OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

12

2018 POLSK A

12 / 2018

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

TRZEBA ZADBAĆ

EDM. SZKLANKA

2019. KRONIKI

Francesca Colombo (OECD): rośnie obciążenie systemów ochrony zdrowia.

Big Data i AI mogą pomóc.

56% podmiotów jest gotowych do prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej. Dlaczego ciągle tak mało?

10 najważniejszych trendów oraz 14 liczb obrazujących wpływ technologii na sektor zdrowia w Polsce i na świecie.

O INTEGRACJĘ

W POŁOWIE PUSTA

TRANSFORMACJI

XXIV Międzynarodowy Kongres Otwartego Systemu Ochrony Zdrowia „LECZNICTWO SZPITALNE - DRUGA LINIA OCHRONY ZDROWIA NA PLATFORMIE OSOZ”

9 kwietnia 2019 KATOWICE

MIĘDZYNARODOWE CENTRUM KONGRESOWE

WSTĘP BEZPŁATNY Innowacyjne rozwiązania i koncepcje w medycynie i farmacji Eksperci z Polski i zagranicy 8 sesji tematycznych | 1000 gości | kilkadziesiąt prezentacji Uroczysta Gala Liderów Ochrony Zdrowia

ORGANIZATOR

SPONSOR GŁÓWNY

Czasopisma

KAMSOFT

OSOZ Polska OSOZ World HARMONOGRAM KONGRESU:

WWW.OSOZ.PL/kongresOSOZ

Spółka Akcyjna

Nota bene

Moment zwrotny Aby podsumować rok 2018 postanowiłem przejrzeć kilkadziesiąt artykułów w międzynarodowej prasie opublikowanych w ostatnich 12 miesiącach. Doniesienia medialne to reprezentatywny kolaż nadziei i obaw związanych ze zdrowiem cyfrowym.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Temat e-zdrowia pojawia się już nie tylko w specjalistycznej prasie, ale szturmuje gazety codzienne. Żadne inne zagadnienie w dziedzinie nowych technologii nie pokazuje lepiej zmian społecznych i technologicznych, których jesteśmy świadkami. To dyskusja o szansach, jakie zdrowie cyfrowe stwarza i obawach przed upadkiem ochrony zdrowia, jaką znamy od lat. Po jednej stronie mamy nadzieje na precyzyjną diagnozę i personalizowaną profilaktykę, po drugiej – przejmowanie przez algorytmy i sztuczną inteligencję kolejnych kompetencji lekarza. W niektórych umiejętnościach człowiek przegra z maszyną. Jednak dzięki temu coraz cenniejsze staną się cechy wyjątkowe dla ludzi – empatia, współczucie, pomoc, zrozumienie. Na nich będzie się opierać ochrona zdrowia w czasach, gdy technologie zdominują czynności powtarzalne, przewidywalne i nie wymagające zaangażowania czynnika ludzkiego.

To, co dla osób spoza sektora nowych technologii jest ważne, dowiadujemy się z artykułów publikowanych w codziennej prasie na całym świecie. Już same tytuły mówią same za siebie: „dzięki opiece wirtualnej można zaoszczędzić miliony dolarów”, „zainteresowanie rynkiem zdrowia ze strony Apple i Amazon to znak zbliżającej się transformacji”, „rola robotów w opiece nad seniorami”, „lekarz cię przyjmie w smartfonie”, „jak będzie wyglądała ochrona zdrowia w erze asystentów głosowych”, „nowy system sztucznej inteligencji diagnozuje psychozy na podstawie głosu”, „zaufanie i obawy przed AI – medialna debata dzieląca społeczeństwo”, „wirtualna rzeczywistość w szpitalach pomaga zwalczać ból”, „do 2020 roku jedna na pięć organizacji ochrony zdrowia zaadaptuje blockchain”.

Co wynika z tych publikacji? To będzie trudna transformacja dla sektora. Technologiczna ewolucja wymaga już dziś ciągłej aktualizacji wiedzy i zdobywania nowych (cyfrowych) kompetencji, nie tylko przez lekarzy. Przed nami wiele pytań dotyczących zastosowania sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia, na które musimy sobie odpowiedzieć i kwestii, które trzeba uregulować.

To, czy korzyści przeważą nad niebezpieczeństwami, zależy od tego, jak pokierujemy zmianami i czy nie wpadniemy w ślepy zachwyt nad technologią. Digitalizacja zdrowia dopiero się rozpoczęła i nic nie jest w stanie już zatrzymać cyfrowej fali rażenia.

12

OSOZ POLSKA 2018

aktualności

6

W KADRZE

ROZMOWY

21

Cyfryzacja. Trendy 2019

8

Rynek zdrowia w pigułce NIK o NFZ, cyberbezpieczeństwo, sprzedaż leków przez internet

11

23

12

SPOŁECZEŃSTWO Jutta Kristen: Kobiety siłą napędową zmian

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w lutym 2019

STRATEGIE Francesca Colombo: Technologiczna rewolucja w ochronie zdrowia potrzebuje politycznych ram

25

SZTUCZNA INTELIGENCJA Piotr Orzechowski: Pacjent oczami AI

PLEBISCYT OSOZ Zostań Liderem Ochrony Zdrowia 2019!

PRAKTYcznie INNOWACJE

13

28

14

Legislacja Prawo pracy w ochronie zdrowia 2019

Aplikacje medyczne Medytacja, motywacja do zmian, ukojenie emocji dziecka

30

FAKTY Szpitale muszą zagwarantować dostępność cyfrową stron internetowych

Infografika 14 liczb obrazujących transformację ochrony zdrowia

32

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

RAPORT

16

ANALIZA I WNIOSKI Realia digitalizacji Jak po prawie 8 latach od uchwalenia ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia wygląda przygotowanie podmiotów medycznych do prowadzenia dokumentacji w formie elektronicznej?

nowe idee

34

STREFA START-UP Bioniczna trzustka

36

LABORATORIUM TECHNOLOGII Zdigitalizowany albo zmarginalizowany

38

KONCEPCJA OSOZ Dlaczego nowe technologie niszczą psychikę dzieci?

42

PREMIERA Nowości e-zdrowia w magazynie OSOZ World!

TECHNOLOGIE

43

DLA PODMIOTU MEDYCZNEGO Zintegrowany System Zarządzania Szpitalem

45

DLA apteki Weryfikacja autentyczności produktów leczniczych

MONITOR ZDROWOTNY

» B ig Data ułatwia rozwój modeli opieki zdrowotnej skoncentrowanych na ludziach.« Francesca Colombo Dyrektor Wydziału Zdrowia, OECD | str. 21

47

FELIETON Święta w aptece

49

RANKINGI PEX Firmy i produkty (listopad 2018)

50

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (listopad 2018)

54

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (listopad 2018)

61

Monitor rynku leKÓW Leki uspokajające i nasenne

OSOZ Polska 12/2018

» Systemy AI powinny być wzbogacane o elementy inteligencji emocjonalnej.«

online

Piotr Orzechowski Infermedica | str. 23

42%

Taki procent ankietowanych przez CSIOZ posiadało w 2018 roku strategię informatyzacji na najbliższe lata, w tym 53% szpitali i 37% POZ-ów.

Podobny poziom wykazano w badaniu przeprowadzonym w 2011 roku.

68,5%

Wartość rozwiązań sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia będzie rosła przez najbliższe 4 lata w tempie 68,6% rokrocznie. W 2019 roku osiągnie wartość 1,7 mld USD. W latach 2016-2022 zwiększy się 10krotnie.

Rekomendacje dla zdrowia

W grudniu CSIOZ promował na Twitterze e-receptę przytaczając dane z różnych krajów. I tak w Kanadzie 874 000 papierowych recept uległo w ciągu roku zniszczeniu na skutek podarcia lub zagubienia. 88 000 tysięcy zostało zjedzonych przez domowe pupile, 140 000 wpadło pacjentom do kałuży, 415 000 zostało wypranych w pralce. 700 000 Kanadyjczyków, których recepty uległy zniszczeniu/zgubieniu, zdecydowało nie wracać do lekarza i nie przyjmować przepisanych leków. Blisko 1 700 000 mieszkańców Kanady musiało ponownie jechać do lekarza, aby poprosić o duplikat recepty. Z kolei w Wielkiej Brytanii corocznie notuje się 627 zgonów spowodowanych błędnie zażywanymi lekami, co jest rezultatem nieprawidłowo lub nieczytelnie wypisanej papierowej recepty. Poza tym rocznie rejestrowanych jest ok. 66 mln potencjalnie niebezpiecznych błędów popełnianych w procesie ręcznego wypisywania recepty.

Potencjał zdrowia cyfrowego jest obiecujący. Aby go w pełni wykorzystać, trzeba przełamać kilka barier, dzięki którym narzędzia e-zdrowia staną się dostępne dla wszystkich pacjentów. W OSOZ 1/2019 prezentujemy wywiad z autorami raportu Europejskiego Parlamentu Zdrowia „Make Health Great Again – Recommendations by the Next Generation”.

online / offline

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na grudzień 2018 r., liczba członków Rady: 99 osób)

KONGRES OSOZ 2019 24. Międzynarodowy Kongres OSOZ „Lecznictwo szpitalne” wraz z Galą Liderów Ochrony Zdrowia 2019 już 9 kwietnia w Katowicach.

Szczegółowe informacje oraz rejestracja

www.osoz.pl/kongresOSOZ

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 12/2018

aktua l no ś ci w kadrze

Cyfryzacja. Trendy 2019 Trudny punkt zwrotny w digitalizacji mamy za sobą. Mimo, że nadal występują problemy, lekarze wystawiają elektroniczne zwolnienia lekarskie. A to oznacza, że wykorzystanie cyfrowych narzędzi w ochronie zdrowia przechodzi do porządku dziennego. Rok 2019 w Polsce zdominuje wdrażanie e-recepty i skierowania oraz – miejmy nadzieję – wewnętrzna reforma NFZ, której punktem centralnym będzie wykorzystanie gromadzonych danych do porządkowania świadczeń.

Z kolei na świecie obserwujemy szybki rozwój rozwiązań sztucznej inteligencji wspomagających diagnozę i procesy kliniczne. Widać wyraźne przesuwanie się od teorii zdrowia cyfrowego do praktyki.

OSOZ Polska 12/2018

 Cyfryzacja. Ostatnia deska ratunku dla MZ i NFZ. Już nie jako zbędny koszt, ale jako inwestycja. Nie jako problem zamiatany pod dywan, ale jako element politycznej agendy. Digitalizacja zdrowia będzie dominującym tematem i jednym z narzędzi transformacji niewydolnej ochrony zdrowia.  Sztuczna inteligencja. Rozwiązania AI diagnozują, analizują zdjęcia medyczne, pozwalają pacjentom lepiej zarządzać swoim zdrowiem.

Szacuje się, że dzięki zastosowaniu AI, produktywność w ochronie zdrowia wzrośnie o 10–15% w najbliższych 2–3 latach.  Big & Small Data. Szpitale gromadzą dane, które mogą wykorzystać do lepszej organizacji pracy i wspomagania procesów klinicznych.

Praktyczne zastosowanie tzw. Small Data oznacza podnoszenie jakości usług i lepszą opiekę nad pacjentem.  Nowa strategia dla EDM. Nadal nie wszystkie podmioty medyczne prowadzą dokumentację w formie elektronicznej. Od lat nie udaje się wprowadzić EDM w Polsce. Potrzebny jest nowy plan i wsparcie finansowe dla mniejszych podmiotów.  Blockchain. Niszowa koncepcja szyfrowania danych dla fanatyków nowych technologii? Już nie. Blockchain wchodzi do ochrony zdrowia pozwalając przesyłać bezpiecznie np. medyczne dane naukowe.

 Profilaktyka na rosnące koszty. Wydatki na ochronę zdrowia będą rosły, ale nie w takim tempie, aby zaspokoić deficyt pieniędzy w sektorze. Trzeba postawić na profilaktykę indywidualizowaną. Zapowiada to NFZ, a pomóc mają dane gromadzone na e-kontach pacjenta.  Popularyzacja technologii zdrowia cyfrowego. Polskie startupy razem z ośrodkami naukowymi, sieciami medycznymi i prywatnymi ubezpieczycielami wdrażają nowe rozwiązania zdrowia cyfrowego dla pacjentów. Przykładowo: zdalna diagnoza z pomocą chatbotów.  E-recepta i e-skierowanie. Czy e-ZLA utoruje drogę do łatwego wdrożenia elektronicznej recepty i skierowania? Zadanie nie jest łatwe, bo wymaga przejścia na jeszcze wyższy poziom digitalizacji.  Koniec cyfrowej magii. W dyskusji na temat nowych technologii w zdrowiu nie aplikacje i narzędzia są ważne, ale wartość nowych rozwiązań dla pacjenta.  E-dowód w roli karty ubezpieczenia zdrowotnego. W marcu 2019 rozpocznie się wydawanie elektronicznych dowodów osobistych, które mają również służyć do identyfikacji pacjenta. Zanim dostaną je wszyscy Polacy, upłynie… 10 lat.

OSOZ Polska 12/2018

aktua l no ś ci

R y nek zdrowia w pigu łce

NIK o NFZ, cyberbezpieczeństwo, sprzedaż leków przez internet

Obecnemu rządowi pozostało kilka miesięcy, a wiele ze zdrowotnych zapowiedzi i projektów nadal dalekich jest od finału. Na dodatek okres przed wyborami do Europarlamentu jak i wybory krajowych posłów i senatorów mogą nie sprzyjać merytorycznej dyskusji i podejmowaniu odważnych decyzji. Końcówka 2018 r. i początek 2019 r. też nie były przełomowe. Ruch było widać głównie w informatyzacji i refundacji.

Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu PolitykaZdrowotna.com

Finanse Po długim wyczekiwaniu Ministerstwo Finansów przekazało na ochronę zdrowia dodatkowe środki. Ale nie do wydania od razu i z dodatkowymi obostrzeniami. 1,8 mld zł zasiliło fundusz zapasowy NFZ. Ale by je wydać potrzebna będzie zgoda MF i nie wiadomo kiedy to nastąpi.

System Na koniec III kwartału w NFZ ubezpieczonych było prawie 33,86 mln osób.

O ponad 261 tysięcy osób więcej niż rok wcześniej. Niestety, dane Funduszu równocześnie pokazują korkowanie się dostępu do świadczeń.

OSOZ Polska 12/2018

Ciągłe dyskusje systemowe nadal nie przyniosły widocznych efektów, a w grudniu wyhamowały. Szpitale zgłaszają coraz większe problemy z finansowaniem działalności. Dodatkowo, poza kolejnym wzrostem płacy minimalnej w gospodarce i innych kosztów, doszły podwyżki cen energii. Jeden ze szpitali warszawskich będzie np. płacił ponad trzykrotnie więcej.

Rosną też płace pracowników zatrudnionych w placówkach, na co wskazują nie tylko wdrażane porozumienia z poszczególnymi grupami zawodowymi, ale też dane GUS. Ale wciąż pracownicy ochrony zdrowia i pomocy społecznej (GUS w publikacjach łączy te kategorie) zarabiają mniej niż przeciętny Polak.

Miesięczne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej, biorąc pod

uwagę trzy kwartały 2018 r., wyniosło 4573,03 zł, tj., było o 6,9 proc. wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W sekcji ochrony zdrowia i pomocy społecznej średnia płaca wynosiła 4352,93 zł. Jak informuje GUS, największy wzrost przeciętnego wynagrodzenia rok do roku zanotowano w sekcjach: górnictwo i wydobywanie oraz opieka zdrowotna i pomoc społeczna (po 9,3 proc.).

MZ starało się uelastycznić część przepisów. Ważną zmianą jest m.in. to, że fizjoterapeuta będzie mógł dobrać zabiegi dla pacjenta skierowanego np. przez lekarza POZ, poprawić skierowanie w miarę potrzeb, uzupełnić brakujące informacje. Jak szacowano, nawet 90 proc. skierowań zawierało błędy, ponieważ lekarze często nie mają specjalistycznej wiedzy, by dobrać najlepsze

aktua l no ś ci

przy danym problemie zdrowotnym zabiegi. A u części chorych np. wielomiesięczny czas oczekiwania na fizjoterapię powodował, że mieli już inne potrzeby.

Wydatki bieżące na ochronę zdrowia w Polsce na tle innych państw OECD w 2017 r. jako procent PKB i w przeliczeniu na dolary amerykańskie na jednego mieszkańca

E-zdrowie W styczniu ruszyła już we wszystkich aptekach e-recepta, a na przełomie roku wykonano szereg modyfikacji platformy wykorzystywanej przy tej elektronicznej usłudze. MZ przygotowało wstępny projekt zmian w ustawie refundacyjnej umożliwiający wielu pacjentom potwierdzanie zleceń na wyroby medyczne elektronicznie, a nie w oddziałach (o ile w momencie zlecania i odbierania będzie dostęp do systemu NFZ).

Z kolei inny wymóg znów jest rolowany z powodu braku środków, kadr i czasu. Ministerstwo Zdrowia chce, by część szpitali została wyłączona z krajowego systemu cyberbezpieczeństwa.

Byłoby to możliwe, jeśli placówki medyczne nie będą zaliczane do operatorów usług kluczowych.

Jeśli chodzi o informatyzację warto też wspomnieć, że NFZ przekazuje pieniądze na zakup sprzętu informatycznego przez świadczeniodawców. Miało to złagodzić owe obowiązki dla placówek związane m.in. z e-zwolnieniami. Jednak termin składania dokumentów o zwrot wydatków Fundusz musiał dwukrotnie wydłużać w grudniu. Możliwość dopłat wprowadziła nowela zarządzenia w sprawie warunków rozliczania środków pochodzących z dotacji celowej z budżetu państwa na dofinansowanie zakupu urządzeń informatycznych i oprogramowania oraz kosztów niezbędnego szkolenia świadczeniodawców.

Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia kupi wkrótce lokal nr 4 na III piętrze w budynku położonym w Warszawie przy ul. Stanisława Dubois 5A. W budżecie państwa jest na ten cel 8,5 mln zł do wydania do końca marca.

W tej kwocie mieści się jednak też dostosowanie, na które może pójść znacz-

Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych OECD z 21 sierpnia 2018

na kwota m.in. związana z bezpieczeństwem danych. CSIOZ już teraz mieści się w tej lokalizacji, ale wynajmowało lokal. Ponieważ budynek trafił na sprzedaż, pojawiła się okazja zakupienia siedziby.

Leki Bardzo burzliwy okres renegocjacji ponad 2 tysięcy decyzji refundacyjnych dla leków skończył się sukcesem, ale dawno nic nie podgrzewało tak atmosfery. Poja-

wiały się komunikaty, że nawet setki leków od 1 stycznia znikną z aptek.

Toczy się dalsza walka o sprzedaż leków przez internet. Na poziomie kancelarii premiera pojawił się postulat, by leki takie mogli dostarczać jednak tylko farmaceuci, a nie firmy kurierskie, nawet wyspecjalizowane. Biorąc pod uwagę, że z rozwiązania mieli korzystać, przynajmniej na początku, tylko niepełnosprawni, a farmaceutów brakuje – de facto zablokuje to internetową sprzedaż leków

Dofinansowanie zakupu sprzętu w związku z wdrożeniem e-ZLA

36

4239

17 000

milionów złotych na zakup sprzętu informatycznego i oprogramowania trafiło do lekarzy POZ

wniosków zostało pozytywnie rozpatrzonych przez Oddziały Wojewódzkie NFZ

uprawnionych lekarzy POZ i 6 tys. miejsc udzielania świadczeń skorzystało z dotacji

OSOZ Polska 12/2018

aktua l no ś ci

» MZ chce, by część szpitali została wyłączona z krajowego systemu cyberbezpieczeństwa.« Rx lub znacznie podwyższy koszty dla pacjentów.

W grudniu Fundusz opublikował komunikaty dotyczące tego, ile placówki średnio płaciły za leki oraz do jakiego poziomu trzeba zejść z ceną, by placówka dostała finansowe bonusy. Chodzi o korzystne przeliczniki – NFZ nie płaci więcej za taniej kupiony lek, ale np.

10 czy 30 proc. lepiej finansuje wybrane elementy leczenia związane z podaniem leku – np. diagnostykę.

Raporty NIK jak co roku podsumował działanie NFZ. Wnioski od lat są te same. Brak dostępu do części świadczeń zdrowotnych, różnice w dostępie do nich w poszczególnych Oddziałach Wojewódzkich NFZ dotyczące zarówno liczby, jak i wartości udzielonych świadczeń oraz długi czas oczekiwania – to wyróżniające się problemy. Kolejna już kontrola Funduszu przez NIK wykazała, że mimo zwiększenia w 2017 r. nakładów na świadczenia

Struktura świadczeń opieki zdrowotnej w 2017 r. oraz w latach 2010–2017

(w porównaniu z 2016 r.) o 5,4 mld zł, sytuacja nie uległa znaczącej poprawie.

Na koniec 2017 r., w przypadku jednej trzeciej świadczeń, czas oczekiwania się wydłużył, zaś w pozostałych skrócił się lub pozostał na niezmienionym poziomie. NIK wskazuje na znaczne, sięgające kilkuset punktów procentowych, różnice cen tych samych świadczeń w różnych regionach Polski.

Wydatki bieżące ogółem na ochronę zdrowia w Polsce w 2017 r. stanowiły 6,7% PKB, z tego bieżące wydatki publiczne (w tym wydatki NFZ) 4,6% PKB, znacznie mniej niż w innych krajach Europy. Podobnie wygląda sytuacja dotycząca wydatków w przeliczeniu na jednego obywatela. Tak niskie nakłady publiczne na zdrowie w Polsce skutkują wysokim udziałem wydatków ponoszonych bezpośrednio przez pacjentów, czyli wydatków, które osoba ubezpieczona musi ponieść bezpośrednio u świadczeniodawcy, bez pośrednictwa ubezpieczyciela lub rządu. W Polsce udział tych wydatków w 2016 r. (wg. Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, OECD) wyniósł 23,5%, podczas gdy we Francji 10,5%, w Czechach i Szwecji – 15%, a na Słowacji 18%. Dane te pokazują, że w Polsce dostęp do usług medycznych jest daleko bardziej niż w innych krajach uzależniony od sytuacji ekonomicznej pacjenta.

Zmiany personalne

17,8% koszty pozostałych świadczeń

Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych NFZ

10

OSOZ Polska 12/2018

Anna Goławska, zastępca dyrektora w Departamencie Funduszy Europejskich i e-Zdrowia w MZ, została dyrektor generalną resortu. Ze stanowiskiem pożegnać musiała się Anna Pankowska-Gałaj. Nowa dyrektor generalna odpowiedzialna była m.in. za sprawne przeprowadzenie projektu wsparcia dla prawie 100 szpitalnych oddziałów ratunkowych (SOR). Stanowisko dyrektora departamentu pielęgniarek i położnych straciła Beata Cholewka, która kierowała departamentem pod rządami dziewięciu ministrów zdrowia. Departamentem kieruje Greta Kanownik, która była pracownikiem szpitala w Brzesku. Szpitalem tym kierowała wcześniej wiceminister Józefa Szczurek-Żelazko. 

aktua l no ś ci

radar epidemio logiczn y ( lut y 2 0 19)

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

57%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (luty 2019)

TREND W STOSUNKU DO stycznia 2019

1 345

Opolskie

626

Podkarpackie

613

Podlaskie

679

Pomorskie

840

Śląskie

733

Świętokrzyskie

697

Warmińsko-mazurskie

678

Wielkopolskie

830

Zachodniopomorskie

846

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (luty 2019)

TREND W STOSUNKU DO stycznia 2019

10 320

               

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

669

Lubelskie

724

Lubuskie

613

Łódzkie

856

Małopolskie

821

Mazowieckie

1 044

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

63%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

8 259

Lubelskie

7 018

Lubuskie

5 738

Łódzkie

9 705

Małopolskie

9 145

Mazowieckie

11 344

Opolskie

8 095

Podkarpackie

5 724

Podlaskie

7 392

Pomorskie

7 429

Śląskie

7 097

Świętokrzyskie

6 640

Warmińsko-mazurskie

7 186

Wielkopolskie

9 370

Zachodniopomorskie

8 840

OSOZ Polska 12/2018

11

aktua l no ś ci p l ebisc y t osoz

Zostań Liderem Ochrony Zdrowia 2019.

Wyślij swoje zgłoszenie Ruszyła nowa edycja prestiżowego plebiscytu dla organizacji i firm rynku ochrony zdrowia oraz farmacji.

Zaprezentuj swoje osiągnięcia i zdobądź tytuł Lidera. Udział w Konkursie jest bezpłatny, a zgłoszenia oceni 26-osobowa, niezależna Kapituła.

Zapraszamy do udziału w 13. edycji Konkursu Liderów Ochrony Zdrowia.

Jak co roku nagrodzimy najcenniejsze inicjatywy oraz postawy na rynku ochrony zdrowia i farmacji. Plebiscyt ma otwartą, ogólnopolską formułę, a uczestnictwo jest bezpłatne. Wystarczy wypełnić i wysłać prosty formularz zgłoszenia.

16 laureatów w 5 kategoriach wybierze niezależna Kapituła.

Organizatorem i mecenasem Konkursu jest czasopismo OSOZ Polska. Ogłoszenie wyników nastąpi podczas uroczystej Gali Liderów Ochrony Zdrowia,

12

OSOZ Polska 12/2018

która odbędzie się 9 kwietnia 2019 roku w siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach.

Wydarzenie towarzyszy XXIV Międzynarodowemu Kongresowi OSOZ. Spróbuj swoich sił i weź udział w Konkursie. Każdy ma równe szanse, bez względu na skalę działalności lub projektu. Liczy się pomysłowość, zaangażowanie i pasja pracy. Wystarczy wysłać wniosek w jednej z 5 kategorii: – Innowacyjne Pomysły w Ochronie Zdrowia, – Promocja Zdrowia i Profilaktyka,

– Skuteczne Zarządzanie w Ochronie Zdrowia, – Działalność na Rzecz Pacjenta, – Lider Farmacji.

Kryształowe statuetki Złotego, Srebrnego, Brązowego oraz Brylantowego Lidera Ochrony Zdrowia – symbolizujące szlachetne zasługi w ochronie zdrowia i farmacji – wręczą członkowie Kapituły. Formularze zgłoszenia można nadsyłać do 11 lutego 2019 roku.  Formularz zgłoszenia/informacje: www.osoz.pl/lider2019

I nnowac j e

A p l ikac j e zdrowotne

Yoga Studio: Mind & Body

Breathe, Think, Do with Sesame

Fabulous – Daily Motivation

Szukając idealnej aplikacji mobilnej do nauki yogi w domu, warto wypróbować wielokrotnie nagradzaną Yoga Studio.

Zawarto z niej 130 wysokiej jakości filmów wideo z ćwiczeniami jogi i medytacji, 280 szczegółowo opisanych pozycji, 120 gotowych lekcji do wyboru o różnym czasie trwania (od 5 do 60 minut) i stopniu zaawansowania. Ciekawą opcją są tematyczne programy ćwiczeń, np. joga dla zdrowia psychicznego, joga dla biegaczy, joga na ból pleców, joga dla utrzymania prawidłowej wagi ciała. Aplikację można bezpłatnie testować przez 7 dni.

Frustracja jest częścią życia każdego dziecka. Jednak czasami może je nadmiernie przytłoczyć i wywołać szereg innych negatywnych uczyć. Aplikacja „Oddychaj, Myśl i Działaj”, opracowana przez twórców Ulicy Sezamkowej, pomoże dziecku się uspokoić, zrozumieć problem, pomyśleć nad jego rozwiązaniem i wdrożyć plan działania. Głównym bohaterem aplikacji i towarzyszem w radzeniu sobie z emocjami dziecka jest przyjaciel – potwór z ulicy Sezamkowej.

Nowy rok to dobra okazja do zmiany złych nawyków i tym samym doskonalenia jakości życia. Z aplikacją Fabulous każde postanowienie przekuwane jest na konkretny plan. Wystarczy 19 dni pracy nad sobą, aby zbudować nowy, zdrowy nawyk, niezależnie od tego, czy jest to lepszy sen, równowaga psychiczna, zrzucenie zbędnych kilogramów, uprawianie sportu czy inne cele. Fabulous jest połączeniem kalendarza z funkcją przypomnień, coachingu, technik motywacyjnych i uważności (mindfulness) z narzędziami śledzącymi nawyki.

iOS | Android | ENG Płatna (7-dniowa wersja testowa)

iOS | Android | ENG | SP Bezpłatna

iOS | Android | ENG + inne Płatna ($9.99/miesięcznie)

OSOZ Polska 12/2018

13

I nnowac j e

Transformacja zdrowia 2 000 000 000

84,2%

35,5%

1 000 000

37,6%

5%

To suma w USD, jaką amerykańska służba zdrowia mogłaby zaoszczędzić rocznie dzięki zdalnemu monitorowaniu chorych przewlekle (rozwiązania telemedyczne).

osób korzystało z usług administracji publicznej w 2018 roku w Polsce. W 2015 roku było to 26,6% osób.

członków gospodarstw domowych korzysta z internetu, aby zdobyć wiedzę i informację o chorobach i sposobach leczenia. 23,4% szukało w internecie opinii o lekarzach.

100%

Jedyną obowiązującą formą zwolnienia lekarskiego jest od 1 grudnia 2018 r. forma elektroniczna. Mogą ją wystawić lekarze oraz asystenci medyczni. Projekt ruszył 3 lata temu, dokładnie 1 stycznia 2016 roku.

100%

Od 1 stycznia 2019 roku apteki są zobowiązane do generowania tzw. Dokumentu Realizacji Recepty (DDR) i przekazywania go na centralną platformę P1. To pierwszy krok do wprowadzenia elektronicznej recepty. System e-recepty wejdzie w pełni w życie 1 stycznia 2020 roku, rok później obowiązywać zacznie e-skierowanie.

14

OSOZ Polska 12/2018

Taki procent gospodarstw domowych w Polsce miało dostęp do internetu w 2018 roku (w tym 71% do internetu szerokopasmowego). To o 10% więcej niż w 2015 roku.

Doximity, czyli medyczny odpowiednik zawodowej sieci społecznościowej LinkedIn, ma już milion użytkowników. Większość lekarzy w USA korzysta z serwisu, aby omawiać z innymi specjalistami przypadki kliniczne.

Nadal niewiele osób umawia się przez internet do lekarza, ale odsetek ten szybko rośnie w ostatnich latach.

Jednocześnie 65% chciałoby się umawiać online. Dla porównania: z bankowości mobilnej korzysta 34% Polaków, w 2012 roku było to zaledwie 3%.

Poziom adaptacji narzędzi cyfrowych w ochronie zdrowia można mierzyć za pomocą wielu wskaźników: dostępu do Internetu, poziomu wdrożenia elektronicznej dokumentacji medycznej, smartfonizacji, liczby pobrań aplikacji zdrowotnych na telefony komórkowe. Przedstawiamy 14 liczb obrazujących postępującą digitalizację.

1:2

Lekarze są obciążeni pracami administracyjnymi. Według Annals of Internal Medicine, w USA na każdą godzinę poświęconą przez lekarza pacjentowi przypadają 2 godziny na uzupełnienie elektronicznej dokumentacji medycznej.

68,5%

Wartość rozwiązań sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia w skali globalnej rośnie w błyskawicznym tempie 68,5% rok do roku w latach 2018–2022. W 2019 roku rynek AI osiągnie wartość 1,7 mld USD.

20,93

Tyle milionów smartfonów jest w posiadaniu mieszkańców Polski. Oznacza to, że 64% Polaków ma smartfon (2% więcej niż rok wcześniej). Smartfon jest obecny w 88% gospodarstw domowych. 13% osób ma tablet. 48% Polaków deklaruje, że korzysta z mobilnych urządzeń ponad 2 godziny dziennie. Średnia to 2,3 godziny, w 2016 roku było to 1,8 godziny. 72% mieszkańców Polski korzysta z mediów społecznościowych.

71%

Młodzi ludzie chcą, aby ochrona zdrowia była tak samo łatwa w obsłudze jak elektroniczna bankowość albo zakupy online.

71% amerykańskich millenialsów (osoby urodzone w latach 80. i 90. XX wieku) chce zarządzać swoim zdrowiem mobilnie, z pomocą smartfona.

56%

Według raportu CSIOZ opublikowanego w czerwcu 2018 roku, nieco ponad 56% podmiotów medycznych jest gotowych na wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej. To znaczny przyrost na przestrzeni ostatnich dwóch lat – analogiczne badanie opublikowane 2 lata temu wskazywało na 34% podmiotów (wzrost o 22%). W 2011 roku tylko 25% szpitali było przygotowanych do przejścia na EDM.

78%

Taki procent ankietowanych w badaniu Fundacji „MY Pacjenci” zgadza się, że przydatne byłoby rozwiązanie gromadzące online w jednym miejscu dokumentację medyczną. 66% badanych skorzystałoby z usługi lekarza wirtualnego, gdyby była taka możliwość. Głównym argumentem przemawiającym za e-konsultacjami jest fakt, że e-lekarz jest dostępny o każdej godzinie, co oszczędza czas.

Źródło: Dane GUS, POLSKA.JEST.MOBI 2018, „17 new stats on Digital Health adoption” (Infermedica), CSIOZ

OSOZ Polska 12/2018

15

R aport

Realia digitalizacji Jak po prawie 8 latach od uchwalenia ustawy z 28 kwietnia 2011 roku o systemie informacji w ochronie zdrowia wygląda przygotowanie podmiotów medycznych do prowadzenia dokumentacji w formie elektronicznej? Jak wypada Polska w międzynarodowych badaniach dotyczących e-zdrowia?

Cyfryzacja podmiotów medycznych w Polsce postępuje. Konsekwentnie, choć z szybkością pozostawiającą wiele do życzenia. Pod dyktando często modyfikowanych projektów centralnych,

16

OSOZ Polska 12/2018

które od lat ciągną się, nie mogąc znaleźć swojego finału. Napędzana wymaganiami administracyjnymi w postaci kolejno ogłaszanych i anulowanych terminów granicznych, nadal zbyt rzadko

motywowana wewnętrzną potrzebą udoskonalania procesów organizacyjno-klinicznych.

Kondycja informatyzacji ochrony zdrowia w Polsce jest wiernym odbiciem problemów całego sektora. Sektora znajdującego się od lat w nieustannym kryzysie strukturalno-finansowym. W takich warunkach trudno spodziewać się, że digitalizacja będzie przebiegać sprawnie. Mimo wielu trudności i zawirowań, większe podmioty medyczne są w stanie zdobyć – korzystając z programów

R aport

% lekarzy podstawowej opieki lekarskiej korzystających z elektronicznego rekordu pacjenta (rok 2012 i 2016) 2012

100%

2016

80% 60% 40% 20%

Isl an d No ia rw e Sz gia wa jc ar ia

ia

nd ia

la

Fin

Da n

Gr ec ja Sz we cj a Es to ni a Hi s W ie zpa lka ni Br a yt an ia Irl an di a Sł ow ac ja EU 25 Ma lta Fr an cj a Cz ec hy Ło tw a Po l Ch ska or wa cj a

0%

Źródło: OECD Survey of Electronic Health Record System Development and Use, 2012 i 2016

% pacjentów rezerwujących wizytę u lekarza POZ online 2012 2016 50%

49

40% 35 30

30%

25 22 22 22 21 18

20%

10%

20 16

15 14

13

11 10 10

9

9

7

7

7

7

6

6

5

5

4

3

2

3 0

Fin Dan i Hi land a sz ia pa Be nia Es lgia t Sz oni w a Ho ec la ja W n ie lka L dia Lu Bry itwa ks ta em ni bu a W rg ęg E ry Ni U25 em Ch Fran cy or cj wa a C c Po ze ja rtu ch g y W alia ło c Ło hy t Po wa Sł lsk ow a Irl acja an Au dia st ria Ru Mal m ta Sł un ow ia Bu en łg ia a Gr ria ec j Cy a pr No rw e Ma Tu gia ce rcj do a Cz Isla nia ar nd no ia gó ra

0%

Źródło: Eurostat Database, based on the European ICT survey of individuals aged 16–74

% zbędnych przyjęć do szpitala wynikających z 5 chorób przewlekłych % wszystkich wypisów ze szpitala liczba wypisów na 100 000 mieszkańców 10%

3000

8,6 8,5

8%

6%

4%

2400 6,4 6,3 6,3 6,2 6,1 6,0 5,8 5,7 5,7 5,5 5,3 5,1 5,1 5,1 4,9 4,8 4,8 4,8 4,8 4,7

6,1

4,2 4,1

3,9 3,7

1800

3,8 3,7

3,3

1200

600

0%

0 T No urc rw ja e Is g Sz lan ia wa di jc a ar ia

2%

Bu ł Ru gar m ia u Po nia Ni lska Hi em sz cy pa n W ia ęg r Lit y w Ło a tw Po Ma a rtu lta Sł gal ow ia ac ja Ho EU2 la 5 n Cz dia Fin ech la y n Irl dia an Fr dia an W cja ło c Be hy Sz lgia w W ie A ecj lka u a s B Lu ry tria ks tan em ia bu D rg Sł an o Ch we ia or nia wa cj a

unijnych i dotacji – środki na inwestycje w nowoczesny sprzęt medyczny i projekty IT. To one są koniem pociągowym wszystkich statystyk sugerujących m.in. że już ponad połowa szpitali jest przygotowana do wdrożenia elektronicznej dokumentacji medycznej (dane z czerwca 2018). Gorzej jest w przypadku mniejszych podmiotów, które muszą bardziej skrupulatnie liczyć pieniądze i nie dysponują takim potencjałem kadrowym, aby starać się o środki wsparcia.

Informatyzacja jest jednak konieczna.

Bez niej nie będzie mowy o skutecznej, wydajnej, terminowej i skoncentrowanej na pacjencie ochronie zdrowia. Bez wymiany i analizy informacji medycyna jest ślepa, a decyzje kliniczne podejmowane intuicyjnie, a nie w oparciu o fakty naukowe. Argumentów można przytaczać znacznie więcej, są one powszechnie znane. Przeszkód blokujących szybkie wdrażanie e-recepty w gabinetach lekarskich czy EDM jest wiele. Oprócz wspomnianych już pieniędzy, mamy do czynienia z oporem przez zmianą kulturową w sposobie pracy, transformacją ochrony zdrowia wzbudzającą obawy i potrzebującą czasu na okrzepnięcie.

W międzynarodowych zestawieniach adaptacji rozwiązań e-zdrowia wypadamy słabo. Według ostatniego raportu OECD „Health at a Glance: Europe 2018”, prezentującego wskaźniki dla systemów ochrony zdrowia w poszczególnych krajach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (region europejski), jesteśmy na przedostatnim miejscu pod względem wdrażania elektronicznego rekordu pacjenta. Za nami jest tylko Chorwacja. Średnio już 80% lekarzy POZ w 15 objętych badaniem krajach UE prowadzi dokumentację medyczną w formie elektronicznej. Wdrożyły ją prawie wszystkie placówki medyczne w Estonii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Luksemburgu, Wielkiej Brytanii i na Łotwie. W grupie liderów znalazły się też państwa, gdzie poziom finansowania ochrony zdrowia jest porównywalny z występującym w Polsce. Według raportu, w Polsce jest to 6,7% PKB, dokładnie tyle samo co w Estonii, nieco więcej niż na Łotwie (6,3%). Pod względem e-recepty wypadamy równie źle, co jednak ma szansę się zmienić w związku z realizowanym projektem elektronicznej recepty. W 2018 roku w Polsce e-recepty stanowiły 0% wystawianych recept, podobnie jak w Niemczech albo Francji. E-recepta jest codziennością w krajach Skandynawii, Hiszpanii, Portugalii,

Statystyka dotyczy przyjęć w wyniku 5 chorób przewlekłych: cukrzyca, nadciśnienie, wady serca, przewlekła obturacyjna choroba płuc, rozstrzelenie oskrzeli i astma

OSOZ Polska 12/2018

17

R aport

Estonii, we Włoszech. Niski stopień adaptacji rozwiązań IT pociąga za sobą niską dostępność usług e-zdrowia. Jak szacują eksperci OECD, w Polsce tylko 7% pacjentów umawia się na wizytę online. Średnia UE to 13%, liderem jest Dania, gdzie aż połowa terminów u lekarzy rezerwowana jest przez internet.

Z raportu można wyciągnąć dwa proste wnioski: poziom digitalizacji nie wynika wprost z wysokości nakładów na ochronę zdrowia, wdrożenie takich narzędzi jak e-recepta – wymagających strategii centralnych – jest zależne przede wszystkim od politycznego przywództwa i agendy cyfryzacji gospodarki. Przeglądając dokument OECD warto zajrzeć do rozdziału poświęconego marnotrawieniu wydatków na ochronę zdrowia. Wynika z niego, że 20% wydatków na ochronę zdrowia wyrzucanych jest w błoto i o tyle można by zmniejszyć nakłady bez żadnej szkody dla systemu i zdrowia pacjentów. W Polsce to ok. 20 mld złotych traconych m.in. na niewłaściwe terapie, leczenie lekkich przypadków w szpitalu zamiast w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, stosowanie procedur nieadekwatnych do problemu zdrowotnego, rozrośniętą infrastrukturę administracyjną. 6,4% przyjęć do szpitali w Polsce, związanych z pięcioma chorobami przewlekłymi (cukrzyca, nadciśnienie, wady serca, przewlekła obturacyjna choroba płuc, rozstrzelenie oskrzeli i astma), można by obsłużyć ambulatoryjnie bez szkody dla pacjenta. A to oznacza: taniej i wygodniej dla chorego.

Patrząc na mapę Europy ucyfrowienie zdrowia w naszym kraju nie wygląda najlepiej. A jak wygląda sytuacja analizując postęp od wewnątrz? W 2011 roku Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia przeprowadziło po raz pierwszy badanie stopnia przygotowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą do obowiązków wynikających z ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 roku o systemie informacji w ochronie zdrowia. Strategię informatyzacji posiadało wówczas 38% praktyk lekarskich udzielających ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych, 54% szpitali i 42% zakładów opieki zdrowotnej. Badanie powtórzono w 2016 i 2018 roku. Okazuje się, że po kilku latach niewiele się zmieniło – 53,10% ankietowanych szpitali zadeklarowało posiadanie strategii IT. Podobną stagnację można zauważyć w wynikach odpowiedzi na pytanie, czy w strukturze organizacyjnej podmiotu została wy-

18

OSOZ Polska 12/2018

Czy podmiot posiada rozwiązania informatyczne pozwalające na prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej umożliwiające zbieranie jednostkowych danych medycznych?

80%

tak

nie

nie, ale zaplanowano inwestycję

nie, ale inwestycja jest realizowana

66,34% 58,64%

60%

53,21%

50,66%

40% 27,31%

25,86%

20%

14,51%

10,46% 11,11%12,09%

0%

szpitale

22,62% 13,19%

8,97%

12,07% 6,67%

6,30%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne

POZ-y

Czy podmiot leczniczy posiada rozwiązania informatyczne umożliwiające prowadzenie dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej (w rozumieniu ustawy o SIOZ, czyli w postaci dokumentów elektronicznych)? tak

nie

częściowo

58,31%

60%

51,82% 41,31% 38,26%

40%

35,02% 26,02%

20,43%

20%

15,67%

0%

szpitale

13,15%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne

Czy podmiot prowadzi lub jest gotowy do prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej: historii choroby – dotyczy szpitala lub historii zdrowia i choroby – dotyczy opieki ambulatoryjnej za wyjątkiem praktyk indywidualnych, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2017 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej? tak

nie

nie, ale zaplanowano inwestycję

nie, ale inwestycja jest realizowana

60%

52,64% 47,22%

45,38%

41,42%

40% 30,60%

20%

19,93%19,12% 13,73%

25,86% 20,32% 12,40%

25,68% 16,41%

14,28% 7,61%

0%

szpitale

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne

7,40%

POZ-y

Źródło: „Badanie stopnia przygotowania podmiotów wykonujących działalność leczniczą do obowiązków wynikających z ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 roku o systemie informacji w ochronie zdrowia”, CSIOZ

R aport

odrębniona komórka organizacyjna do spraw IT. Taką w 2018 roku posiadało 35,44% podmiotów, w 2011 roku – 36% podmiotów. Przyjmując granicę błędu statystycznego – dokładnie tyle samo.

Najbardziej rozwinięte informatycznie są szpitale. W niemal 75% podmiotów stacjonarnej opieki zdrowotnej znajduje się komórka ds. IT. W 2011 roku było to 68%. Taką komórkę ma jedynie 23% placówek POZ i 26% podmiotów realizujących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne. Dostęp do e-usług, jak przykładowo rejestracja internetowa, oferuje tylko 38% szpitali i 44% podmiotów POZ. O wiele lepiej wygląda postęp w dziedzinie ochrony danych. Politykę bezpieczeństwa teleinformatycznego opracowało i wdrożyło w 2011 roku 76% szpitali. Badanie przeprowadzone w 2018 roku wykazało wzrost o 11% (87,09%).

Informatyzacja w Polsce na razie nie przekracza standardów wymaganych prawnie. Zaawansowane funkcjonalności i innowacyjne rozwiązania są nadal rzadkością. Przykładem są systemy wspomagania decyzji medycznych obecne w zaledwie 8% szpitali (wzrost o 6% w porównaniu z 2011 rokiem) i 6% POZów (wzrost o 5%). Choć i tu można mieć wątpliwości, czy nie są to wyniki zawyżone w wyniku niewłaściwej interpretacji pytania. Dla systemów wspomagania zarządzania podmiotem sytuacja nie wygląda lepiej: zaadaptowało je 13% szpitali i 4% POZ-ów.

W jaki sposób w 2018 roku podmioty medyczne przekazują innemu podmiotowi dokumentację medyczną? Przede wszystkim na papierze (79%), ewentualnie na płycie albo pendrive (16%). W pełni elektroniczne realizuje to niecałe 5% ankietowanych. Najciekawsze pytanie, na podstawie którego możemy ocenić rozwój informatyzacji ochrony zdrowia w Polsce, dotyczy EDM. CSIOZ w 2011 i 2018 roku zapytał, czy podmiot posiada rozwiązania informatyczne pozwalające na prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej umożliwiające zbieranie jednostkowych danych medycznych.

25% szpitali w 2011 roku odpowiedziało twierdząco. W 2018 roku wskaźnik ten osiągnął 66%, przy czym 12% realizuje już inwestycję w system EDM, a 11% taką planuje. Nieco gorzej sytuacja wygląda w jednostkach wykonujących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne (50%), ambulatoryjne świadczenia zdrowotne (53%) i POZ-ach (58%). Ogólnie, do prowadzenia EDM gotowych jest 56% podmiotów.

Czy podmiot wykorzystuje rozwiązania telemedyczne w zakresie swojej działalności (2018)?

tak

nie

100%

90,46%

89,10% 77,31%

75% 59,64%

50%

40,36%

22,69%

25%

10,90%

0%

szpitale

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne

W 2011 roku było ich ponad 2 razy mniej – 24%, a w 2016 roku – 35%. Ten wynik topnieje w przypadku odpowiedzi na analogiczne pytanie, ale odnoszące się do EDM w rozumieniu ustawy o SIOZ. Odpowiedź twierdzącą udzieliło tylko 35% podmiotów, w tym 41% szpitali.

Jak wynika z ankiety, kolejne przesunięcie obowiązku prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej można było już przewidzieć w 2016 roku. Z jednej strony poziom przygotowania do przejścia na elektroniczną formę dokumentacji medycznej z roku na rok jest coraz wyższy, ale bez strategii i wsparcia finansowego – przynajmniej na poziomie podobnym do tego uruchomionego w przypadku e-Recepty i e-ZLA – proces ten będzie trwał jeszcze kilka lat. Doskonale już wiemy, że nie przyspieszą go kolejno wyznaczane terminy graniczne. Choć informatyzacja jest już na półmetku, to przed metą czeka nas bieg pod górkę. Zwróćmy uwagę, że zinformatyzowały się placówki, które miały na to środki lub te o wysokiej świadomości cyfrowej. Załóżmy, że ok.

25% podmiotów albo realizuje niezbędne inwestycje albo je planuje. Pozostało więc szacunkowo 20% placówek, które przez ostatnie lata nie znalazły pieniędzy na inwestycje IT albo istnieją duże bariery kulturowe w przeprowadzeniu procesu informatyzacji (czynnik ludzki). W ich przypadku żadne kolejne terminy nie spowodowały zmiany decyzji i szybko się to nie zmieni. Co piąty podmiot medyczny w Polsce to liczba na tyle duża, że nie można jej zignorować. Jeżeli nic się nie zmieni, jeszcze długo kilkanaście, kilka procent nieprzygotowanych

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne

9,54%

POZ-y

podmiotów będzie blokować całościowe przejście na EDM, nawet jeżeli zdecydowana większość szpitali, placówek POZ i lekarzy będzie gotowa.

Podobnego wsparcia i podejścia systemowego potrzebuje telemedycyna. W 2016 roku 8% podmiotów medycznych deklarowało wykorzystywanie rozwiązań telemedycznych w swojej działalności. I choć w 2018 roku odsetek wzrósł dwukrotnie do 16%, wzrost napędza przede wszystkich rozwój telediagnostyki (52%). Można się domyślać, że deklaracje dotyczą w większości diagnostyki obrazowej. 33% podmiotów deklarujących adaptację systemów telemedycznych wdrożyło telemonitoring pacjentów, a prawie 30% – telekonsultacje.

Jak to zmienić, sugerują sami ankietowani. Największą barierą pozostaje niezmiennie od lat brak publicznego finansowania świadczeń telemedycznych (61% odpowiedzi) i duże nakłady niezbędne do wdrożenia nowych rozwiązań (również 61%). Brak chęci ze strony kadry medycznej wskazywany przez 25% respondentów trudno zweryfikować, ponieważ ankiety nie wypełniali bezpośrednio lekarze, a personel administracyjny.

Raport CSIOZ przygotowany został na podstawie 4184 wypełnionych ankiet, wzięło w nim udział 12% wszystkich podmiotów wykonujących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne, ponad 14% POZ-ów, 53% szpitali i 59% podmiotów realizujących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne. Indywidualne i grupowe praktyki lekarskie nie brały udziału w badaniu.

OSOZ Polska 12/2018

19

ZdrOwia

R aport

W W W.OSOZ .PL

OSOZ

OchrOny

9

2018 POLSK A

9 / 2018

Biorąc pod uwagę, że najmocniej reprezentowane są szpitale, które są zdecydowanie lepiej zinformatyzowane niż małe, nieobecne w badaniu podmioty, wyniki ankiety mogą okazać się mocno zawyżone i kreślić fałszywie optymistyczny obraz cyfrowej ochrony zdrowia. Z drugiej strony to najbardziej reprezentatywne badanie dostępne na chwilę obecną.

Najważniejszym wskaźnikiem obrazującym postęp digitalizacji rynku ochrony zdrowia jest poziom adaptacji EDM. Czy wzrost liczby podmiotów gotowych do prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej o 21% w okresie lat 2016–2018 to dużo czy mało?

Mało, zakładając że nadal balansujemy na poziomie 60% gotowości do przejścia na e-dokumenty medyczne w całym kraju; i zarazem dużo, biorąc pod uwagę, że w tym okresie jedynym motywaPROTOTYPY TRANSFORMACJI

SYNDROM ZŁA KONIECZNEGO

Technologie ułatwiają pracę w wielu branżach gospodarki. Dlaczego w sektorze zdrowia napotykają na opór?

OTWART Y

DEBATA | W jaki sposób i z korzyścią dla pacjenta przeprowadzić cyfrową transformację ochrony zdrowia w Polsce?

SYSTEM

OCHRONY

"" ƐѶƖƕŊƔѶƑѶķ 1;m- ƐƏ j Ő - b;u- Ѷѷ ( $ő

SyStem

o p e n

h e a l t h

Zarządzanie placówką medyczną stawiające w centrum długotrwałe efekty zdrowotne i jakość.

ZDROWIA

MISDIAGNOSIS

reklama

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2018

s y s t e m

w w w.OSOz .pL

1

wORLd

torem był termin 31 grudnia 2018 roku, a w latach 2011–2016 wzrost wyniósł zaledwie 10%. W 2011 roku 66% szpitali i 60% zakładów opiekuńczo-leczniczych deklarowało, że na inwestycje IT dostosowujące podmiot do wymagań ustawy z 28 kwietnia 2011 roku o systemie informacji w ochronie zdrowia potrzebują ok. 1–3 mln zł. 10% szpitali oszacowało kwotę na 3 mln zł i więcej. Alarmujący jest fakt, że w latach 2011–2018 prawie nie zmienił się odsetek placówek posiadających strategię informatyzacji placówki w perspektywie najbliższych lat. Inaczej mówiąc, inwestycje realizowane są z potrzeby chwili i punktowo, nie w ramach szerszego planu, na który zarezerwowano określone środki i który skrupulatnie zaplanowano. Lepiej sytuacja przedstawia się pod względem usprzętowienia. We wszystkich badaAI ELIMINATES

7 CZYNNIKÓW KOORDYNACJI

c a r e

2019

1 / 2019

OSOZ

"" ƐѶƖƕŊƔѶƑѶķ 1;m- ƐƏ j Ő - b;u- Ѷѷ ( $ő

Otwart y

1 in every 7 diagnoses is incorrect.

1.5 million people around the world die each year due to misdiagnoses.

nych podmiotach wykonujących działalność leczniczą, w przeważającej liczbie pomieszczeń, gdzie korzysta się z dokumentacji medycznej, istnieje dostęp do komputera. Większość sprzętu jest podłączona do internetu. 91% szpitali posiada własną serwerownię.

Rośnie świadomość cyfrowa menedżerów, zwiększają się inwestycje w IT, ale brakuje spójnej, długoterminowej strategii na poziomie centralnym i rozwiązań finansowych promujących digitalizację. Można się cieszyć z tego, że w takich warunkach widać postępy informatyzacji, jednak do pełnego sukcesu brakuje jeszcze dużo. Przyspieszenie zależy od politycznej woli, odpowiednich rozwiązań systemowych i motywatorów finansowych. 

HEALTHCARE

THE RISE OF

How to build a system for predicting the development of health, so that early prevention replaces treatment?

Medical professionals and policy-makers should always be one step ahead of technology.

& MATHEMATICS

DIGITAL HEALTH

Jak digitalizacja zmienia ochronę zdrowia?

Prezentujemy trendy.

Rozmawiamy z ekspertami.

Podpowiadamy, jak informatyzować.

Przedstawiamy najnowsze rozwiązania IT. W miesięczniku OSOZ Polska publikujemy praktyczne informacje, które pomogą Ci rozwijać kompetencje cyfrowe podmiotu medycznego.

O cyfrowej transformacji ochrony zdrowia na świecie piszemy w nowym magazynie OSOZ World (w języku angielskim).

E-ZDROWIE

W INFOGRAFIKACH

Ochrona zdrowia. Digitalizacja. Medycyna.

Trendy, doniesienia naukowe i najważniejsze fakty przedstawione w formie przejrzystych infografik.

Czytaj wszystkie wydania czasopisma OSOZ oraz raporty specjalne w aplikacji mobilnej OSOZ News.

Pobierz aplikację OSOZ News

Aplikacja dostępna na urządzenia z systemem iOS i Android.

20

OSOZ Polska 12/2018

rozmow y

Technologiczna rewolucja w ochronie zdrowia potrzebuje politycznych ram Konsekwencją braku dostępu do danych w opiece zdrowotnej są nieefektywne inwestycje i marnotrawstwo zasobów. Mówimy o sektorze, w którym każda złotówka może mieć decydujące znaczenie dla naszego zdrowia lub życia. Czy nowe technologie i Big Data sprawią, że będziemy racjonalniej wydawać ograniczone środki? Wywiad z Francescą Colombo, Dyrektorem Wydziału Zdrowia w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD. Ochrona zdrowia na całym świecie stoi przed nowymi wyzwaniami. Musimy na nowo przemyśleć sposób świadczenia usług medycznych i profilaktycznych…

Systemy opieki zdrowotnej w krajach OECD znajdują się pod rosnącą presją. Do 2050 r. odsetek ludności w wieku powyżej 65 lat podwoi się, co stawia przed sektorem zdrowia nowe wymagania. Zmiany w stylu życia wpływają na strukturę zachorowalności. Rośnie zapotrzebowanie na opiekę zdrowotną. Wydatki na zdrowie mają znaczący udział w budżetach krajów OECD – to średnio ok. 8,9% Produktu Krajowego Brutto. Biorąc pod uwagę, że trzy czwarte

wydatków na zdrowie pochodzi z budżetów rządowych, zagwarantowanie najlepszej opieki po rozsądnych kosztach jest wielkim wyzwaniem. Z drugiej strony systemy opieki zdrowotnej są nieelastyczne, w dalszym ciągu zbyt skoncentrowane na opiece epizodycznej i szpitalnej, ze sztywną strukturą zasobów kadrowych.

W tym kontekście, wykorzystanie danych i technologii cyfrowych może poprawić sprawność sektora. Big Data oferuje nowe możliwości w zakresie prowadzenia badań, optymalizacji procesów klinicznych, monitoringu chorób i zarządzania systemem. Krytycznym elementem zdrowia cyfrowego jest

możliwość dotarcia z opieką do większych grup ludności.

Szacuje się, że 20% środków na zdrowie jest wydawanych nieefektywnie. Jak to zmienić?

Analiza OECD wykazała, że ​​aż jedna piąta wydatków na ochronę zdrowia to wydatki nieskuteczne, nieekonomiczne. Inaczej mówiąc – wyrzucane w błoto. Przykładowo, jeden na dziesięciu pacjentów w krajach OECD doznaje w miejscu opieki dodatkowych szkód niż te wynikające z pierwotnego problemu zdrowotnego. Ponad 10% wydatków w budżecie szpitali kierowanych jest

OSOZ Polska 12/2018

21

rozmow y

na leczenie lub usuwanie błędów lekarskich, dodatkowych zakażeń itd. Znaczna część przyjęć do szpitala w trybie nagłym dotyczy przypadków, które można by obsłużyć poza szpitalem. Nawet 50% recept na antybiotyki jest niepotrzebnie wystawianych, 90% antybiotyków jest niewłaściwie stosowanych. Niewykorzystany w wielu krajach pozostaje potencjał leków generycznych.

Szereg procesów administracyjnych nie przynosi żadnej wartości, a straty wynikające z nadużyć i różnego rodzaju błędów administracyjnych przekraczają 6% wydatków na ochronę zdrowia.

Te problemy można rozwiązać. Pierwszym krokiem jest dostrzeżenie problemu, a następnie stymulowanie właściwych zmian – na początek poprzez lepszą komunikację z pacjentami i lekarzami, podnoszenie poziomu edukacji pacjentów, określanie nowych wytycznych klinicznych.

Opieka zdrowotna, jak żaden inny sektor, obfituje w dane, ale są one zamknięte w odizolowanych od siebie silosach, niespójne. Jak mógłby zyskać system zdrowia, gdyby informacje generowane w sektorze połączyć i poddawać analizom Big Data?

Dane kliniczne i dane dotyczące pacjenta mają ogromny potencjał poprawy wydajności systemu opieki zdrowotnej, jakości badań jak i samej opieki nad pacjentem. Powiązanie ze sobą różnych danych wzmacnia wiedzę, pozwala poznać nowe zależności kliniczne, sprawia, że ochrona zdrowia staje się inteligentniejsza. Bez dostępu do danych i ich szczegółowej analizy nie ma mowy o stosowaniu w praktyce założeń medycyny personalizowanej. Przełom w badaniach nad wieloma chorobami wydaje się być niemożliwy bez gromadzenia i przetwarzania danych klinicznych, epidemiologicznych itd. W tym celu możemy także wykorzystać dane „z zewnątrz”, generowane przez pacjenta w aplikacjach mobilnych śledzących aktywność fizyczną i parametry zdrowotne. Wyzwaniem jest oczywiście zapewnienie bezpieczeństwa i interoperacyjności oraz wspólnych standardów na platformach cyfrowych.

Ale to jest wykonalne.

W jaki sposób zdrowie publiczne może wykorzystywać Big Data, aby przyspieszyć rozwój nowych leków, wzmocnić jakość opieki lub zwiększyć dostęp do usług opieki zdrowotnej?

22

OSOZ Polska 12/2018

» Żyjemy w ekscytującym okresie nowych technologii, ale ich pozytywny wpływ nie jest tak oczywisty.« Każdy proces doskonalenia wymaga wiedzy i ochrona zdrowia nie jest tutaj wyjątkiem – analizy Big Data generują nowe kompetencje i umiejętności.

W konsekwencji realizowany jest postęp w wielu obszarach, w tym badaniach klinicznych i naukowych, organizacji sektora ochrony zdrowia.

Przykładowo, Big Data ułatwia rozwój modeli opieki zdrowotnej skoncentrowanych na ludziach i ich potrzebach, poprawia jakość procesów klinicznych i diagnostycznych, dostarcza spersonalizowanych strategii profilaktyki. Jednak aby to osiągnąć, trzeba zadbać o lepszą integrację różnych zbiorów danych, w tym medycznych, proceduralnych i statystycznych. Obecnie mamy do czynienia z ich rozdzieleniem. Chodzi też o szybkość i koszty prowadzenia badań naukowych. Podam przykład: jedno z badań realizowanych w tradycyjnym modelu, opierające się na danych na temat opieki zdrowotnej pozyskiwanych z rynku, trwało 7 lat i kosztowało kilka milionów dolarów. To samo badanie zrealizowane na podstawie danych rzeczywistych dostępnych bezpośrednio dzięki cyfryzacji, trwało 12 tygodni i kosztowało kilkaset razy mniej.

Z drugiej strony musimy uświadomić sobie, że nowe technologie – oprócz swojego pozytywnego potencjału – są też źródłem rosnących kosztów ochrony zdrowia. Dlatego jednym z wyzwań, z którym musimy się zmierzyć, jest skupienie się na takiej adaptacji i zarządzaniu nowymi rozwiązaniami, aby koszt ich wdrożenia przekładał się na jakość opieki nad pacjentem i wyniki kliniczne. Również tutaj nie możemy spuszczać z oka zależności pomiędzy kosztem technologii a korzyściami.

Jednym z przykładów zastosowania Big Data są raporty przygotowane przez OECD, takie jak „Statystyki zdrowia OECD”. W jaki sposób ta wiedza pomaga doskonalić systemy opieki zdrowotnej?

OECD od kilku lat publikuje statystyki dotyczące sytuacji zdrowotnej, umożliwiając prowadzenie międzynarodowych analiz porównawczych skuteczności systemów opieki zdrowotnej. Chociaż nie można ich zdefiniować jako analizy Big

Data, porównania międzynarodowe mają ogromną wartość, są przede wszystkim bodźcem do nadrobienia zaległości i wypełnienia luk, tam gdzie zidentyfikowane zostały największe słabości. Tego typu statystyki stymulują dyskusje i procesy doskonalenia. Pokazują niedociągnięcia i uwidaczniają słabości. Drugim aspektem raportów OECD jest systematyczna poprawa standardów gromadzenia danych i sprawozdwczości. Te informacje wykorzystywane są nie tylko do międzynarodowych statystyk, ale także do prowadzenia wewnętrznych analiz, a te z kolei są cennym źródłem informacji, także na szczeblach decyzyjnych i politycznych.

Jak postrzegasz rolę Big Data i sztucznej inteligencji w opiece zdrowotnej w przyszłości?

Nie mam wątpliwości, że ich rola będzie szybko rosła, tak samo jak szybki jest postęp w nowych technologiach. Liczba patentów dla sztucznej inteligencji w zastosowaniach medycznych wzrosła sześciokrotnie od 2000 r. Koszt sekwencjonowania genomu spadł z 1 mln USD do 1 000 USD w ciągu ostatnich 10 lat. Pytanie brzmi: w jaki sposób sztuczną inteligencję można wykorzystać do celów zdrowotnych i społecznych? Żyjemy w ekscytującym okresie nowych technologii, ale ich pozytywny wpływ nie jest tak oczywisty. Czy korzyści zdrowia cyfrowego będą dostępne dla wszystkich, czy tylko wybranej grupy?

Czy prywatność pacjentów będzie w odpowiedni sposób chroniona? Czy będziemy w stanie zmienić sposób oceny technologii medycznych, tak aby dostosować go do nowych rodzajów innowacji? Jak zarządzać procesem podnoszenia umiejętności cyfrowych pracowników ochrony zdrowia? Do osiągnięcia celów i korzyści transformacji technologicznej niezbędne są odpowiednie ramy polityczne.  Poglądy wyrażone w niniejszym artykule są osobistymi poglądami autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy OECD lub krajów członkowskich OECD. Podziękowania dla Luke Sławomirskiego (Analityk Polityczny, Wydział Zdrowia OECD) za pomoc w przygotowaniu tekstu.

rozmow y

Kobiety transformują ochronę zdrowia

Autor: Helen Nicolai

O ile w zawodach medycznych kobiety odgrywają dominującą rolę, w cyfryzacji medycyny wygląda to już zupełnie inaczej. Trudno szukać kobiet na stanowiskach związanych z digitalizacją zdrowia, zarówno w administracji czy w dużych koncernach IT. Ich kompetencje mogłyby wspomóc społeczny kontekst zmian. Na ten temat rozmawiamy z Juttą Kristen, przewodniczącą stowarzyszenia Healthcare Businesswomen Association (HBA).

Nie jest tajemnicą, że tematykę zdrowia cyfrowego zdominowali mężczyźni. Dlaczego?

W cyfryzacji dostrzegamy te same wzorce, jakie widzimy w całej branży. Na poziomie wyjściowym – mam na myśli studentów i absolwentów – nie brakuje najlepszych kobiecych talentów. Jednak gdy przyjrzeć się sferze życia publicznego i ekonomicznego, dominują mężczyźni. Wystarczy spojrzeć na reprezentację

kobiet w startupach. Wciąż pokutuje to samo nastawienie społeczne: podejmowanie ryzyka przez mężczyzn jest akceptowane, takie samo zachowanie u kobiet jest uważane za niewłaściwe. I to nawet w sferze zdrowia cyfrowego, gdzie chodzi o innowacyjność i przełamywanie dotychczasowych zasad.

W jaki sposób chcesz zachęcić więcej kobiet do zaangażowania się w transformację technologiczną opieki zdrowotnej?

Po pierwsze musimy podkreślać niewykorzystany potencjał: uwidaczniać uprzedzenia, pokazywać sposoby pokonania problemu, publicznie i szeroko informować o sukcesie kobiecych wzorców, promować talenty. Po drugie, trzeba zmniejszać ryzyko podejmowanych inicjatyw poprzez zapewnianie wsparcia: mentoringu, kontaktów z inwestorami oraz wpływowymi ludźmi w branży; podnosząc umiejętności poprzez edukację. Chodzi o generyczne wprowadzenie kobiet do digitalizacji, bez sztucznego narzucania parytetów.

Dostrzegam wiele szumu wokół technologii, który skupia się na czysto technicznym aspekcie, a nie zmianach faktycznie odnoszących się do opieki zdrowotnej – transformacji społecznosocjologicznej. Podoba mi się to, że kobiety dążą do zrównoważonego rozwoju i balansu społecznego we wszystkim, co robią. Myślą o tym, jak nowe rozwiązania mogą naprawdę pomóc ludziom,

OSOZ Polska 12/2018

23

rozmow y

z dala od zachwytu nad „błyskotkami” technologicznymi. Chodzi przecież o sposób myślenia i życia, a nie samą technikę. To rewolucja, która wykracza znacznie dalej niż nam się wydaje.

Wiele firm rozpoczynających działalność w zakresie cyfrowej opieki zdrowotnej jest zakładanych przez kobiety, ale w dużych koncernach technologicznych kobiety nie zajmują wielu kluczowych stanowisk. W jaki sposób parytet może pozytywnie wpłynąć na rozwój cyfrowej opieki zdrowotnej i tworzenie nowych pomysłów na opiekę zdrowotną w przyszłości?

Równowaga płci, a także różnorodność doświadczeń, wieku i kultur zawsze przynoszą lepsze efekty w rozwiązywaniu skomplikowanych problemów. Zaletą takich grup jest to, że pozostają poza zasięgiem schematów myślenia grupowego lub tzw. wizji tunelowych, czy-

li zamykania się w przyjętych dla danej grupy wzorcach myślenia. Kreatywność wynika ze zróżnicowania, przeplatania się poglądów, punktów widzenia; ścierania się różnych pomysłów i idei. Nadal funkcjonuje wiele stereotypów, jak przykładowo przypisywanie zdolności technicznych mężczyznom, ponieważ za zdolności matematyczne odpowiada lewa półkula mózgu. Takie różnicowanie do niczego nie prowadzi.

OSOZ

SYSTEM

OCHRONY

Trzeba pokazywać wszystkich ludzi stojących za sukcesem danej firmy albo rozwiązania, przedstawiać wszystkie umiejętności niezbędne do osiągnięcia celu.

Wówczas okaże się, że zaangażowanie kompetencji i ról kobiet jest równie ważne jak osób na pierwszym planie, którymi często są mężczyźni. Opieka zdrowotna jest sektorem, w którym zastosowanie technologii ma ogromny potencjał

ZDROWIA

RAPORT SPECJALNY EDYCJA 2018

E-ZDROWIE W INFOGRAFIKACH

w ap Czytaj likac OSO ji mobiln Z Ne ej ws

E-ZDROWIE

W INFOGRAFIKACH

Ochrona zdrowia. Digitalizacja. Medycyna.

Trendy, doniesienia naukowe i najważniejsze fakty przedstawione w formie przejrzystych infografik.

24

OSOZ Polska 12/2018

wykracza poza technologie i dotyczy zmian społecznych.«

Jak walczyć z takimi stereotypami?

reklama

OTWART Y

» To rewolucja, która

społeczny. I właśnie z tego względu powinniśmy włączać umiejętności kobiet w proces transformacji. Nie bez powodu kobiety dominują w zawodach związanych z opieką zdrowotną. Jest to temat wymagający empatii i zdolności komunikacyjnych. Najważniejsze jest podnoszenie tematu, promowanie talentów i równowagi. 

rozmow y

Pacjent oczami AI

Kiedy osoba poszukująca porady medycznej wchodzi w interakcję ze sztuczną inteligencją tworzy się zupełnie nowa relacja człowieka z maszyną. Chory to nie tylko zbiór danych analizowanych przez algorytmy w celu postawienia diagnozy. Czy maszyny podołają odpowiedzialności przypisanej lekarzowi i czy spełnią emocjonalne oczekiwania pacjentów? Rozmawiamy z Piotrem Orzechowskim, CEO w polskim startupie Infermedica.

Sztuczna inteligencja w ochronie zdrowia rozwija się błyskawicznie. Jednak sama technologia jest bardzo wolno adaptowana na rynku. Dlaczego się tak dzieje i co zrobić, aby to zmienić?

Przyczyn jest wiele, choć ostatni rok obfitował w wiele przykładów udanych komercyjnych wdrożeń sztucznej inteligencji. Warto wspomnieć chociażby o IDx-DR – pierwszym dopuszczonym

do użycia przez FDA urządzeniu medycznym wykorzystującym AI do diagnozy retinopatii cukrzycowej, lub Apple Watch 4 z funkcją wykrywania migotania przedsionków. To pokazuje, że inteligentne algorytmy wchodzą powoli do konsumenckiego mainstream’u.

Z mojego doświadczenia, na powolny postęp mają wpływ trzy główne czynniki – niewystarczająca walidacja kliniczna rozwiązań, aspekty prawne oraz trau-

matyczne doświadczenia związane informatyzacją służby zdrowia. Pierwsza kwestia dotyka niestety znacznej większości dostawców AI, którzy nie dostarczyli jeszcze solidnych dowodów na to,

OSOZ Polska 12/2018

25

rozmow y

że oferowana technologia jest bezpieczna w użyciu i że przyniesie określone korzyści uzasadniające inwestycję. Drugi czynnik odnosi się do rozmytej odpowiedzialności prawnej za błędy popełniane przez AI. Podobnie jak w przypadku autonomicznych samochodów, pojawia się pytanie: kto ponosi odpowiedzialność w przypadku błędnej decyzji? Lekarz, pacjent, dostawca, a może wirtualny byt AI, którego licencja na wykonywanie zawodu może zostać wycofana?

Ostatnia kwestia związana jest z często bolesnym doświadczeniem wielu organizacji, które wdrażały m.in. elektroniczną dokumentację pacjenta. Rozmawiając ze szpitalami, w szczególności w USA, pytaniem, które pada jako pierwsze jest zwykle “Czy potraficie się zintegrować z naszym systemem EHR i jak bardzo będzie to skomplikowane?”. Jak na złość wydaje się, że w wielu przypadkach sama infrastruktura informatyczna jest barierą do wdrażania nowych rozwiązań IT, w tym AI. Obecnie panuje duży szum wokół rozwiązań AI w zdrowiu. W jakich obszarach medycyny jej zastosowanie jest najbardziej obiecujące?

Myślę, że wpływ AI najszybciej odczujemy w zdalnym monitoringu pacjenta kardiologicznego, w diagnostyce obrazowej jako wsparcie radiologów oraz we wstępnym rozpoznaniu objawów pacjenta. Jeśli chodzi o ostatnie zastosowanie pojawiło się sporo rozwiązań nazywanych chat-botami lub wirtualnymi asystentami, których celem jest zebranie wywiadu z pacjentem i rekomendacja następnego kroku, czyli zastąpienie klasycznego Dr. Google. Takie rozwiązania są już pilotowane przez niektóre firmy ubezpieczeniowe, m.in. przez Allianz, Bupa czy Prudential.

AI – ze względu na potężne możliwości analizy danych – sprawdza się m.in. we wstępnej ocenie symptomów chorobowych. W jakim kierunku ten obszar będzie się rozwijał? Dziś są to najczęściej systemy sugerujące dolegliwości na podstawie kolejno zadawanych pytań? Czy także inne elementy będą uwzględniane w przyszłości, jak przykładowo pomiary parametrów zdrowia realizowane z pomocą urządzeń ubieralnych w czasie rzeczywistym?

Aby przeprowadzić kompleksową i precyzyjną ocenę stanu zdrowia nie wystar-

26

OSOZ Polska 12/2018

» Nadal istnieje duża luka pomiędzy tym co widzi, słyszy i czuje lekarz, a zmysłami, które posiada aplikacja w telefonie.«

czą oczywiście tylko odpowiedzi na pytania. Na obraz kliniczny pacjenta składa się przecież szereg czynników takich jak historia leczenia, przebyte choroby i zabiegi, wyniki badań, ale też bardziej subtelne sygnały, takie jak wygląd pacjenta, zachowanie i sposób mówienia a nawet okoliczności wizyty. Na dzień dzisiejszy nie istnieje system AI, który potrafiłby zagregować wszystkie te elementy z różnych źródeł – od elektronicznego rekordu pacjenta po pomiary z urządzeń medycznych. Zdecydowanie jest to kierunek, w którym AI musi się rozwijać, aby w ogóle móc zbliżyć się do kompetencji człowieka.

W systemach tego typu nadal używa się sformułowań „ocena symptomów”, “wstępna weryfikacja objawów”, zamiast słowa „diagnoza”. Kiedy zaczniemy wprost mówić o diagnozowaniu pacjentów np. z pomocą aplikacji? Jakie warunki muszą być spełnione?

Ze względu na otoczenie prawne, a także przeznaczenie dostępnych systemów, nie sądzę, że stanie się to szybko. „Symptom checkery” bazują obecnie na wycinku informacji dostępnych dla lekarza – nie widzą pacjenta, nie słyszą, nie potrafią ocenić jego wyglądu i ogólnego stanu zdrowia, nie potrafią wykonać badania fizykalnego. Lekarz często zna swojego pacjenta i potrafi z rozmowy wydobyć znacznie więcej informacji niż tylko subiektywną ocenę objawów.

Nie mówiąc już o historii pacjenta i jego wynikach badań, które dziś są w zasadzie niedostępne dla zewnętrznej aplikacji. O diagnozie będziemy mogli mówić dopiero wtedy, gdy wypełnimy lukę po-

między tym, co widzi, słyszy i czuje lekarz, a zmysłami, które posiada aplikacja w telefonie.

Czy systemy AI klasy „symptom checker” powinny być wzbogacane o elementy inteligencji emocjonalnej, tak aby – podobnie jak lekarz lub pielęgniarka – monitorowały i reagowały adekwatnie na np. zachowanie pacjenta, mimikę itd.?

Zdecydowanie tak. Systemy AI – w szczególności aplikacje głosowe oraz avatary – powinny być wzbogacane o elementy inteligencji emocjonalnej. Mój znajomy doświadczony lekarz powiedział mi kiedyś, że w momencie przyjęcia na ostry dyżur już po pierwszym spojrzeniu potrafi ocenić stan zdrowia pacjenta. Mówił, że w pierwszej kolejności zajmuje się osobą, która siedzi cicho w kącie i niewiele mówi. Taki pacjent może już nie mieć siły, aby dawać znać o swoim bólu. Co więcej, reakcja na ból zależy od wielu czynników w tym kultury i rasy.

Naśladowanie inteligencji emocjonalnej nie jest więc trywialnym zagadnieniem i miną pewnie lata zanim powstaną zbiory danych – zdjęć, filmów, zachowań – umożliwiające wytrenowanie algorytmów w tym obszarze.

Przepaść pomiędzy potrzebami zdrowotnymi rosnącej populacji i do tego starzejącego się społeczeństwa a zasobami kadr medycznych systematycznie się powiększa. Mogą ją wypełnić systemy AI. Czy jako społeczeństwo, przyzwyczajeni od lat do tradycyjnego modelu medycyny, jesteśmy gotowi na taką rewolucję?

Jak przekonać do niej pielęgniarki i lekarzy obawiających się o konkurencję ze strony technologii?

Wydaje mi się, że największe wyzwanie to właśnie wdrażanie AI bez konieczności rewolucji. W fantastycznym wywiadzie „Making the right choice the Easy Choice” Roy Rosin – szef innowacji amerykańskiego szpitala Penn Medicine – opowiada o tym jak poprawiać zdrowie pacjentów bez zmieniania ich nawyków. Przykładowo, w Grand Rapids w stanie Michigan od 1945 zaczęto dodawać fluorki do wody pitnej, ponieważ mieszkańcy mieli ciągłe problemy z uzębieniem. 11 lat później zaobserwowano, że próchnica u dzieci urodzonych po tym roku zmniejszyła się o 60%. Myślę, że podobnie powinno być ze sztuczną inteligencją. Powinniśmy ją wdrażać w sposób delikatny, bez konieczności zmiany

rozmow y

zachowań i przyzwyczajeń pacjentów, pielęgniarek i lekarzy.

» Sztuczną inteligencję powinniśmy wdrażać w tle,

W jaki sposób systemy AI w zdrowiu powinny być walidowane, aby mieć pewność, że działają zgodnie z najlepszą wiedzą medyczną?

W odróżnieniu od klasycznych urządzeń medycznych, a nawet leków, walidacja systemów AI stawia zupełnie nowe wyzwania. Po pierwsze, w przypadku modeli zbudowanych metodami uczenia maszynowego nie istnieje prosty wzór opisujący ich zachowanie. Ile zatem przypadków należy zweryfikować, aby upewnić się, że system jest bezpieczny w użyciu? Po drugie, mając do czynienia z systemem, który zmienia swój model w czasie, jak często walidacja powinna być powtarzana? Czy może walidacji powinna podlegać tylko metodologia wytwarzania?

W naszym przypadku walidacja odbywa się w oparciu o dwie główne metody. Posiadamy zbiór testów akceptacyjnych, bazujących na rzeczywistych przypadkach pacjentów, które uruchamiane są automatycznie, kiedy tylko wprowadzona zostaje jakakolwiek zmiana do modelu. Druga metoda jest już bardziej klasyczna tj. opieramy się na testach

bez konieczności zmiany zachowań i przyzwyczajeń pacjentów, pielęgniarek i lekarzy.« przeprowadzanych przez rzeczywistych lekarzy, którzy symulują przypadki pacjentów i oceniają skuteczność systemu. W tym drugim przypadku oczywiście możemy przetestować wyłącznie wycinek systemu, do tego w niezupełnie obiektywny sposób, bo testujący lekarze mogą mieć zróżnicowaną wiedzę i doświadczenie.

Wiele osób zadaje sobie pytania o bezpieczeństwo tego typu rozwiązań. Jaką gwarancję ma pacjent, że jego dane medyczne są bezpieczne, a sam proces analizy nie będzie wadliwy w wyniku np. ataku cybernetycznego?

Kwestie prywatności nie są czymś specyficznym dla AI. Nasze dane przechowujemy już przecież w szpitalach, przychodniach, u dentysty czy w systemach

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 5000 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Aneta Szczypek, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: AIwona Magdalena Aleksandrowicz, Francesca Colombo, Jarosław Frąckowiak, Agnieszka Golec, Piotr Orzechowski, Michał Wszoła.

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

bankowych. Uważam, że kluczowa jest tutaj wiarygodność dostawcy oprogramowania i jego zaplecze technologiczne.

Czy jesteśmy przekonani, że dana firma potrafi zabezpieczyć nasze dane i swoją infrastrukturę przed atakiem? Czy w celu skorzystania z rozwiązania konieczne jest przekazywanie danych osobowych?

Jakie kierunki rozwoju w obszarze AI na rynku zdrowia będą dominować na świecie w najbliższych latach?

Myślę, że kluczową rolę odegrają cztery obszary – zdalny monitoring pacjenta i pomiary jego parametrów życiowych na odległość, diagnostyka obrazowa, wsparcie pacjenta i lekarza w diagnostyce różnicowej i wykorzystanie AI w medycynie personalizowanej do doboru indywidualnego planu leczenia. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 120 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

OSOZ Polska 12/2018

27

prakt y cznie l egis l ac j a

Prawo pracy w ochronie zdrowia 2019 Zmiany w prawie pracy dotyczące sektora opieki zdrowotnej.

Iwona Magdalena Aleksandrowicz Prawnik

Każdy kolejny rok przynosi zmiany w przyjętym w 1974 roku Kodeksie Pracy. Eksperci są zgodni, że w związku z rozwojem technologii, ale także wraz z przemianami społecznymi, potrze-

28

OSOZ Polska 12/2018

ba nowych rozwiązań w obszarze praw i obowiązków pracownika i pracodawcy. Z uwagi na obszerność sugerowanych zmian, za optymalne rozwiązanie uznaje się całościowe opracowanie zupełnie nowego Kodeksu pracy, zamiast gruntownej nowelizacji dotychczas obowiązujących przepisów.

Przedstawione w 2018 roku propozycje dotyczące treści nowego kodeksu nie spotkały się jednak z aprobatą. Wiele kontrowersji wzbudziły zwłaszcza projekty zmian dotyczące udzielania urlopów. Wymiar urlopu miał bowiem zostać ujednolicony, niezależnie od wykształcenia oraz stażu pracy. Podczas urlopu nie można

prakt y cznie

by świadczyć żadnych usług w oparciu o inne umowy, a niewykorzystany urlop za poprzedni rok miał przepadać.

Nowości przy zatrudnieniu Pomimo braku spodziewanej rewolucji w realizacji umów o pracę, należy pamiętać o już wprowadzonych nowych zasadach obowiązujących przy zatrudnianiu pracowników. Od 1 stycznia 2019 roku zmieniono generalną zasadę obowiązującą przy wypłacaniu wynagrodzenia. Poprzednio wynagrodzenie było wypłacane do rąk własnych pracownika, chyba że wyraził on zgodę na płatność w formie przelewu na rachunek bankowy albo na takie rozwiązanie wskazywał układ zbiorowy pracy, którym pracownik był objęty. Znowelizowane przepisy odwracają sytuację, wskazując że podstawową formą wypłaty wynagrodzenia jest przelew, natomiast złożenia odpowiedniego wniosku wymaga przekazywanie wypłaty do rąk własnych pracownika. Stąd też przy zatrudnianiu nowego pracownika, obok dotychczas pozyskiwanych danych obejmujących numer PESEL oraz informacje o dzieciach pracownika, jeżeli zamierza on korzystać ze związanych z rodzicielstwem uprawnień przewidzianych w Kodeksie pracy, pracodawca zyskał podstawę prawną do zbierania numeru rachunku bankowego.

Minimalne wynagrodzenie zostało zwiększone z 2100 zl w 2018 do 2250 zl, stawka godzinowa natomiast odpowiednio z 13,70 zl do 14,70 zl. Zatrudniając osoby wykonujące zawód medyczny, ale i pozostałych pracowników działalności podstawowej, innych niż wykonujący zawód medyczny, należy wziąć pod uwagę także zmiany w najniższym wynagrodzeniu, zarówno w zakresie dotyczącym kwalifikacji w poszczególnych grupach, jak i kwestii kolejnego wzrostu od 1 lipca 2019 roku najniższego wynagrodzenia o 20% różnicy pomiędzy wynagrodzeniem pracownika a docelową wartością wynagrodzenia dla danej grupy.

Obowiązki informacyjne Pracodawcy, którzy mieli już okazję zatrudniać nowych pracowników po 25 maja 2018 roku coraz lepiej wywiązują się z obowiązków informacyjnych względem kandydatów do pracy i pracowników, jak również zwracają uwagę na dobrowolność podania niektórych danych i konieczność uzyskania zgody na ich przetwarzanie.

Wiele jednak pozostaje do zrobienia w kwestii monitoringu wizyjnego i mo-

» Brak ustawy o zawodach medycznych uniemożliwia uporządkowanie m.in. kwestii doskonalenia zawodowego« nitoringu służbowej poczty elektronicznej. Bardzo istotne jest określenie celu podejmowanych działań – monitoring wizyjny na służyć przede wszystkim poprawie bezpieczeństwa, nie zaś ocenie efektywności pracy. Odpowiednie regulacje należy wdrożyć zarówno w dokumentacji przetwarzania danych, jak i regulaminie pracy lub w drodze obwieszczenia. Informacja o monitoringu musi być przekazana nowo zatrudnionemu pracownikowi.

Istotne jest również, by w przypadku zarówno nowo zatrudnianych pracowników, jak i tych którzy będą otrzymywali odzież i obuwie ochronne z powodu zużycia, zapewnić prawidłowe postępowanie z danymi. Pracodawca powinien wykorzystać zebrane dane dotyczące rozmiarów odzieży lub obuwia do zamówienia, nie ma natomiast uprawnień, by je gromadzić. Wykorzystane informacje muszą być zatem zniszczone niezwłocznie po wykorzystaniu.

Zakresy obowiązków W systemie ochrony zdrowia występuje bardzo duże zróżnicowanie kwalifikacji personelu uzyskiwanych w oparciu o różne przepisy dotyczące poszczególnych grup zawodowych lub określonych zadań w systemie. Jednocześnie brak jest wspólnego mianownika w postaci ustawy o zawodach medycznych, która mogłaby m.in. uporządkować formy doskonalenia zawodowego czy kwestie uzyskiwania punktów edukacyjnych i ewentualnych sankcji za ich nieuzyskanie.

Brak spójnych regulacji wpływa na trudności w prowadzeniu spraw kadrowych, ale i realizację obowiązków w zakresie aktualizacji wiedzy i podnoszenia kwalifikacji. Coraz częściej pojawiają się także pytania o status prawny i możliwość przetwarzania danych przez osoby niewykonujące zawodu medycznego, a wspierające proces udzielania świad-

czeń. Wobec braku powszechnie obowiązujących aktów prawnych to pracodawca, opisując poszczególne stanowiska i definiując zakresy zadań, musi jasno rozgraniczyć kompetencje i uprawnienia rejestratorki medycznej, sekretarki medycznej, asystenta medycznego oraz koordynatora. Nie są to bowiem synonimy, a odpowiedzialność stanowiskowa poszczególnych osób może być bardzo rożnie ukształtowana, zwłaszcza że często wskazane funkcje są de facto pełnione uzupełniająco przez osoby udzielające świadczeń, czyli w szczególności pielęgniarki i położne czy fizjoterapeutów.

Podnoszenie kwalifikacji Pracodawców może czekać rewolucja w zasadach udzielania urlopu szkoleniowego. Wprowadzenie sześciodniowego, płatnego urlopu szkoleniowego dla wszystkich pielęgniarek i położnych, daje gwarancję realizacji zapisów ustawy, zgodnie z którymi pielęgniarka i położna mają obowiązek stałego aktualizowania swojej wiedzy i umiejętności zawodowych oraz prawo do doskonalenia zawodowego w różnych rodzajach kształcenia podyplomowego.

Jednocześnie może okazać się, podobnie jak w przypadku zwiększenia kwoty wynagrodzeń, że to początek roszczeń, z którymi będą zwracać się kolejne grupy zawodowe. Dotychczasowe przepisy dotyczące kształcenia podyplomowego pielęgniarek były niedoskonałe, jeżeli brać pod uwagę konieczność aktualizacji wiedzy wykraczającą poza ramy form opartych o programy kształcenia opracowane przez Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych.

Wątpliwości rodził ponadto uznaniowy wymiar urlopu szkoleniowego uzależniony od czasu trwania danej formy, ale i od uznania pracodawcy. Maksymalny wymiar urlopu szkoleniowego wynosił jednak i tak tylko do 6 dni.

Kształcenie podyplomowe dotyczy wszystkich pracowników, a pracodawca ma obowiązek ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Stąd też należy oczekiwać, że podobne rozwiązania dotyczące urlopu szkoleniowego będą chcieli wyegzekwować przedstawiciele innych zawodów. Pracodawca zaś już teraz musi rozważyć, w jaki sposób sformułować treść wewnętrznych regulacji, by nie narazić się na zarzut dyskryminacji pracowników, których sytuacja prawna w zakresie szkoleń nie została ukształtowana równie korzystnie jak pielęgniarek. 

OSOZ Polska 12/2018

29

prakt y cznie

Szpitale muszą zagwarantować dostępność cyfrową stron internetowych W drugiej połowie grudnia 2018 r. rząd przyjął projekt ustawy, która choć wprost nie wymienia placówek ochrony zdrowia, to dotyczy także ich. A za niespełnienie wymogów grożą kary finansowe. Chodzi o strony internetowe i ważne ułatwienia dla pacjentów. Ile czasu zostało na dostosowanie do wymogów?

30

OSOZ Polska 12/2018

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Dotyczy on także szpitali, ponieważ obejmuje podmioty nie prowadzące działalności handlowej założone m.in. przez samorządy.

Najpóźniej w 2020 r. strony internetowe i serwisy administracji rządowej oraz samorządowej mają osiągnąć tzw. pełną dostępność. Dziś połowa witryn internetowych administracji publicznej jest niedostępna dla osób z różnymi niepełnosprawnościami i dysfunkcjami.

W ramach projektu, dostępność należy rozumieć jako zasady i techniki, które powinno się stosować przy projektowaniu, tworzeniu, utrzymywaniu i aktualizowaniu stron internetowych oraz aplikacji mobilnych, tak by były one bardziej przystępne dla użytkowników.

W Polsce żyje niemal 5 mln osób niepełnosprawnych, co stanowi ponad 12 proc. ludności. Rozwiązania zawarte w projekcie obejmą także ułatwienia dla osób starszych, osób z dysfunkcjami,

prakt y cznie

takimi jak dysgrafia czy dysleksja. Niedostępność stron to także wyzwanie dla osób kontuzjowanych.

Projekt obejmie wszystkie organy publiczne posiadające strony internetowe lub aplikacje mobilne, w tym podmioty nieobjęte tzw. Krajowymi Ramami Interoperacyjności: podmioty tworzone przez samorządy (wodociągi, parki technologiczne, etc.), strony Senatu, Sejmu oraz Kancelarii Prezydenta.

Najważniejsze założenia: – wdrożenie tzw. jednolitego standardu dostępności dla wszystkich organów publicznych (w poszerzonym zakresie niż do tej pory); – wdrożenie zasady alternatywnego dostępu – zakłada się, że najważniejsza jest informacja niesiona przez publikowany dokument, a nie sam dokument, dlatego dla niedostępnych plików obywatel będzie miał prawo zadzwonić lub wysłać mail i poprosić o jego przeczytanie; – wdrożenie zasady priorytetów dostępności – bezwzględnie dostępne muszą być te informacje, które niosą za sobą skutki prawne – urząd powinien je uczynić dostępnymi w pierwszej kolejności; – wdrożenie zasady informacji zwrotnej – obywatel, kontaktując się z urzędem z wnioskiem o przekazanie informacji niesionych przez niedostępny dokument, informuje tym samym urząd, że ten dokument jest dla niego ważny (zakłada się, że przez taki mechanizm urząd zyska świadomość istoty sprawy i zamieni ten i inne dokumenty na ich dostępne wersje);

» Projekt obejmie wszystkie organy publiczne posiadające strony internetowe lub aplikacje mobilne.« – pierwszy krok dla urzędu w realizacji obowiązku zapewnienia dostępności, to utworzenie deklaracji dostępności – strony internetowej, która stanowi przewodnik dla osoby niepełnosprawnej, ułatwiający poruszanie się po witrynie urzędu; – wdrożenie zasady dostępu do wszystkich informacji publikowanych przez urząd – np. podmiot publikujący treści na mediach społecznościowych, które nie dostarczają technicznej możliwości do zapewnienia dostępności, będzie musiał opublikować kopię tych informacji na swojej stronie internetowej; – wdrożenie procedury monitoringu realizacji przepisów ustawy i kar za niewywiązane się z obowiązku ustawy.

W projekcie przewidziano następujące kary: – 10 tys. zł dla organu, który uporczywie unika zapewnienia dostępności; – 5 tys. zł za nieopublikowanie oświadczenia o dostępności;

– 5 tys. zł za nieopublikowanie w formie dostępnej podstawowych informacji, które muszą zawsze i bezwzględnie być dostępne; We wszystkich przypadkach organ otrzyma powiadomienie i wezwanie do naprawy, zanim zapadnie decyzja o karach.

Projekt ustawy wpisuje się w szersze działanie rządu, jakim jest program „Dostępność Plus”, a także dostosowuje polskie prawo do unijnej dyrektywy w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego.

Dyrektywa nakazuje zwiększenie dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych w oparciu o wspólne wymogi dostępności dla osób z ograniczeniami funkcjonalnymi. Takie osoby to m.in. osoby niewidome i słabowidzące, osoby głuche i słabosłyszące, czy osoby mające trudności w komunikowaniu się z otoczeniem, ale również osoby starsze.

W efekcie, obywatele skorzystają na szerszym dostępie do informacji prezentowanych przez sektor publiczny, co z kolei bezpośrednio przyczyni się do łatwiejszego korzystania z przysługujących im praw.

Nowe rozwiązania mają wejść w życie 14 dni od publikacji w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem niektórych przepisów, które zaczną obowiązywać w innych terminach, tak, aby urzędy miały czas na dostosowanie stron internetowych i aplikacji mobilnych.  Źródło: PolitykaZdrowotna.com (Aleksandra Kurowska)

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie OSOZ Polska 12/2018

31

prakt y cznie E -zdrowie na ś wiecie

Healthcare Finance

Forbes

Dlaczego sztuczna inteligencja (AI) nie zastąpi lekarzy?

8 najważniejszych prognoz na 2019 rok

Sztuczna inteligencja i robotyka wyręcza ludzi na taśmie produkcyjnej, w przemyśle, w zadaniach związanych z planowaniem i analizą danych. Jednak nie wydaje się, aby w najbliższym czasie wyeliminowała klinicystów z krwi i kości. Z kilku powodów.

Coraz częściej czytamy, że AI z większą precyzją niż człowiek analizuje zdjęcia medyczne, potrafi wykrywać raka. Jej zastosowanie szybko się upowszechnia. Według raportu Accenture, wartość rozwiązań AI na rynku medycznym sięgnie 6,6 mld USD w 2021 roku. W 2014 r. było to 600 milionów, a więc mówimy o 10-krotnym wzrośnie na przestrzeni 7 lat.

Algorytmy są lepsze od ludzi w analizowaniu danych, jednak ostateczny sens wynikom badań może nadać tylko człowiek – lekarz albo pielęgniarka. Wstępna ewaluacja pomoże w szybkim wyciąganiu wniosków na podstawie danych medycznych, ale do leczenia i opieki nad pacjentem potrzebne jest coś więcej – intuicja, empatia, zrozumienie, uwzględnienie elementów środowiskowych. Nowym informacjom sens może nadać tylko człowiek. Tego nie potrafi sztuczna inteligencja. AI może za to wzmocnić obserwację kliniczną opartą na faktach, wiązać ze sobą fakty z kartoteki medycznej na przestrzeni kilkudziesięciu lat, wychwytywać zależności i dokonywać porównań z innymi danymi pacjentów. Tego z kolei nie jest w stanie zrobić człowiek.

Wszystko wskazuje na to, że w najbliższych latach AI przejmie przede wszystkim proste czynności administracyjne, które teraz zakłócają pracę lekarzy i pielęgniarek i obciążają ich dodatkowymi, zbędnymi obowiązkami. Te proste prace nie wymagają szczególnych kwalifikacji, zajmując nieraz wiele czasu i powodując, że ostatecznie lekarz musi większą uwagę skupić na pracy dokumentacyjnej niż kontakcie z pacjentem. Samodzielne podejmowanie decyzji klinicznych przez AI to przyszłość tak odległa, że na razie pracownicy medyczni nie muszą obawiać się o swoje miejsca pracy. Z czasem lekarze nauczą się współpracować z AI, posługiwać się dostarczaną przez algorytmy wiedzą. Sztuczna inteligencja stanie się narzędziem poszerzającym możliwości medyka, a nie zastępującym jego kompetencje. Ten proces ewolucji medycyny będzie trwał bardzo długo. 

Nowy rok przynosi nowe wyzwania w opiece zdrowotnej. Przyglądając się analizom prowadzonym w ostatnich latach, z każdym rokiem coraz więcej trendów dotyczy kwestii zdrowia cyfrowego. Nie inaczej jest i tym razem. Rosnące koszty opieki zdrowotnej będą zmuszały decydentów do konstruowania rozwiązań skupiających się na „opiece opartej na wynikach” (outcomes-based care). Do przestrzeni opieki zdrowotnej coraz odważniej wchodzą nowi, globalni gracze dotąd zakorzenieni w nowych technologiach, jak Amazon, Google, Microsoft, IBM, czy Apple. Nadchodzące miesiące będą też sprawdzianem dla rozwiązań, które w poprzednich latach cieszyły się dużą uwagą mediów: sztucznej inteligencji i blockchain. Oto lista najważniejszych prognoz na 2019 rok: – Do końca 2019 roku 15% wydatków na ochronę zdrowia będzie wiązało się z koncepcjami opieki opartej na dowodach i wynikach.

– Wartość sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia sięgnie 1,7 mld USD. Rozpowszechnienie AI może doprowadzić w najbliższych 2–3 latach do wzrostu produktywności o 10–15%. Doświadczymy też pierwszych korzyści z AI, zwłaszcza w diagnostyce obrazowej, badaniach nad nowymi lekami i analizie ryzyka.

– Azja stanie się nowym węzłem innowacji w zakresie rozwoju nowych leków i urządzeń medycznych. Na rynku pojawią się nowe modele ubezpieczeń.

– Nastąpi zwrot z Big Data w kierunku wartościowych analiz Small Data w skali lokalnej. Do końca 2019 roku 50% wszystkich organizacji ochrony zdrowia będzie dysponowało narzędziami do gromadzenia, analizy i dzielenia się danymi.

– Zastosowanie asystentów głosowych (rozpoznawanie mowy) w ochronie zdrowia będzie szybko rosło.

– Blockchain nie będzie już tylko modnym trendem, ale przede wszystkim narzędziem poprawiającym bezpieczeństwo danych.

– Rozwiązania zdrowia cyfrowego dla konsumentów zanotują wzrost o 30% (25 mld USD). 

Why Artificial Intelligence won’t replace doctors

32

OSOZ Polska 12/2018

Top 8 Healthcare Predictions for 2019

prakt y cznie

» Polityczne fake news zagrażają demokracji.

Medyczne fake news zagrażają zdrowiu i życiu.«

The New York Times

Dr Google Is a Liar Dr Google to kłamca Zaczęło się całkiem niewinnie podczas zajęć jogi. Nagle poczuła dziwny ból w okolicy szyi. Jej przyjaciółka zasugerowała, aby udała się szybko na pogotowie. Okazało się, że miała zawał serca.

Teoretycznie nie kwalifikowała się do grupy ryzyka. Uprawiała sport, nie paliła papierosów, dobrze się odżywiała. Przeglądając kartotekę medyczną lekarz wykrył jednak bardzo wysoki poziom cholesterolu. Przepisanych na receptę leków nigdy nie wykupiła, ponieważ przestraszyła się przeczytanych w internecie informacji o statynach. Stała się ofiarą bardzo szybko rozprzestrzeniającej się pandemii fałszywych informacji medycznych.

Dużo mówi się o dezinformacji w polityce, jednak medyczne kłamstwa są jeszcze bardziej groźniejsze i mogą mieć poważne konsekwencje. Tak dzieje się w przypadku leków obniżających poziom cholesterolu, tzw. statyn. Liczne badania wykazały, że w przypadku osób z grupy wysokiego ryzyka chorób serca, korzyści z ich stosowania znacznie przewyższają potencjalne zagrożenia. Jednak w internecie można znaleźć zupełnie inne, sensacyjne informacje wyolbrzymiające rzadkie zagrożenia, skutki uboczne czy dalekie od naukowej wiedzy opinie o tym, że przykładowo niski poziom cholesterolu jest szkodliwy dla zdrowia. Ich nagromadzenie powoduje, że wielu pacjentów rezygnuje z terapii w obawie przed szkodliwością leków. Efektem jest wzrost częstości zawałów serca.

Nieprawdziwe informacje medyczne mogą prowadzić do nasilenia się objawów skutków ubocznych. To tzw. zjawisko „nocebo”. O ile w przypadku placebo pacjenci mogą odczuwać poprawę stanu zdrowia tylko dlatego, że wierzą w działanie leku,

„nocebo” opiera się na odwrotnej zasadzie – pacjenci mogą doznawać niekorzystnych skutków stosowania leków tylko dlatego, że ich się spodziewają. Przekonanie o niewłaściwym działaniu leków czerpią nie od lekarza – ten stara się tak pomóc, jak może – ale z internetu, gdzie nikt nie kontroluje zamieszczanych danych, a grupy fanatyków lub uzdrowicieli starają się rozprzestrzeniać niesprawdzone plotki, teorie spiskowe albo niezweryfikowane dane.

Lista medycznych fałszywych informacji jest długa, a szczepionki zajmują na niej wysoką pozycję. Efektem jest wzrost zachorowań na zapomniane już choroby, jak przykładowo odrę.

Najczęściej podnoszonym przez antyszczepionkowców argumentem jest mit o tym, że szczepionki zawierają rtęć i mogą wywoływać u dzieci autyzm. Sensacyjne informacje znajdują zawsze podatny grunt w sieci internetowej, nawet jeżeli przeczy im cała dostępna literatura naukowa.

Ci, którzy rozpowszechniają fake newsy na temat leczenia mają wielokrotnie krew na swoich rękach. Pacjenci umierają, ponieważ zamiast przykładowo kontynuować chemioterapię w przypadku raka, sięgają po alternatywne sposoby jak zioła, diety, suplementy diety. Takich – trzeba powiedzieć wprost – kłamliwych wpisów jest wiele: „raka nie można usuwać, ponieważ operacja prowadzi do rozprzestrzenia się komórek”, „leki powodują zakwaszenie organizmu, co przyczynia się do niekontrolowanych mutacji komórkowych”. Badanie przeprowadzone w 2017 roku wykazało, że kiedy pacjenci z chorobą nowotworową zamieniają konwencjonalne terapie na zioła czy cudowne diety, śmiertelność wzrasta 2,5 raza.

Jest kilka powodów, dla których informacje w internecie są atrakcyjniejsze od zaleceń lekarza: nie trzeba po nie czekać w kolejce, płacić za nie, są proste do zrozumienia, przekazywane przez „zwyczajnych ludzi jak my”. Walka z tym problemem może być trudną batalią. Być może należałoby nakładać kary na strony internetowe rozpowszechniające medyczne fake newsy?

Wielkie wyzwanie stoi przed środowiskami naukowymi, aby w sposób przejrzysty tłumaczyć skomplikowane fakty naukowe, edukować i krzewić podstawy nauk medycznych w społeczeństwie. To też zadanie dla dziennikarzy odpowiedzialnych za rozpowszechnianie sprawdzonych i wiarygodnych danych.

Lekarze i eksperci muszą fakty naukowe przeplatać prawdziwymi historiami, aby nadać im większą siłę przekonywania. 

OSOZ Polska 12/2018

33

nowe idee strefa start- up

Bioniczna trzustka Grupa polskich naukowców podjęła próbę znalezienia skuteczniejszego sposobu pomocy wciąż rosnącej liczbie osób dotkniętych cukrzycą. Postawili na unikatowy na skalę światową projekt, czyli bioniczną trzustkę.

Rozmowa z dr hab. Michałem Wszoła, Przewodniczącym Rady Konsorcjum BIONIC Jak zrodził się pomysł stworzenia sztucznej trzustki i jak powstało Konsorcjum Bionic?

Pomysł na stworzenie bionicznej trzustki powstawał w moim umyśle stopniowo w oparciu o wieloletnią praktykę lekarską jako chirurg transplantolog. Bioniczna trzustka to wypadkowa moich doświadczeń oraz wyzwań i szans, jakie stawia przed nami współczesna medycyna. Było to głównie związane z ograniczeniami, jakie niesie za sobą transplantologia przy leczeniu chorych z powikłaną cukrzycą – czyli konieczności immunosupresji oraz niedoboru narządów do transplantacji. Budowanie Konsorcjum Bionic i całego zaplecza trwało

34

OSOZ Polska 12/2018

kilka lat. Proces zakończył się powodzeniem w październiku 2015 roku. Zebranie tak wybitnych ekspertów z różnych specjalizacji uznaję za ogromny sukces. W skład Konsorcjum Bionic wchodzą: Fundacja Badań i Rozwoju Nauki jako lider całego przedsięwzięcia wraz ze mną – Przewodniczącym Rady Konsorcjum oraz zespołem naukowym Fundacji, Warszawski Uniwersytet Medyczny wraz z zespołem prof. Artura Kamińskiego, Instytut Nenckiego wraz z prof. Agnieszką Dobrzyń, Politechnika Warszawska wraz z prof. Wojciechem Święszkowskim oraz Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus i MediSpace sp. z o.o. jako partner biznesowy i technologiczny. Konsorcjum otrzymało dofinansowanie w ramach programu STRATEGMED od NCBiR. Jeśli chcemy dokonać naprawdę czegoś innowacyjnego, musimy działać na pograniczu różnych dziedzin i przekraczać ramy swojego standardowego panelu wiedzy.

Dlaczego potrzebujemy bionicznej trzustki?

Projekt wychodzi naprzeciw problemom współczesnej transplantologii. Jedyna droga prowadząca do całkowitego wyleczenia cukrzycy to przeszczep trzustki lub wysp trzustkowych.

W Polsce do tego typu przeszczepu należałoby zakwalifiko-

nowe idee

wać około 10 tysięcy pacjentów, a wykonuje się jedynie około 40 operacji rocznie! Głównym ograniczeniem jest niedobór narządów do przeszczepu. Jednakże nawet jeśli uda się pozyskać organ, istnieje spore ryzyko powikłań pooperacyjnych oraz obowiązek przyjmowania leków immunosupresyjnych, które mają za zadanie zredukować ryzyko odrzutu. Bioniczna trzustka stworzona z własnych przekształconych komórek macierzystych eliminuje te dwa zasadnicze problemy.

Jakie wyzwania są do pokonania na drodze do jej stworzenia?

Każdy kolejny etap badań ma bardzo trudne momenty. Pierwszym wyzwaniem jest zmiana komórek macierzystych w taki sposób, żeby układ immunologiczny osoby z cukrzycą nie rozpoznał wyprodukowanych wysp trzustkowych. Druga kwestia, to samo namnożenie komórek macierzystych do ilości kilkudziesięciu miliardów komórek o dokładnie takiej samej tożsamości. Trzecie wyzwanie to przekształcanie komórek macierzystych w te produkujące insulinę i glukagon. Oprócz tego poszukujemy odpowiedzi na wiele pytań, ponieważ jeszcze nikt nie opisał warunków, w jakich należy przeprowadzać drukowanie wysp trzustkowych. Czy je można drukować? Z jakim biotuszem? Jak drukować naczynia? Jak będzie wyglądała bioniczna trzustka? Akurat w tej kwestii na wiele pytań znaleźliśmy już odpowiedzi. Mamy też model bionicznej trzustki, ale czy on się sprawdzi i czy będzie odpowiednio funkcjonował, czy taki układ naczyń jak zaplanowaliśmy to ten właściwy? Czy może

» Jeśli program się powiedzie, a na co oczywiście liczymy, za 4–5 lat naukowcy będą przygotowani do prowadzenia pierwszych prób z udziałem pacjentów.« powinien zostać zmodyfikowany? Przeprowadziliśmy liczne symulacje na modelach matematycznych, które potwierdzają nasze założenia, znamy sposoby drukowania wysp i mamy skład biotuszu, ale czy wszystko uda się połączyć w końcowy sukces? Tego jeszcze nie wiemy.

Na czym polega innowacyjność projektu?

Innowacyjność projektu polega na wykorzystaniu najnowszych technologii i pionierskich badań nad organizmem ludzkim, w tym na opracowaniu unikalnego składu biotuszu. Bioniczna trzustka ma zawierać w sobie nie tylko elementy rusztowania (jak w przypadku biodruku kostnego), ale również żywe komórki i wyspy trzustkowe wraz z układem naczyniowym.

Inną zaletą tego nowatorskiego projektu jest to, że po przeszczepie wcześniej wyizolowanych komórek macierzystych oraz zaprogramowaniu ich w taki sposób, aby były zdolne do wydzielania insuliny i glukagonu, staną się one zupełnie nowym typem komórek. Będzie to przeszczep autologiczny.

Jakie są szanse na to, że tak przełomowy projekt się powiedzie?

Nasz projekt jest projektem wysokiego ryzyka, więc zarówno wiele rzeczy może się tutaj nie powieść, jak i możemy osiągnąć spektakularny sukces – doprowadzić do przełomu w leczeniu cukrzycy. Oczywiście wierzymy w powodzenie projektu, jednak mamy świadomość wyzwań, jakie stoją na naszej drodze. Warto zadać sobie także pytanie, czy sukcesem będzie stworzenie bionicznej trzustki? Z pewnością tak. Ale sukcesem będzie też odkrycie „białych plam na mapie nauki.” Jeśli stworzymy nowe technologie, które pomogą w przyszłości stworzyć sztuczne narządy to także będzie duży sukces. Fascynujące jest nie tylko to, co zobaczymy na samym końcu, ale także cała droga dochodzenia do celu.

Jaki jest plan badań naukowych i – jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem – kiedy możemy oczekiwać pierwszych konkretnych efektów?

To bardzo skomplikowane przedsięwzięcie z wieloma znakami zapytania, w które zaangażowane jest kilka podmiotów tworzących Konsorcjum Bionic. Realizowany obecnie projekt „Biodrukowanie 3D rusztowań z wykorzystaniem żywych wysp trzustkowych lub komórek produkujących insulinę w celu stworzenia bionicznej trzustki” w ramach programu STRATEGMED trwa do końca 2019 roku, ale to jest koniec badań przedklinicznych, czyli badań na zwierzętach. Jeśli chodzi o fazę kliniczną, zakładając, że wszystko pójdzie dobrze, to najwcześniej za 4–5 lat. 

OSOZ Polska 12/2018

35

nowe idee

l aboratorium techno logii

Zdigitalizowany albo zmarginalizowany Europa pozostaje daleko w tyle za cyfrowymi liderami, takimi jak USA i Chiny. I nie zmieni się to w najbliższych latach, co nie wróży dobrze europejskiej gospodarce. Co robimy źle na Starym Kontynencie? Jak wprowadzać cyfrowe rozwiązania na rynek szybciej i jednocześnie rozwijać akceptację społeczną do nowych technologii? „Nie potrzebujemy wspólnego języka, aby się płynnie komunikować, ale musimy mieć takie same standardy i wartości. Technologia, zamiast nas dzielić, może nam pomóc osiągnąć wspólną wizję i zbliżyć nas do siebie” – tymi słowami rozpoczęła się konferencja ICT 2018 „Imagine Digital. Connect Europe” w Wiedniu (4–6 grudnia), która zgromadziła ponad 5000 entuzjastów cyfryzacji. Jednak same standardy i wizja nie wystarczą, aby społeczeństwo mogło korzystać z cyfrowych innowacji.

Digitalizacja jest koniecznością, aby budować silne, konkurencyjne i zrównoważone gospodarki, wzmacniać do-

36

OSOZ Polska 12/2018

brobyt społeczny. Szacuje się, że każde miejsce pracy w sektorze rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych generuje 3 miejsca pracy w innych branżach. Cały świat przechodzi cyfrową transformację.

Autonomiczne samochody już jeżdżą po ulicach, bankowość elektroniczna zdominowała sektor finansowy, systemy AI dbają o odpowiednie nawożenie upraw w rolnictwie, roboty pomagają osobom starszym w ich domach. Prawie każdy z nas ma w swojej kieszeni minikomputer w postaci smartfona.

Jednak większość cyfrowych innowacji nie dociera do tych, którzy ich najbardziej potrzebują. Wiele projektów umie-

ra po fazie pilotażowej, gdy tylko skończy się finansowanie uzyskane w ramach dotacji. Zbyt często korzyści płynące z cyfryzacji są zarezerwowane tylko dla niewielkiej grupy ludzi, zwłaszcza tych biegle posługującymi się nowymi technologiami.

Wielkie pieniądze, słabe rezultaty Inwestycje w rozwiązania informacyjno-komunikacyjne stanowią 20% unijnego programu badań i innowacji na lata 2018–2020 (6 mld euro z 30 mld euro). Łącznie 9,2 mld euro zarezerwowano na cyfrowy program zdrowia. Ambicją Europy jest inwestowanie 20 miliardów

nowe idee

euro rocznie w sztuczną inteligencję. To dużo pieniędzy. Patrząc wstecz na to, jak wiele projektów zakończyło się niepowodzeniem, musimy nauczyć się lepiej inwestować pieniądze, aby uniknąć marnowania zasobów. Potrzebne są odważne i elastyczne ramy regulacyjne oraz pobudzenie inicjatyw oddolnych wynikających z realnych potrzeb i odpowiadających lokalnej specyfice.

Jak przyspieszyć transformację?

Nowe rozwiązania cyfrowe są coraz łatwiejsze w użytkowaniu, co wzmacnia ich szeroką akceptację. To pozytywny trend obserwowany od lat. Musimy jednak rozsądnie inwestować i tworzyć przyjazne regulacje, które są niezbędnym elementem pobudzania wzrostu innowacji. Pamiętajmy, że w transformacji technologicznej sama technologia jest najmniejszym problemem. O wiele większym pozostaje transformacja społeczna, dzięki której ludzie będą gotowi na zmiany. Kluczowym elementem jest odpowiedni system edukacji stawiający na umiejętności cyfrowe. Z kolei wykluczenie technologiczne jest elemen-

tem mogącym poważnie zagrozić całemu procesowi.

Kilka niezbędnych elementów wspierających cyfryzację gospodarki: Pobudzanie wzrostu organicznego.

Stworzenie przyjaznego ekosystemu dla startupów i przedsiębiorstw, które chcą być innowacyjne.

Wola polityczna. Cyfryzacja jako priorytetowe wyzwanie dla gospodarki. Centralna agencja na poziomie rządowym albo państwowa strategia cyfryzacji (z mapą drogową dochodzenia do wytyczonych celów) odgrywają rolę akceleratora zmian.

Zmiana kwalifikacji siły roboczej.

Silne kompetencje cyfrowe we wszystkich grupach wiekowych są warunkiem akceptacji cyfryzacji i pobudzania społecznej innowacyjności.

Infrastruktura. Niektóre innowacje cyfrowe nie mogą się rozwinąć, ponieważ brakuje podstaw, na przykład nowoczesnego internetu 5G. Podejmowanie ryzyka. Cyfrowa transformacja jest jak jazda kolejką górską. Musimy działać szybko i nastawić się czasami na porażki. Do tego niezbęd-

Europa inwestuje w rozwiązania ICT. W programie finansowania Horyzont 2020 przeznaczono na nie 6 miliardów euro. Pieniądze mają pobudzać rozwój innowacyjnych projektów we wszystkich krajach UE. W nowej strategii stawia się na tzw. klastry innowacyjności tworzone wspólnie przez różnych uczestników rynku: firmy komercyjne, jednostki badawcze i akademickie, samorządy itd.

» Cyfrowa transformacja jest jak jazda kolejką górską. Trudno powiedzieć, co nas czeka za kolejnym zakrętem.« na jest odwaga cechująca podejście innowatorów.

Normy, zasady etyczne i przejrzystość. Bez nich będziemy walczyć z chaosem danych i bałaganem rozwiązań.

Ceciline Bonefeld-Dahl, dyrektor generalny DIGITALEUROPE, wyróżnia trzy elementy niezbędne dla rozwiązań cyfrowych i sztucznej inteligencji: przywództwo (co chcemy osiągnąć?), kompetencje (wiedza) i kulturę. Kluczem jest zmiana nastawienia: inwestujmy w technologie, badania, sztuczną inteligencję, ale zainwestujmy jeszcze więcej w ludzi i umiejętności cyfrowe, aby zapewnić płynną adaptację rozwiązań na rynku. Transformacja technologiczna nie powiedzie się bez transformacji społecznej. 

OSOZ Polska 12/2018

37

nowe idee

Dlaczego nowe technologie niszczą psychikę dzieci?

Za nami kolejne Święta i wielu rodziców zmierzyło się z dylematem, jaki prezent kupić dziecku na gwiazdkę. W niejednym domu, niejedna mama pytając swoją kilkuletnią pociechę, co chce dostać pod choinkę, zapewne usłyszała: „Tablet albo telefon, ale taki wypasiony, jak mają inne dzieci”.

Agnieszka Golec KAMSOFT S.A.

W dzień Wigilijny w wielu domach dzieci pod choinką znalazły tablety lub telefony ku uciesze wszystkich domowników. Ale czy na pewno? Czy przypadkiem nie otworzyliśmy przysłowiowej „puszki Pandory”? Najprawdopodobniej tak się stało.

W tej chwili, gdy dziecko dotknęło własnego tabletu, zaczął się bardzo szkodliwy proces, chyba jeden z najgroźniejszych w naszej cywilizacji, czyli niekontrolowane zawładnięcie umysłem dziecka, prowadzące do niekontrolowanego rozwoju osobowości. Niedawno prasa podała informację o 12-latku, który zranił nożem rodziców, ponieważ zabrali mu telefon. Ilu już jest takich 12-latków na świecie, dokładnie nie wiadomo, ale liczba rośnie.

38

OSOZ Polska 12/2018

Powszechne prawdy głoszą, że wszytko jest dla ludzi, jeżeli używane jest świadomie i z rozwagą, czego kilkuletnie dziecko jeszcze nie potrafi.

Gdzie leży istota zagrożenia?

Człowiek to istota cybernetyczna, zoptymalizowana przez naturę pod kątem minimalizacji wydatku energetycznego.

Dlatego człowiek, niezależnie od wieku, dążąc do wybranego celu, chce ten cel osiągnąć najmniejszym wysiłkiem. Przykładami można sypać jak z rękawa: 1. Kiedyś człowiek pierwotny biegał kilometrami za zwierzyną, a kiedy już coś ogromnym wysiłkiem upolował, to szanował pożywienie, bo znał koszt pozyskania. Dzisiaj jedzenia mamy pełne sklepy, po które nie biegniemy, lecz jedziemy samochodem. Kupujemy pełne wózki jedzenia, bo jest tanio, a jak się zbliża koniec okresu ważności, wyrzu-

camy, bo jest tanio. Efekt? Nie ma poszanowania dla „chleba”, więc przy okazji tanim kosztem tyjemy, co szczególnie widać po współczesnych dzieciach.

2. Jeszcze kilkanaście lat temu napisanie i wysłanie listu wiązało się z pójściem na pocztę, co było istotnym wysiłkiem energetycznym i czasowym. Wysłanie każdego listu było przemyślane.

Dzisiaj w dobie Internetu piszemy szybko i bezmyślnie, wysyłając zza biurka w wiele miejsc na raz, bo jest wygodnie, szybko i tanio. Efekt? Dzieci nie umieją układać zdań, a liczba błędów ortograficznych rośnie jak lawina.

3. Nie tak dawno ludzie czerpali wiedzę głównie z książek, po które trzeba było pójść do biblioteki. Książki się szanowało, a mycie rąk przed czytaniem było rutyną. Książki „ładowało się” do głowy, bo w głowie łatwiej i szybciej odnajdywało się potrzebne informacje, niż w rzędach książek ustawionych na półkach. Pisanie po książce było wręcz barbarzyństwem. Dzisiaj nie ma sensu męczyć się z czytaniem obszernych książek, bo wszystko jest już streszczone i omówione w tablecie. Nie ma sensu również pisać, wystarczy zrobić „kopiuj-wklej”, albo użyć „emotikony”. Czy wracamy

nowe idee

do pisma obrazkowego i jaskiń? Efekt?

Dzieci mają coraz mniej w głowie, pomimo że są coraz bardziej inteligentne.

Kiedyś byłam uczestnikiem konkursu wiedzy ogólnej o świecie dla dzieci z kilku krajów Europy. Wygrali bezapelacyjnie Polacy, bo mieli najwięcej w głowach. Niemieckie dzieci nie wiedziały o Hitlerze, włoskie o Hannibalu, a francuskie o rewolucji francuskiej.

Kiedyś zapytałam 10-latka.

– Umiesz już mnożyć?

– Tak. – To ile jest pięć razy pięć?

– A gdzie jest kalkulator? – zapytał.

Nowoczesne technologie są dla ludzi, ale trzeba ich używać z rozwagą. Im nowocześniejsza technologia, tym wyżej odrywamy się od przyrody, a kiedy technologii zabraknie, tym boleśniej spadamy. Człowiek dorosły zdaje sobie z tego sprawę i odpowiednio się zabezpiecza, ale dziecko nie.

Zachowania rodziców w statystykach Dostępne powszechnie statystyki potwierdzają podane wyżej przykłady. Według raportu „Polska.Jest.Mobi 2018”, 64% Polaków w wieku 15+ korzysta ze smartfonów, a 13% z tabletów, co przekłada się na 20,93 mln smartfonów i 4,25 mln tabletów. Kupujemy dzieciom elektroniczne gadżety, bo są tanie i nas stać, a poza tym nasze dzieci nie mogą być gorsze od dzieci sąsiadów.

Z badań przeprowadzonych kilka lat temu przez Research.NK na grupie 402 rodziców dzieci w wieku 1–10 lat, aż 70% rodziców, dając swoim pociechom urządzenie mobilne, chce, aby dobrze się bawiły. Wprawdzie co drugi rodzic udostępnia swojemu dziecku telefon lub tablet w celach edukacyjnych, ale nie kontroluje w czym się dziecko „edukuje”.

W 2015 roku Fundacja Dzieci Niczyje przeprowadziła badania, aby sprawdzić, jaka jest skala korzystania z tabletów i smartfonów przez dzieci w Polsce.

Wynik? Niemal co trzecie roczne dziecko miało już doświadczenie z urządzeniem mobilnym 1). Inne wyniki: − 64% dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6,5 lat korzysta z urządzeń mobilnych, przy czym 25% codziennie; − 26% dzieci posiada własne urządzenie mobilne (prawie 40% dzieci w wieku 5–6 lat i 25% dzieci w wieku 3–4 lata); − 79% dzieci ogląda filmy, a 62% gra na smartfonie lub tablecie; − 63% dzieci zdarzyło się bawić smart-

Posiadanie przez dziecko własnego urządzenia mobilnego według kategorii wiekowych, %.

dzieci roczne i dwuletnie (n=315)

13%

dzieci trzyletnie i czteroletnie (n=334)

25%

dzieci pięcioletnie i sześcioletnie (n=362)

39%

ogółem (n=1011)

26%

Źródło: Fundacja Dzieci Niczyje „Korzystanie z urządzeń mobilnych przez małe dzieci w Polsce”.

fonem lub tabletem bez konkretnego celu; − 69% rodziców udostępnia dzieciom urządzenia mobilne, kiedy muszą zająć się własnymi sprawami; 49% rodziców stosuje to jako rodzaj nagrody dla dziecka 1) (źródło: www.zdrowie. pap.pl).

Skutki niewłaściwej elektronizacji życia Korzystajmy i udostępniajmy dzieciom nowoczesne technologie, ale z rozwagą, aby nie doprowadzić do wypaczenia idei. Dzieci, które nadużywają urządzeń mobilnych mają problemy z mówieniem.

Udowodnili to naukowcy z kanadyjskiego The Hospital for Sick Children (SickKids) w Toronto. W badaniu wzięło udział 894 dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat. W trakcie obserwacji badacze ustalili, że im więcej czasu dziecko spędzało z urządzeniem, tym większe było ryzyko opóźnień w rozwoju mowy.

Dzieci osaczone elektroniką słabiej sobie radzą z pracami plastycznymi, ponieważ zbyt wczesny dostęp dzieci do

» 70% rodziców, dając swoim pociechom urządzenie mobilne, chce, aby dobrze się bawiły.«

technologii i urządzeń elektronicznych obniża sprawność manualną. Maluchy nadużywające ekranów dotykowych mają nieodpowiednio rozwinięte mięśnie dłoni. Lindsay Marzoli z ośrodka naukowo-terapeutycznego w Maryland informuje, że do jej placówki coraz częściej trafiają dzieci, wykazujące spowolniony rozwój motoryczny lub zmniejszoną siłę mięśni w kluczowych obszarach dłoni.

Przez niewłaściwe gry komputerowe dzieci stają się bardziej nerwowe i agresywne, wszystko za sprawą ilości bodźców, jakie dostarcza nadmierne korzystanie z telefonu czy tabletu. Współczesne dzieci nie potrafią radzić sobie z emocjami, ponieważ rodzice, kiedy dziecko płacze, na uspokojenie dają mu urządzenie mobilne. Nie bez powodu smartfony nazywane są „smoczkiem XXI wieku”.

Człowiek jest stworzony do ruchu.

Czas spędzony przed ekranem tabletu, smartfona, czy telewizora zwykle jest kosztem czasu, jaki dziecko powinno poświęcić na ruch. Tylko 20 proc. dzieci w Polsce spełnia kryteria Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące codziennej aktywności fizycznej, która powinna trwać co najmniej godzinę – podają międzynarodowe badania pt. Global Matrix 3.0 2). Brak aktywności fizycznej zwiększa ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia czy otyłości.

Wśród dzieci i młodzieży następuje zmiana przewidywalnych wcześniej wzorców zachowań – wynika z eksperymentu przeprowadzonego przez Uniwersytet w Buffalo. Według naukowców

OSOZ Polska 12/2018

39

nowe idee

Rys. Krzysztof „Rosa” Rosiecki (źródło: www.zdrowie.pap.pl)

młodzi ludzie wykazują większe zainteresowanie możliwością korzystania ze swoich smartfonów niż dostępem do jedzenia, co oczywiście może mieć fatalne skutki dla zdrowia.

U dzieci pochłoniętych grami komputerowymi pojawiają się problemy z koncentracją oraz kreatywnością. Kiedyś dzieci z własnej inicjatywy wymyślały śmieszne zabawy i miały mnóstwo pomysłów na spędzenie wolnego czasu, a teraz całą kreatywność zabiera tablet.

Dziecko jest stworzone do kreatywności, ponieważ nie jest jeszcze obciążone rzeczywistością. Kiedy jednak dajemy mu telefon lub tablet z gotowymi rozwiązaniami, które dzieci wykorzystują odtwórczo – zabijana jest kreatywność.

Nowe technologie inicjują nowe choroby psychiczne, jak, np. FOMO. Choroba FOMO (ang. Fear of missing out) to strach przed tym, że coś ważnego nas ominie. Nawet my dorośli idziemy spać z telefonem, a nóż ktoś ważny zadzwoni.

Zjawisko FOMO dotyczy głównie młodzieży. Osoby z FOMO są rozdrażnione, kiedy nie są podłączone do Internetu. Uspokajają się dopiero wówczas, kiedy sprawdzą powiadomienia w mediach społecznościowych, wrzucą do sieci informację o tym, co jedli na śniadanie, gdzie będę spędzać weekend, itp. Internet powoli staje się drugim powietrzem, bez którego nie da się żyć.

Inny problem, tym razem fizyczny, to garb na plecach. Problem prowadzi do wad postawy i coraz częściej dotyka młodych ludzi z powodu pochylonej pozycji podczas korzystania z urządzeń mobil-

40

OSOZ Polska 12/2018

nych. Mamy do czynienia z tzw. „pokoleniem pochylonych głów”. „W Szwecji w 2012 r. sprawdzano jak pisanie SMSów wpływa na zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym młodych ludzi.

Przebadano osoby w wieku od 15 do 24 lat. Okazało się, że 82 proc. z nich miało smartfony. Badacze stwierdzili, że problem z używaniem smartfonów polega na tym, że korzystanie z nich wymusza złą pozycję ciała. Ponieważ ekran i przyciski znajdują się na tej samej płaszczyźnie, automatycznie wielu z nas trzyma telefon na wysokości brzucha i wtedy mocno pochyla szyję, by przeczytać tekst na ekranie” (źródło: www.zdrowie.pap.pl).

Czy nie ma dobrych stron nowych technologii?

Ależ są i jest ich bardzo dużo, jednak należy je właściwie wyselekcjonować do wieku dziecka, czyli właściwie oddzielić ziarno od plew. Tablety, czy telefony mogą stanowić nieocenioną pomoc w wychowaniu i nauczaniu dzieci.

W sklepach z aplikacjami można coraz częściej znaleźć ciekawe i wartościowe aplikacje, które są przeznaczone dla dzie-

» Nowoczesne technologie są już codziennością w szkołach, urzędach, placówkach medycznych.«

ci w wieku przedszkolnym oraz szkolnym. Korzystanie z niektórych aplikacji może przyczynić się do poprawy zdolności poznawczych, czy językowych wśród dzieci. Jedyny problem to dokonać właściwego wyboru.

Dziecko będące na bieżąco z nowymi technologiami lepiej znajduje kontakt ze współczesnym otoczeniem i rówieśnikami. Nowoczesne technologie są już codziennością w szkołach, urzędach, placówkach medycznych. Świat jest dziś „e” i nic nie wskazuje na to, że się to zmieni. Ważne, aby nie przesadzić i nie wypaczyć dziecku natury świata. Dziecko, które mówi do ojca „jak nie masz pieniędzy, to weź z bankomatu” już ma wypaczoną rzeczywistość.

Nowe technologie pozwalają dorosłym na lepsze zarządzanie czasem, którego notorycznie brakuje i brakowało będzie jeszcze więcej. W sytuacjach, kiedy niezbędnie potrzebujemy czasu na pilne sprawy, zajmujemy dziecko telefonem lub tabletem. Ważne jednak, abyśmy realizując swoje zadania mieli pełen kontakt z dzieckiem i kontrolę nad tym, czym się zajmuje.

Jak się praktycznie zabrać do tematu?

Nowe technologie są wszędzie, ale jeszcze nie eksplodowały pomimo, że powszechnie mówimy o rewolucji informacyjnej. Prawdziwa rewolucja informatyczna i informacyjna będzie wtedy, kiedy pojawią się inteligentne roboty zastępujące człowieka. Wtedy rozpocznie się prawdziwa rywalizacja człowiekmaszyna i walka o przetrwanie. Mamy jeszcze kilkanaście lat, aby przygotować dzieci do tej nieubłaganie nadchodzącej rewolucji. Im lepiej to zrobimy, tym dłużej przetrwają, chociaż ostatecznie i tak padną pod ciosami szybszych, wydajniejszych i bardziej odpornych na stres robotów.

Wtedy przyjdzie nam nauczyć dzieci jednej prostej czynności, jak w kulminacyjnym momencie wyciągnąć wtyczkę i odciąć robotowi zasilanie. Nie chce dalej szerzyć katastroficznych wizji, więc przejdźmy do rzeczy.

Oto kilka wybranych porad: 1. Od nowoczesnych technologii nie da się uciec, dlatego tak utrzymuj więź z dzieckiem przez relacje rodzinne, aby w sposób niekontrolowany, nie uciekło w świat wirtualny, bo tam już go nie znajdziesz.

2. Dając dziecku nowe technologie, na początku pracuj razem z nim pokazu-

nowe idee

jąc mu dobre, ale i złe strony. Po jakimś czasie dziecko nauczy się wartościować dobro i zło, wtedy możesz zmniejszyć kontrolę rodzicielską, budując więzi rodzinne oparte na zaufaniu. Im młodsze dziecko, tym więcej z nim przebywaj dając mu nowe technologie.

3. Dając dziecku smartfon lub tablet, zawsze wybieraj odpowiednie treści do wieku i dozuj dziecku czas, jaki poświęca przed ekranem.

4. Tablet nie jest celem życia, dlatego po zabawie z tabletem, której towarzyszy bezruch, jak najczęściej i jak najdłużej spędzaj z dzieckiem czas na świeżym powietrzu.

5. Pamiętaj, aby wykonywać z dzieckiem jak najwięcej prac plastycznych i manualnych, ponieważ tablet wypacza naturalną motorykę i upośledza dziecko ruchowo.

6. Czytaj dziecku dużo i ucz czytać, ale z książek, bowiem czytanie książek pobudza wyobraźnię i twórcze myślenie. Gotowa papka intelektualna podana na ekranie, podaje gotowe rozwiązana, nie zawsze zgodne z procesem wychowawczym.

7. Słuchaj, co dziecko do Ciebie mówi i naucz się rozpoznawać jego potrzeby. Szczególnie zadbaj o to, aby uczyło się wartościować i selekcjonować informację jaka do niego dociera.

8. Regularnie przeglądaj portal OSOZ (www.osoz.pl) i Warstwę Zdrowotną „Relacje w Rodzinie”, gdzie sukcesywnie będą się pojawiać serwisy wspomagające budowanie więzi pomiędzy dziećmi i rodzicami.

Podsumowanie

Nowe technologie coraz bardziej będą zawłaszczać nasz czas i nasze życie, dla-

tego mogą stanowić źródło zagrożenia, o czym wspomniano w tekście. Należy więc nauczyć się oddzielać negatywne technologie informacyjne (głównie programy), które nastawione są na destrukcję umysłu dziecka. Takich programów jest wiele, jak wielu jest szaleńców, którzy chcą popsuć świat.  1) Badanie zlecone przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę (wtedy Fundacja Dzieci Niczyje) wykonane przez Millward Brown S.A. w 2015 na ogólnopolskiej próbie rodziców dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6,5 lat (N=1011). Źródło: www. zdrowie.pap.pl 2) Badanie zostało wykonane wśród dzieci i młodzieży w wieku od 5. do 17 roku życia z inicjatywy organizacji Active Healthy Kids Global Alliance (AHKGA), która łączy naukowców, ekspertów ds. zdrowia i z innych dziedzin, działających na rzecz poprawy aktywności fizycznej najmłodszych.

reklama

OSOZ Polska 12/2018

41

nowe idee

Nowości e-zdrowia w magazynie OSOZ World!

W anglojęzycznej wersji OSOZ Polska prezentujemy trendy zdrowia cyfrowego na świecie. W pierwszym numerze m.in. wywiady z liderami digitalizacji, praktyczne porady ekspertów, rozwiązania e-zdrowia i nowości technologiczne.

OSOZ

o p e n

h e a l t h

c a r e

s y s t e m

w w w.OSOz .pL

1

2019 wORLd

1 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

Czasopismo OSOZ World 1/2019 można czytać w bezpłatnej aplikacji OSOZ News. Po pobraniu aplikacji na urządzenie mobilne, użytkownik zyskuje dostęp do pełnej biblioteki magazynów OSOZ, w tym do wszystkich archiwalnych i bieżących numerów OSOZ Polska i raportów specjalnych.

AI ELIMINATES MISDIAGNOSIS

1 in every 7 diagnoses is incorrect.

1.5 million people around the world die each year due to misdiagnoses.

42

OSOZ Polska 12/2018

HEALTHCARE

THE RISE OF

How to build a system for predicting the development of health, so that early prevention replaces treatment?

Medical professionals and policy-makers should always be one step ahead of technology.

& MATHEMATICS

DIGITAL HEALTH

We wnętrzu OSOZ World 1/2019: • 6 wywiadów z ekspertami. Rozmawiamy o trendach, sztucznej inteligencji, technologiach ubieralnych, Big Data, zintegrowanej ochronie zdrowia.

• Innowacje. Jak blockchain zmieni sposób przesyłania i ochrony danych?

Na czym polegają badania kliniczne z wykorzystaniem systemów AI? Czym jest cyfrowa filantropia?

• Raport specjalny. Dwa oblicza Big Data, czyli jak duże zbiory danych mogą być wykorzystane w dobrym i złym celu.

• Infografiki. Zdrowie cyfrowe w 2018 roku i cyfryzacja zdrowia w Europie.

• Kreatywny pomysły. Rozwiązania startupów, robotyka w opiece nad seniorami, domowe laboratoria.

• Reportaże. Relacja z konferencji HIMSS Europe & Health 2.0.

• Porady praktyczne. 25 sposobów wzmacniania kompetencji cyfrowych.

Kim jest CMIO i jak może zagwarantować płynność procesu cyfryzacji w szpitalu?

W OSOZ World będziemy przyglądać się temu, co dzieje się na całym świecie w nowych technologiach dla ochrony zdrowia. Czasopismo dostępne jest zarówno w Polsce jak i za granicą. Wersję drukowaną OSOZ World (1/2019) można zamówić w cenie 15 zł pod adresem: redakcja@osoz.pl.

Aplikacja OSOZ News dostępna jest na urządzenia mobilne z systemami iOS i Android.

Zachęcamy do lektury!

Redakcja czasopisma OSOZ Polska i OSOZ World

s y stem y i sprz ę t

EDM, zarządzanie, organizacja procesów administracyjnych, obsługa pacjenta - wszystko S.A. w jednym, nowoczesnym systemie dla szpitala.

ZINTEGROWANY SYSTEM =$5=À'=$1,$ SZPITALEM

Zeskanuj kod, aby uzyskać więcej informacji

KS-MEDIS

System KS-MEDIS jest specjalistycznym systemem bm=oul-| 1 m l vrol-]-f.1 l ru-1< rov 1 ;]ॕѴm 1_ holॕu;h ou]-mb -1 fm 1_ v rb|-Ѵ-ĺ o o1 ;vmoঋࣀķ v ;uohb -hu;v = mh1fom-Ѵm ou- ru ;fu v|- 0 7o - v. ] -u-m1f. vohb;f f-hoঋ1b ou- v h1;v 7uo৵;mb- oruo]u-lo -mb- -ॉv| - rѴ-1ॕ 1;ĺ

MEDYCYNA

KAMSOFT

OSOZ Polska 12/2018

43

s y stem y i sprz Ä&#x2122; t

ZINTEGROWANY SYSTEM =$5=Ă&#x20AC;'=$1,$ 6=3,7$/(0

)vrŕĽ&#x2022;jru-1- Â&#x152; vÂ&#x2039;v|;l-lb Â&#x152;;Â&#x2030;m<|uÂ&#x152;mÂ&#x2039;lb

Ń´;h|uomb1Â&#x152;m- 7ohÂ&#x2020;l;m|-1f- l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m-

,-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; hovÂ&#x152;|-lb

)vrŕĽ&#x2022;jru-1- Â&#x152; Â&#x2020;uÂ&#x152;.7Â&#x152;;mb-lb lo0bŃ´mÂ&#x2039;lb

,112:$&<-1( 52=:,Ă&#x20AC;=$1,$

PRZEWAGA SYSTEMU

jŕĽ&#x2022;Â&#x2030;mÂ&#x2039;l 1;Ń´;l vÂ&#x2039;v|;lÂ&#x2020; bm=oul-|Â&#x2039;1Â&#x152;m;]o "Ĺ&#x160; " f;v| ovb.]mb<1b; Â&#x2030;Â&#x2039;৾vÂ&#x152;Â&#x2039;1_ v|-m7-u7ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; o0vjÂ&#x2020;]b r-1f;m|- ou-Â&#x152; 7ov|-u1Â&#x152;;mb; m-uÂ&#x152;<7Â&#x152;b Â&#x2030;vrol-]-f.1Â&#x2039;1_ ro7;floÂ&#x2030;-mb; hŃ´Â&#x2020;1Â&#x152;oÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ 7;1Â&#x2039;Â&#x152;fb 7Ń´- moÂ&#x2030;o1Â&#x152;;vm;]o Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb- rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;h. l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m.Äş "Â&#x2039;v|;l Â&#x2030;vrol-]- Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; Â&#x2030; m-v|<rÂ&#x2020;f.1Â&#x2039;1_ o0vÂ&#x152;-u-1_Äš

"Â&#x2039;v|;l "Ĺ&#x160; " Â&#x152;ov|-j Â&#x152;0Â&#x2020;7oÂ&#x2030;-mÂ&#x2039; Â&#x2030; or-u1bÂ&#x2020; o vru-Â&#x2030;7Â&#x152;om; |;1_moŃ´o]b; bm=oul-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; ou-Â&#x152; f;7m. Â&#x152; m-f0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;mb;fvÂ&#x152;Â&#x2039;1_ 0-Â&#x152; 7-mÂ&#x2039;1_Äş "Â&#x2039;v|;l Â&#x2030;Â&#x2039;uŕĽ&#x2022;৾mb- vb< vÂ&#x152;;u;]b;l ruÂ&#x152;Â&#x2039;f-Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ Â&#x2020;৾Â&#x2039;|hoÂ&#x2030;mbhoÂ&#x2030;b uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-ŕĽ&#x2030; Â&#x152; Â&#x152;-hu;vÂ&#x2020; o0vjÂ&#x2020;]b oruo]u-loÂ&#x2030;-mb-Äş ;Â&#x152;rb;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;v|Â&#x2030;o ou-Â&#x152; uoÂ&#x152;0Â&#x2020;7oÂ&#x2030;-mÂ&#x2039; bm|;u=;fv roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´-f. m- ruoCŃ´oÂ&#x2030;-mb; ru-1Â&#x2039; &৾Â&#x2039;|hoÂ&#x2030;mbhŕĽ&#x2022;Â&#x2030;Äş "Â&#x2039;v|;l Â&#x2030;Â&#x2039;rov-৾omÂ&#x2039; f;v| uŕĽ&#x2022;Â&#x2030;mb;৾ Â&#x2030; lo7Â&#x2020;jÂ&#x2039; 7o7-|hoÂ&#x2030;; 7;7Â&#x2039;hoÂ&#x2030;-m; m- 7o|Â&#x2039;hoÂ&#x2030;; Â&#x2020;uÂ&#x152;.7Â&#x152;;mb- lo0bŃ´m;Äş !oÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-mb- |; Â&#x2030;Â&#x2039;lb;umb; Â&#x2030;vrb;u-f. ru-1< ro71Â&#x152;-v o01_o7Â&#x2020; Ń´;h-uvhb;]o ou-Â&#x152; ru-1< rb;Ń´<]mb-u;hÄş !ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;mb;৾ moÂ&#x2030;o1Â&#x152;;vm; ro7;fŕŚ&#x2039;1b; 7o vrovo0Â&#x2020; u;f;v|uoÂ&#x2030;-mb- 7-mÂ&#x2039;1_ h-u| -m-v|;Â&#x152;foŃ´o]b1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ roruÂ&#x152;;Â&#x152; Â&#x2030;Â&#x2039;houÂ&#x152;Â&#x2039;v|-mb; |-0Ń´;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; vru-Â&#x2030;b-ġ Â&#x152;; vÂ&#x2039;v|;l Â&#x2020;lo৾ѴbÂ&#x2030;b- r;jm; ruÂ&#x152;;fŕŚ&#x2039;1b; m- ;Ń´;h|uomb1Â&#x152;m. 7ohÂ&#x2020;l;m|-1f< l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m.Äş

,-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; bm=oul-1f. Ĺ?vru-Â&#x2030;m; ]uol-7Â&#x152;;mb;ġ 0;Â&#x152;rb;1Â&#x152;m; ruÂ&#x152;;1_oÂ&#x2030;Â&#x2039;Â&#x2030;-mb; 7-mÂ&#x2039;1_ġ wielowymiarowe analizy oraz statystyki) ,-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; 7ohÂ&#x2020;l;m|-1f. Ĺ?=oulÂ&#x2020;Ń´-uÂ&#x152;; l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m;ġ -u1_bÂ&#x2030;bÂ&#x152;-1f- 7ohÂ&#x2020;l;m|-1fbġ -Â&#x2020;|ol-|Â&#x2039;1Â&#x152;m; ];m;uoÂ&#x2030;-mb; Â&#x2030;Â&#x2039;7uÂ&#x2020;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030;Ĺ&#x2018; ,-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; hovÂ&#x152;|-lb Ĺ?-m-Ń´bÂ&#x152;- hovÂ&#x152;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;ġ or|Â&#x2039;l-Ń´bÂ&#x152;-1f- hovÂ&#x152;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Ń´;1Â&#x152;;mb-Ĺ&#x2018; ,-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; ŕŚ&#x2039;Â&#x2030;b-71Â&#x152;;mb-lb ou-Â&#x152; Ń´;h-lb Ĺ?;Ń´;h|uomb1Â&#x152;mÂ&#x2039; ruÂ&#x152;;rjÂ&#x2039;Â&#x2030; bm=oul-1fbġ =-ul-ho;homolbh-ġ u;f;v|u-1f- ŕŚ&#x2039;Â&#x2030;b-71Â&#x152;;ŕĽ&#x2030; l;7Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ġ Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; ro0Â&#x2039;|;l r-1f;m|- w szpitalu) ,-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; v|uÂ&#x2020;lb;mb;l ru-1Â&#x2039; Ĺ?ou]-mbÂ&#x152;-1f- ro0Â&#x2039;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; r-1f;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; ou-Â&#x152; u;-Ń´bÂ&#x152;-1fb ŕŚ&#x2039;Â&#x2030;b-71Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;Ĺ&#x2018; Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; 1Â&#x152;-v;l Ĺ?7ov|<r 7o r;jm;f bm=oul-1fb Â&#x2030; h-৾7;f 1_Â&#x2030;bŃ´bġ ;Ń´;h|uomb1Â&#x152;mÂ&#x2039; ruÂ&#x152;;rjÂ&#x2039;Â&#x2030; bm=oul-1fb Â&#x2030; u-l-1_ bmv|-Ń´-1fb vb;1boÂ&#x2030;;fĹ&#x2018; "Ĺ&#x160; " |o vÂ&#x2039;v|;lġ h|ŕĽ&#x2022;u;]o o]uolm; lo৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;1b huÂ&#x2039;f. vb< Â&#x2030; Â&#x152;-hu;vb; u;-Ń´bÂ&#x152;oÂ&#x2030;-mÂ&#x2039;1_ =Â&#x2020;mh1fbÄş "Â&#x2039;v|;l Â&#x2030;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;- moÂ&#x2030;; v|-m7-u7Â&#x2039; Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb- v=;u. -7lbmbv|u-1Â&#x2039;fm. vÂ&#x152;rb|-Ń´-ġ -m-Ń´bÂ&#x152;Â&#x2039; hovÂ&#x152;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; ou-Â&#x152; b1_ or|Â&#x2039;l-Ń´bÂ&#x152;-1fbÄş &lo৾ѴbÂ&#x2030;b-f. |o moÂ&#x2030;o1Â&#x152;;vm; ro7vÂ&#x2039;v|;lÂ&#x2039; Cm-mvoÂ&#x2030;oĹ&#x160;hvb<]oÂ&#x2030;; Ĺ? "Ĺ&#x160; )Ĺ&#x2018;ġ h-7uoÂ&#x2030;oĹ&#x160;rj-1oÂ&#x2030;; Ĺ? "Ĺ&#x160;,, Ĺ&#x2018; ou-Â&#x152; Â&#x2030;vrol-]-f.1; Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;-mb; l-]-Â&#x152;Â&#x2039;m;l b ŕŚ&#x2039;uo7h-lb |uÂ&#x2030;-jÂ&#x2039;lb Ĺ? "Ĺ&#x160; " Ĺ&#x2018;ġ - |-h৾; o0uo|;l Ń´;hŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Ĺ? "Ĺ&#x160; ")Ĺ&#x2018;Äş ,--Â&#x2030;-mvoÂ&#x2030;-m; |;1_mbhb ruÂ&#x152;;|Â&#x2030;-uÂ&#x152;-mb- b ru;Â&#x152;;m|-1fb 7-mÂ&#x2039;1_ roÂ&#x152;Â&#x2030;-Ń´-f. m- uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;Â&#x2039;Â&#x2030;-mb; Â&#x152;jo৾omÂ&#x2039;1_ ruo0Ń´;lŕĽ&#x2022;Â&#x2030; ou-Â&#x152; -h|Â&#x2039;Â&#x2030;mb; rol-]-f. ro7;floÂ&#x2030;-ŕŁ&#x20AC; v|u-|;]b1Â&#x152;m; 7;1Â&#x2039;Â&#x152;f; Â&#x2030; 7Â&#x152;b;7Â&#x152;bmb; Â&#x152;-uÂ&#x152;.7Â&#x152;;mb- vÂ&#x152;rb|-Ń´;lÄş o7-|hoÂ&#x2030;o Â&#x2030;Â&#x2039;houÂ&#x152;Â&#x2039;v|-mb; bmmoÂ&#x2030;-1Â&#x2039;fmÂ&#x2039;1_ uoÂ&#x152;Â&#x2030;b.Â&#x152;-ŕĽ&#x2030; b lo0bŃ´mÂ&#x2039;1_ Â&#x2020;uÂ&#x152;.7Â&#x152;;ŕĽ&#x2030; 7o|Â&#x2039;hoÂ&#x2030;Â&#x2039;1_ Â&#x2020;lo৾ѴbÂ&#x2030;b- vhÂ&#x2020;|;1Â&#x152;m; Â&#x2030;ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb-; rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hb Â&#x2030; ;Ń´;h|uomb1Â&#x152;m. 7ohÂ&#x2020;l;m|-1f< l;7Â&#x2039;1Â&#x152;m.Äş

24 |

44

NR. KAT. 2142PI02.00

OSOZ Polska 12/2018

E-mail: medycyna@kamsoft.pl | Tel.: +48 32 209 07 05

.25=<Ă?&, :'52Ă&#x201D;(1,$ -fÂ&#x2030;-৾mb;fvÂ&#x152;; ;Ń´;l;m|Â&#x2039; Â&#x2030;Â&#x2039;uŕĽ&#x2022;৾mb-f.1; vÂ&#x2039;v|;l "Ĺ&#x160; "Äš ;jm- bm=oul-|Â&#x2039;Â&#x152;-1f- m-fÂ&#x2030;-৾mb;fvÂ&#x152;Â&#x2039;1_ f;7mov|;h ou]-mbÂ&#x152;-1Â&#x2039;fmÂ&#x2039;1_ rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hbÄš holŕĽ&#x2022;u;h l;7Â&#x2039;1Â&#x152;mÂ&#x2039;1_ ou-Â&#x152; -7lbmbv|u-1Â&#x2039;fmÂ&#x2039;1_ u;1Â&#x2039;Â&#x152;Â&#x2039;fm; ruoÂ&#x2030;-7Â&#x152;;mb; u-1_Â&#x2020;mhÂ&#x2020; hovÂ&#x152;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; ro0Â&#x2039;|Â&#x2020; pacjenta w szpitalu o৾ѴbÂ&#x2030;oŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; o]u-mb1Â&#x152;;mb- Â&#x152;f-Â&#x2030;bvh- Â&#x152;-h-৾;ŕĽ&#x2030; vÂ&#x152;rb|-Ń´mÂ&#x2039;1_ ou-Â&#x152; hovÂ&#x152;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; -m|Â&#x2039;0bo|Â&#x2039;ho|;u-rbb &vru-Â&#x2030;mb;mb; Ń´o]bv|Â&#x2039;hb o0b;]Â&#x2020; bm=oul-1fb Â&#x2030; u-l-1_ szpitala !;7Â&#x2020;h1f- Â&#x2030;.vhb1_ ]-u7;j Â&#x2030; Â&#x152;-hu;vb; ruÂ&#x152;;h-Â&#x152;Â&#x2039;Â&#x2030;-mb- bm=oul-1fb rolb<7Â&#x152;Â&#x2039; rovÂ&#x152;1Â&#x152;;]ŕĽ&#x2022;Ń´mÂ&#x2039;lb f;7mov|h-lb ou]-mbÂ&#x152;-1Â&#x2039;fmÂ&#x2039;lb rŃ´-1ŕĽ&#x2022;Â&#x2030;hb om|uoŃ´- ruÂ&#x152;Â&#x2039;f<ŕŁ&#x20AC; ou-Â&#x152; ro0Â&#x2039;|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; r-1f;m|ŕĽ&#x2022;Â&#x2030; Â&#x2030; vÂ&#x152;rb|-Ń´Â&#x2020; Optymalizacja procesu tworzenia dokumentacji medycznej o7Â&#x2030;Â&#x2039;৾vÂ&#x152;;mb; f-hoŕŚ&#x2039;1b o0vjÂ&#x2020;]b r-1f;m| ;jm- holr-|Â&#x2039;0bŃ´moŕŚ&#x2039;ŕŁ&#x20AC; rovÂ&#x152;1Â&#x152;;]ŕĽ&#x2022;Ń´mÂ&#x2039;1_ lo7Â&#x2020;jŕĽ&#x2022;Â&#x2030; ou-Â&#x152; ro7vÂ&#x2039;v|;lŕĽ&#x2022;Â&#x2030; !-1fom-Ń´bÂ&#x152;-1f- ]ovro7-uhb Ń´;hoÂ&#x2030;;f ou-Â&#x152; l-|;ub-joÂ&#x2030;;f

1000MI02.02

KS-MEDIS

s y stem y i sprz ę t

9 lutego 2019 roku wchodzi w życie Unijna Dyrektywa Fałszywkowa, której celem jest zapobieganie wprowadzaniu sfałszowanych produktów leczniczych do legalnego łańcucha dystrybucji. Unijny obowiązek weryfikacji dotyczy między innymi: producentów leków, hurtowni, aptek ogólnodostępnych i szpitalnych, działów farmacji szpitalnej i gabinetów lekarskich.

Weryfikacja produktów leczniczych odbywa się poprzez skanowanie kodu 2D, który zamieszczony jest na opakowaniu produktu leczniczego oraz upewnienie się, że zabezpieczenie przed otwarciem nie zostało naruszone.

Jak przygotować się do realizacji wymogów związanych z Dyrektywą Fałszywkową?

Wszystkie podmioty zobligowane do weryfikacji autentyczności produktów leczniczych powinny zaopatrzyć się w systemy informatyczne dostosowane do nowych przepisów, co wymagać może nie tylko zakupu dodatkowego sprzętu, aktualizacji czy też zakupu systemów informatycznych, ale przede wszystkim wdrożenia nowych procesów biznesowych. Na dostosowa-

nie się do nowych wymagań pozostało niewiele czasu. Firma KAMSOFT S.A przygotowała dedykowany system informatyczny KS-MediVeris, który w sposób kompleksowy realizuje wymogi unijne, zapewniając użytkownikowi wysoki komfort i bezpieczeństwo pracy.

System dostępny jest w dwóch wariantach: jako rozwiązane zintegrowane z innymi systemami produkcji KAMSOFT, albo jako rozwiązanie działające niezależnie od oprogramowania wykorzystywanego przez użytkownika końcowego. KS-MediVeris jest rozwiązaniem certyfikowanym przez Krajową Organizację Weryfikacji Autentyczności Leków (KOWAL) do wykorzystywania w procesie serializacji przez apteki, hurtownie i placówki medyczne.

Więcej informacji na stronie: mediveris.kamsoft.pl

KS-MediVeris komunikuje się z Polskim Narodowym Systemem Weryfikacji Leków (PLMVS) oraz integruje z oprogramowaniem Użytkownika, samoczynnie wspiera proces weryfikacji, może działać niezależnie od systemu informatycznego Użytkownika, jako niezależna aplikacja.

OSOZ Polska 12/2018

45

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

47

FELIETON Święta w aptece

49

RANKINGI PEX Firmy i produkty (listopad 2018)

50

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (listopad 2018)

54

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (listopad 2018)

61

Monitor rynku leKÓW Leki uspokajające i nasenne

MONITOR ZDROWOTNY

F E L I E TO N

Święta w aptece Jak wynika z danych sprzedażowych, świąteczny asortyment robi coraz większą furorę wśród pacjentów/konsumentów.

Dr Jarosław Frąckowiak Wiceprezes PEX PharmaSequence

Święta to nie tylko czas refleksji, spotkań rodzinnych i towarzyskich czy wspólnego celebrowania tradycji. To czas prezentów. A na nie czekają nie tylko dzieci. Wprawdzie zdrowia kupić się nie da, ale wszystko, co daje nadzieję na jego

poprawę lub – chociaż – poprawę nastroju czy urodę, jest w cenie. Szczególnie w Święta i szczególnie w aptekach, w których można znaleźć produkty specjalnie przygotowane i opakowane właśnie na ten specjalny okres.

A jest ich wiele. Wyróżniają je najczęściej specjalne opakowania, często tworzone są też świąteczne zestawy.

Znajdziemy wśród nich zarówno witaminy, minerały a także kosmetyki. I właśnie kosmetykami (łącznie z dermokosmetykami) w zestawach świątecznych zajmę się w niniejszym artykule.* Puls sprzedaży zestawów kosmetycznych bije w rytmie Świąt Bożego Narodzenia. Widoczne na rysunku piki sprzedaży w okresach świątecznych wskazują na zdecydowany wzrost popytu na tego typu produkty. Oczywiście duża część zestawów jest w podaży właśnie ze względu na święta. Sprzedaż zestawów rośnie w czasie. W 2012 apte-

OSOZ Polska 12/2018

47

MONITOR ZDROWOTNY

16 000 000

320

14 000 000

280

12 000 000

240

10 000 000

200

8 000 000

160

6 000 000

120

4 000 000

80

2 000 000

40

0

2012

2013

ki sprzedały niecałe 80 tysięcy zestawów świątecznych. W tym okresie były one – w niemal równym stopniu – także w trakcie świąt Wielkanocnych. Ale już w roku 2016 i 2017 wyniki sprzedaży w listopadzie i grudniu (około 270 tysięcy sprzedanych zestawów) wskazują na rosnącą popularność tego typu zakupów. Dodatkowo, pacjent/konsument kupujący zestaw często nabywa także inne produkty w aptece.

Ilość sprzedaży zestawów kosmetyków w grudniu 2017 roku wyniosła prawie 270 tysięcy. W porównaniu do października tego samego roku, czyli okresu sprzed „gorączki świątecznej” to niemal

» W grudniu 2017 roku w aptekach sprzedano prawie 270 tysięcy zestawów kosmetyków.«

48

OSOZ Polska 12/2018

2014

2015

2016

dwukrotny wzrost. I prawie trzykrotny w wartości sprzedaży do pacjenta/klienta (grudzień 2017 – 13,4 mln zł brutto, październik 2017 – 5,3 mln zł). Podobne tendencje obserwowane są w każdym roku, z tym, że udział zestawów w sprzedaży kosmetyków rośnie. W grudniu 2017 roku zestawy stanowiły 12% obrotu w segmencie kosmetyków (w październiku 2017 – 6%) a w grudniu 2012 roku zaledwie 3% (w październiku 2012 roku – 1%). Znacząco różnią się także ceny. Za statystyczny zestaw w grudniu 2017 roku klient apteki zapłacił ponad 50 zł, a w październiku tegoż roku ponad 38 zł. Dla porównania, średnia cena produktu kosmetycznego w tych samych okresach wyniosła: grudzień 2017 – prawie 22 zł, a w październiku tego samego roku – ponad 21 zł.

Grudzień to także dobry okres z punktu widzenia generowania marż w segmencie kosmetyków. W grudniu ubiegłego roku narzut w tym segmencie sięgnął 37%, to o 10% więcej niż dwa miesiące wcześniej.

W artykułach, w których podaje się dane, pojawia się pojęcie „średniej”. Średnia cena, średnia apteka – ktoś powie zatem, że „żadna”. I trochę jest w tym racji. Rynek kosmetyków aptecznych jest skoncentrowany. Tylko w grudniu ubie-

2017

2018

ilość [tys. op.]

wartość [zł]

Zestawy w kategorii „Kosmetyki” według wartości i ilości sprzedaży w latach 2012–2018

0

głego roku apteki sieciowe (około 45% aptek należących do sieci posiadających więcej niż 5 aptek) wygenerowało w segmencie kosmetyków prawie 70% obrotu. Jest tak nie tylko z tego powodu, że statystycznie apteka sieciowa jest, pod względem obrotu, dwa razy większa od apteki indywidualnej czy należącej do mikro-sieci. Duże znaczenie ma lokalizacja apteki i co za tym idzie – asortyment. W wielu miejscach lepiej sprzedają się leki na receptę oraz produkty OTC, suplementy czy wyroby medyczne. Kosmetyki wymagają nie tylko odpowiedniej klienteli (szczególnie te droższe), ale także miejsca na ich ekspozycję. Za rok powrócę z tą samą analizą sprzedaży.  * Definicja zestawów świątecznych, według danych PEX PharmaSequence, może nie zawierać wszystkich dostępnych w danym okresie zestawów – dane mają charakter poglądowy, są analizą trendów. W kategorii kosmetyki ujęte są też dermokosmetyki.

Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl

MONITOR ZDROWOTNY

R ankingi P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Listopad 2018 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w listopadzie 2018

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

LEKI NA RECEPTĘ

3

KRKA

4

ADAMED

5

BAYER

6

SANOFI

7

SANDOZ

8

GLAXOSMITHKLINE

9

BOEHRINGER INGELHEIM

10

VALEANT

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

AFLOFARM TEVA

7

HASCO - LEK

8

RECKITT BENCKISER

9

BERLIN-CHEMIE

10

ANGELINI

4

FOSTEX

5

RISPOLEPT CONSTA

6

NEBBUD

7

GLUCOPHAGE

8

INS. GENSULIN

9

TRITACE

10

ATORIS

1

IBUPROM

2

GRIPEX

3

VOLTAREN

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT OLIMP LABS OLEOFARM RECKITT BENCKISER POLPHARMA POLSKI LEK BAYER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL SANOFI AFLOFARM IRENA ERIS PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE BIODERMA ZIAJA POLPHARMA PIERRE FABRE BIOGENED

         

LEKI OTC

                   

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4

APAP

5

NUROFEN

6

RUTINOSCORBIN

7

NEOSINE

8

THERAFLU

9

ESSENTIALE

10

STREPSILS

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

6

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w listopadzie 2018

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

BEBILON DICOFLOR NUTRAMIGEN D-VITUM NEOCATE VITRUM DOPPELHERZ MOLLERS ACIDOLAC MULTILAC

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS EMOLIUM ZIAJA LA ROCHE BIODERMA AVENE DERMEDIC BEPANTHEN CETAPHIL

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 12/2018

49

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio logiczn y

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W listopadzie W ODNIESIENIU DO października

83 260 zł

78 864 zł

7 961 zł

7 292 zł

735 zł

668 zł

październik

listopad

październik

listopad

październik

listopad

−5,28%

−670 zł

−8,41%

−4396 zł

−66 zł

−9,01%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2018 I 2017

863 869 zł

905 066 zł

60 233 zł

71 231 zł

13 668 zł

12 285 zł

2017

2018

2017

2018

2017

2018

41 197 zł

4,77%

10 998 zł

18,26%

−1383 zł

−10,12%

listopad WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 63 609 zł Podkarpackie 64 038 zł Opolskie 66 879 zł

Warmińsko-Mazurskie 5 630 zł Podkarpackie 5 975 zł Podlaskie 5 988 zł

Podlaskie 490 zł Warmińsko-Mazurskie 509 zł Opolskie 511 zł

Lubuskie 89 830 zł Dolnośląskie 91 179 zł Mazowieckie 94 115 zł

Lubuskie 8 705 zł Dolnośląskie 8 763 zł Mazowieckie 9 438 zł

Pomorskie 754 zł Dolnośląskie 785 zł Mazowieckie 842 zł

ROK 2018 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 752 693 zł Opolskie 760 793 zł Warmińsko-Mazurskie 787 627 zł

Swiętokrzyskie 58 078 zł Podkarpackie 59 339 zł Opolskie 60 635 zł

Opolskie 8 917 zł Kujawsko-Pomorskie 9 167 zł Podlaskie 9 680 zł

Lubuskie 1 013 236 zł Dolnośląskie 1 044 590 zł Mazowieckie 1 087 272 zł

Lubuskie 83 144 zł Dolnośląskie 85 026 zł Mazowieckie 91 989 zł

Lubuskie 13 423 zł Mazowieckie 14 943 zł Dolnośląskie 16 600 zł

listopad WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Opolskie -9 751 zł Zachodniopomorskie -8 551 zł Warmińsko-Mazurskie -5 749 zł

Zachodniopomorskie -1 242 zł Opolskie -1 091 zł Malopolskie -924 zł

Zachodniopomorskie -124 zł Dolnośląskie -92 zł Pomorskie -91 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W listopadzie W OSTATNICH LATACH

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2013

2014

2015

2016

2017

2018

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

50

OSOZ Polska 12/2018

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio logiczn y

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ѶƔƏƏƏ

prognoza

» Ogólne koszty

ѶƏƏƏƏ

leczenia w listopadzie maleją w stosunku do października.«

koszty, tys. zł

ƕƔƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƔƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƔƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 12/2018

51

MONITOR ZDROWOTNY monitor epidemio logiczn y

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ

grypy i przeziębienia spadły w listopadzie, ale były wyższe niż w 2017 roku.«

koszty, tys. zł

ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

52

» Koszty leczenia

Ɛ

OSOZ Polska 12/2018

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

MONITOR ZDROWOTNY

monitor epidemio logiczn y

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƑƏƏƏ

» W listopadzie

koszty, tys. zł

ƐѶƏƏ ƐѵƏƏ

zanotowano najniższe koszty alergii w całym 2018 roku.«

ƐƓƏƏ ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐѶ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK

LISTOPAD

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 12/2018

53

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków listopad | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO października

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

21,14 zł

24,87%

205 tys. zł

3770

-0,14%

+11 tys. zł

-240

-0,02 zł

(

(

*

*

*

(

(

*

0,51 zł

PROGNOZA NA

luty

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

Obrót statystycznej apteki w listopadzie 2018 roku wyniósł 205 tys. zł. W porównaniu z październikiem 2018 roku był on o 11 tys. niższy (–5,1%), jednocześnie o 22,5 tys. zł wyższy (+12,3%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,01 mld zł. Oznacza to spadek o 167,9 mln zł (–5,3%) w stosunku do października 2018 roku oraz wzrost o 258 mln zł (+9,4%) w stosunku do listopada 2017 roku. Udział refundacji stanowił 25,88% (–0,25 p.p. w porównaniu z październikiem 2018) obrotu aptecznego i wyniósł 779,4 mln zł (–6,2%).

Prognozujemy, że obrót w statystycznej aptece w 2018 roku wyniesie 2,318 mln zł. Oznacza to wzrost śred-

OSOZ Polska 12/2018

(

suplementy

INNE

(

*

57,55% 23,51% 9,50% 9,45%

*

*

(

(

*

*

*

POZIOM REFUNDACJI

25,88% -0,25%

W lutym, ze względu na mniejszą liczbę dni w porównaniu ze statystycznym miesiącem, obrót w statystycznej aptece będzie niższy od zanotowanego w styczniu. Jednocześnie nadal znajdujemy się w okresie zwiększonej zachorowalności na grypę i przeziębienie, stąd obrót będzie się znajdował w górnym przedziale wartości rocznych.

Aneta Szczypek

54

*

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

54,38 zł

*

niego obrotu w stosunku do minionego roku o 5,4% (+118,5 tys. zł) oraz wzrost o 8,3% (+178,5 tys. zł) w stosunku do 2016 roku. Rynek farmaceutyczny osiągnie wartość 34,56 mld zł. To odpowiednio o 1,6 mld zł więcej (+4,8%) niż w 2017 roku oraz o 2,09 mld zł więcej (+8,9%) niż w 2016 roku. Wartość refundacji wyniesie 8,9 mld zł, co będzie stanowiło 25,86% całkowitego obrotu aptecznego.

W listopadzie sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 71,8 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 44,6 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 87,1 tys. zł. W porównaniu z październikiem 2018 roku, dla sprzedaży leków refundowanych na-

stąpił spadek o 4,5 tys. zł (–5,9%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełnopłatne spadek o 2,34 tys. zł (–5%), a dla produktów OTC spadek o 3,95 tys.

(–4,3%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,06 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 0,66 mld zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,28 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był wtorek (9 059 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – poniedziałek (6 800 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 2 459 zł.

W listopadzie 2018 roku największy spadek wartości sprzedaży w stosunku do października 2018 roku zanotowaliśmy w przypadku produktów na układ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

sercowy (–18,28%) oraz produktów przeciwzakaźnych (–8,87%).

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zanotowaliśmy w przypadku produktów na układ sercowy (spadek udziałów o 2,08 p.p.), produktów na przewód pokarmowy (wzrost o 0,78 p.p.). Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy – 18,37%.

W listopadzie średnia marża apteczna wyniosła 24,87%. To o 0,14 p.p. mniej niż w październiku 2018 roku oraz o 0,05 p.p. więcej niż w listopadzie 2017 roku.

Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,80% (+0,14 p.p. w stosunku do października 2018), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 22,03% (–0,18 p.p. w stosunku do października 2018 roku), natomiast dla produktów OTC – 29,66% (–0,29 p.p. w stosunku do października 2018 roku).

Prognozujemy, że marża apteczna w 2018 roku wyniesie 24,96%. Będzie to odpowiednio o 0,26 p.p. mniej niż w 2017 roku oraz o 0,48 p.p. mniej niż w 2016 roku. Większe zmiany średniej marży aptecznej zaobserwujemy w poszczególnych kategoriach sprzedażowych. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,56% (+0,03 p.p. w stosunku do 2017 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 23,00% (–1,81 p.p. w stosunku do 2017 roku), a dla produktów OTC – 29,42 p.p. (–0,02 p.p. w stosunku do 2017 roku). Średnia cena za opakowanie leku w listopadzie 2018 roku wyniosła 21,14 zł.

To o 2 grosze mniej niż w październiku 2018 roku oraz o 0,67 grosze więcej niż w analogicznym okresie roku 2017. W porównaniu z październikiem 2017 roku, w dwóch kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy spadek średniej ceny sprzedaży (recepty refundowane i recepty pełnopłatne), a w jednej wzrost (sprzedaż odręczna). Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 28,04 zł (–27 groszy), leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,66 zł (–0,23 zł), produktów OTC – 16,12 zł (+0,08 zł). Średnia cena za opakowanie leku w okresie od stycznia do listopada 2018 roku wyniosła 20,81 zł. To o 60 groszy więcej niż w analogicznym okresie minionego roku. Wzrost średniej ceny sprzedaży zaobserwowaliśmy rów-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2018

listopad 2017

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach listopada – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2018

listopad 2017

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ 6,26% mięśniowo-szkieletowy

18,37% przewód pokarm. i metabolizm

4,61% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

2,46% narządy zmysłów 4,24% leki przeciwzakaźne

10,92% układ oddechowy

0,35% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,63% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,37% krew i układ krwiotwórczy 1,19% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,16% dermatologia

12,9% układ sercowo-naczyniowy

11,39% centralny układ nerwowy varia 11,29%

5,86% nieokreślona

OSOZ Polska 12/2018

55

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2018 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2017–2018

(

ƑƏƐƕ

ƐƏƐƐ

ƑƏƐѶ

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƏ

ƐƔ ƐƔķƐƑ ƐƔķƐѶ ƐƔķƐ ƐƓķƖƒ ƐƔķƏƔ

ƐƔ

ƐƔķƏƑ ƐƔķƏƓ ƐƔķƏƒ ƐƔķƐƔ ƐƔķƐƖ ƐƔķƒѵ ƐƔķƑƑ ƐƔķƒƖ ƐƔķƒƒ ƐƔķƒƓ ƐƔķƑƒ ƐƔķƐѶ ƐƔķƒѶ ƐƔķƓƓ ƐƔķƔƖ ƐƔķѵƓ ƐƔķѵƕ

ƐƏ

Ɣ ƓķƓƒ

ƓķѶѶ

ƔķƐƒ

ƔķƑƔ

ƔķƓƐ

ƔķѵƔ

ƔķƓƕ

ƔķƒƓ

ƔķƐƐ

ƔķƑѶ

ƔķƑƖ

ƔķƏƔ

ƓķƖƔ

ƓķѶƐ

ƔķƐ

ƔķƔѶ

ƔķѵƓ

ƔķѶƑ

Ɣķƕƒ

ƔķƔƕ

ƔķƒƖ

ƔķƔƒ

ƔķƓƕ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

Ə

ƑƏƐƕ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2017–2018 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ ѶķƑѶ

ѶķƑƒ

ѶķƐƐ

ѶķƐƐ

ƕķƕƑ

ƕķƕƐ

ƕķѵѶ

ƕķƔƖ

ƕķѵƖ

ƕķƕƕ

ƕķƕƐ

ѶķƓѶ

ƕķѶƕ

ƕķƖѶ

ƕķƖƔ

ƕķƕƒ

ƕķƔ

ƕķƔ

ƕķƒƒ

ƕķƑƐ

ƕķѵѶ

ƕķѵ

refundacja

ƕķѵƐ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƐѵ ƑƏķƐƒ ƑƏķƑѵ ƑƏķƓѶ ƑƏķѵƕ ƑƏķѵƑ ƑƏķѵƒ ƑƏķѵƒ ƑƏķƓƒ ƐѶķƔƐ ƐƖķƏѵ ƐƖķƏѶ ƐƖķƔƕ ƐƖķѵƐ ƐƖķƖƔ ƐƖķѶƖ ƐƖķƕƖ ƐƖķƖƐ ƐƖķƖƒ ƐƖķƖ ƐƖķƔƒ ƐƖķƕƐ ƐƖķѶѶ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

Ɛ

ƐƑ

Ƒ

Ɣ

Ɠ

ƒ

ѵ

ƑƏƐƕ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƐѶ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2018 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ

ƑƏƏƕ

56

OSOZ Polska 12/2018

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƐƏƐƐ

ƑƏƐѶ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w listopadzie Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

nież we wszystkich podstawowych kategoriach sprzedażowych – największy procentowy (+3,8%, tj. 57 groszy) w przypadku leków sprzedawanych bez recepty.

W listopadzie statystyczną aptekę odwiedziło 3 770 pacjentów (spadek o 240tu pacjentów w stosunku do października) (3130 osób zakupiło produkty OTC, 750 – leki refundowane, a 780 – leki wydawane na recepty pełnopłatne). Największy ruch w statystycznej aptece panował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 15 a 21 listopada. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 925 osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 listopada (915 osób), 8–14 listopada (843 osób) i 1–7 listopada (774 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 54,38 zł. To o 0,51 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 1,17 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2017. Z kwoty tej 40,31 zł zapłacił pacjent, a 14,07 zł dopłacił refundator.

Wartość refundacji w porównaniu z październikiem 2018 roku nie zmieniła się.

W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 1,3% (+51 groszy).

Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 95,73 zł (z czego 25,98 zł to zapłata pacjenta, a 69,75 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 57,23 zł, a dla produktów OTC – 27,82 zł.

Prognozujemy, że wartość koszyka statystycznego pacjenta w 2018 roku wyniesie 53,03 zł. Z kwoty tej 39,31 zł zapłaci pacjent, a 13,72 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 56,43 zł, produktów OTC – 26,83 zł, a leków refundowanych – 95,28 zł (z czego 26,38 zł to zapłata pacjenta, a 68,90 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2018

listopad 2017

ƑƏƏ ƐƕƔ ƐƔƏ ƐƑƔ ƐƏƏ ƕƔ ƔƏ ƑƔ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach listopada (porównanie do ubiegłego roku) listopad 2018

listopad 2017

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ Ѵbv|or-7-

ѶŋƐƓ Ѵbv|or-7-

ƐƔŋƑƐ Ѵbv|or-7-

ƑƑŋƑѶ Ѵbv|or-7-

ƑƖŋƒƏ Ѵbv|or-7-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

listopad 2018

listopad 2017

listopad 2018

listopad 2017

117 967

106 710

57,55%

58,47%

Lek - OTC

48 187

41 416

23,51%

22,69%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

19 475

17 401

9,50%

9,53%

Pozostałe

19 371

16 974

9,45%

9,30%

Lek - RX

OSOZ Polska 12/2018

57

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za listopad 2018 listopad 2018

zmiana w stosunku do (%) października 2018

stycznia 2018

zmiana w stosunku do (liczbowo)

listopada 2017

października 2018

stycznia 2018

listopada 2017

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

205,0

-5,1%

4,3%

12,3%

-11,0

8,5

22,5

cały rynek apteczny

3 011 860

-5,3%

1,5%

9,4%

-167 876,0

44 120,5

258 117,5

statystyczna apteka

71,8

-5,9%

6,5%

11,3%

-4,5

4,4

7,3

cały rynek apteczny

1 054 834

-6,1%

3,6%

8,4%

-68 377,5

37 024,7

81 510,7

statystyczna apteka

44,6

-5,0%

10,0%

9,5%

-2,3

4,1

3,9

cały rynek apteczny

655 866

-5,2%

7,1%

6,6%

-35 785,9

43 212,4

40 626,7

statystyczna apteka

87,1

-4,3%

0,3%

14,6%

-4,0

0,224

11,1

cały rynek apteczny

1 279 262

-4,5%

-2,5%

11,6%

-60 673,0

-32 403,520

133 041,0

statystyczna apteka

53,0

-6,0%

9,9%

12,5%

-3,4

4,790

5,9

cały rynek apteczny

779 352

-6,2%

6,9%

9,6%

-51 383,2

50 541,893

68 117,2

w całkowitym obrocie

25,88%

-1,0%

5,4%

0,2%

0,0

0,013

0,0

w sprzedaży refundowanej

72,87%

0,0%

2,0%

1,1%

0,0

0,014

0,0

ogółem

21,14 zł

-0,1%

4,8%

3,3%

0,0

0,970

0,7

dla leków z list refundacyjnych

28,04 zł

-1,0%

1,6%

1,6%

-0,3

0,454

0,4

dla leków z recept pełnopłatnych

25,66 zł

-0,9%

4,1%

2,5%

-0,2

1,014

0,6

dla produktów bez recepty (OTC)

16,12 zł

0,5%

4,1%

5,0%

0,1

0,636

0,8

3 770

-6,0%

-1,0%

9,9%

-240,0

-40,000

340,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

750

-6,3%

1,4%

7,1%

-50,0

10,000

50,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

780

-6,0%

0,0%

2,6%

-50,0

0,000

20,0

3 130

-6,0%

-2,5%

10,6%

-200,0

-80,000

300,0

ogółem

24,87%

-0,5%

-1,9%

0,2%

0,0

-0,005

0,0

dla leków z list refundacyjnych

18,80%

0,7%

3,3%

3,4%

0,0

0,006

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

22,03%

-0,8%

-7,8%

-9,7%

0,0

-0,019

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,66%

-1,0%

0,1%

1,9%

0,0

0,000

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

54,38 zł

0,9%

5,4%

2,2%

0,5

2,802

1,2

Wartość zapłaty przez pacjenta

40,31 zł

1,3%

3,6%

2,1%

0,5

1,397

0,8

Wartość dopłaty refundatora

14,07 zł

0,0%

11,1%

2,4%

0,0

1,405

0,3

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

95,73 zł

0,4%

5,1%

3,9%

0,4

4,659

3,6

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

25,98 zł

0,4%

-0,1%

1,0%

0,1

-0,014

0,2

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

69,75 zł

0,4%

7,2%

5,0%

0,3

4,673

3,3

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

57,23 zł

1,1%

10,0%

6,7%

0,6

5,226

3,6

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

27,82 zł

1,8%

2,8%

3,6%

0,5

0,763

1,0

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2018: 2 302,5 tys. zł

realizacja obrotu

realizacja (poprzedni rok)

ƑƑƏ

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 6% Tysiące zł

ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ ƐƕƏ ƐѵƏ

58

OSOZ Polska 12/2018

(

(

(

(

(

*

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do listopada 2018 2018

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2017

2017

2016

2018

2016

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2017

2017

2016

2016

2 318,0

5,4%

8,3%

118,5

178,5

2 106,0

4,7%

8,4%

94,5

163,5

34 562 678,0

4,8%

8,9%

1 571 014,5

2 828 900,5

31 445 854,0

4,3%

9,2%

1 293 554,5

2 649 937,5

818,5

5,2%

5,6%

40,7

43,2

746,1

4,8%

5,5%

34,1

38,6

12 205 210,2

4,6%

6,1%

537 280,0

704 818,0

11 139 785,4

4,4%

6,2%

467 587,3

651 806,3

504,9

4,3%

6,4%

20,7

30,6

459,2

3,0%

6,0%

13,2

26,2

7 527 526,2

3,7%

7,0%

266 054,8

493 157,8

6 856 599,6

2,6%

6,8%

171 111,3

437 228,4

976,9

5,9%

11,7%

54,8

102,6

884,4

5,4%

12,3%

45,1

96,9

14 566 702,6

5,3%

12,3%

734 513,9

1 597 372,0

13 206 764,0

5,0%

13,1%

626 266,6

1 533 149,4

599,5

6,8%

10,4%

38,3

56,4

547,1

6,3%

10,5%

32,4

51,9

8 938 983,9

6,2%

11,0%

519 771,6

883 160,4

8 168 196,0

5,8%

11,3%

451 258,1

826 302,6

25,86%

1,4%

1,9%

0,0

0,0

25,98%

1,7%

1,9%

0,0

0,0

72,31%

1,6%

4,9%

0,0

0,0

72,41%

1,8%

5,1%

0,0

0,0

20,81 zł

2,7%

5,7%

0,54

1,13

20,81 zł

3,0%

5,8%

0,60

1,15

28,32 zł

3,1%

4,4%

0,84

1,20

27,97 zł

2,2%

3,1%

0,59

0,84

25,14 zł

2,2%

8,2%

0,55

1,91

25,33 zł

3,5%

9,4%

0,85

2,18

15,71 zł

3,2%

6,5%

0,49

0,96

15,74 zł

3,8%

7,3%

0,57

1,07

43 710

1,5%

2,6%

630,3

1 110,3

39 870,0

0,9%

2,9%

360,0

1 140,0

8 591

0,8%

0,0%

70,7

0,7

7 850,0

0,3%

0,4%

20,0

30,0

8 946

-4,0%

-6,1%

-373,6

-583,6

8 170,0

-4,9%

-6,0%

-420,0

-520,0

36 407

2,0%

3,6%

697,0

1 277,0

33 170,0

1,4%

4,0%

450,0

1 270,0

24,96%

-1,0%

-1,9%

-0,0026

-0,0048

25,01%

-0,8%

-1,7%

0,0

0,0

18,56%

0,2%

-1,0%

0,0003

-0,0020

18,64%

0,6%

-0,6%

0,0

0,0

23,00%

-7,3%

-9,1%

-0,0182

-0,0231

22,98%

-7,4%

-9,2%

0,0

0,0

29,42%

-0,1%

-1,4%

-0,0003

-0,0041

29,52%

0,2%

-1,0%

0,0

0,0

53,03 zł

3,9%

5,6%

2,0

2,8

52,82 zł

3,8%

5,3%

1,9

2,7

39,31 zł

3,4%

4,9%

1,3

1,8

39,10 zł

3,2%

4,6%

1,2

1,7

13,72 zł

5,3%

7,6%

0,7

1,0

13,72 zł

5,3%

7,3%

0,7

0,9

95,28 zł

4,4%

5,6%

4,0

5,0

95,04 zł

4,5%

5,1%

4,1

4,6

26,38 zł

0,1%

-5,9%

0,0

-1,6

26,22 zł

-0,2%

-6,9%

0,0

-1,9

68,90 zł

6,1%

10,7%

3,9

6,7

68,82 zł

6,4%

10,5%

4,2

6,5

56,43 zł

8,6%

13,4%

4,5

6,7

56,21 zł

8,3%

12,8%

4,3

6,4

26,83 zł

3,9%

7,8%

1,0

1,9

26,66 zł

3,9%

8,0%

1,0

2,0

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2018: 34,4mld zł

Zmiana refundacji: wzrost 5 do 6% (w stosunku do roku 2017)

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2017)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2017)

ƒƔƏƏ

Refundacja: 8,9 mld zł

ƒƏƏƏ ƑƔƏƏ

Miliony zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 6% (w stosunku do roku 2017)

prognoza obrotu

ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 12/2018

59

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

696,25

0,08

34995,03

0,17

7933,21

0,05

27061,82

0,51

0,23

0,77

1310,77

26,70

50,26

2. U-30

444,37

0,05

16744,14

0,08

7342,12

0,05

9402,01

0,18

0,44

0,56

703,13

23,81

37,68

3. U-50

276,78

0,03

6631,29

0,03

3858,76

0,03

2772,53

0,05

0,58

0,42

342,70

19,35

23,96

4. U-BEZPŁATNY

20,96

0,00

1435,22

0,01

133,63

0,00

1301,59

0,02

0,09

0,91

60,60

23,68

68,46

5. INWALIDA WOJENNY

15,26

0,00

812,58

0,00

5,44

0,00

807,15

0,02

0,01

0,99

26,08

31,15

53,23

0,20

0,00

5,61

0,00

1,15

0,00

4,45

0,00

0,21

0,79

0,31

17,93

27,91

11,33

0,00

314,08

0,00

60,29

0,00

253,80

0,00

0,19

0,81

17,06

18,41

27,73

0,00

0,00

0,02

0,00

0,00

0,00

0,02

0,00

0,01

0,99

0,00

14,58

16,18

239,13

0,03

10118,05

0,05

67,68

0,00

10050,36

0,19

0,01

0,99

385,64

26,24

42,31

3,23

0,00

740,43

0,00

79,08

0,00

661,35

0,01

0,11

0,89

7,04

105,25

229,18

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

10,28

0,00

1490,53

0,01

761,61

0,01

728,92

0,01

0,51

0,49

37,78

39,46

145,06

12. PEŁNOPŁATNE

1342,64

0,16

44641,00

0,22

44639,87

0,29

1,13

0,00

1,00

0,00

1742,66

25,62

33,25

13. ODRĘCZNA

5563,22

0,65

87072,00

0,42

87071,12

0,57

0,88

0,00

1,00

0,00

6148,74

14,16

15,65

14. RAZEM

8623,65

1,00

205000,00

1,00

151953,97

1,00

53046,03

1,00

0,74

0,26

10782,53

19,01

23,77

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

636,30

0,08

33254,38

0,17

7679,41

0,05

25574,97

0,51

0,23

0,77

1113,02

29,88

52,26

2. U-30

429,71

0,05

15993,22

0,08

6918,08

0,05

9075,14

0,18

0,43

0,57

677,84

23,59

37,22

3. U-50

269,98

0,03

6507,99

0,03

3779,54

0,03

2728,45

0,05

0,58

0,42

335,28

19,41

24,11

4. U-BEZPŁATNY

20,39

0,00

1343,60

0,01

127,17

0,00

1216,43

0,02

0,09

0,91

59,11

22,73

65,89

5. INWALIDA WOJENNY

15,56

0,00

825,34

0,00

5,74

0,00

819,60

0,02

0,01

0,99

26,43

31,22

53,03

0,20

0,00

5,87

0,00

1,11

0,00

4,76

0,00

0,19

0,81

0,31

18,65

29,36

11,02

0,00

307,40

0,00

56,41

0,00

250,98

0,01

0,18

0,82

16,60

18,51

27,91

0,00

0,00

0,07

0,00

0,00

0,00

0,06

0,00

0,01

0,99

0,00

15,42

23,91

217,38

0,03

8822,93

0,05

64,97

0,00

8757,96

0,18

0,01

0,99

345,73

25,52

40,59

3,10

0,00

764,79

0,00

77,42

0,00

687,38

0,01

0,10

0,90

6,46

118,39

246,42

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

9,88

0,00

1477,69

0,01

749,51

0,01

728,18

0,01

0,51

0,49

38,15

38,73

149,58

12. PEŁNOPŁATNE

1276,77

0,16

41747,73

0,22

41744,14

0,29

3,59

0,00

1,00

0,00

1651,94

25,27

32,70

13. ODRĘCZNA

5301,30

0,65

80403,55

0,42

80403,27

0,57

0,27

0,00

1,00

0,00

5893,54

13,64

15,17

14. RAZEM

8191,59

1,00

191454,55

1,00

141716,19

1,00

49738,35

1,00

0,74

0,26

10164,43

18,84

23,37

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1708

0,20

71796

0,35

19481

0,13

52315

0,99

0,27

0,73

2853

25,16

42,05

2. Recepty pełnopłatne

1343

0,16

44641

0,22

44640

0,29

1

0,00

1,00

0,00

1743

25,62

33,25

3. Sprzedaż odręczna

5563

0,65

87072

0,42

87071

0,57

1

0,00

1,00

0,00

6149

14,16

15,65

10

0,00

1491

0,01

762

0,01

729

0,01

0,51

0,49

38

39,46

145,06

8624

1,00

205000

1,00

151954

1,00

53046

1,00

0,74

0,26

10783

19,01

23,77

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1603,64

0,20

67825,58

0,35

18709,85

0,13

49115,73

0,99

0,28

0,72

2580,79

26,28

42,29

2. Recepty pełnopłatne

1276,77

0,16

41747,73

0,22

41744,14

0,29

3,59

0,00

1,00

0,00

1651,94

25,27

32,70

3. Sprzedaż odręczna

5301,30

0,65

80403,55

0,42

80403,27

0,57

0,27

0,00

1,00

0,00

5893,54

13,64

15,17

9,88

0,00

1477,69

0,01

749,51

0,01

728,18

0,01

0,51

0,49

38,15

38,73

149,58

8191,59

1,00

191454,55

1,00

141716,19

1,00

49738,35

1,00

0,74

0,26

10164,43

18,84

23,37

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19199,42

0,19

818549,39

0,35

226624,24

0,13

591925,15

0,99

0,28

0,72

30762,29

26,61

42,63

2. Recepty pełnopłatne

15590,58

0,16

504860,06

0,22

504820,30

0,29

39,76

0,00

1,00

0,00

20129,79

25,08

32,38

3. Sprzedaż odręczna

64513,85

0,65

976939,25

0,42

976935,86

0,57

3,39

0,00

1,00

0,00

71707,84

13,62

15,14

118,91

0,00

17651,30

0,01

8866,46

0,01

8784,84

0,01

0,50

0,50

485,92

36,33

148,44

99422,76

1,00

2318000,00

1,00

1718450,54

1,00

599549,46

1,00

0,74

0,26

123085,84

18,83

23,31

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

286308145

0,19

12205210159

0,35

3379694361

0,13 8825515798

0,99

0,28

0,72

458585896

26,61

42,63

2. Recepty pełnopłatne

232467388

0,16

7527526239

0,22

7526930431

0,29

595808

0,00

1,00

0,00

300133891

25,08

32,38

3. Sprzedaż odręczna

962070605

0,65

14566702641

0,42 14566652281

0,57

50359

0,00

1,00

0,00

1069294028

13,62

15,14

1773223

0,00

263238962

0,01

0,01

131001195

0,01

0,50

0,50

7240714

36,36

148,45

1482619362

1,00

34562678000

1,00 8938983875

1,00

0,74

0,26

1835254529

18,83

23,31

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

60

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 12/2018

132237766

1,00 25623694125

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Leki uspokajające i nasenne Szacuje się, że ok. 30–35 proc. populacji ma problemy ze snem. Mitem jest przekonanie, że u ich podłoża leży przede wszystkim stres. W badaniu zrealizowanym w 14 krajach przy współpracy ze Światową Organizacją Zdrowia (WHO) wykazano, że u 51,5 proc. ankietowanych, którzy mieli jakiekolwiek zaburzenia snu, zdiagnozowano zaburzenia psychiczne. U jednej trzeciej – depresyjne, u 18,5 proc. – lękowe, u ponad 13 proc. – neurastenię (nerwicę), nadużywanie alkoholu – u 7,8 proc., uzależnienie od alkoholu – u 5,3 proc.

Analiza sprzedaży środków uspokajających i nasennych sugeruje dość stabilny poziom sprzedaży na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat z lekką tendencją spadkową. Zjawisko stresu i bezsenności jest jednak na tyle skomplikowane, że trudno na tej podstawie wyciągać skorelowane wnioski. Najczęściej po środki z tej grupy sięgamy jesienią i zimą, czego podłożem jest znaczne obniżenie nastroju (krótki dzień, ograniczona ilość światła dziennego). Wiele osób sięga także po preparaty ziołowe. W 2017 roku Polacy zakupili w aptekach ok. 24 mln opakowań leków uspokajających i nasennych.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY ŚRODKÓW USPOKAJAJĄCYCH I NASENNYCH. ROK 2017 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

328 737 370 zł

24 648 012

313

13,34 zł

56%

14%

68%

80%

DANE UZUPEŁNIAJĄCE

350

35

300

30

250

25

200

20

150

15

100

10

50

5

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2018

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 12/2018

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Pacjenci obciążeni stresem i cierpiący na zaburzenia snu często szukają ratunku w tabletkach nasennych i uspokajających. Wbrew pozorom ich sprzedaż ilościowa nie tylko nie rośnie, ale w ostatnich latach nieznacznie spadła.

Przedstawiamy szczegółową analizę popytu na środki uspokajające i nasenne dostępne w aptekach.

Opis rynku Poniższe analizy dotyczą zarówno leków o działaniu uspokajającym, ale także leków nasennych, które łącznie tworzą klasę ATC N05C. W początkowym okresie analiz sprzedaż leków uspokajających i nasennych wynosiła 28,55 mln opakowań. Kolejne lata charakteryzowały się głównie niewielkimi spadkami przeplatanymi raz po raz wzrostami. Największy wzrost miał miejsce w 2008 roku i wyniósł 8,53%.

62

OSOZ Polska 12/2018

Największy spadek natomiast zanotowano w roku 2012 i spowodował, że sprzedaż obniżyła się o 10,25%. W minionym, 2017 roku, w aptekach zostało sprzedanych 24,65 mln opakowań leków o działaniu uspokajających i nasennym i było to o 1,04% mniej niż w roku poprzednim oraz o 13,68% mniej niż w 2002 roku. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku uspokajającego i nasennego zakupionego w aptece wzrasta w niemal całym okresie analiz. Wyjątek stanowi

jedynie rok 2005, kiedy to średnia cena spadła o 1,27%. W pozostałych okresach wzrost wynosił od 0,33% (w 2014 roku) do 7,71% (w 2010 roku). Ostatecznie wszystkie zmiany ukształtowały średnią cenę z 2017 roku na poziomie 13,34 zł.

Wzrost średniej ceny na całym okresie analiz wynosi 80,59%.

Utrzymująca się na stosunkowo wyrównanym poziomie sprzedaż leków uspokajających i nasennych oraz rosnąca cena przekładają się na rosnącą war-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017

87

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2017 a nie będące w ofercie w 2002 roku

8

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

3

13,85 11,04

9,57

9,21

8,39

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

20

8,23

9,18

9,75

9,08 10,34 12,10 12,48 13,51 13,63 13,29 12,96 12,82 12,73

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

17

7,95

8,15

8,06

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

10

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

8

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

7

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

20

7,04 13,35 14,17 14,08 13,70 13,35 11,06 10,19

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

12

12,33 15,24 16,20 15,60 14,12 13,34 12,93

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

12

13,88 13,58 13,51 13,54 12,87 13,37

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

17

10,19 12,41 13,17 12,90 13,17

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

19

13,01 17,89 18,48 20,21

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

31

16,95 16,53 17,56

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2017 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

60

12,02 13,67

Produkty będące w ofercie w 2016 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

37

14,97

Liczba badanych produktów

7,24

7,67

8,18

8,01

8,52

8,84

9,26

9,79 10,43 10,87 11,18 11,52 11,62 11,51 11,99 12,38

17,60 17,18 16,71 15,43 14,39 14,40 13,87 14,32 15,18 16,15 16,76 16,31 15,96 15,78 16,26 8,14

8,03

8,80

6,28

4,89

7,36 10,08

6,04

3,20

1,51

8,50 10,98 12,37 12,97 13,45 14,14 14,01 14,40

14,25 14,05 13,25 12,55 10,61

9,97

9,11

7,96

7,48

7,14

6,42

7,74 12,69 14,14 14,66 14,82 16,68 16,05 14,20 14,04 13,83 10,56 10,90 11,94

9,72

9,37 10,62 10,31

9,96

9,80

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017

87

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w 2017 roku

7,24

8,01

8,52

8,84

9,26

9,79 10,43 10,87 11,18 11,52 11,62 11,51 11,99 12,38

7

10,93 11,76 11,78 12,01

4,36

5,24

4,77

5,22

7,07

8,09

8,56

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2017

3

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2017

6,32

6,54

7,64 10,09 10,03 10,21

9,81

9,55 10,16 11,88

3

12,08 13,40 13,44 13,83 14,24 12,52 10,32 10,45 11,26 19,44 21,08 20,95 21,11

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2017

4

13,90 14,26 14,08 13,99 13,57 14,12 13,86 15,69 15,36 15,63 14,17 31,54

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2017

2

14,65 15,48 17,07 16,71 16,33 16,32 16,62 19,34 22,80 22,59 19,83

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2017

4

7,19

7,55

8,17

8,66

6,57

5,00

1,99

1,00

2,51

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2017

3

4,64

5,04

5,58

5,45 11,23

3,66

0,66

1,26

2,02

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2017

3

6,84

7,83

7,72

4,72 12,94 13,90 16,69 11,99

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2017

10

9,19

9,58 15,65 11,81

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2017

4

7,19 10,40

9,96 10,79 48,06 21,17

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2017

5

4,34

5,53

3,57

1,50

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2017

9

7,47

7,27

7,45

8,40

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2017

3

4,36 14,27 14,04

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2017

6

3,95

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2017

6

8,63

5,56

7,67

6,55

8,18

6,26

6,25

6,24

8,82

9,03

9,11

0,78

7,65 10,29 11,71

3,93

7,27

OSOZ Polska 12/2018

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

tość sprzedaży. W 2002 roku pacjenci zapłacili za leki uspokajające i nasenne zakupione w aptekach 210,88 mln zł.

W roku 2005, 2012 i 2013 miały miejsce spadki, kolejno o 2,77%, 5,02% i 1,03%.

W pozostałych latach wartość sprzedaży wzrastała od 0,99% w 2014 roku do 12,44% w 2008 roku. W 2017 roku war-

tość sprzedaży wynosiła 328,74 mln zł i była o 2,46% wyższa niż w roku poprzednim oraz o 55,89% wyższa niż w 2002 roku.

Wykres średniomiesięcznej wartości sprzedaży skłania do stwierdzenia, że sprzedaż omawianej grupy leków ma charakter sezonowy. W miesiącach od

maja do lipca średniomiesięczna wartość sprzedaży nie przekracza 21 mln zł.

W styczniu, marcu i październiku wynosi ponad 23 mln zł, a w grudniu jest zdecydowanie najwyższa i wynosi 24,21 mln zł.

Asortyment leków o działaniu uspokajającym i nasennym w 2002 roku li-

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży leków nasennych i uspokajających w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

2002

210 880 233

28 553 281

7,39

1 133 765

153 512

186

2003

214 866 083

27 197 061

7,90

1 142 905

144 665

188

2004

218 818 525

25 796 878

8,48

1 052 012

124 023

2005

212 758 769

25 405 529

8,37

868 403

103 696

2006

224 487 562

25 630 610

8,76

853 565

2007

228 341 433

25 177 397

9,07

861 666

2008

256 737 389

27 324 411

9,40

2009

269 244 369

27 168 215

9,91

2010

277 486 070

25 994 923

10,67

2011

306 004 403

26 719 510

11,45

2012

290 650 521

23 980 199

2013

287 667 505

2014

290 526 096

2015 2016

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

1,89%

-4,75%

208

1,84%

-5,15%

245

-2,77%

-1,52%

97 455

263

5,51%

0,89%

95 009

265

1,72%

-1,77%

913 656

97 240

281

12,44%

8,53%

1 035 555

104 493

260

4,87%

-0,57%

1 051 084

98 466

264

3,06%

-4,32%

1 088 984

95 087

281

10,28%

2,79%

12,12

1 088 579

89 813

267

-5,02%

-10,25%

23 133 223

12,44

1 141 538

91 799

252

-1,03%

-3,53%

23 287 180

12,48

1 100 478

88 209

264

0,99%

0,67%

300 511 218

23 806 283

12,62

1 069 435

84 720

281

3,44%

2,23%

320 852 878

24 907 236

12,88

1 031 681

80 088

311

6,77%

4,62%

2017

328 737 370

24 648 012

13,34

1 050 279

78 748

313

2,46%

-1,04%

2018

335 002 385

24 359 377

13,75

—

—

—

1,91%

-1,17%

2019

348 080 285

24 602 936

14,15

—

—

—

3,90%

1,00%

Rys. 1. Wartość sprzedaży leków nasennych i uspokajających w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 ƒƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Wartość sprzedaży rośnie powoli i jest napędzana przede wszystkim wzrostem cen.«

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

64

OSOZ Polska 12/2018

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań leków nasennych i uspokajających sprzedanych w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƔƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƔƏƏ ƏƏƏ

» Od początku okresu analiz ilościowa sprzedaż leków o działaniu nasennym i uspokajającym kształtuje się na wyrównanym poziomie. W listopadzie 2002 roku sprzedaż wyniosła 2,35 mln, a w listopadzie 2018 roku 2,08 mln sztuk.«

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie leków nasennych i uspokajających w aptekach w latach 2002–2017 oraz prognoza na lata 2018–2019 Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie leku uspokajającego / nasennego w styczniu 2002 roku wyniosła 7,13 zł. Od tego czasu systematycznie wzrasta.«

ѵ Ɠ Ƒ Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 4. Liczba różnych leków nasennych i uspokajających dostępnych w aptekach w latach 2002–2017 ƓƏƏ ƒƔƏ ƒƏƏ ƑƔƏ ƑƏƏ

» Liczba różnych opakowań leków uspokajających / nasennych dostępnych w aptekach od 2002 roku w skali jednego miesiąca wynosi od 190 do 350 opakowań.«

ƐƔƏ ƐƏƏ ƔƏ Ə

(

ƑƏƏƑ

(

ƑƏƏƒ

(

ƑƏƏƓ

(

ƑƏƏƔ

(

ƑƏƏѵ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

ƐƏ ƐƐ

ƑƏƐѶ

OSOZ Polska 12/2018

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ&#x201C; W

Rys. 5. Ĺ&#x161;rednia miesiÄ&#x2122;czna wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy Ć&#x2018;Ć&#x201D;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x201C;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2019;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć&#x2018;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć&#x2013;Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

"|Â&#x2039;1Â&#x152;;ŕĽ&#x2030;

Â&#x2020;|Â&#x2039;

-uÂ&#x152;;1

czyĹ&#x201A; 186 róşnych produktĂłw. NajwiÄ&#x2122;cej nowych produktĂłw (37) pojawiĹ&#x201A;o siÄ&#x2122; w 2005 roku. Natomiast w 2009 roku asortyment zmniejszyĹ&#x201A; siÄ&#x2122; najwyraĹşniej (o 21 opakowaĹ&#x201E;). W minionym roku na pĂłĹ&#x201A;kach aptek moĹźna byĹ&#x201A;o znaleĹşÄ&#x2021; 313 róşnych produktĂłw o dziaĹ&#x201A;aniu uspokajajÄ&#x2026;cym i nasennym, czyli o 68,28% wiÄ&#x2122;cej niĹź na poczÄ&#x2026;tku okresu analiz. W skali pojedynczego miesiÄ&#x2026;ca, najmniej omawianych produktĂłw byĹ&#x201A;o dostÄ&#x2122;pnych w czerwcu 2003 roku (189 róşnych opakowaĹ&#x201E;), najwiÄ&#x2122;cej â&#x20AC;&#x201C; w listopadzie 2016 roku (345 róşnych opakowaĹ&#x201E;).

W ostatnich latach wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedaĹźy lekĂłw nasennych i uspokajajÄ&#x2026;cych wzrastaĹ&#x201A;a. Z kolei sprzedaĹź iloĹ&#x203A;ciowa utrzymuje siÄ&#x2122; na stosunkowo wyrĂłwnanym poziomie. Z roku na rok wzrasta takĹźe Ĺ&#x203A;rednia cena. Jak te wskaĹşniki bÄ&#x2122;dÄ&#x2026; ksztaĹ&#x201A;towaĹ&#x201A;y siÄ&#x2122; w 2018 i 2019 roku?

Trendy przyszĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci Zgodnie z obliczonymi przez ekspertĂłw OSOZ prognozami, w 2018 roku pacjenci zapĹ&#x201A;acÄ&#x2026; za leki uspokajajÄ&#x2026;ce i nasenne zakupione w aptekach 335,00 mln zĹ&#x201A;, czyli o 1,91% wiÄ&#x2122;cej niĹź w roku poprzednim. W 2019 roku ta wartoĹ&#x203A;Ä&#x2021; wzroĹ&#x203A;nie o kolejne 3,90% i osiÄ&#x2026;gnie 348,08 mln zĹ&#x201A;. Trend rosnÄ&#x2026;cy nie zostanie wiÄ&#x2122;c zachowany. JednoczeĹ&#x203A;nie prognozy pokazujÄ&#x2026;, Ĺźe iloĹ&#x203A;Ä&#x2021; sprzedanych opakowaĹ&#x201E; w 2018 spadnie w stosunku do roku 2017

66

OSOZ Polska 12/2018

Â&#x2030;b;1b;ŕĽ&#x2030;

-f

Â&#x152;;uÂ&#x2030;b;1

brb;1

"b;urb;ŕĽ&#x2030;

o 1,17% i wyniesie 24,36 mln opakowaĹ&#x201E;.

W 2019 roku sprzedaĹź lekĂłw nasennych i uspokajajÄ&#x2026;cych wzroĹ&#x203A;nie o 1,00% do 24,60 mln opakowaĹ&#x201E;.

Trend wzrostu zostanie zachowany takĹźe dla Ĺ&#x203A;redniej ceny za pojedyncze opakowanie. W 2018 roku za statystyczne opakowanie leku uspokajajÄ&#x2026;cego zakupionego w aptece trzeba bÄ&#x2122;dzie zapĹ&#x201A;aciÄ&#x2021; Ĺ&#x203A;rednio 13,75 zĹ&#x201A;, czyli o 0,42 zĹ&#x201A; wiÄ&#x2122;cej niĹź w 2017 roku. O kolejne 0,40 zĹ&#x201A; wzroĹ&#x203A;nie cena w 2019 roku i wyniesie wĂłwczas 14,15 zĹ&#x201A;.

Podsumowanie W 2017 roku w aptekach zostaĹ&#x201A;o sprzedanych niemal 25 mln opakowaĹ&#x201E; lekĂłw nasennych i uspokajajÄ&#x2026;cych o Ĺ&#x201A;Ä&#x2026;cznej wartoĹ&#x203A;ci siÄ&#x2122;gajÄ&#x2026;cej niemal 330 mln zĹ&#x201A;. Zgodnie z prognozami, podobnych wynikĂłw naleĹźy spodziewaÄ&#x2021; siÄ&#x2122; w kolejnych latach. To oznacza, Ĺźe obecnie w ciÄ&#x2026;gu roku, Ĺ&#x203A;rednio 2 na 3 PolakĂłw kupuje jedno opakowanie leku naleĹźÄ&#x2026;cego do klasy ATC N5C0. Za pojedyncze opakowanie leku uspokajajÄ&#x2026;cego i nasennego z roku na rok pĹ&#x201A;acimy coraz wiÄ&#x2122;cej.

Wzrasta teĹź asortyment tego typu produktĂłw, na pĂłĹ&#x201A;kach aptecznych pojawiajÄ&#x2026; siÄ&#x2122; wciÄ&#x2026;Ĺź nowe produkty uspokajajÄ&#x2026;ce i nasenne, a tylko pojedyncze sÄ&#x2026; usuwane z obrotu. NaleĹźy teĹź pamiÄ&#x2122;taÄ&#x2021;, Ĺźe Ĺ&#x203A;rodki o dziaĹ&#x201A;aniu uspokajajÄ&#x2026;cym, zaliczane do grupy suplementĂłw diety, gĹ&#x201A;Ăłwnie opar-

)uÂ&#x152;;vb;ŕĽ&#x2030;

-৳7Â&#x152;b;umbh

bv|or-7

uÂ&#x2020;7Â&#x152;b;ŕĽ&#x2030;

te na skĹ&#x201A;adnikach zioĹ&#x201A;owych, dostÄ&#x2122;pne sÄ&#x2026; takĹźe w sklepach ogĂłlnodostÄ&#x2122;pnych i marketach. Dane apteczne nie obrazujÄ&#x2026; w caĹ&#x201A;oĹ&#x203A;ci wynikĂłw sprzedaĹźy, ale reprezentujÄ&#x2026; je w wiarygodny sposĂłb. NajwiÄ&#x2122;kszy poziom sprzedaĹźy utrzymuje siÄ&#x2122; od wrzeĹ&#x203A;nia do marca, co moĹźna powiÄ&#x2026;zaÄ&#x2021; z obniĹźeniem nastroju wynikajÄ&#x2026;cym z warunkĂłw pogodowych typowych dla jesieni i zimy. Z kolei w maju, czerwcu i lipcu sprzedaĹź mocno spada. Zdajemy sobie sprawÄ&#x2122;, Ĺźe popyt na tabletki uspokajajÄ&#x2026;ce i nasenne przeanalizowany w ramach jednej grupy nie pozwala na wyciÄ&#x2026;ganie wnioskĂłw dotyczÄ&#x2026;cych epidemiologii np. bezsennoĹ&#x203A;ci. DuĹźym problemem jest rozróşnienie czynnikĂłw etiologicznych â&#x20AC;&#x201C; wiele Ĺ&#x203A;rodkĂłw OTC ma dziaĹ&#x201A;anie podwĂłjne, zarĂłwno nasenne i uspokajajÄ&#x2026;ce, pacjenci czÄ&#x2122;sto kupujÄ&#x2026; tabletki uspokajajÄ&#x2026;ce w celu leczenia bezsennoĹ&#x203A;ci. ď Ź Metodologia prognoz Do wyliczenia prognoz zostaĹ&#x201A; uĹźyty algorytm z addytywnym wspĂłĹ&#x201A;czynnikiem sezonowoĹ&#x203A;ci, ale wczeĹ&#x203A;niej dane historyczne pozbawiono wartoĹ&#x203A;ci nietypowych, odbiegajÄ&#x2026;cych nazbyt mocno od dotychczasowych rezultatĂłw.

ZaĹ&#x201A;oĹźono, Ĺźe usuniÄ&#x2122;te wartoĹ&#x203A;ci odstajÄ&#x2026;ce byĹ&#x201A;y wynikiem losowych, nieprzewidywalnych zjawisk. UwzglÄ&#x2122;dniony zostaĹ&#x201A; takĹźe trend obniĹźonej sprzedaĹźy w okresie od maja do lipca oraz podwyĹźszonej sprzedaĹźy w miesiÄ&#x2026;cach jesienno-zimowych.

OSOZ

h e a l t h

c a r e

s y s t e m

w w w.OSOz .pL

1

2019 wORLd

1 / 2019

ISSN 1897-5828, cena 10 zł (zawiera 8% VAT)

o p e n

AI ELIMINATES MISDIAGNOSIS

1 in every 7 diagnoses is incorrect.

1.5 million people around the world die each year due to misdiagnoses.

HEALTHCARE

THE RISE OF

How to build a system for predicting the development of health, so that early prevention replaces treatment?

Medical professionals and policy-makers should always be one step ahead of technology.

& MATHEMATICS

DIGITAL HEALTH

nowość! osoz world Poznaj rozwiązania zdrowia cyfrowego na świecie Pobierz aplikację OSOZ News Czytaj pierwsze wydanie magazynu OSOZ World Aplikacja dostępna na urządzenia z systemem iOS i Android.

LIDERZY

OCHRONY ZDROWIA

2019

Weź udział w 13. edycji ogólnopolskiego konkursu dla podmiotów rynku zdrowia i farmacji

Wejdź na stronę www.osoz.pl/lider2019

Wypełnij prosty formularz zgłoszenia

Weź udział w uroczystej Gali Liderów Ochrony Zdrowia

Znajdziesz tam wszystkie informacje na temat Konkursu Liderów

Zajmie Ci to 15 minut. Od uczestników nie są pobierane żadne opłaty

w siedzibie NOSPR w Katowicach z udziałem 1200 gości

Plebiscyt Liderów Ochrony Zdrowia od 13 lat nagradza wartościowe inicjatywy, postawy i osiągnięcia na rynku ochrony zdrowia i farmacji.

Laureatów wybiera niezależna Kapituła złożona z autorytetów rynku ochrony zdrowia. Konkurs wyróżnia obiektywna oraz transparentna formuła, a od uczestników nie są pobierane żadne opłaty. Każdy ma równe szanse zostać Liderem Ochrony Zdrowia. Liczy się pomysłowość, zaangażowanie, determinacja w działaniu oraz oryginalne podejście do rozwiązywania problemów.

Organizatorem i mecenasem Konkursu jest czasopismo OSOZ Polska.

KATEGORIE KONKURSOWE Promocja Zdrowia i Profilaktyka Działalność na Rzecz Pacjenta Skuteczne Zarządzanie Innowacyjne Pomysły Lider Farmacji Termin przyjmowania wniosków: 11 luty 2019 Uroczysta Gala Liderów Ochrony Zdrowia: 9 kwietnia 2019 Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach

FORMULARZ ZGŁOSZENIA I INFORMACJE

WWW.OSOZ.PL/LIDER2019