Pilots en projecten in Rotterdamse wijken by PPO Rotterdam

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken Concept versie 3

Fotografie: RGB Stock en Tineke de Lange Fotografie

Drukwerk: Dit boekje is geproduceerd door Vso Herenwaard. Vso Herenwaard heeft als motto "ik kan het echt". Door het doen van echt werk leren de leerlingen al in een vroeg stadium te werken aan werknemersvaardigheden die ze nodig hebben voor hun toekomst. Kijk op www.herenwaard.nl voor meer informatie.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Inhoudsopgave Inleiding ........................................................................................................................................................... 4 1

Samenwerking SO, SBO en regulier onderwijs ....................................................................................... 5 1.1 Project GO (Gespecialiseerd Onderwijs), Hoogvliet & Pernis ......................................................................... 5 1.2 Project integratie SBO in de wijk, Hoogvliet & Pernis ..................................................................................... 7 1.3 Passend Ommoord.......................................................................................................................................... 8

Gedragsproblematiek .......................................................................................................................... 10 2.1 KID Delfshaven .............................................................................................................................................. 11 2.2 Training Vaardig en Veilig, Hoogvliet & Pernis ............................................................................................. 15 2.3 Training Vaardig en veilig, Bloemhof ............................................................................................................ 16 2.4 Training Vaardig en veilig, Vreewijk .............................................................................................................. 17 2.5 Inspiratieworkshop en verdiepende cursus, Hoogvliet en Pernis ................................................................. 18 2.6 Bijeenkomsten leergedrag, Tarwewijk.......................................................................................................... 19 2.7 Gedrag en spraaktaalproblematiek, Pendrecht-Zuidwijk ............................................................................. 20 2.8 Cursus Agressieve kind, Feijenoord .............................................................................................................. 22 2.9 Lezing Kees van Overveld en Steven Pont, Feijenoord ................................................................................. 23

Regieversterkend handelen ................................................................................................................. 24 3.1 Studiebijeenkomst, Hillesluis ........................................................................................................................ 25 3.2 Training Rots en Water, Beverwaard ............................................................................................................ 26 3.3 2x 3 bijeenkomsten, Delfshaven ................................................................................................................... 28 3.4 Training Rots en Water, Centrum ................................................................................................................. 29 3.5 Vier Studiemiddagen, Oude Noorden ........................................................................................................... 30 3.6 Acht Studiemiddagen, Oude Noorden .......................................................................................................... 31

Dyscalculie en Dyslexie ........................................................................................................................ 32 4.1 Nascholingstraject tot rekenspecialist, Hoogvliet & Pernis .......................................................................... 33 4.2 Training vroegtijdige herkenning ernstige rekenproblemen, Charlois ......................................................... 34 4.3 Training dyscalculie, Charlois ........................................................................................................................ 35 4.4 Studiemiddag, Feijenoord ............................................................................................................................. 36 4.5 Bijeenkomsten rekenen en dyscalculie, IJsselmonde ................................................................................... 37 4.6 Training Met Sprongen Vooruit, Delfshaven ................................................................................................ 38 4.7 Wijkinitiatief dyscalculie, Kralingen .............................................................................................................. 39 4.8 Bijeenkomsten dyscalculie, Crooswijk .......................................................................................................... 41 4.9 Hulp op maat, Hillegersberg-Schiebroek ...................................................................................................... 42 4.10 Module â&#x20AC;&#x153;Sleutels voor goed rekenonderwijsâ&#x20AC;?, Hillegersberg-Schiebroek.................................................. 43 4.11 Pilot nieuwe werkwijze toegang vergoede dyslexiezorg , Hoogvliet & Pernis ............................................ 44 4.12 Rekendag, Bloemhof ................................................................................................................................... 46 4.13 Scholing protocol ERWD , Centrum-Oude Westen ..................................................................................... 47 4.14 Scholing Dyscalculie , Zevenkamp en Nesselande ...................................................................................... 48 4.15 Bijeenkomst Dyscalculie, Alexander-West .................................................................................................. 49

Handelingsgericht werken ................................................................................................................... 50 5.1 Nascholingsmiddag Handelingsgericht werken, Centrum ............................................................................ 51

Hoogbegaafdheid ................................................................................................................................ 52 6.1 Project Hoogbegaafdheid, Hillegersberg-Schiebroek ................................................................................... 53

Algemeen ............................................................................................................................................ 56 7.1 Studiedag tijdens 'Dag van de leerkracht', Hoogvliet & Pernis ..................................................................... 56 7.2 Wijkstudiedag, Crooswijk .............................................................................................................................. 58 7.3 Inspiratiebijeenkomst en drie trainingen, Overschie .................................................................................... 59

Afsluiting ............................................................................................................................................. 61

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Inleiding Om een dekkend netwerk van ondersteuning in de wijken te kunnen realiseren, heeft het bestuur van Passend Primair Onderwijs Rotterdam, na overleg binnen de beleidsadviesgroepen, besloten om in 2016 â&#x201A;Ź 1.000.000 aan professionaliseringsgelden beschikbaar te stellen. Hiervan is 60% via de individuele schoolbesturen beschikbaar gekomen voor het versterken van de basisondersteuning. De overige 40% is beschikbaar gesteld voor professionalisering op wijkniveau waarbij de realisatie van een dekkend ondersteuningsnetwerk het uitgangspunt was. PPO Rotterdam heeft hiervoor een oproep gedaan aan alle betrokkenen om actief deel te nemen aan overlegvormen binnen de wijk om te komen tot een gezamenlijke aanvraag. Omdat PPO het niet alleen belangrijk vindt te vertellen waarin wordt geĂŻnvesteerd, maar vooral ook wil laten zien wat het effect is, heeft zij alle wijkinitiatieven in dit document gebundeld. Een document dat, naast dat het verantwoording aflegt over het uitgekeerde geld, ook een inspiratie kan zijn voor nieuwe wijkinitiatieven. 3.4 Training Rots en Water 3.5 8 Studiemiddagen 3.6 4 Studiemiddagen 5.1 Handelingsgericht werken 4.13 Scholing protocol ERWD

4.9 Hulp op maat 4.10 Module Gecijferdheid 4.11 Pilot Dyslexie 6.1 Project Hoogbegaafdheid 7.3 Inspiratiebijeenkomst

2.1 KID 3.3 Regieversterkend handelen 4.6 Training Met sprongen vooruit

1.3 Passend Ommoord 4.14 Scholing Dyscalculie 4.15 Bijeenkomst Dyscalculie

4.7 Wijkinitiatief Dyscalculie 4.8 Bijeenkomst Dyscalculie 7.2 Wijkstudiedag 2.3 Training Vaardig en Veilig 2.4 Training Vaardig en Veilig 2.8 Cursus Agressieve Kind 2.9 Lezing 3.1 Studiebijeenkomst 4.4 Studiemiddag 4.12 Rekendag

1.1 Project GO 1.2 Project integratie SBO 2.2 Training Vaardig en Veilig 2.5 Inspiratieworkshop 4.1 Rekenspecialist 4.11 Pilot dyslexiezorg 7.1 Studiedag

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

3.2 Training Vaardig en Veilig 4.5 Rekenen en Dyscalculie 2.6 Bijeenkomsten Leergedrag 2.7 Gedrag-spraaktaalproblematiek 4.2 Training Rekenproblemen 4.3 Training Dyscalculie

Samenwerking SO, SBO en regulier onderwijs

De afstand tussen regulier en speciaal onderwijs wordt steeds kleiner. Sinds de invoering van Passend Onderwijs werken reguliere scholen en scholen in het speciaal (basis) onderwijs nauwer samen. In Rotterdam zien we op dit gebied een aantal ontwikkelingen: 

 

Speciaal (basis) onderwijs wordt in een toenemend aantal gevallen betrokken bij het vaststellen van de onderwijs ondersteuningsbehoefte van leerlingen op basisscholen. Hierdoor kan het SO en SBO met de daar aanwezige kennis vroegtijdig meedenken over goed onderwijs voor deze leerlingen. Een aantal SBO scholen is ingetrokken in het gebouw van een basisschool. Deze nabijheid levert samenwerking op. S(B)O scholen oriënteren zich op deelname aan een integraal kindcentrum.

In dit hoofdstuk worden enkele projecten en/of experimenten beschreven waarin samenwerking tussen SO, S(B)O expliciet vorm moet krijgen. In Hoogvliet en Pernis vanuit de visie: “Geen kind Hoogvliet uit”.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

1.1 Project GO (Gespecialiseerd Onderwijs), Hoogvliet & Pernis

Doel/beoogd resultaat Het doel van GO is om de integratie van het SO cluster 4 in het SBO te bewerkstelligen door de bundeling van expertise en de inzet van personeel. Zodat gespecialiseerd onderwijs zo thuisnabij mogelijk kan worden geboden. Doelgroep/belanghebbenden  Leerlingen in Hoogvliet en Pernis die behoefte hebben aan een cluster 4 arrangement en hun ouders  De besturen, leerkrachten en intern begeleiders van de reguliere basisscholen en het SBO in Hoogvliet Omschrijving Dit project realiseert een onderwijsplek voor leerlingen vanaf 5 ½ jaar die een cluster 4 ‘light’ aanpak behoeven in Hoogvliet en Pernis. Het project start met vijf leerlingen. Daarnaast zullen tijdens het project de volgende zaken worden aangepakt:   

 

Het implementeren van een cluster 4 werkwijze binnen SBO Hoogvliet; Het concreet maken van een achtervang binnen de school wanneer het met een leerling in een groep niet lukt; Het toewerken naar een meer geïntegreerde vorm van onderwijs voor kinderen met speciale onderwijsbehoeften die vooralsnog niet door een reguliere basisschool kan worden geboden: gespecialiseerd onderwijs (GO); Samen onderzoeken onder welke voorwaarden een leerling weer teruggeplaatst kan worden binnen regulier onderwijs; Het uitwisselen van expertise tussen SBO en cluster 4, zoals kennis over gedragsproblemen en/of stoornissen, handelingsgericht werken, preventief handelen, verbeteren van het pedagogisch klimaat en co-teaching. De professionalisering van SBO leerkrachten wordt bewerkstelligt middels een stageperiode en middels nascholing en bijscholing vanuit Horizon.

Praktische informatie Het professionaliseren van leerkrachten is gedaan i.s.m. Horizon. Er is een aparte onderwijsplek gerealiseerd voor vijf leerlingen.

Financiën €25.000,Budgethouder BOOR Betrokken uitvoerders Horizon als partner en leverancier van de expertise.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Hoogvliet en Pernis (OAT Hoogvliet-Pernis) Contactpersoon Daniëlle van Beusekom, d.vanbeusekom@pporotterdam.nl

1.2 Project integratie SBO in de wijk, Hoogvliet & Pernis

Doel/beoogd resultaat Het doel van dit project is om de plaatsing van leerlingen op het SBO te voorkomen en de terugstroom naar de basisschool te bevorderen door het vergoten van de expertise van leerkrachten in het regulier onderwijs. Doelgroep/belanghebbenden  Leerlingen binnen het regulier onderwijs met extra ondersteuningsbehoeften en bij wie gedacht kan worden aan SBO en hun ouders  De leerkrachten op de reguliere basisscholen en het SBO in Hoogvliet & Pernis Omschrijving Er wordt in dit project ingezet op een intensieve vorm van AB op maat, geboden door leerkrachten vanuit het SBO aan leerkrachten binnen het regulier onderwijs. Co-teaching, modeling en coaching behoren expliciet tot de mogelijkheden. Er wordt per leerling een op maat gemaakt traject doorlopen in samenspraak met de basisschool. Dit duurt zolang nodig, met een maximum van een schooljaar. Praktische informatie Het project gaat uit van 36 uren per week, te verdelen over meerdere trajecten. Tien procent van de uren zal zitten in professionalisering.

Financiën €45.792,Budgethouder Stichting BOOR Betrokken uitvoerders SBO Hoogvliet i.s.m. basisscholen uit

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

de wijk en PPO Rotterdam Rotterdamse wijk Hoogvliet en Pernis (OAT Hoogvliet-Pernis) Contactpersoon Daniëlle van Beusekom, d.vanbeusekom@pporotterdam.nl

1.3 Passend Ommoord

Doel/beoogd resultaat Het hoofddoel van dit project is de reductie van het aantal verwijzingen naar SBO en SO in de wijk Ommoord. Dit hoofddoel valt uiteen in een aantal subdoelen:  Het versterken basisondersteuning van bao, S(B)O t.a.v. externaliserend probleemgedrag  De borging basisondersteuning binnen het reguliere basisonderwijs  Het vergroten van leerkrachtvaardigheden  Het 'geheim' van het S(B)O leren kennen: ‘Wat is er effectief in de aanpak zoals die wordt gehanteerd?’ Doelgroep/belanghebbenden Alle teamleden van reguliere basisscholen, SO en SBO scholen en medewerkers PPO Rotterdam. Omschrijving Passend Ommoord omvat twee werkwijzen om de verwijzing naar SO en SBO terug te dringen. De eerste is gericht op professionalisering. Alle scholen vaardigen een medewerker af (welke wordt vervangen) om gedurende drie maanden deel te nemen aan een scholingstraject op een SBO/SO school. Naast een ervaren SBO/SO leerkracht werken zij in de klas gericht op pedagogisch klimaat en klassenmanagement bij gedragsproblematieken. Daarnaast worden zij theoretisch geschoold. De school ontvangt ondertussen Teaching on the job op de eigen school binnen het spectrum leerlingen met externaliserend probleemgedrag. Het project wordt ingeleid met een voorlichtingsbijeenkomst op alle scholen in Ommoord. Praktische informatie  Een leerkracht per school wordt afgevaardigd en volgt 24 scholingsdagen op een SBO/SO school gedurende drie maanden op de donderdag en vrijdag. Daarnaast volgt deze leerkracht 12 sessies theoretische scholing. Hiervoor moet vervanging op de eigen school worden geregeld;  Een AB plus medewerker van PPO volgt bovenstaand traject eveneens;  De reguliere basisschool ontvangt Teaching on the job;  Er worden 2 auditoren, een trainer en 2 projectleiders en een projectleider PPO ingezet;  Er worden verschillende professionals uit SO/SBO ingezet.

Financiën € 74.000 Budgethouder Stichting BOOR Betrokken uitvoerders Alle scholen in de wijk Ommoord

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Ommoord (OAT Prins Alexander) Contactpersoon  Mary Hoogenhout/Margreet Clarijs, m.clarijs@pporotterdam.nl  Marjon Stolwerk, m.stolwerk@depiloot.nl  Door Faber, d.faber@sbo3boor.nl

Mei 2016

Meer dan 100 leerkrachten bij de kick-Off Ommoord Op 20 april is de kick-off bijeenkomst voor het project Ommoord gehouden. Hiervoor waren alle leerkrachten van het (speciaal) basisonderwijs in Ommoord uitgenodigd. Hiervan zijn er meer dan 100 naar de Kick-Off gekomen. Tijdens deze Kick-Off konden zij kennismaken met collega’s van andere scholen, informatie krijgen over het plan Passend Ommoord en informatie aandragen over wat zij als leerkracht nodig hebben, wensen en verwachten. Tijdens de bijeenkomst werd informatie gegeven over de inhoud van het plan 'Passend Ommoord'. Ook werden leerkrachten uitgedaagd mee te denken over de inhoud van dit plan en wat dit betekent voor hun handelen in de klas. Tenslotte werd er een forumdiscussie gehouden, waarin leerkrachten kritische, opbouwende, informerende vragen en suggesties voorlegden aan het panel. Het project Passend Ommoord PPO Rotterdam start in september 2016 met een project om externaliserend probleemgedrag aan te pakken. Dit gebeurt in samenhang met de basisondersteuning in bredere zin. Ook de didactische aspecten komen aan de orde. Zeven reguliere basisscholen en één SO school (ZMLK) nemen deel aan dit project. Uitgangspunt van het project is dat de expertise vanuit het SO (de Piloot) en het SBO wordt ingezet in het reguliere onderwijs. Scholen willen ‘het geheim van het speciaal (basis) onderwijs’ leren kennen. Resultaten In het eerste kwartaal van 2017 zullen de resultaten van het plan worden gepresenteerd en gedurende het hele verdere schooljaar zullen er intervisiebijeenkomsten worden gehouden.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Gedragsproblematiek

Iedere school zal het in meer of mindere mate herkennen: het ervaren van handelingsverlegenheid bij bepaald gedrag van leerlingen. Het gaat dan zowel om internaliserend als externaliserend gedrag. Het werken aan gedragsproblemen op school begint met sterk onderwijs door een professioneel lerarenteam. Dit gebeurt in een duidelijk gestructureerde school met heldere regels. Daarbinnen is er voldoende aandacht en ruimte voor persoonlijke relaties tussen leraren en leerlingen. Het basiszorgaanbod voor alle leerlingen bestaat uit een helder pedagogisch-didactisch klimaat waarin gewenst gedrag wordt vastgesteld, geoefend en beloond en ongewenst gedrag genegeerd en zo nodig bestraft. Leraren zouden de ruimte moeten hebben voor reflectie, collegiaal overleg en scholing. Veel leraren zouden baat hebben bij meer specifieke kennis en vaardigheden omtrent moeilijk gedrag. (Onderwijsraad, 2010). In Rotterdam zijn diverse projecten en activiteiten gaande gericht op het verder versterken van de handelingsbekwaamheid van scholen en leerkrachten in het omgaan met lastig gedrag of gedragsstoornissen.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

2.1 KID Delfshaven Doel/beoogd resultaat KID is bedoeld om laagdrempelig, preventief en snel adequate ondersteuning te bieden aan leerkrachten, kleuters en hun ouders in de wijk Delfshaven (te starten met de scholen in netwerk Sparta). Op die manier krijgen kleuters een passende onderwijsplek en hoeven zo minder vaak de wijk uit. KID heeft de volgende doelen: 1.

2. 3.

4. 5. 6.

7. 8.

Vroegsignalering wordt erkend; daar waar zorgen zijn bij een leerkracht, wordt eerder begeleiding geboden. Het onderbuikgevoel/intuïtie van leerkrachten wordt serieus genomen en hier wordt naar gehandeld; De handelingsvaardigheden van de leerkrachten nemen toe, leerkrachten kunnen met de praktische ambulante ondersteuning direct beter inspelen op de groep kleuters; Door vroegtijdig te interveniëren is de verwachting dat het risico op escalaties en de vraag naar arrangementen van PPO in een later stadium afneemt. Kinderen en ouders worden zo eerder adequaat geholpen; (aansluitend op 2) Door jeugdhulp naar ‘voren’ te halen, voorkomen we escalatie in gezinnen, incl. dure / duurdere beschikkingszorg; Vermindering van de ervaren werkdruk bij leerkrachten t.a.v. ondersteuningsvragen bij kleuters door regelarme inzet van KID ondersteuning; De scholen in netwerk 3 in Delfshaven realiseren een ‘dekkend netwerk’ voor kleuters in de wijk. Er worden aantoonbare inspanningen verricht om in gezamenlijke verantwoordelijkheid kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften een passende plek in de wijk te bieden. We hanteren hierbij de aanname dat het merendeel van de leerlingen mee kan met de basisondersteuning van een school. Elke school in het netwerk heeft een eigen profiel, een eigen sfeer en eigen identiteit. Dat uit zich ook in de basisondersteuning. Voor de groep kinderen die ‘meer’ nodig heeft, benutten wij de expertise van elke school; dit betekent dat men samen verantwoordelijk is voor een thuisnabije plaatsing van de kinderen uit Delfshaven met een specifieke onderwijsbehoefte; De ambitie ‘een dekkend netwerk in de wijk’ wordt op deze wijze vormgegeven; Geen enkele verwijzing van een kleuter in het netwerk naar s(b)o is onterecht.

Doelgroep/belanghebbenden Elk kind is anders, ontwikkelt zich anders en heeft een andere benadering nodig. KID richt zich op kleuters aan het begin van hun schoolloopbaan, in het reguliere onderwijs, die meer (begeleiding) nodig hebben dan een reguliere aanpak. Het gedrag van het kind en de (re)actie van de leerkracht hierop vormen het vertrekpunt van KID. Met KID krijgen de leerkracht (stamschool) en het kind (gezin) specifieke ondersteuning bij onderwijsbehoeften, zodat de kans groter is dat het kind blijft gedijen in het reguliere onderwijs en dat gezinnen ook vroegtijdig weten wat nodig is aan ondersteuning van hun kind. Directe belanghebbenden bij KID zijn:  Kleuters (3,5-6 jaar) met een extra ondersteuningsbehoeften op een reguliere basisschool in Delfshaven;  De ouders van deze kinderen;  Onderbouwleerkrachten in Delfshaven;  Stakeholders zoals wijkteam/CJG en voorschoolse voorzieningen. Omschrijving KID is een project vanuit PPO Rotterdam in samenwerking met STEK Jeugdhulp. Het schooljaar 2016-2017 is de pilotfase. KID wil doormiddel van een snelle en flexibele inzet op preventie en vroegsignalering in de reguliere groep, focussen op de mogelijkheden, onmogelijkheden onderkennen en daarbij direct ondersteuning bieden d.m.v. observaties, interventies en co-teaching. Door samen te werken met school, ouders, onderwijs-en jeugdhulpprofessionals zet deze pilot in op het hele systeem.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Tijdens de pilot worden drie sporen ingezet. Er is geen volgordelijk verband tussen de losse onderdelen. Onderdelen kunnen los en/of in samenhang ingezet worden. Elke situatie vraag om maatwerk. a)

Snelle en flexibele inzet op preventie en vroege signalering in de reguliere groep door middel van ambulante steun en advies voor de leerkracht. b) Specifieke ondersteuning en/of interventies bieden, conform een opgesteld plan van aanpak. c) Tijdelijke – parttime plaatsing in een bovenschoolse KID groep. Praktische informatie Er wordt in eerste instantie ingezet op de scholen in netwerk Sparta van Delfshaven. In dit netwerk worden ervaringen opgedaan en wordt met elkaar geleerd. Na evaluatie en eventueel bijstelling van de werkwijze zullen ook de andere scholen in Delfshaven aanhaken bij het project. Tevens zullen voorschoolse voorzieningen worden betrokken en worden andere ketenpartners geïnformeerd.

Financiën Structureel (gedurende 3 schooljaren): €110.000,(1,0 fte leerkracht, 0,4 fte AB-plus) Incidenteel (pilotfase schooljaar 2016-2017): €53.000,- (projectleider, 0,4 fte Jeugdzorgwerker Stek) Verantwoordelijk (monitoring en borging) De KID pilot maakt samen met andere proeftuinen onderdeel uit van het Programma Kwaliteit van de samenleving van JSO (mede) gefinancierd door de provincie Zuid-Holland. Vanuit dit programma wordt onderzoek gedaan door externe bureaus. Deze evaluatie en monitoring bestaat uit: de beleidsevaluatie, de effectevaluatie en de procesevaluatie; uitgevoerd door Movisie, Nivell en het Verweij Jonker Instituut. Budgethouder RVKO

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Betrokken uitvoerders  Basisscholen netwerk Sparta, Delfshaven: DUO 2002, Nicolaasschool, Mariaschool (Taandersplein), De Korf, Prinses Margrietschool, Al-Ghazali, Finlandia, Lucasschool.  PPO Rotterdam  Proeftuin Provincie Holland BOOR (voor groepsleerkracht)  Stek Jeugdhulp (voor jeugdhulpmedewerker)  JSO – proeftuin deelname Rotterdamse wijk Netwerk Sparta, Delfshaven (OAT Delfshaven) Contactpersoon  Ingeborg Steenwinkel (Beleidsadviseur PPO) i.steenwinkel@pporotterdam.nl  Jeanne van Berkel (projectleider via JSO) jeannevanberkel@gmail.com  Gerard Kreugel (stuurgroeplid PPO en meerscholendirecteur RVKO) g.kreugel@sbo-rotterdam.nl

September 2016

Hoe om te gaan met bijzonder (moeilijke) kleuters Basisschoolleerkrachten met ‘moeilijke kleuters’ in de klas hebben een flinke klus te klaren. In een groep met bijvoorbeeld 24 kinderen kun je niet ten alle tijden je ogen overal op gericht houden. Dus hoe ga je dan om met een klein mensje dat een stoel door het klaslokaal smijt? En wat doe je met een kleuter die stilletjes in een hoek zit en aan niets mee wil doen? Met de pilot KID-Delfshaven, die van start gaat in het schooljaar 2016/2017, wil PPO Rotterdam leerkrachten extra ondersteunen of helpen handelingsbekwaam te worden in de omgang met kleuters met internaliserend of externaliserend gedrag. Deze aanpak is baanbrekend in onderwijszorgland, maar past bij alles waar PPO Rotterdam voor staat: thuisnabij onderwijs, een dekkend netwerk in de wijk en daarmee een inclusieve samenleving waarin kinderen de kans krijgen hechte relaties op te bouwen in hun eigen omgeving. De pilot De KID-pilot is het antwoord op een signaal afgegeven door diverse basisscholen in Delfshaven en moet een uitkomst bieden voor kinderen waarvan gedacht wordt dat ze zich niet binnen de ‘normale’ normen kunnen ontwikkelen. De pilot wordt gestart in een deelgebied van Delfshaven en bij succes verder uitgerold. Annemarie Brinkhof, directeur van de Nicolaasschool: “Met KID willen we vooral de vaardigheden en kwaliteiten binnen het regulier onderwijs optimaliseren.” Esther van Aalst, teammanager Stek Jeugdhulp vult aan: “Het idee is dat een team bestaande uit een AB+’er, een leerkracht en jeugdhulp medewerker snel en ingeschakeld kunnen worden. Gewoon bij het koffiezetapparaat

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

zo van: joh, kom ’s effe kijken, denk eens mee.” De KID-pilot is een lerend project. Esther: “De kracht van KID is ook het voorkomen van escalatie door het naar voor halen van didactisch expertise en jeugdhulp. Hiermee voorkomen we dat een kind onnodig uit de eigen omgeving gehaald wordt.” De wens van de deelnemende scholen in Delfshaven is nadrukkelijk niet alles vast te leggen in regels en protocollen. De behoefte Naar verwachting telt elke onderbouwgroep gemiddeld drie kleuters per schooljaar waarbij de leerkracht op basis van intuïtieve waarnemingen aangeeft dat er extra ondersteuning nodig is. Op basis van deze aanname en gemiddeld iets minder dan drie onderbouwgroepen op 11 scholen, zouden de deelnemende scholen ca. 90 kleuters per schooljaar hebben voor wie de KIDpilot een uitkomst kan bieden. Uiteraard wordt er gemonitord om te kijken of deze aanname correct is en of het gecreëerde aanbod aansluit op de vraag. Annemarie: “één van de winstpunten van het KIDproject wordt ongetwijfeld dat we ook een aantal keren te maken zullen krijgen met een aanmelding bij het KID-project waarvan we prima in staat zijn om de leerkracht in die klas voldoende ondersteuning en handvatten te bieden zonder te moeten opschalen.” Focus KID: •Inzet op preventie en vroegsignalering •Direct extra ondersteuning bieden •Dankzij samenwerking onderwijs- en jeugdhulpprofessionals ondersteuning thuis en op school. •Trainen van schoolse vaardigheden, sociale vaardigheden, emotieregulatie, et cetera. KID aanpak KID richt zich op kleuters van 3,5 tot 5 jaar wiens gedrag “een stoorzender” in de klas

kan vormen. Jeanne van Berkel, extern projectleider van de KID pilot licht toe: “KID bestaat altijd uit 3 componenten . Ambulante steun en advies voor de leerkracht, maatwerk observatie en/of interventie gericht op het gedrag van het kind en als derde een bovenschoolse parttime KID groep. Per vraag wordt bekeken wat de best passend ondersteuning is. Daar is geen standaard voor. Dat gaan we ontwikkelen; soms zal het een combinatie zijn, een andere keer biedt KID alleen ambulante ondersteuning in de klas”. Juist die combinatie en maatwerk vormt de kracht van het KID project. Esther: ”De KID-groep wordt geen klas waar je naartoe gaat als je iemand geslagen hebt. Het is ook zeker geen eindstation. De KID-groep is een plek waar je met nog meer begeleiding (sociale)vaardigheden opdoet. En tegelijkertijd gaan we met het hele team, waar ouders onderdeel van uitmaken, bedenken wat de beste plek is voor dit kind”. De groep is parttime beschikbaar; maximaal 5 ochtenden in de week kan hier extra ondersteuning geboden worden. De andere dagdelen zit de leerling in zijn reguliere groep met ondersteuning van het KID-team. De stamschool blijft zo betrokken en verantwoordelijk. Jeanne: ”we streven naar verbetering van de situatie zodat zowel kind, de ouder(s), als de leerkracht geholpen wordt.”

we dat voor elkaar krijgen. Dat we tegen elkaar durven te zeggen: ‘t lukt mij niet met dit kind in deze klas. Laat ‘t jou op die andere school wel lukken. Want daar ben ik van overtuigd, dat sommige kinderen al geholpen zijn met een nieuwe start op een andere school.”

Ambitie Met de pilot KID Delfshaven hoopt het projectteam op de wat langere termijn de voorschoolse instellingen in de wijk ook te kunnen betrekken en de warme overdracht van voorschool naar basisschool onder de loep te nemen. Gerard Kreugel, meerscholig directeur van de Lucasschool in Delfshaven: “Ik hoop dat het plan uiteindelijk de verbroedering in de wijk stimuleert. Dat klinkt misschien wat stichtelijk maar zo bedoel ik het niet. Deze kinderen zijn onze gezamenlijke verantwoordelijkheid. Ik hoop echt dat

Toch ziet Esther nog een flinke klus die geklaard moet worden: “Ik hoop dat dit het begin is. Dat we de schotten tussen zorg en onderwijs weg kunnen halen. En dat we nu met elkaar kunnen bekijken wat de meest passende onderwijs/zorg vorm is.” Esther, Gerard en Annemarie zien allemaal de kansen die KID biedt op het gebied van preventie. Allemaal zien ze de ruimte voor samenwerking in de wijk. En allemaal delen ze de wens het KID-project uit te rollen tot aan het voortgezet onderwijs aan toe.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Door middel van vroegsignalering en het eerder inzetten van extra ondersteuning, wordt voorkomen dat problemen verergeren en kinderen worden geschorst en of verwijdert en uiteindelijk thuis komen te zitten. Annemarie: “het mooie van dat KID-project is: het is niet een soort route waarbij je elke keer door een slagboompje moet maar het is eigenlijk – dat is heel erg het ideaal – het is kijken naar wat is op dit moment voor dat kind in die groep, voor die leerkracht en die ouders het beste is.” Met andere woorden het is maatwerk en moet aansluiten bij vragen van de leerkracht. Gerard vult aan: “in het verleden konden we pas ingrijpen als de zaak al geëscaleerd was. We proberen nu in een vroeg stadium, zonder dat er al hele heftige dingen zijn gebeurd, te interveniëren. Dus dat onderbuikgevoel van die leerkracht: iets aan dit mannetje klopt niet of iets zegt me dat er wat nodig is om te voorkomen dat hij uit gaat vallen, krijgt de ruimte.” Annemarie vervolgt: “De weg naar de best passende plek moet gewoon helder en makkelijk zijn.”

2.2 Training Vaardig en Veilig, Hoogvliet & Pernis

Doel/beoogd resultaat Het doel van dit project is de professionalisering van leerkrachten:  Ontwikkeling van negatief en ongewenst gedrag tijdig herkennen;  Beter omgaan met spanningsvolle situaties (minder spanning en onrust ervaren);  Inzicht te krijgen in gedragsprocessen (ook die van eigen onbewust gedrag) ;  Te reageren op gedrag;  Het ontwikkelen en onderhouden van de skills van leerkrachten op het gebied van veiligheid. Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten van SBO Hoogvliet. Omschrijving De trainingen zijn er vooral op gericht dat conflictsituaties altijd opgelost kunnen worden d.m.v. aangeleerde verbale vaardigheden. Tijdens de training worden realistische rollenspellen opgezet, die herkenning bij de deelnemers veroorzaken. Spiegelen van deelnemers en directie confrontatie en evaluatie zijn hierbij een belangrijk onderdeel. Praktische informatie De training bestaat uit drie dagdelen waarvan twee aan het begin van het schooljaar en een halverwege en werd gegeven aan 14 deelnemers.

Financiën €2.500,Onderdeel Deze training is onderdeel van de pilot GO (SO op SBO Hoogvliet). Budgethouder Stichting BOOR

Betrokken uitvoerders De training wordt verzorgd door het Keuze Opleidings Instituut (KOI) Rotterdamse wijk Hoogvliet & Pernis (OAT Hoogvliet) Contactpersoon Mw. R. Spetter, directeur SBO Hoogvliet

2.3 Training Vaardig en veilig, Bloemhof

Doel/beoogd resultaat Doel van deze training is dat eigen leerkrachten leren omgaan met agressie, juist leren handelen in dit soort situaties en weten hoe externaliserend gedrag voorkomen kan worden. Doelgroep/belanghebbenden (Gedrags)(zorg)coördinatoren, intern begeleiders en/of leerkrachten van de deelnemende scholen Omschrijving De training Vaardig en Veilig, verzorgd door KOI, kan de effecten van slachtofferschap sterk verminderen en is qua omvang en uitvoering goed toepasbaar binnen de mogelijkheden die leerkrachten hebben. In drie dagdelen wordt met een groep van vijftien personen aan de noodzakelijke inzichten een vaardigheden gewerkt. Praktische informatie De training bestaat uit drie dagdelen waarvan twee aan het begin van het schooljaar en een halverwege. De training wordt aan een groep van vijftien personen gegeven.

Financiën €2.500,Budgethouder PCBO Betrokken uitvoerders De training wordt verzorgd door het Keuze Opleidings Instituut (KOI), leokeuvelaar@keuze.org

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Bloemhof (OAT Feijenoord) Contactpersoon Marit Zandbergen (De Sleutel)

2.4 Training Vaardig en veilig, Vreewijk

Doel/beoogd resultaat Doel van deze training is om de handelingsverlegenheid ten aanzien van externaliserend en structuurbehoeftig gedrag van leerlingen, te verkleinen en de deskundigheid op dit gebied te bevorderen. Doelgroep/belanghebbenden (Gedrags)(zorg)coördinatoren, intern begeleiders en/of leerkrachten van de deelnemende scholen. Omschrijving De training Vaardig en Veilig, verzorgd door KOI, kan de effecten van slachtofferschap sterk verminderen en is qua omvang en uitvoering goed toepasbaar binnen de mogelijkheden die leerkrachten hebben. In drie dagdelen wordt met een groep van twaalf personen aan de noodzakelijke inzichten een vaardigheden gewerkt. Praktische informatie De training bestaat uit drie dagdelen en wordt aan een groep van twaalf personen gegeven. De training is georganiseerd in twee tranches met steeds twee deelnemers per school. De training vindt plaats in het najaar van 2016.

Financiën €4.500,Betrokken uitvoerders De training wordt verzorgd door het Keuze Opleidings Instituut (KOI), leokeuvelaar@keuze.org Budgethouder RVKO

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Vreewijk (OAT Feijenoord) Contactpersoon Rob van der Graaf (Laurens Cupertino)

2.5 Inspiratieworkshop en verdiepende cursus, Hoogvliet en Pernis

Doel/beoogd resultaat Doel is om bij scholen de handelingsverlegenheid in werk-en gedragsproblemen terugdringen:  Het vergroten van kennis van leerkrachten over de werking van de hersenen en de regelfuncties die betrekking hebben op de werkhouding en het gedrag;  Door het ontwikkelen van kennis het begrip en de handelingsbekwaamheid verhogen;  Het verhogen van de leeropbrengsten van de leerlingen met zwakke executieve functies. En zo de druk van AB-projecten verlagen. Doelgroep/belanghebbenden Honderdzestig leerkrachten uit Hoogvliet. Omschrijving Er wordt een inspiratieworkshop aan 160 leerkrachten uit Hoogvliet gegeven met als doel de basiskennis over executieve functies en het handelen in de klas te vergroten. De leerkrachten gaan tijdens deze workshop praktisch aan de slag meet een van de vijf deuren van de bovenkamer en de bijbehorende Breinsleutels. Deel twee van dit project is de verdiepende cursus. In deze training leren leerkrachten de didactische principes rondom brein en leren – de tien Breinsleutels – gericht toe te passen in de lessen. Op deze wijze versterkt de leerkracht zijn wetenschappelijke inzichten rondom het lerende brein. Een boeiend college, waar de leerkracht ook neuropsychologische kennis op doet, om later aan de slag te gaan met de Breinsleutels. Begrippen als waarneming, executieve vaardigheden, langetermijngeheugen e.d. komen hierbij aan bod. Praktische informatie De inspiratieworkshop duurt drie uur en wordt vier keer gegeven in het schooljaar. De verdiepende cursus bestaat uit vier dagdelen van vier uur. Elke school heeft een leerkracht kunnen opgeven voor deze cursus.

Financiën €14.723,Betrokken uitvoerders CED groep Budgethouder Stichting BOOR

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Hoogvliet en Pernis (OAT HOS) Contactpersoon Daniëlle van Beusekom, d.vanbeusekom@pporotterdam.nl

2.6 Bijeenkomsten leergedrag, Tarwewijk

Doel/beoogd resultaat Het doel van deze bijeenkomsten is de leerkrachten toerusten om jonge kinderen met taal-, gedrag- en leerproblemen beter te kunnen begeleiden. Doelgroep/belanghebbenden Vijftig personen van basisscholen uit de Tarwewijk die werken met het jonge kind. Omschrijving Er worden drie bijeenkomsten georganiseerd waarin 50 personen van de basisscholen in de Tarwewijk hun expertise kunnen vergroten op het gebied van: 

 

Spraak en taal; een middag verzorgd door Logopediepraktijk Charlois met een uiteenzetting van normale taalontwikkeling, taalachterstand en taalstoornissen. Daarnaast wordt er informatie gegeven over materiaal dat kan worden ingezet in de klas en worden er praktische taalobservaties gedaan bij fragmenten. De logopedisten geven ook tips hoe om te gaan met 4-takt en Verhallen; ZML leerlijnen; een middag waarin een spreker van een cluster 3 school (praktisch) en een spreker vanuit PPO Rotterdam (theoretisch) uitleg geven over deze leerlijnen; Gedrag; een middag verzorgd door het Seminarium voor orthopedagogiek.

De bijeenkomsten worden geopend door directeur van PPO Rotterdam Nicole Teeuwen en tijdens de laatste bijeenkomt afgesloten met een netwerkborrel. Praktische informatie Bovenstaande bijeenkomsten worden georganiseerd voor vijftig personen in het Millinxpakhuis.

Financiën €1.925,Betrokken uitvoerders  Logopedie praktijk Charlois  PPO Rotterdam  Dr. A. van Voorthuijsenschool  Seminarium voor Orthopedagogiek

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder PCBO Rotterdamse wijk Tarwewijk (OAT Charlois) Contactpersoon Nicolet van de Logt, PCBO, CBS De Akker directie@cbsdeakker.nl

2.7 Gedrag en spraaktaalproblematiek, Pendrecht-Zuidwijk

Doel/beoogd resultaat Doel van dit project is het aanpakken van gedragsproblemen bij leerlingen door aan de slag te gaan met prikkelverwerking, de methodiek van Colette de Bruin Geef me de 5 en Echt Wel! van Michiel Noordzij. Doelgroep/belanghebbenden Intern begeleiders, leerkrachten en directies. Omschrijving Er wordt een presentatie over prikkelverwerking gegeven aan de intern begeleiders van de deelnemende scholen. Zij krijgen hierna het boek Wiebelen en Friemelen mee. Alle leerkrachten en intern begeleiders van de scholen nemen deel aan een lezing van Colette de Bruin over prikkelverwerking en de methodiek Geef me de 5. Boodschap van deze lezing is het hanteren van een aanpak zonder straffen en belonen, maar een oplossing creëren die een blijvende gedragsverandering geeft. De voltallige teams van de basisscholen uit Pendrecht/Zuidwijk nemen deel aan de lezing en workshop van Michiel Noordzij. Thema van deze middag is de aanpak van gedragsproblemen met behulp van de methode Echt Wel!. Alle deelnemende scholen krijgen het boek van deze methode mee. Er wordt MRT georganiseerd voor kinderen in de groepen een t/m drie en er wordt ingezet op ouderkamers om meer laagdrempelige ondersteuning en informatievoorziening te bieden aan ouders. Praktische informatie De lezing van Colette de Bruin wordt gegeven aan alle leerkrachten en intern begeleiders. De lezing en workshop van Michiel Noordzij wordt gegeven aan alle leerkrachten en intern begeleiders. De MRT voor jonge kinderen wordt in groepjes van vier in een cyclus van acht weken aangeboden. Iedere school krijgt budget om de ouderkamer in te zetten voor de genoemde informatievoorziening.

Financiën €17.804,Betrokken uitvoerders  Colette de Bruin  Michel Noordzij

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder PCBO Rotterdamse wijk Pendrecht/Zuidwijk (OAT Charlois) Contactpersoon Jacqueline Blaak-Venneman, PCBO, PC/RK De Hoeksteen, directie@bs-hoeksteen.nl

September 2016 Geef me de 5! -Pendrecht/Zuidwijk schoolt bij in tropische temperaturen PPO Rotterdam faciliteert regelmatig wijkinitiatieven ten behoeve van de professionalisering van leerkrachten in de wijk. Zo ook de bijeenkomst gehouden op woensdag 14 september jl. in Pendrecht/Zuidwijk. Daar kwamen ruim 150 onderwijsprofessionals bij elkaar in 'De wereld op Zuid'. In een volle zaal volgden zij een lezing over prikkelverwerking, gegeven door Colette de Bruin. Colette de Bruin is ervaringsdeskundige. Haar passie ligt bij het werken met personen met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Colette heeft haar ervaring tevens opgedaan in het onderwijs, de psychiatrie en de (verstandelijke gehandicapten) zorg. Signaal Op alle scholen in de wijk zijn leerkrachten bekend met kinderen die moeite hebben met luisteren, instructies opnemen en uitvoeren en overmatige bewegingen en/of geluiden. Colette heeft duidelijk gemaakt dat dit gedrag een signaal is en niet om correctie vraagt. Als leerkracht kun je met eenvoudige aanpassingen de omgeving zo inrichten dat het kind wel tot leren kan komen. Geef me de 5 methodiek De *methodiek van Colette beantwoordt de vraag: hoe om te gaan met CASS (personage in haar methode die staat voor personen die bekend zijn met ASS). Het denken en gedrag van CASS zijn het gevolg van zijn gefragmenteerd waarnemen. Hierdoor ontbreekt samenhang voor CASS waardoor hij veel onduidelijkheid ervaart en onzeker wordt met paniek, angst en ongewenst gedrag als gevolg. Michiel Noordzij Op 29 maart 2017 staat het vervolg gepland. Dan vertelt Michiel Noordzij over zijn methodiek rond het positief beĂŻnvloeden van gedrag. Michiel heeft tussen 1981 en 1984 als tropenarts gewerkt in Kabanga Hospital bij Kasulu, Tanzania. Hij werd daarna opgeleid tot kinderen jeugdpsychiater en systeemtherapeut. Hij werkt als zelfstandig gevestigd kinderen jeugdpsychiater. Michiel heeft ruim twintig jaar ervaring met intensieve begeleiding van opvoeders bij forse gedragsproblemen van kinderen. Zowel jonge kinderen als pubers en adolescenten. GeĂŻnteresseerden zijn welkom bij dit seminar. Aanmelden kan vanaf januari 2017.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

2.8 Cursus Agressieve kind, Feijenoord Doel/beoogd resultaat Leraren leren omgaan met gedragsproblematiek. Doelgroep/belanghebbenden Intern begeleiders en leerkrachten. Omschrijving De invoering van Passend Onderwijs zorgt ervoor dat van leraren in het regulier onderwijs meer wordt gevraagd op het gebied van het omgaan met gedragsproblematiek. En van alle vormen van gedragsproblematiek noemen leraren het agressieve gedrag als een van de meest lastige vormen. Omdat er dikwijls acuut gevaar is voor de leerling zelf, medeleerlingen en volwassenen. Veel leraren voelen zich met de handen in het haar staan en menen dat overwicht (‘kracht’) de enige manier is om als volwassene goed met dit gedrag van leerlingen om te gaan. Dat blijkt echter op de lange duur niet vol te houden, gaat ten koste van de sfeer in de klas en als er een andere leraar komt, begint de ellende van voor af aan. In deze cursus leert men allereerst de achtergronden van twee soorten agressie (reactief en proactief) kennen, men leert herkennen of er sprake is van een gedragsprobleem (dat in principe om te buigen is) of een stoornis (waar eigenlijk het ‘hanteerbaar houden’ het belangrijkste doel voor de leraar is). Men leert meerdere interventiemethoden kennen (waaronder Positive Behavior Support (PBS)), waarbij vooral uitvoerig getraind wordt met de CICOI-methode (Check In Check Out), waarbij de relatie tussen school en ouders een fundamenteel uitgangspunt is. In het tweede deel van deze cursus wordt dieper ingegaan op ‘pesten’ als uitingsvorm van agressie. Daarbij besteden we aandacht aan de rol van de groep en hoe de leraar hier effectief verandering in kan aanbrengen. Praktische informatie Twee dagdelen in het voorjaar van 2017. Vanuit elke school nemen er twee personen deel.

Financiën €7600 Betrokken uitvoerders Via Vinci Academy 076-5416111 info@viavinci.nl

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder Stichting BOOR Rotterdamse wijk Kop van Zuid, Katendrecht, Feijenoord (OAT Feijenoord) Contactpersoon Masja Post-Harsveld (De Clipper)

2.9 Lezing Kees van Overveld en Steven Pont, Feijenoord

Doel/beoogd resultaat Tools aanbieden aan leerkrachten, om preventief individuele gedragsproblemen te verminderen, ingezet voor alle leerlingen. Doelgroep/belanghebbenden Alle leerkrachten, intern begeleiders en directies van de scholen in de wijk. Omschrijving Er worden twee lezingen gegeven met betrekking tot het omgaan met gedrag door Kees van Overveld en Steven Pont. Praktische informatie De bijeenkomst wordt georganiseerd in het najaar van 2016.

FinanciĂŤn â&#x201A;Ź4487,70 Betrokken uitvoerders Kees van Overveld info@keesvanoverveld.nl Steven Pont www.stevenpont.nl

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder Stichting BOOR Rotterdamse wijk Kop van Zuid, Katendrecht, Feijenoord (OAT Feijenoord) Contactpersoon Masja Post-Harsveld (De Clipper)

Regieversterkend handelen

Met de komst van Passend Onderwijs is er –nog meer dan voorheen- aandacht gekomen voor kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften. We spreken wanneer we naar deze groep kinderen kijken niet meer van stoornissen, maar hebben een handelingsgerichte en meer op ontwikkeling gerichte, manier van kijken. Bij deze manier van kijken staan de mogelijkheden van het kind centraal, in plaats van de beperkingen. Niet alleen de leerkracht focust zich op de mogelijkheden van de leerling; ook het kind leert te vertrouwen in de eigen mogelijkheden. Een ontwikkelingsgerichte benadering versterkt de motivatie van kinderen om te leren. ‘Regieversterkend handelen’ is een ontwikkelingsgerichte handelwijze voor ouders en professionals ten aanzien van kinderen, jeugdigen en volwassenen. Deze handelwijze gaat ervan uit dat mensen beschikken over zogenoemde regiefuncties (zelfcontrole, taalbeheersing, perceptie, oriëntatie in tijd en ruimte, geweten, motoriek en geheugen), die gedurende het hele leven in ontwikkeling zijn en van invloed zijn op het vermogen om autonoom te handelen en relaties aan te gaan. Regieversterkend handelen is goed voor alle leerlingen. Door te focussen op hun groeimogelijkheden leren zij zelf aan te geven wat zij kunnen en willen leren. Ook leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte leren zo meer te vertrouwen op eigen kunnen. Regieversterkend handelen biedt handvatten aan leerkrachten om met de verscheidenheid aan onderwijsbehoeften van leerlingen om te gaan. Het inzetten van de training Rots en Water is een manier om het regieversterkend handelen van leerkrachten te vergroten. Het is niet alleen de leerkracht die van elke leerling voor ogen houdt wat deze nodig heeft, maar de leerling is zelf medeverantwoordelijk voor het onderwijsleerproces. De methodiek van regieversterkend handelen is ontwikkeld door Elena Carmona van Loon (orthopedagoge) die in het kader van de professionaliseringsmiddelen ook trainingen heeft gegeven op Rotterdamse scholen.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

3.1 Studiebijeenkomst, Hillesluis

Doel/beoogd resultaat Doel van de studiebijeenkomst is om tot een dekkend netwerk te komen waarin scholen elkaar daadwerkelijk ondersteunen en waar we met elkaar een efficiënte en daadkrachtige zorg voor leerlingen realiseren. Met als subdoel: nadere kennismaking. Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten, intern begeleiders en directies. Omschrijving Voorafgaand aan de studiebijeenkomst kiest iedere school een oud leerling waarvan een videoportret gemaakt wordt. Dit levert het werken in de wijk op…! is het thema. De succesverhalen van verschillende scholen komen hiermee in beeld. De scholen moeten elkaar leren kennen. Tijdens de bijeenkomst presenteren de scholen zich aan elkaar rond een aantal inspiratietafels. Het is de bedoeling om de ontwikkelingen, sterke punten en datgene waar je trots op bent in je school, aan elkaar te presenteren. Zo delen en halen we kennis met elkaar. De inspiratietafels vormen de eerste stap in de kennismaking. Iedere deelnemer wordt uitgenodigd tot verdere kennismaking met iets dat je interesseert, intrigeert of waar je vragen over hebt. Het is de bedoeling om daarna met elkaar in contact te komen/te blijven via vervolgafspraken met elkaar. De bijeenkomst wordt afgesloten met een lezing/workshop over regieversterkend handelen. Hiermee wordt beoogd een impuls te geven aan de handelingsbekwaamheid van de collega’s waar het om gaat op de werkvloer. De juf en meester voor de klas. In het programma wordt tevens aandacht besteed aan de voorwaarden die nodig zijn voor duurzaam contact en samenwerking tussen collega’s zodat een ‘ondersteuningsnetwerk’ ontstaat. Praktische informatie Er wordt een locatie gehuurd met een capaciteit van 100 personen. De studiemiddag zal plaatsvinden in het voorjaar van 2017.

Financiën €4.500,Betrokken uitvoerders Elena Carmona van Loon elenacarmona@online.nl 06-41573593

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder RVKO Rotterdamse wijk Hillesluis (OAT Feijenoord) Contactpersoon Rob van der Graaf (Laurens Cupertino)

3.2 Training Rots en Water, Beverwaard

Doel/beoogd resultaat Doel is om de handelingsverlegenheid van leerkrachten verlagen als het gaat om kinderen met externaliserende gedragsproblemen. Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten, intern begeleiders, schoolcontactpersonen en schooldirecties in Beverwaard. Omschrijving Regieversterkend handelen wordt in dit project aangepakt met een 4-tal bijeenkomsten. Een bijeenkomst voor intern begeleiders en schoolcontactpersonen gericht op regieversterkend handelen. Een bijeenkomst van twee uur voor intern begeleiders, schoolcontactpersonen en directie over waarden en ontwikkelingsperspectief; de vijf bouwstenen van een zinvolle relatie. En tenslotte twee bijeenkomsten van twee uur voor (gym)leerkrachten en intern begeleiders met elementen uit de training Rots en Water. Tijdens al deze bijeenkomsten staat het regieversterkend handelen middels een zinvolle relatie centraal. Een onderwijskundig zinvolle relatie gericht op ontwikkelingsperspectief en vertrouwen in de leerling is een belangrijke voorwaarde om leerlingen te zien. De vijf bouwstenen van deze relatie komen dan ook uitgebreid aan bod. Ze waarborgen het klassenmanagement en veiligheid in de school en bieden daarnaast een handvat voor professioneel beslissen bij overlegmomenten in de school en bij gesprekken met ouders, leerlingen of collega’s. Praktische informatie  Een bijeenkomst van 4 uur voor intern begeleiders en schoolcontactpersonen gericht op regieversterkend handelen;  Een bijeenkomst van 2 uur voor intern begeleiders, schoolcontactpersonen en directie over waarden en ontwikkelingsperspectief; de vijf bouwstenen van een zinvolle relatie;  Twee bijeenkomsten van 2 uur voor (gym)leerkrachten en intern begeleiders met elementen uit de training Rots en Water.

Financiën €2.750,Betrokken uitvoerders  Orthopedagoog  Rots en Water training

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder RVKO Rotterdamse wijk Beverwaard (OAT IJsselmonde)

September 2016 Rots en Water; Regieversterkend handelen In een andere zeer warme Rotterdamse gymzaal vond op dinsdagmiddag 13 september jl. de aftrap plaats van het tweede gedeelte van de door PPO gefaciliteerde professionalisering in de wijk Beverwaard. De professionalisering in deze wijk is gericht op ‘Regieversterkend handelen’, een ontwikkelingsgerichte handelwijze voor ouders en professionals ten aanzien van kinderen, jeugdigen en volwassenen. Deze handelwijze gaat ervan uit dat mensen beschikken over zogenoemde regiefuncties (zelfcontrole, taalbeheersing, perceptie, oriëntatie in tijd en ruimte, geweten, motoriek en geheugen), die gedurende het hele leven in ontwikkeling zijn en van invloed zijn op het vermogen om autonoom te handelen en relaties aan te gaan. Het heeft tot doel om de scholen in de wijk vaardiger te maken in de omgang met leerlingen waarbij voornamelijk externaliserende gedragsproblemen worden ervaren. Leerlingen die ondersteuning op dit specifieke gebied vragen, blijken vaak moeilijk plaatsbaar of te hanteren binnen de school. Rots en water Trainers Elena Carmona en Marcel Venis van Zwanhen lieten tijdens de bijeenkomst een groep IB’ers, (gym) leerkrachten en sociaal maatschappelijk werkers met behulp van verschillende oefeningen aan den lijve ondervinden hoe elementen uit de 'Rots en Water training' kunnen bijdragen aan het versterken van regiefuncties bij leerlingen in de klas. Dit leverde de nodige inzichten op.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

3.3 2x 3 bijeenkomsten, Delfshaven

Doel/beoogd resultaat Het doel is hier het versterken van het regieversterkend handelen van leerkrachten en intern begeleiders in Delfshaven. Doelgroep/belanghebbenden 56 leerkrachten en 8 intern begeleiders van deelnemende scholen in Delfshaven. Omschrijving Er worden twee keer drie bijeenkomsten georganiseerd voor 26 leerkrachten in het tweede deel van het schooljaar 2016/2017 met het thema regieversterkend handelen. Daarvoor worden er eerst drie bijeenkomsten voor intern begeleiders gehouden rondom hetzelfde thema. De studiemiddagen zijn een combinatie van kennisoverdracht, rollen(spel) van trainer en deelnemers, werken met kijkwijzers/mindmap en Pop en discussie/stellingen (visievorming). Praktische informatie De deelnemers aan de in totaal negen bijeenkomsten van twee uur geleid door een trainer, krijgen allemaal het boek Regie versterken in het onderwijs mee. Deelnemers krijgen tevens studiepunten en een certificaat na deelname. Bijeenkomsten worden gehouden op de eigen school en er wordt gezorgd voor hapjes en drankjes.

Financiën €6.210,Betrokken uitvoerders  OBS Delfshaven  Dr. Woltjerschool  OBS de Boog  BS Müllerpier  SBO Logemann  Orthopedagoog

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder RVKO Rotterdamse wijk Delfshaven (OAT Delfshaven)

3.4 Training Rots en Water, Centrum

Doel/beoogd resultaat Doel van de training is het verbeteren van het pedagogisch klimaat. Daarnaast is het doel om de resultaten door onvoldoende kennis, kunde en middelen van scholen, leerkrachten en intern begeleiders aan te pakken op het gebied van sociaal emotionele problematiek, pestgedrag en/of een verstoorde groepsdynamiek. Doelgroep/belanghebbenden Groepsleerkrachten en gymleerkrachten van de vijf deelnemende scholen in Centrum. Omschrijving Dit project wil het regieversterkend handelen van leerkrachten en intern begeleiders verbeteren door het inzetten van de training Rots en Water. Rots en Water is een psycho-fysiek weerbaarheidsprogramma waarin kinderen en jongeren leren om op een goede manier voor zichzelf op te komen. Pestgedrag wordt op deze manier aangepakt. Juist door de ontwikkeling van positieve, sociale competenties wordt een belangrijke basis gelegd en voor een positief leer-en speelklimaat. Hetgeen een zeer belangrijke preventieve werking heeft op het ontstaan van pestgedrag. Rots en Water richt zich op zowel de lichamelijke als de mentale ontwikkeling. Praktische informatie De Training Rots en Water omvat drie aaneengesloten dagen met een contacttijd van 24 uur en een studielast van 40 uur.

Financiën €6.900,Betrokken uitvoerders  Het Landje  Babylon  Asch van Wijck  Jan Prins  Augustinus

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder Kind en Onderwijs Rotterdamse wijk Centrum (OAT Centrum-Noord) Contactpersoon  Lizzy van den Berg, l.vandenberg@pporotterdam.nl  Marjolein Versluis, m.versluis@pporotterdam.nl

3.5 Vier Studiemiddagen, Oude Noorden

Doel/beoogd resultaat Doel is om het kader Regieversterkend Handelen te behandelen en te verdiepen. Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten van de negen deelnemende scholen. Omschrijving Het organiseren van vier studiemiddagen waarin het Regieversterkend handelen wordt behandeld en verdiept. Tijdens de studiemiddagen zal de basishouding van de leerkracht centraal staan. Een bewuste basishouding versterkt het repertoire van leerkrachten om om te kunnen gaan met de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen en versterkt de sociaal; emotionele ontwikkeling, het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid van leerlingen. De studiemiddagen zullen een combinatie zijn van kennisoverdracht, rollen(spel) van trainer en deelnemers, werken met kijkwijzers/mindmap en POP en discussie/stellingen (visievorming). Praktische informatie Dit project omslaat vier bijeenkomsten van twee uur met twee uur voorbereiding en een trainer.

Financiën €2.075,Betrokken uitvoerders  CSBO Bergkristal  Het Fontein  Combinatie 70  Juliana van Stolberg  Hildegardisschool  Het Plein  Prinses Juliana  Klimop  Imeldaschool  Orthopedagoog

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder RVKO Rotterdamse wijk Oude Noorden (OAT Centrum-Noord) Contactpersoon  Lizzy van den Berg, l.vandenberg@pporotterdam.nl  Marjolein Versluis, m.versluis@pporotterdam.nl

3.6 Acht Studiemiddagen, Oude Noorden

Doel/beoogd resultaat Doel is om handvaten geven aan leerkrachten en intern begeleiders om de regiefuncties bij leerlingen te zien en waar nodig te versterken. Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten van de acht deelnemende scholen. Omschrijving Het organiseren van acht studiemiddagen waarin het Regieversterkend handelen wordt behandeld en verdiept. Het betreft hier een vervolg op de studiemiddagen als beschreven in hoofdstuk 3.5. Deze studiemiddagen vallen uiteen in:  

Vier studiemiddagen waarin een inleiding van regieversterkend handelen wordt gegeven; Vier studiemiddagen waarin verdiepende stof en werkvormen worden aangeboden.

Na elke bijeenkomst volgen opdrachten om in de klas uit te voeren. Ook komt de integrale aanpak op school aan de orde. Tijdens de studiemiddagen zal de basishouding van de leerkracht centraal staan. Een bewuste basishouding versterkt het repertoire van leerkrachten om om te kunnen gaan met de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen en versterkt de sociaal; emotionele ontwikkeling, het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid van leerlingen. De studiemiddagen zullen een combinatie zijn van kennisoverdracht, rollen(spel) van trainer en deelnemers, werken met kijkwijzers/mindmap en POP en discussie/stellingen (visievorming). Praktische informatie Een 8-tal studiemiddagen van twee uur aan maximaal dertig leerkrachten van negen verschillende scholen.

Financiën €4.630 Betrokken uitvoerders  CSBO Bergkristal  Het Fontein  Combinatie 70  Juliana van Stolberg  Hildegardisschool  Het Plein  Prinses Juliana  Imeldaschool

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder RVKO Rotterdamse wijk Oude Noorden (OAT Centrum-Noord) Contactpersoon  Lizzy van den Berg, l.vandenberg@pporotterdam.nl  Marjolein Versluis, m.versluis@pporotterdam.nl

Dyscalculie en Dyslexie

In Rotterdam is afgesproken dat iedere school een aanbod heeft voor leerlingen met ernstige lees -en spellingproblemen (dyslexie) en ernstige rekenproblemen (dyscalculie). Dit valt onder de basisondersteuning van scholen. Concreet betekent dit dat: 1. Op alle Rotterdamse basisscholen wordt gewerkt met een dyslexieprotocol en een dyscalculieprotocol 2. Elke Rotterdamse basisschool de deskundigheid heeft om een complexe ondersteuningsvraag op het gebied van lezen en rekenen te analyseren (eventueel met hulp van specialisten van het S(B)O of PPO) en hierop een programma te maken dat uitgevoerd wordt in de klas van het kind. De professionaliseringsmiddelen zijn door veel scholen ingezet om bovenstaande te realiseren op hun scholen en leerkrachten bekwaam te krijgen op deze onderwerpen. Naast de inzet van deze projectmiddelen, biedt PPO leesarrangementen aan voor kinderen met ernstige leesproblemen. Hier bovenop is in schooljaar 20162017 gestart met de pilot ‘nieuwe werkwijze toegang vergoede dyslexiezorg’ in Hoogvliet, Pernis en Overschie. Pilot nieuwe werkwijze toeleiding dyslexiezorg Na de invoering van de Jeugdwet op 1 januari 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor dyslexiezorg bij EED. EED is Ernstige Enkelvoudige Dyslexie en dit overstijgt de basisondersteuning. Kinderen met (een vermoeden van) EED kunnen verwezen worden naar EED-diagnostiek, zodat ze in aanmerking komen voor dyslexiezorg. Voorheen werd dit door de zorgverzekeraar gefinancierd vanuit de curatieve GGZ (ZvW). De gemeente Rotterdam heeft de toegang tot vergoede dyslexiezorg neergelegd bij het wijkteam; zij vervullen de poortwachtersfunctie. Dit betekent dat scholen bij een vermoeden van EED de aanvraag voor vergoede zorg ter beoordeling moeten neerleggen bij het wijkteam. In de praktijk bleek echter al snel dat wijkteams geen meerwaarde hadden in dit proces. Zij hebben geen expertise op dit onderwerp en kunnen de aangeleverde dossiers door scholen niet goed beoordelen. Na signalen vanuit de scholen en de wijkteams dat het proces niet goed liep, hebben de gemeente Rotterdam en PPO een pilot ingericht, waarbij niet het wijkteam, maar het OAT van PPO de poortwachtersrol vervult. Op 1 september 2016 is deze pilot gestart in Overschie, Hoogvliet en Pernis. In deze gebieden hebben scholen alleen nog maar te maken met PPO als het gaat om leerlingen met ernstige leesproblemen. De leesspecialisten van PPO kunnen beoordelen of een aanvraag tot onderzoek naar EED gewenst is of dat eerst nog andere interventies mogelijk zijn, zoals een individueel- of groepsarrangement lezen van PPO. Op deze manier ontstaat een efficiënte keten (zorgcontinuüm) bij ernstige leesproblematiek. Dyslexiezorg bij EED wordt niet geleverd door PPO, maar door de gemeente gecontracteerde aanbieders. PPO onderhoudt tijdens de pilot intensief contact met deze aanbieders, om de aanmelding en levering van zorg voor scholen en ouders zo prettig mogelijk te laten verlopen. De pilot loopt gedurende het schooljaar 2016-2017 en bij positieve evaluatie verkennen de gemeente Rotterdam en PPO de mogelijkheden om de nieuwe werkwijze duurzaam vorm te geven voor de hele stad. Zie ook 4.11.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

4.1 Nascholingstraject tot rekenspecialist, Hoogvliet & Pernis Doel/beoogd resultaat Doel is het realiseren van een nascholingstraject tot rekenspecialist voor alle scholen in Hoogvliet, met een deskundige die de deelnemers zal scholen. Doelgroep/belanghebbenden Alle scholen in Hoogvliet, totaal 15 scholen. Omschrijving Een nascholingstraject tot rekenspecialist voor alle scholen in Hoogvliet met deskundige Marije van Oostendorp. De deelnemende scholen zijn hierop gekomen na het uitvoeren van een inventarisatie. In het bijzonder gaat het om ‘omgaan met verschillen’. Praktische informatie Twee hele dagen, en vier dagdelen. Twee deelnemers per school. Deelnemers krijgen tevens exemplaren van twee boeken. Alle scholen maken tijdens de cursus een protocol ERWD.

Financiën €4.828,Betrokken uitvoerders Praktijk Minerva. Budgethouder PCBO

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Hoogvliet en Pernis (OAT Hoogvliet/Pernis) Contactpersoon Daniëlle van Beusekom, d.vanbeusekom@pporotterdam.nl

4.2 Training vroegtijdige herkenning ernstige rekenproblemen, Charlois

Doel/beoogd resultaat Doel van deze training is het vroegtijdig signaleren van kinderen met ernstige rekenproblemen of dyscalculie om hier een passend en remediërend programma voor te realiseren en daarmee eventuele bijkomende problemen (bij andere vakken), daarmee te voorkomen en/of te verhelpen. Subdoelen: het versterken van de samenwerking in het wijknetwerk op school- directie en leerkrachtniveau en het opleiden van interne experts die van en met elkaar leren. Doelgroep/belanghebbenden Alle scholen in Carnisse. Omschrijving Iedere deelnemende school kan een afgevaardigde voor acht trainingen begeleidingsbijeenkomsten over vroegtijdige herkenning van ernstige rekenproblemen en dyscalculie po/so opgeven. Deze teamleden worden getraind tot interne experts. Zij stellen een dyscalculieprotocol op. Praktische informatie Elke partner levert een teamlid aan (intern begeleider of leerkracht) en worden getraind tot interne experts. De experts stellen samen een dyscalculieprotocol op.

Financiën €17.625,Betrokken uitvoerders CED Groep

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Carnisse (OAT Charlois) Contactpersoon Firdevs Durgut, BOOR, OSBS De Kameleon directie@osbsdekameleon.nl

4.3 Training dyscalculie, Charlois Doel/beoogd resultaat Doel is het opstellen van een dyscalculieprotocol gericht op de wijk Oud-Charlois. Doelgroep/belanghebbenden Twaalf personen, bestaande uit mensen die lesgeven op de volgende scholen:  De Wilhelminaschool;  De Triangel;  OBS Charlois;  Ibn-i-Sina. Omschrijving Een vierdaagse training door Praktijk Minerva over dyscalculie. Praktische informatie Elke partner levert minimaal één teamlid aan (intern begeleider of leerkracht), dit teamlid wordt getraind tot interne expert. De experts stellen samen een dyscalculieprotocol op.

Financiën €5.699,Betrokken uitvoerders Praktijk Minerva Budgethouder PCBO

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Oud-Charlois (OAT Charlois Heijplaat) Contactpersoon Sharda Hakkeling, PCBO, Wilhelminaschool, directie@wilhelminaschoolcharlois.nl

4.4 Studiemiddag, Feijenoord Doel/beoogd resultaat Expertiseverbreding op het gebied van rekenen en het bevorderen van de samenwerking tussen de scholen in de wijk. Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten, intern begeleiders en directeuren. Omschrijving Een studiemiddag rekenen voor leerkrachten van de deelnemende scholen. Er wordt gestart met een centrale lezing gevolgd door een keuzeworkshop en als afsluiting netwerken. Lezing: Plezier in rekenen, een vierkante meter is toch altijd vierkant! door Albert Oving (IJsselgroep). Workshops:  Zo leer ik rekenen Lou van der Leeuw  Rekenen is een manier van denken Remco Appel  Doorgaande lijn po-vo Albert Oving  Ik struikel niet over rekendrempels Albert Oving  Het drieslag- en handelingsmodel uit het protocol ERWD  Rijke Rekenvragen in prentenboeken Aafke Bouman  Mentorenproject rekenen tutoring Praktische informatie De studiemiddag is een middag die gehouden wordt in De Hef en gefinancierd wordt vanuit PPO Rotterdam en Childrens Zone. De middag is georganiseerd voor de scholen in de Afrikaanderwijk, maar ook collega’s vanuit andere wijken zijn uitgenodigd de middag bij te wonen.

Financiën €4.154,Budgethouder RVKO

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Feijenoord (OAT Feijenoord) Contactpersoon Claudia Baur (Globetrotter)

4.5 Bijeenkomsten rekenen en dyscalculie, IJsselmonde

Doel/beoogd resultaat Doel is om de gestelde doelen van de wijk te behalen. Doelgroep/belanghebbenden 8 scholen binnen de Rotterdamse wijk; leerkrachten, intern begeleiders en schoolcontactpersonen. Omschrijving Een zestal professionaliseringsbijeenkomsten gericht op rekenen en dyscalculie.

Financiën €4.544,Betrokken uitvoerders  Prins Willem-Alexander  Prinses Margrietschool  De Kubus  Meester van Eijck  Beatrixschool  OBS de Groene Palm  De Meester Baarsschool  SBO de van Heuven Goedhart

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder PCBO Rotterdamse wijk IJsselmonde (OAT IJsselmonde) Contactpersoon Karin Mout, IB-er Prinses Margrietschool PCBO

4.6 Training Met Sprongen Vooruit, Delfshaven

Doel/beoogd resultaat Doel is hier het verkleinen van het aantal leerlingen met (ernstige)rekenproblemen in de wijk. Samen leren met collega scholen, de uitwisseling en kennis tussen scholen, het verstevigen van de basisondersteuning en minder arrangementen bij PPO Rotterdam. Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten die samen als rekenmaatjes zorgen voor een dekkend netwerk in de wijk als het gaat om rekenproblematiek. Omschrijving Vier keer de training Met Sprongen Vooruit (reken-wiskunde didactiek) voor telkens 25 deelnemers.

FinanciĂŤn â&#x201A;Ź42.000,Budgethouder Kind en Onderwijs

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Delfshaven (OAT Delfshaven) Contactpersoon Jan Groeneveld, Eloutschool Delfshaven

4.7 Wijkinitiatief dyscalculie, Kralingen Doel/beoogd resultaat Doel van deze training is een dyscalculieprotocol volgens de eisen Inspectie basisondersteuning. Doelgroep/belanghebbenden Directeuren, intern begeleiders als leerkrachten van de onderbouw en de bovenbouw. Omschrijving Aanleiding voor het wijkinitiatief in Kralingen is het gegeven dat het werken met een dyscalculie protocol onderdeel is van de basisondersteuning in Rotterdam. Met de financiering van dit wijkinitiatief heeft PPO Rotterdamse basisscholen de mogelijkheid gegeven hierover kennis op te doen middels een 3-tal gastcolleges door professor Van Luit. Aan de gastcolleges nemen scholen deel verspreid over heel Rotterdam. Dit betreft zowel directeuren, intern begeleiders als leerkrachten van de onderbouw en de bovenbouw. Daarnaast zijn er binnen dit wijkinitiatief speciaal voor scholen in de wijk Kralingen (aangevuld met drie scholen uit andere wijken) twee aanvullende onderdelen, namelijk: • Begeleiding bij het opzetten van het dyscalculie protocol door Marcel Absil; • De mogelijkheid tot teamvergaderingen over dyscalculie gegeven door Diana Wilmes. Praktische informatie Er worden drie gastcolleges van drie uur gegeven aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam door professor Van Luit voor leerkrachten, intern begeleiders en directeuren. Voor deze gastcolleges kunnen scholen uit heel Rotterdam zich aanmelden. Van de gastcolleges door professor Van Luit worden video opnames gemaakt, georganiseerd vanuit PPO Rotterdam. Deze worden geplaatst op de website van PPO Rotterdam. De colleges hebben inmiddels plaatsgevonden. Vanuit basisschool De Bavokring is een enquête uitgezet onder de deelnemers aan de gastcolleges. Hieruit is naar voren gekomen dat bij 91% van de aanwezigen de kennis over dyscalculie en rekenprobleem is vergoot, dat dit ook is gerealiseerd in 75% meer kennis die bij de leerkrachten terecht is gekomen, dat 50% van de scholen een dyscalculieprotocol heeft en uitvoert en dat 64% van de aanwezigen graag een vervolg zou willen zien verbonden aan dit wijkinitiatief.

Financiën €26.820,Betrokken uitvoerders  De Montessorischool  OB de Esch  De Kralingseschool  Vrijeschool Vredehof  De Arentschool  Nieuwe Park Rozenburg  De Kleine Wereld  De Bavokring Aansluiting vanuit andere wijken door:  Julianaschool  De Hildegaris school  RSV-zuid

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder RVKO Rotterdamse wijk Kralingen (OAT Kralingen-Crooswijk) Contactpersoon Intern begeleiders van basisschool De Bavokring RVKO: Ellen Vissers, evissers@bavokring.nl

Juli 2016

50% ondervraagden heeft dyscalculie protocol na seminars professor van Luit In het schooljaar 2015/2016 zijn drie seminars door professor van Luit gegeven over dyscalculie. Hiermee zijn ruim 600 Rotterdamse basisschoolleerkrachten bereikt. Uit een enquête blijkt dat na drie seminars -van de 64 ondervraagden- 50% een dyscalculieprotocol heeft. Dit is een stijging van 38% ten opzichtte het eerste seminar op 24 november 2015. Op woensdag 11 mei 2016 vond het laatste seminar -uit een reeks van drie- van professor Van Luit plaats. Deze seminars maakten onderdeel uit van een door PPO Rotterdam gefinancierd wijkinitiatief georganiseerd door Elles Vissers en Mariska van Dijk, beide intern begeleiders van de Bavokring. Het doel van de seminars was Rotterdamse basisscholen de mogelijkheid gegeven kennis op te doen over het dyscalculie protocol dat basisscholen per 1 augustus 2016 moeten hebben. Tijdens het eerste seminar van professor van Luit op 24 november 2015 is onder 57 aanwezigen een enquête afgenomen. Uit deze enquête kwam naar voren dat 88% geen dyscalculie protocol had en 12% wel. Tijdens de laatste bijeenkomst op 11 mei is er weer een enquête afgenomen (ditmaal onder 64 aanwezigen). Dit keer had 50% een protocol voor dyscalculie en 50% nog niet.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

4.8 Bijeenkomsten dyscalculie, Crooswijk Doel/beoogd resultaat Doel van deze bijeenkomsten is om kennis en vaardigheden op te doen die nodig zijn om leerlingen met ernstige rekenproblemen te diagnosticeren en te begeleiden. Er ligt een stappenplan om deze leerlingen binnen de eigen school te begeleiden tot het moment dat extern onderzoek noodzakelijk is. Doelgroep/belanghebbenden Rekenspecialisten en intern begeleiders. Omschrijving Bijeenkomsten met Ine van der Sluijs over dyscalculie voor intern begeleiders en rekenspecialisten. Praktische informatie Twee dagen, gedurende een dagdeel.

Financiën €6.000,Betrokken uitvoerders  Koningin Wilhelmina School  De Vier Leeuwen  Pierre Bayle  De Waalse school  Oscar Romero school  Noen  A.S. Talma school

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder Kind en Onderwijs Rotterdamse wijk Kralingen-Crooswijk (OAT Kralingen-Crooswijk) Contactpersoon Suzanne Potuijt, locatiedirecteur Koningin Wilhelminaschool, s.potuijt@kindenonderwijsrotterdam.nl

4.9 Hulp op maat, Hillegersberg-Schiebroek

Doel/beoogd resultaat Doel is het feedback geven op het door de betreffende school opgestelde dyscalculieprotocol. Doelgroep/belanghebbenden Negentien scholen en (verdieping bij) leerkrachten. Omschrijving Alle 19 scholen stellen dyscalculieprotocol op en ontvangen twee uur hulp op maat van een rekenspecialist vanuit Seminarium van Orthopedagogiek. Daarnaast is er een verdiepende bijeenkomst leerkrachtvaardigheden. Praktische informatie Door de rekenspecialist Rieneke Smith (vanuit Seminarium van Orthopedagogiek) wordt op elke school (zowel regulier, als SO cluster 3 en 4) gedurende twee uur feedback gegeven op het door de betreffende school opgestelde dyscalculieprotocol t.a.v. juistheid, valkuilen etc. en daarnaast wordt de school voorzien van tips voor de implementatie en wordt er gekeken op het protocol aan de wettelijke eisen voldoet. Totaal: 2 uur per school + 1 uur voorbereiding = 3 uur x 19 = 57 uur. Tevens wordt er 2 x 2 uur gebrainstormd met de rekenspecialist over vormgeven van de leerkrachtvaardigheden.

Financiën €7.930,Betrokken uitvoerders Eduard van Beinum, Emmaschool, Heijberg, Hildegaert, Jacob Maris, St. Michael, Tuinstad Terbregge, Bergse Veld SO cluster 4, Bergse Zonnebloem, Fatima, Goede Herder, Stephanus, Tarcisius, Tuinstad Schiebroek, Wilgenstam, Mattheus SO cluster 3, Mr. Schats SO cluster 4, Mytyl de Brug SO cluster 3, Openluchtschool SO cluster 3 Budgethouder Stichting BOOR

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Hillegersberg-Schiebroek (OAT HillegersbergSchiebroek) Contactpersoon  Marjolein van ’t Zelfden (Eduars van Beinum)  Jessica Lems en Laura Hoefnagel (Tuinstad)  Jeanette Schraauwers (Tarcisius)

4.10 Module “Sleutels voor goed rekenonderwijs”, Hillegersberg-Schiebroek

Doel/beoogd resultaat Doel van deze module is het versterken van de leerkrachtvaardigheden op het gebied van gecijferdheid en daarbij de focus leggen op de competenties van leerkrachten:  

Vorm geven aan een tweede versie van het dyscalculieprotocol geënt op leerkrachtvaardigheden; De instructievaardigheden van leerkrachten vergroten, zodat de rekenopbrengst van leerlingen wordt verhoogt.

Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten en Ib-ers (rekenonderbouwspecialist, rekenbovenbouwspecialist, SO scholen cluster 3 en 4 van alle basisscholen in Hillegersberg en Schiebroek. Omschrijving Elke school krijgt de mogelijkheid deel te nemen aan scholing t.b.v. rekenen. Deze scholing is gericht op het versterken van de leerkrachtvaardigheden op het gebied van gecijferdheid. De scholing bestaat uit modules gecijferdheid, vraaggestuurde feedback en feedforward. Praktische informatie Dit professionaliseringsmiddel bestaat uit drie modules:  4 x 3 uur gecijferdheid voor de onderbouw;  2 x 3 uur gecijferheid voor de bovenbouw;  20 x 2 uur vraaggestuurde feedback en feedforward.

Financiën € 19.240 Onderdeel Dit project is een vervolg op eerder genoemd project Rekenspecialist. Betrokken uitvoerders Eduard van Beinum, Emmaschool, Heijberg, Hildegaert, Jacob Maris, St. Michael, Tuinstad Terbregge, Bergse Veld SO cluster 4, Bergse Zonnebloem, Fatima, Goede Herder, Stephanus, Tarcisius, Tuinstad Schiebroek, Wilgenstam, Mattheus SO cluster 3, Mr. Schats SO cluster 4, Mytyl de Brug SO cluster 3, Openluchtschool SO cluster 3

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder Stichting BOOR Rotterdamse wijk Hillegersberg en Schiebroek (OAT HOS) Contactpersoon S. Blijenberg (BOOR

4.11 Pilot nieuwe werkwijze toegang vergoede dyslexiezorg , Hoogvliet & Pernis

Doel/beoogd resultaat Het doel van de pilot is om te onderzoeken hoe PPO Rotterdam een coördinerende rol voor het onderwijs kan vervullen op het gebied van ernstige enkelvoudige dyslexie. PPO wil voor het scholenveld komen tot optimale ketenzorg bij ernstige leesproblemen wat uiteindelijk lijdt tot minder onnodige aanvragen voor EEDdiagnostiek. Daarnaast is het doel wijkteams te ontlasten door een taak bij hen weg te halen, die niet bij de rol en capaciteiten van de wijkteams past. Doelgroep/belanghebbenden  Leerlingen met (een vermoeden van) Ernstige Enkelvoudige Dyslexie, hun ouders, leerkrachten en scholen in Hoogvliet, Pernis en Overschie;  De SCP’s en leesspecialiseten binnen de OAT’s HOS en Hoogvliet;  De wijkteams van de gemeente Rotterdam. Omschrijving Het ontwikkelen van een nieuwe werkwijze voor toegang tot vergoede dyslexiezorg in samenwerking met de gemeente Rotterdam. Praktische informatie Zie voor meer informatie de inleiding bij hoofdstuk 4. Tevens is bij José Soorsma (zie contactpersonen) het projectplan op te vragen met alle nodige informatie. In januari 2017 wordt een voortgangsrapportage opgesteld op basis van de eerste ervaringen.

Financiën € 0 (met gesloten beurzen geregeld) Betrokken uitvoerders  Gemeente Rotterdam  Leesspecialisten en SCP’s van Hoogvliet, Pernis en Overschie Budgethouder n.v.t.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Hoogvliet & Pernis (OAT Pernis & Hoogvliet) Overschie (OAT HOS) Contactpersoon  José Soorsma (PPO beleidsadviseur), j.soorsma@pporotterdam.nl  Marga Boer (voorzitter vakgroep lezen, PPO), m.boer@pporotterdam.nl

Juni 2016

Pilot nieuwe werkwijze voor toeleiding Dyslexiezorg Sinds de decentralisatie van de Jeugdzorg is de gemeente verantwoordelijk voor vergoede dyslexiezorg. Op dit moment moeten scholen via het wijkteam een aanvraag doen voor dyslexiezorg. In overleg tussen gemeente en PPO is besloten tot een pilot waarbij PPO de toeleiding tot dyslexiezorg overneemt van de wijkteams. Het is een pilot van ĂŠĂŠn jaar in de gebieden Overschie, Hoogvliet en Pernis en gaat van start vanaf schooljaar 2016-2017. Ter voorbereiding op de pilot is er in maart een startbijeenkomst geweest tussen de gemeente (wijkteams en projectleider) en PPO, waaronder de stuurgroep lezen. Met een zeer positief gevoel gaat er gestart worden. Op dit moment werken de gemeente en PPO samen aan een projectplan, een werkinstructie en een stappenplan, met als insteek om de kwaliteit van het lezen op de scholen te monitoren en te zorgen voor een goed onderbouwde stap, indien nodig, naar de vergoede zorg. 18 mei heeft overleg plaatsgevonden tussen de gemeente, PPO en alle dyslexiezorg-aanbieders in Rotterdam. De dyslexiezorg-aanbieders spraken hun vertrouwen uit in PPO als betrokkene in de dyslexie-keten. Ieder is bereid tot samenwerken. Binnen PPO heeft de stuurgroep lezen een studiedag georganiseerd voor alle leesbehandelaars en de schoolcontactpersonen uit de pilotgebieden. Hierin zal geschoold worden op signaleren, ondersteunen van scholen en kwaliteitsverbetering van het leesonderwijs. Deze studiedag vindt 14 juni plaats.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

4.12 Rekendag, Bloemhof Doel/beoogd resultaat De opbrengst van de dag moet zijn dat er informatie op alle niveaus beschikbaar komt op basis waarvan verdere samenwerking in het wijknetwerk gestalte kan worden gegeven. De samenwerking moet het realiseren van Passend Onderwijs voor alle kinderen in Bloemhof mogelijk maken. De leraren leren elkaars vragen en krachten kennen, de intern begeleiders werken samen aan het thema dyslexie, de MOB-ers leren van elkaar hoe ‘Spelend Rekenen’ kan worden ingezet en de directieleden verkennen de contouren van het wijkplan dat in augustus 2017 klaar moet zijn. Doelgroep/belanghebbenden Alle medewerkers van de scholen. Omschrijving Na een plenaire start over protocol ERDW zal er een gezamenlijke lunch plaatsvinden, waarin ontmoeting tussen de scholen centraal staat. In de middag worden leerkrachten van verschillende groepen schooldoorbroken geclusterd, evenals de intern begeleiders en de directeuren. In elke groep zal er een workshop plaatsvinden afgestemd op de betreffende groep. De intern begeleiders gaan onder begeleiding aan de slag met het OPP en de directeuren met het op te stellen wijkplan.

Financiën €6.000,Budgethouder PCBO Betrokken uitvoerders  T. Bloemendaal (Bazalt)  M. Jeurissen (CED)  van der Sluijs  K. Snoodijk (CED)  J. Venneman

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Bloemhof (OAT Feijenoord) Contactpersoon  Aart Langerak (Oranjeschool)  Margret Buurman (De Sleutel)  Carola Broekhof (Theresiaschool)

4.13 Scholing protocol ERWD , Centrum-Oude Westen

Doel/beoogd resultaat Uit de gecomprimeerde SOP’s van de basisscholen uit het Centrum en het Oude Westen blijkt dat er op het gebied van Ernstige Reken- Wiskundeproblemen en Dyscalculie (ERWD) onvoldoende kennis aanwezig is. Doel is om deze kennis op wijkniveau uit te breiden en te verdiepen. Zo zijn de deelnemende cursisten op de hoogte van de kennis en vaardigheden die nodig zijn om leerlingen met ernstige rekenproblemen te diagnosticeren en te begeleiden. Doelgroep/belanghebbenden Intern begeleiders en groepsleerkrachten. Omschrijving De cursisten krijgen gerichte scholing aan de hand van het protocol ERWD (onlangs op scholen ontwikkeld). Zij doen praktische kennis en vaardigheden op die nodig zijn om leerlingen met ernstige rekenproblemen te diagnosticeren en te begeleiden. De inhoud van de scholing is als volgt:  Uitleg en verdieping van het protocol ERWD;  Is het stappenplan passend bij het ondersteuningsprofiel van de school?;  Vier fasen/sporenbeleid van normale rekenwiskundige ontwikkeling tot ernstige rekenwiskundeproblemen waarbij externe ondersteuning nodig is;  Welke leerkrachtvaardigheden zijn vereist in de verschillende fasen/sporen?;  Wat is de rol van de interne begeleider?;  Wat houdt diagnosticerend onderwijzen in bij fase 2?;  Hoe voer je een intern diagnostisch rekenonderzoek uit in fase 3?;  Hoe wordt dot op schoolniveau in de praktijk gebracht? Er wordt een stappenplan geconcretiseerd aan de hand van het protocol om de leerlingen binnen de eigen school te begeleiden tot het moment dat extern onderzoek noodzakelijk is. Daarnaast is expertise uitwisseling op wijkniveau mogelijk. Praktische informatie De scholing wordt verzorgd door mevrouw I. van de Sluijs. Zij is thema-expert Rekenen van het onderwijsadviesbureau Onderwijs Maak Je Samen. Er is plek voor 25 personen en er wordt een tijdsinvestering van twee dagen en een dagdeel gevraagd.

Financiën €6.000,Betrokken uitvoerders Vijf basisscholen uit het Centrum en het Oude Westen Budgethouder Stichting Kind en Onderwijs

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Centrum-Oude Westen (OAT Centrum-Noord) Contactpersoon Marjolein Versluis (PPO Rotterdam), m.versluis@pporotterdam.nl

4.14 Scholing Dyscalculie , Zevenkamp en Nesselande

Doel/beoogd resultaat De deelnemers zijn op de hoogte van de kennis en vaardigheden die nodig zijn om leerlingen met ernstige rekenproblemen te diagnosticeren en te begeleiden. Er ligt een stappenplan om deze leerlingen binnen de eigen school te begeleiden tot het moment dat extern onderzoek noodzakelijk is. Doelgroep/belanghebbenden Deelnemers aan deze bijeenkomsten zijn intern begeleiders en/of rekenspecialisten van de verschillende scholen uit het netwerk Zevenkamp/Nesselande. Omschrijving Om te komen tot een dekkend ondersteuningsnetwerk in de wijk Zevenkamp willen de basisscholen in Zevenkamp een start maken met een samenwerking op het gebied van dyscalculie. Deze vraag is ontstaan door de vergelijking van de gecomprimeerde SOP's in Zevenkamp. Vanuit deze analyse wordt zichtbaar dat er nog onvoldoende kennis is op het gebied van dyscalculie. Tevens geven scholen aan te willen leren met en van elkaar. Hierin zien scholen het aanknopingspunt om binnen de wijken Zevenkamp en Nesselande de kennis te willen uitbreiden en te verdiepen. Ine van de Sluijs is gevraagd om hierin te begeleiden. Naast haar werkzaamheden bij Onderwijs Maak Je Samen werkt Ine van de Sluijs ook landelijk voor School Aan Zet als themaexpert voor de thema’s Opbrengstgericht Werken, Omgaan met verschillen en Rekenen. Voor de PO-Raad werkt zij als adviseur op zeer zwakke scholen binnen het project Goed worden, goed blijven. Daarnaast zal er gebruik gemaakt worden van de al aanwezige kennis op de scholen. Sinds 2011 bestaat het Protocol Ernstige reken-wiskunde problemen en dyscalculie. Maar hebben alle scholen dit al kunnen uitwerken tot een stappenplan passend bij het ondersteuningsprofiel van de school? In deze training wordt uitgebreid ingegaan op de vier fasen (sporen) die het protocol onderscheidt, lopend van een normale rekenwiskundige ontwikkeling tot ernstige en hardnekkige reken-wiskundeproblemen waarbij externe ondersteuning nodig is. Welke leerkrachtvaardigheden zijn vereist in fase twee en drie? Wat is hierbij de rol van de rekencoördinator en intern begeleider? Wat houdt diagnosticerend onderwijzen in bij fase 2 en hoe voer je een intern diagnostisch rekenonderzoek uit in fase 3? Hoe wordt dit op de eigen school geconcretiseerd? Praktische informatie Scholing dyscalculie: 3 bijeenkomsten op een woensdagmiddag. Netwerk leren: 1 x per 6 weken door de intern begeleider - er of expertgroepslid/didactiekspecialist.

Financiën €6.000,Betrokken uitvoerders  het Tangram, obs Passepartout  basisschool Het Spectrum  Ds. J.J. Buskesschool  obs de Waterlelie  RKBS de Vliedberg  sbo C. Leeflangschool

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder Kind en Onderwijs Rotterdamse wijk Zevenkamp en Nesselande (OAT Alexander) Contactpersoon Dorien van der Maarel

4.15 Bijeenkomst Dyscalculie, Alexander-West

Doel/beoogd resultaat Vanuit de schoolondersteuningsprofielen is in de wijk geconstateerd dat er een vraag ligt op het gebied van uitbreiding van kennis en vaardigheden op het gebied van rekenproblemen en dyscalculie. Doelgroep/belanghebbenden Deelnemers aan deze bijeenkomsten zijn leerkrachten en intern begeleiders van de negen participerende scholen uit de wijk Alexander-West. Omschrijving Tijdens een brainstorm over de invulling van de ochtend is ervoor gekozen om praktische kennis van leerkrachten uit te breiden. Met name het betrekken van de leerkrachten is als erg belangrijk aangemerkt. Praktisch gericht; handvatten geven, waarbij sle (SLO) een belangrijke rol heeft. De rode draad is de vertaalcirkel. Lionel Kole is de dagvoorzitter. Jenneken van De Mark neemt de workshops voor groep 1, 2 en 3 voor haar rekening, Bronja Versteeg doet dit voor de groepen 4 en5 en Lionel Kole geeft workshops aan groep 6, 7 en 8.  De onderbouw is gericht op het vroegsignaleren en herkennen van rekenproblemen. Er wordt gebruik gemaakt van de peilingsactiviteiten van het SLO.  In de middenbouw wordt er voornamelijk aandacht gegeven aan het geven van instructie van de doelen die niet behaald zijn, maar wel behaald hadden moeten zijn. Hoe zorg je als leerkracht dat er voldoende aanbod is?  In de bovenbouw wordt gekeken naar vnl eigen leerlingen, naar passende perspectieven en gerichte/helder doelen richting VO. De borging en voorzetting van de opgedane kennis en vaardigheden, wordt vormgegeven per school. In de evaluatie van de dag komt dit op de agenda, zodat er met elkaar gesproken over vormgeving. Het is een punt wat binnen de netwerkoverleggen blijvende aandacht heeft en krijgt. Praktische informatie Zo’n 80 leerkrachten en begeleiders nemen deel aan deze dag die wordt georganiseerd op een van de deelnemende scholen. Er zijn drie workshops met drie workshopleiders en er is een dagvoorzitter. Voor koffie thee en koeken wordt gezorgd.

Financiën €1800,Betrokken uitvoerders  Pluspunt  Bijloo  Pionier  Cornelis Haak  Kleine Prins  Meridiaan  Rudolf Steiner  Onze Wereld  Stelberg

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder Stichting BOOR Rotterdamse wijk Alexander-West (OAT Alexander) Contactpersoon Madeleine van Noordt Wieringa (directeur Pluspunt)

Handelingsgericht werken

Passend onderwijs biedt de ruimte om minder naar de beperkingen en meer naar de mogelijkheden van kinderen te kijken en daar helpende ondersteuning bij te organiseren. De basis is het arrangeren van de juiste onderwijsondersteuning voor iedere leerling. De methodiek van handelingsgericht werken (HGW) sluit daar goed bij aan. HGW is erop gericht om kinderen te (h)erkennen in wie ze zijn, wat ze kunnen en nodig hebben om zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. HGW is een werkwijze die de kwaliteit van het onderwijs en de begeleiding voor alle kinderen beoogt te verbeteren. In handelingsgericht werken is de reflectie van de leerkrachten op eigen gedrag t.a.v. de onderwijsbehoeften van de leerlingen de basis. Het maakt passend onderwijs en doeltreffende leerlingbegeleiding concreet. In Rotterdam is het volgende afgesproken over handelingsgericht werken: HGW is zichtbaar in Rotterdamse scholen, want een Rotterdamse school: 

 



  

Verzamelt en analyseert alleen die gegevens die nodig zijn om het handelen te kunnen bepalen. De school c.q. leraar denkt doelgericht: “wat is de behoefte van deze leerling”, “waar willen we naar toe”, “wat hebben we daarvoor nodig” en “hoe kan ik mijn handelen daar op aanpassen?” Werkt systematisch, in stappen en transparant. Duidelijk is wie wat doet, waarom, wanneer en hoe. stelt opvoedings- en onderwijsbehoeften van kinderen centraal. De school richt zich niet op wat er mis is met een kind, maar op wat het nodig heeft om zich optimaal te ontwikkelen. Indien sprake is van een specifieke diagnose, wordt deze gebruikt om de onderwijsbehoefte te bepalen. Uitgangspunt is de ondersteuningsbehoefte, niet de belemmering! Kijkt naar de interactie en afstemming tussen kind, groepsgenoten, leerkracht en ouders. Wat werkt al in de goede richting en kan uitgebouwd worden? Wat willen we veranderen en hoe pakken we dat aan? Op Rotterdamse scholen zien leerkrachten ouders als ervaringsdeskundigen en partners. Richt zich op de positieve aspecten van een kind. Bij opvoeding en onderwijs worden protectieve factoren zoveel mogelijk gezocht, benoemd en benut. Men richt zich op wat wel lukt. Er wordt gedacht, gepraat en gewerkt in mogelijkheden en oplossingen voor ondersteuningsbehoeften van leerlingen: van probleemgericht naar oplossingsgericht. Werken alle betrokkenen samen. Leerkrachten, leerlingen, ouders, intern begeleiders, PPO-medewerkers, S(B)O en wijkteam zien elkaar als partners. Zij benutten de expertise en ervaringsdeskundigheid van elkaar vanuit de gedachte “één kind, één plan”. Communicatie is constructief met zo min mogelijk bureaucratie. Werken leerkrachten met een onderzoekende en nieuwsgierige houding, waarbij gedacht wordt in kansen en mogelijkheden van leerlingen en samenwerking met ouders. Reflecteren alle leraren op hun eigen rol en het effect van hun gedrag op het gedrag van leerlingen, ouders en collega’s. Op basis van die reflectie kunnen zij hun gedrag bijstellen. Is bij medewerkers theoretische kennis aanwezig over handelingsgericht werken, educatief partnerschap en oplossingsgericht werken, alsmede vaardigheden om deze manier van werken in te zetten.

Om bovenstaande te realiseren, zijn op scholen activiteiten geweest om het HGW te implementeren of verder vorm te geven.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

5.1 Nascholingsmiddag Handelingsgericht werken, Centrum

Doel/beoogd resultaat Doel is te zorgen dat alle leerkrachten het handelingsgericht werken goed in de vingers hebben. Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten en intern begeleiders van de deelnemende scholen. Omschrijving Noelle Pameijer, deskundige op het gebied van handelingsgericht werken, zal een nascholingsmiddag leiden over dit onderwerp. Na afloop van de bijeenkomst zullen de deelnemers een van de boeken van mevrouw Pameijer ontvangen zodat leerkrachten en intern begeleiders een en ander kunnen nalezen en het geleerde in de praktijk kunnen brengen.

Financiën €3.500,Betrokken uitvoerders Noelle Pameijer Betrokken scholen:  De Dominicus  COS de Wereld  De Provenier  De Bergkristal  De Klimop  De Margriet  De Blijberg

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder Stichting BOOR Rotterdamse wijk Centrum (OAT Centrum-Noord) Contactpersoon  Lizzy van den Berg, l.vandenberg@pporotterdam.nl  Marjolein Versluis, m.versluis@pporotterdam.nl

Hoogbegaafdheid

Ongeveer 10% van alle leerlingen laat kenmerken zien die duiden op (hoog)begaafdheid. Naast een sterk ontwikkelingspotentieel beschikken begaafde leerlingen over creërend denkvermogen en een sterke gedrevenheid. Het is niet vanzelfsprekend dat dit zich ook uit in excellente prestaties op één of meerdere gebieden. Hiervoor is een stimulerende leeromgeving nodig, met onderwijsgevenden die rijk onderwijs vormgeven dat (ook) aansluit bij de specifieke onderwijsbehoeften van deze leerlingen (bron: SLO, informatiepunt Talentontwikkeling). Om binnen het onderwijs ook recht te kunnen doen aan de behoeften, capaciteiten en interesses van begaafde en excellerende leerlingen is het noodzakelijk dat hier binnen alle schoolontwikkelingstrajecten structureel aandacht aan besteed wordt. Op die manier kan beleid voor begaafde en excellerende leerlingen ingebed worden binnen de school en is de continuïteit geborgd. Vaak zijn meerdere onderwijsaanpassingen nodig om tegemoet te komen aan alle behoeften van een (hoog)begaafde leerling op cognitief, sociaal én emotioneel gebied. Hoe hieraan tegemoet gekomen kan worden, verschilt per individuele leerling (bron: SLO, informatiepunt Talentontwikkeling). Binnen ons samenwerkingsverband wordt een ondersteuningscontinuüm ontwikkeld dat flexibel en cyclisch is. Belangrijk is dat de onderwijsbehoeften van de leerling altijd centraal staan. Elke school biedt binnen de basisondersteuning een rijke voedingsbodem (d.m.v. signaleren, differentiëren en verrijken) in de reguliere groep en een plusgroep. Voor extra ondersteuning is expertise m.b.t. hoogbegaafdheid inzetbaar binnen het samenwerkingsverband. Bovendien is in de wijk Hillegersberg-Schiebroek een pilot gestart voor leerlingen met complexe problematiek: kenmerken van begaafdheid en kenmerken van leer en/of gedragsproblemen. Het karakter van de pilot is een lerend proces: het betreft een nieuw concept waarbij door middel van continue monitoring en evaluatie activiteiten worden aangescherpt en ontwikkeld. De drie theoretisch onderbouwde pijlers van de pilot zijn:  Talentontwikkeling  Executieve vaardigheden  Psycho-educatie Deze pijlers zijn in een bovenschoolse deeltijdgroep omgezet naar onderwijsactiviteiten. Op basis van de uitkomsten van de pilot kan worden gekozen voor uitrol over de stad Rotterdam.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

6.1 Project Hoogbegaafdheid, Hillegersberg-Schiebroek

Doel/beoogd resultaat Met deze pilot onderzoekt PPO of met een deeltijdvoorziening (2,5 dag per week) passend onderwijs geboden kan worden aan hoogbegaafde leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Doelgroep/belanghebbenden • Hoogbegaafde leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (ook wel de ‘dubbel bijzondere leerling’ genoemd); • Ouders van deze leerlingen; • Vier betrokken pilotscholen (leerkrachten, ib-ers en directeuren) in Hillegersberg en Schiebroek: Emmaschool en Heijbergschool (SPCOHS), Tuinstad Schiebroek en De Wilgenstam (Stichting BOOR); • Alle basisscholen (leerkrachten, ib-ers en directeuren) in Hillegersberg en Schiebroek; • Alle basisscholen (leerkrachten, ib-ers en directeuren) in Rotterdam). Omschrijving De doelgroep van de pilot bestaat uit leerlingen met kenmerken van begaafdheid en kenmerken van leer- en/ of gedragsproblemen (‘de dubbel bijzondere leerling’). Wanneer de gesignaleerde problemen op de voorgrond staan, worden begaafdheidskenmerken vaak onvoldoende herkend. Hierdoor ontstaat het risico dat de leerling inadequaat ondersteund wordt in de ontwikkeling van zijn talenten. Vanuit zowel scholen als ouders is daarom de vraag ontstaan om een passend onderwijsaanbod te realiseren voor deze leerlingen. Met deze pilot wordt hieraan tegemoet gekomen en onderzocht of een deeltijdvoorziening een passend arrangement is. De verwachting is dat de handelingsverlegenheid van leerkrachten afneemt en het welbevinden van leerlingen en de oudertevredenheid toeneemt. Praktische informatie De pilotgroep is, na een intensieve voorbereiding met de betrokken scholen, gestart in augustus 2016. Gedurende het schooljaar 2016-2017 is de piotgroep gevestigd in een lokaal van basisschool de Wilgenstam in Schiebroek. Er is in de pilotgroep plaats voor ongeveer tien leerlingen. De leerlingen zijn voor 50% van de tijd aanwezig in deze groep en voor 50% in hun eigen, reguliere klas. De leerlingen komen van de vier betrokken pilotscholen en indien er plaatsen over zijn, van andere scholen in de wijk. De leerkracht van de pilotgroep heeft specialistische kennis en ervaring met betrekking tot het werken met deze doelgroep leerlingen. Op dinsdag, woensdagochtend en vrijdag leidt de leerkracht de pilotgroep. Op de andere dagen is de leerkracht beschikbaar voor ambulante begeleiding en meedenken over een passend aanbod voor deze leerlingen op de stamschool. Hierdoor ontstaan in overleg met elkaar nieuwe ideeën en inzichten. Leerkrachten in de reguliere groepen krijgen tools door de uitwisseling met de pilotleerkracht, waardoor zij beter aan kunnen sluiten op de onderwijsbehoeften van de leerling. En er wordt bijvoorbeeld ook nagedacht over het aanbod in de plusklas van de betrokken basisscholen. Het schooljaar is in de piotgroep opgedeeld in 4 periodes van 9 weken. In een periode werkt een leerling aan eigen leerdoelen. Er wordt gewerkt met een duidelijk programma en iedere periode heeft een thema. In de groep zijn uitdagende materialen en laptops beschikbaar. Er wordt met name gewerkt aan executieve functies, groeimindset, metacognitieve vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling. De leerlingen werken met een digitaal portfolio, waardoor zij hier ook thuis en op de eigen school aan kunnen werken. Er is bovendien tijd om te werken aan werk dat zij meekrijgen van de school. Na elke periode evalueert de leerkracht samen met de stamschool, de leerling, de ouders en de schoolcontactpersoon de ontwikkeling en onderwijsbehoeften aan de hand van de vooraf opgestelde doelen. Hierbij komt ook ter sprake of volledige terugkeer naar de stamschool mogelijk is. Dit is het uiteindelijke doel van de pilot. De ervaringen zullen leren hoe dit in de praktijk wordt vormgegeven.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Ouders en scholen worden op verschillende manieren over de activiteiten in de pilotgroep geïnformeerd: elke woensdagochtend is er een inloopuurtje voor ouders en leerkrachten, waarbij zij actief meedoen met de activiteiten die dan worden aangeboden; er is een nieuwsbrief voor ouders en leerlingen en voor de scholen en ter afsluiting van elke periode is er een ouderavond waar leerlingen laten zien wat zijn hebben gedaan en geleerd in de afgelopen periode. De pilotscholen vormen samen een klankbordgroep. Met hun adviezen en tips kan de pilot tussentijds snel worden bijgestuurd.

Financiën 150.000,- (personeelskosten leerkracht pilotgroep, projectleider en specialist Hoogbegaafdheid en materiaalkosten) Betrokken uitvoerders  Pilotscholen  Projectleider (Sanneke Dubbelt)  Specialist Hoogbegaafdheid (Hedwig van Schie)  Leerkracht pilotgroep (Jeroen Naaktgeboren)

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder  Stichting Kind en Onderwijs (salariskosten leerkracht pilotgroep)  Stichting BOOR (salariskosten projectleider en specialist Hoogbegaafdheid) Rotterdamse wijk Hillegersberg en Schiebroek (OAT HOS) Contactpersoon  Ingeborg Steenwinkel (beleidsadviseur PPO Rotterdam), i.steenwinkel@pporotterdam.nl  Sanneke Dubbelt (projectleider)

Juni 2016

Pilot Hoogbegaafdheid na de zomer van start! Met de 1-jaar durende pilot hoogbegaafdheid in de wijken Hillegersberg en Schiebroek onderzoekt PPO of met een deeltijdvoorziening passend onderwijs geboden kan worden aan hoogbegaafde leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. In de afgelopen maanden heeft de projectgroep samen met de pilotscholen de benodigde voorbereidingen getroffen voor de pilotgroep. Na de zomervakantie in het schooljaar 2016-2017 kan de pilot van start. Scholen in Hillegersberg en Schiebroek konden op basis van een aantal criteria ĂŠĂŠn of meerdere leerlingen aanmelden voor deze pilot. Dit heeft geleid tot in totaal 22 aanmeldingen. Hieruit is vervolgens een groep van 11 leerlingen samengesteld. Dit is gebeurd in overleg met de deelnemende scholen. Hieronder hebben we de aanmeldingscriteria uiteen gezet: 1. Er wordt uitgegaan van de profielen van hoogbegaafde leerlingen van Betts & Neihart. 2. De pilot is in eerste instantie gericht op leerlingen van groep 3 t/m 6. Wanneer er gedurende het schooljaar plek ontstaat, kunnen leerlingen uit groep 1,2,7 of 8 aansluiten. 3. Er wordt geen IQ-ondergrens gehanteerd. Hiermee wordt voorkomen dat alleen hoog intelligente leerlingen worden geselecteerd, terwijl de pilot bedoeld is voor hoogbegaafde leerlingen. 4. Er worden geen eisen gesteld aan het didactische niveau van de leerling. Hiermee wordt voorkomen dat onderpresteerders buiten de boot vallen.

5. Er is in eerste instantie plek voor 10 leerlingen in de pilotgroep. De leerlingen zijn afkomstig van de vier pilotscholen en indien er plek is, voor andere leerlingen uit de wijk. 6. De school en de schoolcontactpersoon hebben samen vastgesteld dat de school met de basisondersteuning en eventuele extra ondersteuning van de eigen school (bijvoorbeeld een plusgroep) of andere scholen in de wijk, onvoldoende tegemoet kan komen aan de ondersteuningsbehoefte van de leerling. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over wanneer een leerling niet deel kan nemen aan de pilot:. Indien een leerling wordt afgewezen, zal in overleg met de schoolcontactpersoon bekeken worden of en welke mogelijkheden voor begeleiding van de school en leerling er nodig zijn. Locatie en dagdelen De pilotgroep neemt plaats in een lokaal van OBS De Wilgenstam. De dagen waarop de pilotgroep draait zijn dinsdag, woensdagochtend en vrijdag (50% van de week). Dit betekent dat de leerlingen op maandag en donderdag in hun reguliere groep zijn. Er is gekozen voor een aanbod waarbij de leerlingen in de week wisselend aanwezig zijn in de reguliere groep en pilotgroep om de transfer van het geleerde in de pilotgroep te bevorderen, op advies van de deelnemende pilotscholen. Fulltime Leerkracht Er is een fulltime leerkracht geworven voor de groep. De leerkracht draait voor 50% van de tijd de pilotgroep en begeleidt voor de overige 50% de leerlingen en leerkrachten in hun reguliere groep om zo effectief mogelijk kennis en vaardigheden over te dragen

Algemeen

7.1 Studiedag tijdens 'Dag van de leerkracht', Hoogvliet & Pernis

Doel/beoogd resultaat Het doel van deze studiedag is de professionalisering van leerkrachten en het inspiratie opdoen om met een bepaald traject aan de slag te gaan. Doelgroep/belanghebbenden Basisschoolleerkrachten uit Hoogvliet en Pernis, in totaal 275 deelnemers. Omschrijving Op de dag van de leerkracht, 5 oktober 2016, wordt een studiedag georganiseerd in het Einstein Lyceum met lezingen door vier specialisten in hun vakgebied: Marcel van Herpen (van het traject Pedagogische tact), Marcel Schmeider (onderwijsadviseur en bekend op social media als @Onderwijsgek), Anton Bongiovanni (onderwijsadviseur van AntrAciet) en Tamara Wally (onderwijs en ontwikkelingspsycholoog aan de Erasmus Universiteit met expertise op het gebied van gedrag, ontwikkelingsstoornissen en speciaal onderwijs). Aan deze dag nemen zo’n 275 mensen deel. Na inventarisatie bij de deelnemende scholen uit Hoogvliet en Pernis komen de volgende professionaliseringsdoelen naar voren:  Hoogbegaafdheid;  Omgaan met grensoverschrijdend gedrag (pedagogisch);  Verhogen van de effectiviteit van lessen (didactisch). Aan het einde van de dag krijgt iedere school een aantal exemplaren van de boeken Ik de leraar van Marcel van Herpen en Expliciete directe instructie van Marcel Schmeier. Praktische informatie Deze studiedag wordt georganiseerd voor 275 deelnemers die worden voorzien van een hapje en een drankje en per school een aantal exemplaren meekrijgen van een tweetal boeken.

Financiën €12.263,Betrokken uitvoerders  Marcel van Herpen  Marcel Schmeider  Anton Bongiovanni  Tamara Wally

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Budgethouder PCBO Rotterdamse wijk Hoogvliet en Pernis (OAT Hoogvliet) Contactpersoon Daniëlle van Beusekom, d.vanbeusekom@pporotterdam.nl

Oktober 2016

Studiedag tijdens Dag van de leraar in Hoogvliet en Pernis Op woensdag 5 oktober, de Dag van de leraar, hebben alle basisscholen in Hoogvliet en Pernis een gezamenlijke studiedag gehouden voor hun leerkrachten. Doel van de middag was het verder professionaliseren, maar ook inspiratie opdoen om met een bepaald traject aan de slag te gaan. Bijna 250 leerkrachten werden ontvangen op de Campus in Hoogvliet. Ook leraren van VO scholen in de wijk waren aanwezig om zich te laten inspireren. Monique Werlich (regiomanager PPO Rotterdam) heette iedereen hartelijk welkom en opende de bijeenkomst. Dagvoorzitter Johan Overdevest (presentator en programmamaker) nam vervolgens het stokje over en praatte de dag op een ontspannen, leuke manier aan elkaar. Tijdens de studiedag werden er presentaties gehouden waarin de volgende onderwerpen uitgebreid zijn behandeld:    

Directie instructie Gedrag Hoogbegaafdheid Leerkrachtgedrag

De presentaties werden verzorgd door Marcel Schmeier (onderwijsadviseur en bekend op social media als @onderwijsgek), Tamara Wally (onderwijs- en ontwikkelingspsycholoog CED-Groep), Anton Bongiovanni (onderwijsadviseur en therapeut hoogbegaafdheid AntrAciet) en Marcel van Herpen (auteur van o.a. ‘Ik, de leraar’). Het leverde de leerkrachten stof tot nadenken op over hoe zij onderwijs in hun klas effectiever kunnen organiseren. Daarnaast bracht het hen reflectiemomenten over de wijze waarop zij hun onderwijs inrichten. De dag werd georganiseerd door een afvaardiging van ib-ers en directieleden van alle betrokken besturen. Zij kijken terug op een geslaagde dag.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

7.2 Wijkstudiedag, Crooswijk

Doel/beoogd resultaat Doel is ontmoeten, leren van elkaars sterke punten en inzicht krijgen in de behoefte van alle Crooswijkse kinderen (kind centraal i.p.v. geld centraal). Doelgroep/belanghebbenden Leerkrachten uit de wijk. Omschrijving Tijdens de wijkstudiedag op 5 oktober 2015 wordt een dagprogramma aangeboden waarin diverse workshops (als kind gesprekken, dyslexie en hoogbegaafdheid) worden gegeven op de scholen in de wijk. Alle kinderen zijn op deze dag vrij. Kennis delen en elkaar ontmoeten staat centraal. De workshops worden gegeven door de scholen zelf en door externen. Leerkrachten bezoeken elkaars scholen en kijken in de klassen. Dit leidt tot veel enthousiasme. Het informele ontmoeten wordt ingevuld door gezamenlijk te starten met koffie en taart, met elkaar de lunch te gebruiken en af te sluiten met een borrel. Aan het einde van de dag is in de centrale bibliotheek van Rotterdam een workshop van ‘Ja maar’ waar omdenken wordt geoefend en veel wordt gelachen. Praktische informatie Studiedag van 9.00 uur tot 16.30 uur inclusief koffiemoment, gezamenlijke lunch en borrel.

Financiën €15.851,Betrokken uitvoerders  Oscar Romero (RVKO)  Waalse school (Kind en Onderwijs) Budgethouder Kind en Onderwijs

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Crooswijk (OAT Kralingen-Crooswijk) Contactpersoon  Ed de Jong, adjunct directeur Oscar Romeroschool, e.dejong@oscarromeroschool.nl  Joke van Sliedrecht, intern begeleider Waalse school, j.vanslieedregt@kindenonderwijsrotterda m.nl

Februari 2016

De wijkdag is voor en door leerkrachten Om een dekkend ondersteuningsnetwerk in de wijk te realiseren, heeft het bestuur van PPO Rotterdam € 1.000.000 aan professionaliseringsgelden beschikbaar gesteld. Met dit geld worden wijkinitiatieven gefinancierd. In dit interview spreken we met Joke van Sliedregt over de wijkdag in Crooswijk die in oktober 2015 plaatsvond. “In de wijk Rubroek-Crooswijk bestond wel een overleg voor schooldirecteuren maar er was weinig gelegenheid voor leerkrachten om met elkaar in contact te komen”. Van daar uit ontstond het idee voor een wijkinitiatief vertelt Joke. “We zijn begonnen met een inventarisatie. Welke onderwerpen zijn relevant? Daar kwam een top 3 uit: dyscalculie, dyslexie en gedrag.” Naast een rondvraag op inhoud vroeg zij haar collegae van de verschillende scholen ook wat zij zelf nou goed konden. “Toen we daar antwoord op hadden zijn we matches gaan maken” vertelt ze. Het uitgangspunt van de wijkdag in Crooswijk werd: leren van elkaar. Een dag voor en door leerkrachten. Zo gaven leerkrachten workshops aan collega’s van andere scholen over een onderwerp waar

ze veel van wisten. “De workshops zijn als meest waardevol ervaren en dat terwijl wij dachten dat de door ons ingehuurde experts het populairst zouden zijn”. Elkaar ontmoeten, ervaringen en ideeën uitwisselen, blijken gewaardeerde resultaten van de wijkinitiatieven. Joke: “Nu kunnen we bij elkaar om hulp vragen. Het elkaar ontmoeten in een informele setting was belangrijk.” Dat bij de buren iets vragen blijkt dus minder voor de hand liggend en ook het enthousiasme wat de wijkdag heeft losgemaakt is niet vanzelfsprekend. Joke legt uit: “In het begin kregen we vaak te horen: is er nu alwéér een studiedag?! Er heerste een lichte scepsis. Daarnaast moet je niet vergeten dat we concullega’s zijn. Dat heeft met leerlingaantallen te maken”. Gelukkig is daar achteraf niet veel meer van te merken. Al merkt ze wel dat het vervolg lang op zich laat wachten: “de energie die we tijdens de wijkdag ervoeren, zwakt geleidelijk aan af”. Met de wijkdag als best practice is onlangs besloten dat alle scholen in Crooswijk op dezelfde dag hun open dag organiseren. Deze vind op 12 mei plaats. Joke: “Passend onderwijs dwingt tot het verbreken van de verzuiling in het onderwijs. Dit is de eerste keer dat wij als scholenveld gezamenlijk naar buiten treden. Ik denk dat het vooral voor ouders erg prettig is”.

7.3 Inspiratiebijeenkomst en drie trainingen, Overschie

Doel/beoogd resultaat Doel is het onderwijs in Overschie naar een hoger plan trekken door leerkrachten verder op te leiden (professionaliseren). Dit hoofddoel valt uiteen in drie subdoelen:  Verbeteren van de samenwerking met ouders;  Verbeteren van het rekenonderwijs;  Aandacht voor het gedrag van kinderen. Doelgroep/belanghebbenden Alle leerkrachten in Overschie. Omschrijving In het begin van het schooljaar 2016-2017 wordt een inspiratiemiddag georganiseerd voor alle leerkrachten uit Overschie. Tijdens deze middag worden er drie verschillende onderwerpen door verschillende sprekers belicht:  Executieve functies;  Rekenen;  Educatief partnerschap. Deze onderwerpen zijn voortgekomen uit het PPO IB netwerk en de SOP’s van deelnemende scholen. Speerpunten uit deze SOP’s zijn verbetering van de samenwerking met ouders, verbeteren van het rekenonderwijs en aandacht voor het gedrag van kinderen. Na deze inspiratiebijeenkomst worden er drie trainingen opgezet:  Rekenen;  Executieve functies (breinsleutels);  Gesprekstechnieken. Praktische informatie Een inspiratiebijeenkomst en drie trainingen, ieder bestaand uit vier workshops van 13.00-17.00 uur.

Financiën €3.176,Betrokken uitvoerders  CED groep, workshops ‘Breinsleutels’  RID, workshops ‘Rekenproblemen en dyscalculie’ Budgethouder RVKO

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Rotterdamse wijk Overschie (OAT HOS) Contactpersoon  Emiel van der Wouden (PPO contactpersoon), e.vanderwouden@pporotterdam.nl  Marga Boer (OAT HOS) , m.boer@pporotterdam.nl

Afsluiting

Deze bundeling heeft een inkijkje gegeven in de Rotterdamse pilots en projecten die zijn gerealiseerd met de professionaliseringsmiddelen Wijk. Deze regeling is nu afgerond. Hoe gaan we verder? Op 12 september 2016 is de Algemene Ledenvergadering van PPO Rotterdam akkoord gegaan met het voorstel om te gaan werken met het ‘basisbudget passend onderwijs’. Dit basisbudget (€ 1,2 miljoen in totaal) wordt voor 60% toegekend aan schoolbesturen en 40% aan de samenwerkende scholen in de wijk. Dit budget geeft schoolbesturen en wijken de vrijheid om dat te doen wat ze nodig achten om passend onderwijs mogelijk te maken. Schoolbesturen kunnen dit bijvoorbeeld besteden aan extra handen in de klas, uitbreiding uren van de intern begeleiders of het verder versterken van de basisondersteuning van hun scholen. De samenwerkende schooldirecties in de 25 Rotterdamse wijken werken schooljaar 2016-2017 aan een wijkplan. Tijdens PPO netwerkbijeenkomsten worden de lacunes in het dekkend netwerk geanalyseerd en hiervoor wordt een plan van aanpak geschreven in de vorm van een wijkplan. Het basisbudget voor de wijk maakt het mogelijk het wijkplan te realiseren. Op deze manier blijft PPO Rotterdam initiatieven vanuit de stad ondersteunen om te komen tot een dekkend netwerk in de wijk. Bent u geïnspireerd geraakt door dit boekje en heeft u vragen? Neem dan contact op met PPO Rotterdam, onze contactgegevens staan op de achterzijde van dit document.

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken

Meer informatie over het samenwerkingsverband en passend onderwijs is te vinden op onze website: www.pporotterdam.nl info@pporotterdam.nl 010 303 1400 Postbus 22171 | 3003 DD | Rotterdam

Pilots en projecten in Rotterdamse wijken