Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

OSOZ

w w w.osoz.pl

12

2016 innowacyjna ochrona zdrowia

12 / 2016

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

O g ó l n opo l s k i S y s t e m O c h r o n y Z d r o w i a

PACJENTOCENTRYZM

Przez e-zdrowie do lepszej koordynacji, transparentności, jakości i niższych kosztów.

MARSZ MASZYN

Ekspansja sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia i jej skutki dla sektora.

PARTNERSTWO INNOWACJI

Europejska strategia transformacji cyfrowej dla zdrowego i aktywnego starzenia się.

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Z nową aplikacją mobilną możesz czytać czasopismo OSOZ w telefonie komórkowym lub na tablecie.

Bezpłatnie i wygodnie.

Aplikacja na iOS i Android

Nota bene

Lepszy, cyfrowy świat Na bieżący rok przygotowaliśmy kilka zmian.

Aplikacja OSOZNews dostarczy wiedzy i ułatwi udział w konferencjach.

Międzynarodowy Kongres OSOZ przeprowadza się do nowego miejsca.

Od kilku miesięcy informujemy Czytelników o e-wydaniach czasopisma OSOZ. Strategia digitalizacji wpisuje się w aktualne trendy na rynku: coraz więcej czytamy na ekranie komputera lub z pomocą urządzeń mobilnych. Jednocześnie kwestie ochrony środowiska skłaniają do przestawienia się na proekologiczne myślenie. Dlatego zachęcamy do wypróbowania aplikacji OSOZNews. Wystarczy ją pobrać w smartfonie lub na tablecie, aby uzyskać pełny dostęp do wszystkich numerów czasopisma, również archiwalnych. To nie wszystko. Z aplikacją można łatwo rejestrować się na konferencje Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia oraz przeglądać aktualne statystyki obrazujące sytuację na rynku farmaceutycznym. Dla tych z Państwa, którzy cenią zalety druku i tradycyjny sposób czytania, przygotowaliśmy roczną prenumeratę w promocyjnej cenie 96 zł za 12 numerów.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

Jak co roku w kwietniu zapraszamy na bezpłatną konferencję o innowacjach i e-zdrowiu.

22. Międzynarodowy Kongres Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia (4–5 kwietnia) przeprowadza się do Katowic. W okresie kilku lat kameralna konferencja przeobraziła się w wydarzenie, które w zeszłym roku przyciągnęło już ponad 1100 gości. Zależy nam na większej dostępności konferencji, wygodzie i poszerzeniu zakresu tematycznego. To wszystko możliwe jest tylko w nowym miejscu. Jest nim ultranowoczesne i przestronne Międzynarodowe Centrum Kongresowe w Katowicach. W bezpośrednim sąsiedztwie MCK znajduje się nagradzana w konkursach architektonicznych siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Właśnie tam pierwszy dzień Kongresu zwieńczymy uroczystą Galą Liderów Ochrony Zdrowia. W programie m.in. koncert okolicznościowy w wykonaniu NOSPR. Miejmy nadzieję, że Nowy Rok przyniesie jeszcze więcej zmian na lepsze, czego serdecznie życzymy Czytelnikom OSOZ!

 redakcja@osoz.pl

Bezpłatne wydanie mobilne czasopisma

w rodo zyna d ę i 22. M es OSOZ r Kong ietnia w 5 4- k ice w Kato

y

grudzień 2016 CZASOPISMO

OGÓLNOPOLSKI SYSTEM OCHRONY ZDROWIA aktualności

6 Zdjęcie numeru Domowy asystent seniora

8 Rynek zdrowia w pigułce Czas na efekty

12 ZAPROSZENIE Kongres OSOZ: nowoczesna medycyna i farmacja

15 Alert epidemiologiczny Prognoza dla alergii, grypy i przeziębienia (luty 2017)

INNOWACJE

16 Aplikacje medyczne Najnowsze aplikacje zdrowotne na smartfona

17 Nowości i wynalazki Monitoring snu, fotografia oceniająca stan zdrowia, badanie endoskopii w pigułce itd.

20 Laboratorium technologii Terapia aplikacją

22 Infografika E-zdrowie w Europie

RAPORT

24 CYFRYZACJA I LEPSZE STARZENIE SIĘ Europa wkracza w erę cyfrowej ochrony zdrowia kładąc nacisk na innowacje dla zdrowego i aktywnego starzenia się. Podczas European Summit on Digital Innovation for Active and Healthy Ageing zaprezentowano plany strategicznych zmian.

ROZMOWY

28 EKSPERT Ewa Borek (Fundacja „MY Pacjenci”): Cyfrowy sprzymierzeniec pacjenta Amy Cueva: Zintegrować ludzi ze zdrowiem

36 JEDNO PYTANIE Gent Kondo: Bioniczna proteza

PRAKTYcznie

37 ANALIZA SPRZEDAŻY LEKÓW Leki na kaszel

38 Legislacja Szpitale w sieci

40 TECH HEALTH NEWS 74 European regions awarded for investing in digital health and care for the elderly Diagnosing cyber threats for smart hospitals Ageing and Health (infografika)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

12

w w w . f a c e b o o k . p l / IT i Z d r o w i e

45 844 149 Liczba opakowań produktów na kaszel sprzedanych w aptekach w 2015 roku. Łączna wartość sprzedaży wyniosła 522 332 094 zł. Od kilkunastu lat popyt utrzymuje się na podobnym poziomie, oscylując w granicach 40-50 mln opakowań rocznie.

Analiza rynku leków na kaszel – str. 63.

Smukła sylwetka, rzucenie palenia, optymalne odżywianie się?

W realizacji postanowień noworocznych pomogą mobilne aplikacje zdrowotne.

W naszym raporcie „Aplikacje zdrowotne” prezentujemy 114 narzędzi wyselekcjonowanych według 13 kategorii, np. sport, stres, sen, profilaktyka, monitoring, dla lekarza, choroby przewlekłe itd.

Pobierz bezpłatny raport na stronie: www.osoz.pl/aplikacje Edycja 2017 raportu – już wkrótce!

1,7%

NA PLUSIE W listopadzie rośnie o 1,7% wartość sprzedaży aptecznej na pacjenta (90 groszy). Marża wzrosła o 0,4%, najwięcej dla leków na recepty pełnopłatne (+2,9%).

5,8%

NA MINUSIE O taki proc. spada obrót całkowity w statystycznej aptece, co przekłada się na kwotę 11 tys. zł. Największy spadek odnotowała sprzedaż odręczna (–7,2%).

„Dzięki e-zdrowiu osiągniemy lepszą koordynację usług, obniżmy koszty, zwiększymy transparentność systemu.”

Ewa Borek Fundacja MY PACJENCI Wywiad – str. 28.

nowe idee

45 PERSPEKTYWY Jutro w e-zdrowiu. Wyboista droga informatyzacji

48 KREATYWNIE Suma wszystkich e-strachów

49 INSPIRACJE Marsz maszyn

edukacja

51 WIEDZA Zapowiedzi, relacje, lektury on-line

STATYSTYKI 52 Monitor zjawisk epidemiologicznych i PROGNOZY

Mapy zdrowotne kraju (listopad 2016)

56 Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (listopad 2016)

63 Monitor rynku leków Leki na kaszel

SYSTEMY IT

68 KS-SOMED Zintegrowany System Obsługi Przychodni

69 KS-APTEKA Zintegrowany System Obsługi Apteki

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na grudzień 2016 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med.

Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki, 17. prof. nadz. dr hab. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

ak tualności

Domowy asystent seniora IBM Research oraz Uniwersytet Rice (USA) opracowali wielozadaniowego robota do opieki nad osobami starszymi (IBM MERA). Prototyp łączy w sobie gamę sensorów z technologiami kognitywnymi, a jego celem jest pomoc lekarzom i opiekunom w lepszym zrozumieniu potrzeb seniorów przebywających w domu.

Urządzenie będzie mogło słuchać, widzieć, wykrywać zapachy i ruch, mierzyć parametry otoczenia (temperatura, wilgotność powietrza itd.). Robot może także sprawdzać puls osoby stojącej przed nim, dzięki wnikliwej obserwacji zmian koloru skóry, wywołanych przepływem krwi. Poruszając się swobodnie, będzie obserwować życie osoby starszej. Konstruktorzy zapowiadają, że jego możliwości zostaną opcjonalnie rozbudowane do funkcji asystowania i pomocy.

Zdjęcie: IBM Research (Jack Plunkett/Feature Photo Service)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

ak tualności

Foto: designed by freepik.com

Rynek zdrowia w pigułce

Czas na efekty Za nami kolejny rok prób reformowania ochrony zdrowia. Zgodnie z zapowiedziami, bardziej fundamentalne zmiany mają się zacząć w połowie 2017 r., gdy wejdzie m.in. budżetowanie szpitali z sieci.

Wielką niewiadomą pozostaje nadal likwidacja NFZ.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Aleksandra Kurowska

Choć grudzień udało się zamknąć dość spokojnie – mimo zgrzytów na ostatniej prostej z kontraktowaniem części lekarzy POZ oraz szpitali – to resort zdrowia w kolejnym roku czeka wiele wyzwań.

Po długim miesiącu miodowym wszyscy oczekują rezultatów w postaci lepszej legislacji, sprawniejszego działania

ak tualności

systemu, krótszych kolejek dla pacjentów i przede wszystkim… większych pieniędzy. A tych w praktyce może być mniej.

Kluczowe zdrowotne plany rządu w większości nadal znajdują się w fazie projektów. Chodzi m.in. o ustawę o POZ, co do której są obawy, że w niewielkim stopniu wykorzysta długie prace zespołu ekspertów dotyczące rekomendacji dla tego poziomu leczenia. Nie wiemy prawie nic na temat tego, jak przebiegać ma likwidacja NFZ, ile dokładnie władzy i pieniędzy trafi do wojewódzkich urzędów zdrowia, a ile zostawi sobie resort.

Niezbędna jest m.in. kontynuacja zmian w koszyku świadczeń i wycen usług oraz rozkręcenie profilaktyki i promocji zdrowia. Realizacja Narodowego Programu Zdrowia w 2016 r. pozostawia wiele do życzenia, z powodu opóźnień pieniądze wydawano na ostatnią chwilę i mało skutecznie.

W nowym roku ministrowi zdrowia i nam wszystkim, jako pacjentom oraz osobom związanym zawodowo z ochroną zdrowia, trzeba przede wszystkim życzyć lepszego przełożenia inicjatyw MZ na finanse. W 2016 r. to minister finansów często blokował projekty ustaw, wydając stanowiska, że wszystkie zmiany trzeba realizować bezkosztowo albo w ogóle paraliżując prace legislacyjne poprzez wstrzymanie opinii (np. tygodniami kalkulując własne skutki regulacji w zakresie płac pracowników medycznych).

Finanse Przyszły rok może być wyjątkowo ciężki finansowo dla NFZ. Tak ciężki, że pełniący obowiązki prezesa Andrzej Jacyna poważnie rozważa zaciągnięcie pożyczki, by utrzymać obecny i tak niesatysfakcjonujący pacjentów poziom dostępu do opieki. Bo choć pieniędzy na zakup świadczeń rok do roku będzie więcej, to wiele z nich jest „znaczonych” m.in. na kolejną turę podwyżek dla pielęgniarek i położnych czy zmiany wycen procedur medycznych. Do tego wciąż dochodzą kolejne wydatki – jak choćby na nowy program „Za życiem”.

O tym, by wspomóc placówki w sfinansowaniu podwyżek wynikających z wzrostu płacy minimalnej, wprowadzenia stawki godzinowej (13 zł) czy planowanego podnoszenia najniższych uposażeń personelu medycznego, w ogóle nie ma mowy.

Warto przypomnieć, że Fundusz nie jest zadłużony od czasu, gdy Jerzy Mil-

ler, jako jego prezes, spłacił zaległości sięgające jeszcze czasów kas chorych.

I był to jeden z przyczynków do utraty przez niego stanowiska (ówcześni rządzący woleli, aby pieniądze wydał na świadczenia i odsetki od kredytów niż na spłatę tych ostatnich).

Nie wiadomo też jak finansowanie zdrowia ma wyglądać w kolejnych latach. Miało się poprawić dzięki pieniądzom z budżetu, gdy obecną składkę zastąpi jednolity podatek. Ale z tej koncepcji forsowanej miesiącami resort finansów nieoczekiwanie się wycofał.

– Po rzeczowych konsultacjach i wszechstronnych analizach „za” i „przeciw”, zdecydowaliśmy, że nie wprowadzimy tego rozwiązania do polskiego systemu podatkowego – oświadczył wicepremier Mateusz Morawiecki. Co dalej? – o tym nie poinformował.

Zmiany nie objęły też rolników. Przypieczętowano bowiem obecny system finansowania świadczeń zdrowotnych dla tej grupy, który wygasnąć miał z końcem 2016 r. Politycy uchwalili jednak kolejną protezę zwalniającą część rolników ze składek, a dla mających gospodarstwa większe niż 6 ha ustalili składkę 1 zł za ha przeliczeniowy. Co ciekawe, sprawa ciągnie się od 2010 r., gdy Trybunał Konstytucyjny zakwestionował przepisy dotyczące opłacania tych składek przez budżet za wszystkich rolników, niezależnie od ich dochodów. PO także obawiała się zmian i przyjęła najpierw prowizorkę na rok 2012, potem 2013–2014, a następnie 2015–2016.

Za to sporo zmian wprowadzono w grudniu w projekcie ustawy dotyczącej sieci szpitali. To sukces placówek powiatowych, które – mówiąc wprost – docisnęły lokalnych parlamentarzystów w obronie swoich oddziałów (w mniejszych placówkach w sieć wpaść miały tylko cztery podstawowe). Po zmianach kryteria zliberalizowano i stworzono dodatkowe furtki do ich omijania. W efekcie resort zapowiedział, że w konkursach rozdysponowywane będzie zaledwie 9 proc. środków na leczenie (miało być 15 proc.), a w praktyce może okazać się, że jeszcze mniej. W marcu mamy poznać ostatecznie, kto dostanie stały budżet na leczenie, a kto walczyć będzie musiał o „resztki”. Nowe regulacje obowiązywać zaczną od 1 lipca.

Warto też odnotować kolejne zmiany sposobu finansowania zdrowia wprowadzane przez NFZ. Poza wykorzystaniem mnożników, by zwiększyć wycenę wy-

branych procedur (np. dla części placówek), fundusz wprowadza kolejne programy opieki koordynowanej – w 2016 r. dla ciężarnych w ciąży fizjologicznej, a także dla rodzin ze stwierdzoną wadą letalną płodu, a teraz dziecięcą opiekę koordynowaną dla niepełnosprawnych dzieci w ramach programu „Za życiem”.

Leki i wyroby medyczne Rada ministrów nie przyjęła w grudniu zmian w ustawie refundacyjnej dotyczących wyrobów medycznych. Jak nieoficjalnie się mówi – z powodu zastrzeżeń odnośnie ryzyka korupcji przy certyfikacji i wyborze wyrobów. Wielka szkoda, ponieważ zmiany w tym sektorze są potrzebne i to pilnie. Jeżeli ktoś ma jeszcze wątpliwości, powinien przyjrzeć się np. jakości aparatów słuchowych czy rajstop obciskających z refundacją i bez, ale nie tylko w jednym sklepie. Albo spróbować zoperować zaćmę z pieniędzy NFZ i przy okazji poprawić wadę wzroku. Zapowiadane zmiany mają wielu przeciwników, zarówno tych, którzy z niewydolności systemu korzystają, jak i tych, którzy boją się, że skończy się na oszczędzaniu na pacjentach. Ich zwolennicy z kolei wskazują korzyści płynące ze zmiany w podejściu do refundacji leków – m.in. wygenerowanie środków na nowe terapie.

Skoro o lekach refundowanych mowa: w obowiązującej od stycznia nowej liście zrewidowano część dotyczącą zaopatrzenia seniorów w darmowe medykamenty.

Usunięto niesterydowe leki przeciwbólowe zawierające naproxen oraz leki stosowane w chorobie Parkinsona zawierające biperiden. Za to dopisano m.in. insuliny ludzkie i analogi insulin ludzkich, czyli leki ryczałtowe. Wcześniej za darmo chorzy mogli bowiem pobrać tylko nowocześniejsze preparaty z tej grupy.

Należy przy okazji zwrócić uwagę, że nie wszystkie recepty na leki dla seniorów są wypisywane przez osoby uprawnione. Choć resort i NFZ na razie nie prowadzi kontroli, warto przykładowo zwrócić uwagę, w jakiej sytuacji takie recepty można przepisywać rodzinie. Kolejna ważna zmiana to fakt, że do kalendarza szczepień obowiązkowych – czyli bezpłatnych – trafiły szczepienia przeciwko pneumokokom. Rządowy przetarg w całości wygrało GSK, choć jego konkurent, firma Pfizer, ma preparaty uważane za lepiej dostosowane do polskich potrzeb. W konkursie uwzględniającym

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

ak tualności

» 64 proc. Polaków samodzielnie stosuje leki receptowe.

Do samoleczenia przyznaje się aż 95 proc. osób.«

i jakość i cenę wygrały jednak preparaty tańsze. Warto też odnotować wprowadzone ograniczenia dotyczące zakupu leków z pseudoefedryną, kodeiną oraz dekstrometorfanu. Trwają zaś prace nad ograniczeniem rozwoju aptek sieciowych, regulacją reklam leków OTC i suplementów, opieką farmaceutyczną.

Raporty W nowych mapach potrzeb zdrowotnych, opublikowanych na koniec roku, ministerstwo opisało 30 grup chorób pod kątem leczenia szpitalnego. Wcześniej takie zestawienia przygotowano tylko dla onkologii i kardiologii. MZ twierdzi przy tym, że mapy mają motywować placówki medyczne do podnoszenia jakości udzielanych świadczeń, a pacjentom dostarczyć wiedzy, gdzie leczy się najlepiej. Choć niestety nie jest to tak proste, bo wskaźników jakości wciąż nam brakuje, ale ministerstwo ma już projekt osobnej ustawy w tej sprawie. Z kolei następne szykowane mapy – tym razem dla POZ i AOS – obejmą na początek po 15 grup chorób i będą systematycznie uzupełniane.

O tym, jak w praktyce bywa z jakością i bezpieczeństwem, po raz kolejny dowiedzieliśmy się od NIK. Poznański oddział tej instytucji postanowił sprawdzić cztery apteki szpitalne i w każdej stwierdził nieprawidłowości. Chodziło m.in. o trzymanie w lodówkach z niezabezpieczonymi lekami jedzenia czy obcinanie pustych fragmentów blistrów, przez co nie było potem wiadomo, jaka jest data ważności. Braki dotyczyły też wyposażenia placówek w wymagany sprzęt czy np. liczby wejść.

Z kolei firma Bayer sprawdziła, jak często i czym Polacy leczą się samo-

10

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

ak tualności

dzielnie. Jak można się domyślać – bardzo często. Do samoleczenia przyznało się aż 95 proc. badanych. Najczęściej przy katarze, gorączce, problemach układu pokarmowego i bólu. Z wizytą u lekarza zwlekają osoby z wyższym wykształceniem oraz ludzie młodsi. Najczęściej w samoleczeniu korzystamy z naturalnych spożywczych produktów leczniczych, takich jak czosnek i miód (85 proc.), leków OTC (73 proc.) oraz środków ziołowych (66 proc.). Aż 64 proc. Polaków samodzielnie stosuje leki na receptę.

Z kolei Centrum Monitorowania Jakości wraz z redakcją Rzeczpospolitej opublikowało 13. edycję Rankingu Szpitali. Aż 918 punktów na 1000 możliwych zdobyło w nim Centrum Onkologii w Bydgoszczy. Kolejne miejsca zajęły: Samodzielny Publiczny zakład Opieki Zdrowotnej ze Świdnicy (895 pkt), Pleszewskie Centrum Zdrowia (894 pkt), Szpital Specjalistyczny Pro-Familia z Rzeszowa i Wojewódzkie Centrum Medyczne w Opolu. W rankingu wzięło udział 226 szpitali na 1050 zaproszonych.

Personalia Końcówka listopada i grudzień nie jednego zaskoczyły jeśli chodzi o zmiany personalne.

Prof. Roman Danielewicz, szef Poltransplantu, niespodziewanie został odwołany przez ministra zdrowia. Zastąpić ma go szef Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek, dr hab. Artur Kamiński. Ministerstwo decyzję tłumaczyło utratą zaufania oraz planami połączenia trzech instytucji: Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji Poltransplant, Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek oraz Banku Tkanek Oka. Stanowisko straciła też Barbara Kozłowska, pierwsza i jedyna Rzecznik Praw Pacjenta. Na stanowisku była 7 lat, a uaktywniła się w ostatnim roku, gdy zaczęło się dyskutować o likwidacji tego urzędu. Patrząc na dokonania RPP i RPO dla zdrowia widać, że instytucja Rzecznika Praw Pacjenta w obecnej formule nie sprawdza się. Ministerstwo tak ją skonstruowało, że choć rzecznik ma pieniądze na działanie, to jest zależny od resortu, co z kolei bardzo przekłada się na jego możliwości. Trwają roszady w ostatnich oddziałach NFZ, których nie objęły zmiany.

W konkursie na stanowisko szefa Wielkopolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ kandydują m.in. pełniący obowiązki

dyrektora Paweł Lisik, była szefowa NFZ Agnieszka Pachciarz oraz Jacek Profaska, zwolniony przez urząd marszałkowski dyrektor szpitala dziecięcego. Trzyma się za to wysoko ceniony szef mazowieckiego oddziału – na razie nie ma planów jego odwołania.

Rosną notowania prof. Grzegorza Gierelaka, dyrektora Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, w którym niektórzy widzą potencjalnego następcę Konstantego Radziwiłła. Prezydent awansował go na generała dywizji.

Za to zupełnie nieoczekiwany transfer nastąpił do Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej. Dyrektorem tej placówki został Zbigniew Stopa, sprawny menadżer z branży… górniczej. Zarząd województwa podpisał z nim umowę na sześć lat.

Przez kilka ostatnich lat Stopa był prezesem kopalni Bogdanka, z górnictwem związany jest od wielu lat, część z nich przepracował pod ziemią.

Z kolei – czego można było się spodziewać – dr Maciej Krawczyk został prezesem powołanej niedawno Krajowej Izby Fizjoterapeutów. Były to pierwsze wybory w nowo utworzonym samorządzie zawodowym. Krawczyk jest od kilku lat członkiem zarządu Stowarzyszenia Fizjoterapia Polska.

Ciekawe kampanie Podczas gdy trwała walka o pieniądze na leczenie, wystartowało kilka ciekawych kampanii, które pomóc mają utrzymać zdrowie i życie lub przynajmniej zminimalizować szkody.

Strzałem w dziesiątkę wydaje się program edukacyjny uświadamiający dzieciom i młodzieży, że leki to nie cukierki; uczący jaką mają formę, jak je przechowywać, a jak zażywać. Zwłaszcza w sytuacji, gdy reklamy medykamentów są puszczane nawet na kanałach dla dzieci.

Inicjatywę przygotował Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych i jest ona skierowana do najmłodszych uczniów szkół podstawowych – choć i przedszkolakom by się przydała.

Z kolei Akademia NFZ w ramach e-learningu ruszyła ze specjalną bezpłatną platformą poświęconą karmieniu piersią. Jest ona dedykowana nie tylko mamom i rodzinom, ale też pracownikom medycznym. W sytuacji, gdy dobrych porad laktacyjnych nie da się zapewnić wszystkim, to świetne rozwiązanie.

Czy można zrealizować fajną akcję informacyjną, nie mając pieniędzy?

Można, o czym przekonuje kampania

» W konkursach ofert rozdysponowywane będzie 9 proc. środków na leczenie.

W praktyce może okazać się, że jeszcze mniej.« edukacyjna #UdarLiczySięCzas prowadzona przez Górnośląskie Centrum Medyczne im. prof. Leszka Gieca. W kampanię na Facebooku zaangażowali się m.in. aktorzy i sportowcy. Oby więcej takich inicjatyw.  Jeśli chcą się Państwo podzielić z nami ciekawymi informacjami, zapraszam do kontaktu: olakurowska@o2.pl Aleksandra Kurowska, dziennikarka od ponad 11 lat zajmująca się tematyką medyczną oraz finansową. Redaktor Dziennika Gazety Prawnej, współpracuje m.in. z redakcją Służby Zdrowia. Pracowała w dziale ekonomicznym Życia Warszawy, Gazecie Giełdy.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

11

ak tualności

Kongres OSOZ: nowoczesna medycyna i farmacja Zapraszamy na 22. Międzynarodowy Kongres Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia, który odbędzie się 4–5 kwietnia w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. Nowe miejsce i nowa formuła programowa, wybitni prelegenci z Polski i zagranicy, debaty i sesje tematyczne poświęcone zagadnieniom innowacyjnej ochronie zdrowia i e-zdrowiu.

W zeszłorocznej edycji Kongresu wzięło udział 1100 gości oraz ponad 60 prelegentów. Podczas 2 dni zorganizowano

kilka debat i 9 sesji tematycznych. Szybko rozrastająca się formuła organizowanej dotąd w Warszawie konferencji i ros-

nące zainteresowanie wymagały nowej koncepcji. W 2017 roku uczestników powitamy w nowoczesnym i przestronnym Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. Stolica województwa śląskiego jest dziś zagłębiem nowych technologii w ochronie zdrowia, tętniącym życiem i kreatywnością miejscem. Udział w Kongresie pozostaje otwarty i bezpłatny.

2 dni konferencji wypełnią tematy związane z innowacyjnością organizacyjną, technologiczną i strategiczną sek-

Foto: Międzynarodowe Centrum Kongresowe w Katowicach

22. Międzynarodowy Kongres Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia 4–5 kwietnia 2017 | Katowice 12

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

ak tualności

W zeszłorocznej edycji Kongresu wzięło udział 1100 przedstawicieli rynku ochrony zdrowia.

Zorganizowano 9 sesji tematycznych oraz 3 debaty o wyzwaniach dla sektora ochrony zdrowia i farmacji.

tora ochrony zdrowia. Pierwszy dzień zdominują zagadnienia szeroko pojętej ochrony zdrowia. Z kolei w drugim dniu punktem ciężkości debat i wykładów będzie farmacja. Prelegenci z polski i zagranicy rozmawiać będą o rozwiązaniach informacyjno-komunikacyjnych, e-zdrowiu, kluczowych wyzwaniach dla sektora, inicjatywach związanych ze starzejącym się społeczeństwem, digitalizacji placówek ochrony zdrowia, standardach elektronicznej dokumentacji medycznej, opiece farmaceutycznej.

Międzynarodowy Kongres OSOZ jest miejscem, gdzie spotykają się przedstawiciele środowiska medycznego, farmaceutycznego oraz organizacji rynku ochrony zdrowia, politycy, naukowcy, lekarze i pielęgniarki, menedżerowie placówek medycznych, pacjenci, firmy działające w sektorze, studenci uczelni medycznych. Rozmawiamy o wyzwaniach cyfryzacji ochrony zdrowia, prezentujemy praktyczne rozwiązania wdrażane przez liderów rynku z Polski i Eu-

ropy, informujemy o trendach e-zdrowia.

Dziś ochrona zdrowia potrzebuje takiego innowacyjnego spojrzenia w przyszłość.

Znajdujemy się w bardzo dynamicznym dla sektora czasie. Digitalizacja procesów stała się kluczem do nowego ekosystemu ochrony zdrowia: zrównoważonego, otwartego, pozbawionego barier informacyjnych, nastawionego na kontynuację i koordynację leczenia. Za nowoczesnymi rozwiązaniami kryje się jeden cel: przywrócenie centralnej roli pacjenta i najlepsza z możliwych, skoordynowana ochrona zdrowia każdego człowieka.

Od lat staramy się integrować system ochrony zdrowia i wykorzystywać możliwości ukryte w danych. Rozwiązania informacyjno-komunikacyjne posiadają w sobie ogromny potencjał optymalizacji i wspomagania procesów organizacyjnych, wzmacniania roli profilaktyki, doskonalenia procesów klinicznych – wszystko dzięki łatwiejszemu, bezpieczniejszemu i szybszemu dostępowi do zasobów wiedzy o pacjencie oraz sca-

laniu rozproszonej dotąd wiedzy. Kongres jest okazją do dzielenia się doświadczeniami oraz wzmacniania kompetencji na rynku zdrowia.

Oprócz debat, wykładów i sesji warsztatowych, w tzw. strefie nauki zorganizowana zostanie wystawa innowacji w ochronie zdrowia. Na zakończenie pierwszego dnia obrad odbędzie się wyjątkowe wydarzenie – Gala Liderów Ochrony Zdrowia, podczas której poznamy tegorocznych laureatów prestiżowego konkursu. Uroczystość wręczenia nagród zaplanowano w oddalonej o 100 metrów nowoczesnej siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Galę uświetni koncert NOSPR w jednej z najnowocześniejszych sal koncertowych na świecie.  Harmonogram i formularz zgłoszenia udziału w Kongresie dostępne będą już wkrótce na stronie www.osoz.pl/forum2017

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

13

ak tualności

LIDERZY OCHRONY ZDROWIA

2017

11. EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO

KONKURSU

DLA PODMIOTÓW RYNKU ZDROWIA I FARMACJI Plebiscyt Liderów Ochrony Zdrowia od 11 lat nagradza wartościowe inicjatywy, postawy i osiągnięcia na krajowym rynku ochrony zdrowia i farmacji.

Laureatów wybiera niezależna Kapituła złożona z autorytetów rynku ochrony zdrowia, a od uczestników nie są pobierane żadne opłaty.

Organizatorem Konkursu jest czasopismo Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia.

WEJDŹ NA STRONĘ WWW.OSOZ.PL/LIDER2017

Wyślij już dziś formularz zgłoszenia w jednej z czterech kategorii:

Promocja Zdrowia i Profilaktyka Działalność na Rzecz Pacjenta Skuteczne Zarządzanie Innowacyjne Pomysły

Termin przyjmowania wniosków: 10 luty 2017 r.

POBIERZ I WYPEŁNIJ PROSTY FORMULARZ ZGŁOSZENIA

GALA LIDERÓW OCHRONY ZDROWIA 4 kwietnia 2017 | Siedziba NOSPR | Katowice W programie: ceremonia wręczenia nagród, koncert okolicznościowy Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach

FORMULARZ ZGŁOSZENIA, INFORMACJE:

14

WWW.OSOZ.PL/LIDER2017

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

WEŹ UDZIAŁ W UROCZYSTEJ GALI LIDERÓW ORAZ KONCERCIE NOSPR

ak tualności

Alert epidemiologiczny (luty 2017)

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

64%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (LUTY)

TREND W STOSUNKU DO STYCZNIA

1 033

Podlaskie

748

Pomorskie

977

Śląskie

918

Świętokrzyskie

788

Warmińsko-mazurskie

775

Wielkopolskie

880

Zachodniopomorskie

860

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (LUTY)

TREND W STOSUNKU DO STYCZNIA

Dolnośląskie

5 811

Kujawsko-pomorskie

4 531

Lubelskie

4 490

Lubuskie

5 325

Łódzkie

4 444

Małopolskie

5 113

Mazowieckie

6 246

Opolskie

3 873

Podkarpackie

5 021

Podlaskie

4 896

Pomorskie

4 759

Śląskie

4 513

Świętokrzyskie

3 926

Warmińsko-mazurskie

4 364

Wielkopolskie

5 045

Zachodniopomorskie

4 843

               

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

655

Lubelskie

837

Lubuskie

877

Łódzkie

847

Małopolskie

963

Mazowieckie

1 073

Opolskie Podkarpackie

618 2 720

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

65%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

15

Innowac je

Aplikacje

16

Touch Surgery

Symple

WHO Info

Symulator operacyjny dla chirurgów umożliwiający przećwiczenie 75 zabiegów z 25 specjalizacji (trwają prace nad kolejnymi). Aplikacja krok po kroku prowadzi przez procedury zabiegu i decyzje, które trzeba podjąć. Grafiki 3D w połączeniu z funkcjami ekranu dotykowego nadają ćwiczeniom realizmu. Aplikacja analizuje wykonywane czynności i w ten sposób lekarz może śledzić swój postęp.

Bonusem są artykuły poruszające aktualne problemy chirurgiczne.

Prosta aplikacja do monitorowania zmian objawów choroby przewlekłej.

W kilka sekund umożliwia rejestrację 10 symptomów, importowanie wyników aktywności fizycznej z trackerów zdrowia, archiwizację zdjęć dokumentujących dolegliwość, notowanie informacji o przyjmowanych lekach. Symple jest na tyle uniwersalne, że znajdzie zastosowanie w różnych chorobach, wspomagając obserwację nawrotów/postępów leczenia. Wyniki można przesłać lekarzowi.

Oficjalna aplikacja Światowej Organizacji Zdrowia WHO stanowi niezastąpione źródło informacji na temat zdrowia globalnego. We wnętrzu m.in. najnowsze doniesienia, komunikaty epidemiologiczne, informacje dotyczące zagrożeń zdrowia publicznego, dane na temat chorób, przemówienia dyrektora generalnego. Aplikacja dostępna w 6 oficjalnych językach WHO. Jedno z bazowych narzędzi dla osób pracujących w sektorze ochrony zdrowia.

iOS | Android | ENG | RUS | SP | CH Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna

iOS | Android | ENG + Bezpłatna

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Innowac je

Nowości i wynalazki

NA DOBRĄ NOC Według ankiety przeprowadzonej przez CSS Insight na grupie 2000 osób (USA, Wielka Brytania) w wieku 16–65 lat, 49% badanych jest zainteresowanych informacją o jakości snu, 45% chciałoby mierzyć poziom stresu, 44% – ilość spożywanych kalorii, 41% – aktywność fizyczną. Wyniki nie zaskakują – sen w ogromnym stopniu determinuje nasze życie, samopoczucie, kondycję fizyczną i psychiczną, efektywność w pracy.

Ostatnie badania wskazują, że nawet co drugi Polak cierpi na bezsenność. Po boomie na trackery aktywności fizycznej, monitorowanie snu będzie kolejnym szybko rozwijającym się trendem. Na rynku dostępna jest cała gama inteligentnych urządzeń do zarządzania nocnym odpoczynkiem. Jednym z nich jest hello – tracker składający się z trzech elementów: stacji (budzika), sensora w formie klipsa i aplikacji mobilnej. Hello potrafi zmierzyć m.in. hałas w otoczeniu, temperaturę, jakość i wilgotność powietrza, stężenie CO2. Specjalny klips przyczepiany do poduszki monitoruje wykonywane w nocy ruchy, sygnalizując, czy sen był spokojny, czy niespokojny. Wszystkie dane trafiają do aplikacji mobilnej. Po przebudzeniu użytkownik otrzymuje dokładne wyniki jakości snu oraz praktyczne wskazówki.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

17

Innowac je

ŚWIATŁO I POMOC Do rodziny lamp z serii C firmy GE (C-Life do każdego pomieszczenia i C-Sleep do sypialni, system sterowany aplikacją na smartfon) dołącza futurystyczna, inteligentna lampa w formie okręgu. Dzięki integracji urządzenia z systemem głosowym firmy Amazon (Alexa Voice Service – AVS), każde mieszkanie i dom zyskuje praktycznego pomocnika. Za pomocą komend głosowych można m.in. zlecać czas pobudki, odsłuchiwać wiadomości, dostosowywać poziom naświetlenia itd. Jednym słowem to pomocnik domowy zamknięty w formie lampy, część koncepcji tzw. inteligentnego domu (smart home), gdzie poszczególne urządzenia są ze sobą zintegrowane, dzięki czemu można nimi centralnie zarządzać.

18

ZDJĘCIE ZDROWIA

ENDOSKOPIA W PIGUŁCE

Zapomnij o trackerach w formie opasek na rękę albo inteligentnych zegarkach. Wystarczy zwykła kamera cyfrowa, np. wbudowana w smartfon – nad takim rozwiązaniem pracuje start-up Oxehealth. Specjalne oprogramowanie precyzyjnie analizuje obraz osoby i na podstawie autorskich algorytmów mierzy ciśnienie krwi, puls, temperaturę ciała i inne parametry życiowe.

Badanie endoskopowe należy do standardowo wykonywanych czynności medycznych, jednocześnie zaliczając się do grupy interwencji wyjątkowo nieprzyjemnych dla pacjenta. Zamiast przewodowej sondy, coraz częściej połykać będziemy zwykłą tabletkę. Tak działa CapsoVision wyposażona w cztery precyzyjne kamery, oświetlenie LED oraz pamięć wewnętrzną.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Innowac je

MOLEKULARNA CZYSTOŚĆ Powietrze domowe jest statystycznie 5 razy bardziej zanieczyszczone niż atmosferyczne. Do tego jest to powietrze, którym najczęściej oddychamy – aż 90% czasu spędzamy w pomieszczeniach zamkniętych. Większość filtrów powietrza do zastosowania domowego działa w ten sam sposób: wyłapują z powietrza alergeny i bakterie, zatrzymując je w wewnętrznych filtrach. Molekule idzie o krok dalej, przechwytując także wirusy i mikroskopijne zanieczyszczenia chemiczne oraz likwidując je, zamiast jedynie blokować. Urządzenie zamknięto w aluminiowej obudowie, można je swobodnie przenosić, pracuje bardzo cicho. W ciągu godziny jest w stanie dwukrotnie przefiltrować powietrze w średniej wielkości pokoju dziennym. Jak w każdym inteligentnym urządzeniu, nie mogło zabraknąć zintegrowanej aplikacji ułatwiającej kontrolę Molekule. Cena: 800 USD.

Źródła i zdjęcia: hello, GE Lighting, Oxehealth, CapsoVision, Molekule.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

19

Innowac je

Laboratorium technologii

Terapia aplikacją Masz chorobę przewlekłą? Już wkrótce stałym elementem terapii stanie się korzystanie z aplikacji mobilnej.

Technologia pomoże w przestrzeganiu zaleceń lekarza, dostarczy wiedzy i poprawi samopoczucie pacjentów.

Foto: designed by freepik.com

Zaledwie 8 lat temu na rynku pojawiły się pierwsze trackery aktywności fizycznej dostępne pod postacią opasek na rękę. Ich funkcjonalność sprowadzała się do mierzenia liczby kroków.

Dziś z pomocą technologii m-zdrowia możemy kontrolować całą paletę parametrów, monitorować stan psychiczny i samopoczucie. W 2016 roku brytyjski NHS (Narodowe Usługi Zdrowotne, ang. National Health Services) zapowiedział, że wkrótce dostarczy pacjentom chorym na choroby przewlekłe aplikacje i urządzenia telemedyczne do nadzorowania najbardziej rozpowszechnionych dolegliwości chronicznych, jak cukrzyca albo choroby serca. W tym celu uruchomił pierwsze programy pilotażowe, np. NHS Connected Asthma Programme. Czas najwyższy, aby wszystkie ministerstwa zdrowia dostrzegły nowe technologie.

Na rozwój m-zdrowia wiele osób, również lekarzy, spogląda dość sceptycznie. Aplikacje mobilne dotąd traktowane były jako zabawki mające na celu poprawę samopoczucia hipochondryków albo gadżety, którymi zafascynowali się przede wszystkim fani nowych technologii. Nie miały nic wspólnego z medycyną. Czy kardiolog potraktuje nas poważnie, kiedy przedstawimy mu wyniki pomiaru pulsu dokonane z pomocą inteligentnego zegarka? Czy psycholog oprze swoją diagnozę o rezultaty codziennego badania samopoczucia aplikacją dedykowaną osobom chorym na depresję? Czy lekarz uzna za wiarygodne wy-

20

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

niki samodzielnego pomiaru ciśnienia i sporządzone na tej podstawie miesięczne zestawienie?

Daniel Kraft na łamach magazynu Wired opisał kolejny krok milowy zdrowia cyfrowego. Dane z aplikacji HealthKit gromadzącej m.in. informacje o aktywności fizycznej, ciśnieniu krwi, wadze oraz jakości snu zostały zintegrowane z elektroniczną kartoteką medyczną prowadzoną przez Szpital Stanforda (USA). Do pełnej kartoteki medycznej autor zyskuje już dziś dostęp z pomocą aplikacji MyStanford. Po tygodniu używania nowego rozwiązania, Daniel otrzymał informację od swojego lekarza rodzinnego, że jego dane „wyglądają dobrze”. Wraz z tym, jak aplikacje i technologie monitorujące czynności życiowe stają się profesjonalnymi, certyfikowanymi urządzeniami medycznymi o udowodnionej skuteczności – zmieni się także świadomość i podejście do e-zdrowia.

W przypadku osób zdrowych, wartością dodaną nowych e-narzędzi jest udoskonalona profilaktyka. Nie intuicyjna, wynikająca z ogólnej wiedzy o tym, jak powinno wyglądać zdrowe odżywianie, optymalny styl życia, ile razy w roku przeprowadzać badania profilaktyczne. To, co nieuchwytne, można dziś zmierzyć (idea „mierzalnego ja”). Z kolei wiedza jest pierwszym krokiem do lepszego planowania i zarządzania swoim życiem oraz zdrowiem, co może mieć niebagatelne znaczenie w niektórych przypadkach. Poza chorobą samą w sobie, dodatkowym

Innowac je

obciążeniem osoby chorej przewlekle jest sama świadomość dolegliwości i poczucie niepewności. Większość czasu chorzy spędzają w domu, daleko od lekarza, pozostając sam na sam z problemem. Nadciśnieniowcy nie są w stanie ocenić, czy nagły wzrost ciśnienia tętniczego jest niebezpieczny, czy można uznać go za akceptowalny. Brakuje połączenia informacyjnego z lekarzem, opinii, na postawie której pacjent zostaje uspokojony lub następuje adekwatna do sytuacji interwencja medyczna. Rozwiązania e-zdrowia przenoszą nadzór z gabinetu lekarskiego do codziennego życia, w ten sposób wnosząc komfort do codzienności pacjentów, poczucie stałej opieki.

Choroba przewlekła wymaga też dyscypliny – w zażywaniu leków, dokonywaniu pomiarów, wprowadzaniu wymaganych zmian. Nie wszyscy mają dostatecznie silną wolę, aby regularnie przestrzegać zaleceń lekarskich. Trudno też zapamiętać, które leki zażywać o której godzinie, kiedy zgłosić się do kontroli. To samo dotyczy nadzoru, czy zrealizowaliśmy zalecany tygodniowy plan ćwiczeń. W tym pomagają aplikacje – coraz lepiej dopasowane do potrzeb osób z różnymi chorobami przewlekłymi, budowane we współpracy z ośrodkami medycznymi, konsultowane z lekarzami i pacjentami. To już nie są proste gadżety przypominające o zażyciu leku, ale samouczące się systemy pozwalające zarządzać chorobą podobnie jak skomplikowanym projektem.

Powszechna informatyzacja ochrony zdrowia prowadzi do coraz większego zintegrowania informacyjnego. Lekarze zyskują szczegółowy obraz kondycji pacjentów, pacjenci – większą świadomość w podejmowaniu racjonalnych decyzji zdrowotnych. Zanim poszczególne puzzle technologiczne złożą się

w jedną całość, a zdrowotne aplikacje mobilne przepiszą na receptę lekarze, trzeba wykonać kilka istotnych kroków: – wprowadzić system walidacji i certyfikacji aplikacji zdrowotnych, aby dostarczyć lekarzom argumentów do bezpiecznego ich wykorzystania; – zachęcać instytucje państwowe (MZ, NFZ) do opracowywania autorskich aplikacji zdrowotnych, które ciesząc się większą renomą, będą jednocześnie siłą napędową całego rynku m-zdrowia; – uruchomić programy pilotażowe w grupach pacjentów z chorobami przewlekłymi; – wdrożyć zachęty finansowe dla publicznych placówek ochrony zdrowia promujące wykorzystanie rozwiązań e-zdrowia; – inwestować w e-zdrowie i informatyzację placówek medycznych; – rozwijać rozwiązania łatwe w użytkowaniu niezależnie od grupy wiekowej; – promować technologie kładące nacisk na precyzyjny pomiar, wstępną analizę wyników i samouczące się algorytmy; – wspierać edukację cyfrową w szkołach. 

» Choroba przewlekła wymaga twardej dyscypliny, z kolei sam chory potrzebuje pewności, że wszystko jest w porządku.«

Foto: designed by freepik.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

21

E-zdrowie w europie 70%

państw EU-WHO opracowało narodowe strategie digitalizacji ochrony zdrowia.

98% państw przyznaje, że inwestycje w e-zdrowie, zrealizowane w ostatnich 2 latach, sfinansowano ze środków publicznych.

40 35 30 25 20 15 10 5

Inne

Dentystyka

Nauki biomedyczne

Farmacja

Informatyka medyczna

Zdrowie publiczne

Pielęgniarstwo i położnictwo

0

Medycyna

Liczba krajów deklarujących programy szkoleń

Programy dokształcania kadr ochrony zdrowia w tematach związanych z ICT i e-zdrowiem

69%

Taki procent państw posiadających strategie e-zdrowia deklaruje odpowiedni budżet na ich realizację.

Liczba krajów członkowskich EU-WHO

Liczba krajów z systemami elektronicznego rekordu pacjenta (EHR) i adekwatną legislacją 30 25 20 15 10 5 0

Posiadają EHR Kraje o:

wysokim dochodzie

Nie posiadają EHR średnim dochodzie

27% 22

niskim dochodzie

państw deklaruje dedykowaną strategię i politykę dotyczącą telemedycyny. 36% zawarło ją w strategiach e-zdrowia.

49%

krajów posiada finansowane rządowo programy m-zdrowia.

73% nie powołało instytucji nadzorującej jakość aplikacji zdrowotnych.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016 Źródło: “Health at a Glance”, OECD / EC, 2016

Innowac je

Raport Światowej Organizacji Zdrowia „Od innowacji do implementacji” („From Innovation To Implementation”) obrazuje stan rozwoju e-zdrowia w poszczególnych krajach europejskiego regionu WHO (EU-WHO). Dokument pokazuje rosnące tempo inwestycji w technologie informacyjno-komunikacyjne napędzane m.in. narodowymi programami digitalizacji sektora. Do osiągnięcia sukcesu nie wystarczą jednak same e-rozwiązania – potrzebne jest holistyczne podejście do sektora ochrony zdrowia, procesów organizacyjnych, regulacji prawnych oraz standardów gwarantujących interoperacyjność w ramach jednolitego systemu wymiany informacji i kont zdrowia pacjentów.

89%

59%

W takim proc. państw istnieją jednostki uniwersyteckie kształcące w zakresie ICT i e-zdrowia.

państw EU-WHO posiada wdrożony narodowy system elektronicznych kont zdrowia.

Rezultaty rządowych, pilotażowych programów m-zdrowia

90% deklaruje, że studenci medycyny kształceni są w tematach związanych z e-zdrowiem i technologiami informacyjno-komunikacyjnymi.

Udowodnione korzyści

Brak udowodnionych korzyści

Poprawa dostępu do opieki w grupach docelowych Poprawa jakości opieki

Trendy w telezdrowiu – dynamika inicjatyw telemedycznych

Poprawiona efektywność kosztowa (świadczeniodawcy)

Procent krajów EU-WHO deklarujących projekty telemedyczne

100 2009

Poprawiona efektywność kosztowa (grupa docelowa)

2015

80

Akceptacja programu (świadczeniodawcy)

60

Akceptacja programu (grupa docelowa)

40

Poprawa wyników leczenia 20

Program m-zdrowia został włączony w programy realizowane przez MZ

0

Teleradiologia

Telepatologia

Teledermatologia

0

Telepsychiatria

1

2

3

4

Liczba krajów EU-WHO

Bariery w implementacji systemów EHR Bardzo ważne

Mniej ważne

Nieważne

Liczba krajów EU-WHO

25

20

15

10

5

0

Zasoby

13%

Infrastruktura

Finansowanie

Dowody na efektywność

państw opracowało już strategię lub politykę regulującą wykorzystanie big data w ochronie zdrowia.

Dowody na efektywność kosztową

Zapotrzebowanie

Rozwiązania prawne

80%

Wsparcie polityczne

Brak standardów

Konkurencyjne priorytety

Inne

To procent krajów, gdzie obowiązuje prawo chroniące dane osobowe pacjentów gromadzone na e-kontach.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

23

Raport

Cyfryzacja i lepsze starzenie się Europa wkracza w nową erę cyfrowej rewolucji ochrony zdrowia. Podczas Europejskiego Szczytu Na Rzecz Innowacji Cyfrowych dla Aktywnego i Zdrowego Starzenia (European Summit on Digital Innovation for Active and Healthy Ageing) zaprezentowano Projekt Cyfrowej Transformacji Zdrowia i Opieki dla Starzejącego się Społeczeństwa (Blueprint on Digital Transformation of Health and Care for Ageing Society). Jak zmieni sektor, politykę zdrowotną i inwestycje?

Przemysław KARDAS Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Promotor Grupy A1 EIP on AHA z ramienia Akcji Wspierającej PROEIPAHA

Zmiany demograficzne – szansa i zagrożenie Wraz z początkiem XXI wieku, zmiany demograficzne stały się problemem

24

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

globalnym. Starzenie się ludności jest szczególnie ważnym dla Europy wyzwaniem zdrowotnym, społecznym i gospodarczym. Trwające zmiany demograficzne prowadzą do wzrostu popytu na usługi zdrowotne, społeczne i opiekuńcze, co przekłada się na wzrost wydatków budżetowych, oceniany na 1–2% PKB, aż roku 2060. Jednocześnie, zwiększone zapotrzebowanie na usługi opiekuńczo-

pielęgnacyjne może prowadzić do niedoboru wykwalifikowanych kadr, szacowanego na 20 mln osób w 2025 roku.

Niestety, tradycyjne architektury systemów opieki zdrowotnej nie są już w stanie poradzić sobie z tymi problemami. Brak skoordynowanej opieki i niski poziom uczestnictwa obywateli w działaniach zmierzających do utrzymania zdrowia i zarządzania chorobami są dwoma – najbardziej istotnymi – przyczynami tego stanu rzeczy. W celu ich przezwyciężenia, istnieje potrzeba wprowadzenia zasadniczych zmian w strukturze i funkcjonowaniu europejskich systemów opieki zdrowotnej.

Brak koordynacji i współpracy między opieką podstawową, szpitalami, opieką społeczną, pacjentami i ich rodzinami jest szkodliwy tak dla jakości opieki i skuteczności, jak i efektywno-

Raport

ści kosztowej. Lepsza koordynacja usług jest kluczowym warunkiem wstępnym długoterminowej stabilności europejskich systemów opieki zdrowotnej. Jest to również warunek sine qua non dla zapewnienia bezpieczeństwa i wysokiej jakości życia pacjentów. Oznacza jednak potrzebę zmiany obecnego paradygmatu i konieczność szerszego włączenia pacjentów w podejmowanie decyzji klinicznych.

Nowy schemat zintegrowanej opieki nie pojawi się automatycznie. Wymaga fundamentalnej zmiany i przejścia od medycyny naprawczej i szpitalnej do opieki opartej na wczesnej profilaktyce i efektywnej opiece ambulatoryjnej.

Muszą temu towarzyszyć głębokie zmiany architektury systemu opieki zdrowotnej, zmierzające do stworzenia nowych modeli współpracy pomiędzy płatnikami, dostawcami i beneficjentami opieki. Wskazane jest wprowadzenie modeli finansowania premiujących wyniki leczenia. Ponadto tradycyjna forma systemów zdrowia publicznego, skupiająca się głównie na zapewnieniu dostępności usług zdrowotnych i opiekuńczych dla pacjentów, musi być zastąpiona nowym podejściem, które bierze pod uwagę punkt widzenia obywateli i ich naturalne potrzeby, jak autonomia, samodzielne życie oraz satysfakcjonujące kontakty społeczne.

Transformacja cyfrowa Aby mogły nastąpić niezbędne przeobrażenia, potrzeba czegoś więcej niż tylko nowego modelu współpracy międzysektorowej pomiędzy podmiotami publicznymi i prywatnymi. Wymagana jest przede wszystkim szersza implementacja technologii e-zdrowia. Tak zwana „transformacja cyfrowa” może być kluczem do sukcesu wdrożenia innowacji w systemach opieki zdrowotnej, tak w skali mikro, jak i makro. Wprowadzanie e-rozwiązań jest również jedynym sposobem, aby osiągnąć docelowo integrację zdrowia i opieki społecznej oraz promować pożądaną transformację społeczną. Wreszcie, jest to dobry sposób, aby uzyskać bardziej kosztowo-efektywne i zrównoważone systemy opieki zdrowotnej, stymulujące rozwój gospodarki i wspierające trwały wzrost w Europie.

W ostatnich dziesięcioleciach Europa, tak jak i reszta świata, przeżywa rewolucję cyfrową obejmującą praktycznie wszystkie dziedziny naszego życia, rewolucjonizującą wiele produktów i usług. Dlatego proces cyfrowej trans-

formacji europejskiej opieki zdrowotnej jest tylko logiczną konsekwencją zmian, które zachodzą błyskawicznie wokół nas. Jednak aby efektywnie wspierać modernizację sektora, cyfrowe technologie zdrowotne muszą osiągnąć dojrzałość rynkową oraz akceptację społeczną.

Innym ważnym wyzwaniem dla zmiany paradygmatu opieki zdrowotnej jest wykorzystanie szerokiej gamy danych medycznych i niemedycznych, dostępnych obecnie w formie papierowej. W celu pełnej eksploatacji tych zasobów w procesie podejmowania decyzji, niezbędne jest przekształcenie ich w użyteczną formę cyfrową.

Cyfryzacja, jak się wydaje, jest najlepszą odpowiedzią na wiele z istniejących wyzwań. Dzięki niej można mieć nadzieję, że starzejąc się będziemy mogli aktywnie funkcjonować w społeczeństwie, w razie potrzeby korzystając ze skoordynowanej opieki zdrowotnej.

Jednocześnie może zwiększyć efektywność systemów opieki zdrowotnej i społecznej oraz wspierać nowe sektory gospodarki (co często określane jest mianem „srebrnej gospodarki”, ang. silver economy). Ponadto stwarza europejskiemu przemysłowi szanse uzyskania pozycji lidera na szybko rozwijającym się światowym rynku dóbr i usług z zakresu zdrowia i dobrego samopoczucia (tzw. wellbeing).

Mając to wszystko na uwadze, wiele inicjatyw lokalnych lub sektorowych próbowało wspierać wdrażanie innowacji cyfrowej w europejskiej opiece zdrowotnej. Niestety, działania te były mało skuteczne wobec braku spójnej, europejskiej strategii. Tymczasem taka wizja jest konieczna, aby połączyć różne inicjatywy rozwijane w krajach członkowskich UE, zarówno na poziomie lokalnym, jak i narodowym, oraz w pełni wykorzystać potencjał europejskiego przemysłu.

Z tych wszystkich powodów, stworzenie całościowej strategii wdrożenia cyfrowej innowacji w Europejskiej ochronie zdrowia stało się potrzebą chwili.

Jak powstawał Blueprint W grudniu 2016 roku, podczas 4. Konferencji Partnerów Europejskiego Partnerstwa Innowacji Na Rzecz Aktywnego i Zdrowego Starzenia Się (European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing, EIP on AHA), komisarz UE Günther Oettinger wskazał, jak cyfrowe innowacje, wspierając budowę jednolitego rynku cyfrowego (Digital Single Market), mogą pomóc przekształcić wyzwa-

» Istotą transformacji cyfrowej jest człowiek: innowacyjne rozwiązania w zakresie zdrowia i opieki cyfrowej stanowią środek do osiągnięcia celu, a nie cel sam w sobie.« nia demograficzne w szansę dla gospodarki i społeczeństw Europy. Komisarz Oettinger zaprosił również wszystkich interesariuszy do współpracy z Komisją Europejską w przygotowaniu planu działania, po raz pierwszy nazwanego mianem Blueprint (ang. projekt), jako ramy dla realizacji nowego paradygmatu.

Blueprint ma stać się wyrazem „wspólnej wizji” dotyczącej tego, w jaki sposób innowacje – wspierane przez transformację cyfrową – może wspomagać starzejące się społeczeństwa europejskie w XXI wieku, przyczyniając się do aktywnego i zdrowego starzenia się.

W tym rozumieniu Blueprint jest bardzo zbliżony do celów Europejskiego Partnerstwa Innowacji Na Rzecz Aktywnego i Zdrowego Starzenia Się – ruchu interesariuszy europejskich zainicjowanego przez Komisję Europejską w 2012 roku. Jego cele opisuje strategia „potrójnej wygranej” dla Europy: – umożliwienie obywatelom UE prowadzenia zdrowego, aktywnego i samodzielnego życia pomimo starzenia się; – poprawa stabilności i efektywności systemów opieki społecznej; – zwiększenie rynku innowacyjnych produktów i usług w odpowiedzi na wyzwanie starzenia się zarówno na poziomie UE, jak i na świecie, z jednoczesnym stworzeniem nowych możliwości dla przedsiębiorstw.

Wspólna wizja opisana przez Blueprint jest niezbędna do mobilizacji inwestycji i zagwarantowania zaangażowania wszystkich podmiotów w celu budowy jednolitego rynku cyfrowego i akceleracji transformacji cyfrowej zdrowia i opieki dla starzejących się społeczeństw Europy. Mając to na uwa-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

25

Raport

Komisarz d/s gospodarki cyfrowej, Günther Oettinger, odnosząc się do planu działań przedstawionego podczas Europejskiego Szczytu Na Rzecz Innowacji Cyfrowych Dla Aktywnego i Zdrowego Starzenia Się, zawartego w Bleuprint, podkreślił szanse na rozwój srebrnej gospodarki dzięki innowacyjnym rozwiązaniom cyfrowym dla zdrowia.

dze, szereg interesariuszy – włączając w to partnerów przemysłowych, władze regionalne, organizacje zawodowe i partnerów EIP on AHA – przyjęło to zaproszenie i rozpoczęło przygotowania wstępnego projektu planu działań.

Po kilku rundach konsultacji wewnętrznych, zaawansowana wersja dokumentu zatytułowanego „Blueprint on Digital Transformation of Health and Care for Ageing Society” została oficjalnie zaprezentowana ponad 1400 uczestnikom europejskiego szczytu na rzecz innowacji dla aktywnego i zdrowego starzenia się (European Summit on Innovation for Active and Healthy Ageing).

Odnosząc się do przedstawionego w Bleuprint planu działań, Günther Oettinger, komisarz d/s gospodarki cyfrowej, podkreślił szanse na rozwój srebrnej gospodarki w obrębie ICT i wielu innych dziedzinach, jakie ten dokument generuje. Jednocześnie podkreślił znaczenie integracji: – Nie wolno nam pogłębić nierówności. Z innowacji dla aktywnego i zdrowego starzenia się muszą korzystać wszyscy obywatele.

26

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Cele wyznaczone przez Blueprint Blueprint określa długoterminową wspólną wizję opartą na zestawie kilku maksym. Definiuje ona ogólny kierunek, w którym rozwijać się będą w ciągu najbliższych 3–5 lat obecne i przyszłe inicjatywy w zakresie zdrowia i opieki (w tym inicjatywy dotyczące aktywnego i zdrowego starzenia się oraz opieki zintegrowanej) na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Pozwoli to stymulować podejmowanie pożądanych inicjatyw i uruchamianie inwestycji, stanowiąc bazę do podejmowania niezbędnych działań w zakresie marketingu społecznego.

Na cele wyznaczone do roku 2018 składają się trzy filary: wdrożenie innowacji, inwestycje i ludzie. Zakładają one m.in. osiągnięcie poziomu ponad 50 regionów europejskich inwestujących we wdrożenia na szeroką skalę rozwiązań cyfrowych dla opieki zdrowotnej, o łącznej puli inwestycyjnej środków prywatnych i publicznych rzędu 500 milionów euro oraz innowacyjnych usług na rzecz 4 mln obywateli.

Wspomniana wcześniej „wspólna wizja” jest wyrażona przez zbiór następujących zasad: • Istotą transformacji jest człowiek: innowacyjne rozwiązania w zakresie zdrowia i opieki cyfrowej stanowią środek do osiągnięcia celu, a nie cel sam w sobie.

• Wyniki, a nie intencje: wdrażanie innowacyjnych rozwiązań cyfrowych i związanych z tym zmian będzie łatwiejsze, jeśli zwrot poniesionych inwestycji zostanie potwierdzony dowodami o charakterze wymiernych rezultatów.

• Zmiany demograficzne stwarzają ogromną szansę dla powstania nowych miejsc pracy, wzrostu gospodarczego i zwiększenia konkurencyjności: „srebrna ekonomia” i jednolity rynek cyfrowy (Digital Single Market) mogą dostarczyć warunków dla rozwoju przemysłu europejskiego, tak aby stał się on światowym liderem w tej dziedzinie.

• Priorytetowe obszary działań z wysoką stopą zwrotu społecznego i ekonomicznego: w celu osiągnięcia wymiernych wyników na dużą skalę, konieczne jest skupienie działań proponowanych przez Blueprint na ograniczonym zestawie scenariuszy – tam, gdzie jest wystarczająco dużo danych na po-

Foto: designed by freepik.com

Raport

CELE PROJEKTU

CYFROWEJ TRANSFORMACJI ZDROWIA I OPIEKI DLA STARZEJĄCEGO SIĘ SPOŁECZEŃSTWA LATA 2016–2018 MOBILIZACJA INNOWACJI

INWESTYCJE

LUDZIE

50+ regionów wdrażających na szeroką skalę zrównoważone, cyfrowe, innowacyjne rozwiązania dla aktywnego i zdrowego starzenia się.

Nakłady na cyfrowe innowacje dla zdrowia i opieki o wartości 500 mln euro (250 mln prywatnych oraz 250 mln euro publicznych).

4 mln dodatkowych osób korzystających z innowacji cyfrowych dla aktywnego i zdrowego starzenia się.

Cele planu działań opisane w Blueprint na lata 2016–2018, odpowiadające trzem filarom europejskiej strategii „potrójnej wygranej”.

twierdzenie społecznych i gospodarczych korzyści płynących z inwestowania w innowacyjne technologie cyfrowe.

Te scenariusze będą podstawą do identyfikacji 5–10 priorytetowych obszarów działań z wysoką stopą zwrotu społecznego i ekonomicznego, które pomogą zogniskować działania Komisji Europejskiej w latach 2016–2020.

Przyszłość Blueprint Blueprint jest dokumentem otwartym, który będzie dalej modyfikowany w zależności od zaistniałych potrzeb. Aktualna wersja ma na celu zmobilizowanie kolejnych interesariuszy do tworzenia wspólnej wizji i realizacji planu działań.

Komisja Europejska planuje wspierać

rozwój i realizację działań uzgodnionych na lata 2017–2018. Znaczenie Blueprint jest nie do przecenienia. Ten dokumentuje nie tylko stwarza podstawę prawną do rozwoju jednolitego rynku cyfrowego w europejskiej opiece zdrowotnej, ale także stanowi jasny komunikat, że nie ma innej drogi dla Europy niż rewolucja cyfrowa w zakresie zdrowia i opieki społecznej. Jest to swego rodzaju zielone światło do inwestycji, stwarzające nadzieję przezwyciężenia „cyfrowej stagnacji” w ochronie zdrowia. To również szansa przekucia wyników licznych, zrealizowanych już pilotaży na rozwiązania wprowadzane na szeroką skalę.

W tym sensie Blueprint jest również dobrym znakiem dla przedsiębiorstw pol-

skich. Miejmy nadzieję, że włączą się one w dalszy rozwój projektu. Cyfrowa rewolucja ochrony zdrowia potrzebuje licznych innowatorów i każdy jest mile widziany!  Bibliografia u autora.

» Cyfryzacja daje nadzieję, że starzejąc się, będziemy mogli aktywnie funkcjonować w społeczeństwie.« Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

27

Foto: designed by freepik.com

rozmow y

Cyfrowy sprzymierzeniec pacjenta Jak nieograniczony dostęp do wiedzy i technologii informacyjno-komunikacyjnych wpływa na świadomość pacjenta, jego codzienne wybory, stosunek do lekarza i funkcjonowanie na rynku ochrony zdrowia?

Czy rozwiązania e-zdrowia powinny być refundowane? Czy chorzy potrzebują innowacji? Rozmawiamy z Ewą Borek z Fundacji „MY Pacjenci”.

Jak zmieniał się polski pacjent na przestrzeni ostatnich lat i do jakiego modelu zmierzamy?

O polskich pacjentach nie można jeszcze powiedzieć, że są to typowi empowered patients. Nawet sam termin nie doczekał

28

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

się dobrego tłumaczenia na język polski i choć zjawisko to występuje, nie jest powszechne. Starsi pacjenci przyjmują raczej bierną postawę wobec lekarza, nie starają się być jego partnerami w procesie leczenia, nie wpływają na decyzje terapeutyczne, pozostawiając im pełny

rozmow y

wybór. Inne postawy można zaobserwować w grupie młodych osób z chorobami przewlekłymi, takimi jak np. choroby reumatyczne czy stwardnienie rozsiane lub rodziców dzieci z poważnymi problemami zdrowotnymi. To grupa, która ma już większe oczekiwania w stosunku do systemu opieki zdrowotnej i aktywnie włącza się w proces swojego leczenia czy nawet podejmuje się jego koordynacji. Pacjenci tworzą w sieci społeczności komunikujące się, edukujące i wspierające w mediach społecznościowych, podejmują starania o dokonanie zmian systemowych dotyczących lepszego dostępu do leków, świadczeń, informacji i lepszej koordynacji leczenia czy opieki społecznej. Niektóre osoby własne doświadczenia choroby chcą wykorzystać dla pomocy innym pacjentom, stając się liderami organizacji pacjenckich, zajmujących się albo pomocą, albo wywieraniem wpływu na decydentów. Im bardziej nieprzyjazny dla pacjenta system opieki zdrowotnej, a taki w Polsce mamy, tym więcej zaangażowanych postaw i przypadków brania przez pacjentów spraw swojej choroby i leczenia we własne ręce. To pacjenci w Polsce są najlepszymi ekspertami od koordynacji leczenia i od nich należy się koordynacji uczyć. Jesteśmy na dobrej drodze, żeby stworzyć w Polsce bardzo dużą grupę prawdziwych empowered patients.

Pacjenta w czasach e-technologii określa Pani mianem e-pacjenta. Czym się charakteryzuje e-pacjent? Jakie ma potrzeby i jak porusza się po systemie ochrony zdrowia?

E-pacjent to osoba korzystająca ze świadczeń opieki zdrowotnej z wykorzystaniem technologii informacyjnokomunikacyjnych, niezależnie od tego, czy jest chora czy zdrowa. To szczególna grupa pacjentów, którzy są określani mianem 6E (educated, engaged, empowered, equals, expert, equipped) – wykształceni, zaangażowani, oczekujący partnerstwa, będący ekspertami, posługujący się technologiami. Nie wiadomo, jaka jest demografia e-pacjentów w Polsce i to wymaga przeprowadzenia odrębnych badań. W USA to głównie osoby do 65 roku życia, lepiej wykształcone, mające wyższe dochody, z niewielką przewagą kobiet. E-pacjent dąży do tego, żeby sprawnie rozwiązać swoje problemy zdrowotne w sieci, minimalizując czas oczekiwania i wydatki prywatne. W Internecie szuka informacji

» Polska jest dumna z faktu, że jest krajem oceny technologii medycznych. Przykre tylko, że to kraj oceny głównie drogich technologii lekowych, a nie tanich technologii z zakresu e-zdrowia czy profilaktyki.« o tym, gdzie może uzyskać dane świadczenia, jaki jest czas oczekiwania, ile to będzie kosztowało, czy to placówka, która leczy skutecznie i bezpiecznie i czy ma dobre opinie innych pacjentów. Szuka także informacji o swoim problemie zdrowotnym. Nie zawsze znajduje wiarygodne dane i informacje.

Zgodnie z prognozami Amerykańskiego Stowarzyszenia Telemedycyny, liczba wizyt telemedycznych w USA w 2016 będzie 12 razy większa od tej z 2015 roku. Czy również w Polsce, po ostatnim dopuszczeniu prawnym telemedycyny, wirtualne konsultacje będą się tak dynamicznie rozwijać? Co przekona pacjentów do tej formy kontaktu z lekarzem?

Polski pacjent decyduje kieszenią. Nowe technologie, które są bardziej przyjazne, oferują ten sam efekt i są tańsze, trafią w Polsce na podatny grunt. Im trudniej będzie dostać się do lekarza specjalisty na NFZ – a wszystko wskazuje, że z takim właśnie scenariuszem będziemy mieli do czynienia – tym częściej pacjenci będą szukali tańszego dostępu do konsultacji prywatnych.

Telewizyty można zamówić niezależnie od miejsca zamieszkania, u bardzo dobrego specjalisty, który ma bardzo dobre opinie u pacjentów. Chorzy nie muszą polegać na lokalnych ekspertach. Porady online mogą też służyć weryfikacji diagnoz z uwagi na wysoki w Polsce poziom nieufności pacjentów. Utrudnianie pacjentom dostępu do lekarzy w sektorze publicznym i wysokie koszty wizyt

prywatnych, a także poszukiwanie najlepszego specjalisty niezależnie od lokalizacji, utorują drogę konsultacjom telemedycznym w bardzo dynamiczny sposób. Wystarczy, że pojawi się ich dostawca, który zada sobie trud zrozumienia potrzeb pacjentów w tym obszarze.

Główne problemy pacjentów w Polsce to kolejki do specjalistów, wysokie wydatki prywatne na zdrowie i utrudniony dostęp do informacji. Technologie e-zdrowia adresują te trzy potrzeby, są więc skazane na sukces.

Czy Pani zdaniem świadczenia telemedyczne powinny być refundowane przez NFZ na takiej samej zasadzie jak usługi realizowane stacjonarnie?

Czy krajowe instytucje ochrony zdrowia (MZ, NFZ) przykładają wystarczającą uwagę do tego zagadnienia?

W przypadku usług telemedycznych mamy do czynienia z bardzo ciekawym typem innowacji. To przykład tak zwanej odwróconej innowacyjności, która nie powstaje w laboratoriach wielkich korporacji, tylko rozwija się często w krajach o małych lub średnich dochodach, wynika z bardzo dobrego rozpoznania potrzeb pacjentów i jest próbą zaspokojenia ich w nowy, wygodny dla nich i istotnie tańszy sposób. Cechą innowacji w obszarze e-zdrowia jest ich taniość.

Dotychczas firmy farmaceutyczne przyzwyczaiły nas do tego, że wszystko, co skuteczniejsze, bezpieczniejsze i bardziej przyjazne w stosowaniu musi być droższe od dotychczasowego standardu leczenia. Innowacje z obszaru e-zdrowia to technologie, które dostarczają podobną skuteczność i bezpieczeństwo, a do tego istotnie ułatwiają pacjentom życie z chorobą, za znacznie niższą cenę niż obecny standard. To w nomenklaturze oceny technologii medycznych tzw. technologie dominujące, które powinny być z automatu objęte refundacją z publicznego budżetu, ponieważ są równie skuteczne, a do tego tańsze od obowiązującego standardu. Utrudnianie dostępu do finansowania ze środków publicznych tańszych technologii jest w istocie działaniem na niekorzyść publicznego budżetu. Polska jest dumna z faktu, że jest krajem HTA – oceny technologii medycznych. Przykre tylko, że to kraj oceny głównie drogich technologii lekowych, a nie tanich technologii z zakresu e-zdrowia czy profilaktyki. Obecnie innowacji w obszarze e-zdrowia jest znacznie więcej niż w obszarze farmakoterapii. Nasi

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

29

rozmow y

» Rozwiązania z obszaru e-zdrowia posiadają moc transformowania systemu opieki zdrowotnej w kierunku większego „pacjentocentryzmu”, lepszej koordynacji, większej transparentności i co najważniejsze – niższych kosztów świadczeń.«

decydenci w Ministerstwie Zdrowia, NFZ czy AOTMiT powinni lepiej rozumieć korzyści, jakie może odnieść publiczny płatnik z refundowania technologii e-zdrowia. Uważam, że w AOTMiT powinna powstać odrębna komórka do oceny tej grupy technologii, a dostawcy technologii powinni składać wnioski o wpisanie ich do koszyka świadczeń gwarantowanych. Ocena tych świadczeń powinna być priorytetowa. To najlepsza droga do oszczędności w publicznym budżecie przeznaczonym na zdrowie.

Od kilku lat przyglądamy się cyfryzacji ochrony zdrowia w Polsce. Czy na szczeblu strategicznym planowania tego typu projektów są angażowani pacjenci?

Na projekty informatyczne w ochronie zdrowia wydano w ostatnich latach gigantyczne środki publiczne, prywatne i unijne. Ten ogrom wydatków powinien sprawić, że poprawia się chociażby dostęp pacjentów do informacji o tym, jak się poruszać w systemie opieki zdrowotnej, który szpital leczy skutecznie i bezpiecznie, gdzie znaleźć w systemie publicznym lekarza danej specjalizacji w danej lokalizacji, sprawdzić kolejkę i umówić wizytę on-line. Do pacjentów nie dotarły owoce tych gigantycznych inwestycji. Cały czas nie mamy bardzo potrzebnego publicznego portalu autoryzo-

30

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

wanych informacji o zdrowiu i o systemie opieki zdrowotnej. Znacznie lepiej niż instytucje publiczne identyfikują potrzeby pacjentów prywatne inicjatywy komercyjne, takie jak np. portale oceniające lekarzy czy firmy pomagające zlokalizować trudnodostępny lek w najbliższej aptece. Pacjenci nie biorą udziału w planowaniu strategicznym ani operacyjnym wdrażaniu projektów cyfryzacji w Polsce. Pacjenci nie zasiadają w ciałach decyzyjnych dotyczących ochrony zdrowia, a cyfryzacji w szczególności.

Stanowiska zajmowane przez pacjentów w konsultacjach społecznych nie są z reguły uwzględniane. Administracja publiczna nie widzi korzyści z partycypacji pacjentów w procesach podejmowania decyzji. Pacjenci nie są traktowani jak partnerzy, którzy mogą coś wnieść do merytorycznej dyskusji. To jest błędne założenie.

Jakie niedogodności i obecne problemy systemowe mogą znaleźć rozwiązanie w e-zdrowiu?

System opieki zdrowotnej w świecie rzeczywistym nie jest pacjentocentryczny. Świat technologii e-zdrowia natomiast kręci się wokół pacjenta. Rozwiązania z dziedziny e-zdrowia, gdyby nie skupiały się na potrzebach pacjentów, nie miałyby szans na wdrożenie i rozpowszechnienie. Pacjenci wyraźnie tego doświadczają i zaczynają w świecie technologii wydeptywać swoje ścieżki. To nie w portalu NFZ szukają lekarza danej specjalizacji w określonej lokalizacji, nie chodzą od apteki do apteki w poszukiwaniu leku, ale potrzebnych informacji próbują szukać w sieci. W Internecie przy pomocy „dr Google” pomagają sobie rozwiązywać banalne problemy zdrowotne niewymagające kontaktu z lekarzem. W sie-

rozmow y

ci pozyskują nie zawsze dobrej jakości informacje o zdrowym stylu życia i zdrowym odżywianiu.

Rozwiązania z obszaru e-zdrowia mogą okazać się przydatne w rozwiązywaniu najbardziej pilnych problemów systemowych. Lekiem na kolejki do specjalistów mogą stać się telekonsultacje „lekarz – pacjent” lub „pacjent + lekarz – lekarz specjalista”. Tańsze usługi zdalne mogą się przyczynić do zmniejszenia wydatków prywatnych na zdrowie. Telekonsultacje „lekarz – lekarz specjalista” mogą prowadzić do poprawy jakości opieki medycznej w małych ośrodkach, usługi telemedyczne mogą poprawić koordynację opieki nad pacjentem, przyjazny system informacji medycznej może pomóc pacjentom sprawniej i skuteczniej się poruszać w systemie opieki zdrowotnej, zapisy online mogą rozładować problem nieodbieranych telefonów przez świadczeniodawców, infolinie specjalistyczne mogą doradzić pacjentom, jak samodzielnie postępować z banalnymi problemami zdrowotnymi bez pomocy lekarza, rozwiązania o charakterze tele-follow-up mogą pomóc pacjentom w rozwiązaniu licznych problemów, które zazwyczaj pojawiają się po wizycie u lekarza. Rozwiązania z obsza-

ru e-zdrowia posiadają moc transformowania systemu opieki zdrowotnej w kierunku większego pacjentocentryzmu, lepszej koordynacji, większej transparentności i co najważniejsze – niższych kosztów świadczeń. Jest to obecnie drugi obok profilaktyki sposób na obniżenie dynamicznie rosnących kosztów świadczeń zdrowotnych.

Młodzi ludzie sprawnie poruszają się po cyfrowej rzeczywistości. A czy beneficjentami trendu e-zdrowia będą także osoby starsze, przyzwyczajone do tradycyjnych usług?

Z technologii e-zdrowia korzystać będą głównie starsi i młodsi pacjenci. Młodsi wykorzystają łatwiejszy dostęp do informacji i świadczeń telemedycznych. Starsi – będą beneficjentami prostych urządzeń do telemonitoringu. Skorzystają także lekarze – np. z telekonsultacji z innym lekarzem specjalistą. To rozwiązania dla wszystkich i wszyscy – zdrowi i chorzy, starsi i młodzi zostaniemy już wkrótce „zaopiekowani” przez te rozwiązania. Będą nas wspierać w wytrwaniu jak najdłużej w zdrowiu, a potem w utrzymaniu choroby w stanie stabilnym i unikaniu hospitalizacji. Mam na-

» Obecnie innowacji w obszarze e-zdrowia jest znacznie więcej niż w obszarze farmakoterapii. MZ, NFZ i AOTMiT powinni lepiej rozumieć korzyści, jakie może odnieść publiczny płatnik z refundowania technologii e-zdrowia.«

dzieję, że Polska – pomimo wieloletnich opóźnień we wdrażaniu informatyzacji w opiece zdrowotnej i technologii z obszaru e-zdrowia – dokona w końcu długiego, żabiego skoku, nadrobi opóźnienie i dołączy w tym obszarze do krajów z nami sąsiadujących. 

Internet. Źródło informacji „Połowa z nas leczy się już u Doktora Google. A prawie wszyscy pacjenci tego doktora są z jego usług zadowoleni. Ale jak to jest z jego wiarygodnością?

Tak, jak dostęp do informacji był głównym problemem przed erą Internetu, tak w erze Internetu głównym problemem stała się wiarygodność łatwo dostępnych informacji. Wg danych IPSOS 2011, ponad 50% internautów w wieku do 40 lat uznaje Internet za wiarygodne źródło informacji na temat zdrowia. Poczucie zaufania do informacji pochodzących z Internetu spada po 40. roku życia. Im jesteśmy starsi, tym mamy do tego źródła informacji coraz mniejsze zaufanie. Czy doktor Google może nam zaszkodzić?

Nie znaleźliśmy w Internecie wpisów „dr Google zabił pacjenta”. Za to jest dużo wpisów „dr Google uratował mi życie”.

Zwłaszcza pacjenci z chorobami rzadkimi wskazują na Internet jako źródło samodzielnie postawionego rozpoznania.

Tacy pacjenci zwykle długo poszukują rozpoznania i leczenia, odwiedzają wielu specjalistów i nie otrzymują skutecznej pomocy. To sprawia, że rozpoczynają własne studia materiałów dostępnych w Internecie. Może to prowadzić do prawidłowego rozpoznania. Znane są historie pacjentów, którzy zakomunikowali lekarzowi „Panie doktorze, już wiem co mi jest”. Lekarz tylko potwierdza diagnozę i zaczyna prawidłowe leczenie. W końcu nikt tak dobrze nie zna naszej choroby, jak my sami. Dlatego nie ma w tym nic złego, jeśli naszym pierwszym konsultantem medycznym jest doktor Google.

Jeśli jest na to czas, poczytajmy o swoim problemie na stronach dla pacjentów, dla lekarzy, poczytajmy co piszą i mówią o swoich problemach inni pacjenci. Poczytajmy, ale pamiętajmy: wątpliwości omawiajmy z naszym lekarzem podczas wizyty. Niech to on weryfikuje wiarygodność informacji pochodzących z in-

nych źródeł. Lekarze cenią wyedukowanych pacjentów. W większości uważają, że wiedza pacjentów o ich chorobie pomaga w leczeniu, że leczenie takich pacjentów jest skuteczniejsze.” 

Fragment z raportu „Jak się skutecznie poruszać w systemie ochrony zdrowia” wydanego przez Fundację „MY Pacjenci”.

Przewodnik dostępny pod adresem: www.mypacjenci.org

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

31

rozmow y

IK

N WY

70

%

Zintegrować ludzi ze zdrowiem Projektowanie aplikacji i systemów IT dla ochrony zdrowia.

Tylko część aplikacji mobilnych lub systemów IT ułatwiających zarządzanie chorobami oraz wspomagających profilaktykę zyskuje sympatię pacjentów.

Dlaczego jedne są uwielbiane a inne odstawiane po pierwszym uruchomieniu?

O projektowaniu technologii zgodnie z potrzebami pacjentów rozmawiamy z Amy Cueva, współzałożycielką Mad*Pow – bostońskiej agencji projektującej e-rozwiązania dla liderów amerykańskiego rynku finansowego i zdrowotnego.

32

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

rozmow y

Gdzie tkwi klucz do projektowania e-rozwiązań w ochronie zdrowia?

Wiemy, że jeśli dana osoba nie jest świadoma możliwości danego rozwiązania, uważa je za trudne w użytkowaniu albo jeśli nie dostarcza ono żadnych namacalnych wartości i korzyści, to z niego nie skorzysta. Gdy technologie zaczęły odgrywać coraz większe znaczenie w codziennym życiu, ich twórcy początkowo starali się uczynić je ładnymi, estetycznymi. Jednak szybko priorytetem stało się zagwarantowanie prawidłowego działania. Jednocześnie konsumenci zaczęli podejmować decyzje opierając się nie tylko na interakcji cyfrowej poprzez sam produkt, ale na ogólnym doświadczeniu z daną organizacją. W odpowiedzi na nową „ekonomię doświadczeń” zrodziła się praktyka zwana „projektowaniem zorientowanym na człowieka”. Opiera się ona na założeniu, że zrozumienie potrzeb ludzi, dla których projektujemy, zwiększa naszą skuteczność w dopasowanym świadczeniu usług. Stawia ludzi w centrum i zapewnia nośnik dla zrozumienia ich dążeń, emocji i celów. Ponadto użytkownik końcowy zostaje zaproszony do udziału w samym procesie projektowania. W tym sprzężeniu zwrotnym wartość dostrzegają same organizacje, a jest nią dostarczanie klientom wartościowego doświadczenia, co z kolei przekłada się na korzyści dla firmy.

Jakie są etapy tworzenia przyjaznego dla pacjenta e-rozwiązania w służbie zdrowia?

Należy skoncentrować się na dostarczaniu wartości. Oto najważniejsze wytyczne, jakimi należy się kierować: • Zrozumienie i analiza. Należy przeprowadzić badania jakościowe i etnograficzne w celu zrozumienia, co w kontekście ludzkiego życia posiada prawdziwe znaczenie i prawdziwą wartość, co naprawdę przynosi satysfakcję, informuje,

» Każde rozwiązanie e-zdrowia powinno uwzględniać ścieżkę doświadczeń pacjenta w ekosystemie ochrony zdrowia.«

przyciąga oraz motywuje. Trzeba prześledzić wszystkie etapy ścieżki pacjenta przez cały ekosystem w celu zrozumienia problemów, którymi należy się zająć, lub odkrycia potencjalnych możliwości.

• Immersja i współpraca. Należy zaprosić osoby z całej organizacji do udziału w działalności badawczej w celu promowania zarówno empatii poznawczej, jak i emocjonalnej oraz tworzenia koncepcji działań wspierających zrozumienie procesu projektowania i innowacji.

• Eksploracja i tworzenie koncepcji.

Aby przekonać się, co sprawdza się najlepiej, należy eksperymentować z różnymi metodami i narzędziami, takimi jak studio projektowe, projektowanie partycypacyjne, projektowanie usług, systemy projektowe, projektowanie przejściowe, tworzenie map empatii, map podróży, projektowanie wdrożenia oraz generatywne pakiety narzędziowe.

• Motywacja i inkluzja. Interwencje projektowe, narzędzia i programy ukierunkowane na pomoc osobom w zmianie zachowań regulujących ich wewnętrzną motywację oraz odnoszących się do ludzkiej potrzeby powiązania, fachowości oraz niezależności. Należy przyjąć uniwersalne podejście projektowe, które uwzględni potrzeby osób zagrożonych, najsłabszych, zaniedbanych lub znajdujących się w sytuacjach kryzysowych, uwzględniając kwestie dostępności rozwiązania.

Wiele rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych ma na celu zmianę zachowania pacjentów, co jest istotne zarówno w przypadku profilaktyki jak i leczenia. Czy odpowiednia koncepcja projektowa może wzmocnić oddziaływanie e-rozwiązań na decyzje?

Systemy lub aplikacje z natury mogą być wymagające i autokratyczne, dążące do tego, żeby pacjenci „przestrzegali” zalecanej procedury lub byli posłuszni określonym wskazówkom. Dodatkowo, w wielu przypadkach motywują finansowo lub nakładają kary za niektóre zachowania. Kary i nagrody mogą stymulować zmianę zachowania na krótki czas, ale często są nietrwałe i nie przynoszą ciągłej zmiany. Opracowanie nowego rozwiązania niejednokrotnie następuje bez uwzględniania uwarunkowań społecznych determinujących zdrowie oraz bez wzięcia pod uwagę czynników mo-

gących mieć wpływ na stan pacjenta i wewnętrzną motywację (którą trzeba pobudzić, aby poradzić sobie z określonym problemem). Wszechstronne i realistyczne spojrzenie na wyzwania stojące przed pacjentem oraz na jego pragnienia, a także bardziej humanistyczne podejście będą wspierały tworzenie usług łączących ludzi z narzędziami. W ten sposób można ostatecznie osiągnąć pozytywne, pożądane, długoterminowe efekty.

Spora część współcześnie tworzonych aplikacji lub stron internetowych jest bardzo estetyczna, prosta w obsłudze, przyciągająca uwagę i angażująca. Mimo to, pacjenci po pewnym czasie odstawiają je. Dlaczego?

Przemysł medyczny cierpi na „syndrom błyszczącego obiektu”. Polega on na postrzeganiu innowacji w kategoriach najnowszego sprzętu lub oprogramowania trafiającego na rynek. Firmy mają nadzieję, że nowa technologia o nowoczesnym i pięknym projekcie przyniesie pożądane rezultaty. Nie uwzględnia przy tym kontekstu, w którym będzie ona musiała funkcjonować. Technologia i świetny, estetyczny projekt mogą wspierać nasze wysiłki, ale nie powinny być celem. Zdecydowanie należy skupić się na wszystkich oddziaływaniach, które kształtują podróż pacjenta poprzez cały ekosystem interakcji. Należy uwzględnić, jak poprawić relacje dzięki komunikacji, jak wzmocnić zaufanie i kompetencje, dostarczając właściwych informacji we właściwym czasie.

Trendy w projektowaniu zmieniają się bardzo szybko. Które z nich wymieniłaby Pani jako najważniejsze?

Ewolucja zachodzi w zakresie praktyki projektowania zorientowanego na człowieka – współcześni pacjenci i ich rodziny oraz opiekunowie są zapraszani do tzw. „stołu innowacji”. Rozpoznajemy ich oczekiwania, sposób zachowania, uczucia, emocje. Projektowanie inspirowane badaniem pomaga lepiej zrozumieć ludzi, którym świadczymy usługi i dzięki temu tworzyć lepsze rozwiązania. W dalszym etapie powinniśmy raczej „projektować z ludźmi” niż „projektować dla ludzi”, pracując wspólnie w celu stworzenia rozwiązań problemów oraz budując zrozumienie. Poprzez czynności projektowania partycypacyjnego – jak tworzenie map empatycznych, generatywne pakiety narzędziowe,

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

33

rozmow y

gamestorming – tworzymy wartość.

Wówczas technologie stają się dla pacjenta pomostem pomiędzy stanem obecnym a pożądanym.

Podczas jednej z konferencji powiedziała Pani, że rozwiązania cyfrowe powinny być „przeznaczone dla ludzi w najgorszym położeniu”. Co to oznacza?

W prezentacji „Everybody Hurts: Content for Kindness”, Sara Wachter-Boetcher stwierdziła, że „... jeśli jesteśmy w stanie wziąć pod uwagę użytkowników w najgorszej sytuacji i sprawić, żeby ludzie w najsłabszych oraz najgorszych chwilach mieli dobre doświadczenia, to wtedy sprawdzą się one dla wszystkich”.

Możemy rozważyć pełną gamę emocji i sytuacji, które ludzie przeniosą do swoich doświadczeń. W naszym najlepszym interesie leży to, żeby nie wykluczać „skrajnych przypadków”.

Projektowanie rozwiązań e-zdrowia ma wiele wspólnego z kulturą organizacji i tym, jak postrzega ona swoich klientów. Które wartości powinny stanowić centrum zainteresowania w celu uwzględnienia potrzeby klientów rozwiązań cyfrowych?

Musimy stać się „uczniami problemu” skoncentrowanymi na słuchaniu. W efekcie pojawią się cel i wynik – napędzane nie przez założenia jednej grupy znajdującej się w próżni, ale odkryte i pożądane przez ludzi w całej sieci.

34

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

» Tylko empatyczne podejście do budowania aplikacji zdrowotnych gwarantuje im akceptację i długookresowe zainteresowanie.«

T EN J C PA

rozmow y

Podam dwie najważniejsze wytyczne, które mogą zostać podjęte dla wprowadzenia w życie projektowania napędzanego celem i zorientowanego na człowieka w organizacji:

70

%

• Cel i zasada. Należy określić cel, który przyświeca organizacji, powód jej istnienia; zrozumieć, że zrealizowanie tego celu prowadzi do zysku. Roy Spence wyjaśnia w swojej książce „It’s not what you sell, but what you stand for”, że wielkie firmy mają autentyczne poczucie celu, rozumiane jako „ostateczna deklaracja zmiany, którą starają się wprowadzić w świecie”. To miejsce pracy pełne „energii i witalności”. Cel ten należy przełożyć na zasady projektowania kształtujące doświadczenia, produkty i usługi dostarczane osobom zainteresowanym.

• Zasięg i pomiar. Należy wychwycić organizacje ze wspólnymi celami oraz zbadać możliwości współpracy, zmierzyć iloraz empatii organizacji oraz wpływ inicjatyw zorientowanych na człowieka.

Innym problemem jest stworzenie rozwiązania pasującego do bardzo skomplikowanego ekosystemu zdrowia.

Tworząc kulturę zdrowia i pomagając populacji, służymy osiągnięciu lepszej ludzkiej kondycji. Jest to szlachetny cel i długoterminowa misja dla organizacji zdrowia, odnoszące się do wspólnej pracy.

Obecnie pacjent pozostaje w bardzo odizolowanym środowisku ochrony zdrowia i musi poruszać się po nim na własną rękę. System opieki zdrowotnej jest zawiły, bardzo często projektowany tak, by to pacjent służył jemu, a nie odwrotnie.

Wierzę, że szeroka współpraca w sekto-

rze będzie takim nowym pomysłem na innowacyjność i że współczesne innowacje nie skupią się jedynie na kreowaniu nowych, błyszczących technologii, ale za to będą przepełnione błyskotliwymi i często zaskakującymi kooperacjami. Takie połączenia wiedzy i kompetencji możemy budować śledząc ścieżki pacjenta w ekosystemie, jego interakcje z otoczeniem, skupiając się na zidentyfikowaniu niezaspokojonych potrzeb, przeszkód oraz możliwości.

Jak Pani zdaniem zmienią się trendy w projektowaniu?

Projektowanie zorientowane na człowieka pomaga przybliżyć ludziom system zdrowia. Na pewno powstaną nowe, ciekawe połączenia informacyjne w systemach i aplikacjach. Przykładowo, pomiędzy wiedzą ochrony zdrowia a sektorem spożywczym, co pozwoli lepiej dopasowywać dietę do indywidualnych wymagań. Widzę też przyszłość dla aplikacji ułatwiających wizyty lekarskie i przykładowo przygotowujących do wizyt u lekarza lub w szpitalu. Myślę, że całkiem realne jest przepisywanie aplikacji mobilnych przez lekarzy, na tej samej zasadzie, jak recepty na leki. 

Infografiki z projektu Mad*Pow realizowanego na zlecenie firmy Adidas. Celem współpracy było stworzenie wizualizacji demonstrujących rozwój urządzeń monitorujących osiągnięcia sportowców w powiązaniu z tendencjami na rynku m-zdrowia.

W rezultacie zaprojektowano przejrzyste infografiki z czytelnymi wykresami i minimalistyczną kolorystyką, łączące historię rozwoju trackerów z serii miCoach z fazami rozwoju sektora.

Więcej przykładów projektów Med*Pow realizowanych dla ochrony zdrowia: www.madpow.com

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

35

rozmow y

Jedno pytanie

Jakie motywy i wyzwania towarzyszyły pracom nad bioniczną sztuczną kończyną drukowaną w technologii 3D? Gent Kondo (exiii, Japonia, twórca bionicznej ręki 3D): Studiując budowę bionicznych protez na uniwersytecie, doszedłem do wniosku, że nie podoba mi się ani sfera projektowa i wygląd sztucznych kończyn, ani ich końcowa cena. Tak drogie technologie nie są dostępne dla zwykłych ludzi, którzy utracili przykładowo rękę. Dostrzegłem w międzyczasie spore możliwości w druku 3D, który daje o wiele większą elastyczność w kwestiach designu czy indywidualizacji. Przy

36

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

okazji jasne się stało, że nie chcę rozwijać tradycyjnego modelu sprzedaży opartego na licencjonowaniu wynalazków i patentach. Moim celem była popularyzacja rozwiązania i szeroka dostępność, dopiero potem – rozwinięcie różnych modeli biznesowych. Chodziło o stworzenie platformy, z której w procesie produkcji mogliby korzystać użytkownicy na całym świecie. Produkcja bionicznej ręki w technologii 3D z wykorzystaniem otwartego kodu (open source) kosztuje ok.

1000 USD. W przypadku rozwiązań komercyjnych należy liczyć się z ceną ok.

15 000 USD. Druk 3D umożliwia daleko idącą indywidualizację – każdy człowiek jest inny i produkcja masowa protez nie jest możliwa. Mówimy też o funkcjonalności, która musi zostać dopasowana do oczekiwań pacjenta. W końcu także o wyglądzie zewnętrznym, również wpływającym na samopoczucie użytkownika. Inny przypadnie do gustu osobie starszej, a inny – dziecku. 

pr ak t ycznie

analiza sprzedaży leków

KASZEL Przede wszystkim syropy, ale również tabletki rozrzedzające wydzielinę płucną oraz hamujące uporczywe napady kaszlu – ilościowa sprzedaż apteczna środków na kaszel od kilkunastu lat utrzymuje się w granicach 42–56 mln opakowań rocznie. Maksimum przypadło na sezon epidemii grypy A/H1N1 w 2009 roku.

Najwięcej leków z tej grupy sprzedaje się w okresie od grudnia do marca. W grudniu oraz styczniu jest to prawie czterokrotnie więcej niż w miesiącu z najniższym poziomem sprzedaży, czyli w sierpniu.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY LEKÓW NA KASZEL ROK 2015 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ŚREDNIA CENA ZA OPAKOWANIE

ILOŚĆ PRODUKTÓW W OFERCIE

ILOŚĆ SPRZEDAŻY

522 332 094 zł

11,39 zł

518

45 844 149

99%

55%

87%

7%

WIEDZA Z ENCYKLOPEDII

Kaszel to reakcja odruchowa na podrażnienie zakończeń nerwowych w błonie śluzowej górnych dróg oddechowych. Efektem są nagłe skurcze ścian klatki piersiowej, a w szczególności mięśni wydechowych i oskrzeli z nagłym wyrzucaniem powietrza z płuc i dróg oddechowych. Reakcja ta może być wywołana ciałem obcym znajdującym się w układzie oddechowym lub uszkodzeniem błony śluzowej górnych dróg oddechowych w przebiegu infekcji (wirusowej lub rzadziej bakteryjnej), może być również wywołana podrażnieniem nerwów odpowiedzialnych za przewodzenie impulsu odruchu kaszlowego. Taką reakcję wywołuje np. podrażnienie gałęzi usznej nerwu błędnego – może wywołać odruchową reakcję kaszlu poprzez gałęzie gardłowe tego nerwu. Zależnie czy kaszlowi towarzyszy odkrztuszanie śluzu lub ropy wyróżniamy dwa rodzaje kaszlu: suchy i mokry. Suchy kaszel jest bardzo charakterystyczny dla przebytych infekcji wirusowych górnych dróg oddechowych, w których mimo wyleczenia może się utrzymywać nawet do 4 tygodni od końca choroby ze względu na uszkodzenie błony śluzowej górnych dróg oddechowych i drażnienie zakończeń nerwowych mieszczących się w tej błonie. (źródło: Wikipedia)

2003

2004

2006

2007

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Szczegółowa analiza sprzedaży leków na kaszel – str. 68

2008

2009

2010

2011

2012

wartość sprzedaży (mln zł)

2013

522

2014

46

476 42

45

499 43

465

48

485

48

451

57

488

51 390

372

44 2005

313

45

317

293

43

47 309

43 261 2002

52

SPRZEDAŻ ILOŚCIOWA I WARTOŚCIOWA W LATACH 2002-2015

2015

liczba sprzedanych opakowań (mln szt.)

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

37

pr ak t ycznie

Zgodnie z prawem Foto: designed by freepik.com

Szpitale w sieci Konstrukcja systemu podstawowego zabezpieczenia szpitalnego budzi wiele wątpliwości.

38

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Kancelaria Doradcza Rafała Piotra Janiszewskiego

Wśród barier w dostępie do świadczeń zdrowotnych pacjenci nieodmiennie wskazują skomplikowanie systemu i trudności ze znalezieniem podmiotu leczniczego udzielającego określonego rodzaju świadczeń. Rozwiązaniem tych

problemów ma być uporządkowanie systemu i koordynacja świadczeń. Pojawia się jednak pytanie, czy sieć szpitali będzie odpowiadała potrzebom pacjentów i czy nie ograniczy dostępu do bardziej wyspecjalizowanych świadczeń.

Na gruncie dotychczasowych przepisów, każdy podmiot, który spełnił odpowiednie warunki, mógł ubiegać się o zawarcie umowy z NFZ w wybranym

pr ak t ycznie

zakresie. W ocenie ustawodawcy, stosowanie zasad wolnego rynku doprowadziło do rozdrobnienia kontraktów oraz rozmycia wyraźnie niegdyś wyodrębnionych zakresów opieki szpitalnej i specjalistycznej. Stworzenie sieci szpitali ma zatem w założeniu ograniczyć autonomię organizacji świadczeń na poszczególnych etapach procesu diagnostyczno-terapeutycznego i ułatwić pacjentom wybór placówki.

Cele nowego systemu Powołanie sieci szpitali ma przyczynić się do optymalizacji liczby oddziałów specjalistycznych oraz zagwarantować umowy dla strategicznych szpitali, zapewniając odpowiedni poziom ich finansowania. Stabilność finansowania ma z kolei przełożyć się na bezpieczeństwo realizowanych inwestycji i możliwość prowadzenia racjonalnej polityki kadrowej. Na poprawę efektów leczenia będzie można liczyć dzięki koordynacji świadczeń szpitalnych i ambulatoryjnych udzielanych w przyszpitalnych poradniach o odpowiednich profilach.

Dokonywana przez dyrektora OW NFZ kwalifikacja obejmie włączenie do systemu wraz z określeniem profili, w których udzielane będą świadczenia. Wpisu dokonuje się do 30 kwietnia na okres 4 lat, począwszy od 1 lipca.

W przypadku stwierdzenia niespełniania przez świadczeniodawcę kryteriów kwalifikacji do systemu lub określonego poziomu, możliwa będzie zmiana kwalifikacji przez dyrektora OW NFZ. Szpitale umieszczane na odpowiednich poziomach zabezpieczenia, a także te, które nie zostały zakwalifikowane, nie będą mogły jednak korzystać z narzędzi prawnych przewidzianych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Kwalifikacja do sieci będzie zatem dokonywana bez zaangażowania zainteresowanych, ale i bez możliwości skorzystania z procedury odwoławczej.

Nierówne poziomy Analizując zasady tworzenia sieci, należy zwrócić uwagę, że ustanowione kryteria kwalifikacji utrwalają już istniejący stan. Wymóg funkcjonowania profili stanowiących podstawę umieszczenia w wykazie przez dwa ostatnie lata kalendarzowe sprawia, że tworzenie sieci odbywa się na zasadach selekcji, a nie zabezpieczania świadczeń w niezbędnym zakresie. O tworzeniu sieci można by mówić, gdyby budowano struktury gwarantujące optymalne rozlokowanie zaso-

bów, zapewniając, aby każdy szpital na określonym poziomie posiadał taki sam lub zbliżony zakres usług. Szpitalom nie narzuca się jednak obowiązku prowadzenia profili odpowiadających potrzebom zdrowotnym lokalnej społeczności.

Z kolei profile są kwalifikowane lub nie, bez uwzględnienia ilości udzielanych przez szpital świadczeń czy zasobów, jakimi dysponują.

Praktycznym problemem jest duże zróżnicowanie szpitali na I poziomie.

Wymagania dla kwalifikacji do tego poziomu są stosunkowo niskie względem warunków, jakie należy spełnić, by znaleźć się na wyższych poziomach. Zatem obok spełniających minimum formalne szpitali posiadających Izbę Przyjęć lub SOR oraz dwa profile zaspokajające najbardziej podstawowe potrzeby, znajdą się także szpitale o dużo większym potencjale, które nie odpowiadają w pełni kryteriom żadnego z wyższych poziomów zabezpieczenia. W całej Polsce obecny będzie problem szpitali, które zamiast wymaganych trzech profili z poziomu II lub III będą posiadały po dwa profile z każdego z wyższych poziomów, by ostatecznie zostać zakwalifikowanym do najniższego poziomu. Trudności będą miały także te podmioty, które nie posiadają kontraktu na Izbę Przyjęć czy SOR lub anestezjologię i intensywną terapię, bowiem brak umowy z NFZ może być przyczyną wpisania na I poziom lub niezakwalifikowania do sieci.

Dodatkowa szansa Ostatnią deską ratunku dla tych, którzy nie znaleźli się na wykazie, będą uzupełnienia sieci dokonywane bez konieczności spełniania dodatkowych warunków.

Przewidziano, że w przypadku, gdy wymaga tego konieczność zabezpieczenia na terenie danego województwa właściwego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, świadczeniodawca, który nie spełnia warunków, może zostać zakwalifikowany do systemu zabezpieczenia na terenie danego województwa przez dyrektora oddziału wojewódzkiego Funduszu, po uzyskaniu pozytywnej opinii ministra właściwego do spraw zdrowia.

Dla szpitali wybranych do sieci przewidziane są specjalne bonusy. Przepisy umożliwiają zabezpieczenie dodatkowych profili, które mają zagwarantować kompleksowość i ciągłość opieki zdrowotnej. Ale i w tym wypadku szpitale nie mogą liczyć na poszerzenie działalności. Dodatkowe profile, podobnie jak pozostałe brane pod uwagę na potrze-

» ���������������� Trudności będą miały te podmioty, które nie posiadają kontraktu na Izbę Przyjęć czy SOR lub anestezjologię i intensywną terapię.« by sieci, muszą działać co najmniej od 1 stycznia 2015 roku. Katalog dodatkowych profili jest też stosunkowo skromny. Dla I poziomu zaoferowano profile: choroby zakaźne, toksykologia kliniczna, anestezjologia i intensywna terapia oraz ambulatoryjna opieka specjalistyczna zgodna z profilami, a także nocna i świąteczna opieka zdrowotna. Nie uwzględniono m.in. najczęściej obecnych w szpitalach powiatowych profili czyli ortopedii i traumatologii narządu ruchu oraz urologii. Na II i III poziomie świadczeniodawcy będą mogli dodatkowo prowadzić także profile właściwe dla niższych poziomów zabezpieczenia.

Ciekawa jest jednak dotycząca II i III poziomu konstrukcja przewidująca prowadzenie profili poziomu onkologicznego i pulmonologicznego, tylko jeżeli udziela się świadczeń w ramach co najmniej czterech z nich.

Niepewna przyszłość Celem ustawodawcy powinno być stworzenie systemu, który zabezpiecza potrzeby społeczne kompleksowo i w jak najszerszym zakresie. W obecnym kształcie sieć nie stanowi uporządkowanej terytorialnie struktury i nie zawiera wielu istotnych profili, takich jak: endokrynologia, nefrologia, dermatologia, gastroenterologia, reumatologia, czy tak bardzo potrzebna w starzejącym się społeczeństwie geriatria oraz rehabilitacja.

Jak dotąd nie przedstawiono także algorytmu finansowania profili, które zostaną zakwalifikowane do sieci na określonym poziomie. Jest to o tyle istotne, że od 1 lipca 2017 roku umowy ze świadczeniodawcami, w zakresie właściwym dla ich profili uwzględnionych w wykazie, mają się stać umowami na nowych zasadach. 

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

39

pr ak t ycznie

Tech Health News

74 European regions awarded for investing in digital health and care for the elderly The European Commission honoured 74 EU regions for their commitment to invest over €4 billion in innovative digital services for older persons, today, at the European Reference Sites awards ceremony in Brussels. www.europa.eu

Günther H. Oettinger, Commissioner for Digital Economy and Society, awarded star-prizes to 73 European cities and regions, and 1 federal state, the German federal government at the European Reference Sites awards ceremony, held in Brussels as part of the European Summit on Digital Innovation for Active and Healthy Ageing (5–8 December). These 74’Reference Sites of the European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing’ (EIP on AHA), represent inspirational ecosystems, consisting of industry, academia and government author-

40

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

ities, are being rewarded for delivering innovative digital solutions, to improve the lives and health of older people.

The maximum of four stars were awarded to Andalusia, Basque Country, Catalonia, Healthy Ageing Network Northern Netherlands, Northern Ireland, Scotland, Southern Denmark and Wales.

Another 23 Reference Sites received 3 stars, 25 received 2 stars and 8 received 1 star.

The Reference Sites awards celebrate the commitment of these European regions to invest over €4 billion in connected healthcare for the elderly population until 2019 – an investment expecting

to benefit 5 million people across Europe. They also symbolise Europe’s dedication to bringing Digital Single Market in active and healthy ageing (AHA). The record number of 74 Reference Sites, in comparison to 32 in 2013, is a testament to the European commitment to developing, adopting and scaling-up digital innovation for the ageing European society.

Commissioner Günther H. Oettinger said: “I am delighted to award the 2016 Reference Sites prizes to the 74 regional and local leaders. They are recognised for having pioneered innovative digital services and their committed to continue investing in digital innovation as a way to provide better health and care to their ageing populations, more efficient health and care systems, and generate new economic opportunities for innovative companies.”

pr ak t ycznie

Blueprint for improving health and care through digital innovation At the summit, Commissioner Oettinger also received the European Blueprint on Digital Transformation of health and care. This document reflects a “shared vision� from stakeholders coming from civil society, industry and policy to enable better health and care through digital innovation, and contains a roadmap of concrete actions for the next three years.

The Commissioner noted: “Digitisation of health and care is already happening; still, further opportunities await to be explored in Europe and beyond.

Going digital for better health and care services is also a component of Europe’s Digital Single Market (DSM). Ongoing actions, such as the Digital European Industry strategy, can further ensure that digitisation of health and care leads to real change.�

President of the European Committee of the Regions (CoR) Markku Markkula said: “I would like to extend my warmest congratulations to the 74 award-winning reference sites of the European Innovation Partnerships on Active and Healthy Ageing. I am especially proud of the CoR members who are playing a crucial role here. These sites represent a sum of more than â‚Ź 4 billion targeted at health, quality of life and innovative solutions for Europe’s ageing populations.

They are right to invest in their future, especially in view of the demographic changes sweeping across all of Europe’s regions and cities. More broadly, we welcome the Innovation Partnerships on Active and Healthy Ageing and Digital Innovation as important steps towards developing future solutions to societal challenges in Europe. A Europe built on innovative, pioneering regions is a Europe of the future so I call on these pioneers to inspire others to join us in cre-

 Digitisation of health and care is already happening; still, further opportunities await to be explored in Europe and beyond. ating a more sustainable future, for and with our citizens.�

The 2016 European Summit on Digital Innovation for Active and Healthy Ageing (5–8 December) aims at mobilising stakeholders and policymakers to work together on the basis of this “shared visionâ€? and scale up innovation in active and healthy ageing (AHA) through agefriendly ICT solutions, such as smart homes, social robotics and integrated digital healthcare and social services. ď Ź

reklama

159#,#/; É­9+#6

+0(14/#6;-+ Od 30 lat rozwijamy profesjonalne TQ\YKȤ\CPKC +6 FNC UGMVQTC QEJTQP[ \FTQYKC

Medycyna

(CTOCELC

' \FTQYKG

Diagnostyka

9GVGT[PCTKC

Ubezpieczenia

KAMSOFT S.A.

www.kamsoft.pl

OgĂłlnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

41

Foto: designed by freepik.com

pr ak t ycznie

Diagnosing cyber threats for smart hospitals ENISA presents a study that sets the scene on information security for the adoption of IoT in Hospitals. The study which engaged information security officers from more than ten hospitals across the EU, depicts the smart hospital ICT ecosystem; and through a risk based approach focuses on relevant threats and vulnerabilities, analyses attack scenarios, and maps common good practices.

The European Union Agency for Network and Information Security (ENISA)

A rough estimation on the cost of cyber security incidents in hospitals shows that a change in mentality is required. The need for improved, and even remote, patient care drives hospitals to transform by adapting smart solutions, ignoring sometimes the emerging security and safety issues.

Nothing comes without a price: hospitals are the next target for cyber-attacks.

42

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

The increasing number of ransomware cases and DDoS attacks is just a glimpse of things to come. The introduction of Internet of Things (IoT) components in the hospital ecosystem, increases the attack vector rendering hospitals even more vulnerable to cyber-attacks. The report recommends, inter alia, that: − Healthcare organisations should provide specific IT security requirements for IoT components and implement only state of the art security measures − Smart hospitals should identify the as-

sets and how these will be interconnected (or connected to the Internet) and based on this identification adopt specific practices − Device manufacturers should incorporate security into existing quality assurance systems and involve healthcareorganisation from the very beginning when designing systems and services.

Recommendations for hospital executives include: 1. Establish effective enterprise governance for cyber security: Many organisations, including hospitals, still follow a reactive approach to information security. Measures are frequently taken only after an incident has occurred. In the healthcare context, avoiding incidents is particularly important as trustworthiness is of very high priority. Security incidents may not only threaten personal

pr ak t ycznie

health information but also patient safety. Nevertheless, hospitals should also be well prepared for the possibility of security incidents by having concrete response and recovery plans in place. More specifically: − Perform a cost benefit analysis for the most important IoT components in the hospital. Smart hospital is expensive to implement, it needs to be adequately protected. − Create an information security strategy for the smart assets in the hospital. Clear roles and responsibilities as well as regular training and awareness raising activities are key elements of a proactive approach to information security. − Create a BYOD and mobile device policy for users; as this is a component of a smart hospital ecosystem this needs to become a priority. − Identify the assets and how these will be interconnected (or connected to the Internet). For some systems the right move for safety and resilience might be for the manufacturer to refuse built-in network capabilities into the device. − Define and implement security baselines on all major operating systems.

2. Implement state-of-the-art security measures: High security typically comes at a high cost and restrictions in collaborating with other healthcare providers and at some point an organisation has to accept the residual security risk. Hospitals must therefore find the right balance for their organisation between protecting and sharing information by setting up security. Hospitals should design, implement and maintain a coherent set of policies, processes and systems to manage risks to their assets. The implementation of state-of-the-art security measures include: − network segmentation (smart firewalls), − network monitoring and intrusion detection, − robust encryption, − access control, − authentication and authorisation.

3. Provide specific IT security requirements for IoT components in the hospital: requirements are important for the designers and developers of systems and devices but also for those installing, operating and maintaining the systems and devices at the hospitals. Procurement of security mature products / from vendors

with a security track record is a consideration for information security officers in smart hospitals.

4. Invest on NIS products: currently the NIS market follows a horizontal approach covering all critical sectors. Demand side (hospitals and healthcare organisations) should create the needs for sector specific products that can be customised in any system and can enhance security level throughout the organisation. As the healthcare ecosystem is comprised of many stakeholders, this creates economies of scale which will make these solutions cost effective.

5. Establish an information security sharing mechanism: Hospitals will be the next major target for cyber security incidents, just because the lack of protection mechanism is becoming evident. Smart hospitals that depend even more on ICT will be the step after that.

The need to create a community between Hospitals to share information is a very efficient protective measure. Coordinated disclosure policies are becoming a trend. Responsible disclosure about new threats, devices and equipment vulnerabilities, new patched, solutions and mitigation measures can and should involve not only the demand side but also manufacturers and vendors aka the supply side. This approach should be adopted by healthcare organisation actors: physician and patients.

6. Conduct risk assessment and vulnerability assessment: Security must be comprehensive, otherwise attackers will simply exploit the weakest link. Consequently, vulnerabilities need to be identified and efforts can then be focused on these particular areas. As a comprehensive redesign of the infrastructure with information security in mind will not be realistic in most cases, iterative improvements across all relevant areas, taking into account organisational as well as technical measures, are usually most effective. Hospitals also need to possess the right skills to install, operate and maintain information systems and devices properly. A coherent strategy is critical for improving the interoperability between systems and devices and, at the same time, eliminate potential weaknesses.

derstanding required budgets, staff and key activities to reach a level of information security that is optimal for a specific organisation. An option may also be to involve a managed security service provider to improve security capabilities quickly. External experts may also perform security audits or review compliance with applicable laws and regulations. In the healthcare context, compliance is of particular importance. It may also be worthwhile for hospitals to stay in touch with technology and consulting companies focused on information security. Such companies typically have a sound understanding of the security status, good practices as well as common strengths and weaknesses in information security management across the sector.

8. Support multi-stakeholder communication platforms (ISACs) and information sharing alternatives: Sharing and discussing good practices and security intelligence among stakeholders is critical to improving the overall security status in healthcare in the EU. A key objective must be to make stakeholders aware of potential threats as early as possible and to facilitate a cross-national approach to finding adequate solutions. Apart from healthcare institutions, manufacturers and governments should be involved in the communication. It does not seem to be necessary to establish any new platforms to support multi-stakeholder communication in the context of information security in healthcare. Existing platforms can well be used on the EU, the national and the regional level. 

» Smart hospitals should identify the assets and how these will be interconnected.«

7. Perform pen testing and auditing: Independent security experts help un-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

43

pr ak t ycznie

44

Ogรณlnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

pr ak t ycznie

Jutro w e-zdrowiu

Wyboista droga informatyzacji O problemach, szansach i przyszłości e-zdrowia rozmawiamy z dr. Marcinem Kautschem, koordynatorem projektu EPP e-Health.

Natalia Matuszak

Skąd się wzięło zainteresowanie e-zdrowiem? Dlaczego powstało konsorcjum EPP e-Health?

Można odpowiedzieć dwojako. Ponieważ od kilku lat zajmujemy się różnego rodzaju projektami, na które Komisja Europejska ogłasza nabór, zwróciliśmy uwagę, że coraz więcej jest ogłoszeń dotyczących e-zdrowia. Pojawiła się więc szansa, żeby zacząć działać w nowym obszarze. Z drugiej strony, zmie-

nia się gospodarka i świat wokół, a przynajmniej coraz więcej sektorów zaczyna być „e-”. Jeżeli chcemy poważnie myśleć o tym, co będziemy robić, albo już robimy, uwzględnienie e-rozwiązań jest nie do uniknięcia.

Kiedy możemy się spodziewać pełniejszego rozwoju e-zdrowia?

Podawanie dokładnych dat to trochę wróżenie z fusów, ale posłużę się przykładem, który może da nadzieję, że zmiany nastąpią szybciej, niż się wydaje.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

45

pr ak t ycznie

» Tempo zmian w e-zdrowiu jest tak szybkie, że problemy z ich wdrażaniem są szczególnie widoczne.« Kiedy składaliśmy w Komisji Europejskiej projekt EPP e-Health otrzymaliśmy informację, że musimy się zmieścić w 2 latach. Początkowo nas to zaskoczyło, bo tego typu projekty zwykle realizuje się w 3–4 lata, a czasem i te 4 lata to za mało. Początkowo nie rozumieliśmy, skąd ten pośpiech. Wytłumaczono nam, że zmiany na rynku są tak szybkie, że za cztery lata wyniki naszych prac będą nieaktualne. I trudno się z tym nie zgodzić.

Czyli możemy się spodziewać dużej dynamiki w rozwoju e-zdrowia?

Powinniśmy, ale czy tak się stanie? To niezwykle złożony problem. Zacznę od kwestii postępu jako takiego. Jeżeli popatrzymy na historię, to wynalazki zawsze wyprzedzały ramy prawne, w których przyszło im działać. Tempo postępu, z jakim mamy do czynienia obecnie, jest niezwykle szybkie. Mamy więc rozwiązania, których nie jesteśmy w stanie jeszcze wdrażać, ponieważ nasz system prawny – przykładowo sposób kupowania usług medycznych – nie nadąża za pojawiającymi się możliwościami. Zaczynamy więc te zmiany prawne szykować. Idzie jak po grudzie, ale jakoś idzie. I kiedy jesteśmy z siebie dumni, a rząd lub NFZ ogłasza, że oto „już coś tam jest możliwe i będą to robić”, orientujemy się, że w międzyczasie powstały cztery nowe rozwiązania opierające się o to, co właśnie zaczęło być prawnie możliwe. Rozwiązania, które przenoszą nas na poziomy znacznie powyżej tego, co jest prawnie możliwe. Ale one jeszcze dopuszczalne nie są. Z kolei tempo przyrostu kolejnych projektów wzrasta.

Kolejnym problemem, na który można wskazać, jest sama zmiana. Jak pisał Niccolò Machiavelli, nie ma na świecie rzeczy trudniejszej niż zmiana. Ponadto dodał, że ktokolwiek chce odnosić sukcesy, musi być przygotowany na ciągłe zmiany. Innymi słowy – odnoszenie sukcesu to robienie najtrudniejszej rzeczy na świecie i to bez przerwy. Wprowadzaniu zmian poświęcono setki opracowań, nie ma sensu i możliwości ich teraz przytaczać. Pozostańmy przy stwierdzeniu, że zmiana napotyka na opór. Wracając do poprzedniego wątku – tempo zmian

46

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

w e-zdrowiu jest szybkie, więc problemy z ich wdrażaniem są szczególnie widoczne.

Nie możemy też zapominać, że zmiany dotyczące ICT wpływają na całą masę innych elementów infrastruktury zdrowotnej i wymuszają inwestycje nie tylko w e-zdrowiu jako takim, ale także w innych obszarach. Już same inwestycje w e-zdrowie wymagają środków, i to sporych. Często też zapominamy, że IT starzeje się szybciej niż inne sektory i pierwsza inwestycja wymusza kolejne i kolejne... Bardzo silnie też uzależnia od tej, a nie innej technologii, co rodzi następne problemy związane z ewentualną zmianą jednego systemu na inny.

I w końcu mamy problemy z mnogością rozwiązań, które ze sobą nie rozmawiają. Uważam, że zbrodnią na systemie, i to zbrodnią, za którą będziemy płacić przez długie lata, był sposób informatyzacji szpitali, czy szerzej – ochrony zdrowia. Projekt był w dużym stopniu finansowany ze środków unijnych. A Komisja Europejska podkreśla konieczność interoperacyjności przyjmowanych rozwiązań. Innymi słowy, sensownie wydane pieniądze powinny pozwolić na to, żeby systemy szpitalne – różnych szpitali – komunikowały się ze sobą. Zbrodnia, którą mam na myśli (choć CharlesMaurice de Talleyrand powiedział: „...to gorzej niż zbrodnia – to błąd.”) polegała na tym, że nikt nie pomyślał, że przekazując środki należy wymusić na dostawcach jedno: ich rozwiązania muszą umieć się porozumiewać. Technologia jest nieważna, proponujcie jaką chcecie, szpitale niech kupują, jaką chcą. Ale ten jeden warunek musi być zachowany.

Czy między krajami, które biorą udział w projekcie, występują jakieś widoczne różnice?

Tak, pisaliśmy o tym niejednokrotnie.

Wiele razy wskazywaliśmy, że faktycznie – co kraj, to obyczaj. Nastawienie do pacjenta, jego upodmiotowienia, to chyba największa różnica. Niestety, nie mamy się czym chwalić. Polska w traktowaniu pacjenta wyraźnie odstaje od pozostałych krajów, szczególnie od Danii. Kolejna różnica to postrzeganie, czym jest

e‑zdrowie. Dla nas to niestety głównie cyfryzacja i różnego typu działania, które sprowadzają się do administrowania, ale nie wiążą się z dostarczaniem e-usług.

Ujmując rzecz w pewnym uproszczeniu: w Polsce e-rejestracja to standard e-zdrowia. Myślenie o tym, że może to być coś więcej, jest rzadkością. Ostatnią różnicą, którą warto podkreślić, jest nastawienie do tego, co e-zdrowie może dać i po co i czy należy je wdrażać. Hiszpania w ostatnich latach mocno ucierpiała gospodarczo. Polska przeszła przez światowy kryzys gospodarczy 2008 roku w miarę bezboleśnie. Nastawienie Hiszpanów do e-zdrowia jest takie: skoro dotknął nas kryzys, nie mamy pieniędzy, to musimy inwestować w e-zdrowie, nie mamy innego wyjścia. My twierdzimy: nie mamy pieniędzy, dlatego nie możemy inwestować w e-zdrowie. Smutne.

A podobieństwa?

Rozdrobnienie rynku i mnogość rozwiązań, co jest typowe dla młodych rynków. Na nadmiar projektów, i to w formie pilotaży, bardzo narzekali Duńczycy. W wypowiedziach ekspertów można było wyczuć rozżalenie i irytację. Sporo środków zainwestowano w różne systemy i wciąż nie ma efektu skali. A dalszy rozwój – jeżeli nie pojawi się koordynacja – będzie bardzo utrudniony z powodu niewystarczającej interoperacyjności systemów. Wraz z rosnącymi nakładami na ich rozwój, spada motywacja i chęć do współpracy – bo na rozwój „naszych” projektów poszło tyle pieniędzy. Dość przerażające dane usłyszeliśmy ostatnio na konferencji w Wielkiej Brytanii.

Otóż tamtejsze placówki pracują w oparciu o od 20 do 200 różnych rozwiązań ICT (na jeden podmiot). To oznacza, że w zasadzie w każdej komórce szpitalnej działają inne systemy. W Danii, w jednym z regionów liczba różnych ─ niezależnych od siebie ─ rozwiązań IT sięga siedmiuset! Koszmar zarządzających, raj informatyków – zawsze będą potrzebni.

Pewien znajomy informatyk mówi, że co dzień rano błogosławi pewną dużą firmę dostarczającą oprogramowanie, bo dzięki ich niedociągnięciom (lub dynamicznie zmieniającym się wymaganiom ich klientów), jemu nie grozi bezrobocie.

Myślę, że konieczna jest interwencja z góry. Ktoś musi powiedzieć – róbcie co chcecie, ale wasze programy muszą ze sobą rozmawiać. Doskonałym przykładem na taką odgórną interwencję są wtyczki ładowarek do telefonów komór-

pr ak t ycznie

kowych. Nie tak w końcu dawno każdy producent telefonów nie tylko miał swoje własne rozwiązania, ale i kolejne modele miały inne. Zakup zapasowej ładowarki do nowego telefonu był praktycznie koniecznością. W przypadku jej braku trzeba było chodzić po prośbie w nadziei, że zrządzeniem losu ktoś będzie mieć ten sam model. Tysiące i miliony starych ładowarek wyrzucanych do śmieci. Odpady w postaci plastiku, metali ciężkich, złomu elektronicznego. Obecnie obowiązuje standard – tańszy i wygodniejszy. A jak zapomnimy ładowarki, to zawsze możemy pożyczyć od kogoś, kto ma taką samą. Nie inaczej powinno być z rozwiązaniami e-zdrowia.

Jaka jest wobec tego przyszłość „e-”?

Z pewnością logika postępu wskazuje, że nie uciekniemy od e-rozwiązań, przy czym nie należy tracić z pola widzenia „normalnego” zdrowia i „normalnych” rozwiązań. Z pewnością „e-” będzie coraz bardziej widoczne w naszym życiu, w tym w ochronie zdrowia. I to bez względu na to, co o tym sądzą decydenci.

Zmiany demograficzne wymuszą zmiany w nastawieniu do e-zdrowia. Osoby starsze mają większe problemy z akceptacją nowych technologii, ale chorować zaczyna pokolenie, które spotkało się z komputerami i Internetem na początku swojej kariery zawodowej. Nie mówiąc o młodym pokoleniu, które „żyje” w Internecie i chyba nie wyobraża sobie, że potrzeby mogą być zaspokajane inaczej niż w formie internetowej lub mobilnej. To oni niedługo będą przejmować władzę, tworzyć własne rozwiązania bez oglądania się na dinozaury krzyczące na nich, że się nie da, że za ich czasów czegoś takiego nie było, i że sobie „nie wyobrażają, żeby” robić rzeczy w ten sposób. Do tego niepubliczny rynek jest zainteresowany rozwojem e-usług z różnych powodów. Po pierwsze musi się dopasowywać do potrzeb klientów. A klienci prywatnej ochrony zdrowia to osoby raczej młodsze niż starsze i raczej bardziej niż mniej zamożne. Albo ich rodzice – których problemy stara się rozwiązać właśnie takie młodsze i zamożniejsze pokolenie. Oni chcą szybciej, sprawniej, na swoich zasadach. Po drugie, różnego typu rozwiązania „e-” są tańsze. Jak choćby możliwość umówienia się na wizytę przez aplikację, czy odbiór wyników, żeby podać najprostsze, wręcz oczywiste usługi. Jak nie musimy, to nie chodzimy do banków, nie stoimy w kolejkach w kasie

» Mamy problemy z mnogością rozwiązań, które się ze sobą nie komunikują.« po bilety. Nie budzi to naszego sprzeciwu czy zdumienia. Dlaczego podobnie nie może być ze zdrowiem? Oczywiście, przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa. Bezpieczeństwa, o którym zawsze musimy pamiętać. Ale z drugiej strony bezpieczeństwem nie możemy się zasłaniać. Gdybyśmy tak robili, to nigdy nie wyszlibyśmy z jaskiń. I po trzecie, prywatne firmy chcą o nas wiedzieć jak najwięcej. Choćby po to, żeby ocenić ryzyko robienia z nami interesów – np. sprzedawania polis zdrowotnych, ale także innych produktów, których możemy potrzebować – w tym produktów związanych ze zdrowiem. Choć taka pełna wiedza na temat naszego zdrowia niekoniecznie musi nam się podobać.

Ostatnio w prasie pojawiają się coraz liczniejsze doniesienia o brakach w systemach bezpieczeństwa rozwiązań e-zdrowia. Co powinno być zrobione, żeby zabezpieczyć dane 38 milionów Polaków?

Zdecydowanie więcej niż robimy. Odpowiadając na to pytanie, należy mieć świadomość, że odwrót od e-gospodarki jest trudny do wyobrażenia. Mimo zagrożeń związanych z wyciekiem danych, ich wykorzystaniem – niezgodnym z prawem – nie możemy nie inwestować w e-zdrowie. Z zachowaniem nieetycznym, bezprawnym, mamy do czynienia od zawsze. To nie sprawiało, że wstrzymywaliśmy postęp i zmiany. Skala zagrożeń jest obecnie z pewnością większa niż kiedyś. Ale – ponownie – przy wprowadzaniu każdego przełomowego wynalazku pojawiają się głosy, że to niebezpieczne, szkodliwe, i że nie należy tego wdrażać.

Wspomniałem wcześniej o interoperacyjności, bo to podstawowy warunek, żeby e-zdrowie działało. Drugim warunkiem jest właśnie bezpieczeństwo.

Do jego zachowania z pewnością przyda się zdrowy rozsądek. Zacznijmy od poziomu użytkowników. Podobnie jak w przypadku banków, klien-

ci (pacjenci) powinni zachowywać się odpowiedzialnie, nie ujawniać danych wrażliwych. To jest coś, co mogą zrobić sami. Oczywiście, nie możemy ich czynić odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo systemu, ale z pewnością pacjenci mogą się przyczynić do tego, że ów system będzie bezpieczniejszy. Rozsądek i odpowiedzialność powinni mieć na uwadze także nabywcy usług – zakłady opieki zdrowotnej, lekarze. Kupując rozwiązania e-zdrowotne winni bardzo mocno obstawać przy kwestiach bezpieczeństwa. Zresztą z badań, jakie przeprowadziliśmy, wynika jasno, że lekarze są bardzo wyczuleni, jeżeli chodzi o bezpieczeństwo. Znacznie bardziej niż na przykład pracownicy działów IT albo dyrektorzy szpitali. Wygląda więc na to, że te grupy mają tu lekcję do odrobienia – chyba, że posiadają jakiś patent, by owo bezpieczeństwo zapewnić.

I – co wydaje się naj­istotniejsze – bezpieczeństwa musi bronić publiczny płatnik, ktokolwiek nim będzie. W jego politykę bezpieczeństwo danych musi być wpisane wielkimi literami. Ale – powtórzmy – bezpieczeństwo nie może być słowemtarczą, za pomocą którego zarówno lekarze, jak i płatnik, będą bronić się przed wprowadzaniem zmian. 

Na łamach czasopisma Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia systematycznie prezentujemy postępy realizacji projektu EPP-eHealth oraz kluczowe wnioski.

EPP-eHealth jest finansowany przez Komisję Europejską w ramach projektu Horyzont 2020.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

47

nowe idee

Kreatywnie

Suma wszystkich e-strachów Wirtualne wizyty i cyfrowy lekarz, automaty operacyjne, implantowane sensory monitorujące stan zdrowia, roboty w roli opiekunów – wiele osób boi się wizji przyszłości, gdzie maszyna zastępuje człowieka, a wszechobecne czujniki i systemy optymalizują nasze życie. Czy te obawy są uzasadnione?

Foto: InTouchHealth

Nie u wszystkich technologie w ochronie zdrowia wywołują pozytywne skojarzenia. Na myśl przychodzą roboty pozbawione empatii, brak personalnego kontaktu z lekarzem, sprowadzenie pacjenta do procedury medycznej i numeru statystycznego choroby. Czy z taką samą pewnością i zaufaniem podsuniemy rękę do automatycznego poboru krwi, jak robimy to w przypadku doświadczonej pielęgniarki? Czy damy zaszyć sobie ranę robotowi wykonującemu całość procedury bez ingerencji ze strony personelu medycznego? Czy zaakceptujemy wirtualną obecność lekarza przy łóżku podczas obchodu? Czy pozwolimy na wszczepienie sensora zbierającego dane o parametrach zdrowia, bez obaw o bezpieczeństwo transmisji danych? Wiele technologii jest na tyle przełomowych, że trudno zrozumieć ich znaczenie i wpływ na codzienne życie, co z kolei wzbudza negatywne emocje, budzi lęk. Dynamika zmian i postępu nie ma precedensu w historii ludzkości i nie chodzi jedynie o pojedyncze wynalazki, ale o całościową transformację ochrony zdrowia.

Dotąd bazująca na wiedzy i doświadczeniu człowieka, przechodzi do modelu decyzji podejmowanych przez sztuczną inteligencję. Weźmy na przykład wspomniane automaty do poboru krwi pacjenta do badań laboratoryjnych. Jak zmieni się nasze nastawienie, gdy staną się precyzyjniejsze od ludzkiej ręki, minimalizując ewentualne powikłania, ból, gwarantując 100% precyzję i bezpieczeństwo? Czy nadal ważniejsze od faktów

48

medycznych będą osobiste emocje? Zdrowie jest wartością najwyższą dla każdego z nas i ten fakt spowoduje, że nawet najwięksi konserwatyści zaakceptują metody dziś uważane za kontrowersyjne albo depersonalizujące sposób opieki. Informacja o DNA na koncie zdrowia? Jak najbardziej, jeżeli pozwoli zapobiec rozwojowi chorób dziedzicznych. Konsultacja medyczna za pomocą systemu dostępnego w aplikacji zamiast rozmowy z lekarzem? Oczywiście, ponieważ stanie się wygodniejszą alternatywą, pozwalając uzyskać błyskawicznie niezbędną pomoc. Roboty wyposażone w sztuczną inteligencję dotrzymujące towarzystwa starszej osobie? Tak, ponieważ nawet rozmowa z maszyną jest lepsza od samotności. I tak dalej.

Każdy człowiek chciałby żyć możliwie najdłużej w najlepszym zdrowiu. W kolejnych dziesięcioleciach stanie się to możliwie przede wszystkim dzięki technologiom, sztucznej inteligencji i robotyce. W imię osobistych potrzeb i wartości, nawet najbardziej bezduszne innowacje przywitamy z entuzjazmem.

W grę wchodzi również wyższa jakość leczenia i minimalizacja negatywnych skutków braków kadrowych w ochronie zdrowia. 

DOŁĄCZ DO DYSKUSJI Czy zaufamy robotom i sztucznej inteligencji tak samo, jak lekarzom i pielęgniarkom?

Czekamy na Państwa opinie: redakcja@osoz.pl

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

nowe idee

BIBLIOTEKA

Przed ostatnie pół roku prezentowaliśmy Państwu kultową z punktu widzenia e-zdrowia książkę Erica Topola „The Patient Will See You Now”. Czas na podsumowanie cyklu, który można zamknąć w okładkowym nagłówku czasopisma „The Economist”: Marsz maszyn.

Poczekalnia pełna pacjentów. Rejestratorka wzywa do gabinetu kolejną osobę. Zapracowany, pochylony nad laptopem pacjent prosi o przekazanie lekarzowi, że lada moment będzie „dostępny”. Na razie nie ma czasu na wizytę. Zdziwiona rejestratorka idzie do lekarza. Ten pyta, czy pacjent jest gotowy, na co uzyskuje odpowiedź, że jeszcze nie, ale to właśnie lekarz jest następny w kolejce do obsługi chorego. Patrząc na wydłużające się kolejki do lekarzy oraz statystyki obrazujące deficyt kadr medycznych, cała sytuacja wydaje się absurdalna. Jednak Eric Topol w swoich wizjach prawdpodobnie ma rację. Proces transformacji ochrony zdrowia, który zaczął się kilka lat temu, doprowadzi nie tylko do emancypacji pacjentów, ale do odwrócenia do góry nogami zasad obowiązujących obecnie. W historii medycyny można znaleźć kilka przykładów na to, jak niektórym ze zmian trudno się przebić przez konserwatywną strukturę sektora. Kiedy w 1948 roku dr Ignaz Semmelweis opublikował pracę wskazującą na to, że mycie rąk przez lekarzy może zmniejszać śmiertelność, środowisko było oburzone, zwracając uwagę na brak dowodów naukowych na tak postawione tezy. Stetoskop wynaleziony w 1816 roku potrzebował aż 20 lat, aby zdobyć zaufanie kolegów po fachu. Wielu specjalistów uważało wynalazek za sprzeczny z tradycyjnymi metodami badania pacjentów.

Przyzwyczajenia w ochronie zdrowia stoją w sprzeczności z rewolucją technologiczną. Jednak dziś najbardziej domaga-

jącą się ułatwień i lepszej profilaktyki oraz leczenia grupą są świadomi pacjenci. To na ich niezaspokojone potrzeby odpowiedzią stały się rozwiązania e-zdrowia generowane przez sektor nowych technologii oraz liczne start-upy. Aplikacje, urządzenia monitorujące parametry życiowe, telekonsultacje, dostęp do danych online, telemedycyna – nowy sposób świadczenia usług okazał się nieporównywalnie skuteczniejszy i wygodniejszy. Obecna demokratyzacja zdrowia jest dopiero przedsmakiem tego, co nas czeka. Dosłownie za rogiem, w perspektywie kolejnych lat, do głosu dojdzie sztuczna inteligencja, algorytmy analizujące potężne zbiory danych, kreślące prognozy zdrowotne, ostrzegające z dużym wyprzedzeniem o zagrożeniach zdrowotnych, opiekujące się nami dniem i nocą. Maszyny posiadają jedną cechę, która będzie ich najmocniejszą stroną – mogą w ciągu sekund przetwarzać i analizować informacje, których nie jest w stanie przez kilkadziesiąt lat przeglądnąć człowiek.

» Marsz maszyn podąża w stronę medycyny.

Coraz więcej innowacyjnych firm pracuje nad rozwiązaniami sztucznej inteligencji.« Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

49

nowe idee

To w informacjach o tym, co jemy, jak żyjemy, jakie są parametry krwi (zbierane przez wszechobecne sensory w trybie 24/7) kryje się wiedza o naszym zdrowiu dziś i jutro.

Konsekwencje szybkiego rozwoju trackerów zdrowia i miniaturowych czujników – które niebawem będzie można

wszczepiać w ciało człowieka, aby na bieżąco mierzyć poziom cukru we krwi, mikroelementów i witamin, parametry uzyskiwane w zaawansowanych laboratoriach diagnostycznych – są trudne do przewidzenia. Logicznym następstwem jest z całą pewnością gwałtowny wzrost liczby danych w elektronicznej

kartotece medycznej, a dalej – potrzeba ich zagospodarowania i stworzenia mechanizmów automatycznego wyciągania wniosków. Oczywiście nikt nie wyobraża sobie, że gromadzone na bieżąco dane będzie analizował lekarz. Musi to zrobić sztuczna inteligencja, która stworzy podsumowanie kluczowych faktów i tendencji oraz wyśle alert o niebezpiecznych dla zdrowia i życia odchyleniach od norm.

Coraz większe znaczenie maszyn i sztucznej inteligencji (AI) rodzi obawy sporej części środowiska ochrony zdrowia o miejsce i rolę lekarza. Przesiadamy się powoli do autonomicznych samochodów – czy na podobnej zasadzie czeka nas rzeczywistość w pełni „autonomicznych” pacjentów, niepotrzebujących lekarzy? Wprawdzie dużą część bieżącego monitoringu i diagnostyki kondycji przejmą na siebie pacjenci, a systemy AI przygotują wstępną diagnozę, ostatni głos będzie należał do lekarza. W przyszłości to już jednak specjalista posiadający zupełnie inne kompetencje, zorientowany na profilaktykę, z wiedzą na temat przetwarzania danych, programowania, statystyki.

Niebawem każda osoba będzie miała cyfrowego asystenta, nie tylko zdrowotnego. Po to, aby przekuć zbiory danych na konkretne wskazówki i porady. Cel pozostaje niezmienny od wieków: zdrowie i długie życie. Jeżeli tak się stanie, w codzienną praktykę zamieni się teoria personalizowanej medycyny i profilaktyki oraz paradygmatu ochrony zdrowia skoncentrowanej na pacjencie. W stronę takiej rzeczywistości można spoglądać tylko z optymizmem. 

OGLĄDAJ Eric Topol „The Great Inversion of Medicine” (“Wielki zwrot medycyny”) TEDx San Francisco | 19 min. 44 sek.

Foto: kadr z prezentacji Erica Topola, TEDx San Francisco

Nasze dane. Nasze zdrowie.

Pacjenci żądają dostępu do danych zawartych w kartotekach medycznych, chcąc w coraz większym stopniu decydować o swoim zdrowiu dziś i jutro, odzyskując kontrolę nad profilaktyką albo terapią. W rzeczywistości pacjenta świadomego, wyemancypowanego, istotna staje się partycypacja w decyzjach medycznych, zrozumienie potrzeb i priorytetów chorego, indywidualizacja i przede wszystkim transparentność. Dlatego każda osoba powinna uzyskać pełny wgląd do informacji gromadzonych na e-kontach zdrowie. To jeden z wymogów demokratycznej ochrony zdrowia.

50

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Zeskanuj kod lub wejdź na stronę: goo.gl/KlELhj

eduk acja

zapowiedź

4–5 kwietnia | Katowice 22. MIĘDZYNARODOWY KONGRES OSOZ „INNOWACYJNA OCHRONA ZDROWIA”

Zapraszamy Państwa na kolejną konferencję Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. W 2017 roku zaprezentujemy odświeżoną odsłonę Kongresu. Po raz pierwszy spotkamy się w Katowicach, w nowoczesnym i przestronnym Międzynarodowym Centrum Kongresowym w samym sercu miasta. 2 dni wypełnią prelekcje krajowych i zagranicznych ekspertów e-zdrowia, medycyny i farmacji. W programie m.in. dyskusje, sesje warsztatowe, wystawa innowacji technologicznych, prezentacje najlepszych praktyk informatyzacji placówek medycznych oraz przełomowych rozwiązań dla pacjentów. W edycji 2016 wzięło udział ponad 1100 przedstawicieli rynku ochrony zdrowia i farmacji. Już wkrótce przedstawimy pełny program i szczegóły Kongresu.

MIĘDZYNARODOWY KONGRES OSOZ 4–5 KWIETNIA | KATOWICE

4 kwietnia | Katowice GALA LIDERÓW OCHRONY ZDROWIA www.osoz.pl/lider2017

Na zakończenie pierwszego dnia Międzynarodowego Kongresu OSOZ odbędzie się uroczysta Gala Liderów Ochrony Zdrowia.

Na ceremonię wręczenia statuetek laureatom oraz specjalny koncert zapraszamy do imponującej siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, w sąsiedztwie Międzynarodowego Centrum Kongresowego.

relacja

DO POBRANIA

15–16 listopada | Oslo EUROPEAN TELEMEDICINE CONFERENCE

Jak wykorzystać dostępne technologie e-zdrowia z korzyścią dla pacjentów, lekarzy i systemu ogółem? Podczas tegorocznej Europejskiej Konferencji Telemedycyny główny akcent położono na kwestie kooperacji cyfrowej w sektorze zdrowia. Największą wartością każdego systemu ochrony zdrowia jest zaangażowany pacjent, który w razie potrzeby może liczyć na szybką pomoc i wysokiej jakości usługi. Nie ulega wątpliwości, że e-zdrowie jest sposobem, aby osiągnąć tak postawiony cel. E-usługi zdrowotne powinny być nową normą. Aby tak się stało, najważniejsza na dzień dzisiejszy jest współpraca, otwartość na dzielenie się informacją, przełamanie uprzedzeń cyfrowych i budowa zaufania do technologii.

– Technologie wprowadzają nowe metody dystrybucji opieki. Nie powinno się wymagać od pacjentów, aby powtarzali te same informacje podczas wizyt u różnych lekarzy, albo aby wykonywali kilkukrotnie te same badania.

Informacja powinna podążać za pacjentem – podkreślił otwierający konferencję norweski Minister Zdrowia i Opieki, Bent Høie. Norwegia należy do grupy najbardziej innowacyjnych krajów Europy. Poprzez narodowy portal zdrowia pacjenci mają dostęp m.in. do recept elektronicznych, informacji o szczepieniach i podstawowych danych z kartoteki medycznej. Planowane jest wdrożenie m.in. e-konsultacji i e-wizyt. Minister zdrowia wspomniał również o osobach chorych przewlekle, które mogą czuć się bezpieczniej w domu i których kondycja może być lepiej monitorowana. E-zdrowie może prowadzić do obniżenia liczby wizyt szpitalnych i tym samym redukcji kosztów ochrony zdrowia. System ochrony zdrowia jest jednak bardzo skomplikowany i adaptacja e-rozwiązań wymaga koordynacji w postaci wytycznych dla interoperacyjności danych medycznych oraz finansowych zachęt stymulujących cyfryzację. Technologie wpisują się też w medycynę opartą na dowodach, umożliwiając – bazując na spektrum danych zebranych w jednym miejscu, przetworzonych wstępnie z pomocą odpowiednich algorytmów i dostępnych każdemu lekarzowi – podejmowanie najlepszych decyzji profilaktycznych i leczniczych.

RAPORT SYTUACJA FINANSOWA SZPITALI PUBLICZNYCH W POLSCE 2016 6 stron | Bezpłatny | PL www.magellan.pl

Szpitale są nierentowne już na poziomie procedur, generując stratę ok. 5,5%. Nic nie zmieniło się w ostatnich latach, mimo iż w 2015 roku dynamika nakładów na szpitale wyniosła 7,3%. Zwięzły raport prezentujący stan szpitalnictwa w poszczególnych województwach.

RAPORT WORLD REPORT ON AGEING AND HEALTH 260 stron | Bezpłatny | ENG www.who.int

Starzejące się społeczeństwo stało się w ostatnich latach jednym z najważniejszych tematów w zdrowiu publicznym.

Problem dotknie zwłaszcza kraje Europy. Jak zagwarantować wysoką jakość życia, zdrowe i aktywne starzenie się społeczeństw 65+? Odpowiedź znajdziemy w raporcie WHO.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

51

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Monitor zjawisk epidemiologicznych. Koszty leczenia.

OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W listopadzie W ODNIESIENIU DO października

73 703 zł

69 460 zł

5 562 zł

4 984 zł

1 124 zł

1 055 zł

październik

listopad

październik

listopad

październik

listopad

-4243 zł

-5,8%

-578 zł

-10,4%

-69 zł

-6,1

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2016 (prognoza) I 2015

777 932 zł

832 965 zł

41 752 zł

46 345 zł

17 135 zł

17 982 zł

2015

2016

2015

2016

2015

2016

+55 033 zł

7,1%

+4594 zł

11,0%

+848 zł

5,0%

listopad WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 54 375 zł Podkarpackie 62 368 zł Kujawsko-Pomorskie 63 075 zł

Opolskie 3 873 zł Świętokrzyskie 3 926 zł Warmińsko-Mazurskie 4 364 zł

Opolskie 618 zł Kujawsko-Pomorskie 655 zł Podlaskie 748 zł

Lubelskie 76 054 zł Dolnośląskie 80 706 zł Mazowieckie 84 387 zł

Lubuskie 5 325 zł Dolnośląskie 5 811 zł Mazowieckie 6 246 zł

Dolnośląskie 1 033 zł Mazowieckie 1 073 zł Podkarpackie 1 920 zł

prognoza 2016 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Opolskie 642 415 zł Podkarpackie 731 480 zł Kujawko-Pomorskie 733 290 zł

Opolskie 35 491 zł Świętokrzyskie 35 963 zł Kujawsko-Pomorskie 40 391 zł

Opolskie 10 964 zł Kujawko-Pomorskie 11 694 zł Świętokrzyskie 13 292 zł

Małopolskie 873 646 zł Dolnośląskie 962 089 zł Mazowieckie 1 016 481 zł

Podkarpackie 49 524 zł Dolnośląskie 53 518 zł Mazowieckie 58 310 zł

Dolnośląskie 18 882 zł Mazowieckie 20 065 zł Podkarpackie 33 149 zł

listopad WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Dolnośląskie –7 107 zł Pomorskie –7 079 zł Zachodniopomorskie –6 909 zł

Mazowieckie –814 zł Pomorskie –813 zł Zachodniopomorskie –805 zł

Pomorskie –165 zł Lubuskie –164 zł Dolnośląskie –149 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W listopadzie W OSTATNICH LATACH

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2011

2012

2013

2014

2015

2016

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

52

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» W grudniu spodziewamy się dużego wzrostu kosztów leczenia.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

53

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Koszty leczenia grypy i przeziębienia w listopadzie nadal na wysokim poziomie.«

koszty, tys. zł

54

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

m o n i to r z j aw i s k e p i d e m i o lo g i c z n yc h

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

» Do listopada koszty alergii systematycznie spadały. To zmieni się w grudniu.«

koszty, tys. zł

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

55

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Struktura dystrybucji leków listopad | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO października

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

17,64 zł

25,27%

178 tys. zł

3500

+0,10%

-11,0 tys. zł

-280

-0,06 zł

7**

7***

*9

9

9*

7**

7***

*9

+0,86 zł

PROGNOZA NA

luty

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w listopadzie 2016 roku wyniósł 178 tys. zł. To o 11 tys. zł mniej (–5,8%) niż w październiku 2016 roku oraz o 10 tys. zł więcej (+6,0%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 2,65 mld zł. Oznacza to spadek o 162,04 mln zł (–5,8%) w stosunku do października 2016 roku oraz wzrost o 202,62 mln zł (+8,3%) w stosunku do listopada 2015 roku. Udział refundacji stanowił 25,16% (+0,31 p.p. w porównaniu z październikiem) obrotu aptecznego i wyniósł 667,41 mln zł.

Według prognoz, obrót w statystycznej aptece w 2016 roku wyniesie 2,13 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych będzie równa 774,3 tys.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

7**

suplementy INNE

7***

*9

58,33% 23,41% 9,41% 8,85%

9

9*

7**

7***

*9

9

9*

POZIOM REFUNDACJI

25,16% +0,31%

„Według prognoz, obrót statystycznej apteki wypracowany w lutym 2017 roku będzie wyższy niż w analogicznym okresie 2016 roku i wyniesie ponad 190 tys. zł.

Wzrost wartości sprzedaży zaobserwujemy we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych.”

Aneta Szczypek Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

56

9*

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

50,86 zł

9

zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 474,4 tys. zł, a sprzedaży produktów OTC – 870,6 tys. zł. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 31,66 mld zł. To odpowiednio o 1,78 mld zł więcej (+6,0%) niż w 2015 roku oraz o 3,16 mld zł więcej (+11,1%) niż w 2014 roku.

Wartość refundacji wyniesie 8,04 mld zł, co będzie stanowiło 25,41% całkowitego obrotu aptecznego.

W listopadzie, w porównaniu z minionym miesiącem, zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych. Średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 63,3 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 38,8 tys. zł, a produktów OTC – 74,7 tys. zł. Największy spadek nastąpił dla sprzedaży odręcznej (–7,2%, tj. 5,8 tys. zł), następnie dla leków refundowanych (–5,0%, tj. 3,3 tys.

zł) oraz dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne (–4,2%, tj. 1,7 tys. zł).

Przeanalizujmy średnią wartość sprzedaży w podstawowych kategoriach sprzedażowych w okresie od stycznia do listopada 2016 roku. Statystyczna apteka wypracowała w tym okresie obrót w wysokości 1,94 mln zł. Wartość sprzedaży leków refundowanych wyniosła 707,5 tys. zł, leków na recepty pełnopłatne – 433,0 tys. zł, a produktów OTC – 787,5 tys. zł. W porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku, największy wzrost zanotowaliśmy dla sprzedaży odręcznej (+6,6%, tj. 48,6 tys. zł), następnie dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne (+4,3%, tj. 17,8 tys. zł) oraz dla leków refundowanych (+0,3%, tj. 2,1 tys. zł).

Czwartek był dniem, w którym wypracowano największy średni obrót ap-

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

teczny (7 975 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym był piątek (5 917 zł). Średni obrót apteczny w poszczególnych roboczych dniach października wahał się pomiędzy 6 882 zł (wartość osiągnięta 3 listopada), a 9 980 zł (10 listopada). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami jest wyjątkowo duży i wynosi 3 980 zł. 10 listopad był dniem poprzedzającym długi weekend, który rozpoczynał się dniem świątecznym 11 listopada, stąd tak duży ruch, a co za tym idzie, zwiększony obrót w aptekach tego dnia.

W listopadzie 2016 roku we wszystkich grupach terapeutycznych zanotowaliśmy spadek średniej wartości sprzedaży.

Największy procentowy spadek średniej wartości sprzedaży nastąpił w przypadku leków onkologicznych i immunomodulacyjnych (–11,07%). Na kolejnym miejscu uplasowały się leki przeciwzakaźne (–9,52%), leki na centralny układ nerwowy (–8,75%) oraz produkty z grupy krew i układ krwiotwórczy (–7,92%).

W porównaniu z minionym miesiącem, zmiana udziałów poszczególnych grup terapeutycznych w obrocie statystycznej apteki nie przekroczyła 1%. Największy wzrost zanotowaliśmy w przypadku produktów na układ sercowo naczyniowy (+0,32 p.p.) oraz produktów na przewód pokarmowy i metabolizm (+0,27 p.p.). Największy spadek udziałów nastąpił dla leków na centralny układ nerwowy (–0,37 p.p.) Średnia marża apteczna wyniosła w listopadzie 25,27%. To o 0,10 p.p. więcej niż w październiku 2016 roku oraz o 0,02 p.p. mniej niż w listopadzie 2015 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,99% (+0,08 p.p. w stosunku do października 2016 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,14% (+0,70 p.p. w stosunku do października 2016 roku), dla produktów OTC – 29,05% (+0,06 p.p. w stosunku do października 2016 roku).

W listopadzie 2016 roku średnia cena za opakowanie leku wyniosła 17,64 zł.

To o 6 groszy mniej niż w październiku 2016 roku oraz o 33 grosze więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

W porównaniu z październikiem 2016 roku, największą zmianę średniej ceny sprzedaży zanotowaliśmy dla leków refundowanych. Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 26,80 zł (–1,12 zł), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 23,57 zł

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2016

listopad 2015

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach listopada – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2016

listopad 2015

1POJFE[JB FL

8UPSFL

ęSPEB

$[XBSUFL

1JŀUFL

4PCPUB

/JFE[JFMB

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 5,78% mięśniowo-szkieletowy

18,32% przewód pokarm. i metabolizm

4,67% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,44% narządy zmysłów 4,53% leki przeciwzakaźne

12,22% układ oddechowy

leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,81% leki onkologiczne i immunomodulacyjne

0,27%

5,1% krew i układ krwiotwórczy 1,09%

endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych

3,14% dermatologia 13,41% układ sercowo-naczyniowy

11,38% centralny układ nerwowy varia 11,06%

4,78% nieokreślona

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

57

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2006–2016

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016

zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2015–2016 zapłata pacjenta

refundacja

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2006–2016

*

**

***

58

*7

*

**

***

*7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

*7

*

**

***

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w listopadzie

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

(+4 grosze), produktów OTC – 12,48 zł (+2 grosze).

W listopadzie statystyczną aptekę odwiedziło 3 500 pacjentów (2 900 osób kupowało produkty OTC, 710 – leki refundowane, a 780 – leki wydawane na recepty pełnopłatne). Największy ruch w statystycznej aptece panował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 15 a 21 listopada. Wówczas statystyczną aptekę odwiedziły 863 osoby. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 listopada (831 osób), 8–14 listopada (776 osób) i 1–7 listopada (714 osób).

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 50,86 zł. To o 86 groszy więcej niż w minionym miesiącu oraz o 1,30 zł więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Z kwoty tej 38,06 zł zapłacił pacjent, a 12,80 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z październikiem 2016 roku wzrosła o 3,0% (+37 groszy), w tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 1,3% (+49 groszy). Dla leków sprzedawanych na recepty refundowane wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 89,17 zł (z czego 26,97 zł to zapłata pacjenta, a 62,21 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 49,68 zł, a dla produktów OTC – 25,78 zł.

Przeanalizujmy wartość koszyka statystycznego pacjenta od stycznia do listopada 2016 roku. W okresie tym średnia wartość sprzedaży na pacjenta wyniosła 50,15 zł. To o 63 grosze więcej (+1,3%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Statystyczny pacjent zapłacił za zakupy 37,37 zł, a pozostałą część (12,79 zł) dopłacił refundator. Wartość koszyka leków refundowanych kształtowała się na poziomie 90,47 zł (+2,6%, tj. 2,30 zł więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku), leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne – 49,83 zł (+4,9%, tj. 2,33 zł więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku), a produktów OTC – 24,69 zł (+3%, tj. 71 groszy więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2016

listopad 2015

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2016

listopad 2015

o MJTUPQBEB

o MJTUPQBEB

o MJTUPQBEB

o MJTUPQBEB

o MJTUPQBEB

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu

Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

listopad 2016

listopad 2015

listopad 2016

listopad 2015

103 829

100 993

58,33%

60,11%

Lek - OTC

41 663

37 614

23,41%

22,39%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

16 747

15 340

9,41%

9,13%

Pozostałe

15 761

14 053

8,85%

8,36%

Lek - RX

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

59

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za listopad 2016 listopad 2016

zmiana w stosunku do (%) października 2016

stycznia 2016

zmiana w stosunku do (liczbowo)

listopada 2015

października 2016

stycznia 2016

listopada 2015

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

178,0

-5,8%

1,7%

6,0%

-11,0

3,0

10,0

cały rynek apteczny

2 652 734

-5,8%

3,4%

8,3%

-162 043,0

86 534,0

202 622,0

statystyczna apteka

63,3

-5,0%

3,3%

0,4%

-3,3

2,0

0,2

cały rynek apteczny

943 566

-5,0%

5,0%

2,6%

-49 153,6

44 724,2

23 494,6

statystyczna apteka

38,8

-4,2%

2,7%

4,9%

-1,7

1,0

1,8

cały rynek apteczny

577 536

-4,1%

4,4%

7,2%

-24 751,9

24 219,2

38 846,8

statystyczna apteka

74,7

-7,2%

0,8%

12,0%

-5,8

0,6

8,0

cały rynek apteczny

1 113 969

-7,1%

2,5%

14,4%

-85 617,0

26 780,5

140 589,5

statystyczna apteka

44,8

-4,6%

4,1%

2,6%

-2,2

1,8

1,2

cały rynek apteczny

667 416

-4,6%

5,8%

4,9%

-32 033,8

36 526,7

31 116,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji w całkowitym obrocie

25,16%

1,2%

2,3%

-3,1%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

69,76%

0,7%

1,8%

2,4%

0,0

0,0

0,0

średnia cena opakowania ogółem

17,64 zł

-0,4%

3,7%

1,9%

-0,1

0,6

0,3

dla leków z list refundacyjnych

26,80 zł

-4,0%

0,0%

-2,1%

-1,1

0,0

-0,6

dla leków z recept pełnopłatnych

23,57 zł

0,2%

4,6%

4,5%

0,0

1,0

1,0

dla produktów bez recepty (OTC)

12,48 zł

0,2%

3,3%

5,3%

0,0

0,4

0,6

Liczba pacjentów w aptece

3 500

-7,4%

-3,6%

3,2%

-280,0

-130,0

110,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

710

-4,1%

0,0%

0,0%

-30,0

0,0

0,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

780

-3,7%

-1,3%

0,0%

-30,0

-10,0

0,0

2 900

-7,9%

-4,0%

4,3%

-250,0

-120,0

120,0

ogółem

25,27%

0,4%

-1,3%

-0,1%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,99%

0,4%

3,8%

4,6%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

25,14%

2,9%

-1,3%

-3,1%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,05%

0,2%

-2,0%

-3,9%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

50,86 zł

1,7%

5,5%

2,6%

0,9

2,6

1,3

Wartość zapłaty przez pacjenta

38,06 zł

1,3%

4,7%

3,7%

0,5

1,7

1,4

Wartość dopłaty refundatora

12,80 zł

3,0%

8,0%

-0,6%

0,4

0,9

-0,1

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

89,17 zł

-1,0%

3,3%

0,4%

-0,9

2,8

0,3

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

26,97 zł

-2,5%

-0,8%

-4,8%

-0,7

-0,2

-1,4

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

62,21 zł

-0,3%

5,2%

2,8%

-0,2

3,1

1,7

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

49,68 zł

-0,5%

4,0%

4,9%

-0,2

1,9

2,3

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

25,78 zł

0,8%

5,0%

7,4%

0,2

1,2

1,8

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Zmiana: wzrost 3–4%

Tysiące zł

Obrót 2016: 2 135,0 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

60

*

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do listopada 2016 2016

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2016

2014

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2015

2015

2014

2014

2 135,0

3,4%

4,5%

69,5

92,5

1 942,5

3,6%

5,0%

67,5

92,0

31 666 669,0

6,0%

11,1%

1 785 819,0

3 167 881,5

28 795 916,5

6,3%

11,8%

1 700 938,5

3 038 505,0

774,3

-0,3%

3,3%

-2,2

24,4

707,5

0,3%

4,2%

2,1

28,4

11 485 082,5

2,2%

9,7%

250 688,9

1 019 411,0

10 487 979,1

2,9%

10,9%

295 006,7

1 033 432,2

474,4

4,0%

5,7%

18,1

25,6

433,0

4,3%

6,3%

17,8

25,8

7 036 536,2

6,6%

12,4%

435 787,2

775 116,1

6 419 371,2

7,0%

13,3%

419 668,7

752 315,7

870,6

6,7%

5,1%

54,6

42,6

787,5

6,6%

5,1%

48,6

37,9

12 912 300,0

9,4%

11,8%

1 107 417,1

1 360 607,3

11 673 614,6

9,3%

11,9%

996 315,2

1 241 731,1

542,4

-0,1%

-0,3%

-0,7

-1,7

495,2

0,3%

0,4%

1,3

1,9

8 045 211,1

2,4%

6,0%

187 984,0

453 035,9

7 341 893,4

2,9%

6,9%

203 479,8

474 093,5

25,41%

-3,4%

-4,6%

0,0

0,0

25,50%

-3,2%

-4,4%

0,0

0,0

68,93%

0,3%

-3,4%

0,0

0,0

68,87%

0,1%

-3,5%

0,0

0,0

17,67 zł

3,4%

7,1%

0,6

1,2

17,63 zł

3,4%

7,1%

0,6

1,2

27,33 zł

-0,6%

1,7%

-0,2

0,5

27,19 zł

-1,0%

1,5%

-0,3

0,4

23,19 zł

3,7%

6,2%

0,8

1,4

23,17 zł

3,8%

6,1%

0,8

1,3

12,32 zł

6,5%

9,6%

0,8

1,1

12,26 zł

6,4%

9,5%

0,7

1,1

42 511

2,0%

1,8%

841,2

741,2

38 730

2,3%

1,7%

870,0

650,0

8 573

-2,4%

-4,8%

-206,9

-436,9

7 820

-2,3%

-4,6%

-180,0

-380,0

9 562

-0,4%

-4,0%

-37,7

-397,7

8 690

-0,6%

-4,3%

-50,0

-390,0

35 043

3,2%

3,8%

1 083,4

1 293,4

31 900

3,5%

3,8%

1 080,0

1 160,0

25,48%

-1,2%

-4,9%

0,0

0,0

25,46%

-1,5%

-5,3%

0,0

0,0

18,62%

4,0%

-0,1%

0,0

0,0

18,73%

4,8%

0,0%

0,0

0,0

25,52%

-6,6%

-12,8%

0,0

0,0

25,35%

-7,8%

-13,8%

0,0

0,0

30,05%

-3,2%

-10,4%

0,0

0,0

29,89%

-4,1%

-11,3%

0,0

0,0

50,22 zł

1,3%

2,7%

0,7

1,3

50,15 zł

1,3%

3,2%

0,6

1,6

37,46 zł

2,5%

4,4%

0,9

1,6

37,37 zł

2,4%

4,8%

0,9

1,7

12,76 zł

-2,1%

-2,0%

-0,3

-0,3

12,79 zł

-2,0%

-1,3%

-0,3

-0,2

90,32 zł

2,1%

8,5%

1,9

7,1

90,47 zł

2,6%

9,2%

2,3

7,7

28,06 zł

1,4%

17,7%

0,4

4,2

28,16 zł

2,3%

18,8%

0,6

4,5

62,26 zł

2,4%

4,8%

1,5

2,9

62,31 zł

2,7%

5,4%

1,7

3,2

49,61 zł

4,4%

10,1%

2,1

4,6

49,83 zł

4,9%

11,1%

2,3

5,0

24,84 zł

3,4%

1,3%

0,8

0,3

24,69 zł

3,0%

1,2%

0,7

0,3

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2016: 31,6 mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 2 do 3% (w stosunku do roku 2015)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2015)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2015)

Refundacja: 8,0 mld zł

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 6% (w stosunku do roku 2015)

prognoza obrotu

*

**

***

*7

7

7*

7**

7***

*9

9

9*

9**

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

61

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR FARMACJI

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

679,19

0,09

35269,94

0,20

8890,91

0,07

26379,03

0,59

0,25

0,75

1077,46

32,73

51,93

2. U-30

426,06

0,05

14992,10

0,08

6314,03

0,05

8678,07

0,19

0,42

0,58

663,50

22,60

35,19

3. U-50

273,48

0,03

6447,25

0,04

3736,52

0,03

2710,73

0,06

0,58

0,42

338,41

19,05

23,58

4. U-BEZPŁATNY

19,75

0,00

1174,61

0,01

92,01

0,00

1082,60

0,02

0,08

0,92

58,17

20,19

59,49

5. INWALIDA WOJENNY

16,99

0,00

840,45

0,00

0,00

0,00

840,45

0,02

0,00

1,00

27,93

30,09

49,48

0,26

0,00

7,10

0,00

1,38

0,00

5,71

0,00

0,19

0,81

0,39

18,08

27,44

7. ZHK

10,60

0,00

295,69

0,00

52,56

0,00

243,13

0,01

0,18

0,82

15,92

18,57

27,89

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

1,00

0,00

14,95

21,66

114,45

0,01

3672,81

0,02

0,00

0,00

3672,80

0,08

0,00

1,00

175,25

20,96

32,09

2,86

0,00

613,86

0,00

60,07

0,00

553,79

0,01

0,10

0,90

5,57

110,15

214,80 137,87

6. INWALIDA WOJSKOWY

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

8,60

0,00

1185,16

0,01

568,31

0,00

616,86

0,01

0,48

0,52

90,86

13,04

12. PEŁNOPŁATNE

1294,90

0,16

38753,00

0,22

38752,86

0,29

0,14

0,00

1,00

0,00

1644,11

23,57

29,93

13. ODRĘCZNA

5107,62

0,64

74748,00

0,42

74747,71

0,56

0,29

0,00

1,00

0,00

5990,44

12,48

14,63

14. RAZEM

7954,74

1,00

178000,00

1,00

133216,36

1,00

44783,64

1,00

0,75

0,25

10088,01

17,64

22,38

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

Ref.

1. U-R

749,63

0,09

37314,77

0,21

8783,67

0,07

28531,11

0,63

0,24

0,76

1107,32

33,70

2. U-30

543,04

0,07

17294,23

0,10

7291,09

0,06

10003,15

0,22

0,42

0,58

790,11

21,89

31,85

3. U-50

283,76

0,04

6476,14

0,04

3747,46

0,03

2728,68

0,06

0,58

0,42

341,26

18,98

22,82

4. U-BEZPŁATNY

23,30

0,00

1190,77

0,01

87,51

0,00

1103,26

0,02

0,07

0,93

60,30

19,75

51,10

5. INWALIDA WOJENNY

18,74

0,00

839,02

0,00

11,30

0,00

827,72

0,02

0,01

0,99

29,23

28,71

44,76

6. INWALIDA WOJSKOWY

49,78

0,30

0,00

8,00

0,00

1,49

0,00

6,51

0,00

0,19

0,81

0,44

18,09

26,35

7. ZHK

11,27

0,00

290,94

0,00

50,11

0,00

240,83

0,01

0,17

0,83

15,93

18,26

25,81

8. AZ

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,07

0,00

0,01

0,99

0,00

16,29

19,73

10,40

0,00

333,89

0,00

0,00

0,00

333,89

0,01

0,00

1,00

15,93

20,96

32,09

9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI

2,73

0,00

567,70

0,00

48,38

0,00

519,32

0,01

0,09

0,91

5,06

112,30

208,17

10,17

0,00

1318,82

0,01

591,29

0,00

727,53

0,02

0,45

0,55

114,67

11,50

129,69

12. PEŁNOPŁATNE

1368,74

0,17

39366,45

0,22

39366,30

0,30

0,15

0,00

1,00

0,00

1698,88

23,17

28,76

13. ODRĘCZNA

5067,39

0,63

71590,09

0,41

71589,93

0,54

0,16

0,00

1,00

0,00

5839,31

12,26

14,13

14. RAZEM

8089,48

1,00

176590,91

1,00

131568,53

1,00

45022,38

1,00

0,75

0,25

10018,44

17,63

21,83

11. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1544

0,19

63314

0,36

19147

0,14

44166

0,99

0,30

0,70

2363

26,80

41,02

2. Recepty pełnopłatne

1295

0,16

38753

0,22

38753

0,29

0

0,00

1,00

0,00

1644

23,57

29,93

3. Sprzedaż odręczna

5108

0,64

74748

0,42

74748

0,56

0

0,00

1,00

0,00

5990

12,48

14,63

9

0,00

1185

0,01

568

0,00

617

0,01

0,48

0,52

91

13,04

137,87

7955

1,00

178000

1,00

133216

1,00

44784

1,00

0,75

0,25

10088

17,64

22,38

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1643,19

0,20

64315,54

0,36

20021,01

0,15

44294,53

0,98

0,31

0,69

2365,58

27,19

39,14

2. Recepty pełnopłatne

1368,74

0,17

39366,45

0,22

39366,30

0,30

0,15

0,00

1,00

0,00

1698,88

23,17

28,76

3. Sprzedaż odręczna

5067,39

0,63

71590,09

0,41

71589,93

0,54

0,16

0,00

1,00

0,00

5839,31

12,26

14,13

10,17

0,00

1318,82

0,01

591,29

0,00

727,53

0,02

0,45

0,55

114,67

11,50

129,69

8089,48

1,00

176590,91

1,00

131568,53

1,00

45022,38

1,00

0,75

0,25

10018,44

17,63

21,83

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19737,71

0,20

774332,28

0,36

240585,91

0,15

533746,37

0,98

0,31

0,69

28337,82

27,33

39,23

2. Recepty pełnopłatne

16535,97

0,17

474415,36

0,22

474413,69

0,30

1,67

0,00

1,00

0,00

20460,47

23,19

28,69

3. Sprzedaż odręczna

61334,85

0,63

870551,78

0,41

870550,02

0,55

1,76

0,00

1,00

0,00

70655,47

12,32

14,19

122,60

0,00

15700,57

0,01

7041,72

0,00

8658,85

0,02

0,45

0,55

1370,62

11,46

128,06

97731,14

1,00

2135000,00

1,00

1592591,34

1,00

542408,66

1,00

0,75

0,25

120824,38

17,67

21,85

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta %

Wartość

Refundacja

%

Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

292671904

0,20

11485082521

0,36

3568260151

0,15

7916822369

0,98

0,31

0,69

420294088

27,33

39,24

2. Recepty pełnopłatne

245217039

0,17

7036536173

0,22

7036511317

0,30

24857

0,00

1,00

0,00

303449496

23,19

28,70

3. Sprzedaż odręczna

909646367

0,63

12912300046

0,41

12912273911

0,55

26135

0,00

1,00

0,00

1047886591

12,32

14,19

1817274

0,00

232750260

0,01

104412515

0,00

128337745

0,02

0,45

0,55

20308445

11,46

128,08

1449352585

1,00

31666669000

1,00

23621457894

1,00

8045211106

1,00

0,75

0,25

1791938620

17,67

21,85

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

62

Transakcje Liczba

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

Foto: designed by freepik.com

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Kaszel Kaszel może mieć różne podłoże. Najczęściej jego przyczyną są choroby górnych i dolnych dróg oddechowych. Ze względu na charakter, kaszel dzielimy na suchy i mokry; ze względu na czas trwania – na ostry (trwający do 3 tygodni), podostry (trwający od 3 do 8 tygodni) oraz przewlekły (powyżej 8 tygodni). Przyglądamy się rynkowi produktów dostępnych w aptekach, które pomagają leczyć i łagodzić kaszel.

Katarzyna Płoskonka Zakład Analiz Statystycznych, KAMSOFT S.A.

Opis rynku Wartość sprzedaży produktów stosowanych na kaszel w 2002 roku wynosiła 261,46 mln zł. Kolejne lata to okres zarówno spadków (od –7,59% w 2010 roku do –1,43% w 2006 roku), ale i również istotnych wzrostów (od +4,84% w 2008 roku do +25,30% w 2009 roku).

W ten sposób wartość sprzedaży w 2015 roku ukształtowała się na poziomie 522,33 mln zł i była o 99,77% wyższa niż na początku badanego okresu, a jed-

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

63

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych 2002 produktów

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

171

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2015 a nie będące w ofercie w 2002 roku

6,01

6,45

6,67

6,91

7,20

7,13

7,50

8,45

9,30 10,05 10,37 10,73 10,51 10,46

9

6,82

7,41

7,61

7,72

7,99

8,39

8,33

8,51

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

7

8,98

7,89

8,55

9,08

9,19

9,27 10,09 10,44 10,65 10,67 10,98 11,38

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

11

21,09

5,81 11,72 12,45 10,97 12,57 14,18 15,70 17,18 16,53 16,34

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

37

6,25

6,77

7,60

9,78 11,14 11,64

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

8

9,97

9,72

9,75

9,84 10,88 11,84 12,86 13,76 15,03

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

7

9,74

6,77

5,02

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

12

10,32 10,90 10,95 10,85 11,46 12,45 12,40

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

29

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

19

11,38 12,27 12,93 13,15 13,07

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

31

15,40 14,28 14,44 14,46

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

36

13,61 12,79 15,16

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2015 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

39

12,98 12,29

Produkty będące w ofercie w 2015 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

35

Liczba badanych 2002 produktów

64

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

9,66 10,86 11,67 12,56 14,01

5,95

9,66

7,22

7,27

8,80

7,35

9,35

7,05

7,87 11,88 13,99 13,81 12,59 12,23

14,75

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015

171

6,01

6,45

6,67

6,91

7,20

7,13

7,50

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w 2015 roku

8

8,01

8,31

8,29

7,63

5,56

5,52

6,80 12,02 12,02 12,98 13,85

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2015

4

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2015

1

1,89

1,68

1,96

1,87

1,70

1,99

2,35

2,62

2,90

3,65

3,99

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2015

7

4,31

4,24

4,47

4,34

5,06

5,74

5,79

5,75

5,04

5,48

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2015

7

7,37

8,27

8,60

9,31

9,76

9,55

8,94

9,09

7,90

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2015

7

5,45

6,67

5,70

4,37

0,74

0,30

0,30

0,50

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2015

7

6,37

5,45

5,61

6,49

4,14

4,53

6,53

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2015

7

4,42

4,66

4,13

4,02

3,77

2,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2015

5

6,03

6,22

6,18

7,36

8,44

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2015

6

6,20

7,80

8,58

8,51

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2015

4

6,53

7,22

6,94

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2015

0

—

—

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2015

7

3,59

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

8,92

8,45

9,30 10,05 10,37 10,73 10,51 10,46 8,49

6,27

12,68 13,10 13,35 13,41 13,46 13,19 14,29 14,12 13,51 35,43 25,04 17,28

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

nocześnie najwyższa w całym badanym okresie.

Nieco inaczej kształtowała się ilość sprzedaży produktów na kaszel. W 2002 roku wynosiła 42,89 mln opakowań, a w 2015 było to 45,84 mln opakowań.

Zmiana procentowa wynosi więc 6,89% i nie jest tak istotna jak w przypadku wartości sprzedaży. Najwięcej opakowań leków na kaszel pacjenci zakupili w aptekach w 2009 roku (56,59 mln sztuk),

najmniej w 2014 roku (43,46 mln sztuk).

Największy spadek ilości sprzedaży wystąpił w 2010 roku (–15,23%), a największy wzrost w 2007 roku (+18,81%).

Jak można się spodziewać, produkty na kaszel charakteryzuje bardzo duża okresowość wartości sprzedaży. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na postawie ostatnich 15 lat pokazuje, że pacjenci płacą najwięcej za produkty z tej kategorii w miesiącach od grud-

nia do marca. Dominujący jest jednak styczeń, w którym to średniomiesięczna wartość sprzedaży wynosi 742,11 mln zł.

Od kwietnia średniomiesięczna wartość sprzedaży stopniowo spada aż do sierpnia, kiedy to osiąga poziom najniższy (184,44 mln zł).

Rekordową ilość leków na kaszel apteki sprzedały w styczniu 2009 roku (epidemia grypy A/H1N1). Było to 9,75 mln opakowań o wartości 80,95 mln zł. Naj-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów na kaszel w aptekach w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

261 464 087

42 887 545

6,10

782 827

128 406

334

2003

308 597 905

47 274 442

6,53

845 474

129 519

365

18,03%

10,23%

2004

293 132 533

43 403 457

6,75

761 383

112 736

385

-5,01%

-8,19%

2005

317 485 935

45 416 025

6,99

765 026

109 436

415

8,31%

4,64%

2006

312 936 508

43 554 784

7,18

661 599

92 082

473

-1,43%

-4,10%

2007

371 644 779

51 749 334

7,18

794 113

110 575

468

18,76%

18,81%

2008

389 635 754

51 114 950

7,62

865 857

113 589

450

4,84%

-1,23%

2009

488 201 162

56 590 571

8,63

1 165 158

135 061

419

25,30%

10,71%

2010

451 130 570

47 974 284

9,40

1 034 703

110 033

436

-7,59%

-15,23%

2011

485 347 618

47 830 430

10,15

1 139 314

112 278

426

7,58%

-0,30%

2012

465 070 925

43 488 150

10,69

1 049 822

98 167

443

-4,18%

-9,08%

2013

498 882 851

44 976 259

11,09

1 039 339

93 701

480

7,27%

3,42%

2014

476 012 788

42 464 582

11,21

946 347

84 423

503

-4,58%

-5,58%

2015

522 332 094

45 844 149

11,39

1 008 363

88 502

518

9,73%

7,96%

2016

522 252 714

44 820 870

11,65

—

—

—

-0,02%

-2,23%

2017

576 611 531

46 748 662

12,33

—

—

—

10,41%

4,30%

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów na kaszel w latach 2002–2015 oraz prognoza na lata 2016–2017

» W styczniu 2013 roku pacjenci zapłacili rekorową kwotę za leki na kaszel – 87,1 mln złotych.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

65

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Rys. 2. Liczba sprzedanych opakowań produktów na kaszel w aptekach w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Roczna sprzedaż leków na kaszel wynosiła w 2015 roku 522,3 mln opakowań. W analizowanym okresie najwięcej opakowań zostało sprzedanych w aptekach w styczniu 2009 roku. Było to 9,7 mln opakowań.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu na kaszel w latach 2002–2014 oraz prognoza na lata 2015–2016

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na kaszel wykazuje stały trend rosnący. Obecnie kształtuje się ona na poziomie 11,39 zł.«

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

*

** *** *7

Rys. 4. Liczba produktów sprzedawanych w aptekach w latach 2002–2016

» Największa liczba różnych opakowań leków na kaszel była dostępna na półkach aptecznych w marcu 2016 roku (419)«

*

**

*** *7

66

*

**

*** *7

*

**

*** *7

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

*** *7

*

**

***

S tat y s t y k i i p r o g n oz y

MONITOR RYNKU LEKÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży

4UZD[FŎ

-VUZ

.BS[FD

mniej opakowań zostało sprzedanych w sierpniu 2015 (1,16 mln opakowań o wartości 12,91 mln zł).

Niemal w całym badanym okresie średnia cena za pojedyncze opakowanie leku na kaszel wzrastała (za wyjątkiem niewielkiego spadku o 0,05% w 2007 roku). W 2002 roku wynosiła 6,10 zł, a 2015 roku – 11,39 zł (+86,89%). Średnia cena produktów wprowadzonych na rynek w 2015 roku wynosiła 14,75 zł.

Największy wzrost ceny w porównaniu do roku poprzedniego (+13,17%) nastąpił w 2009 roku (z 7,62 zł do 8,63 zł).

Rynek produktów na kaszel jest bardzo rozbudowany. Świadczy o tym liczba różnych produktów dostępnych na półkach aptecznych. W 2015 roku było to 518 pozycji asortymentowych – o 184 więcej niż na początku badanego okresu.

Od 2012 roku zarówno ilość jak i wartość rynku produktów na katar naprzemiennie spada i wzrasta w porównaniu do roku poprzedniego. 2015 rok był okresem wzrostu. Czy w związku z tym w 2016 roku odnotujemy spadek zgodnie z dotychczasowymi zależnościami?

Prezentujemy autorską prognozę sprzedaży.

,XJFDJFŎ

.BK

$[FSXJFD

-JQJFD

4JFSQJFŎ

Trendy przyszłości Wartość sprzedaży produktów na kaszel w 2016 roku wyniesie 522,25 mln zł, a w 2017 roku – 576,61 mln złotych.

Oznacza to niewielki spadek w pierwszym roku prognozy o 0,02% oraz dosyć istotny wzrost w kolejnym roku o 10,41%.

Analogiczna sytuacja wystąpi w przypadku ilości sprzedaży. 2016 rok będzie okresem spadku o 2,23%, a 2017 rok okresem wzrostu o 4,30%. Oznacza to, że w 2016 roku pacjenci zakupią w aptekach 44,82 mln opakowań leków na kaszel, a rok później – 46,75 mln opakowań.

Dla średniej ceny za pojedyncze opakowanie w dalszym ciągu zostanie utrzymany trend rosnący. W 2016 roku wyniesie ona 11,65 zł, a w 2017 – 12,33 zł (wzrost kolejno o 2,27% i 5,86% oraz o 0,26 zł i 0,68 zł).

Podsumowanie Jest wiele sposobów na leczenie kaszlu. Skuteczność każdego z nich zależy od prawidłowego zdiagnozowania choroby, której kaszel jest objawem. Domowe sposoby opierają się na nawilżaniu powietrza w pomieszczeniach, stosowaniu

8S[FTJFŎ

1BŘE[JFSOJL

-JTUPQBE

(SVE[JFŎ

naparów z ziół, spożywaniu naturalnych syropów. Czasami to jednak nie wystarcza i należy sięgnąć po lek. Kaszel suchy leczony jest lekami przeciwkaszlowymi, które mają za zadanie złagodzić objawy lub zamienić go w kaszel mokry.

Kaszel mokry wymaga leczenia lekami wykrztuśnymi, których celem jest pozbycie się się zalegającej wydzieliny.

Już od 15 lat co roku w aptekach sprzedaje się ponad 40 mln opakowań produktów na kaszel. Ich wartość w 2015 roku przekroczyła 500 mln zł, a prognozy pokazują, że w najbliższych latach taki poziom zostanie utrzymany. Przyglądając się pełnemu okresowi analiz widać, że ilość sprzedaży kształtuje się na wyrównanym poziomie, za to wartość sprzedaży wzrasta, co wynika ze wzrostu średniej ceny.  Metodologia prognoz Aby obliczyć prognozę wykorzystano sezonową metodę prognozowania liniowego z zastosowaniem wahań multiplikatywnych. Dzięki wyeliminowaniu wahań przypadkowych założono, że odchylenia w poszczególnych miesiącach prognozowanych nie będą znacząco odbiegały od odchyleń zanotowanych historycznie. Dodatkowo założono, że nie pojawią się żadne czynniki, które spowodują niespodziewane wahania sprzedaży w górę lub w dół.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

67

systemy it

KS-SOMED Zmiany w systemie KS-SOMED (listopad 2016) Aneta Krzynówek Zakład Systemów Ambulatoryjnych, KAMSOFT S.A.

Zmiana hasła pracownikowi przez administratora Jeżeli na karcie pracownika hasło wprowadza administrator, może obecnie wymusić konieczność zmiany hasła operatorowi, gdy ten pierwszy raz po jego nadaniu będzie się logował do systemu. W tym celu na karcie pracownika, należy ustawić znacznik Operator musi zmienić hasło przy pierwszym logowaniu.

Rys. 3. Zmiana hasła

Znacznik domyślnie będzie zaznaczony i nie będzie można go odznaczyć, jeśli poziom bezpieczeństwa jest równy lub wyższy od 5. Znacznik ten ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy administrator zmienił hasło. W każdej innej sytuacji jego ustawienie, czy to ręcznie, czy automatycznie, nic w systemie nie zmienia. W szczególności, jeśli dowolny operator podda kartę pracownika edycji, a znacznik będzie zaznaczony (5 poziom bezpieczeństwa), to hasło operatora się nie zmieni i nie będzie też musiał zmieniać go podczas najbliższego logowania.

Modyfikacja jest przydatna w sytuacji, gdy administrator zakłada nowe kartoteki pracowników, nadaje im jednorazowe hasła i chce mieć pewność, że operator po zalogowaniu się, zmieni swoje hasło.  Rys. 1. Karta pracownika

informacja

Podczas logowania pracownika do systemu, zostanie wyświetlone okno z komunikatem.

Rys. 2. Komunikat

Po zatwierdzeniu zostanie wyświetlone okno do zmiany hasła.

68

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Poznaj wszystkie rozwiązania IT dla farmacji i medycyny.

Od kolejnego wydania czasopisma będziemy prezentowali nowe systemy, aplikacje i narzędzia wspomagające pracę farmaceutów, lekarzy, pielęgniarek, menedżerów placówek ochrony zdrowia.

systemy it

KS-APTEKA Zmiany w systemie KS-APTEKA Windows (listopad 2016) Katarzyna Piątek Zakład Systemów Farmacji, KAMSOFT S.A.

W module APW13 Zakupy dodano możliwość wydruku graficznego specyfikacji do faktury. W oknie przeglądu poprawki wybieramy przycisk [Ctrl F10] Drukuj „Specyfikacja do faktury zakupu”, po wcześniejszym zaznaczeniu opcji 13.2.64 Wydruk graficzny specyfikacji do faktury w module APW41 Administrator.

W module APW14 Magazyn dodano wydruk różnic dla wybranej grupy asortymentowej. Wybieramy funkcję Różnice remanentowe i za pomocą przycisku [F10] Wydruk > Wydruk pozycji zmienionych (uproszczony) > Wybrana grupa asortymentowa mamy możliwość wygenerowania wydruku różnic.

Rys. 3. Wydruk różnic remanentowych dla wybranej grupy asortymentowej

Rys. 1. Wydruk graficzny specyfikacji do faktury

Dodatkowo w module APW 13 Zakupy, okno Wybierz dokument przeceny rozbudowano o pole Uwagi. Jest ono dostępne z poziomu bufora kodów kreskowych – za pomocą przycisku [F2] Dodaj należy wybrać Z dokumentu przeceny.

W Planie zadań, w module APW41 Administrator Automatyczne ukrycie kartotek towarów ukrytych centralnie, rozbudowano o funkcję ukrywania kartotek lokalnych dopuszczonych do ukrycia. Zadanie to ukrywa towary w kartotece lokalnej na podstawie znacznika ukrycia towaru w kartotece centralnej. Dodatkowo dla towaru posiadającego stan magazynowy, ukrywanie karty lokalnej zostanie odłożone do chwili, kiedy cały zapas towaru zostanie wysprzedany. Tym procesem zarządzać będzie system apteczny. Po wyprzedaniu ostatniej sztuki, system apteki automatycznie ukryje taką kartę towaru.

W module APW42 Serwis do Dziennika zdarzeń dodano nowe zdarzenie Dofiskalizowanie paragonu. Jeśli w module APW11 Sprzedaż w poprawie sprzedaży dofiskalizujemy pozycję za pomocą przycisku Dofisk., to w dzienniku pojawi się ta informacja (rys. 4, oznaczona na czerwono).

Rys. 2. Wybór dokumentu przeceny

Dodano opcję 13.2.67 Automatyczna przecena: przeceniane będą również dokumenty ze znacznikiem „nie przeceniaj” w module APW41 Administrator. Zaznaczenie tej opcji powoduje, że podczas przyjęcia dokumentu na magazyn na podstawie faktury zakupu wykonujemy przecenę dokumentów bez względu na to, jakie znaczniki ma ustawiony dokument.

Rys. 4. Dziennik zdarzeń – Dofiskalizowanie paragonu

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

69

systemy it

W module APW45 Apteka internetowa dodano opcję Kontrola kodu kreskowego dla okna pakuj. Opcja pozwala tylko na rezerwację produktów wybranej dostawy z zeskanowanym opakowaniem produktu. Jeśli nie przypisano konkretnej dostawy, to program nie pozwali na rezerwację domyślną. Opcję wywołujemy z poziomu Reguły > Zamówienia > Kontrola.

reklama

Rys. 5. Reguły numeracji zamówień

Ponadto dodano funkcję zarządzania promocjami z podpiętymi cennikami dla oferty internetowej. Jeżeli w module APW35 Strategie założono promocję na cennik oraz w aptece internetowej w Reguły > Towary > Ceny przypisano cennik w polu Korzystaj z promocji dla cenników, to podczas generowania oferty za pomocą przycisku [F11] w oknie Towarów, przy towarze pojawi się znacznik Cena z cennika.

Rys. 6. Promocja z podpiętymi cennikami 

Wydawca: KAMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl Redaktor naczelny: Zygmunt Kamiński

70

Zespół redakcyjny: Aneta Krzynówek, Aleksandra Kurowska, Artur Olesch, Katarzyna Piątek, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Zdjęcia we wstępie i spisie treści: freepik.com

Współpracownicy: Iwona Magdalena Aleksandrowicz, Ewa Borek, Amy Cueva, Przemysław Kardas, Gent Kondo, Mateusz Lichoń, Natalia Matuszak, Witold Tomaszewski.

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KAMSOFT S.A. jest zabronione.

Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia 12/2016

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 17 000 egzemplarzy

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach OSOZ prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę naukową m.in. z dziedziny zarządzania, prawa, profilaktyki, nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, szczegółowe raporty specjalne. Poznaj dokładnie rynek ochrony zdrowia i farmacji dzięki autorskim analizom statystycznym.

Dołącz do grona czytelników Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

22. Międzynarodowy Kongres Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia

Innowacyjna Ochrona Zdrowia 4-5 kwietnia 2017 KATOWICE

MIĘDZYNARODOWE CENTRUM KONGRESOWE

WSTĘP BEZPŁATNY 2 dni debat oraz wykładów o innowacjach w medycynie i farmacji Ponad 50 prelegentów z Polski i zagranicy 1000 uczestników w nowoczesnej przestrzeni kongresowej Uroczysta Gala Liderów Ochrony Zdrowia

ORGANIZATOR

SPONSOR GŁÓWNY

Czasopismo Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia

KAMSOFT

OSOZ Spółka Akcyjna

PROGRAM FORUM I REJESTRACJA JUŻ WKRÓTCE NA STRONIE:

WWW.OSOZ.PL/FORUM2017

Spółka Akcyjna