De Muzikantengids by VI.BE

De Muzikantengids Vlaamse editie, 1e druk ISBN/EAN: 978-90-73936-06-5 NUR 669 (c) 2007 Jan van der Plas, Katwijk (Nederland) Uitgegeven door: Django Music & Publishing Postbus 296 2220 AG Katwijk Nederland info@muzikantengids.nl www.muzikantengids.nl In samenwerking met: Poppunt Bloemenstraat 32 1000 Brussel België Tel: 02-5049900 info@poppunt.be www.poppunt.be Winkeldistributie via Centraal Boekhuis: Uitgeverij Personalia Valge 3 9965 PD Leens Nederland Tel: ++(31)595-577217 info@uitgeverij-personalia.nl Grafische vormgeving: Peter van den Berg Corrector: Mui-Ling Verbist Fotografie: Libelia de Splenter, Hielco Kuipers Drukkerij: Giethoorn ten Brink, Meppel

de muzikanten

gids Jan van der plas TIJS vastesaeger

illustraties door erik varekamp

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de auteur en de uitgever. Auteur en uitgever verklaren dat dit boek op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen auteur en uitgever op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Auteur en uitgever aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit boek wordt nadrukkelijk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken maar af te gaan op hun professio nele kennis en ervaring, en de te gebruiken informatie te controleren.

www.muzikantengids.be

de muzikanten

gids Jan van der plas TIJS vastesaeger

illustraties door erik varekamp

www.muzikantengids.be

inhoud Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 8

ADMINISTRATIE 6. De rechtsvorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 86 Rechtspersoonlijkheid, Kruispuntbank van ondernemingen, eenmanszaak, feitelijke vereniging, vzw, vennootschap onder firma, commanditaire vennootschap, naamloze vennootschap, vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, vertrekkende bandleden, het opheffen van de band

7. De boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 96

MUZIEK MAKEN 1 Je instrument . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 10 Nieuw of tweedehands, kopen via internet, gitaar, basgitaar, versterker, keyboards, drums, dj-sets, zangmicrofoons, draadloze systemen, verzekering

2. Leren spelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 30 Muziekschool, privé-les, instructie dvd’s, tabsites, workshops, conservatorium, muziekcentra, muziekwinkels, alternatieve muziekscholen, infosessies over de muziekindustrie, andere opleidingen

Boekhouden, dagboek van ontvangsten en uitgaven, inventaris, afschrijvingen, staat van het vermogen, de resultatenrekening

8. Belastingen en sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 108 Ons belastingsysteem, het sociaal statuut voor de kunstenaar, werkloos heidsuitkering, belastingvrije inkomsten, de kleine vergoedingsregeling, de belastingaangifte, beroepskosten, BTW, dj’s.

OPTREDEN

3. Een band beginnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 38 Een band of solo, de muzikale koers, de juiste muzikanten, de eerste groepsvergadering, de repetitieruimte, covers spelen, zelf songs schrijven, arrangeren, de podiumact

9. Waar kan ik spelen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 126 De verschillende circuits, de gangbare gages, subsidies, zelf boeken, het onderhandelen, het optreedcontract, het boekingskantoor, de manager

10. Optreden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 144 MUZIEK VERKOPEN 4. De promotie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 52 Marketing in de popmuziek, het marketingplan, MySpace.com, de demo, de bio, de foto, een hype creëren, talentenjachten, Sellaband, coverbands, klantenbinding

5. Omgaan met de media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 72

Geluidsversterking, licht, PA kopen of huren, stageplan, vervoer, tourmanager, geluidsman, lichtman, roadie, soundcheck, festivals, dj’s, volume, arbeidsomstandigheden, catering, afrekenen, afbreken en vertrek

11. Spelen in het buitenland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 158 De promotor, de agent, muziekbeurzen, voorprogramma’s, de gage, de financiële afwikkeling, subsidieregelingen, reizen en verblijven, grensformaliteiten, technische tips

Imago, de schrijvende pers, interviews, radio, televisie, clips, hitparades

d e m uz i k ante n g i d s

inhoud Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 8

7. De boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 96

Boekhouden, dagboek van ontvangsten en uitgaven, inventaris, afschrijvingen, staat van het vermogen, de resultatenrekening

OPTREDEN

5. Omgaan met de media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 72

Imago, de schrijvende pers, interviews, radio, televisie, clips, hitparades

d e m uz i k ante n g i d s

GELUIDSDRAGERS

MUZIEK ALS BEROEP

12. De studio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 172

18. Muziek als beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 256

Meersporenopnamen, digitaal en analoog opnemen, de verschillende types studio’s, het huren van een studio, de technicus, de producer, de preproductie, spelen en zingen in de studio, mixen, remixen, masteren, een productie plannen en begroten, een eigenbeheer-productie, een studioproductie

De verdiensten van bekende bands, artiesten en dj’s, de strategie naar een goede deal, new deals, reclame, sponsoring, de verdiensten van een coverband, gemengde beroepspraktijk, risico’s van het vak, beroepsverzekeringen, belangenorganisaties, steunpunten

13. Een cd in eigen beheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 190 Kopiëren of persen, de vormgeving, de hoesinformatie, de barcode, cd, vinyl, dvd, toestemming van Sabam, de begroting, de verkoopprijs, de distributie, de promotie

14. De platenmaatschappij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 204 De internationale en Belgische muziekindustrie, de platenmaatschappij, de A&R-manager, de onderhandelingen, het platencontract, overdracht van rechten, royaltypercentage, verrekenbasis, kortingen, buitenlandse verkopen, looptijd, releasegarantie, de kleine lettertjes

Adressen Advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 278 Juridisch advies, belastingadvies en boekhouding, sociale bureaus voor kunstenaars

Repetitieruimtes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 279 Wedstrijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 280 Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 281 Landelijke tv, regionale tv, landelijke radio, regionale radio, landelijke pers, regionale, pers, muziekmagazines, muzikantenmagazines

Muziekindustrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 284 RECHTENEXPLOITATIE

Platenfirma’s, pluggers en promotors, distributeurs, publishers

Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 288 15. Auteursrechten en naburige rechten

. . . . . . . . . . . . . . .

pag. 222

Auteursrecht, Sabam, bewerken, vertalen, plagiaat, sampling, naburige rechten, Uradex, Simim, thuiskopievergoeding, leenrecht, kabelvergoeding, beeldrecht videoclip, ISRC

16. De muziekuitgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 234 Muziekuitgever, subuitgever, muziekuitgavecontract, fondsconstructie, administratiedeal, kickbackregeling, sliding scale, een eigen fonds, de demodeal, optiecontract, voorschot, gerechtelijke ontbinding

17. Internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 244

Hogere kunstopleidingen, zakelijke infosessies en cursussen, muziekcentra en alternatieve muziekopleidingen

Optreden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 290 Boekingen en management, clubs, festivals en evenementen

Organisaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 294 Belangenverenigingen en beroepsorganisaties, beheersvennootschappen rechten

Alfabetisch register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 295

World wide web, communities, online marketing, digitale distributie, een eigen website, auteursrechten en naburige rechten, ringtones, webcasting, downloads aanbieden, aggregators, platenmaatschappijen en internet, downloadsites

d e m uz i k ante n g i d s

GELUIDSDRAGERS

MUZIEK ALS BEROEP

12. De studio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 172

18. Muziek als beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 256

Muziekindustrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 284 RECHTENEXPLOITATIE

Platenfirma’s, pluggers en promotors, distributeurs, publishers

Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 288 15. Auteursrechten en naburige rechten

. . . . . . . . . . . . . . .

pag. 222

Auteursrecht, Sabam, bewerken, vertalen, plagiaat, sampling, naburige rechten, Uradex, Simim, thuiskopievergoeding, leenrecht, kabelvergoeding, beeldrecht videoclip, ISRC

17. Internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 244

Hogere kunstopleidingen, zakelijke infosessies en cursussen, muziekcentra en alternatieve muziekopleidingen

Optreden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 290 Boekingen en management, clubs, festivals en evenementen

Organisaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 294 Belangenverenigingen en beroepsorganisaties, beheersvennootschappen rechten

Alfabetisch register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . pag. 295

d e m uz i k ante n g i d s

inleiding

Over de auteurs

Het lijkt zo gemakkelijk. Je koopt een gitaar, oefent wat en binnen de kortste keren sta je in een uitverkocht Sportpaleis. Groupies drommen samen voor jouw kleedkamer en je bankrekening vult zich met een astronomisch bedrag. Helaas is de werkelijkheid minder idyllisch. Succes in de popmuziek is doorgaans het resultaat van jarenlang hard werken, je kop stoten en opnieuw beginnen.

Of je nu heel ambitieus bent of gewoon voor de lol speelt, er kruipt veel tijd in het vinden van antwoorden op vragen die maar weinig van doen hebben met het muziek maken zelf: hoe vind je een repetitiekot, hoe kom je aan optredens, hoe zet je een boekhouding op, hoe werkt een studio en hoe zit het met managers, auteursrechten, platencontracten, muziekuitgevers, internet, enzovoort. Dit boek zet al die zaken overzichtelijk op een rijtje en voorkomt dat je steeds opnieuw het warm water moet uitvinden. De Muzikantengids behandelt in chronologische volgorde alle zaken die je tijdens je loopbaan als popmuzikant tegenkomt. Lees deze gids, verbaas je erover hoe ingewikkeld het leven soms in elkaar zit en neem het boek telkens ter hand als je ergens tegenaan loopt. Het alfabetische register wijst je daarbij de weg. Laat je niet ontmoedigen door de veelheid aan informatie: je komt het heus niet allemaal tegelijkertijd tegen. Voor alle duidelijkheid: de Muzikantengids is géén handleiding tot beroemd worden. Succes hangt uiteindelijk af van talent, creativiteit, uitstraling en timing: zaken die zich niet allemaal in een boek laten vangen. Wél leert deze gids je de fijne kneepjes van het vak. Bij het schrijven stond de toegankelijkheid voorop, daarmee voor lief nemend dat de nuance van de vaktaal soms verloren gaat. Om dezelfde redenen zijn sommige details achterwege gelaten. Aan het eind van ieder hoofdstuk staat waar je méér informatie kunt vinden. Handig zijn ook de adressenlijsten achter in dit boek. Op de website www.muzikantengids. be vind je vele voorbeeldcontracten en enkele leuke hulpmiddelen, zoals de Royalty Calculator. Mocht je commentaar, aanvullingen, verbeteringen, suggesties of recensies willen doorgeven, dan kun je die altijd kwijt op info@muzikantengids.be.

Jan van der Plas is muzikant, docent en muziekjournalist. Hij toerde jarenlang met de band Les Zazous en is mede verantwoordelijk voor de succesvolle kinder pop-act DD Company. Hij geeft les aan de Fontys Rockacademie in Tilburg en publiceert over muziek en de muziekindustrie in OOR. In 1995 publiceerde hij in Nederland de eerste editie van De Muzikantengids, een boek dat sindsdien vele edities en herdrukken beleefde.Van zijn hand zijn ook het boek Popmuziek van A tot Z en de televisieserie Nederpop Met Hart En Ziel, de geschiedenis van de Nederlandse popmuziek (Teleac NOT).Verder was hij eindredacteur van diverse edities van Oor’s Popencyclopedie en nauw betrokken bij de totstandkoming van de website www.popinstituut.nl en de Nederlandse Muzikantendag. Tijs Vastesaeger is medewerker advies en beleid bij Poppunt, het aanspreekpunt voor muzikanten en dj’s in Vlaanderen. Hij beantwoordt dagelijks vragen van muzikanten en DJ’s over de meest uiteenlopende aspecten van het muzikanten- of dj-bestaan. Je kunt hem tegenkomen op één van de vele info sessies die hij geeft in muziekcentra overal in het land. Daarnaast is hij ook een muzikant die ijverig aan de weg blijft timmeren en dus heel wat aspecten van dit boek mee aan den lijve heeft mogen ondervinden.

Poppunt Poppunt zet zich in voor muzikanten en dj’s uit pop, rock, dance en aanver wante genres. We zorgen voor speelkansen op festivals, in jeugdhuizen en clubs en airplay op radio en televisie. Je kunt bij ons terecht voor gratis advies over alle sociaalrechtelijke, fiscale en juridische kwesties.Via onze site of tipboekjes informeren we je over het bouwen van repetitielokalen, cd-uitgave, platencontracten en auteursrechten, etc. Op onze site vind je een uitgebreide adressengids met gegevens van podia, festivals, repetitieruimtes, boekingsagenten & managementbureaus, media en labels, en natuurlijk ook bands, muzikanten en dj’s, naast nieuwtjes, zoekertjes, een popeducatiekalender en podiumkansen. Ons driemaandelijkse magazine opent je blik op de muziekindustrie en tijdens de jaarlijkse Muzikantendag kun je leren van je muzikale helden. Kortom: Poppunt helpt je de weg vinden in de muzikale jungle. www.poppunt.be Poppunt dankt zijn structurele partners:

Jan van der Plas Tijs Vastesaeger

d e m uz i k ante n g i d s

inleiding

Over de auteurs

Jan van der Plas Tijs Vastesaeger

d e m uz i k ante n g i d s

1 Een instrument kopen

je instrument Muziek maken begint bij een instrument. Dit hoofdstuk vertelt waar je op moet letten bij het kopen ervan en geeft een globaal overzicht van de markt voor de meest gebruikte instrumenten: gitaar, bas, keyboards, drums, zangmicrofoons en dj-sets. Ook komt aan de orde hoe je instrumenten kunt verzekeren.

Nieuw of tweedehands, kopen via internet, gitaar, basgitaar, versterker, Âkeyboards, drums, dj-sets, zangmicrofoons, draadloze systemen, verzekering

d e m uz i k ante n g i d s

nstrumenten waarop je de eerste beginselen kunt leren zijn niet zo duur. Een akoestische gitaar heb je al vanaf 55 euro. De goedkoopste elektrische gitaar of bas kost, inclusief een oefenversterker, zoâ&#x20AC;&#x2122;n 180 euro. Speelgoedkeyboards kosten vaak niet meer dan 50 euro en boven de 100 euro komen er zelfs al aardige geluiden uit. Drummers en saxofonisten zijn wat meer geld kwijt. Een eenvoudig drumstel inclusief cymbalen is er vanaf 375 euro. Een saxofoon moet al snel 500 euro opbrengen. De kwaliteit van deze goedkope instrumenten is doorgaans niet geweldig. Het is jammer als een moeilijke bespeelbaarheid het prille spelplezier verknalt. Het is daarom verstandig om in de muziekwinkel ook wat tweedehands exemplaren van duurdere modellen te proberen. Als die beter spelen of mooier klinken, kun je daar gerust voor kiezen. Bij het feit dat ze niet nieuw meer zijn, moet je bedenken dat je zelf binnen de kortste keren ook krassen maakt op je nieuwe instrument. Als je voor het eerst een instrument aanschaft, is het verstandig iemand mee te nemen die al wat langer speelt en weet waarop je moet letten.

Als je een tijdje bezig bent, komt er vanzelf een moment waarop je in een band wilt gaan spelen en gaan optreden. Dat is waar dit boek begint.Voor de meeste muzikanten is dit ook het moment waarop ze hun eerste echte instrument kopen. Jonge muzikanten laten zich daarbij graag inspireren door hun favoriete artiest. Dat leidt vaak tot teleurstellingen. In de studio is het geluid vaak zo bewerkt dat het nauwelijks meer lijkt op de oorspronkelijke klank. Het is daarom belangrijk zelf eerst een goed beeld te krijgen van de verschillende types die er in de handel zijn, voor je een instrument koopt. Een goede manier om de klank van bepaalde instrumenten te leren kennen is door regelmatig naar concerten te gaan, vooral in kleinere zalen waar je dicht bij het podium kunt staan en precies kunt zien en horen wat er gebeurt. Vaak doet zich na afloop de gelegenheid voor om de muzikanten iets te vragen. Doe dat gerust, de meesten voelen zich vereerd als een beginnende muzikant ze om advies vraagt. Ze zijn zelf ooit ook zo begonnen. De beste plek om instrumenten te leren kennen is uiteraard de muziekwinkel. Kijk rustig rond in een aantal winkels en vraag of je het een en ander mag proberen. De gelegenheid die je wordt geboden om op je gemak een instrument uit te zoeken is bovendien een goede graadmeter voor de service die een winkel biedt. Wees wel zo beleefd om, als je urenlang hebt rondgehangen en alles geprobeerd, niet ergens anders diezelfde gitaar te kopen omdat die daar een paar euro goedkoper is. Een winkelier die een dergelijke service verleent mag best iets duurder zijn en is bovendien iemand die je in de toekomst nog waardevolle tips kan geven. Medewerkers in een muziekwinkel zijn namelijk zelf doorgaans ook muzikant en kunnen je verder op weg helpen. Een goede winkelier zal je uitleggen dat een goed instrument niet altijd duur hoeft te zijn. Bij de bekende merken betaal je voor de naamsbekendheid. Veelal zijn er ook goedkopere, kwalitatief even goede alternatieven voorhanden, vaak uit dezelfde fabrieken in Zuidoost-AziĂŤ waar de bekende merken ook hun goedkope modellen laten maken. Diezelfde winkelier zal je ook uitleggen dat er bij gitaren en bassen grote verschillen kunnen zijn tussen exemplaren. Het belangrijkste bestanddeel in deze instrumenten is hout. Iedere plank is anders en dat leidt soms tot grote verschillen in klank. Het vinden van een goede gitaar is een kwestie van veel uitproberen en goed luisteren. Een goedkope is dikwijls beter dan een dure. Uiteindelijk is de keuze een kwestie van gevoel: het instrument moet goed aanvoelen en goed klinken. Ook het uiterlijk telt mee; je moet er per slot van

d e m uz i k ante n g i d s

j e i n st r u m e n t

Hoofdstuk 1:

1 Een instrument kopen

Nieuw of tweedehands, kopen via internet, gitaar, basgitaar, versterker, Âkeyboards, drums, dj-sets, zangmicrofoons, draadloze systemen, verzekering

d e m uz i k ante n g i d s

j e i n st r u m e n t

Hoofdstuk 1:

Leren spelen Hoe ver je komt als muzikant wordt bepaald door een combinatie van talent, vorming, doorzettingsvermogen en een factor ‘geluk’. In dit hoofdstuk hebben we het over de mogelijkheden om je eigen talent verder te ontwikkelen. Van de individuele lessen bij een privé leerkracht tot de doorgedreven opleiding aan het conservatorium.

Muziekschool, privé-les, instructie dvd’s, tabsites, workshops, conservatorium, muziekcentra, muziek winkels, alternatieve muziekscholen, infosessies over de muziekindustrie, andere opleidingen

d e m uz i k ante n g i d s

r zijn wonderkinderen die vanaf het eerste moment dat ze een instrument in handen hebben er al een aardig geluid uit krijgen. Maar zelfs als je heel getalenteerd bent, is les krijgen altijd goed, simpelweg om te voorkomen dat je de basistechnieken verkeerd aanleert en opnieuw het warm water gaat uitvinden. De ervaring leert dat enkele jaren muziekles het minimum is om een instrument een beetje onder de knie te krijgen. Pas als het je lukt zonder uitleg met cd’s mee te spelen, kun je het erop wagen zelfstandig verder te gaan. Maar ook dan geldt dat het goed is om iemand te hebben die je daarbij begeleidt. De goedkoopste mogelijkheid om muziekles te krijgen is bij een erkende muziekschool. Als je op 31 december van het jaar waarin je opleiding start jonger bent dan 18 jaar, betaal je 53 euro per schooljaar. Ben je ouder dan bedragen de kosten 173 euro. Een opleiding aan de muziekschool is opgesplitst in drie graden: een lagere, middelbare en hogere graad. Tot 15 jaar moet je eerst een jaar Algemene Muzikale Vorming en Samenzang volgen van 2 ½ uur per week. Pas daarna mag

d e m uz i k ante n g i d s

je een instrument kiezen. Ben je ouder dan 15 dan mag je meteen een instrument volgen. Instrumentles doe je individueel (20 minuten per week) of in een kleine groep (1uur per week). Je kunt je inschrijving ook betalen met opleidingscheques. Deze worden voor de helft betaald door de overheid en kun je aanvragen via www.vdab.be/opleidingscheques. Als je geen zin hebt in de verplichte Algemene Muzikale Vorming (notenleer), kun je ook naar alternatieve muziekscholen stappen. Deze alternatieve muziekscholen organiseren muzieklessen waarbij je ‘spelenderwijs’ je instrument leert ontdekken en gaandeweg ook noten, akkoordenschema’s of tabulatuur leert lezen. Deze alternatieve muziekscholen zijn echter een stuk duurder (van 125 tot 500 euro per jaar). Heel wat muziekwinkels bieden ook opleidingen aan. Deze koop je samen met je instrument en helpen je alvast op weg. Bij deze muziekwinkels schrijf je je meestal in voor een lessenreeks van tien lessen.

leren spelen

Hoofdstuk 2:

Muziekschool, privé-les, instructie dvd’s, tabsites, workshops, conservatorium, muziekcentra, muziek winkels, alternatieve muziekscholen, infosessies over de muziekindustrie, andere opleidingen

d e m uz i k ante n g i d s

leren spelen

Hoofdstuk 2:

Hoofdstuk 3:

Dit hoofdstuk geeft praktische tips hoe je bij de start van een band de zaken meteen gestructureerd kunt aanpakken, zodat je zo snel mogelijk op het podium staat en niet binnen de kortste keren voor onplezierige verrassingen komt te staan.

Een band of solo, de muzikale koers, de juiste muzikanten, de eerste groepsvergadering, de repetitieruimte, covers spelen, zelf songs schrijven, arrangeren, de podiumact

d e m uz i k ante n g i d s

en nieuwe band kost veel tijd. Het scheelt echter als van begin af aan duidelijk is wat de bedoeling is en welke weg er bewandeld gaat worden.Voordat je het initiatief neemt om een groep op te richten, moet je jezelf eerst een gewetensvraag stellen. Is een band voor jou de beste vorm om in te werken? Een goede zanger(es) of rapper kan ook solo carrière maken. In de studio en op het podium kun je je laten begeleiden door studiomuzikanten of een bestaande band. Met een groep gaan werken moet een bewuste keuze zijn. Overigens, ook als je solo gaat is het de moeite waard om dit hoofdstuk te lezen. Het kan je helpen richting te geven aan je carrière. De volgende vraag die je voor jezelf moet zien te beantwoorden is: wat wordt de muzikale koers van de band? En als er eigen nummers gespeeld gaan worden: wie gaan die schrijven? Als je ze zelf schrijft: duld je andere songschrijvers naast je? Met het antwoord op die vragen ga je muzikanten benaderen. Ook als je al een band hebt, is het zinvol om nog eens na te denken over de afspraken die je onderling maakt.

De eerste groepsvergadering De eerste keer dat de bandleden bij elkaar zijn is veelal bepalend voor het succes van de groep. Dan blijkt namelijk of je erin slaagt met elkaar duidelijke afspraken te maken over de richting van de band en de rolverdeling. Lukt dat niet, dan valt het samenwerkingsverband al na korte tijd uit elkaar of lijdt de muziek aan een dusdanige richtingloosheid dat ze niemand opvalt. Een absolute voorwaarde is, dat bij de eerste bijeenkomst alle bandleden aanwezig zijn. Als er één met een slecht excuus niet komt opdagen, mag je veronderstellen dat hij er later ook regelmatig niet zal zijn, Je kunt dan beter een ander zoeken. Tijdens zo’n eerste bijeenkomst moet je over de volgende zaken overeenstemming zien te bereiken:

d e m uz i k ante n g i d s

een band beginnen

De klassieke vraag voor een beginnende band is of de vriend die niet goed genoeg kan spelen maar wel een toffe gast is ook mee mag doen. Het even klassieke antwoord is: nee! Een groep is zo goed als de zwakste schakel. Iemand die veel slechter speelt, houdt de rest alleen maar tegen. Vroeg of laat valt hij er toch uit en de kans is groot dat de klap dan veel harder aankomt. Als het echt een goede vriend is, zal hij dat begrijpen. Bovendien kan er voor hem nog een schone taak zijn weggelegd als manusje-van-alles oftewel roadie. De eigen vriendenkring is doorgaans niet de beste plek om muzikanten te vinden. Iemand die je wel op weg kan helpen is je muziekdocent. Hij kent veel muzikanten en heeft een geoefend oor om hun kwaliteiten in te schatten. Muziekcentra repetitieruimtes en muziekwinkels zijn echte pleisterplaatsen voor muzikanten. De mensen die er werken kennen er veel en weten vaak precies wie er los loopt. Ook mag je altijd een oproep ophangen op het prikbord. Programmatoren van clubs, festivals, muziekcafés zijn eveneens een dankbare bron van contacten. Ze kennen de scene goed en hebben verstand van meerdere muziekstijlen. Bovendien zullen ze de band die zij hebben helpen ontstaan, graag ook een eerste optreden gunnen.

De juiste muzikanten

Hoofdstuk 3:

Een band of solo, de muzikale koers, de juiste muzikanten, de eerste groepsvergadering, de repetitieruimte, covers spelen, zelf songs schrijven, arrangeren, de podiumact

d e m uz i k ante n g i d s

een band beginnen

De juiste muzikanten

In de popmuziek draait alles om naamsbekendheid. Ben je beroemd dan stromen de zalen vol, kent niemand je dan blijft zelfs het kleinste muziekcafé leeg. Een beginnende band is per definitie onbekend en heeft dus nog geen eigen publiek. Dit hoofdstuk geeft je handige tips hoe je met een slimme promotie die vicieuze cirkel kunt doorbreken.

Marketing in de pop muziek, het marketingplan, MySpace.com, de demo, de bio, de foto, een hype creëren, talentenjachten, Sellaband, coverbands, klantenbinding

uzikant zijn is meer dan alleen muziek maken. Zeker in de eerste fase van je carrière moet je alles zelf bedenken en zelf doen. In de praktijk betekent dat geld en vooral tijd investeren in een demo, een foto, een bio, T-shirts, een website en vooral veel netwerken. De ervaring leert dat de promotie meer vruchten afwerpt als je planmatig en nauwgezet te werk gaat. Het loont ook de moeite goed te kijken hoe anderen hun succes hebben opgebouwd. Zelf je band of act lanceren is een hoop werk, maar heeft ook een belangrijk voordeel. Als je zelf een publiek hebt opgebouwd en uit eigen ervaring weet hoe de zakelijke kant van het vak werkt, sta je veel sterker in onderhandelingen met managers en platenmaatschappijen, die jouw muziek verder moeten gaan exploiteren.

Marketing in de popmuziek Alles wat we weten over het verkopen van producten – alle ervaringsgegevens, branchegegevens en wetmatigheden – noemen we marketing. In de marketing draait alles om behoeftebevrediging. Mensen willen iets en jij zorgt

d e m uz i k ante n g i d s

de promotie

ervoor dat het er komt. Muziek wordt op veel manieren geconsumeerd. Als mp3 op de koptelefoon, als cd op de geluidsinstallatie, als achtergrondmuziek in de supermarkt, als sfeermaker in een bruin café, als toonzetter in een hippe kapsalon, als videoclip op tv, als verborgen verleider onder een commercial, als dansmuziek in discotheek, live op een podium, enzovoorts. Marketing maakt je ervan bewust dat je een product maakt voor één of enkele van deze gebruiksmogelijkheden. Dat je inspeelt op een bestaande behoefte. Marketing is dus meer dan alleen verkopen.Verkopen is zien kwijt te raken wat je op de plank hebt liggen. Marketing is ervoor zorgen dat je op het juiste moment de juiste producten voor je klanten klaar hebt liggen en dat ze dat ook weten. Een veelgebruikte definitie van marketing luidt als volgt: marketing is de op de markt afgestemde ontwikkeling, prijsbepaling, promotie en distributie van producten, diensten of ideeën met de bedoeling planmatig verkopen te bevorderen, een reputatie te creëren en duurzame relaties met klanten op te bouwen. Deze volzin vat precies samen wat artiesten proberen te doen: systematisch een schare fans opbouwen waaraan ze op gezette tijden een cd, een optreden of een ander product kunnen verkopen.

de promoti e

Hoofdstuk 4:

Marketing in de pop muziek, het marketingplan, MySpace.com, de demo, de bio, de foto, een hype creëren, talentenjachten, Sellaband, coverbands, klantenbinding

d e m uz i k ante n g i d s

de promotie

de promoti e

Hoofdstuk 4:

Bij het verkopen van muziek zijn de media onontbeerlijk. Op hun beurt hebben de media artiesten nodig om hun pagina’s en zendtijd te vullen. Omgaan met de media is een spel dat je samen moet spelen en waarvan je allebei de spelregels moet kennen. Dit hoofdstuk legt uit hoe het werkt.

Imago, de schrijvende pers, interviews, radio, televisie, clips, hitparades

d e m uz i k ante n g i d s

n België verschijnen per maand enkele honderden nieuwe cd’s van binnen- en buitenlandse artiesten. De meeste daarvan gaan echter onopgemerkt voorbij: we horen ze nooit en ze worden ook niet verkocht. Om je een idee te geven van de verhoudingen: Studio Brussel zet iedere maand zo’n 35 nieuwe singles op de playlist terwijl er maandelijks meer dan 200 worden afgeleverd. Gespecialiseerde maandbladen als Rif Raf hebben ruimte om ongeveer 120 cd’s te bespreken. Een blad als Humo bespreekt per maand zo’n 40 nieuwe cd’s. De meeste aandacht gaat daarbij uit naar nieuwe releases van acts die we al kennen: de nieuwe Coldplay, de nieuwe dEUS, de nieuwe Admiral Freebee en de nieuwe Hooverphonic, enz. Om als nieuwe act daartussen aandacht te krijgen, moet je dus een enorme concurrentieslag leveren. Daarbij helpt het als je erin slaagt rond jouw muziek een sterk imago te creëren, iets karakteristieks waaraan mensen jou en je muziek meteen herkennen. Het begint bij het zoeken van iets waarin je afwijkt van andere mensen. Dat vergroot je uit.Vaak is het een uiterlijk kenmerk. Klassiek zijn de plat

d e m uz i k ante n g i d s

omgaan met de media

naar voren gekamde haren van The Beatles, het rastakapsel van Bob Marley en de make-up van Kiss. Eigentijdse varianten zijn de geblondeerde coupe van Eminem en de rood-wit-zwarte kledij van The White Stripes. Je kunt ook een act bedenken, zoals het kostschooljongenspakje van AC/DC, de sokkenact van de Red Hot Chili Peppers, de seksact van Rockbitch of het slachten van kippen op het podium zoals Ozzy Osbourne ooit deed. Op het gladde pad naar roem is alles beter dan niks. Hoewel popmuziek de reputatie heeft van uiterlijk vertoon aan elkaar te hangen, maakt mooi of lelijk niet zoveel uit. Oogverblindend mooi is natuurlijk meegenomen, maar het gros van de popsterren heeft hooguit een markante kop. Herkenbaarheid is veel belangrijker dan schoonheid. Hetzelfde geldt voor leeftijd.Vijftigplussers als Bruce Springsteen, Phil Collins, The Rolling Stones en Paul McCartney halen nog regelmatig de top van de albumlijsten. Om maar te zwijgen over de Buena Vista Social Club. Alleen de singleslijst wordt gedomineerd door tieners en twintigers, simpelweg omdat singles alleen worden gekocht door kinderen en jonge tieners, hoewel dat laatste door de stijgende verkoop van downloads langzaamaan verschuift. Op zoek naar een goed imago zijn opvallende gedragskenmerken altijd handig. Het drugsgebruik van Kurt Cobain en het alcoholisme van André Hazes waren voor hun dood belangrijke handelsmerken. Ook de verslavingsperikelen van Britney Spears, Amy Winehouse en Pete Doherty houden de media bezig. Geruchten over een bijzonder actief seksleven hebben de carrières van Prince, Madonna en Robbie Williams nooit geschaad. Wat ook veel publiciteit veroorzaakt is opzichtig ruziemaken met een andere persoon in de media. Zeker als je het daarna publiekelijk goedmaakt, zoals 50 Cent en The Game deden. Het klinkt ziek, maar ook doodgaan is een uitstekende manier om de verkoop op te vijzelen. Bob Marley, Freddie Mercury, Eva Cassidy en Ray Charles verkochten meer platen na hun dood dan ervoor. Een goed imago is iets wat goed past bij het concept en voldoende lijkt op de werkelijkheid om geloofwaardig over te komen. De platen van voormalig surfkampioen Jack Johnson klinken alsof ze ‘s avonds na het surfen op het strand bij het kampvuur zijn opgenomen. De muziek van Shakira leent zich uitstekend voor haar opwindende buikdansje. Het geruzie van die hiphoppers past ook perfect bij de vaak boze toon van hun raps. Het kweken van een reputatie is iets waar je zelf het initiatief voor neemt en wat je zorgvuldig plant. Je begint met het vermelden van enkele subtiele hints in je bio. In één of twee interviews ga je daar dieper op in, daarna ontken je alles en weiger je er verder over te praten. Geheid dat het verhaal steeds meer wordt opgeklopt.Vanaf dat

omgaan met de media

Hoofdstuk 5:

Imago, de schrijvende pers, interviews, radio, televisie, clips, hitparades

d e m uz i k ante n g i d s

omgaan met de media

Hoofdstuk 5:

Hoofdstuk 6:

de rechtsvorm

Kruispuntbank van ondernemingen, eenmans zaak, feitelijke verenig ing, vzw, vennootschap onder firma, comman ditaire vennootschap, naamloze vennootschap, vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, ver trekkende bandleden, het opheffen van de band.

d e m uz i k ante n g i d s

d e r e c h t svo r m

Rechtspersoonlijkheid,

Ook al speel je slechts voor onkostenvergoedingen, een band is een klein bedrijf. Bij de start van een onderneming is het belangrijk het een en ander vast te leggen. Allereerst hoe het bedrijf in elkaar zit en wie waarvoor aansprakelijk is. Zakelijke dingen moet je zakelijk regelen. Dit doe je met het maken van duidelijke afspraken en het kiezen van een rechtsvorm. Belangrijk is ook dat je meteen de bandnaam vastlegt. In dit hoofdstuk lees je hoe dat in zijn werk gaat.

oor je er erg in hebt, heb je als beginnend muzikant al heel wat afspraken gemaakt en verantwoordelijkheden op je hals gehaald. Je boekt drie dagen een studio met je band, je gaat een contract aan voor een optreden, enz. Wie draagt de verantwoordelijkheid als er iets misloopt en vergoedt de eventuele schade? Al deze vragen beantwoord je door het kiezen van een rechtsvorm. Het zal je verbazen, maar ook als je niets regelt heb je al een rechtsvorm. In juridische zin ben je in je eentje een eenmanszaak en als je met anderen samenwerkt een feitelijke vereniging. Zolang je niet zo vaak optreedt en er weinig geld mee gemoeid is, volstaat dit. Neemt het muziek maken professionelere vormen aan, dan is het verstandig het een en ander op papier te zetten en een minder vrijblijvende rechtsvorm te kiezen. Een belangrijk onderscheid daarbij is het feit of je al dan niet persoonlijk aansprakelijk blijft. Bij een éénmanszaak of een feitelijke vereniging zul je steeds zelf (of in elk geval samen met de anderen leden) opdraaien voor de schade. Bij de meeste rechtspersonen is er steeds een strikte scheiding tussen je eigen bezittingen en

die van de rechtspersoon. Als je band failliet gaat, deel je zelf niet in de klappen. Tenzij er écht sprake is van wanbeleid, dan kan een rechter je alsnog mee verantwoordelijk verklaren. Voor het oprichten van een rechtspersoon gelden specifieke spelregels. Voor een feitelijke vereniging, een eenmanszaak of een rechtsvorm met onbeperkte aansprakelijkheid heb je géén notaris nodig en zijn de oprichtings kosten laag.Voor rechtsvormen waarin je aansprakelijkheid beperkt wordt, is de procedure lastiger en duurder.

Kruispuntbank van ondernemingen Alle ondernemingen en handelaars zijn terug te vinden in de Kruispuntbank van Ondernemingen (Kbo). Daar vind je alle informatie over die bedrijven, bijvoorbeeld het BTW-nummer, het statutaire adres en wie de aandeelhouders zijn. Een nieuw te starten onderneming meld je daar aan. Op de volgende pagina een overzicht van de verschillende ondernemingsvormen en de specifieke vereisten.

d e m uz i k ante n g i d s

Hoofdstuk 6:

de rechtsvorm

d e m uz i k ante n g i d s

d e r e c h t svo r m

Rechtspersoonlijkheid,

d e m uz i k ante n g i d s

Hoofdstuk 7:

Vanaf de start van een band maak je onkosten die je later voor de belastingen kunt verrekenen met je inkomen. Daarom is het verstandig meteen een boekhouding bij te houden, zowel voor de band als individueel. Dit hoofdstuk legt uit hoe je de inkomsten en uitgaven verwerkt in een boekhouding.

Boekhouden, dagboek van ontvangsten en uitgaven, inventaris, afschrijvingen, staat van het vermogen, de resultatenrekening

d e m uz i k ante n g i d s

odra je jouw muzikale activiteiten onderbrengt in een rechtsvorm ben je verplicht om een boekhouding bij te houden. Feitelijke verenigingen en natuurlijke personen zijn dat niet verplicht, maar ook voor hen is het verstandig achteraf precies te kunnen nagaan welke inkomsten en uitgaven er waren. Al is het maar om de juiste kosten te kunnen aftrekken en bij een belastingcontrole snel de juiste stukken kunnen terugvinden. Of om te kunnen bewijzen dat jij zelf géén baten of winsten had. Een boekhouding moet een inzichtelijk en betrouwbaar overzicht geven van alle inkomsten en uitgaven. In de praktijk komt het erop neer dat je alle financiële bewegingen opschrijft en geordend alle facturen en kasticketjes bewaart. Dat doe je voor je eigen praktijk als muzikant én voor de groep waarin je speelt. Het is handig voor de band een aparte bankrekening te hebben. Is je groep ingeschreven bij de Kbo, dan open je een rekening op naam van de rechtsvorm, onder vermelding van het ondernemingsnummer. De bank zal normaal gezien ook naar de statuten van je rechtspersoon vragen. Heeft de band geen rechtspersoon dan moet één van de leden op zijn eigen naam een aparte rekening openen. Ook voor je eigen administratie is het handig alle inkomsten en uitgaven uit de muziek op een aparte bankrekening onder te brengen.

• •

d e m uz i k ante n g i d s

de boekhouding

Als je trouw alle inkomsten en uitgaven op deze bankrekeningen boekt, hoef je alleen nog maar te noteren met welke bewijsstukken de verschillende posten corresponderen. Dat doe je door de post en het bijbehorende bewijsstuk een nummer te geven. Alle kasticketjes en facturen van kosten bewaar je op nummer in een ordnermap uitgaven. Voor alle inkomsten – cash of via de bank – maak je zelf een factuur. Er zijn heel wat verschillende voorwaarden waaraan een factuur moet voldoen. Als je facturen hiermee niet in orde zijn, riskeer je een boete.Voor degene die de factuur ontvangt, kan het tot gevolg hebben dat die de BTW niet kan aftrekken. Zorg er dus zeker voor dat je facturen in orde zijn. Je stuurt de klant het origineel en bewaart zelf een kopie in de map inkomsten. Ook de bewijsstukken van uitgaven, zoals contracten en kopieën van verklaringen op eer in het kader van de kleine vergoedingsregeling, steek je samen in een map. De verplichte vermeldingen voor facturen zijn: datum en volgnummer (bv. 2007-01); naam, adres en BTW-nummer en/of ondernemingsnummer van de eigen onderneming;

Boekhouden

Hoofdstuk 7:

Boekhouden, dagboek van ontvangsten en uitgaven, inventaris, afschrijvingen, staat van het vermogen, de resultatenrekening

d e m uz i k ante n g i d s

• •

d e m uz i k ante n g i d s

de boekhouding

Boekhouden

Zodra geld een rol gaat spelen, en dat is meestal vanaf het allereerste optreden, krijg je te maken met belastingen. Dit hoofdstuk maakt je wegwijs in de belangrijkste regelingen en legt uit hoe je er verstandig mee omgaat. De vermelde tarieven en percentages zijn voor het jaar 2007 (inkomstenjaar 2006). Op de website www.muzikantengids.be vind je de actuele tarieven plus links naar bijkomende informatie.

Ons belastingsysteem, het sociaal statuut voor de kunstenaar, werkloos heidsuitkering, belasting

m de belastingregels voor muzikanten te begrijpen, is het nodig dat je globaal weet hoe de belastingheffing in België in elkaar zit. De belangrijkste heffingen zijn de inkomstenbelasting en sociale zekerheidsbijdragen. Er zijn verschillende soorten van inkomstenbelasting. De voor muzikanten belangrijkste zijn:

aanslag

Van 0 tot 7.290

25% van het inkomen

Van 7.290 tot 10.380

30% van het inkomen

Van 10.380 tot 17.300

40% van het inkomen

Van 17.300 tot 31.700

45% van het inkomen

Boven 31.700

50% van het inkomen

Als werknemer hoef je je weinig zorgen te maken, aangezien de werkgever de volledige loonadministratie verricht.Vóór je je loon op je rekening gestort krijgt wordt er een voorheffing toegepast. Je werkgever zal jouw bijdrage voor de personenbelasting al van je loon aftrekken, zodat je een nettoloon ontvangt waar achteraf (in principe) géén bijkomende bijdragen meer op verschuldigd zijn. Als zelfstandige moet je zélf berekenen hoeveel belasting je moet betalen. Ook ben je zelf verantwoordelijk voor de voorafbetaling.Vooraf betalen is géén absolute verplichting. Als je het niet doet, betaal je echter een toeslag. Vennootschapsbelasting BVBA’s, NV’s en ook vzw’s die commerciële activiteiten ontplooien betalen over de winsten die ze genereren vennootschapbelasting. Ook de vennootschapsbelasting verloopt in schijven. De tarieven voor 2006 zijn:

Inkomstenschijf (H) 0 tot 25.000

vrije inkomsten, de kleine vergoedingsregeling, de belastingaangifte, beroeps kosten, BTW, dj’s.

d e m uz i k ante n g i d s

De personenbelasting In de eerste plaats is er de personenbelasting. Hieraan zijn alle rijksinwoners die inkomsten ontvangen onderworpen. Iedereen is verplicht om in de personenbelasting al zijn inkomsten aan te geven. Voor de meeste mensen is de hoofdbrok hierin het beroepsinkomen. Daarnaast zijn er ook inkomsten van eigendommen (al of niet verhuurd), auteursrechten, kapitaal, pensioen en zomeer. De personenbelasting verloopt in schijven. Dit zijn de tarieven voor het belastingjaar 2006:

108

aanslag

24,25 %

25.000 tot 90.000

90.000 tot 322.500

34,5 %

322.500 en meer

% %

Voor vzw’s met een vermogen van meer dan 25.000 euro is er ook nog de jaarlijkse tax van 0,17% op het vermogen. Rechtspersonenbelasting Niet-commerciële rechtspersonen betalen rechtspersonenbelasting. Deze is van toepassing voor de vzw’s die geen of nauwelijks winst maken. Rechtspersonenbelasting wordt vrijwel alleen geheven over de inkomsten uit onroerende goederen en beleggingen.

109

d e m uz i k ante n g i d s

BELASTINGEN EN SOCIALE ZEKERHEID

Inkomstenschijf (H)

b e l ast i n g e n e n s o c i a l e z e k e r h e i d

Hoofdstuk 8:

Ons belastingsysteem, het sociaal statuut voor de kunstenaar, werkloos heidsuitkering, belasting

aanslag

Van 0 tot 7.290

25% van het inkomen

Van 7.290 tot 10.380

30% van het inkomen

Van 10.380 tot 17.300

40% van het inkomen

Van 17.300 tot 31.700

45% van het inkomen

Boven 31.700

50% van het inkomen

Inkomstenschijf (H) 0 tot 25.000

vrije inkomsten, de kleine vergoedingsregeling, de belastingaangifte, beroeps kosten, BTW, dj’s.

d e m uz i k ante n g i d s

108

aanslag

24,25 %

25.000 tot 90.000

90.000 tot 322.500

34,5 %

322.500 en meer

% %

109

d e m uz i k ante n g i d s

BELASTINGEN EN SOCIALE ZEKERHEID

Inkomstenschijf (H)

b e l ast i n g e n e n s o c i a l e z e k e r h e i d

Hoofdstuk 8:

Hoofdstuk 9:

waar kan ik spelen? Als je gaat optreden zul je merken dat er verschillende circuits zijn, met ieder zijn eigen werkwijze en gangbare gages. Dit hoofdstuk maakt je hierin wegwijs en besteedt ook aandacht aan de mensen die je hierin verder kunnen helpen: de boeker en de manager. Ook gaat dit hoofdstuk in op de vraag waar je op moet letten om te voorkomen dat er misbruik van je wordt gemaakt.

subsidies, zelf boeken, het onderhandelen, het optreedcontract, het boek ingskantoor, de manager

Het pop/rockcircuit Het pop/rockcircuit is bij uitstek het werkterrein van de pop-, rock- en alternatieve rockbands. De carrière van een band die groot wordt in dit circuit verloopt meestal als volgt. Eerst werk je enkele jaren aan een eigen repertoire en doe je podiumervaring op door covers te spelen. De eerste optredens vind je via vrienden en kennissen,

d e m uz i k ante n g i d s

126

de gangbare gages,

e Vlaamse popmuziek bestaat in grote lijnen uit drie circuits: het pop/rockcircuit, het cultuurcircuit en het commerciële circuit. Deze komen in dit hoofdstuk uitgebreid aan bod. Uiteraard is dit een heel grove indeling.Voor elk genre, of dat nu blues, punk, metal of hip hop is, bestaan er ook specifieke circuits waar quasi alleen dat specifieke genre wordt gespeeld. De beste manier om te weten te komen wat de potentiële speelplekken voor je band zijn, is te kijken op de websites van groepen die binnen hetzelfde genre en op hetzelfde niveau opereren. Doe je dit bij tien collega’s, dan krijg je een goed beeld van de potentiële afzetmarkt voor jouw act.

meestal dicht bij de eigen kerktoren in het plaatselijke jeugdhuis of muziekcafé. Door mee te doen aan demowedstrijden en te spelen op vrije podia, geraak je af en toe eens uit je eigen streek weg. Na verloop van tijd speel je al eens in een muziekcafé, jeugdhuis of op een festivalletje enkele dorpen verderop. Via de gewonnen voorronde, halve finale en finale van de rockwedstrijd van jouw provincie (Frappant, Westtalent, Limbomania, Rockvonk, Oost-Vlaams Rockconcours of het Kampioenschap van Brussel) speel je jezelf in de kijker. Ondertussen heb je uiteraard een eerste demo-cd en MySpace-website gemaakt, die je actief gebruikt om aan meer fans en dus ook optredens te komen. Ondertussen speel je wekelijks in een of ander jeugdhuis, een kleine zaal of op een festival. Soms mag je al eens het voorprogramma doen bij een bekendere groep. De finaleplaats in Humo’s Rockrally brengt je verhaal opnieuw in een stroomversnelling. Dankzij de media-aandacht speel je jezelf in de kijker bij een goede boeker/manager en wellicht ook een platenfirma.

127

d e m uz i k ante n g i d s

wa a r k a n i k s p e l e n?

De verschillende circuits,

Hoofdstuk 9:

subsidies, zelf boeken, het onderhandelen, het optreedcontract, het boek ingskantoor, de manager

d e m uz i k ante n g i d s

126

de gangbare gages,

127

d e m uz i k ante n g i d s

wa a r k a n i k s p e l e n?

De verschillende circuits,

Hoofdstuk 10:

Rond een optreden is er altijd een hoop regelwerk, zoals het huren van geluid, licht en vervoer. Dit hoofdstuk zet deze zaken op een rijtje en geeft een aantal praktische tips. Aandacht is er ook voor de zaken die soms problemen veroorzaken: de catering, het geluidsvolume en het vertrek van de band.

Geluidsversterking, licht, PA kopen of huren, stage plan, vervoer, tourman ager, geluidsman, licht man, roadie, soundcheck, festivals, dj’s, volume, arbeidsomstandigh

ij popmuziek wordt meestal flink wat geluidsversterking van stal gehaald. In grotere zalen en op festivals werkt men met een PA, wat een afkorting is van public address system. Hiermee bedoelt men die twee grote stapels speakers aan weerszijden van het podium. Hierin zitten aparte speakers voor de lage, de midden- en de hoge tonen. Deze worden aangestuurd door versterkers die aan de zijkant van het podium staan. De geluidstechnicus staat met zijn mengtafel en randapparatuur (galm, echo, enzovoorts) in het midden van de zaal, waar hij de verschillende instrumenten goed in balans kan horen. De kabel waarmee hij de geluiden uit de microfoons

eden, catering, afrekenen, afbreken en vertrek

Monitors

Voor een zaal met een capaciteit tot 400 mensen is een kleine PA met een vermogen van 2 x 1000 watt ruim voldoende. Een dergelijke PA inclusief monitors, vervoer, bediening en BTW kun je huren vanaf ongeveer 400 euro. In een zaal voor ongeveer 750 bezoekers heb je 2 x 2500 watt nodig. Daarvoor gelden huurprijzen vanaf ongeveer 500 euro. In cafés en kleine zalen tot zo’n 150 bezoekers volstaat in veel gevallen een zanginstallatie. Deze bestaat uit een mixer/versterker met een vermogen van 2 x 200 watt en bijpassende boxen. Daarmee worden alleen de zang, keyboards en eventuele akoestische instrumenten versterkt. Het drumstel en de versterkers van bas en gitaar zijn dusdanig hard dat die in dergelijke kleine zalen geen extra versterking nodig hebben. Een zanginstallatie is veel goedkoper dan een PA. Je huurt die al vanaf ongeveer 75 euro.Voor die prijs moet de installatie wel zelf meegenomen en ter plaatse opgebouwd worden. Met bediening ben je het dubbele kwijt. Let op dat er ook kleine monitorboxen worden bijgeleverd, zodat de zanger(s) en de toetsenist zichzelf kunnen horen. Bij sommige bedrijven moet je die er los bij huren. Een goede monitor maakt een enorm verschil voor de mensen die op het podium staan. Bij kleine zalen is het gebruikelijk dat dit vanuit de mengtafel in het midden van de zaal aangestuurd wordt. In grotere zalen is er een aparte mengtafel en technieker voor voorzien. Als band voorzie je best een lijstje met wat wie in de monitors wil kunnen horen zo vermijd je veel wrevel tijdens concerten. Als het je wat meer voor de wind gaat kan je ook overwegen om een eigen monitormixer mee te nemen. Deze zorgt er dan voor dat de muzikanten in maximaal geluids comfort kunnen spelen. In ear monitoring heeft als voordeel dat je precies naar je eigen wensen de balans krijgt die jij wilt horen en géén overspraak hebt van andere instrumenten. In het begin is dat is even wennen, maar als je eraan gewend bent wil je niet meer terug. Bovendien is dit veel minder schadelijk dan de zware monitors die de klank van de zaal moeten overstemmen.

Een geluidsinstallatie huren In de clubs is er doorgaans al een PA aanwezig. In jeugdhuizen, muziekcafés en ook het commerciële circuit gaat men er vaak van uit dat de band die inhuurt. In elke geval moet dit ruim op voorhand besproken worden met de organisator.

d e m uz i k ante n g i d s

144

145

d e m uz i k ante n g i d s

o pt r e d e n

optreden

ontvangt, heet een multikabel. Op het podium staan bovendien nog een aantal speakerboxen gericht op de muzikanten zodat zij zichzelf en elkaar goed kunnen horen. Dat heet een monitorinstallatie.

Hoofdstuk 10:

Geluidsversterking, licht, PA kopen of huren, stage plan, vervoer, tourman ager, geluidsman, licht man, roadie, soundcheck, festivals, dj’s, volume, arbeidsomstandigh

eden, catering, afrekenen, afbreken en vertrek

Monitors

d e m uz i k ante n g i d s

144

145

d e m uz i k ante n g i d s

o pt r e d e n

optreden

ontvangt, heet een multikabel. Op het podium staan bovendien nog een aantal speakerboxen gericht op de muzikanten zodat zij zichzelf en elkaar goed kunnen horen. Dat heet een monitorinstallatie.

België is een klein land. Het ligt dus al snel voor de hand om het met je muziek verderop te zoeken. Dit hoofdstuk legt uit hoe je aan boekingen komt, met welke formaliteiten je te maken krijgt, welke technische pro blemen je kunt tegenkomen en waar je op moet letten bij de financiële afwikkeling.

De promotor, de agent, muziekbeurzen, voor programma’s, de gage, de financiële afwikkeling, subsidieregelingen, reizen en verblijven, grensforma liteiten, technische tips

d e m uz i k ante n g i d s

e eerste vraag die zich stelt als je naar het buitenland wilt, is hoe je aan optredens komt. De ervaring leert dat proberen vanuit België iets af te spreken met een zaal een astronomische telefoonrekening oplevert. Je hebt iemand ter plekke nodig, die het zalencircuit goed kent, die weet welke gages gangbaar zijn en doet wat een boekingskantoor in België voor je doet. Zo iemand noemt men een promotor. Belgische boekers hebben in de ons omringende landen promotors met wie ze soms samenwerken. Je kunt ook zelf proberen via e-mail contacten te leggen, maar dat is een moeilijke weg. Wat af en toe gebeurt, is dat een Belgische boeker één of meerdere promoconcerten in het buitenland opzet, met als doel de aandacht te trekken van plaatselijke promotoren (én platenfirma’s of distributeurs) om zo de bal aan het rollen te krijgen. Het gangbare bemiddelingspercentage voor de promotor is vijftien procent van de brutogage. Al naar gelang de afspraken die je met je eigen boeker hebt, zal daar nog een stuk bijkomen.Vaak

158

Gage De gage die je voor een optreden in het buitenland kunt bedingen is afhankelijk van je marktwaarde. Airplay, een concertverleden in dat land en de je plaatselijke cd-verkoop dragen uiteraard bij tot een grotere naambekendheid. Daarom is het ook zo goed als onbegonnen werk om een buitenlandse tournee op te zetten in een land waar je cd niet eens uit is. Zonder naambekendheid ben je immers veroordeeld tot optredens voor bedragen van 150 euro en minder. Die zijn voor een promotor niet interessant om te boeken. Het heeft pas zin de stap te wagen als je plaat er op de markt is, op zijn minst een aantal goede recensies in de toonaangevende muziekbladen heeft gekregen en liefst ook op de radio wordt gedraaid. Ook hier kan een lokale partner (distributeur, plugger, (sub)licentienemer) van onschatbare waarde zijn. Hij of zij heeft immers al een netwerk en knowhow opgebouwd. Net als in België, zijn er ook in onze buurlanden en de rest van de wereld specifieke circuits voor specifieke genres. Binnen de metalscene is het bijvoorbeeld gebruikelijk om op je kalender gewoon ‘European Tour’ of iets dergelijk in te plannen en met die data in de hand jezelf bekend te maken via fora in verschillende landen.Voor je het weet, word je geboekt. Uiteraard moet je zélf plannen wanneer je (met eigen vervoer en op eigen kosten) in welk land zal zijn. In de punkscene is het dan weer makkelijker door je op sleeptouw te laten door een lokale band (en uiteraard hetzelfde in ruil te bieden). Door voorprogramma’s van andere bevriende bands te doen, kan je al snel heel wat landen zien. Uiteraard moet je het omgekeerde ook in België kunnen aanbieden. Slapen doe je gewoon bij kennissen van kennissen van mensen die je al of niet toevallig ergens tegenkwam. In het jazzwereldje wordt al jaar en dag vrij internationaal geprogrammeerd en nog vaker gaan jazzmuzikanten uit verschillende landen met elkaar aan de slag in al of niet tijdelijke projecten. Een blues- en reggaecircuit vind je in vrijwel ieder land. Hoe meer mainstream jouw muziek is, hoe groter je potentiële publiek, maar hoe moeilijker het is om snel je weg te vinden. In Nederland, Frankrijk en Zwitserland is de situatie vergelijkbaar met die in België. De gages liggen ongeveer op hetzelfde niveau, in Zwitserland zelfs 20 procent hoger. In Nederland komt het bedrag tot stand op basis van

159

d e m uz i k ante n g i d s

spelen in het buitenland

ben je in totaal 25 procent van je gage kwijt aan de boeking alleen. Uiteraard kun je, zodra je enige internationale naamsbekendheid hebt opgebouwd, dit percentage omlaag te krijgen.

spelen in het buitenland

Hoofdstuk 11:

De promotor, de agent, muziekbeurzen, voor programma’s, de gage, de financiële afwikkeling, subsidieregelingen, reizen en verblijven, grensforma liteiten, technische tips

d e m uz i k ante n g i d s

158

159

d e m uz i k ante n g i d s

spelen in het buitenland

ben je in totaal 25 procent van je gage kwijt aan de boeking alleen. Uiteraard kun je, zodra je enige internationale naamsbekendheid hebt opgebouwd, dit percentage omlaag te krijgen.

spelen in het buitenland

Hoofdstuk 11:

Een fantastische demo levert, als je het een beetje goed aanpakt, boekingen op en misschien een platencontract. Een hit kan zelfs je leven veranderen. Demo’s en hits worden geboren in de studio. Dit hoofdstuk gaat over het opnemen van muziek. Het geeft praktische tips voor het spelen en zingen in een studio en gaat in op de rol van de technicus en de producer. Ook legt het uit wat voor afspraken je met een studiobaas moet maken.

Meersporenopnamen, digi taal en analoog opnemen, de verschillende types studio’s, het huren van een studio, de technicus, de producer, de preproductie, spelen en zingen in de studio, mixen, remixen, masteren, een productie plannen en begroten, een eigenbeheer-productie, een studioproductie

d e m uz i k ante n g i d s

n een studio probeert men muziek zo goed en natuurlijk mogelijk te laten klinken. Om dat te bereiken is een omweg nodig, die wel de paradox van de studio wordt genoemd. Voor een optimale geluidskwaliteit moeten microfoons zo dicht mogelijk bij de geluidsbron worden geplaatst. Zo voorkom je ook dat andere instrumenten via die microfoon binnenkomen (overspraak). Als mensen samenspelen presteert niet iedereen altijd tegelijkertijd naar beste kunnen. Daarom worden sommige partijen op een zogenaamde meersporenrecorder apart vastgelegd. Als alle instrumenten zijn opgenomen, worden de verschillende sporen met een mengta fel in de juiste verhoudingen gezet, zowel wat betreft volume als stereobeeld. Met elektronische apparatuur worden effecten als galm en echo toegevoegd. Het resultaat is een opname die klinkt alsof die in een huiskamer of een concertzaal werd gemaakt, maar die spelen geluidstechnisch beter klinkt dan in werkelijkheid mogelijk is. Het opnemen met een meersporenrecorder is in de loop der jaren uitgegroeid tot een kunst

172

Studiotaal Het taaltje van producers en technici is doorspekt met jargon. Een studio bestaat uit een opnameruimte en een controlekamer. In de opnameruimte wordt muziek opgenomen met microfoons. Met ambience miking staat de microfoon op enige afstand van de geluidsbron om te kunnen profiteren van de akoestische eigenschappen van de opnameruimte. Close miking is het tegenovergestelde. De muziek wordt opgenomen op een meersporenrecorder, oftewel de multitrack. Om te onthouden wat er op al die sporen staat, maakt de technicus een tracksheet. Een studiosessie begint met het opnemen van de basis, die veelal bestaat uit drums, bas en soms een slaggitaar. Om strak spelen te bevorderen krijgt de drummer een clicktrack op zijn koptelefoon, een elektronische metronoom. Om zijn collega’s op weg te helpen zingt de zanger een guide vocal mee. Na de basis volgen de overdubs, partijen waarmee het arrangement verder wordt ingekleurd. Een take is een opname. Elke muzikant streeft er naar zijn partij bij de eerste take op te nemen. Dat lukt haast nooit. Als de partij helemaal opnieuw moet, heet dat from the top. Is het eerste deel goed, dan gaat de technicus halverwege inprikken. Meestal wordt je gevraagd van een partij een stuk of vijf takes op te nemen, waarna de technicus gaat compen: de beste stukjes aan elkaar plakken. Het hart van de controlekamer is de mengtafel. Hierop wordt het volume van ieder signaal geregeld met een gain (draaiknop) en een fader (schuif). Een veelvoudige toonregeling bepaalt de klankkleur. Belangrijk onderdeel daarvan is de parametrische equalizer, die irritante frequenties verzwakt of juist een kleuring aanbrengt. Elk kanaal heeft een aantal effect sends, waarmee randapparatuur wordt aangestuurd. De belangrijkste daarvan zijn de echo (ook wel delay genaamd), de galm en de harmonizer. Dit laatste apparaat voegt een licht verstemde toon (al dan niet met een korte echo) toe, zodat het minder direct klinkt. Een chorus imiteert het Dopplereffect en moduleert om de toon heen. Ruis wordt vermeden met een noise gate, die alle signalen

173

d e m uz i k ante n g i d s

de studio

op zich. Sommige muzikanten zijn meesters in het zo creëren van hun eigen muzikale universum. Anderen verzetten zich juist tegen deze werkwijze. Zij kiezen ervoor alles in één keer op te nemen, met de mogelijkheid later sommige partijen te ‘repareren’. Sommigen gaan zelfs zover dat ze, net als in de jaren vijftig,‘live’ op twee sporen opnemen.

d e st u d i o

Hoofdstuk 12:

Meersporenopnamen, digi taal en analoog opnemen, de verschillende types studio’s, het huren van een studio, de technicus, de producer, de preproductie, spelen en zingen in de studio, mixen, remixen, masteren, een productie plannen en begroten, een eigenbeheer-productie, een studioproductie

d e m uz i k ante n g i d s

172

173

d e m uz i k ante n g i d s

de studio

d e st u d i o

Hoofdstuk 12:

Hoofdstuk 13:

een cd in eigen beheer De eenvoudigste manier om je muziek te verspreiden is op een zelf uit gebrachte cd. Dit hoofdstuk geeft je een spoedcursus ‘hoe word ik mijn eigen platenbaas?’, met alle technische en financiële details over het maken van een cd, en handige tips voor de promotie en de distributie.

formatie, de barcode, cd, vinyl, dvd, toestemming van Sabam, de begroting, de verkoopprijs, de distributie, de promotie

d e m uz i k ante n g i d s

e meeste mensen hebben thuis al een kleine cd-fabriek. Met de pc kun je immers eenvoudig opneembare cd’s (cd-r) en dvd’s (dvd-r) branden. Met deze schijfjes kun je prima anderen laten kennismaken met jouw muziek. Als je gebruikmaakt van op maat gesneden stickers of lightscribe en het bijbehorende vormgeefprogramma, oogt het al snel goed. Het voordeel van zelf cd’s branden is dat je weinig hoeft te investeren want je hoeft geen voorraad aan te houden. En als je bij nader inzien de samenstelling van je muzikale visitekaartje wilt veranderen, kan dat eenvoudig. Nadeel is dat zelfgebrande schijfjes vaker fouten bevatten en sneller beschadigd raken dan geperste exemplaren. Als je liever niet zelf kopieert, kun je ook terecht bij bedrijven die schijfjes dupliceren. Die hebben ook software en printers in huis om de hoesjes en labels er nog iets beter uit te laten zien. Zolang je niet méér dan driehonderd exemplaren nodig hebt is kopiëren de voordeligste oplossing. Daarboven is het doorgaans goedkoper om de cd of dvd te laten persen en de hoes te laten drukken.

190

vormgeving, de hoesin

Het maken van een ‘echte’ cd vergt een behoorlijke investering. Cd-fabrieken leveren namelijk met een minimumoplage van 500 exemplaren. De ervaring leert echter dat cd’s beslist niet vanzelf verkopen. Talloze muzikanten hebben op zolder dozen vol eigenbeheer-platen staan. Mensen kopen een cd pas als ze de band of artiest live hebben gezien of als ze een nummer regelmatig op de radio hebben gehoord. Omdat dat laatste met een eigenbeheer-plaat maar zelden gebeurt, is de beste promotie veel optreden. Een band die regelmatig met succes speelt en na afloop veel demo’s en T-shirts verkoopt, kan met een gerust hart een ‘echte’ cd maken. Een groep die moeite heeft om aan optredens te komen, kan beter wachten. Voor nichemarkten als metal, hiphop, dance, wereldmuziek, symfonische rock, hardcore, punk en elektronische muziek bestaan netwerken van websites, fanzines en postorderbedrijven waarlangs platen hun weg vinden naar de

e e n cd i n e ig e n b e h e e r

Kopiëren of persen, de

Wanneer een eigenbeheer-plaat?

191

d e m uz i k ante n g i d s

Hoofdstuk 13:

formatie, de barcode, cd, vinyl, dvd, toestemming van Sabam, de begroting, de verkoopprijs, de distributie, de promotie

d e m uz i k ante n g i d s

190

vormgeving, de hoesin

e e n cd i n e ig e n b e h e e r

Kopiëren of persen, de

Wanneer een eigenbeheer-plaat?

191

d e m uz i k ante n g i d s

Een platencontract, vrijwel iedere muzikant droomt ervan. Er zijn talloze ver halen van hoe het fout kan gaan met zo’n overeenkomst. Dit hoofdstuk legt uit hoe de Belgische muziekindustrie in elkaar zit, hoe en waarom je aan een platencontract komt en waarop je moet letten tijdens de onderhandelingen, zodat de overeenkomst de basis wordt voor een succesvolle samenwerking.

De internationale en Belgische muziekindustrie, de platenmaatschappij, de A&R-manager, de onderhan delingen, het platencontract, overdracht van rechten, royaltypercentage, verreken basis, kortingen, buiten landse verkopen, looptijd, releasegarantie, de kleine lettertjes

uziek is wereldwijd een behoorlijk grote tak van industrie. Hoewel illegaal downloaden en piraterij de platenindustrie de afgelopen jaren ernstige schade hebben toegebracht, gaat het nog altijd om grote sommen geld. In 2006 bedroeg de omzet in officiële cd’s en muziek-dvd’s 19,6 miljard euro. De internationale muziekwereld wordt gedomineerd door vier multinationals: Universal Music, Sony BMG, EMI en Warner Music. Zij maken op hun beurt deel uit van concerns die ook televisie- en radiostations, uitgeverijen en internetsites bezitten. Veel van de labels die je kent uit de platenwinkel en hitparade zijn verbonden met deze bedrijven: Maatschappij Platenlabels Wereldwijd marktaandeel Universal Music Decca, Dreamworks, 26% Geffen, Interscope, Island, Mercury, Polydor

Pop/middle of the road

51%

Rock/metal/alternative rock

24%

Dance

Klassiek

Hiphop

R&B/soul

Kinderpop

New age

Overigen

(Bron: Ultratop, 2006)

Sony BMG

Ariola, Arista, Columbia, 22% Epic, Jive, LaFace, Studio 100

Wie doet wat?

EMI

Blue Note, Capitol, Dino, 13% Parlophone, Virgin

Warner Music

Asylum, Atlantic, EastWest, Reprise

• •

Bron: IFPI 2006

d e m uz i k ante n g i d s

De verdeling naar genres in België zag er in 2006 zo uit:

204

11%

Binnen een platenmaatschappij bestaan verschillende type functies. Bij de majors zijn dat doorgaans ook allemaal verschillende personen. Het bedrijf staat onder leiding van een CEO (bedrijfsleider) en een CFO (financiële baas). De afdeling nationaal product staat onder leiding van de marketing manager. Hij is de chef van de afdeling en bepaalt de strategie.

205

d e m uz i k ante n g i d s

de platenmaatschappij

Deze multinationals (majors) hebben in ons land ruim 75 procent van de muziekmarkt in handen. Daarnaast telt ons land enkele honderden zelfstandige bedrijven (independents) die met enige regelmaat een plaat op de markt brengen, zoals Roadrunner, Play It Again Sam (PIAS),V2 Records, Munich Records, Lowlands en Wild Boar. Sommige onafhankelijken hebben hun distributie, marketing en promotie uitbesteed aan een grote maatschappij, andere doen het zelf. De majors kenmerken zich behalve door de hoogste omzet ook doordat ze zich met alle marktsegmenten bezighouden. De independents richten zich meestal op een bepaald deel van de markt. In 2005 behaalde de Belgische platenindustrie een omzet van 123,5 miljoen euro. Daarvan was het aandeel nationaal repertoire rond de 15 procent. Onder invloed van het kopiëren en het illegaal downloaden is de verkoop van cd’s de afgelopen jaren enorm gedaald. Intussen groeit de verkoop van legale downloads spectaculair, maar de omvang van deze verkopen kan het verlies vooralsnog niet goedmaken.

d e p l at e n m a at s c h a p p i j

Hoofdstuk 14:

Pop/middle of the road

51%

Rock/metal/alternative rock

24%

Dance

Klassiek

Hiphop

R&B/soul

Kinderpop

New age

Overigen

(Bron: Ultratop, 2006)

Sony BMG

Ariola, Arista, Columbia, 22% Epic, Jive, LaFace, Studio 100

Wie doet wat?

EMI

Blue Note, Capitol, Dino, 13% Parlophone, Virgin

Warner Music

Asylum, Atlantic, EastWest, Reprise

• •

Bron: IFPI 2006

d e m uz i k ante n g i d s

De verdeling naar genres in België zag er in 2006 zo uit:

204

11%

205

d e m uz i k ante n g i d s

de platenmaatschappij

d e p l at e n m a at s c h a p p i j

Hoofdstuk 14:

Als muziek in het openbaar wordt gebruikt, bijvoorbeeld op radio of televisie, hebben de muzikanten, de auteurs en de eigenaren van de opname recht op een vergoeding. Dat is zo geregeld in de auteurswet. Dit hoofdstuk legt uit hoe dat werkt en behandelt ook verwante onder werpen zoals plagiaat en sampling.

Auteursrecht, Sabam, bewerken, vertalen, plagiaat, sampling, naburige rechten, Uradex, Simim, thuisko pievergoeding, leenrecht, kabelvergoeding, beeldrecht videoclip, ISRC

d e m uz i k ante n g i d s

uziek is de optelsom van de talenten en inzet van verschillende partijen: auteurs, muzikanten en producenten. Componisten en tekstdichters (in dit boek samen auteur genoemd) worden beschermd door de auteurswet. Hierin staat dat de maker van een literair werk van of van kunst daarop het auteursrecht bezit. Dat betekent dat alleen hijzelf het recht heeft om zijn werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. In de praktijk wordt bij elke vorm van gebruik de toestemming van de auteur ‘afgekocht’ met een vergoeding. Dit geldt tijdens zijn gehele leven en tot zeventig jaar na zijn overlijden. Uiteraard kan de auteur de exploitatie uit handen geven, maar het auteursrecht blijft gedurende die hele periode van hem of zijn erfgenamen. De uitvoerende artiesten en de producent (de eigenaar van de master) weten zich op soortgelijke wijze beschermd door de wet op naburige rechten. Ook zij genieten wettelijke bescherming en krijgen dus ook een vergoeding voor hun prestatie. De beschermingsduur van muziekopnamen is tot vijftig jaar na de eerste opname.

222

Auteursrecht Auteursrecht ontstaat vanzelf.Vanaf het moment dat je een muziekstuk of een ander creatief werk bedenkt en vastlegt, is het jouw intellectueel eigendom. Er zijn maar twee voorwaarden: één, het moet tastbaar zijn, een idee dat in je hoofd zit kan niet beschermd worden. En twee, het moet origineel zijn. Een nummer dat iemand anders al gemaakt heeft, kun je niet laten beschermen als iets dat jij bedacht hebt. Omdat het in de praktijk moeilijk is te bewijzen dat jij iets op een bepaald moment hebt bedacht, is het verstandig jouw muziekstuk zo snel mogelijk te laten registreren. Dat kan op verschillende manieren. De eenvoudigste is een cd-r met een opname van het werk in een envelop doen, deze op het postkantoor laten verzegelen en aangetekend aan jezelf terugsturen. Je bewaart de verzegelde envelop, die is voorzien van een datumstempel, op een veilige plek. De verzegeling kan je ook zelf doen door je handtekening over de sluiting te zetten en deze dicht te kleven met plakband. Als het ooit tot een rechtszaak zou komen, kun je de inhoud van de nog steeds gesloten enveloppe als bewijslast aandragen.

Sabam Voor het kunnen ontvangen van een vergoeding voor de eventuele exploitatie van een liedje moet je bij Sabam zijn. In België is dit de enige organisatie die de inningen en herverdelingen van deze vergoedingen mag regelen. Sabam is een beheersvennootschap waarvan de artiesten aandeelhouders zijn. Als je lid wordt, koop je een aandeel. Je mag dan via de vergadering van aandeelhouders ook mee beslissen. Sabam zorgt ervoor dat eenieder die van beschermde werken gebruikt maakt daar ook de juiste vergoedingen voor betaalt. Als dit is in de vorm van live-uitvoeringen, achtergrondmuziek of gebruik op radio of televisie, noemt men dit het uitvoeringsrecht. Daarbij

223

d e m uz i k ante n g i d s

auteursrecht en naburige rechten

AUTEURSRECHT EN NABURIGE RECHTEN

Voor de rechthebbenden is het onmogelijk zelf op te volgen wie wat doet en daar vergoedingen voor te innen.Vandaar dat er beheersvennootschappen in het leven zijn geroepen: Sabam voor het auteursrecht, Uradex voor de uitvoerende kunstenaars en Simim voor de producenten. Zij incasseren vergoedingen voor muziekgebruik bij televisie- en radiostations, internetsites, concertzalen, horecagelegenheden, winkels en dergelijke. Wie geld wil kunnen ontvangen voor het gebruik van zijn of haar muziek, kan zich bij deze organisaties aansluiten.

Hoofdstuk 15:

Auteursrecht, Sabam, bewerken, vertalen, plagiaat, sampling, naburige rechten, Uradex, Simim, thuisko pievergoeding, leenrecht, kabelvergoeding, beeldrecht videoclip, ISRC

d e m uz i k ante n g i d s

222

223

d e m uz i k ante n g i d s

auteursrecht en naburige rechten

AUTEURSRECHT EN NABURIGE RECHTEN

Hoofdstuk 15:

De muziekuitgever oftewel de publisher is de stille kracht in de muziek industrie. Vaak speelt hij een belangrijke rol in de totstandkoming van een hit. Over publishing bestaan veel misverstanden, waardoor vaak lichtzinnig met auteursrechten wordt omgesprongen. Dit hoofdstuk legt uit wat een muziekuitgever voor je kan doen en hoe je ervoor zorgt dat hij actief voor je aan de slag gaat.

Muziekuitgever, subuitgever, muziekuitgavecontract, fondsconstructie, administratiedeal, kickbackregeling, sliding scale, een eigen fonds, de demodeal, optiecontract, voorschot, gerechtelijke ontbinding

d e m uz i k ante n g i d s

ange tijd waren muziekuitgevers bedrijven die bladmuziek op de markt brachten. Met de opkomst van de massamedia in de jaren vijftig van de vorige eeuw, veranderde hun rol. Sindsdien is de muziekuitgever meer een makelaar in songs. Hij haalt zijn geld uit de opbrengsten van auteursrecht. Een goede muziekuitgever zal er dan ook alles aan doen om ervoor te zorgen dat de auteursrechten méér opbrengen. Namens de auteurs gaat hij op zoek naar artiesten die een liedje willen vertolken. Ook probeert hij andersoortige vormen van exploitatie, bijvoorbeeld het gebruik in reclamefilms en filmsoundtracks, te bewerkstelligen. Als de auteur ook de uitvoerende artiest is, dan regelt hij met zijn connecties een platencontract. En ook verderop zorgt hij voor ondersteuning, bijvoorbeeld door te zorgen voor een aantrekkelijk voorprogramma bij een grote act of door een extra promotionele campagne te betalen. Goede muziekuitgevers proberen hun auteurs ook opdrachtwerk te bezorgen, zoals het schrijven van reclametunes, jingles en leaders voor televisieprogramma’s. Sommige publishers hebben banden met bedrijven die achtergrondmuziek leveren aan de horeca en supermarkten. Dat kan interessante extra inkomsten opleveren. En niet te vergeten: als een bepaald nummer dankzij je publisher op een

234

Verdeelsleutels Muziekuitgevers delen mee in de auteursrechten. Als er sprake is van inkomsten uit het buitenland is er veelal ook sprake van een subuitgever in dat land. Ook die eet mee van de cake. Uitgever en subuitgever kunnen onderling een verdeling afspreken. Internationaal is echter vastgelegd dat tekstdichter en componist (alvast) samen de helft van de auteursvergoeding krijgen. De verdeling van de auteursrechten ziet er in principe als volgt uit:

auteur 50%

auteur 25%

componist 50%

Verdeling auteursrechten zonder muziekuitgever.

componist 25%

publisher 50%

Met een muziekuitgever.

235

d e m uz i k ante n g i d s

auteur 25%

componist 25%

publisher & subuitgever 50%

Als er sprake is van een buitenlandse subuitgever.

de m uzi e ku itg eve r

de muziekuitgever

succesvolle compilatie-cd terechtkomt, brengt dit ook aardig wat geld op. Naast het verbeteren van de exploitatie van je auteursrechten zal de publisher ook de administratie van je auteursrecht doen. Hij controleert de statements van Sabam. Zeker als er sprake is van inkomsten uit het buitenland kunnen hierbij nog wel eens significante verschillen aan het licht komen. Soms geeft een publisher ook een voorschot om één of meerdere demo’s op te nemen. Die stellen hem in staat om nummers te promoten bij platenfirma’s die voor een bepaalde artiest op zoek zijn naar nieuw materiaal De afgelopen jaren is de verkoop van geluidsdragers enorm gedaald, maar zijn de inkomsten uit auteursrecht nagenoeg overeind gebleven. Daarom wordt publishing steeds meer gezien als een belangrijke bron van inkomsten. Iemand die daar actief op werkt en vooral een netwerk heeft dat veel beter is dan je eigen netwerk, kan dan zeer waardevol zijn, zeker in het begin van je carrière.Voor gevestigde auteurs die over voldoende contacten beschikking is vooral iemand nodig die goed voor hen administreert en zorgt voor extra exploitatiemogelijkheden. Dat administreren is des te belangrijk als er inkomsten zijn uit het buitenland, dan wordt het immers moeilijk om de afrekeningen te controleren. De grote internationale uitgevers hebben daarvoor hun eigen apparaat en hebben een netwerk dat sterk genoeg is om de exploitatie en bijhorende inkomsten goed te kunnen opvolgen.

Hoofdstuk 16:

d e m uz i k ante n g i d s

234

auteur 50%

auteur 25%

componist 50%

Verdeling auteursrechten zonder muziekuitgever.

componist 25%

publisher 50%

Met een muziekuitgever.

235

d e m uz i k ante n g i d s

auteur 25%

componist 25%

publisher & subuitgever 50%

Als er sprake is van een buitenlandse subuitgever.

de m uzi e ku itg eve r

de muziekuitgever

Hoofdstuk 16:

Internet heeft de afgelopen jaren de wereld veranderd en dus ook de muziekindustrie. Vaak wordt het internet aangehaald als oorzaak van tal van negatieve evoluties, maar tegelijk ontstaan er onschatbaar veel nieuwe mogelijkheden. Dit hoofdstuk schets hoe het internet kan functio neren als informatiekanaal, verkoopkanaal en promotiekanaal, en hoe je daar nog beter gebruik van kan maken.

d e m uz i k ante n g i d s

inds de opkomst van breedbandinternet in zowat alle gezinnen, wordt naar hartenlust van alles gedownload en online gezet. Dit biedt niet alleen de mogelijkheid om de informatie die je zoekt bijzonder snel te vinden, maar ook om je eigen aanbod (bv. muziek) wereldwijd bekend te maken. Een eigen website is voor een band of artiest een absolute noodzaak. Het is een gemakkelijk, toegankelijke en altijd geopende winkel. Je kunt er je laatste nieuwtjes kwijt, je muziek laten horen en extra service bieden aan mensen die je platen hebben gekocht. Het is van belang al in een vroeg stadium je internetdomeinnaam vast te leggen. Vooral www.bandnaam.be, www.bandnaam.com en www.bandnaam.eu zijn van belang. Op www.dns.be kan je altijd nakijken of de domeinnaam die je wilt nog vrij is. Er zijn tal van bedrijven die pakketten aanbieden waarbij de domeinnaam wordt vastgelegd en er een hosting is waarop je je website kan zetten. De eenmalige kosten voor de registratie van een domeinnaam (zonder hosting) lopen uiteen van 10 tot 50 euro. Met hosting erbij heb je voor 100 euro per jaar al een zeer goed pakket.

244

Internetmarketing Een website is echter pas zinvol als die frequent wordt bezocht door de juiste mensen. Wat dat betreft lijkt de virtuele wereld erg op de gewone wereld. Mensen komen niet vanzelf in je winkel terecht, ze moeten eerst je naam kennen. De weg naar beatles.com, deus.com of u2.com is snel gevonden. Moeilijker is het als jouw muziek nog ontdekt moet worden. Dan ben je afhankelijk van wegwijzers die potentiële klanten naar jouw site doorverwijzen. Dit zijn de belangrijkste manieren om meer webbezoek te krijgen: Email nieuwsbrief Een e-mailtje is een goede manier om je fans en de media op de hoogte te brengen van een nieuwtje, bijvoorbeeld de nieuwe site die je zojuist hebt gebouwd.Vraag de bezoekers van je site of ze zich willen abonneren op jouw nieuwsbrief. Een goed werkende truc is het weggeven van een gratis track in ruil voor een e-mail adres. Acties als een gratis cd voor de eerste 25 mensen die zich na een optreden inschrijven op de nieuwsbrief, doen het ook altijd goed. Houd mailtjes kort en bondig, en laat ‘zware’ vormgeving en bijlagen achterwege. Bied geadresseerden altijd de gelegenheid zich uit je adressenbestand te laten schrappen. Als je een e-mailing doet, bescherm dan de identiteit van je geadresseerden door hun adressen onder ‘BCC’ te vermelden.

245

d e m uz i k ante n g i d s

internet

Het zelf maken van een website is niet zo moeilijk. Je doet het met een webeditor. Ofwel maak je een statische site met een webeditor als Microsoft Frontpage of één van de vele programma’s die op het net te vinden zijn. Ofwel werk je met het systeem van een blog zoals bv. met Wordpress waarin je heel gemakkelijk nieuwe posts kan doen, zonder ook maar iets van programmering te moeten doen. Let erop, dat je openingspagina niet te ‘zwaar’ wordt.Vooral pagina’s met achtergrondmuziek of vol Flash-animaties hebben te lang nodig om op te laden. In de tussentijd zijn je bezoekers al weer verder gesurft. Belangrijk is een heldere navigatiestructuur zodat iedereen in één oogopslag kan zien wat er op je site te vinden is. Het ligt voor de hand dat op je site ook je muziek laat horen. Aangezien audiobestanden behoorlijk groot zijn en zowel de serverruimte als de datastroom die je maandelijks mag verwerken meestal beperkt zijn, zal je dit goed moeten opvolgen. Een hostingpakket met onbeperkt dataverkeer kan hiervoor wel een oplossing bieden.Videobestanden zijn nog een stuk zwaarder en zet je dan ook beter op YouTube of dergelijke. Als ze dan op jouw site getoond worden, belast dit je systeem niet.

Hoofdstuk 17:

d e m uz i k ante n g i d s

244

245

d e m uz i k ante n g i d s

internet

Hoofdstuk 17:

In de vorige hoofdstukken kon je lezen hoe het zit met platencontracten, auteursrechten, optredens en dergelijke. Dit hoofdstuk laat zien hoe die inkomsten zich met elkaar verhouden, zodat je beter prioriteiten kunt stellen bij het onderhandelen met de verschillende marktpartijen. Ook laat dit hoofdstuk zien waar een professioneel muzikant mee te maken krijgt: de risico’s van het vak, de uitkeringen en ook de ondersteuning vanuit de belangenorganisaties. Het zal je helpen om een realistisch beeld te krijgen van de leefbaarheid van het muzikant of dj zijn.

De strategie naar een goede deal, new deals, 360° model, commercials, sponsoring, endorsement, inkomsten van bekende rockbands, popzangers, DJ/producers en coverbands.

ands en artiesten halen hun inkomsten uit verschillende bronnen: optredens, merchandising, platenverkoop en verschillende rechten. Je kunt deze natuurlijk allemaal zelf in eigen beheer houden, maar de kans is dan groot dat je aan muziek maken haast niet meer toekomt. Daarom besteden professionals doorgaans veel taken uit aan anderen: de boeker (de verkoop van optredens) de promostand (de verkoop van merchandising na optredens) de platenmaatschappij (de verkoop van cd’s en downloads) de muziekuitgever (de auteursrechten) de manager (de algemene zakelijke leiding)

• • • • •

Zij hebben meer tijd, meer contacten, meer knowhow of werkkapitaal om jouw belangen te behartigen. Het is de kunst ervoor te zorgen dat hun vergoeding in verhouding is met hun toegevoegde waarde. De komende pagina’s laten de huishoudboekjes zien van verschillende typen

d e m uz i k ante n g i d s

256

Hoeveel verdient een bekende rockband? Het eerste voorbeeld is economisch gezien de meest complexe samenwerkingsvorm in de popmuziek: de rockgroep. Ingewikkeld omdat er veel mensen van moeten leven en er vaak sprake is van een gedeeld leiderschap. In dit voorbeeld gaan we uit van een rockband van vier personen die in het boekjaar zijn eerste hit en goedverkopende album scoort. De band treedt regelmatig op in het clubcircuit en staat op een flink aantal zomerfestivals. Optredens Aangezien de Belgische clubs relatief klein zijn, liggen de gages voor de artiesten voor clubconcerten niet zeer hoog. Deze gekende rockband kiest er dan ook voor om minder clubconcerten te doen, maar méér festivals. In het boekjaar komt de band uit op 8 cluboptredens en 30 festivals. Gemiddeld komen er 500 betalende bezoekers naar de concerten die ieder 15 euro entree betalen. Zoals we gezien hebben, bepaalt die marktwaarde de hoogte van de gage. In dit geval: 3000 euro. De bemiddelingskosten van het boekingskantoor worden bij de zaal in rekening gebracht en niet bij de band. Geluidsversterking wordt door de zaal voorzien en blijft dus eveneens buiten beschouwing. Omdat de band bekend staat als een prima live-act liggen de gages op festivals een stuk hoger: 8500 euro. Bij de concerten neemt de band een tourmanager, een roadie, een eigen geluidsman en een eigen lichtman mee. In totaal dus vier man personeel. Om dit gezelschap te kunnen vervoeren maakt de band ook aanzienlijke reis- en verblijfskosten. Onze band deed tevens een kleine tournee van 10 optredens in het buitenland om de buitenlandse release van de cd te ondersteunen. Het waren voornamelijk clubconcerten waarvoor ze gemiddeld 1000 euro kregen. De reiskosten werden dankzij subsidies voor 60 procent terugbetaald. Om de kosten te drukken werd voor die concerten alleen een geluidsman en tourmanager meegenomen.

257

d e m uz i k ante n g i d s

muziek als beroep

acts. Wat ze met elkaar gemeen hebben is dat ze ieder op hun eigen manier succesvol zijn, iets wat mede het gevolg is van de keuzes die ze hebben gemaakt. In dit hoofdstuk worden heel wat bedragen genoemd en berekeningen gemaakt. Ze zijn gebaseerd op ervaringen van mensen uit de praktijk. Dit neemt niet weg dat elke carrière en situatie anders is en dat het in jouw geval geheel andere bedragen kan opleveren. Je moet de rekenvoorbeelden in dit hoofdstuk dan ook met enige zin voor relativering lezen.

Hoofdstuk 18:

De strategie naar een goede deal, new deals, 360° model, commercials, sponsoring, endorsement, inkomsten van bekende rockbands, popzangers, DJ/producers en coverbands.

• • • • •

d e m uz i k ante n g i d s

256

257

d e m uz i k ante n g i d s

muziek als beroep

Hoofdstuk 18: