Architecture in Belgium
BEL € 20 – INT € 25
292 Oktober – November 2021 Oversize: Adaptive Reuse Projecten van a2o – AAC, Agence Ter – Baumans-Deffet, Dhooge & Meganck, Havana, Jan De Vylder Inge Vinck – Agwa, Muyldermans – Schelstraete, Nu, Polo, Sum Project – B2Ai, XDGA + interview Xaveer De Geyter
A+292
72
Architectuur 2.0 De Leuvense ‘maakleerplek’ opende, nu de coronamaat- EN Now that Covid measures are being lifted, the Leuregelen stoppen, eindelijk zijn deuren in een tijdelijke ven-based ‘make and learn’ centre has finally opened its locatie aan de Vaartkom. Dat oude industriegebied is in doors in a temporary location on the Vaartkom. This forvolle ontwikkeling als woon- en werkwijk. De bescheiden mer industrial area is in full development as a resideningrepen van Polo Architects om de locatie bruikbaar te tial and working neighbourhood. Despite their provisionmaken zijn ondanks hun voorlopigheid in architecturaal al nature, the modest interventions by Polo Architects to opzicht interessanter dan veel andere projecten in de make the location usable are more interesting in archibuurt. Het is een experiment in circulariteit. tectural terms than many other projects in the area. It is an experiment in circularity. Pieter T’Jonck – Foto’s Stijn Bollaert
A+292
Polo, Maakleerplek, Leuven
Een ‘maakleerplek’ komt in de buurt van een oud idee over kennis en vakmanschap, die niet via scholen en standaard leerpakketten, maar op de werkvloer, door een meester worden bijgebracht. Dat idee slaat weer aan om twee redenen. Aan de ene kant groeit het besef dat lokaal produceren belangrijk is voor een duurzame economie. Zulke bedrijven 2.0 hebben ander personeel nodig dan wat technische scholen bieden. Meer hands-on, meer wendbaar en betrokken. Anderzijds blijkt het schoolsysteem niet altijd en voor iedereen de ideale plek om een vak te leren. Veel mensen hebben baat bij een alternatieve opleiding. Leuven wil, in samenwerking met 43 partnerorganisaties, zoals onder meer UCLL en KU Leuven, investeren in zo’n plek. Daar bestaat echter geen institutioneel kader voor, noch een budget. Zo’n plek waar mensen van alle slag dingen doen of leren leidt dus als vanzelf een nomadisch bestaan, in ruimtes die tijdelijk leegstaan. In Leuven zijn die, door de druk op de immobiliënmarkt, schaars.
73
De oude Molens Van Orshoven en de pal ernaast gelegen silo’s aan de Leuvense Vaartkom vormen een uitzondering op die regel. De silo’s, eigendom van projectontwikkelaar Ertzberg, wachten op een herbestemming. De stad bezit de beschermde molens. Lange tijd vonden culturele organisaties daar onderdak, maar die verkasten naar het nabijgelegen Opek (Openbaar Entrepot voor de Kunsten). Sindsdien is de invulling van de plek onzeker, ook al door een zware brand. Toen Ertzberg bereid bleek om de begane grond onder de silo’s tijdelijk ter beschikking te stellen, had de maakleerplek zijn stek: een combinatie van beide gebouwen. Geen van beide was zomaar bruikbaar. Die ruimte onder de silo’s stond aan alle kanten open. Door het in tijd beperkte gebruik was het niet opportuun om in permanente buitenwanden of wanden te investeren. Elke ingreep zou integraal opnieuw inzetbaar moeten zijn op een andere, toekomstige locatie. De oude molens waren dan weer niet integraal toegankelijk. Ook daar diende op circulaire wijze een tijdelijke mouw aan gepast te worden. Hier speelden de eisen van het → agentschap Erfgoed.
A+292
Polo
74
Silo´s en Molens van Orshoven Leuven
Floor 1
niveau 01 0
10
20 m
1:500
0
Floor 0
Architect
Location
Client
Website
Programme
Service engineering
Polo Architects polo-architects.be
Project name
Silos and Van Orshoven Mills
Vaartkom, Leuven Circular conversion of historic heritage into a ‘make and learn’ centre (temporary use)
Procedure
Open Call (Team Flemish Government Architect)
City of Leuven Groep Infrabo
Sustainability and circularity
Sureal
Consultancy public participation
University of Antwerp
Circular business models
Groep Van Roey
2
10
Lead contractor
Vanhout.pro (Groep Van Roey)
Completion
April 2021
Total floor area
2,890 m2 : 879 m2 (mills) + 2,011 m2 (silos)
20m
A+292
Maakleerplek, Leuven
75
76
Polo, Maakleerplek, Leuven
De stad schreef daarop een oproep uit voor bouwteams die de kwestie binnen een uiterst krap budget het hoofd konden bieden. Polo Architects, in combinatie met Vanhout.Pro, een afdeling van bouwonderneming Van Roey en Infrabo, won de wedstrijd. Maar waarom zouden een groot bureau en dito aannemer zich met zo’n nederige klus willen inlaten? Mauro Poponcini, zaakvoerder van Polo, is daar duidelijk over: “Het is een klein project, maar raakt aan belangrijke kwesties. Het vraagt een ontwerpstrategie die niet alleen op deze specifieke situatie focust, maar voorziet hoe elementen in hun geheel, zonder downgrading, elders, op nog onbekende plaatsen, inzetbaar kunnen zijn. Die vraag wordt steeds urgenter. We willen investeren in het onderzoek daarrond. Ook Van Roey ziet dat belang in.” Hij vat het probleem precies samen. Het antwoord is navenant. Aan de blinde zijde van het U-vormige complex van de oude molens kwam een stevige stelling met lift die het complex toegankelijk maakt zonder al te veel op het erfgoed
A+292
in te grijpen. Een extra plateau op het binnenplein verbetert ook daar de toegankelijkheid. De buitenomtrek van de silo’s kreeg een schermwand, opgebouwd uit een vernuftig systeem van modulaire steunribben en polycarbonaatplaten. Die kunnen later als overkapping van het binnenplein van de oude molens dienen. De wand creëert een tussenklimaat onder de silo’s. Een wand van groentekratten en rotswol, een prefabserre en aangepaste containers zorgen daarbinnen voor plekken met een gecontroleerd klimaat. Ook die elementen zijn volledig herbruikbaar. Het zijn geen opzienbarende ingrepen. Toch was het een intensief traject, omdat opdrachtgever, architect en aannemer zich hier op onbekend terrein begaven. Ze moesten ook een ‘juiste’ samenwerking met de gebruikers van de maakleerplek verzinnen. Dit is niet enkel industrie 2.0, maar ook architectuur 2.0.