In uw hand heeft u de derde druk van het Handboek voor Coaching. Het Handboek is een standaardwerk voor professionele coaches en mensen die kennis willen nemen van de tools en denkrichtingen die coaches zoal gebruiken.
Drie delen Deel I van het Handboek voor Coaching bevat vooral de basics van het coachen, met onderwerpen als: Competenties van een coach, Basisvoorwaarden, het COACH-model, Kernreflectie, Oplossingsgericht coachen, Teamcoaching, Kernkwadranten, Zelfanalyse, Evaluatie en meer. Deel II van het Handboek voor Coaching gaat over die elementen die te maken hebben met de gedachten en motivatie achter het gedrag van mensen. In dit deel komen onderwerpen aan bod als: De 6 denkende hoofddeksels, het Enneagram, RET, Visualisaties, Voice Dialogue, PMA, NLP, De STOP-techniek en meer. Deel III van het Handboek voor Coaching is het deel voor de professional. Hierin komen ook de meer therapeutische, spirituele en diepgaande methodieken aan bod, als: wederom het Enneagram, Enermations, Systemisch Coachen, Functionele Analyse, Chakramodel voor Personal Coaching, Lichaamswerkvormen, Kwantumbewustzijn in Coaching en meer.
Het Handboek voor Coaching
Alex Engel is actief als coach sinds 1993. In aanvang coachte hij vooral leidinggevenden op loopbaanvraagstukken. In de loop der tijd is hij zijn terrein gaan verbreden van Executive coaching naar gebieden als Performance coaching, Teamcoaching en Life coaching. Als fervent voorvechter voor de professionalisering van het coachvak richtte hij in 2001 de Nederlandse Orde van Beroepscoaches (NOBCO) op. In 2009 rondde hij een Masterstudie in Coaching Science af. Alex is auteur en producent van diverse instrumenten, software en publicaties over coaching, waaronder dit Handboek voor Coaching.
Transformational Coaching
De inhoud Coach, auteur en producent Alex Engel creëerde, in samenwerking met zo’n veertig collega coaches en andere professionals een driedelig naslagwerk van meer dan 750 pagina’s opvattingen, modellen, methodieken, systemen en formulieren voor professionele coaching. De brede inhoud van de drie delen geeft voldoende diepgang om coaches en leidinggevenden inzicht te geven in de diverse methodieken die coaches gebruiken om blijvende resultaten met hun coachees te realiseren.
Trans formational Coaching Het Handboek voor Coaching Methodieken, modellen, technieken en formulieren voor professionele coaching
ISBN 978-90-74959-04-9
Life University
9 789074 959049
Life University
Het Handboek voor Coaching
Deel III Transformational Coaching
Colofon Het Handboek voor Coaching Deel III - Transformational Coaching Samenstelling en redactie Alex J. Engel Derde druk 2009 Š Life University Postbus 2597 2002 RD Haarlem www.lifeuniversity.nl ISBN: 978-90-74959-04-9 Omslagontwerp: Prezns, Marco Bolsenbroek Lay-out: Prezns, Marco Bolsenbroek Uitgegeven in samenwerking met Siebren van Hoog (info@Anduko.nl) Š Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de uitgever.
| III
Door Alex J. Engel
Voorwoord Voor u ligt deel III van het Handboek voor Coaching. Voor veel coaches is dit het ‘snoepdeel’ van het Handboek, omdat in dit deel de meeste hoofdstukken gaan over de meer diepgaande aanpak in coaching. Net zoals deel I en II was het een hele klus om de verschillende hoofdstukken te rangschikken, te redigeren en voor druk klaar te maken. Aan één deel werken zo’n twintig mensen mee. Het coördineren daarvan heeft nog al wat voeten in de aarde. Het resultaat is er echter naar. Het is opnieuw een boek geworden waar veel bruikbare informatie in te vinden is. Alleen door een hoofdstuk te lezen, wordt de lezer uiteraard nog geen specialist in de beschreven methodiek. Toch bieden de meeste hoofdstukken ruim voldoende inzicht om iets met de beschreven methodiek te kunnen doen. Een aantal hoofdstukken biedt zelfs een zo volledige beschrijving aan dat de lezer direct al met de methodiek aan de slag kan. Veel studeerplezier met deel III, het meest diepgaande deel van het Handboek voor Coaching. De schrijfstijl Bij het lezen van de diverse hoofdstukken in dit boek zal het u wellicht opvallen dat de schrijfstijlen verschillen. Dat komt doordat het Handboek voor Coaching is samengesteld door een team van coaches. Al deze coaches hebben hun specialistische vakkennis voor u op papier gezet. Ieder op zijn eigen wijze. Er is voor vrijheid in schrijfstijl gekozen omdat de schrijver dan meer ziel in het hoofdstuk kan leggen dan dat het precies volgens één bepaalde stijl geschreven had moeten worden. Passie genoot voor de uitgever de voorkeur boven een sterk doorgevoerd schrijfstijlprotocol. Hij en zij, je of u Daar waar in dit boek ‘hij’ staat beschreven wordt in nagenoeg alle gevallen ‘hij/zij’ bedoeld. Alhoewel ook veel in de derde persoon is geschreven hebben we er als schrijvers voor gekozen om daar waar de lezer wordt aangesproken het collegialere ‘je’ in plaats van het meer afstandelijke ‘u’ te gebruiken, temeer daar coaching een persoonlijk vak is en dit boek dóór collega’s vóór collega’s is geschreven. Vanaf hier zullen wij u dus met ‘je’ aanspreken. Voor wie is dit boek bedoeld Het Handboek is bedoeld voor professionele coaches, maar net zo goed voor leidinggevenden die hun medewerkers beter willen kunnen begeleiden (coachend leidinggeven). De inhoud van de drie delen van het Handboek kan bovendien nuttig zijn voor een ieder die inzicht wil krijgen in coaching als ontwikkelingsinstrument. Terminologie In het boek komen we naast het woord ‘coach’ vaak het woord ‘coachee’ tegen en soms het woord ‘gecoachte’. Met de laatste twee worden diegenen bedoeld die de coaching ondergaan. Voor het overige verwijzen we graag naar de begrippenlijst achter in het Handboek.
IV |
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
Dankwoord Vanaf deze plek wil ik als producent alle schrijvers en met name Menno Prins bedanken voor de eindredactie van deel III. De namen en gegevens van de schrijvers van dit deel staan, voorzover ze al niet in deel I of II staan, achter in dit boek. Het staat de lezer vrij om met de schrijvers contact op nemen om meer over hun bijdrage te weten te komen. Copyright De modellen en theorieën in dit boek mogen vrijelijk worden gebruikt voor de eigen coachpraktijk. Het dupliceren van delen uit de inhoud om aan derden uit te geven, zonder toestemming van de uitgever, is echter strafbaar. Op- en aanmerkingen Eén van de belangrijkste competenties van een coach is écht kunnen luisteren. Vanuit dit perspectief verwelkomen we als samenstellers van dit boek elke opmerking of informatie die van waarde kan zijn voor de verbetering van de inhoud.
|V
Korte inhoudsopgave Hoofdstuk 1. The Work of Byron Katie
3
Hoofdstuk 2. Het enneagram als begeleidingsinstrument
15
Hoofdstuk 3. Interactionele Analyse
35
Hoofdstuk 4. Lichaamswerk
47
Hoofdstuk 5. Transactionele Analyse in coaching
57
Hoofdstuk 6. Spiral Dynamics Integral® Herken de evolutie in menselijke ontwikkeling
89
Hoofdstuk 7. Het Chakramodel voor Personal Coaching
111
Hoofdstuk 8. De Human Element-benadering
129
Hoofdstuk 9. Kwantum Bewustzijn in Coaching© Een multi-dimensionele benadering van de klant
149
Hoofdstuk 10. Zijnsgeoriënteerde coaching
165
Hoofdstuk 11. Enermations
195
Hoofdstuk 12. Werken met EMO’s
213
Hoofdstuk 13. Gestaltmethodiek
225
De schrijvers
241
VI |
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
Uitgebreide inhoudsopgave Hoofdstuk 1. The Work of Byron Katie
1.1 Inleiding 1.2 Achtergrond 1.2.1 Het ontstaan 1.2.2 Proces van zelfrealisatie 1.3 Het Model 1.3.1 Oordeel over je naaste 1.3.2 Schrijf het op 1.3.3 Stel de 4 vragen 1.3.4 Keer het om 1.4 Toepassing en gebruik 1.4.1 Gedachten en beperkende overtuigingen 1.4.2 The Work samen doen 1.4.3 Magie achter The Work 1.4.3.1 De vragen 1.4.4 De omkering 1.4.5 De rol van de coach 1.4.6 Als The Work niet werkt 1.5 The Work in de praktijk 1.6 Tot slot 1.7 Literatuur
Hoofdstuk 2. Het enneagram als begeleidingsinstrument 2.1 Inleiding 2.1.1 Geschiedenis 2.1.2 Toepassingsgebieden van het enneagram 2.2 Het enneagram: inzicht in jezelf en anderen 2.2.1 Negen visies op de werkelijkheid 2.2.1.1 Type 1: De Perfectionist ‘Ik ben goed dus ik ben’ 2.2.1.2 Type 2: De Helper ‘Ik help dus ik ben’ 2.2.1.3 Type 3: De Succesvolle Werker ‘Ik doe dus ik ben’ 2.2.1.4 Type 4: De Romanticus ‘Ik voel dus ik ben’ 2.2.1.5 Type 5: De Waarnemer ‘Ik denk dus ik ben’ 2.2.1.6 Type 6: De Loyale Scepticus ‘Ik twijfel dus ik ben’ 2.2.1.7 Type 7: De Levensgenieter ‘Ik heb plezier dus ik ben’ 2.2.1.8 Type 8: De Baas ‘Ik wil dus ik ben’ 2.2.1.9 Type 9: De Bemiddelaar ‘Ik ben er niet dus ik ben’ 2.2.2 Factoren die van invloed zijn op het enneagramtype
3 3 3 4 4 4 4 5 5 5 6 6 6 6 7 7 8 8 10 10 15 16 16 17 18 19 19 20 20 21 21 22 22 23 23
| VII
2.3 Coachen met het enneagram 2.3.1 Coachen op zelfinzicht 2.3.2 Coachen op psychologische groei 2.3.3 De invloed van het enneagramtype van de coach 2.4 Praktijkvoorbeelden 2.5 Literatuurlijst 2.6 Adressen
Hoofdstuk 3. Interactionele Analyse 3.1 3.2 3.3 3.4
Inleiding Het model Starten met de Interactionele Analyse Interactie tussen situatie en persoon 3.4.1 Welke factoren veroorzaken stress bij de coachee? 3.4.2 Wat zijn de stresssignalen op korte termijn? 3.4.3 Wat zijn de stressreacties op lange termijn? 3.4.4 Wat is de mate van sociale ondersteuning? 3.5 Vaardigheden 3.6 De winst om het systeem in stand te houden 3.7 Vervolg coachtraject 3.8 Literatuur
Hoofdstuk 4. Lichaamswerk
4.1 Lichaamswerk: definitie en achtergrond 4.2 Lichaamswerk vanuit de psychomotorische therapie 4.3 Lichaamswerk: toepassing en gebruik 4.3.1 Toepassing 4.3.2 Gebruik 4.4 Casusbeschrijving 4.5 Tot slot 4.6 Literatuur
Hoofdstuk 5. Transactionele Analyse in coaching
5.1 Het voordeel van Transactionele analyse in coaching 5.2 Wat is Transactionele analyse? 5.3 Uitgangspunten van Transactionele Analyse 5.4 Basisbegrippen van Transactionele Analyse 5.4.1 Ego-posities 5.4.2 Transacties 5.4.3 Waardering en ‘strooks’ 5.4.4 Basisposities 5.4.5 Tijdstructurering 5.4.6 De dramadriehoek 5.4.7 Script 5.5. Gebruik maken van Transactionele analyse in coaching 5.5.1 Verheldering van de relatie en communicatie tussen coach en coachee 5.5.1.1 Het contract 5.5.1.2 Projectie 5.5.2 Inzicht in hoe de coachee met anderen omgaat
24 24 25 28 28 30 30 35 35 36 36 37 38 39 39 40 43 43 43 47 48 48 48 49 49 54 54 57 57 58 58 58 66 69 70 71 73 75 78 79 79 79 80
VIII |
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
5.5.2.1 Gebruik maken van de basisconcepten: ego-posities en transacties 5.5.2.2 Gebruik maken van script 5.5.3 De praktijk (Een casus) 5.6 Bronnen
Hoofdstuk 6. Spiral Dynamics IntegralÂŽ Herken de evolutie in menselijke ontwikkeling 6.1 Inleiding 6.2 Achtergrond 6.3 Het model 6.3.1 De acht waardesystemen 6.3.2 De dynamiek van verandering 6.4 Toepassing 6.4.1 PeopleSCAN methode 6.4.2 Values Test profiel 6.4.3 Change State Indicator 6.4.4. CultureSCAN profiel 6.4.5. Andere toepassingen 6.5 Zelf aan de slag 6.6 Bronnen
Hoofdstuk 7. Het Chakramodel voor Personal Coaching 7.1 Inleiding 7.2 De chakra’s 7.2.1 Twee energie stromen: Verruiming en realisatie 7.2.2 Opbouw paragrafen 7.3 Coachen met het chakramodel 7.3.1 Fase 1: Behoeften 7.3.2 Fase 2: Zelfacceptatie 7.3.3 Fase 3 - Levensdoel 7.4 Een case beschrijving 7.5 Geraadpleegde boeken
Hoofdstuk 8. De Human Element-benadering
8.1 Achtergrond 8.2 Het model 8.2.1 Eerlijkheid 8.2.2 Keuze 8.2.3 Onbeperktheid van vermogens 8.2.4 Zelfrespect, gevoel van eigenwaarde 8.2.5 De FIRO-theorie 8.2.5.1 Inclusie: Erbij horen, IN of UIT zijn 8.2.5.2 Control: In control zijn. BOVEN of ONDER op de statusladder 8.2.5.3 Openheid: Zich open stellen voor. OPEN of GESLOTEN zijn 8.2.5.4 Ontwikkelingsgeschiedenis van individuele patronen 8.3 Toepassing en gebruik 8.4 Het model in de praktijk 8.4.1 Voorbeeld van een casus in de coachingpraktijk 8.5 Literatuur
80 80 80 84
89 89 90 90 94 98 99 100 102 102 105 105 105 111 111 112 113 115 116 118 121 122 125 129 130 131 131 132 132 132 133 134 136 138 139 141 141 144
| IX
Hoofdstuk 9. Kwantum Bewustzijn in Coaching© Een multi-dimensionele benadering van de klant
9.1 Inleiding 9.2 Energie oceaan 9.3 Nieuwe inzichten 9.4 KwantumBewustzijn en de 7 niveaus 9.5 Multi Dimensioneel Bewustzijn 9.6 Multi-dimensioneel Bewustzijn in werking 9.7 Het vinden van de valse kern.
Hoofdstuk 10. Zijnsgeoriënteerde coaching
10.1 Inleiding in Zijnsoriëntatie 10.1.1 Ontstaan van Zijnsoriëntatie 10.1.2 Zijnsmomenten in ons leven 10.1.3 Uitgangspunten van Zijnsoriëntatie 10.2 Zijnsgeoriënteerde coaching: voor wie? 10.3 Werkwijze en methodieken van Zijnsgeoriënteerde coaching 10.3.1 Houdingtraining 10.3.2 Lichaamswerk 10.3.3 Meditatie 10.3.4 Visualisatie 10.3.5 Psychologisch onderzoek 10.3.6 Integratie 10.4 Meesterschap boven vakmanschap 10.4.1 Vakmanschap 10.4.2 Meesterschap 10.5 Zijnsgeoriënteerde coaching in organisaties 10.6 Slotwoord 10.7 Bijlage 1: Een Zijnsgeoriënteerd coachingstraject 10.8 Bijlage 2: Opleiding tot Zijnsgeoriënteerd coach 10.9 Bijlage 3: Coachovereenkomst 10.10 Literatuurlijst 10.11 Informatie
Hoofdstuk 11. Enermations
11.1 Inleiding 11.2 Mededogen 11.3 Werkelijkheid 11.4 Dat-wat eenheden (enermations) 11.5 Bewustzijn 11.6 Aandacht 11.7 Aandachtsvelden 11.8 Input 11.9 Transformatie 11.10 Output is input 11.11 Grenzen en beperkingen 11.12 Balans, harmonie en ritme 11.13 Toeval 11.14 Slot 11.15 Literatuur
149 150 150 152 154 158 160 165 165 166 166 168 171 171 173 173 174 176 178 181 181 182 184 187 187 189 190 191 192 195 196 196 197 197 198 200 202 204 205 206 206 208 208 209
X|
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
Hoofdstuk 12. Werken met EMO’s
12.1 Inleiding 12.2 Verschillende soorten EMO’s 12.3 Een standaard EMO maken 12.3.1 Fase 1: De EMO maken 12.3.2 Instructies 12.3.3 Fase 2: Toelichten van de EMO door de coachee 12.4 Fase 3: Samenvatten 12.5 Fase 4: interpreteren 12.6 Slotopmerkingen
Hoofdstuk 13. Gestaltmethodiek
213 213 214 214 216 217 219 219 220
13.1 Inleiding 13.2 Achtergrond 13.3 Bouwstenen van de gestaltmethodiek 13.4 Gestaltmethodiek 13.5 Toepassing en gebruik 13.6 Interventies binnen de gestaltmethodiek 13.7 Geraadpleegde literatuur 13.8 Overige informatie
225 225 227 227 230 231 237 238
De schrijvers
241
1. The Work of Byron Katie
Hoofdstuk
The Work of Byron Katie
1
|1
2|
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
1. The Work of Byron Katie
Door: Mandy van Nobelen
1. The Work of Byron Katie 1.1 Inleiding
In dit hoofdstuk staat The Work of Byron Katie centraal. The Work is geen model of te vergelijken met welke methode ook. Het is in de kern geen coachingsmodel: het is een ervaring. The Work is een simpele methode ontstaan in de mind van een doodgewone, Amerikaanse vrouw die geen enkele intentie had iets te creëren. The Work is een methode om beperkende gedachten, veroordelingen en overtuigingen te onderzoeken. Door ze te onderzoeken, door in te zien dat ze niet waar zijn en je dit te realiseren, kun je het omdraaien. Het is niet zo zeer dat je wordt gevraagd de gedachten te laten varen, maar ze met begrip tegemoet te treden. De gedachten laten dan jou los! Ofwel, het zijn slechts 4 vragen en een omkering, zonder enig motief. De kracht zit ‘m in haar eenvoud. Het is niet datgene wat je denkt te zien, te horen of te voelen. Het is slechts jouw persoonlijke interpretatie van wat jij denkt dat het is.
1.2 Achtergrond 1.2.1 Het ontstaan Op een ochtend in februari 1986 werd Byron Katie wakker en bemerkte dat ze op de vloer lag van een instelling, waar ze was opgenomen. De jaren ervoor was ze diep ongelukkig geweest, depressief en tot weinig in staat. Tot op die bewuste ochtend ze op de vloer wakker werd, omdat ze het idee had dat ze het niet verdiende om in een bed te slapen. Vanuit die beperkende overtuiging ontstond hetgeen later The Work zou gaan heten. Ze werd wakker zonder enig besef van wie of wat ze was. Zo zegt Byron Katie in haar boek ‘Vier vragen die je leven veranderen’: ‘Er bestond geen ik. Het leek alsof iets anders wakker was geworden. Het opende mijn ogen. Het keek door Katies ogen. Alles was onherkenbaar. En het was bedwelmd door vreugde. Niets stond er los van of was onacceptabel. Er was in mij een woordeloos proces van onderzoek ontwaakt dat al mijn lijden liet oplossen.’ Ze zag wat haar al die tijd werkelijk ongelukkig had gemaakt, wat haar die pijn had bezorgd, want op momenten dat ze sliep, verdween juist die pijn. Het akelige gevoel kwam terug op momenten dat ze wakker werd. Hierdoor realiseerde zij zich dat het haar gedachten waren die haar zo kwelden. Vandaar uit kwam het besef dat de gedachten haar niet de waarheid lieten zien, maar dat ze die pijn zelf creëerde door de gedachten die zij over een bepaalde situatie had. Zo ontstonden als bijna vanzelf de 4 vragen, die niet alleen het leven van Byron Katie zelf zouden veranderen, maar wereldwijd duizenden mensen zouden helpen bij het verlossen van
|3
4|
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
pijnlijke gedachten. The Work zou een origineel en radicaal proces van zelfrealisatie blijken. 1.2.2 Proces van zelfrealisatie Vaak denk je dat datgene wat je denkt de realiteit is, en meestal is dat het juist niet! Hierdoor creëer je frustratie, boosheid en verdriet, want gedachten zijn slechts jouw persoonlijke interpretaties van wat jij denkt te zien, te horen of te voelen. Op het moment dat jij je gedachten als de waarheid beschouwt, hecht je je eraan. Dan ben je gehecht aan wat jij als waarheid denkt te zien. Je wordt teleurgesteld of geïrriteerd als jouw gedachten niet overeenkomen met de realiteit. Gedachten als: ‘Mensen moeten eerlijker zijn’ – ‘Ik kan niemand vertrouwen!’ – ‘Ik moet afvallen’ kunnen je belemmeren in je dagelijks functioneren en ervoor zorgen dat je niet datgene uit jezelf haalt, wat erin zit! Het gaat er niet zo zeer om je neer te leggen bij deze gedachte, noch om passief of onverschillig te worden, maar door je gedachten te onderzoeken en ze vòòr je te laten werken. Blijf je tegen de stroom invechten of ga je liever met de stroom van het leven mee? Wat geeft je meer kracht? The Work laat je uiteindelijk zien dat datgene wat niet had moeten gebeuren (volgens jouw gedachten), juist wél had moeten gebeuren. Het had moeten gebeuren, simpelweg omdat het gebeurd is! En kon jij met jouw gedachte daar verandering in brengen? Door juist het proces zijn gang te laten gaan, krijgt de verwarring in jezelf de kans zichzelf op te heffen. Zo kun je weer helder waarnemen en jezelf in die ervaring zien. De verwarring waarin je je bevond, heeft ruimte gemaakt voor het zuiver kijken naar datgene wat Is. Zoals Byron zelf zegt: ‘Vrede zit altijd in je, het is maar 4 vragen van je verwijderd’!
1.3 Het Model
The Work of Byron Katie is als methode uiterst simpel: - Oordeel over je naaste - Schrijf het op - Stel 4 vragen - Keer het om 1.3.1 Oordeel over je naaste Al jaren krijg je te horen dat je niet mag oordelen over anderen en tegelijkertijd doe je dat maar al te vaak. Zo weet je hoe andere ouders hun kinderen moeten opvoeden, kun je haarscherp aangeven wat je partner eigenlijk had moeten doen, maar heeft nagelaten, wat je collega had moeten weten, maar vergeten was. Met andere woorden: je hebt gauw je oordeel klaar. The Work echter nodigt je juist uit om deze veroordelingen aan het papier toe te vertrouwen. Zo leer je via de ander nieuwe facetten van jezelf kennen! 1.3.2 Schrijf het op In het schrijfgedeelte van The Work, het zgn. denken op papier (zie www.byronkatie.com), word je gevraagd door middel van het beantwoorden van 6 vragen je grieven, irritaties, boosheid of pijn op te schrijven, die in jouw leven nog als onopgelost voelen. Dit kunnen situaties zijn uit het verleden, maar ook bijvoorbeeld kleine conflictjes in het hier-en-nu (Zie ook bijlage 1, vertaling van www.thework.com/TheWorksheet.asp).
1. The Work of Byron Katie
Tijdens deze oefening mag je zo waar ongegeneerd oordelen over een ander. De woorden die je opschrijft, zijn slechts voor jouw ogen bestemd! Je mag alles aan het papier toevertrouwen. Als je dan later je antwoorden terug leest, kun je daarin vinden wat je gedachten over die specifieke situaties zijn en van welke beperkende overtuigingen er wellicht sprake is. Zo zul je ervaren hoe irreëel je gedachten vaak zijn. 1.3.3 Stel de 4 vragen Vervolgens onderzoek je elke zin die je op het werkblad hebt ingevuld met 4 vragen: 1. Is het waar? 2. Kun je absoluut weten dat het waar is? 3. Hoe reageer je wanneer je die gedachte gelooft? - zie je een reden om de gedachte los te laten? - kun je een vreedzame reden bedenken om de gedachte vast te houden? 4. Wie zou je zijn zonder die gedachte? Het gaat er niet om dat je het antwoord wéét, maar dat je verder kijkt dan de snelle antwoorden van het intellect. Je mag op zoek gaan naar een diepere wijsheid in jezelf door naar de stem van je hart te luisteren. Daar bevinden zich de antwoorden op al de vragen in jouw leven. 1.3.4 Keer het om De laatste stap is het omdraaien van je gedachte in een gedachte die meer waar is dan de oude. Het gaat er niet om een zinnetje om te zetten in een positiever geluid, maar juist om die omkering te zoeken die een klik in je teweeg brengt. Wees dus creatief met de omkeringen. Op één gedachte zijn er meer omkeringen mogelijk: - ‘Mijn broer moet een goed contact met mijn ouders hebben!’ kan dan worden: - ‘Ik moet een goed contact met mijn ouders hebben!’ - ‘Mijn broer moet niet een goed contact met mijn ouders hebben!’ - ‘Ik moet een goed contact met mijn broer hebben!’ - ‘Ik moet een goed contact met mijzelf hebben!’ Er is er vaak maar één die werkelijk goed voelt. Soms vindt het niet direct plaats, maar openbaart het zich indirect, bijvoorbeeld via een gebeurtenis die later plaatsvindt. Soms heeft het even de tijd nodig om datgene wat tijdens The Work of Byron Katie is ervaren, te laten zakken. De werkelijke omkering is pas een feit wanneer het in het dagelijkse leven, in de praktijk zijn weerslag heeft. In de omdraaiing gaat een expliciet, innerlijke verantwoordelijkheid schuil. Het zijn openbaringen die je laten zien hoe alles een afspiegeling is van jouw denken. In de omdraaiing ervaar je waar het werkelijk om gaat in jouw leven en in jou als persoon. Deze nieuwe waarheid, het omkeren van de gedachte, schept orde in de chaos en kan zo zorgen voor meer fysieke, emotionele, mentale en spirituele vrijheid.
1.4 Toepassing en gebruik
The Work is een ervaring en door haar juist zelf te doen, creëer je diepgang en helpt het je samen meer naar de kern van het probleem of de doelstelling te komen. Het geeft ruimte in het denken. Ook maakt het soms werkelijk ruimte in het lichaam vrij, omdat de aanwezige blokkades, die in feite je beperkende gedachten zijn, door het doen van The Work als het ware
|5
6|
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
worden weggenomen. Dat The Work werkt, blijkt wel uit de vele mensen die The Work of Byron Katie op hun gedachten hebben losgelaten en zich hebben weten los te maken van veel frustraties en verdriet. Om werkelijk met je coachee The Work te kunnen gaan doen is het nodig om zelf eerst The Work te ervaren. Byron Katie geeft een paar keer per jaar lezingen en intensives over haar Work in Nederland. ‘t Beste is nog om the School for the Work te doen. Een intensieve opleiding en dé ervaring per uitstek om de volle impact en reikwijdte van deze methode te ervaren. 1.4.1 Gedachten en beperkende overtuigingen The Work of Byron Katie kan worden toegepast op alle gedachten, oordelen of beperkende overtuigingen die de coachee heeft. Het kunnen allerdaagse gedachten zijn die de coachee belet in zijn dagelijkse functioneren en het kunnen overtuigingen zijn die dieper in de persoon verankerd zijn (veelal op onbewust niveau aanwezig). Daar kunnen ze grote gevolgen hebben en je beperken in bijvoorbeeld je succes. Op het moment dat je coachee een bepaalde gedachte of overtuiging als dé waarheid beschouwt, hecht hij zich eraan. Gehecht aan datgene wat hij als waarheid denkt te zien. Teleurstelling en irritaties zijn het gevolg wanneer de gedachten van de coachee niet overeenkomen met de realiteit! Om dit om te zetten, kun je je coachee uitnodigen om The Work (samen) te doen. 1.4.2 The Work samen doen Als eenmaal de gedachte waarmee kan worden gewerkt, boven tafel is, bijvoorbeeld door het doen van het schrijfgedeelte of via een één op één gesprek, kun je met de 4 vragen van The Work starten. Het is van groot belang om de gedachte kort en krachtig te formuleren en de woorden van de coachee zelf te gebruiken, zodat het zo dicht mogelijk bij de beleving van de cliënt zelf blijft. Focussen is dus belangrijk om The Work zijn werk te laten doen. Als je The Work samen met je coachee doet, kan het herhalen van de kort geformuleerde gedachte vóór het stellen van iedere vraag, helpen The Work gemakkelijker te ervaren, vooral voor diegene voor wie het een eerste ervaring is. Het sluiten van de ogen tijdens het doen van The Work heeft als voordeel dat je coachee dan wat minder afgeleid is en zich beter kan concentreren op datgene wat er in hem afspeelt. 1.4.3 Magie achter The Work ‘ Het onderzoek laat de broodkruimeltjes naar zichzelf terugkeren. Het alles keert terug naar het alles; het niets keert terug naar het niets!’ 1.4.3.1 De vragen 1. Is het waar? Met deze vraag stel je je denken open. Je maakt als het ware contact met je gedachte. Op het moment dat je de gedachte als waar ervaart, ben je er nog steeds aan gehecht. Heb je de neiging om jouw waarheid te bewijzen? Heb je de neiging om je gedachte waar te maken? Of kun je je aan The Work overgeven?
1. The Work of Byron Katie
2. Kun je absoluut weten dat het waar is? Deze vraag mag je als een verfijning van vraag 1 beschouwen. Wat kun je zeker weten? Wat kun je absoluut zeker weten? Ga de diepte in met deze vraag! Als je ze oprecht beantwoordt, kan het een manier zijn om open-minded te worden. 3. Wat is je reactie wanneer je die gedachte gelooft? - Zie je een reden om de gedachte los te laten? - Kun je een vreedzame reden bedenken om de gedachte vast te houden? De derde vraag zorgt voor verdieping. Je voelt hoe je reageert op die bepaalde gedachte of overtuiging en je wordt je bewust van de signalen die je lichaam geeft. Het kan zijn dat je het benauwd krijgt of op een andere manier wordt geblokkeerd. Dus een negatieve gedachte bezorgt je een negatief gevoel. De subvragen verfijnen dit proces. Soms kan het zijn dat tijdens het doen van The Work je naast gevoelens en gedachten ook beelden, geluiden of symbolen waarneemt. Dit alles kan de beleving versterken en het proces rondom je overtuiging verdiepen. Het is zoals Katie zelf zegt ‘het luisteren naar de stem in je hart’. Er is toch geen duidelijkere ik-boodschap dan dat te geven?! 4. Wie zou je zijn zonder die gedachte? Vraag 4 vraagt je uiteindelijk voor te stellen wie je zou zijn als je die gedachte niet zou kunnen denken. Alsof je weer die spontaniteit en onbevangenheid van een kind mag voelen. Als klein kind werd je immers niet beperkt door moeilijke gedachten of zware problemen! De vraag heeft als onderliggend doel je te laten kennismaken met hoe het zou zijn als je niet gelooft in de oorspronkelijke stressvolle gedachte. Door je niet langer te hechten aan datgene wat niet-waar is, maar door juist open-minded in het leven te staan, kan je dit een enorme vrijheid en ruimte geven. 1.4.4 De omkering Keer hem (de gedachte) om en vervang hun naam door jouw naam Tijdens de omkering en het zoeken van 3 voorbeelden uit je eigen leven om de omkering te ondersteunen, wordt het je duidelijk of ze ‘even waar’ of ‘meer waar’ zijn dan de oorspronkelijke gedachte. Het is dan ook een bijzondere ervaring als je je realiseert dat het tegenovergestelde van wat je geloofde, misschien wel eens waar’, of zelfs ‘meer waar is’. Er ontstaat ruimte in je denken, waardoor je je anders gaat focussen. Wellicht zie je nu mogelijkheden en invalshoeken, die je voorheen als onmogelijk zou bestempelen. 1.4.5 De rol van de coach Het mooie van The Work is dat datgene gebeurt, wat er mag gebeuren. Soms heeft de coachee na het doorwerken van de 4 vragen, die werkelijke omkering gemaakt. Soms zit er onder een bepaalde overtuiging een andere overtuiging verborgen. Als coach is het dan belangrijk om dit waar te nemen en de coachee de tijd en ruimte te geven om daarna ook naar deze onderliggende overtuiging, oordeel of gedachte te kijken en deze om te draaien. Jij als coach hebt geen enkele invloed op datgene wat er zich in de coachee zelf afspeelt. Op het moment dat je je als coach toch probeert te mengen in de uitkomst van het proces, bijvoorbeeld door te denken: ‘Deze meneer moet … zus en zo’ dan doe je de coachee te kort! Op het moment dat je, hoe goed ook bedoeld, wilt helpen, geef je eigenlijk te kennen dat je weet wat de ander nodig heeft. Je zou dan The Work op die gedachte kunnen loslaten: ‘Is het waar dat mijn coachee zus en zo moet …’ Juist door The Work – The Work te laten zijn en je er niet in te
|7
8|
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
mengen, geef je niet alleen de verantwoordelijkheid terug aan de coachee, maar schenk je hem tevens het vertrouwen het proces zelf aan te kunnen. Daarbij gaat het erom om telkens slechts één stap te zetten en van daaruit te bezien wat de volgende stap mag worden. De coachee stippelt zijn eigen weg uit en het enige dat je als coach hoeft te doen is je volledige aanwezigheid als cadeau aan de ander te schenken. 1.4.6 Als The Work niet werkt Als The Work niet werkt, kan het zijn dat je coachee onbewust liever blijft bij wat hij denkt te weten. Wil de coachee de realiteit onder ogen komen? Stelt hij zijn hart werkelijk open voor de waarheid of probeert bij met de hulp van The Work liever zijn gelijk te halen? Het proces mag zich voltrekken zoals het voor hem (en voor jou als coach) goed is. Het proces bespoedigen of in een bepaalde richting proberen te sturen, werkt – zoals je natuurlijk weet – averechts. The Work werkt het beste als de antwoorden op de vragen vanuit het gevoel komen en niet simpelweg uit het hoofd worden gegeven.
1.5 The Work in de praktijk
In het praktijkvoorbeeld hieronder gaat een coach aan het werk met Femke (coachee). Femke heeft tijdens de opleiding met het kernkwadrantenmodel® van Daniël Ofman leren werken (zie hoofdstuk elders) en is via het maken van een kwadrant gestuit op een overtuiging. De coach vertelt haar dat de reden dat iemand uit zijn kwaliteit schiet, veelal te maken heeft met een gedachte of overtuiging die daar tussen zit (angst). Door deze met The Work te onderzoeken en om te zetten, komt zij weer terug in haar kracht en kan zij de kwaliteit in haar werk en leven optimaal tot uitdrukking brengen! Ze besluiten te gaan werken met de volgende overtuiging: Ik verdien alleen iets als ik mijn uiterste best doe! De coach vraagt Femke er even lekker voor te gaan zitten en stelt haar op haar gemak. Ze sluit haar ogen en neemt er even de tijd voor. Coach: Als je er klaar voor bent, wil je dan knikken?! Femke: (ze knikt) Coach: ‘Ik verdien alleen iets als ik mijn uiterste best doe’ … Is het waar? Femke: Ja, dat is waar. Coach: Ik verdien alleen iets als ik mijn uiterste best doe’ … Kun je absoluut weten dat het waar is? Femke: mmm … ja als je door toeval iets krijgt … mmm heb je ‘t dan verdiend? Ik heb het idee dat als je er dan heel veel moeite voor hebt moeten doen … dat je het ook wel verdient als het op je pad komt … nee, mmm … je mag ook wel eens geluk hebben. Coach: Ik verdien alleen iets als ik mijn uiterste best doe’. Hoe reageer je wanneer je die gedachte gelooft? Femke: Dat alles heel moeilijk is om te bereiken, als je iets wilt. Ik voel spanning in mijn nek. Coach: Ik verdien alleen iets als ik mijn uiterste best doe’. Zie je een reden om de gedachte los te laten? Femke: Ja, dan kunnen dingen ook makkelijker gaan, dingen leuker zijn om te ondernemen en je kunt er wat losser mee omgaan. Als je meer aangrijpt wat er wel is, niet langer je doelen najagen, zeg maar …
1. The Work of Byron Katie
Coach: Ik verdien alleen iets als ik mijn uiterste best doe’. Kun je een vreedzame reden bedenken om de gedachte juist vast te houden? Femke: Volgens mij heeft het te maken met dat ik vind dat andere mensen ook iets moeten doen om iets te verdienen. Dat ze het zeker niet zo maar in hun schoot geworpen krijgen (lacht.) Dat is niet echt een vreedzame gedachte! Coach: Ik verdien alleen iets als ik mijn uiterste best doe’. Wie zou je zijn zonder die gedachte? Femke: (lachen) … stout Femke vraagt me om de gedachte iets anders te formuleren, ze heeft toch het gevoel dat ze er iets in mist. We doen The Work opnieuw: Als ik niet ergens mijn best voor doe, ben ik het niet waard! Coach : Als ik niet ergens mijn best voor doe, ben ik het niet waard!’ Is het waar? Femke: (knikt) Ja … het zal wel niet waar zijn, ik denk dat het waar is … Coach : Als ik niet ergens mijn best voor doe, ben ik het niet waard!’ … Kun je absoluut weten dat het waar is? Femke: mmm … Als je de kans grijpt zonder je best te doen, ben je het wel waard. Coach : Als ik niet ergens mijn best voor doe, ben ik het niet waard!’ Hoe reageer je wanneer je die gedachte hebt? Femke: Dat ik me steeds waar moet maken, dat ik pas iets waard ben, als ik iets heb gedaan. Coach: Als ik niet ergens mijn best voor doe, ben ik het niet waard!’ Zie je een reden om de gedachte los te laten? Femke: mmm … ja, dan hoef ik me niet steeds waar te maken, dan kan ik er vanuit gaan dat ik waard ben wat ik krijg! Coach: Als ik niet ergens mijn best voor doe, ben ik het niet waard!’ … Kun je een vreedzame reden bedenken om de gedachte vast te houden? Femke: mmm … Het zet me aan om me in te zetten om dingen te ondernemen. Coach: Als ik niet ergens mijn best voor doe, ben ik het niet waard!’ … Wie zou je zijn zonder die gedachte? Femke: (flauwe glimlach naar rechts) Ik kom dan weer terug bij mezelf … dat ik dan niet mezelf beoordeel, om wat ik heb gedaan (de darmen maken een duidelijk hoorbaar geluid, alsof ze iets te melden hebben!). … Ik voel dat ik alles aanspan nu … Coach : Keer die gedachte eens om … Femke: Ik ben het waard wat op mijn pad komt … ik weet niet hoe ik het zeggen moet … Coach : Neem je tijd Femke: Ik ben het waard om te ontvangen wat op mijn pad komt! Coach: Spreek deze zin eens een paar keer uit en voel eens of dit jouw omdraaiing is. Femke: Ja, deze voelt goed: Ik ben het waard om te ontvangen wat op mijn pad komt! (het is duidelijk te zien hoe de spanning in haar schouders wegzakt) Coach: OK … herhaal de zin nog een keer … adem dan eens heel diep in, en glimlach eens naar jezelf. We zitten even stilletjes naar elkaar te kijken en genieten na. Dan bespreken we nog even hoe ze deze nieuwe gedachte, deze nieuwe persoonlijke waarheid kan bekrachtigen. Ik reik haar een aantal mogelijkheden aan en ze besluit hem tijdens een lekkere wandeling als een affirmatie mee te nemen.
|9
10 |
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
Alles is een spiegelbeeld van jezelf, je eigen denken dat naar jou terugkeert Byron Katie
1.6 Tot slot
Hoe jij als coach hiermee wilt werken, is natuurlijk aan jou. The Work of Byron Katie laat zich dan ook op vrij gemakkelijke wijze vertalen en combineren, en is goed toepasbaar in het coachingstraject. Op een gegeven moment doe je The Work niet meer, het doet jou, alsof je geest als bijna vanzelf elke gespannen gedachte opmerkt en haar ongedaan maakt. The Work wordt dan een manier van leven waarbij rust, vrijheid en liefde centraal staan en je de kans krijgt alle emoties intens te ervaren. Je ervaart slechts datgene wat Is, en niet meer wat Niet-Is.
1.7 Literatuur
- Katie, B.; S. Mitchell (2002) Vier vragen die je leven veranderen, Utrecht: Het Spectrum - Katie, B. (2000) (anthology) The Work of Byron Katie, Manhattan, USA: The Work of Byron Katie Foundation - Katie, B.; M. Katz (2005) Ik heb je liefde nodig, is dat waar?, Amsterdam: Forum - Katie, B.; Byron Katie over … liefde, seks en relaties, www.byronkatie.com - Van Nobelen, M. (2004) Magie achter The Work opleidingsmap - Life Coaching: vanuit intuïtie en gezond verstand), Gieten: Edele Praet© - Heffels, A. (2002) ‘Ik ben nooit meer ongelukkig en dat kunt u ook bereiken’, weekblad Margriet.
1. The Work of Byron Katie
Bijlage 1
The Work werkvel 1. Wie maakt je boos, verward, verdrietig, teleurgesteld en waarom. Wat is het dat je niet leuk aan hem of haar vindt? [Bijvoorbeeld ‘Ik ben boos op Paul omdat hij me in de war brengt.’] Ik ben ___________________ op/door/ ____________________________________ omdat ______________________________________________________________ 2. Wat wil je dat hij/zij verandert. Wat wil je dat hij/zij anders gaat doen. Ik wil _______________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 3. Wat zou je hem/haar aanraden te doen, stoppen te doen, denken of voelen? Welk advies heb je voor hem/haar. _____________________ zou (niet meer) __________________________________ ____________________________________________________________________ 4. Heb je iets van hem/haar nodig. Wat moet hij/zij doen om te zorgen dan je weer happy bent. Ik heb nodig dat _______________________________________________________ zodat _______________________________________________________________ 5. Wat vind je van hem/haar. Maak een lijst. ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 6. Wat wil je nooit meer meemaken met hem/haar? Ik wil nooit meer ______________________________________________________ ____________________________________________________________________ Vertaling van www.thework.com/TheWorksheet.asp
| 11
12 |
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
2. Het enneagram als begeleidingsinstrument
Hoofdstuk
2
Het enneagram als begeleidings足 instrument
| 13
14 |
Het Handboek voor Coaching - Deel 3 - Transformational Coaching
2. Het enneagram als begeleidingsinstrument
Door: Jane Coerts en Wilma Kinkel
2. Het enneagram als begeleidingsinstrument 2.1 Inleiding
Het enneagram is een zeer waardevol en bruikbaar typeringsmodel en ontwikkelinstrument. In dit typeringsmodel worden mensen in negen – duidelijk van elkaar te onderscheiden – enneatypen onderverdeeld (zie Deel 2, Het Enneagram als Typeringsmodel). Het onderscheidt zich van andere typeringsmodellen doordat het mensen niet indeelt op basis van gedrag, maar op basis van drijfveren of motivatie. Onze drijfveren bepalen onze kijk op de wereld. Of anders gezegd: ons enneatype voorspelt de voorkeursrichting van onze aandacht. De meerwaarde van het enneagram als ontwikkelinstrument is eveneens terug te voeren tot het feit dat het enneagram zich concentreert op drijfveren in plaats van op gedrag. Drijfveren vormen een diepere laag van onze persoonlijkheid. Echte groei begint op dit niveau en veranderingen op dit niveau beïnvloeden automatisch ons gedrag. Dit kunnen we illustreren aan de hand van de Logische Niveaus van Dilts, een concept uit Neuro-Linguïstisch Programmeren. Hierin horen drijfveren thuis op het niveau van identiteit. Als er op dit niveau een verandering plaatsvindt, beïnvloedt dit ook de onderliggende niveaus van de overtuigingen, de mogelijkheden, het gedrag en de omgeving (Figuur 1). Spiritualiteit / missie / zingeving Identiteit Overtuigingen / Normen & Waarden Mogelijkheden / Vaardigheden Gedrag Omgeving Figuur 1: De logische niveaus1)
Helen Palmer en David Daniels van de Trifold School for Enneagramstudies zijn de grondleggers van het enneagram in de verhalende traditie. De verhalende traditie gaat ervan uit dat ieder mens een specialist is op het gebied van zijn of haar type. Onderricht in de 1 Bron: Dilts, R.B. (1990)
| 15