Wat als mijn client een ui is! by Prezns . bookdesign

Wat als mijn cliënt een ui is! Gevecht tegen clichés in coaching Rudy Vandamme Jikke de Ruiter

Wat als mijn cliĂŤnt een ui is!

Wat als mijn cliënt een ui is! Gevecht tegen clichés in coaching Rudy Vandamme Jikke de Ruiter

Nur: 130 ISBN-nummer: 9789490384012 EAN: 9789490384012 Omslagontwerp: Prezns, Marco Bolsenbroek Lay-out: Prezns, Marco Bolsenbroek Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Malou de Ruiter

Uitgeverij: Vandamme Instituut Stenenstraat 9 B-8400 Oostende BelgiĂŤ 00(32)475 61 45 23 www.vandammeinstituut.com e-mail: welkom@vandammeinstituut.com

Inhoudsopgave

Voorwoord van Jikke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Voorwoord van Bert Coenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intra- en extraprofessionele missie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metaforische hulpverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vechten tegen clichés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Veldslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 24 27 29 30

Veldslag 1 ‘ Werken aan jezelf’-metaforen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. IJsberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Slachtoffer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Bijschaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Patroon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5. Schaduw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6. Uniek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7. Gekwetst kind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.8. Ego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.9. Bevrijding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35 36 37 39 41 43 45 47 49 51 53

Veldslag 2 ‘Vooruit’-metaforen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Doel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Top . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Levensloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Actie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5. Hindernis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6. Feedback . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7. Zelfsturing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57 57 60 62 64 65 68 71 73

Veldslag 3 ‘ De waarheid zit van binnen’-metaforen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Ui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Kern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Ziel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Authentiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. Het klopt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6. Passie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7. Balans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8. Ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

77 78 79 81 83 84 86 88 90 92

Veldslag 4 ‘Het grotere’-metaforen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 4.1. Hier en Nu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 4.2. Thuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 4.3. Missie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 4.4. Verlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 4.5. Energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 4.6. Wakker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 4.7. God . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Veldslag 5 Metaforen van de helpende actie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 5.1. Assisteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 5.2. Zijlijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 5.3. Coaching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 5.4. Oplossen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 5.5. Interventie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 5.6. Begrijpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 5.7. Verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 5.8. Spiegelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Veldslag 6 Metaforen van de helpende relatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 6.1. Communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 6.2. Dansen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 6.3. Face to face . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 6.4. Vertrouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 6.5. Ontmoeting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 6.6. Dialoog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Veldslag 7 Ontwikkelingen in de manier van helpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 7.1. Voortgang behouden, landschap toevoegen … . . . . . . . . . . . . . . 151 7.2. Problem-solving behouden, de held toevoegen … . . . . . . . . . . . 152 7.3. Maakbaarheid behouden, het sacrale toevoegen … . . . . . . . . . . . 154 7.4. Liefdadigheid behouden, educatie toevoegen … . . . . . . . . . . . . . 156 7.5. Individualiteit behouden, solidariteit toevoegen … . . . . . . . . . . 157 7.6. Specialisme behouden, het groter geheel toevoegen … . . . . . . . 159 Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Vandamme boeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 Het metaforicum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

Voorwoord van Jikke

ja, hoe begint zoiets: een boek schrijven over zo’n onderwerp en dan ook nog in co-schrijverschap. Voor mij begon het met wat gemopper tegen Rudy: ‘Al de metaforen die te pas en te onpas worden gebruikt in de hulpverlening, dadelijk blijven we ons hele leven op zoek naar ons diepste zelf, pellen we al onze relaties af en blijven we over in onze authentieke naaktheid voor wat?’ Ik ben verwend, want opgevoed door een vader, professor Lubbers, die zelf meester was in het ontwikkelen van metaforen voor zijn hermeneutische psychotherapie. Deze metaforen ontstonden bij hem altijd uit de directe ervaring. Zo was hij een keer, op weg naar zijn broer, verdwaald in de mist en belandde hij bij een wegrestaurant. Daar kwam hij wat op adem, de paniek zakte, en na een kopje koffie werd hem de weg gewezen richting zijn eindpunt. Later thuisgekomen had hij zich zo geholpen gevoeld, dat hij tot een nieuwe metafoor voor zijn werk kwam: ‘Ik ben gewoon als een wegrestaurantje’. Ook toen hij al Alzheimer had gekregen, bleven de metaforen zich bij hem aandienen. Hij liet bijvoorbeeld weten zich te voelen ‘als een opgedroogde rivier’. Hulp aan hem betekende dan ook samen op zoek gaan naar water dat wilde stromen. Deze metaforen waren beeldend en creatief omdat ze voortkwamen uit een beleving. Bij Rudy viel mijn ergernis over de versleten metaforen in coaching in goede aarde: hij was al langer bezig met het metaforengebruik in de hulpverlening, had er een lezing over willen geven tijdens een conferentie maar werd door externe krachten gevloerd voordat hij er maar

Wat als mijn cliënt een ui is!

met één woord over had kunnen reppen: onttroond van zijn fiets door een Antwerpse tram. Ongeveer twee jaar na dit incident, een tijd waarin we veel samengewerkt en samen getraind hebben, en dus na twee jaar nog meer gevoed te zijn door het metaforenvirus dat heerst in coachingsland, trokken we de stoute schoenen aan: het onderwerp riep om een boek en wel van ons samen. Daarna ontstond het avontuur. Want hoe presenteer je als twee schrijvers met twee uitgesproken opinies je gezamenlijke mening? En hoe kom je tot één schrijfstijl waarbij het zangerige van het Vlaamse geïntegreerd raakt met het directe van het Hollandse? Hoe combineer je het sensitieve met het assertieve? Wat daarvoor nodig is, is een groot respect voor elkaars mening en een acceptatie van elkaars stijl. En daarin heb ik veel geleerd van Rudy: de ruimte die hij had en het geduld dat hij mij kon geven was riant. Mijn schriftelijke uitingen waren als beginnend schrijver natuurlijk nog veel te onstuimig. Maar Rudy temde mij al gauw tot een rustig reflecterende, naar ik hoop wijze en misschien zelfs wat oudere dame die in alle minzaamheid leerde cocrëeren. Daartoe is het manuscript, als een veerpondje, wel acht keer heen en weer gegaan tussen Oostende en Utrecht tot de verbinding stabiel genoeg was voor een goede overtocht van onze boodschap. Daarna hebben wij het resultaat in handen gelegd van Prezns in de figuur van Marco Bolsenbroek. Hij heeft er door zijn creativiteit en expertise een prachtig werkje van weten te maken. En zo zijn we naar mijn idee gekomen tot een boekje dat iedere hulpverlener kan inspireren tot reflectie op de eigen visie om zo te komen tot nieuwe creatieve beelden die passen bij de ontwikkelingen van nu. Ik hoop dat je ervan kan genieten, er soms om moet lachen maar ook soms gaat mopperen. Dat zal voor nieuwe beweging zorgen waardoor ook het water weer gaat stromen in onze hulpverleningscultuur. Dank aan Rudy voor dit prachtig avontuur, dank aan Pieter voor zijn geduld en broodnodige redactiewerk, dank aan Nina voor haar interesse en vertrouwen en Malou voor haar creatieve fotografie. En ten slotte dank aan mijn vader, voor het bieden van de traditie en de inspiratie die ten grondslag liggen aan mijn denken. Dit boek is door jullie alle vijf een familieproject geworden. mail@jikkederuiter.nl

Voorwoord van Bert Coenen

lichés in coaching verhaalt over de dagelijkse coachingspraktijk, meer in het bijzonder over het veelvuldig gebruik van metaforen daarin. De kracht van metaforen is de, veronderstelde, eenvoud ervan. Mensen, zowel professionals als cliënten, lijken een voorkeur te ontwikkelen voor ééndimensionale beelden van een als (te) complex ervaren wereld. Een verdienste van dit boek is dat het een bestaande voorraad aan metaforen in kaart brengt. Als opleiders en personal coaches hebben de auteurs toegang tot de metaforen en patronen die professionele begeleiders tijdens hun werk hanteren. Deze verzameling en de ordening daarvan in een zestal categorieën heeft, volgens de auteurs, in de eerste plaats een praktische relevantie. Vandamme & de Ruiter zijn hier te bescheiden. Naast de praktische relevantie draagt het boek mijns inziens op minstens drie punten bij aan de verdere ontwikkeling van de begeleidingskunde als praktijkwetenschap. In de eerste plaats laat het boek, onderliggend, iets zien van de fundamentele spanning tussen dogma en scepsis. Een spanning die het westerse denken diepgaand heeft beïnvloed. In de tweede plaats roept de inhoud van dit boek de vraag op naar de gewenste attitude bij professionele begeleiding. In de derde plaats biedt deze tekst alle aanleiding na te denken over generale criteria om coachingpraktijken, supervisiepraktijken en dergelijke te kunnen positioneren. Deze punten werk ik hieronder kort uit.

Wat als mijn cliënt een ui is!

Dogma en scepsis De geschiedenis van het westerse denken is voor alles een strijd tussen zij die menen te beschikken over de waarheid of zekere kennis en zij die weigeren een idee, een overtuiging overijld voor waar aan te nemen. Dogmatisme gekenmerkt door vooroordelen, arrogantie en ongefundeerde autoriteitsaanspraken remt de ontwikkeling van wetenschap en dus ook praktijkwetenschap. Extreem dogmatisme in de vorm van fanatisme en onverdraagzaamheid kan gemeenschappen, samenleving te gronde richten. Een scepticus is geen twijfelaar of ontkenner van waarheid maar iemand die bewust beschouwt en onderzoekt. Hij schort zijn oordeel op, echter zonder bij voorbaat te stellen dat deze opschorting definitief is. Een scepticus beschikt over het vermogen om tegenover iedere voorstelling, iedere gedachte een andere te stellen, op welke manier dan ook. Hij gaat in eerste instantie uit van gelijkwaardigheid van tegengestelde feiten en argumenten die het mogelijk maken zijn oordeel op te schorten (epochê). De wijsgerige scepsis heeft haar pijlen achtereenvolgens gericht op de verhouding tussen geloof en rede, nadien op de mogelijkheden om tot empirische wetenschap te komen en de laatste decennia op de vraag wat kennis is en wat wij kunnen weten. Dogmatici maken graag gebruik van krachtige beelden die de boodschap comprimeren, verdichten tot een ‘oneliner’. De metafoor ‘christenhond’ is hiervan een voorbeeld. Sceptici daarentegen gaan uit van de onmogelijkheid om iets eens en voor altijd te weten, zij benadrukken het voorbijgaande, het voorbijkomende. Hun beelden zijn eerder metonymisch, dat wil zeggen verschuivend. Terzijde merk ik op dat het goed is hierbij in het oog te houden dat de onmogelijkheid om iets eens en voor altijd zeker te weten een wijsgerig, meer in het bijzonder sceptisch probleem en de radeloosheid van het niet weten een existentieel probleem is. Bovengenoemde Weltanschauungen zijn, zoals de metaforenkritiek van Vandamme & de Ruiter duidelijk maken, aanwezig in de wereld van professionele begeleiders.

Voorwoord

Professionele begeleiders, dogmatici, die denken de waarheid gevonden te hebben en werken vanuit en met sterke metaforen zijn, afgaande van de recente begeleidingsliteratuur, sterk vertegenwoordigd. Professionele begeleiders met een sceptische oriëntatie vormen een minderheid.

Begeleidingskundige attitude In Musils indrukwekkende en onvoltooid gebleven roman De man zonder eigenschappen wordt het thema van dogma en scepsis geconcretiseerd aan de hand van twee mensbeelden. Een mens met eigenschappen is iemand die uitgaat van de heersende deugden, metaforen, spijkerharde opvattingen en overtuigingen. Hij is een dogmaticus. Een mens zonder eigenschappen ontbeert dergelijke overgeleverde eigenschappen en kwaliteiten. Hij is een mogelijkheidsmens, een scepticus, die met behulp van verbeelding, dromen en metoniemen zijn weg zoekt in de wereld van de ‘gezond verstand mensen’, die zoals gezegd hechten aan harde feiten, uitgesproken meningen, onwankelbare inzichten en standpunten. Mensen zonder eigenschappen daarentegen zijn doortrokken van het nog niet, van mogelijkheidszin. De rijkdom zit in de onvoltooidheid. Dergelijke nog niet mensen komen we in de filmkunst, de literatuur, maar ook in de harde dagelijkse realiteit tegen als slackers, Zij zoeken binnen de in hun ogen kafkaesk en faustisch ingerichte organisaties en instituties naar ‘leegtes’ om hun verlangens, fantasieën en creativiteit kwijt te kunnen. Zij beschikken over het vermogen om tegenover de heersende voorstellingen en opvattingen een andere te stellen. Slackers participeren onder hun eigen voorwaarden, zij experimenteren met niet-alledaagse wijzen van productie en consumptie. Het zijn levenskunstenaars die aannemelijk maken dat het leven juist des te beter kan worden geleefd als het geen zin heeft. Binnen de diverse vormen van begeleiding komen we bij professionals beide houdingen tegen. Hierbij lijken de professionals met eigenschappen goed vertegenwoordigd. Er is een groot aanbod van coaches, supervisoren, counselors die zich positioneren als tafelheer of tafeldame voor het management, voor de gevestigde belangen. Zij zijn goed toegerust voor het ontwikkelen of herstellen van passend werkgedrag, het bevorderen van gewenste deskundigheden of het verminderen en zo mogelijk

Wat als mijn cliënt een ui is!

opheffen van aan het werk gerelateerde emotionele belemmeringen. Hun inspanningen richten zich primair op het bestendigen of verbeteren van de bestaande organisatorische sturing en vormgeving. Er is binnen alle sectoren veel vraag naar dergelijke goed opgeleide, ervaren, vakbekwame begeleiders. Het zal iedereen, zeker na het lezen van dit boek, helder zijn dat een clichématige toepassing van krachtige metaforen door de jaren heen de afstemming tussen vraag en aanbod heeft bevorderd. Maar het clichématige gebruik van metaforen in de dagelijkse begeleidingspraktijken heeft als negatief gevolg gehad dat een ontwikkeling, middels kritisch onderzoek en beschouwing, in de richting van een praktijkwetenschap lange tijd heeft gestagneerd. Immers professionals met eigenschappen die vooral gebruik maken van al bestaande metaforen zijn minder goed geëquipeerd om het tot dan ondenkbare en dus onbenoembare binnen bestaande situaties te onderzoeken. Vandamme & de Ruiter stellen ‘soms zijn de clichés ook stokpaardjes van coaches en opleiders. Op zich is er niets mis met stokpaardjes en heilige huisjes. Maar soms kunnen ze een ideologie uitdragen die volgens onze subjectieve mening eenzijdig, onnodig of zelf schadelijk is – in het licht van wenselijke maatschappelijke ontwikkeling.’ En dit is nu precies waar zij iets tegen willen doen. Vechten tegen clichés. Zij lijken zich hier op te stellen als professionals zonder eigenschappen door de toepassing van metaforen bij coaching kritisch te beschouwen en te onderzoeken.

De begeleidingskundige situatie Vandamme & de Ruiter bieden inzicht in de veelheid aan metaforen die dagelijks worden gebruikt in begeleidingssituaties. Deze verzameling neemt nog altijd toe. Iedere nieuwe mode, trend, hype voegt weer beelden toe. Het staat elke professionele begeleider vrij hieruit te putten. De auteurs van Clichés in coaching roepen beroepsbeoefenaars op om grote schoonmaak te houden door bewust(er) te worden van de ideologische fundamenten van metaforen. Als hulpmiddel bieden zij hierbij de ontwikkelformule met als kernvragen ‘wat willen we behouden, wat toevoegen en wat loslaten van hoe we nu helpen’ (hoofdstuk 7) aan. Dit lijkt mij een goede eerste stap. Vanuit een praktijkwetenschappelijke

Voorwoord

benadering lijkt vervolgens de vraag hoe een praktijk eruitziet die werkelijk een praktijk is voor het begeleidingskundige handelen’, of anders gezegd ‘wat is nu een begeleidingskundige situatie’ van belang. Wil er sprake zijn van een begeleidingskundige situatie dan dient voldaan te worden aan de volgende, noodzakelijke, voorwaarden: In de begeleiding komen ingrijpende keuzemogelijkheden aan de orde. In het begeleidingskundige handelen staat men dan voor de uitdaging om in een co-creatief, dialogisch proces tegengestelde feiten en meningen, belevingen, ervaringen en handelingen – het gebeuren – te beschouwen en te onderzoeken. In de begeleiding is dan een gevoeligheid voor, een spanning tussen, meervoudig beleven, ervaren en handelen. Oordelen worden zo lang als wenselijk is opgeschort (epochê), maar er komt idealiter een moment waarop een keuze, een beslissing duidelijk wordt. Deze spanningsvolle relatie van opschorten en beslissen neemt in de begeleidingskundige situatie een belangrijke plaats in. De mogelijkheden van een uitzondering worden niet uitgesloten. In de begeleidingskundige situatie wordt naast het ontwikkelen, ontwerpen of herstellen van passend werkgedrag of sociaal gedrag de mogelijkheid open gehouden voor de waarde van de uitzondering, het uitzonderlijke (in termen van Badiou ‘het evenement’). Dergelijke situaties hebben ‘evenementiële kwaliteiten’. De keuze, spanningsvolle relatie en de uitzondering zijn belangrijke voorwaarden voor een dergelijke sceptisch georiënteerde begeleidings kundige situatie. Mijn stelling is dat veel begeleiding niet aan ge noemde criteria voldoet.

Slot Zelf heb ik mij de afgelopen jaren beziggehouden met de ontwikkeling van een praktijkwetenschap, begeleidingskunde. Drie boeken zijn hierbij van bijzonder belang gebleken omdat zij, terugkijkend, getuigen van een sceptisch perspectief. In De illusie van voltooidheid uit 2003 heb ik tegen het toenmalige dogma van ‘het Nederlandse supervisieconcept’ van Siegers gepleit voor het erkenning van meerdere supervisieconcep-

Wat als mijn cliĂŤnt een ui is!

ten als ook voor de attitude van de mens zonder eigenschappen. In Het verborgen lijden in organisaties uit 2005 heb ik aandacht gevraagd voor het in de organisatie en managementliteratuur verwaarloosde aspect van het lijden en voor slack als opschortende attitude. In Schuren, knutselen en schooieren uit 2009 zijn deze componenten hernomen en verder uitgewerkt. Dogmatisch geĂŻnspireerde begeleidingen gaan ervan uit dat bestaande metaforen richtinggevend en daardoor zingevend zijn. De oproep van Vandamme & de Ruiter om grote schoonmaak te houden door de vaak impliciet blijvende ideologische lading van metaforen te onderzoeken heb ik in dit voorwoord gevolgd. Dit heeft geleid tot het besef dat juist zinledigheid gezien kan worden als bron van leven. Het werkzame leven kan juist beter geleefd worden als het geen zin heeft. Afsluitend kan gezegd worden dat de auteurs er in geslaagd zijn een tekst af te leveren die niet alleen praktische relevantie heeft, maar ook bijdraagt aan de verdere ontwikkeling van de begeleidingskunde als praktijkwetenschap. Zij doen dit onder meer door te wijzen op de culturele en historische dimensies, door de etymologische ontleding van binnen de begeleiding veel gehanteerde begrippen, door hun pleidooi voor een grote schoonmaak. Dr. Bert Coenen, lector Begeleidingskunde & Begeleidingsvormen (i.h.b. coaching en supervisie). Transfergroep Rotterdam / Instituut voor Sociale Opleidingen.

Voorwoord

Hoe kun je door je wijze van helpen een bijdrage leveren tot de ontwikkeling van de samenleving?

Wat als mijn cliĂŤnt een ui is!

Inleiding

én cliënt geholpen hebben is mooi. Er tijdens je loopbaan tien duizend geholpen hebben, is nog mooier. Voor velen is daarmee de cirkel rond. Voor ons niet. Het is ongetwijfeld zo dat een goed gesprek voldoening oplevert voor jezelf en je cliënt. Helpende gesprekken geven energie. Binnen de beslotenheid van je praktijk heb je dan iets moois gedaan, maar wat is de zin van dit soort helpen? Heb je met jouw hulp ook een bijdrage geleverd aan bredere vraagstukken en doelstellingen? Heb je meegewerkt aan de ontwikkeling van de samenleving? Of heb je je beperkt tot het beantwoorden van de individuele hulpvraag? De nieuwe trend ‘coachen’ lijkt een verschil te willen maken in hoe we helpen. Veel hulpverleners, leidinggevenden en leerkrachten voegen het coachen toe aan hun kernactiviteit. Soms vervangen ze zelfs hun kernactiviteit door coaching. Gesprekken worden persoonlijker, er wordt geluisterd, er worden vragen gesteld, er wordt waarderend te werk gegaan. Coaching heeft veel succes. Dat brengt ons op de vraag: Wat is de historische bijdrage van coaching tot de ontwikkeling in hoe we helpen? Wat levert coaching op, maatschappelijk gezien? Het lijkt gangbaar in maatschappelijke ontwikkelingsprocessen dat nieuwe concepten en benaderingen altijd terugvallen op oudere denkbeelden en gedragspatronen. Is dat in dit geval ook zo?