Magazyn Prestiż who is who nr 42/2022

Dear Sisters and Brothers

Templars

As you all know, there is a war going on in Ukraine. It is a war against people and freedom. It is our duty to protect the weak and assist them in their fight. We Poles are close to the front line, we welcome and support mothers with children and the elderly. We already have several million refugees in Poland. Everyone gets help. In order for our Ukrainian brothers to win this battle against evil, we must help them more. Today, the heroic warriors in Ukraine are Tem plars; armed women and men, defending their homeland and our civilization. We ask you, your families and friends, to join the fight. We are raising funds, encouraging and inviting volunteers. We have created a special bank account called “OSMTJPLforUA”; we have opened warehouses; we are cooperating with other organisations; and we support any initiative that will contribute to the defence of our brothers and sisters, our neighbours, the Ukrainian people. We have direct contact with fighting Ukraine, we know that they need: bulletproof vests, cooking stoves, power banks and much more. Now is the time to implement our ideas, the immortal ideas of the Knights Templar Order, on the “battlefield”. We are “fighting” in Poland – join us, your help is essential.

If you have any questions or ideas, please contact our coordinator:

–

Marcin Zamoyski – marcin.zamoyski@osmtj.pl

Edytorial

Gdy tak spojrzeć w każdą stronę, życie jawi się ponure.

Choć tak ważne jest dla jednych, to dla innych nic, w ogóle…

Radość znika, nie ma sensu, miś w plecaczku, walizeczka, całe życie w tym tobołku. Kto pomoże? Smutne czeka…

Czyżby obraz ten koszmarny był też dla nas przeznaczony?

Kraj nasz walczy i pomaga ludziom we krwi umoczonym…

Jacek Gurgul

Inwazja na Ukrainę rozpoczęta 24 lutego 2022 roku przez Federację Rosyjską z pogwałceniem norm prawa międzynarodowego jest eska lacją trwającej od 2014 roku wojny. Wojna trwa, a wraz z nią niewy obrażalne cierpienie tysięcy niewinnych ludzi.

Ze szczególnym niepokojem obserwujemy, co spotkało miliony osób, które ucierpiały w związku z tym konfliktem. Niestety, doszło do naj gorszego – pojawiły się bomby, czołgi… i ofiary, których jest coraz więcej. Trudno przewidzieć, co się wydarzy w najbliższych dniach, miesiącach, a nawet latach.

I choć scenariusz tego konfliktu zmierza do pokoju, dzisiaj sytuacja nie wygląda zbyt optymistycznie, ponieważ wojna atakuje bezbronnych ludzi – kobiety, dzieci, osoby starsze. Wojna przynosi ofiary śmiertelne, choroby i głód, powoduje wielkie fale uchodźców, zmuszonych do opuszczenia swoich domów w poszukiwaniu bezpiecznego schronienia w innych częściach kraju lub poza jego granicami. Uciekający przed wojną, rezygnujący ze swojego dotychczasowego życia obywatele Ukrainy pozostają bez pracy i pieniędzy. Często brakuje im podstawowych produktów – żywności, odzieży, medyka mentów. W tej niezwykle trudnej sytuacji wielu z nich potrzebuje pomocy medycznej oraz wsparcia psychologicznego.

Dramat trwających działań wojennych tego pełnoskalowego konfliktu rozszerzył się na tyle, że do prowadził do największej po II wojnie światowej katastrofy humanitarnej i tragedii milionów rodzin. Chciałoby się mieć tę moc, by móc wykrzyczeć STOP! – i zakończyć wojnę. Demokratyczny świat nie zapomniał o Ukrainie. Działalność humanitarna wolontariuszy skierowana jest na wspólne działania zmierzające do niesienia pomocy i opieki dla ludności ukraińskiej wszędzie tam, gdzie pojawia się cierpienie. Niezwykła solidarność i zaangażowanie zwykłych obywateli demo kratycznego świata w udzielanie pomocy w różnych aspektach wsparcia dla Ukrainy zdają dzisiaj egzamin, a efektywna polityka humanitarna i działalność organizacji pozarządowych oraz pomoc finansowa państw są nie do przecenienia. Dzięki takiej postawie pomagających bohaterski naród ukraiński wie, że w tej okrutnej wojnie nie jest sam. Co roku 19 sierpnia obchodzimy Światowy Dzień Pomocy Humanitarnej, ustanowiony w 2008 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Niechaj ten dzień będzie także dniem naszej solidarności z Ukrainą!

UKRAINO, NIE ZOSTAWIMY CIĘ W POTRZEBIE!

redaktor naczelna

fot. Tomasz Osiak

Wydawca

Press Art Promotion Sp. z o.o. ul. B. Chrobrego 22/6 32-020 Wieliczka tel. +48 12 311 77 90

Redakcja

Magazyn PRESTIŻ who is who ul. B. Chrobrego 22/6 32-020 Wieliczka tel. +48 12 311 77 90 e-mail: redakcja@prestigemagazine.com.pl www.prestigemagazine.com.pl

Redaktor naczelna

Liana Balicka

Redaktor prowadzący

Paweł Pondel

Biuro promocji i reklamy

Wiktoria Kępczyńska tel. +48 502 302 875, +48 12 311 77 90 e-mail: reklama@prestigemagazine.com.pl

Współpraca

gen. dr Mieczysław Bieniek, prof. KAAFM, brigadier gen. Ronald S. Mangum, dr Krzysztof Jażdżewski, Robert Galara, Rafał Olejnik, Mateusz Barnat, Wiktor Strzelczyk

Zdjęcia

Polska Agencja Prasowa – PAP Foto, TOP PHOTO Sp. z o.o. – fot. Tomasz Osiak www.tomaszosiak.pl

Korekta

Usługi Edytorskie Katarzyna Wróbel www.korektor-tekstow.pl

Tłumaczenie i korekta angielska

Biuro Tłumaczeń PAROLA www.parola.com.pl

Opracowanie graficzne i skład Katarzyna Grzebyk KILO DESIGN www.behance.net/kasiagrzebyk

Druk

Drukarnia Beltrani Sp. J. ul. Śliwkowa 1, 31-982 Kraków www.drukarniabeltrani.pl

Redakcja nie zwraca niezamówionych materiałów i zastrzega sobie prawo do redagowania, skracania, adiustacji lub nieopublikowania nadesłanych tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń, zamieszczonych reklam i materiałów promocyjnych. Opinie wyrażone w nadesłanych tekstach są opiniami ich autorów i nie muszą odzwierciedlać stanowiska Wydawnictwa Press Art Promotion Sp. z o.o. Przedruki z „Magazynu PRESTIŻ who is who” lub podobne wykorzystanie w jakiejkolwiek innej formie dozwolone są wyłącznie za uprzednią pisemną zgodą Wydawcy.

„Magazyn PRESTIŻ who is who” jest zarejestrowanym znakiem towarowym, znajdującym się pod ochroną prawa, i używanie znaku przez podmiot do tego nieuprawniony, zarówno w znaczeniu słownym, jak i graficznym, bez zgody Press Art Promotion Sp. z o.o. jest bezprawne.

Spis treści

str. 6

Gorąco wokół naszych granic gen. dr Mieczysław Bieniek, prof. KAAFM str. 42

Templar Succession: 1307 to the Present Brigadier General Ronald S. Mangum str. 48

Generał Antoni Zdrojewski dr Krzysztof Jażdżewski str. 58

TEMPLARIUSZE

Zakon bez tajemnic (część II) Robert Galara str. 92

Lepiej zapobiegać, niż leczyć. Postaw na profilaktykę i zadbaj o siebie Rafał Olejnik str. 100

Odpowiedzialność dewelopera. Jej nowe i różne oblicza Mateusz Barnat, Wiktor Strzelczyk

gen. dr Mieczysław Bieniek, prof. KAAFM, b. zastępca dowódcy strategicznego NATO

Gen. Mieczysław Bieniek, Prof. of KAAFM, Ph.D. Former NATO Deputy Strategic Commander

Gorąco wokół naszych granic

(Artykuł oddany do publikacji w styczniu 2022 r.)

Napięcie pomiędzy Rosją a Ukrainą rośnie. Pojawia się coraz więcej informacji dotyczących tego, że wielki konflikt może wybuchnąć lada dzień. Czy jednak tak się stanie? Jak może wy glądać ewentualna wojna? Wszyscy się zastanawiają, czy kolejna agresja Rosji na Ukrainę w świetle alarmujących donie sień Waszyngtonu jest prawdopodobna, czy też może jest to tylko element wojny informacyjnej. Na ten problem należy spojrzeć z perspektywy myślenia Władimira Putina oraz postrzeganego przez niego interesu bezpieczeństwa Rosji. Dobitnym przykładem tego myślenia jest opublikowanie przez MSZ Rosji w dniu 17.12.2021 r. projektów traktatów nazywanych umownie „gwarancjami bezpieczeństwa”, które Moskwa chciałaby podpisać z USA i osobno z NATO.

W tych propozycjach Rosja żąda deklaracji, że NATO nie rozszerzy się na wschód (Ukraina, Gruzja), zakazuje wręcz współpracy wojskowej NATO z byłymi krajami ZSRR oraz przedstawia zakaz rozmieszczania wojsk NATO na wschodniej flance Sojuszu – dotyczy to: Polski, Czech, Węgier, Rumunii, Bułgarii i krajów bałtyckich. Rosja powołuje się przy tym na porozumienie NATO–Rosja z 1997 r.

Według Kremla konieczność podpisania traktatów wynika z napięć wokół Ukrainy. Przy tym całkowicie pomijany jest fakt, że napięcia te są wynikiem wojny wywołanej przez Moskwę oraz koncentracji rosyjskich wojsk na granicy z Ukrainą i groźby kolejnej napaści na ten kraj. Nieprzyjęcie przez Zachód tej wyjątkowo bezczelnej i przewrotnej, a w ocenie Rosji „fenome nalnej” propozycji miałoby usprawiedliwić agresję tego kraju na Ukrainę. Oczywiście Moskwa doskonale rozumie, że nikt ani w NATO, ani w Waszyngtonie nie zaakceptuje tak aroganckich żądań, czego już jesteśmy świadkami po serii dyplomatycznych spotkań w styczniu 2022 r. Rosjanie muszą wiedzieć, że ich ostatnie propozycje kierowane do USA i NATO są nie do przy jęcia. To raczej ultimatum i próba szantażu niż realne negocjacje. Prawdziwym celem Putina może być zatem uzyskanie pretekstu do zaatakowania Ukrainy. Być może Moskwa dlatego proponuje tekst, którego nikt przy zdrowych zmysłach nie będzie nawet rozważał, aby ogłosić światu, że oto zmuszono ją do ataku na Ukrainę.

CZĘŚĆ I

(LR) Brytyjski minister stanu ds. Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej i Ameryki Północnej James Cleverly, francuski minister spraw zagranicznych Jean-Yves Le Drian, niemiecki federalny minister spraw zagranicznych Annalena Baerbock i amerykański sekretarz stanu Antony Blinken przed spotkaniem w MSZ w Berlinie 20 stycznia 2022 r. dot. sytuacji na Ukrainie

(L-R) Britain’s Minister of State for the Middle East, North Africa and North America James Cleverly, French Foreign Minister Jean-Yves Le Drian, German Federal Minister for Foreign Affairs Annalena Baerbock and US Secretary of State Antony Blinken before the meeting at the Ministry of Foreign Affairs in Berlin on January 20, 2022 concerning the situation in Ukraine

Jednocześnie to próba budowania narracji, że Kreml pro ponował dialog, ale Zachód nie był nim zainteresowany i kontynuował rozbudowę sił u granic Rosji. Na wewnętrz ne potrzeby propagandy kierowanej do obywateli ta narra cja jest jak najbardziej adekwatna. Rosyjscy przywódcy nie odpuszczą sobie Ukrainy. Tkwią w pułapce myślenia geopolitycznego, które jest mieszan ką ignorancji i arogancji. Wydają się przekonani, że muszą zmienić obecne status quo, które uważają za bardzo nie korzystne. I lepiej to zrobić teraz niż później. Groźne jest to, że nie szukają żadnego innego środka nacisku na Ukra inę niż groźba i siła.

Putin wysyła światu wyraźny sygnał – Ukraina z punktu widzenia Moskwy znajduje się w strefie żywotnych intere sów bezpieczeństwa Rosji i próby przeciągnięcia Ukrainy do struktur Zachodu stwarzają dla Putina platformę do rozwiązań siłowych.

W sytuacji, jaka się obecnie zarysowała, Putin zręcznie gra na podział solidarności wśród sojuszników NATO i UE, gdzie nie wszyscy dostrzegają niebezpieczeństwo tej gry.

Celem krótkoterminowym Rosji jest uzyskanie zgody na operacyjne uruchomienie gazociągu Nord Stream 2. Baczni obserwatorzy dostrzegają natomiast, że celem stra tegicznym Putina jest dążenie do stworzenia nowej archi tektury bezpieczeństwa w Europie z dominującą pozycją Rosji w tym systemie. Jednak obecnie jakiekolwiek działania zbrojne Rosji prze ciwko Ukrainie będą oznaczać rosyjskie straty – ludzkie, sprzętowe, polityczne, ekonomiczne itd. Pytanie, jaką cenę jest gotów zapłacić Kreml za realizację swojej polity ki wobec sąsiada. Putin często blefuje i tak właśnie oceniam obecną sytu ację – jako blef, jednak grubego kalibru, z możliwością

wymknięcia się tych wydarzeń spod kontroli. Jednak te raz jest nieco poważniej.

Putin usiłuje stworzyć wrażenie, że wrogiem nie są Ukra ińcy, ale Amerykanie i NATO, natomiast Ukraina tylko przypadkiem jest miejscem starcia. Reasumując, obecnie sytuacja na Ukrainie jest wciąż w sferze wojny informacyjnej i operacji hybrydowej, po partej eskalacją koncentracji sił przy granicy z Ukrainą. Można sobie również zadać pytanie, czy siły zbrojne Ukra iny są po siedmiu latach reform i modernizacji silniejsze niż w 2014 r. Czy wysiłki Kijowa i Zachodu dały realne –pozytywne efekty? Jakie przedstawiają się aktualne moż liwości odparcia przez to państwo ewentualnej dalszej agresji Rosji?

W momencie rozpoczęcia rosyjskiej agresji na Krymie (tj. na przełomie lutego i marca 2014 r.) Siły Zbrojne Ukrainy znajdowały się w opłakanym stanie. Na porządku dzien nym były braki w zaopatrzeniu w podstawowe nawet części zamienne czy paliwo, niesprawność techniczna posiadanego sprzętu, a przede wszystkim – zapóźnienie technologiczne, sięgające faktycznie przełomu lat 80. i 90. XX wieku. Wszystko to przekładało się na dramatycznie niski poziom gotowości bojowej i ograniczone możliwo ści reakcji na rosyjskie działania hybrydowe nie tylko na Krymie, ale także w Donbasie, gdzie począwszy od połowy kwietnia 2014 r. rozpoczęły się aktywne działania zbrojne, z czasem angażujące już nie tylko jednostki „separaty stów”, ale także regularne oddziały rosyjskiej armii. Bardzo istotne było również niskie morale wśród kadry dowódczej i żołnierzy niższych rang oraz dominująca korupcja.

Od tamtego czasu wiele uwagi poświęcono organizacji sztabów i oddziałów bojowych, ich przygotowaniu i wypo sażeniu. Stopniowo od 2015 r. zaczęto również angażować większe środki i zwracać większą uwagę na przywrócenie gotowości operacyjnej tym zasobom sprzętowym, któ re już pozostawały na stanie ukraińskiej armii, a także rozpoczęto bieżące remonty, w tym sprzętu, który został uszkodzony w czasie walk.

Do służby, głównie w wojskach lądowych, trafiło kilka nowszych typów uzbrojenia: były to przede wszystkim

transportery opancerzone BTR-3 i BTR-4, a także zmo dernizowane czołgi T-80 – to czołg produkowany w samej Ukrainie, który pierwotnie wywodzi się ze Związku Ra dzieckiego. Maszyna jest wyposażona w zdalnie sterowa ny przeciwlotniczy karabin maszynowy i wraz z modelem T-84 ma stanowić kręgosłup ukraińskich sił pancernych. T-84 to usprawniona wersja czołgu T-80, służąca od 1999 r. To jeden z najszybszych czołgów na świecie, osiągający prędkość 70 km/h na drodze. W swojej najnowszej wersji T-84 otrzymał m.in. lepsze opancerzenie i nowy, elektro niczny system obronny. W siłach powietrznych działania modernizacyjne ograni czyły się do zmian w awionice wykorzystywanych typów samolotów – głównie MiG-29, Su-27 oraz Su-25. Su-27 to wielozadaniowy, niezwykle zwrotny myśliwiec, mający zapewniać przewagę w powietrzu. Ma zasięg aż 3,5 tys. km i lata z prędkością do 2,5 tys. km/h, przenosząc róż norodne uzbrojenie o masie do 4,4 t. To najnowocześniej szy samolot bojowy ukraińskiej armii, mającej 33 takie maszyny. Należy również wspomnieć o śmigłowcach Mi-8. Ta ma szyna to wielozadaniowy śmigłowiec o zasięgu niespełna 500 km, który może pełnić kilka różnych ról: od pojazdu transportowego, przez śmigłowiec bojowy, aż po maszynę zwiadu i rozpoznania.

Samolot Antonow An-70 to natomiast jeden z kilku sa molotów transportowych służących w ukraińskiej armii. Samolot ten lata na wysokości ponad 10 km, przenosząc ładunki o masie do 40 t. Z kolei Iljuszyn Ił-76 to wielozada niowy samolot z czasów ZSRR, który pierwotnie miał być samolotem pasażerskim. W zależności od modelu maszy na ma zasięg nawet 5 tys. km i oprócz roli transportowej może służyć także jako powietrzne centrum dowodzenia. Stabilizacja sytuacji w Donbasie pozwoliła złapać drugi oddech ukraińskiemu sektorowi obronnemu. Wśród naj istotniejszych działań z punktu widzenia ukraińskiej ar mii należy wskazać opracowanie i wdrożenie do produkcji nowych kierowanych pocisków rakietowych kalibru 300 mm do zestawów Wilcha (jest to faktycznie moderniza cja poradzieckich zestawów BM-30 Smiercz), jak również

opracowanie pocisków przeciwokrętowych typu Neptun, odpalanych z wyrzutni lądowych.

Na wzmocnienie zdolności Sił Zbrojnych Ukrainy wpły nęły także zakupy zagraniczne – przede wszystkim reali zowane w Turcji (Ukraina kupiła samoloty bezzałogowe Bayraktar TB2) oraz dostawy sprzętu z USA: najczęściej wymienianym w tym kontekście jest zakup doskonałych pocisków przeciwpancernych Javelin, ale dostawy objęły także broń strzelecką, jak również radary artyleryjskie i inne wyposażenie wpływające na zwiększenie świado mości sytuacyjnej na polu walki. Ukraina posiada również przeciwpancerne armaty MT-12 Rapira i samobieżne wy rzutnie Szturm-S, a także naziemne układacze min, które skutecznie mogą walczyć z rosyjskimi czołgami. Ukraina we współpracy z Turcją planuje kontynuować zakup bezzałogowców typu Bayraktar TB2 (obecnie w służbie jest 6 sztuk), aby – jak deklarują przedstawiciele ukraińskiego ministerstwa obrony – zbudować komplek sowy systemu zwiadu, wskazywania i atakowania celów, w tym nad Morzem Azowskim i Morzem Czarnym. Ponad to wkrótce na Ukrainę mają także trafić kutry patrolowe

Mark VI, kupione w ramach pakietu pomocy wojskowej z USA – w tym roku to wsparcie o wartości 125 mln USD. Prawdopodobnie znajdą się one na wyposażeniu jedno stek ukraińskich Sił Operacji Specjalnych, działających na akwenach wodnych, w tym na Morzu Azowskim, jednym z najpoważniejszych punktów zapalnych w konflikcie z Rosją.

W porównaniu z 2014 r. potencjał Sił Zbrojnych Ukrainy wzrósł w sposób zasadniczy. Na rozwój i realizację czeka jeszcze wiele projektów, jak choćby ten zakładający budo wę pocisków balistycznych Grom-2, o zasięgu co najmniej 280 km. Wiele zależy od dalszej woli politycznej po stronie decydentów, a także od finansowania prac badawczych. Ukraina dysponuje również dosyć silną artylerią różnych kalibrów, w tym artylerią przeciwlotniczą oraz rakietami przeciwlotniczymi.

Zintensyfikowano harmonogram ćwiczeń poszczególnych związków taktycznych, zwłaszcza tych o charakterze eli tarnym, stanowiących de facto siły szybkiego reagowania.

W drugiej połowie listopada wojska desantowo-szturmowe ćwiczyły na poligonie niedaleko Żytomierza – był to między

innymi taktyczny desant BMD-2 z 25 Brygady Powietrzno -Desantowej z samolotów Ił-76 albo przerzut śmigłowca mi pododdziału moździerzy. Ocenia się, że w ciągu dwóch ostatnich lat liczebność gotowych do boju jednostek Sił Zbrojnych Ukrainy wzrosła pięciokrotnie, co jest efektem realizacji wieloletniego procesu stopniowego zwiększania liczby oddziałów w pełni gotowych do wykonywania zadań bojowych. Warto również wspomnieć ćwiczenia wojsk obro ny przeciwlotniczej i lotnictwa. Przykładowo, siły powietrzne w grudniu zademonstrowały gotowość obrony kraju z wielu kierunków, podnosząc w niebo jednocześnie samoloty bo jowe aż trzech brygad powietrznych. Mowa tu o samolotach Su-27 z 831 Brygady z Mirhorodu odpowiedzialnej za kieru nek wschodni, MiG-29 z 114 Brygady z Iwano-Frankiwska, przykrywającej kierunek północny, oraz Su-25 z 299 Bry gady z Kulbakina, operującej na kierunku południowym, czarnomorskim. Tak znacząca jednoczesna aktywność lot nictwa ukraińskiego zdarza się rzadko, zazwyczaj związana jest z narastającym zagrożeniem rosyjskim.

O ile potencjał Ukrainy pozostanie mniejszy od tego, ja kim dysponuje Federacja Rosyjska (FR), to osiągnął on

już – nadal wzrastający – poziom, z którym potencjalny przeciwnik będzie musiał się liczyć. Co jest natomiast bar dzo istotne, na Ukrainie usprawniono system dowodzenia i znacznie wzrosło morale armii i społeczeństwa. W tym skomplikowanym i groźnym scenariuszu nie moż na pominąć Białorusi, naszego wschodniego sąsiada, z jej autorytarnym przywódcą Aleksandrem Łukaszenką. Kreml stale naciska Łukaszenkę na zrealizowanie porozu mień zawartych między Białorusią a Rosją przewidujących daleko posuniętą integrację obu państw.

Proces integracji białorusko-rosyjskiej nie jest zakończo ny. Aneksja Białorusi wiązałaby się jednak z daleko idą cymi kosztami dla Rosji, więc chodzi raczej o stworzenie jeszcze mocniejszych instytucjonalno-prawnych powią zań rosyjsko-białoruskich, które by tę – i tak ograniczoną, szczególnie w sferze wojskowej – białoruską suwerenność zmniejszyły. I to jest dziś celem Kremla.

Istnieje 28 programów związkowych, podpisanych 4 listo pada 2021 r. i popartych 1,5-miliardowym kredytem, i nie stanowią one zwieńczenia integracji, lecz otwarcie kolej nego pola do negocjacji, gdyż by je zrealizować, należy

Załadunek bojowych pojazdów piechoty BMD-2 do strategicznych samolotów transportowych Ił-76

Loading of BMD-2 infantry fighting vehicles into the Il-76MD strategic transport aircraft

uzgodnić jeszcze kilkaset dokumentów, co będzie proce sem długotrwałym i z całą pewnością Łukaszenka będzie się temu opierał. Łukaszenka zdaje sobie sprawę, że lojal ność, którą teraz demonstruje wobec Rosji, może go urato wać, gra na czas. Jest taktykiem, nie ma planów na wiele lat do przodu. Jego kluczowym celem jest przedłużenie własnych rządów, a zarazem nie chce dać się Rosji „zjeść”. Po ćwiczeniach Zapad 2021 rozpoczął się nowy etap współpracy wojskowej dwóch państw, którym jest formo wanie wspólnych jednostek i oddziałów sił zbrojnych. Do tej pory stworzono jednolity system obrony powietrznej dwóch krajów i regionalna grupa wojsk Państwa Związ kowego składała się wyłącznie z jednostek i zgrupowań narodowych.

Rosyjskie samoloty Su-30SM po manewrach pełnią dyżury bojowe wzdłuż zachodniej granicy Państwa Związkowego. Rosja i Białoruś utworzyły trzy centra szkolenia lotnictwa

bojowego i obrony powietrznej. Dwa z nich znajdują się w Rosji, a jedno na Białorusi. Na Białorusi odbywać się też będzie przygotowanie pilotów samolotów wielozadanio wych i obsługi systemów obrony powietrznej S-400 oraz systemów radarowych i rozpoznania radioelektroniczne go. W tym celu w Grodnie przebywają żołnierze rosyjskich rakietowych wojsk obrony powietrznej. Ponadto na tere nie Białorusi znajduje sie stacja łączności do utrzymania łączności z okrętami Floty Bałtyckiej. Z operacyjnego punktu widzenia system planowania woj skowego jest całkowicie podporządkowany Sztabowi Ge neralnemu Federacji Rosyjskiej. Obecnie pozycja białoruskiego prezydenta wobec rosyj skiego przywódcy jest słabsza niż kiedykolwiek wcześniej. Rosja jednak wciąż chce wymusić na Łukaszence zgodę na kolejne fazy integracji – aż do zupełnego podporządko wania. Teraz jest na to idealny moment, ponieważ pozycja

Rosyjsko-białoruskie ćwiczenia wojskowe Zapad 2021 na poligonie Mulino. Ćwiczenia Zapad 2021 odbyły się w dniach 10-16 września 2021 r. na poligonach Rosji i Białorusi oraz na akwenie Morza Bałtyckiego; w ćwiczeniach brało udział ok. 200 tys. osób, ponad 80 samolotów i do 760 jednostek sprzętu wojskowego

The Russian-Belarusian military exercises Zapad 2021 at the Mulino training ground. The Zapad 2021 exercises took place on September 10-16, 2021 at the training grounds in Russia and Belarus and in the Baltic Sea region; 200,000 people, over 80 aircraft and up to 760 units of military equipment participated in the exercises

przetargowa białoruskiego przywódcy jest bardzo słaba i nie ma on innego wyjścia, jak współpracować z Kremlem, co obserwujemy każdego dnia. Dopełnieniem obrazu sytuacji bezpieczeństwa za naszą wschodnią granicą jest ocena Zachodniego Okręgu Woj skowego FR. Rosja konsekwentnie wzmacnia tam oddziały wojskowe. Potencjał Zachodniego Okręgu Wojskowego FR z dowództwem w Petersburgu jest dosyć pokaźny. W 2014 r. Siły Zbrojne FR rozpoczęły odtwarzanie 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej na bazie 2 Tamańskiej Dywizji Zmechanizowanej i 4 Kantemirowskiej Dywizji Pancernej. W maju 2015 r. rosyjskie dowództwo podję ło natomiast decyzję o utworzeniu dwóch nowych dy wizji zmotoryzowanych (3. w Boguczarze/Wałujkach i 144. w Jelni), częściowo na podstawie istniejących jedno stek w Zachodnim Okręgu Wojskowym, a kilka tygodni póź niej – decyzję o przeniesieniu dwóch brygad zmechanizowa nych (23. i 28.) z Centralnego Okręgu Wojskowego – weszły one w skład 20 Gwardyjskiej Armii Ogólnowojskowej. Nową dywizję zmechanizowaną utworzono również w Południowym Okręgu Wojskowym – jest to 150 Dywizja Zmechanizowana w Nowoczerkasku i może być ona wyko rzystana również na zachodnim kierunku operacyjnym. Każda z trzech nowych dywizji ma liczyć ok. 10 tys. żoł nierzy. Na ich wyposażeniu znajdą się przede wszystkim czołgi T-72B3 i T-80 oraz bojowe wozy piechoty BMP-3, ale w przyszłości w pierwszej kolejności dywizje te mają otrzymać uzbrojenie nowej generacji. Tworzy się dla nich odpowiedni system infrastruktury, koszar i zaplecza so cjalnego i szkoleniowego. Oprócz tego potencjał ten wzmacniają: wojska powietrz nodesantowe do dwóch dywizji, wojska specjalne do dwóch brygad, piechota morska i wojska obrony wybrze ża, a także m.in. trzy brygady artylerii rakietowej (z czego dwie wyposażone w pociski Iskander).

Pod dowództwem Zachodniego Okręgu Wojskowego znaj duje się również Flota Bałtycka, dysponująca 8 dużymi okrętami nawodnymi i jednostką podwodną, oraz 6. Ar mia Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, z 4 pułkami lotnictwa myśliwskiego i uderzeniowego (razem ponad 150 samolotów myśliwskich i szturmowych, dalsze 28 ma

szyn podporządkowanych Flocie Bałtyckiej, dochodzą do tego również rakiety przeciwlotnicze S-300 i S-400 ze sta cjami radarowymi i radiolokacyjnymi).

Obecne odtwarzanie dużych związków operacyjnych może świadczyć o zmianie priorytetów obronnych Federacji Ro syjskiej i odchodzeniu od koncentracji na mniejszych, re gionalnych konfliktach – w których lepiej sprawdzają się mniejsze, łatwiejsze do szybkiego przerzutu samodzielne brygady – na rzecz dużego konfliktu konwencjonalnego z państwami NATO.

Wydaje się to zgodne z przyjętą w 2014 r. nową doktryną wojskową, która wskazywała jako jedno z podstawowych zewnętrznych zagrożeń wzmacnianie zdolności Sojuszu Północnoatlantyckiego i „przenoszenie infrastruktury wojskowej państw NATO w kierunku granicy z Federacją Rosyjską, w tym dalsze rozszerzanie Sojuszu”. Widać z tego, że rozwój zdolności jednostek w Zachodnim Okręgu Wojskowym – obok Południowego Okręgu Woj skowego – jest priorytetem dla rosyjskich władz. Oprócz tworzenia nowych związków operacyjnych i taktycznych oraz oddziałów i pododdziałów do Zachodniego Okręgu Wojskowego trafić ma najnowsze uzbrojenie pozyskiwane w ramach Państwowego Programu Zbrojeniowego FR. Choć Rosja uzasadnia rozbudowę potencjału tego okręgu zwiększeniem obecności sił NATO na wschodniej flance Sojuszu, jest ona daleko nieproporcjonalna do wielkości sił sojuszniczych, które liczą 4 batalionowe grupy bojowe w państwach bałtyckich i Polsce oraz amerykański pan cerny brygadowy zespół bojowy. Oznacza to, że Rosja nie tylko utrzymuje, ale wręcz po większa swoją przewagę na zachodnim kierunku opera cyjnym. Należy zatem rozważyć dalsze zwiększenie obec ności sił sojuszniczych na wschodniej flance – szczególnie jednostek pancernych i zmechanizowanych.

W tej sytuacji Polska powinna dążyć do wzrostu zdolności Sił Zbrojnych RP – zarówno w aspekcie jakościowym, jak i ilościowym – przy zapewnieniu odpowiedniego poziomu finansowania.

Właściwym kierunkiem jest odtwarzanie dodatkowej dy wizji w Wojsku Polskim. W krótkim okresie konieczne jest też podniesienie potencjału wojsk pancernych po

przez modernizację czołgów PT-91, zakup dodatkowych maszyn Leopard 2 i zmechanizowanych poprzez możli wie szybkie wdrożenie BWP Borsuk oraz natychmiastowe odtworzenie i wzmocnienie systemów obrony przeciwlot niczej wojsk i obiektów.

Co jednak najbardziej istotne, to dalsza współpraca, inte gracja i wspólne plany operacyjne z sojusznikami z NATO, gdyż daje nam to wzmocnienie potencjału w zdolnościach, które decydują o sukcesie na współczesnym polu walki, ta kich jak: zobrazowanie pola walki w czasie rzeczywistym, wykrywanie i precyzyjne niszczenie celów, ataki cyberne tyczne i radioelektroniczne zakłócające system dowodze nia i naprowadzanie przeciwnika, mobilność wojsk i zdol ność precyzyjnego rażenia celów na dużej odległości. W tym wszystkim bardzo istotną sprawą jest szybkie i roz sądne podejmowanie decyzji – zarówno tych na szczeblu polityczno-strategicznym, jak i operacyjno-taktycznym. Konkludując – jaki może być zatem rozwój sytuacji na Ukrainie? Może to być duża wojna, podczas której Rosja będzie chciała zająć Kijów i okupować kraj. Drugi scena riusz to mniejsze starcia, które nie przerodzą się w pełny konflikt zbrojny. Trzeci – jest taki, że do walk w ogóle ostatecznie nie dojdzie. Przyjrzyjmy się temu nieco bliżej. Wojna na pełną skalę? – mało prawdopodobna. Zachód najbardziej obawia się dużego konfliktu zbrojnego, którego Europa nie widziała od wielu dekad. W szeroki konflikt zbrojny raczej należy wątpić. Rosja nie wytrzymałaby ogromnych strat ludz kich i sprzętowych, gospodarczej blokady, która byłaby tego efektem, oraz odcięcia od międzynarodowego syste mu finansowego SWIFT. Nie zrównoważyłby tego alians z Chinami, co najwyżej Rosja zostałaby państwem lennym Chin. A na pewno nie o to chodzi Putinowi. Również inne kwestie wskazują na to, że w wielką wojnę można wątpić. Rosja gromadzi wojska od wielu tygodni, przez co przy ewentualnym ataku nie byłoby właściwie żad nego zaskoczenia. Ukraina zdążyła przez ten czas ruszyć z dyplomatyczną ofensywą, do kraju trafił zachodni sprzęt, a nawet żołnierze. Wielu ekspertów uważa więc, że gdyby Pu tin naprawdę chciał zająć Kijów, starałby się uderzyć względ

nie szybko i niespodziewanie. Szacuje się też, że przy granicy znajduje się ok. 100 tys. rosyjskich żołnierzy. To mogłoby być za mało, żeby pokonać Ukrainę. Jest również oczywiste, że nawet dla najlepiej wyszkolonych i uzbrojonych jednostek rosyjskich nowa kampania ukraińska byłaby wysiłkiem nieporównanie większym niż spektakularne zajęcie Krymu i późniejsze walki w Donbasie. Ukraina nie zmarnowała tych siedmiu lat, od dobrych pięciu prowadzi kompetentny i do brze finansowany program wzmocnienia sił zbrojnych. Mniejsze starcia dużo łatwiej sobie wyobrazić. Jeśli nie będzie pełnej wojny, Ukrainę i Rosję mogą cze kać mniejsze starcia. Niewykluczony jest też scenariusz podobny do wojny w Gruzji z 2008 r. Wtedy Rosjanie we szli na terytorium kraju, ale nie zdecydowali się na walkę o stolicę, Tbilisi. Stało się to również ze względu na mię dzynarodową presję. Mniejsze starcia są tym łatwiejsze do wyobrażenia, że na wschodzie Ukrainy konflikt zbrojny trwa przecież od wielu lat. Jedną stroną są tam władze ukraińskie, drugą –wspierani przez Rosję separatyści. Dalsza eskalacja napię cia może dla Ukrainy oznaczać kolejne incydenty, zwłasz cza w okolicach Ługańska czy Doniecka. Konflikt na mniejszą skalę może się jednak rozwinąć na wiele różnych sposobów, a wszystkich nie sposób przewi dzieć. Można oddziaływać na dany kraj bez zajmowania jego terytorium, co Rosja robi właściwie od 3 lat, stosu jąc wszystkie elementy oddziaływania hybrydowego. Ponadto Rosja ma broń hipersoniczną – to nowoczesne manewrujące pociski poruszające się z prędkością wielo krotnie większą niż klasyczne rakiety. Do tego taka broń jest właściwie niewykrywalna dla radarów. Prawdopodobna jest także „zimna wojna 2.0”, z wykorzysta niem wszystkich instrumentów właściwych wojnie hybry dowej, które Moskwa tak skutecznie testowała w ostatnich latach, a które nazwane zostały w FR doktryną Gierasimo wa – szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych FR. Obecnie włączała do tych działań uchodźców, tworząc warunki do ich nielegalnej migracji w kierunku białoruskim, a niewy kluczone, że będzie próbowała tego również na kierunku ukraińskim, choć to teraz mało prawdopodobne.

Zjawisko wojny hybrydowej jest różnie definiowane, cho ciaż wszystkie próby określenia tej formy walki o domina cję wskazują na jedną wspólną cechę – właśnie tę hybry dowość, która jest niczym innym jak połączeniem wielu różnych sposobów działania – zarówno tradycyjnych, jak i niekonwencjonalnych. Jest to współcześnie coraz bardziej popularna strategia służąca osiąganiu celów politycznych, które mają doprowadzić do osłabienia danego kraju. W wojnie hybrydowej wykorzystywane są środki jawne i niejawne, militarne i zupełnie niezwiązane z działaniami wojskowymi. Jest to połączenie dezinformacji, fake news, internetu, mediów społecznościowych, cyberataków na krytyczne elementy infrastruktury, presji ekonomicznej (broń gazowa), czasem z rozmieszczaniem nieregularnych ugrupowań zbrojnych. Działania w ramach wojny hybrydowej przebiegają na róż

nych płaszczyznach: militarnej, politycznej, gospodarczej, społeczno-kulturowej, historycznej, psychologicznej oraz informacyjnej.

Wojna hybrydowa może być prowadzona przez długi czas i momentami graniczyć nawet z konfliktem zbrojnym.

Jest zagrożeniem dla suwerenności poddawanego atakom państwa, a także dla zaufania i poczucia bezpieczeństwa społeczeństwa.

Kreml posługuje się nią także obecnie, zwłaszcza w nie których państwach, aby realizować zamierzone cele po lityczne, takie jak podważanie prozachodnich rządów, dzielenie i osłabianie NATO i UE oraz wspieranie własnych interesów ekonomicznych.

Rozwój nowoczesnych technologii teoretycznie zwiększa zagrożenie, jakie mogą nieść ze sobą działania hybrydowe. Innowacje w sektorze energetycznym czy IT to dla kraju

Prezydent USA Joe Biden (2-L), sekretarz stanu USA Antony Blinken (L), prezydent Rosji Władimir Putin (2-P) i minister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow (P) podczas spotkania na szczycie USA-Rosja w Willi La Grange, Genewa, Szwajcaria, 16 czerwca 2021 r.

US President Joe Biden (2-L), US Secretary of State Antony Blinken (L), Russian President Vladimir Putin (2-R) and Russian Foreign Minister Sergei Lavrov (R) during their meeting at the US-Russia summit at the Villa La Grange, in Geneva, Switzerland, 16 June, 2021

szansa dynamicznego rozwoju, ale z drugiej strony – więk sze ryzyko np. cyberataków.

Reżim Putina ma swój interes w tworzeniu zagrożenia. Wiemy, że chce osłabić Europę, a nawet ją zniszczyć. Może to zrobić na dwa sposoby: po pierwsze, poprzez konkretne zagrożenia (ataki na terenie Europy, zmniejszanie dostaw gazu, a co za tym idzie – wzrost cen, manipulacja infor macją, cyberataki itp.), po drugie, poprzez propagandę. Je śli UE porzuci swoje podstawowe wartości, wygrają Putin i Łukaszenka.

Wszystkie te środki operacji hybrydowej znajdują obecnie zastosowanie przeciwko Ukrainie. Mając na uwadze tego rodzaju działania, w obecnej sytuacji należy pilnie śledzić rosyjską propagandę. Putin, by wysłać czołgi na ukraińskie terytorium, będzie potrzebował pretekstu, ukraińskiej „ra diostacji gliwickiej”, dowodu na agresywność Kijowa, której nie można pozostawić bez odpowiedzi. Armia propagandy

stów i internetowych trolli poniesie to w świat. Na przykład ostatnio agencja RIA Nowosti zamieściła „analizę”, z której wynika, że Ukraińcy – mimo zapowiedzi, że chcą uspokoić sytuację – rozmieszczają wzdłuż granicy samobieżne hau bice, zestawy przeciwlotnicze i oddziały snajperów. A Unia Europejska chce wysłać na Ukrainę misję wojskową. Tego rodzaju „informacje” budzą grozę i podnoszą napięcie, które i tak jest dostatecznie wysokie. Pomimo tego wszystkiego polityka Putina jest wbrew po zorom dość przewidywalna. On ma już niemal 70 lat i 22 lata dzierży ster władzy – zapewne myśli nad tym, jak przejdzie do historii. Rosyjski prezydent nigdy nie ukry wał, że marzy mu się odbudowa dawnej potęgi ZSRR. Czy to jednak wymaga dużego konfliktu zbrojnego z Ukrainą? Pamiętajmy, że od 2014 r., czyli od aneksji Krymu, Putin był izolowany. Teraz znów rozmawia i z NATO, i z USA, i z OBWE. Nie do końca jednak wiemy, co jest treścią tych rozmów. Niewykluczone, że elementem gry są nie tylko za gadnienia przedstawione wcześniej – a może na przykład chodzi o przyszłe szlaki komunikacyjne przez biegun pół nocny czy wręcz sprawy kosmosu? Ten drugi obszar jest ostatnio polem gry światowych mocarstw. Warto zauwa żyć, że pomiędzy ostatnimi rozmowami z Bidenem Putin rozmawiał też z prezydentem Chin. Można więc założyć, że to wszystko jest elementem gry geopolitycznej prezydenta Rosji.

Co się stanie, jeśli Putin uzna, że rozmowami nie ugra wy starczająco dużo? Czy wtedy spełni się scenariusz wojen ny? Mam nadzieję, że do tego nie dojdzie. Sygnał dla Rosji jest jasny: jeśli ponownie zdecyduje się użyć siły przeciwko Ukrainie, będzie się to dla niej wią zało z wysokimi kosztami – sankcjami gospodarczymi, finansowymi i politycznymi. Sojusznicy z NATO również zapewniają wsparcie Ukrainie i są jednoznaczni w ocenie. Ta zdecydowana postawa Zachodu daje dużo do myślenia Putinowi i w takiej sytuacji groźba dużego konfliktu kon wencjonalnego się zmniejsza. Dlatego tak ważne są dyplo matyczne próby zażegnania konfliktu – lepiej niech prze mawiają dyplomaci, zanim przemówią armaty.

A jednak wojna!

Dzień 24 lutego 2022 roku mocno nadwyrężył poczucie bez pieczeństwa w naszym regionie oraz ma wpływ na sytuację geopolityczną w Europie i na świecie. Sytuacja wojenna na Ukrainie zmienia się z każdym dniem wojny, prowadzonej w sposób brutalny i wbrew zasadom pra wa międzynarodowego, czego dowody widzimy codziennie. Rosjanie zabijają ludność cywilną – i to nie jedynie w trakcie bestialskich nalotów na obiekty cywilne. Szpitale, szkoły, te atr w Mariupolu, dom towarowy w Krzemieńczuku, mordy w Izumiu, w Buczy, terror rakietowy i lotniczy, który spowo dował śmierć niewinnych ludzi, oraz rujnowanie infrastruk tury ukraińskiej – to zaledwie nieliczne udokumentowane przykłady prowadzenia wojny w okrutny sposób.

Dodać do tego należy masowe wywożenie Ukraińców, w tym dzieci, w głąb Rosji – to metody żywcem przeniesione z cza sów stalinowskich.

Pomimo tych wszystkich brutalnych metod stosowanych przez Federację Rosyjską oraz zaangażowanie przez nią ol brzymich środków militarnych i ekonomicznych Rosja nie wygrywa tej wojny pod względem strategicznym, uzyskując jedynie ograniczone cele operacyjne. Ogłaszając tę „operację specjalną” Putin mówił o denazyfika cji i demilitaryzacji Ukrainy, w ten sposób uzasadniał rozpo częcie agresji. Wszyscy zastanawiali się, o co mu chodzi. Dziś wydaje się jasne, że pierwotnym planem strategicznym było zajęcie całej Ukrainy, obalenie rządu i wyznaczenie swojego namiestnika. Wydaje się, że nie było mowy o okupacji całe go kraju, oprócz obwodu ługańskiego, obwodu donieckiego, zajęcia lądowego korytarza na Krym wraz z Mariupolem,

A jednak wojna! Rosja zaatakowała Ukrainę pomimo dy plomatycznych starań świata zachodniego zmierzających do zażegnania agresji.

(Artykuł oddany do publikacji w lipcu 2022 r.)

Dziecko wojny A child of war

Plan przeprowadzenia operacji Ukrainie.przeciwko Źródło: ISW.

Operation plan against Ukraine. Source: ISW

Chersoniem, Zaporożem i Odessą, odcinając Ukrainę od Mo rza Azowskiego i Morza Czarnego. Albo też takie zniszczenie jak obecnie równany z ziemią jest wschód kraju: Donieck, Donbas, Mariupol, Siewierodonieck. Natomiast zarządzanie Ukrainą Putin chciał pozostawić swo im namiestnikom w rodzaju Janukowycza. To się nie udało, a czynników było wiele: źle zaplanowana operacja, nieudol ność dowodzenia, kompletny chaos logistyczny, doskonałe uderzenia przeciwpancerne strony ukraińskiej i inne. Jako że bliskie są mi wojska aeromobilne i powietrznode santowe, obserwuję wykorzystanie bojowe wojsk powietrz no-desantowych na Ukrainie. Mieliśmy rosyjski desant śmi głowcowy pod Hostomlem – ukraińskie brygady walczą co prawda jako zwykła piechota, ale wykazują się ogromną de terminacją i wyszkoleniem oraz umiejętnościami bojowymi. Formacje powietrzno-desantowe i aeromobilne zawsze cha rakteryzowały się wysokim morale, jak również wysokim stopniem wyszkolenia i wyposażenia w lekką broń przeciw pancerną, przeciwlotniczą, moździerze, w broń snajperską. Niejako z natury są gotowe do walki z zaskoczenia, a póź niej, w okrążeniu, do wykorzystania środków dostarczanych jedynie za pomocą zrzutów ze śmigłowców czy na spado chronach. Natomiast operacja rosyjska na lotnisku w Ho stomlu stanowiła zaprzeczenie wszystkich możliwych zasad przeprowadzania operacji powietrzno-desantowych. Ist

nieją niezmienne czynniki prowadzenia tego typu działań, które decydują o powodzeniu lub niepowodzeniu operacji powietrzno-desantowych. Wymienię najważniejsze: zaskoczenie, przygotowanie in formacyjne i rozpoznanie oraz zapewnienie przynajmniej lokalnej przewagi powietrznej. Przejdźmy teraz do Hosto mla. Czy Ukraińcy byli zaskoczeni atakiem? W tym samym momencie, w którym w kierunku Hostomla leciał śmigłow cami pierwszy rzut rosyjski, awangarda, której celem było opanowanie lądowiska, ustanowienie przyczółku desanto wego, jego ubezpieczenie, ocena stanu pasa oraz usunię cie ewentualnych przeszkód na nim, w mediach społecz nościowych pojawiły się nagrania z przelotu z lokalizacją. Trudno mówić o zaskoczeniu, Ukraińcy wiedzieli, co się szykuje. I przygotowali się.

Rosjanie nie mieli odpowiednio rozpoznanego terenu. Ope racja odbyła się o brzasku, a potem była kontynuowana za dnia. Nie było efektu zaskoczenia, kluczowego dla działań desantowych. Ten element został zagubiony w momencie startu rosyjskich śmigłowców. Ukraińcy wiedzieli, że Ro sjanie nadlatują. Druga rzecz – Rosjanie po desancie nie powinni siedzieć na lotnisku, na pasach startowych, tylko wyjść do przodu i zwalczać ukraińskie oddziały, które mo gły im zagrozić. Strona ukraińska wiedziała dokładnie, że oni tam lądują.

Niemal natychmiast położyła ogień artyleryjski na lotnisku, niszcząc całe to ugrupowanie, niszcząc pas startowy, unie możliwiając lądowanie samolotom transportowym Ił-76, któ re miały dostarczyć ciężki sprzęt i uzupełnienia. Gdyby się to udało, Rosjanie mogliby mieć siły uderzeniowe wyposażone w wozy opancerzone kilkanaście kilometrów od Kijowa. I to na samym początku wojny. Mogłoby być różnie. Ukraińcy brali jednak taki scenariusz pod uwagę i szybko jeden z tzw. game changerów tej wojny wyeliminowali całkowicie. Posługuję się tym przykładem, aby pokazać kompletną nieudolność w planowaniu i prowadzeniu takich operacji przez Rosjan. Zatem Putin przystąpił do planu B, czyli uderzenia ze wscho du i północnego-wschodu po to, aby przeciąć Ukrainę wzdłuż linii Dniepru. To również się nie udało, skoncentrował zatem swoje wysiłki na celu, którym jest poszerzenie terytoriów re publik ługańskiej i donieckiej do granic administracyjnych, opanowanie Mariupola i całego wybrzeża Morza Azowskie

go, ewentualnie ogłoszenie w zdobytym Chersoniu kolejnej republiki. To byłby sukces, który mógłby „sprzedać”. Nato miast w tej chwili sytuacja jest następująca: w Donbasie to czą się ciężkie walki, Mariupol został zdobyty, ale okupiono to ciężkimi stratami, z jednej i z drugiej strony, jednak Ukra ińcy w Mariupolu wiązali znaczne siły rosyjskie, których nie mogli przerzucić na inne odcinki. Spod Charkowa Rosjanie zostali wyparci punktowymi uderzeniami. Mają w rękach Chersoń, który chcą zamienić w republikę ludową. Miesz kańcy się opierają, nie dają możliwości przeprowadzenia tam żadnego referendum. A Chersoń jest ważny, bo to dla Rosjan przyczółek po zachodniej stronie Dniepru, z którego mogliby oni uderzyć i na Zaporoże, i na Odessę. Obrona manewrowa i kolejna zmiana pozycji obronnych aż do Siewierodoniecka, który broniąc się uporczywie przez trzy tygodnie, zadawał olbrzymie straty wojskom Federacji Rosyjskiej. Obrońcy ukraińscy również ponosili ciężkie straty, jedno cześnie zyskując na czasie, tak potrzebnym do sformowania

Charków, Ukraina: 15 marca 2022 – miasto po rosyjskim ataku rakietowym Kharkiv, Ukraine: March 15, 2022 – A city after a Russian rocket attack

nowych jednostek oraz wyposażenia ich w sprzęt, który suk cesywnie dociera z Zachodu.

Ukraina zdecydowała się na prowadzenie ciężkich walk o te rytorium po to, żeby wykrwawić atakujące wojska rosyjskie. Mają jednocześnie świadomość, że sami ponoszą poważne straty. Jednak w wyniku takiego planu będą w stanie osłabić atakujących Rosjan, ochronić część terytorium, ale też swoje siły odwodowe, które będą w stanie przejść do kontruderze nia po uzyskaniu odpowiedniej ilości sprzętu, a szczególnie nowoczesnych haubic, systemów rakietowych HIMARS, o zasięgu do 80 km.

Widzimy obecnie na Ukrainie wojnę artyleryjską. Wojska Federacji Rosyjskiej prowadzą niszczycielski ogień wszyst kim, co mają. Codziennie wystrzeliwują ok. 50 tys. pocisków różnego kalibru, do tego dochodzą jeszcze naloty lotnicze i rakietowe. Natomiast strona ukraińska może odpowiadać obecnie w ograniczonym zasięgu i przy wyczerpujących się limitach amunicji postsowieckiej. Dzięki dostawom nowego sprzętu Ukraińcy będą mogli za dawać straty wojskom przeciwnika, likwidować stanowiska dowodzenia, stanowiska wyrzutni rakiet, artylerii, składy amunicji, paliwa i centra logistyczne oraz stanowiska ogniowe artylerii, tworząc warunki do odparcia ataku i kontruderzenia czołgami oraz transporterami opancerzonymi w celu odzy skania utraconych rejonów swojego państwa. Wydaje się, że Mariupola raczej nie są w stanie odzyskać, a lądowy korytarz wzdłuż Morza Azowskiego może zostać przez Rosjan utrzyma ny. Na zdobycie Odessy drogą lądową Putin sił nie ma. Ukra ińcy utrzymają Charków oraz Zaporoże. Natomiast pytanie, co z Chersoniem. W tej chwili trudno powiedzieć, czy wysiłek ukraińskich sił zostanie skierowany na to miasto. Raczej nie wydaje się możliwe, aby uwikłali się oni w walkę o samo miasto, natomiast mogą próbować je obejść, być może zaatakować ważną dla Rosjan Nową Kachowkę, tam bowiem znajduje się tama na Dnieprze oraz kanał dostarczający wodę na Krym. Mogą również próbować uderzenia ze wschodniej strony Dniepru i w taki sposób blokować siły Rosjan. Natomiast dla Rosji ważnym celem jest, aby obwody ługań ski i doniecki zostały „złapane” do granic administracyjnych. To pozwoli Putinowi na ogłoszenie sukcesu. Do tego utrzy

manie blokady morskiej portów ukraińskich, w tym Odessy. Putinowi dałoby to silną pozycję negocjacyjną. Dziś cały świat chce rozmawiać z Rosjanami o odblokowaniu Morza Czarnego, żeby ukraińskie zboże, które leży w silosach, ru szyło stamtąd do krajów Afryki i Bliskiego Wschodu. Prezydent Zełenski o tym wie. Wie również, że ponosi ciężkie straty, że ma pewne zdolności, że Zachód go wspiera, lecz kon flikt trwa już ponad trzy miesiące, a naród ukraiński krwawi. Gospodarka jest rujnowana. I kiedyś, wcześniej czy później, Rosjanie i Ukraińcy usiądą do negocjacji, zapewne za po średnictwem ministrów spraw zagranicznych oraz państw trzecich, nie wydaje się bowiem, że Putin zgodzi się na bez pośrednie spotkanie z Zełenskim. Terytorium ukraińskie na pewno będzie elementem takich negocjacji, lecz z drugiej strony strona ukraińska nie zgadza się na oddanie swojego terytorium za cenę pokoju.

W ostatnim czasie Rosjanie poczynili postępy w Donbasie. Zdobyli Siewierodonieck, atakują Lisiczańsk, próbując oto czyć Ukraińców w kotle i ponosząc przy tym ogromne straty. Nie można wykluczyć, że rosyjski potencjał ofensywny w obwodzie ługańskim i na północy obwodu donieckiego zaczyna się wyczerpywać – Rosjanie prowadzą tę wojnę resztkami tego, czym dysponują, jeżeli chodzi o nowocze sne uzbrojenie i rezerwy.

Jednak Ukraińcy również alarmują, że kończy im się amu nicja i potrzebują natychmiastowej pomocy Zachodu: Ukra ina przegrywa z Rosją na liniach frontu w wojnie artyleryj skiej i nie będzie w stanie powstrzymać dalszej agresji Rosji bez zachodniej broni.

Widać jednak, że siły rosyjskie wyczerpują się w równym stopniu jak ukraińskie, ale głębokość zaplecza ukraińskiego jest zdecydowanie większa niż rosyjskiego. Rosjanie mieli mieć 13 tys. czołgów zmodernizowanych, nowoczesnych – to okazało się fikcją. Ukraińcy zniszczyli ponad tysiąc ich czołgów, mnóstwo artylerii, transporterów opancerzonych, śmigłowców i samolotów, a przede wszyst kim zadali Rosjanom ciężkie, trudne do odtworzenia (ponad 30 tys.) straty osobowe w postaci zabitych i ponad 40 tys. rannych. Skutek jest taki, że Rosjanie wysyłają na front na południu czołgi modelu z 1962 roku, których produkcji za

przestano w 1975 roku. Rosjanie prowadzą tę wojnę resztka mi tego, czym dysponują, jeżeli chodzi o uzbrojenie nowo czesne i rezerwy, które mogą wydobyć. Natomiast uzupełnienie ich strat osobowych to najbardziej dotkliwy problem.

Strategia rosyjska poniosła fiasko. Rosjanie przeszli do ce lów bardziej ograniczonych, stosują taktykę znaną z wojny w Syrii, czyli zrównanie z ziemią miast, które stawiają opór, zniszczenie przeciwnika siłą ognia artylerii, nalotów lotni czych i rakiet, zniszczenie infrastruktury, sterroryzowanie społeczeństwa.

To jest wojna prowadzona w taki sposób, by potencjał Ukrainy wyczerpać do końca. A że potencjały są nierówne, zarówno go spodarcze, jak i militarne, Rosjanie mają nadzieję, że Ukraińcy doznają takich strat, że nie będą w stanie się nadal bronić. Strategia ukraińska polega na maksymalnym oporze i wy krwawianiu sił rosyjskich, doprowadzając do stępienia ich działań ofensywnych, tak by przygotować się do przejścia

do kontrofensywy na całej szerokości frontu. A to zależy od dostaw ciężkiego uzbrojenia z Zachodu i dozbrojenia nowo formowanych i szkolonych obecnie brygad. Ludzie mają świadomość, że gdy Rosjanie zajmą ich teren, będą wywózki, morderstwa, tortury, skazywanie ludzi nie pokornych, listy proskrypcyjne, czyli to, co jest w tej chwili uskuteczniane w Donbasie i na terenach okupowanych.

Warto podkreślić, jak w tej chwili funkcjonuje państwo ukra ińskie. Obecnie jest to armia licząca 700 tys. ludzi – z gwar dią narodową, obroną terytorialną, jednostkami innych sił, jak policja, wojska pograniczne, które dysponują własnymi oddziałami szybkiego reagowania. Wysiłek logistyczny, którego musieli dokonać Ukraińcy na przestrzeni tych kilku miesięcy, był przeogromny. Wyciąga no wszystko, co było we własnych zapasach, do tego należy dodać ogromną pomoc Zachodu. Najpierw szło uzbrojenie postsowieckie, które właśnie teraz zaczęło się kończyć. Ukraińcy zużyli już postsowiecką amunicję dostarczoną

Irpień, Ukraina – marzec 2022. Mieszkańcy Irpienia opuszczają swoje domy podczas bombardowania miasta przez wojska rosyjskie

Irpin, Ukraine – March, 2022. The people of Irpin leave their homes during the bombing of the city by Russian troops

z Zachodu i półroczną produkcję zakładów, które tę amuni cję jeszcze produkują.

Jest to obecnie wyścig z czasem. Część sprzętu znajduje się już na froncie, część dotrze niebawem, a część później. W tym kontekście nie ma wielkiego nieszczęścia, ponieważ armia ukraińska liczy w tej chwili 700 tys. ludzi. Trafiają oni na poligony i są tam szkoleni. I sprzęt, na którym będą szkoleni, będzie docierał w lipcu i w sierpniu.

Trudno zgodzić się z tonem, który znajdujemy czasem w me diach światowych, że Ukraińcy przegrywają. Czasami trzeba się w wojnie wycofać. To jest wojna na dłu go. To duży front.

Realnie obecnie Ukraina potrzebuje uzbrojenia dla siedmiu nowych brygad, czyli na ok. 35 tys. wojska, które szkoli się obecnie. To 50 helikopterów, 300 czołgów, baterie artylerii, systemy plot, przeciwpancerne i mnóstwo innego sprzętu. W koalicji czterdziestu kilku państw, które pod egidą NATO

zebrały się, żeby uzbroić Ukrainę oraz pomóc jej w wojnie, mamy do czynienia z różnymi prędkościami. Jest spora grupa państw, które wcale nie spieszą z dostawami broni dla Ukrainy. To m.in. Francja, Niemcy, Włochy. Największe wsparcie dociera z państw spoza UE – z Wielkiej Brytanii, z USA. Jest też Polska. Interesujący przykład stanowi Bułgaria. Kraj ten oświadczył początkowo, że nie będzie dostarczał broni Ukraińcom. Re montowali Bułgarzy natomiast broń, ale czynili to w taki sposób, że przekazali 14 myśliwców SU-24 – samoloty szturmowe. Po cichu, bez gadania, nazwali to pomocą w re montowaniu broni.

Wszyscy wiedzieli, że Czesi dostarczyli 20 czołgów T-72 nie zmodernizowanych. Okazało się, że dołożyli do tego heli koptery, może coś jeszcze, dostarczyli haubice. Im mniej się w tej chwili rozmawia na ten temat, tym lepiej. Tego uzbro jenia przychodzi całkiem sporo.

Bucza, Ukraina, kwiecień 2022. Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski odwiedza miasto Bucza po wyzwoleniu go z rąk okupantów w czasie wojny z rosyjskim agresorem

Bucha in Ukraine, April 2022. President of Ukraine Volodymyr Zelensky visits the city of Bucha after its liberation from the occupiers during the war with the Russian aggressor

Polska, jak wspomniałem, dostarczyła 236 czołgów T-72 i początkowo nikt o tym nie wiedział – to właśnie było naj skuteczniejsze.

Tak samo jest w przypadku innego uzbrojenia, zestawów obrony przeciwlotniczej. Sytuacja nie wygląda źle, ale każ dego dnia chciałoby się, żeby tego uzbrojenia było jak naj więcej. To jest poza dyskusją.

Mamy do czynienia z paradoksalną sytuacją. Oto walczy dyktatura o potencjale nieporównywalnie większym niż de mokracja, ułomna, ale demokracja. Wszyscy mówią o niej, że to demokracja skorumpowana, a jednak ten Dawid okazał się skuteczniejszy w walce z Goliatem, który miał być sprawny. Istnieje również jeden z czynników, który pomaga Ukraiń com w tej wojnie. W armię Rosjanie wkładali nieprzytomne środki i okazało się, że korupcja w armii ukraińskiej, o której zresztą nie słychać, była nieporównywalnie mniejsza niż ko rupcja, która przeżarła armię rosyjską. Cały świat otworzył oczy ze zdumienia, że można doprowa dzić do takiego stopnia skorumpowania. A dlaczego miało być inaczej? Armia – jak twierdzi wielu ekspertów – od zwierciedla stan państwa. Jeśli spojrzeć tylko z tego punktu widzenia, stan państwa ukraińskiego nie jest wcale taki zły. Państwo, które miało być niezborne, w miarę szybko włączy ło procedury działania podczas wojny, przeprowadziło mo bilizację. Potrafiło wchłonąć około 5-6 mln wewnętrznych uchodźców. Dlaczego to było możliwe? Sposób, w jaki Ukra ina prowadzi wojnę, to wielka pochwała dla procesu reform, który nastąpił po 2014 roku i trwał do 2019 roku. Potem był kontynuowany – raz lepiej, raz gorzej. System bankowy został zreformowany i oczyszczony przez Waleriję Hontarewą, szefową Narodowego Banku Ukrainy w latach 2014–2017. I teraz system bankowy nie załamał się. Mimo że gospodarka doznała ogromnych strat, ten system funkcjonuje, gospodarka funkcjonuje i budżet funkcjonuje. Nie załamały się działania państwa w zakresie wypłaca nia pensji, emerytur, rent i innych świadczeń urzędnikom. Oczywiście, dzięki ogromnej pomocy Zachodu, ale mimo wszystko te struktury nie zostały anihilowane. Administra cja została zresztą przygotowana do działania w warunkach stanu wojennego w 2018 roku, po incydencie w Cieśninie

Sytuacja operacyjno-taktyczna na dzień 1 lipca 2022 roku. Źródło: ISW. The operational and tactical situation as of July 1, 2022. Source: ISW

Kerczeńskiej. Sprawnie funkcjonuje kolej i środki transportu publicznego oraz obrona cywilna i ratownictwo medyczne. Należy z całą mocą podkreślić bohaterstwo i upór społeczeń stwa ukraińskiego, jak również wspaniałe, wręcz heroiczne, przywództwo prezydenta Zełenskiego i jego otoczenia. Zręczność i profesjonalizm, z jaką armia ukraińska prowa dzi działania, korzystając z pomocy Zachodu oraz na bieżąco uzyskiwanych informacji wywiadowczych, to temat na od dzielną analizę.

Podsumowując dotychczasowy etap, można stwierdzić, że: 1. Putin, wywołując agresję na Ukrainę, padł ofiarą własnej propagandy, wierząc, że rząd ukraiński upadnie po kilku dniach, a jego armia jest rzeczywiście nowoczesna i zmo dernizowana oraz świetnie dowodzona.

2. Putin nie docenił woli oporu narodu i armii ukraińskiej.

3. Putin nie docenił szybkości reakcji świata zachodniego w zakresie udzielana pomocy i wsparcia politycznego oraz nałożonych sankcji.

4. W trakcie prowadzonej nieudolnie operacji dotarła do Putina świadomość ogromnej korupcji w Siłach Zbroj nych Federacji Rosyjskiej, co stanowi jedynie emanację korupcji w całym kraju.

5. Skutkiem brutalnej i bezwzględnie prowadzonej woj ny, która stanowi zagrożenie nie tylko dla Ukrainy, jest

wzmocnienie NATO, przyjęcie zapisów w nowej kon cepcji strategicznej sojuszu, mówiącej o tym, że Rosja stanowi globalne zagrożenie, oraz – co najważniejsze –rozpoczęcie procesu ratyfikacyjnego o przyjęcie Szwecji i Finlandii do NATO.

6. Kolejne 2–3 miesiące okażą się przełomowe dla tej opera cji i wierzę, że będzie to przełom korzystny dla Ukrainy.

gen. dr Mieczysław Bieniek, prof. KAAFM, były zastępca dowódcy strategicznego NATO

The rising temperature on our borders

PART I

released for publication in January 2022)

The tension between Russia and Ukraine is growing. There are more and more indications that a major conflict could erupt any day now. Yet, will this happen? What might a possible war look like?

Everyone is wondering whether another Russian aggression against Ukraine in the light of alarming reports from Washington is likely, or perhaps it is just an element of information warfare.

This has to be viewed from the perspective of Vladimir Putin’s mindset and what he perceives as Russia’s security interests.

A clear example of this mindset is the publication by the Russian Foreign Ministry on 17.12.2021 of draft treaties conventionally referred to as „security guarantees” that Moscow would like to sign with the US – and separately with NATO.

In these proposals, Russia demands a declaration that NATO will not expand eastward (Ukraine, Georgia), bans

outright NATO military cooperation with former Soviet states, and presents a ban on the deployment of NATO troops on the Alliance’s eastern flank – this would apply to: Poland, the Czech Republic, Hungary, Romania, Bulgaria and the Baltic states. In doing so, Russia refers to the 1997 NATO-Russia agreement.

According to the Kremlin, the need to sign these treaties stems from the tensions over Ukraine. However, the fact that these tensions are a result of the war triggered by Moscow, of the concentration of Russian troops on the border with Ukraine and of the threat of another attack on that country, is completely disregarded.

The West’s failure to accept this exceptionally brazen and perverse and, in Russia’s view, „phenomenal” proposal would be presumed sufficient to justify its aggression against Ukraine. Of course, Moscow understands perfectly well that no one in either NATO or Washington will accept

such arrogant demands, as we have already witnessed after a series of diplomatic meetings in January 2022.

The Russians must know that their recent proposals towards the US and NATO are unacceptable. It is more like an ultimatum and an attempt to blackmail than a real negotiation.

The true goal of Putin may therefore be to obtain a pretext to attack Ukraine. Perhaps this is why Moscow is proposing a text that no one in a sane mind would even consider, in order to announce to the world that it is being forced to attack Ukraine.

At the same time, it is an attempt to build a narrative that the Kremlin has offered dialogue, but the West has shown little interest in it; instead continuing to build up forces on Russia’s borders. For the purposes of domestic propaganda addressed to its citizens, this narrative is most appropriate. Russian leaders will not let go of Ukraine. They are trapped in a geopolitical mindset that is a mixture of ignorance and arrogance all in one. They seem to be convinced that they need to change the current status quo, which they see as very unfavourable. And it is better to do it now rather than later. What is dangerous is that they are not looking for any means of pressure on Ukraine other than threat and force.

Putin is sending a clear signal to the world – Ukraine, from Moscow’s point of view, is in the zone of Russia’s vital security interests, and attempts to drag Ukraine into the structures of the West provide Putin with a platform for forceful solutions. In the situation that has now emerged, Putin is deftly playing on the fragmented solidarity between NATO and EU allies, where not everyone sees the danger of this game. Russia’s short-term goal is to gain approval for the operational launch of the „Nord Stream 2” gas pipeline. Attentive observers, in turn, recognise that Putin’s strategic goal is to push for a new security architecture in Europe with Russia’s position dominant in the system.

For the time being, however, any Russian military action against Ukraine will mean Russian losses – human, equipment, political, economic, etc. The question is what price the Kremlin is willing to pay to implement its policy toward its neighbour.

Putin often bluffs, and this is how I assess the current situation – as a bluff, but a heavy-handed one, with the potential for these events to get out of hand. Now, however, it is somewhat more serious: Putin is trying to create the impression that the enemy is not the Ukrainians, but the Americans and NATO, with Ukraine accidentally happening to be the site of any clash.

To sum up, the current situation in Ukraine is still at the level of information warfare and a hybrid operation, supported by the escalating concentration of forces near the border with Ukraine.

One might also ask whether Ukraine’s armed forces are stronger after seven years of reform and modernisation than they were in 2014. Have the efforts of Kiev and the West produced any real and positive results? What are the current abilities of this country to repel possible further aggression by Russia?

At the beginning of Russian aggression in Crimea (i.e. in late February and early March 2014), the Ukrainian armed forces were in a deplorable state. Typically this meant shortages of supplies of even basic spare parts or fuel, technical malfunctioning of equipment and, above all, technological obsolescence, actually reaching back to the late 1980s and early 1990s. All this translated into a dramatically low level of combat readiness and limited ability to respond to Russian hybrid actions not only in Crimea, but also in Donbass, where active military operations began from mid-April 2014, over time involving not only units of „separatists” but also regular troops of the Russian army. Low morale among the command staff and lower-ranking soldiers, as well as the prevailing corruption, was also very significant.

Since then, much attention has been paid to the organisation of headquarters and combat units, their preparation and equipment. Gradually, starting in 2015, more resources have also begun to be allocated and more attention has been paid to restoring operational readiness to those equipment assets that were already in the Ukrainian army’s inventory. Moreover, ongoing repairs have begun, particularly to equipment that was damaged during the fighting.

Several newer types of armaments have entered service, mainly in the ground forces: primarily these include BTR-3 and BTR-4 armoured personnel carriers, as well as upgraded T-80 tank – a model originating in the Soviet Union and now being manufactured in Ukraine. This machine is equipped with a remote-controlled anti-aircraft machine gun and, together with the T-84 model, is expected to form the backbone of the Ukrainian armoured forces. The T-84 is an improved version of the T-80 tank, in service since 1999. It is one of the fastest tanks in the world, reaching speeds of 70 km/h on the road. In its latest iteration, the T-84 received, among other things, better armour and a new electronic defence system.

In the air force, modernisation activities were limited to changes in the avionics of the aircraft types used –mainly the MiG-29, Su-27 and Su-25. The Su-27 is a multipurpose, highly manoeuvrable fighter, designed to provide air superiority. It has a range of up to 3,500 km and flies at speeds of up to 2,500 km/h, carrying a variety of armaments weighing up to 4,4 tonnes. It is the most advanced combat aircraft in the Ukrainian army, which has 33 such machines. Mi-8 helicopters should also be mentioned. This machine is a multi-task helicopter with a range of less than 500 km that can perform several different roles: from transport vehicle to combat helicopter, to a search and reconnaissance machine.

The Antonov An-70 aircraft, meanwhile, is one of several cargo aircraft in service in the Ukrainian air force. This aircraft flies at an altitude of over 10 km, carrying cargo weighing up to 40 tonnes, whereas Ilyushin Il-76 is a multi-task aircraft from the Soviet era that was originally intended to be a passenger plane. Depending on the configuration, the machine has a range of up to 5,000 km and, in addition to its transport role, can also serve as an air command centre.

The stabilisation of the situation in Donbass allowed the Ukrainian defence sector to take another breath. From the Ukrainian military’s point of view, the most significant activities include the development and implementation of new 300 mm calibre guided missiles for the Wilcha sets

(which are in fact upgrades of the post-Soviet BM-30 Smerch sets), as well as the development of Neptune-type anti-ship missiles fired from land launchers.

The capabilities of the Ukrainian Armed Forces have also been strengthened by foreign purchases – primarily from Turkey (Ukraine has bought Bayraktar TB2 unmanned aerial vehicles) and deliveries of equipment from the USA: the purchase of the excellent Javelin anti-tank missiles is the most frequently mentioned in this context, but the deliveries have also included small arms, as well as artillery radars and other equipment which increases situational awareness on the battlefield. Ukraine also has MT-12 Rapira anti-tank guns and Shturm-S self-propelled launchers, as well as ground-based mine stackers that can effectively fight Russian tanks.

Ukraine, in co-operation with Turkey, plans to continue purchasing Bayraktar TB2 drones (currently there are 6 units in service), in order to – as Ukrainian Defence Ministry representatives have stated – build a comprehensive system of reconnaissance, targeting and attacking, including over the Sea of Azov and the Black Sea. In addition, Mark VI patrol boats, purchased as part of a military aid package from the US – this year’s support is worth $125 million – are also due to arrive in Ukraine soon. Most likely, they will equip units of the Ukrainian Special Operations Forces operating in waters including the Sea of Azov, one of the most serious flashpoints in the conflict with Russia. Compared to 2014, the potential of the Armed Forces of Ukraine has increased substantially. There are still many projects awaiting development and implementation, such as the one to develop Grom-2 ballistic missiles with a range of at least 280 km. A great deal depends on further political will on the part of the decision-makers, as well as on financing research work. Ukraine now also has quite strong artillery of various calibres, including anti-aircraft artillery and antiaircraft missiles.

The exercise schedule of individual tactical units, especially those of an elite nature, which are de facto rapid reaction forces, has been intensified. In the second half of November, the landing and assault troops exercised on the firing range

near Zhytomyr, including a tactical BMD-2 landing of the 25th Airborne Brigade from Il-76 aircraft or the transfer of a mortar sub-unit by helicopters. It is estimated that over the past two years the number of combat-ready units of the Ukrainian Armed Forces has increased five times, which is the result of the implementation of a long-term process of gradual increase in the number of troops fully ready to perform combat tasks. Also worth mentioning are the air defence and air force exercises. For example, in December, the air force demonstrated its readiness to defend the country from multiple directions, by simultaneously making airborne the combat aircraft of three air brigades. These include the Su-27s from the 831st Brigade from Mirhorod, responsible for the eastern sector, MiG-29s from the 114th Brigade from Ivano-Frankivsk, covering the northern sector, and Su-25s from the 299th Brigade from Kulbakin, operating in the southern Black Sea sector. Such significant, simultaneous activity of Ukrainian airborne forces is uncommon and is typically associated with a growing Russian threat.

While Ukraine’s capabilities will remain inferior to those of the Russian Federation (FR), they have already reached a constantly growing level that a potential adversary will have to reckon with. Crucially, however, Ukraine has improved its command system and greatly increased the morale of its army and society.

In this complex and threatening scenario, Belarus, our eastern neighbour, with its authoritarian leader Alexander Lukashenko, cannot be overlooked. The Kremlin constantly exerts pressure on Lukashenko to fulfil the agreements made between Belarus and Russia, providing for far-reaching integration of the two countries.

The process of Belarusian-Russian integration is not complete. However, the annexation of Belarus would entail far-reaching costs for Russia, so it is rather a question of creating even stronger institutional and legal ties between Russia and Belarus, which would further reduce the already limited – especially in the military sphere – Belarusian sovereignty. And this is the Kremlin’s goal today. There are 28 programmes of union, signed on the 4th of November, 2021 and backed by a 1.5 billion dollar loan,

and these are not the culmination of integration, but the opening of another field for negotiations, because in order to implement them, several hundred more documents need to be agreed upon, which will be a lengthy process and certainly one that Lukashenko will resist. Lukashenko realises that the loyalty he is now showing to Russia could save him, and he is playing for time. He is a tactician, with no plans for the more distant future. His key goal is to prolong his own rule, while at the same time he doesn’t want to be „eaten” by Russia.

After the „Zapad 2021” exercises, a new stage of military cooperation between the two countries began, which is the formation of joint units and branches of the armed forces. So far, a unified air defence system of the two countries has been created, and the regional group of troops of the Union State consists only of national units and groupings. Following these manoeuvres, Russian Su-30SM aircraft are now on combat duty along the western border of the Union State.

Russia and Belarus have established three combat aviation and air defence training centres. Two of them are located in Russia and one in Belarus. In Belarus, there will also be training for pilots of multi-role aircraft and operators of S-400 air defence systems as well as radar and radioelectronic reconnaissance systems. For this purpose, soldiers of the Russian missile air defence forces remain stationed in Grodno. In addition, there is a communication station on the territory of Belarus for maintaining communication with the ships of the Baltic Fleet. Operationally, the military planning system is fully subordinated to the General Staff of the Russian Federation. At present the position of the Belarusian president vis-avis the Russian leader is weaker than ever before. However, Russia still wants to force Lukashenko to agree to further phases of integration – up to complete subordination. Now is the perfect time to do so, because the bargaining position of the Belarusian leader is very weak, and he has no choice but to cooperate with the Kremlin, as we see every day. What completes the picture of the security situation across our eastern border is an assessment of the Russian

Federation’s Western Military District. Russia has been consistently strengthening its troop numbers there. The potential of the Western Military District, which has its command headquarters in St. Petersburg, is quite substantial.

In 2014 the Russian Armed Forces began recreating the 1st Guards Armoured Army on the basis of the 2nd Taman Mechanised Division and the 4th Kantemirov Armoured Division. In May 2015, however, the Russian command decided to create two new motorised divisions (the 3rd in Boguchar/Valujki and the 144th in Yelnya), partly on the basis of existing units in the Western Military District, and a few weeks later it decided to transfer two mechanised brigades (the 23rd and 28th) from the Central Military District: these became part of the 20th Guards All-Military Army.

Also, a new mechanised division has been created in the Southern Military District – this is the 150th Mechanised Division in Novocherkassk which can also be deployed in the western operational sector. Each of the three new divisions is expected to number about 10,000 troops. These will be equipped primarily with T-72B3 and T-80 tanks and BMP-3 infantry fighting vehicles, but in the future, these divisions will be first to receive new-generation armaments. An appropriate system of infrastructure, barracks and social and training facilities is being created for them.

Moreover, this potential is strengthened by: up to two divisions of airborne troops, up to two brigades of special forces, marines and coastal defence troops as well as three rocket artillery brigades (two of which are equipped with Iskander missiles).

Under the command of the Western Military District there is also the Baltic Fleet, with 8 large surface ships and a submarine, and the 6th Army of the Air Force and Air Defence, with 4 regiments of fighter and attack aviation (in total over 150 fighter and attack aircraft, other 28 aircraft subordinated to the Baltic Fleet as well as S-300 and S-400 anti-aircraft missiles with radar and radiolocation stations).

The current reconstitution of large operational units may indicate a shift in the Russian Federation’s defence

priorities away from focusing on smaller, regional conflicts – where smaller, more easily-deployed standalone brigades are better suited – to a large conventional conflict with NATO countries.

This appears to be consistent with the new military doctrine adopted in 2014, which identified strengthening North Atlantic Alliance capabilities and „moving the military infrastructure of NATO countries toward the border with the Russian Federation, including further expansion of the Alliance” as one of the primary external threats.

It is apparent from the above that developing the capabilities of units in the Western Military District –alongside the Southern Military District – is a priority for the Russian government. In addition to the creation of new operational and tactical unions as well as divisions and subdivisions, the Western Military District is to receive the latest weaponry procured under the Russian Federation’s State Armaments Programme.

Although Russia justifies the expansion of the Western Military District’s capabilities with the increased presence of NATO forces on the Alliance’s eastern flank, this is way out of proportion to the size of the Alliance forces, which include 4 battalion battle groups in the Baltic States and Poland, and an American armoured brigade combat team. This means that Russia is not only maintaining but actually increasing its advantage in the western operational sector. It is therefore necessary to consider further increasing the presence of allied forces on the eastern flank – especially armoured and mechanised units.

In this situation, Poland should strive to increase the capabilities of the Polish Armed Forces – both in terms of quality and quantity – while ensuring an appropriate level of funding. The right direction is to recreate an additional division in the Polish Army. In the short term, it is also necessary to increase the potential of the armoured forces by upgrading the PT-91 tanks, purchasing additional Leopard 2s and infantry fighting vehicles such as the Borsuk (Badger) IFV as soon as possible, and immediately restoring and strengthening the anti-aircraft defence systems of troops and facilities.

What is most important, however, is further cooperation, integration and joint operational plans with our NATO allies, as this gives us the strengthened potential in capabilities that determine success on the modern battlefield, such as real-time battlefield imaging, target detection and precision destruction, cyber and radio-electronic attacks to disrupt the enemy’s command and guidance system, troop mobility and the ability to accurately strike targets over long distances.

In all of this, it is very important to make quick and sensible decisions – both at the political-strategic level and at the operational-tactical level.

To sum up, how might the situation in Ukraine develop? It could be a big war, during which Russia will want to seize Kiev and occupy the country. A second scenario features smaller skirmishes that would not escalate into a full-scale armed conflict. The third scenario is that fighting will ultimately not happen at all.

Let’s take a closer look at this. All-out war? – Unlikely. What the West fears most is a large-scale armed conflict, the likes of which Europe has not seen for many decades. A broader armed conflict is rather doubtful. Russia would not be able to withstand the massive losses in human lives and equipment, the economic blockade that would result and its cut-off from the international financial system SWIFT. This would not be offset by an alliance with China; at most Russia would become a vassal state of China. And that is certainly not what Putin has in mind.

Other issues also suggest that a major war is unlikely. Russia has been amassing troops for many weeks, so there would be virtually no surprise in a possible attack. During this time Ukraine has managed to launch a diplomatic offensive, receiving Western equipment and even soldiers. Thus many experts believe that if Putin really wanted to take Kiev, he would try to strike relatively quickly and unexpectedly. It is also estimated that there are about 100,000 Russian troops near the border. That might not be enough to defeat Ukraine. It is also clear that even for the best-armed and trained Russian units, a new Ukrainian campaign would be an effort incomparably greater than

the spectacular seizure of Crimea and the subsequent fighting in the Donbass. Ukraine has not wasted these seven years; it has been running a competent and wellfunded programme to strengthen its armed forces for a good five years or more.

Smaller clashes are much easier to imagine. If there is no full-scale war, Ukraine and Russia may face smaller confrontations. A scenario similar to the 2008 war in Georgia is also possible; the Russians entered the country, but decided not to fight for the capital, Tbilisi. This was also due to international pressure.

Smaller clashes are all the easier to imagine, because in the east of Ukraine the armed conflict has been going on for many years. On one side is the Ukrainian government, on the other the Russian-backed separatists. Further escalation of tensions could mean further incidents for Ukraine, especially around Luhansk and Donetsk.

A smaller-scale conflict, however, can develop in many different ways, and it is impossible to foresee them all. It is possible to exert influence on a country without occupying its territory, which Russia has been doing for the past three years, using all the elements of hybrid interference. Moreover, Russia has hypersonic weapons – modern guided missiles moving at speeds many times greater than those of conventional rockets. Besides, such weapons are virtually undetectable by radar.

A “cold war 2.0” is also likely, with the use of all the instruments characteristic of hybrid warfare that Moscow has tested so effectively in recent years and which have come to be known in the Russian Federation as the Gerasimov Doctrine, after the chief of the General Staff of the Russian Armed Forces. Currently, it is involving refugees in these actions, creating conditions for their illegal migration towards Belarus, and this may be tried in the Ukrainian direction as well, albeit at the moment this is quite unlikely.

The phenomenon of hybrid warfare is defined in various ways, although all attempts to define this form of struggle for dominance point to one common feature – this very hybridity, which is nothing but a combination of many

different modes of operation, both conventional and unconventional. It is nowadays an increasingly popular strategy for achieving political goals aimed at weakening a country.

Hybrid warfare uses overt and covert, military and nonmilitary means. It is a combination of disinformation, fake news, the Internet, social media, cyber-attacks on critical infrastructure, economic pressure (gas weapons), sometimes with the deployment of irregular armed groups.

Hybrid warfare operates on various levels: military, political, economic, socio-cultural, historical, psychological and informational.

Hybrid warfare can be waged for a long time and at times even border on armed conflict. It poses a threat to the sovereignty of the state under attack, as well as to the confidence and sense of security of the public.

The Kremlin is also using it today, in some countries especially, to achieve its political goals, such as undermining pro-Western governments, dividing and weakening NATO and the EU, and promoting its own economic interests.

The development of modern technology theoretically increases the threat that hybrid actions can pose. Innovations in the energy or IT sector provide the country with an opportunity for dynamic development, but on the other hand pose a greater risk, such as from cyber-attacks.

Putin’s regime has its own interest in creating a threat. We know that it wants to weaken Europe or even destroy it. It can do this in two ways: first, through specific threats (attacks within Europe, reducing gas supplies and thus increasing prices, manipulation of information, cyber-attacks, etc.), and second, through propaganda. If the EU abandons its core values, Putin and Lukashenko will win.

All these forms of hybrid operation are now being implemented against Ukraine. With this in mind, Russian propaganda should be monitored closely in the current situation. In order to send tanks into Ukrainian territory, Putin will need a pretext, the Ukrainian „Gliwice radio station” – a proof of Kiev’s aggressiveness which cannot be left unanswered. An army of propagandists and Internet

trolls will broadcast this to the world. For example, the RIA Novosti agency recently posted an „analysis” showing that the Ukrainians – despite declarations that they want to calm the situation – are deploying self-propelled howitzers, antiaircraft kits and sniper units along the border. And that the European Union wants to send a military mission to Ukraine. This kind of „information” is frightening and heightens the tension, which is already high enough.

Nevertheless Putin’s policy is, despite appearances, quite predictable. He is almost 70 years old and has been at the helm of power for 22 years – he is probably thinking about how he will go down in history. The Russian president has never made it secret that he dreams of rebuilding the former power of the USSR. But does that require a major military conflict with Ukraine?

We need to bear in mind that since 2014, that is, since the annexation of Crimea, Putin has been isolated. Now he is back in talks with both NATO, the US and the OSCE.

As yet, we don’t quite know what the content of these talks is. It is possible that at stake are not only the issues presented earlier, but also future communication routes through the North Pole or even issues in space too? The latter area has recently been the playing field of world powers. It is worth noting that between his recent talks with Biden, Putin also spoke with the Chinese president.

So it can be assumed that this is all part of the Russian president’s geopolitical game.

What will happen if Putin decides that he has not won enough with talks? Will the war scenario come true then?

I hope this will not happen.

The signal to Russia is clear: if it decides to use force against Ukraine again, it will incur a high cost – economic, financial and political sanctions. NATO allies are also providing support to Ukraine and are unequivocal in their assessment. Such a firm attitude from the West gives Putin a lot to think about, and in such a situation the threat of a major conventional conflict diminishes. That is why diplomatic attempts to resolve the conflict are so important – better to let the diplomats speak before the guns speak.

(The article was published in July 2022)

So this is war!

So this is war. Russia attacked Ukraine in spite of the diplomatic efforts of the Western world aimed at staving the aggression off.

The 24th of February has greatly compromised the feeling of safety in our region and affected the geo-political conditions in Europe and the world.

The situation in Ukraine changes by the day; the war is waged brutally and in a way that violates all rules of international law, with evidence of war crimes resurfacing on a daily basis. Russians kill the civilian population – and not only during beastly attacks on civil facilities. Shelling of hospitals, schools, the Mariupol theatre, a department store in Kremenchuk, murders in Izyum and Bucha, rocket and air terror which has caused the death of innocent people and has ruined the Ukrainian infrastructure – these are merely a few of the documented examples of waging the war in a cruel way.

Here, it is necessary to add the mass deportations of the Ukrainian population, including children, to Russia: these methods have been transferred directly from the Stalinist times.

In spite of all the brutal methods applied by the Russian Federation and engagement of huge military and economic assets, Russia is not winning the war with respect to its strategy, only accomplishing limited operating goals. When announcing the ‘special operation’, Putin talked about denazification and demilitarisation of Ukraine, thus justifying the start of the aggression. Everybody wondered what he had in mind. Today, it seems clear that the original strategic plan was to capture the entire Ukraine, to overthrow the government and to appoint

Russia-backed authorities. It seems that occupation of the entire country was not planned, apart from the Luhansk and Donetsk regions, capturing a land corridor to Crimea along with Mariupol, Kherson, Zaporizhzhia and Odessa, cutting Ukraine away from the Azov Sea and the Black Sea. Alternately, destruction in a way which we see in the east of the country (Donetsk, Donbas, Mariupol and Severodonetsk) should also be taken into account.

In turn, Putin wished to entrust the management of Ukraine to his deputies, such as Yanukovych. This goal has not been accomplished and many factors have contributed to it: a badly planned operation, inept command, complete logistic chaos, excellent anti-tank strikes from the Ukrainian side and others.

Given the fact that I am interested in airmobile and airborne forces, I have been observing the military use of airborne units in Ukraine. We saw the Russian airborne landing at the Hostomel airport – even though the Ukrainian brigades are fighting as ordinary infantry, they manifest immense determination along with good training and combat skills. The airborne and airmobile formations have always been characterised by high morale, as well as a great level of training and equipping the soldiers with light anti-tank and anti-aircraft weapons, mortars and sniper rifles. By nature, they are ready to fight by surprise and later, when encircled, to use the means delivered only via airdrops from helicopters or parachutes. On the other hand, the Russian operation at the airport in Hostomel was the contradiction of any possible rules of carrying out airborne operations. There are some fixed factors that determine the success or the failure of airborne operations.

The major ones include: the element of surprise, good reconnaissance of the location and guarantee of at least local advantage in the air. Now, let us proceed to Hostomel. Were the Ukrainians surprised by the attack?

At the moment when the first Russian units were flying in the direction of Hostomel in helicopters and their goals were to capture the airport, to set up the abutment for landing, to secure it and to assess the condition of the runway and to remove any potential obstacles, videos showing them at the location were published in the social media. It is difficult to talk about the element of surprise; the Ukrainians knew what was going to happen. And they got prepared for it.

The Russian forces did not have good reconnaissance in the area. The operation took place at dawn and was later continued during daytime. There was no element of surprise, which is of vital importance for any airborne operation. This element was lost at the moment when the Russian helicopters took off. The Ukrainians knew that the Russians were approaching. Secondly, after landing, the Russians should not have stayed at the airport, on the runways, but should have proceeded and fought the Ukrainian units. The Ukrainian side knew very well that the Russians were landing there.

Almost immediately, artillery fire at the airport was started and the entire group was destroyed, along with the runway, preventing the Ił-76 transport aircraft from landing and supplying heavy equipment. If they had succeeded, the Russians would have had attack forces with armoured vehicles several kilometres away from Kyiv at hand. And this would have been right at the beginning of the war. The situation would have been completely different. However, the Ukrainians took such a scenario into account and were quickly able to eliminate one of the so-called game-changers in this war.

I am using this example in order to show the utter incompetence in planning and performance of such operations on the Russian side. Thus, Putin proceeded to plan B, i.e. assault in the east and north-east in order to cut Ukraine lengthwise along

the Dnipro River line. This scenario has also failed; in turn, he focused his efforts on the target which comprises an extension of the territory of the Luhansk and Donetsk republics to administrative borders, capturing Mariupol and the entire coast of the Azov Sea, potentially announcing another republic in the captured Kherson. This would be a success that would ‘sell well’. However, at the present moment, the situation is as follows: there is heavy fighting in the Donbas region; Mariupol was captured, yet with heavy losses sustained along the way (on both sides); nevertheless, in Mariupol the Ukrainians engaged significant Russian forces which could not have been transferred to other sections. From Kharkiv, the Russians were pushed away with the use of spot hits. They hold Kherson, which they intend to transform into a people’s republic. The residents are resisting and do not offer a possibility of organising any referendum. Kherson is important because for the Russians it is an abutment on the western side of the Dnipro River, from which they could attack the Zaporizhzhia and Odessa. There was mobile defence and another change of defence positions up to Severodonetsk; the defenders of the city, resisting for three weeks, inflicted heavy losses on Russian forces. The Ukrainian defenders also sustained heavy losses, at the same time buying time which was greatly needed to form new units and to supply them with equipment which is gradually sent to Ukraine from the West. Ukraine decided to continue heavy fighting for the territory in order to bleed the attacking Russian army out.

At the same time, the Ukrainians are aware that they are sustaining heavy losses themselves. However, such plan may weaken the attacking Russians, protect a part of the territory, as well as the reserve forces which will be able to proceed to a counter-attack after being supplied with a proper amount of equipment, primarily modern howitzers and the HIMARS rocket systems with a range up to 80 km.

At the present moment, we are observing an artillery war in Ukraine. The army of the Russian Federation is using everything that it has at hand for destructive fire. Every day, approx. 50,000 rockets of various calibre are

launched; this is combined with air and rocket raids.

On the other hand, the Ukrainian side may respond in a limited mode and its stock of post-Soviet ammunition is being used up.

Thanks to the supplies of new equipment, Ukrainians will be able to inflict losses on the opponent as well as liquidate the command positions, rocket launch sites, artillery sites, ammunition and fuel warehouses, logistic centres and firing positions of artillery, thus creating conditions for resisting the attack and counter-striking with tanks and armoured transporters to recover the lost territories of their state. It seems that they will not be able to recover Mariupol, while the Russians may be able to keep the land corridor along the Azov Sea. Putin does not have sufficient forces to capture Odessa from land. The Ukrainians will retain Kharkiv and the Zaporizhzhia region. Keeping Kherson is disputable. At the present moment, it is difficult to say whether the efforts of the Ukrainian forces will focus on this city.

It does not really seem possible for the Ukrainian army to become engaged in fighting for the city; however, it may try to pass it by, potentially attack Nova Kakhovka, which is important for the Russians, as this is the place where the dam on the Dnipro River is located, along with a channel supplying water to Crimea. They may also try to attack from the eastern side of the Dnipro and thus block the Russian forces.

On the other hand, it is important for the Russians that the Luhansk and Donetsk regions stay within the administrative borders. This will allow Putin to declare success. Blocking of Ukrainian ports, including Odessa, is added to it. This could give Putin a strong negotiating position. Today, the whole world wishes to talk to the Russians about unblocking the Black Sea, so that the Ukrainian crops stored in silos could be transported to Africa and the Middle East.

President Zelensky is aware of it. He also knows that he is sustaining heavy losses; he has certain capacity and the West supports him. However, the conflict has been already going on for three months, and the Ukrainian people are bleeding.

The economy has been ruined. And at some point in time, sooner or later, the Russians and Ukrainians will sit down together and negotiate, probably via their foreign affairs ministers and third countries, as it does not seem probable that Putin will agree to a direct meeting with Zelensky. Undoubtedly, the Ukrainian territory will be an element of such negotiations; on the other hand, the Ukrainian side does not agree to hand over its territory in exchange for peace.

Recently, the Russians have made some progress in the Donbass. They have captured Severodonetsk, they are attacking Lysychansk and trying to encircle Ukrainian forces, yet sustaining huge losses along the way.

It cannot be ruled out that the Russian offensive potential in the Luhansk region and in the north of the Donetsk region is starting to become exhausted: they have been waging the war with leftovers at their disposal as far as the modern equipment and reserves are concerned. However, the Ukrainians are also raising the alarm that they are running out of ammunition and need the immediate assistance of the West. Ukraine is losing with Russia on the front lines in the artillery war and will not be able to stop a further advance of Russia without Western weapons.

Nevertheless, it seems clear that the Russian forces are being exhausted to the same extent as the Ukrainian forces, yet the back-up facilities on the Ukrainian side are far greater than the Russian ones.

The Russians allegedly had 13,000 modernised tanks –this turned out to be fiction. The Ukrainians destroyed over a thousand of their tanks, a lot of artillery, armoured transporters, helicopters and aircraft, yet first and foremost, they inflicted heavy losses on the Russian soldiers (over 30,000 killed and over 40,000 wounded).

The outcome is that the Russians are dispatching tanks from 1962 to the front line in the south; production of these tanks was ceased in 1975. Russians are waging this war with the very remnants of what they have at their disposal as far as modern equipment and reserves that they may use are concerned.

However, supplementing the personnel is the major problem. The Russian strategy has failed. The Russians proceeded to more limited targets; they are applying a tactic previously used in Syria, i.e. complete destruction of cities that are resisting, annihilation of the opponent with artillery fire, aerial attacks and rockets, destruction of infrastructure and terrorising the society.

This war is being conducted in a way aimed at using up the potential of Ukraine completely. Given the fact that the potential (both economic and military) on the two sides is unequal, the Russians are hoping that the Ukrainians will sustain the kind of losses that will prevent them from being able to defend themselves.

The Ukrainian strategy relies on the maximum resistance and bleeding the Russian forces out, which could dull the Russian offensive and allow the Ukrainians to move on to the counter-offensive along the entire length of the front line. In turn, this depends on the supplies of heavy equipment from the West and rearming of the newlyformed and currently trained brigades. People are aware that when the Russians capture their areas, there will be deportations, murders, tortures and arrests of the disobedient people, conscription lists, i.e. the same scenario that is being implemented these days in the Donbass region and other occupied areas. The way in which the Ukrainian state is functioning nowadays must be emphasised. At the present moment, the army has approx. 700,000 soldiers, including the national guard, territorial defence and units of other forces such as the police and border guards that have their own rapid response squads.

The logistical effort that the Ukrainians have had to make over the last several months is immense. Everything that they had in stock has been used up; huge assistance from the West should also be mentioned. First of all, the postSoviet equipment - which is running out now – has been in use. The Ukrainians have already used up the postSoviet ammunition delivered from the West and half a year’s production of plants that still produce it.

Now, it is a race against time. Some equipment is already at the front line, some will get there sooner or later. In this context, it is not a great misfortune as the Ukrainian army is 700,000 strong at the present moment. The soldiers are sent to training grounds. The equipment which will be used in training will be delivered there in July and August. It is hard to agree with the voices that claim in various international channels that the Ukrainians are losing the war. Sometimes, one side has to take a step back. This war will last for a long time. It is a very extended front line.

Realistically, at the present moment Ukraine needs weapons for seven new brigades, i.e. for approx. 35,000 people who are being trained. These weapons include 50 helicopters, 300 tanks, artillery batteries, anti-aircraft systems, anti-tank systems and many others.

Within the coalition of forty-something states that are cooperating under the aegis of NATO with the aim of arming Ukraine and helping it in the war, we are dealing with various speed of assistance. There is a sizeable group of states that do not really hurry with their supplies of arms to Ukraine. These are, among others, France, Germany and Italy. The greatest support comes from countries not belonging to the EU: from the United Kingdom and the USA. There is also Poland. Bulgaria is an interesting example. Initially, Bulgaria declared that it would not supply arms to Ukraine. However, the Bulgarians modernised their weapons and this modernisation led to the delivery of fourteen SU-24 fighter jets to Ukraine. The whole operation was carried out in secret and simply called ‘assistance in the modernisation of weapons’.

It is common knowledge that the Czechs supplied twenty non-modernised T-72 tanks. It turned out that they also added helicopters, delivered howitzers, possibly something more. The less such operations are discussed at the present moment, the better. Quite a lot of weapons are being supplied to Ukraine.

As mentioned before, Poland supplied 236 T-72 tanks, and initially nobody was aware of it – this was the most efficient strategy.

The state of affairs is the same in the case of other weapons and anti-aircraft systems. The situation is not bad, but it is necessary to guarantee the maximum number of weapons on a daily basis. This should not be subject to any discussion.

We are dealing with a paradoxical situation. This is a fight against a dictatorship with a potential far greater than that of any democratic country (albeit crippled, still democratic). Everybody says that democratic countries are corrupted. However, David has turned out to be more effective in the fight with Goliath who was favoured.

There is also another factor that helps the Ukrainians in this war. The Russians have invested a lot of funds in the army, and it has turned out that corruption in the Ukrainian army, which is not heard of much, is incomparably smaller than the corruption that affects the Russian army.

The whole world has been looking in surprise at this level of corruption. But why should anybody be surprised? The army – as many experts claim – reflects the condition of the state. If only this point of view is taken into consideration, the condition of Ukraine is not so bad.

The state, which allegedly was ineffective, has rapidly managed to implement the procedures of operation during war and carried out mobilisation. It has been able to absorb approx. 5-6 million internal refugees. How has it been possible? The way in which Ukraine is waging the war is a great praise for the process of reforms which started in 2014 and lasted until 2019. Afterwards, it was continued: at times in a more and at times in a less effective way.

The banking system has been reformed and cleansed by Valeria Hontareva, head of the National Bank of Ukraine between 2014 and 2017. And now, the banking system has not collapsed. In spite of the huge losses sustained by the economy, the system continues to function, along with the economy and the budget.

The state’s actions in the area of disbursing pensions, retirement pay and other benefits to residents have not collapsed. Obviously, the assistance of the West is not to be underestimated, but these structures have not been

annihilated. In any case, the administration has been prepared to operate in the conditions of the martial law since 2018, after the incident in the Kerch Streit. Railway and other means of public transport, along with civil defence and medical emergency services, are also functioning efficiently.

The heroism and obstinacy of the Ukrainian society must be praised, as well as the great, at times heroic, leadership of President Zelensky and his ministers.

The agility and professionalism of the Ukrainian army, which uses the assistance and intelligence data of the West, is a subject matter for a separate analysis.

To sum up this stage, one may conclude that:

1. Upon attacking Ukraine, Putin fell prey to his own propaganda that claimed that the Ukrainian government would capitulate after a few days and that the Russian army was really modern and effectively organised.

2. Putin has failed to recognise the will of defiance in the Ukrainian nation and army.

3. He has also failed to take into account the rapid reaction of the Western world with respect to the offer of aid, political support and imposed sanctions.

4. During the clumsily conducted operation, Putin became aware of the massive corruption in the armed forces of the Russian Federation, which is only the emanation of the corruption in the rest of the country.

5. The effect of the brutal and ruthless war, which poses a threat not only to Ukraine, is the reinforcement of NATO, adoption of provisions in the new strategic concept of the alliance stating that Russia is a global threat and - last but not least - commencement of the ratification process leading to the admission of Sweden and Finland.

6. The ensuing 2-3 months will be of breakthrough significance for this operation, and I deeply believe that this breakthrough will be beneficial for Ukraine.

Gen. Mieczysław Bieniek, Prof. of KAAFM, Ph.D. Former NATO Deputy Strategic Commander

Sukcesja templariuszy od 1307 roku do dziś

ważne. Wtedy król Filip stracił cierpliwość i natychmiast skazał go na śmierć, uznając go powtórnie za heretyka. Ta część historii jest ogólnie uznawana za prawdziwą, ale druga część mówi, że wiedząc o swoim zbliżającym się losie, de Molay przekazał swój urząd Wielkiego Mi strza Johanowi Larmeniusowi. Stąd wzięła się legenda, że Larmenius z kolei powierzył urząd swojemu następ cy za pomocą tajnej „Karty”, a następnie tytuł Wielkiego Mistrza był potajemnie przekazywany następcom przez wieki. W 1804 r. ówczesny Wielki Mistrz dr Bernard-Raymond Fabré-Palaprat ujawnił światu Kartę Larme niusa. Od tego czasu wysuwa się powszechne oskarże nia, że Karta i jej linia sukcesji zostały sfałszowane przez Palaprata, aby potwierdzić jego urząd Wielkiego Mistrza. Zgodnie z tym konsensusem również w to wierzyłem. Nie zależnie od tego obecny Zakon miał co najmniej 200 lat, a to wystarczająco dużo, aby uznać go za historyczny.

Gen. Ronald Scott Mangum

Większość ludzi zainteresowanych Zakonem Tem plariuszy wie, że w 1314 r. Wielki Mistrz Zako nu Jacques de Molay został stracony przez spalenie na wyspie Île de la Cité w Paryżu we Francji. W 1307 r. na rozkaz króla Francji Filipa IV de Molay został areszto wany i był przetrzymywany w niewoli przez siedem lat. Po aresztowaniu poddano go torturom, mającym na celu uzyskanie od niego potwierdzenia, że Zakon Templariu szy stosuje heretyckie praktyki. Później, podczas poby tu w więzieniu, wycofał swoje zeznania, argumentując, że zostały one wymuszone torturami, a zatem były nie

Jednak moje przekonanie uległo zmianie w związku z ba daniami historyka Daniela Clausena1, który zweryfikował poprawne tłumaczenie oryginalnego szyfru dokonane przez J.W. Crowe’a 2 (oryginał znajduje się w Mark Masons’ Hall w Londynie w Anglii). Niewielu autorów, którzy pisali na temat Karty, poświęciło czas na zbadanie tłumaczenia i zamiast tego opierali się oni na kiepskim tłumaczeniu przygotowanym przez C.A. Thory’ego w 1815 r. Dlatego też ciągła krytyka pochodzenia Karty dotyczyła tego, że jej ję zyk łaciński pochodzi z okresu późniejszego niż XIV wiek.

1 D.J. Clausen, Templar Succession. Establishing continuity from 1307 to Present 2021, https://www.amazon.com/Templar-Succession-Establishing-Continuity1307-Present/dp/B09GTSH22W/ref=sr_1_fkmr0_1?keywords=Templar+Succes sion%2C+Establishing+continuity+from+1307+to+Present&qid=1643319471& sr=8-1-fkmr0

2 Tłumaczenie przygotowane przez J.W. Crowe’a w 1911 r.

Wielki Mistrz Zakonu Templariuszy OSMTJ Grand Master of the OSMTJ (Knights Templar)

Kiedy jednak Karta została przetłumaczona przez Cro we’a z jej pierwotnej wersji, zgodzono się, że użyty język łaciński rzeczywiście pochodzi z XIV wieku. Ponadto wni kliwa analiza podpisów na Karcie ujawnia, że co najmniej dwa podpisy z 1681 r. są autentyczne. Tak więc dokument jest co najmniej o 123 lata starszy niż jego „odkrycie” w 1804 r. Dalsze istnienie Karty w XIX wieku nie jest kwe stionowane, chociaż zniknęła na kilka lat, a następnie zo stała odzyskana i zdeponowana w Mark Masons’ Hall. Zakon Świątyni zaczął tracić na popularności pod koniec XIX wieku, a jego dokumenty zostały zdeponowane we francuskim Archiwum Narodowym. Zakon ledwo prze trwał dzięki indywidualnym grupom i Wielkiemu Prze oratowi Belgii3. Kolejne sporne wydarzenie we współcze snej historii templariuszy nastąpiło przed rozpoczęciem II wojny światowej, kiedy to istniejące dokumenty Zako nu zostały przeniesione z Wielkiego Przeoratu Belgii do Antonia Sousy Fontesa, Wielkiego Przeora Portugalii, aby je przechowywał, zwłaszcza listy członków, chroniąc je przed dostaniem się w ręce niemieckich nazistów, któ rzy okupowali Belgię. Najnowsza legenda głosi, że Sousa Fontes odmówił zwrotu dokumentów, ale Clausen przed stawił korespondencję między dwoma Wielkimi Przeora mi, z której wynika, że przeniesienie miało być trwałe, podobnie jak mianowanie Sousy Fontesa Regentem Za konu. Sousa Fontes przekazał regencję Zakonu swojemu synowi, Fernandowi Sousie Fontesowi, w testamencie (w pewnych spornych okolicznościach) w 1962 r.

W r. 1970 Sousa Fontes wezwał do zwołania międzyna rodowego konwentu na okres trzech lat – w Paryżu we Francji, w Chicago w USA i Tomar w Portugalii. Na kon wencie w Paryżu odbyły się wybory, w których – jak się przypuszcza – Sousa Fontes chciał umocnić swój urząd Wielkiego Mistrza Zakonu. Tak się nie stało. Wybory

wygrał generał Antoni Zdrojewski, Wielki Przeor Euro py i bohater francuskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej. Nie przedstawiono żadnych dowodów na to, że w wyborach doszło do jakichkolwiek nieprawidłowości, ale Sousa Fontes odmówił przyjęcia ich wyników. Na ko lejnych dwóch sesjach konwentu, w Chicago i Tomar, nie prowadzono dalszych działań wyborczych. W tym cza sie Zdrojewski był Wielkim Mistrzem obecnego Zakonu Świątyni. Po śmierci Zdrojewskiego jego następcy przyję li tytuł Regenta Zakonu. Ostatnim regentem był prof. dr Nicolas Hastier-Haimovici, który przez ponad dwadzie ścia lat służył jako regent i „strażnik wiary templariuszy”. Pomimo obowiązku przeprowadzenia przez regenta wy borów na nowego Wielkiego Mistrza przez te dwie deka dy wybory się nie odbyły. Ostatecznie Wielcy Przeorowie Zakonu (w 2019 r. istniały 23 Wielkie Przeoraty) podjęli decyzję o wyborze Wielkiego Mistrza. W dniu 1 stycznia 2020 r. został nim generał Ronald Scott Mangum, wybra ny większością 18 głosów spośród 23 Wielkich Przeora tów. Jeśli argumenty przemawiające za prawdziwością Karty Larmeniusa są słuszne, generał Mangum został 57. Wielkim Mistrzem Zakonu4

Na międzynarodowym konwencie, który odbył się w St. Augustine na Florydzie w USA w listopadzie 2021 r., generał Mangum uroczyście podpisał uwierzytelnioną kopię Karty Larmeniusa. Podpisowi towarzyszy tekst w oryginalnym szyfrze templariuszy oraz w języku an gielskim. Dlatego uważamy, że OSMTJ jest obecną legalną gałęzią Zakonu Świątyni, z historią sięgającą 1118 r.

3 Zakon został zgodnie z prawem zarejestrowany w Belgii w 1932 r. jako Ordre Souverain et Militaire du Temple de Jerusalem [Suwerenny Wojskowy Zakon Świątyni Jerozolimskiej] (OSMTJ).

4 Łącznie z tymi, których nazywano Wielkimi Mistrzami od czasu Karty Larmeniusa – było 56 Wielkich Mistrzów i 9 Regentów, co oznacza, że generał Mangum jest 57. Wielkim Mistrzem Zakonu.

Ronald Scott Mangum

Wielki Mistrz

Zakonu Templariuszy OSMTJ gen. Ronald S. Mangum z Przeorem Zakonu Templariuszy OSMTJ Polska hr. Marcinem Zamoyskim

Grand Master of the Knights Templar OSMTJ Gen. Ronald S. Mangum with the Prior of the Knights Templar OSMTJ Polska, Count Marcin Zamoyski

Wielki Mistrz

Zakonu Templariuszy OSMTJ gen. Ronald S. Mangum z Królewskim Patronem Zakonu Templariuszy OSMTJ księciem Krzysztofem Radziwiłłem

Grand Master of the Templar Order OSMTJ Gen. Ronald S. Mangum with the Royal Patron of the Templar Order OSMTJ, Prince Krzysztof Radziwiłł

28.11.2021

r.

Zamek Królewski w Niepołomicach, Inwestytura Zakonu Templariuszy OSMTJ w Polsce

November 28, 2021

The Royal Castle in Niepołomice, Investiture of the Knights Templar OSMTJ in Poland

Templar Succession: 1307 to the Present

heretic. That part of the story is generally accepted as true, but the other part of the story is that knowing of his impending fate, Jacques de Molay transmitted his position as Grand Master to Johan Larmenius. From thence comes the legend that Larmenius in turn, transmitted his office by secret “Charter” to his successor and thereafter the title of Grand Master was secretly transmitted to successors through the centuries.

In 1804, the then Grand Master, Dr Bernard Raymond Fabre-Palaprat, revealed the Charter of Larmenius to the world. Since then, the general accusation has been that the Charter and its line of succession is a forgery created by Palaprat to confirm his position as Grand Master. Following that consensus, that was also what I believed. Well, no matter, the present Order was at least 200 years old and that is old enough to be historical.

Most people who have any interest in the Order of Knights Templar know that in 1314, the Grand Master of the Order, Jacques DeMolay, was executed by burning on the Ile de la Cité in Paris, France. DeMolay had been arrested by King Louis IV of France in 1307 and held prisoner for seven years. After his arrest he was tortured to obtain a confession of heretical practices by the Knights of the Order. Later during his imprisonment, he recanted his confession as made under torture and therefore invalid. That was when King Louis lost patience and immediately condemned him to death as a relapsed

My belief was upturned, however, by the research of our Grand Historian, Daniel Clausen1 who reviewed an accurate translation by J.W. Crowe of the original cypher2 document (an original is in the Mark Masons’ Hall in London, England). Few authors who wrote regarding the Charter took the time to examine the translation, relying instead on the poor translation made in 1815 by C.A. Thory. Hence, one continued criticism of the origins of the Charter was that its Latin was from later than the 14th century. When the Charter was translated by Crowe in its original state, however, the consensus was

1 Templar Succession, Establishing continuity from 1307 to Present, Daniel J. Clausen, 2021, https://www.amazon.com/Templar-Succession-EstablishingContinuity-1307-Present/dp/B09GTSH22W/ref=sr_1_fkmr0_1?keywords=Templ ar+Succession%2C+Establishing+continuity+from+1307+to+Present&qid=1643 319471&sr=8-1-fkmr0

2 By J.W. Crowe in 1911.

Gen. Ronald Scott Mangum

Wielki Mistrz Zakonu Templariuszy OSMTJ Grand Master of the OSMTJ (Knights Templar)

that the Latin was in fact created in the 14th century. Furthermore, careful analysis of the signatures on the Charter reveals that at least two of the signatures dating from the year 1681 are authentic. So, the document is at least 123 years older than its ‘discovery’ in 1804. Its further existence during the 19th century its not contested even though the Charter disappeared for a few years and was subsequently recovered and deposited in the Mark Masons Hall in London, England.

The Order of the Temple began to wane in popularity toward the end of the 19th century and its documents were deposited in the French National Archive. The Order barely survived through individual groups and through the Grand Priory of Belgium.3 The next disputed event in modern Templar history occurred prior to the beginning of World War II when the existing Templar documents were transferred from the Grand Priory of Belgium to Antonio Sousa Fontes, the Grand Prior of Portugal, to keep them, especially membership lists, from falling into the hands of German Nazis who occupied Belgium. Recent lore is that Sousa Fontes refused to return the documents, but Clausen has produced correspondence between the two Grand Priors that shows that the transfer was intended to be permanent as was the naming of Sousa Fontes as Regent of the Order. Sousa Fontes passed the Regency of the Order to his son, Fernando Sousa Fontes by his will (under some disputed circumstances) in 1962.

In 1970, Sousa Fontes called for an international convent to be held over three years in Paris, France, in Chicago in the U.S. and in Tomar, Portugal. At the Paris convention, an election was held in which it is assumed that Sousa Fontes wanted to solidify his position as Grand Master

of the Order. This was not to be. The election was won by General Antoni Zdrojewski, Grand Prior of Europe and hero of the French resistance movement in World War II. No evidence has been produced that there were any irregularities in the election, but Sousa Fontes refused to accept the results of the election. No further election activity was conducted at the subsequent two sessions of the convention in Chicago or Tomar. At that time, Zdrojewski was the elected Grand Master of the current Order of the Temple. After the death of Zdrojewski, his successors assumed the title of Regent of the Order. The last Regent was Prof. Dr Nicolas Hastier-Haimovici, who served as Regent and “Guardian of the Templar Faith” for more than twenty years. Despite the duty of the Regent to hold an election for a new Grand Master, no election was held during those long two decades. Finally, the constituted Grand Priors of the Order, of which there were 23 Grand Priories in 2019, decided to act to elect a Grand Master. On January 1, 2020, General Ronald Scott Mangum was elected Grand Master by vote of 18 of the 23 Grand Priories. If the arguments supporting the legitimacy of the Larmenius Charter are correct, General Mangum becomes the 57th Grand Master of the Order.4

At the International Convent held in St. Augustine, Florida, U.S.A. in November 2021, General Mangum ceremoniously signed a true copy of the Larmenius Charter. The signature is accompanied by text in the original Templar cypher as well as in English. Therefore, we believe that the OSMTJ is the current legitimate branch of the Order of the Temple, tracing its history to 1118.

4 Including those named as Grand Master since the Larmenius Charter, there have been 56 Grand Masters and 9 Regents, making General Mangum the 57th Grand Master of the Order.

3 The Order was legally registered in in Belgium in 1932 as the Ordre Souverain et Militaire du Temple de Jerusalem (OSMTJ).

Ronald Scott Mangum

Antoni Zdrojewski

(1869–1946), jako szósty z jedenaściorga rodzeństwa. W Skorzewie ukończył szkołę powszechną. Naukę w gimnazjum rozpoczął w Kościerzynie, a ukończył w Lubawie. W 1917 r. został wcielony do armii niemieckiej. Gdy wybuchło powstanie wielkopolskie, młody Antoni chwycił za broń, by walczyć o niepodległą Ojczyznę. Podczas wojny polsko-bolszewickiej został ranny. Był oficerem 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty. Szkołę Podchorążych w Warszawie ukończył w 1921 r. w stopniu podporucznika. W latach 1923‒1924 jako oficer 43 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych został odkomenderowany do Batalionu Szkolnego Piechoty Okręgu Korpusu Nr II na stanowisko oficera broni. Po 1924 r. został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów artylerii i mianowany dowódcą baterii w 16 Pomorskim Pułku Artylerii Lekkiej w Grudziądzu. W latach 1930–1937 dowodził III dywizjonem w macierzystym pułku, zaś w latach 1937–1939 pełnił służbę w Departamencie Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisku szefa Wydziału Studiów. W stopniu majora, który otrzymał w 1937 r., walczył w kampanii wrześniowej, po której przedostał się do Francji i dołączył do tworzonego od lutego 1940 r. w Thénezay 2 Warszawskiego Pułku Artylerii Lekkiej. Wkrótce objął dowództwo nad II dywizjonem wspomnianego pułku. Za waleczność podczas osłaniania odwrotu 45 korpusu francuskiego otrzymał Krzyż Walecznych, a jedną z ulic w miasteczku Le Russey nazwano rue du Général Daniel Zdrojewski.

Generał Francuskich sił Zbrojnych, pułkownik wojska polskieGo wielki MistrZ Zakonu teMplariusZy osMtj (1970–1989)

Antoni Zdrojewski przyszedł na

w Skorzewie

(gbura)

Antoni Zdrojewski w randze pułkownika Wojska Polskiego Antoni Zdrojewski with the rank of a colonel in the Polish Army

Po zakończeniu kampanii francuskiej został internowany w Szwajcarii. W obozie oficerowi doskwierała przymusowa bezczynność, postanowił więc zbiec do Francji. Udało mu się dopiero za trzecim razem w marcu 1941 r. Włączył się w działalność polskiego ruchu oporu i wkrótce został komendantem okręgu lyońskiego Polskiej Organizacji Walki o Niepodległość. Zagrożony aresztowaniem przedostał się do Hiszpanii i przez Gibraltar w marcu 1943 r. dotarł do Wielkiej Brytanii. Po ukończeniu kursu dla cichociemnych w 1943 r. został przerzucony do okupowanej Francji, gdzie pod pseudonimami „Daniel”, „Nestor” i innymi był komendantem Polskiej Organizacji Walki o Niepodległość, a także Polskiego Ruchu Oporu we Francji oraz Belgii. Generał Władysław Sikorski tajnym rozkazem z 1943 r. mianował go szefem wszystkich wojsk polskich we Francji. Antoni Zdrojewski otrzymał również prawo awansowania żołnierzy. Od września do grudnia 1944 r. był szefem Delegatury MON we Francji, następnie szefem w Oddziale Likwidacyjnym we Francji.

Był m.in. organizatorem sieci wywiadowczej oraz zbrojnej „Monika W”. Brał udział w przygotowaniach do lądowania aliantów w Normandii oraz do powstania, zakończonego wyzwoleniem Paryża. W szczytowym okresie Antoniemu Zdrojewskiemu podlegać mogło we Francji nawet 16 tys. polskich żołnierzy. W uznaniu zasług wojennych płk Antoni Zdrojewski w 1944 r. został mianowany przez władze Wolnej Francji generałem brygady wojska francuskiego.

***

W 1947 r. zdemobilizowany z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pozostał na emigracji i wstąpił do armii francuskiej. Zamieszkał w Paryżu wraz z poślubioną w 1951 r. Sadie Liliane Loewenstein, córką belgijskich Żydów. Połączyła ich wojenna przeszłość. Małżonka Antoniego Zdrojewskiego była członkinią ruchu oporu, za co trafiła do obozu koncentracyjnego Ravensbrück.

Generał Zdrojewski był prezesem Związku Uczestników Polskiego Ruchu Oporu we Francji. Zmarł 13 maja 1989 r. w Paryżu. Spoczął na polskim cmentarzu Champeaux w Montmorency, niedaleko Paryża. Świadectwem działalności zasłużonego Polaka jest tablica pamiątkowa umieszczona na fasadzie domu w Paryżu przy rue de Richelieu, w którym generał przez ponad 40 lat mieszkał wraz z żoną. Pamiątką po generale jest mundur wojskowy wyeksponowany w Musée de l’Armée w Les Invalides.

***

Pamięć o generale wśród skorzewian jest ciągle żywa. Jego imię nosi od 1989 r. ulica, przy której znajdował się dom rodzinny generała. Dnia 27 października 2016 r. odsłonięto także tablicę poświęconą generałowi, posadowioną w pobliżu miejsca jego narodzin.

***

Za zasługi odznaczony został m.in.: Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Złotym Krzyżem Zasługi.

***

Generała Antoniego Zdrojewskiego można odnaleźć w panteonie Wielkich Mistrzów Zakonu Templariuszy. Ten najwyższy urząd w Zakonie generał Antoni Zdrojewski pełnił w latach 1970–1989.

Życiorys gen. Antoniego Zdrojewskiego został opracowany przez dr. Krzysztofa Jażdżewskiego, kustosza dyplomowanego, dyrektora Muzeum Ziemi Kościerskiej im. dr. Jerzego Knyby w Kościerzynie.

Zdjęcia wykorzystane w artykule pochodzą ze zbiorów Muzeum Ziemi Kościerskiej.

Gen. Antoni Zdrojewski was born in Skorzewo on 26 March 1900 into the family of rich farmer (Polish name for such a wealthy farmer is – “gbur”) Jan Zdrojewski (1854-1922) and Antonina née Dąbrowska (1869-1946), as the sixth of eleven siblings. He graduated from public school in Skorzewo. He began his education in the gymnasium in Kościerzyna and completed it in Lubawa. In 1917 he was conscripted into the German army. When the Greater Poland Uprising of 1918–1919 broke out, young Antoni grabbed a gun to fight for an independent homeland. He fought during the Polish-Bolshevik war, in which he was wounded. He was an

officer in the 66th Kashubian Infantry Regiment. He graduated from the Cadet School in Warsaw in 1921 as a second lieutenant. In the years 1923-1924, he was an officer of the 43rd Borderland Rifle Infantry Regiment. As an officer of this regiment, he was delegated to the Infantry School Battalion (second corps district) for the position of a master gunner. After 1924 he was transferred from the infantry officers’ corps to the artillery officers’ corps and appointed a battery commander in the 16th Pomeranian Light Artillery Regiment in Grudziądz. In the years 1930-1937, he was in charge of the third battalion of the home regiment, and in 1937-1939 he served in the Artillery Department of the Ministry of Military Affairs as head of the Studies Department. With the rank of major, which he received in 1937, he fought in the Polish September Campaign. He got through to France and joined the Warsaw Light Artillery Regiment, which was in the process of creation in Thénezay from February 1940. Soon he took command of the second battalion of said regiment. For his bravery, while covering the retreat of the 45th French corps he received the Cross of Valour, and one of the streets in the town of Le Russey was called “Rue du General Daniel Zdrojewski.”

Entry in the register of christenings of Kościerzyna parish Wpis w księdze chrztów parafii w Kościerzynie

Antoni Zdrojewski Gen. oF the French arMed Forces , col . oF

osMtj (1970-1989)

After the French campaign, was interned in Switzerland. In the camp, the energetic officer did not appreciate the forced inaction. So he decided to escape to France. He did not succeed until his third attempt in March 1941. He joined the Polish resistance movement and soon became commander of the Lyon district of the Polish Organization for the Struggle for Independence. Threatened with arrest, he made his way to Spain and reached Great Britain via Gibraltar in March 1943. After completing a course for the “Cichociemni” in 1943, he was transferred to occupied France, where under the pseudonyms “Daniel”, “Nestor” and others he was the commander of Polish Organization for the Struggle for Independence, as well as the Polish resistance movement in France and Belgium. General Władysław Sikorski, in a secret order issued in 1943, appointed him the head of all Polish troops in France. He also received the right to promote soldiers. From September to December 1944 he was head of the Ministry of Defence Delegation in France, and then the head of the Decommissioning Unit in France. He was, among others, the organizer of the intelligence and military network “Monika W”. He and his subordinates took part in the preparations for the Normandy Landings and the uprising that led to the liberation of Paris. In the peak period, as many as 16,000 Polish soldiers in France were under the command of Antoni Zdrojewski. In recognition of his war merits, the authorities of Free France appointed Colonel Antoni Zdrojewski as a brigadier general in the French army in 1944.

In 1947, demobilised from the Polish Armed Forces in the West, he remained in exile and joined the French army. He settled in Paris with his wife Sadie Loewenstein, the daughter of Belgian Jews, whom he married in 1951. Apart from their feelings, they were probably united by their wartime past. Antoni’s wife was a member of the resistance movement, for which she was sent to Ravensbrück concentration camp.

The President of the Republic of Poland in Exile, August Zaleski, appointed him brigadier general of the Polish Army with “seniority in grade” since November 11, 1964. The self-appointed president of the Polish state in exile, Juliusz Sokolnicki, appointed him as general of the branch on July 5, 1975, and as marshal of Poland on May 3, 1979. He was also the president of the Union of Participants in the Polish Resistance Movement in France. From 1970 until his death, he was a Grand Master of the reactivated Templar Order. He died on 13 May 1989 in Paris. He was buried at the Polish Champeaux cemetery in Montmorency near Paris. The wife was laid next to him in 2002. A memorial plaque on the facade of the house in Paris at Rue de Richelieu, where the general lived for more than 40 years, is a testimony to the actions of the highlyregarded resident of Skorzewo. The military uniform displayed at the Musée de l’Armée in Les Invalides is also a reminder of him.

***

In recognition of his achievements, he was awarded, among others: the Silver Cross of Virtuti Militari War Order, the Grand Cross of the Order of Polonia Restituta, the Order of the Cross of Independence, the Cross of Valour (twice) the Gold Badge of the Order of Merit.

***

The memory of the general still lives on among the residents of Skorzewo. Since 1989 the street where the general’s family home was located has been named after him. On 27 October 2016, a plaque dedicated to the general was unveiled near the place of his birth.

Biography of Gen. Antoni Zdrojewski prepared by Krzysztof Jażdżewski (PhD, certified curator, director of Jerzy Knyba Museum of the Kościerska Land in Kościerzyna in Poland.)

We invite employers who are looking for innovative business solutions and new favourable opportunities to optimize costs of hiring employees, which will be an alternative to traditional methods of hiring employees.

(L) Autor artykułu – templariusz Robert Galara, (P) Wielki Mistrz OSMTJ gen. Ronald S. Mangum

(L) The author of the article, Templar Robert Galara, (R) Grand Master of OSMTJ, Gen. Ronald S. Mangum

TEMPLARIUSZE Zakon bez tajemnic

CZĘŚĆ II

Ubodzy Rycerze Chrystusa, zwani też Rycerzami Świątyni, czyli „templariuszami”, wtargnęli na scenę historii ponad 900 lat temu, a zniknęli z niej zaledwie niespełna 200 lat później. Ich legenda ma jednak moc niespotykaną – istnieją w świadomości wszystkich ludzi i nadal budzą żywe zainteresowanie zarówno historyków, jak i miłośników sensacji. Niezwykłe dzieje Zakonu ciągle wywołują dreszczyk emocji. Łatwiej to zrozumieć, kiedy uświadomimy sobie, że tem plariusze zbudowali najpotężniejszy średniowieczny „koncern” militarno-gospodarczy. Przy ich rozmachu, tempie pomnażania zysków i nieruchomości oraz skali wpływów dokonania całej dzisiejszej „wielkiej piątki” światowego biznesu, czyli firm Google, Amazon, Facebook, Apple i Microsoft, to błahostka.

Rycerski start-up zdobywa uznanie Europy Naszych bohaterów z Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona zostawiliśmy w momencie, kiedy ze wsparciem Baldwina II, przywódcy Królestwa Jerozolimskiego w Ziemi Świętej, i Guermonda, patriarchy Jerozolimy, dotarli w 1127 r. do Europy. Sześciu rzutkich ry cerzy-zakonników pod przewodnictwem Hugona de Payensa zamierzało przedstawić tu swoje plany zbudowania na Wschodzie silnego zbrojnego bractwa, którego głównym zadaniem byłaby aktywna ochrona chrześcijańskich pielgrzymów odwiedzających Ziemię Świętą przed atakami muzułmanów. Liczyli na akceptację tych zamiarów przez papieża, a od przywódców świata za chodniego i arystokratów chcieli pozyskać fundusze na swoją szlachetną działalność. Oczywiście templariusze doskonale przygotowali się do tej misji. Nie byli naiwni i wiedzieli, że kilku mało znanych w Europie rycerzy z Outremer nie może dostać się ot tak przed oblicze papieża czy władców państw Zachodu. Wymagało to starannej akcji dyplomatycznej i wsparcia autorytetów ówczesnego świata. De Payens z przyjaciółmi przeprowadzili tę kampanię wzor cowo. Ich przyjazd poprzedził list polecający króla Baldwina II skierowany do Bernarda de Fontaine’a, opata klasztoru cystersów w Clairvaux, duchowego przywódcy znanego w całym

Święty Bernard – obraz autorstwa Niccolò di Pietro Geriniego (domena publiczna)

Saint Bernard - a painting by Nickcolo di Pietro Gerini (public domain)

chrześcijańskim świecie, który w XVIII w. został uznany za jednego z tzw. doktorów Kościoła. Była to tylko jedna z kilku nici wiążących Bernarda z templariuszami. War to wspomnieć, że Bernard pochodził z rodu Montbardów, z którego wywodził się również jeden z pierwszych człon ków Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa – André (Andrzej) de Montbard (do templariuszy wstąpił w 1125 r., a 28 lat później został ich wielkim mistrzem). Był on bratem matki Bernarda, Alety de Montbard, czyli jego wujem. Dzieliła ich stosunkowo niewielka różnica wieku, byli ze sobą bardzo zaprzyjaźnieni i często pisywali do siebie listy. Ciekawost ką jest, że z rodu Montbardów pochodziła też, nieżyjąca już w 1127 r., żona Hugona de Payensa. Wyjaśnijmy też, że Bernard z Clairvaux to nie ten od psów ratowników – bernardynów, z którym bywa mylony. Za bernardyny odpowiada inny święty Kościoła katolickiego, Bernard z Menthon – to on w XI w. przysposabiał psy do pomocy mnichom w górskim schronisku w Alpach i od jego imienia wzięły one swoją nazwę. On też miał swój

mały udział w wyprawach krzyżowych, mianowicie po magał pielgrzymom przekraczającym przełęcz w Alpach Pennińskich (później nazwaną Wielką Przełęczą św. Ber narda), co czasem miało spektakularną oprawę i było śmiertelnie niebezpieczne – poczytajcie w Krzyżowcach Zofii Kossak-Szczuckiej. Jednak główny powód przychylności Bernarda z Clairvaux dla templariuszy należy upatrywać w jego znajomości z Hugonem, hrabią Szampanii, który co najmniej dwu krotnie podejmował wyprawy do Ziemi Świętej, w których towarzyszył mu Hugo de Payens (we Francji de Payens był wasalem hrabiego). Hugo z Szampanii był znaczącym dar czyńcą na rzecz cystersów z Clairvaux. Dzięki ziemi, którą podarował Bernardowi, jego opactwo zyskało znaczenie w hierarchii kościelnej i miało duże możliwości finanso we. Bernard z pewnością miał wobec hrabiego Hugona spory dług wdzięczności, więc kiedy ten w 1126 r. wstąpił do bractwa templariuszy, nie mógł odmówić jego prośbie o wsparcie misji wielkiego mistrza w Europie. Wszystko

wskazuje na to, że nie musiał się do tego zmuszać, gdyż był zdeklarowanym zwolennikiem wprowadzanej przez tem plariuszy nowatorskiej idei rycerzy-zakonników i z czasem – podobnie jak w przypadku hrabiego Hugona z Szampa nii – stał się osobistym przyjacielem Hugona de Payensa, autora tego pomysłu. Zaangażowanie Bernarda z Clairvaux do pozyskiwania dla templariuszy przychylności papieża i arystokratów Zachodu było posunięciem genialnym. Trudno znaleźć w średniowieczu postać bardziej charyzmatyczną, której opinia nie podlegała dyskusji. Bernard miał nieprzecięt ny i rzadki w średniowieczu dar oratorski, dzięki któremu zyskał przydomek „Doktora Miodopłynnego” (łac. Doctor Mellifluus). Do swoich racji potrafił przekonać każdego. Wystarczy wspomnieć, że kiedy w 1112 r. został mnichem w klasztorze cystersów w Cîteaux, szybko skłonił do wstą pienia do tego samego zakonu pięciu swoich braci (z któ rych jeden zdążył już wcześniej założyć rodzinę), a także wuja i trzydziestu innych mężczyzn. Już trzy lata później założył klasztor cystersów w Clairvaux i został jego pierw szym opatem. W kolejnych latach pod jego wpływem po wstało jeszcze… 168 klasztorów! Był silną osobowością, a dzięki dużej wiedzy, znajomości filozofii i zamiłowaniu do kontemplacji szybko stał się cenionym doradcą ksią żąt, biskupów i papieży. W 1130 r. w czasie walki o tron papieski między papieżem Innocentym II a antypapieżem Anakletem II zdecydowanie wsparł Innocentego II, który dzięki temu odzyskał władzę w Kościele. Kaznodziejski talent Bernarda z Clairvaux przyczynił się do zorganizo wania i szerokiego rozpropagowania II krucjaty. O jego do niosłej roli w średniowiecznym Kościele świadczy również fakt, że zaledwie 20 lat po śmierci został kanonizowany. Głos Bernarda w sprawie templariuszy nie był jego pierw szym wystąpieniem do papieża. Wcześniej pisał do niego, sprzeciwiając się wysłaniu misji cystersów na Wschód, co proponował opat innego klasztoru. Celnie zauważył, że „Ziemia Święta potrzebuje walczących rycerzy, a nie śpiewających i zawodzących mnichów”. Poparcie dla mi sji templariuszy było naturalnym rozwinięciem tej myśli

i propozycją rozwiązania coraz bardziej palącego proble mu braku karnych i odważnych rycerzy na Wschodzie.

Pochwała nowego rycerstwa i hojność Europy

Bernard z Clairvaux szczegółowo wyłożył swoje poglądy do tyczące roli nowego rodzaju zakonu zbrojnego, jakim byli templariusze, w fundamentalnej pracy Pochwała nowego rycerstwa i Rycerzy Świątyni (łac. De laude novae militiae ad milites templi). Gdyby taka książeczka ukazała się dziś, zosta łaby zapewne uznana za dzieło propagandowe, ale w I poł. XII w. przygotowała żyzny grunt dla rozwoju najbardziej no watorskiej formacji militarnej tamtych czasów. Właściwie omawiała zalety i zasady organizacji nowoczesnej, zunifiko wanej, silnej i sprawnie dowodzonej armii – takiej, jaką zna my obecnie. We wstępie Bernard wyjaśnia, że książka jest odpowiedzią na prośby Hugona de Payensa, pragnącego roz wiać wątpliwości części pierwszych templariuszy, czy istnie je teologiczne uzasadnienie dla mnichów-wojowników i ich udziału w krucjatach. Bernard mocno wspiera templariuszy i stara się podnieść ich morale, wskazując na niezaprzeczal ne zalety rycerzy-zakonników, świadczące o ich wyższości nad zwykłymi średniowiecznymi rycerzami, których ostro krytykuje za ich próżność, bezmyślność, nieuzasadnioną przemoc i okrucieństwo. Przeciwstawia im templariuszy, któ rych chwali za szlachetność, podążanie za wyższym powoła niem, niezwykłą odwagę, czystość intencji, wręcz świętość. Bernard pisze m.in.: „To wojownicy nowego rodzaju, toczący podwójną walkę – tę z ludźmi z krwi i kości oraz tę ze złem. (…) Jadą i wracają na znak dany im przez dowódcę (…). Wy strzegają się wszelkiego nadmiaru (…), pragnąc tylko rzeczy nieodzownych. Żyją bez żon i potomstwa. Pragnąc zaś, aby niczego im nie zbrakło do anielskiej doskonałości, mieszkają wszyscy pod jednym dachem, nie posiadając własnego do bytku, zjednoczeni regułą w bojaźni Boga. Podnosząc rękę na wroga, nie boją się grzechu, bo zabijają i giną w imię Je zusa Chrystusa. Są zarazem łagodniejsi od jagniąt i groźniejsi od lwów. Nie wiemy zatem, czy nazywać ich mnichami, czy nade wszystko żołnierzami”.

W dalszej części Bernard opisuje święte miejsca w pań stwach krzyżowców, przedstawiając templariuszy jako ich obrońców i strażników chrześcijańskiego dziedzictwa. Pochwała nowego rycerstwa… jest dokumentem znamien nym. Po raz pierwszy w historii zdarzyło się, że wysoki dostojnik Kościoła dopuszczał i uzasadniał możliwość zabijania w obronie wiernych i ich wyznania, kwestionu jąc tym samym jedną z podstawowych zasad chrześcijań stwa i Dekalogu. Odtąd piąte przykazanie powinno wła ściwie zmienić brzmienie z „Nie będziesz zabijał” na „Nie będziesz zabijał, chyba że czynisz to dla dobra Kościoła”. Ba! Zabójstwo w sprawie wiary uznawane miało być wręcz za powód do chwały i nagrody. Bernard podkreśla jednak wielką różnicę między zabójstwem – które było grze chem – a „złobójstwem”, które jego zdaniem Bóg uznaje za czyn szlachetny. Dzięki tej sprytnej argumentacji tem plariusze mogliby wykonać każde zadanie – byle wynika ło ono z konieczności zapewnienia pielgrzymom eskorty

czy obrony Ziemi Świętej. Bernard zachęca: „Maszerujcie przeto śmiało, o rycerze, i z oddanym sercem odeprzyjcie wrogów Krzyża Chrystusowego”. Laudacja Bernarda z Cla irvaux to usprawiedliwienie zabijania. Jednak w tamtym niespokojnym czasie i niepewnym świecie opis prawych, dzielnych i bezinteresownych wo jowników w habitach na tle zachodnioeuropejskiego ry cerstwa, mściwego, skłóconego i dbającego tylko o swoje wygody i interesy, musiał brzmieć szczególnie przekonują co. Na tyle, że pomysłowi formalnego powołania w łonie Kościoła zakonu zbrojnych mnichów przyklasnął sam pa pież Honoriusz II. Autorytet Bernarda sprawił, że Hugo de Payens z przyjaciół mi spotkali się też z przychylnym przyjęciem na wszystkich znaczących europejskich dworach, które zaczęli odwiedzać zaraz po przybiciu do brzegu południowej Francji jesienią 1127 r. Przychylność ta miała również swój bardzo kon kretny wymiar finansowy – templariusze zaczęli niemal

Templariusze – wojownicy Świątyni Salomona Templars - warriors of the Temple of Solomon

natychmiast otrzymywać od władców i arystokratów duże darowizny na realizację swoich celów. Można odnieść wra żenie, że dla templariuszy rozwiązał się worek z prezentami – w każdym odwiedzanym regionie obdarowywano ich zie mią, cennymi kruszcami, uzbrojeniem i końmi. Pierwszym nadaniem w Europie był mały zamek położony na południowej granicy Hrabstwa Portugalii, który otrzy mali 19 marca 1128 r. od hrabiny Teresy de León, żony ówczesnego władcy tego państewka hrabiego Henryka Bur gundzkiego, z zadaniem ochrony miasta Soure nad granicz ną rzeką Mondego. Wcześniej zdarzały się tylko niewielkie darowizny w Outremer – tam pierwszą była siedziba zakonu w świątyni Salomona (dawny meczet Al-Aksa), otrzymana w roku powstania zakonu od Baldwina II. Latem 1128 r. wielki mistrz z towarzyszami odwiedził Anglię, gdzie król Henryk I przyjął ich bardzo uroczyście

i szczodrze obdarował złotem i srebrem. Hugo de Payens natychmiast założył pierwszą komandorię templariuszy (tzw. starą świątynię) na zachodniej granicy Londynu, w Holborn – sprzedali ją w 1161 r. Robertowi de Chesney, biskupowi Lincolnu. Wcześniej templariusze wybudowa li tam ulicę Chancery Lane, wiodącą ze „starej świątyni” do ich nowo nabytej własności położonej na południe od Fleet Street (nazywanej „Temple”, czyli „świątynią”). Za londyńską Old Temple poszły kolejne nadania ziem skie w różnych częściach Anglii. Podobna hojność spo tkała rycerzy zakonnych w Szkocji. Kiedy we wrześniu de Payens wrócił do Francji, czekał na niego przyjaciel Gotfryd z Saint-Omer, z którym odtąd razem przyjmowali kolejne donacje z przeznaczeniem na obronę Ziemi Świę tej. Wcześniej Gotfryd otrzymał znaczące darowizny dla zakonu od Wilhelma Clitona, hrabiego Flandrii.

Meczet Al-Aksa w Jerozolimie

Al-Aqsa Mosque in Jerusalem

Reguła z „licencją na zabijanie”

W czasie tych wojaży do naszych bohaterów dociera nie zwykle ważna i dobra wieść – papież Honoriusz II w odpo wiedzi na prośbę Hugona de Payensa i list opata z Clairvaux polecił zwołać synod w Troyes nad Sekwaną, w stolicy Szampanii, gdzie władał Tybald (Thibaud), syn hrabiego Hugona z Szampanii, wówczas już członka zakonu templa riuszy. W synodzie ma uczestniczyć kilkudziesięciu wyso kich dostojników kościelnych, najważniejszych magnatów, a przewodniczyć mu będą legat papieski kardynał Mateusz d’Albano i Bernard de Fontaine, opat cystersów z Clairvaux. Spotkanie, które rozpoczyna się w dniu Świętego Hilarego, 14 stycznia 1129 r., jest właściwie tylko formalnością. Ze brani bez sprzeciwu przyjmują i akceptują przygotowane wcześniej dokumenty. Na synodzie Bernard z Clairvaux pojawia się z praktycznie gotową regułą Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona. Obecnie niektó rzy badacze podważają jego autorstwo, ale nawet przy za łożeniu, że to nie Bernard osobiście ją stworzył, to miał na

nią potężny wpływ – jego Pochwała nowego rycerstwa… stanowiła inspirację dla tego „kodeksu” templariuszy. Spo śród kilkudziesięciu uczestników synodu – a przypomnij my, że było tam wiele znakomitości ówczesnego świata, m.in. arcybiskupi Reims i Sens, biskupi Soissons, Paryża, Troyes, Orleanu, Auxerre, Meaux, Châlons, Laon i Beauvais, opaci klasztorów w Vézelay, Cîteaux, Pontigny, Trois-Fon taines, St. Denis de Reims, St. Étienne de Dijon, Molesmes oraz oczywiście Clairvaux, a także, mający doświadczenie wojskowe, Thibaud, hrabia Szampanii, Wilhelm II, hrabia Nevers, oraz André de Baudemant – nikt nie sprzeciwiał się zaproponowanym przez Bernarda regulacjom. Wprowa dzono zaledwie kilka poprawek redakcyjnych. Dość licznie reprezentowani na spotkaniu templariusze – poza Hugo nem de Payensem byli tam również bracia Geoffroy de Bos soit, Payen de Montdidier, Archambaud de Saint-Amand, Roland (Bernard) oraz Geoffroy de Saint-Omer – mieli powody do radości. Przyjęcie reguły zakonnej oznaczało oficjalne usankcjonowanie zakonu i objęcie go papieską

Kościół Temple w londyńskim City Temple Church in the City of London

opieką i wsparciem. Dokładną relację z przebiegu spotka nia zawdzięczamy protokołom spisanym przez zakonnego skrybę Jeana Michela. Według jego zapisów synod uznał nowy zakon za narodzony z Bożej Opatrzności i nadał mu prawo do posiadania ziem, budynków, chłopów pańszczyź nianych oraz do pobierania dziesięcin.

Spisana po łacinie reguła pierwotna templariuszy (zwana również łacińską) zawiera 72 artykuły oraz prolog, doty czący synodu w Troyes, m.in. z listą gości. Zachowało się 10 egzemplarzy dokumentu w pełnym brzmieniu, choć w różnych językach, np. wersja w języku starofrancuskim znajduje się w Bibliotece Narodowej w Paryżu. Na kilkunastu stronach ręcznie spisano wszystkie za lecenia synodu dla Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona. Na początku podkreślono obowiązki religijne braci, których życie miało być całkowicie podpo rządkowane służbie Bogu, który miał być ich ukojeniem oraz źródłem siły i wytrwałości. Dalej w najdrobniejszych szczegółach określono, jak dobierać i przyjmować nowych członków, jakie są zasady życia rycerzy-zakonników, wskazano strukturę bractwa i sposób jego funkcjonowa nia. Wymieniono, jakie modlitwy powinni odmawiać bra cia, w jakich sytuacjach i w jakim rytmie mieli to czynić, np. w czasie walki, w co się przyodziewać, gdzie spać, jak się zachowywać w miejscach publicznych, z kim wolno im przestawać, a także jak dbać o konie, jak traktować gier mków i braci służebnych, jakie posiłki i kiedy wolno spo żywać. Polecenia były sformułowane w prosty sposób, tak aby każdy z braci mógł je zrozumieć – bo musimy pamię tać, że w średniowieczu umiejętność czytania i pisania nie była powszechna nawet wśród szlachetnie urodzonych, a nie tylko tacy wstępowali do Zakonu. Dlatego też np. jeśli templariusz z powodu obowiązków wojskowych nie mógł uczestniczyć w codziennych nabożeństwach, miał określoną liczbę razy odmawiać najprostszą modli twę Ojcze nasz, którą znali wszyscy (np. zamiast uczest nictwa w jutrzni należało trzynaście razy odmówić Pater noster, zamiast nieszporów – dziewięć razy, a za godziny kanoniczne – siedem).

Strojem rycerzy zakonnych miały być białe habity, „wyra żające czystość i cnotliwość” oraz pozostawienie ciemnej

strony życia za sobą. Członkowie Zakonu niższej rangi, czyli serwienci (bracia służebni) i giermkowie, mieli no sić habity czarne lub brązowe. Zabronione były wszelkie ozdoby i przepych, tak charakterystyczny dla „cywilnych” rycerzy w średniowieczu, których pstrokate stroje z dro gich tkanin, z herbami i kunsztownymi dodatkami, miały zwracać uwagę i odzwierciedlać wysoki status i bogactwo właścicieli. Templariusze mieli być wolni od takich pokus: „Szaty winny być pozbawione ozdób i wszelkich oznak pychy, a gdyby brat jakowyś, czy z dumy, czy z wyniosło ści, zażądał lepszego habitu, niech dostanie gorszy. (…) Stanowczo zakazujemy braciom złota i srebra przy uździe i przy strzemionach, i przy ostrogach”. Podobne zasady do tyczyły uzbrojenia – żadnych zbędnych dodatków, np. nie dozwolone były ozdobne drewniane futerały na kopie. Nie mogli również nosić futer, a przed zimnem powinni chro nić się za pomocą koszul z lnu i wełnianych koców. Także sakwy z żywnością powinny być wykonane ze zgrzebnego lnu lub wełny. Szczegółowo opisano nawet obuwie, jakie powinni nosić templariusze: „Zabraniamy butów z czubem i ze sznurowadłami. Niech ich żaden z braci nie wkłada (…) albowiem oczywistą i powszechnie znaną rzeczą jest, że te odrażające buty jedynie poganom przystoją”. Ciekawie z dzisiejszej perspektywy brzmią zalecenia odnośnie do fryzur i zarostu, mianowicie zakonni rycerze powinni byli mieć krótko ostrzyżone włosy, ale za to wszyscy musieli nosić brody, aby nie kusić niewiast odkrytymi twarzami. O regularne strzyżenie głów i stan bród, aby „nigdy nie rosły zbyt długie”, dbali „bracia szatni”. Templariuszom nie wolno było okazywać gniewu ani używać wulgaryzmów czy chełpić się swoim życiem seksualnym sprzed wstąpie nia do Zakonu.

Bracia zakonni powinni byli żyć w pobożności i wyrzekać się wygód. Każdemu rycerzowi przysługiwały najwyżej trzy konie oraz giermek, „którego bratu nie wolno bić”. Za bronione było zabijanie zwierząt dla zabawy (z wyjątkiem lampartów) oraz polowania z sokołami i psami, uchodzące za hulaszczą rozrywkę rycerzy spoza Zakonu. Templariu szom nie wolno było nawet przestawać z myśliwymi, po nieważ „człowiekowi pobożnemu przystoi prostota i poko ra, a nie śmiech i przesadna rozmowność”.

Całkowicie zabronione było towarzystwo kobiet: „Nie bezpieczna to rzecz, bo tak właśnie diabeł sprowadził człowieka z prostej ścieżki do raju. (…) Zawsze winien być pośród was kultywowany kwiat czystości. (…) I dlatego nie wolno wam całować niewiasty, czy będzie ona wdo wą, czy młodym dziewczęciem, matką, siostrą, stryjenką czy inną. (…) Rycerze Chrystusa za wszelką cenę muszą unikać kobiecych ramion, wielu bowiem mężów w owych ramionach przepadło”. Reguła dopuszczała wstępowanie żonatych mężczyzn do bractwa, ale nie mogli oni wówczas nosić białego habitu. Żony natomiast nie mogły wstępować do tych samych do mów zakonnych co mężowie. Rycerze, żyjący we wspól nocie, powinni wystrzegać się wszelkich pokus, dlatego: „Jeśli to możliwe, w domu, gdzie spać będą, światło win no się w nocy palić, by wrogie siły z ciemności nie skusiły ich do występku, którego Pan zabrania”. Dokładnie zdefiniowana została również czterostopniowa struktura Zakonu – najwyższą władzę sprawował wielki

mistrz, a w poszczególnych regionach – mistrzowie pro wincji. Każdemu mistrzowi w wykonywaniu obowiązków pomagać miała rada złożona „z braci, których mistrz do bierze, by wspierali go swą mądrością”. Rozkazy mistrza bracia wykonywać mieli bezwarunkowo, „jakby wydał je sam Chrystus”. Do obowiązków mistrza należało rów nież kwalifikowanie nowych członków do Zakonu oraz przydzielanie rycerzom koni i zbroi. Zgoda mistrza była konieczna, aby członek Zakonu mógł przyjąć lub wysłać list czy prezent oraz zachować jakąkolwiek własność. Na wet poufała rozmowa z ludźmi spoza bractwa wymagała akceptacji mistrza. Za naruszenie reguły lub popełniony grzech mistrz wyznaczał braciom kary. W przypadku najcięższych przewin system pokut przewidywał nawet wydalenie z Zakonu. Drugą grupę w zakonie templariuszy tworzyli rycerze – po chodzili z arystokracji i mieli przygotowanie wojskowe oraz praktykę w walce. Reguła dopuszczała przyjęcie do Zakonu dwóch kategorii rycerzy – poświęcających się Zakonowi do

Rycerz templariusz Knight Templar

końca życia, którzy „woli swej się wyrzekają” i odrzucają wszelkie troski o sprawy doczesne, oraz wstępujących „na pewien czas”. Kryteria dla tych drugich były zdecydowanie łagodniejsze i nie wymagały wcześniejszego przygotowania, mimo że reguła wymagała takich cnót jak prostota i równość. Templariusze pochodzący z rodzin kupieckich czy rzemieśl niczych zostawali braćmi służebnymi (serwientami), stano wiącymi trzecią grupę. Z nich wywodzili się zakonni zarząd cy i bracia z konkretnym fachem: cieśle, rymarze, szewcy, tkacze, płatnerze, szkutnicy itp. Ostatnią grupę tworzyli bracia kapelani, świadczący po sługę duchową członkom Zakonu. Przywilej posiadania własnych kapelanów był niezwykle istotny i stanowił wy raz ogromnej niezależności Zakonu. Dzięki nim templariu sze nie podlegali władzy duchowej żadnego biskupa czy opata innego klasztoru, w związku z czym nigdzie poza własnym Zakonem nie musieli spowiadać się z ewentual nych grzechów i prosić o rozgrzeszenie. Nie byli narażeni na żadne naciski z zewnątrz.

Nie może dziwić fakt, że kodeks zatwierdzony na synodzie w Troys przewidywał, że życie w komandoriach

templariuszy ułożone było na wzór klasztorów cysterskich – w końcu regulacje przygotowywał opat Bernard z Clairvaux. Wspólne posiłki spożywano w milczeniu, podczas gdy lektor czytał Pismo Święte. Wszyscy otrzymywali identyczne porcje jadła i napitku, a niespożyte resztki oddawano ubogim. Należało przestrzegać postu w kościelnym kalendarzu, ale reguła wprowadzała wyraźne wyjątki, związane z prowadzeniem walki. We wtorki, czwartki i soboty serwowano mięso, a gdyby w któryś z tych dni wypadał post, to po jego zakończeniu templariusze otrzymywali większe porcje, aby zrównoważyć dietę i zachować kondycję.

Rzeczą dotąd niespotykaną było poświęcenie całego rozdziału reguły zakonnej prowadzeniu walki. Opis szkolenia wojskowego i sposobów zachowania na polu walki zapewne nie pochodzi od Bernarda z Clairvaux, jako że on niewiele o tym wiedział. Raczej są to przekazane mu przez Hugona de Payensa zasady stosowane wcześniej przez templariuszy, oparte na ich praktycznych doświadczeniach wyniesionych z walk w Ziemi Świętej.

Rycerze Zakonu w regulaminowych szatach

Knights of the Order in traditional robes

Litografia z XIX wieku, Jacques de Molay – ostatni Wielki Mistrz Zakonu Templariuszy w latach 1298–1314, autor nieznany, Biblioteka Narodowa Francji (domena publiczna)

A 19th century lithograph depicting Jacques de Molay - the last Grand Master of the Knights Templars in the years 1298–1314, created by an unknown author, National Library of France (public domain)

W kolejnych latach istnienia Zakonu Rycerzy Świątyni do reguły dokładano nowe punkty, co spowodowało, że znacznie się ona rozrosła i skomplikowała. Wynikało to ze znacznego przyrostu liczby członków bractwa i koniecz ności systemowego rozwiązywania problemów dużej mię dzynarodowej organizacji, jaką stawał się Zakon. Reguła zawierała podobne zapisy jak Pochwała nowego rycerstwa…, np.: „W zakonie tym rozkwitł i odżył duch ry cerstwa (…), gotowego powierzyć dusze Bogu dla naszego zbawienia i dla głoszenia prawdziwej wiary. (…) Rycerze nie mogą pościć ani nie dosypiać. Muszą być silni i gotowi do walki”.

Na synodzie w Troys jedyne kontrowersje podczas zatwier dzania reguły Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świą tyni Salomona wywołał przyjęty ostatecznie fragment mówiący o prawie do zabijania wrogów wiary. Było to abso lutnie kluczowe rozstrzygnięcie i najważniejsza część regu ły: „Temu zbrojnemu bractwu rycerskiemu wolno zadawać śmierć wrogom krzyża i nie będzie to grzechem. (…) Pozo staną z czystą duszą i sumieniem (…) Z tej przyczyny orzeka my, że macie prawo nazywać się Rycerzami Świątyni”. Kościół po raz pierwszy w dziejach dopuścił i formalnie zaakceptował zabijanie w imię Chrystusa. Templariusze, niczym James Bond, otrzymali „licencję na zabijanie”. Mordowanie „niewiernych pogan” i „wrogów Syna Dziewi cy Maryi” miało odtąd zasługiwać na Bożą łaskę, a nie na potępienie. Chrześcijański świat zmieniał się całkowicie. Wkrótce zmiana ta doprowadziła również do zbrodniczej patologii inkwizycji w Kościele, której ofiarą – po upływie niespeł na 180 lat – stał się też zakon templariuszy.

Międzynarodowy koncern templariuszy

Wieść o powołaniu zakonu mnichów-rycerzy błyskawicz nie obiegła Europę i wszędzie wzbudzała sensację. Powód był oczywisty, nikt do tamtej pory nie wyobrażał sobie ta kiego przeciwstawnego połączenia. Zakonnik z mieczem

i na koniu – to było jak ogień i woda. Nic dziwnego, że sława templariuszy, legitymizowanych przez Stolicę Pio trową, rosła błyskawicznie. Hugo de Payens, wracając po synodzie w Troys do Ziemi Świętej, miał powody do zado wolenia. Przywoził z Europy dokument z papieską pieczę cią, który nadawał zakonowi templariuszy nieznany dotąd status i wyjątkowe uprawnienia. Siła tych przywilejów miała się dopiero ujawnić, ale oficjalne uznanie Zakonu Rycerzy Świątyni przez Honoriusza II oraz ściśle określona struktura, kodeks i zadania bractwa zadziałały od razu za równo w Outremer, jak i w Europie – i to w bardzo wymier ny sposób. Na rzecz templariuszy ruszyła lawina wszelkie go rodzaju darowizn i nadań, głównie ziemskich, ale były to również budowle, gospodarstwa, kosztowności, a nawet zobowiązania wybiegające w przyszłość, np. dochody z ja kiegoś terenu przez określoną liczbę lat.

W krótkim czasie Zakon przejął duże posiadłości na tere nie Ziemi Świętej i Europy – powstały prowincje templa riuszy: jerozolimska, antiocheńska, trypolitańska, francu ska, hiszpańska, portugalska, włoska, angielska, szkocka, irlandzka i niemiecka. Przyjęcie tych majątków nie spra wiało kłopotu, problemem była natomiast konieczność właściwego ich utrzymania i sprawnego zarządzania tak odległymi i zróżnicowanymi terenami. Pełnoprawnych członków Zakonu było mało i z pewnością nie byliby w stanie sami sobie z tym poradzić, ale wielki mistrz z to warzyszami zastosowali absolutnie nowatorską biznesową strategię rozwoju, właściwą współczesnym „tygrysom go spodarczym”, a nie średniowiecznym mnichom. Stworzono mianowicie nowy podział administracyjny, siat kę funkcji i przynależących do nich zakresów obowiązków. Opracowano szczegółową strukturę całego zakonu tem plariuszy, uwzględniając nowe realia. Najwyższą władzę w Zakonie Rycerzy Świątyni stanowili: wielki mistrz, sene szal, marszałek, komandor Królestwa Jerozolimskiego oraz szatny. Pewnym niedopatrzeniem synodu w Troys był brak w regule pierwotnej procedury wyboru nowego wielkiego mistrza. Ten niedostatek zniwelowali sami templariusze,

uzgadniając, że przywódca Zakonu będzie wybierany przez 13 elektorów (12 starszych członków bractwa – wśród nich miało być 8 rycerzy i 4 serwientów – oraz kapelana). Wła dza wielkiego mistrza była ogromna, ale nie absolutna. W sprawowaniu urzędu wspomagała go kapituła złożona ze starszych stażem i doświadczeniem braci zakonnych (se neszala, marszałka, komandora Królestwa Jerozolimskiego oraz czterech komandorów: Jerozolimy, Akki, Trypolisu i Antiochii). Najważniejsze decyzje wielkiego mistrza, np. o wzięciu udziału w wojnie, zawarciu rozejmu czy poko ju, kupnie lub zbyciu ważnych nieruchomości czy twierdz, wymagały konsultacji z kapitułą Zakonu. Wprowadzono funkcję seneszala – zastępcy (i doradcy) wielkiego mistrza. Wydzielono także funkcję marszał ka, który miał odpowiadać za wszelkie sprawy militarne (szkolenie rycerzy, zaopatrzenie w broń i konie, prowadze nie działań zbrojnych) i sprawował również władzę nad komandorami regionalnymi. Bardzo ciekawe z dzisiejszej perspektywy było wysokie w hierarchii stanowisko szat nego (sukiennika). Jego obowiązki były znacznie szersze niż tylko dbanie o ubiór i pościel templariuszy. To właśnie szatny zajmował się dystrybucją darów „użytkowych”, czyli przedmiotów i materiałów, które otrzymywał Zakon. Powstała również sieć terenowa – największą jednostką były regiony (preceptoriaty), którymi zarządzali komando rzy regionalni (preceptorzy), przede wszystkim: komandor Królestwa Jerozolimskiego, pełniący też funkcję skarb nika Zakonu (w królestwie miał takie same uprawnienia jak wielki mistrz); komandor Jerozolimy (w obrębie miasta miał uprawnienia takie jak wielki mistrz); a także koman dorzy Akki, Trypolisu i Antiochii (każdy na swoim terenie miał taką samą władzę jak mistrz prowincji).

Na czele każdej prowincji templariuszy – Francji, Anglii, Aragonii, Piktawii, Portugalii, Apulii i Węgier stał mistrz prowincji, wspierany przez swoją kapitułę, który był od powiedzialny bezpośrednio przed wielkim mistrzem. Pod władnymi mistrzów prowincji byli rycerze, serwienci i po mniejsi członkowie Zakonu.

Najmniejszymi jednostkami administracji templariuszy były komandorie (domy zakonne), obsadzone zwykle przez kilku – kilkunastu braci. Szybki rozwój i przyrost liczby komandorii wymusił z czasem wprowadzenie pośredniego stopnia administracji pomiędzy prowincjami a komando riami, czyli baliwatów. Taka struktura wymagała odpowiedniej kadry. Bardziej doświadczeni templariusze rozjechali się po prowincjach i zaczęli kompletować „załogi” tworzonych tam komandorii. Ruszył szeroki nabór do bractwa. Rycerski zakon stworzył ścieżki kariery, jakich nie powstydziłaby się żadna współ czesna światowa korporacja. Najłatwiej do Zakonu mogli dostać się arystokraci mogący powiększyć jego majątek, za pisując mu swoje dobra. Rekrutowano jednak ze wszystkich warstw społecznych na różne stanowiska – z arystokracji (na rycerzy), z mieszczan i gospodarzy (na serwientów, gier mków, rzemieślników, rolników, zarządców) oraz z ducho wieństwa (na kapelanów zakonnych). Znalazło się też miej sce dla „pracowników tymczasowych”, czyli np. żonatych rycerzy, wstępujących do Zakonu na określony czas. W najtrudniejszym zadaniu, czyli wyszukiwaniu odważ nych i doświadczonych rycerzy, którzy byli najbardziej potrzebni, znowu pomocny okazał się duchowy opiekun templariuszy Bernard z Clairvaux, który poradził im po szukać kandydatów do Zakonu wśród ekskomunikowa nych rycerzy. Przyjęcie do Zakonu pozwoliłoby nawrócić takich „wyrzutków” na pobożny i zdyscyplinowany spo sób życia, a im samym walka w szlachetnym celu, czyli to, na czym znali się najlepiej, pozwoliłaby zrehabilitować się w społeczeństwie. W liście do Hugona de Payensa Bernard wręcz błaga, aby Zakon przyjął w swe szeregi „ludzi nie znających litości, złodziei i świętokradców zatwardziałych, krzywoprzysięzców i zabójców, i cudzołożników”, którzy jako krzyżowcy walczyliby o wyzwolenie Ziemi Świętej. Taka polityka kadrowa okazała się bardzo skuteczna – w ciągu pierwszych 20 lat funkcjonowania Zakonu liczebność templariuszy wzrosła z kilkudziesięciu do ok. 20 tysięcy braci.

Filie rycerskiej korporacji

Komandorie na terenie zachodniej Europy wyrastały jak grzyby po deszczu, np. we Francji budowano je co 30–40 km. Zasadą stało się, że leżały od siebie maksymalnie o dzień jazdy konnej. Ułatwiało to komunikację i bezpieczny transport ludzi i ładunków, a w razie potrzeby sąsiednie komandorie mogły szybko udzielać sobie pomocy. Na po czątku domy zakonne miały przede wszystkim charak ter obronny, często były nimi zamki – zwłaszcza w Ziemi Świętej, gdzie zagrożenie atakiem ze strony wrogów było nieporównanie większe, ale również na Półwyspie Iberyj skim, z którego templariusze pomagali wyrugować Mau rów. Z czasem organizacją zaczęły one przypominać nowo czesne gospodarstwa rolno-przemysłowe, które w Europie stały się popularne dopiero kilkaset lat później. W każdej komandorii znajdowały się kwatery braci za konnych, przestrzeń wspólna, w której spożywano po siłki, spichlerz i kaplica. W każdym innym zakonie to kaplica, w której brat kapelan świadczył współbraciom posługę duchową, była najważniejszym pomieszczeniem.

W komandoriach templariuszy rychło okazało się, że komnatą wymagającą największej uwagi i ochrony jest skarbiec. Nie wynikało to tylko z tego, że datki dla brac twa płynęły szerokim strumieniem i trzeba je było gdzieś przechowywać, lecz też z prostego założenia, że poszcze gólne oddziały miały być rentowne i przynosić dochód z zainwestowanego kapitału – tak jak współcześnie do brze zarządzane przedsiębiorstwo.

W powszechnym – i z gruntu fałszywym – przekonaniu templariusze byli bogaci, ponieważ mieli niewyobrażalne skarby, które zgromadzili przez lata z otrzymywanych od królów i arystokratów darowizn. W rzeczywistości zasad nicza część potęgi finansowej Zakonu Rycerzy Świątyni została zbudowana zgodnie ze zdrowymi zasadami gospo darki rynkowej – wypracowana według doskonale znanych nam dzisiaj założeń dochodowej produkcji dóbr i usług. Komandorie stały się filiami międzynarodowej korporacji templariuszy, które oprócz działań zbrojnych (obrony) pro

wadziły własne gospodarstwa rolne, hodowlę, produkcję rzemieślniczą i obsługę handlową lokalnych rynków. Każ da komandoria organizowała na swoim terenie werbunek nowych członków Zakonu i nawiązywała ścisłe kontakty z miejscową ludnością, zaopatrując ją we wszystkie nie zbędne towary i żywność. Bez przesady możemy nazwać taką „lokalną” działalność templariuszy odpowiednikiem dzisiejszego CSR (ang. corporate social responsibility), czy li społeczną odpowiedzialnością biznesu, uwzględniającą interesy mieszkańców danego terenu i relacje z różnymi grupami społecznymi. Ostatecznie w Europie powstało 13 prowincji zakonu: Francja, Anglia ze Szkocją i Irlandią, Flandria, Piktawia Akwitania, Owernia, Prowansja, Sycylia, Apulia, Portuga lia, Katalonia, Aragonia i Węgry. Na czele każdej z nich stał mistrz. Najważniejszymi prowincjami, posiadający mi status równy prowincjom w Outremer, były prowincje hiszpańskie, w których również walczono z muzułmanami (Maurami) w ramach tzw. rekonkwisty.

W prowincjach, baliwatach i komandoriach europejskich zajmowano się głównie hodowlą, uprawą roli, rzemiosłem, handlem i nabierającymi coraz większej popularności usłu gami finansowymi, które były autorskim wynalazkiem templariuszy, a jednocześnie odpowiedzią na wyraźną po trzebę rynku. To właśnie niespotykana inwencja bractwa w wynajdywaniu nisz rynkowych i umiejętnym ich wypeł nianiu była fundamentem ich bogactwa. Templariusze wy przedzali swoje czasy o kilkaset lat – w średniowieczu do budowy potęgi Zakonu zastosowali mechanizmy właściwe dla epoki kapitalizmu. Bez żadnej przesady możemy powie dzieć, że byli prekursorami tego systemu. Przykładem ich elastyczności w działalności gospodar czej może być sektor handlowy. W średniowieczu we Francji szybko rozwijały się lokalne jarmarki płodów rol nych, zwierząt hodowlanych i wyrobów rzemieślniczych, organizowane w większych lub bogatszych miejscowo ściach. Templariusze błyskawicznie wyczuli koniunktu rę i z zapałem zaangażowali się w ich upowszechnianie.

Panorama zamku templariuszy w Almourol w Portugalii

Panorama of the Templar Castle in Almourol, Portugal

Oczywiście wszędzie sprzedawali własne wyroby, które wytwarzane już w czymś na kształt manufaktur, z zachowaniem określonych standardów, często były lepszej jakości niż produkty indywidual nych rolników i rzemieślników. Bracia w białych habitach byli pio nierami w dziedzinie nowych technik i metod uprawy ziemi (trójpo lówka), a obfitsze plony zwiększały ich zyski i pozwalały na rozwój wymiany handlowej.

Najbardziej nowatorskie było jednak wprowa dzenie wymiany międzynarodowej na ogrom ną skalę. W Niemczech rozwój takiego wol nego handlu skutecznie blokowany był przez Hanzę – związek miast, chroniących swoje rynki, a we Włoszech podobne targi nie mo gły się odbywać z powodu ciągłych lokalnych konfliktów i krwawych bratobójczych walk po między miastami. Zagrożenie dla kupców i ich towarów było zbyt duże. Templariusze per fekcyjnie wykorzystali tę sytuację, ściągając kupców z Niemiec i Włoch na wielkie jarmarki w północnej Francji, gdzie handlowali ze sobą i miejscowymi nabywcami. Oczywiście opła ty targowe, myta, cła i podatki ze wszystkich transakcji trafiały do skarbców komandorii templariuszy, które to wszystko organizowały. W ciągu kilkudziesięciu lat wymianę handlo wą rozszerzono na kolejne kraje i kontynenty. Na lądzie i morzu powstały nowe szlaki han dlowe, łączące Europę z Dalekim Wschodem i Afryką. Zwiększał się asortyment, który wy wożono z Europy i do niej przywożono. Tem plariusze zatrudniali szkutników, sami zaczęli budować statki i organizować własną flotę morską do transportu rycerzy i pielgrzymów do Ziemi Świętej i z powrotem oraz przesyłania towarów w różne części świata. Statki bractwa stacjonowały głównie na Morzu Śródziemnym, we Francji, Włoszech, Flandrii i Portugalii. Ob sługiwały przede wszystkim szlaki w basenie Morza Śródziemnego, ale pływały również po Atlantyku, regularnie odwiedzały porty bry tyjskie i obsługiwały handel z miastami Han zy. Według późniejszych legend to właśnie na statkach templariusze wywieźli swoje skarby z Paryża po aresztowaniu wielkiego mistrza i innych braci przez Filipa IV Pięknego.

Replika średniowiecznego statku templariuszy

A replica of a medieval Templar ship

Bracia bankierzy

Aktywność Zakonu Rycerzy Świątyni obejmowała coraz więcej dziedzin – obok zbrojnej ochrony pielgrzymów, obrony Ziemi Świętej, wojskowego wsparcia dla ówcze snych władców europejskich i wschodnich krajów brac two prowadziło też handel lokalny i międzynarodowy, organizowało targowiska i jarmarki, zajmowało się ho dowlą, produkcją wełny, uprawą roli i sadownictwem. Wkrótce templariusze dołączyli do tego nowe, niezwykle dochodowe sektory – podjęli się administrowania znacz nymi obszarami ziemi i wieloma zamkami oraz przejmo wali prowadzenie skarbu i obsługi finansowej w kolej nych krajach, a władcy tych państw wkrótce przekonali się, że rycerze zakonni robią to znacznie skuteczniej niż dotąd ich ministrowie. Renoma uczciwych i sprawnych zarządców sprawiła, że komandorie templariuszy stały się w zasadzie filiami ogromnego banku, w którym królo wie i możnowładcy chętnie deponowali swoje pieniądze. Szybki przyrost kapitału w skarbcach Zakonu w natu ralny sposób nasunął aktywnym braciom pomysł na rozwinięcie pierwszego w Europie systemu usług banko wych, związanego z wymianą bezgotówkową oraz szero ką ofertą kredytową, skierowaną zarówno do najbogat szych arystokratów i królów, jak i do zwykłych kupców i pielgrzymów. Dwa wiodące działy zakonu – wojskowy i gospodarczy napędzały się wzajemnie. Działalność mi litarna, po pierwsze, przynosiła templariuszom sławę i opinię niezawodnych partnerów, a po drugie, dawała również spore dochody, choćby z łupienia muzułmanów na Wschodzie i na Półwyspie Iberyjskim. W końcu rezer wy Zakonu urosły tak, że bracia mogli bez naruszania stabilności systemu udzielać pożyczek przekraczających roczne dochody podatkowe całej Francji. Oczywiście z czasem pożyczki oprocentowano. Zachowały się umo wy kredytowe, w których określono terminy i sposoby spłaty zadłużenia z ok. 10% odsetek. „Nie minęło wiele czasu i w kieszeniach pobożnych Ryce rzy Chrystusa i Świątyni Salomona siedziała co najmniej

połowa koronowanych głów Europy” – jak zgrabnie opi sał to popularny dziennikarz Witold Głowacki w jednym z artykułów o templariuszach. Templariusze wprowadzili nowe rodzaje umów handlo wych, pozwalających na dzielenie ryzyka między kup ców. Jako pierwsi stosowali księgi rachunkowe i ścisłe ewidencjonowanie operacji finansowych na niezależnych kontach wszystkich stron biorących udział w transakcji (winien–ma). Rozwój rachunkowości był ich zasługą. Autorskim pomysłem templariuszy były również… płat ności bezgotówkowe – przekazy pieniężne, czeki ban kowe i listy kredytowe (akredytywa), co m.in. radykal nie zwiększyło łatwość i bezpieczeństwo podróżowania w średniowieczu. W praktyce wyglądało to tak, że kupiec lub pielgrzym zmierzający do odległego kraju lub Ziemi Świętej wpłacał określoną kwotę w jednej z komandorii, gdzie otrzymywał formalny dokument potwierdzający tę wpłatę i pozwalający jednocześnie na podjęcie zdepono wanych pieniędzy w innej komandorii zakonnej w całej Europie lub Outremer. Operacje takie były oczywiście ob ciążone odpowiednią opłatą, ale „klienci” banku templa riuszy nie musieli ryzykować podróżowania z pieniędzmi, kosztownościami czy cennym kruszcem, co zabezpiecza ło ich przed ewentualnymi napadami.

Lokomotywa cywilizacji

Wpływy i możliwości templariuszy rosły błyskawicznie – w ciągu kilkudziesięciu lat stali się właścicielami nie mal połowy Europy, a na pozostałą jej część mieli istotny wpływ. Dzięki ogromnym dochodom mogli finansować kosztowne działania zbrojne przeciwko muzułmanom w Ziemi Świętej i na Półwyspie Iberyjskim. Nie uchroniło ich to jednak przed posądzeniami o zachłanność i dbanie wyłącznie o własne interesy. Takich oskarżeń z czasem pojawiało się coraz więcej.

W XII i XIII wieku templariusze stali się znani w całym cywilizowanym świecie. Ba! Można powiedzieć,

Średniowieczny zamek templariuszy w Tomarze, Portugalia

że stanowili lokomotywę cywilizacji, której granice znacznie rozszerzyli.

W pierwszej fazie rozwoju sposób ich funkcjonowania i budowy kapitału na europejskiej i wschodniej arenie mo żemy porównać do doskonale zorganizowanej ponadnaro dowej firmy z wieloma oddziałami, ale wszędzie działają cej według tych samych restrykcyjnych standardów – jak Coca-Cola czy McDonald’s. Występuje między nimi tylko jedna, zasadnicza różnica – z produktów współczesnych koncernów, nawet jeśli są to ulubione napoje czy hambur gery, można bez większego problemu zrezygnować, a śre dniowieczny „produkt” templariuszy, czyli bezpieczeń stwo, był bezcenny i nikt nie mógł się bez niego obejść. Kolejne etapy rozwoju Zakonu – ogromne rozszerzenie ofer ty rynkowej czy organizowanie różnych sfer życia średnio wiecznych społeczeństw bardziej przypominają już dzisiej

szego Samsunga, produkującego wszystko – od maszyn do szycia, przez elektronikę, po pełnomorskie statki. Charakte rystyczne jest to, że w swojej działalności na każdym polu templariusze wprowadzili standaryzację. Ten sam system obowiązywał we wszystkich oddziałach, twierdzach, ko mandoriach i krajach, w których funkcjonowało bractwo. Oczywiście kręgosłupem tego modelu działania była bardzo konkretna reguła zakonna, ale z czasem szczegółowych za sad wprowadzono więcej. Wynikało to ze zbierania i analizo wania doświadczeń. Zakonnicy nabierali bowiem praktyki, rozwijali umiejętności zarządzania, dowodzenia i strategicz nego myślenia.

Poza nieprzeciętną odwagą i biegłością w posługiwaniu się orężem templariusze objawili mnóstwo innych talentów. Sta li się twórcami finansowego krwiobiegu ówczesnego świata. Uczyli się języków obcych, aby móc studiować księgi z in

Medieval Templar Castle in Tomar, Portugal

nych kręgów kulturowych, głównie arabskich. Nawiązywa li również współpracę z arabskimi uczonymi, dyskutowali z nimi, a ci w ich komandoriach prowadzili doświadczenia alchemiczne i eksperymenty. Templariusze stosowali w ob liczeniach liczby arabskie i zajmowali się algebrą. Wpłynęli na rozwój medycyny – zalecali higienę, przeprowadzali ope racje chirurgiczne (proste zabiegi jamy brzusznej, trepanacje czaszki), stosowali antybiotyki (osiemset lat przed całym światem!). Diagnozowali nawet choroby psychiczne.

Ponadto zrewolucjonizowali transport i handel morski, wyposażyli swoje statki w kompasy, co najprawdopodob niej pozwoliło im dotrzeć do Ameryki.

Dzięki epokowym osiągnięciom w tak różnych dziedzi nach templariusze byli wręcz organizatorem życia dla całej łacińskiej cywilizacji.

Zakon stał się również europejską potęgą polityczną i woj skową. W kolejnej części artykułu zajmiemy się właśnie militarnymi dziejami templariuszy.

ERRATA

W pierwszej części artykułu pojawiła się błędna informacja, że żona założyciela zakonu templariuszy, Hugona de Pa -yensa – Elisabeth de Chappes pochodziła z rodu de Montbard. W rzeczywistości Hugo de Payens miał dwie żony, a ze starego burgundzkiego rodu Montbardów (do którego należeli również piąty wielki mistrz templariuszy rycerz André de Montbard oraz Bernard z Clairvaux) pochodziła pierwsza małżonka Hugona – Émeline de Touillon. Wzięli ślub ok. 1090 r. i mieli córkę Odeline. Kiedy w 1100 r. de Payens dołączył do świty hrabiego Hugona z Szampanii i objął zie mie i twierdzę przodków w Payns, najprawdopodobniej był już wdowcem. Z drugą żoną – Élisabeth de Chappes, młodą szlachcianką z południa Szampanii, pobrali się po jego powrocie z pierwszej podróży do Ziemi Świętej. Tu dane w źró dłach są rozbieżne – ślub mógł się odbyć w 1107 r., 1108 r. lub nawet w 1113 r. Z całą pewnością para miała co najmniej jednego syna – Thibaud (Tybalda), który najpierw został opatem cystersów w La Colombe, a później wstąpił do zakonu templariuszy. Część źródeł podaje, że z tego związku urodziło się więcej dzieci – czterech synów: Guy, Gibuin, Herbert i Thibaud lub trzech synów i córka: Gibuin, Thibaud, Isabelle i Herbert, lub troje dzieci: Gibuin (ur. 1108 r.), Isabelle i Thibaud (ur. 1114 r.).

Gibuin został wicehrabią Payns (przed 1140 r.) i Chappes (przez matkę), zmarł bezpotomnie przed 1150 r., Thibaud, najbardziej znany, został duchownym i w 1139 r. wybrano go opatem Sainte-Colombe. Uczestniczył w soborze w Sens w 1140 r. i współpracował z Bernardem z Clairvaux. W 1142 r. podjął się budowy nowego kościoła opackiego, ale w 1146 r. wyjechał na Wschód, gdzie zginął podczas drugiej krucjaty. Mężem Isabelle (czasami nazywanej także Elisabeth) był Gui Bordel, który zmarł podczas drugiej krucjaty, podobnie jak jej brat Thibaud de Payens. Jednak jedno z ich dzieci, Gui Bordel II, zostało templariuszem, a następnie dowódcą twierdzy Bure-les-Templiers. Najmniej wiadomo o Herbercie (zwanym Pustelnikiem) – podobno miał potomka lub potomków, których ślady genealogiczne urywają się na początku XVI w. Również informacje o losach Elżbiety de Chappes od 1114 r. nie są jednoznaczne. Według jednych źródeł zmarła, a po jej śmierci de Payens wyruszył na kolejną pielgrzymkę do Ziemi Świętej, zaś według innych przed wyjazdem Hugo rozstał się z Elżbietą, która wstąpiła do klasztoru i pozostała tam aż do śmierci męża.

KNIGHTS TEMPLAR An order without secrets

PART II

The Poor Fellow-Soldiers of Christ and of the Temple of Solomon, also known as the Order of Solomon's Temple, barged onto history’s stage over 900 years ago and disappeared from it just 200 years later. However, their legend remains exceptionally powerful – they persist in the general awareness and still arouse avid interest both among historians and lovers of sensations. The unique history of the Order continues to give us thrills. It is easier to understand this when we become aware that the Knights Templar built the most powerful Medieval military and economic enterprise. In comparison with their impetus, the rate of multiplying profits, real properties and the scale of influence, the accomplishments of the “top five” multinational businesses, i.e. Google, Amazon, Facebook, Apple and Microsoft, are merely a trifle.

Knightly start-up wins Europe’s respect

We left our heroes from the Poor Fellow-Soldiers of Christ and of the Temple of Solomon at the moment when, with the support of Baldwin II, the leader of the Kingdom of Jerusalem in the Holy Land, and Warmund, the patriarch of Jerusalem, they arrived in Europe in 1127. Six energetic knights/monks led by Hugues de Payens were planning to present their plans of building a strong military fraternity in the East, whose main task would be the active protection of Christian pilgrims visiting the Holy Land from Muslim attacks. They were counting on the pope’s acceptance of these intentions and were planning to source funds for their noble activities from the leaders and aristocrats of the Western world.

Obviously, the Knights Templar were excellently prepared for this mission. They were not naive and well knew that some minor and little known knights from the Crusader States would not simply be allowed to go and see the pope and other rulers of the Western world. This required a careful diplomatic action and support from the authorities of the contemporary world. De Payens and his friends completed this task in a model way. Their arrival was preceded by a letter of recommendation from King Baldwin II addressed to Bernard de Fontaine, abbot of the Cistercian Monastery in Clairvaux, the spiritual leader widely known throughout the entire Christian world, who came to be recognised as one of the so-called doctors of the Church in the 18th century. It was one of many links between Bernard and the Knights Templar. It should also be mentioned that Bernard came from the Montbard family, the same family from which one of the first members of the Poor Fellow-Soldiers of Christ, Andre de Montbard, also originated (he joined the Knights Templar in 1125 and 28 years later became their Grand Master). He was the brother of Bernard’s mother, Aleta de Montbard, i.e. his uncle.

The age difference between them was relatively small; they were good friends and they often exchanged letters. It is also interesting to know that the wife of Hugues de Payens, who had already died by 1127, also came from the Montbard family.

It should also be clarified that Bernard of Clairvaux is not the one from St. Bernard rescue dogs, with whom he is often mistaken. Rescue dogs were trained by another saint of the Catholic Church – Bernard of Menthon – in the 11th century; he trained them to assist monks in the

mountain refuge in the Alps and their name derives from him. Yet, Bernard of Menthon also had his small share in the crusades; namely, he helped pilgrims crossing the mountain pass in the Pennine Alps (later known as the Great St. Bernard Pass), which sometimes had a spectacular setting and was deadly dangerous – more can be read about this in Zofia Kossak-Szczucka's novel titled “Krzyżowcy.”

However, the main reason for Bernard of Clairvaux’s favour for the Knights Templar was his friendship with Hugh, Count of Champagne, who travelled to the Holy Land at least twice and was accompanied by Hugues de Payens (in France, de Payens was the count's liegeman). Hugh of Champagne was a great benefactor for the Cistercian monks from Clairvaux. Thanks to the land which he donated to Bernard, his abbey acquired importance in the Church hierarchy and had significant financial potential. Bernard was indeed indebted to Hugh, and when in 1126 Hugh joined the Knights Templar he was not able to reject his request for support for the mission of the Grand Master in Europe. Everything points to the fact that he didn’t have to be forced into it, as he was an ardent proponent of the innovative idea of knights/monks introduced by the Knights Templar and in the course of time – similar to the case of Count Hugh of Champagne – became a close friend to Hugo de Payens, the originator of this idea. Engaging Bernard of Clairvaux to procure the favour of the pope and the western aristocrats for the Knights Templar was a stroke of genius. It is difficult to find a more charismatic person in the Middle Ages, whose opinion was not subject to any question. Bernard had a rare oratory gift, and thanks to this he acquired the nickname Doctor Mellifluous, the honey-tongued doctor. He was able to convince anyone to believe his reasoning. It suffices to note that when he became a monk in the Cistercian monastery in Cîteaux in 1112, he quickly managed to convince five of his brothers to join the same monastery (one of whom had already managed to set up a family), along with an uncle and thirty other men. Just three years

later, he set up a Cistercian monastery in Clairvaux and became its first abbot. In the years to come, as many as 168 monasteries were set up under his influence. Bernard had a strong personality and thanks to his extensive knowledge, philosophical expertise and a penchant for contemplation, he became a valued counsellor for princes, bishops and popes. In 1130, during the fighting for the papal throne between Pope Innocent II and anti-pope Anacletus II, he strongly supported Innocent II, who regained power in the Church due to this. The preaching talent of Bernard of Clairvaux contributed to the organisation and extensive promotion of the second crusade. His important role in the Medieval Church is also testified to by the fact that he was canonised just 20 years after his death.

Bernard’s arguments in favour of the Knights Templar were not his first address to the pope. Earlier, he wrote to him opposing the dispatch of the Cistercian mission to the East, proposed by an abbot of another monastery. He justly noted that “the Holy Land needed fighting knights, not singing and lamenting monks.” The support for the mission of the Knights Templar was a natural extension of this idea, and a proposal for solving the increasingly urgent problem of a lack of obedient and bold knights in the East.

Praise of the New Knighthood and the generosity of Europe

Bernard of Clairvaux laid out his views about the role of the new type of a military order (i.e. Knights Templar) in the fundamental work “In Praise of the New Knighthood” (Latin: De laude novae militiae ad milites templi). If such a booklet were published today, it would have definitely been considered a propaganda work, yet in the first half of the 12th century, it prepared fertile ground for the development of the most innovative military formation of that time. In principle, it discussed the advantages and the rules of organisation of a modern, unified, strong and efficiently managed army – such as is known today. In the introduction, Bernard explains that the

booklet was a response to the request of Hugues de Payens, wishing to dispel the doubts of some of the first Knights Templar as to whether there was a theological justification for monks/knights and their participation in the crusades. Bernard strongly supported the Knights Templar and tried to improve their morals, indicating the undoubted advantages of knights/monks, testifying to their superiority over ordinary Medieval knights, who were strongly criticised for their vanity, thoughtlessness, unjustified violence and cruelty. He juxtaposed them with the Knights Templar, who were praised for their nobility, following a noble calling, extraordinary courage, chaste intentions and even holiness. Among others, Bernard writes: This is, I say, a new kind of knighthood and one unknown to the ages gone by. It ceaselessly wages a twofold war both against flesh and blood and against a spiritual army of evil in the heavens. (...) Therefore they come and go at the bidding of their superior (...). Thus they shun every excess in clothing and food and content themselves with what is necessary. They live as brothers in joyful and sober company, without wives or children. So that their evangelical perfection will lack nothing, they dwell united in one family with no personal property whatsoever, careful to keep the unity of the Spirit in the bond of peace. But the Knights of Christ may safely fight the battles of their Lord, fearing neither sin if they smite the enemy, nor danger at their own death; since to inflict death or to die for Christ is no sin, but rather, an abundant claim to glory. Thus in a wondrous and unique manner they appear gentler than lambs, yet fiercer than lions. I do not know if it would be more appropriate to refer to them as monks or as soldiers, unless perhaps it would be better to recognise them as being both.

In the ensuing section, Bernard describes the holy places in the crusader states, presenting the Knights Templar as their defenders and guardians of the Christian heritage.

The “Praise of the New Knighthood” is a seminal document. For the first time in history, a high dignitary of the Church acknowledged and justified the possibility

of killing in defence of the faithful and their faith, thus challenging one of the fundamental principles of Christianity and the Decalogue. Since then, the fifth commandment should have, in principle, been changed from “You shall not kill” to “You shall not kill, unless you do it for the Church.” Indeed, killing in the name of faith became a cause of pride and reward! However, Bernard stresses the difference between murder – which was a sin – and malicide (the killing of evil) which, in his opinion, God deems a noble deed. Thanks to such smart reasoning, the Knights Templar could have performed any task, provided it followed from the necessity of guaranteeing safe passage for the pilgrims or defending the Holy Land. Bernard encourages them to: Go forth confidently then, you knights, and repel the foes of the cross of Christ with a stalwart heart. The exhortation of Bernard of Clairvaux is the justification for killing

However, during those turbulent times and uncertain circumstances, the description of righteous, courageous and selfless warriors in habits – as compared to the knights from Western Europe, who were vengeful, quarrelsome and concerned only for their own interests – must have sounded particularly persuasive. It was convincing enough to gain the support of Pope Honorius II, who backed the idea of formally establishing an order of armed monks within the structure of the Church.

Bernard's authority allowed Hugues de Payens and his friends to enjoy a friendly reception at all European courts, which they started to visit directly after arriving on the coast of southern France in the autumn of 1127. Such favour also had a very specific financial dimension – the Knights Templar almost immediately started to receive significant donations for their objectives from rulers and aristocrats. One may conclude that a bag of gifts was opened for the Knights Templar – at every location they visited, they were given land, precious metals, arms and horses.

The first donation in Europe was a small castle located on the southern border of the Duchy of Portugal, which

they received on 19 March 1128 from Countess Theresa de León, the wife of the contemporary ruler of the state, Count Henry of Burgundy, along with the task of protecting the city of Soure on the border river Mondego. Before that, there had been only minor donations in the Crusader States – there, the first was the seat of the order in Solomon’s Temple (former Al-Aqsa Mosque) received on the year of establishment of the Order from Baldwin II.

In the summer of 1128, the Grand Master and his friends visited England, where King Henry I welcomed them ceremoniously and offered a generous gift of gold and silver. Hugues de Payens immediately set up a commandery of the Knights Templar (the so-called Old Temple) at the western border of London, in Holborn, which was sold in 1161 to Robert de Chesney, Bishop of Lincoln. Earlier, the Knights Templar built Chancery Lane there, leading from the “Old Temple” to their newly-acquired property located south of Fleet Street. The Old Temple was followed by more landed estate donations in various parts of England. The Knights Templar experienced similar generosity in Scotland. When de Payens returned to France in September, his friend Godfrey of Saint-Omer was awaiting him; together, they accepted more donations intended for the defence of the Holy Land. Earlier, Godfrey had received significant donations for the Order from William Clito, Count of Flanders.

The order with a “licence to kill”

During these travels, our heroes received some very important and good news – Pope Honorius II, in response to the request of Hugues de Payens and a letter from the Abbot of Clairvaux, ordered a synod to be convened at Troyes on the Seine, the capital of Champagne, where Thibaud, son of Hugh of Champagne and already a member of the Knights Templar, ruled. This would be known as the Council of Troyes. Several dozen highranking Church officials participated in the Council, along with most important noblemen, and was presided over by the papal legate, Cardinal Matthew d’Albano, and

Bernard de Fontaine, Cistercian abbot from Clairvaux. The meeting, which started on the day of St. Hilary (14 January 1129), was just a formality. The participants accepted and confirmed the previously prepared documents with no objections. Bernard of Clairvaux arrived at the Council with a practically ready-made rule for the Poor Fellow-Soldiers of Christ and of the Temple of Solomon. Nowadays, some researchers undermine his authorship, yet even assuming that it was not Bernard who personally prepared it, he must have had overwhelming impact on it: his “Praise of the New Knighthood” was a clear inspiration for the “Code” of the Knights Templar. Among the several dozen participants in the Council – and it should be remembered that a number of contemporary celebrities took part in it, including the archbishops of Reims and Sens, bishops of Soissons, Paris, Troyes, Orleans, Auxerre, Meaux, Châlons, Laon and Beauvais, abbots of the monasteries in Vézelay, Cîteaux, Pontigny, Trois-Fontaines, St. Denis de Reims, St. Étienne de Dijon, Molesmes and, obviously, Clairvaux along with persons with military experience, namely Thibaud, Count of Champagne, William II, Count of Nevers and André de Baudemant – not a one opposed the regulations proposed by Bernard. Only a few editing corrections were made. The Knights Templar –represented in numbers at the Council (apart from Hugues de Payens, there were brothers Geoffroy de Bossoit, Payen de Montdidier, Archambaud de Saint-Amand, Roland (Bernard) and Geoffroy de Saint-Omer) – had reason to rejoice. The adoption of the monastic rule marked the official sanctioning of the Order and placed it under papal care and support. A detailed account from the course of the meeting is presented in the minutes written down by Jean Michel, the scribe. According to its provisions, the Council decided that the new order was born out of Divine Providence and received the right to hold land, buildings, villeins and to collect tithe.

The original rule of the Knights Templar written in Latin contains 72 articles and a prologue, pertaining to the Council of Troyes, including the list of guests. Ten

complete copies of the document have been preserved, although in various languages; e.g. a version in Old French is kept in the National Library in Paris.

Over a dozen pages, all the Council’s recommendations for the Poor Fellow-Soldiers of Christ and of the Temple of Solomon were handwritten. At the beginning, the religious obligations of the brothers were set out in detail; their lives were to be fully subjected to the service to God, who was solace and a source of strength and resilience for them. It goes on to detail how to select and admit new members, the principles of the life of the fellow-soldiers, the structure of the brotherhood and how it functions. The prayers said by the brothers were listed, the times and the rhythm of prayers, e.g. during fights, what they were to wear, where to sleep, how they were to behave in public, whom they could be with, how they were to care for their horses, how they were to treat their squires and brothers-in-arms, and what meals to eat and when. The recommendations were formulated in a simple way, so that everybody could understand them: it must be remembered that in the Middle Ages, reading and writing skills were not common even among noblemen – and it was not only they who joined the Order. Thus, if military obligations prevented a Knight Templar from participating in daily prayers, he had to say the simplest prayer, the Our Father, a specific number of times – this prayer was known to everybody (e.g. instead of taking part in the matins, he had to say Our Father thirteen times; instead of participating in the vespers – nine times, instead of canonical hours – seven times).

The Knights Templar had to wear white habits, signifying cleanness, virtuosity and abandonment of the dark side of life. Members of the Order of lower rank, i.e. brothersin-arms and squires, wore black or brown frocks. Any decorations and splendour, so characteristic for “civilianl” knights in the Middle Ages, whose tacky outfits made of expensive fabrics, with coats of arms and sophisticated accessories had to attract attention and reflect the high status and wealth of owners, were forbidden. The Knights

Templar were meant to be free of such temptations: If any permanent brother on account of a fault or on account of a feeling of pride shall desire to have beautiful and excellent things, for such presumption he, without a doubt, deserves the most vile things. (...) We wish that gold or silver, which are distinct riches, never appear on reins or breast plates, spurs or stirrups, or that any brother be permitted to purchase these things. Similar rules applied to weapons – extra additions, e.g. decorative wooden cases for lances, were forbidden. They were also not allowed to wear fur and had to protect themselves from cold with the use of linen shirts and woollen blankets. Bags with food also had to be made of homespun linen or wool. Even the shoes which the Knights Templar wore were described in detail: It is clear that since it is considered offensive to all to be exotic in pointed shoes and buckles we prohibit and speak against it so no one should have any; rather, let him be without them. From today’s perspective, the recommendations pertaining to hairdo and facial hair seem interesting: namely, the knights had to have their hair cut short, but they were all encouraged to grow beards, so as not to tempt women with uncovered faces. The “draper brothers” took care of regular shaving of the heads and the condition of beards, so that “they never grow too long.” The Knights Templar were not allowed to show anger or use vulgar words or boast of their sexual lives before joining the Order.

They had to live in piety and denounce any comforts. Every knight could have three horses and a squire, who could not be beaten. It was forbidden to kill animals for fun (excluding leopards) and to hunt with falcons and dogs, which was considered a decadent pastime of knights outside the Order. The Knights Templar were not even allowed to stay in the company of hunters, as a “pious man should be humble and simple, and not laughing and talking excessively.”

The company of women was completely forbidden: It is dangerous to befriend women because the old enemy has cast out many people from the right path of paradise by female companionship. (...) and thus let none of the

brothers presume to kiss a widow, a maiden, a mother or sister or any other woman. (...) The Knights of Christ must avoid women’s arms at any price, as many men were lost in their arms.

The rule allowed married men to join the Order, yet in such case they were not allowed to wear the white garments. On the other hand, wives were not allowed to join the same monastic houses as husbands. The knights, living in a community, were under the obligation of avoiding any temptations and that is why: If possible, in the house where they sleep, the lights should be on at night so that the evil spirits of the darkness do not lead them to temptation that is forbidden by the Lord.

The four-level structure of the Order was also defined in detail: the highest power was in the hands of the Grand Master, and in individual regions the province masters. Every master was assisted in his duties by a council comprising brothers, selected by the master to assist him with their wisdom. The brothers were meant to execute the orders of the master without any hesitation, as if they were given by Christ himself. The master’s obligations also included qualification of new members for the Order and assigning horses and armour to the knights. The master’s consent was needed for a member of the Order to accept or send a letter or a gift and to keep any form of property. Even a personal talk with persons outside the Order required the master's approval. The master designated penalties for the brothers for violating the rules or for committing a sin. In the case of the gravest offences, the system of penalties also included removal from the Order.

The second group in the Order comprised the knights – they were aristocrats, had military training and were experienced in battle. The rules allowed for accepting two categories of knights to the Order: those devoted to the Order until the end of their lives, who relinquished their will and rejected any concerns for earthly matters; and knights who joined the Order for a specific time. The criteria for the second group were definitely more lenient and did not

require prior preparation, in spite of the fact that the rule called for such virtues as simplicity and equality.

The Knights Templar who came from merchant or craftsman families remained servant friars, who constituted the third group. This was the group from which the monastic managers and friars with specific professions came from: carpenters, saddlers, shoemakers, weavers, armourers, boat builders, etc.

The last group comprised the chaplains, who provided spiritual services to the members of the Order. The privilege of having their own chaplains was greatly important and an expression of the Order’s great independence. Thanks to them, the Knights Templar were not subject to the spiritual power of any bishop or abbot of another monastery and did not therefore have to confess their sins or ask for absolution anywhere else outside of their own Order. They were not exposed to any external pressure.

The fact that the code approved at the Council of Troyes stipulated that life in the Templar commanderies was modelled on Cistercian orders should not be surprising –after all, the regulations were prepared by Abbot Bernard of Clairvaux. Meals were eaten in silence, while the lector was reading the Holy Bible. Everybody received identical portions of food and drink, and the leftovers were distributed among the poor. The fasts specified in the Church calendar had to be observed, yet the regulations introduced clear exceptions, related to battle. Meat was served on Tuesdays, Thursdays and Saturdays, and if a fast fell on one of such days, the Knights Templar received larger portions afterwards to balance their diet and to guarantee good physical condition.

It was unprecedented to devote an entire chapter of the monastic rules to warfare. The description of military training and behaviour on the battlefield definitely doesn’t derive from Bernard of Clairvaux, as he knew little about it. Rather, these are rules communicated by Hugues de Payens, applied by the Knights Templar earlier and based on practical experiences originating from fighting in the Holy Land.

In the following years of the Order’s existence, new rules were added and the Code became very extensive and complex. This was due to the significant growth in the number of members in the Order and the necessity for systemic resolution of the problems of the large international organisation that the Order was turning into. The regulations contained provisions similar to the “Praise of the New Knighthood”, e.g.: The spirit of knighthood has been revived and blossomed in the Order (...) ready to entrust their souls to the Lord for our redemption and for proclaiming the true faith. (...) The knights cannot fast or sleep too little. They must be strong and ready to fight.

At the Council of Troyes, the only controversy during the approval of the rule of the Poor Fellow-Soldiers of Christ and of the Temple of Solomon was caused by the passage that was ultimately adopted that stipulated the right to kill the enemies of faith. This was a ruling of key importance and the fundamental part of the rule: These armed knights are allowed to kill the enemies of the cross and this is not a sin. (...) they shall remain pure in soul and conscience (...) For this reason we pronounce that you have the right to call yourselves the Knights of the Temple.

It was the first time in its history that the Church admitted and formally accepted killing in the name of Christ. The Knights Templar, like James Bond, received a “license to kill.” Murdering “heathen pagans” and “enemies of the Son of Virgin Mary” was henceforth to merit divine grace, not damnation.

The Christian world was changing completely. Not long after, this change led to the criminal pathology of the Inquisition in the Church, of which the Knights Templar fell victim – after the lapse of a mere 180 years.

International Templar Enterprise

The news about the establishment of an order of knights/ monks immediately spread across Europe and caused a sensation everywhere. The reason was obvious: nobody

had imagined such paradoxical combination until then: a monk with a sword and on horseback – this was like fire and water. It is not surprising that the fame of the Knights Templar, legitimised by the Vatican, grew rapidly. Hugues de Payens, returning to the Holy Land after the Council of Troyes, had reason to rejoice. He brought back from Europe a document with the papal seal, which gave the Knights Templar an unprecedented status and exceptional rights. The power of these privileges was yet to manifest, but the official acknowledgement of the Order of the Temple of Solomon by Honorius II and the strictly defined structure, code and tasks of the Order had an immediate impact, both in the Crusader States and in the rest of Europe –and in a very tangible way. The Knights Templar received an avalanche of all kinds of donations and endowments, primarily land, but also buildings, farms, valuables and even future commitments, e.g. income from a specific land over a specific period of time.

Within a short time, the Order acquired extensive estates in the Holy Land and in Europe – Templar provinces were set up in Jerusalem, Antioch and Tripoli, in France, Spain, Portugal, Italy, England, Scotland, Ireland and Germany.

Taking over such estates was not problematic; however, the necessity of maintaining and managing such distant and diverse lands efficiently turned out to be a problem.

Full members of the Order were few and they would definitely not have been able to handle this task, but the Grand Master and his companions applied an absolutely innovative business strategy of development, more appropriate for the present-day “economic tigers” and not the Medieval monks.

Namely, a new administrative division was created, with a network of functions and corresponding responsibilities. A detailed structure of the entire Templar Order was prepared, taking into account the new reality. The highest authorities in the Order of the Temple of Solomon were: the Grand Master, the Seneschal, the Marshal, the Commander of the Kingdom of Jerusalem and the Draper. A certain

shortcoming of the Council of Troyes was absence in the original rule of a procedure for electing the grand master. This shortcoming was mitigated by the Knights Templar who agreed that the head of the Order would be chosen by 13 electors (12 senior members of the Order – among them, 8 knights and 4 servant brothers and a chaplain). The Grand Master’s power was huge, but not absolute. In exercising his duties, he was assisted by a chapter comprising senior and experienced monks (Seneschal, Marshal, Commander of the Kingdom of Jerusalem and the four commanders of Jerusalem, Acre, Tripoli and Antioch). The Grand Master’s most important decisions, such as taking part in a war, entering into a truce or peace, buying or selling important properties or strongholds, required consultations with the Order’s chapter.

The function of a seneschal – deputy (and counsellor) of the grand master – was introduced. Furthermore, the function of a marshal was designated, who was to be responsible for military issues (training of knights, supply of arms and horses, conducting military operations); the marshal also supervised the regional commanderies. From today’s perspective, the high position of the draper was very interesting. His obligations were much broader than just taking care of the clothing and bed linen of the knights. It was the draper who was distributing the “utilitarian” gifts, i.e. items and materials that the Order received.

A territorial network was also set up – the largest unit was a region (a preceptory), managed by regional commanders (preceptors), Most notably the Commander of the Kingdom of Jerusalem, who also acted as the Order’s treasurer (in the kingdom, he had the same rights as the grand master); the commander of Jerusalem (within the city, his rights were the same as the grand master’s), as well as the commanders of Acre, Tripoli and Antioch (each within his realm had the same power as the master of the province).

Each Templar province – France, England, Aragon, Poitou, Portugal, Apulia and Hungary – was headed by a provincial master, aided by a chapter, who was directly

subordinate to the Grand Master. The subordinates of the provincial masters were knights, servant brothers and lesser members of the Order.

The smallest units of the Templar administration were commanderies (monastic houses), usually manned by several brothers. The rapid development and growth in the number of commanderies soon called for introduction of an intermediate degree of administration between the provinces and the commanderies, i.e. bailiwicks. Such a structure required the appropriate personnel. The more experienced Knights Templar went to the provinces and started to source “personnel” for the commanderies they set up there. General recruitment into the Order began. The Order set up career paths worthy of any modern multinational enterprise. Aristocrats who could have increased the Order’s assets by handing over their property to it had the easiest way of becoming members of the Order. However, recruitment was performed from all social layers for various positions: from the aristocracy (knights), from burghers and farm owners (servant brothers, squires, craftsmen, farmers, managers) and from the clergy (chaplains). There was also a place for “temporary workers” i.e. married knights who joined the Order for a specific time.

In the most important task, that of finding the bold and experienced knights who were needed the most, the Templars’ spiritual guardian Bernard of Clairvaux was again useful, advising them to seek candidates for the Order among excommunicated knights. Admission to the Order would allow such “rejects” to be converted to a pious and disciplined mode of life, and fight for a noble cause, i.e. something that they felt best at and would enable them to rehabilitate themselves in the society. In a letter to Hugues de Payens, Bernard is almost begging for the Order to accept “people who know no mercy, thieves and steadfastly sacrilegious people, perjurers, murderers and fornicators” who could fight for the liberation of the Holy Land as the crusaders.

This HR policy turned out to be very effective – in the course of the first 20 years of the functioning of the Order, the number of Knights Templar grew from several dozen to approx. 20,000 brothers.

Branches of the Knightly Corporation

Templar commanderies were sprouting everywhere in western Europe – for example, in France, they were built every 30-40 km. As a rule they were located within a day’s ride of each other. This facilitated communication and the safe transport of people and goods and, if necessary, neighbouring commanderies could offer assistance to one another. In the early days, the monastic houses were primarily defensive in nature and were often castles –especially in the Holy Land, where the risk of attack from the enemy was incomparably greater, but also in the Iberian Peninsula, from where the Knights Templar were helping to oust the Moors. In the course of time, the organisation started to resemble the modern agricultural and industrial enterprises which became popular in Europe only several hundred years later.

Every commandery had lodgings for the brothers, a common space where meals were eaten, a granary and a chapel. In any other monastery, the chapel, where the chaplain offered spiritual services for the brothers, was the most important site. However, in the Templar commanderies it soon became apparent that the chamber that required the greatest attention and protection was the treasury. This not only followed from the fact that the donations for the Order were significant and they had to be stored somewhere, but also from the simple assumption that the individual divisions had to be profitable and generate profit from the invested capital – just like any other modern well-managed company.

The common – and fundamentally false – belief is that the Knights Templar were rich because they possessed great treasures that they amassed over the years from donations received from kings and aristocrats. In fact, a significant

portion of the financial power of the Knights Templar was built in line with the healthy rules of a market economy, worked out according to the well-known assumptions of income-based production of goods and services. The commanderies became the branches of the international corporation of the Knights Templar which, in addition to their military activities (defence), operated their own farms, bred animals and were engaged in handicrafts and commercial services to local markets. Each commandery organised thr recruitment of new members of the Order within its area and established close contacts with the local community, providing it with all the necessary goods and food. It’s no exaggeration to call such local activities by the Knights Templar the equivalent of today’s Corporate Social Responsibility, which takes into account the interests of local residents and relations with various social groups.

Eventually, thirteen provinces of the Order were set up in Europe: France, England with Scotland and Ireland, Flanders, Poitou and Aquitaine, Auvergne, Provence, Sicily, Apulia, Portugal, Catalonia, Aragon and Hungary. Each of these was headed by a master. The most important provinces, which had a status equal to the provinces in Outremer, were the Spanish provinces, which also waged war with the Muslims (Moors) as part of the so-called Reconquista. In the European provinces, bailiwicks and commanderies, the main occupations were farming, agriculture, handicrafts, trade and the increasingly popular financial services, which were a signature invention of Knights Templar, simultaneously offering a response to a very clear market demand. It was the extraordinary invention of the brotherhood in finding market niches and skilfully filling them that was the foundation of their wealth. The Knights Templar were several hundred years ahead of their time –in the Middle Ages, to build the power of the Order, they applied mechanisms characteristic of the age of capitalism. One may venture to say without any exaggeration that they were the forerunners of this system.

An example of their flexibility in economic activities can be seen in the commercial sector. In Medieval France, local fairs of agricultural produce, farm animals and handicrafts were growing rapidly – such fairs were organised in the larger or richer towns/villages. The Knights Templar immediately noticed the favourable circumstances and were eager to promote them. Of course, everywhere they were selling their own products which, produced in craft shops in observance of specific standards, were often of better quality than the products of individual farmers and craftsmen. The brothers in white habits pioneered new techniques and methods of soil farming (three-field crop rotation) and the more abundant harvests increased their profits and allowed for the development of commercial exchange. However, the most innovative thing was the introduction of international exchange on a huge scale. In Germany, the development of such free trade was efficiently blocked by the Hanseatic League – a confederation of cities protecting their markets, while in Italy similar fairs could not take place on account of ongoing local conflicts and bloody fratricidal fighting between cities. The risk for the merchants and their goods was too significant.

The Knights Templar made perfect use of such situation, attracting merchants from Germany and Italy to large fairs held in northern France, where they traded among themselves and with local buyers. Obviously, the market fees, tolls, duties and taxes from all the transactions went to the treasuries of the Templar commanderies which organised such events.

Within a few decades, trade expanded to new countries and continents. New trade routes were set up on land and on sea, connecting Europe with the Far East and Africa. The range of goods which were exported from and imported into Europe was growing. The Knights Templar employed boat builders, started to build ships themselves and organised their own fleet to transport knights and pilgrims to the Holy Land and back and to send goods to various parts of the world. The Templar ships were

mainly stationed in the Mediterranean Sea, in France, Italy, Flanders and Portugal. They primarily served routes in the Mediterranean, but they also sailed across the Atlantic, regularly visited British harbours and traded with Hanseatic cities. According to later legends, it was on these very ships that the Knights Templar transported their treasures from Paris after the arrest of the Grand Master and other brothers by Philip IV the Handsome.

Banker Brothers

The activities of the Order also encompassed other areas: besides armed protection of pilgrims, defence of the Holy Land, military support for the rulers in Europe and in the East at that time, the Order was conducting local and international trade, organising fairs and markets, engaging in farming, production of wool, soil tillage and fruit growing. Soon, the Knights Templar added new, extremely profitable sectors – they undertook the administration of large areas of land and numerous castles and took over the management of treasuries and financial services in more and more countries, while the rulers of these countries quickly learnt that the Knights Templar did this much more efficiently than their own ministers. Their reputation as honest and efficient managers meant that the Templar commanderies in principle became the branches of a huge bank, where kings and the rich willingly deposited their money.

The rapid growth of capital in the Order’s vaults naturally gave the active brothers the idea of developing the first European system of banking services, involving non-cash exchanges and a wide range of credit facilities, aimed at the wealthiest aristocrats and kings as well as the ordinary merchants and pilgrims. The Order’s two leading divisions – military and economic – drove each other. Military activities, on the one hand, brought the Knights Templar fame and a reputation as reliable partners on them, and on the other hand, also brought significant income, if only from looting Muslims in the East and on the Iberian Peninsula. Eventually, the Order’s reserves grew so much

that the friars could, without compromising the system’s stability, offer loans exceeding the annual tax income of the whole of France. Of course, over time the loans were subject to interest. Credit agreements have been preserved where the dates and modes of debt repayment were set with approximately 10% interest.

“In very little time the pious Knights of Christ and the Temple of Solomon had at least a half of Europe's crowned heads in their pockets,” as neatly described by the popular journalist Witold Głowacki in one of his papers devoted to the Knights Templar.

The Knights Templar introduced new types of commercial agreements, allowing for division of risk between merchants. They were the first to use account books and meticulously record financial operations in independent accounts for all parties participating in a transaction (credit – debit). The development of accounting was thanks to them.

The signature idea of Knights Templar was also... non-cash payments: money transfers, bank cheques and letters of credit, which among other things radically increased the ease and the safety of travelling in the Middle Ages. In practice, a merchant or a pilgrim travelling to a far-away region or the Holy Land deposited a specific amount in one of the commanderies where he received a formal document confirming such payment, which simultaneously gave him the right to collect the deposited money in another commandery of the Order in other parts of Europe or Outremer. Obviously, such operations were encumbered with a relevant fee, but the “clients” of the Templar bank did not have to risk travelling with money, valuables or precious metals, which protected them from potential attacks.

Driving force of civilisation

The Knights Templars’ influence and power grew rapidly – within a few decades they owned almost half of Europe and had significant influence over the remaining

parts. Their enormous income enabled them to finance expensive military actions against Muslims in the Holy Land and on the Iberian Peninsula. However, this did not protect them accusations of being greedy and caring only for their own interests. Such accusations gained strength in the course of time.

In the 12th and 13th centuries, the Knights Templar became known to the entire civilised world. Indeed, it may be said that they were the driving force of the civilisation whose borders they greatly expanded.

In the first stage of development, the way they operated and built their capital in the European and Eastern arena could be compared to an excellently organised multi-national enterprise with numerous branches, but operating everywhere according to identical rigorous standards – like Coca-Cola or McDonald’s. There is just one major difference between them: the products of modern companies, even if they are our favourite drinks or burgers, can easily be dispensed with, but the Medieval “product” of Knights Templar, i.e. safety, was priceless and nobody could do without it.

Subsequent stages in the Order’s development – the enormous expansion of its market offer or the organisation of various spheres of life in Medieval societies – are more reminiscent of the present-day Samsung, which produces everything from sawing machines, through electronic items to ships. It is characteristic that the Knights Templar introduced standardisation in their activities in every field. The same system applied in all the branches, strongholds, commanderies and countries where the brotherhood operated. Obviously, the backbone to this mode of operation was a very specific monastic rule, yet in the course of time more detailed principles were introduced. This resulted from the collection and analysis of experiences. The monks acquired practice, developing the skills of management, leadership and strategic thinking.

Apart from their extraordinary courage and proficiency in the use of weapons, the Knights Templar revealed many other talents. They invented the financial bloodstream of the contemporary world. They learnt foreign languages in order to study books from other cultures, primarily Arabic. They also established cooperation with Arab scholars, debated with them and performed alchemical experiments together in their commanderies. In calculations, the Knights Templar used Arab numerals and algebra. They influenced the development of medicine – they recommended hygiene, performed surgical operations (simple abdominal procedures, skull trepanations),

applied antibiotics (eight hundred years before the rest of the world!). They even diagnosed mental illness.

Moreover, they revolutionised maritime transport and trade, and equipped their ships with compasses which probably allowed them to reach America.

Thanks to such extraordinary accomplishments in so many diverse areas, the Knights Templar were the life-blood of the entire Latin civilisation.

The Order also became a European political and military power. The next part of the paper is devoted to the military history of the Knights Templar.

ERRATUM

The first part of the paper features an incorrect piece of information that the wife of the founder of the Knights Templar, Hugues de Payens, Elisabeth de Chappes, came from the Montbard family. In reality, Hugues de Payens had two wives, and his first wife, Émeline de Touillon, came from the old Burgundy family of Montbard (the members of which also included the fifth grand master of Knights Templar, André de Montbard and Bernard of Clairvaux). They married around 1090 and had a daughter, Odeline. When in 1100 de Payens joined the entourage of Count Hugh of Champagne and took over the lands and the stronghold in Payens, he was probably already a widower. He married his second wife, Élisabeth de Chappes, a young noblewoman from the south of Champagne, after his return from the first trip to the Holy Land. Here, the data in the sources are divergent – the wedding could have taken place in 1107, 1108 or even 1113. Definitely, the pair had at least one son – Thibaud – who first became a Cistercian abbot in La Colombe and then joined the Knights Templar. Some sources specify that more children were born to this relationship – four sons: Guy, Gibuin, Herbert and Thibaud; or three sons and a daughter: Gibuin, Thibaud, Isabelle and Herbert; or three children: Gibuin (born in 1108), Isabelle and Thibaud (born in 1114).

Gibuin became the vice-count of Payens (before 1140) and Chappes (through his mother) and died childless before 1150. Thibaud, the best known, became a clergyman and in 1139 was elected abbot of Sainte-Colombe. He participated in the Council of Sens in 1140 and collaborated with Bernard of Clairvaux. In 1142 he started to construct a new church, but in 1146 left for the East, where he died during the second crusade. Isabelle's (sometimes also called Elisabeth) husband was Gui Bordel who, like her brother Thibaud de Payens, died during the second crusade, . However, one of their children, Gui Bordel II, became a Knight Templar and later commander of the fortress of Bure-les-Templiers. The least is known about Herbert (known as the Hermit); allegedly, he had offspring whose genealogical traces disappear at the beginning of the 16th century.

Information about the fate of Elisabeth de Chappes as of 1114 is also ambiguous. According to some sources, she died and after her death de Payens set off for another pilgrimage to the Holy Land; according to others, before his departure, Huge separated from Elisabeth who joined a cloister and remained there until her husband’s death.

Lepiej zapobiegać, niż leczyć

Zdrowie często bywa stanem ulotnym. Dlatego też, aby je zachować, należy stosować profilaktykę. Zdrowy styl życia to nie tylko aktywność fizyczna i właściwe odżywianie. To także regularne badania i kontrolowanie swojego stanu zdrowia.

Profilaktyka to słowo, które zna chyba każdy z nas. Gorzej ze świadomością znaczenia tego pojęcia, nie wspo minając już o stosowaniu profilaktyki! Profilaktyka to cały wachlarz działań, które mogą uchronić nas przed wy

stąpieniem mniej lub bardziej poważnych problemów zdro wotnych, oraz zyskać nie tylko dobre samopoczucie, ale i wymarzoną sylwetkę. Powinniśmy zatem zadbać o właści wą dietę, jak również o taką intensywność i taki rodzaj ak tywności fizycznej, które są adekwatne do naszych potrzeb i możliwości. Nie należy jednak zapominać o profilaktycz nych badaniach diagnostycznych, umożliwiających ocenę stanu zdrowia i pozwalających na wykrycie wielu chorób na wczesnym etapie. Dzięki temu znacząco zwiększamy swoje szanse na wyleczenie i powrót do pełni zdrowia.

Postaw na profilaktykę i zadbaj o siebie

„Profilaktyka zdrowia obejmuje działania zapo biegające rozwojowi chorób dzięki ich wczesnemu wykryciu i leczeniu oraz utrwalaniu prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia. Jest ona skierowana do osób w różnym wieku i w różnym stanie zdrowia”.

Częstotliwość badań profilaktycznych zależy od wielu czynników, takich jak: płeć, wiek, historia przebytych chorób, predyspozycje genetyczne, dieta czy styl życia. Po trzeba przeprowadzania badań profilaktycznych oraz ich zakres rosną wraz z wiekiem.

Czym skorupka…

Pamiętajmy też, że profilaktyka zdrowotna przynosi naj większe korzyści w prawidłowym rozwoju oraz funkcjo nowaniu dzieci i młodzieży, ponieważ zapobiega zaburze niom we wszystkich strefach zdrowia organizmu.

Współczesna medycyna istnieje i działa nie tylko w formie leczenia, lecz także profilaktyki.

Jakie korzyści osiągamy dzięki działaniom prewencyjnym w ochronie zdrowia? Są nimi:

■ poprawa świadomości zdrowotnej społeczeństwa oraz stanu zdrowia populacji;

■ zmniejszenie liczby zachorowań i zgonów, absencji chorobowej, a także liczby osób z powikłaniami chorób oraz trwałym inwalidztwem;

■ zwiększenie odsetka wyleczeń, jak również wykrywal ności chorób we wczesnym stadium rozwoju;

■ obniżenie kosztów leczenia;

■ mniejsze straty finansowe (zasiłki chorobowe, straty produkcyjne).

Profilaktyka zdrowotna skupia się na wspieraniu człowie ka w jego prawidłowym rozwoju i zdrowym życiu. Działa także w kierunku zagrożeń czy niepożądanych zjawisk społecznych. Obejmuje ona takie fazy jak:

■ profilaktyka wczesna, utrwalająca prawidłowe wzorce zdrowego stylu życia;

■ profilaktyka pierwotna (pierwszej fazy), zapobiegająca chorobie przez kontrolowanie czynników ryzyka;

■ profilaktyka wtórna (drugiej fazy), przeciwdziałająca chorobie przez jej wczesne wykrycie i leczenie;

■ profilaktyka trzeciej fazy, hamująca postęp choroby i ograniczająca powikłania.

Na każdym etapie promocji zachowań prozdrowotnych istotną rolę odgrywa edukacja zdrowotna. To dzięki niej ludzie uczą się, jak dbać o zdrowie własne i innych. Edu kacja zdrowotna skupia się na ukazaniu i uświadomieniu relacji między zdrowiem człowieka a stylem jego życia, a także środowiskiem społecznym i fizycznym. Działa ona na zasadzie przekazywania informacji, które kształtują zdrowotne postawy jednostek i motywują do podejmo wania zachowań służących zdrowiu. Ze względu na liczne problemy zdrowotne, a w szczególności choroby onkolo giczne, profilaktyka nabiera strategicznego znaczenia. Po budza do tworzenia globalnych kampanii – wręcz strategii zdrowotnych – wdrażanych przez podmioty i fundacje z całego świata, skupionych na konkretnym problemie zdrowotnym. Kampanie tego rodzaju mają ogromne zna czenie, ponieważ w globalnym świecie rozpoznawalność tych inicjatyw jest większa, a zatem i efekt edukacyjny staje się bardziej wymierny.

Należy dodać, że takie inicjatywy przynoszą konkretny efekt dopiero po latach, a ich celem jest poprawa naszych zachowań zdrowotnych, jak chociażby zwiększenie licz by wykonywanych badań profilaktycznych. Cel ten moż na osiągnąć poprzez wzrost świadomości istnienia kon kretnych problemów zdrowotnych w połączeniu z chęcią zapobiegania im za sprawą wczesnego wykrywania, a w dalszej kolejności także trafnej diagnostyki i skutecz nego leczenia. Tymczasem skuteczność leczenia w dużej mierze zależy od wczesnego wykrycia, a więc wracamy do początku, którym jest wspomniana tu wielokrotnie PROFILAKTYKA!

Movember, czyli Wąsopad

Listopad to czas globalnej akcji społecznej znanej pod nazwą Movember, skierowanej do mężczyzn. Chodzi o zwiększenie wśród nich świadomości na temat problemów zdrowotnych, przede wszystkim raka jąder oraz prostaty. Zapuszczanie wąsów w tym miesiącu to nie tylko znak solidarności z chorującymi na męskie nowotwory, lecz przede wszystkim propagowanie konieczności regular nych badań w kierunku raka prostaty i jąder oraz dysku sja na temat zdrowia mężczyzn.

Rak jądra dotyka głównie młodych mężczyzn, w wieku 15–40 lat. W 95 proc. przypadków jest całkowicie wyle czalny, ale musi zostać wcześnie wykryty. Nowotwór ten może się rozwinąć bez względu na styl życia. Ryzyko wzra sta u panów, którzy mieli podobne przypadki w rodzinie lub w dzieciństwie cierpieli na wnętrostwo. Regularne, przeprowadzane każdego miesiąca samobadanie jąder po zwala na zauważenie pierwszych objawów.

„Termin Movember powstał w wyniku połączenia dwóch wyrazów: moustache – wąsy oraz November – listopad. Idea kampanii Movember jest prosta –przez cały listopad mężczyźni zapuszczają wąsy, nie tylko na znak solidarności, ale również aby wzbu dzić ciekawość otoczenia oraz zapoczątkować tak bardzo potrzebną debatę publiczną na temat pro filaktyki oraz zachorowalności na nowotwory pro staty oraz jąder”.

Rak prostaty jest najczęściej wykrywanym nowotworem złośliwym u mężczyzn w Polsce. Każdego roku w kra ju wykrywa się ponad 18 tysięcy nowych przypadków tej choroby, a umiera około 5 tysięcy mężczyzn! Szacuje się, że co trzeci mężczyzna w wieku od 50 do 80 lat oraz 80% mężczyzn po 80. roku życia zachoruje na raka pro staty. Niestety częstotliwość występowania raka gruczołu krokowego się zwiększa. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem oraz uwarunkowane jest m.in.: czynnika mi genetycznymi, dietą i paleniem papierosów. Nawet jeśli nie występują żadne objawy, to po skończeniu 45 lat na leży raz w roku przebadać się pod kątem tego nowotworu. Jeśli chorował ktoś w rodzinie, to zaleca się wykonywanie regularnych badań wcześniej i częściej.

Australijskie korzenie

Fundacja Movember to niezwykły i godny naśladowania przykład globalnego ruchu, który zachęca ludzi z wie lu krajów do podejmowania tych trudnych zagadnień. Pierwsza kampania prozdrowotna została zorganizowa na w 2003 roku przez dwóch przyjaciół z australijskiego Melbourne. Zainspirowani zbiórką funduszy na raka pier

si, postanowili przeprowadzić kampanię na temat zdro wia mężczyzn. Zaproponowali zasady Movember (które obowiązują do dziś) i zgodzili się zapuścić wąsy oraz mó wić o męskim zdrowiu. Zaprojektowali też pierwsze logo Movember, a następnie znaleźli 30 młodych mężczyzn chętnych do noszenia wąsów i podjęcia merytorycznej dyskusji. Pierwsi uczestnicy zapuścili wąsy z takim en tuzjazmem, że w 2004 roku podjęto decyzję o sformali zowaniu koncepcji. Zarejestrowano fundację i stworzono stronę internetową. W tym samym roku 450 uczestników kampanii Movember z Krainy Kangurów zebrało 54 tysią ce dolarów australijskich i przekazało tę sumę tamtejszej fundacji raka prostaty (PCFA).

W 2006 roku współzałożyciele powołali do życia oficjalną organizację charytatywną Movember Foundation. Tego samego roku kampania została uruchomiona w Nowej Zelandii i Wielkiej Brytanii, a aktywnych współuczest ników było już 56 tysięcy. Zebrali oni ponad 9 milionów dolarów australijskich (AUD). W kampanii z 2007 roku 134 171 członków w Australii, Nowej Zelandii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii zebrało 21,5 miliona AUD, podnosząc jednocześnie świa domość swoich społeczeństw na temat problemów zdro wotnych u mężczyzn.

W 2011 roku fundacja Movember znalazła się w rankingu 100 najlepszych organizacji pozarządowych (charytatyw nych) na świecie. Warto dodać, że w tamtym czasie istnia ło około 5 milionów takich organizacji. Dzięki funduszom Movember ukończono pierwszy w historii projekt ma powania genomu raka prostaty, poszerzając tym samym wiedzę na temat działania tego nowotworu. Kolejne lata

działalności zaowocowały następnymi akcjami oraz przy stąpieniem do tego przedsięwzięcia nowych krajów i ak tywistów.

W 2017 roku w przeszło tysiącu adresowanych do męż czyzn projektów prozdrowotnych organizowanych w ra mach akcji Movember uczestniczyło już ponad 5 milionów osób. Jej inicjatorzy zajęli wówczas 49. miejsce w rankingu 500 najlepszych organizacji pozarządowych na świecie.

W 2018 roku naukowcy, których prace finansowane są z inicjatywy Movember, ustalili, dlaczego w niektórych rodzinach występuje najczęstszy typ raka jąder – co jest niezwykle istotnym postępem w zrozumieniu tej choro by. W 2019 roku amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) zarejestrowała dwa leki do leczenia zaawansowa nego raka prostaty, których powstanie finansowane było w części przez Movember. Olaparib okrzyknięty został pierwszym na świecie precyzyjnym lekiem na raka pro staty. Badania finansowane przez Movember doprowadzi ły również do zatwierdzenia innego leku, o nazwie ruca parib, dla mężczyzn z zaawansowanym rakiem prostaty związanym z genem BRCA.

Od pierwszych lat Movember rozwija się w niezwykłym tem pie. Obecnie prowadzone są oficjalne kampanie w 21 krajach i razem zebrano ponad miliard dolarów, aby sfinansować ponad 1200 męskich programów zdrowotnych. Dzia łalność skupia się na czterech kluczowych problemach zdrowotnych mężczyzn: raku prostaty, raku jąder, proble mach zdrowia psychicznego i braku aktywności fizycznej. Fundacja Movember to wzrost milionów wąsów, znaczą ce przełomy w badaniach naukowych i fundamentalne zmiany w dyskusji na temat zdrowia mężczyzn.

Rafał Olejnik Specjalista urolog FEBU

Prevention is better than cure

Choose prevention and take care of yourself

Health is often fleeting. Therefore, it is important to take preventive measures in order to maintain one’s health. A healthy lifestyle is not only about physical activity and proper nutrition. It is also about regular tests and check-ups of your health condition.

Prevention is a word that probably all of us know. Worse still is the awareness of what this means to, not mention the use of prevention!

Prevention is a whole range of activities that can protect us from the occurrence of more or less serious health problems. Thus, we should take care of a proper diet, as well as the intensity and type of physical activity that are sufficient to our needs and potentials However, it should not be forgotten that preventive diagnostic tests that enable health assessment and allow for the detection of many diseases at an early stage. Thanks to this, we significantly increase our chances of a cure and full recovery.

“Preventive healthcare includes activities that prevent the development of diseases thanks to their early detection and treatment, as well as the consolidation of correct healthy lifestyle patterns. It is aimed at people of all ages and health conditions”

The frequency of preventive tests depends on many factors, such as: gender, age, medical history, genetic predisposition, diet and lifestyle. The need for and extent of preventive tests increase with age.

As the twig is bent…

Let us also remember that preventive healthcare brings the greatest benefits to the proper development and functioning of children and young people, as it prevents disorders in all areas of the body’s health.

Modern medicine exists and acts not only as a form of treatment, but also prevention.

What benefits do we achieve thanks to preventive measures in health care? They include:

■ improving the health awareness of society and the health condition of the population;

■ reducing morbidity and mortality, sickness absence and the number of people with complications arising from diseases and permanent disability;

■ increasing the cure rate as well as the detection of diseases at an early stage of development;

■ reducing treatment costs;

■ lower financial losses (sickness benefits, production losses).

Preventive healthcare focuses on supporting people in their proper development and healthy life. It also works towards threats or undesirable social phenomena. It includes stages such as:

■ early prevention, consolidating the correct healthy lifestyle patterns;

■ primary (first stage) prevention, preventing a disease by controlling risk factors;

■ secondary (second stage) prevention, counteracting a disease through its early detection and treatment;

■ third stage prevention, slowing the progression of the disease and reducing complications.

Health education plays an important role at each stage of promotion of health-seeking behaviour. It is thanks to health education that people learn how to take care of their own and others’ health. Health education focuses on showing and raising awareness of the relationship between a human health and lifestyle, as well as the social and physical environment. It works on the principle of providing information that shapes the health attitudes of individuals and motivates them to implement health-promoting behaviours. Due to nu merous health problems, in particular oncological diseases, prevention takes on strategic importance. It stimulates the creation of global campaigns – even health strategies –implemented by entities and foundations from all over the world, focused on a specific health problem. Campaigns of this kind are very important because the recognition of these initiatives in a global world is greater, and therefore the educational effect becomes more tangible.

Meanwhile, the effectiveness of treatment largely depends on early detection, so we go back to the beginning, which is PREVENTION, as already mentioned here many times!

Movember, i.e. Moustache and November

November is the time of the global social campaign, addressed to men known as Movember. It is about increas ing their awareness of health problems, especially testicular and prostate cancers. Growing a moustache during this month is not only a sign of solidarity with those suffering from men’s cancer, but above all promoting the need for regular check-ups for prostate and testicular cancers and discussing men’s health.

Testicular cancer mainly affects young men aged 15-40. It is completely curable in 95% of cases, but must be detected early. This cancer can develop regardless of lifestyle. The risk increases in men who had similar cases in the family or had suffered from cryptorchidism in childhood. A regular testicular self-exam every month allows you to notice the first symptoms.

It should be added that such initiatives only have a noticeable effect after years, and their aim is to improve our health behaviours, such as increasing the number of preventive tests. This can be achieved by raising awareness of the existence of specific health problems, combined with a desire to prevent them through early detection and, subsequently, through accurate diagnosis and effective treatment.

“The term Movember was created by combining the two words moustache and November.” – “The idea of the Movember campaign is simple – throughout November men grow a moustache, not only as a sign of solidarity, but also to arouse the curiosity of the environment and to initiate a much-needed public debate on the prevention and incidence of prostate and testicular cancers”

Prostate cancer is the most frequently detected malignant neoplasm in men in Poland. Every year, more than 18,000 new cases of this disease are detected in the country, and around 5,000 men die! It is estimated that one in three men aged 50 to 80 and 80% of men over 80 will develop prostate

cancer. Unfortunately, the incidence of prostate cancer is increasing. The risk of developing the disease increases with age and is influenced by, among other things: genetic factors, diet and smoking. Even if you don’t have any symptoms, you should be screened for this cancer once a year after you turn 45. If you have a family history, it is recommended to have regular tests earlier and more frequently.

Australian origin

The Movember Foundation is a remarkable and exemplary global movement that encourages people from many countries to tackle these difficult issues. The first health promotion campaign was organised in 2003 by two friends from Melbourne, Australia. Inspired by a breast cancer fundraiser, they decided to run a campaign on men’s health. They proposed the Movember rules (which still apply today) and agreed to grow a moustache and talk about men’s health. They also designed the first Movember logo and then found 30 young men willing to wear a moustache and engage in substantive discussion. The first participants grew a moustache with such enthusiasm that in 2004 it was decided to formalise the idea. A foundation was registered and a website was created. In the same year, 450 Mo Bros and Mo Sisters [participants of the Movember campaign] from the Land of Kangaroos raised 54,000 Australian dollars and donated the sum to the Prostate Cancer Foundation of Australia (PCFA).

In 2011, the Movember Foundation was ranked in the top 100 best NGOs (charity) in the world. It is worth mentioning that at that time there were about 5 million such organisations. Through Movember funding, the world’s first Prostate Cancer Genome Mapping Project has been completed, expanding the understanding of how prostate cancer works. Subsequent years have witnessed successive campaigns and new countries and activists joining the project.

In 2017, over 5 million people participated in more than 1,000 health-promoting projects addressed to men as part of the Movember campaign. Its originators received a ranking of 49 out of the top 500 non-governmental-organisations around the world.

In 2018, Movember-funded scientists identified why the most common type of testicular cancer runs in some families – an important step forward in understanding the disease. In 2019, the US Food and Drug Administration (FDA) registered two drugs to treat advanced prostate cancer, the development of which was funded in part by Movember. Olaparib was hailed as the world’s first precision medicine for prostate cancer. Research funded by Movember also led to the approval of another drug called rucaparib, for men with advanced BRCA-linked prostate cancer.

In 2006, the co-founders established the official charity Movember Foundation. The same year, the campaign was launched in New Zealand and the UK, with 56,000 active participants. They raised over 9 million Australian dollars (AUD). In the 2007 campaign, 134,171 members in Australia, New Zealand, the United States, Canada, the United Kingdom and Spain raised AUD 21.5 million while increasing awareness in their societies about men’s health issues.

Movember has been developing at an extraordinary pace since it first started. There are now official campaigns in 21 countries and together they have raised over 1 billion dollars to fund over 1,200 men’s health programmes. Activities are focused on four key men’s health issues: prostate cancer, testicular cancer, mental health issues and physical inactivity. The Movember Foundation is the growth of millions of moustaches, significant breakthroughs in research and fundamental changes in the discussion about men’s health.

Rafał Olejnik FEBU urologist specialist

(L) Mateusz Barnat i Wiktor Strzelczyk

Odpowiedzialność dewelopera

Jej nowe i różne oblicza

Realizacja inwestycji to nie tylko odpowie dzialność prawna. Znaczna część dewelo perów zakłada, że najważniejszym elemen tem jest spełnienie warunków prawnych oraz ekonomicznych, natomiast zapomina o pozostałych sferach – związanych z infra strukturą oraz wpływem na kształtowanie krajobrazu. Decydując się na realizację in westycji, warto zwrócić uwagę na kwestie, które nie pozostaną tylko na papierze, ale będą mieć realny wpływ na to, jak za kil kadziesiąt lat będzie wyglądać otoczenie, w którym żyjemy.

Nowo powstałe budynki w rzeczywisty sposób tworzą wygląd otaczającego nas krajobrazu. Wybranie konkret nych rozwiązań architektonicznych przenika przez każ dy etap powstawania budynku, począwszy od jego wzno szenia, przez eksploatację, po rozbiórkę i utylizację. Podczas realizacji projektu istotne jest świadome projek towanie w zgodzie z naturą oraz miłością do architektury. Położenie akcentu na elementy estetyczne to nie tylko ogromny krok do stworzenia harmonijnego współistnie nia architektury z naturą. Jest to też krok do zwiększenia zaufania klientów. Deweloper, który potrafi w możliwie

najmniejszym stopniu ingerować w naturę, buduje wize runek, w którym wyzbywa się nastawienia tylko na zy ski. Warto zauważyć, że działania związane z kształtowa niem krajobrazu oraz zmiany, jakie powinny następować w branży deweloperskiej, są w znacznym stopniu uzależ nione od tego, jak potoczy się współpraca z zarządem mia sta czy innymi organizacjami pozarządowymi. Niezbędne jest również zaangażowanie społeczne w projekty dewelo perskie oraz słuchanie tego, co ma do powiedzenia społe czeństwo. Zarówno z naturą, jak i z sobą nawzajem żyjemy w pewnego rodzaju symbiozie. Dlatego dołożenie cegiełki przez każdego z osobna jest niezbędne, aby wprowadzane zmiany mogły być realizowane.

W zgodzie z naturą

Poza sferą wizualną istotne jest także branie pod uwagę zagadnień ekologicznych, czyli takich, które mają niewątpliwy wpływ na funkcjonowanie gospodarki wodnej i gruntowej. Powstawanie nowych budynków zmienia pa rametry chłonności wód opadowych, strukturę gruntu oraz – poprzez zmniejszenie liczby drzew i terenów zie lonych – ma wpływ na postępujące zmiany klimatyczne. Podczas planowania inwestycji warto zwrócić uwagę, jakie komponenty natury mogą zostać zastosowane w ciekawy i praktyczny sposób. Wykorzystanie elementów przyrody

może nie tylko poprawić wizualną stronę projektu, ale także oddziaływać na jego praktyczność i użyteczność. Otoczenie drzew i roślin pozwala na dostęp do cienia oraz zmniejsza problemy związane z chłonnością wód opado wych, zwłaszcza po bardzo intensywnych opadach.

Realne połączenie przyjemnego z pożytecznym

Kolejną odpowiedzialnością, z jaką obecnie mierzą się deweloperzy, jest dbanie o socjalizację mieszkańców budynków poprzez tworzenie przestrzeni wspólnych. Wspólna przestrzeń jest miejscem, w którym mieszkań cy mają możliwość integracji. Tutaj pojawia się również kwestia wyboru odpowiedniej lokalizacji pod inwesty cję. Kierowanie się koncepcją „miasta 15-minutowego” oznacza nie tylko swobodny dostęp do niezbędnej in frastruktury, jaką są sklepy, szkoły czy miejsca pracy. Jest to także sprawna komunikacja z miastem oraz za chowanie łączności z naturą.

Doskonałym przykładem zrównoważonego działania de weloperów są inne kraje europejskie. Osiedla powstające we Francji posiadają nawet o 30% więcej zieleni w porów naniu ze starszymi projektami o takiej samej powierzchni

zabudowy. Dodatkowo wielu deweloperów postanawia nie tworzyć miejsc parkingowych, aby tym samym zachęcić mieszkańców do korzystania z transportu publicznego. Nie sposób nie zauważyć, że działalność deweloperów związana ze świadomym budowaniem w zgodzie z na turą, z kreowaniem krajobrazu czy z ekologią staje się nowym nurtem, za którego efekty w przyszłości planeta z pewnością nam się odwdzięczy. Jest to kierunek roz woju, z którym w pełni się utożsamiamy i chcemy zostać jego prekursorami. Świadomość podejmowanych działań w procesie planowania oraz realizowania inwestycji ma niezwykły wpływ na przyszłość. To, w jaki sposób oraz gdzie powstają nowe budynki, przyczynia się do tego, jak za kilkadziesiąt lat będzie wyglądać otoczenie, w którym znajdziemy się my oraz przyszłe pokolenia. Podczas pla nowania naszych działań staramy się w możliwie naj większym stopniu realizować założenia, które wchodzą w skład opisanych wyżej nowych odpowiedzialności de welopera, bo dobre dziś to lepsze jutro.

Autorzy:

Mateusz Barnat oraz Wiktor Strzelczyk właściciele SBS Development sp. z o.o.

The developer’s responsibility

Its new and various faces

The implementation of the investment is not only a legal responsibility. A significant number of developers assume that the most important element is meeting the legal and economic conditions, while they tend to forget about other areas related to infrastructure and the impact on shaping the landscape. When deciding to implement an investment, it is worth paying attention to issues that will not only remain on paper, but also will have a real impact on what the environment in which we live will look like in several dozen years.

Newly constructed buildings actually create the visual aspect of the surrounding landscape. The selection of specific architectural solutions permeates every stage of the building’s construction, from its construction through operation, to demolition and disposal.

During the implementation of the project, it is important to design consciously in harmony with nature and love for architecture. Putting emphasis on aesthetic elements is not only a huge step towards creating a harmonious coexistence between architecture and nature. This is a step towards increasing customers’ confidence. A developer who can interfere with nature as little as possible builds an image of someone who isn’t focused only on profits. It is worth noting that activities related to shaping the landscape and changes that should take place in the development industry largely depend on how the cooperation with the city board or other non-governmental organizations is going on. It is also necessary to engage community in development projects and to listen to what the public has to say. We create a kind of symbiosis with both nature and each other. Therefore, the contribution of each individual is necessary to implement the changes introduced.

In harmony with nature

In addition to the visual sphere, it is also important to take into account ecological issues, i.e. those that undoubtedly affect the functioning of water and land management. The construction of new buildings changes the parameters of rainwater absorption, the soil structure and has an impact on progressive climate change by reducing the number of trees and green areas. When planning an investment, it is worth paying attention to what components of nature can be used in an interesting and practical way. The use of features of nature can improve not only the visual aspect of the project, but can also affect its practicality and usefulness. The surrounding of trees and plants provides shade and reduces the problems associated with rainwater absorption, especially after very intense rainfall.

A real combination of business and pleasure

Another responsibility that developers are currently facing is caring for the socialisation of estate residents by creating common spaces. The common space is a place where residents can integrate. Hence, there is also the question of choosing the right location for the investment. Following the concept of a „15-minute city” means not only smooth access to the necessary infrastructure, such as shops, schools or workplaces. It is a combination of efficient communications with the city and preserving connection with nature.

Other European countries offer an excellent example of sustainable developers’ activities. Estates under construction in France have up to 30% more green space than older projects with the same built-up area. In addition, many developers decide not to create parking spaces in order to encourage residents to use public transport.

It cannot escape anybody’s notice that the activities of developers, related to consciously building in harmony with nature, creating landscape or ecology is becoming a new trend for which the planet will certainly repay us in the future. This is a direction of development we fully identify with and we want to become its precursors. The awareness of actions taken in the process of planning and implementation of investments has an extreme effect on the future. How and where new buildings are created contributes to the environment which we and future generations will inherit in a few decades. When planning our activities, we try to implement, as much as possible, the premise that is included in the developer’s new responsibilities, because if you want a better tomorrow, do good today.

Authors: Mateusz Barnat and Wiktor Strzelczyk, owners of SBS Development sp. z o. o.

THE FUTURE OF LIVING

Is a brand new approach to the construction industry and property development market.

Consists of outstanding specialists in a wide range of fields, creating a multidisciplinary team.

Offers small, intimate, boutique investments, designed keeping the future resident and sustainability in mind.