Report p9 51

 สำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 (อุดรธานี) รับผิดชอบพืน้ ทีล่ มุ่ น้ำโขงในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ตอนบน เป็นพืน้ ทีท่ ม่ี ที รัพยากรธรรมชาติทส่ี มบูรณ์ มีลกั ษณะภูมปิ ระเทศทีห่ ลากหลาย พืน้ ทีภ่ เู ขาสูงชันบริเวณ จังหวัดเลย พื้นที่ลุ่มน้ำที่สมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรทางประมง เช่น พื้นที่ลุ่มน้ำสงคราม จังหวัดสกลนคร และนครพนม มีแหล่งทรัพยากรแร่ธาตุที่สำคัญ ได้แก่ เกลือสินเธาว์ ในจังหวัดอุดรธานีและสกลนคร เหมืองแร่ทองคำของจังหวัดเลย แหล่งก๊าซธรรมชาติของจังหวัดอุดรธานี และการทีท่ ำเลทีต่ ง้ั เป็นพืน้ ทีแ่ นว ชายแดนไทยกับสาธาณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ซึ่งมีแม่น้ำโขงขวางกั้นจึงเป็นแหล่งค้าขายชายแดน แหล่งท่องเทีย่ ว และท่ามกลางกระแสการเติบโตทางเศรษฐกิจ ภาวะการแข่งขันทางการค้าทีส่ งู ขึน้ และการขยาย ตัวที่เพิ่มขึ้นของจำนวนประชากรก่อให้เกิดการเร่งใช้ทรัพยากรธรรมชาติเพิ่มขึ้นและเกิดปัญหาผลกระทบ สิง่ แวดล้อมตามมา ดังนัน้ การติดตามสถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อมพืน้ ทีภ่ าคที่ 9 ลุม่ น้ำโขง จึงเป็นสิง่ สำคัญ เป็นอย่างยิ่ง รายงานสถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม ปี 2551 ภาคที่ 9 ลุม่ น้ำโขง จึงได้รวบรวมสภาพปัญหา สิง่ แวดล้อมและการบริหารจัดการสิง่ แวดล้อมทีส่ ำคัญในพืน้ ทีจ่ งั หวัดเลย จังหวัดอุดรธานี จังหวัดหนองคาย จังหวัดสกลนคร จังหวัดนครพนม สำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 (อุดรธานี) หวังเป็นอย่างยิง่ ว่า รายงานฉบับนีค้ งจะมีประโยชน์ตอ่ ท่านผูอ้ า่ น หน่วยงานทีเ่ กีย่ วข้อง ตลอดจนประชาชนทีส่ นใจในการร่วมกันอนุรกั ษ์ สงวน รักษา แก้ไขและฟืน้ ฟู ทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อมในพืน้ ทีภ่ าคที่ 9 ลุม่ น้ำโขงให้คงอยูอ่ ย่างทรงคุณค่าสืบไป

(นายธวัช ปทุมพงษ์) ผูอ้ ำนวยการสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9

 คำนำ สารบัญ สารบัญรูป สารบัญตาราง

ข้อมูลทัว่ ไป 1.

2.

2.

4.

สภาพภูมิประเทศ เขตการปกครอง ทรัพยากรแร่ที่สำคัญ โรงงานอุตสาหกรรม

8 9 13 20

สถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม สถานการณ์ปริมาณขยะมูลฝอย ปริมาณขยะมูลฝอย การจัดการขยะมูลฝอยและน้ำเสียชุมชนภายใต้แผนปฏิบัติการ เพื่อการจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อมในระดับจังหวัด สถานการณ์การจัดการมลพิษด้านน้ำเสีย ระบบบำบัดน้ำเสียที่มีการดำเนินการต่อเนื่อง ระบบบำบัดน้ำเสียที่กำลังก่อสร้าง สถานการณ์คณ ุ ภาพน้ำ ลุม่ น้ำภาคตะวันออกเฉียงหนือ คุณภาพน้ำลุม่ น้ำภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน ปี 2551 การตรวจสอบคุณภาพน้ำปี 2551 สถานการณ์คณ ุ ภาพน้ำในช่วงฤดูแล้ง (มีนาคม - พฤษภาคม) ปี 2551 คุณภาพน้ำในแหล่งน้ำทีด่ ำเนินการติดตามตรวจสอบในช่วง เดือนเมษายน 2551 คุณภาพน้ำในแหล่งน้ำทีด่ ำเนินการติดตามตรวจสอบในช่วง เดือนพฤษภาคม 2551 คุณภาพน้ำแม่นำ้ สงคราม ประจำเดือนเมษายน 2551

22 22 24 30 30 31 34 35 37 39 39 39 40

 สถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม คุณภาพน้ำแม่นำ้ สงคราม ประจำเดือนพฤษภาคม 2551 คุณภาพน้ำแม่นำ้ อูน ประจำเดือนเมษายน 2551 คุณภาพน้ำแม่นำ้ อูน ประจำเดือนพฤษภาคม 2551

สถานการณ์การเฝ้าระวังผลกระทบสิ่งแวดล้อมบริเวณพื้นที่เหมืองแร่ทองคำ สถานการณ์เรือ่ งร้องเรียนปัญหาสิง่ แวดล้อม ปี 2551 สถานการณ์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมจากการประกอบกิจการเกลือสินเธาว์ สภาพพื้นที่ผลิตเกลือสินเธาว์ การติดตามตรวจสอบคุณภาพน้ำในพื้นที่ทำเกลือสินเธาว์ ข้อเสนอแนะและแนวทางการแก้ไขปัญหา สถานการณ์การสำรวจและพัฒนาแหล่งก๊าซธรรมชาติสินภูฮ่อม จังหวัดอุดรธานี กำดำเนินโครงการ สภานการณ์คุณภาพสิ่งแวดล้อม สถานการณ์การเหมืองแร่โพแทช จังหวัดอุดรธานี สภาพปัญหาที่ประชาชนคัดค้าน สภานภาพของโครงการเหมืองแร่โพแทช จังหวัดอุดรธานี

41 41 42 43 46 47 47 49 50 53 53 56 57 57 58

 ข้อมูลทัว่ ไป 1.1 แสดงพืน้ ทีร่ บั ผิดชอบของสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 1.2 แสดงแหล่งแร่เกลือหินและโพแทซในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 1.3 แผนภูมิแสดงสถานประกอบกิจการโรงงานทำเกลือสินเธาว์พื้นที่สำนักงานอุตสาหกรรม พืน้ ฐานและการเหมืองแร่ เขต 2 อุดรธานี (ตุลาคม 2550 - มีนาคม 2551) 1.4 แสดงทรัพยากรแร่จังหวัดเลย 1.5 แสดงทรัพยากรแร่จังหวัดอุดรธานี 1.6 แสดงทรัพยากรแร่จังหวัดหนองคาย 1.7 แสดงทรัพยากรแร่จังหวัดสกลนคร 1.8 แสดงทรัพยากรแร่จังหวัดนครพนม

8 13 14 15 16 17 18 19

สถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม 2.1 แผนภูมแิ สดงการสนับสนุนงบประมาณ รายแผนงาน/โครงการ ในพืน้ ที่ 5 จังหวัด ของสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 2.2 แสดงระบบกำจัดขยะมูลฝอยชุมชน และระบบบำบัดน้ำเสียชุมชน ในพืน้ ทีส่ ำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 2.3 แสดงจุดเก็บน้ำเข้า (ซ้าย) และน้ำออก (ขวา) จากระบบบำบัดน้ำเสียคูหมากเสือ่ ของเทศบาลเมืองสกลนคร 2.4 แสดงจุดเก็บน้ำเข้า (ซ้าย) และน้ำออก (ขวา) จากระบบบำบัดน้ำเสียคูหมากเสือ่ ของเทศบาลตำบลท่าแร่ 2.5 แสดงแม่น้ำและแหล่งน้ำที่ติดตามตรวจสอบ 2.6 แสดงคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำ ครัง้ ที่ 1/2551 2.7 แสดงคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำ ครัง้ ที่ 2/2551 2.8 แสดงคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำ ครัง้ ที่ 3/2551 2.9 แผนภูมิแสดงร้อยละของสถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำแบ่งตามเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำ 2.10 แสดงประเภทคุณภาพน้ำในแม่นำ้ สงครามประจำเดือนเมษายน 2551 2.11 แสดงประเภทคุณภาพน้ำในแม่นำ้ สงครามประจำเดือนพฤษภาคม 2551

26 27 33 33 34 35 35 36 36 40 40

 สถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20 2.21 2.22 2.23

แสดงประเภทคุณภาพน้ำในแม่นำ้ อูนประจำเดือนเมษายน 2551 แสดงประเภทคุณภาพน้ำในแม่นำ้ อูนประจำเดือนพฤษภาคม 2551 แสดงตำแหน่งที่ตั้งโครงการเหมืองแร่ทองคำ แสดงสถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำในลำห้วยฮวย อ.วังสะพุง จ.เลย แสดงร้อยละเรื่องร้องเรียนด้านมลพิษ แผนภูมแิ สดงชัน้ คุณภาพน้ำรวม ปี 2549 แผนภูมแิ สดงชัน้ คุณภาพน้ำรวม ปี 2550 แผนภูมแิ สดงชัน้ คุณภาพน้ำรวม ปี 2551 แสดงพื้นที่หลุมเจาะสินภูฮ่อม-3 แสดงพื้นที่หลุมเจาะสินภูฮ่อม-4 แสดงพื้นที่หลุมเจาะสินภูฮ่อม-5 แสดงแผนที่ตั้งโครงการและจุดติดตามตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อม แหล่งก๊าซธรรมชาติสินภูฮ่อม 2.24 แสดงการฟืน้ ฟูสภาพพืน้ ทีอ่ นุรกั ษ์ ระหว่างดำเนินการฟืน้ ฟู (ซ้าย) และ หลังการฟืน้ ฟู (ขวา)

41 42 43 44 46 49 50 494950 494954 494954 494954 494955 494956

 ข้อมูลทัว่ ไป 1.1 แสดงเขตการปกครองและจำนวนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 1.2 แสดงสรุปข้อมูลเกี่ยวกับการจัดตั้งและเปลี่ยนแปลงฐานะของ องค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ (1 ตุลาคม 2549 - 15 สิงหาคม 2551) 1.3 แสดงจำนวนประชากรและความหนาแน่นในพื้นที่ลุ่มน้ำโขง 1.4 แสดงทรัพยากรแร่ที่สำคัญในพื้นที่ลุ่มน้ำโขง 1.5 แสดงจำนวนโรงงานอุตสาหกรรมในพืน้ ทีภ่ าคที่ 9 ลุม่ น้ำโขง ปี 2551

9 9-11 11 12 20

สถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม 2.1 แสดงปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้น ร้อยละขยะมูลฝอยที่ถูกเก็บขนและนำกลับมาใช้ประโยชน์ 2.2 แสดงโครงการที่ได้รับการสนับสนุนงบประมาณภายใต้แผนปฏิบัติการ เพือ่ การจัดการคุณภาพสิง่ แวดล้อมในระดับจังหวัด ปีงบประมาณ 2537-2552 2.3 แสดงโครงการก่อสร้างระบบกำจัดขยะมูลฝอย ในพืน้ ทีร่ บั ผิดชอบสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 2.4 แสดงโครงการก่อสร้างระบบรวบรวมและบำบัดน้ำเสีย ในพืน้ ทีร่ บั ผิดชอบสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 2.5 แสดงคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำที่ทำการเฝ้าระวัง 2.6 แสดงเกณฑ์คณ ุ ภาพน้ำการติดตาม ตรวจสอบปัญหาคุณภาพน้ำช่วงฤดูแล้ง ประจำเดือนเมษายน - พฤษภาคม 2551 2.7 แสดงพารามิเตอร์ทส่ี ำคัญ ปี 2551 2.8 แสดงจำนวนเรือ่ งร้องเรียนด้านมลพิษสิง่ แวดล้อม ปี 2551

22 25 28 29 37 39 44 46

7

7

ข้อมูลทัว่ ไป

รูปที่ 1.1 แสดงพืน้ ทีร่ บั ผิดชอบของสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9

1. สภาพภูมปิ ระเทศ สำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 9 อุดรธานี (สสภ.9) ดูแลรับผิดชอบพื้นที่ลุ่มน้ำโขง ประกอบด้วย จังหวัดเลย อุดรธานี หนองคาย สกลนครและนครพนม มีพน้ื ทีร่ วม 45,652.1 ตารางกิโลเมตร อยูส่ ว่ นบนสุด ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือและมีพน้ื ทีอ่ ยูใ่ นแอ่งสกลนคร สภาพทัว่ ไปเป็นพืน้ ทีร่ าบสูง ด้านทิศตะวันตก มีลกั ษณะเป็นพืน้ ทีส่ งู มีทศิ ทางลาดลงสูแ่ ม่นำ้ ด้านเหนือและด้านตะวันออกติดกับแม่นำ้ โขง ซึง่ เป็นพรมแดน กัน้ ระหว่างประเทศไทยและสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

8

2. เขตการปกครอง ด้านเขตการปกครอง มี 5 จังหวัด 81 อำเภอ 584 ตำบล 6,654 หมูบ่ า้ น มีจำนวน องค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ทัง้ สิน้ 654 แห่ง จำนวนประชากร 4,871,932 คน ดังแสดงจำนวน องค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ตามตารางที่ 1.1 ตารางที่ 1.1 แสดงเขตการปกครองและจำนวนองค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ เขตการปกครอง (แห่ง) * จำนวนองค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ (แห่ง) ** จังหวัด เทศบาล เทศบาล เทศบาล อบต. รวม นคร เมือง ตำบล

อำเภอ

ตำบล

หมูบ่ า้ น

อบจ.

เลย

14

90

910

1

-

1

22

77 101

อุดรธานี

20

156

1,837

1

1

3

43

133 181

หนองคาย

17

115

1,301

1

-

2

21

103 127

สกลนคร

18

125

1,485

1

-

1

25

114 141

นครพนม

12

99

1,111

1

-

1

10

92 104

รวม

81

584

6,654

5

1

8

121

519 654

* ทีม่ า : www.dopa.go.th/ ** กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น (http://www.thailocaladmin.go.th/) ข้อมูล ณ วันที1่ 5 สิงหาคม 2551

ในปีงบประมาณ 2551 องค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ในพืน้ ทีภ่ าคที่ 9 มีการเปลีย่ นแปลงฐานะ จากเทศบาลตำบลเป็นเทศบาลเมือง จำนวน 2 แห่ง และเปลีย่ นแปลงฐานะจาก อบต. เป็น เทศบาลตำบล 38 แห่ง ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ตามตารางที่ 1.2 ตารางที่ 1.2 แสดงสรุปข้อมูลเกีย่ วกับการจัดตัง้ และเปลีย่ นแปลงฐานะองค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ( 1 ตุลาคม 2549 - 15 สิงหาคม 2551 ) ที่ 1 2 3 4 5

ชือ่ เทศบาล ทต.โนนสูง-น้ำคำ อ.เมือง จ.อุดรธานี เป็น ทม.โนนสูง-น้ำคำ ทต.บ้านดุง อ.บ้านดุง จ.อุดรธานี เป็น ทม.บ้านดุง อบต.โพธิช์ ยั อ.เมือง จ.หนองคาย เป็น ทต.โพธิช์ ยั อบต.ปะโค อ.กุมภวาปี จ.อุดรธานี เป็น ทต.ปะโค อบต.หาดคำ อ.เมือง จ.หนองคาย เป็น ทต.หาดคำ

วันทีม่ ผี ลใช้บงั คับ 4 ตุลาคม 2549 7 มีนาคม 2550 23 สิงหาคม 2550 30 สิงหาคม 2550 6 กันยายน 2550

9

9

ตารางที่ 1.2 แสดงสรุปข้อมูลเกีย่ วกับการจัดตัง้ และเปลีย่ นแปลงฐานะองค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ( 1 ตุลาคม 2549 - 15 สิงหาคม 2551 ) (ต่อ) ท่ี 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

10

ชือ่ เทศบาล

วันทีม่ ผี ลใช้บงั คับ

ทต.หนองสำโรง อ.เมือง จ.อุดรธานี เป็น ทม.หนองสำโรง อบต.ธาตุนาเวง อ.เมือง จ.สกลนคร เป็น ทต.ธาตุนาเวง อบต.ท่าช้างคล้อง อ.ผาขาว จ.เลย เป็น ทต.ท่าช้างคล้อง อบต.นาดินดำ อ.เมือง จ.เลย เป็น ทต.นาดินดำ อบต.นาดอกคำ อ.นาด้วง จ.เลย เป็น ทต.นาดอกคำ อบต.ผาสุก อ.วังสามหมอ จ.อุดรธานี เป็น ทต.ผาสุก อบต.โนนปอแดง อ.ผาขาว จ.เลย เป็น ทต.โนนปอแดง อบต.ธาตุ อ.เชียงคาน จ.เลย เป็น ทต.ธาตุ อบต.หนองเข็ง อ.บึงกาฬ จ.หนองคาย เป็น ทต.หนองเข็ง อบต.เอราวัณ อ.เอราวัณ จ.เลย เป็น ทต.เอราวัณ อบต.นาโป่ง อ.เมือง จ.เลย เป็น ทต.นาโป่ง อบต.บงใต้ อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร เป็น ทต.บงใต้ อบต.ปลาโหล อ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร เป็น ทต.ปลาโหล อบต.เชียงเครือ อ.เมือง จ.สกลนคร เป็น ทต.เชียงเครือ อบต.ตองโขบ อ.โคกศรีสพุ รรณ จ.สกลนคร เป็น ทต.ตองโขบ อบต.พันนา อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร เป็น ทต.พันนา อบต.ห้วยหลัว อ.บ้านม่วง จ.สกลนคร เป็น ทต.ห้วยหลัว อบต.คำบ่อ อ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร เป็น ทต.คำบ่อ อบต.สามัคคีพฒ ั นา อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร เป็น ทต.สามัคคีพฒ ั นา อบต.เฝ้าไร่ อ.เฝ้าไร่ จ.หนองคาย เป็น ทต.เฝ้าไร่ อบต.หอคำ อ.บึงกาฬ จ.หนองคาย เป็น ทต.หอคำ อบต.โนนหวาย อ.หนองวัวซอ จ.อุดรธานี เป็น ทต.โนนหวาย อบต.หัวนาคำ อ.ศรีธาตุ จ.อุดรธานี เป็น ทต.หัวนาคำ อบต.นาดี อ.หนองแสง จ.อุดรธานี เป็น ทต.นาดี อบต.สร้างคอม อ.สร้างคอม จ.อุดรธานี เป็น ทต.สร้างคอม อบต.บ้านธาตุ อ.เพ็ญ จ.อุดรธานี เป็น ทต.บ้านธาตุ

1 กุมภาพันธ์ 2551 30 มกราคม 2551 1 พฤษภาคม 2551 30 พฤษภาคม 2551 1 กรกฎาคม 2551 1 กรกฎาคม 2551 15 กรกฎาคม 2551 17 กรกฎาคม 2551 17 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551

11

ตารางที่ 1.2 แสดงสรุปข้อมูลเกีย่ วกับการจัดตัง้ และเปลีย่ นแปลงฐานะองค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ( 1 ตุลาคม 2549 - 15 สิงหาคม 2551 ) (ต่อ) ที่

ชือ่ เทศบาล

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

วันทีม่ ผี ลใช้บงั คับ

อบต.จำปี อ.ศรีธาตุ จ.อุดรธานี เป็น ทต.จำปี อบต.เชียงแหว อ.กุมภวาปี จ.อุดรธานี เป็น ทต.เชียงแหว อบต.หนองหว้า อ.กุมภวาปี จ.อุดรธานี เป็น ทต.หนองหว้า อบต.อูบมุง อ.หนองวัวซอ จ.อุดรธานี เป็น ทต.อูบมุง อบต.โพนสูง อ.ไชยวาน จ.อุดรธานี เป็น ทต.โพนสูง อบต.พันดอน อ.กุมภวาปี จ.อุดรธานี เป็น ทต.กงพานพันดอน อบต.เวียงคำ อ.กุมภวาปี จ.อุดรธานี เป็น ทต.เวียงคำ อบต.วังสามหมอ อ.วังสามหมอ จ.อุดรธานี เป็น ทต.ลำพันชาด อบต.หนองไผ่ อ.เมืองอุดรธานี จ.อุดรธานี เป็น ทต.หนองไผ่ อบต.หนองไผ่ อ.หนองหาน จ.อุดรธานี เป็น ทต.หนองไผ่ อบต.ท่าศิลา อ.ส่องดาว จ.สกลนคร เป็น ทต.ท่าศิลา อบต.ผาอินทร์แปลง อ.เอราวัณ จ.เลย เป็น ทต.ผาอินทร์แปลง

18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 18 กรกฎาคม 2551 19 กรกฎาคม 2551

ตารางที่ 1.3 แสดงจำนวนประชากรและความหนาแน่นในพืน้ ทีล่ มุ่ น้ำโขง จังหวัด

พืน้ ที่ (ตร.กม.)

เลย อุดรธานี หนองคาย สกลนคร นครพนม รวม

11,424.61 11,730.31 7,332.28 9,605.80 5,559.12 45,652.12

* ประชากร คน

ความหนาแน่น (คน/ตร.กม.)

618,069 1,533,923 905,981 1,115,025 698,934 4,871,932

54.10 130.77 123.56 116.08 125.73 106.72

ที่มา : กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย * ข้อมูล ณ วันที่ 30 ตุลาคม 2551

11

3. ทรัพยากรแร่ทส่ี ำคัญ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เป็นแหล่งทรัพยากรแร่ธาตุทม่ี ศี กั ยภาพ ได้แก่ แร่ทองคำ แร่เหล็ก แร่โลหะพืน้ ฐาน แร่ทใ่ี ช้ในอุตสาหกรรมก่อสร้าง แร่ทใ่ี ช้ในอุตสาหกรรมปูนซีเมนต์ สำหรับแหล่งแร่ ทีพ่ บใน พืน้ ทีภ่ าคที่ 9 มีแหล่งแร่ทส่ี ำคัญดังนี้ ตารางที่ 1.4 แสดงทรัพยากรแร่ทส่ี ำคัญในพืน้ ทีล่ มุ่ น้ำโขง

ชนิดแร่

แหล่งแร่

แร่ทองคำ

- บริเวณ อ.เมือง อ.เชียงคาน และ อ.ปากชม จ.เลย ต่อเนือ่ งไป ถึง อ.สังคม จ.หนองคาย อ.น้ำโสม และ อ.สวรรณคูหา จ.อุดรธานี

แร่เหล็ก

1. อ.เชียงคาน จ.เลย 2. อ.เมือง จ.เลย 3. อ.วังสะพุง จ.เลย 1. ภูหนิ เหล็กไฟ-ภูหวั เขา อ.เมือง จ.เลย 2. ภูทองแดง อ.เมือง จ.เลย 3. ภูถนน อ.นาด้วง จ.เลย

แร่ทองแดง

แร่ตะกัว่ - สังกะสี

1. ภูชา้ ง อ.ท่าลี่ จ.เลย 2. ภูหาญ-ภูซาง อ.เชียงคาน จ.เลย

แร่ทไ่ี ว้ใช้ในอุตสาหกรรมก่อสร้าง 1. จ.เลย หินปูน

2. จ.อุดรธานี - ต.น้ำก่ำ อ.ธาตุพนม จ.นครพนม - ตอนเหนือ จ.เลย (ประมาณ 140 ตร.กม.)

หินประดับชนิดหินทราย หินประดับชนิดหินแกรนิต แร่ที่ใช้ในอุตสาหกรรมปูนซีเมนต์ - จ.เลย หินดินดาน - ต.ศรีสงคราม อ.วังสะพุง จ.เลย ยิปซัม่ 1. ต.บ้านธาตุ อ.เชียงคาน ต่อเนือ่ งถึง ต.นาอ้อ อ.เมือง จ.เลย แร่แบไรต์ (เกรดทำโคลน เจาะ) 2. บ้านนาคำ อ.ปากชม จ.เลย (เกรดเคมี) 3. ภูหว้ ยเฮีย๊ ะ บ้านโครกเอาเหนือ อ.เชียงคาน จ.เลย (เกรดทำโคลนเจาะ)

แหล่งเกลือ

12

- พืน้ ทีศ่ กั ยภาพของเกลือหินในพืน้ ทีภ่ าค 9 คือ แอ่งสกลนคร ในเขตจังหวัดหนองคาย อุดรธานี สกลนคร และนครพนม

13

รูปที่ 1.2 แสดงแหล่งแร่เกลือหินและโพแทซในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ทีม่ า : หนังสือผังภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ปี พ.ศ.2600 NORTHEASTERN THAILAND REGIONAL PLAN กรมโยธาธิการและผังเมือง กระทรวงมหาดไทย, : หน้า 2-56.

13

รูปที่ 1.3 แผนภูมแิ สดงสถานประกอบกิจการโรงงานทำเกลือสินเธาว์ พืน้ ที่ สำนักงานอุตสาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมืองแร่ เขต 2 อุดรธานี (ตุลาคม 2550 - มีนาคม 2551)

14

15

รูปที่ 1.4 แสดงแหล่งทรัพยากรแร่จงั หวัดเลย ทีม่ า : กรมทรัพยากรธรณี (www.dmr.go.th/)

15

รูปที่ 1.5 แสดงแหล่งทรัพยากรแร่จงั หวัดอุดรธานี ทีม่ า : กรมทรัพยากรธรณี (www.dmr.go.th/)

16

17

รูปที่ 1.6 แสดงแหล่งทรัพยากรแร่จงั หวัดหนองคาย ทีม่ า : กรมทรัพยากรธรณี (www.dmr.go.th/)

17

รูปที่ 1.7 แสดงแหล่งทรัพยากรแร่จงั หวัดสกลนคร ทีม่ า : กรมทรัพยากรธรณี (www.dmr.go.th/)

18

19

รูปที่ 1.8 แสดงแหล่งทรัพยากรแร่จงั หวัดนครพนม ทีม่ า : กรมทรัพยากรธรณี (www.dmr.go.th/)

19

4. โรงงานอุตสาหกรรม โรงงานอุตสาหกรรมในพืน้ ทีล่ มุ่ น้ำโขง มีจำนวนรวม 8,816 โรงงาน ซีง่ เพิม่ ขึน้ จากปี 2550 จำนวน 66 โรงงาน โดยส่วนใหญ่จดั เป็นโรงงานจำพวกที่ 1 จำนวน 5,765 โรงงาน คิดเป็นร้อยละ 65.88 ของจำนวนโรงงานทัง้ หมด ส่วนใหญ่อยูใ่ นพืน้ ทีจ่ งั หวัดอุดรธานี รองลงมาได้แก่ โรงงานจำพวกที่ 3 จำนวน รวม 2,049 โรงงาน คิดเป็นร้อยละ 23.41 ส่วนใหญ่อยูใ่ นพืน้ ทีจ่ งั หวัดอุดรธานี ตารางที่ 1.5 แสดงจำนวนโรงงานอุตสาหกรรมในพืน้ ทีภ่ าคที่ 9 ลุม่ น้ำโขง ปี 2551 จำพวกที่ 1

จำพวกที่ 2

จำพวกที่ 3

รวม (โรงงาน)

เลย

576

117

312

1,005

อุดรธานี

2,739

406

861

4,006

หนองคาย

693

171

305

1,169

สกลนคร

1,743

221

332

2,296

นครพนม

13

88

239

340

รวม

5,755

1,003

2,049

8,816

จังหวัด

โรงงานทีไ่ ด้รบั อนุญาตให้ประกอบกิจการ (โรงงาน)

ทีม่ า : ศูนย์สารสนเทศโรงงานอุตสาหกรรม กรมโรงงานอุตสาหกรรม (www.diw.go.th)

20

21

สถานการณ์คุณภาพสิ่งแวดล้อม สถานการณ์ปริมาณขยะมูลฝอย ปริมาณขยะมูลฝอย ปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นในพื้นที่รับผิดชอบของสำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 9 (สสภ.9) เฉพาะเขตเมื อ งหลั ก ได้ แ ก่ เทศบาลนครอุ ด รธานี เทศบาลเมื อ งเลย เทศบาลเมื อ งหนองคาย เทศบาลเมืองสกลนคร และเทศบาลเมืองนครพนม พบว่า ส่วนใหญ่มอี ตั ราการผลิตขยะมูลฝอยของเทศบาล มากกว่า 1.0 กิโลกรัม/คน/วัน ยกเว้น เทศบาลเมืองหนองคาย ที่มีอัตราการผลิตขยะลดลงและอยู่ใน แผนการจัดการคุณภาพ สิง่ แวดล้อม 2550 – 2554 ทีก่ ำหนดให้ อัตราการเกิดขยะมูลฝอยเฉลีย่ ไม่เกิน 1.0 กิโลกรัม/คน/วัน และมีการนำขยะมูลฝอยชุมชนกลับมาใช้ประโยชน์ ไม่นอ้ ยกว่าร้อยละ 30 ตลอดจน มีการจัดการขยะมูลฝอยชุมชนอย่างถูกสุขลักษณะ ไม่นอ้ ยกว่า ร้อยละ 40 ของปริมาณขยะมูลฝอยชุมชน ทีเ่ กิดขึน้ ซึง่ เทศบาลเมืองหนองคาย มีการผลิตขยะมูลฝอยลดลง คิดเป็นร้อยละ 79 ตารางที่ 2.1 แสดงปริมาณขยะมูลฝอยทีเ่ กิดขึน้ ร้อยละขยะมูลฝอยทีถ่ กู เก็บขนและนำกลับมาใช้ประโยชน์ เทศบาล

อัตราการผลิตขยะปี 2551

อัตราการผลิตขยะปี 2547

* (ตัน/วัน)

(กก./ตัน/วัน)

(%)

(ตัน)

(%)

นครอุดรธานี

170

1.05

105

150

+ 13.3

เมืองเลย

44

1.6

160

30

+46.6

เมืองหนองคาย

35.63

0.79

79

44.4

- 19.7

เมืองสกลนคร

60

1

100

45

+ 33.3

เมืองนครพนม

37

1.14

114

30

+ 23.3

หมายเหตุ

22

1. - หมายถึง ลดลง + หมายถึง เพิม่ ขึน้ 2. * สำนักนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ; ปี 2551

จากข้อมูลปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นฯ ปี 2551 การผลิตขยะมูลฝอยของเทศบาลทัง้ 5 แห่ง มีแนวโน้ม ที่เพิม่ ขึน้ เมือ่ เปรียบเทียบจากอัตราการผลิตขยะมูลฝอยที่ สสภ.9 ได้ทำการศึกษา ไว้เมือ่ ปี 2547 ยกเว้น เทศบาลเมืองหนองคายทีม่ อี ตั ราการผลิตขยะมูลฝอยลดลง ร้อยละ 19.7 แสดงให้เห็นว่าการบริหาร จัดการขยะมูลฝอยของเทศบาลที่มีอัตราการผลิตขยะไม่เกิน 1.0 กก./คน/วัน หรือมีปริมาณลดลง นั้น แสดงให้ เ ห็ น ว่ า การรณรงค์ประชาสัมพันธ์ การสนับสนุนให้ ลด คัดแยกขยะ และนำขยะกลับมา ใช้ประโยชน์มกี ารดำเนินการอย่างต่อเนือ่ ง เทศบาลนครอุดรธานี เทศบาลเมืองเลย เทศบาลเมืองหนองคาย เทศบาลเมืองสกลนคร และ เทศบาลเมืองนครพนม มีระบบกำจัดขยะมูลฝอยทีถ่ กู หลักสุขาภิบาล (Sanitary Landfill) ซึง่ สสภ. 9 ได้ทำ การศึกษาและสำรวจระบบกำจัดขยะมูลฝอยแบบ Sanitary Landfill ของเทศบาลแต่ละแห่งเมื่อปี 2547 พบว่าการบริหารจัดการขยะมูลฝอยของเทศบาลได้ดำเนินการโดยเจ้าหน้าทีเ่ พียงไม่กค่ี น และมีเครือ่ งจักรอุปกรณ์ จำกัด บางแห่งมีงบประมาณไม่เพียงพอ ผูบ้ ริหารไม่ให้ความสำคัญกับการบริหารจัดการด้านนี้ ต่อมา เทศบาล ได้ปรับปรุงระบบฯ ให้มปี ระสิทธิภาพดีมากขึน้ มีการจัดหาเครือ่ งจักร–อุปกรณ์ ทีจ่ ำเป็นเพิม่ มากขึน้ มีการปรับปรุงภูมทิ ศั น์ภายในสถานทีก่ ำจัดขยะ โดยเฉพาะสถานทีก่ ำจัดขยะของเทศบาลนครอุดรธานี เกิด การเปลีย่ นแปลงไปในทางทีด่ ี นับจากปี 2547 จนกระทัง่ ปี 2551

23

การจัดการขยะมูลฝอยและน้ำเสียชุมชน ภายใต้แผนปฏิบตั กิ ารเพือ่ การจัดการคุณภาพสิง่ แวดล้อมในระดับจังหวัด การจัดทำแผนปฏิบตั กิ ารเพือ่ การจัดการคุณภาพสิง่ แวดล้อมในระดับจังหวัด ได้เริม่ ดำเนินการมา ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2537 จนถึงปัจจุบัน โดยเป็นการดำเนินงานให้บรรลุตามวัตถุประสงค์และเป้าหมาย ของแผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม ที่จำเป็นต้องมีกลไกสนับสนุนการดำเนินงานตามพระราชบัญญัติ ส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิง่ แวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ.2535 ซึง่ มุง่ เน้นการบริหารจัดการสิง่ แวดล้อมในภาพรวม ของจังหวัดทีส่ ามารถปฏิบตั แิ ละดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพือ่ ขอรับการสนับสนุนงบประมาณให้ กับ *อปท. ดำเนินการจัดการคุณภาพสิง่ แวดล้อมในพืน้ ทีร่ บั ผิดชอบ ในยุคแรกของการจัดทำแผนปฏิบัติการฯ (ปีงบประมาณ 2537-2545) ให้ความสำคัญเรื่อง คุณภาพน้ำ คุณภาพอากาศ ขยะมูลฝอย และวัตถุอนั ตราย ภายใต้ 4 แผนงานหลัก ดังนี้ 1) แผนงานสร้างจิตสำนึกและความตระหนัก เน้นการฝึกอบรม การรณรงค์ เผยแพร่ ประชาสัมพันธ์ โดยใช้สอ่ื ในรูปแบบต่างๆ เพือ่ สนับสนุนและส่งเสริมให้ประชาชนและภาคเอกชนมีสว่ นร่วมในการอนุรกั ษ์ ทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ตลอดจนการสร้างผูน้ ำและอาสาสมัครเพือ่ พิทกั ษ์สง่ิ แวดล้อม 2) แผนงานเฝ้าระวังและป้องกันปัญหาสิง่ แวดล้อม เน้นการปรับปรุงและบังคับใช้มาตรฐานคุณภาพ สิง่ แวดล้อมควบคูไ่ ปกับการเฝ้าระวังและติดตามตรวจสอบคุณภาพสิง่ แวดล้อม 3) แผนงานฟื้นฟูและบำบัด เน้นการฟื้นฟูสภาพพื้นที่ที่เสื่อมโทรม ทั้งที่เกิดขึ้นโดยธรรมชาติ และพืน้ ทีเ่ สือ่ มโทรมทีเ่ กิดจากการใช้ประโยชน์ตา่ งๆ รวมทัง้ การดำเนินงานเพือ่ บำบัดมลภาวะต่างๆ 4) แผนงานศึกษาวิจยั เชิงปฏิบตั ิ เน้นการศึกษา สำรวจ วิจยั เพือ่ ให้ได้มาซึง่ ข้อมูลพืน้ ฐานทางด้าน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม รวมถึงการจัดทำระบบข้อมูลต่างๆ และการศึกษาวิจัยเพื่อนำผลมา กำหนดนโยบายและแนวทางเฉพาะเรือ่ งต่างๆ ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2546 เป็นต้นมา ได้มีการปรับเปลี่ยนหน่วยงานรับผิดชอบ และการจัดตั้ง งบประมาณ ภายใต้แผนปฏิบัติการเพื่อการจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อมในระดับจังหวัด เนื่องจาก แผนปฏิบัติการกำหนดขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ.2543 ภายใต้ พระราชบัญญัตกิ ำหนดแผนและขัน้ ตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ พ.ศ.2542 ได้ กำหนดให้ อปท. มีหน้าทีใ่ นการจัดระบบบริการสาธารณะ ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ในเขตพืน้ ทีข่ องตนเอง และให้ อปท. พึง่ ตนเองและตัดสินใจในกิจการของตนเอง โดยกำหนดการจัดสรร รายได้ให้แก่ อปท. ให้เพิม่ ขึน้ ซึง่ หลังจากปีงบประมาณ 2545 เป็นต้นมา การจัดสรรงบประมาณภายใต้ * อปท. : องค์กรปกครองส่วนท้องถิน่

24

แผนปฏิบัติการฯ จึงได้ให้การสนับสนุนเฉพาะในส่วนของโครงการก่อสร้างระบบจัดการขยะมูลฝอยและ น้ำเสียชุมชนเป็นหลัก ภาพรวมการจัดสรรงบประมาณภายใต้แผนปฏิบตั กิ ารเพือ่ การจัดการคุณภาพสิง่ แวดล้อม ในระดับจังหวัด ปี ง บประมาณ 2537-2552 ของจั ง หวั ด เลย อุ ด รธานี หนองคาย สกลนคร และนครพนม ได้ให้การสนับสนุนงบประมาณไปแล้วทัง้ สิน้ จำนวน 342 โครงการ เป็นงบประมาณ 2,284,955,878 บาท ตารางที่ 2.2 แสดงโครงการทีไ่ ด้รบั การสนับสนุนงบประมาณ ภายใต้แผนปฏิบตั กิ ารเพือ่ การจัดการคุณภาพ สิง่ แวดล้อมในระดับจังหวัด ปีงบประมาณ 2537-2552 จำนวนโครงการ / จำนวนงบประมาณ (บาท)

จังหวัด

บำบัดและฟืน้ ฟู ขยะมูลฝอย

น้ำเสีย

* MP

เฝ้าระวัง ป้องกัน

สร้างจิตสำนึก

อื่นๆ

รวม

เลย

(6 โครงการ) 15,329,300

(6 โครงการ) (1 โครงการ) (4 โครงการ) (48 โครงการ) (1 โครงการ) (66 โครงการ) 36,857,800 2,412,400 1,538,755 3,247,256 59,455,511 70,000

อุดรธานี

(9 โครงการ) 56,782,224

(2 โครงการ) (1 โครงการ) (3 โครงการ) (28 โครงการ) (2 โครงการ) (45 โครงการ) 765,723,000 3,784,300 1,107,676 3,083,804 1,070,000 831,551,004

(16 โครงการ) (1 โครงการ) (1 โครงการ) (5 โครงการ) (70 โครงการ) (1 โครงการ) (94 โครงการ) 4,000,000 2,852,800 261,338 4,097,406 70,000 364,121,001

หนองคาย 352,839,457

(9 โครงการ)

(2 โครงการ) (1 โครงการ) (7 โครงการ) (32 โครงการ) (2 โครงการ) (53 โครงการ) 2,972,446 2,923,500 1,570,000 422,816,846

(8 โครงการ)

(4 โครงการ) (1 โครงการ) (12 โครงการ) (58 โครงการ) (1 โครงการ) (84 โครงการ) 960,778 3,828,888 70,000 607,011,516

สกลนคร 145,457,500 266,568,000 3,325,400 นครพนม 177,947,850 421,313,000 2,891,000 รวม

(48 โครงการ) (15 โครงการ) (5 โครงการ) (31 โครงการ) (236 โครงการ) (7 โครงการ) (342 โครงการ) 748,356,331 1,494,461,800 15,265,900 6,840,993 17,180,854 2,850,000 2,284,955,878

* MP : Master Plan

25

รูปที่ 2.1 แผนภูมแิ สดงการสนับสนุนงบประมาณ รายแผนงาน / โครงการ ในพืน้ ที่ 5 จังหวัด ของ สสภ.9 โครงการสำคัญที่ได้รับการสนับสนุนงบประมาณภายใต้แผนปฏิบัติการเพื่อการจัดการคุณภาพ สิง่ แวดล้อมในระดับจังหวัด ในพืน้ ทีร่ บั ผิดชอบของสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 มีดงั นี้ 1. โครงการก่อสร้างระบบจัดการขยะมูลฝอยชุมชน จำนวน 11 พืน้ ที่ รวมงบประมาณ 740.216 ล้านบาท ตามตารางที่ 2.3 2. โครงการก่อสร้างระบบรวบรวมและบำบัดน้ำเสียชุมชน จำนวน 4 พื้นที่ รวมงบประมาณ 1,938.558 ล้านบาท ตามตารางที่ 2.4 สำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ต้องการรับการสนับสนุนงบประมาณด้านการจัดการ ขยะมูลฝอยและน้ำเสียชุมชน ภายใต้แผนปฏิบัติการเพื่อการจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อมในระดับจังหวัด จะต้องจัดทำโครงการทีม่ ลี กั ษณะ ดังนี้ 1. ด้านจัดการน้ำเสียชุมชน ให้ความสำคัญกับเทคโนโลยีการบำบัดน้ำเสียอย่างง่าย เน้นหลักการ ธรรมชาติ มีการเดินระบบและบำรุงรักษาระบบทีไ่ ม่ยงุ่ ยากซับซ้อน และค่าใช้จา่ ยในการดำเนินการต่ำ 2. ด้านการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน ต้องเป็นการรวมกลุม่ อปท.เพือ่ ดำเนินการจัดการขยะมูลฝอย ชุมชน โดยจะต้องมีการจัดทำบันทึกข้อตกลงร่วมกันในการจัดตัง้ ศูนย์กำจัดขยะมูลฝอยรวม และยึดหลักการ จัดการขยะมูลฝอยแบบผสมผสาน โดยในการจัดทำโครงการทัง้ ด้านการจัดการขยะมูลฝอยและน้ำเสียชุมชนนัน้ ต้องมีการเตรียมความ พร้อมในรายละเอียดข้อมูลต่อไปนี้ (1) ผลการศึกษาความเหมาะสมและออกแบบรายละเอียดระบบ (2) ทีด่ นิ (3) การรับฟังความคิดเห็นของประชาชน (4) การสมทบงบประมาณ (5) แผนการบริหารจัดการโครงการ (6) แผนงานการเดินระบบและบำรุงรักษาระบบ (7) แผนงบประมาณการเดินระบบและบำรุงรักษาระบบ (8) แผนการจัดโครงสร้างองค์กรและบุคลากร

26

27

รูปที่ 2.2 แสดงระบบกำจัดขยะมูลฝอยชุมชน และระบบบำบัดน้ำเสียชุมชน ในพืน้ ที่ สสภ.9

28 161,647

47.70

2. ทน.อุดรธานี (ปรับปรุงsiteเดิม)

35,500

11.30

6.10 5.20 54.54 6.6 24.12 5.01

5. ทม.ท่าบ่อ จ.หนองคาย - ระยะที่ 2 (บ่อฝัง่ กลบ)

6. ทต.ศรีพนา จ.หนองคาย 7. ทต.ศรีเชียงใหม่ จ.หนองคาย 8. ทม.สกลนคร 9. ทต.พังโคน จ.สกลนคร 10. ทม.นครพนม 12. ทต.นาแก จ.นครพนม รวม 6 25 60 18.4 37 10

25-35

35.63

12

170

44

40.345 162.000 72.844 53.960 79.149 86.900 740.216

28.589 12.815

3.580 66.985

3.220 4.399

18.150 51.000

5.420 50.860

SL SL SL SL SL SL

SL SL

SL SL

SL SL

SL SL

SL SL

ทส. / งปม. ทส. / งปม.

ทส. / งปม. ทส. / งปม.

ทส. / งปม. ทส. / มิยาซาวา

ทส. / งปม. มท.

ทส. / งปม. ทส. / มิยาซาวา

อยูร่ ะหว่างการก่อสร้าง

เปิดดำเนินการ

ปิดดำเนินการแล้ว เปิดดำเนินการ

เปิดดำเนินการ เปิดดำเนินการ

ปิดดำเนินการแล้ว เปิดดำเนินการ

เปิดดำเนินการ เปิดดำเนินการ

สถานภาพ ปัจจุบัน

2544-2545 ทส. / งปม. เปิดดำเนินการ 2552-2554 ทส. / งปม. อยูร่ ะหว่างการก่อสร้าง 2539-2542 ทส. / งปม. เปิดดำเนินการ 2551-2552 ทส. / งปม. อยูร่ ะหว่างการก่อสร้าง 2542-2543 ทส./กองทุน+JBIC เปิดดำเนินการ 2552-2554 ทส. / งปม. อยูร่ ะหว่างการก่อสร้าง

2544-2545 2551

2540 2541-2544

2540 2542

2537 2537-2539

2540 2542

แหล่งเงิน

หมายเหตุ SL = Sanitary Landfill (การฝังกลบอย่างถูกหลักสุขาภิบาล) ทส. = กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม มท. = กระทรวงมหาดไทย งปม. = งบประมาณแผ่นดิน มิยาซาวา = งบจากโครงการมิยาซาวา กองทุน = งบจากกองทุนสิง่ แวดล้อม JBIC = งบจากธนาคารเพือ่ ความร่วมมือระหว่างประเทศแห่งญีป่ นุ่ ทีม่ า : สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ; ปี 2551

10,098 41,789 60,000 5,022 32,206 4,807

44,600

36.15

4. ทม.หนองคาย (ปรับปรุงsiteเดิม)

- ก่อสร้าง site ใหม่

6,915

8.57

3. ทต.บ้านเชียง จ.อุดรธานี - ปรับปรุง

- ก่อสร้าง site ใหม่

26,381

12.41

ขนาดพืน้ ที่ ประชากร ปริมาณขยะ วงเงิน ชนิดของ ปีท่ี (ตร.กม.) (คน) (ตัน/วัน) (ล้านบาท) ระบบ ดำเนินการ

1. ทม.เลย (ปรับปรุง) - ก่อสร้างใหม่

พืน้ ที่

ตารางที่ 2.3 แสดงโครงการก่อสร้างระบบกำจัดขยะมูลฝอยในพืน้ ทีส่ ำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9

29

64.159 409.813 1,938.558

759.723 442.995 261.868

SP SP SP SP SP 2,054 8,602

45,156 16,000 ทส. / งปม. มท. ทส. / งปม.

แหล่งเงิน

เปิดดำเนินการ เปิดดำเนินการ

อยูร่ ะหว่างการก่อสร้าง

สถานภาพ ปัจจุบัน

มท. = กระทรวงมหาดไทย

2542-2544 ทส./กองทุน+JBIC เปิดดำเนินการ 2548-2551 ทส. / งปม. อยูร่ ะหว่างการก่อสร้าง

2551-2554 2534-2536 2545-2547

SP = Stabilization Pond (บ่อปรับเสถียร) ทส. = กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม งปม. = งบประมาณแผ่นดิน กองทุน = งบจากกองทุนสิง่ แวดล้อม JBIC = งบจากธนาคารเพือ่ ความร่วมมือระหว่างประเทศแห่งญีป่ นุ่ ทีม่ า : สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ; ปี 2551

หมายเหตุ

12,000 31,205

5.12 24.13

3. ทต.ท่าแร่ จ.สกลนคร 4. ทม.นครพนม รวม 8,400

143,940 46,952 60,000 12,900

47.7 54.54

ปริมาณ ชนิด ความสามารถ ขนาดพืน้ ที่ ประชากร น้ำเสีย วงเงิน ปีท่ี ของ ในการบำบัด (ตร.กม.) (คน) (ลบ.ม./วัน) (ล้านบาท) ระบบ (ลบ.ม./วัน) ดำเนินการ

1. ทน.อุดรธานี 2. ทม.สกลนคร - ส่วนขยาย

พืน้ ที่

ตารางที่ 2.4 แสดงโครงการก่อสร้างระบบรวบรวมและบำบัดน้ำเสียในพืน้ ทีส่ ำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9

สถานการณ์การจัดการมลพิษน้ำเสีย ในพื้นที่รับผิดชอบของสำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 9 มีท้องถิ่นที่มีระบบบำบัดน้ำเสียและมีการ ดำเนินระบบ จำนวน 2 แห่ง ได้แก่ เทศบาลเมืองสกลนคร และเทศบาลตำบลท่าแร่ ซึง่ การดำเนินงาน ได้ เก็บตัวอย่างน้ำเข้าและน้ำออกจากระบบ จำนวน 4 ไตรมาส เพือ่ ประเมินประสิทธิภาพของระบบบำบัดน้ำเสีย และมีทอ้ งถิน่ ทีไ่ ด้รบั งบประมาณและกำลังก่อสร้างระบบ จำนวน 2 แห่ง ได้แก่ เทศบาลนครอุดรธานี และ เทศบาลเมืองนครพนม ซึง่ ทำการติดตามผลความก้าวหน้างานก่อสร้าง จำนวน 4 ไตรมาส ซึง่ มี รายละเอียด ดังต่อไปนี้ ระบบบำบัดน้ำเสียที่มีการดำเนินการต่อเนื่อง เทศบาลเมืองสกลนคร (คูหมากเสือ ่ ) ในการดำเนินการเก็บตัวอย่างน้ำของสำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 9 ในแต่ละไตรมาสนั้น ได้ทำการเก็บตัวอย่างน้ำทีเ่ ข้าสูร่ ะบบฯ บริเวณบ่อสูบน้ำเสีย (รูปที่ 2.3 และ 2.4) ส่วนตัวอย่างน้ำทีอ่ อก จากระบบฯ ได้เลือกเก็บตัวอย่างบริเวณจุดน้ำออกที่ 1 ซึ่งเป็นจุดที่มีการติดตั้งสถานีตรวจวัดค่าบีโอดี และค่าซีโอดี อัตโนมัตขิ ององค์การจัดการน้ำเสีย จากการประเมินประสิทธิภาพระบบบำบัดน้ำเสียของเทศบาลเมืองสกลนครทั้ง 4 ไตรมาส พบว่าคุณภาพน้ำทิง้ อยูใ่ นเกณฑ์มาตรฐานควบคุมการระบายน้ำทิง้ จากแหล่งกำเนิดประเภทโรงงานอุตสาหกรรม และนิคมอุตสาหกรรม ประเภท 101 ประสิทธิภาพของระบบบำบัดน้ำเสียเฉลีย่ ร้อยละ 50.3 หากพิจารณา ค่าบีโอดีในแต่ละไตรมาสแล้ว พบว่า ในช่วงฤดูแล้งระหว่างไตรมาสที่ 1-2 ซึง่ มีปริมาณน้ำเข้าสูร่ ะบบน้อยกว่า ความสามารถในการรองรับของระบบ ทำให้ระบบมีประสิทธิภาพร้อยละ 37.1 ส่วนในช่วงฤดูฝนระหว่าง ไตรมาสที่ 3-4 จะมีปริมาณน้ำเข้าสูร่ ะบบมากพอๆ กับความสามารถของระบบทีอ่ อกแบบไว้ ทำให้ระบบ มีประสิทธิภาพร้อยละ 63.5 แสดงว่าการดำเนินการระบบบำบัดน้ำเสียให้มปี ระสิทธิภาพในการบำบัดน้ำเสีย ได้ดนี น้ั จำเป็นต้องมีปริมาณน้ำเสียเข้าสูร่ ะบบมากพอกับขนาดของระบบทีร่ องรับได้ ซึง่ ค่าบีโอดีทอ่ี อกจาก ระบบในช่วงฤดูแล้งอาจจะมีสาเหตุมาจากสาหร่ายทีเ่ จริญเติบโตมากเกินไปในบ่อผึง่ เพราะน้ำทิง้ จากระบบ มีสีเขียวของสาหร่าย เทศบาลตำบลท่าแร่ จากการประเมินประสิทธิภาพระบบบำบัดน้ำเสียของเทศบาลตำบลท่าแร่ทง้ั 4 ไตรมาส พบว่า คุณภาพน้ำทิง้ อยูใ่ นเกณฑ์มาตรฐานควบคุมการระบายน้ำทิง้ จากแหล่งกำเนิดประเภทโรงงานอุตสาหกรรม และนิคมอุตสาหกรรม ประเภท 101 สามารถหาประสิทธิภาพของระบบบำบัดน้ำเสียในการลดค่าบีโอดี

30

ได้เฉพาะในไตรมาสที่ 3 เท่านัน้ ซึง่ มีคา่ เฉลีย่ ร้อยละ 72.5 เนือ่ งจากมีนำ้ ไหลออกจากระบบเฉพาะช่วงฤดูฝน คือในช่วงไตรมาสที่ 3 เท่านัน้ ส่วนไตรมาสที่ 1-2 และ 4 ไม่มนี ำ้ ไหลออกจากระบบ (ทำการเก็บตัวอย่างน้ำ ภายในบ่อบำบัด) ทำให้ตรวจพบค่าความสกปรกทีอ่ ยูใ่ นบ่อสูงกว่าน้ำทีเ่ ข้าระบบ ทัง้ นีร้ ะบบท่อรวบรวมน้ำเสีย ของเทศบาลตำบลท่าแร่ ยังไม่ครอบคลุมพืน้ ทีท่ ง้ั หมดของเทศบาลโดยเฉพาะแหล่งกำเนิดมลพิษทางน้ำที่ สำคัญ เช่น โรงเรียน ตลาดสด สุสาน และสถานทีร่ าชการ เป็นต้น ซึง่ พืน้ ทีเ่ หล่านีถ้ กู กำหนดให้กอ่ สร้างใน ระยะที่ 2 ดังนัน้ เทศบาลจึงควรเร่งรัดการขอรับการสนับสนุนงบประมาณเพือ่ การก่อสร้างในระยะที่ 2 ต่อไป ระบบบำบัดน้ำเสียที่กำลังก่อสร้าง เทศบาลนครอุดรธานี พืน้ ทีก่ อ่ สร้างระบบบำบัดน้ำเสีย ตัง้ อยูบ่ า้ นหนองบุ ตำบลสามพร้าว และบ้านดอนหวาย ตำบลกุดสระ อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี เนือ้ ที่ 287 - 2 - 61 ไร่ เป็นทีก่ รรมสิทธิข์ องเทศบาล สามารถรองรับน้ำเสียที่ เกิดขึน้ ทัง้ หมดสองระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 ปริมาณน้ำเสีย 43,902 ลบ.ม./วัน คิดเป็นปริมาณความสกปรก 4,094 กก./วัน ในระยะที่ 2 ปริมาณน้ำเสีย 70,322 ลบ.ม./วัน คิดเป็นปริมาณความสกปรก 7,994 กก./วัน ซึง่ ในปีงบประมาณ 2551 เป็นการก่อสร้างในระยะที่ 1 ใช้งบประมาณดำเนินการก่อสร้างทัง้ สิน้ 737,910,000 บาท เริม่ ก่อสร้างวันที่ 12 มีนาคม 2551 สิน้ สุดสัญญาวันที่ 24 มิถนุ ายน 2554 รวมระยะเวลา 1,200 วัน แบ่งงวดเงินเป็น 164 งวด งานก่อสร้างระบบระบายน้ำรวมความยาว 1,520 เมตร งานก่อสร้างระบบรวบรวมน้ำเสีย : ความยาวท่อรวบรวมน้ำเสียขนาดต่างๆ 9,318 เมตร ความยาว ท่อส่งน้ำแรงดัน 5,594 เมตร อาคารชลศาสตร์ บ่อดักน้ำเสีย 23 แห่ง บ่อดักขยะ 23 แห่ง อาคารติดตัง้ Flap Valve 23 แห่ง มีสถานีสบ ู น้ำเสียหนองสิม 1 แห่ง งานก่อสร้างถนนทางเข้าระบบบำบัดน้ำเสีย ถนนลาดยาง ยาว 2,694 เมตร ระบบบำบัดน้ำเสีย : มีบอ่ กระจายน้ำเสียและระบบวัดอัตราการไหล บ่อหมัก (Anaerobic Pond) จำนวน 3 บ่อ บ่อผึง่ (Facultative Pond) จำนวน 6 บ่อ บ่อบ่ม (Maturation Pond) จำนวน 2 บ่อ บ่อปรับสภาพ จำนวน 1 บ่อ

31

ผลงานความก้าวหน้าของโครงการ : สรุปความก้าวหน้ารวมทั้งหมด 0.051% แผนงาน ก่อสร้างทีก่ ำหนดไว้ คือ ร้อยละ 5.499 ดังนัน้ งานก่อสร้างจึงล่าช้ากว่าแผนทีก่ ำหนดไว้รอ้ ยละ 5.447 การรังวัด (Survey) เพือ่ ปรับพืน ้ ทีเ่ ตรียมการก่อสร้าง ดำเนินการไปแล้ว 70% การทำถนนทางเข้าชัว่ คราว ดำเนินการไปแล้ว 90% การเคลียร์พน ้ื ที่ (Clearing) ดำเนินการไปแล้ว 1.01% เนือ่ งจากระยะทีผ่ า่ นมามีปญ ั หาฝนตกหนักและบ่อยครัง้ เป็นสาเหตุทำให้บริเวณพืน้ ทีก่ อ่ สร้าง เกิดน้ำท่วมขังและดินอุม้ น้ำ การทำงานติดขัดและล่าช้า เครือ่ งจักร-อุปกรณ์ ไม่สามารถเข้าทำงานได้ ดังนัน้ เพือ่ แก้ไขปัญหาดังกล่าว ผูร้ บั จ้างจึงขอปรับแผนงานก่อสร้างต่อเทศบาลนครอุดรธานีใหม่ โดยขอเปลีย่ นแปลง การก่อสร้างจากเดิมระยะแรกนีก้ อ่ สร้างบ่อบำบัดน้ำเสียเป็นการก่อสร้างการวางท่อ HDPE แทน เทศบาลเมืองนครพนม ได้รบั งบประมาณก่อสร้างระบบผูกพันตัง้ แต่ปี พ.ศ.2548 ถึงปี พ.ศ.2551 เป็นระบบบำบัดน้ำเสียเป็นแบบบ่อผึ่ง (Stabilization Ponds) สามารถรองรับน้ำเสียได้ 8,601.62 ลบ.ม./วัน บนเนือ้ ที่ 90 ไร่ แบ่งพืน้ ทีอ่ อกเป็น 2 แปลง ตัง้ อยูใ่ นบริเวณทีต่ ดิ กับป่าช้าบ้านคำเกิม้ ผูร้ บั เหมาก่อสร้าง คือ “บริษทั ลิเวอร์ เอ็นจิเนียร์รง่ิ จำกัด” ทีป่ รึกษาควบคุมงานก่อสร้าง คือ “กลุม่ บริษทั กิจการร่วมค้า เอ็ม พี เอส คอนซัลแทนท์” มีงวดงานทัง้ หมดจำนวน 37 งวด เบิกจ่ายแล้วจำนวน 19 งวด คิดเป็นเงินทีเ่ บิกจ่ายจริงจำนวน 261,677,891.80 บาท คิดเป็นร้อยละ 58.68 (รวมเงินทีห่ กั คืนล่วงหน้า) หรือเบิกจ่ายจริงคิดเป็นเงินจำนวน 231,295,460.53 บาท ทัง้ นีม้ รี ะยะเวลาดำเนินการก่อสร้างทัง้ หมด 1,300 วัน ใช้ไปแล้วจำนวน 954 วัน (ร้อยละ 73.38) ยังคงเหลือระยะเวลาดำเนินงานอีก 346 วัน (ร้อยละ 26.62) ปริมาณผลงานก่อสร้าง รวมทัง้ หมดในไตรมาสที่ 1 คิดเป็นร้อยละ 44.42 ไตรมาสที่ 2 ร้อยละ 45.59 ไตรมาสที่ 3 ร้อยละ 46.20 และไตรมาสที่ 4 ได้ปริมาณงานคิดเป็นร้อยละ 47.18 ซึง่ ดำเนินงานช้ากว่า แผนงานทีก่ ำหนดไว้ ทัง้ นีใ้ นไตรมาสที่ 4 มีผลงานก่อสร้างแบ่งเป็นรายการได้ดงั นี้ ระบบรวบรวมน้ำเสีย ก่อสร้างได้ผลงานประมาณร้อยละ 82.42 อาคารชลศาสตร์ ก่อสร้างได้ผลงานประมาณร้อยละ 21.56 เครือ่ งจักร - อุปกรณ์ ก่อสร้างและติดตัง้ ได้ผลงานประมาณร้อยละ 46.39 ระบบบำบัดน้ำเสีย มีผลงานก่อสร้างร้อยละ 0 คงเหลืองานก่อสร้าง ดังนี้ ระบบรวบรวมน้ำเสียถนนอภิบาลบัญชาส่วนที่ 2 อีกประมาณร้อยละ 36.85 อาคารชลศาสตร์ถนนอภิบาลบัญชา สถานีสบ ู น้ำเสียสวนหลวง ร.9 ยังไม่ได้ทำการก่อสร้าง

32

ระบบรวบรวมน้ำเสียถนนทางเข้าระบบบำบัดน้ำเสีย ประมาณ 250 เมตร และ ระบบบำบัดน้ำเสีย เนือ่ งจากยังไม่สามารถเข้าพืน้ ทีไ่ ด้

รูปที่ 2.3 แสดงจุดเก็บน้ำเข้า (ซ้าย) และน้ำออก (ขวา) จากระบบบำบัดน้ำเสียคูหมากเสือ่ ของเทศบาลเมืองสกลนคร

รูปที่ 2.4 แสดงจุดเก็บน้ำเข้า (ซ้าย) และน้ำออก (ขวา) จากระบบบำบัดน้ำเสียเทศบาลตำบลท่าแร่

33

สถานการณ์คณ ุ ภาพน้ำ ลุม่ น้ำภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ในปีงบประมาณ 2551 สสภ.9 ได้ดำเนินการติดตามตรวจสอบคุณภาพน้ำ โดยทำการตรวจสอบและ เฝ้าระวังคุณภาพน้ำแหล่งน้ำ จำนวน 5 แหล่งน้ำ ได้แก่ แม่นำ้ เลย แม่นำ้ สงคราม แม่นำ้ อูน หนองหาร และ ห้วยหลวง รวมจำนวน 25 สถานี เพือ่ เฝ้าระวังคุณภาพน้ำของแหล่งน้ำผิวดินนัน้ ๆ เพือ่ สนับสนุนงานของ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ภาครัฐ และภาคเอกชน ให้ทราบสถานการณ์แนวโน้มและคุณภาพน้ำที่ เปลีย่ นแปลงไปในแต่ละปี โดยจัดทำแผนงานโครงการในการแก้ไขปัญหาคุณภาพสิง่ แวดล้อม การอนุรกั ษ์ และจัดการสิง่ แวดล้อมทีต่ รงตามความต้องการของพืน้ ทีน่ น้ั ๆ โดยการเก็บตัวอย่างน้ำปีละ 3 ครัง้ ดังนี้ ครัง้ ที่ 1/2551 ระหว่างวันที่ 17 - 20 ธันวาคม 2550 ครัง้ ที่ 2/2551 ระหว่างวันที่ 17 - 20 มีนาคม 2551 ครัง้ ที่ 3/2551 ระหว่างวันที่ 4 - 6 และวันที่ 18 - 19 สิงหาคม 2551

แม่น้ำและแหล่งน้ำที่ติดตามตรวจสอบ แม่น้ำเลย

แม่น้ำสงคราม

ห้วยหลวง

แม่น้ำอูน

หนองหาร

รูปที่ 2.5 แสดงแม่นำ้ และแหล่งน้ำทีต่ ดิ ตามตรวจสอบ

34

คุณภาพน้ำลุม ่ น้ำภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน ปี 2551 คุณภาพน้ำในแหล่งน้ำ ครัง้ ที่ 1/2551 - แหล่งน้ำทีอ่ ยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำประเภทที่ 3 (พอใช้) ได้แก่ ห้วยหลวง - แหล่งน้ำทีอ่ ยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำประเภทที่ 4 (เสือ่ มโทรม) ได้แก่ แม่นำ้ เลย แม่นำ้ สงคราม แม่นำ้ อูน และ หนองหาร

รูปที่ 2.6 แสดงคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำครัง้ ที่ 1/2551 คุณภาพน้ำในแหล่งน้ำ ครัง้ ที่ 2 /2551 - แหล่งน้ำทีอ่ ยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำประเภทที่ 2 (ดี) ได้แก่ แม่นำ้ เลย - แหล่งน้ำทีอ่ ยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำประเภทที่ 3 (พอใช้) ได้แก่ แม่นำ้ สงคราม และห้วยหลวง - แหล่งน้ำทีอ่ ยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำประเภทที่ 4 (เสือ่ มโทรม) ได้แก่ แม่นำ้ อูน และหนองหาร

รูปที่ 2.7 แสดงคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำครัง้ ที่ 2/2551

35

คุณภาพน้ำในแหล่งน้ำ ครัง้ ที่ 3 /2551 - แหล่งน้ำทีอ่ ยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำประเภทที่ 3 (พอใช้) ได้แก่ หนองหาร - แหล่งน้ำทีอ่ ยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำประเภทที่ 4 (เสือ่ มโทรม) ได้แก่ แม่นำ้ เลย แม่นำ้ สงคราม แม่นำ้ อูน และ ห้วยหลวง รายละเอียดดังแสดงในตารางที่ 2.4

รูปที่ 2.8 แสดงคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำครัง้ ที่ 3/2551

รูปที่ 2.9 แผนภูมแิ สดงร้อยละของสถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำแบ่งตามเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำ

36

ตารางที่ 2.5 แสดงคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำทีท่ ำการเฝ้าระวัง เกณฑ์คณ ุ ภาพน้ำ

คุณภาพน้ำ ครัง้ ที่ 1/2551

คุณภาพน้ำ ครัง้ ที่ 2/2551

ดีมาก ดี พอใช้

ห้วยหลวง

เสือ่ มโทรม

แม่นำ้ เลย แม่นำ้ สงคราม แม่นำ้ อูน หนองหาร -

แม่นำ้ เลย แม่นำ้ สงคราม ห้วยหลวง แม่นำ้ อูน หนองหาร

เสือ่ มโทรมมาก

-

คุณภาพน้ำ ครัง้ ที่ 3/2551

หมายเหตุ

หนองหาร

แม่นำ้ เลย แม่นำ้ สงคราม แม่นำ้ อูน ห้วยหลวง -

การตรวจสอบคุณภาพน้ำปี 2551 คุณภาพน้ำ แม่นำ้ เลย ทัง้ ลำน้ำจัดอยูใ่ นเกณฑ์ คุณภาพน้ำ ดี - เสือ่ มโทรม จัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดิน ประเภทที่ 2-4 (เพือ่ การอนุรกั ษ์สตั ว์นำ้ การประมง การเกษตรและเพือ่ การอุตสาหกรรม) โดยมีคา่ DO อยู่ ในช่วง 5.44-10.97 มก./ล. ค่า BOD อยูใ่ นช่วง 0.74-2.12 มก./ล. แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมดอยูใ่ น ช่วง <180-160,000 MPN/100 ml และแบคทีเรียกลุม่ ฟีคอลโคลิฟอร์ม อยูใ่ นช่วง <180–160,000 MPN/100ml ซึ่งปัญหาในแม่น้ำเลยส่วนใหญ่ คือ มีปริมาณแบคทีเรียกลุ่มโคลิฟอร์มทั้งหมดและแบคทีเรียกลุ่ม ฟีคอลโคลิฟอร์มสูง คุณภาพน้ำ แม่นำ้ สงคราม อยูใ่ นเกณฑ์ ดี - เสือ่ มโทรมมาก หรือจัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดิน ประเภท ที่ 3-5 (แหล่งน้ำทีไ่ ด้รบั น้ำทิง้ จากกิจกรรมบางประเภทและสามารถเป็นประโยชน์เพือ่ การอุปโภคและบริโภค โดยต้องผ่านการฆ่าเชื้อโรคตามปกติและผ่านกระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้ำทั่วไปและเป็นพิเศษก่อน เพือ่ การอนุรกั ษ์สตั ว์นำ้ การประมง การเกษตรกร อุตสาหกรรมและการคมนาคม) โดยมีคา่ DO อยูใ่ นช่วง 3.07-8.87 มก./ล. ค่า BOD อยูใ่ นช่วง 0.46-2.05 มก./ล. แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมด อยูใ่ นช่วง 1,100-22,000 MPN/100 ml แบคทีเรียกลุ่มฟีคอลโคลิฟอร์ม อยู่ในช่วง <180-22,000 MPN/100 ml ซึง่ ปัญหาคุณภาพน้ำในแม่นำ้ สงครามทีพ่ บมีคา่ ออกซิเจนละลายน้ำค่อนข้างต่ำ ปริมาณแบคทีเรียกลุม่ ฟีคอลโคลิฟอร์มค่อนข้างสูง และตรวจพบค่าตะกัว่ เกินมาตรฐานแหล่งน้ำผิวดิน ในสถานี SO 01 (สะพานบ้านไชยบุรี อำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม ) ครัง้ ที่ 3/2551 คุณภาพน้ำ แม่นำ้ อูน จัดอยูใ่ นเกณฑ์ คุณภาพน้ำ ดี - เสือ่ มโทรม หรือจัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดิน ประเภทที่ 2-4 (แหล่งน้ำทีไ่ ด้รบั น้ำทิง้ จากกิจกรรมบางประเภทและสามารถเป็นประโยชน์เพือ่ การอุปโภค

37

และบริโภคโดยต้องผ่านการฆ่าเชื้อโรคตามปกติและผ่านกระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้ำทั่วไปและเป็น พิเศษก่อน เพือ่ การอนุรกั ษ์ การเกษตรและ การอุตสาหกรรม) โดยมีคา่ DO อยูใ่ นช่วง 3.33 - 8.49 มก./ล. ค่า BOD อยูใ่ นช่วง 0.81-2.36 มก./ล. แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมด อยูใ่ นช่วง 1,300-92,000 MPN/100 ml และแบคทีเรียกลุ่มฟีคอลโคลิฟอร์ม อยู่ในช่วง 610-28,000 MPN/100 ml ซึ่งปัญหาคุณภาพน้ำใน แม่นำ้ อูนทีพ่ บมีคา่ ออกซิเจนละลายน้ำค่อนข้างต่ำและปริมาณแบคทีเรียกลุม่ ฟีคอลโคลิฟอร์มค่อนข้างสูง คุณภาพน้ำ หนองหาร จัดอยูใ่ นเกณฑ์ คุณภาพน้ำ ดี – เสือ่ มโทรม หรือจัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดิน ประเภทที่ 2-4 (แหล่งน้ำทีไ่ ด้รบั น้ำทิง้ จากกิจกรรมบางประเภทและสามารถเป็นประโยชน์เพือ่ การอุปโภค และบริโภค โดยต้องผ่านการฆ่าเชื้อโรคตามปกติและผ่านกระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้ำทั่วไปและเป็น พิเศษก่อน เพือ่ การอนุรกั ษ์สตั ว์นำ้ การประมง การเกษตรและเพือ่ การอุตสาหกรรม) โดยมีคา่ DO อยูใ่ นช่วง 3.26 - 8.60 มก./ล. ค่า BOD อยูใ่ นช่วง 0.62 - 2.95 มก./ล. แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมด อยูใ่ นช่วง 680 - 160,000 MPN/100 ml และแบคทีเรียกลุม่ ฟีคอลโคลิฟอร์ม อยูใ่ นช่วง <180 - 22,000 MPN/100 ml ซึง่ ปัญหาคุณภาพน้ำในหนองหารทีพ่ บมีคา่ ออกซิเจนละลายน้ำค่อนข้างต่ำ แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมด และปริมาณแบคทีเรียกลุม่ ฟีคอลโคลิฟอร์มค่อนข้างสูง คุณภาพน้ำ ห้วยหลวง จัดอยูใ่ นเกณฑ์ คุณภาพน้ำ พอใช้ – เสือ่ มโทรมมาก หรือจัดอยูใ่ นแหล่งน้ำ ผิวดินประเภทที่ 3-5 (แหล่งน้ำที่ได้รับน้ำทิ้งจากกิจกรรมบางประเภทและสามารถเป็นประโยชน์เพื่อการ อุปโภคและบริโภค โดยต้องผ่านการฆ่าเชือ้ โรคตามปกติและผ่านกระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้ำทัว่ ไปและ เป็นพิเศษก่อน เพือ่ การเกษตร การอุตสาหกรรมและการคมนาคม) โดยมีคา่ DO อยูใ่ นช่วง 4.62-8.43 มก./ล. ค่า BOD อยูใ่ นช่วง 1.40-7.41 มก./ล. แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมด อยูใ่ นช่วง 450-54,000 MPN/100 ml และแบคทีเรียกลุม่ ฟีคอลโคลิฟอร์ม อยูใ่ นช่วง <180 - 11,0 00 MPN/100 ml ซึง่ ปัญหาคุณภาพน้ำทีพ่ บว่า มีคา่ BOD และ แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมด ค่อนข้างสูง เนือ่ งจากแหล่งน้ำอยูใ่ กล้ชมุ ชนขนาดใหญ่และ ระบบบำบัดน้ำเสียชุมชนยังอยูใ่ นระหว่างดำเนินการก่อสร้าง

38

สถานการณ์คณ ุ ภาพน้ำช่วงในฤดูแล้ง (มีนาคม - พฤษภาคม) ปี 2551 การติดตามตรวจสอบ มี 2 แหล่งน้ำ คือ แม่นำ้ สงคราม (สถานี SO 01 และ SO 02) และแม่นำ้ อูน (สถานี ON 01) ซึง่ ผลการวิเคราะห์คณ ุ ภาพน้ำ พบว่าคุณภาพน้ำสรุปได้ดงั นี้ คุณภาพน้ำในแหล่งน้ำทีด ่ ำเนินการติดตามตรวจสอบในช่วง เดือนเมษายน 2551 1) แหล่งน้ำทีม่ คี ณ ุ ภาพอยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 2 (ดี) ได้แก่ สถานี ON 01 (ปากแม่นำ้ อูน บ.ปากอูน ต.ศรีสงคราม อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม) 2) แหล่งน้ำทีม่ คี ณ ุ ภาพอยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพแหล่งน้ำประเภทที่ 3 (พอใช้) ได้แก่ สถานี SO 01 (สะพานบ้านไชยบุรี อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม) และ สถานี SO 02 (บ้านปากอูน อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม) คุณภาพน้ำในแหล่งน้ำทีด ่ ำเนินการติดตามตรวจสอบในช่วง เดือนพฤษภาคม 2551 1) แหล่งน้ำทีม่ คี ณ ุ ภาพอยูใ่ นมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 4 (เสือ่ มโทรม) ได้แก่ สถานี ON 01 (ปากแม่นำ้ อูน บ.ปากอูน ต.ศรีสงคราม อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม) สถานี SO 01 (สะพานบ้านไชยบุรี อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม) และ สถานี SO 02 (บ้านปากอูน อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม) ตารางที่ 2.6 แสดงเกณฑ์คณ ุ ภาพน้ำจากการติดตามตรวจสอบปัญหาคุณภาพน้ำช่วงฤดูแล้ง เกณฑ์คณ ุ ภาพน้ำ คุณภาพน้ำช่วงเดือนเมษายน 2551 คุณภาพน้ำช่วงเดือนพฤษภาคม 2551 ดีมาก

-

-

ดี

แม่นำ้ อูน สถานี ON 01

-

พอใช้

แม่นำ้ สงคราม สถานี SO 01 และ สถานี SO 02

-

เสือ่ มโทรม

-

แม่นำ้ อูน สถานี ON 01 แม่นำ้ สงคราม สถานี SO 01 และ สถานี SO 02

เสือ่ มโทรมมาก

-

-

39

รูปที่ 2.10 แสดงประเภทคุณภาพน้ำในแม่นำ้ สงคราม ประจำเดือน เมษายน 2551 คุณภาพน้ำแม่นำ้ สงคราม ประจำเดือนเมษายน 2551 คุณภาพน้ำใน แม่นำ้ สงคราม อยูใ่ นเกณฑ์ พอใช้ หรือ จัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 3 (เพือ่ การอนุรกั ษ์สตั ว์นำ้ การประมง การเกษตร) โดยมีคา่ DO อยูใ่ นช่วง 6.51 - 8.64 มก./ล. ค่า BOD อยูใ่ น ช่วง 1.07 - 1.79 มก./ล. แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมด อยูใ่ นช่วง <1,100 - 7,900 MPN/100 ml และ แบคทีเรียกลุม่ ฟีคอลโคลิฟอร์ม อยูใ่ นช่วง 450 - 1,300 MPN/100 ml ซึง่ ปัญหาใน สถานี SO 01 (สะพาน บ้านไชยบุรี อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม) คือ มีคา่ โคลิฟอร์มแบคทีเรีย และค่าฟีคอลโคลิฟอร์ม แบคทีเรียอยูใ่ น เกณฑ์ พอใช้ และ สถานี SO 02 (บ้านปากอูน อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม) มีคา่ BOD อยูใ่ นเกณฑ์ พอใช้

รูปที่ 2.11 แสดงประเภทคุณภาพน้ำในแม่นำ้ สงคราม ประจำเดือน พฤษภาคม 2551

40

คุณภาพน้ำแม่นำ้ สงครามประจำเดือน พฤษภาคม 2551 คุณภาพน้ำใน แม่นำ้ สงคราม อยูใ่ นเกณฑ์ เสือ่ มโทรม จัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 4 (เพือ่ การอนุรกั ษ์สตั ว์นำ้ การประมง การเกษตรและเพือ่ การอุตสาหกรรม) โดยมีคา่ DO อยูใ่ นช่วง 5.11-5.41 มก./ล. ค่า BOD อยูใ่ นช่วง 0.50-0.68 มก./ล. แบคทีเรียกลุม่ โคลิฟอร์มทัง้ หมด อยูใ่ นช่วง 13,000-22,000 MPN/100 ml และแบคทีเรียกลุม่ ฟีคอลโคลิฟอร์ม อยูใ่ นช่วง 13,000-17,000 MPN/100 ml ซึง่ ปัญหาใน สถานี SO 01 (สะพานบ้านไชยบุรี อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม) คือ มีคา่ โคลิฟอร์มแบคทีเรีย และค่าฟีคอลโคลิฟอร์ม แบคทีเรีย ปริมาณค่อนข้างสูง และ สถานี SO 02 (บ้านปากอูน อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม) มีคา่ ฟีคอลโคลิฟอร์มแบคทีเรีย ปริมาณค่อนข้างสูง

รูปที่ 2.12 แสดงประเภทคุณภาพน้ำในแม่นำ้ อูน ประจำเดือน เมษายน 2551 คุณภาพน้ำแม่นำ้ อูน ประจำเดือนเมษายน 2551 สถานี ON 01 (ปากแม่นำ้ อูน บ.ปากอูน ต.ศรีสงคราม อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม) ซึง่ อยูใ่ นเกณฑ์ คุณภาพน้ำ ดี จัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 2 (เพือ่ การอนุรกั ษ์สตั ว์นำ้ ,การประมง) โดยมีคา่ DO เท่ากับ 7.88 มก./ล. ค่า BOD มีคา่ เท่ากับ 0.98 มก./ล. ค่า TCB มีคา่ เท่ากับ 4,900 MPN/100 ml ค่า FCB มีคา่ เท่ากับ 780 MPN/100 ml

41

รูปที่ 2.13 แสดงประเภทคุณภาพน้ำในแม่นำ้ อูน ประจำเดือน พฤษภาคม 2551 คุณภาพน้ำแม่นำ้ อูน ประจำเดือน พฤษภาคม 2551 สถานี ON 01 (ปากแม่นำ้ อูน บ.ปากอูน ต.ศรีสงคราม อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม) ซึง่ อยูใ่ นเกณฑ์ คุณภาพน้ำ เสือ่ มโทรม จัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 4 (เพือ่ การอนุรกั ษ์สตั ว์นำ้ การประมง การเกษตร และเพือ่ การอุตสาหกรรม) เนือ่ งจาก มีคา่ FCB เท่ากับ 4,900 MPN/100 ml เกณฑ์มาตรฐานแหล่งน้ำผิวดิน โดยมีคา่ DO เท่ากับ 6.16 มก./ล. ค่า BOD มีคา่ เท่ากับ 0.70 มก./ล. ค่า TCB มีคา่ เท่ากับ 11,000 MPN/100 ml

42

สถานการณ์การเฝ้าระวัง ผลกระทบสิง่ แวดล้อมบริเวณพืน้ ทีเ่ หมืองแร่ทองคำ สำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 9 ได้ดำเนินโครงการศึกษาการเฝ้าระวังผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม บริเวณพืน้ ทีเ่ หมืองแร่ทองคำในปีงบประมาณ 2551 ในเขตภูทบั ฟ้า ภูเหล็ก และภูซำป่าบอน ตำบลเขาหลวง อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย โดยการดำเนินโครงการเฝ้าระวังฯนีม้ วี ตั ถุประสงค์เพือ่ การเฝ้าระวังคุณภาพน้ำใน แหล่งน้ำธรรมชาติ “ห้วยฮวย” ที่อาจได้รับผลกระทบจากโครงการทำเหมืองแร่ทองคำ ในบริเวณพื้นที่ โครงการฯ และพืน้ ทีใ่ กล้เคียง ทำการเก็บตัวอย่างน้ำ จำนวน 2 ครัง้ /ปี ในฤดูแล้งและฤดูฝน ครัง้ ละ 5 สถานี ดังรูปที่ 2.15 สถานีท่ี 1 บริเวณสะพานข้ามห้วยฮวย บ้านตากแดด หมูท่ ่ี 2 (ข้างสถานีอนามัย) ตำบลหนองงิว้ อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย พิกดั ภูมศิ าสตร์ X 780370 Y 1917845 สถานีท่ี 2 สะพานข้ามห้วยฮวย บ้านแก่งหิน-กกสะทอน หมูท่ ่ี 2 ตำบลเขาหลวง อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย พิกดั ภูมศิ าสตร์ X 783500 Y 1919167 สถานีท่ี 3 สะพานบริเวณหน้าโครงการเหมืองแร่ทองคำ บ้านนาหนองบงน้อย ตำบลเขาหลวง อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย พิกดั ภูมศิ าสตร์ X 783938 Y 1911145 สถานีท่ี 4 สะพานบริ เ วณทางเข้ า โครงการบ้านนาหนองบงใหญ่ ตำบลเขาหลวง ทีต่ ง้ั โครงการเหมืองแร่ทองคำ อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย พิกดั ภูมศิ าสตร์ X 784342 Y 1921219 สถานีท่ี 5 สะพานบริเวณบ้านน้ำฮวย หมู ่ ท ี ่ 9 ตำบลเขาหลวง อำเภอวั ง สะพุ ง จังหวัดเลย พิกดั ภูมศิ าสตร์ X 787672 Y 1924235

รูปที่ 2.14 แสดงตำแหน่งทีต่ ง้ั โครงการเหมืองแร่ทองคำ

43

ดัชนี (Parameters) ทีท่ ำการตรวจวัด ได้แก่ 1) ดัชนีคณ ุ ภาพน้ำทัว่ ไป ได้แก่ อุณหภูม(ิ Temperature) ความเป็นกรด-ด่าง(pH) ออกซิเจนละลายน้ำ(DO) การนำไฟฟ้า(Conductivity) ความขุน่ (Turbidity) ความเค็ม(Salinity) และบีโอดี(BOD) 2) ดัชนีทางเคมี ได้แก่ สารหนู(As) ทองแดง(Cu) ไซยาไนด์(CN) แมงกานีส(Mn) เหล็ก(Fe) สังกะสี(Zn) นิกเกิล(Ni) ปรอท(Hg) แคดเมียม(Cd) โครเมียม(Cr) ตะกัว่ (Pb) 3) ดัชนีทางชีวภาพ ได้แก่ โคลิฟอร์มแบคทีเรีย(TCB) ฟีคอลโคลิฟอร์มแบคทีเรีย(FCB)

รูปที่ 2.15 แสดงสถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำในลำห้วยฮวย อ.วังสะพุง จ.เลย ตารางที่ 2.7 แสดงพารามิเตอร์ทส่ี ำคัญ ปี 2551 พารามิเตอร์ ค่ามาตรฐาน ค่าสารละลาย 7.52 - 7.84 pH 5-9 ความขุน่ 19 - 110 NTU ค่าการนำไฟฟ้า 190 – 522 (µS/cm) (1) ค่า ออกซิเจนละลาย (DO) 6.53 - 7.23 มก./ล. <6.0 หรือ <4.0 (2) ค่าบีโอดี (BOD) 1.36 - 2.48 มก./ล. >1.5 (1) ค่าโคลิฟอร์มแบคทีเรีย (TCB) 7,900–35,000 MPN/100 ml >5,000 (1) หรือ >20,000 (2) ค่าฟีคอลโคลิฟอร์มแบคทีเรีย (FCB) 200–2,200 MPN/100 ml >1,000 (1) หรือ >4,000 (2) แมงกานีส (Mn) 0.20 - 2.660 มก./ล.

1.0 มก./ล.

- มก./ล. ไซยาไนด์ (Total) 0 - 0.002 0.005 มก./ล. หมายเหตุ : (1) มาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 2 สามารถใช้ประโยชน์เพื่อการอุปโภคและบริโภคโดยผ่านการปรับปรุง คุณภาพน้ำทั่วไปก่อนและใช้ประโยชน์เพื่อการอนุรักษ์สัตว์น้ำ การประมงและว่ายน้ำ (2) มาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 3 สามารถใช้ประโยชน์เพื่อการอุปโภคและบริโภคโดยผ่านการปรับปรุง คุณภาพน้ำเป็นพิเศษก่อนและใช้ประโยชน์เพื่อการเกษตร

44

จากการติดตามตรวจสอบเพือ่ เฝ้าระวังผลกระทบสิง่ แวดล้อม จากการประกอบการเหมืองแร่ทองคำ ในพื้นที่ตำบลเขาหลวง อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย ในปี 2551 โดยการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำใน ลำห้วยฮวย โดยทำการเก็บตัวอย่างน้ำจำนวน 2 ครัง้ ๆ ละ 5 สถานี (ดังภาพที่ 2.15) พบว่า คุณภาพน้ำ ในลำห้วยฮวยทัง้ ลำน้ำมีคณ ุ ภาพอยูใ่ นเกณฑ์ ดี - เสือ่ มโทรม กล่าวคือ จัดอยูใ่ นแหล่งน้ำผิวดินประเภท ที่ 2-4 สามารถนำไปใช้ประโยชน์เพือ่ การอุปโภคและบริโภคโดยผ่านการปรับปรุงคุณภาพน้ำเป็นพิเศษก่อน และใช้ประโยชน์เพื่อการอนุรักษ์ การประมง การเกษตรและเพื่อการอุตสาหกรรม พบว่าคุณภาพน้ำใน ลำห้วยฮวย มีคา่ pH อยูใ่ นช่วง 7.52 - 7.84 มีคา่ ความขุน่ (Turbidity) อยูใ่ นช่วง 19 -110 NTU มีคา่ ความนำไฟฟ้า(Conductivity) อยูใ่ นช่วง 190 - 522 ไมโครซีเมนต์/เซนติเมตร มีคา่ ออกซิเจนละลายน้ำ อยูใ่ นช่วง 6.53 - 7.23 มก./ล. มีคา่ บีโอดี (BOD) อยูใ่ นช่วง 1.36 - 2.48 มก./ล. มีคา่ โคลิฟอร์มแบคทีเรีย (TCB) อยูใ่ นช่วง 7,900 – 35,000 MPN/100 ml และ มีคา่ ฟีคอลโคลิฟอร์มแบคทีเรีย (FCB) อยูใ่ นช่วง 200 – 2,200 MPN/100 ml ส่วนปริมาณโลหะหนักทีม่ กี ารตรวจวิเคราะห์ นัน้ มีปริมาณแมงกานีสค่อนข้างสูง คือ อยูใ่ นช่วง 0.20 - 2.660 มก./ล. ซึง่ มีคา่ สูงเกินค่ามาตรฐานทีก่ ำหนดไว้ คือ 1.0 มก./ล. ตรวจพบเป็นบางจุด และ สำหรับสารพิษ ไซยาไนด์ (Total) มีคา่ อยูใ่ นช่วง 0 - 0.002 มก./ล. อยูใ่ นเกณฑ์มาตรฐานทีก่ ำหนดไว้ คือ 0.005 มก./ล. จากการเฝ้าระวังฯ พบว่าลำห้วยฮวย มีแมงกานีส (Mn) ค่อนข้างสูง ซึ่งหากพิจารณาเฉพาะ ค่าแมงกานีสแล้ว สามารถสรุปได้วา่ สภาพตามธรรมชาติของพืน้ ทีท่ ท่ี ำการศึกษานีม้ คี า่ แมงกานีสค่อนข้างสูง อย่างไรก็ตามสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 ได้จดั ทำการศึกษาการเฝ้าระวังผลกระทบต่อสิง่ แวดล้อมบริเวณ พืน้ ทีเ่ หมืองทองคำอย่างต่อเนือ่ ง เนือ่ งจากมีความจำเป็นต้องเฝ้าระวังแหล่งน้ำ เพือ่ ใช้เป็นข้อมูล และเพือ่ เป็น การศึกษาการเปลีย่ นแปลงสภาพน้ำและคุณภาพน้ำอย่างสม่ำเสมอเป็นประจำ ซึง่ ข้อมูลทีศ่ กึ ษาได้ทง้ั หมดนี้ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในการศึกษาลำน้ำสาขา และนำไปสูก่ ารวางแผนจัดการคุณภาพ ลุม่ น้ำเลย ใน ภาพรวมของพืน้ ทีล่ มุ่ น้ำต่อไปได้

45

สถานการณ์เรือ่ งร้องเรียนปัญหาสิง่ แวดล้อม ปี 2551 จากการติดตามตรวจสอบและแก้ไขปัญหาเรื่องร้องเรียนด้านมลพิษสิ่งแวดล้อมของสำนักงาน สิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 โดยกลุม่ งานเฝ้าระวังและควบคุมคุณภาพสิง่ แวดล้อม ร่วมกับหน่วยงานทีเ่ กีย่ วข้องใน พืน้ ทีท่ ง้ั 5 จังหวัด คือ อุดรธานี หนองคาย สกลนคร เลย และนครพนม พบว่าเรือ่ งร้องเรียนด้านมลพิษ สิง่ แวดล้อมที่ สสภ.9 ได้รบั ผ่านช่องทางต่างๆ ได้แก่ ทางโทรศัพท์ เว็บไซด์สำนักงานฯ องค์การบริหารส่วนตำบล เทศบาล จากสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม 5 จังหวัด จากศูนย์บริการประชาชนของกระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม และจากกรมควบคุมมลพิษ มีเรือ่ งร้องเรียนด้านปัญหามลพิษสิง่ แวดล้อม จำนวนทัง้ สิน้ 19 เรือ่ ง ดังแสดงในรูปที่ 2.16

รูปที่ 2.16 แสดงร้อยละเรือ่ งร้องเรียนด้านมลพิษ ตารางที่ 2.8 แสดงจำนวนเรือ่ งร้องเรียนด้านมลพิษสิง่ แวดล้อม ปี 2551

ปัญหามลพิษ

จำนวนเรือ่ ง

1. มลพิษจากขยะและสิง่ ปฏิกลู

-

2. มลพิษทางน้ำ

7

3. กลิน่ เหม็น

5

4. ฝุน่ ละออง

5

5. มลพิษทางเสียง

2

รวม

46

19

สถานการณ์ผลกระทบสิง่ แวดล้อม จากการประกอบกิจการเกลือสินเธาว์ จากการติดตาม ตรวจสอบและเฝ้าระวังคุณภาพสิง่ แวดล้อม ในพืน้ ทีท่ ม่ี กี ารผลิตเกลือสินเธาว์ โดย สำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 9 พบว่า การทำเกลือสินเธาว์ในพื้นที่ จังหวัดอุดรธานี สกลนคร และ จังหวัดหนองคาย ในช่วงที่ผ่านมาได้ก่อให้เกิดปัญหาที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมหลายประการ เช่น ปัญหาน้ำเค็มรั่วไหลออกสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ ทำให้แหล่งน้ำไม่สามารถใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ ได้ ปัญหาดินเค็มแพร่กระจาย และปัญหาแผ่นดินทรุดตัว ซึง่ มีการร้องเรียนไปยังหน่วยงานต่างๆ ทีเ่ กีย่ วข้อง เพือ่ ให้ดำเนินการแก้ไขปัญหาผลกระทบทีเ่ กิดขึน้ จากการศึกษาของสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9 ในฐานะ หน่วยงานหนึง่ ทีม่ หี น้าทีใ่ นการกำกับดูแล และรักษาคุณภาพสิง่ แวดล้อม สรุปผลการศึกษาได้ดงั นี้ สภาพพื้นที่ผลิตเกลือสินเธาว์ จากการติดตามตรวจสอบและเฝ้าระวังผลกระทบสิง่ แวดล้อมจากการทำเกลือสินเธาว์ ทัง้ 3 จังหวัด พบว่า สภาพปัญหาทีส่ ำคัญ มีดงั นี้ การลักลอบปล่อยน้ำขมออกนอกพื้นที่นาเกลือ ปัญหาการรั่วไหลของน้ำเค็มออกจากพื้นที่ทำเกลือ ในช่วงฤดูการผลิต (ตุลาคม-มีนาคม) และการแพร่กระจายของ คราบเกลือ ทีค่ า้ งอยูบ่ นพืน้ ทีล่ านตากเกลือลงสูแ่ หล่งน้ำธรรมชาติ ทีอ่ ยูใ่ กล้เคียงในช่วงฤดูฝน ซึง่ มีสาเหตุจากคันดินชำรุด บางจุดมีการ ลักลอบปล่อยน้ำเสียออกนอกพืน้ ทีท่ ำเกลือ การกองเกลือไว้ในทีโ่ ล่ง จากสภาพปัญหาทีเ่ กิดขึน้ ก่อให้เกิดผลกระทบ ดังนี้ ผลกระทบต่อการใช้ประโยชน์แหล่งน้ำ เช่น ผลกระทบ การเทกองเกลือไว้กลางแจ้ง จากการนำน้ำดิบไปผลิตน้ำประปาของอำเภอบ้านม่วง ซึง่ ใช้นำ้ ดิบ จากอ่างเก็บน้ำที่รบั น้ำจากลำห้วยซางและห้วยบ่อแดง โดยลำห้วยทัง้ สองไหลผ่านพืน้ ทีผ่ ลิตเกลือในเขตอำเภอวานรนิวาสและอำเภอบ้านม่วง ทำให้นำ้ ประปาไม่ได้มาตรฐานเนือ่ งจากน้ำมีคา่ ความเค็มสูง ปัญหาข้อขัดแย้งระหว่างเกษตรกรผู้ทำนาข้าว กับผูท้ ำนาเกลือ เนือ่ งจากน้ำเค็มรุกพืน้ ทีน่ าข้าว เช่น บริเวณพืน้ ที่ เกษตรที่ใช้น้ำจากลำห้วยทวนและบริเวณฝายท่ามะนาว อำเภอบ้านดุง ซึ่งชาวบ้านใช้น้ำเพื่อการเกษตร การประมงและเพือ่ การอุปโภคบริโภค ทำให้ราษฎรไม่สามารถใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำได้อย่างเต็มที่

47

ผลกระทบต่อการเพาะปลูกพืชได้เพียงบางประเภท

ติดกับพืน้ ทีท่ ำนา ไม่มแี นวกันชน

และให้ผลผลิตต่ำเนือ่ งจากค่าความเค็มของน้ำในแหล่งน้ำธรรมชาติ เพิม่ ขึน้ จากผลการติดตามตรวจสอบคุณภาพแหล่งน้ำทีอ่ ยู่ ใกล้เคียง กับพืน้ ทีท่ ำเกลือสินเธาว์ของ สสภ.9 พบว่า ค่าการนำไฟฟ้าเมือ่ ไหลผ่าน พื้นที่ทำเกลือมีค่าสูงมากโดยเฉพาะในช่วงฤดูการผลิตเกลือ ซึ่ง จุดตรวจวัดหลายจุดมีคา่ การนำไฟฟ้าสูงเกินกว่า 10,000 ไมโครซีเมนต์ และทีน่ า่ เป็นห่วงยิง่ ขึน้ ก็คอื ลำห้วยทุกสายทีไ่ หลผ่านพืน้ ทีท่ ำเกลือ ติดกับพืน้ ทีป่ า่ บุง่ ป่าทามแม่นำ้ สงคราม จะไหลไปรวมกับแม่น้ำสงคราม ซึ่งเป็นแม่น้ำสายสำคัญในพื้นที่ ซึง่ อาจส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศของลำน้ำได้ ปัญหาการทรุดตัวของพื้นดินและการเกิดโพรงใต้ดิน ในพื้นที่ตำบลหนองกวั่ง อำเภอบ้านม่วง โดยเฉพาะบริเวณ บ้านโนนสะแบง เกิดหลุมยุบขนาดใหญ่และมีการยุบต่อเนือ่ งมาจน ถึงปัจจุบนั เป็นเหตุให้ราษฎรทีต่ ง้ั บ้านเรือนอยูใ่ กล้เคียงต้องอพยพ บ้านเรือนออกไปอยูท่ อ่ี น่ื เนือ่ งจากเกรงว่าจะไม่ปลอดภัย ส่วนบริเวณ อำเภอบ้านดุงพบว่ามีโพรงเกลือใต้ดินในหลายพื้นที่ จุดที่สำคัญ หลุมยุบในหมู่บ้านโนนสะแบง อ.บ้านม่วง ได้แก่ ใต้ทางหลวงหมายเลข 2096 บริเวณบ้านดุงน้อย บ้านศรีสทุ โธ และโพรงเกลือใต้ดนิ อยูร่ ะหว่างเสาส่งไฟฟ้าแรงสูงต้นที่ 33/1 และ 32/3 อยูล่ กึ จากผิวดิน 40 เมตร บริเวณบ้านทุง่ อำเภอบ้านดุง ปัญหาต่างๆเหล่านี้มีการร้องเรียนมายังองค์กรปกครอง ส่วนท้องถิน่ ในขณะทีอ่ งค์กรปกครองส่วนท้องถิน่ ประสบปัญหาใน การกำกับดูแลผลกระทบต่อสิง่ แวดล้อมจากกิจการเกลือสินเธาว์ เช่น หลุมยุบในหมู่บ้านโนนสะแบง อ.บ้านม่วง มีเจ้าหน้าทีไ่ ม่เพียงพอ ขาดความชัดเจนในอำนาจหน้าที่ นอกจากนี้ ผูป้ ระกอบการบางส่วนไม่ปฏิบตั ติ ามเงือ่ นไขในการขออนุญาตประกอบ กิจการจากสำนักงานอุตสาหกรรมจังหวัด

48

สถานการณ์คุณภาพน้ำในพื้นที่ทำเกลือสินเธาว์ สสภ.9 ได้ติดตามตรวจสอบคุณภาพแหล่งน้ำธรรมชาติในพื้นที่ทำเกลือสินเธาว์ในปี 2549-2551 บริเวณลำห้วยทวน ห้วยทุง่ ห้วยกลางและห้วยต้อน อำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี ห้วยบ่อแดง ห้วยซาง อำเภอบ้านม่วงและอำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร และ อ่างเก็บน้ำห้วยเซิม อ่างเก็บน้ำห้วยทราย ลำห้วยพอก อำเภอโพนพิสยั ลำห้วยเสน่ห์ หนองบ่อเสน่ห์ อำเภอโซ่พสิ ยั จังหวัดหนองคาย รวม 40 จุด แบ่งเป็นจุดอ้างอิงจำนวน 8 จุด จุดเฝ้าระวังคุณภาพน้ำจำนวน 32 จุด โดยทำการติดตามตรวจสอบปีละ 3 ครัง้ คือ ครัง้ ที่ 1 ในเดือนมกราคม-กุมภาพันธ์ ซึง่ อยูใ่ นช่วงฤดูกาลผลิต ครัง้ ที่ 2 ในเดือนมิถนุ ายน ซึง่ เป็นช่วงต้นฤดูฝนและ ครัง้ ที่ 3 ช่วงปลายเดือนสิงหาคมถึงต้นกันยายน ซึง่ เป็นช่วงทีม่ ฝี นตกชุกและ น้ำหลาก โดยเปรียบเทียบกับเกณฑ์ชน้ั คุณภาพแหล่งน้ำเพือ่ การชลประทานตามเกณฑ์ของ USSL.(US. Salinity Laboratory Staff.1954)* สหรัฐอเมริกา สรุปผลการติดตามตรวจสอบแหล่งน้ำทีส่ ำคัญได้ดงั นี้

รูปที่ 2.17 แผนภูมแิ สดงชัน้ คุณภาพน้ำรวม ปี 2549 คุณภาพน้ำโดยรวมในปี 2549-2551 พบว่า มีแนวโน้มไปในทิศทางเดียวกัน กล่าวคือ คุณภาพน้ำ ในช่วงฤดูกาลผลิตและต้นฤดูฝน (ครัง้ ที่ 1 และ 2) คุณภาพน้ำส่วนใหญ่จะอยูใ่ นชัน้ ที่ 3 และ 4 หมายถึง น้ำทีม่ เี กลือละลายอยูใ่ นปริมาณทีส่ งู และสูงมาก ซึง่ เป็นคุณภาพน้ำทีไ่ ม่เหมาะกับการเพาะปลูกและการนำ ไปผลิตน้ำประปาเนือ่ งจากมีคา่ ความเค็มสูง * มาตรฐานคุณภาพน้ำเพือ่ การชลประทาน USSL.(US. Salinity Laboratory Staff. 1954) ได้มกี ารกำหนดมาตรฐานคุณภาพของน้ำ ที่ใช้ในการชลประทานโดยใช้ค่าการนำไฟฟ้ามากำหนดเกณฑ์ชั้นคุณภาพน้ำเพื่อการชลประทานเป็นชั้นต่างๆ ดังนี้ ชัน้ ที่ 1 คือ น้ำที่มีเกลือละลายอยู่ต่ำ (0-250 ไมโครโมห์/ซม.) ใช้ได้กับพืชส่วนมาก ไม่เสี่ยงต่อก ารเกิดดินเค็ม ชัน้ ที่ 2 คือ น้ำทีม่ เี กลือละลายอยูป่ านกลาง (251-750 ไมโครโมห์/เซนติเมตร) ใช้ได้กบั พืชทีท่ นเค็มระดับปานกลาง โดยไม่ตอ้ งมีการจัดการพิเศษ ชัน้ ที่ 3 คือ น้ำทีม่ เี กลือละลายอยูส่ งู (751-2,250 ไมโครโมห์/เซนติเมตร) ไม่สามารถใช้กบั ดินทีม่ กี ารระบายน้ำทีเ่ ลว หรือใช้ปลูกพืชทนเค็ม ชัน้ ที่ 4 คือ น้ำที่มีเกลือละลายอยู่สูงมาก (>2,250 ไมโครโมห์/เซนติเมตร) ไม่เหมาะสมกับการชลประทาน

49

รูปที่ 2.18 แผนภูมแิ สดงชัน้ คุณภาพน้ำรวม ปี 2550 ส่วนคุณภาพน้ำในครัง้ ที่ 3 ซึง่ เป็นช่วงทีม่ ฝี นตกชุกในพืน้ ที่ คุณภาพน้ำจะอยูใ่ นชัน้ ที่ 1 และ 2 เป็น ส่วนใหญ่เนือ่ งจากมีปริมาณน้ำฝนลงมาเจือจาง จึงทำให้คา่ ความเค็มของน้ำเจือจางลง ดังแสดงในแผนภูมิ

รูปที่ 2.19 แผนภูมแิ สดงชัน้ คุณภาพน้ำรวม ปี 2551 ข้อเสนอแนะและแนวทางการแก้ไขปัญหา 1. หน่วยงานทีเ่ กีย่ วข้อง ควรกำกับดูแลให้ผปู้ ระกอบกิจการผลิตเกลือสินเธาว์ให้มกี ารปฏิบตั ติ าม เงือ่ นไขการอนุญาตอย่างเคร่งครัด ดังนี้ ๏ นาเกลือต้องอยูห่ า่ งจากพืน้ ทีข่ า้ งเคียงทีไ่ ม่ได้ทำเกลือไม่นอ้ ยกว่า 30 เมตร และบ่อสูบน้ำเกลือ ต้องอยูห่ า่ งจากอ่างเก็บน้ำไม่นอ้ ยกว่า 300 เมตร เช่น นาเกลือบ้านนาโฮงอยูต่ ดิ กับอ่างเก็บน้ำท่ามะนาว อำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี เป็นต้น จึงควรจัดให้มแี นวกันชน (Buffer Zone) ระหว่างนาเกลือและพืน้ ที่ ทีไ่ ม่มกี ารทำเกลือเพือ่ ลดปัญหาการแพร่กระจายของน้ำเค็มลงสูแ่ หล่งน้ำธรรมชาติ

50

๏ กวดขันไม่ให้มกี ารทำเกลือนอกฤดูการผลิต โดยเฉพาะการทำเกลือต้มทัง้ ในพืน้ ทีบ่ า้ นเซิมทุง่ ตำบลเซิม อำเภอโพนพิสยั จังหวัดหนองคาย และพืน้ ทีบ่ า้ นกุดเรือคำ อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร ๏ ระยะห่างของบ่อสูบน้ำเกลือจากถนนสายหลักต้องไม่น้อยกว่า 300 เมตร เช่น บริเวณ บ้านกุดเรือคำ ตำบลกุดเรือคำ อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร ๏ บ่อสูบแต่ละบ่อมีระยะห่างจากบ่อสูบข้างเคียงน้อยกว่า 50 เมตร (อย่างน้อยต้องห่างไม่นอ้ ย กว่า 50 เมตร) ๏ ให้มีการดูแลรักษาความแข็งแรงของทำนบดินโดยรอบพื้นที่ผลิตเกลือทั้งในและนอกช่วง ฤดูการผลิตเกลือ 2. พื้นที่ผลิตเกลือ บ้านท่าสะอาด อำเภอเซกา จังหวัด การทำเกลือต้มบ้านท่าสะอาด หนองคาย ซึ่งเป็นการผลิตเกลือต้มพื้นบ้านควรได้รับการควบคุม ดูแลในเรือ่ งการใช้ฟนื เป็นเชือ้ เพลิง ตลอดจนควบคุมการเจาะบ่อตอก ไม่ให้สบู น้ำใต้ดนิ จากแม่นำ้ สงครามเพิม่ ขึน้ เนือ่ งจากน้ำเกลือใต้ดนิ อาจรัว่ ไหลทำให้เกิดการแพร่กระจายความเค็มในแม่นำ้ ได้โดยง่าย 3. เห็นควรยกเลิกการประกอบกิจการบริเวณนาเกลือ บ้านคำอ้อ-ดอนแดง ตำบลดงเหนือ อำเภอบ้านม่วง จังหวัดสกลนคร เพราะไม่สามารถป้องกันน้ำเค็มไม่ให้แพร่กระจายลงสู่แหล่งน้ำ การทำเกลือต้มบ้านท่าสะอาด สาธารณะ ได้โดยเฉพาะพื้นที่ป่าบุ่งป่าทามซึ่งเป็นระบบนิเวศที่ สำคัญของพืน้ ทีล่ มุ่ น้ำสงคราม 4. ควรระงับการอนุญาตการผลิตเกลือในพื้นที่ บ้านโนนสะแบง-หนองกวัง่ ตำบลหนองกวัง่ อำเภอบ้านม่วง จังหวัดสกลนคร เนือ่ งจากสภาพปัญหาการแพร่กระจายความเค็มสูแ่ หล่งน้ำธรรมชาติ และปัญหาแผ่นดินทรุดตัวอยูใ่ นภาวะวิกฤตจนกว่าจะมีการศึกษาหา แนวทางในการป้องกันปัญหาและลดผลกระทบ ได้ชดั เจนก่อน 5. ควรมีการทบทวนพืน้ ทีอ่ นุญาตให้มกี ารผลิตเกลือโดยมีกำหนดพืน้ ทีอ่ นุญาตให้ชดั เจน(Zoning) ทัง้ นีเ้ พือ่ ประโยชน์ในการควบคุมผลกระทบสิง่ แวดล้อมทีอ่ าจจะเกิดขึน้ 6. เห็นควรมีการฝึกอบรมให้ความรู้เจ้าหน้าที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นให้มีความพร้อมในการ ติดตามตรวจสอบปัญหาผลกระทบสิ่งแวดล้อมเบื้องต้นที่เกิดจากการประกอบการเกลือสินเธาว์และเข้าใจ บทบาทภารกิจทีไ่ ด้รบั การถ่ายโอนจากส่วนกลาง 7. ควรส่งเสริมให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการติดตามและแก้ไขปัญหาผลกระทบสิ่งแวดล้อม ในรูปแบบของเครือข่ายภาคประชาชน

51

8. ควรจัดให้มีเวทีประชาคมเพื่อให้ประชาชนในพื้นที่ที่ประสบปัญหาผลกระทบเข้ามามีส่วนร่วม ในการเสนอแนะความ คิดเห็นต่อการแก้ไขปัญหาผลกระทบสิง่ แวดล้อมทีเ่ กิดขึน้ 9. ควรประกาศเขตควบคุมมลพิษในพื้นที่ที่มีค่าความเค็มสูงมากตลอดปีและมีความเสี่ยงสูงต่อ การแพร่กระจายความเค็มลงสู่แหล่งน้ำสาธารณะและพื้นที่ที่เสี่ยงต่อการเกิดหลุมยุบจากการสูบน้ำใต้ดิน เช่น พืน้ ที่ ตำบลหนองกวัง่ อำเภอบ้านม่วง จังหวัดสกลนคร พืน้ ที่ ตำบลบ้านดุง-ศรีสทุ โธ อำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี เป็นต้น

52

สถานการณ์การสำรวจและพัฒนา แหล่งก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ ม จังหวัดอุดรธานี แหล่งก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ ม เป็นพืน้ ทีส่ มั ปทานปิโตรเลียมทางตอนใต้ของจังหวัดอุดรธานี (อำเภอ หนองแสง หนองวัวซอ โนนสะอาด และอำเภอเมือง) และตอนเหนือของจังหวัดขอนแก่น (อำเภอเขาสวนกวาง) แปลงสำรวจหมายเลข E5N และ EU-1 มีบริษทั เฮสส์ (ไทยแลนด์) จำกัด เป็นผูด้ ำเนินการสำรวจและพัฒนา แหล่งก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ มแห่งนี้ มีจดุ ประสงค์หลักเพือ่ จัดหาเชือ้ เพลิงก๊าซธรรมชาติสง่ มอบให้แก่โรงไฟฟ้า พลังความร้อนร่วมน้ำพอง(โรงงานน้ำพอง) ของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย ซึ่งโครงการได้รับ ความเห็นชอบจากคณะกรรมการผู้ชำนาญการพิจารณารายงานการวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อม เมือ่ วันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2548 และได้รบั พระราชทานชือ่ แหล่งก๊าซธรรมชาติจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เมือ่ วันที่ 6 พฤศจิกายน 2549 ว่า “แหล่งผลิตก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ ม” ทัง้ นี้ รายงานการวิเคราะห์ผลกระทบสิง่ แวดล้อมของ แหล่งผลิตก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ ม ได้กำหนดให้ โครงการต้องติดตามตรวจสอบคุณภาพสิง่ แวดล้อม ในระยะดำเนินการ เพือ่ นำเสนอต่อสำนักงานนโยบายและ แผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม รวมทั้งปฏิบัติตามมาตรการป้องกัน แก้ไข และลดผลกระทบ สิง่ แวดล้อมตามทีไ่ ด้เสนอไว้ในรายงานการวิเคราะห์ผลกระทบสิง่ แวดล้อม สำหรับองค์ประกอบของโครงการ ประกอบด้วย (1) หลุมผลิตก๊าซธรรมชาติในพืน้ ทีห่ ลุมเจาะ 3 แห่ง คือ พืน้ ทีส่ นิ ภูฮอ่ ม-3 (SPH-3) พืน้ ทีส่ นิ ภูฮอ่ ม-4 (SPH-4) และพืน้ ทีส่ นิ ภูฮอ่ ม-5 (SPH-5) อำเภอหนองแสง จังหวัดอุดรธานี (2) แนวท่อส่งก๊าซสินภูฮ่อม จากอำเภอหนองแสง จังหวัดอุดรธานี ไปยังอำเภอน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น มีความยาวประมาณ 63 กิโลเมตร และมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของท่อ 16 นิว้ และ (3) สถานีผลิตก๊าซธรรมชาติ อำเภอน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น การดำเนินโครงการ ในปี 2551 โครงการสำรวจและพัฒนาแหล่งก๊าซธรรมชาติสินภูฮ่อม จังหวัดอุดรธานี ได้ทำการ ก่อสร้างแนวท่อส่งก๊าซและสถานีผลิตก๊าซธรรมชาติแล้วเสร็จ และได้ผลิตก๊าซธรรมชาติแล้ว โดยมีกำลัง การผลิตประมาณ 100 ล้านลูกบาศก์ฟุตต่อวัน จากแหล่งผลิตสินภูฮ่อม-3 สินภูฮ่อม-4 และสินภูฮ่อม-5 ซึง่ มีรายละเอียดของการดำเนินการในแต่ละพืน้ ทีด่ งั นี้ 1) พืน้ ทีห่ ลุมเจาะสินภูฮอ่ ม-3 สินภูฮอ่ ม-4 และสินภูฮอ่ ม-5 ปัจจุบนั การผลิตก๊าซธรรมชาติของโครงการฯ ได้นำก๊าซธรรมชาติจากพืน้ ทีห่ ลุมเจาะ ทัง้ สามแห่งนีใ้ นพืน้ ทีจ่ งั หวัดอุดรธานี ส่งตามแนวท่อก๊าซไปสูส่ ถานีผลิตก๊าซธรรมชาติทต่ี ง้ั อยูท่ จ่ี งั หวัดขอนแก่น โดยมีการควบคุมด้วยกล้องวงจรปิด จากห้องควบคุม ณ สถานีผลิตก๊าซธรรมชาติทจ่ี งั หวัดขอนแก่น

53

2) แนวท่อส่งก๊าซธรรมชาติ ปัจจุบนั แนวท่อส่งก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ มได้มกี ารก่อสร้างเสร็จสิน้ และได้เปิดใช้งานเป็นที่ เรียบร้อยแล้ว สำหรับการฟืน้ ฟูคนื สภาพพืน้ ทีก่ อ่ สร้างตามแนวท่อส่งก๊าซ ซึง่ แบ่งเป็น 2 พืน้ ที่ คือ พืน้ ทีท่ ำกินของ ประชาชนและพืน้ ทีอ่ นุรกั ษ์นน้ั ปัจจุบนั การฟืน้ ฟูสภาพพืน้ ทีท่ ำกินของประชาชนเสร็จสิน้ ทัง้ หมดแล้ว โดย ประชาชนสามารถเข้าใช้ประโยชน์ในการเพาะปลูกได้ดงั เดิม ส่วนการฟืน้ ฟูสภาพพืน้ ทีอ่ นุรกั ษ์ อยูใ่ นระหว่างการ ดำเนินการ โดยมีสว่ นทีฟ่ น้ื ฟูเสร็จสิน้ แล้ว 2 ส่วน มีพน้ื ทีป่ ระมาณ 14,400 ตารางเมตร ซึง่ พืน้ ทีท่ ไ่ี ด้ทำการฟืน้ ฟู นี้ สามารถใช้งานเพือ่ ป้องกันการชะล้างพังทลายของดินได้ และทางโครงการได้มี การบำรุงรักษาอยูต่ ลอด 3) สถานีผลิตก๊าซธรรมชาติ ก๊าซธรรมชาติจากพื้นที่สินภูฮ่อม-3 สินภูฮ่อม-4 และสินภูฮ่อม-5 จะถูกส่งตาม แนวท่อก๊าซมายังสถานีผลิตก๊าซธรรมชาติเพือ่ ผ่านกระบวนการแยกก๊าซ และส่งต่อให้กบั โรงไฟฟ้าพลังงาน ความร้อนร่วมน้ำพอง (โรงไฟฟ้าน้ำพอง) ของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย

รูปที่ 2.20 แสดงพืน้ ทีห่ ลุมเจาะสินภูฮอ่ ม-3

รูปที่ 2.21 แสดงพืน้ ทีห่ ลุมเจาะสินภูฮอ่ ม-4

รูปที่ 2.22 แสดงพืน้ ทีห่ ลุมเจาะสินภูฮอ่ ม-5

54

รูปที่ 2.23 แสดงแผนทีต่ ง้ั โครงการและจุดติดตามตรวจสอบคุณภาพสิง่ แวดล้อม แหล่งก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ ม

55

รูปที่ 2.24 แสดงการฟืน้ ฟูสภาพพืน้ ทีอ่ นุรกั ษ์ ระหว่างดำเนินการฟืน้ ฟู (ซ้าย) และ หลังการฟืน้ ฟู (ขวา) สถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม โครงการฯ ได้ตดิ ตามตรวจสอบคุณภาพสิง่ แวดล้อมอย่างต่อเนือ่ ง โดยในช่วงปีท่ี 2 ของระยะดำเนินการ ผลิต โครงการได้จดั ทำรายงานการติดตามตรวจสอบฯ จำนวน 2 ครัง้ คือ (1) ระหว่างเดือนมกราคมถึงมิถนุ ายน 2551 และ(2) ระหว่างเดือนกรกฎาคมถึงธันวาคม 2551 โดยได้ดำเนินการติดตามในประเด็นต่างๆ ดังนี้ - การติดตามตรวจสอบคุณภาพอากาศ เสียง และน้ำใต้ดนิ ในช่วงฤดูแล้ง และในช่วงฤดูฝน - การติดตามตรวจสอบคุณภาพน้ำทิง้ และของเสียทัว่ ไปในทุกเดือน - การติดตามตรวจสอบด้านสังคมไม่มกี ารนำเสนอ - การติดตามตรวจสอบทางด้านดินและพรรณพืช สำหรับพืน้ ทีโ่ ครงการในจังหวัดอุดรธานี มีการติดตามตรวจสอบคุณภาพน้ำใต้ดนิ จำนวน 2 บ่อ ได้แก่ บ่อบาดาลทีค่ า่ ยพักผูป้ ฏิบตั งิ าน และบ่อบาดาลบ้านป่าไม้ โดยในการตรวจวัดเมือ่ เดือนกรกฎาคม 2551 พบว่า บ่อบาดาลทีค่ า่ ยพักผูป้ ฏิบตั งิ าน ไม่มนี ำ้ ภายในบ่อจึงไม่มผี ลการตรวจสอบ สำหรับคุณภาพน้ำใต้ดนิ ทีบ่ า้ น ป่าไม้ ซึง่ ได้ทำการติดตามตรวจสอบไปแล้ว 2 ครัง้ ในปี 2550 และอีก 2 ครัง้ ในปี 2551 พบว่า ดัชนีสว่ นใหญ่ มีคา่ อยูใ่ นเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำบาดาลทีใ่ ช้บริโภคได้ มีเพียงบางดัชนีทม่ี คี า่ ไม่อยูใ่ นมาตรฐาน ซึง่ ส่วนใหญ่ คือ สี และแมงกานีสทีต่ รวจพบทุกครัง้ อาจมีสาเหตุมาจากสภาพทางธรณีวทิ ยาของบริเวณทีเ่ ก็บตัวอย่าง ทัง้ นีบ้ อ่ บาดาลทีบ่ า้ นป่าไม้ เป็นบ่อบาดาลเก่าและไม่มกี ารนำน้ำมาใช้เพือ่ การอุปโภคและบริโภค ทัง้ นี้ จังหวัดอุดรธานี ได้มกี ารแต่งตัง้ คณะกรรมการติดตามตรวจสอบโครงการสำรวจและพัฒนาแหล่ง ก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ ม ประกอบด้วยส่วนราชการ องค์กรเอกชน และประชาชน โดยมีนายอำเภอหนองแสง เป็นประธานกรรมการ มีบทบาทหน้าทีใ่ นการติดตามการดำเนินงานโครงการฯ การพิจารณาแก้ไขปัญหา ข้อขัดแย้งระหว่างกลุม่ องค์กร รวมทัง้ การแต่งตัง้ คณะทำงานตรวจสอบข้อเท็จจริงได้ตามความเหมาะสม ซึง่ ในปี 2551 ได้มกี ารประชุมคณะกรรมการฯ จำนวน 3 ครัง้ ในเดือนกุมภาพันธ์ มิถนุ ายน และตุลาคม 2551 เพือ่ ร่วมกันติดตามตรวจสอบการดำเนินงานโครงการฯ ทีม่ า: รายงานผลการปฏิบตั ติ ามมาตรการป้องกันและแก้ไขผลกระทบสิง่ แวดล้อม และมาตรการติดตามตรวจสอบคุณภาพสิง่ แวดล้อม แหล่งผลิตก๊าซธรรมชาติ สินภูฮอ่ ม ระยะดำเนินการ , มกราคม 2552

56

สถานการณ์เหมืองแร่โพแทช จังหวัดอุดรธานี โครงการเหมืองแร่โพแทช จังหวัดอุดรธานี เป็นโครงการพัฒนาโครงการหนึง่ ทีไ่ ด้รบั ความสนใจจาก ประชาชนทัง้ ในและนอกพืน้ ทีส่ บื เนือ่ งยาวนานมากว่าทศวรรษ จากการเจาะสำรวจโดยกรมทรัพยากรธรณี พบว่าบริเวณแหล่งอุดรธานีมแี ร่โพแทชทีม่ คี ณ ุ ภาพดี มีความบริสทุ ธิส์ งู ดังนัน้ จึงมีบริษทั เอกชนให้ความสนใจ ในการลงทุน โดยบริษัทแรก คือ บริษัทไทยอะกริโก โพแทช จำกัด โดยการขออาชญาบัตรพิเศษจาก กรมทรัพยกรธรณีและรัฐบาลได้ทำสัญญาการสำรวจ การผลิตและการจำหน่ายกับบริษทั เมือ่ ปี 2527 ต่อมา ได้มีการเปลี่ยนแปลงผู้ถือหุ้นและสำรวจต่อจนถึงปัจจุบัน บริษัท อิตาเลี่ยนไทย ดีเวลล็อปเมนต์ จำกัด ได้เข้ามาซือ้ หุน้ นับตัง้ แต่ปี 2549 เป็นต้นมา แต่ยงั ไม่สามารถเปิดดำเนินกิจการได้ สภาพปัญหาที่ประชาชนคัดค้าน มีเหตุผลหลายประการทีท่ ำให้โครงการฯ นี้ ไม่สามารถเดินหน้าต่อไปได้หรือเดินหน้าได้อย่างเชือ่ งช้า เนือ่ งจากการคัดค้านของประชาชนในพืน้ ที่ เหตุผลหลักทีช่ าวบ้านคัดค้านคือ ผลกระทบสิง่ แวดล้อมทีเ่ กิดขึน้ หลังจากการทำเหมือง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องของดินทรุดตัว ซึ่งตามโครงการเลือกวิธีการทำเหมือง แบบช่องทางสลับค้ำยัน (Room and Pillar) โดยการเจาะอุโมงค์จากพืน้ ทีด่ นิ ลงไปในลักษณะเอียง ขนาด กว้าง 6 เมตร สูง 4.5 เมตร จำนวน 2 ช่อง ยาวประมาณ 2.7 กิโลเมตร เพือ่ เป็นเส้นทางลงสูช่ น้ั แร่และ ขนส่งลำเลียงแร่ จนถึงชั้นความลึกที่ระดับประมาณ 300 เมตร จากนั้นจะขุดเป็นอุโมงค์ใต้ดินไปตาม สายชั้นแร่ในแนวราบ ขณะเดียวกันก็จะเว้นผนังบางส่วนไว้เป็นเสาค้ำยันเพื่อป้องกันดินทรุด ดังนั้น จะมีการขุดแร่ออกประมาณ 60-70 % ส่วนทีเ่ หลือทิง้ ใว้ให้เป็นเสาค้ำยัน แร่จะถูกลำเลียงโดยสายพานขึน้ สู่ โรงแต่งแร่บนพืน้ ทีด่ นิ บนพืน้ ทีป่ ระมาณ 2,000 ไร่ โดยใช้วธิ กี ารลอยแร่ ตกตะกอนแยกแร่และอบแห้ง เพื่อให้ได้โพแทชสำหรับเป็นวัตถุดิบทำปุ๋ย มีกำลังการผลิตประมาณ 6,000 ตันต่อวัน หรือสูงสุดปีละ 2 ล้านตัน จากรายงานผลกระทบสิง่ แวดล้อมฉบับเดิม กล่าวว่า การถล่มหรือเลือ่ นไหลของดินคาดว่าจะเป็น 70 เซนติเมตร ในช่วงเวลากว่า 20 ปี โดยจะค่อยๆ เกิดขึน้ และการเลือ่ นตัวของแผ่นดินสูงสุด ภายหลัง 22 ปี ของอายุการทำเหมืองจะเป็น 0.8 เมตร และจะมีการทรุดตัวเกิดเพิม่ ขึน้ อีกหลังจากการปิดเหมืองไปแล้ว นอกจากนั้นยังมีปัญหาดินเค็ม ปัญหาน้ำสำหรับอุปโภค-บริโภคของคนในชุมชนโดยรอบพื้นที่ โครงการ เนื่องจากกระบวนการในการผลิตแร่จำเป็นต้องใช้น้ำปริมาณมากเพื่อแยกแร่ ซึ่งน้ำที่ผ่าน กระบวนการผลิตแร่มโี อกาสซึมไปรวมกับ “แหล่งน้ำใต้ดนิ ” ซึง่ อาจทำให้นำ้ ใต้ดนิ เค็ม ไม่สามารถนำมา อุปโภคและบริโภคได้ อีกทัง้ กองกากเกลือทีเ่ หลือจากกระบวนการแยกแร่ ซึง่ มีความสูง ประมาณ 40 เมตร

57

และไม่มีอะไรปกคลุม การฟุ้งกระจายของกองเกลือ เมื่อเวลาฝนตกน้ำฝนจะชะล้างกองเกลือ ไหลลงสู่ หนองนาตาล ซึ่งเป็นแหล่งน้ำสาธารณะขนาดใหญ่ ที่ชาวบ้านใช้ในการอุปโภคบริโภค ในชีวิตประจำวัน อีกปัญหาหนึ่งที่ชาวบ้านวิตกกังวลคือ ปัญหาเรื่องฝุ่น ที่เกิดจากกระบวนการทำเหมืองแร่ ซึ่งอาจ ส่งผลกระทบต่อสุขภาพอนามัย และอาคารบ้านเรือนของประชาชนได้ ปัญหาต่างๆ ดังกล่าวข้างต้นเป็นประเด็นคำถามเพียงบางส่วนทีป่ ระชาชน ผูไ้ ด้รบั ผลกระทบโดยตรง ต้องการคำตอบที่ชัดเจนจากผู้ประกอบการและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ซึ่งจะต้องหาคำตอบที่น่าเชื่อถือ มาตอบให้กบั ประชาชนได้รบั ทราบ หากไม่สามารถตอบคำถามเบือ้ งต้นเหล่านีใ้ ห้ชดั เจนได้ ความขัดแย้ง ต่างๆ ทีม่ มี ายาวนานก็ยากทีจ่ ะแก้ไขหรือบรรเทาลงได้

สถานภาพของโครงการเหมืองแร่โพแทช จังหวัดอุดรธานี ทีผ่ า่ นมาจนถึงปัจจุบนั ได้มคี วามพยายามในการเดินหน้าโครงการฯอย่างต่อเนือ่ ง โดยจังหวัดอุดรธานี ได้ออกคำสัง่ แต่งตัง้ คณะกรรมการและอนุกรรมการต่างๆ ขึน้ มาหลายชุดแล้ว เพือ่ สร้างความเข้าใจร่วมกัน ระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน องค์กรเอกชน กลุม่ อนุรกั ษ์สง่ิ แวดล้อมจังหวัดอุดรธานี และประชาชนในพืน้ ที่ ในปี 2549 คณะอนุกรรมการศึกษาผลกระทบและประชาสัมพันธ์โครงการเหมืองแร่โพแทช จังหวัดอุดรธานี ได้มมี ติให้ทำการศึกษาผลกระทบสิง่ แวดล้อมโครงการฯเพิม่ เติม ในประเด็นต่างๆ ทีม่ กี ารท้วงติง ปัจจุบนั ผูป้ ระกอบการได้วา่ จ้าง บริษทั โกลเด้น แพลน จำกัด ร่วมกับศูนย์การจัดการสิง่ แวดล้อมมหาวิทยาลัยขอนแก่น ศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อมโครงการฯ เพิ่มเติม โดยมีขอบเขตความรับผิดชอบ 5 ด้าน ประกอบด้วย 1) งานศึกษาด้านการทำเหมืองและเทคนิควิศวกรรม 2) งานศึกษาด้านธรณีวทิ ยา ธรณีแหล่งแร่ รวมทัง้ น้ำใต้ดนิ 3) งานศึกษาวิเคราะห์ผลกระทบสิง่ แวดล้อม 4) งานศึกษาผลกระทบทางสังคม และ 5) งานศึกษา ผลกระทบด้านสุขอนามัย สำหรับผลการศึกษายังไม่มกี ารเผยแพร่ขอ้ มูลต่อสาธารณะ และผูป้ ระกอบการก็ยงั ใช้ความพยายาม ในการเดินหน้าโครงการฯ ต่อไป ส่วนกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมจังหวัดอุดรธานี และประชาชนผู้คัดค้าน ยังรอดูท่าทีของหน่วยงานต่างๆที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ซึ่งหากมีความเคลื่อนไหวในการดำเนินโครงการฯ ก็ควรนำเอาข้อเสนอของกลุม่ ชาวบ้านไปพิจารณาร่วมด้วย

58

คณะผู้จัดทำ รายงานสถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม ปี 2551 ภาคที่ 9 ลุม่ น้ำโขง ที่ปรึกษา ดร.ศักดิส์ ทิ ธิ์ ตรีเดช นายธวัช ปทุมพงษ์

ปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ผูอ้ ำนวยการสำนักงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9

สนับสนุนข้อมูล นางสาวพัชราภร ศิรจิ งประเสริฐ นางเรียมสงวน งิว้ งาม นางสาวรจนา อินทรธิราช นายไพบูลย์ มานพ นางสาวณภัทร ตัง้ กิจวานิชย์ เจ้าหน้าทีส่ ำน้กงานสิง่ แวดล้อมภาคที่ 9

กลุม่ งานส่งเสริมและเผยแพร่ กลุม่ งานแผนสิง่ แวดล้อม กลุม่ งานเฝ้าระวังและควบคุมคุณภาพสิง่ แวดล้อม กลุม่ งานเฝ้าระวังและควบคุมคุณภาพสิง่ แวดล้อม กลุม่ งานแผนสิง่ แวดล้อม

รวบรวมและเรียบเรียง นางสาวพัชราภร ศิรจิ งประเสริฐ นางพัฒนา บุญตาเพศ นางสาวธนิกานต์ สิรจิ นั ทพันธุ์

กลุม่ งานส่งเสริมและเผยแพร่ ฝ่ายบริหารทัว่ ไป กลุม่ งานส่งเสริมและเผยแพร่

รูปเล่ม/ออกแบบปก นางสาวธนิกานต์ สิรจิ นั ทพันธุ์

กลุม่ งานส่งเสริมและเผยแพร่

59

รายชื่อผู้รวบรวมเรียบเรียง รายงานสถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม ปี 2551 ภาคที่ 9 ลุม่ น้ำโขง บทที่ 1 ข้อมูลทัว่ ไป บทที่ 2 สถานการณ์คณ ุ ภาพสิง่ แวดล้อม สถานการณ์การจัดการขยะมูลฝอย สถานการณ์การจัดการมลพิษด้านน้ำเสีย สถานการณ์คณ ุ ภาพน้ำ ลุม่ น้ำภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สถานการณ์คณ ุ ภาพน้ำช่วงฤดูแล้ง (มีนาคม - พฤษภาคม) ปี 2551 สถานการณ์การเฝ้าระวังผลกระทบสิง่ แวดล้อม บริเวณพืน้ ทีเ่ หมืองแร่ทองคำ สถานการณ์เรือ่ งร้องเรียนปัญหาสิง่ แวดล้อม ปี 2551 สถานการณ์ผลกระทบสิง่ แวดล้อม จากการประกอบกิจการเกลือสินเธาว์ สถานการณ์การสำรวจและพัฒนา แหล่งก๊าซธรรมชาติสนิ ภูฮอ่ ม จังหวัดอุดรธานี สถานการณ์เหมืองแร่โพแทช จังหวัดอุดรธานี

60

นางสาวพัชราภร ศิรจิ งประเสริฐ

นางสาวณภัทร ตัง้ กิจวานิชย์ นางสาวรจนา อินทรธิราช นายไพบูลย์ มานพ นายไพบูลย์ มานพ นายไพบูลย์ มานพ นายไพบูลย์ มานพ นางเรียมสงวน งิว้ งาม นางสาวณภัทร ตัง้ กิจวานิชย์ นางเรียมสงวน งิว้ งาม