Sociaal-economische situatieschets van Oost-Vlaanderen (2021) by Provincie Oost-Vlaanderen dienst Ondernemen & Innovatie

2021 Sociaal-economische situatieschets van Oost-Vlaanderen

Colofon

Inhoudsopgave

De Sociaal-economische situatieschets van OostVlaanderen (editie 2021) is een uitgave van het Kenniscentrum Economie van de Provincie OostVlaanderen.

Voorwoord 3

Provincie Oost-Vlaanderen PAC Het Zuid Woodrow Wilsonplein 2 9000 Gent

Team Economie

tel. +32 9 267 86 86 economie@oost-vlaanderen.be www.oost-vlaanderen.be www.innovationplayground.be

Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Oost-Vlaanderen tel. +32 9 267 86 00 info@pomov.be www.pomov.be

Economische Raad voor Oost-Vlaanderen tel. +32 9 267 86 10 info@erov.be www.erov.be

Deel 1 Oost-Vlaanderen in de kijker

Slimme specialisatie in Oost-Vlaanderen: de clusters in de kijker

Interview Innovation Playground

Sociaal ondernemerschap voor economische groei en jobs

Interview sociale economie

De editie 2021 van de Sociaal-economische

In “Oost-Vlaanderen in de kijker” brengen we de

situatieschets van Oost-Vlaanderen is de tweede

Oost-Vlaamse clusters in beeld, met aandacht

die in december gepubliceerd wordt naar aanleiding

voor hun belang op het vlak van tewerkstelling en

van het ‘Festival van de Toekomst’ dat de Provincie

toegevoegde waarde. Daarnaast presenteren we

samen met de POM en de EROV organiseert. Dit

enkele conclusies voor Oost-Vlaanderen uit een

heeft onder meer als voordeel dat voor een aantal

interprovinciaal onderzoek naar de samenwerking

cijferreeksen recentere data beschikbaar zijn dan

tussen de Vlaamse maatwerkbedrijven en de

wanneer de Sociaal-economische situatieschets

reguliere bedrijven als meerwaarde voor de

in het voorjaar verschijnt, zoals bij de eerste 21

economie.

Overzichtskaart gemeenten

edities het geval was. Zo beschikken we over de

Overzichtstabel gemeenten per arrondissement

Deel 2 Oost-Vlaanderen doorgelicht

De Provincie heeft in september 2021 Innovation

de inkomensdata van 2019 gebruiken. Ook de data

Playground gelanceerd als ‘merk’ voor haar economisch beleid. In 2022 start het Kenniscentrum

Bevolking

Inkomen

een jaartje naar voren. Zo spelen we toch wat korter

Economie, een praktijkgerichte studiedienst waarin

op de bal.

medewerkers van het provinciaal team Economie, de

Ondernemingsweefsel 51

Pascal de Meyer Kathy Gillis Dataverwerking afgesloten op 1 november 2021.

bevolkingscijfers van 1 januari 2021 en kunnen we al over de schoolbevolking en de werkloosheid schuift

Werkgelegenheid 44

Dataverzameling en -verwerking, redactie

voorwoord

POM en de EROV een datagerichte onderbouwing van In het voorwoord van de vorige editie was er sprake van 11 covid 19-vaccins die in de finale testfase

Werkloosheid 55

zaten. Ondertussen hebben we er zowat een jaar

Onderwijs

(76% van de totale bevolking volledig ingeënt)

Toegevoegde waarde

Zeehavens

vaccineren op zitten, met goede cijfers voor België en zeker voor Vlaanderen (80%). Toch blijft het coronavirus onze samenleving en de economie parten spelen. Het jaar 2021 is begonnen met een gedeeltelijke lockdown, die uiteindelijk tot juni duurde. De groeivoorspelling van 6,4% die vorig jaar

Interviews (bewerking)

nog naar voor geschoven werd, is bijgesteld tot 5,5%.

Mark Van Bogaert

Opmerkelijk is evenwel dat de verwachte krimp in

Ontwerp

2020 een stuk minder erg was dan voorspeld, -6,3% in plaats van -8,9%. De voorspelde ‘tsunami aan

Graffito

faillissementen’ is er voorlopig nog niet gekomen,

Verantwoordelijke uitgever

met dank aan de steunmaatregelen die de overheden

Kurt Moens, eerste gedeputeerde p/a Gouvernementstraat 1 9000 Gent

Wettelijk depotnummer: p/2021/5139/8 Gedrukt op gerecycleerd papier (700 ex.)

dat economisch beleid willen realiseren.

op alle niveaus genomen hebben.

Overname van cijfergegevens is toegelaten mits bronvermelding.

Deel 1

Oost-Vlaanderen in de kijker

Slimme specialisaties in

Oost-Vlaanderen: de clusters in de kijker

Introductie

In 2019 werd door Idea Consult meegewerkt aan

Slimme specialisatie werd als beleidsconcept

Provincie en de nieuwe programmaperiode 2021-

geïntroduceerd en geïnstitutionaliseerd als ex-

2027 voor het Europese cohesiebeleid.2 Volgende

ante voorwaarde voor het verkrijgen van Europese

zes speerpuntclusters werden geconfirmeerd/

regionale structuurfondsen (zoals EFRO) tijdens de

geherdefinieerd:

een update van de slimme specialisatiestrategie in het licht van het meerjarenplan 2019-2025 van de

vorige programmaperiode van het cohesiebeleid 2014-2020. Regionale innovatiestrategieën voor

1. Bio-economie / cleantech.

slimme specialisatie (RIS3) worden op regionaal

2. Materialen.

niveau ontwikkeld en worden beschouwd als een

3. Zorgeconomie en innovatie.

plaatsgerichte benadering om de specifieke sterke

4. ICT – slimme digitalisatie.

punten en het potentieel van Europese regio’s te

5. Agro-voeding.

bevorderen.

6. Slimme logistiek.

De Provincie Oost-Vlaanderen heeft in 2014

In de volgende hoofdstukken worden de zes

een eerste versie van haar eigen slimme

speerpuntclusters geanalyseerd. Telkens wordt

specialisatiestrategie uitgewerkt, met ondersteuning

een omschrijving van de cluster gegeven: wat

van Idea Consult.1

voor bedrijven vallen eronder? Deze afbakening is, tenzij wanneer elders vermeld, overgenomen uit de studie van Idea Consult vermeld onder voetnoot 2. Daarnaast wordt in de mate van het mogelijke het economisch belang van de cluster onderzocht. Tot slot worden ook voorbeelden gegeven van belangrijke spelers in de cluster (bedrijven, netwerken, kennisinstellingen). Bij de kennisinstellingen worden de Universiteit Gent en de Oost-Vlaamse hogescholen niet specifiek vermeld: hun onderzoeksterreinen strekken zich uit over alle clusters. De vermelde bedrijven gelden als voorbeelden, volledigheid wordt hier niet nagestreefd.

Idea Consult, Slimme specialisatiestrategie Oost-Vlaanderen. Finaal rapport, Brussel, 2014, 89 blz (intern document)

Idea Consult, Update slimme specialisatiestrategie Oost-Vlaanderen. Rapport, Brussel, 2019, 26 blz (intern document)

Bio-economie / cleantech

miljard EUR en zowat 18 miljoen arbeidsplaatsen.5

Tabel A.1: biogebaseerde toegevoegde waarde en tewerkstelling in Oost-Vlaanderen (2019)

In de ruimste zin bekeken, omvat de bio-economie Afbakening

ook de cluster agro-voeding. Aangezien deze

De bio-economie bestrijkt alle sectoren en systemen

cluster een aparte plaats inneemt in de slimme

die gebruikmaken van biologische hulpbronnen

specialisatiestrategie van Oost-Vlaanderen, wordt hij

(dieren, planten, micro-organismen en afgeleide bio-

dan ook niet beschouwd als onderdeel van de bio-

massa, waaronder organisch afval), hun functies en

economie.

Sector

hun principes. De bio-economie omvat en verbindt: » land- en mariene ecosystemen en de diensten die zij verlenen; » alle primaire productiesectoren die biologische hulpbronnen gebruiken en produceren

Op basis van studiewerk van de Nederlandse denktank CE Delft kan volgende minimalistische economie gemaakt worden.6 CE Delft beschouwt volgende acht sectoren als ‘in

biologische hulpbronnen en processen

significante mate bio-based gerelateerd’:

gebruiken voor de productie van levensmiddelen,

» bosbouw

diervoeder, biogebaseerde producten, energie en

» textiel-, kleding- lederindustrie

diensten.3

» houtindustrie

Tewerkstelling (aantal personen)

textiel

hout en papier (incl. drukkerijen)

595

6.833

chemie

302

farmaceutica

rubber en kunststof

164

TOTAAL

685

7.377

inschatting van het belang van de biogebaseerde

(landbouw, bosbouw, visserij en aquacultuur); » alle economische en industriesectoren die

Toegevoegde waarde (miljoen EUR)

Bron: NBB, CE Delft, berekeningen Kenniscentrum Economie

» papierindustrie Kort samengevat omvat de bio-economie dus alle

» bio-energieproductie

activiteiten die verbonden zijn aan de productie van

» chemische industrie

biomassa, en de verschillende manieren waarop

» farmaceutische industrie

deze biomassa, en haar reststromen, vervolgens

» kunststof- en rubberindustrie.

gebruikt worden. Cleantech wijst er op dat gebruik gemaakt wordt van ‘schone’ technologieën, die

De regionale rekeningen van de NBB bieden

mikken op minder of geen milieuvervuiling en/of

informatie over de tewerkstelling en de toegevoegde

energiebesparing.

waarde op provinciaal niveau voor zes van de acht sectoren – gegevens over de bosbouw en de

Economisch belang

bio-energieproductie zijn niet beschikbaar. Ter

Netwerken, bedrijven, kennisinstellingen

Een definitie van bio-economie is nog vrij eenvoudig

informatie: voor Vlaanderen als geheel wordt 35%

Voor de Gentse omgeving is er de Cleantech Cluster

De Bio Base Europe Pilot Plant (BBEPP)

te geven – de nadruk ligt op biomassa als grondstof –

van de groene stroom geproduceerd uit biomassa.

Regio Gent. Op Vlaamse schaal is er Catalisti, de

is een onafhankelijke, toonaangevende

speerpuntcluster voor chemie en kunststoffen, die

pilootfaciliteit (met meer dan 100 werknemers

cluster is een pak moeilijker. De cluster is niet zomaar

CE Delft heeft een inschatting gemaakt voor

onder meer werkt rond biogebaseerde waardeketens.

ondertussen) voor biogebaseerde producten

te vatten in een aantal NACEBEL-codes, de standaard

de mate waarin de hierboven vermelde sector

Projectgebaseerde netwerken zijn onder meer

en processen. Bedrijven kunnen er hun

sectorindeling voor economische activiteiten.4

biogebaseerd werken. Voor de berekeningen op

Capture, North-CCU-hub en Smart Delta Resources.

biogebaseerde producten en processen

maar het bepalen van het economisch belang van de

uittesten, optimaliseren en opschalen.

basis van de NBB-gegevens voor Oost-Vlaanderen Alle bronnen zijn het er over eens dat de bio-

worden voorzichtigheidshalve de laagste aandelen

Gemeten op basis van het aantal bioraffinaderijen, is

De missie van BBEPP is het ontwikkelen

economie bekeken in zijn ruimste vorm een van

gehanteerd. Onderstaande tabel geeft de resultaten

Oost-Vlaanderen de belangrijkste Belgische provincie:

van de biogebaseerde economie. Daar

de belangrijkste en grootste clusters in de EU is,

weer.

5 van de 9 zijn er gevestigd.7 De belangrijkste zijn

waar de focus binnen de biogebaseerde

met onder andere landbouw, bosbouw, visserij,

Oleon en Alco Bio Fuel Plant, beide gesitueerd in de

economie in het begin sterk gericht was

levensmiddelen, bio-energie en biogebaseerde

North Sea Port. Op het vlak van de agrobiotechnologie

op biobrandstoffen, is die ondertussen

producten, goed voor een jaarlijkse omzet van 2.500

is het Gentse ecosysteem rond de Bio Base Europe

helemaal verschoven naar hoogwaardige

Pilot Plant (BBEPP) het grootste in de EU.

biogebaseerde producten, zoals biocosmetica. Bedrijven uit heel de wereld komen naar de pilootfabriek in de Gentse haven om een nieuw proces te ontwikkelen en dat dan op de markt te brengen. Op die

Definitie overgenomen uit Mededeling COM/2018/673 final van de Europese Commissie: Een duurzame bio-economie voor Europa: versterking van de verbinding tussen economie, samenleving en milieu. Voor meer informatie over de NACEBEL-classificatie: statbel.fgov.be/ nl/over-statbel/methodologie/classificaties/nace-bel-2008

manier dragen zowel BBEPP als die bedrijven 5

Nota aan de Vlaamse Regering: Vlaams beleidsplan bio-economie, VR 2020 1812 DOC.1464/1BIS.

Smit, Martine et. al., Economische radar van de biobased economie in Nederland, CE Delft, 2014, 29 blz.

bij aan een betere en duurzamere wereld. www.bbeu.org/pilotplant 7

biconsortium.eu/news/mapping-european-biorefineries (situatie 2017)

Zorgeconomie en -innovatie

Het VIB (Vlaams Instituut voor Biotechnologie),

Netwerken, bedrijven, kennisinstellingen

gelokaliseerd in Gent, focust onder meer op

Naast de (lokale) Materials Research Cluster Gent is

biobrandstoffen en biotech in het dagelijkse leven.

er de (Vlaamse) clusterorganisatie SIM. De netwerken

Afbakening

Het in Merelbeke gevestigde ILVO (Instituut voor

maar ook de kennisinstellingen van de cluster bio-

De zorgeconomie en -innovatie bevindt zich voor

Landbouw- en Visserij Onderzoek) doet eveneens

economie / cleantech zijn deels ook actief in de

een groot deel buiten de zorginstellingen an sich

onderzoek naar bio-economie in de landbouw.

materialensector.

(ziekenhuizen, dokterspraktijken,…). In essentie zijn er drie belangrijke onderdelen:

Materialen

voortbrengt.8 De puur medische toelevering telt het grootste aantal bedrijven en is qua tewerkstelling (4.900) en toegevoegde waarde de belangrijkste sector (550 miljoen EUR). De subsector van de biofarma, medicijnen, diagnostiek, genetica… is daarin de grootste werkgever en producent van toegevoegde waarde, met veel eerder kleine en middelgrote ondernemingen.

Een belangrijke werkgever in de materialensector

1. de puur medische toelevering, zoals high tech

is natuurlijk staalproducent ArcelorMittal, met zijn

medische uitrusting en farmaceutica (160

De assistieve technologie, onderdeel van de

bedrijven);

zorgondersteunende technologie, is de tweede

kenniscentrum OCAS. Andere bekende bedrijven zijn Afbakening

onder meer Assa Abloy en Victor Buyck. Ook high-

2. de zorgondersteunende technologie, gericht

Materialen zijn natuurlijke of kunstmatig

tech touwfabrikant Bexco valt onder deze cluster.

op de zorggebruiker (assistieve technologie,

(180 miljoen EUR toegevoegde waarde en 2.300

domotican, m-health,…) (87 bedrijven);

werknemers).

geproduceerde stoffen die verwerkt worden tot producten. Materiaalkeuze en -ontwikkeling gebeurt

3. andere producten voor en diensten aan

belangrijkste subsector in Oost-Vlaanderen

Het belang van deze twee subsectoren (biofarma,

op basis van de eigenschappen van het materiaal

BEXCO is een toonaangevende Europese

de zorgsector (voeding, textiel, logistiek,

medicijnen enz. en assistieve technologie) wijst er op

in functie van de toepassing van het eindproduct.

fabrikant van synthetische meer-,

adviesverlening,…) (73 bedrijven).

dat de zorgeconomie in Oost-Vlaanderen een sterke

De cluster zet vooral in op duurzame productie

sleep- en hijskabels voor offshore,

van materialen (onder meer staal, textielvezels)

maritieme en industriële toepassingen.

Economisch belang

aan het Gentse ecosysteem rond life sciences en

en nieuwe materialen (onder meer biogebaseerd,

Tegenwoordig bedient BEXCO ‘s werelds

Uit een onderzoek dat Idea Consult heeft

medische technologie.

nanotechnologie).

grootste oliemaatschappijen, engineering-

uitgevoerd voor de Provincie Oost-Vlaanderen,

en inkoopbedrijven, scheeps- en

blijkt dat de cluster 8.500 personen tewerkstelt

Materiaalkringlopen staan centraal in de circulaire

sleepbooteigenaren door het ontwerpen en

en een toegevoegde waarde van 0,9 miljard EUR

economie, een concept dat naast de slimme

produceren van vezeltouw op maat. Daarbij

specialisatie een van de pijlers van het provinciaal

wordt steeds bekeken welke materialen

economisch beleid is. ln een circulaire economie

daarvoor best worden ingezet. Sinds kort

blijven producten en grondstoffen zo lang mogelijk

produceert het bedrijf ook touwen voor

circuleren in het productie- en consumptiecircuit. Zo

vlottende windmolens.

worden producten eerder hersteld dan vervangen,

Wereldwijd is BEXCO een van de weinige

aangepast aan een nieuwe functie of omgevormd tot

touwproducenten die gecertificeerd is

een nieuw product. De gebruikte materialen zijn van

voor de productie van polyestertouw voor

bij de start gerecycleerd of biogebaseerd. Bij hun

de offshore markt. In de maritieme sector

levenseinde zijn ze recycleerbaar of afbreekbaar.

is Bexco een belangrijk leverancier van

medische insteek en onderbouw kent, sterk gelinkt

Idea Consult, Onderzoek zorgeconomie en -innovatie in OostVlaanderen. Eindrapport, Brussel, 2020, 19 blz. (intern document)

hoogwaardige touwoplossingen voor onder Economisch belang

andere grote container- en cruiseschepen.

De belangrijkste subsector in de materialencluster

Ook in de ‘offshore heavy lift’ markt

is de productie van metaal en metalen producten

(schepen voor onder meer constructie van

(exclusief machines en apparaten). Uit de regionale

olie- en gasplatformen) is Bexco wereldwijd

rekeningen van de NBB kan het economisch belang

toonaangevend.

afgeleid worden: 1,4 miljard EUR toegevoegde

BEXCO heeft zijn hoofdfabriek in Hamme, met

waarde, 12.800 werknemers en zelfstandigen.

daarnaast een productiefaciliteit aan de kade

De materialencluster als geheel is een pak groter

in Antwerpen.

maar precieze data kunnen niet eenduidig uit de

www.bexco.be

beschikbare statistieken worden afgeleid. Zo valt zeker een deel van de textielbedrijven onder de materialencluster.

ICT – slimme digitalisatie

Vier gemeenten hebben een aantal in de totale

Eind juni lanceerde ZorgLab Aalst in

Robovision (Gent) creëert

tewerkstelling van deze cluster groter dan 10%:

samenwerking met de Provincie Oost-

Gent (19%), Buggenhout (14% - met dank aan

Vlaanderen een oproep voor starters en pre-

Afbakening

van data en processen. Het bedrijf biedt

Ontex), Sint-Niklaas (13%) en Aalst (11%). Deze vier

starters met een innovatief idee voor betere

Het gaat hier onder meer over het uitwerken van

een geïntegreerd platform aan op basis van

samen tellen dus bijna de helft van het totaal aantal

gezondheid en zorg. ZorgLab Aalst mocht

software, augmented en virtual reality, smart cities,

artificiële intelligentie (AI) dat bedrijven

werknemers in Oost-Vlaanderen.

een aantal mooie initiatieven ontvangen

‘Internet of Things’ en open data en hoe deze

toelaat visuele data te ontsluiten om nieuwe

en na de selectieprocedure werden er drie

digitale processen en instrumenten de regionale

informatie te verwerven. Zo heeft Robovision

Netwerken, bedrijven, kennisinstellingen

kandidaten door de jury geselecteerd die

productiviteit kunnen bevorderen.

in de sierteelt een applicatie ontwikkeld

In de Gentse regio is er MedTeg (Medical Technology

een innovatiebegeleidingstraject volgen bij

Cluster Ghent). In het Vlaams Gewest is er de

ZorgLab Aalst.

Economisch belang in Oost-Vlaanderen

waardoor deze arbeidsintensieve taak kan

recente cluster flanders.healthTech. In Aalst is er

Fien Jonnaert is zelfstandig kinesiste,

Uit gegevens van de NBB voor de bedrijfstak

geautomatiseerd worden. De applicatie werkt

ZorgLab Aalst, een proeftuin voor het testen van

gespecialiseerd in kaakpijn. Ze heeft een

‘informaticadiensten en dienstverlenende activiteiten

op basis van een 3D ‘deep learning’ model

zorgproducten en -diensten in realistische alledaagse

praktijk in Wetteren waar zij patiënten behandelt

op het vlak van informatie’ blijkt dat deze sector

met daarin een dataset van afbeeldingen

omgevingen. Het ZorgLab Aalst ontvangt daarvoor

met kaakproblemen. Om de praktische reden

11.000 personen tewerkstelt en een toegevoegde

van de bloemen, stengels en bladeren van

onder meer subsidies van de Provincie. De werking

dat Fien te weinig tijd heeft om alle patiënten te

waarde produceert van 1,2 miljard EUR. Net zoals

rozen. Het model wordt daarna getraind

van het ZorgLab Aalst sluit nauw aan bij de geplande

zien en deze ook vaak van ver moeten komen,

bij de andere clusters is dit ongetwijfeld een

door de tuinders, die zonder ICT-kennis hun

realisatie van de Health & Care Valley door de Stad

wil ze een online zelfbehandelingstraject voor

onderschatting, want bijna alle bedrijfstakken zetten

extensieve kennis omzetten in machine

Aalst. 52 ha bedrijventerrein van de ‘greenfield’

tandenknarsen en klemmen ontwikkelen.

in op digitalisatie, een transformatie die deels ‘in-

intelligentie.

Siesegem zou exclusief worden voorbehouden voor

Digile heeft een oplossing voor het steeds vaker

house’ wordt ontwikkeld en deels wordt ondersteund

www.robovision.ai

ondernemingen actief binnen het brede thema

voorkomende geneesmiddelentekort, met name

door externe leveranciers. Zeker bij de clusters

gezondheid en zorg.

een website voor zorgverleners waarin je vlot

zorgeconomie en -innovatie en slimme logistiek is

Becton Dickinson is een van de grootste bedrijven in

alternatieven en geneesmiddeleninformatie

digitalisatie een belangrijke hefboom voor innovatie.

deze Oost-Vlaamse cluster en produceert wereldwijd

terugvindt, met een intelligente zoekfunctie die

diverse soorten medisch materieel (injectienaalden,

meedenkt.

Netwerken, bedrijven, kennisinstellingen

catheters, reagentia, diagnotisch materiaal…).

Kim Jolie van Sudl is productontwikkelaar en

Netwerken zijn in deze cluster minder expliciet actief.

Ontex is fabrikant van (textiel)producten voor

hij heeft een oplossing voor de problematiek

Vaak gaat het om informele contacten tussen dicht

Afbakening

persoonlijke hygiëne. Ablynx is een pionier in de

rond het oproepsysteem (‘de rode knop’) in

bij elkaar gelegen bedrijven. Op Tech Lane Gent is er

Dit is de voedingsindustrie, in de ruimste zin

biofarmaceutica. Creative Therapy maakt innovatieve

ziekenhuizen en zorginstellingen. Het vallen

bijvoorbeeld een digitale ‘community’.

gedefinieerd, inclusief de landbouwtoeleveranciers.

revalidatiehulpmiddelen.

en/of niet binnen handbereik zijn van de

computertoepassingen voor visualisering

voor het snijden van rozen door agri-robots,

Agro-voeding

afstandsbediening zorgt voor veel frustratie

Enkele bekende bedrijven zijn onder meer

Economisch belang in Oost-Vlaanderen

Onderzoeksinstellingen zijn onder meer ORSI

bij patiënten en leidt tot hoge herstelkosten

Tomtombelgium, Showpad (sofwareplatform voor

De NBB-data wijzen op een tewerkstelling van 25.600

Academy (robot- en niet-invasieve chirurgie),

voor ziekenhuizen. Kim heeft een prototype

verkoop), Teamleader (work management software),

personen en een toegevoegde waarde van 2,1

BlueHealth Innovation Center (digitale transformatie)

ontwikkeld dat hij graag op grote schaal wil

Esko Graphics (geïntegreerde oplossingen voor

miljard EUR.9 Toeleveringsbedrijven van de landbouw

en imec (nano-elektronika en digitale technologie).

uittesten in de Aalsterse ziekenhuizen.

verpakking, drukken, afwerken). iCUBES is een

voedingsindustrie (verpakkingsmateriaal, machines,

www.aalst.be/zorglab-aalst

incubator voor ICT-bedrijven.

chemicaliën) zijn hierbij niet inbegrepen. In de bedrijvendatabank Orbis vinden we voor deze

Het belangrijkste kenniscentrum is imec (nano-

toeleveringssector zo’n 200 bedrijven die deels of

elektronika en digitale technologie).

geheel voor de cluster agro-voeding werken.10

Cumulatie van de bedrijfstakken ‘landbouw, bosbouw en visserij’ en ‘vervaardiging van voedingsmiddelen, dranken en tabaksproducten’

10 https://orbis.bvdinfo.com/ - selectie op locatie en NACEBEL-codes

Netwerken, bedrijven, kennisinstellingen

Slimme logistiek

De belangrijkste netwerken zijn op Vlaams niveau

Fabriek Logistiek brengt als praktisch

Tot slot

testcentrum alle logistieke toepassingen

georganiseerd: Flanders’ FOOD (innovatieplatform

Afbakening

en technologieën, kennis en ervaring,

De zes clusters afgebakend in de Oost-Vlaamse

voor de agrovoedingsindustrie) en Smart Digital

Het gaat hier over geautomatiseerde en duurzame

theorie en expertise samen. Het testcentrum

slimme specialisatiestrategie hebben een

Farming (innovatief bedrijfsnetwerk, ondersteund

oplossingen voor vervoer en opslag van producten,

is er voor iedereen die met logistiek en

gezamenlijke werkgelegenheid van 96.500 personen

door VLAIO in het kader van het Vlaams

inclusief VAL (value added logistics) en VAS (value

productieketenmanagement te maken heeft.

en een totale toegevoegde waarde van 9,1 miljard

clusterbeleid). Het Lekker Oost-Vlaams-netwerk bij

added services) - waardetoevoegende activiteiten in

Bedrijven kunnen er, met eigen personeel en

EUR. Dit is zeker een onderschatting:

EROV omvat meer dan 250 Oost-Vlaamse hoeve- en

de bevoorradingsketen.

goederen, bestaande en nieuwe concepten rond

1. Waar nodig, werden eerder lage dan hoge

streekproducenten voor gezamenlijke acties rond

magazijnwerking in een realistische omgeving

schattingen gehanteerd.

Economisch belang in Oost-Vlaanderen

en voor een volledige procesflow uitproberen

Van de zes Oost-Vlaamse clusters is dit degene met het

en vergelijken. In een gebouw van 6.000 m² op

evenzeer onder clusteractiviteiten kunnen vallen,

Enkele bekende, grotere bedrijven zijn onder meer

grootste rechtstreeks economisch belang. De bedrijfs-

Eiland Zwijnaarde - Tech Lane Ghent worden

zijn niet meegeteld, door gebrek aan data. Zie

Lotus Bakeries, Inex, Barry Callebaut, Ter Beke en

tak ‘vervoer en opslag’ stelt volgens de NBB 31.200

drie units voorzien. Zo is er een testmodule

bijvoorbeeld de logistieke activiteiten in talloze

Brouwerij Roman.

personen tewerk en produceert een toegevoegde

voor standaard magazijnwerking. Daarnaast

productiebedrijven maar ook de vele bedrijven

waarde van 2,8 miljard EUR. Interne logistieke proces-

komt er een testmodule voor e-commerce

met een eigen ICT-afdeling.

Er zijn nogal wat kennisinstellingen op Oost-Vlaams

sen binnen de industrie en de handel zijn hierbij niet

magazijnwerking. Tot slot krijgt de VDAB ruimte

grondgebied gevestigd:

inbegrepen. Verdere illustratie van het belang van de

voor logistieke opleidingen, waar veel vraag

zoals bijvoorbeeld materialen, omwille van

» ILVO (Instituut voor Landbouw- en Visserij

logistiek is het tewerkstellingsaandeel van de twee

naar is.

ontbrekende statistische verfijningen.

Oost-Vlaamse economische poorten, North Sea Port en

www.fabrieklogistiek.be

distributie, promotie en innovatie.

Onderzoek);

2. ‘In-house’ activiteiten in niet-cluster sectoren die

3. Sommige clusters zijn ‘eng’ afgebakend,

» de drie provinciale proefcentra (PCA, PCG, PCS);

Waaslandhaven. Op Oost-Vlaams grondgebied tellen ze

De Provincie Oost-Vlaanderen ontwikkelt beleid

» Food Pilot (samenwerking ILVO en Flanders’

samen 15% van de Oost-Vlaamse werkgelegenheid.

voor deze clusters op vier domeinen: skills- en

FOOD gericht op onder meer het verbeteren van

Het Gentse deel van de North Sea Port alleen zorgt

competentieontwikkeling (levenslang leren),

voedingsproducten of productieprocessen).

voor 17% van de Oost-Vlaamse toegevoegde waarde.

aantrekken van investeringen, uitbouwen van netwerken, kennisdeling en infrastructuur. Dit

Netwerken, bedrijven, kennisinstellingen

beleid wordt gevat onder de noemer ‘Innovation

Ingrizo uit De Pinte is een toeleverancier

Qua netwerken is er het Oost-Vlaams Platform Trans-

Playground’. Voor meer informatie kun je terecht

van voedingsproducten in heel de Benelux.

port en Logistiek, een forum voor uitwisseling van

op www.innovationplayground.be. Met Innovation

Het bedrijf screent, test, selecteert en

kennis en informatie over de logistieke arbeidsmarkt.

Playground willen we Oost-Vlaanderen op de

verdeelt ingrediënten voor zowat alle

kaart zetten als speeltuin voor onderzoekers en

onderdelen van de voedingsindustrie maar

Het havenbedrijf North Sea Port is een van de cruciale

investeerders, voor start-ups en ondernemers en voor

ook voor de gezondheidszorg (functionele

spelers in de Oost-Vlaamse logistieke cluster. Maat-

iedereen die de wereld wil veranderen. Dit wordt de

en sportvoeding, supplementen). Daarbij

schappij Linkerscheldeoever speelt een beperktere

kern van ons economisch beleid voor de komende

wordt gezocht naar innovatieve oplossingen

maar daarom niet minder belangrijke rol: MLSO staat

jaren.

die bijvoorbeeld rekening houden met goede

in voor het beheer en grondbeleid van de Waasland-

nutriscores, zoals het gebruik van natuurlijke

haven.

producten. De trend van veganistisch en vegan voedsel leidt tot een grote vraag

Enkele andere belangrijke bedrijven zijn onder meer

naar plantaardige producten, waarop

General Services Antwerp (Katoennatie), Bleckmann,

Ingrizo vlot kan inspelen. Aan functionele

Tailormade Logistics en DSV Solutions.

voeding (bijvoorbeeld voor patiënten) kunnen molecules (biocollageenpeptiden)

Het VIL (Vlaams Instituut voor Logistiek) is het ken-

toegevoegd worden die de spierontwikkeling

niscentrum van de cluster (gevestigd in Berchem). De

ondersteuning.

POM Oost-Vlaanderen heeft evenwel veel expertise

Door de eigen kennis en de expertise over de

opgebouwd over de Oost-Vlaamse logistieke cluster.

ingrediënten en nutritionele componenten

Zo ontwikkelt de POM met Fabriek Logistiek de eerste

van verschillende partners of leveranciers

logistieke testruimte in België (opening begin 2022).

te combineren, is Ingrizo in staat om totaaloplossingen aan te bieden op maat van elke klant. www.ingrizo.com

Innovatie

Innovation Playground stimuleert innovatie kennisdeling en netwerking in Oost-Vlaanderen

‘Innovatie speelt zich niet af tussen de vier muren van een bedrijf.’

In oktober lanceerde Provincie Oost-Vlaanderen ‘Innovation Playground’, een economisch regiomarketingverhaal dat innovatie, kennisdeling en netwerking stimuleert in de provincie. Even polsen naar eerste indrukken bij de nieuwe innovatiemanager van de Provincie en bij een innovatieve Gentse ondernemer.

Jasper Bloemen, van GLIMPS.bio en Nicolas Moerman, sinds kort innovatiemanager bij Provincie OostVlaanderen:

Nicolas Moerman werkt al meer dan tien jaar voor

Die ondersteuning is heel welkom,

de Provincie, maar sinds juni 2021 is hij de nieuwe

omdat het heel moeilijk is om in een

innovatiemanager: ‘Een nieuwe functie waarmee de

vroeg stadium financiering te vinden

Provincie Oost-Vlaanderen haar ambitie onderstreept

voor innovatieve circulaire initiatieven. Investeerders

om meer te focussen op innovatie. Innovation

vinden dat meestal te riskant. Wij hopen in de nieuwe

Playground is het eerste wapenfeit. Daarmee wil de

Innovation Playground vooral enthousiaste partijen

Provincie meer richting geven aan het economisch

te vinden die we kunnen ondersteunen om het

beleid. Het wordt vooral een speeltuin voor

potentieel te zien van hun afval en die mee willen

innovatieve sectoren en speerpuntclusters waarin

innoveren. Want die partners op andere manieren

Oost-Vlaanderen sterk staat en waarin we veel

aantrekken, dat is waar voor ons meestal de meeste

potentieel zien: bio-economie en cleantech, slimme

tijd in kruipt.’

logistiek, materialen, zorgeconomie en -innovatie, slimme digitalisering en ICT, en agro-voeding.’

Welke ondersteuning kreeg je al van de Provincie? Daar legde de Provincie toch al langer de klemtoon op?

Jasper Bloemen: ‘Wij hebben al verschillende keren

Nicolas Moerman: ‘Ja, al sinds 2014 voeren we

met de Provincie samengezeten voor projecten rond

een slim specialisatiebeleid waarin de rode draad

circulariteit en hergebruik van die nevenstromen.

de transitie is naar een duurzame en circulaire

De Provincie was dan vooral klankbord en

economie. Daar sluit Innovation Playground naadloos

sparringpartner. En verder kregen we voor twee

bij aan.’

experimentele projecten rond koffie en biomolecules financiële ondersteuning van de Provincie. We juichen

Jasper, jij bent mede-oprichter van de innovatieve

de Innovation Playground en de aandacht van de

start-up GLIMPS.be in Gent. En je kreeg al

Provincie voor proeftuinprojecten dan ook fel toe.’

ondersteuning van de Provincie. Hoe kijk jij naar de nieuwe ‘innovatiespeeltuin’? Jasper Bloemen: ‘In zekere zin is er inderdaad al langer sprake van een Innovation Playground. GLIMPS.be ondersteunt in de circulaire economie bedrijven die meer willen doen met hun biologische of organische nevenstromen uit voeding of groenverwerking. Daar zit een gigantisch en onderbelicht innovatiepotentieel. Wij zaten al verschillende keren met de Provincie samen daarover.

De Provincie wil ook meer ruimte creëren voor bedrijvigheid, demonstratie en experiment? Nicolas Moerman: ‘Ja, en ook daarvoor starten we niet vanaf nul. Op dat vlak beweegt er al heel wat in Oost-Vlaanderen. Maar het is meer dan ooit belangrijk op al die punten te focussen, want de econo-

Ondernemersruimte creëren

partijen samenbrengen. Je moet ze ook aanmoedigen

mische race gaat razendsnel. En alleen zal het niet

om lef te hebben. Innoveren is ook durven. Bij start-

lukken.’

ups zie je dat lef wel vaker, maar grote Vlaamse bedrijven zijn daarin vaak nog te conservatief en te bescheiden. De Innovation Playground moet een

Dat klinkt allemaal heel ambitieus. Wat gaat

speeltuin zijn zoals kinderen die beleven: die durven

de Provincie concreet doen met en op die

op een rek klimmen of heel hoog schommelen,

‘innovatiespeelplaats’?

zelfs als ze beseffen dat ze misschien wel gaan

Nicolas Moerman: ‘We gaan er in de eerste plaats

vallen. Die instelling moeten we ook stimuleren bij

overheden, bedrijven en kennisinstellingen

ondernemers. Vanuit de ingesteldheid: we gaan

samenbrengen. Zodat ze samen aan de kar kunnen

er iets uit leren, of het nu lukt of niet. Mislukken

trekken om de speerpuntclusters verder te doen

hoort nu eenmaal bij elk innovatieproces. En bij

groeien, samen aanbevelingen kunnen doen bij

ondernemerschap. Dat draait niet om geld verdienen,

hogere overheden, of als één partij projectvoorstellen

maar om initiatief tonen. Wat mislukt, is vaak het

indienen voor Europese subsidieprogramma’s.

interessantste onderdeel van een traject. Omdat het de uitdagingen bespreekbaar maakt.’

Eilandjes samenbrengen “We zijn al langer een Innovation Playground, maar daarom kunnen we nog niet op onze lauweren gaan rusten.”

“Innoveren is ook durven.”

Maar Oost-Vlaanderen heeft wel wat troeven als het over innovatie gaat? Nicolas Moerman: ‘Zeker. Oost-Vlaanderen ligt heel centraal in Europa. We hebben de North Sea Port en de Waaslandhaven, een sterk uitgebouwd vervoersnetwerk, een sterke kmo-markt, dienstensector en industriële omgeving. Een kwart

Grafische elementen

van de industriële tewerkstelling in Vlaanderen zit in onze provincie. Bovendien mogen we prat gaan op sterke onderzoeks- en opleidingsinstellingen zoals de universiteit en verschillende hogescholen in Gent, Aalst en Sint-Niklaas. Maar de uitdagingen zijn groot om onze welvaart te behouden, om competitief te blijven in een sterk concurrerende omgeving,

Daarnaast willen we vaardigheden en competenties

om klimaatneutraal te worden en een duurzame

ontwikkelen, zeker die waar de

Beeld container toekomst te verzekeren.’

speerpuntclusters om vragen.

weten ze dat zelf niet goed.’

‘Ook in centrumsteden als Aalst en Sint-Niklaas beweegt er veel rond sociaal en circulair ondernemerschap.’

Jasper Bloemen: ‘Het gaat om meer

Nicolas Moerman, Innovatiemanager van de Provincie Oost-Vlaanderen

En ten slotte kan de Innovation Playground ook dienen om met bedrijven samen te detecteren wat ze precies nodig hebben. Soms

dan alleen maar verschillende

Approved by Tomorrow

Visuele Identiteit Innovation Playground

Covid heeft ook duidelijk getoond waar de zwakke plekken zitten in ons economisch weefsel? Nicolas Moerman: ‘Denk maar aan Volvo in Gent, dat de productie moest stilleggen omdat er geen chips meer waren, of aan de stijgende prijzen van de

Zijn er sectoren die we uit het oog dreigen te

grondstoffen. Die afhankelijkheid van het buitenland

verliezen?

en van geopolitieke situaties maakt ons kwetsbaar,

Jasper Bloemen: ‘Ja, de creatieve sector bijvoorbeeld.

en we moeten kijken hoe we op dat vlak als provincie

Vooral om die nieuwe ontwikkelingen uitgelegd

sterker kunnen staan. De héle provincie, want voor

te krijgen en ingang te doen vinden bij het brede

alle duidelijkheid: we focussen niet alleen op Gent.

publiek. Bij innovatie denken we altijd aan

Ook in centrumsteden als Aalst en Sint-Niklaas

technologie of robotisering, maar creatieve spelers

beweegt er veel, bijvoorbeeld rond sociaal en

zijn minstens even belangrijk om engagement en

circulair ondernemerschap. Eigenlijk zijn we al langer

draagvlak te creëren. Alleen zien we die sector veel te

een Innovation Playground, maar dat is geen reden

weinig als een volwaardige industrie.’

om op onze lauweren te gaan rusten.’ Covid maakte het ook moeilijker om contacten te leggen? Nicolas Moerman: ‘Ja, ik hoop maar dat we zo snel mogelijk fysiek samen kunnen komen. Want na die lange periode van “geheelonthouding” snakken de

“De economische race gaat razendsnel. En alleen zal het niet lukken.”

mensen daarnaar. En innovatie blijft in de eerste plaats toch iets dat gebeurt van mens tot mens.’ Jasper Bloemen: ‘Er zijn vandaag in de provincie al heel wat playgrounds. Maar het blijven nog te veel eilandjes. We moeten die inderdaad dringend samenbrengen, over sectoren en hokjes heen. Dat gebeurt nu nog veel te weinig, terwijl innovatie zich niet afspeelt tussen de vier muren van een bedrijf of de contouren van een sector. Vandaag werken sterke kennisinstellingen en hun spin-offs nog veel te weinig samen met andere gezonde bedrijven.’

‘Innovation Playground moet voor ondernemers een speeltuin worden zoals kinderen die beleven: op een rek durven klimmen of heel hoog schommelen, en toch beseffen dat je misschien wel valt.’ Jasper Bloemen, mede-oprichter van de innovatieve Gentse start-up GLIMPS.bio

Herwerking van een artikel eerder verschenen op www.bloovi.be (Insights 6/10/2021: ‘Innovation Playground moet voor ondernemers een speeltuin worden zoals kinderen die beleven: durven op een rek klimmen of heel hoog schommelen, in de wetenschap dat je misschien zal vallen’)

Sociaal ondernemerschap

voor economische groei en jobs

Sociale ondernemingen zijn zelfstandige bedrijven

Wie sociaal wil ondernemen, kan rekenen op

die een product of dienst leveren en daarmee in de

inhoudelijk en financiële ondersteuning vanuit de

eerste plaats een positieve impact genereren voor

Provincie Oost-Vlaanderen:

mens, milieu of samenleving (“impact first”). Sociaal

» de subsidie voor ‘de impactgedreven (her)

ondernemerschap bestaat uit een brede waaier aan

starter’ voorziet het noodzakelijke startgeld

organisaties:

voor vormingscursussen, voor advies- en

» maatwerkbedrijven zijn non-profitorganisaties

investeringskosten en als tussenkomst in de

met als hoofdopdracht mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt tewerkstellen en hierin begeleiden; » reguliere sociale ondernemingen of for-

deelnamekosten aan beurzen en events; » de subsidie voor ‘de bevordering van innovatie en professionalisering door samenwerking tussen reguliere en sociale economiebedrijven’ heeft tot

profitorganisaties willen op een innovatieve

doel een product of dienst af te leveren vanuit

en creatieve manier een antwoord bieden

deze samenwerking. Het eindresultaat moet

op maatschappelijke uitdagingen zoals

een creatief en vernieuwend karakter hebben en

energietransitie, circulaire economie, enzovoort.

bijdragen aan de professionalisering van kennis en vaardigheden bij zowel de reguliere als bij de sociale ondernemingen;

Sociale economie als provinciaal speerpunt

» Provincie Oost-Vlaanderen werkt samen met De Punt voor de ondersteuning van innovatieve vormen van maatschappelijk verantwoord sociaal ondernemerschap en voor het vervullen van de brugfunctie tussen de reguliere en de sociale

In 2020 zijn bijna 14.800 nieuwe ondernemingen opgericht in Oost-Vlaanderen, waaronder ook heel

economie; » de Provincie faciliteert de uitrol van het

wat ‘sociale’ en impactgedreven starters. Met 13,8%

interprovinciale online platform doeners.be.

van de totale starterspopulatie in België vinden

Het is een matchmakingplatform waar reguliere

we Oost-Vlaanderen terug op de tweede plaats

bedrijven en overheden een partner kunnen

van alle provincies. Zo zijn er in 2020 106 sociale

vinden in de sociale economie voor een

ondernemers actief in Oost-Vlaanderen.

bepaalde dienstverlening. De tool bevat naast bedrijfspagina’s ook een prikbord en plaats

Met hun gespecialiseerde aanpak en via een samenwerking met heel wat reguliere ondernemingen in

voor getuigenissen van reguliere bedrijven die samenwerken met de sociale economie.

tal van sectoren, creëren deze sociale ondernemingen een

» ten slotte begeleidt de Provincie de Oost-

meerwaarde voor de economie. Sociaal ondernemerschap

Vlaamse besturen om hun aankoopbeleid

is dan ook cruciaal in het economisch beleid van Oost-

te verduurzamen. Een sociaal en duurzaam

Vlaanderen.

aankoopbeleid stimuleert vervolgens aanbieders om impactgedreven te ondernemen.

De Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven uitgelicht

een maximale tewerkstelling van personen met

In 2021 verrichten de vijf Vlaamse Provincies

afstand tot de arbeidsmarkt tot doel. En dus creëren

een onderzoek naar de samenwerking tussen de

zij jobs voor mensen die niet in het ‘reguliere’

maatwerkbedrijven en de reguliere bedrijven in

arbeidscircuit terechtkunnen.

Vlaanderen. Vanuit Oost-Vlaanderen nam 65,5%

Verankering van de maatwerkbedrijven in de reguliere economie

van de maatwerkbedrijven deel, of 19 Oost-

Maatwerkbedrijven, de voormalige beschutte en

In Oost-Vlaanderen zijn 29 maatwerkbedrijven actief

Vlaamse maatwerkbedrijven. De uitkomsten van dit

Vanwaar komen de meeste klanten van de

sociale werkplaatsen, zijn non-profit bedrijven.

die in totaal bijna 5.000 personen tewerkstellen.

onderzoek gelden dan ook enkel voor de groep van

maatwerkbedrijven en wie zijn hun grootste

Hun doel is sociaal, hun middelen zijn economisch.

Deze maatwerkbedrijven realiseren een netto

deelnemende bedrijven en niet voor de totale Oost-

leveranciers? In vergelijking met andere provincies

Maatwerkbedrijven zijn professionele, rendabele

toegevoegde waarde van 158 miljoen euro. Met

Vlaamse populatie.

bevinden de Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven zich in

ondernemingen die kwaliteitsvolle producten en

een brede waaier aan producten en diensten en via

diensten afleveren. Waar reguliere bedrijven streven

diverse sectoren, maken deze maatwerkbedrijven

De deelnemende maatwerkbedrijven leverden voor

en leveranciers betreft: 6,6% van de omzet wordt

naar winstmaximalisatie, hebben maatwerkbedrijven

volwaardig deel uit van de economie.

het jaar 2019 drie lijsten aan over hun klanten,

gerealiseerd in het buitenland (of in buitenlandse

leveranciers en enclave-klanten2. Deze lijsten zijn

bedrijven met een vestiging in België), respectievelijk

vervolgens verrijkt met gegevens uit Bel-first. Enkel

5,4% van de totale aankopen gebeurt in het

de relaties B2B (Business to Business) en B2G

buitenland (of in een lokale vestiging van een bedrijf

(Business to Government) zijn bevraagd, dus geen

met maatschappelijke zetel in het buitenland).

Kaart B.1: De maatwerkbedrijven in Oost-Vlaanderen (2021)

de middenmoot wat het aantal buitenlandse klanten

relaties B2C (Business to Consumer). Hierna worden de belangrijkste conclusies weergegeven.

Voor de Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven is het aandeel van Brussel in de totale binnenlandse verkopen relatief groot met 8% (enkel VlaamsBrabant gaat vooraf met 11,6%). 2,6% van de maatwerkbedrijven in Oost-Vlaanderen heeft dan weer sterke relaties met Wallonië (enkel West-

Pro Natura Sociale Werkplaats De Kringwinkel Meetjesland

Den Azalee Mo-Clean

Jobs & Milieu Wase Werkplaats

De Cirkel Sociale Werkplaats De Kromme Boom

Bij enclavewerking gaan doelgroepwerknemers onder leiding en toezicht van het maatwerkbedrijf werken in een andere organisatie of bedrijf, dus in onderaanneming bij de klant.

Vlaanderen doet beter met 3,7%).

Beschutte Werkplaats De Kemphaan Maatwerkbedrijf Spoor2

Weerwerk Gandae Ryhove Con Brio Labeur vzw

Ateljee Mirto

Trianval

Demival

MAAAT

Tabel B.1: klanten, leveranciers en enclave-klanten van de Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven, indeling naar

Zonnehoeve

maatschappelijke zetel (2019)

Sociale Werkplaats De Loods Beschermde Werkplaats Zottegem

Vlaamse provincies

Aarova

De Dagmoed

Arcor Grijkoort - Werkplaats De Kringwinkel Vlaamse Ardennen

<= 100

101 - 250

251 - 500

501 - 1000

> 1000

Groep INTRO Maatwerk (*)

(*) Groep Intro Maatwerk heeft hoofdzetel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest maar activiteiten in Oost-Vlaanderen. Bron: Onderzoek naar de samenwerking tussen de Vlaamse maatwerkbedrijven en de reguliere bedrijven als meerwaarde voor de economie1

Geografische spreiding

Antwerpen

Limburg

Aantal unieke

Oost-

Vlaams-

West-

Vlaanderen

Brabant

Vlaanderen

Vlaamse spelers

Klanten

7.0%

4.8%

69.9%

6.6%

11.8%

2.097

Leveranciers

10.2%

6.1%

53.2%

14.3%

12.4%

2.054

Enclave-klanten

3.2%

0.0%

77.4%

12.2%

4.3%

Bron: Onderzoek naar de samenwerking tussen de Vlaamse maatwerkbedrijven en de reguliere bedrijven als meerwaarde voor de economie

Onderzoek naar de samenwerking tussen de Vlaamse maatwerkbedrijven en de reguliere bedrijven als meerwaarde voor de economie, vijf Vlaamse Provincies, oktober 2021, 94 blz.

Het aandeel klanten, leveranciers en enclave-klanten

kan worden gesteld dat er een sterkere lokale

Het aandeel van de respectievelijke sectoren in de

uit de eigen provincie is veruit het hoogst. We kunnen

verankering is bij de klanten en bij de enclave-

werking van de maatwerkbedrijven, kan ook worden

concluderen dat maatwerkbedrijven zeer lokaal

klanten, dan bij de leveranciers.

uitgedrukt in waarde van de verkopen en aankopen:

werken. Voor de Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven

» waarde van de verkopen gerealiseerd door

moet evenwel opgemerkt worden dat het aandeel

Welke sectoren maken vooral gebruik van de

de Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven bij hun

klanten en het aandeel leveranciers uit de eigen

producten en diensten van de maatwerkbedrijven

klanten: aandeel van de industrie (43%) en de

provincie het laagst is in vergelijking met de

of van waaruit gebeurt de toelevering? Zowel de

tertiaire sector (41,7%) zijn ongeveer even groot.

maatwerkbedrijven uit de andere provincies. Zo heeft

klanten, leveranciers als enclave-klanten van de

Meer in detail, in de bedrijfstak ‘Groothandel

bijna 12% van de klanten zijn maatschappelijke zetel

Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven behoren het vaakst

en handelsbemiddeling’ wordt het grootste

in West-Vlaanderen. 14,3% van de leveranciers zijn

tot de tertiaire sector. Bij de enclave-klanten neemt

dan weer in Vlaams-Brabant gevestigd.

de industrie een aanzienlijk aandeel in.

verkoopbedrag gerealiseerd; » waarde van de aankopen door Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven (leveranciers): hoog aandeel

De Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven gaan dus meer

tertiaire sector in de aankopen (72,1%). Aandeel

de grenzen over van de eigen provincie. Aanvullend

quartaire sector in de aankopen is aanzienlijk lager (3,5%) dan in de andere provincies. Het grootste bedrag wordt aangekocht in de ‘Groothandel en handelsbemiddeling’; » waarde van de verkopen gerealiseerd door de Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven bij enclaveklanten: hoog aandeel van de industrie (73,7%), respectievelijk laag aandeel van de tertiaire sector (19,5%) in vergelijking met andere provincies. In de ‘Metallurgie en vervaardiging van metaalproducten’ wordt de grootste omzet gerealiseerd. Heel wat bedrijven uit de zes clusters van de slimme specialisatiestrategie van de Provincie Oost-Vlaanderen zijn klanten, leveranciers of enclave-klanten van maatwerkbedrijven. In OostVlaanderen heeft de logistieke sector een veel groter aandeel in zowel de verkopen (30,7%) van de maatwerkbedrijven als in de aankopen (41,7%) door maatwerkbedrijven dan in de andere provincies.

Tabel B.2: hoofdsectoren waarin de Oost-Vlaamse maatwerkbedrijven actief zijn (2019) Lees je graag meer over dit onderzoek? Surf naar https://innovationplayground.be/ip-voorPrimaire sector

Industrie

Bouw

Tertiaire

Quartaire

Totaal aantal ondernemingen

sector

(waarvoor sector gekend)

Sectoren 1.6%

19.5%

5.7%

52.6%

20.7%

2.167

Leveranciers

2.1%

15.9%

7.4%

68.2%

6.4%

2.871

0/0%

40.6%

3.8%

48.1%

7.5%

106

klanten

Meer info over het provinciaal beleid op www.oost-vlaanderen.be/sociaal-ondernemen

Klanten

Enclave-

jou/#sociaal-ondernemen

Bron: Onderzoek naar de samenwerking tussen de Vlaamse maatwerkbedrijven en de reguliere bedrijven als meerwaarde voor de economie

Sociaal ondernemerschap

“Provincie subsidieert samenwerking

reguliere en sociale ondernemingen ”

Sociale en reguliere ondernemingen werken meer en meer samen in Oost-Vlaanderen, zelfs voor hoogtechnologische producten. Sociale-economiebedrijf MAAAT en het reguliere bedrijf Penne in Aalst bijvoorbeeld. Samen maken ze complexe producten voor de auto-industrie.

Drie partners

‘Het is de verantwoordelijkheid van ons allemaal om zulke samenwerkingsverbanden op te zetten.’

» Penne nv is gespecialiseerd in metalen en plastic onderdelen, onder andere voor auto’s. Het bedrijf ligt in Aalst pal tussen de twee afdelingen

Frans Penne (CEO van Penne nv)

van MAAAT op hetzelfde industrieterrein. Samenwerken lag dus wat voor de hand. » De mensen van MAAAT monteren studs op ijzeren beugels die benzinetanks van auto’s op hun plaats houden en ze controleren ook de kwaliteit van de geproduceerde stukken. » De derde partner in het project is KoMotion,

Jullie werken al langer samen?

een jong, innovatief bedrijf in Erpe-

Algemeen directeur Johan Delauw van MAAAT: ‘Ja, al

Mere dat ondernemingen helpt om hun

meer dan tien jaar. Onze mensen doen assemblage-

productieprocessen te optimaliseren door te

en montageactiviteiten en kwaliteitscontrole. Tot

automatiseren. KoMotion hielp MAAAT om de

vorig jaar gebeurde dat bij MAAAT. Maar vorig jaar

nodige technische vaardigheden tot bij Penne te

hebben we die activiteiten verschoven naar een

brengen.

“enclave” bij de firma Penne. Daardoor kunnen we nu veel korter op de bal spelen.’

‘Ons doel is: zo breed mogelijk iedereen kunnen tewerkstellen.’ Johan Delauw (MAAAT)

Hoeveel mensen werken er via MAAAT voor Penne? Johan Delauw: ‘Nu werken elke dag tien tot twaalf mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt samen met een teamcoach in de productieafdeling van Penne. Ze controleren er onder andere de kwaliteit van auto-onderdelen. Zeker in die eerste fase was het voor onze mensen zwaar om die controle er bij te nemen. We moesten sterk gaan selecteren wie die job aankon. Terwijl ons doel is: zo breed mogelijk iedereen kunnen tewerkstellen.’

“De subsidie van de Provincie is een krachtig signaal en wapent ons ook beter voor de toekomst.” Provinciaal beleidsmedewerker Sociaal Ondernemerschap Petra Van Poucke: ‘De Provincie wil samenwerking bevorderen tussen sociale en reguliere bedrijven. Dit project beantwoordt helemaal aan die doelstelling. Ook andere bedrijven met een

Camerawerkpost

innovatief product of dienst kunnen een aanvraag indienen en tot 20.000 euro

Daarom dienden MAAAT en Penne een innovatief project in bij de Provincie Oost-Vlaanderen. In totaal kregen ze 20.000 euro subsidie om een camerawerkpost te realiseren. De camera controleert nu nauwkeurig alle onderdelen. En de werknemers kunnen focussen op veilig en productief werken. Hoe liep dat project? Johan Delauw: ‘Vooraf onderzochten we met onze

‘Dit project beantwoordt helemaal aan de doelstelling van de Provincie: samenwerking bevorderen tussen sociale en reguliere economie.’

subsidies krijgen. Belangrijk is

Petra Van Poucke, Beleidsmedewerker Sociaal Ondernemerschap (Provincie Oost-Vlaanderen)

sociaal-ondernemen

vooral dat je project focust op samenwerking tussen partners uit de sociale en de reguliere economie.’ www.oost-vlaanderen.be/

technische partner KoMotion of het technisch haalbaar was om die stukken te controleren met die camera’s. Toen dat gevalideerd was, konden we ons dossier indienen bij de Provincie. Een sterk dossier, want we waren ervan overtuigd dat we het konden realiseren. Dat bleek ook uit de eerste ruime testfase, zonder gebreken.’

Subsidies

Hoe belangrijk is de steun van de Provincie daarin? Johan Delauw: ‘De subsidie voor dit project creëerde een unieke kans voor zowel de sociale onderneming

Een succesverhaal dus?

als voor het reguliere bedrijf om die samenwerking

Frans Penne: ‘Ik ben absoluut héél tevreden. Van de

op te zetten. Zo konden we samen zorgen voor

enclave. Van de samenwerking met MAAAT. Van de

samenwerking tussen maatwerkers en reguliere

oplossing voor het monotone werk op die lijn. En

medewerkers. Die subsidie is een krachtig signaal en

daarbovenop kregen we nog eens de zekerheid die

wapent ons beter voor de toekomst. De toekomst van

we door die cameracontrole konden inbouwen in de

Vlaanderen ook: om te kunnen concurreren met het

lijn. Voor ons is dit absoluut een succesverhaal, ja.’

buitenland.’ Een stap naar een sterkere economie dus? Frank Penne: ‘Voor de samenleving is het heel belangrijk dat er zo’n samenwerking is. Dat die mensen ook aan de slag kunnen. Het is een verantwoordelijkheid van ons allemaal om zulke samenwerkingsverbanden op te zetten.’

Bewerking van een opname voor TV Provincie (uitgezonden op 28/6/2021) — foto's Frans Penne en Petra Van Poucke gebaseerd op deze opname.

Deel 2

Oost-Vlaanderen doorgelicht

Overzichtstabel: gemeenten per arrondissement (vervolg)

Overzicht Overzichtskaart van Oost-Vlaanderen: gemeenten en arrondissementen

Sint-Laureins

Moerbeke

Oudenaarde

Zelzate

Nazareth

Ronse

Arrondissement Gent

Oosterzele

Wortegem-Petegem

Aalter

Sint-Martens-Latem

Zwalm

Deinze

Wachtebeke

Arrondissement Sint-Niklaas

De Pinte

Wachtebeke

Beveren

Destelbergen

Zulte

Kruibeke

Evergem

Arrondissement Oudenaarde

Lokeren

Gavere

Brakel

Sint-Gillis-Waas

Gent

Horebeke

Sint-Niklaas

Lievegem

Kluisbergen

Stekene

Lochristi

Kruisem

Temse

Melle

Lierde

Merelbeke

Maarkedal

Bevolking

Overzichtstabel: gemeenten per arrondissement

Arrondissement Aalst

Sint-Lievens-Houtem

Waasmunster

Aalst

Zottegem

Wetteren

Denderleeuw

Arrondissement Dendermonde

Wichelen

Erpe-Mere

Berlare

Zele

Geraardsbergen

Buggenhout

Arrondissement Eeklo

Haaltert

Dendermonde

Assenede

Herzele

Hamme

Eeklo

Lede

Laarne

Kaprijke

Ninove

Lebbeke

Maldegem

Verouderingscoëfficiënt = bevolking +65 jaar / bevolking -20 jaar

Vervangingscoëfficiënt = bevolking 20–39 jaar / bevolking 40–59 jaar

De verouderingscoëfficiënt is een demografische

De vervangingscoëfficiënt is een indicator van

indicator die de verhouding weergeeft van het

de arbeidsmarkt en meet de verhouding tussen de

aantal ouderen (65+) ten opzichte van het aantal

groep van jong actieven (20–39) tegenover de groep

jongeren (-20) en is een aanduiding van de

van ouder actieven (40–59). Dit cijfer duidt aan in

bevolkingsvergrijzing. Het aantal jongeren zal een

welke mate vervanging plaatsvindt binnen de actieve

weerslag hebben op onder meer de behoefte aan

bevolking: de jong volwassenen bepalen de instroom

kinderopvang en schoolinfrastructuur. Ouderen

op de arbeidsmarkt, terwijl de oudere actieven de

vormen dan weer de groep van gepensioneerden,

groep uitmaken van diegenen die hun pensioen

en dit aandeel heeft onder meer gevolgen voor de

naderen.

behoefte aan woon- en gezondheidsinfrastructuur. Een verouderingsgraad van meer dan 1 betekent dat het aandeel van de bevolking boven de 65 groter is dan de groep onder de 20 jaar. Omgekeerd betekent een waarde kleiner dan 1 dat de groep 65-plussers kleiner is dan de groep onder de 20 jaar. Bij een indicator 1 zijn beide groepen even groot.

20-39 jaar / 40-59 jaar

vervangingscoëff.

65+ jaar / -20 jaar

verouderingscoëff.

km2

oppervlakte

inwoners/km2

dichtheid

inwoners

aantal

20-39 jaar / 40-59 jaar

vervangingscoëff.

65+ jaar / -20 jaar

Tabel 1: Bevolkingsaantal en -dichtheid, bevolkingsvergrijzing (01.01.2021) (*) (vervolg)

verouderingscoëff.

km2

oppervlakte

inwoners/km2

dichtheid

inwoners

aantal

Tabel 1: Bevolkingsaantal en -dichtheid, bevolkingsvergrijzing (01.01.2021) (*)

Aalst

88.061

1.120

78,7

0,92

0,90

Kruibeke

16.825

502

33,5

0,90

0,83

Aalter

29.267

244

119,9

1,08

0,82

Kruisem

15.766

220

71,6

0,92

0,83

Assenede

14.383

164

87,5

1,12

0,81

Laarne

12.385

380

32,6

1,12

0,77

Berlare

15.227

398

38,2

1,01

0,76

Lebbeke

19.577

717

27,3

0,90

0,83

Beveren

49.235

322

152,7

1,02

0,85

Lede

18.981

635

29,9

1,03

0,80

Brakel

14.756

259

57,0

1,12

0,75

Lierde

6.629

252

26,3

0,99

0,77

Buggenhout

14.701

573

25,6

1,02

0,78

Lievegem

26.464

328

80,8

1,19

0,82

De Pinte

10.998

619

17,8

1,08

0,77

Lochristi

22.640

373

60,7

0,96

0,72

Deinze

43.964

343

128,0

0,99

0,83

Lokeren

42.150

618

68,2

0,79

0,89

Denderleeuw

20.763

1.497

13,9

0,72

0,79

Maarkedal

6.366

138

46,2

1,18

0,71

Dendermonde

46.060

815

56,5

1,02

0,87

Maldegem

24.160

253

95,6

1,10

0,84

Destelbergen

18.716

701

26,7

1,08

0,85

Melle

11.788

769

15,3

0,91

0,92

Eeklo

21.664

711

30,4

1,13

0,83

Merelbeke

24.804

670

37,0

0,98

0,85

Erpe-Mere

20.295

590

34,4

1,07

0,84

Moerbeke

6.619

175

37,9

0,86

Evergem

35.810

475

75,4

0,99

0,82

Nazareth

11.845

334

35,4

1,08

0,84

Gavere

13.011

412

31,6

1,05

0,77

Ninove

39.401

539

73,1

0,95

0,80

Gent

264.094

1.674

157,7

0,79

1,34

Oosterzele

13.751

316

43,6

0,91

0,79

Geraardsbergen

33.999

425

80,1

0,98

0,78

Oudenaarde

31.693

460

68,9

1,02

0,83

Haaltert

18.903

619

30,5

0,99

0,79

Ronse

26.518

764

34,7

0,74

0,89

Hamme

24.995

617

40,5

0,91

0,88

Sint-Gillis-Waas

19.603

353

55,5

0,94

0,81

Herzele

18.428

385

47,9

0,97

0,80

Sint-Laureins

6.918

74,5

1,12

0,76

Horebeke

2.009

179

11,2

1,47

0,65

Sint-Lievens-Houtem

10.479

387

27,1

0,94

0,75

Kaprijke

6.512

194

33,6

1,11

0,80

Sint-Martens-Latem

8.292

574

14,5

1,36

0,69

Kluisbergen

6.688

218

30,6

0,91

20-39 jaar / 40-59 jaar

vervangingscoëff.

65+ jaar / -20 jaar

Kaart 1: Bevolkingsdichtheid 01.01.2021 (inw./km2)

verouderingscoëff.

km2

oppervlakte

inwoners/km2

dichtheid

inwoners

aantal

Tabel 1: Bevolkingsaantal en -dichtheid, bevolkingsvergrijzing (01.01.2021) (*) (vervolg)

Sint-Niklaas

80.117

952

84,2

0,81

0,99

Stekene

18.879

417

45,3

0,99

0,82

Temse

30.332

756

40,1

0,87

0,89

Waasmunster

10.916

339

32,2

0,98

0,82

Wachtebeke

7.781

225

34,6

1,01

0,82

Wetteren

26.270

710

37,0

0,96

0,90

Wichelen

11.701

505

23,2

0,98

0,80

Wortegem-Petegem

6.449

152

42,5

0,91

0,79

Zele

21.338

641

33,3

0,86

0,91

Zelzate

13.134

954

13,8

0,95

0,89

Zottegem

26.932

469

57,5

1,12

0,78

Zulte

15.844

484

32,8

0,85

Zwalm

8.231

243

33,9

0,95

0,70

Arr. Aalst

296.242

626

472,9

0,95

0,82

Arr. Dendermonde

203.170

586

346,6

0,97

0,85

Arr. Eeklo

86.771

259

335,5

1,09

0,83

Arr. Gent

565.688

596

949,7

0,91

1,04

Arr. Oudenaarde

125.105

296

422,9

0,94

0,81

Arr. Sint-Niklaas

257.141

536

479,5

0,88

0,90

Oost-Vlaanderen

1.534.117

510

3.007,1

0,93

0,92

Vlaams Gewest

6.653.062

488

13.625,5

0,96

0,90

België

11.521.238

375

30.689,4

0,87

0,94

93 - 240

241 - 342

343 - 442

443 - 599

600 - 712

713 - 1.674

(*) De Oost-Vlaamse cijfers in deze tabel verschillen in geringe mate van de cijfers gepubliceerd op StatBel, onder meer omdat de datum van extractie uit het Rijksregister niet per se 1 januari is en omdat de populatie licht kan verschillen (de cijfers van de bevolkingskubus houden rekening met alle deelregisters van het Rijksregister). Bron: Statbel, Rijksregister - bevolkingskubus, berekeningen Kenniscentrum Economie 38

Tabel 2: Bevolkingsevolutie tussen 2000 en 2021 (2000 = 100)

Inkomen

2000

2021

aantal

index

Arr. Aalst

262.294

112,9

Arr. Dendermonde

186.484

108,9

Arr. Eeklo

79.484

109,2

Arr. Gent

495.368

114,2

Arr. Oudenaarde

114.345

109,4

Arr. Sint-Niklaas

223.648

115,0

Oost-Vlaanderen

1.361.623

112,7

Vlaams Gewest

5.940.251

112,0

België

10.239.085

112,5

Kaart 2: Gemiddeld inkomen/inwoner 2019 (EUR)

Bron: Statbel, Rijksregister - bevolkingskubus, berekeningen Kenniscentrum Economie

Figuur 1: Leeftijdspiramide voor Oost-Vlaanderen (01.01.2021) 95+ jaar 90-94 jaar 85-89 jaar 80-84 jaar 75-79 jaar 70-74 jaar 65-69 jaar 60-64 jaar 55-59 jaar 50-54 jaar 45-49 jaar 40-44 jaar 35-39 jaar 30-34 jaar

15.000 - 18.000

25-29 jaar

18.001 - 20.000

20-24 jaar

20.001 - 22.000

15-19 jaar

22.001 - 23.000

10-14 jaar

23.001 - 25.000

5-9 jaar 0-4 jaar 60.000

25.001 - 31.000 40.000

20.000 vrouwen

20.000

40.000

60.000

mannen

coëfficiënt (*)

Interkwartiele

(Vlaanderen = 100)

Peil

in EUR

coëfficiënt (*)

Interkwartiele

(Vlaanderen = 100)

Peil

in EUR

coëfficiënt (*)

Interkwartiele

(Vlaanderen = 100)

Peil

in EUR

Tabel 3: Gemiddeld inkomen per inwoner (2019, aanslagjaar 2020)

Aalst

20.369

99,4

Kluisbergen

20.826

101,6

100

Sint-Martens-Latem

31.801

155,1

135

Aalter

21.958

107,1

105

Kruibeke

21.336

104,1

104

Sint-Niklaas

18.753

91,5

Assenede

21.091

102,9

Kruisem

22.100

107,8

105

Stekene

20.889

101,9

101

Berlare

20.795

101,4

102

Laarne

23.028

112,3

103

Temse

20.385

99,4

100

Beveren

22.039

107,5

106

Lebbeke

20.764

101,3

Waasmunster

23.722

115,7

114

Brakel

20.888

101,9

Lede

21.640

105,6

101

Wachtebeke

20.905

102,0

101

Buggenhout

22.162

108,1

106

Lierde

21.558

105,2

104

Wetteren

20.396

99,5

De Pinte

27.239

132,9

124

Lievegem

21.487

104,8

102

Wichelen

21.941

107,0

100

Deinze

21.788

106,3

109

Lochristi

22.862

111,5

116

Wortegem-Petegem

23.042

112,4

119

Denderleeuw

19.651

95,9

Lokeren

19.660

95,9

101

Zele

18.630

90,9

Dendermonde

20.668

100,8

Maarkedal

22.257

108,6

114

Zelzate

18.619

90,8

Destelbergen

24.845

121,2

108

Maldegem

20.042

97,8

Zottegem

22.388

109,2

104

Eeklo

19.034

92,8

Melle

22.998

112,2

111

Zulte

20.622

100,6

103

Erpe-Mere

22.225

108,4

101

Merelbeke

23.941

116,8

117

Zwalm

22.451

109,5

110

Evergem

21.267

103,7

Moerbeke

21.708

105,9

107

Arr. Aalst

20.842

101,7

100

Gavere

22.874

111,6

107

Nazareth

22.771

111,1

108

Arr. Dendermonde

20.789

101,4

Gent

19.697

96,1

100

Ninove

19.870

96,9

Arr. Eeklo

19.953

97,3

Geraardsbergen

19.877

97,0

Oosterzele

23.087

112,6

110

Arr. Gent

21.319

104,0

106

Haaltert

21.917

106,9

Oudenaarde

21.162

103,2

100

Arr. Oudenaarde

20.467

99,8

101

Hamme

19.544

95,3

Ronse

16.153

78,8

Arr. Sint-Niklaas

20.250

98,8

101

Herzele

21.930

107,0

101

Sint-Gillis-Waas

21.288

103,8

105

Oost-Vlaanderen

20.832

101,6

102

Horebeke

23.575

115,0

111

Sint-Laureins

20.884

101,9

103

Vlaams Gewest

20.501

100,0

101

Kaprijke

21.820

106,4

102

Sint-Lievens-Houtem

22.050

107,6

107

België

19.105

93,2

103

(*) Interkwartiele coëfficiënt = maatstaf van inkomensspreiding. Hoe hoger, hoe groter de inkomensongelijkheid. Bron: Statbel, berekeningen Kenniscentrum Economie 42

Tabel 4: Aantal beschikbare arbeidsplaatsen (werknemers en zelfstandigen) per gemeente (31.12.2019)

Werkgelegenheid Activiteitsgraad = (werkenden + werkzoekenden) / bevolking 20–64 jaar

Secundaire sector

Tertiaire sector

Quartaire sector

en de bevolking op arbeidsleeftijd (20–64 jaar). De ratio is een weergave van de mate waarin de bevol-

is, en in welke mate. De globale Vlaamse situatie

king bereid is te werken, dus een baan heeft of zoekt.

6,5%

5.702

4,9%

39.956

6,2%

0,9%

19,6%

41,5%

38,0%

Aalter

8.776

1,7%

3.020

2,6%

11.796

1,8%

4,5%

33,1%

41,9%

20,5%

Assenede

2.297

0,4%

1.215

1,1%

3.512

0,5%

10,8%

32,1%

33,0%

24,1%

Berlare

1.511

0,3%

1.244

1,1%

2.755

0,4%

4,0%

20,5%

47,2%

28,3%

Beveren 22.208

4,2%

3.447

3,0%

25.655

4,0%

2,5%

31,7%

46,4%

19,4%

Brakel

1.788

0,3%

1.135

1,0%

2.923

0,5%

5,8%

13,8%

39,0%

41,4%

Buggenhout

3.262

0,6%

1.014

0,9%

4.276

0,7%

2,5%

34,5%

30,6%

32,4%

De Pinte

1.245

0,2%

1.019

0,9%

2.264

0,4%

2,9%

9,4%

51,4%

36,4%

Deinze 13.288

2,5%

4.288

3,7%

17.576

2,7%

4,8%

19,5%

42,0%

33,7%

2.261

0,4%

955

0,8%

3.216

0,5%

1,3%

18,7%

40,5%

39,5%

Dendermonde 14.845

2,8%

2.932

2,5%

17.777

2,8%

1,1%

23,2%

38,6%

37,2%

Destelbergen

3.490

0,7%

1.807

1,6%

5.297

0,8%

3,9%

23,3%

49,2%

23,6%

Eeklo

9.927

1,9%

1.188

1,0%

11.115

1,7%

1,4%

23,1%

31,3%

44,2%

Erpe-Mere

4.148

0,8%

1.490

1,3%

5.638

0,9%

2,2%

22,8%

50,5%

24,5%

Evergem

9.136

1,7%

2.384

2,1%

11.520

1,8%

3,9%

24,7%

38,6%

32,8%

Gavere

2.476

0,5%

1.085

0,9%

3.561

0,6%

3,5%

22,3%

42,2%

32,1%

Gent 178.228

33,9%

18.695

16,2%

196.923 30,7%

0,5%

18,1%

42,0%

39,4%

Geraardsbergen

6.354

1,2%

2.206

1,9%

8.560

1,3%

2,3%

16,0%

41,2%

40,5%

Haaltert

2.143

0,4%

1.216

1,1%

3.359

0,5%

2,7%

20,0%

44,3%

33,0%

Hamme

4.840

0,9%

1.809

1,6%

6.649

1,0%

3,0%

26,8%

40,2%

30,0%

Herzele

2.082

0,4%

1.286

1,1%

3.368

0,5%

4,4%

17,0%

40,4%

38,2%

Horebeke

226

0,0%

227

0,2%

453

0,1%

8,8%

13,7%

43,0%

34,4%

Kaprijke

1.196

0,2%

732

0,6%

1.928

0,3%

10,3%

37,3%

33,4%

19,0%

Kluisbergen

1.399

0,3%

598

0,5%

1.997

0,3%

4,4%

33,9%

38,1%

23,7%

Gemeente / regio

geldt als referentiebasis. Voor Oost-Vlaanderen wordt de concentratiecoëfficiënt dus berekend door het Oost-Vlaamse procentuele tewerkstellingsaandeel van een bedrijfstak te delen door het Vlaamse aandeel van diezelfde bedrijfstak. Een

Werkzaamheidsgraad = werkenden / bevolking 20–64 jaar

concentratiecoëfficiënt groter dan 1 betekent dat de

De werkzaamheidsgraad (jobratio) is het totaal

sector in Oost-Vlaanderen meer vertegenwoordigd

aantal arbeidsplaatsen (loon- en weddetrekkenden

is dan in Vlaanderen; een concentratiecoëfficiënt

plus zelfstandigen) in een bepaalde regio gedeeld

kleiner dan 1 betekent dat de sector in Oost-

door het aantal inwoners van 20 tot en met 64 jaar

Vlaanderen ondervertegenwoordigd is ten opzichte

in die regio. Deze indicator verwijst naar de tewerk-

van Vlaanderen.

stelling volgens de plaats van creatie en is dus een indicator in hoeverre een gemeente, arrondissement, provincie of gewest erin slaagt werk te verschaffen. Deze indicator wordt veelal als streefcijfer gebruikt in het werkgelegenheidsbeleid, bij de vooropstelling om meer mensen aan het werk te krijgen.

Denderleeuw

=Totaal

Aalst 34.254

ve beroepsbevolking (werkenden en werkzoekenden) bedrijfstak over- dan wel ondervertegenwoordigd

Sectorale werkgelegenheid

Primaire sector

De activiteitsgraad is de verhouding tussen de actie-

De concentratiecoëfficiënt geeft aan of een

Zelfstandigen (1)

De werkgelegenheid in de Oost-Vlaamse gemeenten Werknemers

Concentratiecoëfficiënt = Oost-Vlaams aandeel bedrijfstak tegenover Vlaams aandeel bedrijfstak

(inclusief zelfstandigen en helpers actief op pensioenleeftijd, exclusief bijberoepen)

Tabel 4: Aantal beschikbare arbeidsplaatsen (werknemers en zelfstandigen) per gemeente (31.12.2019)

(inclusief zelfstandigen en helpers actief op pensioenleeftijd, exclusief bijberoepen) (vervolg)

Primaire sector

Secundaire sector

Tertiaire sector

Quartaire sector

3.089

0,6%

1.156

1,0%

4.245

0,7%

3,8%

26,2%

46,7%

23,2%

Stekene

2.415

0,5%

1.377

1,2%

3.792

0,6%

4,4%

18,1%

48,1%

29,3%

Kruisem

3.910

0,7%

1.848

1,6%

5.758

0,9%

4,6%

37,9%

41,1%

16,4%

Temse

9.936

1,9%

2.187

1,9%

12.123

1,9%

1,8%

27,2%

50,2%

20,8%

Laarne

1.600

0,3%

1.141

1,0%

2.741

0,4%

9,2%

20,4%

44,7%

25,7%

Waasmunster

1.611

0,3%

1.404

1,2%

3.015

0,5%

4,1%

25,7%

45,2%

25,0%

Lebbeke

3.624

0,7%

1.284

1,1%

4.908

0,8%

2,5%

36,3%

38,6%

22,6%

Wachtebeke

927

0,2%

504

0,4%

1.431

0,2%

7,3%

8,0%

38,3%

46,4%

Lede

2.445

0,5%

1.283

1,1%

3.728

0,6%

3,3%

11,1%

46,4%

39,2%

Wetteren 10.030

1,9%

1.810

1,6%

11.840

1,8%

2,3%

27,8%

38,8%

31,0%

Lierde

555

0,1%

520

0,4%

1.075

0,2%

7,3%

21,7%

35,8%

35,3%

Wichelen

1.775

0,3%

863

0,7%

2.638

0,4%

4,5%

35,2%

38,9%

21,4%

Lievegem

4.328

0,8%

2.201

1,9%

6.529

1,0%

5,6%

19,8%

38,8%

35,8%

WortegemPetegem

1.549

0,3%

784

0,7%

2.333

0,4%

4,9%

38,5%

38,4%

18,1%

Lochristi

5.145

1,0%

2.181

1,9%

7.326

1,1% 12,4%

14,8%

50,2%

22,6%

Zele

7.360

1,4%

1.463

1,3%

8.823

1,4%

2,0%

42,1%

34,3%

21,6%

Lokeren 15.960

3,0%

2.941

2,5% 18.901

3,0%

1,8%

29,7%

37,8%

30,6%

Zelzate

3.409

0,6%

467

0,4%

3.876

0,6%

1,1%

12,7%

42,9%

43,2%

Maarkedal

693

0,1%

802

0,7%

1.495

0,2% 10,9%

14,2%

35,6%

39,3%

Zottegem

7.252

1,4%

1.857

1,6%

9.109

1,4%

1,8%

14,4%

42,9%

40,9%

Maldegem

5.694

1,1%

2.401

2,1%

8.095

1,3%

5,3%

33,2%

41,2%

20,3%

Zulte

3.513

0,7%

1.480

1,3%

4.993

0,8%

3,3%

36,3%

45,4%

15,1%

Melle

5.652

1,1%

902

0,8%

6.554

1,0%

0,9%

25,8%

46,2%

27,0%

Zwalm

1.013

0,2%

771

0,7%

1.784

0,3%

5,5%

11,5%

45,2%

37,8%

Merelbeke

8.836

1,7%

1.951

1,7% 10.787

1,7%

1,6%

19,9%

53,6%

24,9%

Moerbeke

684

0,1%

529

0,5%

1.213

0,2% 15,5%

12,9%

44,7%

27,0%

Nazareth

7.379

1,4%

1.161

1,0%

8.540

1,3%

1,9%

22,4%

57,5%

18,2%

Ninove

9.446

1,8%

2.740

2,4% 12.186

1,9%

1,8%

22,0%

50,8%

25,4%

Oosterzele

1.774

0,3%

1.248

1,1%

3.022

0,5%

7,3%

21,4%

43,5%

27,7%

Oudenaarde 14.665

2,8%

2.517

2,2% 17.182

2,7%

1,5%

26,9%

38,5%

33,2%

Ronse

7.954

1,5%

1.434

1,2%

9.388

1,5%

0,9%

30,1%

33,4%

35,7%

Sint-Gillis-Waas

2.755

0,5%

1.554

1,3%

4.309

0,7%

7,1%

23,5%

43,0%

26,4%

Sint-Laureins

739

0,1%

775

0,7%

1.514

0,2% 19,2%

18,7%

36,8%

25,4%

Vlaams Gewest 2.382.023

508.824

2.890.847

Sint-LievensHoutem

1.603

0,3%

869

0,8%

2.472

0,4%

4,3%

35,9%

36,5%

23,3%

België 4.099.613

821.386

4.920.999

Sint-MartensLatem

3.073

0,6%

1.675

1,4%

4.748

0,7%

1,5%

16,2%

66,2%

16,2%

Sint-Niklaas 31.236

5,9%

4.844

4,2% 36.080

5,6%

1,1%

15,9%

43,6%

39,3%

Totaal

Quartaire sector

Kruibeke

Totaal

Tertiaire sector

Sectorale werkgelegenheid

Secundaire sector

Werknemers

Zelfstandigen (1)

De werkgelegenheid in de Oost-Vlaamse gemeenten

Primaire sector

Werknemers

Sectorale werkgelegenheid

Gemeente / regio

Zelfstandigen (1)

De werkgelegenheid in de Oost-Vlaamse gemeenten

71.988 13,7%

19.604 17,0%

91.592 14,3%

1,7%

19,2%

43,5%

35,5%

Arr. Dendermonde

50.458

9,6%

14.964 12,9%

65.422 10,2%

2,6%

29,0%

38,6%

29,8%

Arr. Eeklo

23.262

4,4%

30.040

4,7%

5,0%

26,3%

36,1%

32,7%

304.080 47,5%

1,9%

19,6%

43,5%

35,0%

6,9%

3,0%

27,7%

37,9%

31,3%

105.105 16,4%

2,1%

24,3%

44,3%

29,2%

2,2%

22,2%

42,4%

33,2%

2,1%

20,2%

46,7%

31,0%

1,8%

17,9%

45,1%

35,1%

Arr. Aalst

Arr. Gent 257.950 49,1% Arr. Oudenaarde

33.752

6,4%

Arr. Sint-Niklaas

87.599 16,7%

6.778

5,9%

46.130 39,9% 10.636

9,2%

17.506 15,1%

44.388

Oost-Vlaanderen 525.009 100,0% 115.618 100,0% 640.627 100,0%

(1) Zelfstandigen van wie niet gekend is tot welke sector zij behoren, zijn niet in deze statistieken opgenomen. Voor Oost-Vlaanderen gaat het om 4.159 zelfstandigen en helpers Bron: RSZ, RSVZ, eigen berekeningen

Figuur 2: De grootste bedrijfstakken inzake werkgelegenheid (31.12.2019)

Tabel 5: De totale werkgelegenheid naar bedrijfstakken (31.12.2019) (inclusief zelfstandigen en helpers actief op pensioenleeftijd, exclusief bijberoepen)

Land- en tuinbouw

Chemie en kunststoffen, overig niet-metaal

Voeding, drank en tabak

Horeca

Basismetaal en metaalverwerking

Overheid

Transport, verkeer en communicatie

Bouw

Onderwijs

Handel en reparatie

Gezondheid en sociale diensten

coëfficiënt (*)

Concentratie-

aandeel

Relatief

11.621

13.981

2,2%

1,02

Secundaire sector

122.894

19.189

142.083

22,2%

1,10

Energie en water

4.453

166

4.619

0,7%

0,74

Winning van delfstoffen

0,0%

0,14

Industrie

82.952

5.155

88.107

13,8%

1,10

Basismetaal en metaalverwerking

30.699

314

31.013

4,8%

1,12

Chemie en kunststoffen, overig niet-metaal

14.274

726

15.000

2,3%

0,79

Voeding, drank en tabak

16.651

1.454

18.105

2,8%

1,12

Textiel, leer en kleding

6.454

475

6.929

1,1%

1,50

Hout en meubelen; papier en drukkerij

8.738

1.636

10.374

1,6%

1,58

Diverse

6.136

550

6.686

1,0%

1,15

Bouw

35.481

13.860

49.341

7,7%

1,15

Tertiaire sector

206.257

65.490

271.747

42,4%

0,91

Handel en reparatie

62.650

27.923

90.573

14,1%

0,92

Horeca

14.560

10.379

24.939

3,9%

0,87

Transport, verkeer en communicatie

29.873

4.300

34.173

5,3%

0,85

Financiële instellingen

6.124

315

6.439

1,0%

0,58

Diensten en huur

93.050

22.573

115.623

18,0%

0,96

Quartaire sector

193.498

19.318

212.816

33,2%

1,07

Overheid

31.590

31.616

4,9%

0,96

Onderwijs

56.734

1.017

57.751

9,0%

1,10

Gezondheid en sociale diensten

91.010

7.140

98.150

15,3%

1,11

Overige

14.164

11.135

25.299

3,9%

1,00

Totaal

525.009

115.618

640.627

100,0%

1,00

20.000

Diensten en huur

werkgelegenheid

2.360

40.000

Bron: RSZ, RSVZ, berekeningen Kenniscentrum Economie

Totale

Primaire sector 60.000

zelfstandigen

80.000

Aantal

aantal werknemers en zelfstandigen

100.000

werknemers

120.000

(*) Concentratiecoëfficiënt = aandeel bedrijfstak in Oost-Vlaanderen tegenover aandeel bedrijfstak in Vlaanderen Bron: RSZ, RSVZ, eigen berekeningen 48

Tabel 6: Activiteits- en werkzaamheidsgraad (31.12.2019)

Activiteitsgraad

Werkzaamheidsgraad

Activiteitsgraad

Werkzaamheidsgraad

Activiteitsgraad

Werkzaamheidsgraad

Ondernemingsweefsel

Aalst

0,84

0,78

Kluisbergen

0,56

0,52

Sint-MartensLatem

1,08

1,06

Aalter

0,72

0,70

Kruibeke

0,48

0,44

Sint-Niklaas

0,87

0,81

Assenede

0,46

0,42

Kruisem

0,65

0,62

Stekene

0,39

0,35

Berlare

0,35

0,31

Laarne

0,41

0,39

Temse

0,74

0,69

Beveren

0,95

0,91

Lebbeke

0,47

0,43

Waasmunster

0,51

0,47

Brakel

0,38

0,34

Lede

0,38

0,34

Wachtebeke

0,36

0,32

Buggenhout

0,54

0,51

Lierde

0,31

0,28

Wetteren

0,82

0,77

De Pinte

0,40

0,37

Lievegem

0,47

0,44

Wichelen

0,41

0,38

Deinze

0,73

0,69

Lochristi

0,59

0,56

WortegemPetegem

0,66

0,63

Denderleeuw

0,32

0,27

Lokeren

0,82

0,77

Zele

0,76

0,71

Dendermonde

0,71

0,66

Maarkedal

0,44

0,42

Zelzate

0,58

0,52

Destelbergen

0,55

0,51

Maldegem

0,61

0,58

Zottegem

0,63

0,59

Eeklo

0,97

0,91

Melle

1,00

0,96

Zulte

0,55

0,53

Erpe-Mere

0,52

0,48

Merelbeke

0,78

0,75

Zwalm

0,41

0,38

Evergem

0,59

0,56

Moerbeke

0,35

0,32

Arr. Aalst

0,58

0,54

Gavere

0,50

0,47

Nazareth

1,29

1,26

Arr. Dendermonde

0,60

0,56

Gent

1,28

1,20

Ninove

0,59

0,54

Arr. Eeklo

0,65

0,61

Geraardsbergen

0,49

0,44

Oosterzele

0,41

0,38

Arr. Gent

0,96

0,90

Haaltert

0,34

0,31

Oudenaarde

0,97

0,92

Arr. Oudenaarde

0,66

0,62

Hamme

0,50

0,46

Ronse

0,72

0,65

Arr. Sint-Niklaas

0,77

0,72

Herzele

0,35

0,31

Sint-Gillis-Waas

0,42

0,38

Oost-Vlaanderen

0,77

0,72

Horebeke

0,45

0,42

Sint-Laureins

0,41

0,38

Vlaams Gewest

0,80

0,75

Kaprijke

0,56

0,53

Sint-LievensHoutem

0,44

0,40

België

0,80

0,73

Figuur 3: Ondernemingen (exclusief eenpersoonzaken) opgedeeld naar dimensieklassen (31.12.2019) > 99 wkn. 2,3%

20-99 wkn. 10,8%

< 20 wkn. 86,9%

Bron: RSZ, berekeningen economische studiedienst

Figuur 4: Werknemers opgedeeld naar dimensieklassen (31.12.2019)

> 99 wkn. 42,5%

< 20 wkn. 25,1%

20-99 wkn. 32,4%

Bron: FOD Economie - Directie Statistiek, RSZ, RSVZ, VDAB, ACTIRIS, le FOREM, berekeningen kenniscentrum Economie Bron: RSZ, berekeningen economische studiedienst

Tabel 7: Aantal ondernemingen en werknemers naar dimensieklassen (31.12.2019) (exclusief eenpersoonszaken)

Tabel 7: Aantal ondernemingen en werknemers naar dimensieklassen (31.12.2019) (exclusief eenpersoonszaken) (vervolg)

van 1 tot 19 werknemers

meer dan 99 werknemers

werknemers

ondernemingen

werknemers

ondernemingen

209

8.768

17.938

2.091

34.254

Kluisbergen

135

582

711

106

154

1.399

Aalter

763

2.683

2.995

3.098

854

8.776

Kruibeke

260

1.047

1.362

680

299

3.089

Assenede

231

736

418

1.143

248

2.297

Kruisem

405

1.648

1.503

759

451

3.910

Berlare

259

895

495

121

270

1.511

Laarne

224

845

652

103

246

1.600

Beveren

1.086

4 743

175

7.627

9.838

1 302

22.208

Lebbeke

270

959

1.437

1.228

307

3.624

Brakel

205

637

979

172

230

1.788

Lede

265

923

861

661

287

2.445

Buggenhout

250

986

1.384

892

288

3.262

Lierde

255

200

100

102

555

De Pinte

160

584

538

123

175

1.245

Lievegem

511

1.737

1.362

1.229

556

4.328

Deinze

1.126

4.250

132

5.415

3 623

1 276

13 288

Lochristi

585

2.239

2.203

703

648

5.145

Denderleeuw

205

796

963

502

232

2.261

Lokeren

1.005

4.328

171

7.269

4.363

1.201

15.960

Dendermonde

980

4.059

128

4.901

5.885

1 135

14.845

Maarkedal

305

262

126

106

693

Destelbergen

374

1.399

1.287

804

416

3.490

Maldegem

602

2.196

2.597

901

666

5.694

Eeklo

503

1.983

3.862

4.082

613

9.927

Melle

304

1.363

2.351

1.938

359

5.652

Erpe-Mere

369

1.372

1.622

1.154

415

4.148

Merelbeke

547

2.312

2.709

3.815

625

8.836

Evergem

624

2.689

3.739

2.708

730

9.136

Moerbeke

101

371

313

109

684

Gavere

264

862

1.064

550

296

2.476

Nazareth

373

1.804

2.812

2.763

457

7.379

Gent

6.980

29.115

1.026

42.891

311

106.222

8.317

178.228

Ninove

731

2.838

3.469

3.139

826

9.446

Geraardsbergen

554

2.082

2 726

1.546

625

6.354

Oosterzele

245

853

921

269

1 774

Haaltert

261

890

930

323

286

2.143

Oudenaarde

883

3.746

136

5.604

5.315

1.042

14.665

Hamme

433

1.667

2.185

988

493

4.840

Ronse

523

2.100

3.269

2 585

602

7.954

Herzele

260

927

1.045

110

284

2.082

SintGillis-Waas

390

1.396

1.064

295

421

2.755

Horebeke

110

116

226

Sint-Laureins

150

537

202

155

739

Kaprijke

116

367

296

533

124

1.196

Sint-LievensHoutem

183

628

385

590

199

1.603

werknemers

ondernemingen

7.548

werknemers

1.816

ondernemingen

Aalst

werknemers

ondernemingen

totaal

werknemers

van 20 tot 99 werknemers

ondernemingen

totaal

ondernemingen

meer dan 99 werknemers

werknemers

van 20 tot 99 werknemers

ondernemingen

van 1 tot 19 werknemers

Tabel 7: Aantal ondernemingen en werknemers naar dimensieklassen (31.12.2019) (exclusief eenpersoonszaken) (vervolg)

Werkzoekendengraad = werkzoekenden zonder werk (18-65 jaar) / beroepsbevolking (18-65 jaar).

werknemers

ondernemingen

424

1.546

1.029

498

454

3.073

Sint-Niklaas

1.888

7.659

234

10.071

13.506

2.187

31.236

321

1.203

821

391

350

werknemers

totaal

Sint-MartensLatem

Stekene

ondernemingen

meer dan 99 werknemers

ondernemingen

van 20 tot 99 werknemers

werknemers

ondernemingen

van 1 tot 19 werknemers

Werkloosheid

2.415

» werkzoekenden die zijn uitgesloten van het recht op uitkering; » werkzoekenden ten laste van het RIZIV; » arbeidszorgmedewerkers.

Sinds juli 2021 heeft de VDAB het concept ‘nietwerkende werkzoekenden’ vervangen door ‘werkzoekenden zonder werk’. Werkzoekenden zonder werk omvatten volgende categorieën: » werkzoekenden met een werkloosheidsuitkeringsaanvraag;

Spanningsindicator = werkzoekenden / beschikbare vacatures Deze ratio meet de spanning op de arbeidsmarkt

» jongeren in beroepsinschakelingstijd;

door het aantal werkzoekenden per vacature (zonder

» vrij ingeschreven niet-werkende werkzoekenden;

interim) weer te geven. Afhankelijk van de hoogte van

» werkzoekenden ten laste van het OCMW;

deze ratio is er sprake van arbeidsreserve, dan wel

» jongeren met een arbeidshandicap;

arbeidskrapte.

Temse

691

3.165

3.671

3.100

799

9.936

Waasmunster

267

876

596

139

284

1.611

Wachtebeke

105

452

370

105

115

927

Wetteren

602

2 348

3.767

3.915

712

10.030

Wichelen

179

610

515

650

196

1.775

WortegemPetegem

113

406

532

611

129

1.549

Zele

502

2.043

3.083

2.234

586

7.360

Zelzate

208

897

1.545

967

252

3.409

Zottegem

551

2.210

2.363

2.679

619

7.252

Zulte

362

1.276

1.835

402

407

3.513

Zwalm

134

472

141

400

142

1.013

Arr. Aalst

5.195

20.214

545

23.132

124

28.642

5.864

7.988

Arr. Dendermonde

3.966

15.288

471

19.015

16.155

4.517

50.458

Arr. Eeklo

1.810

6.716

218

8.920

7.626

2.058

23.262

Arr. Gent

13.848

55.535

1.794

73.834

421

128.581

16.063

257.950

Arr. Oudenaarde

2.620

10.261

326

13.317

10.174

2.992

33.752

Arr. Sint-Niklaas

5.641

23.541

762

31.885

156

32.173

6.559

87.599

2,6 - 3,7

OostVlaanderen

33.080

131.555

4.116

170.103

857

223.351

38.053

525.009

3,8 - 4,9

Vlaams Gewest

150.215

592.072

18.006

742.330

3.941

1.047.621

172.162 2.382.023

261.990 1.023.562

29.959

1.226.967

6.635

1.849.084

298.584 4.099.613

België

Kaart 3: Werkzoekendengraad (september 2021)

5,0 - 6,1 6,2 - 7,3 7,4 - 8,5 8,6 - 9,3

Bron: RSZ

Tabel 8: Werkloosheid en vacatures (gemiddelde januari - september 2021, tenzij anders vermeld)

Mannen

Vrouwen

Totaal

Openstaande vacatures (september 2021)

Spanningsindicator (september 2021)

Mannen

Vrouwen

Totaal

Mannen

Vrouwen

Totaal

Openstaande vacatures (september 2021)

Spanningsindicator (september 2021)

Werkzoekendengraad (sept. 2021)

Totaal

Niet-werkende werkzoekenden

Vrouwen

Werkzoekendengraad (sept. 2021)

Mannen

Niet-werkende werkzoekenden

Tabel 8: Werkloosheid en vacatures (gemiddelde januari - september 2021, tenzij anders vermeld) (vervolg)

Aalst

1.640

1.483

3.005

7,2

7,3

7,2

629

4,8

Kruibeke

195

199

406

4,3

5,1

4,6

4,2

Aalter

250

207

459

3,4

3,1

3,2

793

0,6

Kruisem

132

144

260

2,9

3,4

3,2

313

0,8

Assenede

175

151

325

4,4

4,3

4,4

7,1

Laarne

115

136

218

3,4

4,6

4,0

3,9

Berlare

184

157

341

4,8

4,2

4,5

7,4

Lebbeke

214

196

396

4,0

4,3

4,2

5,5

Beveren

616

593

1.183

4,8

5,4

5,1

472

2,5

Lede

216

203

407

4,2

5,0

4,6

7,5

Brakel

149

136

297

3,9

3,8

6,9

Lierde

119

3,7

3,8

6,6

Buggenhout

154

132

269

4,1

3,8

4,0

4,1

Lievegem

242

248

458

3,6

4,3

4,0

103

4,4

De Pinte

170

3,5

3,1

3,3

5,3

Lochristi

212

199

393

3,4

3,8

3,6

211

1,9

Deinze

429

416

787

3,7

3,8

404

1,9

Lokeren

558

598

1.171

5,2

6,5

5,8

725

1,6

Denderleeuw

299

317

611

6,1

6,3

6,2

9,3

Maarkedal

2,4

2,8

2,6

3,7

Dendermonde

704

594

1.277

6,0

5,8

5,9

330

3,9

Maldegem

256

229

479

3,9

4,1

4,0

192

2,5

Destelbergen

187

394

3,8

4,5

4,1

4,9

Melle

108

129

249

3,4

4,3

3,9

239

1,0

Eeklo

431

367

758

7,8

7,4

7,6

240

3,2

Merelbeke

276

225

478

4,2

3,9

4,1

458

1,0

Erpe-Mere

233

225

432

4,2

5,0

4,6

237

1,8

Moerbeke

119

3,5

4,3

3,8

5,2

Evergem

357

333

711

3,7

4,0

3,9

262

2,7

Nazareth

103

113

223

3,3

3,9

3,6

270

0,8

Gavere

107

114

227

3,2

3,4

3,3

3,9

Ninove

550

538

1.007

5,7

5,8

261

3,9

Gent

7.254

5.711

12.938

9,5

9,1

9,3

4.083

3,2

Oosterzele

109

104

216

2,9

3,0

Geraardsbergen

582

499

992

7,2

6,5

6,8

236

4,2

Oudenaarde

450

390

849

5,1

344

2,5

Haaltert

206

189

359

4,2

4,4

4,3

4,9

Ronse

566

522

1.104

8,8

9,9

9,3

204

5,4

Hamme

304

326

606

5,0

6,0

5,4

157

3,9

Sint-Gillis-Waas

208

249

455

4,6

5,4

5,0

117

3,9

Herzele

195

171

385

4,3

3,7

4,0

7,0

Sint-Laureins

125

3,7

3,8

3,7

8,9

Horebeke

2,6

3,1

2,8

1,4

Sint-LievensHoutem

190

3,3

3,0

3,1

3,7

Kaprijke

114

3,8

3,4

3,6

3,1

Sint-MartensLatem

126

2,3

3,6

2,9

108

1,2

Kluisbergen

123

3,0

3,7

3,4

2,9

Tabel 8: Werkloosheid en vacatures (gemiddelde januari - september 2021, tenzij anders vermeld) (vervolg)

Vrouwen

Totaal

Mannen

Vrouwen

Totaal

Openstaande vacatures ((september 2021)

Spanningsindicator (september 2021)

Werkzoekendengraad (sept. 2021)

Mannen

Niet-werkende werkzoekenden

Sint-Niklaas

1.640

1.398

3.053

8,2

8,5

8,3

746

4,1

Stekene

184

202

408

4,0

4,9

4,4

165

2,5

Temse

414

426

852

5,0

6,2

5,5

282

3,0

Waasmunster

110

111

245

3,5

4,3

3,9

147

1,7

Wachtebeke

100

177

4,5

4,1

4,3

3,8

Wetteren

386

370

726

5,6

6,1

5,8

252

2,9

Wichelen

115

133

251

4,0

4,7

4,3

3,3

WortegemPetegem

104

3,5

3,7

3,6

1,2

Zele

254

296

572

4,4

6,2

5,2

170

3,4

Zelzate

236

203

430

7,0

7,7

7,3

5,5

Zottegem

304

323

600

4,3

4,9

4,6

197

3,0

Tabel 9: Kwalitatieve beschrijving van de werkzoekenden zonder werk (gemiddelde januari – september 2021)

1. Naar studieniveau

Aantal

Aandeel provincie

Aandeel Vlaams Gewest

Lager onderwijs + 1ste graad secundair

8.816

19,7

2de graad secundair

9.413

21,1

20,5

3de en 4de graad secundair

15.660

35,0

36,1

Graduaat-HBO5

652

1,5

1,7

Zulte

143

148

268

3,4

3,8

3,6

137

2,0

Zwalm

139

2,9

3,6

3,2

7,3

Arr. Aalst

4.320

4.031

8.351

5,7

5,8

1.859

4,5

Arr. Dendermonde

2.540

2.451

4.991

4,8

5,2

5,0

1.373

3,6

Arr. Eeklo

1.219

1.075

2.293

5,3

5,4

5,3

607

3,8

Arr. Gent

10.079

8.432

18.511

6,5

6,3

6,4

7.378

2,5

Professionele bachelor

3.911

8,7

9,1

Arr. Oudenaarde

1.593

1.487

3.080

4,8

5,1

4,9

1.110

2,8

Academische bachelor

842

1,9

Arr. Sint-Niklaas

3.815

3.664

7.479

5,8

6,5

6,1

2.603

2,9

Master

3.627

8,1

7,5

Oost-Vlaanderen

23.567

21.139

44.706

5,8

6,0

5,9

14.930

3,0

Leertijd (Syntra)

753

1,7

1,6

Vlaams Gewest

105.028

93.020

198.048

6,0

6,1

71.604

2,8

Deeltijds beroepssecundair

978

2,2

1,9

België

264.446

229.210

493.656

6,3

7,1

6,7

n.b.

Onbekend

0,1

Bron: VDAB-Arvastat, NBB, berekeningen Kenniscentrum Economie

Totaal (*)

44.706

100

Tabel 9: Kwalitatieve beschrijving van de werkzoekenden zonder werk (gemiddelde januari – september 2021)

7.235

16,2

15,2

25 - 39 jaar

16.769

37,5

36,3

40 - 54 jaar

11.857

26,5

26,7

55 jaar en ouder

8.845

19,8

21,9

Totaal (*)

44.706

100

3. Naar werkloosheidsduur

Vlaanderen

Jonger dan 25 jaar

prov. Oost-Vlaanderen

Aandeel Vlaams Gewest

arr. Sint-Niklaas

Aandeel provincie

Totaal basisonderwijs (1)+(2)

31.097

19.990

8.264

60.833

12.999

29.262

162.445

727.167

Kleuteronderwijs (1)

10.797

7.084

2.967

21.729

4.501

10.365

57.443

260.031

Gewoon

10.721

7.030

2.961

21.485

4.467

10.268

56.932

257.625

Buitengewoon

244

511

2.406

Lager onderwijs (2)

20.300

12.906

5.297

39.104

8.498

18.897

105.002

467.136

Gewoon

19.427

12.175

5.004

37.038

8.072

17.717

99.433

441.026

Buitengewoon

873

731

293

2.066

426

1.180

5.569

26.110

Secundair onderwijs

23.758

12.012

6.475

37.266

7.580

20.516

107.607

467.224

arr. Eeklo

Aantal

arr. Oudenaarde

Tabel 10: Schoolbevolking in het voltijds onderwijs per onderwijsniveau (schooljaar/academiejaar 2020-2021)

arr. Gent

2. Naar leeftijd

arr. Dendermonde

Onderwijs

arr. Aalst

(vervolg)

Aantal

Aandeel provincie

Aandeel Vlaams Gewest

Minder dan 1 jaar

20.101

45,0

44,8

1 - 2 jaren

8.834

19,8

19,9

2 - 5 jaren

8.499

19,0

19,3

Gewoon

22.939

11.586

6.475

34.878

7.395

19.416

102.689

445.153

Meer dan 5 jaren

7.273

16,3

16,1

Buitengewoon

819

426

2.388

185

1.100

4.918

22.071

Totaal (*)

44.707

100

Hoger onderwijs - BAMA en basisopleidingen (3) + (4)

82.160

261.777

Hogescholenonderwijs (3)

43.855

129.397

Arteveldehogeschool

13.845

Hogeschool Gent

15.912

LUCA School of Arts (*)

3.313

Odisee (*)

10.785

Universitair onderwijs (4)

38.305

132.380

Universiteit Gent

(*) Door afrondingen kunnen de totalen verschillen. Bron: VDAB-Arvastat, berekeningen Kenniscentrum Economie

(*) Inclusief campussen buiten Oost-Vlaanderen Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, berekeningen Kenniscentrum Economie

Tabel 11: Aantal leerlingen in het gewoon secundair onderwijs (schooljaar 2020-21)

Tabel 13: Aantal studenten ingeschreven in de Universiteit Gent per studiegebied (BAMA diplomacontract, academiejaar 2020-2021)

onderwijsvorm

Oost-Vlaanderen

Vlaams Gewest

onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers

1.002

4.843

1ste graad secundair onderwijs

34.338

149.446

2de en 3de graad ASO

30.201

124.716

Vrouwen

Totaal

Archeologie en kunstwetenschappen

222

432

654

Bewegings- en revalidatiewetenschappen

990

1.397

2.387

Biomedische wetenschappen, biotechniek

484

1.051

1.535

Diergeneeskunde

349

1.391

1.740

Economische en toegepaste economische wetenschappen

1.746

1.292

3.038

Farmaceutische wetenschappen

207

830

1.037

2de en 3de graad BSO (incl. modulair)

16.016

70.841

2de en 3de graad KSO

1.654

6.922

2de en 3de graad TSO

19.478

88.385

Geneeskunde

798

1.448

2.246

Totaal

102.689

445.153

Geschiedenis

325

204

529

Geschiedenis; Taal- en letterkunde

160

327

487

Handelswetenschappen en bedrijfskunde

1.861

1.443

3.304

Industriële wetenschappen en technologie

1.787

304

2.091

Politieke en sociale wetenschappen

732

1.158

1.890

Psychologie en pedagogische wetenschappen

689

3.861

4.550

Rechten, notariaat en criminologische wetenschappen

1.068

2.479

3.547

Sociale gezondheidswetenschappen

584

645

Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, berekeningen Kenniscentrum Economie

Tabel 12: Aantal studenten ingeschreven in het hoger onderwijs naar Oost-Vlaamse inrichting (academiejaar 2020-21) Hoger beroeps onderwijs

Professioneel gerichte opleidingen

Academisch gerichte opleidingen

Totaal

839

9.946

10.785

1.304

2.009

3.313

Taal- en letterkunde

233

751

984

Associatie KU Leuven

839

11.250

2.009

14.098

Tandheelkunde

134

217

351

Arteveldehogeschool

1.485

12.360

13.845

Toegepaste biologische wetenschappen

726

752

1.478

Hogeschool Gent

1.401

13.001

1.510

15.912

Toegepaste taalkunde

155

454

609

Toegepaste wetenschappen

1.897

692

2.589

Universiteit Gent

38.305

Wetenschappen

1.420

863

2.283

2.886

25.361

39.815

68.062

Wijsbegeerte en moraalwetenschappen

194

137

331

Totaal initiële opleidingen

16.238

22.067

38.305

Odisee (*) LUCA School of Arts (*)

Associatie Universiteit Gent

(*) Inclusief campussen buiten Oost-Vlaanderen Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, berekeningen Kenniscentrum Econimie

Mannen

Tabel 13: Aantal studenten ingeschreven in de Universiteit Gent per studiegebied

Toegevoegde waarde

(BAMA diplomacontract, academiejaar 2020-2021) (vervolg) Master na master

655

962

1.617

Specifieke lerarenopleiding na master

Doctoraatsopleiding

2.837

2.623

5.460

Academische graad van dokter

2.825

2.609

5.434

Voorbereidingsprogramma

403

500

903

Schakelprogramma

1.001

1.584

2.585

Totaal

23.969

30.365

54.334

Bron: Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, berekeningen Kenniscentrum Economie

Tabel 14: Economische structuur op grond van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijs, in lopende prijzen (2019) - aandeel per bedrijfstak

OostVlaanderen

Vlaams Gewest

Concentratiecoëfficiënt (*)

Landbouw, jacht, bosbouw en visserij

0,8

0,9

0,89

Energetische en industrieproducten, m.i.v. bouw

26,7

25,2

1,06

winning van delfstoffen

0,0

industrie

16,5

16,7

0,99

voeding, drank en tabak

3,2

2,6

1,23

textiel en kleding, schoenen en leer

0,9

0,5

1,80

hout en artikelen van hout, papier en karton, uitgeverijen en drukkerijen

1,4

0,9

1,56

cokes en aardolieproducten

0,0

0,5

chemie en synthetische producten

2,4

3,0

0,80

farmaceutische grondstoffen en producten

0,2

2,1

0,10

rubber en kunststof, overig niet-metaal

1,6

1,3

1,23

metallurgie en producten van metaal

2,8

2,0

1,40

informaticaproducten, elektronische en optische instrumenten

0,5

0,4

1,25

elektrische apparatuur

0,3

1,00

machines, apparaten en werktuigen

0,7

1,3

0,54

transportmiddelen

1,7

0,9

1,89

overige industrie

0,8

0,9

0,89

productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht

1,3

1,00

distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer/sanering

1,0

0,9

1,11

bouwnijverheid

7,9

6,3

1,25

Diensten

72,4

73,9

0,98

groothandel en kleinhandel

11,1

12,9

0,86

hotels en restaurants

1,7

1,9

0,89

Tabel 14: Economische structuur op grond van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijs, in lopende prijzen (2019) - aandeel per bedrijfstak (vervolg)

Zeehavens Tabel 15: Toegevoegde waarde haven van Gent, onderdeel van North Sea Port (2019)

OostVlaanderen

Vlaams Gewest

Concentratiecoëfficiënt (*)

vervoer en communicatie

5,8

6,6

0,88

uitgeverijen en audiovisuele diensten

0,4

0,6

0,67

informaticadiensten

2,3

2,5

0,92

financiële instellingen

3,0

3,4

0,88

exploitatie van en handel in onroerend goed, verhuur en zakelijke dienstverlening

9,6

9,3

1,03

rechts- en boekhoudkundige dienstverlening, architecten en ingenieurs, technische testen

9,9

10,1

0,98

wetenschappelijk speur- en ontwikkelingswerk

0,5

0,3

reclame en onderzoek; overige wetenschappelijke en technische activiteiten

0,7

administratieve en ondersteunende diensten

2019

2019/2018

2019

× 1 miljoen EUR

procentuele evolutie

aandeel directe TW (%)

Maritieme cluster Scheepsagenten en expediteurs

37,9

0,3

0,8

Goederenbehandeling

264,5

3,8

5,9

Havenbedrijf

31,7

4,3

0,7

1,67

Overige

30,9

2,0

0,7

1,00

Totaal maritieme cluster

365,0

3,3

8,1

5,0

5,8

0,86

5,0

4,9

1,02

Handel

1.112,8

5,9

24,8

openbaar bestuur en defensie

7,5

6,3

1,19

Automobielnijverheid

854,4

8,0

19,0

onderwijs

5,3

4,4

1,20

Metaalverwerkende nijverheid

785,1

-17,9

17,5

gezondheidszorg

2,8

2,5

1,12

Overige

1.369,5

3,5

30,5

maatschappelijke dienstverlening kunst, amusement en recreatie

0,7

0,6

1,17

Totaal niet-maritieme cluster

4.121,8

0,0

91,9

overige gemeenschapsvoorzieningen en sociaal-culturele en persoonlijke diensten

1,0

1,00

Directe effecten

4.486,8

0,2

100,0

0,1

1,00

Indirecte effecten

4.045,7

-0,9

particuliere huishoudens met werknemers

-0,3

100

Totaal toegevoegde waarde

8.532,5

Totaal

Niet-maritieme cluster

(*) Concentratiecoëfficiënt = Oost-Vlaams aandeel bedrijfstak tegenover Vlaams aandeel bedrijfstak Bron: NBB, berekeningen Kenniscentrum Economie

Bron: NBB (RUBBRECHT, Ilse et. al, “Economic importance of the Belgian maritime and inland ports”, Working Paper Research, NBB, mei 2021, nr. 400, 110 blz.); bewerking Kenniscentrum Economie Er worden twee clusters onderscheiden: een maritieme en niet-maritieme cluster. De maritieme cluster omvat alle havengebonden bedrijfstakken die van essentieel belang zijn voor de haven (beheer en onderhoud, scheepvaart, overslag, bevrachting, loodsdienst, sluizen, goederenopslag, baggerwerken, visserij, maritieme diensten, enz.). De segmenten uit de niet-maritieme cluster hebben geen directe economische band met de havenactiviteiten, maar zijn er nauw en wederzijds van afhankelijk. Het gaat om industrie, groothandel, transport en logistiek.

Totaal (in ton)

Landbouwproducten

6.540.320

845.042

7.385.362

-5,2%

Voedingsproducten en veevoeder

4.231.205

652.118

4.883.323

-5,2%

Vaste minerale brandstoffen

3.932.150

1.205.968

5.138.118

-27,2%

Petroleumproducten

9.324.663

3.638.648

12.963.311

-24,4%

Ertsen en metaalresiduen

5.961.755

2.099.229

8.060.984

-1,8%

Producten van de metaalindustrie

3.625.471

1.338.221

4.963.692

-9,5%

Ruwe mineralen en bouwmaterialen

5.524.789

473.753

5.998.542

-0,4%

Meststoffen

2.209.524

4.052.500

6.262.024

4,1%

Chemische producten

1.437.027

1.395.008

2.832.035

-10,5%

Overige goederen (o.m. voertuigen, machines)

1.985.346

3.014.288

4.999.634

Totaal maritiem goederenverkeer

44.772.250

18.714.775

63.487.025

Goederencategorie

2020/2019 (%)

Afvoer (in ton)

Tabel 18: Werkgelegenheid haven van Gent, onderdeel van North Sea Port (2019)

Aanvoer (in ton)

Tabel 16: Maritiem goederenverkeer North Sea Port (2020)

2019/2018

2019

absolute cijfers (aantal vte)

procentuele evolutie

aandeel directe wgl. (%)

Maritieme cluster Scheepsagenten en expediteurs

413

-0,8

1,4

Goederenbehandeling

2.282

8,8

7,9

Openbare sector

196

-8,6

0,7

Overige

184

-3,7

0,6

Totaal maritieme cluster

3.113

1,6

10,7

Automobielnijverheid

9.670

1,8

33,2

-8,0%

Metaalverwerkende nijverheid

5.819

0,0

20,0

-11,2%

Chemische nijverheid

2.265

1,1

7,8

Overige

8.244

2,4

28,3

Totaal niet-maritieme cluster

25.998

1,5

89,3

Directe effecten

29.111

1,5

100,0

Indirecte effecten

36.033

3,0

Totaal toegevoegde waarde

65.144

2,3

Bron: North Sea Port

Afvoer (in ton)

Totaal (in ton)

Landbouwproducten

783.038

1.778.582

2.561.620

-8,0%

Voedingsproducten en veevoeder

1.534.748

3.035.278

4.570.026

27,4%

Vaste minerale brandstoffen

1.673.912

1.852.460

3.526.372

-28,3%

Petroleumproducten

7.775.364

10.698.812

18.474.176

-12,4%

Ertsen en metaalresiduen

2.792.008

2.074.196

4.866.204

30,4%

Producten van de metaalindustrie

371.060

781.153

1.152.213

-29,8%

Ruwe mineralen en bouwmaterialen

4.382.888

4.024.169

8.407.057

-2,3%

Meststoffen

1.884.527

1.889.943

3.774.470

10,9%

Chemische producten

1.389.058

2.823.299

4.212.357

-18,0%

Overige goederen (o.m. voertuigen, machines)

1.471.916

1.937.895

3.409.811

-3,6%

Totaal maritiem goederenverkeer

24.058.519

30.895.787

54.954.306

-6,0%

2020/2019 (%)

Aanvoer (in ton)

Tabel 17: Binnenvaart North Sea Port (2020)

Goederencategorie

2019

Niet-maritieme cluster

Bron: NBB (RUBBRECHT, Ilse et. al,, “Economic importance of the Belgian maritime and inland ports”, Working Paper Research, NBB, mei 2021, nr. 400, 110 blz); bewerking Kenniscentrum Economie

Bron: North Sea Port 68

2019

× 1 miljoen EUR

procentuele evolutie

aandeel directe TW (%)

Maritieme cluster

2020/2019

2019/2018

Totaal (in ton)

2019

Afvoer (in ton)

Tabel 20: Maritiem goederenverkeer Waaslandhaven (2020) Aanvoer (in ton)

Tabel 19: Investeringen haven van Gent, onderdeel van North Sea Port (2019)

Chemicaliën en gassen

4.065.540

1.097.643

5.163.183

-5%

Goederencategorie

Scheepsagenten en expediteurs

16,7

138,6

2,1

Ertsen, zand en grind

773.897

173.050

946.947

-24%

Goederenbehandeling

128,5

80,5

16,0

Metaalproducten

1.338.627

313.325

1.651.952

-27%

Havenbedrijf

34,8

96,6

4,3

Hout

99.386

2.321

101.707

-34%

Overige

8,1

72,3

1,0

Houtcellulose

5.579

5.586

-95%

Totaal maritieme cluster

188,1

87,0

23,5

Papier

493.828

14.967

508.795

Rollend materieel

1.253.298

2.207.867

3.461.165

-8%

Containers

45.895.081

57.931.965

103.827.046

Diverse goederen

638.557

1.554.663

2.193.220

Totaal maritiem goederenverkeer

54.563.793

63.295.808

117.859.601

-1%

Niet-maritieme cluster Chemische bedrijven

158,3

44,8

19,7

Automobielnijverheid

151,6

25,7

18,9

Metaalverwerkende nijverheid

132,3

81,5

16,5

Overige

171,8

12,9

21,4

Totaal niet-maritieme cluster

614,0

34,9

76,5

Totale investeringen

802,1

44,4

100,0

Bron: NBB (RUBBRECHT, Ilse et. al, “Economic importance of the Belgian maritime and inland ports”, Working Paper Research, NBB, mei 2021, nr. 400, 110 blz.); bewerking Kenniscentrum Economie

Bron: Havenbedrijf Antwerpen (via Maatschappij Linkerscheldeoever)

Tabel 21: Evolutie van de werkgelegenheid in de Waaslandhaven (2005-2020) 2005

2020

grondgebied Beveren

7.995

14.420

grondgebied Zwijndrecht

3.895

6.611

Totaal

11.890

21.031

Bron: Maatschappij Linkerscheldeoever

Provincie Oost-Vlaanderen Kenniscentrum Economie 72