ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Od 2013 roku sprzedaż leków na odporność kształtuje się na podobnym poziomie. W skali miesiąca wynosi od 2 do 3 mln opakowań.«

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na odporność zakupionego w aptece w latach 2002–2018 oraz prognoza na lata 2019– 2020 ƒƏ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na odporność pnie się w górę od początku badanego okresu. W październiku 2019 roku po raz pierwszy przekroczyła granicę 26 zł.«

ƑƔ

ƑƏ

ƐƔ

ƐƏ

Ɣ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

Rys. 4. Liczba różnych leków na odporność dostępnych w aptekach w latach 2002–2018 ƐƑƏƏ

ƐƏƏƏ

ѶƏƏ

ѵƏƏ

» Od 2011 roku asortyment leków stosowanych na odporność systematycznie spada. W minionym roku w ofercie aptek dostępnych było nieco ponad 700 różnych opakowań leków podnoszących odporność.«

ƓƏƏ

ƑƏƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

ƐƏ

ƑƏƐƖ

OSOZ Polska 11/2019

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w latach 2002â&#x20AC;&#x201C;2018 Ć&#x2022;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie leku na odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021; systematycznie pnie siÄ&#x2122; w gĂłrÄ&#x2122;. W pierwszym okresie analiz wynosiĹ&#x201A;a 8,28 zĹ&#x201A;. W minionym, 2018 roku byĹ&#x201A;a juĹź o 160,48% wyĹźsza i wynosiĹ&#x201A;a 21,57 zĹ&#x201A;. NajwiÄ&#x2122;kszy wzrost ceny miaĹ&#x201A; miejsce w 2011 roku i wynosiĹ&#x201A; 14,89%.

Warto zwrĂłciÄ&#x2021; teĹź uwagÄ&#x2122; na liczny asortyment produktĂłw o dziaĹ&#x201A;aniu zwiÄ&#x2122;kszajÄ&#x2026;cym odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. Oferta dla tego rynku od 2002 do 2008 roku zwiÄ&#x2122;kszyĹ&#x201A;a siÄ&#x2122; z 895 do 1â&#x20AC;&#x2030;295 opakowaĹ&#x201E;. Natomiast od 2009 roku asortyment pomniejsza siÄ&#x2122;. W minionym roku na pĂłĹ&#x201A;kach aptek moĹźna byĹ&#x201A;o znaleĹşÄ&#x2021; ponad 700 róşnych produktĂłw o dziaĹ&#x201A;aniu wzmacniajÄ&#x2026;cym odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.

W 2016 roku trend spadkowy na iloĹ&#x203A;ci i wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy zostaĹ&#x201A; przeĹ&#x201A;amany. Ĺ&#x161;rednia cena wzrasta od poczÄ&#x2026;tku okresu analiz. Pytanie, czy obecnie panujÄ&#x2026;cy trend wzrostowy zostanie zachowany w najbliĹźszych latach. PoniĹźej znajdujÄ&#x2026; siÄ&#x2122; prognozy wyliczone na lata 2019â&#x20AC;&#x201C;2020, ktĂłre pozwolÄ&#x2026; przyjrzeÄ&#x2021; siÄ&#x2122; prawdopodobnym scenariuszom.

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci WartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy lekĂłw wzmacniajÄ&#x2026;cych odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021; za okres od stycznia do paĹşdziernika 2019 roku wynosi 589,19 mln zĹ&#x201A; i jest o 11,15% wyĹźsza

74

OSOZ Polska 11/2019

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

od wartoĹ&#x203A;ci osiÄ&#x2026;gniÄ&#x2122;tej w analogicznym okresie roku poprzedniego. Zgodnie z prognozÄ&#x2026;, wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy w caĹ&#x201A;ym 2019 roku wyniesie 711,04 mln zĹ&#x201A; i bÄ&#x2122;dzie o 11,08% wiÄ&#x2122;ksza niĹź w roku poprzednim. W 2020 roku moĹźemy spodziewaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; kolejnego wzrostu â&#x20AC;&#x201C; zgodnie z prognozÄ&#x2026; wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wyniesie 734,89 mln zĹ&#x201A;, czyli o 3,35% wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2019 roku. WzrastaÄ&#x2021; bÄ&#x2122;dzie takĹźe sprzedaĹź lekĂłw na odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021;. W 2019 roku wzrost wyniesie 1,85%, a w 2020 â&#x20AC;&#x201C; 0,49%. W tych latach sprzedaĹź wyniesie kolejno 30,23 oraz 30,38 mln opakowaĹ&#x201E;. Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie leku na odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wyniesie w 2019 roku 23,52 zĹ&#x201A;, czyli o 9,06% (1,95 zĹ&#x201A;) wiÄ&#x2122;cej niĹź w roku poprzednim. W 2020 roku nastÄ&#x2026;pi kolejny wzrost ceny do poziomu 24,19 zĹ&#x201A; (wzrost o 2,85% oraz o 0,67 zĹ&#x201A;).

Podsumowanie Wiele czynnikĂłw, takich jak siedzÄ&#x2026;cy tryb Ĺźycia, zĹ&#x201A;a jakoĹ&#x203A;Ä&#x2021; powietrza, palenie bierne, dieta uboga w witaminy i mineraĹ&#x201A;y, przesadna dezynfekcja otoczenia, czy stosowanie nadmiernej iloĹ&#x203A;ci antybiotykĂłw, prowadzi do osĹ&#x201A;abienia ukĹ&#x201A;adu immunologicznego. Znanych jest wiele sposobĂłw na odbudowÄ&#x2122; odpornoĹ&#x203A;ci. SÄ&#x2026; to przede wszystkim odpowiednia iloĹ&#x203A;Ä&#x2021;

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

snu, aktywnoĹ&#x203A;Ä&#x2021; fizyczna, prawidĹ&#x201A;owa dieta, hartowanie organizmu oraz stosowanie preparatĂłw wzmacniajÄ&#x2026;cych odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021;.

Rynek lekĂłw na odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021; (produktĂłw naleĹźÄ&#x2026;cych do klas ATC A07F, A11, A13, J07) stanowi istotnÄ&#x2026; czÄ&#x2122;Ĺ&#x203A;Ä&#x2021; caĹ&#x201A;ego rynku farmaceutycznego. W minionym roku wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedanych lekĂłw stosowanych na podniesienie odpornoĹ&#x203A;ci wynosiĹ&#x201A;a ponad 640 mln zĹ&#x201A;, co oznacza, Ĺźe statystyczny Polak zapĹ&#x201A;aciĹ&#x201A; za nie okoĹ&#x201A;o 17 zĹ&#x201A;. W 2019 roku wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy wzroĹ&#x203A;nie i przekroczy poziom 700 mln zĹ&#x201A;. Ĺ&#x161;rednia cena za pojedyncze opakowanie leku z omawianej grupy roĹ&#x203A;nie w caĹ&#x201A;ym okresie analiz. W 2018 roku wynosiĹ&#x201A;a 21,57 zĹ&#x201A;, a zgodnie z prognozami w 2019 roku wyniesie 23,52 zĹ&#x201A;. W latach 2019â&#x20AC;&#x201C;2020 wzroĹ&#x203A;nie iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy. Wzrost w porĂłwnaniu do roku poprzedniego wyniesie kolejno 1,85% oraz 0,49%, co przeĹ&#x201A;oĹźy siÄ&#x2122; na to, Ĺźe w 2020 roku sprzedaĹź lekĂłw na odpornoĹ&#x203A;Ä&#x2021; bÄ&#x2122;dzie wynosiĹ&#x201A;a ponad 30 mln opakowaĹ&#x201E;. ď Ź Metodologia prognoz Do obliczeĹ&#x201E; prognozy iloĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy, wartoĹ&#x203A;ci sprzedaĹźy oraz Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie zastosowano sezonowÄ&#x2026; metodÄ&#x2122; prognozowania z uwzglÄ&#x2122;dnieniem wahaĹ&#x201E; multiplikatywnych. Metoda ta wyznacza na podstawie ostatnich lat trend sprzedaĹźowy uwzglÄ&#x2122;dniajÄ&#x2026;c jednoczeĹ&#x203A;nie sezonowe wahania sprzedaĹźy w ciÄ&#x2026;gu roku.

NEWS

12:< 6(5:,6 ,1)250$&<-1< -Xķ ZNU´WFH QD 262= SO

07:50

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ

NEWS

Medyczne aplikacje mobilne - realizuj wizyty w placówce lub w domu pacjenta bez względu na dostęp do Internetu