Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2014

1

3 4 8 10

Editorjal: Ir-rivoluzzjoni tat-tenerezza

Il-kelma tas-Superjur u s-Superjura Ìenerali Riflessjoni: Ittra ta’ missjunarju lil ommu Ir-Regola: Programm speçjali fl-okkaΩjoni talpreΩentazzjoni tar-Regola Messa©© mis-Superjur Ìenerali fl-okkaΩjoni tal-preΩentazzjoni tarRegola Toroq ta’ m˙abba kbira

17

Mid-djarju ta’ Soçju (7)

20

Esperjenza missjunarja: Il-©miel tas-sej˙a

22

Riflessjoni: Il-kriΩi tal-verità

25

Il-Fundatur: Riflessjonijiet quddiem monument tal-Fundatur

28

Riflessjoni: Kif g˙andu jkun id-djalogu

30

Apprezzament: Ìor© Felice (1933-2013)

32

Il-Fundatur: Ûew© rakkonti dwar Dun Ìor©

33

Assenjatur: Qag˙dat Jannar-Frar 2014 Irtiri fl-Ewwel Óadd g˙as-sena 2014 Irtir g˙ax-xahar ta’ Frar 2014 Assenjatur g˙as-sena 2014 Assenjatur g˙al Jannar - Frar 2014

55

Djarju Museumin

59

Il-pittura tal-qoxra: Is-Sagra Familja

† Verbum Dei caro factum est

Rivista ta’ kull xahrejn g˙all-uΩu privat tal-membri tas-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija M.U.S.E.U.M. Direzzjoni u Amministrazzjoni: Kummissjoni Assenjatur, Dar Ìenerali 207 Triq San Ìor© Preca, Marsa MRS 9010 L-indirizz tal-Home Page tal-M.U.S.E.U.M. fuq l-Internet: http://www.sdcmuseum.org e-mail: info@sdcmuseum.org Issettjar u stampar: Veritas Press, ÓaΩ-Ûabbar

2

Kalendarju Museumin

Editorjal

“Il-fer˙ tal-Evan©elju jimla l-qlub u l-˙ajja ta’ dawk kollha li jiltaqg˙u ma’ Ìesù. Dawk li j˙allu lilhom infushom ji©u salvati minnu jkunu ˙ielsa mid-dnub, mid-dwejjaq, mill-vojt ©ewwieni, milliΩolament. Ma’ Ìesù Kristu dejjem jitwieled u jer©a’ jitwieled il-fer˙.”

- Papa Fran©isku, da˙la g˙al “Evangelii gaudium”, 24 ta’ Novembru 2013

Ir-rivoluzzjoni tat-tenerezza L-EΩortazzjoni Appostolika Evangelii gaudium tal-ma˙bub Papa Fran©isku hija test mill-isba˙ li jixpruna lill-Knisja kollha u anke lilna Museumini biex inxammru l-kmiem, in©eddu lilna nfusna u nikkomunikaw dak it-teΩor kbir ta’ ˙ajja fer˙ana li jo˙ro© mil-laqg˙a tag˙na mas-Sinjur. Il-fer˙ tal-Van©elu huwa fer˙ ibaqbaq, ma jistax ma ji©ix imxandar lill-o˙rajn, ma jistax ma jlaqqag˙niex ma’ o˙rajn. Trid tinbidel g˙alhekk il-prospettiva tal-˙ajja talKnisja, anke tag˙na Museumini, li ma nistg˙ux nibqg˙u mag˙luqin fina nfusna.

Hekk tinbidel ukoll l-impostazzjoni tal-pastorali tag˙na. Il-Papa jipprovoka lilna wkoll biex nikkonvertu, biex nistartjaw, biex no˙or©u, biex niltaqg˙u ma’ kul˙add, biex nipprivile©©jaw lill-foqra, infittxu d-djalogu, il-paçi. Il-profondità tal-laqg˙a mas-Sinjur, milqug˙ fl-intimu tal-qalb tag˙na, tmur pari passu mal-qawwa ta’ mentalità ©dida u ta’ impenn missjunarju.

Jg˙idilna l-Papa: “No˙lom g˙aΩla missjunarja li g˙andha l-˙ila tittrasforma kull ˙a©a, biex id-drawwiet, l-istili, il-˙inijiet, il-lingwa©© u kull struttura ekkleΩjali jsiru kanal adegwat g˙all-evan©elizzazzjoni tad-dinja tal-lum, iΩjed milli biex nippreservaw lilna nfusna. Irriforma tal-istrutturi, li tesi©i l-konverΩjoni pastorali, tista’ tinftiehem biss f’dan is-sens: naraw li dawn isiru kollha kemm huma iktar missjunarji, li l-pastorali ordinarja ssir iktar espansiva u miftu˙a, li tqieg˙ed lill-a©enti pastorali f’atte©©jament kostanti ta’ “˙ru©” u hekk tiffavorixxi t-twe©iba poΩittiva ta’ dawk kollha li Ìesù joffrilhom il-˙biberija tieg˙u.”

Il-Papa jistedinna lilna Museumini biex niskopru mill-©did il-freskezza ori©inali tal-Evan©elju billi nsibu toroq ©odda u kreattivi ming˙ajr ma nag˙lqu lil Ìesù f’“kategoriji mçajpra”.

Nen˙tie©u a˙na wkoll konverΩjoni pastorali u missjunarja li ma tistax t˙alli l-affarijiet kif inhuma. Il-Papa Fran©isku jippreferi Knisja (u allura anke Soçjetà tal-MUSEUM) migrufa, mu©ug˙a u ma˙mu©a g˙ax tkun ˙ar©et fit-triq aktar milli Knisja jew Soçjetà mo˙˙ha fiha nfisha u li tispiçça tinqabad fix-xibka tal-ossessjonijiet u tal-proçeduri. Jekk hemm xi ˙a©a li g˙andha t˙assibna verament hu l-fatt li ˙afna minn ˙utna qeg˙din jg˙ixu ming˙ajr il˙biberija ma’ Ìesù Kristu.

Il-Papa jindika t-tentazzjonijiet li j˙allu effett fuq il-˙addiema pastorali tag˙na: l-individwaliΩmu, il-kriΩi ta’ identità, il-fervur li jibred u fuq kollox il-pragmatiΩmu griΩ tal˙ajja ta’ kuljum tal-Knisja, li bih jidher li kollox miexi normali u fir-realtà jkun ifisser li l-fidi qed tnin. Iwissina kontra “d-disfattiΩmu” u j˙e©©i©na nkunu sinjali ta’ tama biex inwettqu “rivoluzzjoni tat-tenerezza”. Lil min jista’ jsib a˙jar il-Papa biex iwettaq din ir-rivoluzzjoni jekk mhux persuni li kuljum iwieg˙du lil Alla li jkunu mansweti?

Jannar - Frar 2014

3

Is-Superjur Ìenerali lis-Soçji

Il-futur tas-Soçjetà Dawk li kienu jafuh jg˙idu li meta kienu jistaqsuh dwar fejn sejra l-Kumpanija ta’ Ìesù, Pedro Arrupe, li kien Superjur Ìenerali tal-ÌiΩwiti bejn l-1965 u l-1983, kien iwie©eb: “Ma nafx, imma naf biss li Alla jaf. Is-Soçjetà sejra fejn je˙odha Alla. Huwa biΩΩejjed g˙alija l-˙sieb li Alla qieg˙ed imexxina.” G˙all-bniedem li jemmen kull diskors dwar il-futur irid jitlaq minn dan il-˙sieb. Hekk kien jemmen ukoll Dun Ìor© li fl-1928 lil Rakela Camilleri kitbilha: “Kieku tassew nifhmu din il-kbira verità li Alla jrie©i u jiggverna kollox g˙allvolontà tieg˙u, konna kieku noqog˙du f’idejh bi strumenti wisq iktar disposti u kalmi u kwieti.”

Imma hu veru wkoll li l-futur tas-Soçjetà jag˙mluh il-membri tag˙ha. Kull membru g˙andu fuqu r-responsabbiltà tal-futur tas-Soçjetà. Il-˙sieb li Alla hu s-sid tal-istorja ma jnaqqas xejn mill-impenn li kull membru g˙andu jkollu li j©ib is-Soçjetà ’l quddiem. Lanqas il-˙sieb li d-dinja u l-kultura donnhom qed jirrendu l-fidi irrelevanti m’g˙andu jnaqqas xejn mill˙e©©a li nkomplu nibnu l-futur tas-Soçjetà. Ìesù kien wissiena, fid-diskors missjunarju (Mt 10) u fid-diskors tal-A˙˙ar Çena (Ìw 15), dwar il-verità dejjiema li f’kull Ωmien se jkun hemm min jilqa’ l-Evan©elju u min se jinjorah jew sa˙ansitra jdur kontrih.

Fi Ωmien meta tant hawn bΩonn ta’ ˙e©©a missjunarja u tant qed jinfet˙u opportunitajiet g˙as-Soçjetà, nistg˙u naqg˙u fit-tentazzjoni li nirrinunzjaw g˙ar-responsabbiltà li g˙andna u n˙allu lilna nfusna ni©u misruqa mill-entuΩjaΩmu appostoliku. Xi drabi dak li jiççirkula fil-kultura ta’ madwarna u f’çertu çrieki intellettwali jitfa’ dell ikrah fuq il-fidi Nisranija u jo˙loq arja tqila ta’ xettiçiΩmu u çiniΩmu. Din l-arja tista’ to˙loq fina sens ta’ inferjorità u irrelevanza li j©ag˙luna nist˙u mill-identità Museumina tag˙na. Dan i©ib nuqqas ta’ kuntentizza b’dak li a˙na u b’dak li nag˙mlu. Din l-arja tifga fina l-fer˙ tal-appostolat filwaqt li nimtlew bl-ossessjoni li nkunu b˙al kul˙add, li nag˙mlu dak li jag˙mel kul˙add u li jkollna dak li g˙andu kul˙add.

Drabi o˙ra n-nuqqas ta’ fer˙ u ˙e©©a appostolika jkunu ©ejjin minn preokkupazzjoni Ωejda dwar il-libertà u l-ispazji personali tag˙na. Din il-preokkupazzjoni twassalna biex in˙arsu lejn id-dimensjoni attiva-appostolika b˙ala sempliçiment Ωieda mal-˙ajja tag˙na u mhux b˙ala parti essenzjali tal-identità tag˙na. Il-˙idma tas-Soçjetà ssir piΩ li jtaqqal u jmarrar il˙ajja tag˙na minflok ma timliena b’fer˙ li jwassalna biex ning˙ataw kompletament g˙allmissjoni tag˙na.

Dan mhux dejjem ikun ©ej minn xog˙ol eççessiv jew minn ˙idma Ωejda, iΩda pjuttost ikun ©ej minn ˙idma li mhix mag˙mula bi spirtu tajjeb, ming˙ajr motivazzjoni çara u retta, u ming˙ajr ˙ajja spiritwali li t˙affifha u tag˙milha pjaçevoli. B’konsegwenza jid˙lu l-g˙eja, it-telqa u l-iskuntentizza. G˙ax hemm g˙eja u g˙eja. Hemm l-g˙eja sabi˙a li taqa’ fittmiem ta’ jum twil mog˙ti bil-fer˙a g˙all-o˙rajn fuq ix-xog˙ol u fil-˙idma Museumina. Din hi g˙eja li tirringrazzja lil Alla tag˙ha u timlielek qalbek bil-fer˙ u l-paçi filwaqt li dda˙˙lek f’raqda fonda hekk kif tmidd rasek fuq l-im˙adda.

4

Kalendarju Museumin

IΩda hemm ukoll g˙eja li tmewtek u toqtol fik kull entuΩjaΩmu; g˙eja li biΩ-Ωmien issir insapportabbli u tibda tissarraf fi qrusa u tgergir. Din l-g˙eja f’xi w˙ud tista’ tkun ©ejja minn aspettativi mhux realistiçi li ma j˙alluhom qatt ikunu sodisfatti sempliçiment b’dak li jistg˙u jag˙mlu. F’o˙rajn din tista’ tkun ©ejja minn rabta ma’ xi idea jew xi pro©ett tag˙hom jew minn ˙olm fierag˙ ta’ suççessi straordinarji jew ta’ xi attività spettakulari li tag˙mel ˙oss. F’xi w˙ud tkun ©ejja minn ossessjoni b’riΩultati immedjati u min-nuqqas ta’ paçenzja u ta’ kapaçità li jistennew l-affarijiet jimmaturaw u jie˙du l-kors tag˙hom. O˙rajn ja˙sbu li l-futur tas-Soçjetà jinbena fuq pro©etti kbar u pjanijiet ma˙suba bir-reqqa u jiç˙du l-fatt li l-istorja tas-Soçjetà, b˙al dik tal-Knisja, hija storja ta’ sagrifiççji, tamiet u sforzi ta’ membri li jum wara jum ja˙arqu ˙ajjithom f’qadi kontinwu u li bl-g˙araq ta’ ©binhom iwettqu l-˙idma tag˙hom b’fedeltà tal-g˙a©eb.

IΩda kultant ji©ri wkoll li din il-˙idma, g˙alkemm mag˙mula b’˙afna sforz u sagrifiççju, ma t˙allix frott kemm mistenni. Dwar dan Karl Rahner fil-ktieb Spiritual Exercises jg˙id: “Il-˙idma appostolika tag˙na trodd ˙afna inqas frott milli jmissha min˙abba d-dnubiet venjali tag˙na. Difetti fil-karattru: nuqqas ta’ paçenzja, guffa©ni, nuqqas ta’ ndafa, qari bla sugu, tlablib, da˙k bid-difetti tal-o˙rajn, gdiedem fuq xejn, sensittività Ωejda, ˙ela tal˙in, ©jufija, egoiΩmu infantili fil-˙ajja ta’ kuljum, nuqqas ta’ rispett lejn il-˙wejje© qaddisa u lejn l-o˙rajn, diskors dispre©jattiv dwar in-nisa, inkejja li twe©©a’ u ddejjaq mo˙bija f’sura li tridha ta’ çajt intelli©enti, ras iebsa u ostinazzjoni, burdati li jkollu jitqanna bihom ˙addie˙or, diΩordni fix-xog˙ol, t˙ollija ta’ dak li ma jog˙©obniex g˙al aktar tard, seksik, kburija, fta˙ir bina nfusna, preferenzi in©usti lejn persuni simpatiçi, ˙effa biex ni©©udikaw, sodisfazzjon fierag˙ bina nfusna, g˙aΩΩ, tendenza li ma nitg˙allmux aktar, tendenza li nirrifjutaw li nisimg˙u lill-o˙rajn, u l-bqija. Id-dnubiet venjali jostakolaw il-grazzja.”

Kollox juri li l-futur tas-Soçjetà jiddependi mill-kwalità tal-membri tag˙ha. Is-Soçjetà jkollha futur sabi˙ daqskemm ikollha membri maturi u ffurmati sew, membri li ja˙dmu fuqhom infushom ˙alli jsiru a˙jar, membri kuntenti bil-vokazzjoni tag˙hom u fidili lejn ir-Regola, membri ©eneruΩi u ssagrifikati, membri mimlija bl-entuΩjaΩmu u bil-fer˙ tal-appostolat.

Ming˙ajr membri b˙al dawn is-Soçjetà la tkun tista’ tkompli dak li qed tag˙mel u lanqas tkun tista’ tag˙ti passi ©odda.

Jannar - Frar 2014

5

Is-Superjura Ìenerali lis-Soçji

Xhieda tal-“ÓaÌa waÓda essenzjali”* Ftit ilu g˙and il-©ara tag˙na g˙amlu l-quççija lin-neputi u din-nanna tg˙idx kemm fer˙et li minn fost il-˙afna o©©etti li ppreΩentaw lit-tifel huwa g˙aΩel statwa ta’ Ìesù. Ìiet kwaΩi tibki tilqag˙na biex tg˙idilna, u fer˙et li forsi g˙ad ikollhom xi saçerdot jew Soçju tal-MUSEUM fil-familja!

Konna g˙adna kemm ©ejna lura miçÇerimonja tal-PreΩentazzjoni tar-Regola M©edda u jien kont g˙adni bil-kopji talKostituzzjoni u tad-Direttorju f’idejja. D˙alt id-dar, tlajt fuq u qg˙adt na˙seb u nitlob fil-kwiet. G˙edt: “Min jaf kieku l-membri kollha kellhom, fil-birthday li jmiss, jag˙mlu b˙al speçi ta’ quççija. Kemm xtaqt u tlabt li lkoll ner©g˙u nag˙Ωlu “lil Kristu b˙ala l-uniku o©©ett ta’ qalbna” (Kostituzzjoni 12), li “nilbsu lill-Mulej Ìesù Kristu (Rum 13,14)” (Direttorju Ìenerali 1), li “biççelibat nag˙rfu l-primat ta’ Alla f’˙ajjitna u nag˙Ωlu li niddedikawha kompletament lilu” (Kostituzzjoni 16)!

Ir-ra©uni tal-“g˙aΩla wa˙da essenzjali” G˙aliex il-Fundatur xtaq li s-Soçji jag˙mlu din l-g˙aΩla fundamentali f’˙ajjithom, meta “jing˙aqdu” mas-Soçjetà, mhux b’kumbinazzjoni “imma bil-vokazzjoni ta’ Alla g˙aliha”? Fid-Da˙la g˙ar-Regola hu jag˙ti r-ra©uni: “...biex permezz tag˙hom il-Knisja ... tie˙u g˙ajnuna bit-tag˙lim u bl-eΩempju g˙as-salvazzjoni tal-erwie˙.” FlInkorporazzjoni s-Superjur Ìenerali jifra˙ lis-Soçji Ωg˙aΩag˙ li “s-Sinjur Alla tefa’ l-g˙ajnejn tal-˙niena tieg˙u” fuqhom biex jag˙Ωilhom “˙addiema g˙all-glorja talIsem tieg˙u u g˙as-sa˙˙a tal-bnedmin fittag˙lim u fl-eΩemplarità”. L-g˙aΩla ta’ Alla ma t˙allilniex lok g˙all-medjokrità jew 6

g˙at-telqa. A˙na g˙andna responsabbiltà quddiem Alla u quddiem il-bnedmin li ng˙ixu fid-dinja u nsebb˙uha bix-xhieda tag˙na.

Fil-Kapitlu 2 tal-Kostituzzjoni li j©ib it-titlu “IlFundament tas-Soçjetà”, jidher çar li sa millbidunett il-Fundatur ried li l-mod ewlieni kif a˙na ng˙allmu jkun bil-“qdusija” tag˙na, billi nimxu wara “Ìesù Kurçifiss” (K5) u billi nistqarru “li ˙add mhu b˙al Alla tag˙na” (Apok 12, 7). Talab minna li “lil Alla wa˙du” naduraw (K10), waqt li nΩommu dejjem f’qalbna “l-Misteru tal-Inkarnazzjoni” u li ng˙ixuh “bil-preΩenza u bil-˙idma” tag˙na fid-dinja (K7). “G˙alhekk il-membri jag˙tu kelma li jg˙ixu fi spirtu ta’ umiltà u manswetudni biex ikunu jixbhu iΩjed lil Kristu u b’hekk il-frott tal-Mag˙mudija jidher fil-milja tieg˙u bix-xhieda tag˙hom b˙ala lajçi” (K13). “Huma msej˙in biex jg˙ixu fiddinja u jqaddsuha bil-˙ajja, bix-xog˙ol u blappostolat tag˙hom, billi jg˙ixu l-ispirtu ta’ Kristu u jippromovu l-valuri Nsara. B’hekk huma jkunu dawl, ˙mira u mel˙ fl-ambjenti kollha tag˙hom” (K14).

Kif ng˙ixuha “l-g˙aΩla wa˙da essenzjali”?

Ir-Regola tistenna li a˙na nkunu radikali, li ma nag˙mlux kompromessi. Tridna ng˙ixu “fi spirtu ta’ ça˙da” biex ˙ajjitna “tibqa’ ççentrata fuq il-˙a©a wa˙da me˙tie©a” (DÌ 67). “Biex ikunu tassew ˙bieb tal-Evan©elju, il-membri je˙tie©u konverΩjoni ta’ kuljum.

G˙alhekk kull filg˙odu g˙andhom jie˙du f’idejhom is-Salib tar-Rassenjazzjoni” (K 64) u jg˙idu s-sentenza: “Min irid ji©i warajja, jiç˙ad lilu nnifsu, jerfa’ saliba kuljum u jimxi warajja” (Lq 9, 23) li tippreparahom Kalendarju Museumin

biex jistrie˙u “fil-˙dan tal-Missier tassema” (Arlo©© 11.45 a.m.) f’dak kollu li Alla jipprovdilhom matul il-jum, waqt li jistinkaw biex “ja˙arbu s-sentimenti taddinja: unuri, stimi, pjaçiri u g˙ana” (K 65). U biex ng˙ixu “kontinwament fil-preΩenza ta’ Alla” u nitolbu bla ma naqtg˙u, il-Fundatur talabna li “bi t˙abrik kbir intemmu kuljum kif nistg˙u l-Arlo©© Museumin” (K 68). Hekk, “doçli g˙all-ispirazzjonijiet ta’ Alla”, nid˙lu “fil-˙ajja tat-Trinità Qaddisa” li tg˙ammar fina u nitqawwew “fl-appostolat” (K 66) li Ωgur ma jirnexxix jekk ma nistinkawx biex nikbru “f’relazzjoni intima ma’ Kristu” (DÌ 23).

X’jg˙inna mmantnu l-˙ajja ta’ talb li hi tant essenzjali biex jirnexxielna nibqg˙u b’sa˙˙itna f’dir-relazzjoni li tqaddes lilna u lil ta’ madwarna permezz tag˙na? Regolament 67 tal-Kostituzzjoni jag˙tina tliet mezzi indispensabbli: “l-eΩerçizzju tal-preΩenza ta’ Alla, il-kelma ta’ Alla u s-sagramenti, b’mod speçjali l-Ewkaristija”. B˙ala lajçi impenjati f’˙idma kontinwa biex naqilg˙u x’nieklu u biex nag˙mlu l-appostolat li titlob minna r-Regola, mhux mistenni minna li nag˙mlu ˙inijiet twal ta’ talb, imma li nitolbu ftit u tajjeb, ftit u ˙elu, ftit u kollu m˙abba. Meta nkunu attenti fil-Quddiesa u nimmeditaw sew fuq il-kelma li l-Litur©ija tipprovdielna, it-Tqarbina ta’ kuljum tg˙aqqadna ma’ Ìesù u Ωgur li ssa˙˙a˙na biex “b˙ala dixxipli ta’ Kristu” nimitaw “lill-Ver©ni Mbierka fir-rabta mar-rieda ta’ Alla u b˙alha niddisponu ru˙na biex ng˙idu lil Alla: ‘Ikun minni skont kelmtek’ (Lq 1, 38).” (K 70) Din hija wa˙da mir-ra©unijiet importanti g˙alfejn nag˙Ωlu l-˙a©a wa˙da essenzjali. Imsa˙˙in b’din irrieda li nag˙mlu dak li jrid minna Alla jiswa x’jiswa u mqawwijin bit-talb tal-Arlo©©, a˙na nkunu nifil˙u nwasslu lil Alla g˙and il-kbar u Ω-Ωg˙ar li niltaqg˙u mag˙hom kuljum, u mhux bit-tag˙lim formali biss. Meta ma Jannar - Frar 2014

nistg˙ux ng˙allmu u forsi nkunu ’l bog˙od mill-Qasam, a˙na xorta wa˙da nkunu qed inwettqu l-appostolat Museumin bittalb, bl-offerta tal-istudju, tax-xog˙ol, tattbatijiet u l-mard, u bl-eΩempju ta’ ˙ajjitna, “imfassla fuq il-massmi u l-beatitudnijiet tal-Evan©elju” (K 11). Ir-Regola qatt ma tistenniena nieqfu milli nkunu “skulari veri tal-Img˙allem Ìesù” (K 11) u xhieda tieg˙u.

Jekk ir-Regola ma titlobniex li nqattg˙u sig˙at quddiem Ìesù Sagramentat, xorta tixtieqna nkunu dixxipli adoraturi. F’K 171 ir-Regola titlob minna li “nissa˙˙u permezz ... tat-talb u l-meditazzjoni, speçjalment talKult lil Alla Tag˙na u tal-meditazzjoni dwar Ósieb is-Soçju Museumin u l-Professjoni ta’ kull Soçju u Soçja.”

G˙ajnuna o˙ra indispensabbli li toffrielna r-Regola jag˙tihielna d-Direttorju Ìenerali (69): “Fi tmiem il-jum, il-membri g˙andhom jid˙lu fi spirtu ta’ silenzju u ©abra biex jisktu u jiggustaw lil Alla b˙ala l-uniku o©©ett ta’ qalbhom.” Mhux ta’ b’xejn li l-Fundatur jg˙idilna fid-Da˙la li “kull Soçju g˙andu jkollu ra©uni soda biex jikkonforta ru˙u b’sinjal ta’ grazzja hekk kbira”, wara li jkun assigurana li Alla lil min “jag˙Ωel u jsejja˙, jag˙tih il-mezzi”.

Dun Ìor© jeΩortana li noqog˙du attenti biex ma ni©©arrfux. Il-perseveranza fit-tfittxija u l-g˙ejxien ta’ din il-˙a©a wa˙da essenzjali Ωgur li “ssostni lill-membri fil-mixja tag˙hom lejn il-mument feliçi li fih jaraw il-wiçç mixtieq ta’ Kristu Ìesù li jifforma l-g˙axqa tal-qaddisin, fosthom tal-Fundatur u talmembri l-o˙ra li da˙lu fl-eternità.” (K 175) * Nissu©©erielkom, g˙eΩieΩ Soçji, li taqraw dan il-messa©© fi spirtu ta’ meditazzjoni u li titolbu fuq is-siltiet li qed nikkwota mir-Regola.

7

Riflessjoni

Ittra ta’ missjunarju lil ommu Fil-bidu tas-seklu sbatax l-Amerika ta’ Fuq, jew a˙jar l-artijiet fit-tramuntana taxXmara San Lawrenz, bdew jaqg˙u ta˙t l-influwenza tal-ba˙˙ara u l-kolonizzaturi FrançiΩi li qeg˙duhom ta˙t il-Kuruna FrançiΩa u semmewhom Nouveau France, ji©ifieri ‘Franza l-Ìdida’, illum il-Kanada.

Malli dan beda jse˙˙, il-Kumpanija ta’ Ìesù fi Franza fittxet tibg˙at membri tag˙ha f’din l-art ©dida bil-g˙an li jkunu ta’ g˙ajnuna spiritwali g˙all-kolonizzaturi kif ukoll biex jevan©elizzaw it-tribujiet nattivi tal-post.

Fost il-missjunarji ÌiΩwiti tal-bidu nsibu tmien martri, ilkoll maqtulin mit-tribù Iroquios. Dawn it-tmienja, illum kollha kanonizzati, huma René Goupil, Isaac Jogues, Jean de la Lande, Antoine Daniel, Jean de Brébeuf, Gabriel Lalemant, Noel Chabanel u Charles Garnier. Huma qdew il-missjoni tag˙hom l-aktar qalb it-tribujiet Indjani li kienu jg˙ammru mbieg˙da millirqajja kkolonizzati mill-Ewropej ma’ xtut l-ib˙ra u x-xmajjar. Óajjithom bis-sabi˙ u l-iebes tag˙ha hija denja ta’ rumanz millaqwa.

Huma ˙allew trattati dwar ˙ajjithom filmissjoni kif ukoll ittri li lkoll, b’xi mod jew ie˙or, ©ew ippubblikati u servew biex mis-sbatax-il seklu ’l hawn entuΩjaΩmaw bnedmin biex b˙alhom jag˙tu ˙ajjithom lil Ìesù.

Qieg˙ed nipproponi g˙ar-riflessjoni tag˙kom ittra li Isaac Joques kiteb lil ommu qabel salpa lejn il-kontinent Amerikan.

Joques telaq lejn Quebec fl-età ta’ 38 sena.

F’Jannar ta’ qabel, dak tal-1636, huwa

8

rçieva l-ordinazzjoni saçerdotali. Kien ©entili imma wkoll mimli ˙e©©a tant li n-nattivi qalg˙uhielu Ondessonk ji©ifieri ‘tajra talpriΩa’ jew ‘dak li ˙add ma jista’ jraΩΩnu’.

Fl-1646 inqabad mill-Iroquois u waqt li kien pri©unier tag˙hom fin-nofsinhar taxXmara San Lawrenz gerrmulu xi swaba’ ta’ jdejh. Bl-g˙ajnuna ta’ xi Protestanti OlandiΩi rnexxielu ja˙rab lejn New York, dak iΩ-Ωmien New Amsterdam, u minn hemm lejn Franza fejn ©ie milqug˙ b˙ala ‘martri’. Ftit xhur wara re©a’ r˙ielha lejn Franza l-Ìdida fejn fit-18 ta’ Ottubru 1645, ta’ 38 sena, inqatel mill-Iroquois.

Kalendarju Museumin

Issa ni©u g˙all-ittra.

G˙aΩiΩa ommi, Ûgur inkun qieg˙ed nonqsok fl-ewwel dmir, kif ukoll fl-aktar wie˙ed essenzjali, ta’ iben devot lejn ommu jekk, kif qeg˙din in˙ejju biex nimbarkaw, ma nibg˙atlekx l-a˙˙ar tislijiet. Ix-xahar li g˙adda ktibtlek minn Rouen, grazzi g˙at-tjubija ta’ Monsieur Tanzeau li offra jie˙u ˙sieb l-ittri tieg˙i u infurmak li kont fi triqti lejn Dieppe1 minn fejn konna nittamaw li nsalpaw fil-Ìimg˙a Mqaddsa.

Imma l-irjie˙ kienu kontra u t-temp ma kienx tajjeb g˙as-safar u allura g˙adna sa issa ma nistg˙ux nitilqu. Nafda f’Alla li jag˙tina vja©© hieni, l-aktar min˙abba l-fatt li ˙afna nies g˙al qalbu qeg˙din jitolbu g˙alina. Nitolbok tag˙ti sehmek g˙as-suççess tal-vja©© tag˙na bit-talb tieg˙ek, u iktar minn hekk billi ©eneroΩament torbot ir-rieda tieg˙ek ma’ dik divina.2 Dejjem g˙andna nfittxu nissottomettu x-xewqat tag˙na g˙ax-xewqat tat-Tjubija Divina li g˙andna dejjem nirrispettaw billi ˙er©in minn Qalb tant ˙erqana g˙all-©id tag˙na.

Kif di©à g˙edtlek ˙afna drabi, jiena konvint li jekk inti taççetta dan id-dulur çkejken kif jixraq dan ikun att li jog˙©ob ˙afna lil Alla, g˙aliex g˙al im˙abbtu huwa ©ust li inti tag˙tih mhux biss iben wie˙ed imma ’l uliedek kollha, u sa˙ansitra ’l ˙ajtek jekk ikun me˙tie©. G˙al ftit qlig˙ temporali3 hawn min jaqsam il-ba˙ar u jbati almenu daqsna, imma g˙all-im˙abba ta’ Alla a˙na lesti nbatu iktar minn hekk.

Tislijiet, g˙aΩiΩa ommi. Nirringrazzjak g˙all-im˙abba li dejjem tajtni u speçjalment g˙at-tjubija li wrejtni l-a˙˙ar darba li ltqajna. Jalla s-Sinjur Alla jlaqqag˙na l-©enna jekk qatt m’a˙na ser ner©g˙u niltaqg˙u fuq din l-art.

Nitolbok isselli g˙al ˙uti li fit-talb tag˙hom u tieg˙ek jien nintelaq b’qalbi kollha. Ibnek l-g˙aΩiΩ u qaddej ubbidjenti fil-Mulej,4 Isaac Jogues.

Dieppe, 6 ta’ April, 1636 P.S. Jekk Alla jrid se nsiefru g˙ada, ji©ifieri it-Tieni Óadd wara l-G˙id, jew l-aktar tard it-Tnejn filg˙odu. L-i©fna di©à qeg˙din mal-moll. Nitolbok toffri l-iskuΩi tieg˙i lil Monsieur Houdeline talli ma ktibtlux.

Emanuel Curmi Dieppe hija belt fil-majjistral ta’ Franza, faççata tal-Ingilterra, u mill-port tag˙ha fil-bidu tasseklu sbatax kienu jsalpaw l-i©fna bil-kolonizzaturi FrançiΩi lejn Nouveau France.

2 Isaac i˙e©©e© lil ommu ççedi r-rieda tag˙ha g˙al dik ta’ Alla billi kien jaf kemm ©abilha dulur il-fatt li huwa ntbag˙at missjunarju l-Kanada hekk kif temm l-istudji tieg˙u u ˙a l-Quddiesa. Dak iΩ-Ωmien min jintbag˙at missjunarju qajla kien ikollu l-opportunità li jirritorna lejn pajjiΩu.

3 Hawnhekk Isaac qieg˙ed jirreferi g˙all-avventuristi u l-kolonizzaturi Ewropej li kienu jaqsmu l-Oçean Atlantiku biex jiksbu ©id u g˙ana fl-Amerika. Vja©© minn Dieppe sa Quebec, il-Kanada, fejn intbag˙tu Isaac u s˙abu kien jie˙u madwar tmien ©img˙at. Il-©ifen li fuqu mbarka Isaac salpa minn Franza fit-8 ta’ April u wasal Quebec fit-2 ta’ Lulju wara waqfien f’xi ©Ωejjer.

4 Hawnhekk Isaac irid ifakkar lil ommu mhux biss li j˙obbha imma wkoll li dik il-˙idma li die˙el g˙aliha qieg˙ed jag˙milha b’ubbidejnza lejn Alla.

1

Jannar - Frar 2014

9

Ir-Regola

Programm speÇjali fl-okkaÛjoni tal-preÛentazzjoni tar-Regola Il-Óadd 24 ta’ Novembru 2013 Minn Ωmien g˙al Ωmien is-Soçjetà tag˙na jkollha okkaΩjonijiet speçjali ˙afna flistorja tag˙ha. Il-preΩentazzjoni tar-Regola: Kostituzzjoni u Direttorju Ìenerali minn Mons. Isqof AwΩiljarju Charles J. Scicluna lis-Superjur Ìenerali, nhar il-Óadd 24 ta’ Novembru 2013, Ωgur tibqa’ avveniment sabi˙ u importanti g˙alina lkoll.

Mal-wasla tal-Isqof AwΩiljarju u l-Assistent EkkleΩjastiku Mons. L Gatt, ing˙ata bidu g˙all-programm bit-talb u indirizz ta’ mer˙ba animat mis-Superjura Ìenerali. Biex jg˙in lill-membri jid˙lu fl-ispirtu u t-tifsira tal-okkaΩjoni, inkiteb u n˙adem feature li j©ib l-isem “Toroq ta’ m˙abba kbira” fejn ilmembri kienu offruti l-opportunità li ja˙sbu fuq ir-Regola b˙ala triq offruta lilhom li tista’ twassalhom g˙all-qdusija.

Wara l-feature d˙alna g˙al mument ta’ talb u, biex nasserixxu aktar il-preΩenza fostna tal-Fundatur, waqt il-kant tal-innu “Sebb˙u lil Alla” nfeta˙ il-bieb diviΩorju biex tkun esponuta x-xbieha tieg˙u. Kien f’dan il-˙in li s-Superjur Ìenerali qasam mal-membri kollha taΩ-Ωew© sezzjonijiet il˙sieb prinçipali tal-okkaΩjoni u tkellem fuq is-sens ta’ radd-il ˙ajr li g˙andu jkollna kull wie˙ed u wa˙da minna f’dan il-jum hekk sinifikattiv fl-istorja tas-Soçjetà tad-Duttrina Nisranija.

Wara dan il-messa©© sar mument ta’ talb b’qari mill-Iskrittura Mqaddsa, kant u talb ispirat mit-talba tal-Mons Domini. Wara 10

kien l-Isqof AwΩiljarju Charles J. Scicluna li indirizza lilna l-membri u ˙e©©i©na sabiex ilkoll ng˙ixu minn ˙dan ir-Regola u nkunu ispirati b’dak l-istess ideal li nebba˙ bih l-Ispirtu s-Santu lil San Ìor© Preca. Kien f’dan il-waqt li l-Isqof ippreΩenta kopja tarRegola lis-Superjuri Ìenerali u tahom ilpaçi.

B’sinjal ta’ tifkira fil-jum tal-Inkorporazzjoni, is-Soçji kollha ©eddew il-proponimenti talInkorporazzjoni u b’radd ta’ ˙ajr lil Alla kantaw l-innu tas-Soçjetà.

Huwa sabi˙ li nfakkru li g˙al dan iljum speçjali attendew ukoll is-Sinjura Ruth Lasseter u Dr Chris Godfrey, li kienu Malta fuq stedina tas-Soçjetà. Fi tmiem iççelebrazzjoni, is-Superjuri rçevew il-kopji tar-Regola l-©dida u sar ukoll riçeviment Ωg˙ir.

Il-Primarju

Kalendarju Museumin

Jannar - Frar 2014

11

Ir-Regola

MessaÌÌ mis-Superjur Ìenerali fl-okkaÛjoni tal-approvazzjoni tar-Regola Fl-okkaΩjoni tal-lum ji©uni f’mo˙˙i tliet ˙sibijiet ewlenin, u nibda mill-ewwel ˙sieb.

Dan huwa l-˙sieb ta’ dawk is-Soçji kollha, mill-bidu tas-Soçjetà sal-lum, inkluΩi a˙na, li g˙exna r-Regola Museumina, li esperementajnieha f’˙ajjitna. Dawn isSoçji kollha mhux biss g˙exu r-Regola u esperementawha f’˙ajjithom imma wkoll g˙addewha lil ta’ warajhom, lill-Kandidati u s-Soçji Ωg˙aΩag˙. Fost dawn ji©uni f’mo˙˙i s-Soçji tal-bidu li kitbu r-Regola fuq il-pitazzi u f’qalbhom, u li mbag˙ad ukoll stinkaw ˙alli din ir-Regola li huma g˙exu g˙al tnejn u tletin sena tkun approvata mill-Knisja.

Kien ta’ fer˙ kbir g˙as-Soçji meta l-Knisja, wara esperiment ta’ aktar minn tletin sena, approvatilhom il-˙ajja li kienu qed jg˙ixu, il-kariΩma li kienu rçevew, l-istil ta’ ˙ajja li kienu g˙addew lill-o˙rajn.

Huwa bis-sa˙˙a tas-Soçji ta’ qabilna li llum a˙na hawn. Bil-fedeltà u l-perswaΩjoni tag˙hom huma wrewna li din hija ˙ajja ta’ min wie˙ed jg˙ixha g˙ax hija ˙ajja li g˙andha l-prova tal-marka tal-qdusija tag˙hom. Din hija Regola li ©iet im©arrba, ©iet ippruvata fil-˙ajja tag˙hom u tat ilfrott tal-qdusija tag˙hom. U g˙alhekk ma jistax ikun li llum ma ji©unix f’mo˙˙i l-g˙axriet u l-mijiet ta’ Soçji li g˙exu din ir-Regola. Hija l-istess Regola li g˙al darba o˙ra llum il-Knisja qed tapprovalna u li a˙na qeg˙din napprovaw ukoll, mal-Knisja u fil-Knisja, bl-g˙ejxien tag˙ha. Il-Knisja tapprova r-Regola g˙aliex il-membri tasSoçjetà jkunu ppruvawha u g˙exuha. IlKnisja Ωgur ma kinetx se tapprova Regola li ma ng˙exitx, li ma tatx il-frott. U allura 12

l-ewwel ˙sieb huwa ta’ din il-©gajta ta’ Soçji, nisa u r©iel, li g˙exu din ir-Regola b’fedeltà sal-©urnata tal-lum.

Imma l-˙sieb mhux tifkira. Huwa impenn biex a˙na nag˙mlu l-istess, inkomplu nag˙mlu l-istess kif g˙amlu ta’ qabilna.

Dan li se nirçievu llum minn idejn il-Knisja u minn idejn is-Superjuri tag˙na rridu ng˙adduh lill-o˙rajn bl-istess perswaΩjoni u bl-istess premura. Ta’ qabilna g˙addewlna dan bl-eΩempju tag˙hom, bl-eΩortazzjonijiet tag˙hom u bil-formazzjoni li tawna, sa minn meta konna Kandidati, fl-Assenjatur, fil-Óames Minuti, fir-Responsorju, fillaqg˙at tal-Erbg˙a, fil-laqg˙at informali ta’ bejnietna, waqt ir-rikreazzjoni. Is-Soçji dejjem g˙addewlna dan l-istil ta’ ˙ajja. U allura l-ewwel ˙sieb huwa li din it-tifkira timpenjana biex a˙na, b˙al ta’ qabilna, inkomplu ng˙addu l-kariΩma lil ta’ mag˙na u lil ta’ warajna.

It-tieni ˙sieb li ©ieni jmur lura tletin sena, fl1983, meta s-Superjur Ìenerali Çikku Saliba xtaq jiltaqa’ mas-Soçji ta’ ta˙t it-tletin sena u stedinna biex niltaqg˙u l-Qasam tarRabat, il-Óadd filg˙odu, fit-30 ta’ Jannar, biex jisma’ x’kellna xi ng˙idu dwar isSoçjetà tag˙na. Ma kienx jaf li ftit tax-xhur wara kien se jing˙aqad mal-Óallieq. Ma kienx jaf li ftit tax-xhur wara hu ma kienx se jibqa’ Superjur Ìenerali. Imma xtaq jisma’ lis-Soçji ta’ ta˙t it-tletin sena. G˙alkemm ma niftakarx xi ntqal f’dik il-laqg˙a, g˙ax intqal ˙afna, però g˙andi tifkira çara ta’ kemm is-Soçji Ωg˙aΩag˙ tletin sena ilu sa˙qu mas-Superjur Ìenerali biex is-Soçjetà Kalendarju Museumin

tg˙ix iktar ir-radikalità tar-Regola tag˙ha.

U niftakar Ωew© affarijiet li s-Soçji sa˙qu ˙afna fuqhom f’dik il-laqg˙a mas-Superjur Ìenerali. Niftakar çar l-enfasi li kienet saret fuq l-g˙ejxien tal-faqar u l-ispirtu ta’ sagrifiççju - spirtu li, wara kollox, nitolbuh kuljum fil-Quotidie: “Sinjur Alla, itfa’ fija l-ispirtu ta’ sagrifiççju.” U baqg˙et f’mo˙˙i dik il-laqg˙a tas-Soçji Ωg˙aΩag˙. Soçji Ωg˙aΩag˙ li kienu qed jg˙idu lis-Superjur Ìenerali, anzjan fil-poΩizzjoni tieg˙u u anzjan fl-età tieg˙u, li jridu jg˙ixu b’iktar radikalità. Forsi mhux ta’ b’xejn li kienet dik is-sena wkoll li fiha Ωew© Soçji marru biex jift˙u l-ewwel missjoni tas-Soçjetà fis-Sudan.

Din it-tifkira, l-istess b˙all-ewwel wa˙da, ma nixtiqhiex li tkun biss tifkira ta’ xi ˙a©a li ©rat tletin sena ilu, imma tifkira li g˙andha tift˙ilna g˙ajnejna g˙all-verità li dehret kostantement fl-istorja tal-Knisja u tal-Movimenti u l-Ordnijiet Reli©juΩi kollha. Din hija l-verità li Moviment jew Ordni jimxu ’l quddiem daqskemm jibqg˙u jg˙ixu r-radikalità tal-kariΩma tag˙hom u li kull riforma vera dejjem kienet ritorn lejn l-ispirazzjoni ori©inali tal-fundaturi.

U r-Regola hija l-g˙odda biex tg˙inna

Jannar - Frar 2014

nag˙mlu dan, g˙ax tg˙inna ma n˙allu xejn içajprilna jew ifixklilna l-viΩjoni talispirazzjoni ori©inali. Iktar ma jkun hawn Soçji li, bid-difetti kollha tag˙hom, billimitazzjonijiet kollha tag˙hom, imma b’impenn, ©enwinità, sinçerità u ©eneroΩità, jippruvaw jg˙ixu r-radikalità tar-Regola tag˙na, iktar is-Soçjetà jkollha futur u futur sabi˙ fil-Knisja.

U dan i©ibni g˙at-tielet u l-a˙˙ar ˙sieb li ©ieni; il-˙sieb li dan kollu qieg˙ed isir filKnisja, mal-Knisja u permezz tal-Knisja.

Huwa ta’ pjaçir kbir spiritwali li g˙al darb’o˙ra l-Knisja eΩaminat l-istil ta’ ˙ajja tag˙na, l-ispiritwalità tag˙na, il-kariΩma tag˙na u approvatha. L-approvazzjoni tal-Knisja mhijiex sempliçi timbru, mhijiex digriet, mhijiex firma, imma hija assimilazzjoni fil-˙ajja tal-Knisja. A˙na mhux biss nipproponu u nistqarru li nkunu wlied il-Papa u wlied il-Knisja fil-fidi u fissottomissjoni, imma wkoll ulied il-Knisja fil-˙ajja appostolika tag˙ha. Xejn ma ji©ri addoçç u llum huwa jum li fih ˙afna sinifikati. Imma forsi l-iktar sinifikat li ©ieni f’mo˙˙i meta ˙sibt fuq din it-tielet tifkira, jew a˙jar tfakkira, li a˙na fil-Knisja,

13

a˙na mal-Knisja u a˙na tal-Knisja, huwa li propju dal-˙in, jew bejn wie˙ed u ie˙or dal-˙in, il-Papa, b’mod ukoll simboliku, qieg˙ed jag˙ti l-eΩortazzjoni appostolika Evan©elii gaudium, eΩortazzjoni appostolika dwar l-evan©elizzazzjoni. U propju f’dalmument il-Knisja wkoll, rappreΩentata mill-Isqfijiet tag˙ha, qed tg˙idilna: “Intom u l-kariΩma tag˙kom intom me˙tie©a, g˙andna bΩonnkom ˙alli nkomplu l-evan©elizzazzjoni fid-dinja.” Daqskemm fra˙na fl-1975 meta l-Papa Pawlu VI tana l-eΩortazzjoni appostolika Evangelii nunzjandi, hekk bil-˙erqa nhar it-Tlieta nibdew naqraw u nkomplu ng˙ixu dak li se jg˙idilna l-Papa fl-eΩortazzjoni appostolika Evangelii gaudium.

U allura dawn it-tliet ˙sibijiet Ωg˙ar marbutin mal-okkaΩjoni tal-lum nixtieqhom ikunu l-messa©© g˙alina lkoll f’din l-okkaΩjoni.

Però ppermettuli nag˙mel ukoll ir-raba’ ˙sieb li ma jistax ma jkunx wie˙ed ta’ ringrazzjament, l-ewwel u qabel kul˙add lisSinjur Alla li g˙o©bu jimxi mag˙na f’din ittriq tal-vokazzjoni tag˙na. Meta Dun Ìor© qal “Intom kontu mieg˙i”, kien qed jg˙id li Alla qieg˙ed imexxina flimkien mieg˙u, g˙ax hu kien i˙obb jg˙id: “Fejn hemm ilqaddisin tieg˙u hemm ikun Alla.” U a˙na nemmnu li wasalna s’hawn illum g˙aliex is-Sinjur Alla jie˙u pjaçir jimxi mag˙na b˙alma kien jie˙u pjaçir jimxi mal-ewlenin ©enituri tag˙na fil-©nien ta’ G˙eden. Jie˙u pjaçir jimxi mas-Soçjetà f’kull pass li tag˙ti.

U ma nitfixklux. Dik kienet il-weg˙da talprofeta tag˙na San Vinçenz Ferreri, li ma nitfixklux g˙ax is-Sinjur Alla miexi mag˙na u j˙arsilna ri©lejna. U g˙alhekk, l-ewwel u fuq kul˙add, radd ta’ ˙ajr lilu.

Però nixtieq ukoll nag˙mel radd ta’ ˙ajr g˙al kull min b’xi mod ta sehem biex illum jista’ jkollna r-Regola f’idejna, 14

ibda minn dawk is-Soçji li snin ilu qasmu flimkien l-ewwel t˙ammim ta’ tibdil firRegola, sa dawk is-Soçji u ˙addiema talistamperija Veritas li sa ftit sig˙at ilu kienu qed jag˙mlu minn kollox biex minn hawn u ftit ie˙or tkun tista’ titqassam ir-Regola.

Imma nixtieq insemmi b’isimhom lil dawk li g˙enuna fil-konsultazzjoni u bil-pariri li tawna biex kemm jista’ jkun l-abbozz li tressaq lill-Kapitlu jkun xieraq. L-ewwel li nixtieq insemmi, u li Ωgur mis-sema qed jie˙u pjaçir b’din il-laqg˙a, hu Patri Patrizju Mallia, l-Agostinjan li kien espert bi snin kbar ta’ esperjenza fir-Regoli tarReli©juΩi u l-Istituti Sekulari. Sa mill-bidu ta’ dan l-eΩerçizzju, Patri Patrizju g˙enna ˙afna bil-pariri u bl-istudju tal-abbozzi li konna tajnieh meta kienu g˙adhom filbidu nett. Insemmi wkoll lil Monsinjur Dun Pawl Cardona li g˙enna mill-esperjenza tieg˙u g˙ax hu kien Superjur Ìenerali talMoviment Pro Sanctitate. G˙enuna wkoll Monsinjur Charles Scicluna b˙ala espert fil-li©i kanonika u Dun Kevin Schembri li wkoll qieg˙ed jistudja d-dirittu kanoniku.

G˙enitna wkoll Sister Rose Ellis tal-Klarissi mill-esperjenza tag˙ha tal-g˙ejxien tal˙ajja reli©juΩa f’komunità femminili.

G˙enna ˙afna wkoll bil-pariri legali Dottor Gerard Spiteri Maempel.

Dawn kollha tawna s-su©©eriment u l-pariri tag˙hom biex il-Kapitlu seta’ ja˙dem fuq abbozz li kien mag˙mul bil-g˙aqal.

Allura nixtieq ukoll li f’dal-messa©© nirringrazzjahom tal-g˙ajnuna tag˙hom.

Fuq kollox nirringrazzjaw lil Monsinjur Arçisqof Pawlu Cremona, lil Monsinjur Vigarju Isqof Charles Scicluna u lill-Assistent EkkleΩjastiku Monsinjur Lawrence Gatt li f’dawn l-a˙˙ar xhur, minn meta s-Soçjetà ppreΩentatilhom ir-Regola kif approvata mill-Kapitlu, studjawha, iddixxernew fuqha u approvawha.

Kalendarju Museumin

Ir-Regola

Toroq ta’ mÓabba kbira L-ebda bniedem ma seta’ jtella’ binja stupenda ming˙ajr qabel ma ˙akem irregola tal-bini.

L-ebda bniedem ma seta’ jtajjar ajruplan ming˙ajr qabel ma skopra r-regola tat-titjir.

L-ebda bniedem ma seta’ jsajjar platt delizzjuΩ ming˙ajr ma tg˙allem qabel irregola tat-tisjir.

Regola tg˙inek tag˙mel ˙wejje© kbar. Hija l-g˙erf u l-esperjenza ta’ ˙afna mi©burin flimkien u allura tevitalek l-iΩbalji u t˙affiflek il-proçess. Regola hija barka.

Anke ˙ajtek te˙tie© regola jekk trid tag˙mel minnha ˙a©a kbira, jekk trid ma ta˙lihiex.

Nazzarda ng˙id li l-ewwel bnedmin kissru mo˙˙hom biex ifasslu regola g˙al ˙ajjithom biex ma ja˙luhiex, biex jg˙ixuha ta’ nies kif fehmu huma. Biex jil˙qu dan ilg˙an, saqsew mistoqsija fuq o˙ra.

U mal-mistoqsijiet li saqsew Ωgur da˙lu dawn biex jag˙rfu jiksbu dawl dwar il-˙ajja: Il-bniedem minn fejn ©ej? G˙al xiex qieg˙ed hawn?

Mal-mewt kollox jispiçça? Hemm ˙ajja o˙ra?

Mistoqsijiet kruçjali li jitolbu twe©ibiet korretti. Mistoqsijiet li g˙adu jsaqsi l-bniedem tal-lum.

Imma l-mistoqsijiet dwar il-˙ajja huma ferm ikbar mill-bniedem. Ma jistax iwe©ibhom b’mod korrett wa˙du ming˙ajr id-dawl ta’

Jannar - Frar 2014

min ˙alqu, ta’ min sawru f’©uf ommu, ta’ min ˙ejja pjan g˙alih. Fi kliem ie˙or ilbniedem ma setax jiskopri r-regola korretta g˙al ˙ajtu ming˙ajr il-Óallieq.

U l-Óallieq ma baqax mutu. Meta wasal il-waqt opportun nebba˙ lill-bniedem bilprinçipju ta’ kull regola g˙all-˙ajja: “Óobb lil Alla b’qalbek kollha, b’ru˙ek kollha, bil˙sieb tieg˙ek kollu u b’sa˙˙tek kollha”, mag˙qud mal-prinçipju l-ie˙or mag˙ruf b˙ala r-regola tad-deheb: “Óobb lil g˙ajrek b˙alek innifsek.” “Óobb, ˙obb, ˙obb.” Dan huwa l-prinçipju ta’ kull regola g˙al kull ˙ajja. U l-Óallieq sa˙˙a˙ dan il-prinçipju bl-aqwa Kelma li bag˙at fostna, Kelma li, b’mewtha fuq issalib, g˙allmitna xi tfisser t˙obb, Kelma li tatna r-regola: “Óobbu li xulxin b˙alma ˙abbejtkom jien.” U b’hekk urietna li min ser jimxi warajha g˙andu jqieg˙ed lilu nnifsu ta˙t ir-regola tal-im˙abba kbira li biha ˙abbet hi.

L-ewwel dixxipli tal-Img˙allem ma kinux juΩaw il-kelma ‘regola’. Il-mod tag˙hom ta’ g˙ejxien skont l-im˙abba kienu jsej˙ulu ‘t-triq’, ‘it-triq id-dejqa’ u sa˙ansitra ‘l-bieb id-dejjaq’. G˙ax regola ta’ m˙abba tixbah lil pellegrina©© impenjattiv.

Sej˙ulha wkoll ‘dawl’ u ‘dar mibnija fuq il-blat’ g˙aliex sabi˙a u sigura. Sej˙ulha ‘l-libsa skont il-bniedem il-©did’ g˙aliex hija proçess li twarrab minnek dak li mhux im˙abba u t˙addan l-im˙abba kif g˙allimha l-bniedem il-©did, Kristu.

Sa mill-ewwel sekli tal-KristjaneΩmu, l-Ispirtu s-Santu beda jnebba˙ toroq ©odda f’din it-

15

triq dejqa tal-karità biex juri li l-im˙abba radikali lejn Alla u l-proxxmu tista’ ting˙ex ukoll barra mill-˙ajja ordinarja taΩ-Ωwie©.

Dawn l-ewwel toroq ©odda mxewhom iççelibi u l-ver©ni.

L-ispirazzjonijiet tal-Ispirtu ma waqfux hawn. Lejn tmiem it-tielet seklu xi çelibi filLvant Nofsani ˙allew il-bliet u marru fiddeΩert biex hemmhekk jikbru fl-im˙abba lejn Alla permezz tal-kontemplazzjoni, tat-talb u tal-penitenzi, u lejn il-proxxmu permezz tat-talb u tal-pariri lil dawk li jfittxuhom. Kien il-bidu tal-MonastiçiΩmu Nisrani. Ìeneralment huwa ma’ dan ilmoviment li hija assoçjata l-kelma ‘regola’.

G˙all-ewwel kull monaku fid-deΩert kien jg˙ix ta’ eremit u jsawwar g˙alih regola.

Sintendi, xi w˙ud g˙arfu jins©u regola a˙jar minn ta’ o˙rajn u biha influwenzaw ir-regoli monastiçi ta’ wara.

Imnebb˙in mill-Ispirtu, xi w˙ud mill-monaçi tad-deΩert g˙arfu s-sbu˙ija li jing˙aqdu u jg˙ixu flimkien ta˙t l-istess superjur u regola. Dan il-mod ta’ g˙ejxien beda jinfirex mid-deΩerti tal-Lvant Nofsani g˙all-postijiet remoti fl-Ewropa u fil-kontinenti l-o˙ra hekk kif l-influwenza Nisranija la˙qithom.

Dan il-moviment ma kienx ristrett biss g˙all-ir©iel imma wkoll g˙an-nisa.

FiΩ-Ûminijiet tan-Nofs saçerdoti f’˙idma pastorali fl-ibliet fehmu li setg˙u jikbru flim˙abba billi jg˙ixu ta˙t regola appuntu qalb il-mer˙la tag˙hom u ming˙ajr ma jitwarrbu lejn id-deΩert jew postijiet imwieg˙ra. Óafna drabi g˙aΩlu jg˙ixu r-Regola ta’ Santu Wistin. B’hekk il-Knisja bdiet tgawdi l-kariΩma tal-kanonçi regulari.

16

Bla dubju kienet tnebbi˙a o˙ra tal-Ispirtu.

L-Ewropa tas-sekli ˙dax u tnax esperjenzat prosperità fl-ibliet. Din ir-realtà ©dida talibliet nebb˙et tip ie˙or ta’ MonastiçiΩmu b’regola li ΩΩewwe© il-˙ajja çelibali, kontemplattiva u penitenzjali ta˙t superjur li kienu jikkaratterizzaw il-MonastiçiΩmu sa dak iΩ-Ωmien mal-appostolat tant me˙tie© fl-ibliet u anke f’postijiet o˙ra. Fe©© iΩ-Ωerniq tal-Ordnijiet Mendikanti li naturalment bnew il-konventi tag˙hom mhux fid-deΩert u fl-imwarrab imma ta˙t id-dell tas-swar tal-ibliet u sa˙ansitra ’l ©ewwa minnhom.

Imbag˙ad l-Ispirtu beda jqajjem Ordnijiet Mendikanti u tipi o˙ra ta’ Ordnijiet Reli©juΩi biex jie˙du f’idejhom xi opra ta’ karità partikulari - min biex jaqdi lill-foqra, min lill-morda, min lill-orfni, min lill-injuranti, min lill-anzjani, min lill-ilsiera. Il-lista donnha m’g˙andhiex tmiem. U lkoll birregola tag˙hom biex tmexxihom lejn qadi fl-im˙abba u lejn il-qdusija.

L-ispirazzjonijiet mill-Ispirtu s-Santu g˙al regoli ©odda ta’ g˙ejxien skont l-im˙abba u l-Evan©elju baqg˙u u jibqg˙u jakkumpanjaw lill-Knisja u jag˙nuha.

Fil-Knisja g˙andna regoli wkoll g˙al-lajçi li mhumiex ikkonsagrati. G˙ax l-im˙abba evan©elika, minnha nfisha radikali, tista’ ting˙ex anke minn lajçi li ma jipprofessawx il-voti. A˙na hekk a˙na. Ir-regola tag˙na hija t-triq li biha ntiru lejn il-milja talim˙abba. Fedeltà lejn ir-Regola hija fedeltà lejn il-milja tal-im˙abba. Tfisser tid˙ol fiddawl jew tibni darek fuq is-sod. Tfisser tid˙ol fil-barka m˙ejjija g˙al min jistinka biex Ìesù Kristu jkun mag˙ruf u ma˙bub.

Kalendarju Museumin

Mid-djarju ta’ Soçju (7)

Djarju ta’ SoÇju Malti (1970-20??)* *Óafna mid-dati ma jidhrux çari. ? 12 ta’ ? 2006 11.15pm: Illejla g˙addejtha g˙and il©irien g˙ax nhar il-Óadd li ©ej g˙andhom iç-Çerimonja tal-Mag˙Ωulin. Is-Superjur avΩani nhar l-Erbg˙a li g˙adda. Óalla naqra g˙all-a˙˙ar, imma aççettajt peress li dejjem ˙adt pjaçir meta Ωort Qasam ie˙or.

Sabi˙ kultant tibdel ftit ukoll, u tit˙allat ma’ Soçji u tfal o˙ra.

Tiskanta, imma, kull Qasam storja. Anki l-im©iba tat-tfal tkun differenti minn Qasam g˙al ie˙or f’dir-roqg˙a ta’ gΩira. Imma jkolli ng˙id li llum rajt çerti affarijiet li ˙asduni g˙ax nemmen li mhux posthom fis-Soçjetà.

Mort il-Qasam ftit kmieni ˙alli ma nasalx bil-©enn. It-tfal kienu di©à ˙afna minnhom in©abru u qed jilag˙bu l-futbol. Ippreparajt ftit il-klassi fejn se noqg˙od u ˙ri©t narahom jilag˙bu. Dak log˙ob! Vera daqt tibda l-World Cup il-Ìermanja, imma hawn bdew qabel. F’bit˙a Ωg˙ira, b’ballun ©did Diadora, kienu xi tmienja kontra tmienja tat-tieni shift, kul˙add jissielet g˙al kull ballun, kull xutt alla˙ares jolqtok f’wiççek jew xi band’o˙ra fra©li g˙ax iferik serjament, kull tackle a la Montero. Imbag˙ad fl-a˙˙ar naqra daqs l-aqwa supersub da˙al il-Prefett u fettillu li jrid jiskorja bilfors ... too much!

Na˙seb anki b’ballun g˙andna nedukaw.

Il-lezzjoni mal-Mag˙Ωulin marret tajjeb.

Kien hemm grupp sabi˙ ta’ tlettax.

Kienu naqra ibsin g˙all-bidu, forsi kienu g˙adhom g˙ajjenin wara log˙ba b˙al dik, imma mbag˙ad ipparteçipaw u nemmen li wasalna x’imkien. Wara li spiççajna ˙ri©t sal-kuritur mag˙hom, is-Superjur daqq ilJannar - Frar 2014

qanpiena, sellimna ’l xulxin u marru lejn id-dar g˙ax kien sar il-˙in. Sadattant is-Soçji u l-Kandidati baqg˙u fil-bottegin. Mank wie˙ed minnhom ma ˙are© isellmilhom, lanqas il-Prefett tag˙hom stess. Li ma kienx hemm is-Superjur dawn kienu jo˙or©u bla tislima mill-Qasam. Cold.

N.B. Meta konna Ωg˙ar kienu jsaqsuna: “G˙aliex il-kelb da˙al il-knisja?” U konna ndumu na˙sbu, sakemm imbag˙ad jg˙idulna: “G˙ax sab il-bieb miftu˙.” Imma t-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ mhux hekk. Anqas no˙lom ma rrid li nistg˙u nift˙u l-bieb tal-Qasam u t-tfal ma ji©ux. Fil-mument li nibdew no˙duhom for granted nibdew nitilfuhom. Parce nobis, Domine! ? ta’ Diçembru 2008 10.50pm: Illum g˙alaqt xahar fil-Qasam il©did. Peress li kienet festa, konna se no˙or©u ftit bejnietna s-Soçji, imma ˙assarnieha.

Il-maltemp Ωammna ©ewwa u reba˙na l-irdoss tal-workshop g˙ax il-premjazzjonijiet mag˙na. G˙all-bidu ddiΩappuntajt naqra ru˙i g˙ax ilni xhur ma mmur mixja fit-tul g˙all-kwiet tal-kampanja. Imma serviet, g˙ax g˙enitni nkompli nidra l-membri talQasam il-©did, u nitg˙allem aktar dwar iΩΩg˙aΩag˙, it-tfal u l-kultura t’hawnhekk.

Kull waqt f’˙ajjitna jaf ikun lezzjoni, anki b’pinzell f’idejk int u tiΩba’ nofs tuΩΩana pasturi g˙all-grotta biex tferra˙ tifel jew tifla. Kien hemm g˙axqa fil-workshop illum: min ©ej b’gabarrè mimli tazzi bit-te, l-ie˙or ji©bidlu saqajh g˙ax mat-te xtaq apple pie imma baqa’ ming˙ajrha, Kandidat jittanta 17

jdoqq ftit diski tal-Milied fuq radju li jiftakar il-Gwerra l-Kbira filwaqt li jippretendi li jsibu armat bil-USB ports, Soçju jirtokkja, ie˙or kapaçi jinqata’ f’dinja g˙alih hu u jiΩba’ l-g˙ajnejn, u safrattant ng˙idu kelma bejn il-˙bieb.

Daniel idejh jirtog˙du, naqra mferfex u ma ja˙sibhomx, u Brian, kalm daqs qattus jilg˙aq ix-xemx, g˙addielu xi Ωew© kummenti minn ta˙t l-ilsien hu u jara statwa sserra˙ ma’ o˙ra dalwaqt tobroxha u dik iΩ-Ωebg˙a ççarçar. Fl-a˙˙ar sploda t-tap u Daniel qallu: “U iva, kemm se tg˙a©©ibhom? Mela jien Michelangelo?

Dan mhux g˙at-tfal?” U hu u jer©a’ jxappap il-pinzell biex ikompli jiΩba’, Brian wie©bu: “G˙alhekk, ˙ija, g˙ax g˙at-tfal.”

Kul˙add semg˙u, g˙amilna ˙ames sekondi mbellhin sakemm niΩlitilna, imbag˙ad Ωbruffajna - min jid˙ak, min içapçap, min jg˙ajjat “Qalhielu!” jew “Faqg˙u!”, imma l-eΩortazzjoni niΩlet g˙asel. Kellna bΩonnha kollha kemm a˙na, mhux Daniel biss.

N.B. Meta kont ftehimt mas-Superjur Ìenerali dwar id-data li g˙andi nibda fil-Qasam il-©did, kont niΩΩiltha filkalendarju. Sibt li wie˙ed mill-qaddisin tat-8 ta’ Novembru kien San Kastorju, protettur tal-iskulturi. Skolpina, Kastorju, f’Museumini qaddejja tat-tfal, taç-çkejknin, tal-imwarrbin, f’membri li g˙alihom ma jg˙addix kollox, jafu jiççajtaw u jie˙du çajta, jirradjaw il-fer˙, f’membri li jag˙rfu jitqaddsu bl-affarijiet iΩ-Ωg˙ar.

It-Tlieta ? ta’ Diçembru 2008 11.05pm: Xi qalb tajba llum wa˙˙al karta (roΩa) mal-bieb tal-workshop: Lord, grant that I may always desire more than I can accomplish. (A prayer by Michelangelo) Allura wara l-Assenjatur a˙na u de˙lin kul˙add 18

jaqra u jikkummenta. Din ta’ Michelangelo se tibqag˙lu na˙seb lil Daniel! Wara kollox, hu da˙al g˙aliha! Jien ˙sibtu tfantas ftit, imma llum xejn, kien qisu mhux hu. Meta tkellimt naqra mas-Superjur fuqu u fuq Brian serra˙li rasi. Qalli li dawk tg˙idx kemm huma ˙bieb, imma mbag˙ad kapaçi jiççajtaw bejniethom b’mod li bniedem ©did fil-grupp ja˙sibhom kelb u qattus. Qalli biex issa nistenna r-risposta g˙ax iç-çajt hawn ma jorqodx. Ftit wara kkonfermajt.

Fuq il-bank taΩ-Ωebbieg˙a, qalb kuluri, irwejja˙, maggijiet u karti (vojta) talKitKat, kul˙add kien g˙addej fuq xog˙lu.

Imma kienet tin˙ass dik il-kalma ta’ qabel it-tempesta. Brian, perfezzjonist maqtug˙ g˙al mumenti twal f’dinja g˙alih, kien qed jipprova jqabbel ftit kuluri ma’ statwa ©dida l-©miel tag˙ha tal-Qalb ta’ Ìesù.

Daniel, ma©enbu, jara kif se jaqbad mieg˙u u jtelliflu d-devozzjoni. Óin minnhom Brian po©©a l-istatwa fuq il-mejda, serra˙ dahru mas-si©©u u na˙seb g˙amel tliet minuti j˙ares lejha, kultant jinklina ftit ’l hemm jew ’l hawn, kultant jerfag˙ha u jdawwarha naqra g˙ad-dawl. Daniel hekk ried, g˙ax x˙in rah se jdum jiççassa qallu xi ˙a©a hekk: “Qisha lesta l-opra!

G˙ax ma t˙arsilhiex naqr’o˙ra? U hemm x’pastaΩata ta’ kuluri? Dik g˙all-Milied jew g˙all-Karnival?” Hekk fl-a˙˙ar ne˙˙ieha l-balla minn fuq l-istonku u ©abar ©ie˙u wara d-damdima tal-biera˙... ming˙alih!

Brian, frisk daqs ˙assa, g˙alaq g˙ajnejh, ˙alla ftit sekondi ta’ ˙sieb u mbag˙ad tniehed ma’ Michelangelo: “Ma perché portano gli orbi a giudicare il mio lavoro?”

- “But why do they send fools to judge my work?” Taptaplu fuq spalltu u tg˙idx kemm d˙akna! Imbag˙ad beda jkantalu ta’ Elton John: “Daniel, my brother, you are older than me, do you still feel the pain of the scars that won’t heal? ...” Ftit seta’ jsir xog˙ol iktar Kalendarju Museumin

wara da˙ka tajba b˙al dik, kif bikkiena!

Anki Daniel da˙akha. ? 10 ta’ Diçembru ?

11.30pm: B˙al-lum sittax-il sena kien ˙alliena n-nannu. Dak kien umorista ta’ veru! Çajta tajba kien jikolha biΩ-Ωejt u t-tadam, imma ma jiççajta qatt bil-persuna nfisha. Iç-çiniΩmu kien idejqu. Kapaçi jifqg˙ek bid-da˙k g˙al ˙ames sekondi u j˙allik ta˙seb g˙axar minuti.

Kemm hu san dan is-sens ta’ umoriΩmu!

Illum jiena u nsuq bdejt niftakar f’Daniel u Brian u nid˙ak wa˙di. Óassejtni ‘frisk’ f’dil-komunità matura u f’sa˙˙itha, u ˙assejt li g˙andi nirringrazzja ’l Alla g˙ax ippreferieni. Li kieku bqajt inwebbes rasi u nsabbat saqajja u ng˙id “Le, minn hawn ma niççalaqx!”, kont nibqa’ ma ninfatamx, bil-gaΩaΩa f’˙alqi nibki fi djul ommi.

N.B. Dan l-a˙˙ar hemm kelma tg˙arraxli ˙siebi, takkumpanjani l-˙in kollu BATTAL. M’g˙andix idea minn fejn bdiet.

Meta semmejtha lill-Parrinu nhar is-Sibt li g˙adda qalli biex ˙sieb hekk, la mhux qed jinkwetani, nifta˙lu ˙a jg˙addi. Na˙seb dwaru bla ma nkisser rasi u nitlob fuqu, g˙ax Alla jkellimna b’dak ukoll. Qalli: “Alla m’g˙adux ja˙raq l-g˙ollieq b˙al dakinhar fuq il-Óoreb quddiem il-qaddej tieg˙u Mosè.

G˙adda Ωmienha l-burning bush! Imma g˙adu jkellimna daqs qatt qabel!” Battal, battal... Fl-a˙˙ar il-Parrinu qalleb ftit itTestment il-Ìdid u ssu©©erieli s-siltiet fuq Ìwanni l-Battista u Filippin kap 2. G˙enuni.

Tbattal, filjozz, tbattal biex jikber Hu. Illejla kien hemm iç-Champions League.

Kemm kemm il˙aqt il-highlights. TibΩax, g˙ada xorta wa˙da jisba˙.

Jannar - Frar 2014

"Ancora imparo."

Mosè, 1513-1515, Michelangelo Buonarroti

Il-Óamis 11 ta’ ? 2008 11.05pm: Brian lestieh il-Qalb ta’ Ìesù.

Prima qualità. Malli lesta, kaxkar is-si©©u lura bil-mod, ˙adha f’idejh u b’venerazzjoni liema b˙alha, bl-intenzjoni tieg˙u tkun li kul˙add jinduna x’inhu jag˙mel, po©©ieha fuq xkaffa, biex tidher sew minn kull rokna tal-workshop. Imbag˙ad beda ftit tpespis minn ta˙t u, waqt li kul˙add kien qed jammiraha, qabad ixejjer martell lejha u b˙al Michelangelo ma’ Mosè beda jg˙ajjat: “Perché non parli? Perché? Kellimni!” IlKandidati taparsi qamu jΩommuh biex ma jkissirhiex, hu tabirru˙u jirreΩistilhom u jag˙jat “Perché?” Imqar Soçju wie˙ed hekk f’kull Qasam, biΩΩejjed. One-of-a-kind!

19

Esperjenza missjunarja

Il-Ìmiel tas-sejÓa “Il-qanpiena tal-bieb qed iddoqq. Óaffef, ifta˙ il-bieb! Ìie Alla biex i˙obbna. Xi ˙add qed jitlobna nag˙mlu xi ˙a©a? Hawn a˙na! ... Ìie Alla biex i˙obbna. Wasal il-˙in biex noqog˙du g˙all-ikel? Tlaqna, ©ie Alla biex i˙obbna! Ejja n˙alluh.”

Madeleine Delbrel (1904-1964) “Ag˙tini l-g˙ajnuna!” qal it-tfajjel b’ton ta’ kmand lissaçerdot novell. U dak g˙allewwel in˙asad g˙ax ma kienx qed jistenna kmand b˙al dan ©ej ming˙and tfajjel, imma iktar minn hekk ˙assu mibdul u mi©bud li jg˙in lit-tfajjel li talbu l-g˙ajnuna. U hekk g˙amel. U kif medd idejh biex jg˙inu, fuq is-saçerdot niΩlet paçi kbira tant li nesa fejn kien. Óassu kalm u ma beΩax jimbotta g˙alkemm kul˙add kien qed i˙ares lejh. Il-©miel ta’ dik il-laqg˙a sa˙˙ru ˙ajtu kollha u donnu baqa’ jisma’ dik is-sej˙a tidwi bil-qawwa: “Ag˙tini l-g˙ajnuna!”

Meta kont Ωg˙ir, tifel ta’ madwar tnaxil sena, kont nara lis-Soçji u l-Kandidati li b’im˙abba u dedikazzjoni kbira kienu jift˙u l-Qasam kuljum biex a˙na t-tfal ng˙addu ˙in flimkien nilag˙bu, nitg˙allmu u ng˙ixu b˙al f’familja. “Xi ©miel!” kont ng˙id f’qalbi ming˙ajr ma kont naf. Dan kien is-sentiment il-kbir fija meta ta’ kuljum kont immur il-Qasam. Is-snin g˙addew u l-istag˙©ib kiber. Kiber ukoll l-g˙arfien li r-realtà mhux dejjem ward u Ωg˙ar u li dawn is-Soçji, huma u jimbuttaw massaçerdot, kultant kienu j˙ossuhom jog˙tru, drabi o˙ra kienu jeg˙jew u jieqfu jistrie˙u ftit. Imma fit-tbissima u fil-˙arsa tag˙hom 20

kont nilma˙ dawl li ma kont nara mkien.

Il-©miel ta’ dan id-dawl kien g˙alija espressjoni ©enwina ta’ dak li kien hemm f’qalbhom u le˙en fija kien itenni: “Dawn kuntenti tassew! Xi ©miel!”

U hekk indunajt li jien ukoll nista’ nesperjenza dan il-fer˙. Hawn nibtet is-sej˙a fija li nkun Soçju. MaΩ-Ωmien bdejt nisma’ li minn dawn is-Soçji jkun hemm min jaqbad ajruplan u jmur ’il bog˙od biex jag˙mel l-istess ˙a©a mat-tfal ta’ pajjiΩi mbeg˙da. U˙ud minn dawn il-missjunarji, meta kienu jkunu bil-vaganzi Malta, kienu ji©u jkellmuna dwar l-esperjenza tag˙hom u juruna r-ritratti. Dawn kienu g˙alija Soçji speçjali li fihom kont nara l-milja tal-©eneroΩità u tal-im˙abba lejn l-o˙rajn permezz tattag˙lim. It-tbissima fuq fommhom u l-˙arsa f’g˙ajnejhom kienu jid˙luli iΩjed ’il ©ewwa f’qalbi u jmissu mkejjen fejn ˙add ma kien qatt da˙al. Kont sa˙ansitra no˙lom bihom u nimma©ina l-˙idma tag˙hom u n-nies u l-kulturi u l-lingwi ta’ fejn jg˙ixu. Bdejt Kalendarju Museumin

insir naf lil dawn is-Soçji iktar mill-qrib u bdejt ukoll nikkorrispondi mag˙hom blittri. X’fer˙ kont in˙oss meta kont nirçievi xi ittra ming˙andhom jew inkellem lil xi ˙add minnhom! U l-le˙en fija kien jer©a’ jtenni: “Dawn kuntenti tassew! Xi ©miel!”

Kont g˙adni Ωg˙ir, lanqas kien g˙ad kelli g˙oxrin sena, imma ma kienx hemm dubju li xi ˙add kien qed isejja˙li u riedni nag˙ti twe©iba o˙ra ma’ dik li tajt ftit qabel. Kont di©à inkorporajt fis-Soçjetà imma issa kont qed in˙oss sej˙a o˙ra fl-istess sej˙a li ˙addant. Óassejt li kelli nitkellem u nitlob dwar dak li kont in˙oss fija b’daqshekk intensità. Ma stajtx nag˙laq qalbi g˙al sinjal daqshekk çar! Donnu ma kellix g˙aΩla o˙ra ˙lief li nitla’ l-ajruplan jien ukoll. Is-snin li kien fadalli sakemm nispiçça l-istudji u jkolli esperjenza qasira ta’ xog˙ol f’Malta rajthom twal wisq u kont donni bla sabar sakemm jasal il-jum li n˙alli Malta.

F’dawn il-ftit snin kienet ta’ konsolazzjoni kbira g˙alija l-okkaΩjoni li kelli li nΩur Ωew© Oqsma tas-Soçjetà fis-Sudan. Hemm doqt ftit mill-˙ajja fil-missjoni, smajt l-istejjer

Jannar - Frar 2014

b’widnejja stess, iltqajt ma’ nies li ˙addnu l-istess sej˙a u fuq kollox rajt b’g˙ajnejja dak li kont naf biss fil-˙olm jew mirritratti. Wara dawn l-esperjenzi reali, stajt in˙ejji ru˙i a˙jar biex inwie©eb g˙al dak il-le˙en li kien qed isejja˙li. Fhimt iktar xi tfisser il-Knisja universali li tinsab f’pajjiΩi differenti imma li titmexxa mill-istess Spirtu.

Interessajt ru˙i f’letteratura missjunarja u fl-istudju talmissjolo©ija. Hekk rajt kif issej˙a missjunarja li kont in˙oss fija ma kinetx g˙alija biss imma kienet f’kuntest ta’ ˙idma appostolika mifruxa li qed issir mad-dinja kollha.

Kont na˙seb: “Min jien biex insir parti minn din il-˙idma? G˙ala mhux ˙addie˙or ... u g˙ala issa meta g˙adni qed nibda l-˙ajja?” Imma fl-a˙˙ar kont ng˙id: “Min jien biex nieqaf lil dan il-©miel kollu?”

Kemm hi grazzja kbira meta Alla jsa˙˙ar lill-bniedem bi ©miel ta’ sej˙a g˙al ˙ajja s˙i˙a! G˙alkemm jg˙addu s-snin minn meta l-bniedem jisma’ s-sej˙a l-ewwel darba, il-©miel tag˙ha jibqa’ bla mittiefes u s-sej˙a tibqa’ l-istess wa˙da filwaqt li tkun mag˙mula mill-©did kull mument ta’ ˙ajjitna, sej˙a g˙all-im˙abba li hi dejjem ©dida, dejjem vera, dejjem sabi˙a.

G˙aΩiΩ Ìesù ta’ qalbi, grazzi li ssejja˙li b’ismi biex nimxi warajk. Kemm kien ˙elu le˙nek f’widnejja l-ewwel darba li smajtu! Ûommni dejjem qrib ta’ din l-ewwel sej˙a u t˙alli qatt li jien ninsa l-©miel tag˙ha. Urini kuljum xi trid minni fil-mixja tal-˙ajja u g˙inni ning˙ata lilek f’˙uti ta’ madwari.

Ammen.

Mario Bezzina 21

Riflessjoni

Il-kriÛi tal-veritÀ “Fil-kultura kontemporanja, spiss g˙andna t-tendenza li nikkunsidraw l-unika verità dik teknolo©ika. Il-verità hi dik li jirnexxielna nibnu u nkejlu bl-g˙arfien xjentifiku tag˙na; il-verità hi dik li tiffunzjona u tag˙mel e˙fef u aktar komda l-˙ajja tag˙na. Illum il-©urnata din tidher li hi l-unika verità çerta, l-unika verità li tista’ tinqasam mal-o˙rajn, l-unika verità li tista’ sservi b˙ala bazi g˙ad-diskussjoni jew biex niftiehmu bejnietna…Imma l-verità fiha nfisha, ilverità li tispjega b’mod komprensiv il-˙ajja tag˙na b˙ala individwi u fis-soçjetà, hi miΩmuma b’suspett.” (Papa Fran©isku, Lumen fidei, 25) Jekk hawn xi kriΩi fil-˙ajja tal-bniedem tal-lum hi dik tal-verità. Ma jafx x’jaqbad jemmen, x’jaqbad jaççetta. Min jg˙idlu ˙a©a u min jg˙idlu o˙ra. Il-Papa Ìwanni Pawlu II fil-Veritatis splendor jg˙idilna li l-verità ddawwal l-intelli©enza tal-bniedem u tag˙ti sura lil-libertà tieg˙u (VS - Da˙la).

Imma x’ji©ri meta l-verità tinsab fi kriΩi?

Jew a˙jar, x’ji©ri meta l-bniedem, li hu d-destinatarju tal-verità, jinsab fi kriΩi firrigward tag˙ha?

L-opinjonijiet ˙adu post il-verità. Is‘sinçerità’ ssostitwit il-verità. Il-libertà ‘lliberat’ ru˙ha mill-verità. L-infedeltà dottrinali lejn verità partikulari saret me˙tie©a g˙all-bniedem postmodern li n-nifs tieg˙u huwa r-relativiΩmu.

Minn fejn ©ejja l-kriΩi Il-filosfu Emanuel Kant (1724 – 1804), fl-opra letterarja kbira tieg˙u Critique of Pure Reason, ˙are© bl-idea tal-Phenomenon u n-Noumenon, fejn tid˙ol il-verità.

Phenomenon tfisser ‘kif ipperçepit’ (verità su©©ettiva), filwaqt li Noumenon tfisser ‘fih innifsu’ (verità o©©ettiva). Dan il-prinçipju sar ifisser li l-bniedem mhu çert minn xejn g˙ax filwaqt li jien çert minn dak li qed nipperçepixxi, m’g˙andix l-istess çertezza

22

minn dak li hu fih innifsu. Per eΩempju: katusa mill-bog˙od tista’ ta˙sibha persuna (phenomenon – kif ipperçepita) meta firrealtà hi katusa (noumenon – fiha nfisha).

Ir-rivoluzzjoni tax-xjenzi ©abet mag˙ha ˙afna mistoqsijiet. Dak kollu li sa ftit g˙axriet ta’ snin ilu kien jidher çert g˙al kollox u intokkabbli, ix-xjenzi qajmu dubji u mistoqsijiet li ©abu fix-xejn il-‘verità’ talimg˙oddi. Waqg˙u g˙alhekk iç-çertezzi ta’ madwarna u n˙olqot insigurtà kbira f’kollox. Twieldet l-idea ta’ ˙afna veritajiet.

Kul˙add g˙andu l-verità tieg˙u. Dan kollu warrab kwaΩi g˙al kollox il-prinçipju filosofiku tan-non-kontradizzjoni li jsostni li ma jistax ikollok Ωew© affermazzjonijiet kontra xulxin u fl-istess ˙in huma t-tnejn veri.

L-inçertezzi u d-dubji li ˙olqu x-xjenzi malajr estendew ru˙hom g˙all-qasam metafiΩiku u dak tal-istess fidi. It-twe©ibiet g˙all-mistoqsijiet fundamentali b˙al: - X’inhuma t-tifsir u s-sens tal-˙ajja?

- X’irrid nag˙mel u kif g˙andi n©ib ru˙i?

- Kif nag˙Ωel bejn it-tajjeb u l-˙aΩin?

- Min fejn ©ejjin u fejn sejrin?

- X’hemm wara din il-˙ajja? g˙al ˙afna ma baqg˙ux daqshekk çerti.

Kalendarju Museumin

Il-verità baΩi tad-domma tag˙na Ftit ilu fi programm televiΩiv wie˙ed instama’ jg˙id: “U dawk mhux kollha l-istess! Tkun Nisrani, tkun Buddista, tkun Musulman, xorta wa˙da. L-importanti hu li tqim lil Alla.” Il-qassis li kien hemm fil-panel ma qal xejn. Is-skiet tieg˙u kien g˙ax ma kienx jaf iwie©eb jew g˙ax kien qed japprova dak li ntqal? Jew sta˙a jg˙id l-affarijiet kif inhuma?

Fih x’tomg˙od dak li qal Charles de Foucauld qabel ma kkonverta: “Sa sittax-il sena g˙ext bla ebda twemmin. Xejn ma kien jidher li jista’ ji©i ppruvat biΩΩejjed; jekk il-bnedmin jistg˙u jsegwu reli©jonijiet differenti bi grad ugwali ta’ twemmin, g˙alija din kienet ra©uni biΩΩejjed biex niç˙adhom kollha.”

Fid-dinja jikkalkulaw li hawn g˙axart elef (10,000) reli©jon, minbarra l-eluf ta’ setet.

Ta’ ispirazzjoni Nisranija hemm biss biss aktar minn erbg˙a u tletin elf (34,000) bejn setet, denominazzjonijiet u gruppi o˙ra.

Jista’ qatt ikun li dawn huma sostanzjalment tajbin u veri ndaqs? Hu possibbli li l-bniedem

Jannar - Frar 2014

joqg˙od jag˙Ωel liema reli©jon i˙addan b˙al meta jmur f’xi supermarket biex jara x’se jixtri?

Dan ir-relativiΩmu tal-fidi dewweb l-interess f’˙afna bnedmin biex ifittxu relazzjoni vera, awtentika u dejjiema mal-Óallieq.

La r-reli©jonijiet bdew jitqiesu kollha veri ndaqs, il-valur tal-verità ntilef u sar wie˙ed relattiv.

L-ençiklika Redemptoris missio tal-Papa Ìwanni Pawlu II tg˙idilna li s-salvazzjoni hi g˙al kul˙add, anke dawk li g˙adhom ma jemmnux bi Kristu u mhumiex membri tal-Knisja tieg˙u. Il-grazzja tas-salvazzjoni ©ejja minn Kristu (RM, 10). Imma fl-istess ˙in l-istess ençiklika tg˙idilna li “l-Knisja hija t-triq ordinarja tas-salvazzjoni u hi biss g˙andha l-mezzi kollha g˙as-salvazzjoni” (Ibid., 55). Ironikament kien il-filosfu atew IngliΩ Bertrand Russell li kiteb: “Hu evidenti b˙ala lo©ika li la (r-reli©jonijiet il-kbar taddinja) ma jaqblux bejniethom, m’hemmx aktar minn wa˙da minnhom li tista’ tkun vera.” (Why I am not a Christian, xi)

23

Il-verità tag˙na, Ìesù Kristu Fil-famuΩ dokument Dominus Iesus, ilMa©isteru re©a’ afferma dak li l-Knisja dejjem g˙allmet dwar Ìesù Kristu u dwar l-istess Knisja li huwa waqqaf. Id-Dominus Iesus jafferma li l-verità hi persuna, KRISTU. Kristu hu l-uniku salvatur tal-bnedmin kollha u l-Knisja li waqqaf hi l-arka tassalvazzjoni.

Il-Veritatis splendor tg˙idilna: “Imsej˙in g˙as-salvazzjoni permezz tal-fidi f’Ìesù Kristu, ‘dak id-dawl veru li jdawwal kull bniedem’ (Ìw 1, 9), il-bnedmin isiru ‘dawl fil-Mulej’ u ‘ulied id-dawl’ (Ef 5, 8) u huma mag˙mulin qaddisa bl-‘ubbidjenza g˙allverità’ (1 Pt 1, 22)” (VS, 1). Pilatu staqsa lil Ìesù: “U x’inhi l-verità?” u, bla ma qag˙ad jistenna twe©iba, ˙are© barra u ddikjara lil Ìesù innoçenti. Min jaf x’kien jg˙idlu Kristu kieku tah il-˙in iwie©bu. Imma band’o˙ra nsibuha t-twe©iba g˙al din ilmistoqsija meta Ìesù qal: “Jiena t-triq, ilVERITA’ u l-˙ajja” u “Tag˙rfu l-verità u l-verità te˙liskom” (Ìw 8, 32). Mela l-verità Nisranija hi l-persuna ta’ Ìesù Kristu, b’dak kollu li qal u g˙amel.

Ma tistax tkun Nisrani veru u l-mudell tieg˙ek ma jkunx Ìesù Kristu. Ìesù Kristu hu l-verità s˙i˙a. Id-Dikjarazzjoni Dominus Iesus tg˙idilna: “G˙alhekk g˙andu ji©i emmnut bil-qawwa kollha li fil-misteru ta’ Ìesù Kristu, l-Iben inkarnat ta’ Alla li hu ‘t-triq, il-verità, u l-˙ajja’ (Ìw 14, 6), hi mog˙tija r-rivelazzjoni divina s˙i˙a.” (DI, 5) Dan ma jinjorax il-˙tie©a tal-˙arsien talli©i. G˙all-mistoqsija taΩ-Ωag˙Ωug˙ g˙ani “Mg˙allem, x’tajjeb g˙andi nag˙mel biex nikseb il-˙ajja ta’ dejjem?’ (Mt 19,16), Ìesù

24

ma qallux: “Ag˙mel int, ag˙mel li jidhirlek, kollox jg˙odd!” imma qallu: “Jekk int trid tid˙ol fil-˙ajja, ˙ares il-kmandamenti.”

Mela l-verità hi wkoll il-baΩi tal-morali.

Din hi l-verità: “L-aqwa regola tal-˙ajja talbniedem hi l-li©i ta’ Alla fiha nfisha, li©i eterna, o©©ettiva u universali, li biha Alla, fil-g˙erf u l-im˙abba tieg˙u, jordna, imexxi u jiggverna d-dinja kollha…” (Dignitatis humanae, 3).

KonkluΩjoni Il-bniedem tal-lum jidhirlu li skopra l-libertà g˙ax kisser ir-regoli kollha u da˙˙al lilu nnifsu fl-era tal-free love. Imma kemm mar Ωmerç! Wasal f’sitwazzjoni li ma jista’ jafda aktar lil ˙add, lanqas lill-istess niesu.

Kif tg˙idilna l-ençiklika ta’ Ìwanni Pawlu II, Evan©elium vitae, “il-libertà ming˙ajr verità hi l-akbar theddida g˙all-bniedem illum” (EV, 11). BiΩΩejjed nag˙tu daqqa ta’ g˙ajn lejn il-li©ijiet li bla skruplu ta’ xejn qed jg˙addu diversi pajjiΩi. Kemm kellu ra©un Ìwanni Pawlu II fil-Veritatis splendor jilmenta li hi ˙a©a serjissma li l-bnedmin huma indifferenti g˙all-verità (VS, 7).

Ma niddejqux ng˙allmu l-verità tal-Van©elu, basta nag˙mlu dan skont il-karatteristiçi tal-Evan©elizzazzjoni Ìdida li skont il-Papa Ìwanni Pawlu II huma: lingwa©© adatt g˙all-bniedem tal-lum; metodu adatt g˙al Ωminijietna; ˙e©©a xierqa g˙at-twassil talmessa©© evan©eliku llum.

Jalla nkunu nies li ng˙ixu l-verità li hi Ìesù Kristu, biex imbag˙ad inwassluha bilkura©© kollu lill-o˙rajn.

Joseph Camilleri

Kalendarju Museumin

Il-Fundatur

Riflessjonijiet quddiem monument tal-Fundatur Fit-12 ta’ Jannar tal-2012 fl-Iskola Sekondarja tas-Subien fil-Óamrun ©ie inawgurat monument tal-fibre-board f’©ie˙ San Ìor© Preca, xog˙ol l-g˙alliem is-Sur Edward Azzopardi. Il-monument tpo©©a f’post çentrali fl-entratura tal-iskola u kien intenzjonat li jwassal messa©© reali, awtentiku u speçifiku fuq il-personalità ta’ Dun Ìor© billi jenfasizza xi ˙a©a li fil-verità tag˙tih identità fost il-qaddisin kollha, ittag˙lim. U x’tistenna jekk qieg˙ed ©o skola?

IΩda jkolli nammetti li kull darba li nitfa’ ˙arsti fuq din il-biçça xog˙ol artistika, dejjem inkompli nikkonvinçi ru˙i li dan Dun Ìor© huwa qaddis marbut ˙afna ma’ pajjiΩna mhux biss g˙ax Malti b˙alna imma fuq kollox g˙ax meqjus minn kul˙add b˙ala saçerdot g˙alliem per eççellenza, kemm fil-qafas reli©juΩ u spiritwali, kif ukoll fl-oqsma l-o˙ra tal-˙ajja soçjali, kulturali u psikolo©ika. U dan ©ara g˙aliex qabel ˙abb it-tag˙lim tajjeb ˙abb lis-Sinjur Alla. IΩda rridu ng˙idu wkoll li qabel ˙abb lis-Sinjur Alla sab min jg˙allmu u jiffurmah u jmexxih tajjeb. Hekk jispira l-monument. Bniedem li kien student normali b˙all-o˙rajn, fi skola presti©juΩa tal-Istat f’dak iΩ-Ωmien fl-istorja, kellu l-˙ila jg˙ix ˙ajja marbuta kontinwament ma’ Alla u jaççetta b’©eneroΩità li jg˙ix g˙alih, fih u bih. Kellu l-˙ila jo˙ro© il-potenzjali u l-˙iliet kollha tieg˙u biex ibiddel ir-rotta tieg˙u u wisq aktar ta’ Malta u jiΩra’ fost ilMaltin u lil hinn minn gΩiritna attitudnijiet ©odda ta’ tag˙lim li kienu g˙adhom ’il bog˙od biex ji©u milqug˙a u aççettati. IlfraΩi saljenti ta’ Monpalao, “Int issib xortik permezz tag˙hom u huma jsibu xortihom permezz tieg˙ek”, se˙˙et u saret il-˙obΩna ta’ kuljum tieg˙u biex eventwalment illum

Jannar - Frar 2014

qed ng˙ixuha a˙na li ggwadanjajna mittag˙lim tieg˙u. Il-personalità tal-Fundatur tidher umana u prattika mhux biss fid-dehra ta’ dan ix-xog˙ol artistiku imma wkoll firrealtà tal-˙ajja kollha tieg˙u, u dan hu li l-aktar jag˙mlu kredibbli b˙ala bniedem ta’ fidi, bniedem spiritwali u bniedem fuq kollox ta’ Alla. Is-sempliçità subordinata tieg˙u kienet idda˙˙al lill-bniedem ˙elu ˙elu f’dinja riflessiva u traxxendenti, imma fl-istess ˙in possibbli li wie˙ed jg˙ixha filmilja kollha tag˙ha.

Insiru nafuh u n˙obbuh Li ssir taf lill-Fundatur illum il-©urnata qed isir aktar diffiçli. Hekk jargumentaw xi w˙ud. U hekk hu sa çertu punt, g˙aliex ma nistg˙ux ingawdu l-preΩenza fiΩika tieg˙u b˙alma gawdewha ta’ qabilna. Forsi wa˙da mill-isfidi llum hija li ˙afna anzjani li la˙quh u li g˙exu mieg˙u, li kienu jafu l-fiΩjonomija tieg˙u, il-mixja tieg˙u, itton ta’ kliemu, kif kien jag˙©en is-sentenzi biex jg˙allem u elf ˙a©a o˙ra li kienet tag˙mlu hu kif inhu, illum sfortunatament m’g˙adhomx mag˙na. Ikollna nammettu li l-membri tal-bidu ta’ kwalunkwe soçjetà jew Ordni huma ©awhra imprezzabbli u jiswew

25

kwaΩi daqskemm jiswa l-fundatur stess, g˙ax mieg˙u huma kienu kollaboraturi f’din ilmissjoni tant kbira u xorbu mill-g˙ajn talkariΩma friska u ˙ajja tieg˙u. Kienu nies li mhux biss g˙exu xi ˙a©a ©dida u kienu lesti li jbiddlu l-istil ta’ ˙ajjithom, imma setg˙u wkoll imissu b’idejhom il-bilanç, ilqalba u fulkrum tal-missjoni appostolika li l-fundatur tag˙hom ©ie msejja˙ g˙aliha minn fuq.

Jekk illum li ssir taf il-Fundatur huwa diffiçli, çertament mhuwiex impossibbli. A˙na li qed ng˙ixu issa nistg˙u nsiru nafu lillFundatur mill-kitba ma˙ΩuΩa u mill-©rajjiet ta’ ˙ajtu, biç-çirkustanzi u Ω-Ωmien storiku li fihom se˙˙ew. Dawn huma kollha bidu biex wie˙ed jit˙abbeb mal-persuna talFundatur, imma mhumiex biΩΩejjed! Huwa l-ispirtu tieg˙u, l-g˙anijiet u l-intenzjonijiet tieg˙u, il-˙sus u l-emozzjonijiet affettivi tieg˙u, il-qalba tar-ru˙ tieg˙u, anki f’çirkustanzi mhux daqstant pjaçevoli u komdi, u fuq kollox l-g˙emil tieg˙u kollu li g˙andu jedifikana. Hija ˙a©a sabi˙a li nkunu nafu l-fatti kollha li ©raw matul ˙ajtu, il-kronolo©ija tal-©rajjiet, il-fraΩijiet u l-kitbiet tieg˙u, u elf ˙a©a o˙ra, imma biex insiru nafu u n˙obbu l-Fundatur irridu naqrawh tajjeb bejn il-©rajjiet u ç-çirkustanzi u naraw x’kien l-g˙an a˙˙ari tieg˙u f’kull pass jew tag˙lima. Kollox jo˙ro© millqalb, hux hekk? In-nifs ˙aj tal-Fundatur, kif narah jien, ma jinsabx biss fil-kontenut ta’ tag˙limu, imma fil-mod kif irnexxielu jwasslu dak iΩ-Ωmien, kemm bil-kitba kif ukoll bl-g˙emil. Il-profondità spiritwali ma tinsabx fid-dehra jew fil-fama ta’ qaddis li hu gawda sa˙ansitra f’˙ajtu, imma l-aktar fil-bixra ˙ajja ta’ qdusija infanndata flim˙abba ©enwina lejn dak li hu tas-Sinjur Alla.

Biex wie˙ed isir jaf sew lill-fundatur tal26

g˙aqda, soçjetà jew Ordni tieg˙u, irid jistudja b’libertà s˙i˙a u fl-istess ˙in permezz ta’ linji gwida r-Regola li ˙alla hu, biex eventwalment jasal biex jevalwa u jiddixxerni a˙jar u fi spirtu tajjeb x’inhi r-rieda ta’ Alla g˙alih. Ma nkunx niΩbalja jekk ng˙id li min isir jaf il-Fundatur tag˙na b’dan il-mod mhux biss jispira lill-membri l-o˙ra, imma kull fejn imur nies o˙ra barranin i˙ossu fih dak is-sens qawwi ta’ Ωelu u ˙e©©a, dak id-demm li jbaqbaq g˙at-tag˙lim tajjeb, kif kien isejja˙lu hu.

Assolutament ma nimma©inax li a˙na l-Museumini bina jew ming˙ajrna xorta fuq il-post tax-xog˙ol; lanqas nimma©ina li l-lingwa©© tag˙na jkun ’il bog˙od mittag˙lim li nxandru permezz tal-kelma, imma Ωgur li din ix-xorti li messitna nsarrfuha kull fejn immorru, anki jekk immorru f’postijiet ˙afna differenti millambjent Museumin li mdorrijin fih.

Inkomplu li beda hu Ma nistg˙ux lanqas naqg˙u fl-iΩball talammirazzjoni wa˙edha. Min jammira u jieqaf hemm ikun jixbah liΩ-Ωag˙Ωug˙ g˙ani li, filwaqt li n˙akem mill-kliem tasSinjur tag˙na Ìesù Kristu u b˙al donnu wera x-xewqa li jimxi warajh, mill-banda l-o˙ra ma kienx lest li jg˙ix dan l-istil ta’ ˙ajja. Il-Museumini g˙all-qalb ta’ Alla huma dawk il-membri assidwi li, blakbar im˙abba u b’ta˙ri© kontinwu biex jakkwistaw l-intenzjoni retta, ja˙dmu biex is-Soçjetà Museumina tipprospera. Ix-xorti tajba li sibna hija l-istess rieda ta’ Alla fuqna li tridna nibΩg˙u g˙al dan il-wirt tant prezzjuΩ u t˙e©©i©na biex in˙allu s-Soçjetà a˙jar milli sibnieha. Dan ma jfissirx li rridu nag˙mlu affarijiet straordinarji, impossibbli jew mistiçi, imma li lkoll nag˙mlu d-dover tag˙na bl-akbar gost, mhux g˙all-fini li nwettqu d-dover imma g˙all-fini li Alla Kalendarju Museumin

g˙aΩilna g˙alih bla ma st˙oqqilna biex inwettqu din il-missjoni li mhix l-a©enda personali tag˙na. F’kelma o˙ra rridu nkunu sottomessi lejn il-volontà tas-Sinjur Alla, tog˙©obna jew le. Kif qal San Fran©isk ta’ Assisi lill-patrijiet tieg˙u fil-bidu talOrdni li waqqaf: “Ibda billi tag˙mel dak li hu me˙tie©; imbag˙ad wettaq dak li hu possibbli u dlonk tirrealizza li qed tag˙mel l-impossibbli.”

kontinwament fil-˙ajja tag˙na jrid ikun l-istess sagrament ta’ Alla, l-istess sehem mill-˙ajja tieg˙u. Inkella nkunu ingannati u sfortunatament inwasslu l-messa©© dg˙ajjef tag˙na li mhu xejn fejn il-messa©© ta’ Alla.

Kif jg˙idilna Santu Wistin fl-istqarrijiet tieg˙u: “Jekk inti temmen fit-tag˙lim ta’ Kristu u twarrab dak li ma jog˙©bokx, inti mhux fi Kristu tkun qed temmen imma fik innifsek.”

In˙e©©u g˙al aktar membri awtentiçi

Dan huwa l-monument ˙aj tal-Fundatur li g˙alenija u bl-g˙ajnuna ta’ Alla naslu biex nag˙tuh bl-akbar gost permezz tal-˙sieb, tal-kliem u wisq aktar tal-g˙emil kollu tag˙na. B’dan il-mod ikun hemm aktar persuni li j˙ossuhom straxxnati minn dan l-atte©©jament interjuri tag˙na u jifhmu kemm hi xorti kbira li wie˙ed jg˙ix ta˙t Regola ta’ Museumin ta’ veru!

Josette Spiteri

Illum l-awtentiçità f’˙afna mill-oqsma tal-˙ajja qabdet it-triq tan-niΩla. Óafna jargumentaw li d-dinja kontinwament iddawwarna b’mudelli li huma biss kopja tal-ori©inali, imma xejn aktar. G˙aldaqstant irridu nissieltu aktar biex fina u madwarna no˙olqu ambjent san u awtentiku skont l-ispirtu ta’ Alla. Il-messa©© li rridu n©orru

Jannar - Frar 2014

27

Riflessjoni

Kif gÓandu jkun id-djalogu Fost il-˙afna notamenti li g˙andi, kultant titla’ xi wa˙da fil-wiçç u naqraha bil-gost.

Dawn in-notamenti nkun ktibthom wara xi riflessjoni li nkun g˙amilt jew li smajt, l-aktar fuq l-Evan©elju li hu g˙ajn ta’ tag˙lim tassew abbundanti.

Darba kont qrajt fi ktieb ta’ Fr Raymond E. Brown SS, biblista kbir tas-seklu l-ie˙or, li wa˙da mill-karatteristiçi tal-Evan©elju skont San Ìwann hija li l-Evan©elista jag˙mel uΩu frekwenti minn numru mdaqqas ta’ djalogi Ωg˙ar u o˙rajn mhux daqstant qosra li fihom infushom jag˙tu ©abra ta’ tag˙lim s˙i˙ (bl-IngliΩ imsej˙in units) dwar ilmissjoni u l-identità ta’ Ìesù b˙ala Bniedem u Alla u xi su©©etti relatati.

Dawn id-djalogi nsibuhom mifruxin malEvan©elju kollu, ibda mill-ewwel kapitlu fejn hemm tliet djalogi qosra, fosthom iddjalogu sabi˙ ta’ bejn Ìesù u Natanjel, u ibqa’ sejjer sal-a˙˙ar kapitlu bi tliet djalogi o˙ra, l-aqwa fosthom dak ta’ Ìesù u Xmun Pietru meta Ìesù kkonfermah b˙ala kap tal-mer˙la tieg˙u. Xi djalogi importanti o˙rajn, pjuttost twal, huma dawk ta’ Ìesù u Nikodemu, Ìesù fil-proçess Ruman ma’ Pilatu u Ìesù u s-Samaritana. Djalogu mhux daqstant twil iΩda effettiv u tassew unit hu dak ta’ Ìesù ma’ Marta qabel ilqawmien mill-mewt ta’ Lazzru li wa˙du fih katekeΩi s˙i˙a. Ìesù u s-Samaritana Din il-karatteristika tad-djalogu fl-Evan©elju ta’ Ìwanni baqg˙et iddur ©o mo˙˙i u xtaqt kieku nistudjaha aktar. Ìara li darba fillaqg˙a ta’ nhar ta’ Erbg˙a, il-Blata l-Bajda, kien ©ie jag˙mlilna ta˙dita Dun Nicholas

28

Debono Montebello bis-su©©ett ‘Ìesù u s-Samaritana’ u kien da˙al f’dettalji ta’ kif g˙andu jkun djalogu mil-lat psikolo©iku, b’referenza g˙al dak l-episodju. Dik itta˙dita kienet laqtitni ˙afna, g˙alkemm dakinhar ma kontx niΩΩilt noti tag˙ha bil-miktub. MaΩ-Ωmien bqajt na˙seb dwar x’jag˙mel djalogu tajjeb, mhux biss mil-lat psikolo©iku iΩda wkoll mil-lat spiritwali, u xtaqt no˙ro© xi puntini biex nista’ nag˙mel uΩu minnhom u fl-istess ˙in iservuni ta’ meditazzjoni.

Bla dubju d-djalogu ta’ bejn Ìesù u s-Samaritana hu kompoΩizzjoni eççellenti tal-Evan©elista biex iwasslilna g˙amla ta’ teolo©ija dwar Ìesù, Bin Alla, li hu l-ilma ˙aj li jista’ jaqtg˙alna l-g˙atx ta’ ˙ajjitna, kuntrarju g˙al kull xorta ta’ ilma jew xorb ie˙or li jeΩisti fid-dinja li jibqa’ ma jaqtg˙alniex l-g˙atx veru tag˙na.

L-Evan©elista hawnhekk jidher b˙ala kittieb mill-aqwa u tassew intelli©enti, li g˙araf jinse© dan l-episodju b’laqtiet, ilwien u battuti f’posthom biex jag˙tina kwadru, tista’ tg˙id perfett, ta’ kif g˙andu jkun djalogu effettiv, ji©ifieri li j˙alli l-frott mixtieq. Djalogu b˙al dan g˙andu ˙afna faççati mnejn tistudjah iΩda jien xtaqt nieqaf biss fuq x’jikkostitwixxi djalogu effettiv. G˙alhekk darba minnhom qg˙adt bilqieg˙da u niΩΩilt dawn il-puntini li ©ejjin.

X’g˙andu jkollu djalogu • Djalogu li jkun fuq livell personali ta’ min irid jag˙ti u mhux jie˙u ming˙and il-persuna l-o˙ra, u ta’ min irid isalva dak li jidher mitluf.

• Djalogu li jinbeda minn min jinteressa ru˙u b’mod sinçier fil-persuna l-o˙ra.

Kalendarju Museumin

• Djalogu li g˙andu mnejn jibda b’dak li hu materjali biex jog˙la g˙al dak li hu spiritwali. (Hawn jit˙addem ilprinçipju li kien isemmi San Ìor© Preca, ‘mill-konkret g˙all-astratt’.)

• Djalogu li jmur lil hinn mir-razziΩmu u d-diskriminazzjoni.

• Djalogu li jaqbeΩ il-piki, l-g˙ira u l-mibeg˙da u jkun imqanqal biss mill-im˙abba li toffri lilha nfisha.

• Djalogu li jin˙oloq biex wie˙ed jag˙raf il-verità u, jekk inhu midneb, jersaq lejn Alla.

• Djalogu li fil-bidu jista’ ja˙sad iΩda mbag˙ad ma jdumx ma jappella lillqalb inkwieta.

• Djalogu li ma jiqafx fuq id-dettalji iΩda jmur lejn dak li hu ta’ sustanza, ji©ifieri dak li hu essenzjali.

• Djalogu li matulu wie˙ed jissaporti lill-persuna l-o˙ra li ma tkunx qieg˙da tifhem jew li tkun trid ta˙rab mir-realtà.

• Djalogu li jsir biex iwassal g˙allverità li hija liberatriçi u tirba˙ il-qlub li jkollhom bΩonn jinqalg˙u milljasar tad-dnub.

• Djalogu li jwassal g˙all-fidi, l-indiema u l-konverΩjoni, dejjem bil-qawwa talgrazzja mog˙tija.

• Djalogu li jwassal biex il-persuna l-o˙ra tapprezza l-kelma ta’ Alla mxandra lilha.

• Djalogu li fih min jisma’ jibda jara viΩjoni ©dida tal-˙ajja u jibdel

Jannar - Frar 2014

l-attitudni tieg˙u g˙all-a˙jar.

• Djalogu li l-effett tieg˙u hu li jo˙loq djalogi ma’ o˙rajn.

• Djalogu li jqanqal lill-bniedem l-ie˙or g˙all-azzjoni u jsir xandar tal-verità li jkun irçieva.

X’g˙andu jsir fil-prattika Dawn in-noti jidhru sbie˙ iΩda we˙idhom jibqg˙u fuq il-karta bla ma jie˙du l-˙ajja.

U kif se jie˙du l-˙ajja? Jie˙du l-˙ajja billi nistaqsi lili nnifsi jekk fid-djalogi tieg˙i malo˙rajn jidhrux il-kwalitajiet li g˙andu jkollu djalogu biex ikun jixbah lil dak ta’ Ìesù mas-Samaritana. Hekk nistaqsi: Fid-djalogu tieg˙i mal-persuna l-o˙ra, infittex xejn lili nnifsi jew il-©id veru tal-persuna l-o˙ra?

Ta˙kimni xejn il-kurΩità jew infittex biss li nwassal il-verità ta’ Alla? Nixtieq tassew, fid-djalogu tieg˙i mal-persuna l-o˙ra, li nirba˙ qalbha g˙al Kristu? Waqt id-djalogu nieqaf xejn fuq dak li hu dettall minflok ma mmur g˙al dak li hu essenzjali? Qieg˙ed fid-djalogu tieg˙i, bl-g˙ajnuna ta’ Alla, inwassal biex l-o˙rajn jaraw viΩjoni ©dida tal-˙ajja b’relazzjoni mal-˙ajja li g˙adha ©ejja?

Jalla kull djalogu li nag˙mlu jkollu xi ftit mill-karatteristiçi tad-djalogu ta’ Ìesù malmara Samaritana. Ìor© Borg

29

Apprezzament

ÌorÌ Felice (1933-2013) Ìor© kien it-tieni wild fost sitta ta’ ÌuΩeppi Felice u Francesca née Pullicino. Huwa twieled fis-Sena tar-Redenzjoni, nhar ilÓamis 7 ta’ Settembru 1933. G˙amel l-Ewwel Tqarbina ftit qabel ma bdiet it-Tieni Gwerra Dinjija (1939-1945) meta kellu sitt snin u rçieva l-GriΩma tal-Isqof fl-1942 meta kellu disa’ snin. Ìor© beda l-istudji tieg˙u fl-iskola ta’ Óal Qormi, San Ìor©. Fl-1946 ta l-ezami g˙alliskola sekondarja ta’ San Mikiel li kienet g˙adha kif bdiet f’Villa Violette, il-Marsa. Ûmien wara ta eΩami ie˙or u da˙al fl-iskola tal-Freres ta’ Bormla, minn fejn g˙adda g˙ad-Dockyard. Ta’ 16-il sena, fl-1949, beda l-apprendistat li wasslu biex seta’ jibda ja˙dem b˙ala ‘Electrical Fitter’. Kien ta’ edifikazzjoni kbira fost s˙abu, tant li dak li kien o©©ezzjonabbli twarrab minnufih mill-˙anut tax-xog˙ol. Diversi ˙addiema stqarrew li kien bniedem ta’ min i˙obbu tassew.

Sa minn tfulitu Ìor© trabba fil-Qasam ta’ Óal Qormi fejn irçieva t-tag˙lim g˙assagramenti tal-inizjazzjoni. Wara baqa’ tiela’ minn klassi g˙al o˙ra sakemm sar Kandidat. Kien nhar il-25 ta’ Diçembru 1951 meta ©ie inkorporat fis-Soçjetà flimkien ma’ 19-il membru ie˙or.

Mill-ewwel mumenti tal-˙idma tieg˙u fisSoçjetà, Ìor© intefa’ b’˙iltu kollha g˙axxandir tal-kelma ta’ Alla fost it-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙. Malli jasal mix-xog˙ol, kien imur dritt il-Qasam biex jg˙allem l-ewwel il-klassi tad-duttrina u wara lill-Mag˙zulin.

Wara dan kollu kien jattendi g˙allAssenjatur fejn b’interess kbir kien jg˙addi l-materja assenjata lilu mis-Superjur. G˙al

30

xi Ωmien g˙amilha ta’ Assistent Superjur u kien ukoll Prefett tal-Aspiranti u Kultur talKandidati sakemm fl-1981 beda l-appostolat fl-Awstralja. Kien ukoll jag˙ti sehmu filQag˙dat tal-Barranin.

Meta kellu 22 sena ˙akmitu l-marda terminali tal-plewrite. Il-Fundatur bag˙at jg˙idlu ma’ persuna mill-familja tieg˙u li, ladarba kien qed jg˙allem klassi tadduttrina kif ukoll lill-Mag˙zulin, ma kienx se jdum ma jfiq biex ikompli jg˙allem! U hekk se˙˙ tassew. Darb’o˙ra huwa avviçina lil Dun Ìor© biex jitolbu parir peress li l-konfessur tieg˙u kien qallu biex jid˙ol fratell ÌiΩwita. Dun Ìor© qallu: “Ara x’se ng˙idlek: Int imsejja˙ biex tibqa’ fis-Soçjetà.

Meta jer©a’ jg˙idlek, g˙idlu dak li jiena g˙edtlek.” Bierku u mar kuntent lejn id-dar.

Darba Ìor© avviçina lill-Fundatur biex jg˙idlu jitlob g˙al wie˙ed ra©el li kien ilu Ωmien twil imbieg˙ed mis-sagramenti. Dun Ìor© wieg˙du li se jitlob g˙alih. U wara xi Ωmien Ìor© iltaqa’ mal-persuna msemmija l-Belt u dan qallu: “Jiena nbdilt! Qed nitlob, immur il-Quddies kuljum u nitqarben.” Ìor© g˙amillu kura©© u rringrazzja u fa˙˙ar ’l Alla g˙al kulma g˙amel ma’ dik il-persuna.

Wara li inkorpora Soçju, Ìor© ta servizz fiΩ-Ωew© Oqsma ta’ Óal-Qormi. Kien attiv ukoll fil-˙ajja litur©ika tal-parroçça fejn kien jag˙milha ta’ kommentatur u lettur.

Il-messa©© tal-kelma ta’ Alla kien iwasslu b’mod çar, sod u li jiftiehem mill-mi©emg˙a kollha. Ìor© kellu fih iΩ-Ωerrieg˙a tas-sej˙a missjunarja. Is-Superjur ÌuΩeppi Zammit (1933 - 2008), li kien ilu mill-1963 fil-missjoni tas-Soçjetà fl-Awstralja, ˙ajru jemigra lejn

Kalendarju Museumin

New South Wales biex jg˙in fi Blacktown u Plumpton. Huwa wasal hemmhekk fl-10 ta’ Marzu 1981 u wara sitt ijiem beda ja˙dem b˙ala winder fin-Naval Dockyard fejn baqa’ sa ma rtira fit-23 ta’ Jannar 1992.

Meta nfeta˙ il-Qasam ta’ Leigheart, Ìor© intg˙aΩel b˙ala Superjur tal-Qasam il-©did.

Aktar tard infeta˙ dak ta’ Rooty Hill u hemm ukoll huwa ddedika ru˙u g˙al kull ˙idma li kienet issir f’dak il-Qasam. Kien jag˙mel vja©©i twal biex ji©bor it-tfal g˙at-tag˙lim u jer©a’ jwassalhom lura lejn djarhom. Kif jirritorna, kien jibda l-Assenjatur fil-˙in.

Minbarra li kien attiv fil-˙ajja tal-parroçça ta’ Plumpton, kien jie˙u sehem fl-attivitajiet li kienu jsiru f’La Vallette Centre. Kien isib ˙in ukoll biex imexxi r-RuΩarju filknisja u jg˙allem u jipprepara t-tfal g˙assagramenti fl-iskejjel tal-Istat. Huwa stinka kemm fela˙ biex tinbena l-estensjoni talQasam ta’ Rooty Hill fuq l-istess art tad-dar li fiha kien jg˙ix wa˙du dawn l-a˙˙ar snin.

Kien irrispettat ˙afna kemm mill-kleru kif ukoll mill-parruççani.

Wara 32 sena ta’ ˙idma fil-Qasam talMulej, bil-kunsens tas-Superjuri tas-Soçjetà Ìor© iddeçieda li jirtira f’Malta g˙alkollox.

Hu da˙al jg˙ix f’Dar il-Óanin Samaritan fit-12 ta’ Marzu 2013 iΩda baqa’ jattendi fil-Qasam ta’ Óal-Qormi Numru I sakemm ©ie mibg˙ut f’Qasam Numru 2 biex b˙ala anzjan jag˙mel kura©© lis-Soçji Ωg˙aΩag˙.

Wara biss ˙ames xhur u nofs li kien ilu Malta, il-Mulej sejja˙lu g˙andu nhar il-Óadd 25 ta’ Awwissu 2013 biex jippremjah g˙all-fedeltà tieg˙u fil-vokazzjoni Museumina. U b˙alma twieled g˙ad-dinja fis-Sena tar-Redenzjoni, hekk ukoll twieled g˙all-˙ajja ta’ dejjem fisSena tal-Fidi.

Nirringrazzjaw lis-Sinjur Alla g˙all-©id kollu li g˙amel ma’ Ìor©, kif ukoll g˙al tant konsolazzjoni li l-Mulej xerred fuq ilfamiljari wara t-telfa tieg˙u.

Tag˙rif mi©bur minn diversi Soçji

“Ejjew nitg˙allmu mill-armla tal-Van©elu u nitolbu dejjem, bla ma neg˙jew. Kienet armla brava din! Kienet taf kif g˙andha ti©©ieled g˙al uliedha! U qieg˙ed na˙seb f’˙afna nisa li ji©©ieldu g˙all-familji tag˙hom, li jitolbu, li ma jeg˙jew qatt. Nisa li bl-im©iba tag˙hom jag˙tuna xhieda vera ta’ fidi, ta’ kura©©, u jag˙tuna mudell tattalb. Niftakru fihom! Nitolbu dejjem, imma mhux biex indawru lil Alla fuq in-na˙a tag˙na bil-kliem biss! Hu jaf aktar minna a˙na x’g˙andna bΩonn! Aktar minn hekk, il-perseveranza fit-talb hija mod kif nuru l-fidi tag˙na f’Alla li jsej˙ilna biex ni©©ieldu id f’id mieg˙u, kuljum, kull ˙in, biex nirb˙u l-˙aΩin bit-tajjeb.”

Papa Fran©isku, 20 ta’ Ottubru 2013

Jannar - Frar 2014

31

Il-Fundatur

ÛewÌ rakkonti dwar Dun ÌorÌ Ftit snin ilu persuna introduçietni ma’ Salvu Bonello, ex-Soçju Museumin minn Óal-Tarxien iΩda residenti f’ÓaΩ-Ûabbar.

MaΩ-Ωmien g˙araft li hu bniedem kapaçi, organizzatur, lest li jg˙inek u fuq kollox persuna tar-rispett u onest. Kien i˙obb isemmili l-Primarju Spiru Spiteri (18911958), Superjur g˙aref li kien tajjeb ˙afna flIngliΩ, it-Taljan u l-Latin u li jien il˙aqtu ˙aj g˙al xi snin. Kien ukoll studjuΩ tal-Bibbja u kont tie˙u pjaçir tisimg˙u ifisser xi siltiet mill-Evan©elju.

Darba Salvu rrakkuntali episodju li llum ftit jafu bih, g˙ax ftit fadal Soçji anzjani li llum qabΩu t-tmenin sena.

L-importanza ta’ Dar Ìenerali Lejn l-a˙˙ar tas-snin 40 u l-bidu tas-snin 50, il-laqg˙at ta’ Dun Ìor© Preca lis-Soçji kienu jsiru fil-knisja ta’ Sarrija, il-Furjana, dejjem nhar ta’ Erbg˙a. Salvu, ˙addiem fitTarzna ta’ Malta, kien jasal il-Furjana qabel ma l-Knisja tkun miftu˙a. Meta mbag˙ad jid˙ol u jg˙id xi talb, spiss kien jissejja˙ biex iqassam il-karti lill-membri tas-Soçjetà, fosthom dawk imsej˙a Karti Manwali. Darba wasal Soçju anzjan u ma sabx post vojt.

Pront Salvu offrielu postu. Aktar tard da˙lu Ωew© Ωg˙aΩag˙ u hawn Salvu ra ©inokkjatur li kien ma˙dum sod ˙afna, ©ennbu sideways u dawn po©©ew bilqieg˙da fuqu. Niftakru li l-lezzjonijiet ta’ Dun Ìor© kienu ta’ madwar 45 minuta. Ftit ˙in wara li Dun Ìor© beda l-lezzjoni, ˙are© ra©el mis-sagristija u b’le˙en awtorevoli qal liΩ-Ωg˙aΩag˙: “Qumu u dan jibqa’ kif suppost ikun.” U re©a’ da˙al fis-sagristija. Dun Ìor© kien di©à beda l-lezzjoni iΩda lema˙ x’kien qed isir. Waqaf

32

u staqsa g˙as-Segretarju ÌuΩeppi Schembri.

Dan qam u Dun Ìor© b’le˙en sod qallu: “ÌuΩeppi, minn g˙ada ibda fittex post jew g˙alqa biex tinbena b˙al barrakka talinjam imsaqqfa bil-landa biex ikollna fejn noqog˙du lkoll u ˙add ma jfixkilna.”

Na˙seb li kien pass importanti sabiex tinbena d-Dar Ìenerali. Infatti snin wara fiç-çimiterju tal-Blata l-Bajda nbena blokk li kien jinkorpora d-Dar Ìenerali, sala kbira u kappella. Is-Superjur Çikku Saliba (19101983) kien qabblu ma’ pruwa ta’ destroyer li minn fuqu ssir id-difiΩa favur ir-Reli©jon Nisranija u l-Knisja Kattolika.

Il-mewt ta’ ÌuΩeppi Bonello (1872 – 1927) Rakkont ie˙or li smajt ming˙and Salvu kien dwar zijuh, ÌuΩè Bonello, iben Giovanni u Carmela Zammit, li wkoll kien Soçju sa mittwaqqif tas-Soçjetà. Kien jattendi fil-Qasam Nru 7, Óal-Tarxien.

Dun Ìor© kien devot kbir tal-Madonna u spiss kien imur jitlob fil-Knisja Parrokkjali ta’ Óal-Tarxien iddedikata lil Marija Annunzjata. Hemm kien jimmedita l-misteru tal-Inkarnazzjoni quddiem ilkwadru titulari. Meta ÌuΩè Bonell (kif kienu jsej˙ulu s˙abu) miet fi Frar 1927 fl-età ta’ 55 sena, Dun Ìor© waqt il-laqg˙a ta’ nhar ta’ Erbg˙a b’wiçç serju u seren qal lis-Soçji: “Miet ÌuΩè ta’ Óal-Tarxien, ©uvni ta’ bla skola imma qaddis, u mar igawdi ’l Alla dakinhar stess.” Aktar tard Dun Ìor© qal lil Salvu: “Jekk trid tista’ tag˙milha, b˙alu.”

Paul Xuereb

Kalendarju Museumin

Is-Sibt 4 ta’ Jannar 2014

Salm 34 (33) • Óin fis-skiet (3 minuti): Itlob lill-Mulej jag˙tik il-grazzja li tin˙eles mill-biΩg˙at u li tkun miftu˙ g˙al dak li Hu qed jitlob minnek, li t˙alli lilek innifsek tkun iffurmat u mmexxi mill-Óallieq tieg˙ek li tant i˙obbok.

• Talba flimkien: “Spirtu s-Santu Alla, dawwal is-sensi u kebbes il-qalb tal-iskulari ta’ Ìesù Kristu. Ammen.”

• Is-Servjent li se jmexxi l-Qag˙da jg˙id: “Is-Sinjur Ìesù Kristu mag˙na.” Il-membri jwie©bu: “Lilu unur u glorja g˙al dejjem ta’ dejjem. Ammen.”

• Introduzzjoni: Salm ta’ radd il-˙ajr, b’elementi sapjenzali, mibni fuq l-alfabet Lhudi. Is-Salmista jistqarr li filhemm tieg˙u Alla waqaf mieg˙u, g˙ax hu ma kienx jonqos lil dawk li j˙obbuh u j˙arishom fi Ωmien l-g˙aw©.

• Tqassim: a) 2-4: Is-Salmista jistieden lill-o˙rajn biex iroddu ˙ajr mieg˙u. b) 5-8: Alla jag˙ti l-grazzja lil min jitolbu. ç) 9-11: It-tajbin g˙andhom i˙obbu lillMulej u jittamaw fih. d) 12-22: Taqsima didattika. Tag˙lim mill-esperjenza. e) 23: G˙eluq li ji©bor fil-qosor it-tifsir tas-Salm.

Jannar - Frar 2014

• Wie˙ed mill-membri jaqra s-Salm.

• Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti) • Is-Salm jista’ jer©a’ jinqara f’kor li jalterna. Importanti li jinqara fi spirtu ta’ talb.

• Talb personali (15-il minuta): Il-membri jistg˙u jo˙or©u mill-kamra fejn tkun qed issir il-Qag˙da. L-importanti li wie˙ed isib post komdu biex jitlob. Kull membru g˙andu jer©a’ jaqra s-Salm bil-mod, jieqaf fuq dik il-kelma, fraΩi, sentenza, eçç li tolqtu biex i˙alli lis-Sinjur Alla jkellmu.

• Talb flimkien (10 minuti): Il-membri jaqsmu ma’ xulxin ir-riflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom.

Kul˙add g˙andu jie˙u sehem, imqar jirrepeti kelma jew vers li jkun laqtu.

• Kant: Innu ta’ tif˙ir.

• Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali.

Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin.

• Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

33

Is-Sibt 11 ta’ Jannar 2014

Ûmien il-Ósad (Mark 4, 21-34) Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • It-tixbiha tal-musbie˙ (vv. 21-25). Ilkelma hi misteru, teΩor mo˙bi li jen˙tie© jinkixef u jing˙ata lil ˙addie˙or; imma qabel xejn wie˙ed irid jilqg˙u hu nnifsu. U aktar ma wie˙ed jilqa’ d-doni u jg˙addihom lil ˙addie˙or, aktar Alla jag˙tih.

• It-tixbiha taΩ-Ωerrieg˙a li tinbet we˙idha (vv. 26-29). Is-saltna ta’ Alla hi b˙al Ωerrieg˙a li tinbet u tikber bil-mod imma Ωgur tag˙ti l-frott. Proçess li jsir fil-mo˙bi u bla storbju g˙ax is-saltna hija wa˙da spiritwali, mhux kif stennewha l-Lhud.

• It-tixbiha taΩ-Ωerrieg˙a tal-mustarda (vv. 30-32). Is-saltna ta’ Alla kellha bidu fqajjar: Ìesù mfixkel u kkalunjat u mdawwar bi tnax ˙afna minnhom sajjieda u bla skola. IΩda mbag˙ad infirxet mad-dinja u tat kenn lil nies ta’ kull razza.

G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fisskiet • F’termini ta’ dawl ta’ Kristu li jo˙ro© minnek, inti bozza tal-mija, tal-mitejn jew inqas? Jew bozza ma˙ruqa? G˙aliex?

• Billi taf li l-iΩvilupp tas-saltna qieg˙ed fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar f’idejn Alla, inti ma tag˙mel xejn jew tistrie˙? Jew ta˙dem iΩjed?

• A˙seb fuq dan il-kliem tal-Papa Fran©isku mill-Evangelii gaudium: “Il-kelma ta’ Alla hija imprevedibbli fil-qawwa tag˙ha.

Il-Van©elu jitkellem fuq Ωerrieg˙a li, ladarba tinΩera’, tikber we˙idha, anke waqt li l-bidwi jkun rieqed. Il-Knisja trid taççetta din il-libertà inkomprensibbli tal-kelma, li tikseb dak li trid b’modi li jiΩbqu l-kalkoli tag˙na u l-mod tag˙na 34

kif na˙sbu.” (par. 22) • Óu versi 28 u 31 personalment. F’liema stadju qieg˙da s-saltna fik b˙alissa? Ûerrieg˙a? Barma? Ûbula? Lesta g˙all˙sad?

• X’tama jag˙tuk dawn it-tixbihat meta t˙ossok li inti, il-Qasam, il-Knisja jew il˙idma tieg˙ek g˙al Ìesù jidhru g˙alxejn?

Tag˙limiet tal-Fundatur 1. Li s-sens komun jg˙idlek li jekk trid tasal g˙al fini trid tag˙mel il-mezzi.

2. Li biex tag˙mel xi ˙a©a jrid ikollok qalbek disposta.

3. Li Alla jΩid jag˙ti grazzji lil min japprezza l-grazzja tieg˙u.

4. Li min jg˙allem ma jarax il-©id kollu li jsir permezz tieg˙u.

5. Li l-qdusija mhix f’erbat ijiem.

6. Li fit-tag˙lim wie˙ed irid jaddatta biex jirnexxi fil-©id li jifhem jag˙ti.

Interrogatorju tal-Fundatur • Tit˙ajjar int titkellem ma’ statwi tal©ebel?

• Tag˙mel il-qalb tag˙ti lil min ma jridx?

• Meta anke int ma titfax kliem fejn m’hemmx smig˙, ta˙seb int li Alla ma jag˙milx l-istess?

• Tifhem inti x’qawwa g˙andhom l-umiltà u l-manswetudni fuq il-qalb ta’ Alla?

• Jekk tifhem tag˙mel ©id spiritwali lil xi ˙add, tiddisponih inti xejn bil-˙lewwa?

Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom.

Proponiment Nipproponu li nwa˙˙lu tajjeb f’rasna li m’hemm ebda mezz effikaçi daqs il-˙sieb tan-Novissmi biex niddisponu ru˙na g˙al Alla.

Kalendarju Museumin

Is-Sibt 18 ta’ Jannar 2014

Pietru jfisser ruÓu (Atti 11, 1-18) Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: L-a˙bar tal-konverΩjoni ta’ Kornelju malajr waslet fil-Knisja ta’ Ìerusalemm. Pietru ©ie akkuΩat li da˙al u kiel f’dar ta’ pagan, imma hu ddefenda ru˙u b’dak li ©ara malkonverΩjoni: il-viΩjoni li kellu u l-inΩul talIspirtu s-Santu fuq dawk li kienu fid-dar.

Kliem Pietru “Jien x’jien biex stajt inΩomm lil Alla” (11, 17) u dak li ©ara kif ikkonfermat minn dawk li kienu mieg˙u, dlonk ikkonvinça lill-Knisja ta’ Ìerusalemm.

Din il-©rajja kienet ta’ importanza kbira g˙ax kissret il-˙ajt li kien qieg˙ed jifred il-Lhud mill-pagani. Dak li g˙amel Pietru kellu jitkompla minn Pawlu.

• Wie˙ed mill-membri jaqra s- silta.

• Wie˙ed mill-membri jer©a’ jaqra s-silta.

• Talb personali (15-il minuta) • Talb flimkien (10 minuti): Il-membri jaqsmu ma’ xulxin ir-riflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom.

Kul˙add g˙andu jie˙u sehem, imqar jirrepeti kelma jew vers li jkun laqtu.

• Kant: Innu ta’ tif˙ir • Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali.

Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin.

Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

• Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti)

Jannar - Frar 2014

35

Is-Sibt 1 ta’ Frar 2014

Salm 35 (34) • Óin fis-skiet (3 minuti): Itlob lill-Mulej jag˙tik il-grazzja li tin˙eles mill-biΩg˙at u li tkun miftu˙ g˙al dak li Hu qed jitlob minnek, li t˙alli lilek innifsek tkun iffurmat u mmexxi mill-Óallieq tieg˙ek li tant i˙obbok.

• Talba flimkien: “Spirtu s-Santu Alla, dawwal is-sensi u kebbes il-qalb tal-iskulari ta’ Ìesù Kristu. Ammen.”

• Is-Servjent li se jmexxi l-Qag˙da jg˙id: “Is-Sinjur Ìesù Kristu mag˙na.” Il-membri jwie©bu: “Lilu unur u glorja g˙al dejjem ta’ dejjem. Ammen.”

• Introduzzjoni: Salm li juri ilment individwali, b’talb im˙e©©e© tasSalmista kontra l-g˙edewwa li, milli jidher, fl-img˙oddi kienu ˙bieb tieg˙u u mbag˙ad daru kontrih. Issa jilmenta minnhom g˙ax akkuΩawh bla ˙tija u bl-istil tal-imprekazzjoni jitlob li jkun me˙lus minnhom.

• Wie˙ed mill-membri jaqra s-Salm.

• Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti) • Is-Salm jista’ jer©a’ jinqara f’kor li jalterna. Importanti li jinqara fi spirtu ta’ talb.

• Talb personali (15-il minuta): Il-membri jistg˙u jo˙or©u mill-kamra fejn tkun qed issir il-Qag˙da. L-importanti li wie˙ed isib post komdu biex jitlob. Kull membru g˙andu jer©a’ jaqra s-Salm bil-mod, jieqaf fuq dik il-kelma, fraΩi, sentenza, eçç li tolqtu biex i˙alli lis-Sinjur Alla jkellmu.

• Talb flimkien (10 minuti): Il-membri g˙andhom jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom. Kul˙add g˙andu jie˙u sehem, imqar jirrepeti kelma jew vers li jkun laqtu.

• Kant: Innu ta’ tif˙ir.

• Tqassim: a) 1-3: D˙ul, b’sej˙a lil Ja˙weh biex b˙al gwerrier je˙odha kontra l-g˙edewwa tas-Salmista. b) 4-10: Talb kontra l-g˙edewwa biex huma jie˙du l-kastig u s-Salmista je˙les minnhom. ç) 11-16: L-im©iba ˙aΩina tal-g˙edewwa. d) 17-26: IΩid jitlob kontra tag˙hom. e) 27-28: G˙eluq b’weg˙da ta’ radd il-˙ajr.

36

• Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali.

Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin.

Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

Kalendarju Museumin

Is-Sibt 8 ta’ Frar 2014

Il-ktajjen ta’ Pawlu (Filippin 1, 1-22) Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • Ûgur li Filippi kienet wa˙da mill-Knejjes favoriti ta’ San Pawl. Kien hemm tant warm feeling bejniethom li Pawlu lillFilippin sej˙ilhom “il-fer˙ u l-kuruna tieg˙i” (4, 1).

• Pawlu kien waqqaf din il-Knisja madwar is-sena 50 w.K. wara viΩjoni li kellu billejl li fiha “ra©el mill-Maçedonja” kien talbu jmur u jg˙inhom (Atti 16, 9). Huwa kien ba˙˙ar mill-ewwel mill-Asja u hekk ˙a l-fidi Nisranija g˙all-ewwel darba flEwropa.

• Il-waqfa ta’ Pawlu f’Filippi kienet immarkata mill-fer˙ u l-prova. Kien hemm il-konverΩjoni ta’ Lidja tal-porpra kif ukoll tal-gwardjan u familtu wara li theΩΩiΩa ˙elset lil Pawlu mill-˙abs. IΩda f’Filippi ©ara wkoll l-ewwel konflitt li nafu bih bejn l-Insara u l-Ìentili. Barra minn dan Pawlu ntefa’ l-˙abs g˙ax keçça xitan minn tifla lsira ta’ sa˙˙ara.

• BaΩikament din l-ittra hija wa˙da ta’ radd il-˙ajr (1, 3-11) u rapport fuq ilpri©unerija tieg˙u (1, 12-26). IΩda Pawlu kellu wkoll Ωew© affarijiet o˙ra fuq mo˙˙u: it-tendenza ta’ firda fil-Knisja (1, 27 - 2, 18) u l-periklu potenzjali talLhud li riedu jibqg˙u bil-li©ijiet ta’ Mosè u l-g˙alliema foloz (kap 3).

G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet

• Po©©i t-talba ta’ San Pawl fi kliemek billi tapplikaha g˙all-grupp, u mbag˙ad aqsamha mag˙hom.

• “G˙alija li ng˙ix hija...” Meta tqis dak li g˙andek x’tag˙mel din il-©img˙a, kif tkompliha din is-sentenza? X’affarijiet jinbidlu jekk timlieha b’Ìesù?

• Din ir-ra©uni ©dida g˙al xiex tg˙ix kif se taffettwa l-˙ajja tieg˙ek ta’ kuljum jew xi maltempata li qed t˙abbat wiççek mag˙ha?

Hawn il-membri jaqsmu ma’ xulxin irriflessjonijiet u t-talb li jkunu g˙amlu we˙idhom.

Tag˙limiet tal-Fundatur • Li ming˙ajr il-grazzja ta’ Alla ebda opra tajba ma tinbeda, ma timxi u lanqas titkompla.

• Li iktar ma wie˙ed jag˙raf, iktar i˙obb.

• Li Alla jdawwar f’©id il-˙sara li jag˙mlu l-˙Ωiena.

• Li g˙andu jkun kawΩa ta’ fer˙ dak li j©ib jew jag˙ti l-©id.

Proponiment Nipproponu b’fidi ferma li kull ˙sara li ti©i fuqna nag˙rfuha b’kawΩa ta’ ©id, perswaΩi li Alla, anke meta jippermettiha, dejjem g˙andu fini tajjeb u qaddis, u li nifhmu li dak li ma jog˙©obniex issa jkun jog˙©obna wara, jekk nibqg˙u fidili ma’ Alla.

• L-esperjenza tieg˙ek ma’ Ìesù b˙alissa hija wa˙da ta’ “grazzja u sliem” jew “g˙ira u pika”? G˙aliex?

Jannar - Frar 2014

37

Is-Sibt 15 ta’ Frar 2014

Il-Knisja f’Antjokja (Atti 11, 19-30) Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: L-Insara ta’ Antjokja tas-Sirja, art barra l-Palestina, komplew jag˙tu xejra internazzjonali lill-Knisja. Il-komunità ta’ hemm kienet mag˙mula minn Insara ta’ nisel Lhudi jew pagan li telqu minn Ìerusalemm wara l-martirju ta’ Stiefnu.

Il-kbarat ta’ Ìerusalem, meta raw li l-komunità qieg˙da tikber, bag˙tu lil Barnaba biex isa˙˙a˙ha.

Barnaba fehem li jkun ta’ ©id li jsejja˙ mieg˙u lil Sawlu, u t-tnejn baqg˙u ja˙dmu hemm flimkien g˙al xi sena (11, 26). Issa l-Insara bdew jissej˙u “Kristjani”. Luqa hawn isemmi l-©u˙ li kellu jaqa’ fuq l-art kollha u l-©abra li kellha ssir. Aktarx li Luqa jsemmi din il-©abra biex juri li l-Insara wkoll urew solidarjetà fil-bΩonnijiet tas-soçjetà.

• Wie˙ed mill-membri jaqra s-silta.

Kul˙add g˙andu jie˙u sehem, imqar jirrepeti kelma jew vers li jkun laqtu.

• Esi©eΩi ˙afifa (5 minuti)

• Kant: Innu ta’ tif˙ir

• Wie˙ed mill-membri jer©a’ jaqra s-silta.

• Proponiment: Ftit ˙in fis-skiet biex ilmembri jag˙mlu proponiment personali.

Wara, dak li nkunu pproponejna naqsmuh ma’ xulxin.

• Talb personali (15-il minuta) • Talb flimkien (10 minuti): Il-membri jaqsmu ma’ xulxin ir-riflessjonijiet u t-talbiet li jkunu g˙amlu wa˙edhom.

38

Nota: Importanti li waqt il-Qag˙da jin˙oloq ambjent ta’ talb.

Kalendarju Museumin

Is-Sibt 22 ta’ Frar 2014

It-tempesta msikkta u l-imxajtan ta’ Ìerasa (Mark 4, 35 - 5, 20) Punti ta’ g˙ajnuna g˙ar-riflessjoni mis-Servjent: • Fl-G˙adira ta’ Tiberija sikwit iqumu tempesti qawwija min˙abba r-ri˙ milLbiç li jdur ma’ dik il-˙ofra kbira u jo˙loq riefnu. Kellhom ra©un jibΩg˙u. Fil-Bibbja l-ilmijiet imqallba huma xbieha talqawwa tal-˙aΩen li Alla biss jista’ jeg˙leb (Ìenesi 1, 2; EΩodu 14, 21) • Ìerasa jidher li kienet Gerax, wa˙da mill-g˙axart ibliet tad-Dekapoli, fuq it-triq Antonina, 55 km ’il bog˙od millG˙adira ta’ Tiberija. Fiha kienu jg˙ixu ˙afna pagani. Il-bliet tad-Dekapoli kellhom li©ijiet g˙alihom.

• L-isem tax-xitan kien “Le©jun” (v.9).

Il-le©jun tal-armata Rumana kien ta’ madwar 5,000 suldat, imma hawn ifisser “˙afna”.

• Fil-letteratura pagana nsibu li x-xitan ©ieli kien jid˙ol fil-˙nieΩer.

• Bil-miraklu ta’ Ìesù Ìerasa tnaddfet mhux biss mix-xjaten iΩda wkoll mill˙nieΩer li l-Lhud ma setg˙ux jieklu g˙ax meqjusin b˙ala mni©©sa.

• Il-Ìerasin kellhom g˙al qalbhom il-©id materjali iΩjed minn dak spiritwali li ©©ib il-preΩenza ta’ Ìesù, g˙ax talbuh iwarrab minn arthom. IΩda l-imfejjaq laqa’ l-grazzja tal-fidi u ried jimxi wara Ìesù li bag˙tu jxandar il-˙niena ta’ Alla lin-nies ta’ hemm. Hekk sar missjunarju u mexa wara Ìesù mod ie˙or.

G˙ajnuna g˙ar-riflessjoni personali fis-skiet • Kif tirrea©ixxi g˙al Ìesù meta dan jidher rieqed fil-˙ajja tieg˙ek?

• Kieku f’dak il-lejl kont ma’ Ìesù fiddg˙ajsa, x’kont tg˙id lil s˙abek wara li jkun g˙adda kollox?

Jannar - Frar 2014

•

•

•

•

a. Kont se mmut! b. Kemm jorqod fil-fond Ìesù! ç. Lil Ìesù ma nistax nifhmu. d. Alla biss jista’ jag˙mel dak li jiena rajt illum X’inhi t-twe©iba tipika tieg˙ek g˙allmaltempati fil-˙ajja tieg˙ek? a. G˙aliex dan ©ara lili? b. Nista’ nirba˙ fuq il-maltemp. ç. G˙inni int, Mulej, no˙ro© minn dalmaltemp. d. Inçedi.

Kif tqabbel ˙ajtek illum mal-maltempata tas-silta? a. Smooth sailing. b. Ba˙ar imqalleb. ç. Tiela’ s-s˙ab. d. Tnaddaft wara l-maltempata.

X’i©ib il-maltemp fil-˙ajja tieg˙ek? a. Diffikultajiet finanzjarji. b. Inkwiet fir-relazzjonijiet. ç. Nuqqas ta’ sigurtà fl-impjieg jew filfutur. d. In˙ossni falliment. e. Il-mard u l-mewt.

“Iskot! BiΩΩejjed!” G˙all-maltempata li g˙addej minnha, x’ifisser dan g˙alik? a. Tippanikjax. b. Tibqax to˙loq l-inkwiet. ç. Aççetta l-maltempata b˙ala rigal. d. Tkabbarhiex. e. Kollox jinsab fil-kontroll ta’ Alla.

Proponiment Nipproponu li ma nitilqu qatt id-dg˙ajsa tag˙na, il-Knisja Mqaddsa Kattolika, li g˙alkemm im©arrba mit-tempesti tal˙aΩen, nemmnu, fuq il-kelma tas-Sinjur tag˙na Ìesù Kristu, li mhijiex se teg˙req.

39

Assenjatur

PaÌna tax-xahar gÓas-sena 2014 Jannar: Sedes Prudentiae – Jinqraw g˙axra kull darba. Nibdew minn numru 101.

Frar: Riflettorju – Jinqraw ˙amsa kull darba. Nibdew minn numru 161.

Marzu: L-Iskola Kattolika – Tinqara d-disa’ taqsima: ‘Fuq l-im©iba lejn Alla’. Jinqraw g˙axra kull darba. Nibdew min-numru 51.

April: Jitkompla l-qari mill-Iskola Kattolika. Tinqara l-g˙axar taqsima: ‘Fuq l-im©iba lejn ilproxxmu’. Jinqraw g˙axra kull darba. Nibdew min-numru 51.

Mejju: Jitkompla l-qari mill-Iskola Kattolika. Tinqara l-˙dax-il taqsima: ‘Fuq l-im©iba lejna nfusna’. Jinqraw g˙axra kull darba. Nibdew min-numru 51. Ìunju: Il-Ìemmarju – Nibdew min-numru 21. Tinqara wa˙da kull darba.

Lulju: Id-Dixxipulat – EΩemplari tas-su©©ett numru 12: ‘Kwalitajiet ta’ bniedem ta˙t ilgrazzja’. Jinqraw ˙amsa kull darba.

Awwissu: Jitkompla l-qari mid-Dixxipulat – EΩemplari tas-su©©ett numru 13: ‘Kwalitajiet ta’ bniedem ta˙t in-natura’. Jinqraw ˙amsa kull darba.

Settembru: Direttorju Spiritwali – Jinqraw tlieta kull darba, min-numru 301 ’il quddiem.

Ottubru: L-Eku tal-Óbieb – Nibdew mill-21 jum. Tinqara pa©na kull darba.

Novembru: L-Ispirtu ta’ Kristu – Minn Sala Numru 15 ’il quddiem.

Diçembru: L-Iskola Kattolika – ‘It-Tieni Taqsima: “Tabelli li jΩejnu l-˙itan tal-Iskola talManswetudni’. Jinqraw g˙axra kull darba.

40

Kalendarju Museumin

Irtiri

Irtiri fl-Ewwel Óadd gÓas-sena 2014 Matul din is-sena se nitfg˙u ˙arsitna fuq ˙ames persuna©©i ewlenin mit-Testment il-Qadim.

Se nirriflettu dwar Ωew© aspetti mill-˙ajja ta’ kull wie˙ed minn dawn il-persuna©©i: is-sej˙a li g˙amlilhom il-Mulej u xi aspett partikulari mill-˙idma tag˙hom b˙ala twe©iba g˙al din is-sej˙a. Bil-g˙ajnuna ta’ dawn il-persunaggi, matul dawn l-irtiri se nirriflettu u nitolbu dwar aspetti differenti tas-sej˙a ta’ Alla g˙alina, kif ukoll dwar l-isfidi li ji©u minn din issej˙a.

2 ta’ Frar 2014: Is-sej˙a ta’ Mosè (EΩ 3) Is-sej˙a ta’ Alla titlob l-‘iva’ min-na˙a tieg˙i.

2 ta’ Marzu : Mosè u t-tgemgim tal-poplu Lhudi (EΩ 16) It-twe©iba tieg˙i g˙as-sej˙a ta’ Alla tista’ ssib tfixkil minn dawk ta’ madwari.

6 ta’ April: Is-sej˙a ta’ Samwel (1 Sam 3, 1-15) Is-sej˙a ta’ Alla g˙alija nismag˙ha meta nkun dispost, l-aktar permezz tas-skiet.

4 ta’ Mejju: Samwel ilum lil Sawl (1 Sam 15) Meta nkun fidil g˙as-sej˙a ta’ Alla, jien inkun ta’ gwida g˙all-o˙rajn.

1 ta’ Ìunju: David midluk Sultan (1 Sam 16) Meta jsejja˙, il-Mulej ma j˙arisx lejn dak li jidher imma lejn il-qalb.

6 ta’ Lulju: Id-dnub ta’ David (2 Sam 11) Minkejja s-sej˙a tal-Mulej, jien nibqa’ uman, fra©li. Xi drabi n˙alli d-dnub jag˙mini.

7 ta’ Settembru: Is-sej˙a ta’ Ìeremija (Ìer 1, 4-19) F’g˙ajnejna s-sej˙a ta’ Alla tidher tqila u g˙alhekk in˙ossuna mhux kapaçi. IΩda Alla jag˙tina l-mezzi.

5 ta’ Ottubru: Il-kriΩi spiritwali (Ìer 15, 10-21; 18, 1-11) Fil-missjoni li Alla jag˙tina ng˙addu minn mumenti ta’ kriΩi, ta’ qtig˙ il-qalb. IΩda f’mumenti b˙al dawn g˙andna n˙allu lil Alla jag˙tina l-forma li jixtieq hu.

2 ta’ Novembru: Is-sej˙a ta’ EΩekjel (EΩ 3, 1-11) Biex inwie©bu g˙as-sej˙a ta’ Alla je˙tieg li nkunu ffurmati u mimlija bil-kelma ta’ Alla.

7 ta’ Diçembru: L-g˙adam niexef jie˙u l-˙ajja (EΩ 37, 1-14) L-Ispirtu ta’ Alla j©eddidna, jag˙tina l-˙ajja.

Jannar - Frar 2014

41

Irtir g˙ax-xahar ta’ Frar 2014

Is-sejÓa ta’ Mosè Is-sej˙a ta’ Alla titlob l-‘iva’ min-na˙a tieg˙i.

Dalg˙odu se nirriflettu dwar il-figura ta’ Mosè u l-laqg˙a tieg˙u ma’ Alla. Wara erbg˙in sena fl-E©ittu u erbg˙in o˙ra b˙ala rag˙aj fid-deΩert, il-Mulej sejja˙lu permezz tas-si©ra taqbad ming˙ajr ma tin˙araq u tah missjoni. Alla kellu je˙les lill-poplu Lhudi mill-jasar permezz tieg˙u. Kienet missjoni kbira biex Mosè jwettaqha wa˙du u g˙alhekk g˙amel reΩistenza.

IΩda l-Mulej kien g˙aΩel lilu g˙al din il-biçça xog˙ol u kien ˙ejjieh tajjeb g˙aliha. G˙alhekk il-Mulej talab il-fidi ming˙and Mosè: il-missjoni tieg˙u ma kinitx tiddependi fuq il-biΩg˙at tieg˙u, iΩda fuq il-qawwa ta’ Alla.

Lilna Alla wkoll sej˙ilna u g˙adu jsej˙ilna. B˙al Mosè, nistg˙u n©ibu ˙afna skuΩi. IΩda l-kumplament tal-istorja ta’ Mosè nafuh. L-istorja tieg˙ek kif se tkompli?

Programm tal-irtir • Talb tal-bidu • Ósieb tal-irtir • Feature qasir dwar il-persuna©© (5 minuti) • Silta mill-Bibbja: EΩodu 3 • Ese©eΩi tas-silta u riflessjoni qasira dwarha (25 minuta) • Riflessjoni personali (25 minuta) • Innu: Through Heaven’s Eyes minn Prince of Egypt • Mument ta’ sharing (20 minuta) • Qari spiritwali relatat mat-tema (10 minuti) • Waqfa (5 minuti) • EΩami u dixxiplina (15-il minuta)

42

Kalendarju Museumin

Assenjatur gÓas-sena 2014 Nitolbu lis-Superjuri jaqraw dawn innoti tal-Kummissjoni fid-data indikata (3 ta’ Jannar), u jinfurmaw bihom personalment lis-Soçji li dakinhar ikunu assenti.

Il-Kummissjoni Assenjatur iddeçidiet li minn Jannar ta’ din is-sena: 1. Kull materja ssir minn darbtejn sa tlieta f’xahar (©img˙a iva u ©img˙a le) skont it-tabella li tidher hawn ta˙t.

2. Fil-˙ames ©img˙a ta’ kull xahar se jsiru arran©amenti biex isiru l-materji li jkunu ntilfu fl-ewwel erba’ ©img˙at min˙abba li jkunu ˙abtu fis-7, 17 u 27 jew ma’ xi Programm jew Assenjatur Speçjali.

3. Is-Superjur lokali jrid jara li kemm hu possibbli materja li ma tkunx saret g˙all-inqas erba’ darbiet f’xahrejn titpatta f’˙inijiet o˙ra.

Jag˙mlu sew is-Servjenti jekk mag˙hom ikollhom in-noti talmaterja li huma inkarigati minnha biex fil-kaΩ li jkun hemm materja nieqsa jkunu jistg˙u jag˙mlu tag˙hom, speçjalment jekk din tkun inqabΩet. Min g˙al xi ra©uni jkun se jfalli u jkun jaf minn qabel, g˙andu jinforma lis-Superjur biex dan ikun jista’ jag˙mel arran©amenti o˙ra.

4. Issa l-Oqsma g˙andhom trattati forma ta’ booklets g˙at-Teolo©ija Dommatika u Morali, g˙all-Bibbja u g˙al-Litur©ija. Minn din is-sena f’dawn il-pa©ni tal-Kalendarju se nibdew nag˙tu riferenzi g˙al kotba u siti fl-internet li wie˙ed jista’ juΩa b˙ala sussidju g˙al dawn il-booklets.

5. Waqt li ssir il-materja, ilbooklets m’g˙andhomx jinqraw.

Jannar - Frar 2014

6.

7.

8.

9.

Is-Servjent g˙andu jippreΩenta s-su©©ett tieg˙u b’mod ˙aj blg˙ajnuna ta’ mezzi o˙ra. G˙andu juΩa l-whiteboard jew presentations bil-kompjuter. G˙andu jipprovoka bil-mistoqsijiet u b’eΩerçizzji o˙ra.

Fil-materji tal-Istudji Bibliçi, Attwalità, Storja, Tag˙lim Soçjali, Diskorsi tal-Papa u Litur©ija, u anke materji o˙ra, se nissu©©erixxu features mill-internet b’rabta mas-su©©ett diskuss u wara ssir diskussjoni fuqhom.

Minbarra xi eççezzjonijiet, ilkommemorazzjonijiet ta’ din issena se jkunu ta’ persuni ta’ ˙ajja qaddisa u li huma relattivament riçenti.

Minkejja li t-total tal-materji huwa ˙mistax, fir-realtà ˙afna materji qeg˙din paralleli ma’ tal-©img˙a ta’ wara, eΩ.

It-Tnejn: Teolo©ija Dommatika/ Morali, Kateketika (Pedago©ija/ Psikolo©ija); It-Tlieta: Dokumenti tal-Knisja/diskorsi tal-Papa, eçç.

B’dan il-mod Servjent jista’ jkollu Ωew© materji relatati u jkun qed jag˙mel intervent fl-Assenjatur kull ©img˙a.

Id-diskussjoni assenjata nhar ta’ Tlieta tista’ tkun marbuta malAttwalità tat-Tlieta ta’ qabel u l-a˙jar issir mill-istess Servjent.

B˙ala regola se nΩommu t-taqsim ta’ hawn ta˙t, imma meta f’xahar materja tkun se tintilef numru ta’ drabi nag˙mlu l-bidliet me˙tie©a.

43

L-ewwel u t-tielet ©img˙a IT-TNEJN Teolo©ija Dommatika, Kateketika (Pedago©ija), Sentenzi Le˙en il-Ma˙bub jew Epistolarju.

IT-TLIETA Dokumenti tal-Knisja, Attwalità, Pa©na talFundatur.

IL-ÓAMIS Storja, Tag˙lim Soçjali, Qima ta’ Wiçç Kristu.

IL-ÌIMGÓA Mansjonijiet jew Ta˙dita, Spiritwalità, Qima tal-Pjagi.

IS-SIBT Qag˙da Biblika (Salm jew Epistola).

IL-ÓADD Irtir jew Lectio Continua filprivat, Unjoni Solenni.

7,17,27 Vestis Honoris, Studji Museumini, Qima lil Alla tag˙na.

It-tieni u r-raba’ ©img˙a IT-TNEJN Teolo©ija Morali, Kateketika (Psikolo©ija), Sentenzi Spiritwali jew fili varji.

IT-TLIETA Diskorsi u kitbiet tal-Papa, Diskussjoni, Pa©na talFundatur.

IL-ÓAMIS Litur©ija, Studji Bibliçi, Qima ta’ Wiçç Kristu.

IL-ÌIMGÓA Kommemorazzjoni, Qsim ta’ Qari, Qima tal-Pjagi.

IS-SIBT Qag˙da Biblika (Evan©elju jew Atti).

IL-ÓADD Lectio Continua.

7,17,27 Vestis Honoris, Kostituzzjoni (2013), Qima lil Alla tag˙na.

Assenjatur gÓal Jannar-Frar 2014 NHAR TA’ TNEJN Teolo©ija Dommatika Lezzjonijiet 5-8: 5. L-istorja tat-teolo©ija (it-tieni parti).

6. G˙aliex it-teolo©i ma jaqblux.

7. Teolo©i kbar.

8. Teolo©i kbar.

Kotba su©©eriti: Mcbrien Richard – Catholicism, New York 1994 (Chapter 2, Faith and its outcomes: Theology, Doctrine, Discipleship, pp. 19-71).

Walsh J. Michael, Commentary on the Catechism of the Catholic Church, London 1994, (Apostolic Constitution ‘Fidei Depositum’ and the Prologue pp. 1-5).

Rahner Karl (Editor), Encyclopedia of Theology, A Concise Sacramentum Mundi (Theology, pp.1686-1701).

44

Teolo©ija Morali Lezzjonijiet 198-201: 198. L-ordni morali tax-xog˙ol - 1:

L-evalwazzjoni Nisranija tax-xog˙ol:

i. ix-xog˙ol fil-Bibbja;

ii. it-teolo©ija tax-xog˙ol.

199. L-ordni morali tax-xog˙ol - 2:

i. id-dover li ta˙dem;

ii. id-dover ta’ prepazzjoni kuxjenzjuΩa g˙all-professjoni;

iii. doveri fil-prattika tal-professjoni.

200. L-ordni morali tax-xog˙ol - 3:

i. id-dritt g˙ax-xog˙ol u ˙las ©ust;

ii. id-dritt tal-istrajk.

201. L-ordni morali tax-xog˙ol - 4:

Promozzjoni tal-parteçipazzjoni tal˙addiema: i. parteçipazzjoni li tolqot in-nies (personnel); ii. parteçipazzjoni li tolqot innegozju.

Kalendarju Museumin

Kotba su©©eriti: B. Haring: Free & Faithful in Christ - Vol. 3 (ara l-indiçi); K. Peschke: Christian Ethics - Vol. 3, kap. XI; Ençikliçi soçjali, speçjalment Laborem exercens (1981) ta’ Ìwanni Pawlu II; Kompendju tad-Duttrina Soçjali tal-Knisja, kap. 6.

tibda l-Ottava g˙all-G˙aqda bejn l-Insara).

Il-Kummissjoni tista’ ΩΩid xi su©©etti o˙ra g˙al Frar, g˙alkemm is-Servjent huwa liberu li jag˙Ωel su©©ett hu.

Sentenzi Su©©ett: Il-paçi.

Is-Sentenzi Spiritwali jistg˙u jkunu ta’ Martin Luther King u Albert Schweitzer li f’Jannar infakkru jum twelidhom.

Frar: Riflettorju – Jinqraw ˙amsa kull darba.

Nibdew minn numru 161

Kateketika (Pedago©ija) 1. L-ippjanar tal-lezzjoni (minn The religion teacher’s guide to lesson planning) 2. Id-diskussjoni fil-klassi (Artiklu ta’ Jared Dees)

Storja Il-˙ajja medjevali (mill-kotba ta’ Alexander Bonniçi).

Il-Mistiçi - Vol. 8, pp.113-114.

L-Ewkaristija, il-Quddiesa u l-indulgenzi Vol. 8, pp.123-124.

Festi u devozzjonijiet u l-predikazzjoni - Vol. 8, pp.125-128.

Nota: Il-Kummissjoni se tag˙ti DVD b’numru ta’ videos b˙ala sussidju g˙al din il-materja.

Kateketika (Psikolo©ija) Il-psikolo©ija tat-tfulija bikrija childhood).

(early

Kotba su©©eriti: The developing child (Bee & Boyd); Development through the lifespan (Newman and Newman).

NHAR TA’ TLIETA Dokumenti tal-Knisja / Diskorsi talPapa Evangelii gaudium. Da˙la u l-Ewwel Kapitlu.

Se nindikaw liema paragrafi jistg˙u jinqraw u ssir diskussjoni u riflessjoni fuqhom.

M’g˙andhiex tinqara l-EΩortazzjoni s˙i˙a.

Attwalità / Diskussjoni IΩ-“Ωwie©” bejn l-omosesswali.

Il-Moviment Ekumeniku (fit-18 ta’ Jannar

Jannar - Frar 2014

Pa©na tal-Fundatur Jannar: Sedes Prudentiae – Jinqraw g˙axra kull darba. Nibdew minn numru 101.

NHAR TA’ ÓAMIS

Litur©ija 124. Ir-repetizzjoni tas-Sagrament talMorda; 125. Is-Sagrament tal-Ordni Sagri – Da˙la: Ordo u Ordinatio.

Kotba su©©eriti: The Church at Prayer, ed. A.G. Martimort, Vol. 3, pp. 139-184; Handbook for Liturgical Studies, ed. Anscar J. Chupungco, Vol. 4, pp. 193-251.

Tag˙lim Soçjali Óassieba soçjali Kattoliçi (1-3): Hugues-Félicité Robert de Lamennais, Jean-Baptiste Henri Lacordaire, Charles Forbes René de Montalembert.

45

Ktieb su©©erit: Church and Revolution (Thomas Bokenkotter).

Studji Bibliçi 181-183. L-Ittra lill-Galatin.

184-187. L-Ittra lir-Rumani.

L-Ittri lill-Galatin u lir-Rumani Il-fuljetti ma˙ru©a mis-Soçjetà fis-snin 80 huma l-baΩi tal-fuljetti preΩenti. Ilkummentarji huma t-tnejn ibbaΩati fuq il-kapitli relattivi fil-ktieb ta’ Ellis, Seven Pauline Letters. Id-da˙la tal-Ittra lir-Rumani hi parzjalment mibnija fuq Laqg˙a Ìenerali li kien ta P. Prospero Grech O.S.A. (illum Kardinal). Sfortunatament ma rnexxilniex insibu d-data ta’ dik il-konferenza.

Videos tajbin (Galatin): http://www.youtube.com/watch?v=SolrDzv XcjM http://www.youtube.com/watch?v=WgyAv m_jtSY Sfortunatament fuq Rumani ma sibniex video tajjeb li mhux twil wisq jew qasir wisq.

Noqog˙du attenti minn materjal li ma jkunx a©©ornat mal-Istudji Bibliçi ta’ Ωmienna, jew li jkun ori©ina minn komunitajiet mhux Kattoliçi, g˙ax jista’ jkun fihom tag˙lim li ma jaqbilx mal-poΩizzjoni tal-Knisja.

46

NHAR TA’ ÌIMGÓA Spiritwalità G˙al Jannar/Frar b˙ala Spiritwalità qed nassenjaw sensiela ta’ artikli bl-isem “Id-dixxerniment tal-ispirti fil-˙ajja tanNisrani” ta’ Fr Henry Formosa SJ. Dawn dehru fir-Rivista ta’ Spiritwalità tal-2006, ˙argiet nru. 135-138.

Kommemorazzjonijiet Jannar: 10. Is-Serv ta’ Alla Angelo Bonetta; 31. Il-Venerabbli Bernard Lehner.

Frar: 14. Andrè Frossard; 21. Don Andrea Santoro, martri.

Studji Museumini L-artikli tas-Superjur Ìenerali li dehru filKalendarju Museumin Sett/Ott u Nov/Diç 2013.

Programmi u Assenjatur Speçjali Festa tal-KonverΩjoni ta’ San Pawl (Assenjatur Speçjali).

Il-Programmi Speçjali f’©ie˙ l-Isqfijiet ta’ Malta u G˙awdex u ç-çelebrazzjoni assenjata g˙all-10 ta’ Frar jinsabu fil-fuljetti ma˙ru©a mill-Kummissjoni Assenjatur.

Kalendarju Museumin

Assenjatur gÓal Jannar 2014 Omnes Sancti Apostoli — Orate pro nobis Tul dan ix-xahar is-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqieg˙ed ta˙t il-protezzjoni speçjali talAppostli.

Intenzjoni speçjali g˙al-Litanija tal-Arlo©© Li Alla jitfa’ fina l-ispirtu ta’ vera penitenza u jag˙tina Ωmien g˙aliha. Ósieb tax-xahar Ûgur li a˙na bdejna din is-sena, iΩda xejn ma jassigurana li xi ˙add minna ma jkollux f’xi sieg˙a tag˙ha jara l-Wiçç Venerabbli ta’ Ìesù Kristu, Im˙allef Ìust, u jieqaf fit-tribunal divin tieg˙u biex minnu jie˙u sentenza irrevokabbli ta’ tgawdija jew ta’ tbatija g˙al dejjem.

Kommemorazzjonijiet: 10. Is-Serv ta’ Alla Angelo Bonetta.

31. Il-Venerabbli Bernard Lehner.

Ta˙ditiet u diskorsi: 22. (G˙awdex) L-Isqof.

24. L-EkumeniΩmu 26. (Malta) L-Arçisqof.

Jannar - Frar 2014

47

JANNAR 2014 1. L-Erbg˙a

Marija Omm Alla (Jum il-Paçi).

15-il posta RuΩarju.

ASS: Vaganza.

Attribut: Immutabiltà.

2. Il-Óamis S. BaΩilju l-Kbir u S. Girgor Nazjanzenu.

ASS: Bibbja; Litur©ija; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

3. Il-Ìimg˙a (S. Ìenoveffa).

ASS: Naqraw u nispjegaw in-noti dwar l-Assenjatur li jidhru fil-pa©ni 43-44 ta’ dan il-Kalendarju; Mansjonijiet; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

4. Is-Sibt (S. EliΩabetta A. Seton).

ASS: Qag˙da: Salm 34 (33); Prek. 34; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

5. Il-Óadd

L-Epifanija tal-Mulej.

ASS: Laqg˙a Biblika tal-Epifanija. Il-glorja ta’ Sijon - Isaija, Kap. 60.

Attribut: Omnipotenza.

6. It-Tnejn

(S. Gwerrinju ta’ Sijon).

ASS: Dommatika; Kateketika (Pedago©ija); Sentenzi Le˙en il-Ma˙bub; Vot talKastità.

Attribut: Eternità.

7. It-Tlieta

(S. Rajmondu ta’ Penjafort).

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Libsa ta’ Ìie˙; Regola: Kostituzzjoni: Da˙la u paragrafi preliminari; Professjoni; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Immensità.

8. L-Erbg˙a

(S. Severinu).

Laqg˙a Ìenerali.

Attribut: Immutabiltà.

9. Il-Óamis

(S. Onorju).

ASS: Tag˙lim Soçjali, Storja; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

10. Il-Ìimg˙a (S. Aldo).

ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni: Is-Serv ta’ Alla Angelo Bonetta; Kult talPjagi.

Attribut: Ìustizzja.

11. Is-Sibt (S. I©inu).

ASS: Qag˙da: Ûmien il-˙sad (Mk 4, 21-34); Prek. 35; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

48

Kalendarju Museumin

Jannar 2014 12. Il-Óadd

Il-Mag˙mudija tal-Mulej.

ASS: Lectio Continua: Salm 55, 11 – 18; Numri 14, 16 u 17; Salm 55, 19 – 24.

Attribut: Omnipotenza.

13. It-Tnejn

S. Ilarju.

ASS: Morali; Kateketika (Psikolo©ija); Sentenzi Spiritwali.

Attribut: Eternità.

14. It-Tlieta

(S. Feliç ta’ Nola).

ASS: EΩortazzjoni Appostolika: Il-fer˙ tal-Evan©elju, 1 - 8; Attwalità, Pa©na taxxahar.

Attribut: Immensità.

15. L-Erbg˙a

(S. Massimu ta’ Nola).

Laqg˙a Ìenerali.

Attribut: Immutabiltà.

16. Il-Óamis (S. Marçell).

ASS: Bibbja; Litur©ija; Kult ta’ Wiçç Kristu; Vot tal-Kastità.

Attribut: Sapjenza.

17. Il-Ìimg˙a S. Anton Abbati.

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Libsa ta’ Ìie˙; Studju Museumin; Kult lil Alla tag˙na.

• Qamar Kwinta.

18. Is-Sibt (S. Margerita tal-Ungerija). Jibda l-Ottavarju g˙all-G˙aqda tal-Knejjes.

ASS: Qag˙da: Pietru jfisser ru˙u (Atti 11, 1-18); Prek. 36; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

19. Il-Óadd

It-2 tas-sena.

Nimxu man-normi g˙at-Tielet Óadd.

Qari fil-privat: Numri 18-19 Attribut: Omnipotenza.

20. It-Tnejn

S. Fabjan u S. Sebastjan.

ASS: Dommatika; Kateketika (Pedago©ija); Sentenzi Epistolarju.

Attribut: Eternità.

21. It-Tlieta

S. AnjeΩe.

ASS: Morali; Diskussjoni; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

22. L-Erbg˙a

S. Publiju.

Laqg˙a Ìenerali.

(F’G˙awdex isir il-Programm Speçjali f’©ie˙ l-Isqof*).

Attribut: Immutabiltà.

49

Jannar 2014 23. Il-Óamis

(S. Emerenzjana).

ASS: Tag˙lim Soçjali; Storja; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

24. Il-Ìimg˙a S. Fran©isk de Sales.

ASS: Spiritwalità; Ta˙dita: L-EkumeniΩmu; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

25. Is-Sibt

Il-KonverΩjoni ta’ S. Pawl.

ASS: Assenjatur Speçjali.

Attribut: Óniena.

26. Il-Óadd

It-3 tas-sena.

ASS: Malta: Programm Speçjali f’©ie˙ l-Arçisqof*; G˙awdex: Laqg˙a Biblika fuq il-Litur©ija tat-3 Óadd matul is-Sena (Mt 4, 12-23); Vot tal-Kastità.

Attribut: Omnipotenza.

27. It-Tnejn

S. An©ela Merici.

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: (Sezz. Maskili) Assenjatur immexxi mis-Servjenti.

(Sezz. Femminili) Libsa ta’ Ìie˙; Studji Museumini; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Eternità.

28. It-Tlieta

S. Tumas ta’ Akwinu.

ASS: (Sezz. Maskili) Assenjatur immexxi mis-Servjenti.

(Sezz. Femminili) Morali; Storja; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

29. L-Erbg˙a

(S. Çesarju).

Laqg˙a Ìenerali.

Attribut: Immutabiltà.

30. Il-Óamis

(S. Ìjaçinta Mariscotti).

ASS: Bibbja; Kateketika (Psikolo©ija); Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

31. Il-Ìimg˙a S. Ìwann Bosco.

ASS: Kommemorazzjoni: Il-Venerabbli Bernard Lehner; Qsim ta’ qari; Kult talPjagi.

Attribut: Ìustizzja.

50

Jinqara l-programm ta’ Frar.

Kalendarju Museumin

Assenjatur gÓal Frar 2014 Omnes Sancti Martyres — Orate pro nobis.

Tul dan ix-xahar is-Soçjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqieg˙ed ta˙t il-protezzjoni speçjali talqaddisin kollha martri.

Intenzjoni speçjali g˙al-Litanija tal-Arlo©© Li Alla bil-˙niena u bil-potenza tieg˙u jkattar in-numru tal-Mag˙Ωulin fil-g˙aqda tag˙na. Ósieb tax-xahar Li kull bniedem jid˙ol fid-dinja u wara jo˙ro© minnha biex jid˙ol fl-eternità. O xi ˙sieb serju l-eternità! L-eternità! Dejjem — dejjem! Qatt — qatt!

Kommemorazzjonijiet: 14. Andrè Frossard.

21. Don Andrea Santoro, martri.

Ta˙ditiet u diskorsi: 10. San Pawl.

28. In-Nisrani u l-ekolo©ija.

Assenjatur Speçjali L-Assenjatur Speçjali tal-10 tax-xahar g˙andu jsiru kif spjegat fil-fuljetti relattivi.

51

FRAR 2014 1. Is-Sibt (S. Verdjana).

ASS: Qag˙da: Salm 35 (34); Prek. 37; Kant: Sliem g˙alik.

10 posti RuΩarju. Ir-Regola m©edda titlob li s-Soçji jitolbu 10 posti lejlet u 10 posti nhar il-festi tal-Madonna (ara Direttorju Ìenerali Nru. 73).

Attribut: Óniena.

2. Il-Óadd

3. It-Tnejn

4. It-Tlieta

Il-PreΩentazzjoni tal-Mulej.

10 posti RuΩarju. Il-107 Anniversarju tal-Ewwel Laqg˙a tal-M.U.S.E.U.M. ASS: A.M. Irtir (ara parti o˙ra ta’ dan il-Kalendarju).

P.M. Unjoni Ma©©uri: Epistola: Il-˙tie©a tat-tag˙lim, 2 Tim 2, 1-7; Van©elu: “Morru g˙allmu”, Mark 16, 14-20; Ktieb il-Kbir: Pa©na 38, Ilvokazzjoni tal-istat ˙a©a ta’ Alla biss.

Attribut: Omnipotenza.

S. Ansgarju.

ASS: Dommatika; Kateketika (Pedago©ija); Fila: Proverbji; Pa©na taxxahar.

Attribut: Eternità.

(S. Andrija Corsini).

ASS: EΩortazzjoni Appostolika: Il-fer˙ tal-Evan©elju, 9 - 13; Attwalità; Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

5. L-Erbg˙a

S. Agata.

Laqg˙a Ìenerali.

Attribut: Immutabiltà.

6. Il-Óamis S. Pawl Miki u s˙abu.

ASS: Tag˙lim Soçjali; Storja ; Vot tal-Kastità; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

7. Il-Ìimg˙a B. Piju IX.

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Libsa ta’ Ìie˙; Regola: Kostituzzjoni: 1 – 10; Professjoni; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Ìustizzja.

8. Is-Sibt S. ÌuΩeppa Bakhita.

ASS: Qag˙da: Il-ktajjen ta’ Pawlu (Fil 1, 1-22); Prek. 38; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

9. Il-Óadd

52

Il-5 tas-sena.

ASS: A.M. Lectio Continua: Salm 56, 1 – 8; Numri 20 – 21; Salm 56, 9 - 14.

Attribut: Omnipotenza.

Kalendarju Museumin

FRAR 2014 10. It-Tnejn

In-Nawfra©ju ta’ S. Pawl f’Malta.

ASS: Çelebrazzjoni tan-Nawfra©ju ta’ S. Pawl*.

Attribut: Eternità.

11. It-Tlieta

Il-Madonna ta’ Lourdes.

ASS: Morali; Kateketika (Psikolo©ija); Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

12. L-Erbg˙a

(Il-Martri ta’ Abitene).

Il-134 Anniversarju tat-Twelid tal-Fundatur tag˙na San Ìor© Preca.

Laqg˙a Ìenerali.

Attribut: Immutabiltà.

13. Il-Óamis (S. Foska).

ASS: Bibbja; Litur©ija; Kult ta’ Wiçç Kristu.

• Qamar Kwinta.

14. Il-Ìimg˙a S. Çirillu u S. Metodju.

ASS: Spiritwalità; Kommemorazzjoni: Andrè Frossard; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

15. Is-Sibt (S. Klawdju La Colombiere).

ASS: Qag˙da: Il-Knisja f’Antjokja (Atti 11, 19-30); Prek. 39; Kant: Sliem g˙alik; Vot tal-Kastità.

Attribut: Óniena.

16. Il-Óadd

Is-6 tas-sena.

Nimxu man-normi g˙at-Tielet Óadd.

Qari fil-privat: Numri 22. Vot tal-Kastità.

Attribut: Omnipotenza.

17. It-Tnejn

(Is-7 Fundaturi tas-Servi ta’ Marija).

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Libsa ta’ Ìie˙; Studju Museumini; Professjoni; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Eternità.

18. It-Tlieta

(S. Flavjanu).

ASS: Morali; Kateketika (Psikolo©ija); Pa©na tax-xahar.

Attribut: Immensità.

19. L-Erbg˙a (S. Valerju).

Laqg˙a Ìenerali.

Attribut: Immutabiltà.

53

FRAR 2014 20. Il-Óamis (Dedikazzjoni tal-Kon-Katidral ta’ S. Ìwann, Malta).

ASS: Tag˙lim Soçjali; Storja ; Kult ta’ Wiçç Kristu.

Attribut: Sapjenza.

21. Il-Ìimg˙a S. Pjer Damiani.

ASS: Kommemorazzjoni: Don Andrea Santoro, martri; Qsim ta’ qari; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

22. Is-Sibt

Il-Katedra ta’ S. Pietru.

ASS: Qag˙da: It-tempesta u l-imxajtan ta’ Ìerasa (Mk 4, 35 – 5, 20); Prek.

40; Kant: Sliem g˙alik.

Attribut: Óniena.

23. Il-Óadd

Is-7 tas-sena.

ASS: A.M. Lectio Continua: Salm 57, 2 – 6; Numri 23 – 25; Salm 57, 7 – 12.

Attribut: Omnipotenza.

24. It-Tnejn (S. Ser©ju ta’ Çesarea).

ASS: Dommatika; Kateketika (Pedago©ija); Sentenzi Le˙en il-Ma˙bub.

Attribut: Eternità.

25. It-Tlieta B. Marija Adeodata Pisani.

ASS: EΩortazzjoni Appostolika: Il-fer˙ tal-Evan©elju, 14 - 18; Diskussjoni; Pa©na tax-xahar; Vot tal-Kastità.

Attribut: Immensità.

26. L-Erbg˙a (S. Porfirju ta’ GaΩa).

Laqg˙a Ìenerali. Vot tal-Kastità;

Attribut: Immutabiltà.

27. Il-Óamis

(S. Gabrijel tal-Addolorata).

Sawm g˙as-Soçji.

ASS: Libsa ta’ Ìie˙; Regola: Kostituzzjoni: 11 – 18; Kult lil Alla tag˙na.

Attribut: Sapjenza.

28. Il-Ìimg˙a (S. Oswaldu).

ASS: Spiritwalità; Ta˙dita: In-Nisrani u l-ekolo©ija; Kult tal-Pjagi.

Attribut: Ìustizzja.

294 54

Jinqara l-programm ta’ Marzu.

Kalendarju Museumin

Djarju Museumin

Dar Ìenerali Wirja missjunarja f´Lima Is-Sibt 19 ta´ Ottubru 2013 is-Socji u l-Kandidati tal-Qasam ta´ Lurin fil-Perù ˙adu sehem fl-ewwel esibizzjoni missjunarja li saret fil-bit˙a tal-bini tal-Kungress, fiç-çentru ta´ Lima.

Din l-esibizzjoni ©iet organizzata mill-Opri Pontifiçji Missjunarji u tbierket mill-President tal-Konferenza Episkopali Peruvjana, l-E.T. Mons. Salvador Piñeiro li hu wkoll l-Arçisqof ta’ Ayacucho. PreΩenti g˙al din l-esibizzjoni kien hemm ukoll il-President tal-Opri Missjunarji Pontifiçji fil-Perù, Patri Victor Livori MSSP, u diversi kongregazzjonijiet b˙allKombonjani, il-Passjonisti u l-Fran©iskani. Il-membri ta’ dawn il-kongregazzjonijiet, kif ukoll il-pubbliku in©enerali, kellhom l-opportunità li jsiru jafu aktar dwar il-Fundatur u l-kariΩma tas-Soçjetà. Çerimonja tal-Mag˙Ωulin f’Lurin Il-Óamis 7 ta’ Novembru 2013 kien jum sabi˙ g˙all-Qasam ta´ Lurin meta sbatax-il Mag˙Ωul u tmien Aspiranti g˙amlu ç-Çerimonja tal-Mag˙Ωulin. Minbarra t-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ li jattendu l-Qasam kien hemm preΩenti wkoll xi ©enituri tal-adolexxenti li g˙amlu ç-Çerimonja. Id-diskors tal-okkaΩjoni sar mill-Kandidat Julio Aiquipa Torres.

Irtir g˙all-Kandidati tal-Perù Bejn il-Ìimg˙a 15 u l-Óadd 17 ta´ Novembru 2013 sitt Kandidati mill-Qasam ta’ Lurin in©abru g˙al irtir bit-tema “Lejh biss in˙ares il-jiem kollha ta´ ˙ajti”. L-irtir ©ie organizzat fil-monasteru tas-Sorijiet Çisterçensi tal-istess belt u kien immexxi minn Dun Milner Aguilar, kappillan tal-Parroçça ta’ San Fran©isk ta’ Assisi, Pamplona Alta, Lima.

Kandidat ©did Peruvjan Nhar il-Óamis 21 ta´ Novembru 2013 saret iç-Çerimonja tal-Kandidati liΩ-Ωag˙Ωug˙ Carlos Alfredo Ramos Aroni fil-Qasam ta’ Julio C. Tello, Lurin. Kienet okkaΩjoni sabi˙a ˙afna g˙all-Qasam. Minbarra t-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ li jattendu l-Qasam kien hemm preΩenti wkoll membri tal-Grupp Jorge Preca. Id-diskors tal-okkaΩjoni sar mill-Kandidat Carlos Antonio Achulli Solar.

PreΩentazzjoni tar-Regola Nhar il-Óadd 24 ta’ Novembru 2013 saret çelebrazzjoni fl-Awditorju tal-MUSEUM li fiha l-E.T. l-Isqof AwΩiljarju Charles J. Scicluna ppreΩenta lis-Soçjetà r-Regola kif riveduta millKapitlu Ìenerali Straordinarju tal-2013 u approvata mill-E.T. l-Arçisqof Pawlu Cremona O.P. Il-programm inkluda feature dwar ir-Regola, talb, kant u messa©©i tal-okkaΩjoni mis-Superjuri Ìenerali u mill-Isqof Scicluna. Kopja tar-Regola tqassmet lis-Soçji kollha.

55

Festa tal-Madonna tal-Medalja MirakuluΩa Nhar l-Erbg˙a 27 ta’ Novembru, festa tal-Madonna tal-Medalja MirakuluΩa li g˙aliha hi ddedikata l-Kappella tal-MUSEUM tal-Blata l-Bajda, kienet iççelebrata Quddiesa fis6.00 p.m. li matulha saret riflessjoni qasira miç-çelebrant. Din il-festa hi dejjem okkaΩjoni g˙alina biex nitolbu lil Marija tg˙inna n˙arsu l-virtù tal-purità.

Konsultazzjoni g˙all-Kapitlu Ìenerali Fl-ittra li tqassmet fit-23 ta’ Ottubru l-membri ©ew mitluba biex b’mod individwali jiktbu r-riflessjonijiet tag˙hom dwar tliet mistoqsijiet imfassla mill-KEÌ g˙all-Kapitlu Ìenerali.

Dar ReÌjonali Laqg˙at tas-Superjur Re©jonali masSuperjuri Lokali Nhar il-Ìimg˙a 1 ta’ Novembru s-Superjur Re©jonali ltaqa’ mas-Superjuri Partikulari ta’ Malta fl-Iskola St. Michael fit-8.00 p.m.

Huwa ltaqa’ wkoll mas-Superjuri Partikulari ta’ G˙awdex il-Óadd 17 ta' Novembru fl10.00 a.m. fil-Museum tal-G˙arb.

Lassiter Ωaret diversi Oqsma u kellmet lisSoçji u l-Kandidati mi©burin g˙al-Laqg˙a Ìenerali. Hija mexxiet ukoll Ωew© laqg˙at is-Sibt filg˙odu g˙al gruppi ta’ Soçji fejn tkellmet dwar “Restoring the Catholic historical imagination”. Hija ©iet Malta mill-Amerika biex issir taf aktar dwar il-Fundatur u tara mill-qrib kif ta˙dem is-Soçjetà.

Kors g˙all-Prefetti Nhar il-Ìimg˙a 8 ta' Novembru beda l-a˙˙ar weekend fil-Kors g˙all-Prefetti f'Dar il-Óanin Samaritan.

Il-virtujiet permezz tal-isport Bejn it-Tnejn 25 u l-Ìimg˙a 29 ta’ Novembru g˙add sabi˙ ta’ tfal u adolexxenti li jattendu fl-Oqsma tal-MUSEUM ˙adu sehem f’attività mmexxija minn Dr Chris Godfrey li ©ie mistieden mis-Socjetà biex jitkellem dwar il-Life Athletes, inizjattiva li tippromwovi l-virtujiet evan©eliçi permezz tal-isport. Chris Godfrey kien jilg˙ab ma’ timijiet li reb˙u diversi kampjonati tal-football Amerikan.

Il-Óadd 1 ta’ Diçembru l-Aspiranti n©abru fil-gymnasium tal-Iskola St Michael. Fl-ewwel parti tal-laqg˙a ng˙ata input qasir minn Dr Chris u wara saret sessjoni ta' ta˙ri© mieg˙u.

Laqg˙at g˙all-Aspiranti G˙awdxin Nhar il-Ìimg˙a 15 ta' Novembru saret laqg˙a g˙all-Aspiranti G˙awdxin filQasam ta' Sannat filwaqt li l-Ìimg˙a 13 ta' Diçembru saritilhom çelebrazzjoni talAvvent.

Laqg˙at g˙all-Aspiranti Maltin Is-Sibt 23 ta' Novembru saret laqg˙a g˙allAspiranti Maltin fil-Kulle©© San Alwi©i.

Laqg˙at immexxija minn Ms Ruth Lassiter F’Ottubru u Novembru s-Sinjura Ruth

56

Irtir g˙all-Inkorporandi Bejn nhar il-Ìimg˙a 29 ta’ Novembru u l-Óadd 1 ta’ Diçembru sar l-irtir g˙allInkorporandi f’Dar il-Óanin Samaritan.

Kalendarju Museumin

Sezzjoni Femminili Laqg˙at varji • Nhar l-Erbg˙a 2 ta’ Ottubru saret laqg˙a ©ewwa Dar Dun Ìor©, il-Marsa, g˙all-katekisti li mhumiex membri u li jg˙allmu fl-Oqsma. Il-laqg˙a li kellha b˙ala tema ‘Il-kura tat-tfal’ tmexxiet mill-President tal-Kummissjoni g˙allFormazzjoni tat-Tfal u l-Mag˙Ωulin.

• Is-Soçji sa 40 sena kellhom il-laqg˙at tag˙hom fit-18 ta’ Ottubru u d-29 ta’ Novembru, dejjem nhar ta’ Ìimg˙a f’Dar Dun Ìor©, il-Marsa. Matul il-laqg˙at sar approfondiment dwar ir-Regola.

• Il-Kummissjoni g˙all-Formazzjoni tatTfal u l-Mag˙Ωulin organizzat laqg˙a fl-istess dar g˙all-Prefetti kollha nhar ilÌimg˙a 8 ta’ Novembru.

• Saret laqg˙a g˙as-Superjuri nhar itTlieta 26 ta’ Novembru, ukoll f’Dar Dun Ìor©. Fil-laqg˙a ng˙ataw direttivi lisSuperjuri Partikulari dwar il-votazzjoni g˙all-g˙aΩla tad-delegati g˙all-Kapitlu Ìenerali 2014. Laqg˙a simili saret f’G˙awdex fil-Qasam tax-Xewkija, ilÓamis 28 ta’ Novembru.

Assemblea Djoçesana Nhar l-Erbg˙a 20 ta’ Novembru s-Soçji G˙awdxin attendew l-Assemblea Djoçesana f’G˙awdex fil-Knisja tar-Rag˙aj it-Tajjeb, Victoria. L-assemblea kienet ippreseduta minn Mons. Isqof Mario Grech.

Laqg˙at organizzati mid-Direttriçi tal-Kandidati • Nhar is-Sibt 5 ta’ Ottubru l-Aspiranti l-Kbar, il-Kandidati u s-Soçji G˙awdxin kellhom laqg˙a x-Xewkija bi preparazzjoni g˙all-Inkorporazzjoni ta’ Josette Mizzi mill-Qasam tal-Qala. Flistess ˙in saret laqg˙a g˙all-Aspiranti

Jannar - Frar 2014

Ω-Ωg˙ar G˙awdxin.

• Nhar il-Ìimg˙a 25 ta’ Ottubru saret laqg˙a g˙all-Kuranti ©ewwa Dar Dun Ìor©, il-Marsa. Wara ˙in ta’ talb immexxi mis-Soçja Valerie Mifsud, saret preΩentazzjoni mis-Superjura Ìenerali dwar ‘Ir-rwol tal-Kuranti fil-formazzjoni tal-Kandidata’.

• Il-Kandidati kellhom l-irtir annwali tag˙hom ©ewwa s-Seminarju ta’ TalVirtù, ir-Rabat. L-irtir sar bejn it-8 u l-10 ta’ Novembru u kien animat minn Dun Nicholas Cachia. It-tema kienet ‘Il-mixja tieg˙i warajk, Mulej’.

Kummissjoni g˙all-Formazzjoni tatTfal u l-Mag˙Ωulin • L-istudenti G˙awdxin minn Form 1 sa Form 5 kellhom il-laqg˙a ta’ kull xahar fil-Qasam tax-Xewkija. Wara kien hemm ˙in ta’ rikreazzjoni u log˙ob.

• L-istudenti minn Form 2 sa Form 5 kellhom laqg˙a s-Sibt 5 ta’ Ottubru ©ewwa l-Qasam tax-Xewkija. Il-laqg˙a kienet dwar il-fer˙ Nisrani u tmexxiet mill-President tal-Kummissjoni.

• Nhar is-Sibt 12 ta’ Ottubru l-istudenti minn Form 3 ’l fuq, flimkien mal-Prefetti, il-Kuranti u l-©enituri tag˙hom, iltaqg˙u fil-Qasam tan-Naxxar. Il-laqg˙a kienet dwar Marija, id-dixxiplu tal-Mulej. Fi tmiem il-laqg˙a kien hemm ˙in ta’ soçjalizzazzjoni li matulu tqassmu xi refreshments.

• It-tfajliet ta’ Form 2 ltaqg˙u fl-istess Qasam is-Sibt 19 ta’ Ottubru u kellhom ta˙dita dwar Marija u l-missjoni tag˙ha.

• Nhar is-Sibt 23 ta’ Novembru l-istudenti minn Form 3 sa Form 5 in©abru fil-Qasam ta’ Ra˙al Ìdid g˙al laqg˙a bit-tema ‘L-imperu versus Kristu Re’.

57

Çerimonja tal-Inkorporazzjoni Nhar is-Sibt 26 ta’ Ottubru saret l-Inkorporazzjoni tal-Kandidata Josette Mizzi mill-Qasam tal-Qala, G˙awdex. Iççerimonja saret fil-Qasam tax-Xewkija u d-diskors sar mis-Socja Marija Scicluna.

Minbarra s-Soçji G˙awdxin u t-tfajliet millOqsma ta’ G˙awdex, attendew numru sabi˙ ta’ Socji u Kandidati minn Malta.

Kienet okkazjoni ta’ fer˙ u radd il-˙ajr lil Alla. Nawguraw lil Josette perseveranza filvokazzjoni Museumina u kura©© fis-servizz ta’ Alla.

g˙an-nersis u dawk li ja˙dmu malmorda, anzjani u persuni bi bΩonnijiet speçjali. Fil-laqg˙a saret ta˙dita minn Patri Mario Attard O.F.M. Cap. bit-tema ‘Urini l-fidi tieg˙ek mill-opri tieg˙ek’.

• Il-Kummissjoni nediet ukoll programm fuq Radju RTK bl-isem “Mill-Ìnien ta’ Ìor©” li jixxandar nhar ta’ Ìimg˙a fit-8.00 p.m., b’ripetizzjoni t-Tnejn fil11.00 p.m. Il-programm hu msejjes fuq diskussjoni dwar il-˙ajja ta’ kuljum imΩewqa b’eΩempji, esperjenzi, stejjer u gabinetti ta’ San Ìor© Preca.

Óar©a It-tfajliet minn Year 6 ’il fuq li jattendu flOqsma G˙awdxin kellhom ˙ar©a flimkien nhar il-Óadd 10 ta’ Novembru fl-in˙awi tax-Xewkija.

Kummissjoni Media Il-Kummissjoni Media kompliet bilprogramm “Nixtarru kitbet San Ìor© Preca” fuq l-istazzjon ta’ Radju Maria kull nhar ta’ Sibt filg˙odu, b’ripetizzjoni l-Erbg˙a.

Irtir bil-mag˙luq g˙as-Soçji Grupp ta’ Soçji attenda g˙all-a˙˙ar irtir bil-mag˙luq ta’ din is-sena f’Dar Marija Ewkaristika, ÓaΩ-Ûebbu©. L-irtir sar bejn l-14 u s-17 ta’ Novembru. L-animatur kien Dun Paul Sciberras li bbaΩa r-riflessjonijiet tieg˙u fuq l-Inkarnazzjoni (Ìw 1, 14).

Laqg˙at dwar ir-Regola riveduta Saru Ωew© Laqg˙at Ìenerali biex il-membri ji©u orjentati dwar ir-Regola riveduta li ˙ar©et mill-Kapitlu Ìenerali Straordinarju Kon©unt u li ©iet approvata mill-Arçisqof Mons. Pawlu Cremona OP f’Novembru 2013. Fi tmien il-laqg˙at li tmexxew millPrimarja kien hemm ˙in ta’ mistoqsijiet u kjarifiçi.

Kummissjoni Appostolat g˙all-Adulti • Il-Óadd 27 ta’ Ottubru saret laqg˙a ta’ nofstanhar g˙all-familja fl-Awditorju tal-Blata l-Bajda. Minbarra l-Quddiesa u s-servizz ta’ Qrar, kien hemm ta˙dita minn Dun Nikol Debono Montebello dwar il-bΩonn li nitkellmu tajjeb fuq l-o˙rajn.

• Il-Óamis 21 ta’ Novembru, fil-Qasam tan-Naxxar ©iet organizzata ©urnata

58

Elezzjoni g˙all-Kapitlu Ìenerali 2014 L-elezzjoni g˙all-g˙aΩla tat-tlieta u g˙oxrin delegata li ser jie˙du sehem fil-Kapitlu Ìenerali 2014 saret is-Sibt 7 ta’ Diçembru.

Is-Soçji ta’ G˙awdex ivvutaw fil-Qasam taxXewkija filwaqt li s-Soçji ta’ Malta vvutaw f’dak tas-Si©©iewi.

Kalendarju Museumin

Il-pittura tal-qoxra

Is-Sagra Familja Joseph Pulo jippreΩenta bl-istil tipiku tieg˙u l-elementi l-aktar importanti marbutin mal-kwadru tas-Sagra familja, ji©ifieri l-persona©©i kwaΩi we˙edhom, ming˙ajr tiΩjin g˙ajr g˙all-bank tal-g˙odda ta’ San ÌuΩepp.

wara l-inçident fit-Tempju u kien jobdihom f’kollox, b˙al donnu sottomess g˙alihom flubbidjenza?

Id-dwal jer©g˙u mill-©did jilag˙bu parti f’dan il-kwadru, minn kannella skur g˙al isfar dehbi, donnu l-kwadru jie˙dok minn ©ewwa g˙al barra kif fil-fatt kellha tkun ilmixja tat-tfajjel s’issa protett minn Marija u ÌuΩeppi imma li g˙ad irid isir “is-sinjal li jmeruh” (Lq 2, 34).

Jekk dan il-kwadru g˙andu rakkont, Ωgur li l-aktar rakkont evidenti huwa l-ordinarjetà ta’ din il-familja qaddisa. Minn din l-ordinarjetà a˙na rridu nitg˙allmu u fuq din l-istess ordinarjetà a˙na rridu nirriflettu.

Fil-fatt il-poΩizzjoni ta’ jdejn Marija wkoll ifakkru f’vers ie˙or ta’ San Luqa b’riferenza g˙al Marija li kienet tinterjorizza kull esperjenza billi ta˙seb fuqha u ΩΩommha f’qalbha (Lq 2,19).

Dan il-kwadru jfakkarna fir-rwol ta’ kull missier Lhudi li kellu jg˙allem is-seng˙a tieg˙u lil ibnu u r-rwol tal-omm preΩenti fil˙ajja ta’ wliedha b˙ala dik li tqawwihom b’im˙abbitha. In˙oss, iΩda, li meta wie˙ed i˙ares b’attenzjoni lejn din il-pittura l-artist b˙al donnu jrid jag˙tina x’nifhmu li huwa Ìesù li qed jg˙allem, hekk kif ˙arsitna timxi minn fuq l-uçu˙ ta’ ÌuΩeppi u Marija u tistrie˙ fuq idejn Ìesù, tfajjel ta’ madwar tnax-il sena.

In˙oss li llum g˙andna bΩonn li lkoll nirkupraw ftit mill-ordinarjetà tal-˙ajja sabiex inkunu kapaçi niggustaw issempliçi, il-komuni u dak kollu li hu veru g˙ax m’g˙andux bΩonn xinxilli, make up u kosmetiçi. Forsi llum ukoll g˙andna bΩonn in˙arsu mill-©did lejn is-Sagra Familja u nitg˙allmu minnha l-ekwilibriju ta’ bejn ixxog˙ol ippersonifikat fil-bank ta’ quddiem San ÌuΩepp u t-talb ippersonifikat fl-idejn u l-inklinazzjoni fil-figura ta’ Marija.

Tinteressani ˙afna wkoll f’din il-pittura l-poΩizzjoni mtarr©a tal-figuri, fejn Marija u ÌuΩeppi huma og˙la minn Ìesù, fejn il-figura tag˙hom hija kompleta waqt li saqajn Ìesù huma mo˙bija. Tg˙id ilpittur irid ifakkarna fil-vers tal-Evan©elista Luqa meta jg˙idilna li Ìesù kien irritorna

Ìesù, Marija, ÌuΩeppi, tliet ismijiet li kapaçi jkunu g˙alina lkoll programm s˙i˙, skola li fiha nid˙lu sabiex nitg˙allmu ng˙ixu l-©rajja ta’ ˙ajjitna mhux b’©enn u ge©wi©ija ta’ attivitajiet, imma bi prudenza, b’dixxiplina u b’ritmu li jkun intonat mill˙ajja interjuri ta’ talb u riflessjoni.

Tonio Caruana

Jannar - Frar 2014

59

inn mindu Ìesù Kristu kellu tnax-il sena sakemm ©ie biex jo˙ro© g˙all-missjoni divina tieg˙u, ji©ifieri sakemm kellu tletin sena, dan biss nafu millEvan©elju: li hu kien jg˙ix f’NaΩaret, sudditu lejn San ÌuΩepp u lejn Marija Santissma, u li kien jikber fl-g˙erf, fl-età u filgrazzja quddiem Alla u quddiem il-bnedmin.

Issa hawn, fil-fqajra dar tal˙addiem ÌuΩepp l-imqaddes, wie˙ed bil-mo˙˙ jilma˙ l-atti reli©juΩi li hawn kienu jag˙mlu lejn Alla ta’ Abraham florazzjoni, fir-ringrazzjament u fil-kontemplazzjoni.

X’g˙exiewi u x’nirien ta’ m˙abba purissma lejn l-Omnipotenti! Xi bdul fuq l-uçu˙ tag˙hom!

Ukoll wie˙ed jilma˙ bilmo˙˙ tieg˙u l-atti familjari li hawn kienu jag˙mlu g˙all-˙ajja temporali: issa xog˙ol, issa rqad, issa g˙all-mejda, issa g˙allfaçendi l-o˙ra tad-dar. Kollox fil-faqar tassew, iΩda fir-renju dejjem tal-im˙abba.

Wie˙ed bil-˙sieb tieg˙u jilma˙ ukoll il-kors naturali, speçjalment fi Kristu li kien jikber fl-età g˙at-tul tal-istatura tieg˙u, g˙al-le˙ja Ωag˙Ωug˙a tieg˙u; kif kienu jsej˙u lil xulxin; kif kienu j˙arsu lejn xulxin; kif kienu ja˙sbu g˙al xulxin.

O ˙ajja beatissima! O vera sagra familja!

60

Is-Sagra Familja Oil on Canvas Pittura ta’ Joseph Pulo

Kalendarju Museumin