Kalendarju Museumin Novembru - Dicembru 2018

KALENDARJU MUSEUMIN

Episodju: Inġibu quddiem għajnejna l-Iben ta’ Alla jitnissel bniedem b’opra tal-Ispirtu s-Santu fil-ġuf verġinali ta’ Marija, malli hija qalet il-Fiat tagħha lill-Anġlu Gabrijel.

Talba: Ġesù, Iben uniġenitu ta’ Alla u tal-verġni Marija, agħtina l-grazzja li nifhmu l-kbira mħabba ta’ Alla lejna bnedmin. Ammen Proponiment: Aħwa tiegħi, nipproponu li naħdmu s-salvazzjoni ta’ ruħna b’devozzjoni vera lejn Mrija Santissima.

Il-Kors tal-Pellegrin Nisrani, Numru 1 L-Annunzazzjoni (J. Kirk Richards, 2001)

NOVEMRBU - DIĊEMBRU 2018 IS-SOĊJETÀ TAD-DUTTRINA NISRANIJA MUSEUM

† Verbum Dei caro factum est It-88 Sena Ħarġa Numru 6 / Novembru-Diċembru 2018

Editorjal Innisslu t-Tama

322

Is-Siegħa ta’ Bejnietna Il-Grupp tal-Assenjatur (1)

324

Skola ta’ Virtù Il-Ġustizzja 328 Il-Kelma tal-Kultur Is-Sens ta’ Sagrifiċċju

332

Aħna u l-Midja Soċjali Il-Midja Soċjali, Aħna u l-Oqsma Tagħna

336

50 Sena mill-Humanae Vitae L-Humanae Vitae... Ħamsin Sena Wara

340

Skrittura Il-Profeta Naħum

345

Il-Perfezzjoni Evanġelika “Kunu Mela Perfetti…” (6)

350

Irrid Naqra Iċ-Ċkejken Prinċep ta’ Antoine de Saint-Exupéry

353

Varji Min hu San Ġorġ Preca Għalija? 357 Pass Pass mal-Coram Domino 361 Nipprova Nara Dak Li… 368 Il-Fundatur u l-Verbum Dei 370 Djarju Museumin Settembru-Ottubru 2018

374

Assenjatur Novembru-Diċembru 2018

376

Rivista ta’ kull xahrejn għall-użu privat tal-membri tas-Soċjetà tad-Duttrina Nisranija M.U.S.E.U.M. Direzzjoni u Amministrazzjoni: Dar Ġenerali 207, Triq San Ġorġ Preca, Marsa MRS 9010 www.sdcmuseum.org | e-mail: info@sdcmuseum.org

Editorjal

Innisslu t-Tama

N

ovembru u Diċembru huma għalina xhur interessanti li jġibu ħafna attività sabiħa fl-Oqsma u fis-Soċjetà tagħna. Din hija xi ħaġa tajba u li tagħha għandna nirringrazzjaw lil Alla. Imma jekk nieqfu ftit mill-ħidma li trid issir u ninżlu iktar fil-profond tas-sinifikat ta’ dan iż-żmien, allura nistgħu ngħidu li dan huwa żmien li għandu jnissel ittama fi qlubna u fil-qlub ta’ dawk li jagħmluha magħna. Wara kollox dan iżżmien ma jiġix biex isiru l-attivitajiet, imma biex naraw x’qed jgħidilna Alla fil-mument ta’ issa. L-attivitajiet isiru proprju biex niftakru u niċċelebraw il-mod ta’ kif Alla qed jintervjeni fil-ħajja tagħna, hawn u llum.

Fil-kultura li qed ngħixu fiha donnu hawn sens qawwi ta’ qtigħ il-qalb u skuraġġiment profond. Ħafna mhux biss għandhom l-idea li kollox għalxejn imma jgħixu minn din l-attitudni. Dan is-sens deffes denbu wkoll fil-Knisja u fis-Soċjetà tagħna. Ikollok nies li tonqoshom il-fidi u jinħakmu millbiża’ quddiem il-ħidma intensiva u reali tax-xitan. Imbagħad hawn ukoll min hu ossessjonat b’dak li jidher minn barra u bis-suċċess li jirrappreżentaw in-numri, daqslikieku kollox jiddependi minna. Meta jinnota li dawn iċċifri neżlin allura jikkonkludi li t-tmiem huwa fil-qrib u jispiċċa jwettaq il-ħidma b’nuqqas ta’ ħeġġa u mħabba. Forsi mingħajr ma jaf, dan imewwet l-ispirtu fih u agħar minn hekk jispiċċa jmewwet lil ta’ madwaru. U din dejjem hija ħaġa gravi u li kuħadd

irid iwieġeb għaliha hu quddiem Alla. Sadanittant Satana jkun qed isib l-aqwa ambjent biex ikompli jiffanga bil-pjan qarrieqi tiegħu billi jġib iktar ansjetà, skuntentizza, medjokrità u mewt.

U f ’Novembru niftakru fil-mejtin kollha. Proprjament għalina li nemmnu, niftakru f ’dawk li qed jgħixu għax Alla qajjimhom millmewt. Niftakru wkoll fil-qaddisin kollha. Dawn ipperswadew ruħhom mix-xejn tagħhom u ntelqu f ’idejn Alla biex imexxihom hu u llum huma mudelli sinifikanti għalina li jnisslu t-tama fina. Għaldaqstant Novembru jġibna wiċċ imb wiċċ mal-iktar realtà reali tal-bniedem li jemmen: il-mewt u l-perspettiva taleternità. Alla ħalaqna għalih u ftit ieħor ser immorru ngawduh għal dejjem. Alla ħalaqna mill-imħabba u aħna kontinwament mistiedna

322 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

biex, minkejja kollox, aħna ngħixu dawn l-erbat ijiem li għandna hawn fuq l-art f ’din l-imħabba sakemm imbagħad ngħixuha filmilja tagħha fl-eternità. Din hija l-ewwel raġuni għat-tama tagħna.

Kif nistgħu nitilfu t-tama meta aħna tassew maħbubin minn Alla?

Kif ma nittamawx meta niftakru li aħna maħluqin biex inkunu ta’ Alla għal dejjem? Kif nibqgħu naqtgħu qalbna quddiem il-waqgħat, l-inkapaċitajiet, il-limitazzjonijiet tagħna u ta’ ħutna, meta niftakru fil-paċenzja u l-qawwa ta’ Alla? Hu ser iġib kollox (inkluż lilna) għallperfezzjoni. Novembru jgħallimna t-tama u, għalkemm apparentament il-mewt u Satana jidhru rebbieħa, imma fir-realtà Alla għandu l-aħħar kelma u kelmtu hija dejjem imħabba, kompassjoni, stennija, faraġ, tjubija, ħniena u tama.

Diċembru jkompli jsostnina f ’din ir-realtà ta’ Alla li hu magħna. Hu qiegħed magħna dejjem, anke jekk f ’mumenti nħossuna waħedna bħalma forsi ħassitha Marija fixxhur tal-istennija. Mhux biss kien magħha, imma kien qed jinkarna fis-skiet ta’ ġufha. Aħna ngħidu li Alla jakkumpanjana fil-ħidma tagħna u forsi jkun aħjar jekk ngħidu li aħna ġejna msejħin biex naqduh fil-ħidma tiegħu.

Dan mhux logħob bil-kliem u jagħmel differenza f ’min jemmnu.

Kif nista’ naqta’ qalbi meta naf li din hija l-ħidma ta’ Alla? Jekk

aħna nkunu magħqudin miegħu għalfejn ninħlew fuq jekk hux ser nirnexxu jew le u fuq kif ser inħallu impatt. Jaqaw mhux Alla li jmiss qalb il-bniedem? U min aħna biex ngħidu li Alla mhux qed jagħmel dan? M’għandna nippretendu xejn u għandna ninħallu mill-istess appostolat biex nintrabtu ma’ Alla biss. Imbagħad induqu t-tjubija ta’ Alla li qatt ma jiddiżappunta għax fil-verità hu biss ir-raġuni tal-ferħ u tat-tama tagħna. Mill-bqija kollox jgħaddi!

Nagħmlu kuraġġ f ’dan iż-żmien sabiħ fejn Alla għadu jaħdem u jsejjaħ. Ma nħallux lix-xitan jaqtgħalna qalbna, imma niqfulu billi nibqgħu nintelqu f ’Alla u niżirgħu t-tama f ’min tilifha jew wasal biex billi naqsmu minn dak li rċevejna, persważi li għal kollox nifilħu f ’Dak li jqawwina (Fil 4, 13).

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

323

Is-Siegħa ta’ Bejnietna

Il-Grupp tal-Assenjatur (1) “L-Assenjatur fih il-vantaġġ li jġibna flimkien, li naqsmu flimkien l-esperjenzi, li nitolbu flimkien, li nitgħallmu flimkien, li nkantaw flimkien.”

(Frater Fragilis, p. 115)

M

a nafx fejn se ssib bħalu l-grupp tal-Assenjatur! Grupp ta’ lajċi li jiltaqgħu tista’ tgħid kuljum biex iwasslu l-kelma ta’ Alla u wara jagħmlu siegħa sħiħa jirriflettu fuqha huma stess. U dan flistess ħin meta bħal ħaddieħor suppost ikunu qed jistrieħu wara jum xogħol.

Tistagħġeb kemm ażżarda l-Fundatur meta talab dan kollu mill-membri tal-għaqda tiegħu u ma beżax jitlob minnhom impenn daqstant totali. Imma kien persważ li l-“operarji” jeħtieġ ikollhom x’jagħtu qabel jintefgħu għallappostolat u għalhekk xtaq li dawk tal-għaqda tiegħu jieħdu l-formazzjoni tagħhom infushom bl-akbar serjetà. U ż-żmien tah raġun għax, proprju bissaħħa tal-formazzjoni li l-membri jirċievu mill-Assenjatur, is-Soċjetà setgħet tkompli tiżra’ s-sewwa għal aktar minn seklu, u mhux f ’Malta biss.

Dari u Llum Hemm min jiftakar u hemm min le. Imma anke min ma jiftakarx probabbli sama’ lil min jirrakkonta b’ċerta nostalġija kif dari kienu jkunu ħafna s-Soċji u l-Kandidati preżenti għallAssenjatur. Kont titpaxxa tara tant membri miġburin bl-għan waħdieni li jitgħallmu biex jgħallmu. Titpaxxa u mingħajr ma trid timtela bl-entużjażmu u l-kuraġġ. Illum is-sitwazzjoni f ’ħafna Oqsma m’għadhiex l-istess.

Meta jonqos Soċju, bil-maqlub

ta’ dari, qajla jsib min jeħodlu postu, jekk mhux xi Soċju minn Qasam ieħor. Madankollu, fejn l-Oqsma qed jingħaqdu għallAssenjatur b’xi mod il-membri qed jerġgħu jesperjenzaw il-kuraġġ u l-entużjażmu ta’ dari. U din hi ħaġa pożittiva, għax grupp entużjażmat jagħti l-ħajja lillQasam u jgħin lill-istess membri biex jissaħħu fil-vokazzjoni.

Għan wieħed L-ewwel ħaġa li tolqtok meta tħares lejn il-membri miġbura għall-

324 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

Assenjatur hija kemm il-grupp hu mħallat, kemm fl-età kif ukoll fil-mentalità u l-kapaċità. Fil-fatt “fl-Assenjatur jiltaqgħu flimkien kategoriji differenti: ħaddiema tal-id u tal-moħħ, għalliema, nies ta’ skola anke b’edukazzjoni terzjarja, studenti u bdiewa, nies li jaħdmu għal rashom, u l-bqija” (Ktieb tal-Assenjatur) . Imma mingħajr l-iċken diffikultà jinġabru spalla ma’ spalla fl-istess kamra fejn qishom jgħibu l-kategoriji u jibqa’ biss grupp li jeżisti għal skop wieħed. Għax ’il fuq mid-differenzi hemm l-imħabba lejn Ġesù Kristu li ġġib il-membri flimkien bil-ħsieb li jagħrfuh u jħobbuh aktar.

Intimità Kieku kellna nxebbhu l-grupp talAssenjatur ma konniex insibu aħjar mill-familja. It-tnejn jgħożżu ħafna l-ħin meta jiltaqgħu madwar ilmejda biex jitrejqu. L-ikel fiż-żewġ każi jista’ jkun ta’ għamla differenti imma xorta waħda jservi biex jgħaqqad flimkien lil dawk li jieħdu sehem minnu. Hemm imbagħad xebh ieħor. Fil-familja l-membri jafu sew lil xulxin u jittrattaw ma’ xulxin bl-akbar familjarità. Il-membri tal-Qasam l-istess, għalkemm b’aktar formalità, għandhom ċerta intimità bejniethom, frott is-snin li jgħaddu jaħdmu spalla ma’ spalla fl-istess Qasam. Din l-intimità bilfors iġġib magħha l-għarfien kemm tat-tajjeb kif ukoll tad-

difetti ta’ xulxin, imma minkejja kollox ir-rispett bejn il-membri ma jonqosx u huma jaħdmu, jitolbu u jirrilassaw flimkien bħala veri sħab u ħbieb. Mhumiex vojta la l-kliem li l-membri jlissnu fi ftuħ il-laqgħa meta jipproponu li “jinħabbu bi mħabba kbira” u lanqas il-paċi li jagħtu fi tmiemha. Biex dan jibqa’ jseħħ jiswa wisq jekk il-membri jiffokaw fuq it-tajjeb u r-rieda tajba ta’ xulxin minflok fuq id-difetti li kulħadd hu miżgħud bihom.

L-istess bħalma żgur jissaħħu r-relazzjonijiet ta’ bejnietna jekk kull wieħed jipprova jagħmilha inqas diffiċli għal sħabu biex iħobbuh.

Kemm jista’ jkun, il-grupp talAssenjatur għandu jkun tali li dak li jkun iħossu ferħan li sejjer ilQasam.

Qabel u Wara Dan iwassalna biex nistaqsu: Hemm xi differenza bejn il-grupp tal-Assenjatur u dak li jkun filQasam qabel jew wara? Allaħares!

Is-siegħa ta’ bejnietna qatt ma kienet intenzjonata biex tkun speċi ta’ pawsa fejn il-membri jinġabru f ’post wieħed u għal ftit tal-ħin jinsew jew jippretendu li jinsew id-differenzi ta’ bejniethom.

Bil-maqlub, l-Assenjatur huwa l-mument meta l-membri bħala familja jieqfu minn kull ħidma oħra biex jaħsbu għall-formazzjoni tagħhom infushom. “Ir-rabta talimħabba” li tiġborhom flimkien

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

325

għall-Assenjatur hija l-istess waħda li tqanqalhom biex jaħdmu għalenija għall-glorja ta’ Alla u għall-ġid ta’ kull min jirfes l-għatba tal-Qasam. Jekk barra mill-ħin talAssenjatur fil-Qasam ma jirrenjawx l-imħabba u l-armonija, hemm xi ħaġa li mhix tiffunzjona sew. Xi ħaġa serja ħafna li trid tingħata l-attenzjoni minnufih.

Rispett Reċiproku L-Assenjatur jagħmel parti middixxiplina li wieħed isib fl-Oqsma tagħna, dixxiplina sana aċċettata b’ħafna mħabba mill-membri għax persważi mill-ħtieġa u l-utilità tagħha. Madankollu, jibqa’ l-fatt li kull membru tal-grupp irid jagħti sehmu biex is-siegħa ta’ bejnietna tkun kemm jista’ jkun mument sabiħ u pjaċevoli minkejja li tiġi fi tmiem ġurnata taħbit. Biex naslu għal dan, bosta drabi jkollna nissagrifikaw interessi oħra fil-ħajja privata tagħna biex, meta jkun imiss lilna nanimaw il-laqgħa permezz tal-materja assenjata lilna, inkunu mħejjija kif imiss u hekk sħabna jindunaw li aħna verament nirrispettawhom.

Dan ukoll jgħin biex jissaħħaħ u jinbena l-grupp. M’għandniex xi ngħidu, min ikun jisma’ wkoll għandu juri rispett, mhux biss billi joqgħod attent u juri interess imma wkoll billi kultant jagħmel xi mistoqsija jew kumment bis-sens bl-iskop li jiġi ċċarat it-tagħlim. Xi ċajta ’l hemm u ’l hawn tinżel tajjeb

ukoll u għandha sservi bħaż-żejt filmagna. L-istess Ktieb tal-Assenjatur jgħidilna li “l-membri tal-Assenjatur, barra ħin dedikat għat-tagħlim u t-talb, jaqsmu wkoll bejniethom mumenti spontanji ta’ umoriżmu onest u esperjenzi tal-ħajja”. U Frater Fragilis, hu u jsemmi kemm kien iferraħ lil sħabu wieħed mis-Soċji biċ-ċajt tiegħu, jgħid: “Konna nidħku biċ-ċajta li jkun qal li (aħfruli) kultant kont inħossha tagħmilli ġid iktar mill-Assenjatur.” (p. 47) Sintendi, xi drabi l-korrezzjoni taf tkun meħtieġa wkoll. Ħadd minna ma jippretendi li hu infallibbli jew perfett u għalhekk irridu nitgħallmu mhux biss nilqgħu l-korrezzjoni mingħand xulxin imma wkoll nagħtuha, dejjem bil-ħlewwa u l-għaqal biex ma jiġi urtat ħadd.

Naċċettaw lil Xulxin Minkejja kull rieda tajba, iżda, ċerti diffikultajiet fi ħdan il-grupp tal-Assenjatur huma inevitabbli.

U m’għandniex għax niskantaw.

L-element uman hemm qiegħed bid-differenzi kollha li jġib miegħu, differenzi fit-temperamenti, karattri, ideat, interessi u l-bqija. Għalhekk xi ftit tax-xrar se jkun hemm minn żmien għal żmien. Il-bravura talmembri qiegħda filli d-differenzi ma jħalluhomx jiskalaw b’tali mod li tinħoloq ir-rabja u l-ostilità bejniethom, dak li l-Ingliżi jsejħulu bad blood. Kelma inqas dejjem aħjar minn kelma żejda, u kemm

326 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

“Il-laqgħa ta’ bejnietna mhix semplicement klassi ta’ informazzjoni imma fuq kollox post ta’ formazzjoni.” jista’ jkun wieħed għandu jipprova jżomm il-kalma, l-aktar waqt xi argument. Fuq kollox għandna nittolleraw u nissaportu lil xulxin.

Il-Fundatur dejjem kien jinsisti li l-aqwa sinjal li wieħed iħobb huwa li jissaporti. Bi Kristu bħala l-ideal komuni tagħna, m’għandu jkun hemm xejn daqstant kbir li ma jħalliniex naċċettaw lil xulxin.

B’dan biss tinżamm l-armonija tant meħtieġa fil-grupp.

Il-Qdusija Qabel Kollox Mistoqsija valida ħafna hija din: X’tip ta’ grupp hu mistenni li jipproduċi l-Assenjatur? Grupp li jaf ħafna jew grupp li jħobb ħafna? Ir-risposta hija ovvja. Skont il-Ktieb tal-Assenjatur, il-laqgħa ta’ bejnietna mhix “semplicement klassi ta’ informazzjoni imma fuq kollox post ta’ formazzjoni”.

Bla dubju l-informazzjoni hi meħtieġa imma x’tiswa jekk ma tnissilx il-persważjoni u ma twassalx għall-qdusija? Iva, il-grupp tal-Assenjatur irid

ikun grupp li qed jipprova bisserjetà jitqaddes. Dawk minna li jiftakru s-Soċji l-antiki jafu xi jfisser dan. Ma kinux perfetti, imma kellhom ħafna li minnu nistgħu nitgħallmu. X’kien l-ideal tagħhom? Xi spirtu kien janimahom? X’kienu jgħożżu?

X’kienu jaħarbu? Fuq kollox, fuq xiex kien ikun kliemhom? “Millmilja tal-qalb jitkellem il-fomm,” qalilna l-Mulej (Mt 12, 33). Jekk trid tkun taf x’qed joħroġ millAssenjatur, innota kif u fuq xiex jitkellmu s-Soċji u l-Kandidati.

Jekk dak li tinnota fik u fi sħabek xi drabi jiddiżappuntak, fittex li tinbidel inti l-ewwel u tkun ta’ eżempju u mbagħad tibżax tiġbed l-attenzjoni, tissuġġerixxi jew tikkoreġi. Aħna lkoll responsabbli ta’ xulxin u lkoll nixtiequ li l-grupp tal-Assenjatur ikun wieħed li jedifika. X’inhu jżommna milli nagħtu l-imbuttatura li hemm bżonn biex dan iseħħ?

Joe Spiteri

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

327

Skola ta’ Virtù

Il-Ġustizzja “Għax Alla ġust hu l-Mulej; henjin dawk li jafdaw fih.” (Is 30, 18)

B

ħal dan iż-żmien tliet snin ilu bdejna ngħixu s-Sena tal-Ħniena.

Enfasizzajna ħafna li Alla hu ħanin u jagħdirna bħala bnedmin dgħajfa u midinbin. Żgur li l-Mulej inqeda b’dik is-sena biex ixerred il-grazzja tiegħu fuqna wliedu. Però tul dik is-sena kien hemm min sostna b’nofs ċajta (u forsi anki b’serjetà), li l-Knisja issa jmissha tagħmel is-Sena tal-Ġustizzja.

L-argument li dejjem insemmu fil-morali u fid-diskussjonijiet li Alla daqskemm hu ħanin huwa wkoll ġust. Wieħed ma jistax jinnegah dan.

“Il-Ġuħ u l-Għatx għas-Sewwa” (Mt 5, 6) Fil-Beatitudnijiet l-Imgħallem Tagħna Ġesù bħal donnu jrid jgħidilna li l-ġustizzja hi essenzjali, bżonnjuża daqs l-ikel u x-xorb.

Dan hu kliem li joħroġ minn fomm dak li jaf tassew il-bniedem x’inhu fil-ġewwieni tiegħu. Għal Ġesù l-inġustizzja hi diżgrazzja u, bħalma l-ikel u x-xorb itaffu l-ġuħ u l-għatx, hekk ukoll l-aħħar miġja tiegħu se tissodisfa dan il-bżonn tal-ġustizzja fost tant bnedmin li qed ibatu l-faqar, nuqqas ta’ paċi u kull inġustizzja oħra. Din hi l-wegħda ta’ Kristu.

Il-Ġustizzja: Bżonn Uman Guardini jisħaq li l-valur talġustizzja jeżisti għax jeżisti l-bniedem u għax il-bniedem iridu. Dan il-valur ma jeżistix flannimali. Forsi tarah f ’xi annimali

minħabba li jkunu ttrenjati mill-bniedem. Oġġett inanimat jeżisti għax jeżisti; għandu forma determinata min-natura jew mill-bniedem, imma m’għandux emozzjonijiet. Oġġett animat jeżisti, jgħix jew jgħajjex lilu nnifsu u jmut. Il-bniedem min-naħa l-oħra jeżisti bħala persuna, jiġifieri mhux biss jeżisti imma huwa konxju mill-eżistenza tiegħu. Dan ifisser li hu jaħdem u jiżviluppa dak li jħoss li hu essenjali għal ħajtu. Aħna ma ngħixux biss f ’ambjent fiżiku u bijoloġiku, imma wkoll f ’ambjent soċjali, f ’komunità mal-oħrajn. Aristotli jgħid: “Flaqwa tiegħu l-bniedem hu l-iktar nobbli fost l-annimali; mingħajr liġi u ġustizzja, il-bniedem ikun fl-agħar tiegħu.”

Id-Dinjità tal-Bniedem Aħna mhux biss neżistu, imma għandna l-ħajja. L-eżistenza

328 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

l-oppost ta’ dan insejħulu bniedem ġust (u forsi wkoll qaddis).

Romano Guardini tal-bniedem hi f ’idejh u hu responsabbli minnha. Dan jagħti lill-bniedem id-dinjità u l-unur.

Allura l-libertà u l-ordni huma prodott ta’ dan. Il-ġustizzja tidher filli l-bniedem jaħdem u jkollu interazzjoni mal-oħrajn f ’relazzjonijiet ta’ ħbiberija, imħabba, familja, xogħol u l-bqija.

Din id-dinjità u dan il-bżonn talġustizzja jinsabu f ’kull persuna, mhux biss f ’min hu fil-poter, għandu talent jew twieled taħt stilla tajba. U dan minħabba l-fatt li aħna umani.

L-Istorja Umana L-awtur jistaqsi: L-istorja talbniedem ma turix l-inġustizzja?

Mhijiex purament it-traġedja tal-ġustizzja? Bħal donnu jrid jgħid li l-bniedem tul is-snin falla milli jkun ġust. Fil-fatt, bniedem vjolenti, falz, egoist, kattiv, u tista’ tibqa’ sejjer, niddeskrivuh bħala bniedem inġust. Min hu totalment

Nidħlu f ’argument aktar profond kieku nistqarru li l-ġustizzja hi determinata mid-destin, bħalkieku l-bnedmin ġusti huma kollha sbieħ, sinjuri, mimlijin talenti u l-bqija u l-bnedmin inġusti huma totalment l-oppost. L-argument ikompli jikber kieku ndaħħlu lil Alla fin-nofs u nsaqsu mistoqsijiet bħal: “Għala ma twelidtx b’saħħti?”, “Għala għandi dawn it-talenti u mhux oħrajn?”, “Għala sieħbi għandu tant possibiltajiet li ngħir għalihom u jien xejn?” Dawn huma kollha domandi li fihom żewġ kelmiet li juru misteru: ilkelma għala u l-kelma jien. Dawn huma mistoqsijiet li Alla waħdu jista’ jweġibhom.

Allura l-bniedem x’jista’ jagħmel?

Irridu nerġgħu niġu għar-realtà.

Jeħtieġ nammettu li, minkejja n-nuqqasijiet u d-dgħufijiet tagħna, il-bniedem dejjem ipprova jkun ġust f ’dawk li huma drittijiet soċjali. Però rridu nagħmlu pass ieħor. Irridu nsemmu sitwazzjonijiet li tassew imissu lil ħajjitna, lil qalbna.

Is-Sensittività Tagħna Immaġina għandek €10 u tonfoqha għall-bżonnijiet tiegħek. Imbagħad ikollok opportunità li tista’ tgħin lil

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

329

ħaddieħor b’€10. Forsi la se tonfoqha għalik tgħid: “Mhux €10 biss!”, imma meta tiġi għattieni sitwazzjoni forsi tirraġuna: “Illaħwa, l-€10 kollha?” Tkun bniedem ġust kieku verament taħseb li l-valur tal-flus hu l-istess fiż-żewġ sitwazzjonijiet.

Aħna kif nirraġunaw f ’sitwazzjonijiet bħal dawn? Kif nittrattaw persuni oħra fil-familji

tagħna? Għandna dan l-ispirtu ta’ mħabba u ġustizzja fl-Oqsma tagħna? Jekk tisma’ kelma dispreġjattiva fuq persuna filQasam li tmur tajjeb magħha kif iġġib ruħek? Iġġib ruħek bl-istess mod meta tisma’ xi kelma simili fuq Soċju, Kandidat, żagħżugħ jew tifel li jattendi l-Qasam tiegħek?

Aħna li ta’ kuljum nipproponu l-manswetudni ma nistgħux nimxu bil-grazzja jew agħar minn hekk

“Inġustizzja xi mkien hi theddida

għall-ġustizzja kullimkien.”

Martin Luther King Jr

330 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

bil-preferenzi. Jeħtieġ inkunu bilanċjati.

Il-ġustizzja mhix xi ħaġa talqrati, l-avukati u l-maġistrati. Ilġustizzja hi valur li lkoll flimkien, sew bħala familja kif ukoll bħala grupp ta’ ħbieb u membri li qed ngħixu l-istess vokazzjoni blistess ideal, għandna naħdmu biex inħaddnuha u namalgamawha mal-ħajja tagħna nfusna u firrelazzjonijiet tagħna mal-persuni kollha li niltaqgħu magħhom.

Id-Dritt Li Kulħadd Ikun Meqjus ta’ Li Hu Mal-ewwel daqqa t’għajn meta naqraw din x’aktarx neħduha bħala ċajta: “Lil dak ħudu ta’ li hu!” Però fit-tifsira wiesgħa tagħha tagħmel ħafna sens. Spiss naqgħu fin-nassa li niġġudikaw persuna millazzjonijiet li jidhru minn barra u ma niffukawx fuq il-persuna kif inhi. Fl-edukazzjoni ilu jiġi diskuss il-fatt li kulħadd għandu jkun edukat skont l-abiltajiet tiegħu.

Bħala katekisti, meta niġu biex nikkoreġu jew ngħaddu ġudizzju fuq xi ħadd, jeħtieġ nifhmu wkoll li mhux kull persuna hi l-istess.

M’għandniex għaliex nitkażaw meta naraw xi ħadd ikun inġust fil-ġudizzju tiegħu fuq l-oħrajn.

Spiss naqbdu lilna nfusna nagħmlu l-istess ħaġa, għax ninsew li nkunu qed nittrattaw ma’ persuna umana bħalna.

Martin Luther King Jr

Konklużjoni Il-valur tal-bniedem jitqies skont kemm jistinka biex iġib ’il quddiem il-ġustizzja u l-ġustizzja ħolistika, jiġifieri mwaħħda ma’ dak kollu li jagħmel lillbniedem dak li hu. M’għandhiex tkun xi valur miġġieled għallgwadann personali tal-individwu.

Martin Luther King kien talfehma li “l-inġustizzja xi mkien hi theddida għall-ġustizzja kullimkien”. Huwa biss permezz ta’ Alla li jista’ jkollna l-ġustizzja vera f ’ħajjitna. Ir-rivelazzjoni li tana Ġesù dwar dan għandna nħalluha tidħol f ’ħajjitna u tibdilna.

L-ewwel ħaġa li rridu ngħidu hi: “Lili Alla xi darba se jiġġudikani”, u mhux napplikaw din is-sentenza għal persuni oħrajn. Huwa Alla li jara x-xewqat u l-passjonijiet l-iktar profondi fil-qalb tagħna.

Mela nħalluh jibdilna f ’persuni ġusti kif tassew huwa Hu. Jean Paul Parascandalo

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

331

Il-Kelma tal-Kultur

Is-Sens ta’ Sagrifiċċju

G

ħażiż Kandidat, kieku kellek tmur sa Triq ir-Repubblika, il-Belt, u tagħmel vox pop billi tistaqsi lin-nies x’jiġihom f ’moħħhom meta jisimgħu l-kelma sagrifiċċju, żgur li ħafna jgħidulek “żmien ir-Randan” jew “ma tikolx ħelu jew laħam”. Dan is-sinifikat mhux ta’ min jarmih għalkollox għax il-mortifikazzjoni hija element importanti fil-ħajja spiritwali, imma żgur li l-kelma sagrifiċċju tfisser ħafna iżjed minn hekk. Ma nkunx qiegħed nesaġera jekk ngħid li xi wħud qishom ikkanċelawha l-kelma sagrifiċċju mill-vokabularju tagħhom, forsi għaliex hija kelma skomda li titlob impenn u sforz. Donnu d-dinja tal-lum trid is-suċċess bl-inqas ħidma possibbli. Uħud jgħidu: “Irrid naħdem imma ma rridx inqum kmieni” jew “Irrid ngħaddi mill-eżamijiet imma nistudja mill-inqas ħalli jkolli ċ-ċans nagħmel dak li nħobb bħal nissendika lil dak u lil dik fuq il-midja soċjali” jew “Irrid l-apparenza li nixtieq u l-figura ideali imma fl-istess ħin nibqa’ niekol dak kollu li jgħinni ntella’ l-piż!”

Min-naħa l-oħra s-soċjetà li qed ngħixu fiha toffrilna l-paradoss ta’ nies li lesti li jqumu kmieni biex imorru jagħmlu l-eżerċizzju fiżiku għall-ġid ta’ saħħithom jew biex itejbu l-apparenza fiżika u wara tarahom itellgħulek xi ritratt fuq il-medja soċjali u fuq jiktbulek: “No pain, no gain!” Minkejja li ħafna tilfu s-sens ta’ sagrifiċċju, xi wħud bħal donnhom indunaw li biex tilħaq l-għan tiegħek hemm bżonn taħdem, tbati u tissagrifika ruħek.

Għalina l-Insara l-għan prinċipali tagħna mhuwiex li jkollna l-isbaħ figura imma l-qdusija personali.

Mhux ċajta! Premju kbir jeħtieġ xogħol kbir. Ma nistgħux insiru qaddisin billi nibqgħu jdejna fuq żaqqna, komdi u paxxuti.

Ma nistgħux insiru qaddisin billi noqogħdu nixxenqu għallmistrieħ u billi ħsiebna jkun biss biex nissodisfaw lilna nfusna! Ma

nistgħux insiru qaddisin mingħajr ma nħallsu prezz. U ħadd mhu lest li jħallas dan il-prezz jekk ma jkollux il-fidi f ’Alla u t-twemmin f ’ħajja aħjar wara din. Min se ‘jaħli’ ħajtu jfittex isir qaddis meta d-dinja qed toffrilu dak kollu li n-natura tixtieq: tpaxxija tas-sensi, ikel u xorb kemm trid, popolarità, unuri u kontijiet tal-bank ma jispiċċaw qatt? Għad-dinja tal-

332 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

lum min jgħix ħajja ta’ ċaħda u sagrifiċċju jkun tassew qed jaħli ħajtu! Mill-banda l-oħra, min jemmen f ’Ġesù jsib ħafna kuraġġ u konsolazzjoni meta jisimgħu jgħid: “Min irid isalva ħajtu jitlifha; imma min jitlef ħajtu għall-imħabba tiegħi jsibha!”

(Mt 16, 25) Bħal xemgħa li biex tagħti d-dawl trid tinħela u bħal żerriegħa li biex tagħti l-frott trid tispiċċa. Kristu stess qalilna: “Jekk il-qamħa li taqa’ fl-art ma tmutx, tibqa’ waħedha; jekk tmut tagħti ħafna frott.” (Ġw 12, 24) Xi wħud jistgħu jistaqsuna: X’sens fih is-sagrifiċċju? Għalfejn għandna niċċaħdu? Meta ġieli

jqum dan l-argument mażżgħażagħ fl-iskola fejn ngħallem, insib studenti jgħiduli: “U ħallina minn dan kollu, Sir, mhux darba ngħixu!” Forsi dawn huma prodott tad-dinja tal-lum fejn, skont l-imbierek slogan YOLO (You Only Live Once), bħal donnu għandek il-liċenzja li tagħmel dak kollu li jiġi għal idejk u tista’ taqleb iddinja ta’ taħt fuq! Ir-risposta għal dan ir-raġunament għandha tkun din: li tgħix darba jfisser li tmur hemm barra u b’ħajtek tagħmel xi ħaġa sabiħa għall-oħrajn, għax m’għandekx ċans ieħor. Tassew darba ngħixu u jekk din il-ħajja

ngħixuha kif suppost huwa biżżejjed.

Imma jekk jistaqsuna: “Għaliex għandna niċċaħdu? Għaliex għandna nagħmlu sagrifiċċju?”, x’se nwieġbu? Żgur li Kristu ma riedx li l-Insara jkunu nies mażokisti, jiġifieri jsibu l-ġost tagħhom filli jsawtu lilhom infushom. Jekk iddaħħal l-element Nisrani, is-sagrifiċċju fih nnifsu għandu tifsira ħafna aktar profonda minn dak li għedna s’issa. Is-sagrifiċċju essenzjalment huwa l-għotja ta’ persuna lil Alla u lil ħutha l-bnedmin. U aħna li nemmnu lesti nagħmlu dan għax qabilna għamlu Kristu meta ta lilu nnifsu permezz tal-Inkarnazzjoni tiegħu, tal-ħajja pubblika tiegħu u tal-offerta tiegħu fuq l-għuda tassalib. Huwa wriena li l-istorja ma tiqafx hawn għax wara t-tbatija, wara s-sagrifiċċju, wara l-għotja, tiġi l-glorja. U din l-għotja ma kinetx xi ħaġa li saret darba, elfejn sena ilu fuq il-Kalvarju. Tant kienet għażiża għal Kristu li ried iġeddidha ta’ kuljum permezz tassagrifiċċju tal-Quddiesa. Ġesù stess qal: “Alla hekk ħabb lid-dinja li ta lil Ibnu l-waħdieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, iżda jkollu l-ħajja ta’ dejjem.” (Ġw 3, 16) Ġesù din issentenza mhux biss qalha, imma għexha u qiegħed jistieden lil kull Nisrani biex jgħix l-istess għotja.

Ġesù b’dan il-kliem rabat l-għotja personali tagħna mal-imħabba.

L-imħabba vera titlob għotja.

L-imħabba vera titlob li wieħed jaqdi. F’dinja li tirrifjuta li taqdi u trid biss tkun paxxuta u moqdija, Kristu jgħidilna biex immorru kontra l-kurrent u poġġa lilu nnifsu bħala eżempju: “Bin ilbniedem ma ġiex biex ikun moqdi, imma biex jaqdi u jagħti ħajtu b’fidwa għall-kotra.” (Mt 20, 28) Kif għamel Kristu mistednin nagħmlu aħna.

F’kull vokazzjoni s-sagrifiċċju huwa essenzjali. Nieħdu ż-żwieġ. Ġo familja li hi kif għandha tkun, kemm l-omm u kemm il-missier jagħmlu bosta sagrifiċċji għal uliedhom. Nieħdu s-saċerdozju jew il-ħajja reliġjuża. Minnhom infushom dawn jitolbu għotja tal-persuna lil Alla u lill-bnedmin.

Xejn inqas il-vokazzjoni tagħna Museumina. L-istess Fundatur tagħna San Ġorġ Preca xtaqna niftakru f ’din l-għotja malli niftħu għajnejna. Meta nbusu s-salib tarrassenjazzjoni, hekk ngħidu: “Jekk xi ħadd irid jiġi warajja, għandu jiċħad lilu nnifsu, jerfa’ salibu kuljum u jimxi warajja.” (Lq 9, 23) Mela s-sagrifiċċju huwa ċ-ċaħda tagħna nfusna biex nagħmlu r-rieda ta’ Alla. Is-sagrifiċċju huwa d-dedikazzjoni tagħna lil Alla.

Forsi nistgħu noqogħdu nħarsu lura u nsibu mitt difett fis-Soċji

334 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

“Jekk xi ħadd irid jiġi warajja, għandu jiċħad lilu nnifsu

jerfa’ salibu kuljum, u jimxi warajja.” Lq 9, 23 ħutna, però lili għallmuni nħares lejn dak li hu sabiħ u pożittiv.

Daqskemm nista’ nsib difetti fihom, nista’ nsib ħafna aktar eżempji sbieħ ta’ għotja u ġenerożità li ħafna drabi jsiru fis-satra u filmoħbi. Għalija kienu tal-akbar eżempju. Mhux biss għallmuni imma saħħewli l-vokazzjoni.

L-għotja u s-sagrifiċċju tal-ħajja personali tagħhom fil-vokazzjoni Museumina ħafna drabi jsiru fisskiet, imma b’mod kostanti u ta’ kuljum b’impenn u b’dedikazzjoni li ħafna drabi neħduhom for granted.

Bħal dari, min jaf kemm hawn Soċji u Kandidati ġenerużi li la jibżgħu għal ħinhom u lanqas għal buthom fejn jidħol l-appostolat.

Min jaf kemm hawn Soċji u Kandidati li biex fil-Qasam iżommu l-paċi lesti li joqogħdu lura milli jgħidu kelma għax jafu li jekk jgħiduha jistgħu jtellfu l-armonija tal-grupp. Min jaf kemm hawn Soċji u Kandidati li jagħmlu sagrifiċċju biex jippreparaw ruħhom kif jixraq għall-katekezi u l-Assenjatur. Biex iwettqu dmirhom bħala Prefetti

jew Servjenti lesti jiċċaħdu minn ħwejjeġ oħra, saħansitra jitilfu l-flus u xi promozzjoni jew ibiddlu l-impieg biex ikunu fil-Qasam minn xħin jiftaħ sa ma jagħlaq.

Min jaf kemm hawn Soċi li jħallu l-Qasam tagħhom biex imorru fejn tibgħathom is-Soċjetà jew biex jaqdu f ’xi servizz li titlobhom.

Il-lista tista’ tibqa’ sejra.

Agħmel kuraġġ u ċċelebra dak li hu sabiħ u pożittiv fis-Soċjetà Museumina. X’jaqtagħlek qalbek se ssib ħafna, għażiż Kandidat, imma daqshekk ieħor tista’ ssib konsolazzjonijiet u eżempji tajba li jqawwuk, isaħħuk u jagħmlulek kuraġġ, dejjem jekk ikollok moħħok u qalbek miftuħin għalihom!

Fl-aħħar nitolbok biex f ’qalbek iżżomm dejjem l-eżempji ta’ Ġesù u Marija. Ħallihom ikunu l-kumpanni fil-mixja tiegħek ħalli jgħinuk u jispirawk biex tgħix l-Evanġelju fir-radikalità tiegħu, l-aktar f ’dak li tkellimna fuqu llum, jiġifieri s-sens ta’ sagrifiċċju. Il-paċi miegħek.

Christopher Grima

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

335

Aħna u l-Midja Soċjali

Il-Midja Soċjali, Ahna u l-Oqsma Taghna

F

’din is-serje ta’ artikli dwar il-midja soċjali rajna kif dan il-mezz ġdid ta’ komunikazzjoni, f ’anqas minn għaxar snin, biddel radikalment il-mod ta’ kif nikkomunikaw bejnietna. Aktar minn hekk, il-midja soċjali ġabet u ser tkompli ġġib bidliet sostanzjali f’kull aspett tal-ħajja tagħna. F’dan l-aħħar artiklu, apparti ħarsa ħafifa lejn ir-riżultati ta’ wieħed mill-aħħar studji fuq l-effetti tal-midja soċjali fuq l-adolexxenti, ser naraw ukoll kif aħna s-Soċji għandna nġibu ruħna quddiem dawn il-bidliet kollha.

Il-midja soċjali saret il-mezz ta’ komunikazzjoni l-aktar komuni użat fost iż-żgħażagħ. Kif rajna, din il-midja mhix biss il-Facebook.

Bħall-Facebook hemm is-Snapchat, l-Instagram u bosta oħrajn.

Il-bidla fil-popolarità minn sistema għal oħra hi kontinwa, u fil-fatt interessanti ngħidu li fost l-adolexxenti Amerikani l-Facebook illum hu diġà meqjus bħala xi ħaġa tal-ġenituri u l-anzjani! (Studju Common Sense Media CSM 2018 - popolarità fost l-adolexxenti 13 sa 17-il sena: Snapchat 41%, Instagram 22%, Facebook 15%) Permezz ta’ messaġġi, emojis, stampi, videos u live-streaming, iżżgħażagħ jitkellmu ma’ sħabhom, jiftehmu fuq il-ħruġ, jagħmlu l-HW flimkien, jinfurmaw

ruħhom dwar il-ġrajjiet kurrenti, iżommu kuntatt mal-ġenituri u jesprimu l-opinjonijiet tagħhom.

Fi ftit kliem, għal bosta żgħażagħ tal-lum dinja bla smartphone jew bla internet hija dinja prattikament inimmaġinabbli!

Kif rajna fl-artikli ta’ qabel, l-effetti tal-midja soċjali fuq l-individwi jvarjaw minn persuna għal oħra.

L-istudju tal-CSM li sar firrebbiegħa li għaddiet juri li l-effett tal-midja soċjali fuq adolexxenti normali hu ġeneralment wieħed pożittiv – jgħinhom iħossuhom anqas lonely u depressed. Iżda fuq adolexxenti bi problemi, jew b’mod aktar speċifiku dawk li jbatu minn self-esteem baxxa, il-midja soċjali għandha t-tendenza li tamplifika l-problema, kemm minħabba l-bullying kif ukoll minħabba l-fatt

336 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

li dawn l-adolexxenti jħossuhom imwarrbin 24/7.

Dan l-istudju tal-CSM jikxef ukoll l-attitudnijiet li l-adolexxenti għandhom lejn dawn il-mezzi.

Jgħidilna li l-adolexxenti “ma jistgħux jieqfu jużaw dawn il-mezzi – u mhux ser jieqfu jużawhom”. Fejn fl-2012 kien hemm biss wieħed minn kull tlieta li jużaw il-midja soċjali aktar minn darba kuljum, illum 70% jużawhom aktar minn darba. 38% minnhom jgħidu li jużawhom kull siegħa u 16% stqarrew li prattikament jużawhom non-stop.

Dan minkejja l-fatt li ħafna minn dawn l-adolexxenti huma konvinti li l-kumpaniji bħas-Snapchat, Instagram u Facebook qegħdin kontinwament ‘jimmanipulaw’ lil min jużahom biex iqatta’ aktar ħin fuq is-sistemi tagħhom!

Fatt ieħor interessanti li ħareġ minn dan l-istudju hu li, fejn fl-2012 kważi nofs l-adolexxenti kienu jippreferu l-komunikazzjoni face-to-face, illum anqas minn wieħed minn kull tlieta jippreferu jikkomunikaw b’dan il-mod.

L-adolexxenti huma konxji ta’ dan u huma stess jistqarru li dawn ilmezzi jaljenawhom minn affarijiet li huma aktar importanti, bħallHW u l-irqad. Ma kinux ftit dawk li semmew ukoll il-frustrazzjoni li taqbadhom meta sħabhom jinqatgħu għalihom fid-dinja

virtwali permezz tas-smartphone.

Sfortunatament din it-tendenza daħlet ukoll fost l-adulti u fil-fatt 33% ta’ dawn l-adolexxenti jixtiequ li l-ġenituri tagħhom jnaqqsu millużu eċċessiv tas-smartphone.

Konxji mill-ammont ta’ ħin użat (jew moħli) fuq dawn il-mezzi, ilmaġġoranza ta’ dawn l-adolexxenti nfushom qegħdin jippruvaw jikkontrollaw l-użu tagħhom. Bosta jitfu s-smartphone jew jagħmluh silent qabel ma jorqdu, waqt l-ikel jew waqt li jkunu qed jistudjaw.

Iżda għal raġunijiet diversi, numru sostanzjali ta’ adolexxenti xorta mhumiex kapaċi jikkontrollaw l-użu tas-smartphone – la meta jkunu ma’ sħabhom, la waqt l-ikel fil-familja u lanqas billejl.

Issa li tajna ħarsa ħafifa fuq l-aħħar kurrenti li qegħdin jaffettwaw lill-adolexxenti u ż-żgħażagħ fid-dinja tal-lum, tajjeb nistaqsu, niddiskutu u nistudjaw flAssenjatur u l-Kapitli Partikolari tagħna kif aħna u l-Oqsma tagħna nistgħu nkunu melħ tal-art u ‘oażijiet li jaqtgħu l-għatx’ – għatx li Ġesù biss kapaċi jaqtgħu!

F’konferenza riċenti fil-Polonja dwar il-‘Kriżi tal-Fidi fl-Ewropa’, il-Kardinal Angelo Bagnasco, li hu l-President tal-Kunsill tal-Konferenzi tal-Isqfijiet flEwropa, qal li l-aqwa alleat talVanġelu mhuwiex xi program

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

337

Il-Kardinal Angelo Bagnasco ta’ laqgħat, l-istrutturi jew l-organizzazzjonijiet, u lanqas il-kultura, il-politika jew il-Knisja.

Skont il-Kardinal, l-aqwa alleat hu l-bniedem innifsu. Hu spjega li fil-qalba tal-qalba tal-bniedem, il-mistoqsijiet bħal ‘Min jien?’ u ‘Għaliex qed ngħix?’ huma l-aqwa alleati tal-Vanġelu. Żied jgħid li, minkejja li nistgħu naħarbuhom, insikktuhom u naljenaw ruħna minnhom, anke bil-midja soċjali, mistoqsijiet bħal dawn ma naslu neqirduhom qatt. U jasal mument, traġedja jew avveniment millisbaħ bħal wild ġdid fil-familja u dawn il-mistoqsijiet jerġgħu jqumu mill-ġdid – u permezz tagħhom il-bniedem kapaċi jinfetaħ għal Alla.

F’dan id-dawl, il-midja soċjali tista’ tidher bħala l-loppju l-aktar popolari ta’ żmienna biex wieħed jaljena rasu u jaħrab mir-realtà ta’ dawn il-mistoqsijiet. Iżda nistaqsu: Għaliex wieħed għandu jaħrab?

Għaliex dan il-biża’? Il-Kardinal Bagnasco qal li l-Ewropa talpreżent mhux talli tibża’ minn Alla, iżda saħansitra tikkunsidrah bħala l-akbar għadu tal-bniedem, għadu tal-libertà, għadu tal-ferħ u għadu tal-ħajja. Meta mistoqsi minn fejn ġej dan il-biża’, ilkardinal semma bosta raġunijiet, bħall-Illuminiżmu, il-mentalità tar-Rivoluzzjoni Franċiża, ilKomuniżmu u oħrajn, iżda l-aktar li għamel enfasi kien fuq innuqqas ta’ “katekeżi vera”, katekeżi li ma wasslitx lil dak li jkun biex “jiltaqa’ ma’ Ġesù u l-ħsieb tiegħu li l-Knisja toffrilna”. Hekk, ikompli Bagnasco, il-bniedem tgħallem, żviluppa u avvanza l-kapaċitajiet tiegħu iżda din l-intelliġenza ma ġietx mantnuta b’ikel spiritwali adatt, b’konsegwenza li l-libsa tal-fidi saret tidher inadegwata u qadima, u għalhekk intremiet.

Mitt sena ilu Dun Ġorġ kien jgħid li ħafna ma jħobbux lil Alla għax għalihom Alla hu “żero kbir”. U jekk ma tafx lil xi ħadd kif tista’ tasal tħobbu jew tgħix kif jixtieqek hu? Nemmen li l-missjoni tagħna bħala Soċji, appostli ta’ Ġesù msejħa biex nitgħallmu u ngħallmu, qiegħda ssir dejjem

338 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

aktar relevanti minn jum għal ieħor. Il-midja soċjali hi għodda oħra f ’idejna biex bl-għajnuna u l-gwida tas-Superjuri tagħna noħorġu mill-comfort zones tagħna u, fi kliem il-Papa Franġisku, nimirħu biex nilħqu ż-żgħażagħ il-kbar fil-periferiji. B’kuntatti personali meqjusa u għaqlin, nemmen li nistgħu nkunu dejjem aktar il-melħ tal-art għal uħud minn dawn l-adulti biex permezz tagħna jduqu mill-ġdid il-libertà, il-ferħ u l-ħajja li jaf jagħti Ġesù.

F’kultura individwalistika li għall-profitti timbottana biex niżolaw ruħna wara l-iscreens tagħna u tiskuraġġina milli jkollna laqgħat veri ma’ xulxin, nemmen li l-Oqsma tagħna qegħdin ukoll jilagħbu rwol dejjem aktar

importanti biex ikunu tassew oażi ta’ ferħ u ta’ paċi għal kull min jidħol fihom; oażi fejn wieħed jista’ jinqata’ mill-istorbju reali u virtwali u jsib ftit serħan tal-qalb; oażi fejn dawk preżenti jużaw l-airplane mode għal dawk li mhumiex; post fejn taf li hemm xi ħadd li qiegħed tassew attent biex jisimgħek; post fejn il-komunikazzjoni hi real-life u mhux sempliċiment live; post fejn tħossok milqugħ għax iridu lilek u mhux is-selfies tiegħek; post fejn tirrikrea ruħek ma’ ħbieb ta’ veru u mhux ma’ Friends li lesti biss biex jagħmlulek Like; post fejn tiltaqa’ ma’ nies li għalihom Ġesù mhuwiex xi avatar iżda persuna ta’ veru li ta’ min isir jafha, iħobbha u jimxi warajha!

Rainer Bezzina

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

339

50 Sena mill-Humanae Vitae

L-Humanae Vitae…

Hamsin Sena Wara

I

r-reazzjonijiet għall-Humanae Vitae, li fiha l-Papa San Pawlu VI kkonferma t-tagħlim konsistenti tal-Knisja Kattolika dwar iż-żwieġ Nisrani u t-trasmissjoni tal-ħajja umana, kienu ħafna u diversi. Teżisti tendenza li jissemmew bi prominenza l-kummenti negattivi, ġejjin l-aktar mill-pajjiżi talPunent. U dan minħabba n-numru mhux żgħir ta’ saċerdoti u teoloġi li wrew reżistenza għal xi tagħlim tal-Humanae Vitae. Xi wħud saħansitra ddikjaraw pubblikament li ma qablux mal-konklużjonijiet tal-enċiklika. Oħrajn, minkejja li kienu tal-istess fehma, baqgħu siekta għaliex ma ridux jidhru li qegħdin jeħduha kontra l-awtorità tal-Papa. Barra minn hekk, diversi gruppi u movimenti talfamilja madwar id-dinja ma qadux lura milli juru d-delużjoni qawwija tagħhom għall-Humanae Vitae. Huma beżgħu li l-enċiklika kienet se tagħmel il-ħidma tagħhom aktar diffiċli, speċjalment ma’ koppji Nsara żgħażagħ.

Jekk f ’xi pajjiżi tal-Punent kien jeżisti sens ta’ negattività filkonfront tal-Humanae Vitae, mhux l-istess jista’ jingħad għall-pajjiżi tal-Afrika u l-Amerika Latina, forsi anki minħabba r-reżistenza ta’ dawk il-pajjiżi għall-imperjaliżmu barrani li seta’ jinqeda bil-kontroll tat-twelid biex jaħkem aktar fuq il-pajjiżi foqra. Tliet ġimgħat biss wara l-pubblikazzjoni tal-Humanae Vitae (25 ta’ Lulju 1968), il-Papa Pawlu VI żar Bogotà ġewwa l-Kolumbja fejn kien għaddej id-39 Kungress Internazzjonali Ewkaristiku u t-Tieni Assemblea Ġenerali tal-Isqfijiet tal-Amerka Latina. Il-poplu Kolumbjan

laqa’ lill-Papa b’entużjażmu kbir, minkejja li hu kien ġie kkritikat ħafna dwar l-użu tal-ġid tal-Knisja.

Ma setax jonqos li f’dik iż-żjara pastorali l-Papa ma jirreferix għallenċiklika li sa mill-bidu kienet qiegħda tkun ikkontestata minn ħafna. F’għeluq id-diskors tat-Tieni Assemblea Ġenerali tal-Isqfijiet tal-Amerka Latina f ’Medellín, fl-24 ta’ Awwissu 1968, huwa indirizza lill-isqfijiet u fost ħwejjeġ oħra qalilhom: “Nixtiqukom tifhmu sewwa l-importanza tal-pożizzjoni delikata u diffiċli li, b’fedeltà lejn il-liġi ta’ Alla, aħna emminna li hu d-dmir tagħna li naffermawha mill-ġdid; u nitolbukom tużaw kull

340 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

opportunità pastorali u soċjali biex din il-pożizzjoni tinżamm kif inhu xieraq.”

Monsinjur Pessoa Câmara, Arċisqof ta’ Recife fil-Brażil u wieħed minn dawk li ħadmu qatigħ għalliberazzjoni tal-foqra, kellu kliem ta’ tifħir għall-Humanae Vitae.

Mons. Câmara saħaq li l-enċiklika kienet waħda mill-inizjattivi l-aktar effettivi favur il-pajjiżi foqra, speċjalment bl-affermazzjoni li l-ħakkiema jew gvernijiet tannazzjonijiet m’għandhomx jiddettaw huma l-kwistjonijiet l-aktar privati u intimi tal-ħajja tal-familja (ara HV 17). Hu nnota wkoll li l-użu tal-mezzi ta’ kontraċezzjoni, bħallpillola kontraċettiva, kien qiegħed jikkontribwixxi għal kultura ta’ aktar promiskwità li ħafna drabi wasslet għal-legalizzazzjoni tal-abort f ’diversi pajjiżi.

Sadattant bosta isqfijiet madwar iddinja ħadmu qatigħ biex jikkalmaw ir-ribelljoni ta’ movimenti kbar fil-konfront tal-enċiklika u l-awtur tagħha, jiġifieri l-Papa nnifsu. Ilkummenti l-aktar komuni ta’ dawk l-ilħna l-aktar voċiferi kienu li l-enċiklika ġiet fuq id-dinja Kattolika bħal sajjetta fil-bnazzi. Skont huma l-Insara, wara ħafna stennija u qtigħ il-qalb, ma stennewx moraliżmu hekk dejjaq minn Papa li sa millbidu tal-pontifikat tiegħu poġġa ’l-bniedem kontemporanju fiċċentru tal-kitbiet u l-missjoni tiegħu,

Monsinjur Hélder Pessoa Câmara bħal fil-Popolorum Progressio, u li impenja ruħu biex jirriforma s-Sant’Uffizzju. Fuq livell differenti, id-diskussjoni daret fuq l-awtorità tal-Maġisteru u fuq l-infallibiltà jew le tal-enċiklika; intqal ukoll li l-Humanae Vitae ma xxandritx ex cathedra u għalhekk, minkejja li kien dokument ta’ importanza kbira, xi tagħlim minnu seta’ jiġi revokat. Uħud kienu xerrdu x-xniegħa li l-Papa kien qiegħed jiġi mbuttat jikteb enċiklika ġdida dwar l-awtorità tal-Maġisteru tal-Knisja.

Mill-banda l-oħra, dawk li fehmu b’mod xieraq it-teoloġija wara l-Humanae Vitae setgħu jaraw ċar li l-enċiklika kienet tirrifletti l-viżjoni Nisranija tal-ħajja umana.

Ispirat mill-Evanġelju l-Papa fakkar lill-Insara li “l-bieb u t-triq li jwasslu għall-ħajja huma dojoq” (HV 25). Il-Papa ma naqasx milli jsostni l-ħtieġa tas-salib fl-għejxien tal-ħajja Nisranija,

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

341

filwaqt li spjega li s-salib għandu jkun sinjal ta’ tama għan-Nisrani.

F’kummenti li għamel sitt ijiem biss wara l-pubblikazzjoni talenċiklika, il-Papa stqarr li qabel il-pubblikazzjoni tal-Humanae Vitae kien ġarrab diversi sofferenzi spiritwali minħabba ħsibijiet u dubji dwar jekk b’dak li kien se jiddikjara fl-enċiklika kienx se jitfa’ aktar piż fuq il-ħajja ta’ tant familji Nsara. Madankollu, il-Papa ddikjara li hu qatt ma ddubita mill-veraċità ta’ dak kollu li kiteb u afferma li hu kien lest ikompli jsofri fis-skiet u jitgħabba bir-responsabbiltà sħiħa tal-Humanae Vitae waħdu.

Il-Papiet li ġew warajh kollha komplew isostnu u jibnu fuq ittagħlim tal-Humanae Vitae. Fleżortazzjoni appostolika Familiaris Consortio (1981), il-Papa San Ġwanni Pawlu II espona l-viżjoni Nisranija tal-vokazzjoni taż-żwieġ Nisrani.

B’mod partikulari l-Papa daħal filfond dwar l-imħabba konjugali (ara FC 13) u fisser kif permezz tagħha l-miżżewġin jirċievu d-don talispirtu ta’ Kristu li jgħinhom jimxu flimkien fil-ħajja tal-qdusija. Filħmistax-il anniversarju tal-Humanae Vitae, f ’Ottubru tal-1983, il-Papa Ġwanni Pawlu II stqarr li l-Insara għandhom jirriflettu fuq it-tagħlim tal-Humanae Vitae fi spirtu ta’ talb.

Għal darb’oħra l-Papa tenna t-tagħlim tal-Knisja dwar iż-żwieġ Nisrani u qal li, meta xi ħadd jargumenta li f ’xi ċirkustanzi partikulari l-użu

tal-kontraċezzjoni jista’ jkun ġustifikat, ikun qisu qiegħed jgħid li, minħabba xi ċirkustanzi talħajja, il-bniedem jista’ xi drabi jkun ġustifikat jekk jikkonkludi li filverità Alla mhu Alla xejn. F’Lulju tal-1987 il-Papa Ġwanni Pawlu II ddikjara li t-tagħlim tal-Knisja dwar il-kontraċezzjoni ma kienx materja miftuħa għal diskussjoni franka bejn it-teoloġi u saħaq li min jgħallem tagħlim kuntrarju għal dak li tgħallem il-Knisja jkun qiegħed jiżgwida l-kuxjenza talInsara. Dan it-tagħlim ġie sostnut fil-Veritatis Splendor (1993). F’din l-enċiklika l-Papa Ġwanni Pawlu II inkluda l-użu tal-kontraċezzjoni fil-lista tal-għemejjel meqjusa bħala “intrinsikament ħżiena” u li għandhom jitqiesu illeċti f ’kull ċirkustanza.

F’paragrafu 15 tal-enċiklika Caritas in Veritate (2005), il-Papa Emeritu Benedittu XVI kompla jikkonferma dak li għallem Pawlu VI meta qal: “L-Humanae Vitae tisħaq fuq it-tifsira unittiva u prokreattiva tas-sesswalità, u b’hekk tqiegħed fis-sisien tas­ soċjetà lill-miżżewġin bħala koppja, raġel u mara, li jilqgħu lil xulxin fid-distinzjoni u l-komplementarjetà; mela koppja miftuħa għall-ħajja. Mhijiex biss morali individwali: l-Humanae Vitae turi r-rabtiet b’saħħithom li jeżistu bejn l-etika tal-ħajja u l-etika soċjali, filwaqt li tiftaħ

342 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

tematika maġisterjali li żviluppat bil-mod il-mod f ’dokumenti varji, sakemm fl-aħħar waslet l-Enċiklika Evangelium Vitae [1995] ta’ Ġwanni Pawlu II. IlKnisja tipproponi bis-saħħa din irrabta bejn l-etika tal-ħajja u l-etika soċjali għax taf li ma jistax “ikollha bażi solida dik is-soċjetà li, filwaqt li temmen f ’valuri bħad-dinjità tal-persuna, il-ġustizzja u l-paċi, imbagħad tikkontradixxi lilha nfisha mill-qiegħ meta taċċetta u tittollera l-aktar modi diversi kif il-ħajja tal-bniedem tkun imkasbra u vjolentata, l-aktar jekk hi dgħajfa u mwarrba”[EV 101].

F’intervista mal-Corriere della Sera tal-5 ta’ Marzu 2014, il-Papa Franġisku qal: “Kollox jiddependi minn kif tkun interpretata l-Humanae Vitae. L-istess Papa Pawlu VI, fl-aħħar mill-aħħar, kien jirrikmanda lill-konfessuri biex juru ħafna ħniena u attenzjoni għas-sitwazzjonijiet konkreti.

Iżda l-ġenjalità tiegħu kienet profetika; kellu l-kuraġġ li jeħodha kontra l-maġġoranza, li jiddefendi d-dixxiplina u l-morali u li jeżerċita t-trażżin kulturali. Il-kwistjoni mhijiex li tinbidel id-duttrina, iżda li nidħlu fil-fond u nagħmlu mod li l-pastorali tqis is-sitwazzjonijiet u dak li jistgħu jagħmlu n-nies.”

Fl-eżortazzjoni appostolika Amoris Laetitia (2016) l-Papa Franġisku rrifletta aktar fil-fond

dwar il-pressjoni li għaddejjin minnha l-familji tal-lum u li tista’ tikkontribwixxi għax-xewqa tal-kontroll tat-twelid (ara AL 42). Il-Papa wera l-fehma li l-mentalità li tippromovi inqas twelid, li ħafna drabi tkun imħeġġa minn sistemi politiċi dinjija tassaħħa riproduttiva, mhux biss tiddetermina sitwazzjoni li fiha l-kontinwazzjoni minn ġenerazzjoni għal oħra m’għadhiex iżjed assigurata, imma hemm ir-riskju li maż-żmien it-tnaqqis demografiku jġib tfaqqir ekonomiku u jtellef ittama fil-futur. Il-Papa saħaq ukoll li l-iżvilupp tal-bijoteknoloġija ħalla impatt qawwi fuq ir-rata tat-twelid u elenka fatturi oħra li jistgħu jippromovu kultura ta’ anqas twelid, bħalma huma l-industrijalizzazzjoni, irrivoluzzjoni sesswali, il-biża’ li l-popolazzjoni taqbeż il-limiti u l-problemi ekonomiċi. Il-Papa nnota wkoll li l-mentalità talkonsum li qegħdin ngħixu fiha tista’ taqta’ qalb il-koppji milli jġibu l-ulied fid-dinja, anki sempliċement minħabba l-fatt li jridu jħarsulhom il-libertà tagħhom u l-istil ta’ ħajjithom. Il-Papa Franġisku ddefenda wkoll l-ippjanar naturali tal-familja, u sostna li tali ppjanar għandu jsir fi spirtu ta’ mħabba u b’ubbidjenza lejn il-kuxjenza, kemm-il darba din tkun iffurmata tajjeb. Fl-istess eżortazzjoni l-Papa kkundanna kull intervent jew inizjattiva kostrinġenti tal-

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

343

gvernijiet favur il-kontraċezzjoni, l-isterilizzazzjoni jew saħansitra l-abort.

Konklużjoni Ħamsin sena wara l-pubblikazzjoni tal-Humanae Vitae, wieħed ma jistax ma jirrikonoxxix is-sens profetiku tal-Papa San Pawlu VI. Bil-pubblikazzjoni tal-Humanae Vitae l-Papa kien jaf li kien sejjer kontra l-kurrent. Żgur kien jaf li xi kardinali kollaboraturi qrib tiegħu, bħal Döpfner u Suenens, kienu favur atteġġjament aktar miftuħ u kien jaf dwar is-sensibiltà għall-kontraċezzjoni preżenti fil-Kungress Dinji tal-Lajċi li kien sar is-sena ta’ qabel. Iżda l-punt li hu kellu għal qalbu kien dak li jagħmel is-sesswalità tassew umana, skont l-antropoloġija Nisranija. Għall-Papa Pawlu VI ma seta’ qatt ikun hemm xi “pillola Kattolika”, ewfemiżmu li kien qed jissemma dik il-ħabta, li

Il-Kardinal Julius Döpfner

Il-Kardinal Léon-Joseph Suenens telimina l-problemi tal-maternità u l-paternità responsabbli. Jixraq li nagħlqu din is-serje ta’ artikli dwar l-Humanae Vitae b’kumment tal-Papa San Pawlu VI nnifsu fil-bidu nett tal-pontifikat tiegħu: “Jista’ jkun li l-Mulej sejjaħli għal dan is-servizz mhux għax għandi xi kariżma, jew biex immexxi u nsalva l-Knisja mid-diffikultajiet li għaddejja minnhom bħalissa, iżda biex inbati xi ħaġa għallKnisja u b’hekk jidher ċar li Hu, u mhux ħaddieħor, qed imexxiha u jsalvaha. Qegħdin nurukom dan is-sentiment tagħna mhux biex nagħmlu att pubbliku, u għaldaqstant fieragħ, ta’ umiltà, iżda biex lilkom ukoll jingħatalkom li tgawdu l-paċi li aħna nħossu fina nfusna, filwaqt li naħsbu li mhux l-id dgħajfa u bla esperjenza tagħna tinsab fuq it-tmun tad-dgħajsa ta’ Pietru, iżda dik li ma tidhirx, qawwija u kollha mħabba tal-Mulej Ġesù.”

Jonathan Sammut

344 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

Skrittura

Il-Profeta Nahum

N

aħum kien profeta ieħor tas-seklu sebgħa, żmien ta’ vjolenza u taħwid. Ipprofetizza l-waqgħa ta’ Tebe li ġrat fis-sena 663 qK u ta’ Ninwè, il-kapitali tal-Assirja, fis-sena 612. L-Assirja kienet nazzjon li kulħadd kien jibża’ minnu u jobogħdu fl-istess ħin minħabba l-ħruxija u l-kefrija li kienu juru s-suldati kull meta jirbħu. Il-ktieb talprofeta huwa għajta ta’ ferħ għat-tmiem tal-Imperu tal-Assirja minħabba li dan kiser kull liġi umana.

Il-Ktieb tal-Profeta Naħum huwa msejjes fuq tliet kapitli b’sebgħa u erbgħin vers. Huwa mqiegħed bejn il-Ktieb ta’ Mikea u dak ta’ Ħabakkuk u huwa s-seba’ wieħed tal-Profeti ż-Żgħar. Fuq Naħum prattikament ma nafu xejn u l-ftit li nafu fuqu nafuh mill-kitba tiegħu.

Il-bidu tal-ktieb ma jagħtina l-ebda informazzjoni personali u lanqas jitkellem fuq is-sejħa profetika.

Huwa kien minn Elkosh, post li ma jissemma mkien fl-Iskrittura u lanqas nafu eżattament fejn kien. Ħafna studjużi jemmnu li kien fin-naħa ta’ isfel tal-Palestina u għalhekk Naħum kien mis-Saltna ta’ Ġuda. Hemm oħrajn li jaħsbu li kien mill-inħawi tal-Galilija waqt li oħrajn jaħsbu li dan ir-raħal kien iktar lejn it-Tramuntana, fl-inħawi tal-Iraq. Interessanti li l-qabar ta’ Naħum għadu jeżisti f ’dik li kienet sinagoga ġewwa Alqosh fl-Iraq, minn fejn il-komunità Lhudija ġiet imkeċċija fl-1948. Il-post illum

ma tantx jinsab f ’qagħda tajba u bejn l-2017 u l-2018 għaqda nongovernattiva Amerikana ARCH ġabret l-ewwel fondi biex jibdew it-tentattivi għar-restawr tal-binja.

Dan seħħ wara l-biża’ li l-qabar seta’ jiġi mtajjar mill-Isis. Il-Profeta Naħum huwa meqjus bħala qaddis mill-Ortodossi li jikkommemoraw il-festa tiegħu nhar l-1 ta’ Diċembru. L-isem “Naħum” ifisser il-Mulej ifarraġ. Uħud millistudjużi kienu jżommu li Naħum ipprofetizza meta Assurbanipal rebaħ il-belt Eġizzjana ta’ Tebe fis-sena 663 qK; illum l-opinjoni ġenerali hija li hu kiteb ftit qabel is-sena 612 qK (is-sena li fiha waqa’ l-Imperu Assirjan), għax iddettalji li jagħti ma setax jiktibhom daqshekk ’il bogħod mill-ġrajja tal-waqgħa ta’ Ninwè. Huwa jiddeskrivi l-waqgħa b’dettalji preċiżi u jikteb fil-preżent; qishom il-fatti qed jiġru waqt li qed jirrakkuntahom.

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

345

Naħum jorbot il-patrijottiżmu mar-reliġjon u hemm min jaħseb li kien profeta marbut mat-Tempju.

Barra li kien patrijott, Naħum kien poeta brillanti u persuna ta’ skola għax il-kitba tiegħu hi waħda klassika. Il-pinna tiegħu, bħal dik ta’ artista, iġġiegħlek tħossok parti mis-sitwazzjoni drammatika tal-waqgħa tal-Imperu. Għal Naħum it-tmiem tas-setgħa talAssirjani fisser tama ġdida għallpoplu ta’ Alla. Il-profezija tiegħu kienet meqjusa bħala oraklu ta’ salvazzjoni u għandha mnejn kienet tintuża fil-Liturġija tatTempju bħala talba lil Alla għallwaqgħa tal-Assirja.

Naħum ipprofetizza fi żmien isSlaten Ġosija u Manasse. Huwa jipprova jaqra s-sitwazzjoni politika ta’ żmienu u l-waqgħa inevitabbli tal-Assirja jqisha bħala effett tal-ġudizzju ta’ Alla. Dak li Sofonija jiddedika oraklu għalih, Naħum jiddedika ktieb sħiħ.

Għalhekk il-Ktieb ta’ Naħum, mibni fuq żewġ għanjiet b’kuntrast ma’ kotba oħra tas-seklu sebgħa, ma jsemmix il-ħażen ta’ Manasse, il-politika atea u l-inġustizzji soċjali imma jiffoka biss fuq ilferħ tal-waqgħa tal-Assirja. Dan jista’ jkun ukoll minħabba li hu kien jgħix fi żmien ir-riformi li beda jagħmel is-Sultan Ġosija.

B’kuntrast, Ġeremija li kien kontemporanju ta’ Naħum ma jagħmilx enfasi fuq il-waqgħa

tal-Assirja imma jiffokka fuq il-fatt li d-dnubiet tas-Saltna ta’ Ġuda tant huma kbar li mhix ser teħlisha. Naħum ma jsemmi xejn x’ġara wara l-waqgħa tal-Assirja, biss il-ferħ tiegħu ftit li xejn dam minħabba li tliet snin wara filbattalja ta’ Karkemix miet is-Sultan Ġosija u r-riforma li beda jwettaq mietet miegħu. Iktar minn hekk fis-sena 605 qK Nabukodonosor sar l-Imperatur tad-Dinja u fissena 587 qK rebaħ is-Saltna ta’ Ġuda u kaxkar lill-poplu fl-eżilju.

Għalhekk nistgħu ngħidu li dik ta’ Naħum kienet ferħa bla temma!

L-Imperu Assirjan ħakem bejn is-sena 2500 sas-sena 609 qK. Kellu żewġt ibliet prinċipali, Assur u Ninwè, u fl-Imperu kienu mitkellma l-Akkadiku, isSumeriku u l-Aramajk. L-Assirjani kienu l-aqwa fejn tidħol ix-xjenza, it-teknoloġija u l-kultura. Il-qalba tal-Imperu kienet l-Iraq, il-Grigal tas-Sirja, in-Nofsinhar tat-Turkija u l-Majjistral tal-Iran bix-xmajjar Tigris u Ewfrates. L-Imperu kien jestendi minn Ċipru salIran u kien jinkludi l-Armenja, l-Ażerbajġan, l-Arabja, l-Eġittu u l-Lvant tal-Libja. Ix-xabla talAssirjani ma kienet taħfirha lil ħadd; minbarra li jagħmlu ħerba mit-territorji, kienu joqtlu lillpriġunieri b’mod krudili billi jdeffsuhom f ’arblu u jħalluhom imutu bil-mod. Ġieli kienu jqaxxru lill-priġunieri u jdendlu

346 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

l-ġilda tagħhom mas-swar talbelt. Għalhekk kienu jnisslu biża’ u rabja. Barra li kienu l-Assirjani li qerdu s-Saltna ta’ Iżrael fis-sena 721 qK, ippruvaw bla suċċess jattakkaw lil Ġerusalemm u fi żmien Manasse s-Saltna ta’ Ġuda spiċċat tħallas tributi kbar lill-Assirjani. Id-deklin ta’ dan l-Imperu beda fis-sena 616 qk meta l-Babiloniżi bdew inaqqru mit-territorju tal-Assirjani.

L-alleanza militari bejnhom u l-Medi rebħet lil Tarbisu u Assur filwaqt li fis-sena 612 tħarbtet Ninwè, il-belt kapitali tal-Imperu Assirjan. Għalkemm il-fdal talAssirjani ħarab lejn l-Eġittu, fissena 605 l-Babiloniżi ġabu fix-xejn lil din il-koalizzjoni u qerdu darba għal dejjem lill-Assirjani.

Il-Ktieb ta’ Naħum jiftaħ b’poeżija li fiha l-vrus jibdew bl-ewwel ħdax-il ittra tal-alfabett Lhudi u dan juri l-kapaċità u l-istil mirqum li kellu Naħum. L-ewwel parti tal-ktieb, ‘Taħbira għal Ninwè’, hija summarju ta’ dak li ser insibu. Wara Naħum isemmi ‘d-dehra ta’ Naħum l-Eloqxi’ u jitkellem dwar il-viżjonijiet li qed jara. Mela l-Ktieb ta’ Naħum hu mibni fuq viżjonijiet profetiċi.

Iż-żewġ Profeti Isaija u Għabdija bħal Naħum juru li qed jiktbu dwar viżjonijiet filwaqt li Għamos u Mikea juru li l-kliem li qed jiktbu huwa l-kliem ta’ Alla.

Il-qofol tal-ktieb huwa l-viżjoni

tal-waqgħa tal-Assirja bħala ġudizzju ta’ Alla għall-kefrija kbira li dejjem uriet. Għalhekkk b’mod emozzjonali l-profeta jifraħ bit-telfa u t-tmiem tal-oppressur tal-popli. Għalkemm it-teoloġija ta’ Naħum hija waħda sempliċi, fiha wieħed jista’ jara żewġ aspetti ewlenin: (a) Alla huwa s-sid ta’ kulħadd u ta’ kollox, anke ta’ dawk l-Assirjani li donnu ħadd ma seta’ jżommhom: ‘U int ukoll tisker, titgħakkes, int ukoll tfittex kenn minn quddiem l-għadu’; (b) Alla jikkastiga l-ħażen u l-Assirja li hi meqjusa bħala l-ħażen il-kbir se tiġi kompletament meqruda: ‘M’hemmx fejqan għall-ħsara tiegħek, ġerħtek tal-mewt. Kull min jisma’ bi ħbarek ifaqqa’ jdejh għalik.’ Il-mexxejja tagħha ser jorqdu r-raqda tal-mewt u n-nies tagħha ser ikunu mxerrda bħal nagħaġ bla ragħaj. Ninwè ser tispiċċa darba għal dejjem u l-ġnus l-oħra se jifirħu bil-waqgħa tagħha.

Naħum iqanqal bosta dubji filmessaġġ teoloġiku tiegħu. Fiddjalogu dwar il-qerda ta’ Sodoma u Gomorra, Abraham jistaqsi lil Alla jekk kienx ser jinqered it-tajjeb mal-ħażin. Bl-istess mod Naħum jistaqsi jekk fil-qerda totali tal-Assirjani t-tajbin humiex ser jinqerdu mal-ħżiena. Jaqaw Alla ma jimpurtahx min-nies ta’ Ninwè? Għal dawn il-mistoqsijiet iktar tard inkiteb il-Ktieb ta’ Ġona

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

347

fejn, għalkemm mhux minnu li n-nies ta’ Ninwè nidew sawma u bdew jemmnu f ’Alla, il-Ktieb ta’ Ġona juri li t-tama tas-salvazzjoni hi mifruxa għall-bnedmin kollha iktar milli għal poplu wieħed.

Temi Importanti fil-Ktieb ta’ Naħum Alla bħala gwerrier - Il-bidu tal-Ktieb ta’ Naħum huwa simili għall-Ktieb ta’ Mikea. It-tnejn li huma jitkellmu fuq iż-żjara ta’ Alla u jiddeskrivuha bħala waħda feroċi. Alla hu għajjur u minn taħt idu ma jaħrab ħadd u xejn. Ir-rabja tal-Mulej iddewweb l-għoljiet u l-muntanji jitriegħdu quddiemu. Bħal Sofonija, Naħum iqabbel ir-rabja ta’ Alla ma’ nar li s-sħana tiegħu tnixxef l-ibħra u xxmajjar. ‘Il-qilla tiegħu min jiflaħ għaliha?’ F’dan il-profeta r-rabja ta’ Alla mhix indirizzata lejn il-poplu tiegħu imma lejn l-għedewwa li jassruh. Id-dehra ta’ Alla hi waħda kosmika jew apokalittika kkaratterizzata minn riħ, tempesta, sħab u nar. Il-Babiloniżi ser ikunu strument f ’idejn Alla biex jeqred lill-Assirja. Ir-rebbieħa mhumiex il-Babiloniżi imma Alla għax huwa hu li qed imexxi l-assedju. Naħum jitkellem fuq il-kastig li kellu jbiddel ix-xorti tal-ħżiena.

L-Assirja li kienet rebħet u farrket lill-belt Eġizzjana ta’ Tebe issa ser tesperjenza l-istess xorti. Hawn

jinstama’ jidwi l-kliem li qal Ġesù lil San Pietru li min jagħti bis-sejf bis-sejf jinqered. Naħum fil-ktieb tiegħu juża ħafna kliem marbut mal-militar, bħal tarki, lanez, xwabel, karrijiet, swar, fortizzi, suldati, għedewwa, ġrieħi, iġsma, għases u assedju. B’kuntrast malkotba l-oħrajn tas-seklu sebgħa, Alla l-gwerrier ser jeħles lill-poplu mill-madmad kbir li kien itaqqlu billi jagħmel ħerba mill-Assirja, ġrajja li għandha timla lil kulħadd bil-ferħ għax il-poplu, mingħajr l-għadu u bir-riforma ta’ Ġosija, ikun jista’ joktor u jgħix fis-sliem.

Il-ġustizzja ta’ Alla - Il-ġustizzja hija tema importanti u fl-istess ħin kumplessa fil-Ktieb ta’ Naħum.

B’mod sempliċi Alla jikkundanna d-dnub u l-ġustizzja tiegħu titlob it-tmiem tal-inġustizzji, il-bidla għat-tajjeb u l-ħlas tal-ħżiena.

Dan kollu jidher meta Naħum isemmi l-krudeltà u l-barbariżmu li wrew l-Assirjani tul is-sekli.

Issa wasal jum il-ħaqq. Naħum iqabbel il-brutalità tal-Assirjani ma’ ljun li jattakka u jaħtaf il-priża.

Fi kliem Naħum il-ġustizzja titlob rispons għall-eċċessi tal-vjolenza; għalhekk il-ħerba tal-Assirjani hija ġustifikata. Għalkemm Alla jdum ma jagħdab, ma jħallix lillħażin mingħajr ħlasu għax huwa ġust. Naħum irid juri li dak li ser jesperjenzaw l-Assirjani hu proprju minħabba l-imġiba tagħhom.

348 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

Ir-riferenzi għall-Ktieb ta’ Naħum f ’kotba oħrajn tal-Iskrittura huma ftit li xejn. Jista’ jkun li hemm riferenzi f ’xi kitbiet ta’ San Pawl, speċjalment fil-vers: ‘Ara fuq l-iġbla riġlejn il-baxxar li jħabbar is-sliem.’ Insibu wkoll xi riferenzi fil-Ktieb tal-Apokalissi. Il-ktieb kien jingħata ċerta importanza fil-komunità ta’ Qumran. Infatti mad-Dead Sea Scrolls kien instab parti minn kummentarju (pesher) fuq il-Ktieb ta’ Naħum.

L-istudjużi Lhud illum huma xettiċi dwar il-ktieb minħabba li l-Lhud, għalkemm dejjem ifaħħru u jirringrazzjaw lil Alla għarrebħa fuq l-għadu, ma jifirħu qatt bit-telfa tal-għedewwa. F’dan iddawl ukoll, la l-lezzjonarju Lhudi, la dak Protestant u lanqas dak Kattoliku ma jagħmlu użu minn dan il-ktieb waqt il-Liturġija.

Kif rajna, meta miet Ġosija r-riforma mietet miegħu u l-poplu reġa’ lura għal li kien.

Minħabba f ’hekk il-ferħ ta’ Naħum inbidel fir-realtà ta’ Ġeremija. Fi kliem Dun Karm Attard, “Alla ried juri lil-Lhud li l-ħelsien ma jiġix sempliċiment bħala frott ta’ xi ċirkustanzi talistorja; il-ħelsien u s-sliem huma l-ħlas ta’ ħajja tajba”, liema ħajja kienet ’il bogħod minn dik li kien qed jgħix il-poplu tasSaltna ta’ Isfel.

Matthew Vassallo Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin 349

Il-Perfezzjoni Evanġelika

“Kunu mela Perfetti…” (6)

G

Mattew 5, 48

andhi ġabar kollox meta qal li jekk id-dinja trid trattat ta’ paċi dejjiemi kulma trid tagħmel hu li tgħix il-Beatitudnijiet. Dan jgħodd ukoll għall-ewwel tliet Beatitudnijiet li wħud ilaqqmu bħala negattivi għad li mhux kulħadd jaqbel ma’ din il-klassifikazzjoni.

Għal ħafna, anke għalina li qed infittxu ħajja ta’ perfezzjoni evanġelika, il-massimi li għaddielna l-Mulej f ’dawn il-Beatitudnijiet jidhru ’l fuq minn ħilitna. Għax mhux faċli li tgħix fqir, li taħfer bla kundizzjoni, li tibki u l-bqija. Iddinja toffri programm li fid-dehra hu ferm iktar attraenti. Trid tieqaf taħseb u tixtarr kliem il-Mulej biex fih issib il-veru faraġ Nisrani li

jisboq kull faraġ ieħor. U dan ma ngħiduhx aħna għax tal-Museum imma tgħidu anki d-dinja nfisha meta għajjiena, wara li tkun għexet il-massimi tagħha, tieqaf biex forsi tikseb ftit nifs u minn taħt l-ilsien tlissen: “Għajjejt nagħqad u niġri wara l-ferħ. Qisni qed nipprova nħaddan illużjoni. Meta mingħalija nkun ksibtha, nintebaħ li jdejja huma vojta u qalbi mimlija baħħ.”

350 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

“Henjin il-Foqra fl-Ispirtu” Il-faqar mhux xi ħaġa mixtieqa fiha nfisha. Anzi aħna bħala Nsara għandna naħdmu bis-sħiħ biex innaqqsuh mid-dinja. Hekk nagħmlu aħna bħala katekisti li niddedikaw ħajjitna għall-katekeżi.

Neliminaw il-faqar spiritwali billi nxerrdu t-tagħlim. Bħalna hawn eluf li ħajjithom hi ġlieda kontinwa biex jeliminaw il-faqar. Iħallu pajjiżhom, jagħmluha ta’ tallaba, jorqdu u jqumu f ’ambjenti diffiċli u perikolużi biex b’ħidmithom u bil-preżenza tagħhom inaqqsu l-faqar mid-dinja. Dawn ukoll jiksbu l-barka tal-Mulej għax huma verament foqra fl-ispirtu.

Anki jekk għandhom x’jieklu u fejn joqogħdu. Anke jekk materjalment ma jonqoshom xejn minn dak li hu neċessarju.

Għax il-barka li semma l-Mulej hi għal dawk li, waqt li jaħdmu bis-sħiħ biex inaqqsu l-faqar, f ’qalbhom mhumiex marbuta żżejjed mal-oġġetti jew kreaturi ta’ madwarhom. Aħna nkunu foqra jekk kapaci ngħaddu mingħajr dak li għal ħafna hu indispensabbli.

Hekk qed ngħixu l-kontradizzjoni Nisranija li, waqt li naħdmu kontra l-faqar, inkunu kapaċi nħaddnuh f ’ħajjitna. U nkunu mberkin għax iktar ma jkollok rabtiet ma’ oġġetti inqas tkun ferħan. Xi ħadd darba qal: “The more keys you have on your keyring the more numerous your troubles.” Meta raġel sinjur

kien qed juri l-palazz li kellu lil ħabibu, dan qallu: “Kemm ser tkun diffiċli għalik li tmut meta tiftakar x’meravilja ta’ binja u ġonna ser tħalli warajk!” La qgħadna hawn mhux etern, iż-żejjed li nippossedu iktar ixekkilna milli jgħinna fil-kisba tal-paċi.

“Henjin l-Imnikkta” L-istess il-barka dwar dawk li jibku. Mhux għax il-biki fih innifsu fih xi preġju, iżda Ġesù ried jurina li l-bniedem ma jistax jgħix mingħajr ma jiltaqa’ ma’ okkażjonijiet ta’ diqa. Għajnejn li qatt ma demmgħu aktarx li ftit ħabbew. Il-biki hu att ta’ simpatija u empatija lejn dawk ta’ madwarna. Bħal dik it-tifla li meta ommha staqsietha fejn kienet qaltilha li marret għand il-ġara tagħhom li kienet tilfet lil żewgha f ’qasir l-għomor u qagħdet ħdejha tibki magħha. Li tibki ma’ ta’ madwarek tfisser barka mhux biss għal min tkun qed takkompanja fil-ħajja imma anki għalik. Tħoss f ’qalbek sodisfazzjon qaddis li qed twieżen lil ħaddieħor f ’mixjietu.

U meta nkunu aħna stess li qed nibku, niftakru li l-Mulej hu qrib tagħna u lest li jixxottalna d-dmugħ minn għajnejna (Apok 21, 4). Il-preżenza tant qrib talMulej f ’dawn il-mumenti diffiċli toħloq fina sentimenti ta’ faraġ u tama li d-dinja ma tasal qatt li tagħtina bl-aljenazzjonijiet tagħha.

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

351

“Henjin ta’ Qalbhom Ħelwa” Lanqas donnha tant fiha sens il-barka dwar il-mansweti. Anzi d-dinja tgħidlek li miskin tassew il-ġwejjed għax jispiċċa vittma. Ġesù ma jridniex insiru tapit iżda jrid imexxina lejn triq il-maħfra.

Għax meta żżomm il-grudges f ’qalbek tkun qed tagħmel ħsara lilek innifsek. Tkun qed iġġorr tagħbija li tagħmlek skjav bla ma tintebaħ. Huwa uman li żżomm id-dinjità tiegħek, tant li anki l-Mulej innifsu ħass li għandu jwieġeb meta s-suldat sawtu quddiem it-tribunal Lhudi: “... jekk għedt is-sewwa, għaliex terfa’ idek fuqi?” (Ġw 18, 24) Madankollu rridu nżommu qalbna miftuħa beraħ anke għal dawk li jkunu offendewna. Lillqaddis Francis Libermann xi ħadd darba qallu: “Kieku taf kemm nobogħdok ma titbissimlix.” U l-qaddis wieġbu: “Kieku taf kemm inħobbok ma tobgħodnix.” Jgħidu li min lissen dak il-kliem iebes lillqaddis dik il-lejla stess mar sabu u talbu maħfra. Francis rebħu bl-imħabba u bil-maħfra u mhux bir-ritaljazzjoni u l-qilla.

Il-massimi ta’ Ġesù f ’dawn ilBeatitudnijiet mhumiex faċli.

Huma mixja għat-telgħa. Sfida kontinwa. Iżda l-kisba tagħhom iġġib paċi u serħan il-qalb.

Mhumiex frott id-dgħufija iżda effett ta’ ħajja msejsa fuq l-isfida evanġelika. Uħud iwarrbuhom għax huma biss ideali li ma jistgħux jintlaħqu. Oħrajn jgħidu li min jemmen fihom ikun qed jipprova jgħix f ’Utopja li ma tistax isseħħ sakemm tibqa’ ħajja l-malizzja umana. Iżda l-istorja turi li kien hawn nies li għexu dawn il-massimi u t-timbru li ħallew warajhom għadu jinħass u jissemma sal-lum. La waslu huma nistgħu naslu aħna. Il-ħażin jekk lanqas biss irridu nippruvaw. Li naqtgħu qalbna qabel nibdew. Li ngħidu li l-quċċata hi għolja wisq u nagħżlu li nibqgħu fil-wied.

Il-quċċata hi għolja iżda kulħadd jista’ jmidd l-ewwel passi lejha.

Nilħquhiex jew le jiddependi minn ħafna fatturi. L-importanti li aħna nirċievu l-barka tal-Mulej mhux għax inkunu ksibna ħafna iżda għax inkunu ppruvajna ħafna. Anke jekk il-quċċata tkun għadha ’l bogħod u aħna nkunu għadna nofs triq.

Michael Debono (Ħsibijiet imnebbħin mill-meditazzjonijiet talirtir li għamel P. Charló Camilleri O. Carm.)

352 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

Irrid Naqra

Iċ-Ċkejken Prinċep ta’ Antoine de Saint-Exupéry

H

awn ser nitkellem dwar ir-rakkont ta’ madwar tmenin paġna bit-titlu ‘Le Petit Prince’, oriġinalment miktub bil-Franċiż minn Antoine de Saint-Exupéry. L-awtur twieled fi Franza fl-1900 u f ’żgħożitu ingaġġa mal-Forzi tal-Ajru u sar pilota. Fi ftit żmien huwa kien magħżul bħala wieħed mill-pjunieri tas-servizz tal-posta bl-ajru fi Franza, l-Afrika ta’ Fuq u l-Amerka ta’ Isfel. Fi żmien it-Tieni Gwerra Dinjija ġie afdat b’missjonijiet ta’ tkixxif u għamel diversi titjiriet. Nhar il-31 ta’ Lulju 1944 huwa għeb misterjożament xi mkien fis-smewwiet lejn Grenoble. Saint-Exupéry kiteb diversi kotba dwar l-ivvjaġġar bl-ajru, ewlieni fosthom Titjiriet Billejl, iżda hu magħruf ħafna wkoll għall-ktieb simpatiku tiegħu Iċ-Ċkejken Prinċep. F’Malta dan il-ktieb sab xorti wkoll b’żewġ traduzzjonijiet, waħda Il-Prinċep iż-Żgħir ta’ Tusè Costa (1982) u l-oħra Iċ-Ċkejken Prinċep ta’ Toni Aquilina (2000).

Dan il-ktieb fih rakkont għat-tfal għax mimli fantasija, iżda jinqara tajjeb ukoll mill-kbar minħabba li hu ħrafa filosofika unika għallġeneru tiegħu. L-awtur kellu l-grazzja li mqar fejn tidħol ilfilosofija, jinfilsaha mal-istorja bi ftit sentenzi mxerrdin ’l hawn u ’l hemm. Dawn huma miktuba b’mod sempliċi u naturali għallaħħar, tant li t-tfal lanqas jindunaw b’din ix-xjenza ħelwa li jkunu qegħdin jassorbu. Naturalment, l-adulti jieħdu gost b’dawn il-laqtiet filosofiċi li jirnexxielu joħloq SaintExupéry bl-istil inimitabbli tiegħu.

Din ix-xorta ta’ filosofija fil-fatt isservi biex il-bniedem ikollu

perspettiva ċara tad-dinja ta’ madwaru, xi ħaġa tant mixtieqa biex ikun jista’ jħaddem sistema ta’ prinċipji sani dwar l-imġiba, it-twemmin u n-natura tiegħu.

Dan jiġi mit-tiftix għall-għerf u l-verità miksubin bir-raġuni wara riflessjonijiet profondi.

Iċ-ċkejken prinċep tal-ħrafa li jkun ġie minn kewkba feġġa daqs tikka, imsemmija Asterojde B-612, jiltaqa’ mal-awtur-pilota Antoine de Saint-Exupéry li spiċċa f ’nofs deżert fl-Afrika u kien qed isewwi l-magna tal-ajruplan tiegħu, kif kien ikollhom jagħmlu l-bdoti f ’dak iż-żmien bikri meta jinqala’ xi saram.

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

353

Mill-ewwel il-prinċep jidħol f ’diskursata mal-pilota u jitolbu biex ipinġilu nagħġa. Wara xi żewġ attentati jew tlieta l-awtur ipinġilu biss kaxxa bit-toqob u jgħidlu li n-nagħġa qiegħda f ’dik il-kaxxa.

Sadanittant il-prinċep itarraflu li minn fejn kien ġej ħalla fjura li kien jieħu ħsiebha b’għożża kbira u kien qiegħed jitħasseb jekk meta jmur lura n-nagħġa tistax tikollu dik il-fjura. Dan id-dettall jerġa’ jidher lejn tmiem ir-rakkont li jibqa’ open ended.

Il-prinċep iż-żgħir kien iħobb jistaqsi iżda meta kien ikun mistoqsi ma kienx iħobb iwieġeb. Kellu wkoll ħabta kbira jirrakkonta fuq l-imgħoddi tiegħu meta kien sab ruħu jittajjar fuq asterojdi oħrajn.

Bis-sempliċità tar-rakkontar tiegħu mal-pilota, il-prinċep bilmod il-mod kien qiegħed jikxef ċerti karattri ta’ bnedmin li kien iltaqa’ magħhom fit-titjiriet tiegħu.

Hekk hu rrakkonta meta ltaqa’ ma’ sultan kburi (bla sudditi) li beda jordnalu x’għandu jagħmel iżda malajr kellu jibdel it-tattika tiegħu u juża biss ordnijiet raġunati. Jgħid li ltaqa’ wkoll ma’ wieħed vanituż li kellu bżonn min iċapċaplu u joqgħod jammirah imqar għal darba waħda, ma’ sakranazz li jixrob biex jinsa l-vizzju ikrah li kien qabad, ma’ enterpreneur

(businessman) li dejjem jgħodd il-kwiekeb għax kien iqishom bħala proprjetà tiegħu, ma’ raġel li jixgħel u jitfi l-fanal il-ħin kollu u ma’ ġeografu li kien dejjem bilqiegħda jistudja, lest biex jiltaqa’ ma’ xi esploratur ħalli jkun jista’ jkabbar l-għerf tiegħu. Wara dawn il-prinċep jgħid li wasal fuq ilpjaneta Dinja fil-qalba tal-Afrika fejn iltaqa’ ma’ serp (li jerġa’ jiltaqa’ miegħu lejn l-aħħar tar-rakkont) u ma’ fjura li tagħtu tarf ta’ filosofija ċkejkna bil-kelmiet: “(Il-bnedmin) imorru fejn imexxihom ir-riħ.

M’għanhomx għeruq – ittellifhom ħafna ħaġa bħal din.” Wara jiltaqa’ ma’ ġnien mimli blanzuni tal-ward u billi ma kienx jaf x’kienu qalulu li kienu fjuri li kellhom jiftħu f ’ward. Ir-riflessjoni li għamel il-prinċep ġagħlitu jibki għax kien jaħseb li l-fjura tiegħu kienet unika, meta fil-fatt ma kinetx.

Fl-aħħar il-prinċep tal-ħrafa jiltaqa’ ma’ volpi li beda jitolbu biex jimmansah ħalli jkun jista’ jsir ħabib tiegħu għax kien imdejjaq bis-sitwazzjoni tiegħu (billi kien moħħu biex jaqbad u jiekol ittiġieġ u s-sidien kienu dejjem lesti għalih b’xi arma tan-nar).

Il-prinċep irnexxielu jimmansa lill-volpi iżda kien wasal iż-żmien li jinfirdu. Qabel il-firda l-volpi, bħala ħabib, qal lill-prinċep li kien se jafdalu sigriet kbir li hu sejjaħlu ‘sigriet sempliċi ħafna’. Dan is-

354 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

sigriet kien aforiżma famuża u kkwotata ħafna għax tiġbor verità filosofika kbira. L-aforiżma kienet din: “Ħadd ma jara sewwa jekk mhux b’qalbu. Dak li hu essenzjali huwa inviżibbli għall-għajnejn.”

Il-volpi kompla jgħid liċ-ċkejken prinċep li din il-verità kbira l-bnedmin insewha għalkollox iżda insista biex il-prinċep ma jinsieha qatt.

Ir-rakkont ikompli jsemmi kif il-prinċep iż-żgħir iltaqa’ malkontrollur tal-linji tal-ferroviji u ma’ bejjiegħ ta’ pinnoli li jekk tibla’ waħda minnhom ma jkollokx għalfejn tixrob għal ġimgħa sħiħa.

Kien proprju f ’dan il-waqt li l-awtur-pilota kien daħal fit-tmien jum mindu waqaf fid-deżert u ltaqa’ mal-prinċep. Kien f ’dak il-jum li kien għoddu lesta mit-tiswija talmagna iżda kienet spiċċatlu l-aħħar boqqa ilma maħżuna li kellu.

Allura kellu jmur mal-prinċep biex jara fejn ser isibu l-ilma. Fl-aħħar sabuh u kienu qishom sabu xi teżor moħbi fid-deżert.

L-istorja tibda toqrob lejn tmiemha b’dak id-djalogu sempliċi li jgħaddi bejn il-prinċep u Exupéry. Iżda fejn sabu l-ilma kien hemm is-serp ta’ qabel li l-awtur kien jaf li jagħti velenu hekk qawwi li kapaċi jtemm ilħajja ta’ bniedem fi tletin sekonda.

Exupéry rnexxielu jeħles lillprinċep minn dak is-serp kattiv (li jidher li hu tixbiha tal-perikli u l-ħażen li jeżistu fid-dinja). Ilprinċep jikkonkludi li kien għamel żball li ġie fuq il-pjaneta Dinja u kien wasallu ż-żmien li jitlaq għax ried jibqa’ leali lejn il-fjura tiegħu li tant kien jgħożż. L-awtur jagħti wkoll l-impressjoni li l-prinċep ma setax jibqa’ jġorr ġismu miegħu għax ħassu tqil wisq, iżda kellu jħalli warajh lill-awtur-pilota

jħares lejn il-kwiekeb mid-dinja u jiftakar li hu (il-prinċep) kien xi mkien hemm fuq.

B’dan ir-rakkont Antoine de Exupéry xtaq juri viżjoni reali tad-dinja ta’ żmienu fejn kienet teżisti assurdità kbira bi bnedmin medhija b’valuri taparsi li jbiegħdu lill-abitanti tagħha mis-sensittività li għandhom ikollhom lejn innatura u l-ambjent u l-għaqda u s-solidarjetà ta’ bejniethom.

L-ironija hi li kienu dawn ilħlejqiet żgħar (il-prinċep, il-fjuri u l-volpi) li wasslu veritajiet li kienu ħafna akbar minnhom u li

għandhom jibgħu jgħoddu għallbniedem ta’ kull żmien.

Mhux ta’ b’xejn li din hija storja ‘unika’ u li malli ġie ppubblikat ilktejjeb inħataf u bdew isiru bosta traduzzjonijiet tiegħu b’ħafna lingwi. Ta’ min iżid li l-awturpilota, b’dan ix-xogħol, wera kemm kien umanista kbir u bniedem ta’ viżjoni mhux komuni, minbarra l-fatt li l-istess rakkont jagħmel użu minn fantasija brillanti li żgur tolqot u togħġob lil kull min jaqra dan il-ktieb. Ġorġ Borg

Kwotazzjonijiet importanti meħudin mill-ktieb ‘Iċ-Ċkejken Prinċep’, traduzzjoni ta’ Toni Aquilina.

It-tfal iridu jieħdu paċenzja meta jagħmluha mal-kbar.

Meta wieħed ikun irid juri kemm jaf, mhux l-ewwel darba li jigdeb xi ftit.

Tal-biki tinsa ħabib!

L-adulti kollha xi darba kienu tfal… imma ftit biss minnhom jiftakru dan.

Id-dinja tan-niket hija misterjuża tabilħaqq.

Kien messni ġġudikajtha fuq l-għemejjel u mhux il-kliem.

Trid titlob minn kull wieħed dak li kull wieħed jista’ jagħti. L-awtorità l-ewwel ma tiddependi fuq irraġuni.

Il-vanitużi qatt ma jisimgħu xejn ħlief it-tifħir.

Jekk inti timmansani, ikun bħallikieku titla’ x-xemx fuq ħajti.

Ma tistax tara sew jekk mhux bilqalb. Dak li hu tassew ta’ ħtieġa ma tarahx bl-għajnejn.

Dak li jsebbaħ id-deżert hu li xi mkien ġo fih hemm bir moħbi.

L-għajnejn huma għomja. Jeħtieġ li t-tiftix isir permezz tal-qalb.

356 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

Varji

Min Hu San Ġorġ Preca Ghalija?

L

-erwieħ tagħna, bħal dgħajsa f ’oċean immens li nsejħulu ħajja, isegwu l-boxxla sabiex jaslu f ’post għall-kenn fejn jistgħu jitfgħu l-ankri meta jasal it-tmiem tal-ġranet tagħna. Naslu fil-port tal-fini tagħna l-bnedmin fejn nilħqu l-għan tat-traxxendenza eżistenzjali; post u spazju fejn insibu ruħna reaffirmati, proprju fejn u meta jilqagħna l-Mulej. Hu jagħtina l-milja tal-ferħ meta nagħtuh lura, b’mod imperfett imma mimli tama, dik l-imħabba murija partikularment fl-għotja inkondizzjonata għar-rieda tiegħu fi triq speċjali.

Alla biss jaf kif, imma f ’din ittaqbida li fiha jeżistu tant toroq daqskemm hawn bnedmin fiddinja xi drabi l-baħar u r-riħ ikunu kalmi u ta’ għajnuna u xi drabi jħabbtuna bis-sħiħ. Il-baħħar għaqli japprofitta ruħu minn kollox għaliex f ’kull mument il-kapaċità tiegħu tista’ ssalva ħafna ħajjiet, inkluża tiegħu stess.

Għalhekk il-baħri hu dejjem attent u jirċievi b’attenzjoni kwalunkwe sinjal. Il-grazzja ta’ Alla taħdem b’mod profond iżda bil-mod; dan kien jafu tajjeb San Ġorġ Preca, Fundatur tas-Soċjetà tad-Duttrina Nisranija, meta talab lil uliedu biex ikunu paċenzjużi u mansweti.

Il-vjaġġ tiegħi personali, bilkaratteristiċi partikulari tiegħu, mhux wisq differenti minn ta’ dawk li jħossu l-bżonn li jixorbu minn dak l-ilma ħaj li jinstab

biss fil-għajn tal-Ispirtu s-Santu u li joħroġ minn dik il-blata li hu s-Sinjur tagħna Ġesù. Alla jagħmel li l-affarijiet kollha jseħħu għallġid ta’ dawk li jħobb u, nażżarda nżid, ta’ dawk li jfittxu u jkunu attenti (Rum 8, 28). Jien qatt ma kont smajt b’Ġorġ Preca; jekk jogħġobkom skużawni li mhux qed insejjaħlu kif suppost u birrispett li jixraqlu meta ma npoġġix “San’ quddiem ismu, imma lilu nħossu qrib tiegħi u nħoss li flumiltà tiegħu qatt ma fittex unuri.

Jien kont infittex mod partikulari kif ngħix il-fidi tiegħi, però dejjem mod kompatibbli ma’ dak li jien u mat-talenti li l-Ispirtu s-Santu għoġbu jagħtini. Sibt dak li jgħodd għalija permezz tas-Soċji li qegħdin jagħmlu l-missjoni tagħhom fil-Qasam ta’ Sagua la Grande (Djoċesi ta’ Santa Clara)

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

357

fir-reġjun li jinsab fit-Tramuntana Ċentrali tal-gżira ta’ Kuba.

Tgħallimt dwar il-vokazzjoni tagħhom u dwar il-Fundatur. Meta xtaqt naqra dwar Ġorġ Preca ma sibtx xi ktieb oħxon bl-Ispanjol li jiddeskrivi ħajtu b’mod dettaljat iżda ktejjeb żgħir li jispjega l-virtujiet u l-ħidma tiegħu, aktar milli bijografija klassika ta’ ħajja ta’ qaddis u l-mirakli li wettaq.

Nistqarr li dak il-ktejjeb qasir ħalla fija xewqa li nkun naf aktar; però l-aktar li laqatni kien ilfatt li minkejja li ma sibtx ħafna dwaru hu ħalla wirt kbir għalloħrajn (għas-Soċjetà u għallKnisja) għaliex kiteb ħafna kotba ta’ spiritwalità u ta’ tagħlim. U staqsejt lili nnifsi: “X’hemm aktar lil hinn mill-orizzont?”

Kittieb jew investigatur dejjem iħalli stampat b’diversi modi r-rifless tiegħu nnifsu fil-kitbiet tiegħu. Ġorġ Preca xtaq biss juża l-kura u l-intellett tiegħu sabiex il-qarrejja jaslu għal tagħrif u ħbiberija profonda ma’ Alla, mingħajr ma jidher hu stess. Issempliċità u s-sinċerità fil-kitba tiegħu, l-istil sempliċi u dirett, ir-rettitudni tiegħu u fl-istess ħin il-ħlewwa tiegħu, iħallulna l-impressjoni ta’ bniedem li tista’ tafdah, xi ħadd għaref u li jaħseb fl-oħrajn. Il-kotba tiegħu li jwasslu għar-riflessjoni u, fuq kollox, għattalb, juru b’mod ċar li kien bniedem ta’ talb u li ma stmerrx juża r-riżorsi

kollha u jibdilhom fi ħsibijiet, kliem u azzjonijiet indirizzati lil Alla bħallikieku kellu dejn ta’ mħabba. Ġorġ Preca kkonvinċieni, permezz tar-referenzi bibliċi kontinwi għas-serv paċenzjuż, permezz talmeditazzjonijiet tiegħu u l-ġrajjiet tal-ewwel snin tas-Soċjetà, u permezz tal-ubbidjenza tiegħu hekk kbira u mimlija mħabba tixbah lil dik ta’ Kristu fuq issalib. Hi filosofija kompletament kuntrarja għall-mod kif jirraġuna l-bniedem modern, li għalih l-ubbidjenza hi xi ħaġa umiljanti u negattiva. L-irġiel u n-nisa tal-lum għandhom it-tendenza li jkunu kburin, jemmnu biss fleżaltazzjoni tagħhom infushom, ifittxu u jiddedikaw ruħhom għal valuri foloz, u dan kollu jwassalhom biex jesperjenzaw agunija eżistenzjali. Huma għandhom bżonn jifhmu l-Verità u l-Imħabba, għaliex jgħixu, fi kliem Kristu, “bħal nagħaġ mingħajr ragħaj” (Mk 6, 34).

Il-professjoni tiegħi tagħtini l-opportunità li naħdem filmezzi tax-xandir, u wkoll studjajt biex inkun librar. Imma hemm ħaġa li m’għażilthiex jien, imma kienet sejħa tal-Mulej permezz ta’ nies differenti matul ħajti: li nkun katekist, li ngħallem lilloħrajn dak li jiena tgħallimt.

Minn dejjem kelli xewqa kbira li nitgħallem, imma sinċerament

358 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

fil-Knisja fis-seklu XX. Is-Soċju jitgħallem u jgħallem, jew viċeversa, l-istess bħalma għamlu d-dixxipli tal-Mulej, imma wkoll jipprova jixxabbat mal-muntanja biex jgħix b’mod profond l-għotja sħiħa permezz tat-talbkontemplazzjoni, saħansitra firritmu tal-ħajja ta’ kuljum permezz tal-Arloġġ ta’ Talb. M’hemmx għalfejn noħorġu mid-dinja, għalkemm m’aħniex tagħha.

Biżżejjed li ngħixu ħajjitna fuq l-istil ta’ Ġesù, filwaqt li naddattaw din l-ispiritwalità partikulari f ’kull sitwazzjoni li nkunu fiha u ma’ kull proxxmu li niltaqgħu miegħu, u ngħixu l-valuri essenzjali li lkoll kemm huma għandhom jimmiraw lejn l-imħabba. Din hi l-akbar premessa fil-ħajja ta’ kull Nisrani fuq kmand preċiż ta’ Ġesù. nammetti li mhux minn dejjem fittixt li ngħallem lil ħaddieħor.

Kien hawnhekk li ħadem l-Ispirtu ta’ Alla fija u b’mod sottili wrieni l-kapaċitajiet tiegħi u l-premju għal dawk li jiddedikaw ruħhom għal din il-biċċa xogħol daqshekk nobbli. Nażżarda ngħid li sa minn qabel ma ltqajt mas-Soċjetà u malFundatur Ġorġ Preca, il-Mulej kien qiegħed jippreparali t-triq.

L-istedina għall-ħajja lajkali mogħtija lil Alla b’mod radikali u li tinspira ruħha minn Ġesù Għalliem kienet fewġa ġdida

Nixtieq nieqaf ftit, f ’din il-kitba, fuq id-dimensjoni kontemplattiva.

Nipprova ngħix dejjem b’mod profond, infittex ngħaqqad dak kollu li jiġri fil-ħajja tiegħi u dak kollu li nħoss mar-rieda ta’ Alla filmument preżenti. Mingħajr dubju għandi ammirazzjoni kbira lejn dawk li fi ħdan il-Knisja jiddedikaw ħajjithom għal ħajja ta’ silenzju u ta’ kontemplazzjoni. Qrajt il-kitbiet ta’ bosta patrijiet tad-deżert, bħal, per eżempju, il-Filocalia. Kemm kienet sorpriża kbira dik tiegħi meta qrajt il-kitbiet ta’ Ġorġ Preca li ġew tradotti għall-Ispanjol u rajt xebh tant kbir mal-kitbiet u mal-ħsibijiet

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

359

ta’ dawn l-eremiti. Insemmi, bħala eżempju, lil Marku l-Axxeta (c.

430), dixxiplu ta’ San Ġwann Kriżostmu: id-diskorsi tiegħu, it-tematika, l-elaborazzjoni u l-preżentazzjoni tiegħu għandhom xebh kbir mat-tagħlim ta’ Ġorġ Preca. Nażżarda ngħid li s-Soċju hu bħal patri fit-triq. Ikkonfirmajt dan meta qrajt id-dokument dwar l-identità tas-Soċjetà tad-Duttrina Nisranija xi snin ilu.

Dettal ieħor singulari u li żgur mhux kumbinazzjoni hi r-referenza għal Mt 11, 29: “Ħudu fuqkom il-madmad tiegħi u tgħallmu minni, għaliex jiena ta’ qalb ħelwa u umli, u intom issibu l-mistrieħ għal ruħkom.” Sa minn qabel ma’ ltqajt mas-Soċjetà minn dejjem kien jolqotni dak il-kliem tas-Sinjur tagħna meta rrevela dak li hu fl-essenza tiegħu. Minbarra l-imħabba lejn kulħadd, li diżgrazzjatament ħafna Nsara ma jifhmux u għalhekk it-terminu, kif ukoll it-tifsira u l-prattika tiegħu jibqgħu mċajpra, li tkun manswet u umli jfisser li tagħraf b’mod aktar profond lil Kristu, dak li hu verament u dak li jissuġġerixxi lil min jimxi warajh. Dan hu xi ħaġa importanti ħafna fin-natura tal-ispiritwalità u stil ta’ ħajja li Ġorġ Preca jitlob mis-Soċji kollha.

Permezz ta’ dawn il-kelmiet Ġesù jgħidilna dak li jeħtieġ nagħmlu biex nogħġbu lil Alla. Mhux qed nitkellem dwar qdusija għax din hi

frott il-grazzja li għandha r-ritmu u l-mod tagħha.

Dak kollu li semmejt jixprunani biex inkompli ninżel aktar filfond, biex inkompli nisma’ u nkun attent ħafna għall-vuċi talImgħallem u ta’ dawk li jiġu qabli fis-Soċjetà minħabba l-awtorità li għandhom jew għax huma akbar minni fl-età u għandhom qalbhom imkebbsa lejha. Għandi xewqa kbira li nitgħallem u s-Soċji kollha, speċjalment dawk li r-rieda divina poġġiethom fi rwol ta’ responsabbiltà, għandhom xi ħaġa x’jgħiduli. Hawn jien, nittama u nitlob, għaliex hekk biss inkun nista’, jekk Alla jrid, ngħix f ’din ilkomunità ta’ aħwa, inservi u nħobb.

San Ġorġ Preca hu dik il-kewkba fissema inmensa tal-Knisja Kattolika li jgħinni, f ’dan il-mument partikulari tal-ħajja tiegħi, biex nagħtiha direzzjoni. Bħal baħri f ’dan il-baħar u megħjun b’din il-boxxla, jiġifieri s-Soċjetà tad-Duttrina Nisranija flimkien mal-għajnuna tal-Fundatur tagħha li issa jagħtu direzzjoni lil ħajti, nittama fil-ħniena divina u flirjieħ favorevoli tagħha li nasal f ’dak il-port akkumpanjat ma’ dgħajjes oħra, dawk ta’ ħuti u ta’ ħafna oħra li jafdaw fil-Providenza ta’ Alla u huma fiduċjużi fil-premju nobbli ta’ din il-missjoni.

Karel Cruz

Kandidat minn Sagua La Grande

360 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

Varji

Pass Pass malCoram Domino

B

ħal kull laqgħa mal-Mulej, nibdew din it-talba bl-istqarrija tar-radd tas-Salib: att ta’ fidi fit-Trinità u fl-Inkarnazzjoni. Alla huwa realtà, ħaj u veru, preżenti. L-Iben ta’ Alla sar bniedem u qiegħed quddiemna.

Ejjew nadurawh. Ġesù, fejn hemm int, l-istess Iben ta’ Alla, hemm il-Missier u l-Ispirtu s-Santu. Miegħek naduraw il-Misteru tat-Trinità Qaddisa.

Il-Missier, u l-Iben, u l-Ispirtu s-Santu.

Għax bħala ħolqien ta’ Alla lilu nadurawh: nagħrfuh ta’ Alla li hu.

Kien hu li ħalaqna – proprju biex nadurawh u nkunu l-glorja tiegħu.

Kollox nafu lilu: “X’għandek inti li ma qlajtux?” (1 Kor 4, 7) Glorja lill-Missier u lill-Iben u lill-Ispirtu s-Santu.

Alla hu dejjem qrib tagħna, f ’kull sens. Hu li hu missierna.

Issa preżenti hawn, quddiemna, meta l-post ‘naturali’ tiegħu hu fl-eternità, ‘fis-smewwiet’ – fejn qed jistenniena lkoll. Missierna, li inti fis-smewwiet. Dan Alla ġa hu qaddis fih innifsu: hu l-istess qdusija. Imma hu dmir tagħna li nagħrfu qdusitu b’ħajjitna, bi gratitudni, aħna kreaturi tiegħu. Nixtiequ tassew li tkun rikonoxxuta fid-dinja kollha: Tiġi saltnatek. Il-fidi trid tidher flgħemil. Mhux bil-biċċiet. Mhux kultant. Hu jħobbna dejjem:

iżommna ħajjin, mimlija saħħa, fir-ruħ u fil-ġisem. It-tweġiba tkun li nħalluh jagħmel bina dak li jogħġbu. Dejjem. Ikun li trid int. U hekk Alla dejjem jieħu glorja, ukoll meta jkollu jħarreġ il-ġustizzja tiegħu, kif għallem San Ġorġ Preca. Nifirħu illi ta’ Alla jagħmel li jrid – nifirħu li l-anġli u l-qaddisin fis-sema jberkuh kull ħin u bla waqfien. Minnaħa tagħna nadurawh flimkien magħhom, kif jadurawh huma kull ħin. Kif fis-sema hekkda fl-art.

Hu jrid li ma jonqosna xejn.

Inħallu l-providenza tiegħu troxx lilha nfisha fuqna. Imma xorta talabna biex nitolbuhielu. Għax il-bżonnijiet tagħna, fir-ruħ u l-ġisem, huma għalina l-‘ħobżna ta’ kuljum’. Ħobżna ta’ kuljum agħtina llum. Ħtieġa wkoll hija l-paċi tal-qalb. Il-paċi hi dejjem ir-rigal tiegħu. B’ħilitna biss,

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

361

tibqa’ paċi fil-bogħod, xi ħaġa tal-wiċċ, bla profondità. Imma Hu wegħidhielna: Hu li jgħix f ’paċi u serenità eterna perfetta, irid joffrihielna. Fin-nofs hemm il-praspar li nagħmlu aħna, li jtellfuna l-paċi. Imma ħallielna r-rimedju. Aħfrilna dnubietna, bħalma naħfru lil min hu ħati għalina.

Aħna nħobbu nidħlu flinkwiet b’riġlejna. Il-periklu ma naħarbuhx. Lil Alla nwarrbuh fit-tieni post, jew iktar lura. U dawn huma dnubiet. B’hekk inkunu ‘nagħtuh daharna’, skont Santu Wistin. Imma Hu jaf li aħna dgħajfin u jagħdirna. Intennulu b’ħafna umiltà li ma jħalliniex naqgħu. La ddaħħalniex fit-tiġrib.

Nafu tajjeb il-qawwa ta’ Alla, nafu x’tagħmel fina l-grazzja tiegħu.

Idu joffrihielna dejjem. Għalhekk iridna nitolbuh b’fiduċja. Iżda eħlisna mid-deni. L-‘Ammen’ tagħna hi wkoll att ta’ fidi: li Alla mhux trux, mhux bla qalb, imħabbtu mhix kliem. Għax kien hu li qiegħed kliemu fuq xufftejna.

Ammen.

Is-suppervja tagħna ma sparixxietx fil-Magħmudija, lanqas fl-Inkorporazzjoni. Irridu, mhux ma rridux, nagħtuh glorja. Irridu tassew li nogħġbuh. Imma … minkejja li nagħtuh tant ħin u sforzi, arana nibqgħu nirriservaw tant għalina. Ikollna nistqarru

li r-riservi tagħna huma l-iżball ewlieni tagħna, jankrawna mal-art.

Nafu li jaċċetta x-xewqat sinċieri, ix-xewqa li Hu biss ikun il-bidu u t-tmiem ta’ kulma aħna, ta’ kulma nagħmlu. Lil Alla waħdu unur u glorja. U dan għall-eternità. Għax nemmnu li l-eternità ġa bdejnieha, għax ġa qegħdin ngħixu miegħu. Ġa qegħdin ħdejh, quddiemu, u nixtiequ nkomplu dan fl-eternità.

Għal dejjem ta’ dejjem. Ammen. Ġesù qiegħed quddiemna.

L-Inkarnazzjoni ġabitu fid-dinja tagħna, maħluqa minnu u bih.

U għoġbu jtawwal din iż-żjara tiegħu f ’kull żmien u f ’kull tabernaklu. L-Iben etern tal-Missier sar bniedem. Twaħħad magħna, ma’ “dan il-ftit tajn li ma jafx ħlief jidneb”, kif jistqarr il-Poeta Nazzjonali (Żjara lil Ġesù). Għażel li jitwieled bħalna minn omm, u li jgħix f ’familja, f ’raħal minsi mid-dinja tagħna. Imma ħejja t-tabernaklu li kellu jġibu fiddinja. Minn Marija Verġni. Ma ġiex b’kapriċċ fid-dinja. Ġie bil-ħsieb profond li jsalva lil “dal-ftit tajn li ma jafx ħlief jidneb”, u ngħata isem li juri li kien “twieled salvatur” (Lq 2, 11). U semmewh Ġesù.

Għadda ħajtu jagħmel il-ġid, juri l-qalb ta’ Alla kemm taf tħenn, kemm ma trid li jintilef xejn. U sab il-mezz li bih narawh dejjem qrib – hawn fit-tabernakli taddinja. U baqa’ magħna xħin il-

362 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

bnedmin kienu qed jaħsbu kif se jeħilsu minnu b’mewt li ma jqumx minnha. Hawn il-lejl qabel ma miet.

U dan ma kienx rehearsal. Kien qed joffri lilu nnifsu lill-Missier.

Kien jaf li l-ħruxija kellha tkun kbira, u li ħbiebu se jaħarbu. Imma riedhom miegħu. Ġesù, tħobb tiġborna flimkien, kif tagħmel f ’kull Quddiesa. U dik kienet l-ewwel waħda. Miġburin miegħu t-tnax, ħa l-ħobż fl-idejn imqaddsa u venerabbli tiegħu. U ma kellux biss l-Appostli miegħu: kellu lilna wkoll. Imma kien konxju wkoll tal-Missier. U wara li refa’ għajnejh lejn is-sema, lejn il-Missier tiegħu omnipotenti ...

Il-fidwa kienet imwiegħda fil-bidu tal-ħolqien (Ġen 3, 15) … u issa waslet. Għalhekk kien bagħtu l-Missier. Jirringrazzjah. Ma

kinitx rehearsal imma fatt: kien qed jagħti lilu nnifsu f ’forma ta’ ikla flimkien, ikla bejn il-ħbieb.

Bierek, qasam u ta lill-iskulari tiegħu jgħid: “Ħudu u kulu – dan hu ġismi.” Minn dak il-ħin issaċerdoti l-ġodda setgħu jidħlu fil-misteru; għotja sħiħa lilna u lill-Missier. Jagħmluh preżenti, lest biex jingħata f ’idejna. Agħmlu dan b’tifkira tiegħi.

Sagrifiċċju ta’ demm u tbatija.

Bħas-sagrifiċċji kollha ta’ qabel, id-demm kien se jiġi offrut fuq l-artal, għall-maħfra tad-dnubiet.

Hija tjubija bla tarf. Bl-istess mod imbagħad ħa l-kalċi blinbid imħallat bl-ilma, bħal qabel jirringrazzja ’l Alla, bierek u ta lill-iskulari tiegħu jgħid: “Ħudu u ixorbu minnu lkoll, għax dan hu l-kalċi ta’ demmi li jixxerred għall-maħfra tad-dnubiet. Agħmlu dan b’tifkira tiegħi.” U jkolli niskot quddiem Alla: il-misteru huwa kbir. Il-preżenza hi reali u qawwija.

Mosè għatta għajnejh quddiem in-nar tas-siġra taqbad (Es 3, 6).

Abraham siket jisma’, imbagħad

tkellem (Ġen 15). Pietru xtaq li jibqa’ fuq il-muntanja (Lq 9, 5).

Hu l-waqt li nieqaf b’ħafna qima u stagħġib qaddis. Hawn wieħed jitfa’ għajnejh lejn is-Sagrament.

Wasal il-waqt ukoll li nbierku u rroddu ħajr. Inbierku u naduraw.

Inbierku lilu. U nbierku lill“imbierka fost in-nisa” – imbierka mill-bidu tal-eżistenza tagħha kif jixraq lil tabernaklu. Ikun imbierek Ġesù Kristu. U tkun imbierka l-Verġni Marija. Nomogħdu dawn il-kelmiet, u nħalluhom joħorġu minn qalbna. Għal għaxar darbiet, nissieħbu mal-anġli u l-qaddisin fil-Ġenna. “Imbierka jgħiduli l-ġenerazzjonijiet kollha.” (Lq 1, 48) Dan Binha Ġesù qiegħed quddiemna f ’misteru, irxoxt u glorifikat. Hekk għal 40 jum kien jiltaqa’ mal-Appostli ħbieb tiegħu, waqt li ġa kien qiegħed fil-glorja tal-Missier u mal-Ispirtu s-Santu.

U llum tgawdi miegħu l-glorja ta’ Alla hemm Marija ommu.

Is-Sinjur Ġesù Kristu qiegħed filglorja tal-Missier Alla. U s-Sinjura Marija, imnissla bla ħtija, saħqet ir-ras tal-misħut xitan.

Dan Alla preżenti quddiemna huwa Trinità, preżenti quddiemna u fina, u sejħilna biex nadurawh, f ’misterju li kien minn dejjem imma li “f ’dan l-aħħar żmien ġie mgħarraf lilna” (Kol 1, 26).

Għalhekk Inbierku lilek, Missier

qaddis! Inbierku lilek, Iben Qaddis ta’ Alla magħmul bniedem! Inbierku lilek, Spirtu s-Santu! U Marija qed tadura magħna. Kulfejn hemm kreatura tadura hemm hi, bl-umiltà ta’ qaddejja tal-Mulej (Lq 1, 38), tadurah għal li għamel magħha u magħna meta għażilha biex tgħinu jasal għandna. Insellmulha. Is-sliem għalik, Marija!

Stqarret bir-raġun: “Għamel miegħi ħwejjeġ kbar.” (Lq 1, 49) U taf li dan sa mill-bidu ta’ ħajjitha. Bil-grazzja mimlija. Kien dejjem magħha, kemm fil-ferħ li bih laqgħetu fi ħdanha, u kemm fin-niket li fih akkumpanjatu fl-eħrex waqtiet ta’ ħajtu. Illum iktar minn qabel tinsab miegħu fil-glorja. Il-Mulej miegħek. Kull mara hija mbierka f ’Marija, u kull bniedem. Imma qabel kulħadd hija hi l-imbierka minn Alla, bilfrott li l-Ispirtu nissel f ’ġufha, kif ikkonfermat qaribtha Eliżabetta.

Imbierka inti fost in-nisa. Imbierek il-frott tal-ġuf tiegħek, Ġesù.

Illum il-qdusija tagħha hi garanzija li “dal-ftit tajn li ma jafx ħlief jidneb” jista’ hu wkoll jilqa’ minn Alla l-milja tal-grazzja.

Hi għalina l-“Mera tal-Qdusija”.

Qaddisa Marija, Omm Alla! Imma d-dgħufija tagħna tbeżżagħna – u għalhekk nagħrfu l-fraġilità tagħna jew b’ħafna umiltà jew b’suppervja, bl-iskuża biex ma nagħmlux l-isforz li nħallu ’l Alla jmexxi hu, bir-

364 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

għax divini – parti mill-ġisem divin ta’ Kristu. Imma jappartjienu wkoll lilna, għax Ġesù offriehom f ’isimna, u għal miljuni ta’ miljuni ta’ drabi nistgħu nkomplu noffruhom lill-Missier, issa li Ġesù sar “wieħed mill-aħwa tagħna”.

Il-pjagi ta’ ħuna Ġesù Kristu, li aħna noffrulek...

riedni tagħna f ’idejh, bl-iskuża li ‘nfasslu’ ħajjitna kif jogħġob lilna, flok kif jogħġob lilu.

Imma Marija tifhimna u tista’ tidħol għalina. Itlob għalina midinbin! Id-dgħufija tagħna tibqa’ magħna – salmewt. Imma Marija tibqa’ magħna wkoll. Issa u fis-siegħa tal-mewt tagħna. Ammen.

Preżenti ma’ Ġesù matul din it-talba tagħna hemm it-Trinità Qaddisa. It-Trinità li minnha ħarġet l-Inkarnazzjoni tal-Iben, u li tatna fl-istess Inkarnazzjoni l-pjagi tiegħu f ’idejna, b’dak kollu li jfissru: is-siwi infinit u l-prezzjożità infinita tagħhom. Tatna “l-munita f ’idejna”, kif isejħilha l-Fundatur (Daħla, Offertorju tal-Pjagi), biex inħallsu biha. Ukoll meta mhumiex tagħna imma ta’ Kristu, tahomlna biex noffruhom lill-Missier flimkien miegħu. Irċievi, o Alla Missier, ilpjagi divini. Huma pjagi prezzjużi

Stqarrejna mill-ewwel: Alla hu veru u ħaj. Issa noffru l-pjagi divini: Biex nagħrfuk b’Alla veru u ħaj. Għax “kollox tiegħu, kollox bih, kollox għalih”, ifakkarna fil-Kult il-Fundatur. Hu s-Sid ta’ kollox u ta’ kulħadd. Padrun ta’ kulħadd u ta’ kollox. Kollox tiegħu. Imma sar qisu kollox tagħna. Xi tlabt inti u ma qlajtux?

“Jekk tlabnieh, qisna ġa qlajnieh,” jassigurana l-Appostlu Ġwanni (1 Ġw 5, 15). Għax jekk Alla huwa Missier, mhux biss ta’ Ġesù Kristu imma wkoll ta’ tant ulied li adotta matul iż-żmien, qatt mhi se tonqos il-providenza tiegħu (Mt 6, 26).

Biex nirringrazzjawk għall-kbira karità u providenza tiegħek lejna l-bnedmin.

Aħna tant midjunin ma’ din il-providenza tiegħu, nafu lilu kulma għandna u kulma aħna, u midjunin iktar minħabba n-nuqqasijiet bla għadd u l-aljenazzjonijiet ma jaqtgħu xejn li bihom ngħixu ħajjitna. Id-dejn tagħna, jekk ma jħallsux għalina Ġesù, min se jasal li jħallsu? Iridu

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

365

jkunu mill-ġdid il-pjagi tiegħu.

Biex inħallsu l-ġustizzja tiegħek minna offiża bi dnubietna. Hu jrid jgħinna, jaf li neħtieġu kull ħin l-għajnuna tiegħu. Biex tagħtina l-grazzja tiegħek. Qabelxejn li jagħtina l-grazzja li nkunu dak li ħalaqna għalih, li nsibu lilu f ’kollox, li nogħġbuh f ’kulma nagħmlu, li nagħtuh iċ-ċans li jgħid fuqna wkoll: ‘Dan hu ibni l-maħbub li fih insib il-għaxqa tiegħi.’ (Mk 9, 7) Għalhekk ixxewqa tagħna tkun Li nservuk bilfedeltà. U bi premju jagħtina lilu nnifsu, għax kulma nagħmlu tajjeb ikun jagħmlu Hu bina, u jagħtina lilu nnifsu għal dejjem. U li niġu ngawduk wara mewtna. Ammen.

F’Alla kollox superlattiv. Għax hu l-Assolut, l-uniku assolut. Fih

kull perfezzjoni. Aħna fil-limiti tagħna, bl-għajnuna tiegħu – ħafna drabi bla limiti – nistgħu nagħmlu l-‘ħames espressjonijiet superlattivi’ biex nagħtu lill-Mulej l-ikbar glorja possibbli. Opri tajba jsiru ħafna u bla għadd, anke jekk il-biċċa l-kbira moħbija u fis-skiet.

Id-dinja mimlija tajjeb, ukoll jekk ma jasal qatt fl-aħbarijiet.

Dan lilna jimliena b’kuraġġ biex nirringrazzjawh. Napprova sinċerament kull opra tajba li saret u li ssir sal-aħħar tad-dinja. Imma xi drabi d-dgħufija fil-bniedem tirbaħ fuq ir-rieda tajba! U meta r-rieda titħassar u teħżien, u tasal għal ħażen kbir, Alla li jrid li kulħadd isalva jkun offiż bil-kbir.

U l-aħbarijiet jagħmlu minn kollox biex dawn isir jaf bihom kulħadd, qisu l-bqija tan-nies kollha

366 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

bla ħtija. Ma nkunux kompliċi bis-skiet tagħna. Għalhekk: Niddiżapprova sinċerament kull opra ħażina li saret u li ssir salaħħar tad-dinja. Kultant il-ħażen jasal imiss lilna, u n-natura dgħajfa toqmos. Imma r-rieda tajba mdawla minn Alla tieħu kollox minn idejh, u tbierku. Naħfer sinċerament lil kull għadu tiegħi.

Bl-għajnuna tiegħu nistgħu nagħtuh l-ewwel post ta’ ħsibijietna. L-ewwel post ta’ kulma nixtiequ. L-ewwel post ta’ kulma nagħmlu, bi dmir jew b’gost. “Inti ħlaqtna għalik, Mulej,” skopra blesperjenza Santu Wistin. Ħalaqna biex jitgħaxxaq bina wkoll. Nifhem nagħmel kollox fuq xi motiv talfidi li mingħajrha ħadd ma jista’ jogħġob ’l Alla (Lhud 11, 6). U l-aħħar xewqa tagħna ma tistax ma tkunx li f ’kollox nagħmlu r-rieda tiegħu. Kulma jordna Hu dejjem ikun tal-ikbar ġieħ għalih u l-aħjar għalina, jitlob jew ma jitlobx sagrifiċċju. Hu iktar minn sid tagħna, hu wkoll missierna.

Nitlob ’l Alla l-grazzja li nagħtih kull sagrifiċċju tar-rieda tiegħi, li fis-sapjenza tiegħu jordnali, veru padrun u veru missier.

Id-dnub tal-bniedem injora l-ġustizzja ta’ Alla u t-tjubija tiegħu. In-niket, għalhekk, qatt ma naqas fid-dinja. Niftakru f ’tant imnikkta u nitolbu ’l Alla jżurhom bil-faraġ tiegħu. Sinjur

Ġesù Kristu, veru ragħaj talerwieħ, farraġ l-imnikktin. Nitolbu wkoll il-perseveranza mimlijin tama. Ippersevera l-ġusti. Imma niftakru wkoll f ’dawk li tilfu t-triq.

Ikkonverti lejk il-midinbin.

Nafu kemm l-aħħar waqtiet talħajja huma mumenti deċisivi – inkunu fuq l-għatba tal-eternità.

Dun Ġorġ stqarr li għal xi żmien kien jibża’ jassisti l-marid fl-aħħar agunija. Ifakkarna nitolbu wkoll għalihom. Salva l-moribondi.

Niftakru f ’tant li l-pass ġa għamluh qabilna, uħud ġa qed jissaffew fil-purgatorju. Agħti l-mistrieħ etern lill-fidili mejtin.

Nitolbu wkoll għal min għaddej minn tbatija, u minn mard. Fejjaq il-morda. Ġesù għallimna ngħidu “tiġi saltnatek”, billi nwettqu dejjem ir-rieda tal-Missier. Hu b’hekk li jkollna fina l-ispirtu ta’ Kristu.

Itfa’ l-ispirtu tiegħek f ’kull Nisrani.

Ammen.

Kien Ġesù li għallimna nitolbu.

Kien hu li ta lilu nnifsu għalina.

Kien hu li kitibna “skulari tiegħu”.

L-aħħar u l-ikbar ħajr tagħna jmur dirett lilu, speċjalment meta qegħdin quddiemu fl-Ewkaristija.

Nirringrazzjak, Sinjur Ġesù Kristu, li tajt lilek innifsek vittma għassaħħa tagħna.

Nicholas Balzan

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

367

Varji

Nipprova Nara Dak Li l-Ohrajn Ma Jarawx

K

ont ninnutah dan it-tifel. Meta kien jiġi l-Qasam kien jibqa’ dejjem waħdu. Ma jilgħab qatt, ma’ ħadd. Ma nafx kellux ħbieb, imma qisu ħadd ma kien imur ikellmu. Waħdu, dejjem waħdu. Jgħaddu minn ħdejh u jibqgħu għaddejjin. Jien kont nistaqsi lili nnifsi: “Dan statwa tgħid?” Ġieli kont nagħmel ftit kuraġġ u nipprova nkellmu, imma bilkemm kien jgħolli wiċċu ’l fuq. Kien mistħi u kwiet wisq. Diffiċli ċċaqalqu. Kont nitħassru.

Darba kont qed nilgħab ma’ grupp żgħir ta’ tfal. Ittawwalt ftit fil-bitħa u narah hemm, fl-istess pożizzjoni li jkun fiha s-soltu. Ġietni l-istess dilemma. Nistiednu jiġi jilgħab?

“Għalxejn,” ħsibt. Imma mbagħad għedt: “Ħa nipprova xi ħaġa ġdida!”

Kien hemm tifel ħdejja u, waqt li indikajtlu lit-tifel li qed insemmu, tlabtu jmur iġibu jilgħab magħna u jagħmel hekk bi stedina mimlija ferħ. Ma ħallejtux jarani. Ftit wara ttawwalt biex nara għadux wieqaf hemm, bħas-soltu. Ma rajtux u f ’salt narah ġej ma’ sieħbu. Fraħt u ħadt gost. Għalkemm waqt li lgħabna flimkien ma qalx kelma, kien jidher li qed jieħu gost.

Għallinqas ma kienx waħdu!

Irridu nippruvaw naraw ftit iktar b’għajnejn differenti. Jalla ma nkunux indifferenti, aljenati, mgħaġġlin wisq, traskurati. Jalla jimpurtana minn dak li ħaddieħor ma jagħtix kas tiegħu!

Ħadt gost naqra artiklu xi jiem ilu fejn l-awtriċi kitbet kif kienet bħas-soltu marret filgħodu kmieni biex tixtri l-gazzetti. Kienet vaganza pubblika, però bi żball ħasbitu l-Ħadd. Sidt il-ħanut, li kienet dratha sew issa lil din ilmara, waqqfitha ftit biex flimkien jissemmgħu t-tpespis u l-għana sabiħ tal-għasafar fil-qrib. L-oħra tirrakkonta li baqgħet impressjonata bil-meravilja ta’ ħsejjes u kuntrasti f ’dak is-skiet ta’ sbiħ il-jum! Sidt il-ħanut irrimarkatilha li tkun tista’ biss tisma’ l-għasafar f ’xi festa pubblika jew il-Ħadd, għax filġranet l-oħra ta’ matul il-ġimgħa t-traffiku joħnoq u ‘joqtol’ l-għanja sabiħa tagħhom! Kemm hawn min jirnexxilu joqgħod ftit attent!

Fil-paragrafi 143-145 talEżortazzjoni Appostolika Ifirħu u Thennew, il-Papa Franġisku jitkellem dwar kemm il-ħajja hi magħmula minn affarijiet żgħar ta’

368 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

kuljum. Hekk kien jiġri fil-Familja Qaddisa ffurmata minn Ġesù, Marija u Ġużeppi, kif ukoll filħajja li Ġesù qasam mal-Appostli.

Niftakru kemm Ġesù kien spiss ifakkar f ’dawn id-dettalji żgħar, li forsi ħafna ma kinux jindunaw bihom. Per eżempju d-dettall żgħir li naqset nagħġa waħda, id-dettall żgħir tal-armla li tefgħet żewġ muniti żgħar, id-dettall żgħir dwar il-ftit żejt żejjed f ’każ li jasal l-għarus, id-dettall żgħir meta staqsa lill-Appostli kemm għandhom ħobż, id-dettall żgħir meta ħejjielhom innar u sajrilhom il-ħut meta kien qed jistenniehom mas-sebħ.

Il-Papa jfakkar ukoll li d-dettalji żgħar ta’ mħabba jsaħħu u jkabbru l-komunità tagħna, għax proprju nkunu qed nagħtu iktar kas xulxin u allura Ġesù jkun iktar preżenti u jfarraġna bil-qawwa tiegħu.

Dawn l-affarijiet ukoll jgħinuna biex nimmiraw għall-qdusija.

Kulħadd huwa msejjaħ biex isir qaddis, ikun xi jkun l-istat talħajja li jħaddan, u huwa d-dmir ta’ kulħadd li jipprova jsir qaddis.

Wieħed isir qaddis meta jipprova jgħix ħajtu b’mod ġenwin billi jħobb lil kull min hu madwaru, ikun twajjeb u jifraħ, jippersevera anki f ’mumenti diffiċli bil-paċenzja u l-umiltà, jagħmel ġesti żgħar ta’ ħlewwa, joqgħod lura milli jgħaddi xi ġudizzji u jqasqas fuq l-oħrajn, jara ħajtu bħala missjoni għalloħrajn u jkun lest li jingħata iktar, b’mod speċjali lil dawk li ma jistgħu bl-ebda mod iroddulu lura!

Ma nistax ma nsemmix lill-qaddisa kbira Santa Tereża ta’ Kalkutta, li kienet tħobb tgħid li l-qdusija tikkonsisti f’li taċċetta r-rieda ta’ Alla bi tbissima, f’kull ħin, kullimkien.

Mhix kwistjoni ta’ suċċess imma ta’ fedeltà, fi ħwejjeġ żgħar. Il-qdusija trid tintwera fl-azzjonijiet konkreti tal-ħajja u mhux fil-kliem biss. Kienet tħobb tgħid li ‘l-qdusija tikber malajr fejn hemm il-ħlewwa u l-ġentilezza’.

Ejja nippruvaw nagħmlu l-ewwel pass aħna, nitolbu ’l Alla biex inkunu iktar Soċji ta’ tieba u ħlewwa kull fejn inkunu !

Kevin Scicluna

Varji

Il-Fundatur u l-Verbum Dei

I

s-sentenza Verbum Dei caro factum est mhijiex meħuda kelma b’kelma mill-Bibbja, tant li fil-prologu ta’ San Ġwann, Kap 1 vers 14, naqraw: “U l-Kelma saret laħam u għammret fostna.” Madankollu hija sentenza adorabbli u ta’ qawwa tremenda kontra l-perikli tar-ruħ kif ukoll tal-ġisem li aħna lkoll imdawrin bihom, tant li bosta ġarrbu l-effett tal-qawwa tagħha.

Satana li ra meqrud ir-renju tiegħu minn Kristu li sar bniedem, ma jistax jara u jisma’ b’din l-ammirabbli u eċċessivament kbira sentenza. Hija arma dejjem rebbieħa u qatt mirbuħa.

Devot Kbir Tagħha

Il-qaddis Fundatur tagħna Dun Ġorġ kellu devozzjoni speċjali lejn il-Verbum Dei. Kienet espressjoni li laqtitu bil-qawwa u s-sbuħija tagħha minħabba dak li tfisser, jiġifieri “l-Kelma ta’ Alla saret laħam” jew fi kliem ieħor “l-Iben ta’ Alla sar bniedem”.

Dun Ġorġ kien iħoss rikonoxxenza kbira lejn Ġesù li ma staħax jistqarr li hu ħuna. Għalhekk sa minn kmieni kellu f ’moħħu u f ’qalbu qima speċjali lejn il-Verbum Dei. Wara li rrifletta profondament fuq kif Alla resaq lejna l-bnedmin billi sar bniedem bħalna, xtaq jersaq hu wkoll lejn Alla biex imbagħad iressaq lilna miegħu lejh. Dan irnexxielu jwettqu sforz l-imħabba kbira tiegħu lejn il-misteru tal-

Inkarnazzjoni, misteru tqil għallmoħħ tal-bniedem, bħalma fisser lil Ġeġè meta fuq blata taħt il-ħarruba f ’Santa Venera qallu: “Dawn il-versi tqal wisq, u huma l-fundament tarreliġjon tagħna.”

L-Inkarnazzjoni u Dun Ġorg Dal-misteru jiddistingwi t-twemmin Kristjan minn kull twemmin ieħor għax iżomm li

370 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

‘fil-persuna waħdanija ta’ Ġesù, Alla għaqqad man-natura divina n-natura umana’. U għad li dalmisteru ma jistax jiftiehem birraġuni, Dun Ġorġ jidher li fehem tajjeb dak li hemm x’tifhem dwaru, jiġifieri li Alla sar bniedem għax iħobbna. Fehem ukoll li wieħed ma jistax jibqa’ passiv quddiem misteru daqstant tal-għaġeb, jiġifieri l-għaqda tan-natura divina u umana f ’persuna divina.

Bosta drabi Dun Ġorġ sejjaħ dalmisteru “l-pass tal-akbar għaġeb”.

Għax irrifletta kemm hi ħaġa kbira li Alla jieħu n-natura tagħna l-bnedmin, billi proprjetà talbniedem ix-‘xejn biss’ u Alla huwa l-‘kollox’. Kristu tneżża’ minn ‘kollox’, ħeba l-glorja divina tiegħu u ġie jgħix fostna ta’ ‘lsir’ għallimħabba tagħna, “...f ’kollox bħalna barra mid-dnub” (Lhud 4,15).

Is-sens ta’ stagħġib fil-Fundatur kien ġej mill-fidi fi Kristu li blInkarnazzjoni tiegħu mhux biss ta lill-bniedem dinjità li ma titfissirx, imma wkoll sinjal mill-aqwa talimħabba ta’ Alla lejh. Minn dan issens ta’ stagħġib tinftiehem tajjeb il-ħeġġa ta’ Dun Ġorġ biex ixerred ma’ kullimkien il-kliem għażiż Verbum Dei caro factum est.

Misteru Li Xandar b’Ħajtu Għall-Fundatur l-Inkarnazzjoni ta’ Kristu kienet programm ta’

ħajja u pjan ta’ azzjoni. Huwa fittex jagħmel tiegħu l-virtujiet indikati minnu fl-Iskola ta’ Betlem, bħalma huma l-faqar, l-umiltà, is-silenzju, il-manswetudni u l-bqija. Dawn kollha inkarnahom f ’ħajtu b’mod li sar Kristu ieħor għal min jarah.

Iva, fi Kristu tarbija ra pjan ta’ ħajja, simili għal dak ta’ Kristu msallab f ’Il-Ktieb il-Kbir.

Il-kelma li Dun Ġorġ ipprietka kienet il-Kelma Inkarnata u dik li hu xandar b’fommu xandarha wkoll b’persuntu u b’ħajtu. Lilna, uliedu spiritwali, biex insiru dixxipli awtentiċi ta’ Alla Inkarnat ħallielna l-istess ‘skola’, bi programm ta’ imitazzjoni, b’sejħa għallkontemplazzjoni u b’waqfa fil-ħsieb fuq il-kwalitajiet għal kull jum tanNovena. Riedna wkoll niġbdu mitTarbija ta’ Betlem it-tagħlim talħajja eterna. Tana dan l-eżerċizzju prezzjuż li jekk isir bi spirtu ta’ talb u ġabra għandu jibdilna f ’dawl għal “dawk li qegħdin fid-dlam u fiddell tal-mewt” minbarra li “jmexxi riġlejna fi triq is-sliem” (Lq I, 79).

Il-Papa Jsaħħaħ Dan Kollu Il-pjan ta’ ħajja mfassla fuq L-Iskola ta’ Betlem, megħjuxa mill-Fundatur u proposta lilna biex ngħixuha bħalu, sabet l-eku tagħha fi kliem il- Papa San Ġwanni Pawlu II. Fil-jum għażiż tal-Beatifikazzjoni tal-Fundatur ġie jżurna fid-Dar Ġenerali filgħaxija

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

371

u qalilna dan il-kliem: “Il-Verb divin, f ’ċertu sens, il-ħin kollu jsir bniedem fil-Ġisem Mistiku tiegħu, il-Knisja. Intom tridu tgħinu f ’dan billi tagħmlu mal-oħrajn dak li Dun Ġorġ għamel magħkom.

Tridu tiżirgħu ż-żerriegħa talkelma ta’ Alla fi qlub in-nies biex Kristu jibda jgħix fihom.”

Din l-eżortazzjoni taqbel perfettament ma’ dak li kellu f ’moħħu Dun Ġorġ meta tana nimmeditaw L-Iskola ta’ Betlem.

Fehem li l-Inkarnazzjoni tinvolvina spiritwalment u m’għandhiex tibqa’ biss materja dommatika.

Appostlu tal-Verbum Dei Jidher li d-devozzjoni lejn il-kliem “Verbum caro factum est” (Ġw I, 14) kienet f ’Dun Ġorġ qabel ma ordna saċerdot, iżda kompliet tikber fih meta qara l-ħajja talBeata Swor Marija tal-Passjoni li Ġesù stess taha din l-arma invinċibbli kontra l-assalti taxxitan li kien jaħqarha. Huwa mbagħad ġarrab il-qawwa tagħha meta kitibha u poġġieha fuq sider missieru moribond. Dan wara mewtu deherlu u qallu: “Grazzi tal-kliem li għamiltli fuq sidri, għax minħabba fih kelli ġudizzju ħelu wisq.” Bħala riżultat tħeġġeġ biex ixerred is-sentenza ma’ kullimkien. Stampaha u qassamha bl-eluf u ried li l-membri jiżżejnu biha fuq sidirhom, anzi xtaqha fuq sider kulħadd, kbar u żgħar. Ried li tidher f ’kull korrispondenza tasSoċjetà u kiteb fuljett fuqha b’diversi lingwi kif ukoll Karta Manwali għal idejn ilpoplu. Daħħalha fl-Arloġġ Museumin qabel l-episodji u fi tmiem il-materja tal5.00 p.m. Dan minbarra

372 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

l-‘Kult tal-Verbum Dei’ li xtaqu jsir fis-6.00 p.m. fil-25 ta’ kull xahar.

Is-sentenza tingħad għal disa’ darbiet fin-Novena tal-Milied, segwita minn Sliema u Qaddisa.

Riedha tkun f ’post fejn tidher fil-kappella ta’ kull Qasam biex ilmembri jqimuha qabel kull laqgħa u saħansitra ħdejn is-sodda ta’ kull membru biex ibusha qabel jorqod.

Xtaq ukoll li tingħata grotta lit-tfal kollha li jattendu fl-Oqsma tagħna, bħala prietka siekta lill-familji tagħhom.

Konna ntawlu wisq kieku kellna nisfilaw kulma l-Fundatur kiteb dwar il-Verbum Dei. Insemmu biss il-Paġna tax-Xahar ta’ Diċembru li semmieha ‘Verbum Caro’. Xi ħaġa li bdiet ukoll fl-antik u għadha ssir illum fi gżiritna u flesteru fejn infirxet is-Soċjetà hija d-Dimostrazzjoni tal-Bambin.

Mir-riċerka nafu li din bdiet fl-1920 mill-Qasam tal-Marsa (il-Menqa) fejn kien hemm isSuperjur Salvu Muscat, għaddiet għat-toroq tal-Ħamrun u spiċċat fil-Qasam Numru Wieħed.

Il-Verbum Dei Mitt Sena Ilu Fl-ewwel laqgħa wara l-mewt ta’ missieru, Dun Ġorġ qal lis-Soċji: “Uħud minnkom talbuni biex nagħtikom arma. Din se tkun l-arma tagħna, il-kelmiet Verbum Dei caro factum est.” Imbagħad

fl-1918 xi Soċji kitbu barra minn Malta u ġabu l-ewwel badges li bdew jintlibsu fuq is-sider. Ilkliem kien ta’ lewn abjad fuq sfond ikħal, kollox issiġillat bil-plastik u mdaħħal f ’landa tonda b’xifer inkavat ’il quddiem.

Dawn kienu jintlibsu minn kulħadd, anke minn min ma kienx fis-Soċjetà. Meta xi nies, biex iqarrqu, bdew jilbsuha huma wkoll, is-Soċjetà ġabet badges distinti biex jintlibsu mill-membri biss. Lejn l-1950 inħadmet badge kbira tal-bronż, dik li naraw malbibien tal-Oqsma tagħna. Illum il-badge treġġgħet għall-original sempliċi tagħha.

Arma Rebbieħa u Qatt Mirbuħa Dun Ġorġ kien isemmi l-ġrajja ta’ Pija Mifsud Bonnici li fieqet qabel ġiet operata bis-saħħa ta’ din l-arma ta’ fejqan. U kien isemmi wkoll id-‘dehra’ tal-konġura kontra s-Soċjetà minn Satana li semgħu jgħid: “Kontra dawn in-nies ma nistgħu nagħmlu xejn, għax huma mlibbsin b’arma invinċibbli.”

Neżortaw lil xulxin biex ngħixu dejjem fil-preżenza tal-Verbum Dei u nkunu appostli tagħha billi nxerrduha kulfejn inkunu.

Imberkin aħna li nafu dan u nwettquh fedelment.

Daniel Felice

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

373

Djarju Museumin

Settembru/ Ottubru 2018

Esperjenza ta’ Komunità Interna Grupp ta’ ħames membri għamlu esperjenza ta’ ħajja interna bejn ilĦadd 26 ta’ Awwissu u l-Ħadd 16 ta’ Settembru. Matul dawn it-tliet ġimgħat il-membri kienu jkunu flimkien għat-talb ta’ filgħodu u wara l-Quddiesa kienu jmorru għax-xogħol. Waranofsinhar kienu jiltaqgħu għall-Assenjatur segwit minn attivitajiet li huma organizzaw għal xi Oqsma kif ukoll għall-pubbliku. Il-ġurnata

kienet tintemm bit-talba tal-Kult lil Alla Tagħna. Din l-esperjenza saret fiċ-Ċentru tal-Konferenzi Dar il-Ħanin Samaritan. Ġimgħa għall-Pubbliku fid-DĦS u Ġimgħat ta’ Tagħlim Is-Soċjetà organizzat ġimgħa attivitajiet ta’ formazzjoni għall-pubbliku fiċ-Ċentru tal-Konferenzi Dar il-Ħanin Samaritan bejn l-10 u 1-14 ta’ Settembru. Matul il-ġimgħa

374 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

ntwerew erba’ films marbutin ma’ temi differenti filwaqt li filjum tal-Erbgħa ġew organizzati numru ta’ worshops fejn in-nies setgħu jgħaddu minn grupp għal ieħor u kellhom okkażjoni tajba li jitkellmu u jaqsmu u jiddiskutu l-ideat skont it-tema partikulari tal-workshop.

Bejn ix-xhur ta’ Mejju u Settembru l-Kummissjoni Appostolat għallAdulti flimkien mal-Oqsma li applikaw ħadu ħsieb jorganizzaw 23 Ġimgħa ta’ Tagħlim f ’diversi postijiet f ’Malta. L-attendenza tan-nies kienet waħda li tagħmlilna kuraġġ u għaldaqstant nirringrazzjaw lil Alla tal-ġid kbir li nittamaw ħareġ permezz ta’ dawn il-Ġimgħat ta’ Tagħlim u attivitajiet oħra li l-Oqsma organizzaw għall-adulti. Żjara minn Mons. Charles Gauci Fix-xahar ta’ Ottubru kellna żewġ laqgħat ftit differenti minn tas-

soltu. L-Erbgħa 10 ta’ Ottubru kellna magħna lill-isqof il-ġdid ta’ Darwin fl-Awstralja Mons. Charles Gauci li kien ikkonsagrat ħmistaxil jum qabel. Il-laqgħa kienet waħda ċelebrattiva u fiha l-isqof qasam ukoll ħsieb mal-membri fuq it-tama u l-importanza li nkunu ankrati f ’Ġesù. Fl-aħħar is-Superjur Ġenerali ppreżenta lil Mons. Gauci salib tal-fidda birrelikwa ta’ Dun Ġorġ u bil-kliem tal-Verbum Dei.

Żjara ta’ Grupp mill-Università ta’Notre Dame, Indiana L-Erbgħa 17 ta’ Ottubru kellna grupp ta’ 5 persuni mill-Università ta’ Notre Dame fl-Istati Uniti, fosthom lil Dr. Leonard De Lorenzo u lil Dr. John Cavadini li ta taħdita bit-tema The Baptismal Vocation in the Light of Vocational Discernment of Young People. Apparti din illaqgħa, il-grupp żar żewġ Oqsma biex ikun jista’ jifhem iktar ilmetodu u l-istil ta’ formazzjoni fil-fidi li tingħata fis-Soċjetà.

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

375

Assenjatur għal Novembru-Diċembru 2018 DOMMATIKA

STORJA

Lezzjoni 128 -130: L-effetti tal-Magħmudija (1-3) Lezzjoni 131: In-neċessità tal-Magħmudija għas-salvazzjoni

Lezzjoni 30: Postijiet ta’ qima tal-ewwel Insara Lezzjoni 31: Arju u l-Arjaniżmu

MORALI

KATEKETIKA

Lezzjoni 104: X’tgħid it-Teoloġija dwar it-tama Lezzjoni 105: Il-frott tat-tama u l-isfidi li toffri Lezzjoni 106: Id-disperazzjoni Lezzjoni 107: Il-preżunzjoni

Lezz. 54-55: Niżviluppaw attitudnijiet pożittivi (2-3)

BIBBJA Lezzjoni 70-72: L-Istorja Dewteronomistika (4-6) Lezzjoni 73: Daħla għal-letteratura profetika (1) SPIRITWALITÀ L-istorja tal-Ispiritwalità Nisranija: Il-Monastiċiżmu

LITURĠIJA Lezzjoni 12: Ir-riforma liturġika tal-Konċilju Vatikan II Lezzjoni 13: Ħarsa ġenerali lejn ir-riti orjentali TAGĦLIM SOĊJALI TAL-KNISJA Lezzjoni 12: Is-soċjalità tal-bniedem Lezzjoni 13: Il-prinċipji tad-Duttrina Soċjali tal-Knisja DOKUMENT TAL-KNISJA L-Eżortazzjoni Appostolika talPapa Franġisku Amoris Laetitia: art. 313-325 (tmiem)

376 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

Assenjatur għal Novembru 2018 Omnes Sancti et Sancti Dei — orate pro nobis.

Tul dan ix-xahar is-Soċjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqiegħed taħt il-protezzjoni speċjali tal-glorjużi bnedmin kollha qaddisin.

Intenzjoni għal-Litanija tal-Arloġġ Li Alla jindokra kontinwament lis-Soċjetà tagħna bħala mimmi ta’ għajnejh u jeħlisha mill-potenza tal-għedewwa kollha tagħha. Ħsieb tax-xahar Li fid-dinja jeħtieġ ngħixu f ’għalqa bil-qamħ u bis-sikrana u b’hekk, bleżerċizzju tal-virtù, nimmeritaw kuruna ta’ glorja bħal tal-qaddisin.

UNJONI MUSEUMINA 4 Il-Paċenzja

Epistola – Ġak 5, 7-11

Evanġelju – Ġw 16, 16-24

Ktieb il-Kbir – Paġna 28 QAGĦDA 3 Tagħlim ta’ Kristu

(Titu 2, 1-15)

(Qagħda nru. 319) 10 Il-bejgħ tal-primoġenitura

(Ġen 25, 17-34)

(Qagħda nru. 432) 24 Ir-rikonċiljazzjoni

(Lq 12, 49-59)

(Qagħda nru. 110) KOMMEMORAZZJONI 9 S. Karlu Borromeo Profil nru. 11 23 S. Leonardu ta’ P. Maurizio Profil nru. 35 30 S. Franġisk Saverju Profil nru. 12

TAĦDITA 16 Is-sens ta’ sagrifiċċju fil-ħajja tas-Soċju PAĠNA TAL-FUNDATUR 6 Soli Deo: Kristu lbieraħ, illum u għal dejjem (pp. 71-72) 13 Soli Deo: Il-Qalb ta’ Ġesù (pp. 72-73) 20 Soli Deo: Fiżjonomija ta’ Kristu (pp. 64-65) REGOLA 17 Id-Direzzjoni Spiritwali, K81, D82 27 Id-Direzzjoni Spiritwali, D83-85

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

377

Novembru 2018 1 Il-Ħamis Il-Qaddisin kollha

Kateketika Liturġija Kult ta’ Wiċċ Kristu

Sapjenza

2 Il-Ġimgħa L-Għid tal-Imwiet

Mansjonijiet Spiritwalità Kult tal-Pjagi

Ġustizzja

3 Is-Sibt S. Martin de Porres

Qagħda Prekatorju 53 Kant: Sliem għalik

Ħniena

4 Il-Ħadd Il-31 tas-sena

Irtir tal-Ewwel Ħadd Unjoni Museumina u passiġġata

Omnipotenza

Morali 5 It-Tnejn Studji bibliċi Eternità (S. Eliżabetta u S. Zakkarija) Sentenzi Leħen il-Maħbub 6 It-Tlieta (S. Leonardu ta’ Noblac)

Morali Amoris Laetitia Paġna tal-Fundatur

Immensità

7 L-Erbgħa (S. Willibrordu)

Sawm għas-Soċji Laqgħa Ġenerali Il-Kult lil Alla tagħna jsir privat

Immutabiltà

8 Il-Ħamis (B. Ġwanni Duns Scotus)

Tagħlim Soċjali Storja Kult ta’ Wiċċ Kristu

Sapjenza

9 Il-Ġimgħa Dedikazzjoni tal-Bażilika tal-Lateran

Kommemorazzjoni Spiritwalità Kult tal-Pjagi

Ġustizzja

10 Is-Sibt S. Ljun il-Kbir

Qagħda Prekatorju 54 Kant: Sliem għalik

Ħniena

11 Il-Ħadd It-32 tas-sena

Quddiesa flimkien u passiġġata

Omnipotenza

378 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

12 It-Tnejn S. Ġosafat

Dommatika Studji bibliċi Sentenzi Epistolarju

Eternità

13 It-Tlieta (S. Stanislaw Kostka)

Dommatika Amoris Laetitia Paġna tal-Fundatur

Immensità

14 L-Erbgħa (S. Ġużepp Pignatelli)

Laqgħa Ġenerali

Immutabiltà

15 Il-Ħamis S. Albertu l-Kbir

Kateketika Liturġija Kult ta’ Wiċċ Kristu

Sapjenza

16 Il-Ġimgħa S. Ġertrude

Taħdita Spiritwalità Kult tal-Pjagi

Ġustizzja

17 Is-Sibt S. Eliżabetta tal-Ungerija

Sawm għas-Soċji Vestis Kult lil Alla Tagħna Regola

Ħniena

18 Il-Ħadd It-33 tas-sena

Quddiesa flimkien u passiġġata

Omnipotenza

19 It-Tnejn (S. Matilde ta’ Hackerborn)

Morali Studji bibliċi Sentenzi mit-TQ

Eternità

20 It-Tlieta (S. Feliċ ta’ Valois)

Morali Amoris Laetitia Paġna tal-Fundatur 10 posti Rużarju

Immensità

21 L-Erbgħa Il-Preżentazzjoni tal-Verġni Marija

Laqgħa Ġenerali 10 posti Rużarju

Immutabiltà

22 Il-Ħamis S. Ċeċilja

Kateketika Liturġija Kult ta’ Wiċċ Kristu

Sapjenza

23 Il-Ġimgħa S. Klement ta’ Ruma

Kommemorazzjoni Spiritwalità Kult tal-Pjagi

• Qamar Kwinta

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

379

24 Is-Sibt Il-Martri tal-Vjetnam

Qagħda Prekatorju 55 Kant: Sliem għalik

Ħniena

25 Il-Ħadd Kristu Sultan tal-Ħolqien Kollu

A.M. Quddiesa flimkien P.M. Passiġġata flimkien u parteċipazzjoni fil-Manifestazzjoni Djoċesana skont kif indikat mid-Delegat.

Omnipotenza

26 It-Tnejn S. Leonardu ta’ P. Maurizio

Dommatika Studji bibliċi Sentenzi tal-Fundatur

Eternità

27 It-Tlieta Il-Madonna tal-Midalja Mirakoluża

Sawm għas-Soċji Vestis Kult lil Alla Tagħna Regola

Immensità

28 L-Erbgħa S. Katerina Labourè

Laqgħa Ġenerali

Immutabiltà

29 Il-Ħamis (S. Saturninu)

Kateketika Liturġija Kult ta’ Wiċċ Kristu

Sapjenza

30 Il-Ġimgħa S. Andrija

Kommemorazzjoni Spiritwalità Kult tal-Pjagi

Ġustizzja

380 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

Assenjatur għal Diċembru 2018 Omnes Sancti Innocentes - orate pro nobis.

Tul dan ix-xahar is-Soċjetà tal-M.U.S.E.U.M. titqiegħed taħt il-protezzjoni speċjali tal-qaddisin kollha innoċenti.

Intenzjoni speċjali għal-Litanija tal-Arloġġ Li Alla l-Missier jibgħat fil-Knisja tagħna ħafna ħaddiema fidili li jgħallmu l-verità u l-ġustizzja. Ħsieb tax-xahar Li min jemmen tassew li Ġesù Kristu huwa Alla Inkarnat, dan jidher għalih veru mudell ta’ imitazzjoni indispensabbli.

UNJONI MUSEUMINA 2 It-Tgħakkis

Epistola – Gal 5, 16-24

Evanġelju – Mt 5, 27-30

Ktieb il-Kbir – Paġna 29 PROGRAMM SPEĊJALI 15-25 Novena u Milied 26 S. Stiefnu QAGĦDA 1 Ħarba mill-eretiku (Titu 3, 1-15)

(Qagħda nru. 320)

TAĦDITA 28 Grazzi u Maħfra PAĠNA TAL-FUNDATUR 4 Soli Deo: Il-Kantiku tal-Insara (pp. 74-75) 11 Soli Deo: Il-Kantiku tal-Insara (pp. 76-77) REGOLA 7 L-Appostolat tas-Soċjetà, K82, D86-87 27 L-Appostolat tas-Soċjetà, K83-84, D88

KOMMEMORAZZJONI 14 S. Ġwann tas-Salib Profili nru. 24

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

381

Diċembru 2018 1 Is-Sibt (S. Bibjana)

Qagħda Prekatorju 56 Kant: Sliem għalik

Ħniena

2 Il-Ħadd L-1 tal-Avvent

Irtir tal-Ewwel Ħadd Unjoni Museumina u passiġġata Eżami fl-Eżerċizzju

Omnipotenza

3 It-Tnejn S. Franġisk Saverju

Morali Studji bibliċi Eternità Sentenzi Leħen il-Maħbub

4 It-Tlieta S. Ġwann Damaxxenu

Morali Amoris Laetitia Paġna tal-Fundatur

Immensità

5 L-Erbgħa (B. Filippu Rinaldi)

Laqgħa Ġenerali

Immutabiltà

6 Il-Ħamis S. Nikola ta’ Bari

Kateketika Liturġija Kult ta’ Wiċċ Kristu

Sapjenza

7 Il-Ġimgħa S. Ambroġ

Sawm għas-Soċji Vestis Kult lil Alla Tagħna u Professjoni Regola 10 posti Rużarju

Ġustizzja

8 Is-Sibt It-Tnissil bla Tebgħa tal-Verġni Marija

Assenjatur Speċjali 10 posti Rużarju

Ħniena

9 Il-Ħadd It-2 tal-Avvent

Quddiesa flimkien u passiġġata Eżami fl-Eżerċizzju

Omnipotenza

10 It-Tnejn (Il-Madonna ta’ Loretu)

Dommatika Studji bibliċi Sentenzi Epistolarju

Eternità

382 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

11 It-Tlieta S. Damasu I

Dommatika Amoris Laetitia Paġna tal-Fundatur

Immensità

12 L-Erbgħa (Il-Madonna ta’ Guadelupe)

Laqgħa Ġenerali

Immutabiltà

13 Il-Ħamis S. Luċija

Vaganza

Sapjenza

14 Il-Ġimgħa S. Ġwann tas-Salib

Kommemorazzjoni Spiritwalità Kult tal-Pjagi

Ġustizzja

15 Is-Sibt (S. Pawla di Rosa)

Novena tal-Milied (l-ewwel jum) Kant: Sliem għalik

Ħniena

16 Il-Ħadd It-3 tal-Avvent

Quddiesa flimkien, Novena tal-Milied (it-tieni jum) u passiġġata Eżami fl-Eżerċizzju

Omnipotenza

17 It-Tnejn (S. Olimpja)

Sawm għas-Soċji Novena tal-Milied (it-tielet jum) Il-Kult lil Alla Tagħna jsir privat

Eternità

18 It-Tlieta (S. Grazjanu ta’ Tours)

Novena tal-Milied (ir-raba’ jum)

Immensità

19 L-Erbgħa (S. Ilarjun tal-Ġorġja)

Novena tal-Milied (il-ħames jum)

Immutabiltà

20 Il-Ħamis (Il-Patrijarki Abraham, Iżakk u Ġakobb)

Novena tal-Milied (is-sitt jum)

Sapjenza

21 Il-Ġimgħa S. Pietru Kanisju

Novena tal-Milie (is-seba’ jum)

Ġustizzja

Novembru - Diċembru 2018 / Kalendarju Museumin

383

22 Is-Sibt (S. Franġiska S. Cabrini)

Novena tal-Milied (it-tmien jum) Kant: Sliem għalik

23 Il-Ħadd Ir-4 tal-Avvent

Quddiesa flimkien, Novena tal-Milied Omnipotenza (id-disa’ jum) u passiġġata Eżami fl-Eżerċizzju

24 It-Tnejn (S. Irma u S. Adela)

Dimostrazzjoni ta’ Ġesù Bambin

Eternità

25 It-Tlieta IL-MILIED

INKORPORAZZJONI

Immensità

26 L-Erbgħa S. Stiefnu

Programm Speċjali Qari tal-Ittra Popolari tal-Manswetudni

Immutabiltà

27 Il-Ħamis S. Ġwann Appostlu u Evanġelista

Sawm għas-Soċji Vestis Kult lil Alla Tagħna Regola

Sapjenza

Taħdita 28 Il-Ġimgħa Spiritwalità Il-Qaddisin Innoċenti Martri Kult tal-Pjagi

• Qamar Kwinta

Ġustizzja

29 Is-Sibt S. Tumas Becket

Eloquia Arloġġ Korali (l-ewwel parti)

Ħniena

30 Il-Ħadd Il-Familja Mqaddsa

A.M. Arloġġ Korali (it-tieni parti) P.M. Passiġġata

Omnipotenza

31 It-Tnejn San Silvestru I

Laqgħa Speċjali għallAħħar Jum tas-Sena

Eternità

384 Kalendarju Museumin / Novembru - Diċembru 2018

KALENDARJU MUSEUMIN

Episodju: Inġibu quddiem għajnejna l-Iben ta’ Alla jitnissel bniedem b’opra tal-Ispirtu s-Santu fil-ġuf verġinali ta’ Marija, malli hija qalet il-Fiat tagħha lill-Anġlu Gabrijel.

Talba: Ġesù, Iben uniġenitu ta’ Alla u tal-verġni Marija, agħtina l-grazzja li nifhmu l-kbira mħabba ta’ Alla lejna bnedmin. Ammen Proponiment: Aħwa tiegħi, nipproponu li naħdmu s-salvazzjoni ta’ ruħna b’devozzjoni vera lejn Mrija Santissima.

Il-Kors tal-Pellegrin Nisrani, Numru 1 L-Annunzazzjoni (J. Kirk Richards, 2001)

NOVEMRBU - DIĊEMBRU 2018 IS-SOĊJETÀ TAD-DUTTRINA NISRANIJA MUSEUM