Persoonlijk

In deze column beschrijft een vakgenoot bijzondere ervaringen in het werken met mensen met een verstandelijke beperking

Illustratie Joep Bertrams 21

Spel, of spelen, is het middel om in contact te komen met die ander.

In een woongroep waar ik vanavond langskom, zie ik de betekenis van spel bij Saskia en Carlos. Saskia gaat Carlos naar bed brengen. Carlos is een wat oudere man, die kan praten, maar sociaal-emotioneel nog heel jong is.

Carlos staat achter de vitrage verstopt, met zijn handen voor zijn ogen. Hij kan niets zien. Dat betekent dat hij echt weg is. Hij heeft niet het vermogen om te bedenken dat iedereen hem eigenlijk kan zien. Saskia speelt het spelletje mooi mee. “Waar is Carlos nou?” roept ze. “Ik kan hem niet meer vinden.”

Vanachter de vitrage schokt Carlos heen en weer van het lachen. “Nou, ik ben heel ongerust,” zegt Saskia tegen mij. “Hoe moet het nou zonder Carlos?”

Ze noemt iedere keer zijn naam. Zo blijft ze met hem in contact en laat hem weten door zijn naam te noemen dat ze echt speciaal naar hém op zoek is. Vervolgens maakt Saskia het een beetje spannend door te benoemen waar ze aan het kijken is. Onder de tafel, achter de bank. Maar Carlos is nergens te vinden.

Dan horen we een geluidje. “Hé,” zegt Saskia. “Dat is het geluidje van Carlos. Dat weet ik zeker.”

Hiermee laat ze aan Carlos weten dat ze hem herkent aan de geluiden die hij maakt. Hoe fi jn is dat? Iemand in je leven die jou echt kent?

Carlos heeft naast zijn begeleiders niemand meer die nog echt weet wie hij is vanaf zijn geboorte. Hij maakte veel mee in zijn leven. Door ziekte en een lichamelijke beperking lag hij als kind veel in het ziekenhuis. Zijn ouders zijn jong gestorven, waardoor hij in een woongroep terechtkwam. Je kunt dus wel spreken over een zeer onveilige hechting in zijn vroege jeugd. Verstoppertje zien we dan ook vaak terug als spelvorm bij deze kwetsbare mensen en kinderen.

Eigenlijk suggereert het spel ‘verstoppen’ dat je ergens van weg zou willen. Het tegendeel is waar. Ze willen juist gevonden worden. Iedere keer opnieuw. En iedere keer als je ze vindt, dan bevestig je hun bestaan.

Carlos wil ook gevonden worden en vanavond door Saskia. Zij is zo belangrijk voor hem. Saskia speelt dit spel, met eindeloos geduld, iedere avond opnieuw. Het is hun vaste ritueel. Ze breidt het nog een beetje uit door voorzichtig te voelen aan de bult achter de vitrage. “Wat voel ik hier nou?” roept ze verbaasd.

De spanning is voor Carlos nauwelijks nog te dragen. Zijn voeten schuiven heen en weer. “‘Ohhh, zie ik daar nu Carlos zijn voet?” Ze voelt even of het klopt en raakt zijn voeten aan. “Ja hoor, dat zijn de voeten van Carlos, ik weet het zeker,” zegt ze opgelucht.

Inmiddels kan Carlos het niet meer houden. Hij springt achter de vitrage vandaan en roept: “Hier ben ik, hoor!”

Saskia is op haar beurt dolblij. Ze heeft gezocht en Carlos weer opgespoord. Dat zal ze tot in lengte der dagen blijven doen, zolang ze hier werkt. Want Carlos is het namelijk waard om naar te zoeken én om gevonden te worden. | Margreet Pereboom

Betekenis van spel

Spel is de taal van een kind. Kinderen kennen vaak nog niet genoeg woorden om hun gevoelens, emoties of gebeurtenissen uit te kunnen spreken. Dit zien we ook bij mensen met een verstandelijke beperking.

22

Tekst Bas Abresch Fotografie Eigen foto

Een zorgmanager vertelt over zijn overstap naar het werken als zelfstandige

Als zelfstandige vechten tegen stigma’s

Rowan van Gelderen (40) is nu iets meer dan een jaar een zelfstandig zorgprofessional, en heeft ook in zijn rol als zorgmanager met zzp’ers te maken. Hij staat voor kwaliteit van zorg en niet voor snel geld verdienen. Dat herkende hij bij Zeno Zorg, een zorgbureau waar hij na een eerste spannende start terechtkwam.

RRowan vond het spannend. Natúúrlijk vond hij het spannend. Al jaren zag hij om zich heen begeleiders en verpleegkundigen als zelfstandigen verdergaan. Maar zorgmanagers die de uitdaging als zzp’er aangingen, daarvan kende hij er niet veel.

“Ik wist dat ik een goede manager was; ik was drie jaar leidinggevende bij een ggz-instelling. En ik was ervaren; als beroepsmilitair bij de Koninklijke Landmacht en als penitentiair inrichtingswerker had ik genoeg ge-

Toch waagde Rowan in september 2021 de stap. De drang om in verschillende keukens te kijken, meer regie te hebben over zijn eigen werkzaamheden, won het van de twijfel. En wat denk je? Ging zijn eerste opdracht plotseling niet door.

“In lichte paniek meldde ik mij aan bij misschien wel zeven verschillende bemiddelingsbureaus. Want hoe kom je anders aan opdrachten? Nou, dat was niet per se een feest. Het ene bu-

reau was totaal niet transparant. Uiteraard snapte ik dat het bureau aan mij ging verdienen. Hoeveel precies, wilde ik weten. Dat werd niet prijsgegeven. Een ander bureau werkte met exclusiviteitsclausules. Dat betekende dat ik alleen voor hen mocht werken. Geen match met mijn idee van ondernemerschap.”

Het gesprek gaat te vaak over geld en te weinig over de kwaliteit van z g

zien. Al was mijn tijd als medewerker in de verslavingspsychiatrie misschien nog wel heftiger,” vertelt hij. “Maar zaten zorgorganisaties wel op mij te wachten? Wat als het niet lukte? Ik had kinderen. En een koophuis.” Leuke gasten

“Waar ben ik in beland, dacht ik. Maar gelukkig waren er ook andere bureaus. Serieuze partijen. Je moet Zeno in Sliedrecht eens bellen, had een vriend gezegd. Dat zijn leuke gasten,” vertelt Rowan. Dat deed hij, en hij had meteen een klik met directeur en zorgconsulent Lucas van Wingerden. “Beiden worden we gedreven door hetzelfde: kwaliteit van zorg leveren. Zeno wil passie, persoonlijke aandacht en deskundigheid vanzelfsprekend maken in de zorg. Dat wil ik ook. Het gesprek binnen zorgorganisaties gaat te vaak over geld en te weinig over de kwaliteit van zorg.”

En dus ging Rowan aan de slag. “Oh,” zeiden de begeleiders bij een van zijn eerste opdrachten, “dus jij bent zzp’er. Aha.” Dat was lekker beginnen, met een 2-0 achterstand. “Natuurlijk kende ik de stigma’s. En, het is jammer dat ik het moet zeggen, maar ze zijn in sommige gevallen ook

loopbaan

23

waar. Ook ik zie veel zzp’ers die niet vanwege hun zorghart dit werk doen, maar omdat het fi nancieel aantrekkelijk is. En ik heb er mee te dealen, want de gaten in het rooster moeten worden opgevuld.”

Meer controle

“Bij een opdrachtgever werd wel eens gezegd: we zien altijd precies waar de zzp’ers werken. Let maar op de auto’s. Het zijn de auto’s van de zzp’ers die 60, 70 uur per week maken, dubbele diensten op een dag draaien. Vaak zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) of pensioenopbouw, soms zelfs zonder diploma. Er is veel te weinig controle op,” vindt Rowan. Hij pleit voor landelijk beleid. Voor een verplichte AOV en een verplicht pensioen. “En zonder diploma moet je dit werk al helemaal niet kunnen doen. Het gaat ten koste van de kwaliteit van zorg. Ten koste van de cliënten. En ten koste van de goede zzp’ers. Zij lijden onder de kwaden.”

Maar volgens Rowan moeten we vooral niet vergeten dat er ook veel goede zzp’ers zijn in de zorg. “Echte professionals, met een specifi eke expertise, die weten hoe je intensieve zorg levert. Ze zijn zelfs in de meerderheid. Als zorgmanager schakel ik ze maar al te graag in. Ik zie de meerwaarde. Je kunt tijdelijk de kennis en expertise in huis halen die je op dat moment zelf niet voorhanden hebt. Dat kan voor kwaliteitsverbetering zorgen op een woonlocatie of bij een zorgvraagstuk.”

Rowan pleit voor landelijk beleid en meer controle rondom zzp’ers in de zorg

Investering

“Zie het als investering,” zegt hij. “Als je ervaren zzp’ers van hetzelfde zorgbureau inhuurt met een specifi eke opdracht, dan kunnen de vaste begeleiders daar van leren en nieuwe medewerkers komen in een gezond werkklimaat terecht. Dat is eff ectiever dan een cursus of opleiding, waarvoor medewerkers vrije dagen moeten nemen. Gewoon learning on the job. Langzaam bouw je de inzet van zzp’ers af, tot je vaste team op het gewenste niveau is. Dit is ook hoe Zeno samenwerkt met opdrachtgevers en dit werkt uiteindelijk veel effi ciënter.”

Zichzelf verdedigen voor het zelfstandig ondernemerschap doet Rowan niet meer. “Ik laat met woorden, en vooral met daden, zien dat ik er niet ben om snel geld te verdienen, maar om te ondersteunen waar dat nodig is. Door persoonlijke aandacht te hebben voor medewerkers, de menselijke maat terug te brengen. Een half uurtje eerder weg, omdat je boodschappen moet halen voor je zieke moeder? Tuurlijk, ga!”

Hij geniet ervan als het verzuim naar beneden gaat, als de bedrijfsvoering op orde is en als de kwaliteit van zorg omhoog gaat. Maar het allermooist vindt hij het als alle randvoorwaarden zo goed voor elkaar zijn, dat medewerkers kunnen genieten van het contact met cliënten. “Dat is waar ik het voor doe. Als ik dat ziet, dan maakt mijn zorghart een sprongetje. Het is een gevoel dat ik iedere zzp’er in de zorg gun.” |

Podcast

Zeno Zorg is een zorgbureau met een netwerk van ruim 500 zorgprofessionals, zowel in loondienst als zzp’ers, die ondersteuning bieden in de gehandicaptenzorg, ggz en ouderenzorg, bij complexe zorgvragen op cliënt- of groepsniveau en in de thuissituatie. Algemeen directeur Harry van Buren praat in afl evering 7 van de Klik-podcast over het omgaan met zzp’ers in de zorg. Ook begeleiders en ambassadeurs gehandicaptenzorg Meerie Mulder en Eponine Steevensz en zzp’er Edwin Pijff ers schuiven aan voor de discussie hierover. Beluister de afl evering op www.klik.org/podcast