Bouw je repetitieruimte. Een praktische gids.

EEN PRAKTISCHE GIDS

TIJS VASTESAEGER JAN PAULY

WIES CALLENS

TeksT: Tijs Vastesaeger, Wies Callens, Jan Pauly Lay ouT & TekeNINGeN: Snyvo

MeT sTeuN VaN:

ISBN nummer: 9789490825010 Wettelijk Depot:D/2011/9498/1 Copyright: Poppunt vzw & Repetitieruimtes vzw Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de totstandkoming van deze brochure de grootst mogelijke zorg is betracht, bestaat de mogelijkheid dat bepaalde informatie na verloop van tijd verouderd of niet meer juist is.

De uitgever, de redactie en de auteurs zijn dan ook niet aansprakelijk voor de gevolgen van activiteiten die worden ondernomen op basis van deze uitgave.

-4-

Deze brochure is een uitgave van Poppunt vzw en Repetitieruimtes vzw

Vzw Repetitieruimtes is een steunpunt en expertisecentrum rond repetitieruimtes voor muzikanten en podiumkunstenaars in Vlaanderen. Via een database, advies en informatie en beleidsondersteunend werk wil de organisatie meer kwalitatieve repetitieruimtes in Vlaanderen ontsluiten. repetitieruimtes.be

Poppunt werkt aan het maximaliseren van kansen voor muzikanten en dj’s uit pop, rock, dance en aanverwante genres. Poppunt is ondermeer organisator van Play & Produce, Muzikantendag, 100% Puur en is de oprichter van vi.be. poppunt.be

-5-

INHouD INLeIDING

8

Vooraf

10 11 14 19 21 23 26

1. Een goede ruimte 2. Hoe werkt geluid?

3. Schakel specialisten in 4. Financiering 5. Huren of bouwen?

6. Overzicht

eeNVouDIGe INGrepeN 1. Eenvoudige ingrepen 2. Raampaneel 3. Eenvoudige ingrepen voor drummers 4. Klustips: 10 fouten om niet te maken

sTrucTureLe INGrepeN

28 29 32 34 37 40 41 43 45 48 52 55 58 61 64 66 68 72 74

1. Basisprincipes 2. Overzicht 3. Nieuwbouw bunker 4. Zwevende vloer 5. Ontkoppelde wand 6. Zelfdragende wand 7. Ontkoppeld plafond 8. Zelfdragend plafond 9. Deur 10. Ramen 11. Elektriciteit 12. Verluchting 13. Vergunningen en keuringen

-6-

akoesTIek

76 77 80 83 85

1. Inleiding 2. Minder bas 3. Absorptie 4. Diffusie

GooD pracTIce 1. Inleiding 2. Box in box 3. Renovatie oude legerkazerne 4. Tuinhuis 5. Absorptie 6. Raam in een repetitieruimte

86 87 88 90 92 93 94

werkeN eN creèreN IN Je repeTITIeruIMTe

96

-7-

INLeIDING Je kent het wel: je hebt een instrument gekocht en begint te spelen.

Al vlug wil je samen met vrienden muziek maken. En dan ga je bij de bassist thuis op de zolder of bij de drummer in het tuinhuis repeteren.

Zolang het gaat om af en toe een repetitie, is er niet echt een probleem om een ruimte te vinden of al je materiaal naar de zolder te sleuren.

Maar als je echt wil werken, komt vaak het probleem: waar kan je terecht met je band om zo veel mogelijk en zo goed mogelijk te repeteren?

Bij de bassist wordt het plots niet meer zo makkelijk omdat de buren kleine kinderen hebben die op tijd in bed moeten. De schuur van nonkel Jos is zo bouwvallig dat de versterkers er al twee maal bijna zijn ondergelopen. En iedere woensdagavond de versterkers naar de zolder van de drummer dragen om er in een veel te kleine ruimte te repeteren is ook niet echt een optie meer. Dus ga je op zoek naar een repetitieruimte in je buurt. Maar vaak is het niet evident om een vrije ruimte te vinden op de de momenten dat jullie willen repeteren.

Op dit moment zijn heel wat muzikanten in Vlaanderen nog steeds op zoek naar een goede werkplek. Een plek om ongestoord en zonder te storen te kunnen werken aan je nieuwe muziek. Via repetitieruimtes.be kan je een overzicht vinden van publiek toegankelijke repetitieruimtes in heel Vlaanderen. De voorbije jaren zijn er heel wat kwalitatieve ruimtes bijgekomen, maar ondanks alle inspanningen van steden en gemeenten, provincies, private verhuurders, muziekclubs en muziekcentra, blijft er toch nog steeds een gebrek aan goede ruimtes.

De grootste droom van elke muzikant blijft een eigen repetitiekot.

Deze brochure leert je hoe dat kan. Een plek waar je met je eigen band

-8-

zoveel kan repeteren als je wil. Een ruimte die je zo kan inrichten dat je muziek kan maken en aan je sound kan werken zonder de buren te storen. De hele opstelling van de band kan blijven staan en als de toetsenist nog eens een extra repetitie wil, kan dat zonder probleem.

Bevriende bands kan je ook nog gebruik laten maken van je eigen repetitiekot. Zo kan je ook de kosten drukken.

Ook voor dj’s is deze brochure interessant. Je dj-skills op punt zetten of je set voorbereiden in je slaapkamer zorgt namelijk ook soms voor de nodige overlast. Je vindt in deze praktische gids eenvoudige tips om met kleine ingrepen je beats onder controle te houden.

Poppunt en vzw Repetitieruimtes bundelden de krachten en geven met deze brochure een praktisch en handig overzicht van hoe je een repetitieruimte moet bouwen. Veel tips, veel praktische lijstjes waar elke muzikale doe-het-zelver met ondernemingszin mee aan de slag kan.

We wensen je in ieder geval veel succes en een fantastische muzikale carrière.

Tijs, Jan, Wies.

-9-

Vooraf

- 10 -

1. eeN GoeDe ruIMTe Een goede repetitieruimte is meer dan een hoop bakstenen met de nodige isolatie en akoestische aanpassingen. Het is een plek waarin je zonder te storen en zonder gestoord te worden aan je muziek kan werken.

De ideale repetitieruimte is gemaakt op maat van de muzikanten die erin repeteren. Zorg er dus voor dat je bij het bouwen of verbouwen van een repetitieruimte steeds in je achterhoofd houdt dat je er straks met de rest van de band op een aangename manier in moet kunnen repeteren.

Een band die versterkte muziek speelt (het genre speelt niet zo’n rol, het aantal versterkers voor gitaar en bas des te meer) produceert al snel 110 dB(A). Dat kan je vergelijken met een drilboor die naast je oor door het beton gaat, nogal luid dus. Het spreekt dan ook voor zich dat je een repetitieruimte heel goed moet isoleren, zeker als je directe buren hebt. Dat doe je met veel massa, akoestische ontkoppeling en het dichten van zelfs de kleinste gaten en kieren in je ruimte.

Om aangenaam te kunnen repeteren, moet je ook aan de akoestiek werken. Waar isolatie vooral te maken heeft met massa, ontkoppeling en luchtgaten dichten heeft akoestiek heeft dan weer vooral te maken met de manier waarop je ruimte het geluid absorbeert en reflecteert.

Hoe minder reflectie, hoe droger het geluid wordt, hoe minder ruimte het geluid heeft. Een goede repetitieruimte heeft reflecties nodig, anders heeft het geluid geen ruimte en klinkt het niet meer. Te veel reflectie is dan ook weer niet goed, want dan wordt het moeilijker om op een goede manier te repeteren. Het komt er dus op neer om een juist evenwicht te vinden tussen absorptie van het geluid en de reflectie ervan. Hoe je dat kan aanpakken, kan je verderop in de brochure lezen.

- 11 -

Hoe groot moet/kan je ruimte zijn? Dit hangt natuurlijk ook af van de band die in de ruimte zal spelen. Een big band met 15 man heeft meer plek nodig dan de doorsnee band van 5 muzikanten. Maar die doorsnee band heeft toch wel 25m² nodig om op een goede manier te repeteren.

Haal je er een toetsenist met keyboard en Fender Rhodes bij, dan mag het gerust wat meer zijn. Zorg er in ieder geval voor dat je op een comfortabele manier kan spelen en niet zoals sardienen in een blikje ...

En denk op voorhand goed na, want je eigen repetitieruimte bouwen is uiteraard ook een hele investering. Veel geld investeren in een te kleine ruimte zorgt vrijwel zeker voor teleurstelling en frustratie.

De oppervlakte van de ruimte en de verhoudingen tussen de hoogte, de lengte en de breedte, zijn bepalend voor de klank in je ruimte.

Heb je de mogelijkheid om een nieuwe ruimte te bouwen, dan kan je hier ook rekening mee houden. Een ruimte met één lengtezijde van minstens 6 meter maakt het bijvoorbeeld mogelijk om de lagere bastonen volledig te laten uitklinken. Dat geeft een betere klank en maakt het repeteren dus nog aangenamer.

Een veel voorkomend probleem in repetitieruimtes is het fenomeen van de staande golven (room modes). Door de afmetingen van de ruimte kunnen bepaalde frequenties luider klinken dan andere, of nog erger, kunnen er bepaalde nieuwe frequenties hoorbaar worden. Om dit te vermijden kan je bij een nieuw te bouwen ruimte op zoek gaan naar de ideale afmetingen voor je ruimte. Een gekende standaard hierbij is die van Louden: de breedte van je ruimte moet 1,4 keer de hoogte zijn en de lengte is best gelijk aan 1,9 keer de hoogte. Concreet wordt dat dus voor een ruimte met een plafond van 2,8m een ideale breedte van 3,92m en een ideale lengte van 5,32m. Met deze standaard kan je dus nagaan of de geplande verhoudingen in je ruimte ook akoestisch interessant zullen zijn.

- 12 -

Nog enkele tips • Repeteren is ook musiceren. Tijdens een repetitie maak je nieuwe nummers, een jam wordt plots het uitgangspunt van die echte doorbraaksingle. En dan kan je maar beter ergens ook nog een schrijfbord of wat papier in de buurt hebben om de nieuwe nummers mee vorm te geven.

• Repeteren is meer dan muziek spelen alleen. Met je band wil je tijdens je repetitie ook af en toe eens overleggen of wat zeveren.

Als je een zetel in of bij je ruimte kan zetten, lukt het nadien des te beter om weer verder te gaan.

• Van repeteren krijg je dorst, een frigo of een koffiezet maken dat het allemaal iets minder droog gaat klinken.

• En ten slotte nog dit: eierdozen zijn absoluut niet ideaal om je ruimte een goede klank te geven. Door het relatief zachte materiaal (vaak gerecycleerd karton) heeft het weinig massa en gaat het dus niet of nauwelijks isoleren. Wat wel een klein effect heeft is de grillige vorm waardoor het geluid een beetje verstrooid wordt. Laat die eieren dus maar staan, je lever wordt als muzikant waarschijnlijk al door andere lekkernijen op de proef gesteld ...

- 13 -

2. Hoe werkT GeLuID? Geluid is er overal om ons heen, of je het nu wil of niet, of je er naar luistert of het zelf maakt. Maar wat is geluid en hoe werkt het? Of op zijn minst: waar moet ik rekening mee houden als ik een repetitieruimte wil bouwen?

Geluidsgolven zijn trillingen. Een trilling is het gevolg van een drukverschil. Vergelijk het met een steen die je op een glad wateroppervlak gooit. Door de opeenvolging van samendrukken en uitzetten ontstaat een trilling. Het medium waarin de trilling zich voortplant beïnvloedt de snelheid waarmee de golf evolueert. Geluidsgolven verplaatsen zich zeer gemakkelijk door lucht en water, maar worden afgeremd door harde materialen als beton, aarde, ... Wanneer onze oren zo’n geluidgolf opvangen zetten onze hersenen die weer om in spraak of muziek.

Goltengte λ (m)

AMPLITUDE VAN DE GOLF

= 1 cyclus

0 VOORTPLANTINGSRICHTING

FREQUENTIE = 2 Hz t=1s

- 14 -

De frequentie is de eenheid die het aantal geluidstrillingen per seconde weergeeft en wordt uitgedrukt in Hertz (Hz). Lage tonen (bv basgitaar) veroorzaken weinig trillingen per seconde en hebben dus een lage frequentie. Ons oor is normaal gezien gevoelig voor frequenties tussen 20 en 20.000 Hz, onze stem kan frequenties tussen 250 en 2000 Hz produceren. Dat zijn vooral de middentonen.

De golflengte is de afstand tussen twee opeenvolgende punten van de golf met dezelfde uitwijking. Geluiden met een lage frequentie (bv basgitaar) hebben een lange golf en dus een grote golflengte.

Omgekeerd hebben hoge tonen dus een korte golflengte. Dit zorgt er voor dat lage tonen minder makkelijk te isoleren zijn omdat ze door hun langere golflengte het geluid makkelijker en verder kunnen verspreiden.

De amplitude is de maximale uitwijking van de geluidsgolf en is de aanduiding voor het globale geluidsdrukverschil. Het is daardoor ook een maat voor de sterkte van het geluid. We moeten er wel rekening mee houden dat het geluid van de muziek die we maken/horen bestaat uit verschillende frequenties en dus ook verschillende amplitudes heeft. Als je op je muziekplayer een grafische weergave hebt, dan krijg je eigenlijk de amplitudes te zien.

Hoewel er eigenlijk geen officiĂŤle eenheidsmaat is, wordt de sterkte van geluid meestal uitgedrukt in decibel (dB). Deze waarde verwijst naar het verschil ten opzicht van de luchtdruk. Omdat de waarden, uitgedrukt in Pascal, enorm ver uit elkaar liggen wordt de decibelschaal gebruikt. Dit is een logaritmische schaal, wat betekent dat je niet zomaar twee waarden bij elkaar kan optellen zonder eerst een beetje wiskunde toe te passen. Een stijging met 3 dB(A) betekent immers een verdubbeling van de geluidsdruk.

- 15 -

De decibelschaal gaat van de gehoorsdrempel (0 dB(A)) tot de pijngrens (140 dB(A)).

De waarde 0 kan in de praktijk eigenlijk niet echt gehaald worden.

Zelfs in een slaapkamer of in een stil bos meet je als snel 20 dB(A).

Op de afbeelding kan je zien hoeveel decibel geproduceerd wordt bij de verschillende activiteiten.

Een stille leeszaal, waar je normaal alleen het draaien van de bladzijden in de krant of in een boek echt goed hoort, levert dus al 40 dB(A) op. Een normaal gesprek tussen twee mensen zit al snel op een niveau van 60 dB(A). Normaal verkeer situeert zich rond de 90 dB(A) en het opstijgend straalvliegtuig flirt met de echte pijngrens met zijn 130 dB(A).

dB (A) PIJNGRENS 140 130

OPSTIJGEND STRAALVLIEGTUIG

120 110

POPGROEP

100 90

NORMAAL VERKEER

80 70 60

GESPREKKEN

50 Voor ons is het natuurlijk vooral interessant om te weten welke geluidsniveaus door de instrumenten geproduceerd worden: • • • • • •

Akoestische gitaar: 80 dB(A) Contrabas: 86 dB(A) Piano: 92 dB(A) Trompet: 95 dB(A) Drumstel: 103 dB(A) Rockgroep: 110-120 dB(A)

- 16 -

40

LEESZAAL BIBLIOTHEEK

30 20

STIL BOS

10 0

GEHOORDREMPEL

Zoals gezegd mag je de niveaus niet zomaar bij elkaar optellen, maar als je met twee akoestische gitaren speelt dan zit je aan een niveau van 83 dB(A) (twee maal 80 dB(A)). Versterk de gitaren en doe daar dan nog een bas en een drum bij en zo kom je aan een niveau rond de 110 dB(A).

Dit is belangrijk, zowel voor de isolatie van de repetitieruimte als voor je eigen oren. Wat isolatie betreft, moet je er van uitgaan dat je voor je repetitieruimte géén vergunning zal krijgen die je toelaat om (permanent) ‘lawaai’ te mogen maken. Je mag met andere woorden géén overlast veroorzaken. In de praktijk betekent dit dat je ervoor moet zorgen dat je buiten de ruimte niet meer dan 50 dB(A) mag horen.

Voor je oren is het belangrijk om te weten dat er al gehoorschade kan optreden vanaf 85 dB(A). Dit hangt ook af van de duur waarin je oren bloot gesteld worden aan dat geluidsniveau. Als je weet dat een popband 120 dB(A) produceert, kan je wel begrijpen dat het belangrijk is om op een goede manier om te gaan met je oren tijdens het repeteren.

Niet te luid spelen, niet te lang spelen en na een repetitie je oren de nodige rust geven zijn echt geen onzinnige tips. Heel wat muzikanten hebben af te rekenen met gehoorschade, sommigen zelfs met blijvende gehoorschade of tinitus (zoals bijvoorbeeld Bono, James Hetfield, Stijn Meuris of Neil Young). In-ear monitors lijken dan misschien wel een overdreven dure luxe, maar eigenlijk is het echt wel een verstandige investering. Verder lees je nog een aantal tips over hoe je oren te beschermen tijdens je repetities.

Verschillende vormen van geluid Doordat geluid bestaat uit verschillende trillingen, zijn er ook verschillende soorten van geluid die we hier even kort bespreken.

Luchtgeluid ontstaat wanneer een geluidsbron de lucht aan het trillen brengt. Gewoon met je stem spreken of zingen is een voorbeeld van luchtgeluid.

- 17 -

3 1

Buitengeluid

2

Luchtgeluid

3

Contactgeluid

4

Installatiegeluid

5

Flankerend geluid

1

4 5 2

Contactgeluid ontstaat wanneer een geluidsbron contact maakt met de constructie en daardoor de trillingen ook doorgegeven worden. Het stappen op een vloer is hier het meest eenvoudige voorbeeld van. Een vrouw op hoge hakken maakt bij iedere stap contactgeluid. Ook via de poten van een piano of de steunen van een basdrum worden de trillingen doorgegeven en krijg je dus contactgeluid.

Flankerend geluid is het geluid dat via doorlopende vloeren of wanden wordt doorgegeven aan de aanpalende ruimtes.

Omloopgeluid wordt verspreid via luchtkanalen (airco) of de verwarmingsbuizen in de ruimte. Je kent de scènes uit de film wel waarbij in een gevangenis plots iedereen op de verwarmingsbuizen begint te tikken ...

Installatiegeluid ten slotte is het geluid dat geproduceerd wordt door machines in het gebouw, zoals de verwarmingsketel, de lift, het ventilatiesysteem, ‌ Bij muziekgroepen hebben we het meest te maken met lucht-, flankerend en contactgeluid. Je kan soms ook een klein beetje installatiegeluid hebben van versterkers, maar dat is te verwaarlozen in vergelijking met de volumes van de andere vormen.

- 18 -

3. scHakeL specIaLIsTeN IN Afhankelijk van je bouw- of verbouwproject is het handig/nodig om een beetje extra advies in te winnen voor je in het wilde weg met rotswol, matrassen en betonnen draagbalken je repetitieruimte begint in te richten. Even op een rij bij wie je terecht kan voor extra advies: Vzw Repetitieruimtes geeft gratis en vrijblijvend advies over het bouwen (en ook het beheren) van een repetitieruimte. De organisatie is geen gespecialiseerd akoestisch bureau en er werken ook geen geluidsingenieurs, maar door de praktijkervaring (zelf ruimtes gebouwd) en de vele bezoeken aan repetitieruimtes, heeft de organisatie wel een grote kennis opgebouwd over hoe je een repetitieruimte kan bouwen en beheren. Via mail of telefoon kan je er met je vragen terecht en als het nodig is wordt er ook een plaatsbezoek gebracht om de situatie goed in te schatten.

Een architect is verplicht als je een nieuwbouwproject of een grondige renovatie plant. Spreek met hem heel goed af wat de specifieke eisen zijn voor je repetitieruimte, want niet alle architecten beseffen even goed dat een repetitieruimte andere eisen heeft dan een slaapkamer als het op isolatie en akoestiek aan komt.

Een ingenieur kan je advies geven als je voor de bouw van je repetitieruimte aanpassingen moet doen aan de constructie van je huis (of tuinhuis). Als je bijvoorbeeld op een verdieping met een zware constructie gaat werken is het altijd handig dat je de draagkracht van de bestaande constructie goed laat berekenen. Anders eindigt de ruimte misschien wel in je woonkamer eronder ...

- 19 -

Een erkend akoestisch bureau weet heel goed wat de strenge eisen zijn op vlak van isolatie en akoestiek voor een repetitieruimte. Via een akoestisch onderzoek kunnen zij op voorhand berekenen hoeveel decibels je ruimte moet isoleren, welke materialen daarvoor nodig zijn en wat het beste resultaat zal geven. En met die resultaten kan je architect dan weer aan de slag. Een overzicht van akoestische bureaus in BelgiĂŤ kan je vinden op abav.be.

- 20 -

4. fINaNcIerING Eens je weet hoe je repetitieruimte er uit zal zien en hoeveel je nieuwe speelgoed zal gaan kosten, moet je ook op zoek naar geld, genoeg geld om de bouw te kunnen realiseren. In alle gevallen geldt: je maakt meer kans op financiering als je je ruimte door verschillende bands laat gebruiken.

Subsidies Meestal is dit enkel mogelijk voor een vzw en niet voor private eigenaars. Als je van plan bent om je repetitieruimte te verhuren aan andere bands, kan je wel overwegen om een vzw op te richten en de verhuur via de vzw te laten verlopen. Neem gerust contact op met Poppunt of vzw Repetitieruimtes als je hier meer info over wil.

Gemeente Praat zeker eens met je gemeentebestuur, want heel wat gemeenten hebben in het kader van het lokale jeugdbeleid of cultuurbeleid wel een investeringssubsidie. En soms kan je op die manier tot de helft van de kosten van de bouw gesubsidieerd krijgen. Meestal is er wel een aantal voorwaarden aan gekoppeld zoals het ter beschikking stellen van de ruimte voor kunstenaars uit de gemeente of een maximum huurprijs.

Projectsubsidies Stichtingen zoals de Koning Boudewijn Stichting (kbs-frb.be) of Cera (cera.be) geven regelmatig subsidies aan infrastructuurprojecten.

Af en toe zijn er ook projectoproepen die specifiek naar jeugd- of cultuurinfrastructuur gericht zijn. Ogen en oren openhouden is dus het devies! Particulieren komen voor deze financieringsvorm echter niet echt in aanmerking.

- 21 -

Lenen Je kan natuurlijk altijd naar de bank stappen en een lening aanvragen.

Die lening kan je terugbetalen met de inkomsten die je uit de verhuur van je repetitieruimte haalt. Je hoeft echter niet altijd te lenen bij een bank. Misschien is er wel een grote onderneming of een welgestelde burger of familie in je buurt die je een renteloze lening wil geven. Zo bespaar je in elk geval de kost van de intresten. Als de repetitieruimte uitgebaat wordt door een vennootschap zijn er ook nog andere leningen waar je aanspraak op kan maken. Meer informatie kan je vinden op pmv.eu.

Sponsoring Met een goed onderbouwd dossier kan je misschien wel een (groot) bedrijf overtuigen om je repetitieruimte te sponsoren. En dit hoeft niet noodzakelijk in de vorm van harde valuta. Enkele paletten stenen, een lading hout of gipskarton kunnen je al een hele stap verder helpen. Wie weet is er zelfs een bedrijf in de muziekwereld dat je een zanginstallatie of enkele instrumenten ter beschikking wil stellen. Niets is zeker, een nee heb je en een ja kun je krijgen ...

Als je een sponsordossier opstelt, moet je goed nadenken over welke return de sponsors krijgen. Bijvoorbeeld: logovermelding in repetitieruimtes, in de nieuwsbrieven die je verstuurt, op de hoes van de cd van de band, ‌ Geef in ieder geval een compleet en duidelijk overzicht van wat je de sponsor aanbiedt en wat je in ruil van hem verwacht.

- 22 -

5. HureN of bouweN? De vraag die je natuurlijk best beantwoordt voor je begint. Zoals eerder aangegeven zijn er in Vlaanderen heel wat kwalitatieve repetitieruimtes die je kan huren in bijvoorbeeld jeugdhuizen, muziekcentra, muziekclubs of bij private eigenaars. Als je er een goede ruimte hebt gevonden waar je wekelijks kan repeteren, ben je waarschijnlijk niet echt geneigd om je eigen ruimte te bouwen.

Het huren van een ruimte is vaak de makkelijkste optie, omdat je allemaal ergens heen moet, je huisgenoten en buren geen last hebben van je hobby, er nog andere muzikanten in de andere ruimtes repeteren in het muziekcentrum of omdat je band nog maar net begonnen is en je nog geen grote investeringen wil doen.

Als je meer tijd wil uittrekken en meer dan ĂŠĂŠn avond per week wil repeteren, kan het al wat moeilijker worden. Het wordt ook iets duurder. 20 euro per repetitie kan nog, maar als je al aan 100 euro per week zit, dan loopt dat ook op natuurlijk.

Een repetitiebox bouwen in een bestaande kamer kost aan materiaal alleen gemiddeld ongeveer 4000 euro. Dan moet je wel zelf het werk doen, want als je nog een aannemer inschakelt die dat voor jou doet, moet je de prijs ongeveer maal drie doen. Geen klein bedrag, maar je moet zeker ook eens nagaan hoeveel je de voorbije jaren al hebt uitgegeven aan de huur van een repetitieruimte in je buurt. Een nieuwe ruimte gaat ook enkele jaren mee, dus het is een investering op lange termijn, waardoor die kostprijs eigenlijk niet zo bijzonder hoog ligt.

Soms is het dus voordeliger om zelf een ruimte te bouwen.

- 23 -

Hieronder staat een eenvoudige tabel die alles nog eens oplijst. Zoals je ziet, kan je de investering van het bouwen van een ruimte eigenlijk al na een viertal jaar terugverdienen. Laat je ook nog andere bands gebruik maken van je ruimte, dan gaat het zelfs nog iets sneller.

eeN repeTITIeruIMTe HureN

Wekelijkse repetitie

Opbergruimte

Extra repetities voor concert, voorbereiding opnames, ...

kosT

kosT/Jaar

€20 / week

€1000

€10 / maand

€120

€400

TOTAAL

€1520

In de tabel vertrekken we van een heel goedkope repetitieruimte. We gaan er ook van uit dat er twee weken per jaar niet gerepeteerd wordt.

De extra repetities worden vaak gebruikt om een concert voor te bereiden of om een demo op te nemen in de repetitieruimte.

- 24 -

Je eIGeN repeTITIeruIMTe VerHureN

1 bevriende band wekelijks

INkoMsT

INkoMsT/Jaar

€10 / maand

€500

5 bevriende bands af en toe

€250

TOTAAL

€750

De inkomsten die je kan genereren uit de verhuur van een eigen ruimte hangen natuurlijk af van heel wat verschillende factoren, waaronder de prijs die je vraagt aan de “bevriende bands”. Hier kozen we voor een absoluut minimumbedrag en houden we er rekening mee dat iedereen ook vakantie neemt.

Als we uitgaan van een bouwkost van 4000 euro, kan je zien dat je na 3 jaar repeteren in je eigen ruimte eigenlijk al je investering in materiaalkost terugverdiend zal hebben. En dat zelfs zonder inkomsten uit verhuur. De materiaalkost van 4000 euro is natuurlijk een richtbedrag.

Om een duidelijker beeld te krijgen van wat je aan kosten kan verwachten om een repetitieruimte te bouwen, moet je rekening houden met de soort ruimte, de oppervlakte, de materiaalkeuze enz.

- 25 -

6. oVerzIcHT 1 Zolder Hou goed rekening met de draagkracht van het gebouw. Meestal werk je met een zwevende vloer, 1 zelfdragende wand en drie ontkoppelde wanden. Het plafond is meestal ook ontkoppeld, zeker als je met een zadeldak zit.

2 Een kamer die grenst aan de buren 4 Kies je ervoor om je repetitieruimte te bouwen in een kamer naast je buren, dan1 moet je zeker voor een zwevende vloer en ontkoppelde wanden kiezen. Heel belangrijk om ervoor te zorgen dat je buren geen te grote last zullen hebben van je repetities ...

3 Een kamer die grenst aan de open kant van het huis Als deze kamer op de gelijkvloerse verdieping ligt, dan hoef je niet noodzakelijk te werken met een zwevende vloer. Verder kan je kiezen voor een ontkoppelde wand en plafond of voor de zelfdragende wanden, afhankelijk van de grootte van de ruimte waarin je je repetitieruimte wil bouwen. Let er wel voor op dat je het raam voldoende isoleert om te vermijden dat de hele buurt kan meegenieten ...

4 Tuinhuis Je bestaand tuinhuis ombouwen tot repetitieruimte is niet altijd zo mak3 kelijk, je kan beter op de plaats van het bestaande tuinhuis een nieuwe constructie bouwen (in betonsteen) die voldoende hoog en groot is. In dat geval kan je ook rekening houden met optimale ruimte-verhoudingen (Louden). Zorg in ieder geval voor voldoende massa om een goed isolerend effect te behalen.

- 26 -

4 1

2

3

- 27 -

eeNVouDIGe INGrepeN

- 28 -

1. eeNVouDIGe INGrepeN Als je vooral problemen hebt met contactgeluid en/of flankerend geluid, kan je met een aantal eenvoudige ingrepen (een drumpodium, een zwevende vloer, …) al heel wat problemen opvangen. Voor het isoleren van luchtgeluid is het iets moeilijker om dat met kleine ingrepen te doen. We zetten een aantal mogelijkheden op een rijtje.

Minder luid spelen De meest eenvoudige ingreep. Hoe minder luid je speelt, hoe lager het geluidsniveau dat je moet isoleren, simpeler kan niet natuurlijk. Minder luid spelen is bovendien ook beter voor je eigen oren.

Repeteren bij een geluidsniveau van 120 dB(A) geeft al na minder dan 1 minuut gehoorschade. Bij een geluidsniveau van 90 dB(A) is er pas gehoorschade na 15 minuten. Spelen met hoofdtelefoon op kan ook een optie zijn, zo stoor je alleen jezelf. Maar in een band is een hoofdtelefoon nogal vervelend. Een in-ear monitor systeem is hier wel een hele goede optie. Maar daarmee is het probleem van de (luide) drum nog niet opgelost.

Lage frequenties We hadden het er al over (zie “2. Hoe werkt geluid?” op p.14) dat lage tonen omwille van hun grote golflengte minder makkelijk te isoleren zijn. Als je in je repetitieruimte een zanginstallatie of een ander geluidssysteem gebruikt om te repeteren, vermijd dan de frequenties lager dan 100 Hz. Meestal is je repetitieruimte toch te klein om deze lage frequenties op een behoorlijke manier te gebruiken (ze kunnen niet volledig uitklinken en verkleuren je klankbeeld of worden een echte stoorzender). Door deze lage frequenties te beperken, krijg

- 29 -

je vaak een beter geluid. Een goede equalizer waarbij je het volume van bepaalde frequenties kan verminderen, kan wonderen doen.

Repeteer niet op een PA, waarbij je alle gitaren en de drums nog eens versterkt, maar gebruik je versterkers en een zanginstallatie voor de stem. Dat is al meer dan voldoende om alles goed in balans te krijgen en zo kan je toch een deel van het geluidsniveau beperken.

Ramen en deuren toe Nogal logisch zul je denken, maar toch. Niet onbelangrijk als je met weinig middelen toch nog wil kunnen blijven repeteren in je slaapkamer/hobbykamer. Zorg ervoor dat de deur(en) en het raam (of de ramen) altijd gesloten zijn terwijl je repeteert. Dit is wellicht de meest voorkomende oorzaak voor klachten van de buren.

Contactgeluid beperken Als je contactgeluid wil vermijden is het aangewezen om de gitaar- en basversterkers niet op de grond, maar op een statief of een stoel te zetten. Het zal ook helpen om je eigen versterker beter en sneller te horen. Als de versterker gewoon op de grond staat, gaan de geluidsgolven eigenlijk eerst naar je benen, kaatsen ze terug tegen de muur en komen ze pas dan in je oor terecht. De bassist aan de overkant hoort je dus eigenlijk sneller en beter dan jezelf. Kantel je de versterkers, dan krijg je rechtstreeks je geluid te horen. Zo moet de versterker minder luid staan en is er dus ook minder te isoleren.

- 30 -

Ramen en deuren beter isoleren In ruimtes die een nieuwe bestemming als repetitieruimte krijgen, zijn de aanwezige ramen en deuren meestal niet voorzien op deze nieuwe functie. Je kan daarom proberen de isolerende capaciteiten ervan te verhogen. Voor de aanwezige ramen kan je eventueel voorzetramen plaatsen of ze gewoon dicht maken met metselwerk, gipskartonplaat of voldoende zwaar houten plaatmateriaal (zie “2. Raampaneel� op p.32). Bestaande deuren kan je verzwaren door er bijvoorbeeld verschillende lagen gipskartonplaat op aan te brengen. Heel belangrijk is ook het volledig afdichten van alle aanwezige kieren. Deuren en ramen kan je ook beter laten sluiten door het plaatsen van dichtingsrubbers.

- 31 -

2. raaMpaNeeL Bestaand raam

Handvat

ACHTERKANT RAAMPANEEL

VOORKANT RAAMPANEEL

Maak een raampaneel zodat er minder geluid via het raam naar buiten gaat. Het voordeel hiervan is dat je het ook gewoon kan weghalen om de kamer na de repetitie even van verse lucht te voorzien en dat is geen overbodige luxe. Het meest eenvoudige systeem is een paneel dat net een stukje groter is dan je raamopening waar je aan de achterkant vier houten latten aan bevestigt zodat je het paneel in de raamopening kan schuiven.

- 32 -

Materiaallijst 5 5 5 5 5 5 5 5

Meter Houten plaat Rotswol Zaag Tochtrubbers Nietpistool of lijm Schroeven Schroefmachine

Praktisch 1. Meet het raam op.

2. Laat een houten plaat (OSB, triplex) die langs iedere kant een paar 3.

4.

5.

6.

7.

8.

centimeter groter is dan de raamopening op maat zagen.

Laat uit de rest vier latten met de afmetingen van de raamopening op maat zagen.

Bevestig met schroeven de latten aan de achterkant van de houten plaat net op de juiste afstand van de raamopening.

Bekleed de achterkant van de plaat tussen de latten met rotswol.

Kleef de rotswol vast aan de achterkant en bevestig daarboven nog een stuk stof, zodat de rotswol niet langer bloot ligt.

Maak twee handvatten aan de voorkant van het paneel.

Bevestig tochtstrips op de stukken van de plank die over de raamopening steken, zodat het luchtgeluid er niet door kan.

Klaar ...

- 33 -

3. eeNVouDIGe INGrepeN Voor DruMMers Zoals je al kon lezen, wordt bij het drummen ook contactgeluid geproduceerd. Telkens je met je voet de basdrum bedient, wordt die kick via de vloer hoorbaar voor de onderbuur. Om dit tegen te gaan, kan je vrij eenvoudig een drumpodium bouwen.

Een drumpodium maak je zo Om een ideaal resultaat te behalen kan je het best werken met de ISO latten die ook gebruikt worden bij de opbouw van de zwevende vloer (zie “4. Zwevende vloer” op p.48).

De rubberblokjes in die ISO latten zullen heel wat minder geluid doorgeven dan andere materialen.

Alternatieve mogelijkheden zijn andere rubbers (bijvoorbeeld oude autobanden).

Materiaallijst 5 Rubbers of ISO latten 5 Minerale wol (rotswol of steenwol) 5 Houten platen (bv. OSB, MDF, Multiplex) 5 Schroeven 5 Schroefmachine 5 Vilt

Kies de juiste afmeting voor je drumpodium (zorg met andere woorden dat alles goed kan staan en de drummer ook nog kan zitten).

Vergeet vooral niet om tussen de draagstructuur onder het drumpodium rotswol aan te brengen, anders creëer je daar een klankkast.

- 34 -

foto: Johan Buelens

Om het luchtgeluid van de drums te beperken kan je eventueel absorberend materiaal (doek, kussens, ...) in de basdrum aanbrengen en/of een absorberend scherm voor het drumstel plaatsen.

Je kan ook kiezen voor een drumscherm in plexiglas (zoals dat bijvoorbeeld rond de drummer in De Laatste Show staat). Dit kost al vlug 700 euro, maar maakt wel een groot verschil, zeker als je in een kleine ruimte repeteert.

- 35 -

Een scherm rond je drum kan je zo maken Maak drie of vier houten kaders (bijvoorbeeld 120 cm op 120 cm).

Extra tip: gebruik de maten van de rotswolplaten om de afmetingen van je kader te bepalen ...

1. Werk 1 kant af met OSB. 2. Vul het kader op met rotswol.

3. Werk de andere kant af met een stof zodat de rotswol niet bloot

staat.

4. Zet onderaan de kaders kleine pootjes.

5. Werk de pootjes af met een laagje vilt onderaan om het contactgeluid nog tegen te gaan.

6. De verschillende kaders kan je aan elkaar bevestigen met scharnieren zodat je een 3-delige wand kan maken die je rond je drum kan plaatsen.

Nog wat kleine tips voor drummers • Speel niet te hard, je even afreageren kan altijd, maar als je met andere muzikanten samenspeelt bepaal jij wel het totale geluidsniveau.

• Gebruik rubberen stokken of borstels, die klinken minder hard.

• Kleef rubberen pads op je toms om het volume wat te minderen.

• Of gebruik muffle rings voor drums.

• Breng rond de kickpedaal een of meerdere zweetbandjes aan.

• Of gebruik gewoon een ander kickpedaal.

- 36 -

4. kLusTIps: 10 fouTeN oM NIeT Te MakeN Als je zelf je repetitieruimte bouwt en niet erg veel doe-het-zelf-ervaringen achter de rug hebt, kunnen deze tien klustips je al een heel eind op weg helpen.

1. Stunt- en vliegwerk: als je op de tippen van je tenen of op de

rand van je werkkoffer moet gaan staan om ergens aan te kunnen, is de kans klein dat je een goed resultaat haalt. Eventjes de tijd nemen om een trapladder te nemen, of iets uit de weg te zetten zodat je er fatsoenlijk aan kan, levert doorgaans alsnog tijdswinst en altijd betere kwaliteit op.

2. Bijna zal ook wel goed genoeg zijn: wellicht de meest gemaakte fout bij geluidsisolatie is het gebrek aan aandacht voor de details.

Een klein slecht gedicht spleetje kan gigantisch veel geluidsverlies veroorzaken en al je andere inspanningen onderuit halen. Voor één keer geldt dus toch: “’t zit hem in de details” 3. Scheef boren: een boormachine vasthouden en juist boren is moeilijker dan je denkt. Zowel bij het boren als het schroeven moet je je boor volledig in het verlengde van de richting houden die je uit wil. Dit wordt al een heel stuk makkelijker als je heel je lichaam recht achter je boormachine kan houden. Dit gaat uiteraard veel moeilijker als je boven je hoofd moet boren of ver moet reiken om ergens aan te kunnen.

4. Met de foute schroefbits werken: wat op het eerste zicht simpel lijkt (kruiskop of platte kop) is in de praktijk een kluwen van allerlei soorten schroefkoppen en bijbehorende schroefbits.

De foute schroefbits leiden quasi zeker tot afgesleten schroeven die je niet meer los of vast krijgt met alle problemen van dien. De

- 37 -

5.

6.

7.

8.

oplossing is simpel: kijk goed op de doos van de schroeven welke schroefbits van welke maat er gebruikt moet worden.

Schroeven full force: als je schroeven indraait met een accuboormachine, doe je dat beter niet op volle kracht. Als je boorkop te snel draait, dreig je de grip op je schroeven te verliezen en de schroefkop stuk te draaien. Zet de snelheid daarom iets lager.

De foute pluggen gebruiken: als je een constructie aan een wand wil bevestigen, zal je zo goed als altijd pluggen moeten gebruiken. Maar let op, elk wandtype vergt een andere soort plug.

Als je een betonplug gebruikt voor in holle baksteen, of erger nog: een gipskartonnen wand, is de kans groot dat die niet of zeer slecht zal houden. Kies daarom steeds de gepaste plug. Vraag gerust raad bij de doe-het-zelf-zaak.

Slecht meten en verkeerd zagen: als het goed moet zijn, is zeer goed meten en juist zagen essentieel. Zorg dat je bij het opmeten en het aftekenen waar je moet afzagen steeds dezelfde meter gebruikt. Niet elke meter is immers even exact, en zeker rolmeters met een metalen lipje aan het eind, durven wel eens een minder nauwkeurig resultaat op te leveren. Als je aftekent, gebruik dan een potlood met een fijne punt, of zelfs een nagel. Markeer vervolgens het stuk dat weg mag met een kruis of arcering. Als je zaagt, zet dan het zaagblad aan de kant van de lijn van het stuk dat weg mag. Een zaagsnede is al snel 2 mm breed en als je op de lijn zaagt, zit je dus sowieso al 1 mm fout. Beter twee keer meten en één keer zagen, dan andersom.

Niet de juiste tools gebruiken: uiteraard kan je niet alles in huis halen dat de professional heeft, maar het kan wel lonen om voor bepaalde klussen professioneel materiaal te huren of te kopen.

Bijvoorbeeld: Ì Een lange rijlat voor als je bv. een deur dichtmaakt en opnieuw wil dichtpleisteren. Ì Een lange waterpas (2m) of waterpas laser: voor als je een vloer oppervlak of plafondconstructie moet nivelleren. Ì Een invalzaag met geleidingslat: voor als je lange planken recht wil afzagen.

- 38 -

9. Niet klemmen bij het zagen: als je planken of balken afzaagt,

is het belangrijk om deze steeds vast te klemmen met lijmklemmen of sergeanten. Als je zelf de balk moet vasthouden die je wil afzagen is de kans zeer groot dat je niet meer haaks zaagt of op zijn minst niet exact genoeg zaagt. Dit geldt ook als je met een afkortzaag werkt.

10. Niet steunen bij het zagen: als je met een afkortzaag werkt, moet je niet alleen je zaag vastzetten, maar ook je plank steunen zodat die waterpas ligt. Anders krijg je een scheve zaagsnede‌ 11. Niet opruimen: (ver)bouwen is een beetje zoals koken. Voor je het weet, is er alleen nog chaos. Probeer een zekere orde en structuur te handhaven en leg al het werkmateriaal elke avond opnieuw op zijn (tijdelijke) vaste plaats en zorg dat de ruimte opnieuw opgeruimd is zodat je de volgende dag weer met een schone lei kan beginnen. Te weinig opruimen zorgt doorgaans voor frustrerende zoektochten naar onvindbare materialen of werktuigen en kan ook ronduit gevaarlijk zijn.

- 39 -

sTrucTureLe INGrepeN

- 40 -

1. basIsprINcIpes Een repetitielokaal moet zo geïsoleerd worden dat er geen geluidsoverdracht mogelijk is, zowel naar eventuele andere delen in het gebouw als naar de buren. Soms is het echter ook belangrijk om geen geluid van buitenaf in je ruimte te krijgen (bij een opnamestudio).

Isolatie werkt dus in twee richtingen. Er zijn slechts twee effectieve manieren om het isolerend vermogen van een constructie te vergroten: ofwel de massa van de constructie vergroten ofwel het principe van de akoestische ontkoppeling toepassen.

Het is belangrijk dat je even stilstaat bij het verschil tussen isolatie en absorptie. Bij absorptie ga je het geluid in een ruimte absorberen, met andere woorden: het zal stiller lijken binnen. Als je echter niet voldoende isoleert zal het buiten nog steeds even luid klinken.

Omgekeerd kan je ook heel veel geïsoleerd hebben, maar binnenin kan het toch nog steeds luid klinken. Dan heb je te veel reflectie. Samengevat: in de praktijk heb je altijd een combinatie van isolatie en absorptie (zie “Akoestiek” op p.76) nodig om een goede repetitieruimte te verkrijgen.

Massawet Door de massa van de constructie zo groot mogelijk te maken, wordt zoveel mogelijk geluid geïsoleerd. Als dat niet eenvoudig is ... De reden hiervoor is nog simpeler: een zwaar materiaal is moeilijker in beweging te brengen door de geluidsgolven, dan een licht materiaal.

Nog simpeler: hoe zwaarder de muren, hoe beter de isolatie. Ideaal zijn de muren dus in volle beton(steen). Snelbouwbaksteen en houten wandjes hebben echt wel veel minder massa en zullen dus een minder goede isolatie (of bijna geen in het geval van houten wandjes) opleveren.

- 41 -

Pure massa gebruiken (of massale massa als je wil) kan je natuurlijk niet altijd toepassen bij verbouwingen of renovaties. Een zolderkamer plots uitrusten met betonnen muren zou weleens een minder aangenaam resultaat kunnen opleveren voor de onderliggende kamers.

Massa-veer-massa Bij deze methode vertrekt men van twee massa’s die van elkaar gescheiden zijn door middel van een luchtspouw en/of een elastische veer. Het geluid botst op de eerste massa en brengt deze aan het trillen. De luchtlaag of de veer tussen de wanden vangt de trillingen op en fungeert als schokdemper. Sterk verzwakt wordt het geluid dan doorgegeven aan de tweede wand. Dit noemt men ook akoestische ontkoppeling.

In ideale omstandigheden worden deze twee principes gecombineerd.

De beste manier om dit te doen is door te werken volgens het zogenaamde box-in-box principe. Zo’n systeem is algemeen aanvaard om geluidsoverdracht te voorkomen en wordt in de meeste professionele repetitieruimtes en studio’s toegepast. De massa van de constructie zorgt dan voor een verbeterde luchtgeluidisolatie, terwijl de akoestische ontkoppeling het probleem van het contactgeluid aanpakt.

De gehele constructie is maar zo goed geïsoleerd als de zwakste schakel: een betonnen bunker met muren van 1 meter dik verliest bijna volledig zijn geluidsisolerend vermogen als je er in plaats van een degelijke (akoestische) deur een goedkope verfdeur in plaatst.

- 42 -

2. oVerzIcHT In het volgende deel beschrijven we de meest voorkomende structurele ingrepen. Niet alleen de constructie zelf, maar ook technieken (elektriciteit, verluchting) komen gedetailleerd aan bod. Hiermee heb je voldoende info in handen om zelf aan de slag te gaan.

Nieuwbouw bunker: het ideale systeem als je een volledig nieuwe repetitieruimte kan opbouwen.

Zwevende vloer: het basisuitgangspunt voor je repetitieruimte in een bestaande ruimte. Ook interessant als principe voor de bouw van een drumpodium. Het begin van je nieuwe ruimte, met andere woorden.

Ontkoppelde wand: het principe hierbij is dat je werkt met speciale ontkoppelingsankers die je aan de bestaande muren bevestigt.

Hierdoor worden de trillingen niet doorgegeven aan de originele muren en kan je de volledige oppervlakte isoleren. De ontkoppelde wanden bouw je op je zwevende vloer. Een ideaal systeem om een bestaande kamer met een minimum aan ruimteverlies volledig om te toveren tot repetitieruimte.

Zelfdragende wand: een systeem waarbij de wanden niet bevestigd worden aan de bestaande muren, maar vrijstaand worden gebouwd.

Dit is heel erg geschikt om een kleinere repetitieruimte in een grotere oppervlakte op te bouwen.

Ontkoppeld plafond: hetzelfde principe als bij de ontkoppelde wand: hier wordt het nieuwe plafond bevestigd aan het bestaande plafond met speciale hangbeugels. Dit systeem ga je nodig hebben als je een heel grote repetitieruimte maakt waar een zelfdragend plafond niet kan werken. Het is ook heel handig als je een repetitieruimte voorziet onder een zadeldak, omdat je zo het minste ruimte verliest.

- 43 -

Zelfdragend plafond: hetzelfde principe als bij de zelfdragende wand, je constructie draagt het plafond zelf zonder dat er verankering nodig is in het bestaande plafond of de bestaande muren.

Deur: niet onbelangrijk natuurlijk. De ingang naar je nieuwe repetitieruimte, maar tegelijk ook een mogelijk geluidslek omdat een deur nu eenmaal minder massa heeft dan een volle muur/plafond.

Raam: dit is niet echt een must, maar wel een leuke meerwaarde voor je repetitieruimte. Natuurlijk licht tijdens je repetities geeft toch een iets ander gevoel. Ook bij ramen geldt dat je extra moet opletten voor geluidslekken.

Elektriciteit: in je repetitieruimte moet je natuurlijk ook wel aan de slag kunnen met je versterkers. Een handig overzicht van wat je nodig hebt en waar je op moet letten bij het voorzien van de nodige stroom in je repetitieruimte.

Verluchting: een goed geĂŻsoleerde ruimte moet natuurlijk ook af en toe voorzien worden van verse lucht. Goed voor de geurhinder, maar ook goed om voldoende verse zuurstof binnen te halen ...

Voorschriften en keuringen: bouwen en verbouwen doe je niet altijd zomaar, er zijn verschillende regels waar je rekening mee moet houden, ook bij de bouw van een repetitieruimte.

Modulair: bestaande repetitieboxen in verschillende afmetingen die volledig gemonteerd worden ter plekke. Zeer efficiĂŤnt, jammer genoeg betaal je er ook genoeg voor ...

- 44 -

3. NIeuwbouw buNker Een bunker is het ideale systeem voor geluidsisolatie: een nieuwe repetitieruimte in je tuin waar je zelf de afmetingen kan bepalen en zonder problemen met heel veel massa kan werken. Verlies wel niet uit het oog dat je isolatie maar zo goed is als de zwakste schakel. Dat betekent dat je goed moet nadenken over de deur, een eventueel raam en een ventilatiesysteem. Drie mogelijke geluidslekken die je dus met de nodige aandacht moet aanpakken.

Praktisch Als je een nieuwbouw kan zetten, bijvoorbeeld in je tuin, dan heb je wel een aantal grote voordelen. Zo kan je zelf de afmetingen van de ruimte gaan bepalen en hierbij rekening houden met de room modes (zie “1. Een goede ruimte� op p.11).

Bij de keuze van de materialen voor de bouw moet je rekening houden met de massawet: hoe zwaarder het materiaal, hoe beter de isolatie. Je kan dus best met volle betonstenen bouwen. Gebruik geen snelbouwstenen want daar zitten gaatjes in, waardoor de massa veel kleiner is en het resultaat minder goed.

Omdat het hier gaat om een nieuwbouw kan het zeker geen kwaad om eens contact op te nemen met een architect of een ingenieur die voor jou de juiste tekening en berekeningen kan maken.

Een raam is een meerwaarde voor de ruimte (repeteren in daglicht is altijd fijn), maar de massa van glas is natuurlijk wel veel minder dan die van steen of beton. Je kan kiezen voor speciaal akoestisch isolerend glas (niet zo erg goedkoop, maar wel een goede optie).

- 45 -

foto: Repetitieruimtes 4AD, Diksmuide

- 46 -

Een tweede mogelijkheid is om twee ramen na elkaar te steken (een met driedubbel glas en een met dubbel) en tussen beide ramen minstens 30 cm te laten. Zet de ramen niet parallel maar schuin voor elkaar. Ook hier moet je er dan wel voor zorgen dat de twee kaders niet raken aan elkaar.

Kies voor koud geplaatst glas, zo verklein je het risico op lekken. Dit betekent dat je eigenlijk enkel een raam (het glas dus) plaatst tussen de muren. Je werkt dus zonder raamkozijn en kan het raam daardoor dan ook niet openen. Op deze manier krijg je enkel natuurlijk licht binnen in de ruimte, maar kan je het raam niet gebruiken voor de verluchting. Het zorgt er echter wel voor dat je veel minder mogelijke geluidslekken hebt.

- 47 -

4. zweVeNDe VLoer De zwevende vloer is de basis van je nieuwe repetitieruimte. Of je nu een box in een grotere ruimte plaatst of een volledige kamer box-inbox gaat inrichten, je zwevende vloer heb je altijd nodig.

Het principe is eenvoudig: je maakt een nieuwe vloer die zo weinig mogelijk contactpunten heeft met de bestaande vloer en ook nergens raakt aan de bestaande muren. De holte tussen de nieuwe vloer en de originele vloer vul je op met rotswol of glaswol.

Je vloer moet wel ergens op rusten natuurlijk, helemaal zweven gaat niet echt. Het best gebruik je hiervoor een nietporeus rubber. Dat materiaal gaat de trillingen absorberen en daardoor komen er bijna geen trillingen meer op de originele vloer terecht. Er zijn verschillende vormen op de markt, maar het meest praktisch zijn de ISO latten van Dox Acoustics. Die bestaan uit een metalen profiel en rubbers die de geluidstrillingen absorberen.

De breedte van de planken die je gebruikt bepaalt de afstand tussen de latten. Als je bv.

OSB-platen van 60 cm breed gebruikt, plaats je de latten 60 cm uit elkaar. Let op, dit is 60 cm gemeten van het midden

- 48 -

Materiaallijst 5 ISO latten (of ander systeem waarmee je een zwevende vloer kan opbouwen en die de trillingen niet doorgeeft aan de bestaande vloer) 5 Rotswol (of een andere minerale wol) 5 OSB 5 Schroeven 5 Eventueel roofing 5 Schroefmachine 5 ISO strip (of andere rubberdichting om contact tussen bestaande vloer en muur te voorkomen) 5 Waterpas (of waterpas-laser) 5 Zaag

van de lat tot het midden van de volgende lat (behalve voor de eerste lat). Plaats eerst de latten en vul de ruimte tussen de latten op met rotswol. Op de profielen plaats je twee lagen OSB-platen. Voor de tweede laag gebruik je een ander formaat, of in een andere richting (of met een andere dikte of met een ander materiaal), waardoor de naden verspringen en er nergens naden zijn die lucht en dus ook geluid doorlaten. Als je de isolerende eigenschappen nog groter wil maken kan je tussen twee lagen in muren of vloeren een zware (lood)folie (of roofing) steken.

Als je de OSB-platen op je zwevende vloer opbouwt, werk je best in de lengtezijde van je ruimte. Je moet er ook voor zorgen dat je het stuk dat je over hebt na de eerste rij OSB gebruikt om de tweede rij te starten. Een zelfde principe dus als bij het leggen van parket of laminaatvloeren.

Aan de zijkanten van de vloerconstructie kan je absorberende ISO strips gebruiken, zeker als je tot vlak bij een bestaande muur werkt.

- 49 -

Praktisch 1. Meet de oppervlakte van de te bouwen vloer op.

2. Haal alle materiaal in huis (zie lijstje).

3. Plaats de ISO latten met het rubber op de vloer, zorg dat de

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

afstand tussen de latten van midden tot midden even breed is als de OSB-platen die je gebruikt. Handige tip hier is het gebruik van een paslat waarmee je steeds dezelfde afstand verkrijgt tussen de verschillende ISO latten zonder dat je iedere keer moet meten.

Check met de waterpas (of meet de hoogte tussen elke lat en de laserlijn) of de vloer pas ligt en verhoog de latten waar nodig met tussenplankjes en andere houtjes.

Vul de ruimte tussen de latten op met rotswol.

Plaats de eerste laag OSB-platen en zorg ervoor dat het tand/groef systeem goed ineenklikt. Het reststuk van rij 1 is het beginstuk van rij 2 en zo ga je door tot de vloer gelegd is.

Schroef de eerste laag OSB-platen in de ISO latten (let wel dat je geen te lange schroeven gebruikt).

Leg eventueel een roofing laag of een loodfolie op de OSB-platen.

Plaats de tweede laag OSB in een andere richting zodat de naden verspringen.

Maak de tweede laag OSB-platen vast met schroeven. Let er wel op dat je enkel in de eerste laag OSB mag schroeven. Met andere woorden: zijn je OSB-platen 18 mm dik, dan mag je dus maximaal schroeven gebruiken van 25 mm. Als je een loodfolie gebruikt, is het beter om de tweede laag niet vast te schroeven in de eerste laag. Leg die er gewoon los op maar verlijm wel de tanden in de groeven van de OSB-platen.

Werk de OSB-vloer later (na de volledige bouw van de rest van de ruimte) af met een vernislaag, of een vinyl- of tapijtlaag.

Schafttijd ...

- 50 -

foto: Johan Buelens

- 51 -

5. oNTkoppeLDe waND Als je een repetitieruimte bouwt die even groot is als de bestaande ruimte, dan kan je het best met een ontkoppelde wand werken. Ontkoppeld betekent dat je een voorzetwand maakt met gipskarton en tussen de nieuwe wand en de bestaande muur ook nog isolatiemateriaal (rotswol) aanbrengt. Omdat je niet zomaar je voorzetwand tegen de bestaande muur kan plaatsen (anders verlies je te veel isolerende waarde) moet je gebruik maken van speciale muurprofielen.

Je begint steeds met de raakpunten aan vloer en plafond. Daar kleef je een ISO strip die straks de dunne lijn tussen de nieuwe muur en vloer/ plafond opvult. Het grote verschil tussen een ontkoppelde wand en een zelfdragende wand is dat bij een ontkoppelde wand de nieuwe wand wordt opgehangen aan de Materiaallijst bestaande en bij een zelfdragende de nieuwe wand de bestaande 5 Trillingsontkoppelde ankers wand nergens raakt, maar rust 5 Speciale muurprofielen op de zwevende vloer. Als de 5 Schroeven & pluggen ISO strips klaar zitten, kan je de 5 Rotswol muurprofielen aan de bestaande 5 Gipskarton muur bevestigen. Werk ook 5 Schroeven voor gipskarton hier volgens het ‘hart-op-hart– 5 Filler/finisher voor het gipsprincipe’: de afstand tussen het karton midden van twee latten moet 5 Wapeningsband even groot zijn als de breedte 5 Schroefmachine van je gipskartonnen platen. De 5 Plamuurmes ruimte tussen de profielen vul 5 Stanleymes je op met minerale wol (rotswol bijvoorbeeld). Nadien breng je

- 52 -

foto: Jeroen Van Ham

op de profielen een eerste laag gipskarton aan. Voordat je een tweede laag gipskarton bevestigt, kan je nog een extra loodfolie aanbrengen om een beter resultaat te verkrijgen. Schrank de tweede laag (eerste horizontaal en tweede verticaal of omgekeerd) om zo het aantal overlappende kieren te vermijden.

- 53 -

Praktisch 1. Meet de oppervlakte van de te bouwen wanden op.

2. Haal alle materiaal in huis (zie lijstje).

3. Kleef de ISO strips aan het plafond en de vloer.

4. Plaats de speciale profielen op de bestaande wand tot op de ISO

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

strips, zorg dat de afstand tussen het midden van de latten even breed is als de breedte van de gipskartonnen plaat.

Plaats op de hoogte van waar je stopcontacten wil een horizontale plank tussen elk van de profielen.

Vul de ruimte tussen de latten op met rotswol.

Plaats de eerste laag gipskartonnen platen best verticaal. Het reststuk van de eerste rij is het beginstuk van de volgende.

Schroef de eerste laag gipskartonnen platen vast in de profielen Tip: teken op de grond en het plafond waar de profielen zitten zodat je makkelijk een tweede laag kan bevestigen.

Werk de eerste laag af met wapeningsband en filler/finisher. Tip: gebruik een breed palet van 30 cm, zet je palet zo recht mogelijk en schraap de filler op het gipskarton.

Plaats de tweede laag gipskartonnen platen in een andere richting zodat de naden verspringen.

Werk de tweede laag gipskarton af met wapeningsband en filler/ finisher.

Kit de naden aan de vloer en aan het plafond dicht met elastisch blijvende en overschilderbare siliconen zodat je alle eventuele geluidslekken dicht.

Schafttijd ...

- 54 -

6. zeLfDraGeNDe waND De zelfdragende wand kan je het best gebruiken als je een volledig losstaande box bouwt in een grotere ruimte.

Een zelfdragende wand staat helemaal op zichzelf en raakt nergens aan de originele muren of vloer. Als er om stabiliteitsredenen toch ergens een verankering moet zijn, gebruik je daarvoor een ontkoppeld anker. Bouw de zelfdragende wand op de zwevende vloer op.

De zijwanden kan je opbouwen met een constructie van houten balken van 6 cm dik. Tussen de balken breng je akoestische rotswolplaten aan met een dikte van 5 cm. Dikkere balken zouden de luchtspouw groter maken en dus ook de isolatie verbeteren, maar maken het geheel ook duurder.

Je kan in plaats van hout ook metalstuds gebruiken; door hun flexibiliteit absorberen ze zelfs iets meer dan hout. Bovendien zijn ze ook makkelijker te plaatsen en te gebruiken.

Als afwerking kies je voor gipskarton dat aan beide zijden telkens in een dubbele laag wordt aangebracht. De twee lagen gipskarton zijn van een verschillende dikte wat de

Materiaallijst 5 4 lagen gipskarton per wand (2 binnen en 2 buiten) 5 Rotswol 5 Metalen profielen of houten balkjes 5 Zaag 5 Stanleymes 5 Schroeven voor gipskarton 5 Filler en finisher 5 Wapeningsband 5 Schroefmachine 5 Plamuurmes 5 Winkelhaken om de houten balkjes in de zwevende vloer te bevestigen 5 1 bak bier

- 55 -

isolerende werking ten goede komt. Het is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat alle naden tussen de platen zeer goed dichtgemaakt zijn met wapeningsband en vulgips. De naden van de twee lagen gipskarton moeten bovendien verspringen om zwakke plekken uit te sluiten.

Een extra tip is om een houten plank te bevestigen achter de eerste laag gipskarton op de hoogte van waar je later de stopcontacten zal bevestigen. Zo kan je die nadien in het hout vastmaken en heb je dus minder “gaten� in de isolerende massa.

Praktisch 1. Meet de oppervlakte van de te bouwen wanden op.

2. Haal alle materiaal in huis (zie lijstje).

3. Plaats de profielen/balkjes op de zwevende vloer en werk ook

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

hier volgens het hart-op-hart-principe: zorg ervoor dat de afstand tussen het midden van de profielen/balkjes even groot is als de breedte van de gipskartonnen platen.

Plaats op de hoogte van waar je stopcontacten wil een horizontale plank tussen elk van de profielen.

Plaats de eerste laag gipskartonnen platen aan de binnenkant van de nieuwe ruimte. Het reststuk van de eerste rij is het beginstuk van de volgende.

Schroef de eerste laag gipskartonnen platen vast in de profielen/ balkjes.

Teken op de grond en het plafond waar de profielen/balkjes zitten zodat je makkelijk een tweede laag kan bevestigen.

Werk de eerste laag af met filler en finisher.

Plaats de tweede laag gipskartonnen platen aan de binnenkant van de ruimte, in een andere richting zodat de naden verspringen.

Werk de tweede laag gipskarton af met filler en finisher.

Vul de ruimte tussen de eerste laag gipskarton aan de binnenkant en waar de eerste laag gipskarton aan de buitenkant zal komen, op met rotswol. Let er op dat je hier minimaal 2/3 van de breedte van de spouw gaat opvullen. Meer mag, maar die 2/3 is echt wel het minimum.

- 56 -

foto: Johan Buelens

12. Plaats nu de eerste laag gipskartonnen platen aan de buitenkant

van de nieuwe ruimte.

13. Schroef de eerste laag gipskartonnen platen vast in de profielen/

balkjes.

14. Tip: teken op de vloer en het plafond af waar de profielen/balkjes

zitten zodat je makkelijk een tweede laag kan bevestigen.

15. Werk de eerste laag af met filler en finisher.

16. Plaats de tweede laag gipskartonnen platen aan de buitenkant van

de ruimte, in een andere richting zodat de naden verspringen.

17. Werk de tweede laag gipskarton af met filler en finisher.

18. Schafttijd ...

- 57 -

7. oNTkoppeLD pLafoND

foto: Jeroen Van Ham

Bij het ontkoppeld plafond werk je op dezelfde manier als bij de ontkoppelde wanden. Je maakt gebruik van speciale plafondprofielen die je op het bestaande plafond bevestigt. Het is een zeer efficiĂŤnte manier om een plafond te voorzien voor een grotere repetitieruimte en ook om bijvoorbeeld in de zolderkamer het zadeldak te volgen en zo niet al te veel ruimte te verliezen met je isolatie.

- 58 -

De plafondprofielen kan je bij verschillende producenten bestellen.

Vaak kan je op de site eerst nog een handleiding raadplegen die vrij gedetailleerd weergeeft wat de isolerende waarde (Rw-waarde) is van de profielen in combinatie met de gipskartonnen platen die je eraan zal bevestigen.

Algemeen is het zo dat je de speciale plafondprofielen tegen het bestaande plafond bevestigt en daarop dan de C-profielen monteert.

De afstand tussen de plafondprofielen hangt af van de massa die je aan de C-profielen zal bevestigen. Met andere woorden: hoe meer lagen gipskarton, hoe meer profielen je zal moeten gebruiken. Let er wel voor op dat de C-profielen niet rechtstreeks raken aan de muur die je al opbouwde. Anders gaat ook hier weer een stuk van je isolatie verloren. Tussen de profielen breng je de rotswol aan. Handige tip hierbij is om met touw of tape een tijdelijke constructie te maken waardoor de rotswol blijft hangen vooraleer je de gipskartonnen platen bevestigt. Werk iedere laag goed af en schrank die om het aantal mogelijke geluidslekken te beperken (zoals bij de wanden).

Werk de naad tussen de wanden en het plafond af met een elastische kit die je makkelijk kan overschilderen.

- 59 -

Praktisch 1. Meet de oppervlakte van het

te bouwen plafond op.

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

2. Haal alle materiaal in huis 3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Materiaallijst 2 lagen gipskarton speciale plafondprofielen C-profielen Rotswol Zaag Stanleymes Schroeven voor gipskarton Filler en Finisher Schroefmachine Plamuurmes

(zie lijstje).

Bevestig de speciale plafondprofielen in het bestaande plafond. Let er op dat je voldoende profielen gebruikt.

Bevestig de C-profielen aan de speciale plafondprofielen en zorg dat ze goed vastgeklikt zijn.

Vul de ruimte tussen de profielen en het bestaande plafond op met rotswol.

Bevestig de eerste laag gipskartonnen platen aan de C-profielen Tip: teken op de zijwanden waar de profielen zitten zodat je makkelijk een tweede laag kan bevestigen.

Werk de eerste laag af met wapeningsband en filler/finisher.

Tip: werk ook hier met een breed palet (30 cm).

Plaats de tweede laag gipskartonnen platen, in een andere richting zodat de naden verspringen. Zorg ervoor dat de tweede laag goed aansluit aan de wanden van je ruimte.

Werk de tweede laag gipskarton af met wapeningsband en filler/ finisher.

Schafttijd ...

- 60 -

8. zeLfDraGeND pLafoND De constructie van het plafond is ongeveer dezelfde als die van de wanden. Eerst wordt over de breedte van de ruimte in het midden een zware balk gestoken. Tussen die middenbalk en de zijwanden komt de draagstructuur voor het plafond: houten latten om de 60 cm (hart op hart gemeten tussen de verticale planken). Tussen die planken worden akoestische rotswolplaten gestoken en aan de boven- en onderkant van de constructie komen opnieuw twee lagen gipskarton met een verschillende dikte.

- 61 -

Tip: om de rotswol tijdelijk omhoog te houden voor je de plafondplaten bevestigt, kan je met koordjes of plakband werken. Bevestig die aan de profielen/balkjes en steek dan daartussen de rotswol. Zo zal die niet naar beneden vallen en kan je je honderd procent concentreren op het vastmaken van het plafond.

Praktisch 1. Meet de oppervlakte van het 2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

Materiaallijst

te bouwen plafond op.

5 4 lagen gipskarton (2 binnen Haal alle materiaal in huis en 2 buiten). (zie lijstje).

5 Rotswol Plaats een zware balk over 5 Metalen profielen of houten de breedte van de ruimte balkjes bovenop de profielen van de 5 Zaag wand.

5 Stanleymes Plaats de profielen/balkjes 5 Schroeven voor gipskarton op de zelfdragende wanden 5 Filler en finisher en tussen de zware balk, 5 Schroefmachine zorg dat de afstand tussen 5 Plamuurmes de latten even breed is als de breedte van de gipskartonplaten min de volledige breedte van een balkje/profiel.

Snij, indien nodig, de gipskartonnen platen op de juiste lengtes.

Plaats de eerste laag gipskartonnen platen aan de binnenkant van de nieuwe ruimte, zorg ervoor dat de eerste laag goed aansluit bij de zelfdragende wand.

Tip: teken op de zijwanden waar de profielen/balkjes zitten zodat je makkelijk een tweede laag kan bevestigen.

Werk de eerste laag af met filler en finisher.

Plaats de tweede laag gipskartonnen platen aan de binnenkant van de ruimte, in een andere richting zodat de naden verspringen.

Werk de tweede laag gipskarton af met filler en finisher.

Vul de ruimte tussen de profielen/balkjes langs de bovenkant op met rotswol.

- 62 -

12. Plaats nu de eerste laag gipskartonnen platen aan de buitenkant 13.

14.

15.

16.

17.

18.

van de nieuwe ruimte.

Schroef de eerste laag gipskartonnen platen vast in de profielen/ balkjes.

Tip: teken op de zijwanden waar de profielen/balkjes zitten zodat je makkelijk een tweede laag kan bevestigen.

Werk de eerste laag af met filler en finisher.

Plaats de tweede laag gipskartonnen platen aan de buitenkant van de ruimte, in een andere richting zodat de naden verspringen.

Werk de tweede laag gipskarton af met filler en finisher.

Schafttijd ...

- 63 -

9. Deur Om niet te veel geluidslekken mogelijk te maken, werk je best met ĂŠĂŠn toegang in je ruimte. Een deur heeft sowieso minder massa dan een stenen muur, dus er zal daar meer geluid doorkomen.

Er bestaan speciale akoestische deuren, die echter bijzonder duur zijn. Het zijn volle, massieve deuren waar de ophanging vaak met een pompsysteem is uitgerust zodat de deur altijd volledig sluit.

Materiaallijst 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Zwaar massief deurblad Cilinderslot Hout voor het kader Rotswol Laagexpansief montageschuim Scharnieren Schroeven Schroefmachine Tochtstrips

Als je budget deze speciale deuren niet toelaat, kan je zelf een systeem opbouwen dat er dicht bij aanleunt.

Zorg er in eerste instantie voor dat de deur exact op maat is. Een grote spleet onderaan en alle inspanningen rond isolatie gaan jammer genoeg verloren. Meet dus eerst de deuropening zeer goed op, en zorg ervoor dat je houten kader perfect op maat gezaagd is. Als je een nieuwe deur in een bestaande (stenen) muur steekt, kan het gebeuren dat je met kieren achter de omlijsting van je deur zit. Spuit die kieren dicht met een laagexpansief montageschuim.

Kies voor deuren met voldoende massa. Gebruik met andere woorden geen lichte verfdeuren, maar kies eerder voor een volle deur. Je kan ook altijd een deur verzwaren door er een gipskartonnen of metalen plaat aan te monteren. Of je kan de deur ook opvullen met zand.

- 64 -

foto: Johan Buelens

Zorg dan wel voor voldoende scharnieren en lange schroeven, anders ligt de deur er binnen de kortste tijd weer uit ...

Plaats dichtingstrips op de slaglat om ervoor te zorgen dat alle kieren goed afgesloten worden. Ook onderaan kan je beter kiezen voor een tochtstrip. In de doe-het-zelf-winkels kan je nu ook tochtsystemen vinden die verbonden zijn met de klink en automatisch afsluiten als de deur in het slot valt.

Plaats een cilinderslot in het sleutelgat, dat is heel wat kleiner dan een gewoon kamerdeursleutelgat en zorgt dus voor minder verlies in isolatie.

Een andere tip is om met een sassysteem te werken; twee deuren achter elkaar. De eerste gaat naar buiten open en de tweede naar binnen. Let er op dat je die twee deuren in een afzonderlijk kader steekt zodat er daar geen geluidsoverdracht mogelijk is. Tussen de beide kaders kan je altijd ook met een isolerende strip werken.

- 65 -

10. raMeN Ramen zijn op zich niet noodzakelijk in een repetitieruimte, maar het is natuurlijk heel wat fijner om met daglicht te kunnen repeteren. Als je voor een raam kiest, hou dan wel in het achterhoofd dat gewoon dubbel glas niet zo’n goede akoestische eigenschappen heeft. Het speciale akoestisch isolerend glas dat je kan vinden, is veruit de beste, maar jammer genoeg ook de duurste oplossing.

Koud geplaatst glas is de beste oplossing op isolatievlak. Dit betekent dat je eigenlijk enkel een raam (het glas dus) plaatst tussen de muren.

Je werkt dus zonder raamkozijn en kan het raam daardoor dan ook niet openen. Op deze manier krijg je enkel natuurlijk licht binnen in de ruimte, maar kan je het raam niet gebruiken voor de verluchting. Het zorgt er echter wel voor dat je veel minder mogelijke geluidslekken hebt.

Een dubbel raam is vaak de meest eenvoudige en toch nog effectieve oplossing. Zorg ook hier, net als bij de deuren, voor twee afzonderlijke kaders. De tussenruimte tussen het eerste raam en het tweede raam is best minstens 30 cm. Je krijgt dus twee kaders waarin telkens een raam geplaatst is. Kies hierbij ook voor een raam met dubbelglas en een tweede raam met enkel glas. Probeer er wel voor te zorgen dat je driemaal een verschillende glasdikte hebt.

De twee kaders mogen elkaar eigenlijk niet raken. Maak je eerste kader (van bv 15 cm) en bevestig daar vilt of eventueel ISO strips (zie “4. Zwevende vloer” op p.48) aan. Op die manier worden de trillingen minder doorgegeven. Plaats dan je tweede kader (opnieuw 15 cm) tegen het vilt of de strips. De ruimte tussen de beide glasplaten moet

- 66 -

foto: Johan Buelens

dus minstens 30 cm zijn. Je kan die houten kaders (zowel het onderste en het bovenste stuk hout van de beide kaders als de zijkanten) ook nog bekleden met rotswol of noppenmousse om het geluid nog beter te absorberen.

Wil je graag de beide ramen nog kunnen openen, dan moet je ervoor zorgen dat het kader van het tweede raam (dus het binnenraam in je repetitieruimte) groot genoeg is om het eerste raam erdoor te kunnen openen.

Het kan hiervoor handig zijn om je tweede raam niet volledig parallel en niet recht tegenover het eerste raam te bevestigen, maar om enkele centimeters te verspringen zodat je het eerste raam ook nog kan openen.

- 67 -

Materiaallijst 5 5 5 5 5 5 5

Hout voor het kader Glas (best koud geplaatst) Tochtstrips Siliconenspuit Schroeven Schroefmachine Absorberend materiaal

11. eLekTrIcITeIT Aan één ding mag je zeker géén gebrek hebben in je repetitieruimte: stopcontacten. Zowat alles wat je een repetitieruimte binnenbrengt heeft stroom nodig. En aangezien je toch zelf je eigen kot bouwt, kan je jezelf al even goed royaal bedelen van stopcontacten.

Aangezien je naast stopcontacten wellicht ook minstens één lamp met één schakelaar in je ruimte hebt en mogelijks ook een elektrische kachel, geldt ook voor dit gedeelte van de bouw: “eerst bezinnen, dan beginnen”.

Let op! Elektriciteit is in tegenstelling tot wanden zetten in gipskarton aan strikte regels en reglementen gebonden. Elke elektrische installatie moet voldoen aan het Algemene Reglement op de Elektrische Installatie of kortweg AREI. Het AREI legt een aantal strenge beperkingen op. Als jouw installatie daar niet aan voldoet, zal die afgekeurd worden.

Ook als je alleen maar wijzigingen aanbrengt aan je bestaande installatie, moet je een nieuwe keuring vragen. Het gedeelte waarvoor je reeds een keuring hebt, moet niet opnieuw gekeurd worden. Een keuring is naast een wettelijke vereiste ook gewoon verstandig om zeker te zijn dat alles in orde is. Als je onderstaande tips goed opvolgt, mag een keuring normaal gezien geen probleem zijn. Heel wat verzekeraars weigeren bij brand de schade te vergoeden als blijkt dat er slordigheden zaten in je elektrische installatie. Reden te meer dus om te zorgen dat je keuring bewijst dat je daarin alvast als een goede huisvader hebt gehandeld.

- 68 -

Enkele belangrijke tips voor repetitieruimtes: • Maak zo weinig mogelijk gaten door de muur, liefst met één dikke leiding (3 × 6 mm² of 3 × 10 mm²) binnenkomen en binnenin een nieuwe zekeringkast plaatsen. Kit dat ene gat in je repetitieruimte dan ook goed af met siliconen.

• Werk met opbouwleidingen en -stopcontacten (om geen geluidslekken te creëren).

• Voorzie indien mogelijk een houten plank op de hoogte waar je je stopcontacten gaat plaatsen. Daarin kan je dan je stopcontacten vastschroeven zonder plug, en dus zonder geluidslek. Je kan je stopcontacten natuurlijk ook met korte schroeven op de houten (zwevende) vloer bevestigen. Zorg er dan wel voor dat je niet door de OSB-platen zit, want dan creëer je een nieuw geluidslek.

• Hou de lichtkring gescheiden van de stroomkring, om interferenties (bv. brommende versterker) te vermijden.

De belangrijkste bepalingen uit het AREI • Een verlichtingskring Ì wordt bekabeld met draden van 1,5 mm². Ì wordt beveiligd met een automaat van 16A (in de verdeelkast). Ì moet steeds voorzien zijn van een aardingsdraad. Ì bevat nooit meer dan 10 lichtpunten.

• Een stroomkring Ì wordt bekabeld met draden van 2,5 mm². Ì wordt beveiligd met een automaat van 20A. Ì moet steeds voorzien zijn van een aardingsdraad. Ì bevat nooit meer dan 8 stroompunten. Ì een meervoudig stekkerblok (tot 4 stopcontacten) wordt aanzien als één stroompunt.

- 69 -

• Een gemengde kring Ì wordt bekabeld met draden van 2,5 mm². Ì wordt beveiligd met een automaat van 20A. Ì moet steeds voorzien zijn van een aardingsdraad. Ì bevat nooit meer dan 8 stroompunten, een lichtpunt telt mee als één stroompunt. Ì een meervoudig stekkerblok (tot 4 stopcontacten) wordt aanzien als één stroompunt.

• Kleuren Ì Aardingsdraad: geel/groen. Ì Nulleider: blauw. Ì Fasedraden: rood, zwart of bruin.

In principe hoef je voor een repetitieruimte niet met dikkere kabels dan 2,5 mm² te werken; de kans dat je op één kring meer dan 4600W zal hangen is niet zo groot. Wanneer je ervoor zou kiezen om in je repetitieruimte een afzonderlijke zekeringkast te hangen moet je echter wel opletten. Stel dat je daarin 3 automaten van 20A zou voorzien, dan moet de kabel van de oorspronkelijke zekeringkast daar vertrekken van een automaat van 60A en met een kabel van 10 mm² (4 × dikker dan kabels van 2,5 mm²). Als je teveel stroom door een kabel laat lopen, dan zal de stroomkabel opwarmen en eventueel ook smelten en kortsluiting geven.

Een kabel van 3 × 10 mm² is echt wel dik (en duur). In het geval je toch met één kabel van de zekeringkast naar een nieuwe zekeringkast zou gaan in de repetitieruimte, is het aan te raden om daar twee automaten van 16A te voorzien. In dat geval kan je de verbinding maken met een kabel van 3 × 6 mm² tussen de oorspronkelijke zekeringkast en de nieuwe. Zo’n kabel kan je normaal gezien al vinden voor minder dan 5 euro per strekkende meter. De kabel van 10 mm² kost snel rond de 20 euro per meter. Let wel, op een zekering van 16A kan je maximaal 3600W steken.

- 70 -

Een concreet voorbeeld We bouwen een repetitieruimte van 25 m². Op elke muur voorzien we 3 dubbele stopcontacten (12 in totaal) en we willen ook 2 verschillende lichtpunten en een afzonderlijk stopcontact voor de elektrische radiator die we ook in de ruimte gaan hangen.

In de bestaande zekeringkast is nog wel wat ruimte vrij. We kopen 3 zekeringen van 20A. De zekeringen worden in de kast geklikt en onderaan wordt een nieuwe verbindingslat eraan geschroefd zodat de zekeringen gevoed worden. We leggen 3 XVB-draden van 3 × 2,5 mm² (afgeschermde grijze kabel) van aan de zekeringkast tot aan de repetitieruimte.

Omdat we niet willen dat licht en geluid op dezelfde kring staan (dit kan storende interferenties geven) sluiten we de lampen aan op een bestaande lichtkring (in de oorspronkelijke zekeringkast) waar nog maar 6 lichtpunten op staan.

We maken dus volgende kringen • • • •

Kring 1: stopcontact (voor verwarming).

Kring 2: 3 dubbele stopcontacten.

Kring 3: 3 dubbele stopcontacten.

Kring 4: bestaande lichtkring uitgebreid met 2 lichtpunten: 8 punten in totaal.

- 71 -

12. VerLucHTING Om voldoende verse lucht binnen in de ruimte te krijgen, en de gebruikte buiten te krijgen, heb je een ventilatiesysteem nodig. Let op: ook dit is een zwak punt in je constructie. Je mag het geluid natuurlijk niet zomaar naar buiten laten gaan. Heb je niet de financiĂŤle mogelijkheid om een speciaal aircosysteem aan te kopen, dan kan je wel met een ventilatiekast werken.

foto: Jeroen Van Ham

Je maakt een gat van 10 cm diameter in het plafond en in een zijwand en plaatst daarover telkens een ventilatiekast.

- 72 -

De kast is 150 cm lang, 40 cm breed en 25 cm hoog. Binnenin zitten verschillende tussenschotten en absorberend materiaal (rotswol). In de ventilatiekast aan het plafond zit een ventilator die de gebruikte lucht uit de ruimte wegzuigt. Door de onderdruk in de ruimte hoef je in de andere ventilatiekast geen ventilator meer aan te brengen, de verse lucht wordt automatisch binnengezogen.

Door de tussenschotten en de rotswol (of ander absorberend materiaal) zal de intensiteit van het geluid enorm verkleinen. Maar helemaal geluidsdicht kan je het nooit krijgen.

Het beschreven systeem hierboven is ideaal in een vrijstaande box in een grotere ruimte. Wanneer je een repetitieruimte bouwt die overeen komt met de oppervlakte van je ruimte, moet je ook in de bestaande muur van de ruimte een gat maken om de verse lucht in de ruimte te laten komen en een tweede gat om de gebruikte lucht weg te voeren.

Die tweede opening kan je ook helemaal bovenaan in een muur aanbrengen in plaats van in het plafond. Zorg er in ieder geval voor dat je bovenop de gaten telkens een ventilatiekast aanbrengt. Anders is al het andere werk jammer genoeg tevergeefs geweest.

- 73 -

13. VerGuNNINGeN eN keurINGeN Het bouwen van een repetitieruimte is niet zomaar iets wat je overal kan doen. In bepaalde omstandigheden moet je een bouwvergunning aanvragen of op zijn minst melden dat je dit zal doen. Op de website ruimtelijkeordening.be kan je een heel duidelijk overzicht vinden.

Concreet voor de bouw van een repetitieruimte komt het er op neer dat je voor een vrijstaande repetitieruimte (je tuinhuis zeg maar) geen echte bouwvergunning nodig hebt als die niet groter is dan 40 m². Er is echter wel meldingsplicht. Aan de hand van een formulier kan je alles verder doorgeven aan de bevoegde instanties. Dat formulier vraag je aan bij je gemeente.

Bouw je een repetitieruimte binnen in je huis, dan moet je in principe geen bouwvergunning aanvragen. Enkel als je grote stabiliteitswerken moet doen om bijvoorbeeld op de zolder een repetitieruimte te bouwen, moet je een beroep doen op een architect. Die zal dan ook het juiste aanvraag- of meldingsdossier samenstellen en indienen.

AREI-keuring Nieuwe of gewijzigde elektrische installaties moeten aan heel wat voorwaarden voldoen. De goedkeuring van de installatie gebeurt met een AREI-keuring. Dit is een Europese standaard voor veiligheid in elektrische installaties. Er zijn in Vlaanderen verschillende gespecialiseerde bedrijven actief die zulke keuringen mogen uitvoeren.

- 74 -

Brandveiligheid Als je een ruimte commercieel uitbaat, zijn er een aantal vereisten op vlak van de brandveiligheid. Bijna elke gemeente heeft zijn eigen reglement, maar meestal is de grootte van de ruimte en het aantal mensen dat er tegelijkertijd aanwezig is, doorslaggevend. De meeste repetitieruimtes zullen geen specifieke keuring van de brandweer moeten krijgen, grotere complexen met meerdere ruimtes wel. Hou er echter wel rekening mee, want zware nalatigheid kan immers altijd ingeroepen worden om de eigenaar/beheerder verantwoordelijk te stellen voor bepaalde schade.

Geluidsoverlast Er is geen enkele specifieke wetgeving van toepassing met betrekking tot geluid in repetitieruimtes. Enkel de wet op nachtlawaai is altijd en overal van toepassing, dus ook rond repetitieruimtes. Een duidelijk einduur vastleggen helpt niet alleen overlast van muziek te beperken, maar ook eventuele overlast op straat. Check in ieder geval het politiereglement van de gemeente.

Meestal is ook het Koninklijk Besluit van 1977 van toepassing, met een maximaal geluidsniveau ten gunste van de buurt. Als je in de repetitieruimte een try-out geeft voor publiek, krijgt de ruimte een openbaar karakter en geldt bovendien een maximaal geluidsniveau van 90 dB(A) binnen in de ruimte. Deze wetgeving is er immers vooral op gericht om de leefomgeving en het publiek te beschermen en niet zozeer de kunstenaar. Met andere woorden: als je als kunstenaar tijdens een repetitie zonder publiek je gehoor blootstelt aan meer dan 120 dB(A), is dat volgens de wet geheel en al je eigen verantwoordelijkheid ...

Plan je een repetitieruimte in een ingedeelde inrichting (bijvoorbeeld een jeugdcentrum of een cultuurcentrum) dan zijn ook de VLAREMnormen van toepassing.

- 75 -

akoesTIek

- 76 -

1. INLeIDING Je hebt nu een goede repetitieruimte gebouwd en heel veel aandacht geschonken aan de isolatie, om te vermijden dat het geluid dat je in de ruimte maakt naar buiten gaat. Resultaat van dit verhaal is een ruimte met harde (gipskarton, beton of steen) en vlakke wandoppervlakken. Als je hier in gaat spelen, krijg je een zeer onaangenaam geluid. Je moet er nu voor zorgen dat het geluid dat in de kamer blijft ook nog eens “goed klinkt�. En ja, meer repeteren zal hier zeker ook voor helpen, maar toch moet je een aantal aanpassingen doen op akoestisch vlak. Absorptie, reflectie en diffusie zijn drie belangrijke begrippen in dit hoofdstuk.

Akoestiek is een vak apart, maar de basisprincipes zijn vrij eenvoudig.

Zoals je weet bestaat geluid uit verschillende golven. Die worden vanuit de bron (het instrument of de versterker) doorheen de kamer gestuurd. Wanneer die tegen een oppervlakte botsen, worden de golven voor een deel afgezwakt (absorptie) door het materiaal van de oppervlakte (de muur, het plafond, de stoelen of een kast) en wordt de rest van de golven teruggekaatst in de ruimte (reflectie). Die reflectie kan ofwel rechtstreeks gebeuren of je kan die verspreiden (diffusie).

Akoestiek is afhankelijk van heel wat verschillende factoren: het muziekgenre, de bezetting, de materialen die gebruikt werden bij de bouw van de ruimte, de opstelling van de muzikanten, de versterkers, ... Het zorgt er voor dat het minder evident is om kant-en-klare tips mee te geven om de akoestiek in je ruimte aan te pakken. Toch geven we hieronder een aantal vuistregels mee en behandelen we een aantal concrete voorbeelden.

Het belang van een goede zanginstallatie De meest voorkomende oorzaak van slechte klank is dat muzikanten zichzelf of elkaar niet goed horen en daarom versterkers onverantwoord luid zetten. Het moeilijkst hoorbaar is meestal de zang. Daarom doe je er goed aan te investeren in een degelijke zanginstallatie.

- 77 -

Het minimum is een actieve monitor waarop je één of meer microfoons kan aansluiten. Beter is uiteraard een kleine zanginstallatie waar meerdere speakers op aangesloten zijn en waardoor de verschillende muzikanten de zanger kunnen horen. Helemaal ideaal is een situatie waarbij de verschillende instrumenten via een mengpaneel doorgeschakeld worden en elke muzikant zijn eigen klankbeeld kan bepalen.

Hierbij geldt: hoe meer monitor-kanalen, hoe beter. Van elk kanaal kan je dan het weergegeven volume gaan bepalen.

Het summum hiervan zijn natuurlijk de in-ears: je krijgt niet allen precies te horen wat je wilt, maar er is ook geen ‘overspraak’ van andere speakers. Repeteren met in-ears is niet voor iedereen weggelegd. Sommigen vinden het niet zo bijzonder leuk, maar het kan wel helpen om het volume te beperken en dus je oren te beschermen.

Nog een tip: grijp niet te snel naar het goedkoopste product op de markt. Neem de tijd om alles eens rustig na te lezen op een aantal blogs of fora en kies uiteindelijk voor een goed en duurzaam systeem.

Het belang van gericht geluid in ruimtes voor versterkte muziek In een repetitieruimte voor versterkte muziek wordt het geluid dat je hoort, veroorzaakt door de geluidsgolven die vanuit de bron rechtstreeks het oor bereiken en de geluidsgolven die tegen de vloer, de wanden en/of het plafond weerkaatsen. Hoe verder je van de versterkers of monitors staat, hoe minder rechtstreeks je het geluid hoort.

Het gereflecteerde geluid is hier meer dominant.

Als er bijvoorbeeld maar twee luidsprekers in de ruimte zijn, heb je als muzikant voornamelijk gereflecteerd geluid of indirect geluid.

Bovendien moeten de luidsprekers dan ook nog eens vrij luid staan om overal in de ruimte voldoende hoge geluidsniveaus te bekomen.

- 78 -

De combinatie van veel gereflecteerd geluid en een hoog geluidsniveau zorgt voor drie minder aangename effecten: • de kans op een slechtere akoestiek in de ruimte wordt heel wat groter.

• de kans dat je buren zullen klagen wordt ook heel wat groter.

• de kans dat je zelf gehoorproblemen krijgt als muzikant wordt ook heel wat groter.

Om deze minder leuke kantjes van het repeteren tegen te gaan, moet je ervoor zorgen dat de muziek vooral rechtreeks in je oren komt en niet via reflecties. Zorg er dus voor dat iedereen zo goed mogelijk de dingen hoort die hij/zij moet horen.

Enkele tips • Zet de versterkers niet op de grond maar iets hoger, bijvoorbeeld op een stoel of een statief.

• Kantel de versterkers iets, zodat het geluid naar je oren kan en niet tegen je benen blijft plakken.

• Voorzie 4 in plaats van 2 luidsprekers voor je zanginstallatie, daardoor kan je een geluidsbron dichter bij zetten en kan je de installatie net iets stiller zetten, wat beter is voor jouw oren en voor die van de buren.

• Zet je versterkers niet altijd tegen de muur, of voorzie absorberend materiaal achter de versterkers als je ze toch tegen de muur moet zetten.

• Gericht geluid kan je natuurlijk ook verkrijgen door een professioneel in-ear monitor systeem.

• Zoek naar een opstelling waarbij je de versterkers zo goed mogelijk kan richten naar zij die ze moeten horen. Of waarbij je net zo ver mogelijk weg staat van de geluidsbronnen die voor jou storend zijn. Neem de tijd om af en toe eens van opstelling te veranderen om uit te zoeken wat voor jullie het best werkt.

- 79 -

2. MINDer bas Zoals je bij de inleiding over geluid al kon lezen, bestaan de bastonen uit hele lange golven. Die hebben dus veel ruimte nodig om volledig uit te klinken. Een frequentie van 50Hz (bijvoorbeeld door de kick op een basdrum) heeft 6,88 m nodig voordat één volledige trilling uit kan klinken.

En die lengte of breedte heb je meestal niet in een repetitieruimte.

Daardoor worden de bassen meer teruggekaatst dan de hogere tonen.

En de opeenstapeling van reflecties kan voor onaangename bijklanken zorgen.

Er zijn verschillende manieren om de reflectie van de bassen tegen te gaan.

Een eerste mogelijkheid is het aanbrengen van een akoestisch paneel. De exacte afstand van het paneel tot de muur en het gewicht per m² van het materiaal waaruit het paneel bestaat, zijn hierbij cruciaal. Ook hiervoor kan je op het net heel wat rekenmodules vinden. Zoek even op ‘panel absorber’ en je vindt heel wat informatieve sites.

Een voorbeeldje: als het grootste probleem van je ruimte bijvoorbeeld in de frequentie van 170Hz zit, kan je dit opvangen met een MDF-plaat van 3 mm dik (massa 2,5 kg/m²) die je op 2 cm van de muur hangt.

Een tweede mogelijkheid is de Helmholtz-absorber. Simpel gezegd is dit een grote houten “kast” met heel wat gaten in van verschillende grootte. De verschillende frequenties worden opgevangen in de verschillende gaten en op die manier geneutraliseerd. Deze absorber maakt het niet alleen mogelijk om een breed frequentiegebied aan te pakken, maar is ook nog eens mooi. Op het net vind je opnieuw heel wat sites over hoe je zo’n absorber zelf kan maken.

- 80 -

foto: Jeroen Van Ham

Om enig effect te hebben, moet je voor de lage frequenties proberen om hun energie weg te nemen. Dat lukt het best via een bass trap: een voorwep dat door de geluidsgolf kan beginnen trillen. Deze trilling zal de energie van de golf grotendeels wegnemen.

In kleine ruimtes hebben lage tonen bovendien de neiging om zich op te stapelen in de hoeken. Dit komt omdat de lagen tonen meer “uitwaaieren� dan de hoge tonen. Om dit tegen te gaan kan je een eenvoudige bass trap maken in de hoeken van je ruimte.

- 81 -

Praktisch 1. Meet de hoogte van de repeti-

tieruimte op.

2. Zaag de houten latten op de 3.

4.

5.

6.

7.

Materiaallijst 5 5 5 5 5

Houten latten voor het kader Rotswol Stof Schroeven Schroefmachine

juiste lengte.

Maak een kader met de breedte van een rotswolplaat.

Dit dient om de hoek af te snijden.

Plaats het kader in de hoek van je ruimte.

Vul de ruimte tussen de voorkant van het kader en de muren volledig op met rotswol.

Plaats een stuk stof op het kader zodat de rotswol niet meer zichtbaar is.

Doe dit voor de vier hoeken in je repetitieruimte.

- 82 -

3. absorpTIe Door het geluid te absorberen, voorkom je dat de verschillende frequenties op volle kracht gereflecteerd worden. Let er wel voor op dat absorberen niet het zelfde is als isoleren. Als je enkel aanpassingen doet om het geluid te absorberen, zal je binnen in de ruimte minder reflecties krijgen, maar het geluid gaat nog steeds naar buiten.

foto: Jules Gahide voor Democrazy

Het is niet makkelijk om een algemene vuistregel te geven rond het absorberen van geluid. Veel hangt immers af van het aantal muzikanten dat repeteert, de instrumenten die ze bespelen, de opstelling van de muzikanten en de vorm en inrichting van de ruimte. Hou er dus rekening mee dat je een beetje zal moeten uitproberen als je

- 83 -

absorberend materiaal plaatst in je ruimte. Wat je zeker niet moet doen, is je hele ruimte bekleden met tapijt, want dan krijg je een vertekend akoestisch beeld. Je zal zo automatisch geneigd zijn om luider te spelen, wat niet de bedoeling is.

Materiaallijst 5 5 5 5 5

Houten latten Rotswol Stof Schroeven Schroefmachine

Kies ervoor om op bepaalde plaatsen absorberende panelen te plaatsen. Het zal minder kosten en een beter effect hebben.

Er zijn heel wat verschillende materialen die je kan gebruiken voor absorptie. Verschillende producenten hebben materialen in alle vormen, soorten en ook prijzen. Als je de mogelijkheid hebt om hierin te investeren, moet je bij de keuze goed nagaan welke frequentiegebieden de materialen aanpakken. Er zijn immers heel weinig producten die zowel de lage frequenties als de hoge frequenties kunnen absorberen.

Naast deze, veelal duurdere, oplossingen kan je ook kiezen voor de ‘doe-het-zelf’ oplossing: absorberende panelen zelf maken.

• Maak een kader met houten latten, bijvoorbeeld van 120 cm op 120 cm.

• Vul het kader volledig op met rotswol.

• Bevestig een stuk stof aan de voorkant van het kader.

• Plaats het kader aan de muur.

- 84 -

4. DIffusIe Diffusie betekent dat je het geluid gaat sturen, ‘verstrooien’. Opnieuw zijn hier heel wat mogelijkheden. Je kan bij de bouw van je ruimte rekening houden met de diffusie door onregelmatige wanden te zetten of door bijvoorbeeld met een gebogen plafond te werken (zie “3. Renovatie oude legerkazerne” op p.90).

Als je repetitiekot ook dienst moet doen als opnamestudio, is diffusie ontzettend belangrijk. De neutraliteit van de ruimte is namelijk essentieel om muziek te kunnen afmixen. De ideale diffusie bestaat erin dat alle frequenties evenredig worden uitgestrooid in alle richtingen, met een verschillende intensiteit en op verschillende momenten.

Om dit mogelijk te maken, moet je drie dingen combineren: 1. verschillende materialen (hoe hard is de reflectie) 2. verschillende dieptes (op welk moment gebeurt de reflectie) 3. verschillende hoeken (in welke richting gebeurt de reflectie)

Een onregelmatig gevulde boekenkast, wat soms wel eens wordt aangehaald als goede oplossing, zal het geluid inderdaad in verschillende richtingen, met een verschillende intensiteit en op een verschillend moment breken, maar het is onmogelijk om dit op een goede manier te berekenen. De kans is dan ook reëel dat je het geluid in je ruimte er slechter mee maakt i.p.v. beter.

Op het net vind je (o.a. op fora over homerecording) heel wat rekenmodules en tips om de ideale diffuser voor jouw ruimte te berekenen en te bouwen. Een zeer goed vertrekpunt is de website www.mh-audio.nl. Klik op ‘calculators’ en ga vervolgens kijken bij ‘acoustics’.

- 85 -

GooD pracTIce

- 86 -

1. INLeIDING Hoe de ideale repetitieruimte er uit moet zien is natuurlijk afhankelijk van heel wat factoren. De ruimte waarin je je nieuwe kot bouwt bepaalt heel erg hoe het resultaat er zal uit zien. Op de volgende pagina’s kan je een aantal afgewerkte ruimtes zien. De keuze is gebaseerd op de verschillende soorten ruimtes (box in box, in een tuinhuis, …) en op bepaalde specifieke elementen die tijdens de bouw aan bod kwamen (een groot raam toch behouden, een ruimte met hoge plafonds, …).

In Vlaanderen kan je nog heel wat andere goede voorbeelden vinden.

Via de sites van Poppunt en vzw Repetitieruimtes krijg je een overzicht van repetitieruimtes voor muzikanten in Vlaanderen. Meestal met nog wat extra foto’s om nog wat meer inspiratie op te doen.

- 87 -

2. box IN box Willow, winnaar van de KBC publieksprijs in Humo’s Rock Rally 2010, moest noodgedwongen op zoek naar een nieuwe repetitieruimte. In de zomer van 2010 gingen de mannen aan de slag met het nodige gipskarton, OSB-platen, rotswol en ISO latten. De groep bouwde een nieuwe repetitieruimte van ongeveer 25 m² op een eerste verdieping. Omdat de ruimte daar nog groter is, kozen zij voor een systeem met zwevende vloer, drie zelfdragende wanden en een ontkoppelde wand en een zelfdragend plafond onder een zadeldak.

- 88 -

foto: Tom Brewaeys - Repetitieruimte Willow

- 89 -

3. reNoVaTIe ouDe LeGerkazerNe In 2006 tekenden Vzw Repetitieruimtes en vzw NUCLEO in overleg met de stad Gent plannen uit voor 12 nieuwe kunstenaarsateliers en 3 repetitieruimtes voor versterkte muziek in een deel van een oude legerkazerne.

De ruimtes waarin de repetitieruimtes voorzien werden, zijn vrij hoog.

Om dit “akoestisch ongemak” op te vangen werd geopteerd voor een bijzondere plafondconstructie. Door het onregelmatig oppervlak kan het geluid diffuus gereflecteerd worden. Bovendien kan een aantal van de modules die bij de bouw van het valse plafond gebruikt werden, ook opengezet worden. Hierdoor krijg je de kans om de akoestiek van de ruimte te veranderen.

Bij de wanden werden afwisselend absorberende panelen en harde panelen gebruikt om de akoestiek zo aangenaam mogelijk te maken.

De grote raampartijen in de ruimte werden behouden en zorgen zo voor heel wat natuurlijk licht. De voorzetramen werden zo geïnstalleerd dat de originele ramen niet meer geopend kunnen worden. Zo is de kans op extra geluidsverlies natuurlijk het kleinst.

- 90 -

foto: Jules Gahide voor Democrazy - Opengeklapt plafondpaneel in Leopoldskazerne

- 91 -

4. TuINHuIs Thijs De Clus, alias Zender, hoefde niet ver te zoeken naar een goeie repetitieruimte. Achteraan in de tuin stond namelijk een oud tuinhuis, maar dat bleek te klein. Er werd een stuk aangebouwd, volledig met grote ramen en een zwevende plankenvloer. Die repetitie- en studioruimte is volledig in dikke houten planken gebouwd, met een luchtspouw tussen de bestaande en de nieuwe muur. Op de nieuwe muur werden 2 lagen akoestische platen aangebracht. Er werd elektriciteit gelegd, met een nieuwe zekeringkast, en verwarming geĂŻnstalleerd.

foto: Thijs De Clus, Zender

De ruimte (die werd omgedoopt tot Acid Avenue Studios) wordt gebruikt als repetitieruimte voor Thijs’ eigen band Zender, en ook als opnameruimte voor o.a. Wallace Vanborn, Tokota, Jack London Show, etc.

- 92 -

5. absorpTIe Stil spelen is nu eenmaal niet aan alle bands besteed. Eén zo’n band is het Limburge F*ck You Stupid Loser. Ze repeteren in een oud klaslokaal, en dat durft zoals algemeen geweten nogal stevig te galmen.

De vorige band had eierdozen met siliconen tegen de muren en het plafond gekleefd, maar dat was een complete ramp.

De heren van F*ck You Stupid Loser zochten naar een eenvoudige oplossing die ook snel kan worden verwijderd als ze moeten verkassen. Daarom bouwden ze met pannenlatten een frame, waar ze matrassen achter hebben gestoken. Die absorberen zeer goed zowel de hoge als lage tonen.

foto: Matrassenconstructie F*ck You Stupid Loser

En het is altijd handig voor als er iemand na een uit de hand gelopen ‘repetitie’ wil blijven slapen.

- 93 -

6. raaM IN eeN repeTITIeruIMTe Briskey aka Gert Keunen, muziekdocent en bovenal natuurlijk ook muzikant, bouwde in zijn huis een kleine repetitieruimte annex studio.

Een ongebruikte kamer van ongeveer 20m² met een groot raam in, was het uitgangspunt. En net dat raam is hier dan ook bijzonder. Gert wou absoluut natuurlijk licht hebben in zijn ruimte.

De opbouw van de box die er gecreĂŤerd werd, vertrekt ook hier met een zwevende vloer. Tussen de eerste en tweede laag OSB opteerde Gert voor een extra laag roofing. De bestaande vloer is immers dezelfde als die in de kamers naast de repetitieruimte en loopt bovendien ook nog door naar het appartement van de buren.

De wand aan de raamkant werd langs twee kanten voorzien van een dubbele laag gipskarton. De reden hiervoor was het raam: omdat het bestaande raam volledig behouden werd, maar in de ruimte een kleiner raam gemonteerd werd, is die extra laag gipskarton niet onbelangrijk.

- 94 -

foto: Libelia Desplenter - Raam studio Briskey

- 95 -

werkeN eN creèreN IN Je repeTITIeruIMTe 1.

Repeteer voor een optreden zoals je op podium zou staan De meeste bands repeteren tegenover elkaar in een cirkel zodat iedereen elkaar kan zien. Dat is zeker de handigste opstelling als je met de band nieuwe arrangementen zoekt of samen nummers schrijft. Je kan immers kijken welk akkoord er gespeeld wordt of makkelijk tekens doen om een overgang aan te kondigen. Op een podium kan je echter niet naar elkaars handen kijken. Repeteer voor een optreden dan ook een paar keer in een podiumopstelling, zodat je niet op het podium moet vaststellen dat de bassist de nummers helemaal niet van buiten kent.

2.

Besteed je tijd nuttig – discussiëren kan thuis ook Als je repeteert in een gehuurde ruimte, probeer dan zo kostenefficiënt mogelijk te werken. De agenda’s naast elkaar leggen of de tracklist van de demo-cd bespreken kan je thuis ook, daar heb je geen repetitiekot voor nodig. Probeer op voorhand een idee te hebben van wat je tijdens een repetitie wil doen, en werk daar dan ook aan. Dit vergt meestal één iemand uit de band die de leiding neemt. Als er niemand de leiding neemt, wordt een band snel een stuurloos gegeven.

3.

Kom uit je kot – maar niet te vroeg Wanneer heb je genoeg gerepeteerd? In elk geval doe je er goed aan om je nummers te repeteren tot iedereen ze probleemloos kan spelen. De volgende stap is het werken aan de sound.

- 96 -

Hoe wil je dat een nummer klinkt? Hoe krijg je het geheel in balans? De losse nummers worden vervolgens in een goeie setlist gegoten zodat het geheel voor het publiek overkomt als een optreden dat aan elkaar hangt. Repeteren tot je er blauw van ziet, heeft doorgaans weinig zin. Je kan maar echt weten wat je muziek doet als je de confrontatie met het publiek aangaat. Anderzijds: te vroeg uit je repetitiekot komen, kan betekenen dat de eerste indruk die je maakt een slechte indruk is.

4.

Denk aan je oren Je oren zijn je belangrijkste instrumenten. Al te veel muzikanten helpen hun oren naar de Filistijnen door te veel te luid te repeteren. Als je instrumenten stiller zetten, geen optie is zorg dan voor goede gehoorbescherming. Een combinatie van beide is wellicht nog het best van al. EÊn van de nadelen van een repetitiehok met zeer veel absorptie is dat het geluid letterlijk lijkt te verdwijnen. Muzikanten zijn dan immers geneigd om alles nog luider te zetten. Een oplossing voor het eeuwige geluidsprobleem in een repetitiehok kan in-ear monitoring zijn. Degelijke in-ears heb je vanaf 500 euro en met zo’n systeem kan je ervoor zorgen dat iedereen de balans krijgt die hij zelf wil.

- 97 -

Deze brochure kwam tot stand met de steun van Cera.

Cera is een coöperatie van zo’n half miljoen vennoten en investeert samen met hen op financieel en maatschappelijk vlak. Cera controleert ruim 30 % van de aandelen van KBC Groep. Deze investering zorgt voor de stabiliteit en de verdere ontwikkeling van deze groep. Zo creëren we kansen voor directe en indirecte werkgelegenheid.

Cera investeert ook in de samenleving via maatschappelijke projecten, op regionaal, provinciaal, nationaal en internationaal vlak. Deze projecten sluiten aan bij de waarden van onze coöperatie: samenwerking, solidariteit en respect voor het individu. De domeinen waarin Cera investeert zijn: Armoede en sociale uitsluiting, Cera Expertisecentrum Ondernemen, Kunst en cultuur, Land- en tuinbouw en platteland, Medisch-sociaal, Lokale onderwijsinitiatieven en Solidair bankieren en verzekeren in ontwikkelingslanden via BRS. Haar investeringen dragen bij tot de welvaart van alle betrokkenen en tot het welzijn van de hele samenleving.

Meer info over Cera en haar werking: www.cera.be

- 98 -

- 99 -

Bouw je repetitieruimte. Een praktische gids.

Als muzikant ken je het wel: de zoektocht naar een goede repetitieruimte om samen met de band aan nieuwe nummers te werken. Niet altijd even evident. Bovendien droomt zowat iedere muzikant van zijn eigen ruimte waar alles kan blijven staan en hij/zij ongestoord en zonder te storen muziek kan maken.

In 2006 brachten Poppunt vzw en vzw Repetitieruimtes al een eerste brochure uit rond het bouwen van een repetitieruimte. Vier jaar later, meer dan 150 adviezen verder, 3 nieuwe ruimtes mee opgebouwd en ongeveer 400 repetitieruimtes bezocht, vonden beide organisaties het tijd voor een nieuwe brochure. Deze gids geeft een handig overzicht van waar je op moet letten bij het bouwen van een repetitieruimte.

Praktische schema’s, voorbeeldfoto’s, materiaallijstjes en handige tips zorgen voor een ideaal instrument om je nieuwe repetitieruimte zelf op te bouwen. Veel succes.

ISBN: 9789490825010