ΕΠΑΘΛΟ 120 by John Soultanidis

www.epathlo.gr

Σμόλικας Ανδρίτσαινα Ιερά οδός Βαμβακού Λακωνίας Μουσείο Τυπογραφίας Βιολογικά προϊόντα 2019 - I ≈ 4,00 €

120

ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΩΝ

ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΛΕΧΕΙΡΙΣΤΗΡΙΑ ΜΟΤΕΡ

ΖΗΤΟ ΑΝΤΙΠ ΥΝΤΑΙ ΡΟ ΣΕ ΟΛ ΣΩΠΟΙ ΗΤ ΕΛΛΑ ΗΝ ∆Α

1ο χλµ Άργους-Ν. Κίου, Άργος Τηλ. 27510 23866 - 27510 66001 • Fax. 27510 22676 • Κιν. 6986099738, 6970605399

www.motercontrol.com

Το Νο1 ΚΤΕΟ στον Νομό Αργολίδας

Καλέστε τώρα και επωφεληθείτε από τις ειδικές μας προσφορές

25€

45€

50€

10€

έως 3.5 τόνων

Κατασκευάζουμε ηλιακούς Θερμοσίφωνες από το 1979 Τα προϊόντα μας εξάγονται σε 47 χώρες Πιστοποίηση κατά ISO 9001:2008 & Solar Keymark Ρομποτική τεχνολογία Laser υψηλής απόδοσης

ΔΗΜΑΣ ΑΕΒΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΗΛΙΑΚΩΝ ΘΕΡΜΟΣΙΦΩΝΩΝ 2o χλμ Άργους - Ναυπλίου, Άργος 21200, Τηλ. 27510 29110 - 27510 20920, Fax 27510 62671

www.dimas-solar.gr

info@dimas-solar.gr

Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου Αρχισυνταξία: Θάλεια Νουάρου Δημιουργικό-Layout: Γιάννης Σουλτανίδης www.positive.net.gr Διαφήμιση: Γεωργία Ντόκου Δημήτριος Σελλής www.airon.gr

Συντακτική ομάδα: Ιωάννα Βενιέρη, Νίκος Γαλάνης, Αναστασία Γέωργα, Κατερίνα Γραμματικού, Χρήστος Κανατάς, Νίνα Κουλετάκη, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Αλεξία Τούλιου Διορθώσεις κειμένων: Αλέκος Ξυλοπόδης

9 Αντί Επάθλου ●●●●●●●●●●●●●●●●● 11 Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός ●●●●●●● 12 Σμόλικας. Ο υπέροχος γίγαντας ●●●●●●●●●●●●● 22 Ανδρίτσαινα. Οι θησαυροί μιας όμορφης κυράς ●●●●●●●●●●● 34 Ιερά οδός. Ο δρόμος για την Ελευσίνα ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 46 Βαμβακού Λακωνίας. Βγαλμένη από παραμύθι. ●●●●●●●●●●●● 56 Μουσείο τυπογραφίας. «Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν» ●●●●●●●●●●●●● 66 Γευστικές διαδρομές: Βιολογικά προϊόντα. Νοστιμιά, ουσία και καλή υγεία! ●●●●●●●●●●●●●●●●●● 74 Συνταγή: Φάβα βιολογική σε στρώσεις με ντομάτα και παξιμαδάκια ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 78 Αναδρομές: Η Άγκαθα Κρίστι και η Ελλάδα. Ένας έρωτας αμοιβαίος ●●●●●●●●●●●●●● 82 Μια στάση εδώ

Εξώφυλλο: Σμόλικας

Παναγιώτης Δαγρές - Pindos Hawks

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167 Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη. 6

Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Ιωάννα Βενιέρη, Νίκος Γαλάνης, Παναγιώτης Δαγρές, Χρήστος Κανατάς, Θάλεια Νουάρου, Γιώργος Σπηλιάκος, Αλεξία Τούλιου, Νίκος Υφαντής Επεξεργασία εικόνας: Γιάννης Πουλημένος Εκτύπωση: pressious Arvanitidis www.pressious.com ΕΔΡΑ: Μιδέας 5, 21055, Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ.2752045095, 99700 Fax. 2752045096 e-mail: info@epathlo.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: 20,00 € Επιχειρήσεων Νομικών προσώπων Εξωτερικού: 50,00 € Ο.Τ.Α.: 65,00 € Εθνική Τράπεζα: 427 / 00523295 Πειραιώς: 5500018321433 Συνδρομές: Φρόσω Αγγελοπούλου, Γιώτα Μπούνου

Συστήµατα αποθήκευσης & εφαρµογές για κάθε σας ανάγκη.

Διαρκές Stock και άµεση παράδoση σε όλη τήν Ελλάδα. Προτείνουµε, σχεδιαζουµε & υλοποιούµε µε εµπειρία 50 ετων.

Δηµ. Τριαντάφυλλος & Σια Ε.Ε 3ο Χλµ Άργους Κορίνθου - Αργος - TK 21200 Τηλ. 27510 67198 & 29077 Fax 27510 91199 www.rafia.gr e-mail : info@rafia.gr

ΧΗΜΙΚΕΣ-ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΑΛΑ & ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΓΚΕΚΡΙΜΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΠΟ ΤΟΝ «ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ»

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΡΑΣΙΟΥ & ΛΑΔΙΟΥ ( ΙΔΙΩΤΕΣ & ΜΟΝΑΔΕΣ )

ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΕΡΟΥ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Κεντρικό: Ζωγράφου 3 , Άργος τηλ. 2751025744 Υποκατάστηµα: Χρυσοστόµου Σµύρνης 9, Νέα Κίος Αργολίδας τηλ. 2751051620, 6944361190

«Το πραγματικό ταξίδι της ανακάλυψης δεν συνίσταται στην αναζήτηση νέων τοπίων αλλά στην απόκτηση νέας προοπτικής».

Θάλεια Νουάρου Αλεξία Τούλιου

ΑΝΤΙ ΕΠΑΘΛΟΥ

οίταξα μια στιγμή πίσω μου κι είδα τον χρόνο να αλλάζει. Μου αποκαλύφθηκε το συνεχές, μα δεν ήμουν έτοιμη να το κατανοήσω. Το μυαλό, βλέπεις, συχνά αντιστέκεται στις μεγαλύτερες αλήθειες. Κι εκεί που όλα τ’ ανείπωτα μοιάζει πως έχουν ειπωθεί, μια πόρτα ανοίγει την πύλη στον χρόνο. Ύστερα χόρεψα. Για το ανώφελο, το τίποτα που γίνεται καινούριο. Κάποτε αδέξια, κάποτε επίπονα, μ’ ανάσα ή χωρίς, ως την απέναντι όχθη. Παρατηρώντας, ακολουθώντας, φεύγοντας, ταξιδεύοντας με μια υπόνοια ελευθερίας κι ανάγκη πολύτιμης ροής. «Άλλος τρόπος από το σώμα δεν υπάρχει». Μια ζωή χτίζουμε. Με τρύπες, τοίχους και ρωγμές, μυστικές εισόδους και περίπλοκα περάσματα –με τις αναπηρίες μας, το παιχνίδι των σκιών. Με επαφή και με αντίσταση, πτώσεις, ματαιώσεις, θαμμένες μνήμες, φόβους κι απώλειες, μα και τυχαίες συναντήσεις. Με εχθρούς, φίλους κι αναπόφευκτες συγκρούσεις. Τι μένει από όλ’ αυτά; Οι ποιότητες που αφήνουν στην ψυχή. Στα κιτάπια της ιαπωνικής ποίησης ανακαλύπτει κανείς διαμάντια αναφορικά με τον χειμώνα. Πως τότε συναντιέται ο Διόνυσος με τον Πλούτωνα περιπαίζοντας πίσω από μάσκες την αλαζονεία της εξουσίας. Κι ενώ όλοι χορεύουν και γλεντούν, γεννιούνται θεάνθρωποι με την αφάνταστη αίσθηση της τρυφερότητας του απόκοσμου. Αυτήν την τρυφερότητα αναζητούμε κι εμείς. Στην αρχόντισσα Ανδρίτσαινα, τις κορφές των γιγάντων της Πίνδου, τον δρόμο για την Ελευσίνα και σε τόπους ακίνητους στη σιωπή του χειμώνα. Στην προσπάθεια του ανθρώπου να μετρηθεί με τον θάνατο, κόσμοι μακρινοί, βαθιά ριζωμένοι στην ιστορία συνομιλούν τις μεγάλες αλήθειες τους. Με μόνο μέσο το συλλογικό ασυνείδητο που κάποτε μυστηριακά αφουγκραζόμαστε, τα πάντα ξεκινούν και καταλήγουν στον χειμώνα. Στο βάθος, τη σιγή, τη στροφή προς τα μέσα. Εκεί στα σκοτεινά κοιμάται ο σπόρος που θα αναδυθεί. Προηγείται πάντα η κατάδυση. Από πού αναπνέει αυτός ο τόπος; Πού ριζώνει και πού ακουμπά; Πόσα θαμμένα μυστικά κρύβει στα σπλάχνα του; Πόσο στ’ αλήθεια τον γνωρίζουμε; 120 τεύχη μακριά, ξετυλίγουμε αλπικές «καρδιές», πόλεις κάτω από πόλεις, την ιστορία της γραφής και των ανθρώπων που ίσως κάποτε να ευτύχησαν. «Το πραγματικό ταξίδι της ανακάλυψης δεν συνίσταται στην αναζήτηση νέων τοπίων αλλά στην απόκτηση νέας προοπτικής» γράφει ο Προυστ. Στο μέσα μας νέο τοπίο. Το σώμα αυτό από κάπου ξεκίνησε και κάπου πρέπει να φτάσει. Στο μεταξύ, δεν χάνεται τίποτα. Χαμένος χρόνος δεν υπάρχει. Τα πάντα επιστρέφουν σε μας. Κι εμείς άπειροι, στο άπειρο του κόσμου. 9

Μετά τη Βαβέλ

Γιώργος Ζογγολόπουλος

Η «Άγραφη Βιβλιοθήκη»

Το Όραμα μιας Δημόσιας Γλυπτικής

Τ Τ

ο δεύτερο μέρος της εκθεσιακής τριλογίας «Η Άγραφη Βιβλιοθήκη», που παρουσιάζει το annexM - Κέντρο Εικαστικών Τεχνών του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, εστιάζει στα βιβλία και τα κείμενα μέσα από τη φυσική, υβριδική ή άυλη παρουσία τους. Η έκθεση έχει σχεδιαστεί σαν ένας λαβύρινθος με «αναγνωστήρια», «αρχεία» και «βιβλιοστάσια», σε δημόσιους και κρυφούς χώρους της νέας πτέρυγας του Μεγάρου Μουσικής σε διάφορα επίπεδα, μετατρέποντας το κτίριο και τις δαιδαλώδεις υπόγειες διαδρομές του σε μεταφορά μιας μετα-μπορχεσιανής βιβλιοθήκης της Βαβέλ. Αντικείμενο της επιθυμίας και κεντρικοί χαρακτήρες σε νέες μυθοπλασίες, τα βιβλία μέσα από τα έργα της έκθεσης γοητεύουν και συγκινούν. Διασταυρώνονται με τη θέαση και τις άλλες αισθήσεις. Μέσα από γλωσσικές και εννοιολογικές διαδικασίες διανοίγουν έναν αμφίσημο, συχνά ερμητικό χώρο ανάγνωσης. Ο θεατής-αναγνώστης διασχίζει τα σύνορα της, για να περάσει πέρα από τη γνώση και το νόημα, κάποτε πέρα και από την ίδια τη γραφή, σε αχαρτογράφητες αισθητικές περιοχές. Παρουσιάζονται πάνω από 100 έργα ζωγραφικής, γλυπτά, εγκαταστάσεις και βιντεοεγκαταστάσεις, βιβλία καλλιτεχνών, ηχητικά και διαδικτυακά έργα, περφόρμανς, μεταξύ των οποίων και νέες παραγωγές. Συμμετέχουν 25 διεθνώς αναγνωρισμένοι καλλιτέχνες. Η έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο και με τη στήριξη της «Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» του δήμου Αθηναίων. Πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για το κοινό καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα. Έως τις 10 Μαρτίου 2019, καθημερινά εκτός Δευτέρας, ώρες 12:00- 20:00. Εισιτήρια από 3 ευρώ. Κάθε Τετάρτη 15:00-20:00, είσοδος ελεύθερη. Περισσότερες πληροφορίες, τηλ.: 210 7282333, annexm.megaron.gr, www.megaron.gr.

Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός

ο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου, διοργανώνει την πρώτη έκθεση αφιερωμένη αποκλειστικά σε δημόσια γλυπτά του εμβληματικού καλλιτέχνη, τα οποία βρίσκονται εγκατεστημένα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στόχος της έκθεσης είναι να αποτυπώσει τον τρόπο με τον οποίο η δημόσια γλυπτική του Ζογγολόπουλου σηματοδοτεί και συνομιλεί με τους χώρους στους οποίους βρίσκεται και επικοινωνεί με το κοινό στην καθημερινότητά του, αλλά και να αναδείξει τη σημασία της δημόσιας τέχνης. Το τελευταίο αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, δεδομένου ότι η έκθεση πραγματοποιείται στο ΚΠΙΣΝ, το οποίο φιλοδοξεί να επαναπροσδιορίσει το ίδιο τη σχέση του πολίτη με τον δημόσιο χώρο. Στο πλαίσιο της έκθεσης, θα εκτεθούν 8 γλυπτά στους υπαίθριους χώρους της Αγοράς και της Πίσω Αγοράς του ΚΠΙΣΝ. Παράλληλα, στο αίθριο του 4ου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος θα παρουσιαστούν 12 γλυπτά, 4 για πρώτη φορά, τα οποία θα πλαισιώνονται από μακέτες, κατασκευές, σχέδια, βίντεο, φωτογραφίες και διαδραστικές εφαρμογές, προκειμένου να αποτυπωθεί η σχέση τους με τους δημόσιους χώρους στους οποίους βρίσκονται. Η επιφάνεια του ατελιέ του Ζογγολόπουλου, η μακέτα της ευρύτερης περιοχής του Mνημείου του Ζαλόγγου και τμήμα ομπρέλας του γλυπτού Ομπρέλες σε φυσικό μέγεθος θα παρουσιαστούν επίσης για πρώτη φορά. H έκθεση περιλαμβάνει ακόμα βίντεο για τη ζωή και το έργο του Ζογγολόπουλου, ενώ σε άλλους χώρους του ΚΠΙΣΝ θα πραγματοποιηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα με αφετηρία τα γλυπτά του καλλιτέχνη. Έως 31 Μαΐου 2019, Καθημερινά 9.00-22.00. Είσοδος Ελεύθερη.

Σμόλικας

Ο υπέροχος γίγαντας Χρήστος Κανατάς

Χρήστος Κανατάς Pindos Hawks

●

Στα 120 χιλιόμετρα μακριά, ατενίζεις τον μεγάλο αδερφό, τον Όλυμπο, να ξεπροβάλλει σαν νησί μέσα από μια συννεφένια θάλασσα. Βρίσκεσαι στην κορφή του δεύτερου σε ύψος βουνού της χώρας μας, του Σμόλικα, κορωνίδα της Πίνδου. Τα εναέρια άσπρα ίχνη των αεροσκαφών μοιάζουν να ‘ναι δίπλα σου. Είσαι στα ουράνια. Μια ολάκερη χώρα στα πόδια σου. Κι εσύ, στεφανωμένος με τις ψηλότερες κορφές της, ακόμα πιο ψηλά, μια ανάσα απ’ τον Θεό.

● Η Τύμφη μέσα στα σύννεφα. ●● Στην κορυφή όλοι μαζί. ●●● Πλησιάζοντας στη Δρακόλιμνη.

εύγω από την εκστατική στιγμή, γυρίζω τον χρόνο πίσω, να σας πω την ιστορία από την αρχή. Η ζωή επιφυλάσσει ευχάριστες εκπλήξεις πολλές φορές. Όλοι είμαστε εν δυνάμει δραπέτες της καθημερινότητας. Η πρόταση να ακολουθήσω τους ευγενικούς ανθρώπους της Pindos Hawks και να βιώσω την εμπειρία μιας εκδρομής off road στον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου όπου δραστηριοποιούνται, είχε έρθει λίγες μόλις μέρες πριν την αναχώρησή μας. Πήρα την απόφαση στο φτερό. Στον Σμόλικα δεν είχα ξαναπάει και ήταν από τα μέρη που πάντα είχα την επιθυμία να επισκεφτώ. Το σημείο αφετηρίας ήταν τα Ιωάννινα. Εκεί μας περίμεναν τα τετρακίνητα οχήματα της εταιρίας, τρία Nissan Navara σε άριστη κατάσταση, πλήρως εξοπλισμένα και διαμορφωμένα για εξόρμηση στο βουνό. Το πρόγραμμα είναι τριήμερο. Άφιξη Παρασκευή βράδυ στις Πάδες, διανυκτέρευση, ανάβαση στο βουνό με τα οχήματα και πεζοπορία ως την κορυφή το Σάββατο, ενώ την Κυριακή επιστροφή από εναλλακτική διαδρομή στην ανατολική πλευρά της Τύμφης, την πιο άγνωστη πλευρά της Ζαγορίσιας ομορφιάς. Μια πλούσια εκδρομή με μαγευτικές εικόνες, σχηματιζόταν ονειρικά στο καναβάτσο της φαντασίας μου, δημιουργώντας μου μια γλυκιά προσμονή. Ταξιδεύοντας το βράδυ με τα οχήματα φτάσαμε στις Πάδες, όπου περίμενα το ξημέρωμα για να εμφανιστεί, σαν μια πρωτοεμφανιζόμενη φωτογραφία, μπροστά στα μάτια

μου η ανεπανάληπτη θέα του ορεινού τοπίου.

●●

Πάδες Πράγματι, όταν ξυπνάς για να απολαύσεις το καφεδάκι σου στον αυλόγυρο του ξενώνα Munti Smolikas, δίπλα στην πλατεία του χωριού, νιώθεις προνομιούχος. Μόνο η αναπνοή του φρέσκου πεντακάθαρου αέρα αρκεί. Το μάτι σου χάνεται στο πράσινο που κυριαρχεί τριγύρω στις βουνίσιες πλαγιές. Το πνεύμα σου εδώ θα ηρεμήσει και θα διαλυθεί κι η τελευταία υποψία στρες. Ο Έκτορας, ο τρίχρονος υπέροχος γίγαντας, ένα απίθανα όμορφο Alaska Alamut, θα σου έρθει για χάδια. Ξαπλωμένος και με ορθάνοιχτα τα πόδια παραδίδεται στις βουλήσεις σου. Πιο γαλήνιο σκυλί δεν έχεις ξαναδεί. Έχει γίνει ένα με τον τόπο. Άσε με εδώ ζωή να ξαποστάσω λίγο, σκέφτεσαι, πόσα πιο πολλά να ζητήσεις; Τα καλύτερα όμως όπως πάντα έπονται! Το Munti Smolikas έχει τη λογική του καταφυγίου. Τα δωμάτια που διαθέτει είναι 4, 6 και 8 κλινών, διαμορφωμένα με κουκέτες. Η αίθουσα με το τζάκι, τους δράκους στον τοίχο και τα ξύλινα μοναδικά τραπέζια, δημιουργεί μια υπέροχη θαλπωρή. Οι άνθρωποι ερχόμαστε όλοι πιο κοντά, γινόμαστε μια παρέα, ξυπνάνε συζητήσεις, γεννούνται σχέσεις. Με την αρωγή του υπέροχου τσίπουρου πάντοτε. Κάπως έτσι γνωριζόμαστε με τα παιδιά που θα μας ακολουθήσουν στη βουνίσια εξόρμησή της επόμενης μέρας. Φίλοι, από διάφορες πόλεις, Πάτρα, Ιωάννινα, Θεσσαλονίκη, με σημείο συνάντησης τις Πάδες. Τι όμορφα σκέφτομαι, να ανταμώνουν οι άνθρωποι σε τόσο υπέροχα μέρη! Σμόλικας, ο υπέροχος γίγαντας

●●●

Λύγκα, η Δρακολίμνη σε σχήμα καρδιάς Μετά τον πρωινό καφέ ξεκινάμε. Τα τρία τετρακίνητα οχήματά μας δεν αντιμετωπίζουν το παραμικρό πρόβλημα στον κακοτράχαλο χωματόδρομο που για τα κλασικά οχήματα είναι απαγορευτικός. Ελίσσεται μέσα από πυκνό δάσος με πανύψηλα μαυρόπευκα. Η διαδρομή είναι παραπάνω από ονειρική. Ανεβαίνουμε όλο και πιο ψηλά. Εικάζω ότι όλον αυτόν τον δρόμο, αν κάποιος ήθελε να τον κάνει με τα πόδια, θα του έπαιρνε τουλάχιστον 5 ώρες πηγαινέλα. Γύρω στα 10 χλμ. δύσβατου χωματόδρομου το υπολογίζω. Με τα 4x4 τον διανύουμε περίπου σε 45 λεπτά. Ο διοργανωτής της εκδρομής της Pindos Hawks, Παναγιώτης Δαγρές, θα μας πει ότι η πεζοπορία μέχρι την πρώτη στάση μας, τη Δρακόλιμνη, δεν είναι μεγάλη. Το σημείο αφετηρίας, όπου αφήνουμε τα οχήματα, βρίσκεται ήδη πολύ ψηλά. Είναι η δεύτερη φορά που επισκέπτομαι Δρακόλιμνη. Η πρώτη ήταν πριν πολλά χρόνια, στη Δρακολίμνη της Τύμφης, η οποία βρίσκεται κάτω από την ψηλότερη κορυφή της, την Γκαμήλα. Είναι και η πιο φημισμένη καθώς φωλιάζει στα ριζά της μεγαλόπρεπης 15

κορφής που ορθώνεται σαν ουρανοξύστης μπροστά της. Η δική μας όμως, του Σμόλικα, ονομάζεται Λύγκα κι είναι επίσης πανέμορφη. Βαδίζοντας το μονοπάτι, ανάμεσα από ογκώδη ρόμπολα, κάποια στιγμή την βλέπεις ξαφνικά να κάνει την εμφάνισή της λίγο πιο χαμηλά. Το βαθύ της μπλε σε γεμίζει γαλήνη. Σαν μπαλκόνι με πισίνα βρίσκεται απάνω από χαράδρες και βουνοπλαγιές. Περιτριγυρίζεται από κοντινές και μακρινές οροσειρές, ενώ η πυραμίδα της κορφής βρίσκεται πίσω κι από πάνω της. Ένα απαράμιλλο γαλάζιο διαμάντι στο μεγαλείο της ελληνικής ορεινής φύσης. Υπάρχει μεγαλύτερη απόλαυση από το να παίρνεις κολατσιό σ’ ένα τόσο όμορφο σημείο; Παίρνουμε δυνάμεις κι ετοιμαζόμαστε για την κορυφή. Ο διαθέσιμος χρόνος δεν είναι πολύς. Σύντομα αφήνουμε πίσω μας τη λίμνη και την αγναντεύουμε από ψηλά. Εδώ επιβεβαιώνονται οι φήμες πως η Δρακόλιμνη του Σμόλικα έχει σχήμα καρδιάς! Με αγάπη μας αποχαιρετά, καθώς ολοένα και την αφήνουμε, ανεβαίνοντας προς τα πάνω και γίνεται ολοένα και μικρότερη. Απότομη και δύσκολη η πορεία προς την κορυφή, σε οδηγεί όμως προς τον ουρανό και τα σύννεφα... Οι πανύψηλες οροσειρές γύρω σου βρίσκονται πιο χαμηλά καθώς τραβάς για ακόμα πιο πάνω. Παρά το κρύο η φωτογραφική μηχανή ανεβά-

●

ζει θερμοκρασία από τα πολλά κλικ καθώς ήλιος, νέφη, κορυφογραμμές ζωγραφίζουν πίνακες μοναδικούς, αποθεωτικούς, που διαρκώς αλλάζουν – θαρρείς γίνονται ολοένα και ομορφότεροι! Με κυριεύει το αίσθημα της ευγνωμοσύνης κι ένα μεγάλο σιωπηλό ευχαριστώ επειδή ζω και το ζω. Τα δέντρα μοιάζουν με θεόρατους αρχαίους γίγαντες, που έχει φροντίσει ο άνεμος και ο καιρός να τα μετατρέψουν σε ανεπανάληπτα γλυπτά. Τα χαιρετάς με δέος και τα αγγίζεις για να πάρεις λίγη από την ενέργειά τους. Νιώθεις μικρός κι ασήμαντος όμως η πορεία σου είναι… κορυφαία και σε μιάμισης ώρας περπάτημα θα βρίσκεσαι ψηλά – εκεί που όλα είναι από κάτω σου και ψηλά μόνο το απέραντο μπλε… Στα 2.637 μέτρα Σαν σε ακρωτήρι, σαν σε εξέδρα έχεις φτάσει εδώ στην άκρη, το απώτατο σημείο. Αναπνέεις τον αέρα της κορυφής. Μπορεί να μην παίρνεις χρυσό μετάλλιο, αλλά η ευτυχία σου είναι παρόμοια: μετά από σκληρό κόπο έχεις φτάσει. Απολαμβάνουμε με την ομάδα μας τη γαλήνη και την ομορφιά του θαυμάσιου τοπίου γύρω μας. Ενωμένοι, δυνατοί όπως θα γράψει η Σοφία στο ημερολόγιο της κορφής, μαζί και τα ονόματα όλων μας. Ναι, προστατευμένο σε ένα μεταλλικό κουτί, υπάρχει βιβλίο εντυπώσεων! Από τον Όλυμπο έως τ’ αλβανικά βουνά, τον Γράμμο και τα βουνά του Ζαγορίου… αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο Μέγας! Πίσω, στην εκστατική στιγμή της πρώτης αντάμωσης με το σημείο απ’ όπου ξεκίνησε η πεζοπορία μας, χαμογελάμε, αστειευόμαστε και αγναντεύουμε – όλο μας το είναι πετάει σε πελάγη χαράς. Δεν καταλαβαίνεις πότε περνά η ώρα, αλλά σύντομα ο Παναγιώτης μάς ειδοποιεί ότι πρέπει να πάρουμε τον δρόμο του γυρισμού για να μη νυχτωθούμε. Στην επιστροφή, η Δρακόλιμνη-καρδιά πλησιάζει όλο και περισσότερο και μετά από μιάμιση ώρα πορεία βρισκόμαστε στις όχθες της να παρατηρούμε τους μικρούς δράκους, τους τρίτωνες, τα προϊστορικά πλασματάκια που έχουν επιβιώσει εδώ και χιλιάδες χρόνια λόγω των ψυχρών

● Η Δρακόλιμνη σε σχήμα καρδιάς. ●● Έκτορας. Στον αυλόγυρο του ξενώνα

Munti Smolikas ●●● Ρεμβάζοντας στα νερά. ●●●● Κατεβαίνοντας.

●●

●●●

Σμόλικας, ο υπέροχος γίγαντας

●●●●

●●

ορεινών συνθηκών. Είναι οι μόνιμοι κάτοικοι των Δρακολιμνών. Ίσως είναι ο λόγος που οι αλπικές λίμνες πήραν την ιδιαίτερη ονομασία τους. Υπάρχει όμως κι η λαϊκή παράδοση που θέλει δράκους να κατοικούσαν τις δύο λίμνες, του Σμόλικα και της Τύμφης. Το ποιος από τους δύο επικράτησε στη μάχη μεταξύ τους, δεν μπορούμε να το πούμε με βεβαιότητα γιατί η κάθε περιοχή ισχυρίζεται πως νίκησε ο δικός της. Καθώς πέφτει το φως, το κρύο στα δύο χιλιόμετρα υψόμετρο αρχίζει και γίνεται τσουχτερό. Αφού μαζευόμαστε όλοι, παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής για τις Πάδες. Τα αυτοκίνητα δεν είναι πολύ μακριά, μόλις μισής ώρας πορεία. Ο ήλιος πέφτει στο βουνό προσφέροντάς μας την εμπειρία μιας πολύχρωμης πορτοκαλοκόκκινης πανδαισίας. Το ηλιοβασίλεμα στο βουνό έχει μια διαφορετική ομορφιά. «Στου Ανάσα τον οντά»

●

Μπορεί να μην παίρνεις χρυσό μετάλλιο, αλλά η ευτυχία σου είναι παρόμοια: μετά από σκληρό κόπο έχεις φτάσει στην κορφή.

Επιστρέφουμε για λίγο στα δωμάτια κι ετοιμαζόμαστε για το μεγάλο γλέντι «Στου Ανάσα τον Οντά». Δύο υπέροχοι ακρίτες, ο Νίκος –γνωστός ως «Ανάσας»– κι η γυναίκα του η Σόφη, οργανώνουν κάθε δεύτερο Σάββατο του Νοέμβρη ένα μεγάλο γλέντι για να γιορτάσουν την απόσταξη του τσίπουρου, δίνοντας ζωή στον πανέμορφο αυτό τόπο. Ο Παναγιώτης, όπως κάθε χρόνο, κανόνισε την εκδρομή το συγκεκριμένο Σαββατοκύριακο ακριβώς για να μη χάσουμε αυτή τη βραδιά. Όταν φτάνω στον Οντά, η αίθουσα είναι ήδη ασφυκτικά γεμάτη. Με περιμένει η παρέα μου στο γωνιακό τραπέζι απ’ όπου έχουμε άποψη όλου του χώρου. Το γλέντι έχει φουντώσει και καλά κρατεί. Το κλαρίνο μαζί με το λαγούτο πρωτοστατούν. Ο κόσμος χορεύει γύρω από τα όργανα στον λιγοστό ελεύθερο χώρο. Μα είναι πολλές φορές που ανοίγει η πόρτα και ο χορός μεταφέρεται στον περίβολο του Οντά. Παρά το κρύο βγαίνουμε όλοι έξω και ο κύκλος μεγαλώνει, μαζί και το κέφι! Μια αξέχαστη βραδιά που κρατά μέχρι τις πρωινές ώρες. Αληθινά κρίμα που το πρωινό ξύπνημα και η πολύωρη οδήγηση για την επιστροφή δεν μας επιτρέπει να το ζήσουμε μέχρι τέλους. Η αθέατη πλευρά της κοιλάδας του Αώου Το όμορφο κομβόι των μαύρων Navara μας, σύντομα προσεγγίζει τον υπέροχο Αώο – για μένα τον πιο όμορφο ελληνικό ποταμό. Μετά από μια μικρή στάση ακολουθούμε τη διαδρομή που διασχίζει τα χωριά του ανατολικού Ζαγορίου με πρώτο το Βρυσοχώρι. Από εδώ ξεκινά μονοπάτι προς την κορυφή της Τύμφης, θα μου πει ο Παναγιώτης. Το Ηλιοχώρι με τους καταρράκτες «Μπάλντα Ντι Στρίγκα» αξίζουν οπωσδήποτε μια επίσκεψη και πραγματικά περπατάμε το σύντομο μονοπάτι για να τους δούμε. Έπειτα κινούμαστε προς τον Γυφτόκαμπο, όπου και επισκεπτόμαστε το

●●●

●●●●

θεματικό πάρκο που αναπαριστά τη στάνη των Σαρακατσαναίων με τις ιδιότυπες καλύβες. Μέσα από μια υπέροχη, δασωμένη, ορεινή διαδρομή, συναντάμε ποτάμια, γεφύρια, περνάμε από το όμορφο Σκαμνέλιμε, την κλασική Ζαγορίσια αρχιτεκτονική και το Τσεπέλοβο, ένα από τα πιο γραφικά Ζαγοροχώρια. Από μακριά αγναντεύουμε και την περίφημη σκάλα του Βραδέτου, λίγο πριν το Καπέσοβο και το Δίλοφο. Όλα τα χωριά αξίζουν για στάση Σμόλικας, ο υπέροχος γίγαντας

● ●● ●●● ●●●●

Καταρράκτες Ηλιοχωρίου. Ανεβαίνοντας. Ηλιοβασίλεμα στο βουνό. Στου Ανάσα τον Οντά. 19

και περιήγηση, μα εμείς δεν έχουμε πολύ χρόνο. Με τη δύση του ηλίου βρισκόμαστε στα Ιωάννινα όπου αφήνουμε την πανέμορφη Πίνδο και τα τετρακίνητα «γεράκια» της, μέσα στα οποία ταξιδέψαμε σε μαγικές τοποθεσίες και διαδρομές. Δεν θα χάσω την ευκαιρία, αν μου παρουσιαστεί ξανά, να πραγματοποιήσω ακόμη μια εκδρομή με τους ανθρώπους της Pindos Hawks και αυτό προτείνω και σ’ εσάς χωρίς καμιά απολύτως επιφύλαξη. Εξυπηρετικοί και φιλικότατοι, είναι άριστοι γνώστες των βουνών της Πίνδου και οι προτάσεις τους περιλαμβάνουν μοναδικές φυσιολατρικές εμπειρίες σε συνδυασμό τις περισσότερες φορές με τοπικές παραδοσιακές εκδηλώσεις και γιορτές. Το κύριο μέλημα τους είναι να γινόμαστε όλοι μια μεγάλη παρέα κα να περνάμε όμορφα. Και ο Σμόλικας, η Δρακόλιμνη, οι Πάδες, το πέρασμα του Αώου… Αχ, βόηθα ριζικό να σας ξανάρθω σύντομα!

●

●●

Τα δέντρα μοιάζουν με θεόρατους αρχαίους γίγαντες που έχει φροντίσει ο άνεμος και ο καιρός να τα μετατρέψουν σε ανεπανάληπτα γλυπτά. ● Δέντρο-γλυπτό στον δρόμο για την κορυφή. ●● Εμπειρία η εκδρομή με τα αυτοκίνητα της Pindos Hawks.

Στάση δίπλα στον Αώο. 20

info's Ευχαριστούμε τους ανθρώπους της Pindos Hawks– Landscape Exploring για τη μοναδική ταξιδιωτική εμπειρία που μας προσέφεραν. Με 15ετή εμπειρία στις ορεινές εξορμήσεις μας δίνουν τη δυνατότητα να περιηγηθούμε με σιγουριά στα ομορφότερα και πιο δυσπρόσιτα τοπία της Πίνδου, που λίγοι μπορούν να προσεγγίσουν. Θα τους βρείτε στους ιστότοπους www.pindoshawks.gr, www.facebook.com/northpindoshawks. Οδηγός και υπεύθυνος επικοινωνίας, κ. Παναγιώτης Δαγρές, τηλ.: 6948 949789, pindoshawks@gmail.com.

Ανδρίτσαινα Οι θησαυροί μιας όμορφης κυράς

Αλεξία Τούλιου Νίκος Υφαντής Αλεξία Τούλιου

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

● Ανδρίτσαινα. ●● Διαβάτης στον κεντρικό δρόμο της Ανδρίτσαινας. ●●● Άποψη της κεντρικής πλατείας στην Ανδρίτσαινα.

Στους πρόποδες του ιερού όρους Λυκαίου, όπου σύμφωνα με τους Αρκάδες γεννήθηκε ο θεός των θεών Δίας, μέσα στην πλούσια βλάστηση και το φως καμώθηκε από πέτρα ένα τόπος βαπτισμένος με το όνομα μιας όμορφης κυράς. Η Ανδρίτσαινα, ευλογημένη απ’ τις τόσες εκκλησιές που την περιβάλλουν, σαν αριστοκράτισσα κόρη καμαρώνει με τα δεκάδες αρχοντικά που ξεφυτρώνουν στα λιθόστρωτα δρομάκια, καθώς αυτά ανηφορίζουν τη δεντρόφυτη πλαγιά. Ολούθε απομεινάρια μιας παράδοσης που σταματούν τον χρόνο σε καιρούς ευημερίας: το παλιό κουρείο, η τρανή βρύση –η πρώτη κρήνη της Πελοποννήσου– το παλιό ραφείο... Μπορεί σήμερα να μη μετρά όλα της τα παιδιά, μα δεν έχει χάσει διόλου τη γοητεία της. Πέρα απ’ το φυσικό κάλλος, επιδεικνύει τα επιμέρους στολίδια της ένα προς ένα και όλα μοναδικά. 24

ι τόποι δεν καμώνονται μονάχα απ’ τους θεούς και τα υλικά της φύσης, την πέτρα, το νερό και τον άνεμο, αλλά και απ’ τους ανθρώπους. Κυρίως απ’ αυτούς. Είναι αυτοί που άλλοτε με το πείσμα και τη θέλησή τους -ή και χωρίς αυτά- διαμορφώνουν την ιστορία. Κάποτε, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, φτιάχνουν ιστορίες όμορφες, όχι απαραίτητα καλές, μα ενδιαφέρουσες. Κάπως έτσι εξελίχθηκε στον χρόνο και η Ανδρίτσαινα μέσα από ανθρώπους μοναδικούς, με πίστη, οράματα, θυσίες και πάθη. Ένας πολύτιμος θησαυρός γνώσεων, ένας μυστηριακός ναός, που θαρρείς πως κρύβει μέσα του Θεό, έτσι που επιβάλλεται στο τοπίο, και μια αναπόφευκτη μοίρα που ξαναζωντανεύει την ακμή στα χρόνια του Μεσοπολέμοu, επιπλήττοντας ταυτόχρονα την εφήμερη παρουσία μας στη γη.

●●

●

Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ανδρίτσαινας Παρίσι 1840. Σ’ ένα απ’ το πιο ήσυχα διαμερίσματα στην οδό Castillion 12 παίζεται η τελευταία πράξη του αποχαιρετισμού ενός μεγάλου πάθους. Ένα τίναγμα του χεριού, μια βαθιά πληγή, τέτανος και ο μοναχικός εφιάλτης ξεκινά. Αναμνήσεις με όχημα τις στερήσεις μιας ζωής, ως υποψίες πια, εκτινάσσονται σ’ ένα σύννεφο σκόνης στο λιγοστό φως της παριζιάνικης σοφίτας. Για άλλη μια φορά το πάθος τιμωρεί χωρίς διακρίσεις, σε όποια μορφή, με τον πιο τραγικό τρόπο. Ο Κωνσταντίνος Νικολόπουλος, μανιώδης συλλέκτης βιβλίων, ξοδεύει χρόνο και χρήμα, πληρώνοντας το βαρύ τίμημα της έλλειψης μιας προσωπικής ολοκλήρωσης. Ενδίδοντας όμως στο ασίγαστο πάθος της γνώσης, καταφέρνει να δημιουργήσει μία από τις πιο σπάνιες ιδιωΑνδρίτσαινα

●●●

τικές βιβλιοθήκες της εποχής. Οι εικόνες που τον θέλουν να τριγυρνά πένης, μα πάντοτε με ένα σπάνιο βιβλίο υπό μάλης, φανερώνουν τον πεισματικό του χαρακτήρα. Με καταγωγή από την Ανδρίτσαινα, γεννημένος και μεγαλωμένος στη Σμύρνη, καταλήγει 20 χρονών στο Παρίσι, όπου θα συνάψει φιλίες με σπουδαίες προσωπικότητες, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής. Ταλαντούχος και πολυπράγμων διδάσκει ελληνικά και καταπιάνεται με τη μουσική παιδεία. «Αγαθόφρων» θα επιλέξει να είναι το φιλολογικό του ψευδώνυμο, όταν αρθρογραφεί υπέρ του επαναστατικού ελληνικού αγώνα. Ως μόνη οικογένειά του θεωρεί τους ανθρώπους της δικής του πατρίδας, της Ανδρίτσαινας. Όμως οι οικονομικές δυσχέρειες τον κρατούν μακριά από την επιθυμία του να τη γνωρίσει. Η επιβίωσή του ίσα που εξασφαλίζεται με την θέση του υποβιβλιοθηκάριου, που τον φέρνει ακόμη πιο κοντά στη μεγάλη του 25

●

αγάπη, το βιβλίο. Ο Διαφωτισμός, οδηγός μια νέας οπτικής περί πνευματικής καλλιέργειας με πυρήνα τον άνθρωπο, θα του εμφυσήσει την ελπίδα πως η συλλογή του, ως μέσο πνευματικής αναγέννησης, θα καταστεί αρωγός στους γενναίους Ανδριτσώτες, οι οποίοι μάχονται για την ελευθερία. Συντάσσει λοιπόν μια επιστολή και έναν μακρύ κατάλογο που θα συνοδεύσουν τα βιβλία στην Ελλάδα. Δεν θα ταξιδέψει ποτέ μαζί τους, αφού η μεγάλη του αγάπη θα τον προδώσει, όταν μολύνεται από το κασόνι συσκευασίας. Μόνος έζησε και μόνος πεθαίνει, σβήνοντας μια για πάντα τα δικά του φώτα στην Πόλη του Φωτός…

●

Ο Άγιος Νικόλαος δεσπόζει στη χιονισμένη Ανδρίτσαινα. ●●

Η τρανή βρύση μπροστά από το Λαογραφικό Μουσείο της Ανδρίτσαινας. 26

Ένας θησαυρός κλεισμένος ερμητικά σε 47 κιβώτια ταξιδεύει με το άρωμα της θαλασσινής αρμύρας μέχρι το Κατάκωλο. Από εκεί ζώα θα τον οδηγήσουν στην Ανδρίτσαινα για να βρει προσωρινή στέγη στον ναό της Αγίας Βαρβάρας. Ο κατάλογος χάνεται, μαζί με αυτόν και αρκετά βιβλία. Η υγρασία δεν κάνει διακρίσεις. Μόνο η ταυτότητα του ευεργέτη παραμένει ανεξίτηλη σε κάθε πρώτη σελίδα: «Κτήμα ιερόν της Ανδριτσαίνης δώρον Αγαθόφρονος Νικολοπούλου». Η επιστολή του θα γίνει το ιδρυτικό έγγραφο της βιβλιοθήκης, όταν η συλλογή καταλήξει σε μόνιμη κατοικία, ως ιστορικό αρχείο στον πρώτο όροφο ενός υπέροχου νεοκλασικού, που βρίσκεται απέναντι από το Γυμνάσιο του χωριού. Πίσω από τις καλογυαλισμένες βιτρίνες, η συλλογή εύθραυστη σιγολαμπυρίζει μόνο σε μάτια που ξέρουν να «βλέπουν». Τη φροντίδα από τον ανελέητο χρόνο έχει αναλάβει μια ομάδα Ελβετών σ’ έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο εντός του κτιρίου. Εκτός από τα θρησκειολογικού περιεχομένου βιβλία, ο επισκέπτης αντικρύζει μια ενημερωμένη συλλογή για όλους τους κλάδους και τις επιστήμες της εποχής. Οι Έλληνες κλασσικοί και οι Λατίνοι συγγραφείς παρατάσσονται μεγαλοπρεπώς. Καθώς αποτελούν την απαρχή της τυπογραφίας, δεν είναι λίγα τα βιβλία που λειτουργούν ως χρονικοί δείκτες και συνάμα έργα τέχνης, αφού μπορείς να θαυμάσεις και να μελετήσεις δείγματα μικρογλυπτικής σε εξώφυλλα, την τέχνη της βιβλιοδετικής αλλά και οικόσημα Βαρονιών και Δουκάτων που έχουν εκλείψει. Πάντοτε σ’ έναν θησαυρό θα ξεχωρίζει σε λαμπρότητα ένα και μόνο πετράδι. Το ανακάλυψα στις ιδιόχειρες σημειώσεις του Ρουσσώ. Παραταγμένες καλλιγραφικές, χωρίς να παρεκκλίνουν της γραμμής, στοιβάζονται οι αράδες στο περιθώριο, λες και είναι αυτές ολοζώντανα καταπιεσμένα συναισθήματα μιας ευαίσθητης ύπαρξης, εσωκλείοντας

Ένας θησαυρός κλεισμένος ερμητικά σε 47 κιβώτια ταξιδεύει με το άρωμα της θαλασσινής αρμύρας μέχρι το Κατάκωλο.

●●

στην καρδιά τους την ουσία ενός ολόκληρου ρεύματος, που άλλαξε την σκέψη του κόσμου δίνοντας βαρύτητα και πίστη στον άνθρωπο. Ευεργέτης της βιβλιοθήκης υπήρξε και ο μεγαλοκτηματίας Ευάγγελος Καλλιανιώτης, ο οποίος με τη δωρεά του εμπλούτισε σημαντικά το υλικό της. Σήμερα το ιστορικό αρχείο μετρά 6.450 τόμους και έχει την τύχη να παρουσιάζει και έγγραφα ηρώων, όπως αυτά του Κολοκοτρώνη και των υιών του. Στο ισόγειο λειτουργεί η σύγχρονη δανειστική βιβλιοθήκη και το αναγνωστήριο. Επιπλέον, υπάρχει ένας ακόμη λόγος για να την επισκεφτεί κάποιος, αφού λειτουργεί συμπληρωματικά στη γνωριμία με τον Ναό του Επικούριου Απόλλωνα καθώς περιέχει αντίγραφα από τα γύψινα εκμαγεία της Κενταυρομαχίας αλλά και της Αμαζονομαχίας, παραστάσεις ζωφόρων που δυστυχώς εκτίθενται στο Βρετανικό μουσείο. Λαογραφικό Μουσείο Η τελευταία κληρονόμος μιας πλούσιας μα άτυχης οικογένειας, η Γαληνή Κανελλοπούλου, κληροδοτεί το πατρικό της, μαζί με όλα τα έπιπλα και τα υπάρχοντα στη γενέτειρά της. Το 1981 ο εξωραϊστικός σύλλογος γυναικών ιδρύει στο τριώροφο νεοκλασικό του 1847 ένα από τα ομορφότερα και πλέον αξιόλογα Λαογραφικά μουσεία της χώρας, που περιέχει Ανδρίτσαινα

4.000 εκθέματα προερχόμενα αποκλειστικά από την Ανδρίτσαινα και καλύπτουν χρονικά την περίοδο από το 1832 έως το 1932. Η οικονομική ευμάρεια, οι συνήθειες, τα επαγγέλματα, το πνευματικό επίπεδο και ο πατριωτισμός, η προσωπική εικόνα αλλά και η καθημερινότητα εξιστορούνται από κάθε λογής αντικείμενα. Στο ισόγειο συναντάς τα εργαλεία από βασικές πηγές πλουτισμού, όπως ήταν η αγροτική ζωή και η υφαντουργεία. Η πολιτισμική ακμή οδήγησε και στη διαμόρφωση σπουδαίων πολιτικών προσωπικοτήτων, όπως αυτή του Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου. Το ξυλόγλυπτο μπαούλο της οικογένειάς του κατέχει εξέχουσα θέση στο μουσείο. Στον πρώτο όροφο οι οικογενειακές στιγμές ξυπνούν τη σφαίρα του φαντασιακού τριγυρίζοντας στο υπνοδωμάτιο, στην κουζίνα, στο γραφείο, στην τραπε27

«Κτήμα ιερόν της Ανδριτσαίνης δώρον Αγαθόφρονος Νικολοπούλου».

ζαρία. Όλα στη θέση τους κενά και οι άνθρωποι να κρέμονται στους τοίχους λυπημένοι, αγέλαστοι κι εγκλωβισμένοι αιώνια σε μια παλιά φωτογραφία. Το κρεβάτι της γιαγιάς, σιδερένιο και ανοιχτόχρωμο, εντυπωσιάζει σε μέγεθος ώστε να χωράει τόσα και τόσα όνειρα. Ένας καθρέπτης πιο πέρα τα κλέβει και τα βυθίζει σε ατελείωτο ύπνο. Η επιστολή του συζύγου από τον πόλεμο: «…είμαι καλά» δυο μέρες πριν σκοτωθεί κι αφήσει χήρα γυναίκα, νέα κι όμορφη με τρία παιδιά, που η τύχη δεν τα θέλει, συγκλονίζει. Ο ένας γιος χάνεται, η σκιά του άλλου, του δικηγόρου, σηκώνει βαριά την πένα από το μουντό καρυδένιο γραφείο του. Κανείς δεν θα συνεχίσει την οικογένεια, ούτε η Γαληνή θα παντρευτεί. Ένας-ένας με τη σειρά αναπαύονται στην κουνιστή πολυθρόνα δίπλα στο γραμμόφωνο. Οι γρατζουνισμένες μελωδίες συνοδεύουν τη θύμηση, που μάταια αποζητά το ξεστράτισμα της βαριάς μοίρας. Η αυτονομία του κτιρίου επιτρέπει την εναλλαγή της διάθεσης. Σαφώς ο δεύτερος όροφος σε παρασύρει στην απατηλή του πολυτέλεια. Μια αγκαλιά γίνεται η μεγάλη βιτρίνα για τις κούκλες, οι οποίες ντύνονται τις πιο ακριβές φορεσιές του προηγούμενου αιώνα. Το ολομέταξο νυφικό της γιαγιάς έχει χάσει τη στιλπνότητά του και κουρασμένο, σαν ετοιμόρροπος χάρτινος υπόλευκος 28

πύργος, ίσα που στηρίζει την περασμένη του αίγλη. Μια ολόμαυρη γυαλιστερή κάπα κεντημένη στο χέρι, πιο μοντέρνα από ποτέ, φαντάζει ζηλευτή για την γκαρνταρόμπα της σημερινής γυναίκας. Πιο κει, η καρέκλα του κουρέα με όλα τα σύνεργα μοσχομυρίζει φρεσκάδα και κολόνια. Άραγε πόσοι και πόσοι καλοφροντισμένοι Ανδριτσώτες δεν θα βόλταραν κάποτε ανέμελοι κάτω απ’ τα ψηλά καπέλα τους, στον κεντρικό πλακόστρωτο δρόμο της Ανδρίτσαινας! Ναός του Επικούριου Απόλλωνα Κινούμαστε νότια, ανηφορίζοντας διστακτικά στην πιο ομιχλώδη διαδρομή. Δέντρα νεκρά και αιγοπρόβατα ξεστρατισμένα σημαδεύουν το γαλακτερό νεφελώδες τοπίο. Ξάφνου την απόλυτη καταχνιά σκίζει μια τεράστια λευκή τέντα. Σχηματικά θυμίζει παλάτι, που φιλοξενεί έναν κόσμο πέρα απ’ τα γνωστά, έναν κόσμο ιδεατό και παραμυθένιο για μικρά και μεγάλα παιδιά. Στην ατμόσφαιρα μια ενεργειακή θέρμη αλλοιώνει το χειμωνιάτικο ψύχος. Η γη σηκώνει σε χρώματα ζεστά ολόκληρη τη σπουδή της αρχαιοελληνικής αρχιτεκτονικής. Για πρώτη φορά και οι τρεις ρυθμοί θα εφαρμοστούν στον πιο επιβλητικό, μα λιγότερο γνωστό ναό, του Επικούριου Απόλλωνα. Δωρικός εξωτερικά, σαν θεός με ατσαλένια δύναμη που όμως ξέρει να συγχωρεί και να βοηθά, αφού στο εσωτερικό μαλακώνει αισθητικά με τους κίονες ιωνικού ρυθμού. Η πολύπλευρη όμως φύση θεών και ανθρώπων κορυφώνεται στη λεπτομέρεια με τα κορινθιακού τύπου κιονόκρανα. Δεύτερος Παρθενώνας λέγεται και όχι τυχαία, καθώς φτιάχτηκε από τον Ικτίνο, το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα, ως δώρο από τους Φιγαλείς για τον φιλεύσπλαχνο Απόλλωνα, ο οποίος τους έσωσε από την καταραμένη επιδημία πανώλης που ταλαιπωρούσε την περιοχή. Επικούριος λοιπόν και όχι Επικούρειος όπως συχνά συγχέεται γραμματικά, αφού το επίθετο δηλώνει την υποστηρικτική βοήθεια και όχι τη φιλοσοφική θεωρία. Αν και οι σύγχρονες αρχαιολογικές μελέτες καταρρίπτουν τους μύθους που συντροφεύουν τον μυστηριώδη ναό, υπάρχει και η άλλη πλευρά, που επιμένει στις δικές της πηγές και υποστηρίζει πως πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό θαύμα που κατασκευάστηκε και τοποθετήθηκε πάνω σε πλάκες, οι οποίες ολισθαίνουν συγκεκριμένες μοίρες, ώστε να κοιτάζει πάντοτε το Σείριο, τον πλανήτη από τον οποίο προέρχεται ο Απόλλωνας. Ένα παρατηρητήριο των αστρικών κινήσεων θα επισήμαινε κάποιος σήμερα. Οι παράξενες πεποιθήσεις γοητεύουν ακόμη περισσότερο. Λέγεται πως πτηνό πετούμενο δεν θα δει κάποιος πάνω απ’ τον ναό και πως στο κέντρο του ακριβώς οι συσκευές παραλύουν και το τηλεφωνικό σήμα χάνεται. Την τελευταία πληροφορία μπορώ να την επιβεβαιώσω, γιατί είχα

●

●●

● Το Λαογραφικό Μουσείο Ανδρίτσαινας ζω-

ντανεύει την ιστορία της. ●● Ιερά Μονή Παναγίας Σεπετού. ●●● Γενική άποψη της Ανδρίτσαινας. ●●●● Πολυτελείς φορεσιές από την εποχή του Μεσοπολέμου στην Ανδρίτσαινα. ●●●●● Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ανδρίτσαινας

●●●

●●●●

Ανδρίτσαινα

●●●●●

την τύχη να συναντήσω τον ναό πριν πολλά χρόνια άγνωστο και αφύλακτο, γυμνό και παραδομένο στις δυνάμεις της φύσης, που κατοικούν στα βουνά της Πελοποννήσου. Στις μέρες μας, πλήθος κόσμου καταφθάνει από παντού για να υποκλιθεί σ’ ένα από τα σπουδαιότερα ιστορικά μνημεία, το οποίο μάλιστα συγκαταλέγεται από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. Η περιοχή δεν είναι γνωστή μόνο για την αρχαιολογική της αξία αλλά και για τη φυσική της ομορφιά καθώς ο επισκέπτης, πόσο μάλλον ο φυσιολάτρης, μπορεί να περιπλανηθεί στο πλούσιο φαράγγι της μαγευτικής Νέδας, να αφουγκραστεί τους μεγαλειώδεις καταρράκτες της και να κολυμπήσει στα κρυστάλλινα νερά της, νιώθοντας για λίγο θεός, καθώς εδώ πρωτολούστηκε ο Δίας. Μονή της Παναγίας Σεπετού

●

● Η Αγία Μαρίνα μας καλωσορίζει

στην Ανδρίτσαινα. ●● Το ζώο με την πιο θετική αύρα,

στο πιο ενεργειακό μέρος.

Οι ταξιδιωτικές προτάσεις, ακόμα και θρησκευτικού ενδιαφέροντος, δεν τελειώνουν για την Ανδρίτσαινα. Μόλις 10 χλμ. βορειοανατολικά της, σ’ έναν απότομο βράχο πάνω από το φαράγγι του Τρίτωνα, δεσπόζει στηριζόμενη σε δυο λίθινα ενωμένα αρμονικά μεταξύ τους τόξα, η ιστορική μονή της Παναγίας Σεπετού. Η παράδοση θέλει, η θαυματουργή εικόνα να είναι μία από τις εβδομήντα μικρές εικόνες του Ευαγγελιστή Λουκά, ενώ η επικρατέστερη εκδοχή για την ονομασία της είναι ιδιαίτερη. Λέγεται λοιπόν πως η ονομασία «Σεπετός» δεν προέρχεται από το επίθετο σεπτός, αλλά οφείλεται σε μια γυναίκα, η οποία είχε την ατυχία όποιο παιδί γεννούσε να της πεθαίνει. Απελπισμένη παρακάλεσε την Παναγιά να της ζήσει τουλάχιστον ένα. Έτσι έγινε. Ευθύς το πήρε, το πήγε στη μονή και το πέταξε από το παραθύρι φωνάζοντας «Σε πετώ» απευθυνόμενη στην Παναγιά. Το μωρό δεν έπαθε τίποτα… Το μοναστήρι αποπνέει μεσαιωνική διάθεση, είναι επισκέψιμο και οι φιλόξενες καλόγριες θα σας υποδεχτούν με χαρά. Κατά την έξοδό σας να γευτείτε τα λουκουμαδένια κεράσματα, που μαζί με τις υπέροχες εικόνες θα γλυκάνουν την επιστροφή σας.

●●● Άποψη του ναού

του Επικούριου Απόλλωνα.

info's Διαμονή Αρχοντικό Ανδρίτσαινας. Ένα πρόσφατα ανακαινισμένο πέτρινο αρχοντικό κτίριο του 1865 προσφέρει σύγχρονα δωμάτια με παραδοσιακή διακόσμηση και θέα μέσα στην Ανδρίτσαινα. Θερμή φιλοξενία από τους ιδιοκτήτες και πρωινό δίπλα στο τζάκι με προϊόντα από τη φάρμα τους, όπως αυγουλάκια και τυριά, εξαιρετική γαλατόπιτα, σπιτική τυρόπιτα και άλλα πολλά. Τηλ.: 26260 22401, https://archontiko-andritsenas.gr Φαγητό Συνταγές Μαγειρικής. Μέσα σ’ ένα ζεστό περιβάλλον με αρχοντικό μεν, λιτό δε διάκοσμο, ο Γιώργης και η Λόπη Σιελούλη συνεχίζουν μια γευστική παράδοση 40 χρόνων εμπλουτίζοντάς την με τις νέες επιταγές της σύγχρονης γαστρονομίας. Οι αγνές πρώτες ύλες, τα βότανα και τα μυρωδικά κατευθείαν από το βουνό πλάθουν ένα γαστρονομικό αποτέλεσμα, που υπερέχει ποιοτικά συγκινώντας και τον πιο απαιτητικό ουρανίσκο. Στον κεντρικό δρόμο της Ανδρίτσαινας, κοντά στην πλατεία, φημίζεται και για τις προσιτές τιμές του. Τηλ.: 26260 22004, 6981225231.

Η πλατεία των γεύσεων. Στην τοποθεσία Αλιφείρα, μόλις 2 χλμ. από την Μονή της Σεπετού, θα βρείτε τα καλύτερα κρέατα της περιοχής, μαγειρευτά κατόπιν παραγγελίας και πίτσα σε ξυλόφουρνο. Ευγένεια και ποιότητα υλικών, φρέσκιες πατάτες, καλό κρασί και χόρτα μαζεμένα από το βουνό. Ανοιχτά όλο τον χρόνο. Τηλ. 26220 41129, 6937107272. Καφέ & ποτό Κόκκινος Μύλος. Μια σύγχρονη νότα με εξαιρετική διακόσμηση και μοντέρνα μουσική ξεχωρίζει στην παραδοσιακή Ανδρίτσαινα. Βρίσκεται στη θέση του παλιού Μύλου στον κεντρικό δρόμο της Ανδρίτσαινας κι εδώ θα απολαύσεις τον πιο γευστικό καφέ και τα καλύτερα κοκτέιλ της περιοχής. Τηλ: 26260 22444. Ευχαριστούμε θερμά για την φιλοξενία τον Αντιδήμαρχο κύριο Γεωργακόπουλο Μιλτιάδη, την υπεύθυνη της βιβλιοθήκης κ. Αντωνία Βλαχούση και την υπεύθυνη του λαογραφικού μουσείου κ. Γεωργία Αυγερινού.

Για πρώτη φορά και οι τρεις ρυθμοί θα εφαρμοστούν στον πιο επιβλητικό, μα λιγότερο γνωστό ναό, του Επικούριου Απόλλωνα.

●●

●●●

Ανδρίτσαινα

Ariston

“The Very Best”

Η εταιρεία Ariston ξεκίνησε να δραστηριοποιείται το 1997 στουσ Γαργαλιάνουσ Μεσσηνίασ. Τα αδέλφια Αναστάσιοσ και Άγγελοσ ∆ούκασ “τόλµησαν” να εξαγάγουν λάδι στην Αµερική. Το τόλµηµα πέτυχε και έτσι δηµιουργήθηκε αρχικά η Ariston Specialties. Η τεράστια αµερικάνικη αγορά και οι αυξανόµενεσ ανάγκεσ τησ οδήγησαν τουσ ιδρυτέσ να δηµιουργήσουν την Ariston Hellas η οποία µπορεί να ανταπεξέλθει στην συνεχώσ αυξανόµενη ζήτηση και να υποστηρίζει µια τόσο απαιτητική αγορά. Ο στόχοσ είναι πλέον η ελληνική αγορά. Οι ιθύνοντεσ τησ εταιρείασ έχουν σκοπό να κάνουν τα προϊόντα τουσ γνωστά στο ευρύ κοινό και να το οδηγήσουν να δοκιµάσει την αυθεντική ελληνική γεύση των προϊόντων τησ εταιρείασ.¶ Τα προϊόντα που έχει η εταιρεία είναι: Εξτρα Παρθένο Ελαιόλαδο εξαιρετικήσ ποιότητασ, αρωµατικά ελαιόλαδα, πετιµέζι, µέλι, σταφίδα, µαρµελάδεσ, βαλσάµικα ξίδια µε ιδιαίτερεσ γεύσεισ, παραδοσιακά σαπούνια.

Λυγουριό Ασκληπιού 51 2753022290

Α. Doukas & M. Douka O.E. Gargaliani 24400 Greece aristonhellas@gmail.com - www.ariston-oliveoil.gr Tel.: +30 27630 22322, +30 6987.797582, +30 6982.490909

Κάθε Προϊόν µασ είναι Υψηλήσ Ποιότητασ. Κάθε Προϊόν µασ είναι Άριστον.

Ναύπλιο Ασκληπιού & Τσιλικανίδου 1 Τηλ. 2752027861

Άργοσ Κορίνθου 212 Τηλ. 2751021081

ΝΕΟ

Άργοσ Τριπόλεωσ 36 2751020500

Νέα Κίοσ Κεντρική Πλατεία 2751051347

Πόρτες πάνελ, παράθυρα αλουµινίου-σιδήρου, θωρακισµένες, εσωτερικές Πέργκολες αλουµινίου - σιδήρου, Στέγαστρα, Αντιηλιακά σκιάδια

Κάγκελα αλουµινίου σιδήρου - ΙΝΟΧ

Ιερά Οδός Ο δρόμος για την Ελευσίνα

Θάλεια Νουάρου

«Γιατί ανάμεσα στους εξαίρετους και πράγματι θεϊκούς θεσμούς που η Αθήνα σας έχει γεννήσει και φέρει στην ανθρωπότητα, καμία, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι καλύτερη από αυτά τα Μυστήρια. Γιατί μέσω αυτών αποβάλαμε τον βάρβαρο και άγριο τρόπο ζωής και μορφωθήκαμε και εκπολιτιστήκαμε. Και “μύησις” καθώς αποκαλείται, πράγματι μάθαμε τις απαρχές της ζωής και αποκτήσαμε τη δύναμη όχι μόνο να ζούμε ευτυχισμένοι, αλλά και να πεθαίνουμε με μια καλύτερη ελπίδα.» Κικέρων. ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Ιερά Οδός

άββατο πρωί στην οδό Ερμού έξω από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Το «κάλλιστον προάστειον» της Αθήνας ήταν ένας από τους μεγαλύτερους δήμους στις παρυφές της αρχαίας πόλης. Εκεί, όπου οι κεραμίστες έδιναν μορφή στα περίφημα αττικά αγγεία τους, ανάμεσα στο σπουδαιότερο νεκροταφείο των Αθηνών και τον Ηριδανό, στον οποίο οφειλόταν το αργιλώδες έδαφος της περιοχής. Ένα μικροσκοπικό ρυάκι αναβλύζει επίμονα θυμίζοντας ό,τι απέμεινε από τον θαμμένο ποταμό της Αθήνας, έναν από τους 300 υπόγειους χείμαρρους της πόλης (!). Της πόλης οπου αναπνέουμε, ερωτευόμαστε, διαδηλώνουμε, δημιουργούμε και ελάχιστα γνωρίζουμε γι’ αυτήν...

Στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται η θρυλική η Μονή Δαφνίου, υπήρχε ιερό του Δαφνίου Απόλλωνα, μια από τις σημαντικότερες στάσεις της ελευσίνιας πομπής.

Έναν μύθο θα σας πω

Ελευσίνας μύησις

Από μακριά αγναντεύουμε την Ιερά Πύλη, μια από τις κύριες εισόδους της αρχαίας Αθήνας απ’ όπου ξεκινούσε η πομπή των Ελευσινίων. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα τελετουργικά του αρχαίου κόσμου, που σκοπό είχαν να μυήσουν τους συμμετέχοντες στα άρρητα του μεγαλύτερου «μυστήριου» τη ζωής, τον θάνατο. Μια τελετουργία αποκαλυπτική και λυτρωτική, μέρος της οποίας ήταν τα (σεπτά) όργια προς τιμήν της θεάς Δήμητρας (Δηούς), της γης-μητέρας που δίδαξε στην ανθρωπότητα την καλλιέργεια του σίτου: «Είμαι η Δήμητρα, χαρά θνητών και θεών. Το παιδί αυτό (σ.σ. Δημοφώντας) θα το καθιστούσα άτρωτο από τα γηρατειά, μα τώρα είναι αδύνατον να λυτρωθεί από τον θάνατο. Η πολλή αγάπη σου εκμηδένισε ό,τι είχα κάνει. Ο γιος σου θα μείνει θνητός. Αλλά πρώτος απ’ όλους τους ανθρώπους θα σπείρει, και τα στάχια που θα θερίσει θα είναι η αμοιβή των κόπων του» διηγείται, μέσω του Λατίνου ποιητή Οβίδιου, ένας από τους πιο αρχέγονους μύθους της ανθρωπότητας. Διαβάζοντάς τον νιώθεις το μυαλό σου να ξεκουράζεται. Ήταν ίσως ο τρόπος των ανθρώπων εκείνων να συμπυκνώνουν με απλότητα στον λόγο τους την ουσία των πραγμάτων. Έπειτα, κατά τον Ομηρικό ύμνο, παραγγέλνει στον συνετό άρχοντα της Ελευσίνας, Κελεό «να χτίσει ο λαός ναό ευρύχωρο και βωμό, διότι εγώ η ίδια θα διδάξω τα μυστήριά μου για να επιτελείτε τελετουργίες και να ευφραίνεται το πνεύμα μου…»

Μέχρι 30.000 άτομα υπολογίζεται ότι συμμετείχαν στην πομπή των 22 χλμ. κατά μήκος της Ιεράς Οδού, του δρόμου που οδηγούσε στην Ελευσίνα. Σπαρμένος με τις «ιερές μορίες» του γειτονικού Ελαιώνα, όσο απομακρυνόταν από την πόλη γινόταν ένα απέραντο επίμηκες νεκροταφείο των φτωχών… Την πέμπτη μέρα κατά το σούρουπο ξεκινούσε η πομπή των Μεγάλων Ελευσινίων, τα οποία διαρκούσαν εννέα μέρες, όσες και η περιπλάνηση της Δήμητρας προς αναζήτηση της Περσεφόνης, της μυστηριακής «Κόρης». Ξεκινούσαν την 15η Βοηδρομιώνος, του όγδοου δηλαδή από τους 13 μήνες του Αττικού ημερολογίου, που αντιστοιχούσε στα μέσα Αυγούστου με μέσα Σεπτέμβρη. Ήταν μια κορυφαία θρησκευτική γιορτή, όπου πλήθη συνέρρεαν από όλα τα σημεία του τότε γνωστού κόσμου. Τα Ελευσίνια ενέπνεαν μεγάλο σεβασμό μέχρι και στους βαρβάρους, ενώ κατά τη διάρκειά τους απαγορεύονταν οι κατασχέσεις, οι φυλακίσεις και παυόταν κάθε εχθροπραξία. Η συμμετοχή σε αυτά θεωρούταν τιμή κι όλοι –άνδρες, γυναίκες, δούλοι, ακόμη και βάρβαροι–, είχαν τη δυνατότητα να μυηθούν αρκεί να μιλούσαν άπταιστα ελληνικά. Αποκλείονταν οι «τας χείρας μη καθαροί», δηλαδή οι εγκληματίες και οι ιερόσυλοι ασχέτως αξιώματος. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του αυτοκράτορα Νέρωνα, ο οποίος αποκλείστηκε από τα μυστήρια. Οι ποινές ήταν τόσο αυστηρές που κανείς δεν τολμούσε να το διακινδυνέψει… Κατά τον μήνα Ανθεστηρίωνα (Φεβρουάριο – Μάρτιο) κάθε έτους πραγματοποιούταν τα Μικρά Ελευσίνια, που σκοπό είχαν την προετοιμασία των υποψήφιων μυστών. Σύμφωνα με την παράδοση πρωτοξεκίνησαν με επιθυμία του Ηρακλή, προκειμένου αυτός να μπορέσει να παρευρεθεί στις γιορτές της Ελευσίνας, και τελούνταν στον Ναό της Δήμητρας στην Άγρα (προάστιο των Αθηνών). Τόσο τα Μικρά όσο και τα Μεγάλα Ελευσίνια συνέπιπταν αντίστοιχα με την εαρινή και τη χειμερινή ισημερία φανερώνοντας τη διττή τους σημασία, που συνδέεται παράλληλα με τον κύκλο της σποράς, τον θάνατο και την αναζωογόνηση της γης. Στη μεγαλόπρεπη πομπή πρωτοστατούσαν παλαιότεροι μύστες, οι οποίοι στις μυστικές του κίστες (καλάθια) μετέφεραν τα ιερά αντικείμενα της θεάς από το «εν άστει Ελευσίνιο» κάτω από την Ακρόπολη, μαζί και το άγαλμα του Ιάκχου, «το άστρο λαμπρό» των μυστηρίων που οδηγούσε συμβολικά την πομπή. Γιος της Δήμητρας, ο Ίακχος ταυτίζεται με τον απελευθερωτή Βάκχο (γιο της Δηούς και του Διός, αδερφό ή σύζυγο της

●

●●●

● Ο αρχαιολογικός χώρος του Κεραμεικού στις παρυφές της αρχαίας πόλης απ’

όπου ξεκινούσε η μεγαλειώδης ελευσινιακή πομπή. ●● Μαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο του 5ου π.Χ. αιώνα, όπου απεικονίζεται ο

μύθος του Τριπτόλεμου. ●●

●●● Κρυμμένο κάτω από την τσιμεντογέφυρα του Κηφισού, το τετράτοξο Γεφύρι

του 2ου μ.Χ αιώνα, όπου πραγματοποιούταν το δρώμενο των «γεφυρισμών». Ιερά Οδός / Ο δρόμος για την Ελευσίνα

●

●●●

Περσεφόνης) που ήταν ταυτόσημος του Διονύσου. Με ύμνους, παιάνες και χορούς, το πλήθος μυρτοστεφανωμένο ακολουθούσε την πομπή. Μαζί του μετέφερε υγρές προσφορές (νερό, μέλι, γάλα και κρασί) αλλά και γουρουνάκια προς θυσία στους διάσπαρτους βωμούς και τους αρχαίους ναούς. Στο αίμα των νεαρών χοίρων απέδιδαν καθαρτήρια δύναμη, η οποία έπαιρνε το βάρος των ανθρώπινων αδυναμιών. Η χαμένη λεωφόρος Το χωμάτινο αρχαίο μονοπάτι σκιάζεται από την πολύβουη λεωφόρο. –Από πού αναπνέει αυτή η πόλη; Τι αφήσαμε ανέπαφο; Τι έχει να μας αποκαλύψει; αναρωτιέμαι στη διαδρομή, σ’ αυτό το διαφορετικό ταξίδι από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Στο Χαϊδάρι, στη θέση που σήμερα βρίσκεται η θρυλική 38

●●

Μονή Δαφνίου, υπήρχε ιερό του Δαφνίου Απόλλωνα, μια από τις σημαντικότερες στάσεις της ελευσίνιας πομπής. Ένας κίονας ιωνικού ρυθμού χρησιμοποιήθηκε για να στηρίξει το καθολικό της μονής, ενώ τρεις ακόμη αφαιρέθηκαν από τον Έλγιν και βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό μουσείο. Εκτός του Απόλλωνα και της Αθηνάς, κατά τον Παυσανία υπήρχαν εδώ αγάλματα της Δήμητρας και της Περσεφόνης, γεγονός που υπονοεί έναν τεράστιο σε μέγεθος ναό, ο οποίος καταστράφηκε από τους Βησιγότθους περί το 395 μ.Χ. Οχυρωμένη με το φράγκικο τείχος του 12ου-13ου αιώνα, η εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής Μονή φιλοξενεί στο εσωτερικό της εξαιρετικής τέχνης βυζαντινά ψηφιδωτά και αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Λίγο πιο κάτω, στην Αφαία Σκαραμαγκά, το υπαίθριο ιερό της Αφροδίτης κρύβεται καλά από τα μάτια των διερχόμενων οδηγών. Είναι ένας λαξευμένος βράχος με κόγχες, όπου οι πιστοί εναπόθεταν τα αφιερώματά τους στη θεά του Έρωτα, που στον μύθο συνδέεται με την ανθρώπινη αδυναμία. «Η Περσεφόνη λησμόνησε τις συμβουλές της μητέρας της να μη παρασυρθεί από τη γοητεία του Έρωτα και να μη δρέψει τα γήινα άνθη. Ανίσχυρη ενώπιον του παρασύρθηκε κι έκοψε έναν ωραιότατο νάρκισσο, που φύτρωσε όταν αυτός χτύπησε με το τόξο του στη γη. Τότε, κεραυνός έπεσε, η γη άνοιξε, κι ο Πλούτωνας την άρπαξε με το χρυσό του άρμα μεταφέροντάς τη στο βασίλειο του Άδη...» Μαρμάρινα περιστέρια, αγαλματίδια του Έρωτα και της Αφροδίτης αλλά και πλάκες με ανάγλυφες απεικονίσεις έχουν βρεθεί στον περιφραγμένο χώρο με τον βωμό που στέκει ως σήμερα. Περίπου 12.000 Δωδεκαθεϊστές υπολογίζεται πως υπάρχουν στις μέρες μας παγκοσμίως, κι

αφήνουν ακόμη τα αναθήματά τους στη θεά… Λίγα μέτρα πιο πέρα, σφηνωμένο κάτω από τη θεόρατη τσιμεντογέφυρα του Κηφισού στέκει ακόμη το τετράτοξο γεφύρι του 2ου αιώνα μ.Χ., όπου οι παριστάμενοι αντάλλασσαν μεταξύ τους καυστικά αστεία «να τα πάρει το ποτάμι…» Ήταν οι λεγόμενοι «γεφυρισμοί», μέρος και αυτοί της διαδικασίας της κάθαρσης –να τα πουν, να τα βγάλουν από μέσα τους, να μην κρατούν κακίες κι απωθημένα. Λέγεται μάλιστα, πως από εδώ προέκυψε και η έκφραση «του έσυρε τα εξ αμάξης». Επειδή της πομπής προΐσταντο οι πλούσιοι, οι οποίοι αντί να περπατούν διένυαν την απόσταση ξεκούραστοι επάνω στις άμαξές τους, πιστοί με καλυμμένο το πρόσωπο κρύβονταν κάτω από τούτες τις καμάρες και τους εξαπέλυαν ύβρεις και κουτσομπολιά… Δίπλα στην ακτή Σκαραμαγκά, στην μπαζωμένη σημερινή λίμνη Κουμουνδούρου, η πομπή σταματούσε και οι επίσημοι έδεναν για καλή τύχη στο δεξί χέρι και το αριστερό πόδι κάθε μυημένου μια κίτρινη κλωστή βαμμένη με κρόκο. Βάλτος σήμερα, η λίμνη ήταν μια από τις δύο αρχαίες ιερές λίμνες των Ρειτών, που ήταν αφιερωμένες στη Δήμητρα καθώς, σύμφωνα με τον μύθο, εκεί χάθηκε στην προσπάθειά της να βρει την Περσεφόνη. «Εννέα μέρες έψαχνε η Δήμητρα την Κόρη. Η Εκάτη την είχε δει μα την οδήγησε στον Ήλιο, τον μόνο ικανό να γνωρίζει την αλήθεια. Συντετριμμένη για την αρπαγή της Περσεφόνης εγκατέλειψε τον Όλυμπο κι άρχισε να περιπλανιέται στις πολιτείες των ανθρώπων μεταμορφωμένη σε θνητή γριά ώστε να μην την αναγνωρίζει κανείς…» Το στάρι, το ρόδι και η Αγέλαστος Πέτρα Νύχτα πια, η πομπή έφτανε στο Ελευσίνιο Ιερό που βρίσκονταν κατά τη μεριά της θάλασσας. Την υποδέχονταν τα μέλη του ιερατείου, που κατάγονταν από το γένος των Κηρύκων και των Ευμολπιδών κι ήταν απόγονοι του βασιλιά Κελεού. Ο γιγάντιος κίονας των μεγάλων προπυλαίων, κείτεται σε κομμάτια στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου. «Πόσο διαφοΙερά Οδός / Ο δρόμος για την Ελευσίνα

Ο Παυσανίας κατά την περιήγησή του στον χώρο αποφεύγει να περιγράψει το οτιδήποτε «διότι του το απαγόρευσε ένα όνειρο…».

● Το μεταβυζαντινό εκκλησάκι της Παναγιάς

Μεσοσπορίτισσας στην κορυφή του λόφου που σκεπάζει το Πλουτώνειο. Μπροστά τμήμα του Τελεστηρίου. ●● Προσφορές σύγχρονων Δωδεκαθεϊστών

εναποτίθενται στη σχισμή του σπηλαίου, την «πόρτα» του Άδη. ●●● Διάσπαρτα μνημεία στον αρχαιολογικό

χώρο της Ελευσίνας. 39

●

ρετικά θα ήταν αν είχε αναστηλωθεί» παραπονιέται η αρχαιολόγος μας Εύα Κουρέτα. Ήταν ακριβές αντίγραφο των προπυλαίων της Ακρόπολης των Αθηνών. Προγενέστερα ήταν τα μικρά προπύλαια που τη στέγη τους στήριζαν δύο γιγάντιες Καρυάτιδες-Κιστοφόροι. Στο μικρό Μουσείο του αρχαιολογικού χώρου θα δούμε μόνο τη μία. Η δεύτερη κλάπηκε από τον Άγγλο περιηγητή Έντουαρντ Κλαρκ και εκτίθεται στο μουσείο Fitzwilliam του Κέιμπριτζ. Βρισκόμαστε σε έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής, στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021. Τι θα αποκομίζαμε, αν δεν είχαμε μαζί μας την Εύα; το πιθανότερο τίποτα. Τι να ξεχωρίσεις ανάμεσα σε ερείπια που μοιάζουν στοιβαγμένα αδόμητα καλύπτοντας ένα τεράστιο ιστορικό φάσμα από τα Μεσοελλαδικά ως τα Υστερορωμαϊκά χρόνια…Τα περισσότερα από τα μνημεία που βρίσκονται στον χώρο είναι Ρωμαϊκά, πολύ μακριά από την αισθητική του λιτού και τ’ απέριττου, τη χρυσή τομή των Κλασσικών χρόνων. Αξιόλογα δείγματα της, εκείνης της εποχής –αγάλματα της Κόρης, της Δήμητρας και του Διονύσου, ανάγλυφες αναπαραστάσεις και επιγραφές, αγγεία, μαρμάρινοι πυρσοί– καθώς και ευρήματα από το νεκροταφείο της Ελευσίνας, θα δούμε στο Μουσείο, το οποίο στεγάζεται στο ίδιο κτίριο από την εποχή που πρωτοχτίστηκε εν έτει 1885… Κάτω από την κορυφή του βράχου που σήμερα κοσμεί το εκκλησάκι της Μεσοσπορίτισσας, της Παναγιάς της… σποράς, βρίσκεται μια φυσική σπηλιά. Είναι το Πλουτώνειο, το μοναδικό ως σήμερα στον κόσμο Ιερό αφιερωμένο στον Άδη. Ρόδια κι άλλες προσφορές σύγχρονων Δωδεκαθεϊστών εναποτίθενται στη σχισμή του σπηλαίου, όπου σύμφωνα με Ορφικούς ύμνους ήταν οι «πόρτες» του σκοτεινού θεού. Το ρόδι, σύμφωνα με τον μύθο, συμβόλιζε τη συμφιλίωση με τον θάνατο και για κάποιους ήταν ένα από τα ιερά αντικείμενα της θεάς. «Ο χρόνος της θλίψης της Δήμητρας υπήρξε σκληρός για τους ανθρώπους. Οι σπόροι δεν φύτρωναν κι η πείνα τούς απειλούσε με απώλεια. Ο Ζευς επενέβη ζητώντας από τον Άδη να αφήσει την Κόρη να επιστρέψει στη μητέρα της. Αυτός υπάκουσε, μα για να τη δέσει μαζί του για πάντα, της έδωσε να φάει σπόρους ροδιού. Όσους σπόρους έφαγε τόσους μήνες θα βρίσκεται στον κάτω κόσμο και η γη θα μαραζώνει. Κι όταν επιστρέφει απ’ τα ερέβη θα έρχεται η άνοιξη, να καλύπτει με τα άνθη της τη γη…» Αυτά αποφάνθηκαν οι θεοί. Κι οι σπόροι, ανάλογα το κλίμα της κάθε περιοχής, ήταν τρεις ή τέσσερις ή έξι... Πιο πέρα το Καλλίχορον (Παρθένιο) φρέαρ κι η Αγέλαστος Πέτρα κάτω απ’ την ελιά, όπου κάθισε η Δήμητρα, όταν τη βρήκαν οι κόρες του Κελεού. Ρωμαϊκά τρίγλυφα απει-

●● Η Φεύγουσα Κόρη, το αριστουργηματικό γλυπτό του 5ου π.Χ. αιώνα. ●● Άγαλμα της θεάς Δήμητρας.

●●

Ιερά Οδός / Ο δρόμος για την Ελευσίνα

Βαθιά χαραγμένες στο μάρμαρο υπάρχουν ακόμη οι αυλακιές της πύλης στην τελευταία είσοδο προς τον μυστηριακό χώρο του Τελεστηρίου.

●

● Ο γιγάντιος κίονας των με-

γάλων προπυλαίων κείτεται σε κομμάτια στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας. ●● Μαρμάρινη μνημειακή

δάδα από τον χώρο του Τελεστηρίου. Από την περιοδική έκθεση για τα μυστήρια της Ελευσίνας που πραγματοποιήθηκε το 2018 στο Μουσείο της Ακρόπολης. 42

κονίζουν το στάρι και την παπαρούνα, χαρακτηριστικά σύμβολα της θεάς. «Με χυμό παπαρούνας ανακατεμένο με γάλα υπνώτιζε τον Δημοφώντα για να τον κάνει αθάνατο σκεπάζοντάς τον με τη δύναμη του πυρρός…» Βαθιά χαραγμένες στο μάρμαρο υπάρχουν ακόμη οι αυλακιές της πύλης στην τελευταία είσοδο προς τον μυστηριακό χώρο του Τελεστηρίου. «Εκάς οι βέβηλοι» φώναζε ο Κήρυκας κι οι μη καθαρμένοι εξέρχονταν του Ναού. Μια θάλασσα από κίονες –συνολικά 42– στήριζαν το τεράστιο οικοδόμημα, που κατασκευάστηκε από τον Περικλή, με πρώτο αρχιτέκτονα τον Ικτίνο, και κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους έφτασε να χωρά 3.000 άτομα! Στο κέντρο του ήταν το άδυτο, το μικρό δωμάτιο, όπου φυλάσσονταν με ακραία μυστικότητα τα ιερά αντικείμενα. Σύμφωνα με τον Foucart, μυημένοι και υποψήφιοι κρατούσαν μαζί τους κίστες με μυστικά γλυκίσματα, ιερά τρόφιμα παρασκευασμένα από κριθάρι και σίτο, στα οποία αποδίδονταν «θεία χάρη». Τις προηγούμενες μέρες είχαν νηστέψει κι είχαν πιει τον κυκεώνα, ο οποίος στο όνομα της Δήμητρας διανέμονταν και εντός του ναού. Πρώτη τής τον είχε προσφέρει η Ιάμβη στην προσπάθειά της να την κάνει να γελάσει, κι ήταν ένα μείγμα από νερό, αλεσμένο κριθάρι και ένα είδος μέντας, «το μόνο ποτό που δέχτηκε ποτέ θεά από χέρια θνητής…» Στα «δρώμενα», τα «δεικνύμενα» και τα «λεγόμενα» διακρίνονταν οι τελετουργίες της μύησης που υποσχόνταν να εξασφαλίσουν στους μύστες τη σωτηρία και… τίποτ’ άλλο δεν θα μάθουμε ποτέ γι’ αυτές. Το «απαγόρευαν οι θεοί», κι όποιος μαρτυρούσε το οτιδήποτε απειλούταν με την εσχάτη των ποινών. Διαγόρας, Αλκιβιάδης και Αισχύλος δικάστηκαν και κινδύνευσαν με την κατηγορία ότι μίλησαν δημόσια για τα απόρρητα των μυστηρίων. Ακόμη και ο Παυσανίας, κατά την περιήγησή του στον χώρο, αποφεύγει να περιγράψει το οτιδήποτε «διότι του το απαγόρευσε ένα όνειρο…» Πολλά έχουν γραφτεί στην προσπάθεια των ερευνητών να προσεγγίσουν τα τεκταινόμενα εντός του ναού. Πηγές που ανήκουν σε χριστιανικούς συγγραφείς θεωρούνται αναξιόπιστες, καθώς δυσφημίζουν και πολεμούν ως παγανιστικό οτιδήποτε σχετίζεται με το αρχαίο ελληνικό πνεύμα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του Hofmann, εφευρέτη του LSD, η οποία δημοσιεύεται σε μελέτη του 1979. Θέλοντας να τονίσει τη λειτουργία των ψυχοδηλωτικών ουσιών ως μέσο για το «γνώθι σ’ αυτόν», θεωρεί πως το μυστικό των Ελευσινίων κρυβόταν στις διάσημες καλλιέργειες του Ράριου πεδίου. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι πιθανώς είχαν καταφέρει να απομονώσουν από την ερισυβώδη όλυρα, έναν παρασιτικό μύκητα που αναπτύσσεται στο σιτάρι, το κριθάρι κι άλλα δημητρια-

κά και δεν είναι άλλο από τη γνωστή μας ήρα. Είναι ένα ισχυρό δηλητήριο και φάρμακο με ψευδαισθησιογόνα δράση και χημική σύσταση παρόμοια με αυτή του LSD. Απομονώθηκε εργαστηριακά το 1918 αποτελώντας έπειτα βασικό συστατικό πολλών φαρμάκων. Απουσία όμως ιστορικής τεκμηρίωσης τα πάντα θεωρούνται εικασίες. Κοιμήσου Περσεφόνη Με τον καιρό ήρθε η παρακμή και η βεβήλωση. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Μακεδόνα κατακτητή Δημήτριου, ο οποίος ήθελε να συμμετέχει εκτός εποχής στα μυστήρια, οπότε οι Αθηναίοι εξέδωσαν ψήφισμα μετονομάζοντας τους ημερολογιακούς μήνες (!). Ο Πλάτωνας περιγράφει με αγανάκτηση πως οι λειτουργοί εκμεταλλεύονταν τη φήμη των μυστηρίων,

●●

Ιερά Οδός / Ο δρόμος για την Ελευσίνα

πραγματοποιώντας τελετές έναντι αμοιβής στις οικίες των πλουσίων για εξαγνισμό και εξαγορά αμαρτιών… Κατά την επιδρομή τους στην Ελλάδα, το 396 μ.Χ., οι Χριστιανοί Βησιγότθοι κατέστρεψαν το Ιερό της Ελευσίνας και φόνευσαν τον Ιλάριο, τελευταίο ιεροφάντη των μυστηρίων. Το μυστικό θάφτηκε μαζί του για πάντα – τιμούσαν τις λέξεις τους οι αρχαίοι… «Πρέπει να μάθετε να αψηφήτε τα σκότη για να χαρείτε το φως» αναφωνεί ο Ιεροφάντης στους μύστες, αναφέρει σε μαρτυρία του ο αυτοκράτορας Ιουλιανός. Κι ο μύθος υποδήλωνε ακριβώς αυτό: την κατάδυση στον κόσμο του μη-ορατού, τα βάθη του ασυνείδητου, κι έπειτα την επιστροφή στη μήτρα-μητέρα, την ένωση με το Έν που θα φέρει τη λύτρωση, τη σωτηρία. Αυτή ακριβώς ήταν και η σημασία της μύησης· η κατάκτηση μια καινούριας γνώσης, το πέρασμα σε μια νέα κατάσταση μέσω του ανοίγματος των αισθήσεων και της επαφής με τον εσωτερικό εαυτό. Έξω απ’ το μουσείο με τα στοιβαγμένα εκθέματα αγναντεύω από ψηλά τη γύρω μου θέα. Μια πόλη κάτω από μια πόλη, την αυλή της ακουμπά ένα άγαλμα, στο φόντο ευλογημένη η θάλασσα και τα φουγάρα των βιομηχανιών. Εδώ ίσως συμπυκνώνεται όλο το παράδοξο της ελληνικής πραγματικότητας. Κωμικό μαζί και τραγικό, με μια δόση γοητείας μες τις ακραίες του αντιθέσεις. «Πηγή πάσης βλαστήσεως και πάσης ζωής είναι ο τάφος των όντων», συμπεραίνει ο Decharme, ως απόσταγμα των Ελευσίνιων μυστηρίων που έθεσαν τις βάσεις της εσωτερικής φιλοσοφίας και της σύγχρονης ψυχολογίας. Μετά 4.000 χρόνια, η Ιερά οδός είναι συνώνυμη του τόπου, όπου ανάμεσα σε καπνούς και αλκοόλ πνίγουν το ντέρτι τους οι Νεοέλληνες. Κι εδώ που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες, ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο, τώρα πετούν αποτσίγαρα οι τουρίστες, και το καινούριο παν' να δουν διυλιστήριο. (Νίκος Γκάτσος)

● Το υπαίθριο ιερό της Αφροδίτης

στον οικισμό του Αγίου Αντωνίου. ●● Σύμβολο γονιμότητας, το γουρουνάκι ήταν

χαρακτηριστικό και στη λατρεία της Δήμητρας. 44

●

●●

info's Ευχαριστούμε την κ. Ιωάννα Γάλλου διευθύντρια της ΚΕΔΡΟΣ Travel και τη ξεναγό μας, αρχαιολόγο κ. Εύα Κουρέτα. Η ΚΕΔΡΟΣ είναι μια καινοτόμος εταιρία στον χώρο του ταξιδιού που πραγματοποιεί πρωτότυπες θεματικές ξεναγήσεις στην Αθήνα, τον Πειραιά, το Λαύριο και την υπόλοιπη Αττική, συστήνοντάς μας με άγνωστες πτυχές των προορισμών. Μουσεία και αρχαιολογικοί τόποι εντός, αλλά και εκτός Αττικής, μάς ανοίγονται με διαφορετική ματιά. Η συγκεκριμένη ξενάγηση: Ελευσίνας μύησις – Το στάρι, το ρόδι και η Αγέλαστος Πέτρα, θα πραγματοποιηθεί ξανά στις 17 Μαρτίου 2019. Αναλυτικό πρόγραμμα: www.kedrostravel.com και www.facebook.com/kedrostraveling. Περισσότερες πληροφορίες, τηλ: 210 9944909, email: info@kedrossa.gr.

Η METAL///GLASS δραστηριοποιείται με επιτυχία στο χώρο των κατασκευών συνδιάζοντας το γυαλί και το μέταλο, σίδερο και αλουμίιο, τόσο σε απλές όσο και σύνθετες δημιουργίες. Οι δραστηριότητες μας καλύπτουν στέγαστρα και αίθρια, κουφώματα και πόρτες αυτόματες και ασφαλείας, χωρίσματα ηχομονωτικά, προσόψεις κτιρίων και πλήθος άλλων κατασκευών. Τα προϊόντα που παράγουμε προσφέρουν θερμομόνωση, ηχομόνωση και ασφάλεια παρέχοντας λύσεις απαιτητικών προδιαγραφών με design υψηλής αισθητικής, και εξασφαλίζουν αντοχή στον χρόνο και στις καιρικές συνθήκες. Χρησιμοποιούμε υλικά που παράγουν οι μεγαλύτερες εταιρείες της Ευρώπης που συνοδεύονται από τις απαραίτητες πιστοποιήσεις διασφάλισης ποιότητας. Η πολυετής πείρα του προσωπικού και των συνεργατών μας, μας δίνει την δυνατότητα να δημιουργούμε ιδανικές λύσεις που ανταποκρίνονται κάθε κατασκευαστική απαίτηση και γούστο.

Κυράς Βρύση, Κόρινθος, 20100 Τηλ.: 2741088955 | Κιν.: 6979200316

www.metalglass.gr

Βγαλμένη από παραμύθι

Βαμβακού Λακωνίας Νίκος Γαλάνης Νίκος Γαλάνης, Γιώργος Σπηλιάκος

Καθώς φεύγεις από τη φασαριόζα Αθήνα και κατεβαίνεις προς τον Πελοποννησιακό νότο, δεν γίνεται να μη σε συνεπάρει το χρώμα και οι οσμές των ορεινών όγκων που ξεπροβάλλουν. Τα έλατα και το μαύρο πεύκο αλλάζουν βάρδιες καθώς ανηφορίζω τους παγωμένους δρόμους προς το χωριό. Κοντά στα 1.000 μέτρα υψόμετρο, στην καρδιά του Πάρνωνα, κρυμμένη αρχόντισσα η Βαμβακού. Λίγο πριν φτάσουμε, με εντυπωσιάζουν τεράστιοι κορμοί, που είτε στέκουν αγέρωχα στην πλαγιά του βουνού, είτε κείτονται στο πλάι του δρόμου. Είναι εκεί για να σε προετοιμάσουν για τις αντιθέσεις ενός μέρους που αναζητά τη νέα του ταυτότητα. ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ / Βαμβακού Λακωνίας

υτά φαίνεται ξεμυάλισαν και τον Χάρη, έναν Αθηναίο που περνούσε τα καλοκαίρια του στο χωριό, όπως τόσοι και τόσοι άλλοι. Όπως μου εξηγεί, καθώς προσπερνά με μαεστρία τις δαιδαλώδεις ανηφορικές στροφές, ήταν τόσο δυνατές οι παιδικές του αναμνήσεις, που αποφάσισε να αφήσει τα πρωτευουσιάνικα θέλγητρα και να κάνει μια νέα επαρχιακή αρχή. Η Βαμβακού είναι τυχερή. Δεν αντιμετώπισε την κρίση ταυτότητας και ονόματος διπλανών χωριών, όπως οι Καρυές (Αράχοβα) και το Πολύδροσο (Τζίτζινα). Από τα γεννοφάσκια της την βάφτισαν έτσι. Όπως με πληροφορεί ο Χάρης, το όνομα του χωριού προήρθε από μια γυναίκα, τη Βαμβακού, ενώ συναγωνισμό στην ονοματοδοσία είχε και από μια άλλη, την Κολοπανού, που τελικά αρκέστηκε να δώσει το όνομά της σε μια από τις γραφικές του συνοικίες. Σ’ ένα άνοιγμα του δρόμου ξεμυτίζει η όψη του χωριού. Τα σπίτια κατρακυλάνε από μεγάλο ύψος προς το βάθος του λόγγου. Στην είσοδο του χωριού με καλωσορίζει ένας γάιδαρος. Ίσως να είναι απόγονος του ζώου που κουβάλησε τον ίδιο τον Σπύρο Νιάρχο, πατέρα του εφοπλιστή Σταύρου Νιάρχου, στην τελευταία κατά πως φάνηκε επίσκεψη στον πατρογονικό του τόπο. Βλέπετε, όντας συγκινημένος που έβλεπε ξανά τα πάτρια εδάφη, δεν άντεξε και έπαθε καρδιακή προσβολή λίγο μετά την προσφώνησή του φορτισμένου λόγου του στο πλήθος των συγχωριανών του. Είναι η ίδια αγνή αγάπη που οδήγησε και τον συνεχιστή της κληρονομιάς της οικογένειας, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε συνεργασία με τον τοπικό πολιτιστικό σύλλογο «Νέα Ζωή» και μέλη του, νέους σαν τον Χάρη, να δώσει πνοή στο ερημωμένο χωριό. Σκοπός είναι η περιοχή να ζωντανέψει ξανά με τη δημιουργία εξοχικών κατοικιών, εστιατορίων, καφέ και ξενώνων, όπως με κάθε επισημότητα ανακοίνωσε πρόσφατα το Ίδρυμα. Ενώ δεκάδες σπίτια ξεχύνονται μπροστά μου, ελάχιστα αναδύουν καπνό από τζάκι. Η Βαμβακού μοιάζει με γυναίκα που την παράτησαν μόνη. Οχτώ μόνιμοι κάτοικοι απέμειναν, σαν φρουροί μιας ξεχασμένης Ελλάδας. Την ησυχία που επικρατεί σταματά ο ήχος των βημάτων μας προς την κεντρική πλατεία. Στη διαδρομή εντυπωσιάζομαι από την αρχιτεκτονική των σπιτιών και τα καλοσυντηρημένα κτίρια. Αίσθηση αρχοντιάς και πλούσιου παρελθόντος συνυπάρχουν πλάι πλάι με την εγκατάλειψη και την απομόνωση. Είπαμε, αντιθέσεις… Εκτός από τις προτομές της οικογένειας Νιάρχου που ξεφυτρώνουν ανάμεσα στον πακτωλό πορτοκαλοκίτρινων πεσμένων πλατανόφυλλων, ξεχωρίζει το άγαλμα του Επισκόπου Βρεσθένης, Θεοδώρητου, του εμβληματικότερου ίσως ανθρώπου που γέννησε ο τόπος. Σύμφωνα με τον θρύλο, ήταν ο πρώτος που πάτησε το πόδι του στην Τριπολιτσά,

●

● Στρωμένο, κάτασπρο σεντόνι

κάτω από τον γέρικο πλάτανο. ●● Αισθητικές παρεμβάσεις σε κάθε γωνιά. ●●● Η κάτω βρύση, χώρος μεγάλων γλεντιών. ●●●● Οδηγίες προς πεζοπόρους.

●●●

Οχτώ μόνιμοι κάτοικοι απέμειναν, σαν φρουροί μιας ξεχασμένης Ελλάδας.

●●

●●●●

Βαμβακού Λακωνίας

●

Καμία παιδική φωνή στο ερημωμένο σχολείο. ●●

Περπατάς με την απορία; παραμύθι ή πραγματικότητα; ●●●

Ο γάιδαρος που καλωσορίζει τους επισκέπτες. ●●●●

Μνήμες, δάκρυα, αποχωρισμοί.

●

αφότου πολιορκήθηκε στη διάρκεια της επανάστασης. Η όψη του κυριαρχεί στην πλατεία· μοιάζει σαν να βγάζει έναν ακόμα από τους πύρινους λόγους του. Απέναντί του βρίσκεται η τρισυπόστατη εκκλησία του χωριού, πράγμα σπάνιο. Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, στον Άγιο Παντελεήμονα και στον Άγιο Χαράλαμπο. Λόγω του τελευταίου εξηγούνται οι πολλοί Χαράλαμποι του χωριού, όπως μου τονίζει και για το δικό του όνομα ο Χάρης! Από την πλατεία, η θέα είναι μαγευτική. Μπροστά σου απλώνεται ο ποταμός Οινούντας και το καταπράσινο χαλί που τον συνοδεύει. Η γη είναι εύφορη, λόγω των πολλών νερών, μολονότι βρίσκεται στα 1.000 μέτρα υψόμετρο. Αντιθέσεις… Καρυδιές και καστανιές επικρατούν μαζί με τη ρίγανη και το αρωματικό τσάι. Μια ξεχασμένη παιδική χαρά κι ένα γήπεδο μπάσκετ έμειναν να θυμίζουν τις παιδικές φωνές που κάποτε κατέκλυζαν την ατμόσφαιρα. Συνεχίζουμε περπατώντας μέχρι να φτάσουμε στο πανύψηλο ρολόι, ένα ακόμα ορόσημο του χωριού. Σημείο συνάντησης πρώιμων ερωτευμένων. Τώρα πλέον, μετράει τις ώρες καρτερικά μέχρι να αποκτήσει ζωντάνια και πάλι η περιοχή, και πού ξέρεις, μπορεί κάποτε κάποιοι να δώσουν ξανά το πρώτο τους φιλί εκεί… Στον δρόμο συναντώ πινακίδες και σήματα πεζοπορίας. Ολόκληρη η περιοχή αποτελεί ένα διαμάντι για τους λάτρεις του είδους. Καταπράσινες διαδρομές ανάμεσα στην πλούσια χλωρίδα του Πάρνωνα, νερά και πηγές έτοιμα να ξεδιψάσουν τους περιπατητές, χωμένα σε βράχια μοναστήρια, όπως η Αγία Ειρήνη και η Παναγιά Μαλεβή αλλά και το καταφύγιο του ορειβατικού συλλόγου Σπάρτης. Τόσο η Βαμβακού όσο και η γύρω περιοχή προσφέρονται για αποδράσεις σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Γιορτές, δραστηριότητες και φεστιβάλ όπως το Κρόνιον Πέρασμα, ένας αγώνας για δρομείς μεγάλων αποστάσεων που πήρε το όνομά του από την ψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα, το μεγάλο παραδοσιακό πανηγύρι κατά το διήμερο γιορτής της Αγίας Παρασκευής και του Άγιου Χαράλαμπου στα τέλη Ιουνίου, και το διάσημο φεστιβάλ γαστρονομίας και καρυδιού τον Οκτώβρη, που περιλαμβάνει γνωστούς σεφ, τοπικά προϊόντα, μουσική και γνήσια λακωνική φιλοξενία καλύπτουν όλα τα γούστα. Αν κάποιος επιθυμεί να ξαναζήσει την αγνότητα της ελληνικής επαρχίας, σαν από ελληνική ταινία, δεν έχει παρά να επισκεφτεί το χωριό το Πάσχα ή τον Δεκαπενταύγουστο. Χιόνια και τζάκι; τον χειμώνα, η Βαμβακού ντύνεται με τον άσπρο της μανδύα. Επίσης, εκδρομές στα κοντινά γραφικά χωριά όπως ο Άγιος Πέτρος, η Καστάνιτσα και οι Καρυές σε ταξιδεύουν σε μέρη που δεν έχουν αλλοτριωθεί από τον σύγχρονο μαζικό τουρισμό. Ενώ περπατάμε στους πλακοστρωμένους δρόμους, κάπου κάπου κρυμ-

●●●

●●

●●●●

μένες σε γωνιές παρατηρώ πινακίδες με στίχους από μεγάλους ποιητές και παραμυθάδες. Είναι αποτέλεσμα μιας προσπάθειας ανθρώπων του πολιτισμού και των γραμμάτων που ερωτεύτηκαν τη Βαμβακού –μα πώς να μην το κάνουν–. Με αφετηρία την Αθήνα, έχουν δημιουργήσει εδώ «το χωριό των παραμυθιών». Η Ακαδημία Ποίησης και Παραμυθιού έχει μεταμορφώσει ένα ολόκληρο κτίριο σε ένα παραμυθένιο σπίτι. Εντός του πραγματοποιούνται αφηγήσεις παραμυθιών, δραματοποιήσεις, παραστάσεις. Και όχι μόνο… Καθώς περιδιαβαίνεις το χωριό, ξάφνου θα δεις να σε κοιτά περίεργα μια γριά μάγισσα, από μια γωνιά θα παρατηρήσεις καλικάτζαρους και ξωτικά, ενώ μυστήρια σκεύη ή ξύλινες σκούπες θα σε μπερδέψουν, αν ζεις την πραγματικότητα ή μεταφέρθηκες σε ένα παραμύθι! Αυτή, όμως, δεν είναι η μόνη καλλιτεχνική παρέμβαση στο τοπίο. Ο Χάρης με οδηγεί στο χαμηλότερο μέρος της Βαμβακούς, στην Κάτω Βρύση. Εδώ χάνομαι, ξεχνάω τα πάντα. Αντικρίζω λιθόκτιστες βρύσες με τρεχούμενο πεντακάθαρο νερό. Ο γέρο-πλάτανος στέκει στη μέση κι εγώ σκέφτομαι τα γλέντια που έχουν γίνει εδώ. Πατώντας Βαμβακού Λακωνίας

Η εικαστικός Κατερίνα Παπαναστασίου έχει αναλάβει να παρέμβει με τις δικές της πινελιές στον ήδη υπέροχο καμβά της φύσης.

πάνω στα χιλιάδες πεσμένα φύλλα του που μου έχουν στρώσει κόκκινο χαλί, παρατηρώ ένα παραμυθένιο σπιτάκι. Κρέμεται από ένα γερμένο χοντρό κλαδί. Μα πώς βρέθηκε αυτό εδώ, σκέφτομαι. Πριν εκφράσω την απορία μου δυνατά, ο Χάρης μου κάνει νόημα να κοιτάξω παραπέρα. Όπως έρχεται ορμητικά το ποτάμι, δυο ακόμα σπιτάκια πεσμένα στη μια του όχθη. Στο πλάι, ένας ακόμη πλάτανος, ψηλόλιγνος, στολίζεται από μια ντουζίνα από τα ίδια ξύλινα σπιτάκια που στέκουν λες και έχουν βγει από παραμύθι των παιδικών μας χρόνων. Για όλα αυτά υπεύθυνη είναι η Κατερίνα Παπαναστασίου, μια Σπαρτιάτισσα εικαστικός και διακοσμήτρια που έχει αναλάβει να παρέμβει με τις δικές της καλλιτεχνικές πινελιές στον ήδη υπέροχο καμβά της φύσης. Μα το σημαντικότερο άγγιγμά της δεν είναι εδώ… Οι πεταλούδες της Κατερίνας, στην εικαστική παρέμβασή της στην έξοδο της Βαμβακούς, φαίνονται λες κι είναι έτοιμες να πετάξουν μια για πάντα μακριά, όπως στο ίδιο ακριβώς σημείο, έφευγαν τις

●

προηγούμενες δεκαετίες οι νέοι αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο στις Αμερικές και στις Αυστραλίες. «Σταθμός συγκινήσεως» γράφει μια ξύλινη ταμπέλα. Πόσα και πόσα δάκρυα έχυσαν εδώ μανάδες που αποχωρίζονταν τα παιδιά τους; Άντρες και γυναίκες που άφηναν τον τόπο που γεννήθηκαν με την ελπίδα ζωγραφισμένη στα υγρά πρόσωπά τους. Νιώθω βαριά την ατμόσφαιρα στο «Τελωνείο», όπως είναι γνωστό το σημείο στους Βαμβακίτες. Σαν να βλέπω μπροστά μου τις οικογένειες να χωρίζουν, σαν να ακούω το βουβό κλάμα τους, σαν να μυρίζω τα κάθιδρα πονεμένα νιάτα με τις παραφορτωμένες βαλίτσες τους… Οι πεταλούδες που σε μια άκρη πετούν, μου δείχνουν το όραμα, το μέλλον. Το χωριό ερήμωσε με το πέρασμα των δεκαετιών και η καταραμένη, όπως φαίνεται αστυφιλία, χτύπησε βάναυσα τη Βαμβακού. Τώρα όμως, οι νέοι αρχίζουν να γυρίζουν πίσω, αναζητώντας τις ρίζες τους, φτιάχνοντας μια νέα αρχή, πατώντας σε γερά επιστημονικά μονοπάτια. Με όρεξη και διάθεση προσφοράς, δεν υπάρχει τίποτα που να τους τρομάζει. Η απλότητα, η φύση και τα δώρα που αυτή προσφέρει απλόχερα, η ηρεμία του χειμώνα, το πανηγύρι της άνοιξης, οι δράσεις που αναπτύσσονται καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου είναι κομμάτια του μέλλοντος που έρχεται. Μια επίσκεψη θα σε πείσει!

●

Η πολύχρωμη φθινοπωρινή Βαμβακού. ●●

Πάντα ν’ ανταμώνουμε… 52

●●

Η παραδοσιακή οµορφιά των Κυθήρων έκανε τουσ αρχαίουσ Έλληνεσ να πιστεύουν πωσ εδώ πρωτοπερπάτησε η ωραιότερη θεών και ανθρώπων, η θεά του έρωτα. Η µελιτέα, όπωσ ονόµαζαν τη θεά Αφροδίτη. Δεν είναι τυχαίο το επίθετο µελιτέα (µελένια) αφού µόνο το τελειότερο πλάσµα τησ γησ θα µπορούσε να έχει την γλυκύτητα, την εµφάνιση και το άρωµα του ΘΥΜΑΡΙΣΙΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ. Το νησί ήταν γνωστό από την αρχαιότητα για το εξαιρετικήσ ποιότητασ µέλι του. Υπάρχουν ενδείξεισ ότι από εδώ ξεκίνησε η εφαρµογή τησ κινητήσ κηρήθρασ στην αρχαιότητα, για να εξαπλωθεί σε όλον τον κόσµο µόλισ στο τέλοσ του περασµένου αιώνα. Πολλέσ διακρίσεισ και βραβεία έχουν κάνει το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ γνωστό και περιζήτητο. Εσείσ που θέλετε ν' απολαύσετε το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ... ΜΟΝΟ από το πρατήριο του Μελισσοκοµικού Συνεταιρισµού και στα καταστήµατα µε το σήµα µασ.

ΕΚΘΕΣΗ & ΠΡΑΤΗΡΙΟ ΧΟΝ∆ΡΙΚΗΣ-ΛΙΑΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΤΑ ΑΡΩΝΙΑ∆ΙΚΑ Πληροφορίεσ: ρίεσ: ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΚΥ ΚΥΘΗΡΩΝ τηλ. 27360 34370 - email: melikyth@otenet.gr

• Μετακινήσεις & transfers (6-9 ατόµων & Α.Μ.Ε.Α) ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΝΑΠΗΡΙΚΟΥ ΑΜΑΞΙ∆ΙΟΥ

• Εκδροµές • Ιατρικές επισκέψεις • Πολιτιστικές δραστηριότητες • Αθλητικές δραστηριότητες • Θρησκευτικός τουρισµός • Επαγγελµατικά ταξίδια

Ελ. Βενιζέλου 19, Τρίπολη τηλ. 6980 499666 email: tranfer4allgr@gmail.com

Νίκοσ ∆ήµου Γυψοσανίδεσ Ψευδοροφέσ-Χωρίσµατα Χρώµατα Μονωτικά Υλικά

κέντρο διανοµήσ Θερµοµόνωση και ενεργειακή αναβάθµιση Ανακαίνιση και εκσυχρονισµόσ Εξοικονόµηση ενέργειασ και χρηµάτων

3ο χλμ. Π.Ε.Ο. Άργους-Τρίπολης τηλ. 27510 29260 κιν. 6974 867 628 email. gipsform@otenet.gr

«Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν»

Μουσείο τυπογραφίας

Βιομηχανικό πάρκο Χανίων, κοντά στη Σούδα. Πρωί. Έξω υγρασία με 3 βαθμούς Κελσίου και τα πιεστήρια να αναπαράγουν βιομηχανικό «θόρυβο» και τη δική τους ζέστη εντός του κτιρίου. Αντικρίζοντας τις πρώτες τυπογραφικές μηχανές του 15ου, 16ου και 19ου αιώνα αισθάνθηκα αμέσως την επιστροφή στην ιστορία. Ο φυσικός χώρος ενός τυπογραφείου για την τοπική εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα» επεκτάθηκε, ώστε να μπορέσει να διαφυλάξει αντικείμενα, εικόνες και τεχνικές του χθες, την ιστορία της γραφής, του πολιτισμού μας.

Κατερίνα Γραμματικού

α πανιά του καραβιού του Μίνωα άνοιξαν από τους δυνατούς ανέμους και μαζί του έφεραν και 'μένα ξανά στην Κρήτη και στα Χανιά. Σκοπός της επίσκεψης αυτή τη φορά ήταν το μοναδικό μουσείο τυπογραφίας στην Ελλάδα, ιδιοκτησίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη. Παρότι η πρώτη απόπειρα ίδρυσης τυπογραφείου στη χώρα μας έγινε στον Χάνδακα του κοντινού Ηρακλείου το 1486, τα Χανιά έμελλε να κλέψουν τη δόξα… Η πρώτη φλέβα Η τυπογραφία είναι η τέχνη που αποτυπώνει και αναπαράγει στοιχειοθετημένα κείμενα και εικόνες. «Πολύ πριν την ανακάλυψή της, ο άνθρωπος στην προσπάθειά του να αναλύσει τη σκέψη του με τη γλώσσα έβαλε μια τάξη» γράφει ο Φουκώ. Η «τάξη» αυτή έφερε και την πρώτη Ελληνική γραμματική, την «Επιτομή των οκτώ του λόγου μερών» του Κωνσταντίνου Λάσκαρη, που τυπώθηκε σε τυπογραφείο του Μιλάνου το 1476. Το 1790

Η τέχνη της τυπογραφίας. Τύποι γραμματοσειρών.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Μουσείο τυοπογραφίας στα Χανιά

Η πρώτη αναπαραγωγή κειμένων εμφανίστηκε στην Κίνα το 1041 μ.Χ.

●

Αίθουσα, Η ιστορία της Γραφής. Εικαστικό: το σκαθάρι πάνω σε συμβολογράμματα (αναπαράσταση). ●●

(Εντός του Μουσείου) Τυπογραφική μηχανή Heidelberg του 1900. ●●●

Η πολύ ενδιαφέρουσα αίθουσα για την ιστορία της γραφής. ●●●●

Συλλεκτική γραφομηχανή Linderwood. 58

στη Βιέννη θα τυπωθεί ο «Θούριος», και ο Ρήγας θα εκδώσει τις προκηρύξεις και τη «Χάρτα των Ελλήνων». Οι Έλληνες τυπογράφοι και τα πρώτα εθνικά τυπογραφεία που θα ιδρυθούν στην Αίγινα (1828), στο Ναύπλιο (1830), και στην Αθήνα (1834) θα γίνουν αρωγοί στην προσπάθεια αφύπνισης και εγγραμματισμού του έθνους. Από τα πρώτα τυπογραφεία που ιδρύθηκαν στην Ελλάδα ήταν αυτό που λειτούργησε το 1819 στη Χίο με τυπογραφικό υλικό που έστειλε ο Γάλλος τυπογράφος Didot. Σε αυτό θα εκδοθεί το 1821 η «Ελληνική Γραμματική» του δασκάλου Νεόφυτου Βάμβα σε δημοτική γλώσσα, ενώ το 1825 τυπώνεται στο Μεσολόγγι ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού. Η πρώτη εφημερίδα της Ελλάδας «Σάλπιγξ η Ελληνική» τυπώνεται στην Καλαμάτα το 1821 και ακολουθούν οι εφημερίδες ο «Φίλος του Νόμου» (Ύδρα, 1822), τα «Ελληνικά χρονικά» (Μεσολόγγι, 1824), η «Εφημερίς των Αθηνών» (1824), και ο «Νικήρατος» της Ευανθίας Καΐρη (Ναύπλιο, 1826). Τέλος, το 1887 η φεμινίστρια, δημοσιογράφος και εκδότρια Καλλιρρόη Παρρέν τυπώνει την «Εφημερίδα των Κυριών», την πρώτη εφημερίδα για τα δικαιώματα των γυναικών. Η ιστορία της γραφής Αλήθεια, πώς θα μπορούσαν τόσες γραμματικές, Ευαγγέλια, ιδέες, απόψεις, ειδήσεις και τα χιλιάδες παραμύθια να τ’ αφουγκραστούν τα παιδιά δίχως το αποτυπωμένο κείμενο; η πρώτη αναπαραγωγή σκέψεων και λέξεων γίνεται σίγουρα με τη φωνή και τη γλώσσα. Οι μύθοι ειπώθηκαν με το στόμα για να γίνουν έπη, μέχρι τα ανάγλυφα γράμματα να ζωντανέψουν τον λόγο και την αφήγηση, δίπλα σε μια γεμάτη με χρώματα εικόνα, τυπωμένη σε χαρτί ή ψηφιακά απεικονισμένη σε κάποια οθόνη. Η γραφή προϋπάρχει σαφώς της τυπογραφίας, από τότε που ο προϊστορικός άνθρω-

πος είχε ανάγκη να αναπαραστήσει το φαντασιακό του στους βράχους και στις σπηλιές, όπου διαβιούσε. Ωστόσο, η πρώτη αναπαραγωγή κειμένων εμφανίστηκε στην Κίνα το 1041 μ.Χ με κινητά στοιχεία από πηλό, ύστερα ξύλο και έπειτα μέταλλο. Αν και ο Ολλανδός Λαυρέντιος Κοστέρ είχε πιο πριν κατασκευάσει κινητά στοιχεία, η τυπογραφία στην Ευρώπη μετρά τουλάχιστον πεντακόσια χρόνια, και το πρώτο χειροκίνητο τυπογραφικό πιεστήριο του Γουτεμβέργιου στο Μάιντς της Γερμανίας (με χυτά τυπογραφικά στοιχεία-σφραγίδες που χάραξε ο ίδιος, ως χρυσοχόος, και μελάνη) θα τύπωνε στα 1450 το πρώτο άρτιο βιβλίο, τη Βίβλο, την οποία και ανατύπωσε 48 φορές. Από κει κι έπειτα η τυπογραφία ως εφεύρεση θα διέγραφε την πορεία ισχυροποίησης των θρησκειών, της ανταλλαγής ιδεών και της διατύπωσης απόψεων. Θα τύπωνε λογοτεχνία και ποίηση, επιστήμες, διακηρύξεις και προκηρύξεις, αναγγελίες και εγκυκλίους, ενώ θα συνέβαλλε στον αγώνα παλιγγενεσίας και ανασύστασης της εθνικής μας ταυτότητας. Πιστό αντίγραφο του πρώτου αυτού πιεστηρίου υπάρχει στη Α’ πτέρυγα του μουσείου, που σε μεταφέρει ελάχιστα χρόνια συμπαντικού χρόνου πίσω, πολύ πριν τα προϊόντα της νέας τεχνολογίας ανατρέψουν τις παραδοσιακές παραγωγικές διαδικασίες. Εδώ θα γνωρίσεις ξανά τα υλικά γραφής από φυτά (πάπυρο) και δέρματα (περγαμηνές), πήλινες πινακίδες, λίθινα αγγεία ή μέταλλα, που σωρευτικά συντέλεσαν στο να γίνουν με τον χρόνο σπαράγματα αγγείων και απομεινάρια επιτύμβιων στηλών, παλίμψηστα κείμενα, φθαρμένα συναξάρια που θα αντιΜουσείο τυπογραφίας στα Χανιά

●●

●●●

●●●●

γράφονταν υπό το φως του λύχνου και την πένα κάποιου φιλόπονου μοναχού. Καλλιγράφοι στις αυλές αυτοκρατόρων θα ανατυπώσουν τη γνώση στο χαρτί, κάτω από την απαίτηση της προνομιούχας τάξης που θέλει να μαθαίνει, διασώζοντας με αυτόν τον τρόπο αρχαία κείμενα φιλοσόφων: τον Όμηρο, τον Θουκυδίδη, τον Επίκτητο, τον Πίνδαρο, τον Στράβωνα, τον Πλούταρχο, εκκλησιαστικά έγγραφα, χειρόγραφα ιερά, παλαιογραφικά κείμενα και κώδικες, που θα συντελέσουν δεόντως στη γρήγορη αφύπνιση του πνεύματος και στην αναγέννηση από τον σκοταδισμό του Μεσαίωνα. Τα scriptorium των μοναστηριών θα θεωρηθούν εν γένει τα πρώτα τυπογραφεία (η Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος διέθετε στα 1759 ένα από αυτά, και μεταξύ των πολλών χειρογράφων και εικονογραφημένων παπύρων κατέχει τυπωμένο κώδικα χιλίων ετών «Περί της βοτανικής» του Διοσκουρίδη). Η αλήθεια των πραγμάτων αποτυπώθηκε σε υλικά γραφής. Σφηνόλιθοι και σφραγιδόλιθοι απαιτούν αποκρυπτογράφηση. Οι δέκα εντολές πριν τεθούν στον πάγκο στοιχειοθεσίας, γράφτηκαν σε περγαμηνή, το υλικό γραφής του 2ου αιώνα π.Χ. Το Ευαγγέλιο του Ιούδα βρέθηκε πάνω σε πάπυρο και σε δεμένες σελίδες (Codex), όπως και τα Ομηρικά έπη, η «Πολιτεία» του Πλάτωνα και αποσπάσματα από το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο και την Επιστολή προς Ρωμαίους, καθώς και απόκρυφα Ευαγγέλια (όπως της Μαρίας Μαγδαληνής). Η Παλαιά και Καινή Διαθήκη και πολλά εικονογραφημένα χειρόγραφα βρέθηκαν επίσης σε πάπυρους και αντιγράφηκαν αρκετές φορές μέχρι να γίνουν βιβλία, ενώ η αναζήτηση χειρόγραφου του Αριστοτέλη σε ένα ιταλικό μοναστήρι Βενεδικτίνων θα γίνει η αφορμή για να γραφτεί από τον Ουμπέρτο Έκο το «Όνομα του ρόδου».

●

●●

●●●

Στην κύρια αίθουσα θα δείτε χειρόγραφο Κοράνι του 1745 και πρωτότυπες αφίσες με την τεχνική της Λιθογραφίας, όπως της αναβίωσης των πρώτων Ολυμπιακών αγώνων και της απόπειρας δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου. Στην αίθουσα του Μουσείου στον ημιώροφο, η οποία είναι αφιερωμένη στην ιστορία της γραφής, παρουσιάζονται σαν CinemaScope τα αυθεντικά υλικά γραφής, και απεικονίζεται δείγμα γραφής από αρχαίες και σύγχρονες διαλέκτους πάνω σε πάπυρο. Το Φοινικικό αλφάβητο, η Γραμμική Α’ και Β’, συλλαβογράμματα και ιερογλυφικά, ιδεογράμματα, η εβραϊκή και η αραμαϊκή γραφή, η γραφή των Αζτέκων και των Μάγια, η συμβολική γραφή, η εικονική γραφή της Αιγύπτου, το αλφάβητο των τυφλών Braill και τόσες άλλες ακόμη αναπαρίστανται μέσα από τις δημιουργίες του εικαστικού Αντώνη Παπαντωνόπουλου. Προχωρώντας στην περιήγηση συναντάς πολύγραφους και συλλεκτικές επώνυμες γραφομηχανές, ενώ παράλληλα παρουσιάζονται σύγχρονα εκθέματα που σχετίζονται με τις γραφικές τέχνες (αφίσες, τύποι γραμμάτων κ.ά.). Σπάνιες εκδόσεις από τον 16ο και 17ο αιώνα, ελληνικές και ξένες εφημερίδες του 19ου αιώνα, χάρτες, λιθογραφίες, ξυλογραφίες και χαλκογραφίες θα βρείτε στην τελευταία στάση της διαδρομής εντός του μουσείου, και αποτελούν δωρεά του συλλέκτη Κώστα Τζωρτζάκη. Τη σκυτάλη των πρώτων τεχνικών ανατύπωσης, οι οποίες παρουσιάζονται στη Β’ πτέρυγα του αμφιθεάτρου, πήραν η λιθοτυπία, η ξυλογραφία, η χαλκογραφία, η μεταξοτυπία, η λινοτυπία και το offset, τεχνικές που θα πολλαπλασίαζαν άρδην τον πλούτο της γνώσης της οικουμένης. Εντυπωσιακά είναι, το τεράστιο μαντεμένιο τυπογραφικό πιεστήριο Krause του 1835, το ποδοκίνητο πιεστήριο τύπου Victoria και το «μποστονάκι» (χειροκίνητο πιεστήριο τύπου Boston –στο οποίο μπορείς να τυπώσεις κανονικά– όπως τυπώνονταν οι επαναστατικές προκηρύξεις των Βενιζελικών στα 1866). Επίσης, μια ηλεκτρική Original Heldelberg του 1900 (με μια όμοια τυπώνει ακόμη και σήμερα ο τυπογράφος Καρτάκης), η πρώτη λινοτυπική μηχανή με την οποία τυπώθηκε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Χανιώτικα Νέα», μια Kempewerk Νυρεμβέργης, κι ένα αντίγραφο παλιού χειροκίνητου πιεστηρίου του 1450. Πολλά από τα ανάγλυφα γράμματα και μήτρες-σφραγίδες που θα δείτε, στοιχειοθετούνταν ανάποδα, προκειμένου να παραχθεί το κείμενο πάνω σε χαρτί από την τυπογραφική μηχανή.

●

Ποδοκίνητο πιεστήριο Krause. ●●

Τυπογραφικά στοιχεία. ●●●

Κυπριακή γραφή. Μουσείο τυοπογραφίας στα Χανιά

«Η φύση της γλώσσας είναι ο γραφικός της χαρακτήρας». Φουκώ. 61

Η αυτοκρατορία των στοιχείων (fonts) Η εποχή της ανάποδης στοιχειοθέτησης, αν δεν έχει παρέλθει ακόμη οριστικά, αν και οι σύγχρονοι τυπογράφοι πόρρω απέχουν από τους αντιγραφείς μοναχούς, η γραφιστική είναι πλέον αυτή που την ανταγωνίζεται σε επίπεδο τέχνης και αισθητικής, ενώ η αυτοκρατορία των στοιχείων (fonts) αποτελεί την καινούρια χώρα των γραμμάτων. Και παρότι η κινέζικη γραφή αποτελεί από μόνη της καλλιτεχνική επίδειξη γραφής, τα πρώτα τυπογραφικά στοιχεία (fonts) χαράχθηκαν στην Ιταλία τον 15ον αιώνα από τον Aldus Manutius, και η συστηματική εκτύπωση βιβλίων ξεκίνησε στις αρχές του 19ου αιώνα. Η μορφοποίηση και η επεξεργασία του κειμένου με την επιλογή της γραμματοσειράς αποτελούν μέχρι σήμερα σημαντικό κομμάτι της εκτυπωτικής δουλειάς. Μια τόσο απλή και δεδομένη λειτουργία για τον υπολογιστή, προϋπήρχε από πολύ παλαιότερα με τα ανάγλυφα γραμματάκια-κομψοτεχνήματα που δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα της σκληρής και χρονοβόρας δουλειάς του χαράκτη και ξυλογράφου ή λιθογράφου, των σχεδιαστών δηλαδή και δημιουργών τους. Ένας από αυτούς ήταν ο Γάλλος καλλιγράφος και αργότερα τυπογράφος Claude Garamond, ο οποίος στα 1545 έμεινε γνωστός για την πρωτότυπη (τότε) ομώνυμη γραμματοσειρά, όπως επίσης ο Stanley Morison για τη γραμματοσειρά Times New Roman, την οποία σχεδίασε το 1925 για το περιοδικό «Τhe Times» του Λονδίνου. Διάσημες ακόμη γραμματοσειρές, όπως η Sans Serif της σχολής του Bauhaus της Γερμανίας (των Gill’sans Serif και Paul Renner’s Futura) και πολλές άλλες, επιβίωσαν και χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα.

●

Verba volant, scripta manent 1 Μπορεί η σύγχρονη τυπογραφία να μη γράψει καινούργια Ευαγγέλια, ούτε επιπλέον Εντολές, μήτε νέες ιδεολογίες, αφού τα πάντα μοιάζει να τυπώθηκαν και να εξαντλήθηκαν ήδη. Δεν θα χρειαστεί ο ίδιος πολυπληθής αριθμός εργαζομένων στα τυπογραφικά εργαστήρια, ούτε ο πολύπλοκος χειρισμός των μηχανημάτων για να βγει η πρώτη έκδοση της πρωινής εφημερίδας, και μάλλον κανένας δεν θα μάθει την κήρυξη ενός πολέμου μέσα από αυτήν. Πώς άραγε θα ένιωθε ο πρώτος εκείνος άνθρωπος που άλλαξε τον τρόπο διακίνησης της σκέψης και των ιδεών βλέποντας σήμερα ένα ογκώδες βιβλίο να αναπαράγεται από έναν απλό υπολογιστή σε λίγες μόνο ώρες; Κι αν τελικά… είναι γραφτό η ψηφιακή εποχή να μας φέρνει μιαν ανάσα πριν την οριστική εξαφάνιση των έντυπων εκδόσεων; –Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν– πώς αλήθεια θα γραφόταν ο κόσμος μας δίχως την τυπογραφία;

●●

info's

●● Αναπαράσταση βραχογραφίας. ●● Τα αγαπημένα Χανιά.

Στο αμφιθέατρο εκτίθενται τα βραβευμένα έργα του διεθνούς διαγωνισμού αφίσας που διοργανώνεται κάθε χρόνο από το Μουσείο, το οποίο φιλοξενεί συνέδρια, μουσικές εκδηλώσεις, παρουσιάσεις βιβλίων κ.ά. Ο χώρος προσφέρεται επίσης για εκπαιδευτικές εκδρομές, όπου οι μικροί επισκέπτες θα τυπώσουν το δικό τους φύλλο εφημερίδας. Τηλ.: 28210 80090, www.typography-museum.gr. 1 Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν.

Ιωάννα Βενιέρη

Βιολογικά προϊόντα

Νοστιμιά, ουσία και καλή υγεία!

Η γεύση και το άρωμα, τα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά, αλλά και οι αυξημένες αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες σε σχέση με τα αντίστοιχα συμβατικά, τα κατατάσσουν επάξια στο πιο ψηλό βάθρο της προτίμησης και της καρδιάς μας! Τι κι αν η τιμή τους είναι λίγο πιο ακριβή… Ποιος, άραγε, μπορεί να αντισταθμίσει την καλή υγεία και την ευεξία που μας προσφέρουν; 66

ναζητώντας γεύσεις κι αρώματα των παιδικών μας χρόνων… χαράξαμε πορεία για τον μαγικό κόσμο των βιολογικών προϊόντων. Τότε που η ντομάτα είχε τη δική της, ιδιαίτερη νοστιμιά, τα φρούτα εποχής ήταν πάντα ζουμερά, γευστικά και απολαυστικά, σαν να τα κόβαμε εμείς από το δέντρο! Ρωτήσαμε λοιπόν τους ειδικούς, τους ανθρώπους που φροντίζουν να απολαμβάνουμε καθημερινά ολόφρεσκα και πεντανόστιμα προϊόντα, προστατεύοντας παράλληλα το περιβάλλον. Ασπίδα για την υγεία μας Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από τα πιο απλά. Ποια προϊόντα χαρακτηρίζονται ως βιολογικά; Είναι τα προϊόντα εκείνα που προέρχονται από την καλλιέργεια της γης, χωρίς χημικά λιπάσματα, τοξικά φυτοφάρμακα και παρασιτοκτόνα. Για να αντιμετωπίσουν τις ασθένειες που παρουσιάζονται στα φυτά, αλλά και για να εμπλουτίσουν το έδαφος, οι βιοκαλλιεργητές χρησιμοποιούν αποκλειστικά φυσικές μεθόδους και οργανικά στοιχεία. Ένα προϊόν, για να χαρακτηριστεί ως βιολογικό, πρέπει να καλλιεργείται βιολογικά τουλάχιστον για τρία χρόνια και φυσικά να έχει την κατάλληλη σήμανση στη συσκευασία του (το όνομα του οργανισμού και τον κωδικό πιστοποίησής του). «Τα βιολογικά προϊόντα αποτελούν καθαρή τροφή χωρίς υπολείμματα φυτοφαρμάκων και έχουν υψηλή διατροφική αξία. Συμβάλλουν στη σταδιακή αποτοξίνωση του οργανισμού και την αποκατάσταση της διατροφικής ισορροπίας. Δεν περιέχουν συντηρητικά, βελτιωτικά γεύσης, τεχνητά και αρώματα. Ο φυσικός τρόπος παραγωγής τους συμβάλλει στο να έχουν πολύ καλύτερη γεύση και άρωμα από τα αντίστοιχα συμβατικά», μας εξηγούν οι άνθρωποι της εταιρίας Βιοκαρπός Α.Ε. Καθώς βοηθούν στην υγιή ανάπτυξη, αποτελούν ιδανική επιλογή για

Η Δήμητρα Τσακίρη στα κτήματά της στο Κυβέρι Αργολίδας.

όλους, πόσο μάλλον για τα μικρά παιδιά, που χρειάζονται μια ασφαλή και πλήρη σε θρεπτικά συστατικά διατροφή χωρίς φυτοφάρμακα. Τι να προσέχουμε ως καταναλωτές «Μεγάλη σημασία έχει η πιστοποίηση του προϊόντος, που πρέπει πάντοτε να ελέγχεται από τον καταναλωτή. Επίσης, τα σημαδεμένα και ανομοιόμορφα φρούτα και λαχανικά συνήθως δηλώνουν την απουσία χημικών και φυτοφαρμάκων, γεγονός που δεν γνωρίζει πάντα ο καταναλωτής και γι’ αυτό τα αποφεύγει», μας επισημαίνει ο κ. Νίκος Αντύπας, γεωπόνος της εταιρίας Οικολογικά Αγροκτήματα Καραμάνου. Η αξιοπιστία των βιολογικών προϊόντων στηρίζεται σε ένα αυστηρό σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης, σύμφωνα με το νόμο 2092/91 και 1804/99 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κάθε βιοκαλλιεργητής οφείλει να εφαρμόζει πιστά όσα ορίζει ο νόμος αυτός και να δέχεται πολλούς ελέγχους από ειδικούς γεωπόνους σε όλα τα στάδια της παραγωγής και διάθεσης, οι οποίοι εγγυώνται πως τηρούνται όλοι οι κανόνες που ορίζονται, οπότε και πιστοποιούνται λαμβάνοντας τη σφραγίδα τους σαν γνήσια βιολογικά. Στην πρώτη γραμμή των εργαστηριακών αναλύσεων και ελέγχων τόσο για τα συμβατικά όσο και για τα βιολογικά προϊόντα –όπου δίνεται και η μεγάλη μάχη- βρίσκεται η CADMION, ένα από τα μεγαλύτερα, διαπιστευμένα εργαστήρια της χώρας με διεθνές κύρος. Τα υπερσύγχρονα εργαστήριά της έχουν τη δυνατότητα να επιβεβαιώσουν και μάλιστα σε πολλαπλά υποστρώματα, αν και κατά πόσο ένα προϊόν πληροί τα θεσμοθετημένα πρότυπα σε όλα τα επίπεδα της βιολογικής καλλιέργειας. Διαθέτει διεθνείς εγκρίσεις, εξαιρετικά σημαντικές για τις εξαγωγές των ελληνικών προϊόντων, «λύνοντας τα χέρια» του καταναλωτή. Tηλ.: 27420 22554, www.cadmion.gr. Από το χωράφι στο τραπέζι μας Επιλέξαμε λοιπόν και σας παρουσιάζουμε μερικές από τις πλέον αξιόπιστες εταιρίες βιολογικής γεωργίας της χώρας μας, τα προϊόντα αλλά και τους ανθρώπους πίσω από αυτά. «Η πτωτική τάση των τιμών των καλλιεργούμενων εσπεριδοειδών τα τελευταία χρόνια και η έλλειψη αγορών έχουν καταστήσει το επάγγελμα της γεωργίας ασύμφορο για τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων της περιοχής», μας λένε οι άνθρωποι της ANYΦION GREECE IKE, η οποία δραστηριοποιείται στον 68

«Η βιολογική γεωργία δεν αποτελεί μονάχα μια γεωργική πρακτική, αλλά μια ιδεολογία…»

τομέα εξαγωγής βιολογικών προϊόντων. Η ιδέα για την ίδρυσή της ξεκίνησε το 2010 από την επιθυμία των μελών της να στηρίξουν τους λίγους, αλλά επίμονους βιοκαλλιεργητές της Αργολίδας. Ξεκινώντας συνεργασία με δύο τοπικούς παραγωγούς, κατάφεραν μέσα σε 5 χρόνια να δημιουργήσουν έναν κύκλο παραγωγών που πλέον ξεπερνά τους 20, προσφέροντας μια μεγάλη γκάμα υψηλής ποιότητας βιολογικών προϊόντων «από το χωράφι απευθείας στον τελικό καταναλωτή». Στη φιλοσοφία της εταιρίας ανήκει η δίκαιη μεταχείριση σε όλα τα επίπεδα (παραγωγοί, εργαζόμενοι, εταίροι, καταναλωτές), ενώ έχει σχέδια για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των μεταναστών εργατών γης, την καθαριότητα της ευρύτερης περιοχής από το έντονο πρόβλημα των απορριμμάτων στα χωράφια και τη δημιουργία «βιολογικών ζωνών» που θα συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Ανάμεσα στους στόχους της είναι και η ίδρυση ενός Βιολογικού Αγροτικού Κέντρου,

●

Τα κοτόπουλα bioGReco αναπτύσσονται με φυσιολογικούς ρυθμούς, χωρίς φάρμακα, βόσκοντας ελεύθερα σε βιολογικά αγροκτήματα. ●●

ΑΝΥFION GREECE IKE: Από το χωράφι απευθείας στον τελικό καταναλωτή.

που στόχο θα έχει την ευαισθητοποίηση παραγωγών και καταναλωτών ως προς τα οφέλη της βιολογικής γεωργίας και της προστασίας του περιβάλλοντος, που τόσο έχει δοκιμαστεί από την αλόγιστη, συχνά, χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Περισσότερες πληροφορίες στα τηλ.: 6948 825788, κ. Γιώργος Στεργίου. «Για μας προτεραιότητα δεν είναι η ποσότητα, αλλά η ποιότητα», μας λένε η Σοφία Καραμάνου και ο Νίκος Αντύπας από τα Οικολογικά Αγροκτήματα Καραμάνου. «Η βιολογική γεωργία δεν αποτελεί για μας μονάχα μια γεωργική πρακτική, αλλά μια ιδεολογία…» Το 1995 πιστοποίησαν τα κτήματα που κληρονόμησαν από τις οικογένειές τους, ο Αθανάσιος και η Σοφία Καραμάνου, ξεκινώντας με τα εσπεριδοειδή. Με την πάροδο του χρόνου πολλαπλασίασαν τις εκτάσεις τους, προσθέτοντας στις καλλιέργειές τους πυρηνόκαρπα και κηπευτικά. Η φιλοσοφία της εταιρίας είναι να καλλιεργεί προϊόντα αγνά, δίχως να επιβαρύνει το περιβάλλον με χημικές ουσίες και φυτοφάρμακα, οι οποίες μεταφέρονται στα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Τα κτήματα βρίσκονται διάσπαρτα στον κάμπο της Αργολίδας και τα προϊόντα που καλλιεργούνται είναι ετήσιας και εποχιακής παραγωγής: σαλάτες, λάχανο, πράσα και κολοκύθι, αλλά και πολλά εποχιακά όπως πιπεριές, μελιτζάνες, αγκινάρες, μπρόκολο, κουνουπίδι, σέλινο, μαϊντανό κ.ά. Όσον αφορά τα φρούτα καλλιεργούνται πορτοκάλια, μανταρίνια, φράουλες, πεπόνια, καρπούζια, βασιλικά σύκα και ροδάκινα. Για δεύτερη χρονιά θα καλλιεργήσουν καρπούζι άσπερμο, το οποίο έχει κατακόκκινη σάρκα και πολύ γλυκιά γεύση. Εκτός από τα φρέσκα, η εταιρία παράγει και διαθέτει στις βιολογικές λαϊκές της Αθήνας και στο βιολογικό παντοπωλείο της, στην Άρια Ναυπλίου, μεταποιημένα βιολογικά προϊόντα, όπως ζυμαρικά, Γευστικές διαδρομές

●

●●

«Μεγάλη σημασία έχει η πιστοποίηση του προϊόντος, που πρέπει πάντοτε να ελέγχεται από τον καταναλωτή».

●

σάλτσα ντομάτας, ποικιλίες τουρσιών, γλυκά του κουταλιού και μαρμελάδες. Πληροφορίες και σημεία πώλησης, στο τηλ.: 27520 43093 και στο www.biologiko.gr. «Το 2004 αποφοίτησα από τη σχολή και αποφάσισα να ασχοληθώ με τη γη, επειδή ήταν ένας χώρος που με γοήτευε καθώς συνδύαζε την ηρεμία και τη δημιουργία. Η έλλειψη βιβλιογραφίας, τότε, σχετικά με τις βιολογικές καλλιέργειες με δυσκόλεψε. Μπαίνοντας στη διαδικασία αναζήτησης πληροφοριών ανακάλυψα και τη βιοδυναμική καλλιέργεια», μας εξομολογείται η Δήμητρα Τσακίρη, τεχνολόγος-γεωπόνος και βιοκαλλιεργήτρια. Στο αγρόκτημά της, στο Κυβέρι Αργολίδας, καλλιεργεί αγνά, γευστικά φρούτα και κηπευτικά, ακολουθώντας πιστοποιημένες βιολογικές διαδικασίες από τη σπορά ως τη συγκο-

●

«Πρωταρχικό μέλημά μας είναι ο τελικός καταναλωτής να νιώθει ασφαλής και σίγουρος για την υψηλή θρεπτική αξία του προϊόντος» ●●

Η κ. Σοφία Καραμάνου με την πρώιμη συγκομιδή των ροδάκινων. ●●●

«Για μας προτεραιότητα δεν είναι η ποσότητα, αλλά η ποιότητα». 70

μιδή. Καλλιεργεί βιοδυναμικά μαρούλια, γαλλικές-σγουρές σαλάτες και πατάτες, ενώ παράγει το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο «Γης Έργα». Έχει διατελέσει πρόεδρος του Συλλόγου Βιοκαλλιεργητών Αγορών Αττικής και πρόσφατα έλαβε Βραβείο Ποιότητας από τον «Γαστρονόμο» της Καθημερινής. «Αυτή την εποχή καλλιεργώ πορτοκάλια, λεμόνια, σαλάτες, μαρούλια, φράουλες, σπανάκι και στο θερμοκήπιο καλλιεργώ κολοκυθάκια. Τα προϊόντα μου τα βρίσκει κανείς στις βιολογικές αγορές της Αθήνας…» Τηλ. 6977 720670, gis-erga.gr, biotsakirid@yahoo.gr. «Πρωταρχικό μέλημά μας είναι ο τελικός καταναλωτής να νιώθει ασφαλής και σίγουρος για την υψηλή θρεπτική αξία του προϊόντος» σημειώνει ο κ. Γεώργιος Μαυρόγιαννης, πρόεδρος της εταιρίας ΒΙΟΚΑΡΠΟΣ Α.Ε, που ιδρύθηκε το 2006 προσφέροντας έκτοτε μια μεγάλη γκάμα βιολογικών προϊόντων στην εγχώρια και την εξωτερική αγορά. Τα προϊόντα αυτά είναι είτε ιδιοπαραγόμενα, είτε καλλιεργούνται από ένα δίκτυο 200 περίπου παραγωγών σε όλη την Ελλάδα και τον κόσμο. Στην ιδιόκτητη έκτασή της, στο Μαλαντρένι Αργολίδας, η οικογένεια Μαυρόγιαννη καλλιεργεί αποκλειστικά βιολογικά προϊόντα από την εποχή του προπάππου Μιχαήλ Μαυρόγιαννη, παράγοντας σήμερα όλων των ειδών βιολογικά φρούτα και λαχανικά. Ταυτόχρονα, η εταιρία επενδύει σε μια νέα σειρά προϊόντων ξηρού φορτίου με την ιδιωτική ετικέτα «Ευbio», που αφορά σε επιλεγμένα βιολογικά προϊόντα υγιεινής διατροφής από την Ελλάδα ή το εξωτερικό. Τηλ.: 210 9228826, 27510 77222, www.biokarpos.gr. Βιολογικό Μέλι Είναι πολλοί που υποστηρίζουν ότι το μέλι είναι ένα κατεξοχήν βιολογικό προϊόν, είναι όμως ακριβώς έτσι; «Ο ορισμός ενός μελιού ως βιολογικό εξαρτάται τόσο από τα χαρακτηριστικά της μεταχείρισης των κυψελών όσο και από την ποιότητα του περιβάλλοντος», μας λένε οι άνθρωποι που παράγουν το Βιολογικό Μέλι Άξιον Εστί. «Στη βιολογική μελισσοκομία τα μελίσσια πρέπει να βρίσκονται εντός ακτίνας 3 χλμ. από βιολογικές καλλιέργειες ή και από αυτοφυή βλάστηση. Θα πρέπει να διατηρείται αρκετή απόσταση από οποιεσδήποτε πηγές μη γεωργικής παραγωγής και συμβατικής καλλιέργειας, που ενδεχομένως προκαλούν μόλυνση. Στη συμβατική μελισσοκομία επιτρέπεται η διατροφή μελισσών με τροφές που περιέχουν ζάχαρη, ενώ στη βιολογική πρέπει να αφήνονται στις κυψέλες άφθονα αποθέματα μελιού και γύρης ικανά να καλύψουν τις ανάγκες της χειμερινής περιόδου. Ακόμη, στη βιολογική μελισσοκομία, απαγορεύεται η χρήση αντιβιοτικών και λοιπών φαρμάκων για την αντιμετώπιση ασθενειών της μέλισσας». Με έδρα το Πανόραμα Αργολίδας, το Βιολογικό Μέλι Άξιον Εστί παράγεται σε 9 διαφορετικές ποικιλίες και συλλέγεται από διάφορες περιοχές της χώρας, όπως η Εύβοια, οι Μυκήνες, η Φολόη, το Μαίναλο και ο Τυρός Αρκαδίας. «Αυτό που κάνει το μέλι μας ξεχωριστό είναι η αγάπη και η αφοσίωσή μας στα πιο έξυπνα και ευεργετικά έντομα του πλανήτη, τις μέλισσες. Τα προϊόντα

●●

Γευστικές διαδρομές

●●●

«Τα βιολογικά προϊόντα αποτελούν καθαρή τροφή, χωρίς υπολείμματα φυτοφαρμάκων και έχουν υψηλή διατροφική αξία».

των μελισσών μας φθάνουν στα χέρια του καταναλωτή ακατέργαστα, κατευθείαν από την κυψέλη». Εκτός από τις διάφορες ποικιλίες μελιού, παράγουν ακόμα βασιλικό πολτό, γύρη, πρόπολη, φυσικό κερί, φυτικά σαπούνια και κεραλοιφή, που θα τα βρούμε σε επιλεγμένα καταστήματα με βιολογικά και παραδοσιακά προϊόντα σε όλη τη χώρα. Τηλ.: 27510-91577, www.axion-esti.gr Βιολογικό κοτόπουλο Τι γίνεται όμως με τα ζώα και τα πτηνά; Γιατί πρέπει να επιλέγουμε κι εδώ βιολογικά; «Επειδή είναι προϊόντα με πολλές και σημαντικές διαφορές από τα αντίστοιχα συμβατικά» μας λένε άνθρωποι της bioGReco που ξεκίνησε το 2001, όταν η βιολογική πτηνοτροφία δεν υπήρχε στην Ελλάδα. «Η διατροφή των πτηνών μας στηρίζεται αποκλειστικά σε βιολογικούς δημητριακούς καρπούς. Δεν χρησιμοποιούνται πρόσθετα για την ανάπτυξή τους, ενώ φυσικά απαγορεύονται και οι γενετικώς τροποποιημένες (μεταλλαγμένες) ζωοτροφές.

●

info's

«Η εταιρία Βιοκαρπός είναι μία πλήρως καθετοποιημένη μονάδα και στόχος μας είναι η απόλυτη ικανοποίηση του πελάτη έχοντας τον έλεγχο των προϊόντων μας από τον αγρό έως και το ράφι».

Ξεχωριστό & βραβευμένο είναι το ελαιόλαδο της εταιρίας Βιολογικοί Ελαιώνες Σακελλαρόπουλου. Παράγονται ακόμη, βαλσαμέλαιο, φυσικά καλλυντικά και χειροποίητα σαπούνια από βιολογικό ελαιόλαδο. Τηλ.: 6932 309909, www.bioarmonia.gr

●●

Βιολογικά προϊόντα μπορούμε να προμηθευτούμε από τα ειδικά ράφια με τη σήμανση «Βιολογικά» στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ και τα βιολογικά καταστήματα όλων των μεγάλων πόλεων. Στην Αθήνα, επιπλέον, από τις βιολογικές λαϊκές αγορές: www.bioagores.org.

Προτιμήστε τις βιολογικές λαϊκές αγορές. ●●●

Το Βιολογικό Μέλι Άξιον Εστί παράγεται σε 9 διαφορετικές ποικιλίες. 72

Τα κοτόπουλα αναπτύσσονται με φυσιολογικούς ρυθμούς, χωρίς φάρμακα, βόσκοντας ελεύθερα σε βιολογικά αγροκτήματα, ικανοποιώντας έτσι τις φυσιολογικές τους ανάγκες για περπάτημα, σκάλισμα, έκθεση στον ήλιο και τον αέρα. Η γεύση και η υφή του κρέατος είναι ξεχωριστή, φέρνοντας στο νου εικόνες και αρώματα από κυριακάτικα τραπέζια της ελληνικής επαρχίας…» Η εκτροφή των κοτόπουλων γίνεται στη Λακωνία, στα βιολογικά αγροκτήματα της εταιρίας, η οποία διαθέτει και εργοστάσιο ζωοτροφών, όπου παράγονται βιολογικά μείγματα κατάλληλα για όλα τα είδη ζώων και πτηνών. «Τα προϊόντα μας είναι η αλήθεια μας. Παροτρύνουμε τον καταναλωτή να τα δοκιμάσει και να μας πιστέψει. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως τα πτηνοτροφεία της bioGReco είναι ίσως τα μοναδικά επισκέψιμα στην Ελλάδα. Με μεγάλη ευχαρίστηση υποδεχόμαστε κόσμο που θέλει να μάθει για τον τρόπο παραγωγής και του λύνουμε όλες τις απορίες». Τηλ.: 27310 35667. Όλα τα σημεία πώλησης είναι διαθέσιμα στο www.biogreco.gr.

●

●●

●●●

Γευστικές διαδρομές

Φάβα βιολογική σε στρώσεις με ντομάτα και παξιμαδάκια

Υλικά: • Για τη βάση: • 1 πακέτο (500 γρ.) βιολογικά παξιμαδάκια δίκοκκου σίτου ΕυBio περασμένα για λίγο από το multi • Για τη στρώση ντομάτας: • 2 βιολογικές ντομάτες ψιλοκομμένες, χωρίς τη φλούδα • 1 μέτριο βιολογικό κρεμμύδι, ψιλοκομμένο • 3-4 κουταλιές της σούπας βιολογικό ελαιόλαδο «Ελαιόφυλλο», Κτήμα Αγγελακόπουλου • Αλάτι • Ρίγανη Για τη φάβα: • 500 γρ. φάβα βιολογική ΕυBio • 2 μέτρια ξερά βιολογικά κρεμμύδια • 1½ λίτρο νερό • 1/2 φλ. βιολογικό ελαιόλαδο «Ελαιόφυλλο», Κτήμα Αγγελακόπουλου • Αλάτι Για το γαρνίρισμα • Ελαιόλαδο βιολογικό • Χυμός από 1 βιολογικό λεμόνι • Ρίγανη φρεσκοτριμμένη • Μερικά φύλλα κάππαρης ξιδάτα και καρπούς 74

ουλιάζουμε τη φάβα μέσα σε νερό για 30' και στη συνέχεια τη στραγγίζουμε. Ακολούθως, τη ρίχνουμε σε κατσαρόλα με χοντρή βάση και την καλύπτουμε με νερό (περίπου 5 δάχτυλα παραπάνω). Αφού έρθει σε σημείο βρασμού, ανακατεύουμε και χαμηλώνουμε τη φωτιά στο 2. Ξαφρίζουμε συνεχώς. Προσθέτουμε τα κρεμμύδια, χαραγμένα σταυρό στο κέντρο τους. Σιγοβράζουμε μέχρι να βράσει εντελώς (περίπου 45'). Προσοχή! Από την ώρα που θα πάρει βράση, δεν την ανακατεύουμε καθόλου γιατί θα κολλήσει. Μόλις βράσει καλά, σβήνουμε τη φωτιά και με ξύλινη κουτάλα την ανακατεύουμε συνεχώς μέχρι να γίνει σαν κρέμα ή την πολτοποιούμε με τη ράβδο (ή στο μπλέντερ). Στο τέλος, προσθέτουμε το ελαιόλαδο και το αλάτι. Ανακατεύουμε ελαφρά. Στο μεταξύ, ετοιμάζουμε το στήσιμό μας: Σε ένα μεγάλο πιάτο βάζουμε ένα τσέρκι στο κέντρο του και στη βάση του τοποθετούμε τα σπασμένα παξιμαδάκια (περίπου δύο δάχτυλα σε ύψος). Τα πιέζουμε με τα δάχτυλα να γίνουν μια σφιχτή βάση και τα περιχύνουμε με ελάχιστο ελαιόλαδο. Ετοιμάζουμε τη στρώση ντομάτας: Ξεφλουδίζουμε τις ντομάτες και τις ψιλοκόβουμε. Αφήνουμε για λίγο να στραγγίσουν σε ένα σουρωτήρι. Τις ρίχνουμε σε ένα μπολ, προσθέτουμε 2 κουταλιές ελαιόλαδο, λίγο αλάτι και ρίγανη, το κρεμμύδι ψιλοκομμένο και ανακατεύουμε. Τοποθετούμε τη στρώση ντομάτας πάνω στη βάση με τα παξιμαδάκια και από πάνω στρώνουμε τη φάβα. Καλύπτουμε με μεμβράνη και το βάζουμε στο ψυγείο για μερικές ώρες, για να δέσουν τα υλικά. Όταν πρόκειται να το σερβίρουμε, ρίχνουμε σε ένα βαζάκι με καπάκι το ελαιόλαδο (4-5 κουταλιές της σούπας), τον χυμό ενός λεμονιού, τη ρίγανη και τα χτυπάμε καλά. Ξεφορμάρουμε από το τσέρκι τη σύνθεσή μας στο πιάτο, ρίχνουμε από πάνω το ντρέσινγκ και γαρνίρουμε με κάππαρη σε καρπούς και φύλλα ξιδάτα (ή και ντοματίνια κομμένα στη μέση). Σερβίρουμε αμέσως.

Ποιότητα & ασφάλεια στα βιολογικά προϊόντα!

Με δύναµή της, την εξαιρετική ποιότητα και τη µεγάλη ποικιλία βιολογικών προϊόντων η εταιρεία ΒΙΟΚΑΡΠΟΣ, µε έδρα της το Μαλαντρένι Αργολίδας, προµηθεύει όλη την Ελλάδα, αλλά και τη διεθνή αγορά, από το 2006, µε συνέπεια, διασφαλισµένη ποιότητα και άµεση εξυπηρέτηση! Τα εξαιρετικά βιολογικά προϊόντα της παράγονται είτε στην ιδιοκτήτη µονάδα της οικογένειας Μαυρόγιαννη µε έκταση άνω των 500 στρεµµάτων, είτε καλλιεργούνται από ένα δίκτυο περισσοτέρων από 200 παραγωγών σε όλη την Ελλάδα και σε όλο τον κόσµο. Η βασική αρχή και φροντίδα της εταιρείας είναι ο καταναλωτής να νιώθει ασφάλεια για τις πολύτιµες θρεπτικές αξίες των προϊόντων της. Κι αυτό το στοίχηµα το έχει καταφέρει! Εκτός από το κύριο αντικείµενο των βιολογικών φρούτων και λαχανικών, η εταιρία διαθέτει µια νέα σειρά προϊόντων ξηρού φορτίου µε την ιδιωτική ετικέτα «Ευbio», η οποία αφορά βιολογικά προϊόντα υγιεινής διατροφής, επιλεγµένα από την Ελλάδα ή το εξωτερικό. Όλα τα προϊόντα της ΒΙΟΚΑΡΠΟΣ πληρούν τις αυστηρότερες προδιαγραφές ασφάλειας και ποιότητας που ορίζει ο Ελληνικός Κώδικας Τροφίµων και Ποτών και οι ισχύουσες νοµοθεσίες της Ε.Ε. για την παραγωγή και τη συσκευασία βιολογικών προϊόντων. Είναι πιστοποιηµένη από τη ΒΙΟΕΛΛΑΣ, ενώ παράλληλα διαθέτει πιστοποιήσεις κατά HACCP, ISO, IFS, BRC, GlobalGap, SEDEX, GRASP κ.ά. Απευθύνεται µόνο σε επαγγελµατίες του χώρου, δηλαδή σε ειδικευµένα βιολογικά καταστήµατα και delicatessen, καθώς και σε όλες τις µεγάλες αλυσίδες σούπερ µάρκετ, όπου οι καταναλωτές µπορούν να βρουν όλα τα προϊόντα της! ΒΙΟΚΑΡΠΟΣ Α.Ε. τηλ.: 210-9228.826, 27510-77222, 27510- 77410 e-mail: info@biokarpos.net www.biokarpos.gr

2011 2012 2014 2015 2016 2017

Λεωνίδιο Αρκαδίας, 22300 Τηλ. +3027570 22807 Fax. +3027570 23230 e-mail: info@parnonas.gr web: www.parnonas.gr

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ Αργολικό-Ναύπλιο τηλ: 2752036179 φαχ: 2752043093 κιν.: 6976624212-6973225820 email: organic@otenet.gr

www.biologiko.gr

Η Άγκαθα Κρίστι και η Ελλάδα

Ένας έρωτας αμοιβαίος

Νίνα Κουλετάκη

ποιος αγαπά την αστυνομική λογοτεχνία, δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχει διαβάσει κάμποσα βιβλία της Άγκαθα Κρίστι. Η Αγγλίδα Κυρία του Εγκλήματος είναι ιδιαίτερα αγαπητή στη χώρα μας, με το σύνολο του έργου της μεταφρασμένο στα ελληνικά. Ποιος δεν έχει πιάσει στα χέρια του τα κίτρινα βιβλιαράκια των Εκδόσεων Λυχνάρι, με τα ζωηρόχρωμα εξώφυλλα, αλλά κι εκείνα αρκετών, ακόμη, εκδοτικών οίκων; Και ποιος δεν χάρηκε με την είδηση ότι, όλα της τα βιβλία ξαναμεταφράζονται για τις Εκδόσεις Ψυχογιός; Αυτό που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, είναι το γεγονός ότι η μεγάλη συγγραφέας αγαπούσε πολύ την Ελλάδα και είχε επισκεφθεί τη χώρα μας με διάφορες ευκαιρίες. To 1928 –και μετά από ένα τραυματικό διαζύγιο από τον σύζυγό της Άρτσιμπαλντ Κρίστι, με τον οποίο είχε αποκτήσει και το μοναδικό της παιδί, την κόρη της Ρόζαλιντ– η Άγκαθα αφήνει το Λονδίνο για την Κωνσταντινούπολη, όπου επιβιβάζεται στο περιβόητο Oριάν Εξπρές, με σκοπό να πραγματοποιήσει ένα μεγάλο (σε διάρκεια και σε χιλιόμετρα) ταξίδι στις χώρες της Μέσης Ανατολής. Το συγκεκριμένο ταξίδι, που κράτησε πάνω από δύο χρόνια, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλά από τα βιβλία της, οι υποθέσεις των οποίων εξελίσσονται σε αυτές τις χώρες. Προς το τέλος του ταξιδιού, στις αρχές του 1930, θα γνωρίσει στο Ιράκ τον δεύτερο σύζυγό της, τον κατά 13 χρόνια νεότερό της αρχαιολόγο Μαξ Μαλόουαν, καθώς εκείνος ξεναγεί στην ανασκαφή του ένα γκρουπ τουριστών, ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται και η Άγκαθα. Από εκείνη τη στιγμή –και μέχρι τον θάνατο της Άγκαθα το 1976– το ζευγάρι θα παραμείνει αχώριστο. Η συγγραφέας ακολουθεί τον αρχαιολόγο και αγαπημένο της 78

«Η Ελλάδα δεν χρειάζεται περιγραφή...»

σχεδόν σε όλες του τις ανασκαφές και τα ταξίδια. Λίγο μετά τη γνωριμία τους επισκέπτονται μαζί την Αθήνα και μένουν στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, στο Σύνταγμα. Ο σκοπός ήταν να μείνουν λίγες ημέρες στην Αθήνα και στη συνέχεια να επισκεφθούν τους Δελφούς, κάτι που η Άγκαθα επιθυμούσε πολύ. Τα σχέδια ματαιώνονται, καθώς μια ασθένεια της Ρόζαλιντ αναγκάζει την Άγκαθα να επιστρέψει εσπευσμένα στην Αγγλία. Τον Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς, η Άγκαθα και ο Μαξ παντρεύονται και το γαμήλιο ταξίδι τους πραγματοποιείται στις Δαλματικές Ακτές και την Ελλάδα. Επιβιβάζονται σ’ ένα μικρό σέρβικο καράβι, περνάνε από τις ακτές της Αλβανίας και καταλήγουν στην Πάτρα, όπου με έναν μικρό σιδηροδρομικό συρμό «γεμάτο επιβάτες αλλά και ψύλλους» –όπως χαρακτηριστικά σημειώνει η Κρίστι στην αυτοβιογραφία της– φτάνουν στην Αρχαία Ολυμπία. «Η Ελλάδα δεν χρειάζεται περιγραφή», γράφει η ίδια. «Η Ολυμπία είναι τόσο υπέροχη, όσο την περίμενα». Επόμενος σταθμός των νεονύμφων η Ανδρίτσαινα, στην οποία φθάνουν μετά από 14 ώρες ταξίδι πάνω σε μουλάρια! Η εμπειρία αποδεικνύεται τραυματική για την Κρίστι: «Δεν είχα καμία εκπαίδευση στη μουλαροκαβαλαρία... Μετά από 14 ώρες η αγωνία με είχε κατακυριεύσει... δεν μπορούσα να αντιληφθώ αν θα πονούσα περισσότερο περπατώντας ή εξακολουθώντας να παραμένω πάνω στο μουλάρι... όταν φτάσαμε, κυριολεκτικά κατέρρευσα. Πονούσα παντού και είπα, αγριεμένη, στον Μαξ: Δεν είσαι κατάλληλος για κανένα γάμο και για καμία γυναίκα, αν δεν αντιλαμβάνεσαι πώς νιώθει κανείς μετά από ένα ταξίδι μ’ αυτές τις συνθήκες! Ειλικρινά, αυτό το περιστατικό θα μπορούσε να είχε διαλύσει τον γάμο μας...». Μετά από δύο ημέρες ανάπαυσης στην Ανδρίτσαινα, το ζευ-

γάρι επισκέφθηκε τον Ναό του Απόλλωνα στην περιοχή των Βασσών –πάλι με μουλάρια– αλλά σε μια διαδρομή που κράτησε λιγότερο από πέντε ώρες, χρονικό πλαίσιο απόλυτα ανεκτό από την Κρίστι. Σειρά είχε η Αργολίδα, επίσκεψη που η Άγκαθα περιγράφει ενθουσιασμένη στην αυτοβιογραφία της: «Πήγαμε στις Μυκήνες, στην Επίδαυρο και μείναμε σ’ ένα ξενοδοχείο στο Ναύπλιο, πιθανότατα στη βασιλική σουίτα! Είχε κόκκινες βελούδινες κουρτίνες και ένα τεράστιο κρεβάτι με ουρανό και χρυσοποίκιλτα μπροκάρ υφάσματα. Πήραμε πρωινό στο μικρό μπαλκονάκι του δωματίου μας –που έμοιαζε τόσο εύθραυστο αλλά είχε περίτεχνα καγκελα– ατενίζοντας ένα μικρό νησί στη θάλασσα εμπρός μας [Σ.τ.Σ: Μπούρτζι]. Μετά, κατεβήκαμε για κολύμπι, αλλά η θάλασσα ήταν γεμάτη μέδουσες. Η Επίδαυρος μου φάνηκε μαγευτική. Εκεί ανακάλυψα και το τι σημαίνει “πάθος του αρχαιολόγου”. Η ημέρα ήταν υπέροχη, ο ήλιος έλαμπε ζεστός κι αποφάσισα να πάω στο θέατρο, αφήνοντας τον Μαξ να χαζεύει μια επιγραφή στο Μουσείο. Περιηγήθηκα στον αρχαίο χώρο, ανέβηκα μέχρι την τελευταία σειρά κερκίδων στο θέατρο. Η ώρα περνούσε κι ο Μαξ δεν ερχόταν να με συναντήσει. Απηυδισμένη πήγα να τον αναζητήσω. Τον βρήκα ξαπλωμένο μπροστά στην ίδια μαρμάρινη αρχαία επιγραφή, να προσπαθεί να τη μεταφράσει. Παρέμεινε άλλη μια ώρα στο Μουσείο, ενώ εγώ απολάμβανα την υπέροχη φύση της Επιδαύρου». Όμως το πιο συναρπαστικό κομμάτι του ταξιδιού, για την Άγκαθα, ήταν η επίσκεψη στους Δελφούς, ένα όνειρο πολλών χρόνων που –επιτέλους– πραγματοποιήθηκε τον γλυκό Σεπτέμβρη του '30. Της άρεσε τόσο πολύ η φύση που περιτριγύριζε τον αρχαιολογικό χώρο, ώστε έψαχνε να αγοράσει κάποιο κομμάτι γης κοντά, για να χτίσει σπίτι. Τριάντα χρόνια αργότερα, όταν επισκέφθηκε ξανά τους Δελφούς, τους βρήκε πολύ αλλαγμένους, γεμάτους μαγαζιά με σουβενίρ, ταβέρνες και αμέτρητα λεωφορεία που διαρκώς ξεφόρτωναν τουρίστες. Το ταξίδι συνεχίστηκε με επισκέψεις στην Ιτέα και το Γαλαξείδι και κατέληξε στην Αθήνα, όπου η Άγκαθα αρρώστησε και αναγκάστηκε να μείνει πολλές μέρες στο ξενοδοχείο. Ο Μαξ έπρεπε να φύγει για την ανασκαφή του στο Ιράκ και την εμπιστεύτηκε στα χέρια ενός Έλληνα γιατρού, που την κούραρε όλο το διάστημα της ασθένειάς της. Προς τιμήν του, η Άγκαθα έβαλε τον χαρακτήρα ενός Έλληνα γιατρού στο φημισμένο της «Φόνος στο ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

Η Άγκαθα Κρίστι στην Ακρόπολη, το 1958.

Οριάν Εξπρές», να βοηθά τον Ηρακλή Πουαρό στην εξιχνίαση του εγκλήματος. Παρ’ όλες τις ταλαιπωρίες της, η συγγραφέας γράφει ενθουσιωδώς στην αυτοβιογραφία της: «Είμαι σίγουρη ότι κανείς δεν απόλαυσε γαμήλιο ταξίδι καλύτερο από το δικό μας!». Η Άγκαθα Κρίστι επισκέφθηκε πολλές φορές τη χώρα μας από τότε, τις περισσότερες μαζί με τον Μαξ. Η Ελλάδα είναι παρούσα στο έργο της, πρωτίστως με το επηρεασμένο από την ελληνική μυθολογία μικρό όνομα του μεγαλύτερου ήρωά της, του Ηρακλή Πουαρό. Αλλά και πολλές φορές χρησιμοποίησε ήρωες ελληνικής καταγωγής στα βιβλία της, το όνομα των οποίων τελείωνε σχεδόν πάντα σε -όπουλος (Papopoulos, Zeropoulos κ.τ.λ.), γεγονός που μαρτυρά την εκτενή επίσκεψή της στην Πελοπόννησο και την επαφή της με τους ντόπιους. Eπίσης υπάρχει και η νουβέλα της «Ερωτικό τρίγωνο στη Ρόδο», με ήρωα τον Ηρακλή Πουαρό, που απολαμβάνει τις φθινοπωρινές διακοπές του στο νησί. Αυτός, της Άγκαθα Κρίστι και της Ελλάδας, ήταν ένας έρωτας αμοιβαίος!

(Σ.τ.Σ.: Τα αποσπάσματα, σε πρώτο πρόσωπο, αντλήθηκαν από το βιβλίο «Agatha Christie, An Autobiography», Collins, 1977 / Fontana 1983). 79

ΔΗΜΟΣ ΑΡΓΟΥΣ ΜΥΚΗΝΩΝ

ΑΠΟΚΡΙΕΣ 2019 Αγαπημένοι μου συμπολίτες/συμπολίτισσες, Το Καρναβάλι του Άργους και της Νέας Κίου αποτελούν πλέον θεσμό για την Αργολίδα και ολόκληρη την Πελοπόννησο.Ένας θεσμός Πολιτισμού και Δημιουργίας, τον οποίο η παρούσα Δημοτική Αρχή ανέδειξε και προσπαθεί κάθε χρόνο να ενισχύει και να εμπλουτίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο . Αλλά, η πιο σπουδαία παράμετρος αυτού του θεσμού είναι ο εθελοντισμός, οι πινελιές του οποίου δίνουν τη διαφορά κάθε χρονιά! Η επιτυχία των καρναβαλικών εκδηλώσεων του Δήμου Άργους Μυκηνών έγκειται στην συλλογική έκφρασή στην προσφορά και στην συνεργασία. Στόχος μας κάθε χρόνο είναι να γινόμαστε καλύτεροι και να ξεπεράσουμε την κατήφεια της οικονομικής κρίσης. Με τη συμμετοχή όλων σας είμαι σίγουρος πως και φέτος η φετινή καρναβαλική παρέλαση θα ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Σας περιμένω και φέτος όλους με χαρά στις εκδηλώσεις του Δήμου μας.

Δημιουργικό Γραφείο - STUDIOJAZZART 6973945685

Ο Δήμαρχος Άργους Μυκηνών Δημήτρης Καμπόσος

Μια έκρηξη φανταστικής αποκριάτικης δημιουργίας, περιμένει και φέτος τους δημότες και τους επισκέπτες του Δήμου Άργους Μυκηνών. ΤΟ ΑΡΓΕΙΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ 2019 είναι και πάλι εδώ μέσα από πολυετή πλέον επιτυχημένη παρουσία. Με οδηγό το χιούμορ και τη δημιουργικότητα των συμμετεχόντων καρναβαλιστών … ¨σας προκαλούμε¨ … να ξεσηκωθείτε σε στιγμές χαράς, κεφιού και ξέφρενου γλεντιού! Ο πολύχρωμος συνδυασμός των χρωμάτων της αποκριάς γεννά την αισιοδοξία ενάντια στην κρίση που αντιμετωπίζουμε ως χώρα αλλά και ως πολίτες στην καθημερινότητά μας. Ως Πρόεδρος της Κοινωφελούς Επιχείρησης Πολιτισμού του Δήμου Άργους Μυκηνών, σας καλώ να βρεθείτε στο Άργος για να μοιραστούμε τη χαρά της Αργείτικης Αποκριάς. Πέτρος Διολίτσης Ο Πρόεδρος της ΚΕΔΑΜ

Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 12:30, Απόλλων στο Κεφαλάρι. Αποκριάτικος Χορός με ζωντανή μουσική και πολλά δώρα του συλλόγου Α.μ.ε.Α. Οδύσσεια Αργολίδας. 12:30, Pantazis Royal στη Δαλαμανάρα Αποκριάτικος Χορός με ορχήστρα του ΣΓΚ του 1ου Δημοτικού Καποδιστριακού Σχολείο Άργους. 13:00, ταβέρνα Τσίμπος στο Κεφαλάρι. Αποκριάτικος Χορός του ΣΓΚ του 4ου Δημοτικού Σχολείου Άργους με ζωντανή μουσική. 18:30, Aίθουσα εκδηλώσεων Ι. Ν. Αγίας Ειρήνης, ΝΕΑ ΚΙΟΣ.Φιλανθρωπική εκδήλωση με την ορχήστρα του Άγγελου Ανδριανού σ’ ένα πρόγραμμα με παραδοσιακά Μικρασιάτικα & Λαϊκά τραγούδια. Θα προσφερθεί κρασί, σουβλάκια & αποκριάτικοι μεζέδες. Διοργάνωση: Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Ερανική Επιτροπή ενοριακού Ι. Ν. Θεομάνας Οδηγήτριας. 19:30, Πλατεία Εθνοσυνέλευσης στον Αη Γιάννη,ΑΡΓΟΣ. ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ. Παραδοσιακό Γλέντι με χορό και τραγούδι γύρω από τη φωτιά. Το χορό ανοίγουν χορευτικές ομάδες του Λυκείου των Ελληνίδων Άργους. Τετάρτη 20 Φεβρουαρίου 18:30 – 19:30, Polychoros, ΑΡΓΟΣ. Carnival Jumba Kids (5-13 ετών) Σάββατο 23 Φεβρουαρίου

Κ.Ε.Δ.Α-Μ Βασ. Σοφίας 2 , 21232 Άργος (τ.) 2751062143 • (φ) 2751061026 (email) kedam1@argos.gr (fb) https://www.facebook.com/ΚΕΔΑΜ https://www.facebook.com/Αργείτικο Καρναβάλι

13:00, Αχιλλέας στις Μυκήνες. ΑποκριάτικοςΧορός του ΣΓΚ του Δημοτικού Σχολείου & Νηπιαγωγείου Φιχτίου.

20:00, Pantazis Royal, Δαλαμανάρα Αποκριάτικο Γλέντι του συλλόγου Ελληνική Παράδοση με τις παραδοσιακές ορχήστρες των Νίκου Οικονομίδη - Κυριακής Σπανού στα νησιώτικα και του Κώστα Μήτση σε τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα. 20:00, Ταβέρνα Τσίμπος στο Κεφαλάρι. Αποκριάτικος Χορός του Αθλητικού Κέντρου Family Sports Club. 21:00, Ταβέρνα Πανταζής στο Κεφαλάρι. Αποκριάτικος Χορός με ζωντανή μουσική του Α.Σ. Ερμής Κιβερίου. Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 11:00, Πνευματικό κέντρο,ΝΕΑ ΚΙΟΣ. Παιδικό Μασκέ Πάρτι του ΣΓΚ του Παιδικού Σταθμού. Κλόουν, Face painting, φαγητό, χορός. 11:30, Αγαμέμνων Παλλάς στο Μοναστηράκι. Αποκριάτικος Χορός του ΣΓΚ του 6ου Δημοτικού σχολείου & Νηπιαγωγείου. 17:00, Ταβέρνα Πανταζής στο Κεφαλάρι. Παιδικός Αποκριάτικος Χορός του συλλόγου Ελληνική Παράδοση. Παιχνιδοκαμώματα τουΚαρναβαλιού με το Τρένο της Χαράς. Τρίτη 26 Φεβρουαρίου 17:00, ΚΔΑΠ Νοτίου ΑΡΓΟΥΣ. ΠΑΙΔΙΚΟ ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΟ ΠΑΡΤΙ. Φορέστε τη στολή σας κι ελάτε. Θεατρικό παιχνίδι, κατασκευές, χορός και κέφι πολύ. ΤΣΙΚΝΟΠΕΜΠΤΗ 28 Φεβρουαρίου 10:00, ΚΑΠΗ Δήμου Άργους Μυκηνών. ΜΥΡΙΣΑΝ ΑΠΟΚΡΙΕΣ! Παραδοσιακά μακαρόνια - γκόγκες, μεζέδες, κρασί.

ΔιοργAνωση Κ.Ε.Δ.ΑΜ

ΠρOγραμμα ΕκδηλΩσεων 12:00, Εν λευκώ Modern Bistro, ΑΡΓΟΣ. Ψήνουμε, κερνάμε σουβλάκια, χορεύουμεκαι τραγουδάμε με ελληνική μουσική σε Αποκριάτικους ρυθμούς. 12:30, Ουζερί – Καφέ Β. Γιαννάτος, ΑΡΓΟΣ. Τσικνοπέμπτη στου Γιαννάτου με ζωντανή μουσική. 12:30, Homies Café – Bistro, ΑΡΓΟΣ. Ψήνουμε και διασκεδάζουμε. 13:00, πλατεία, ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ. Το έθιμο της Τσικνοπέμπτης από τον Εξωραϊστικό σύλλογο Απανταχού Κεφαλοβρυσιωτών. 18:00, Polychoros, ΑΡΓΟΣ. Πάρτυ για τους μικρούς μας φίλους με face painting και κατασκευή αποκριάτικης μάσκας. 20:00, αύλειος χώρος Δημοτικού σχολείου, ΚΟΥΤΣΟΠΟΔΙ. Γιορτάζουμε την Τσικνοπέμπτη με τον Πολιτιστικό – Μορφωτικό σύλλογο ¨Η Αγία Κυριακή¨. Παρασκευή 1 Μαρτίου 18:00 – 22:00, Polychoros, ΑΡΓΟΣ. Ο Mickey Mouse περιμένει τα παιδιά σε ένακεφάτο πάρτι στους ρυθμούς της latin μουσικής. 22:00, Εν λευκώ Modern Bistro, ΑΡΓΟΣ. Cuba Party με την πιο χαρούμενη χορευτικήπαρέα της πόλης, την παρέα του Bailan do. Σάββατο 2 Μαρτίου 9:30, Στρατώνες Καποδίστρια, ΑΡΓΟΣ. ΔΑΝΑΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙ 2019. Ανανεωμένο και πιο συναρπαστικό από ποτέ. Από το 1ο Σύστημα Προσκόπων Άργους σε συνεργασία με τις Α/θμια & Β/θμια Σχολικέ Επιτροπές του Δήμου Άργους-Μυκηνών. 11:00, κεντρική πλατεία, ΑΡΓΟΣ (σε περίπτωση άσχημωνκαιρικών συνθηκών, στο Μπουσουλοπούλειο Θέατρο). CARNIVAL CIRCUS! ΠΑΙΔΙΚΟ ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΟ ΠΑΡΤΙ! Διαδραστική Παράσταση! 19:00, αυλή Μορφωτικού συλλόγου, ΝΕΑ ΚΙΟΣ. «Καλωσορίζουμε τις… Καραμουτζέλες στην αυλή μας». Διονυσιακά μουσικοχορευτικά δρώμενα καιυπαίθριο γλέντι από το Χορευτικό Εργαστήρι του Μορφωτικού συλλόγου. 20:00, Αγαμέμνων Παλλάς στο Μοναστηράκι. Αποκριάτικος Χορός του ΣΓΚ του Δημοτικού σχολείου & Νηπιαγωγείου Ινάχου. 21:00, The Brothers Espresso Bar, ΑΡΓΟΣ. Greek Therapy 1. Ελληνικές Μουσικές Επιλογές όλων των εποχών. Κυριακή 3 Μαρτίου 15:00, ΝΕΑ ΚΙΟΣ. Καρναβαλική Παρέλαση. Γλέντι με το σχήμα παραδοσιακής μουσικής ¨Πεντάηχον¨. Χοροί από τον Πολιτιστικό σύλλογο.

15:00, ΚΙΒΕΡΙ. Καρναβαλική Παρέλαση. Κάψιμο του Καρνάβαλου. 18:00, πλατεία στο ΚΕΦΑΛΑΡΙ. Μασκαρευτείτε και ελάτε να γλεντήσουμε αποκριάτικα με τον Πολιτιστικό σύλλογο Κεφαλαρίου. Παραδοσιακές γκόγκες και σουβλάκια. Γύρω από τη φωτιά, το χορό θα ανοίξει η Χορευτική Ομάδα Κεφαλαρίου. Τρίτη 5 Μαρτίου 22:00, Εν λευκώ Modern Bistro, ΑΡΓΟΣ. Live ο Άγγελος Ανδριανός για μια ακόμη βραδιά γεμάτη τραγούδια. Πέμπτη 7 Μαρτίου 20:00, στα σοκάκια & τους πεζόδρομους στο ΑΡΓΟΣ, ΚΑΝΤΑΔΕΣ & ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ από το τμήμα Αναπολώντας της χορωδίας του Πολιτιστικού Συλλόγου Τελέσιλλα. Διευθύνει ο Ι. Κόντης. Παρασκευή 8 Μαρτίου 18:00 – 22:00, Polychoros, ΑΡΓΟΣ. Disney Heroes Party. Όλο το προσωπικό μας, ντυμένοι Ήρωες του Disney σας περιμένει για να γιορτάσουμε τις Απόκριες με το δικό μας γαϊτανάκι. 19:00, στους δρόμους της πόλης, ΑΡΓΟΣ. Ελληνικά χορευτικά τραγούδια από τους Περιπλανώμενους Μουσικούς του Φώντα. 21:00, The Brothers Espresso Bar, ΑΡΓΟΣ. International Women’s Day. Η ευτυχία… η χαρά… η καλοσύνη… η αγάπη… η ελπίδα… η επιτυχία… η ομορφιά… Όλες γένους θηλυκού… Όλες μοναδικές… Γιορτάζουμε, όπως κάθε χρόνο, την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, μ΄ ένα ιδιαίτερο Δώρο – Έκπληξη! 21:00, Homies Café – Bistro, ΑΡΓΟΣ. ¨Νυχτερίδες κι Αράχνες¨ βγαίνουμε από τα λαγούμια μας και δίνουμε ραντεβού στο Homies. Dress Code: Όλοι στα μαύρα. 22:00, Εν λευκώ Modern Bistro, ΑΡΓΟΣ. ¨Πάρτυ Όλοι στα Λευκά¨. Ντυνόμαστε στα Λευκά και σας περιμένουμε στο Λευκό χορό μας. 22:00, Cafe Bar Seqouia, Ν. ΚΙΟΣ. Μασκέ Πάρτυ του Μορφωτικού συλλόγου. Σάββατο 9 Μαρτίου 11:00, Keντρική πλατείαστο ΑΡΓΟΣ. Τραγούδια με την Παιδική Χορωδία του Πολιτιστικού Συλλόγου Τελέσιλλα. Διευθύνει ο Μαέστρος Νίκος Καπετάνιος. 11:00, Παιδική Νεανική Βιβλιοθήκη, ΘΕΑΤΡΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Μικροί Μεγάλοι στο Καρναβάλι». 18:00, κεντρική πλατεία στο ΑΡΓΟΣ. MASCHERARIS! Κυρίες ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΕΠΟΧΗΣ... παγώνουν, παίζουν με το κοινό, χορεύουν ταραντέλα… Κύριοι τραγουδούν καντσονέτες!!!

20:00, κεντρική πλατεία στο ΑΡΓΟΣ. ¨ΠΟΔΑΡΑΤΗ¨ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΣΤΩΝ! Γνωρίστε τα φετινά ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΚΑ ΠΛΗΡΩΜΑΤΑ! Χορέψτε στους βραζιλιάνικους ρυθμούς Samba Batucada & Samba Reggae που θαπαίζει η ΜΠΑΝΤΑ ΚΡΟΥΣΤΩΝ QUILOMBO! FIRE and PYRO JUGGLING SHOW! NIGHT SHOW με ΦΩΤΙΕΣ και ζογκλερικά κόλπα! 20:30, Pantazis Royal, Δαλαμανάρα. Αποκριάτικος Χορός του Πολιτιστικού Συλλόγου Τελέσιλλα. 21:00, ταβέρνα Τσίμπος στο Κεφαλάρι. Αποκριάτικος Χορός του συλλόγου Πολιτιστική Αργολική Πρόταση. Θα δοθεί Βραβείο Καλύτερης Αμφίεσης!!! 21:00, Ταβέρνα Τσακίρης, Ν. ΚΙΟΣ. Αποκριάτικος χορός του Α.Ο. ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ. 21:00, The Brothers EspressoBar, ΑΡΓΟΣ. Greek Therapy 2. Ανυπομονούμε να μας εκπλήξετε με τις μεταμφιέσεις σας και να διασκεδάσουμε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες με την πιο ελληνική μουσική της πόλης! 21:00, Homies Café – Bistro, ΑΡΓΟΣ. Circolino Party. Η πρόβα τζενεράλε της καρναβαλικής μας παρέλασης. 22:00, Εν λευκώ Modern Bistro, ΑΡΓΟΣ. Σας παρουσιάζουμε την καρναβαλική μας ομάδα και χορεύουμε όλοι μαζί. Κυριακή 10 Μαρτίου 16:00, ΑΡΓΟΣ. ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΜΕ ΑΡΜΑΤΑ!!!! ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΕΣ η μασκότ του Αργείτικου Καρναβαλιού! ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥ! ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΑΡΝΑΒΑΛΟΣ! ΞΥΛΟΠΟΔΑΡΟΙ με γιγαντιαία φορέματα! Μασκότ! Καρναβαλιστές! DJ Party! Μετά το τέλος της Καρναβαλικής Παρέλασης, στην κεντρική πλατεία (εξέδρα) θα γίνει ΣΥΝΑΥΛΙΑ. • Polychoros, ΑΡΓΟΣ. Καρναβαλικό Πάρτυ για μικρούς και μεγάλους. Διαγωνισμοί χορού και τραγουδιού, παιχνίδια δράσης, μουσική, γέλιο, εκπλήξεις. • The Brothers Espresso Bar, ΑΡΓΟΣ. Smurfs Party… La… La… La… απ’ όλες τις ημέρες η Κυριακή μ αρέσει… Τα μπλέ πλασματάκια σας περιμένουν… να διασκεδάσετε στο πιο Μπλέ Πάρτυ της πόλης… • Εν λευκώ Modern Bistro ΑΡΓΟΣ. Μετά την καρναβαλική παρέλαση συνεχίζουμε να ξεφαντώνουμε στο καθιερωμένο αποκριάτικο πάρτι. •Homies Café – Bistro, ΑΡΓΟΣ. Τα λόγια περιττά … Homies Circus Group. Μετά τη Μεγάλη Παρέλαση, συνεχίζουμε σε ξέφρενους ρυθμούς… On decks DJ Minas Kondos. Καθαροδευτέρα 11 Μαρτίου 11:00, Παιδική χαρά, ΝΕΑ ΚΙΟΣ. Παραδοσιακό υπαίθριο γλέντι με ζωντανή μουσική & δωρεάν εδέσματα της ημέρας. • Παραδοσιακά Κούλουμα & Πέταγμα του Χαρταετού σε όλα τα Δημοτικά Διαμερίσματα.

Νίκος Υφαντής Αλευρομουτζουρώματα στο Γαλαξίδι

Τολμάς να με ακολουθήσεις;

Μια στάση εδώ

ΕΠΑΘΛΟ 120

Articles inside

\u0391\u03BD\u03B4\u03C1\u03AF\u03C4\u03C3\u03B1\u03B9\u03BD\u03B1

\u03A3\u03BC\u03CC\u03BB\u03B9\u03BA\u03B1\u03C2