LOOS.FM TIJDELIJKE MONUMENTEN

LOOS.FM

TIJDELIJKE MONUMENTEN

foto: marco van der ruit beeld: andré boone

LOOS.FM TIJDELIJKE MONUMENTEN wijkcentrum pet-paviljoen blekerstraat 103 7513 dt enschede 06 241 866 01 info@loos.fm www.loos.fm www.facebook.com/PETpaviljoen

LOOS.FM Tijdelijke monumenten is een samenwerkingsverband tussen architect Michiel de Wit en beeldend kunstenaar Filip Jonker. Hun onderzoek speelt zich af in het grensgebied tussen architectuur en beeldende kunst en uit zich in het gebruik van nieuwe materialen, bouwmethodes en toepassingen.

FILIP JONKER MUSEUM ENSCHEDE [NL] 2009 grenswerkfestival 路 expositie

FILIP JONKER MUSEUM Een onderdeel van het Grenswerk Kunstenfestival 2009 was ‘Enschede, de stad als decor’. Bijzondere architectonische objecten dienden als decor voor diverse kunstuitingen.

Het huis op palen van Michiel de Wit heeft gedurende het festival gediend als ‘decor’ voor werken van Filip Jonker.

CARDBOARD HOUSE ENSCHEDE [NL] 2011 huis 路 karton 路 studie

CARDBOARD HOUSE Voortvloeiend uit ´Cardboard Tugboat De Furie` van Filip Jonker is het idee ontstaan de ´Maison d´Artiste - Theo van Doesburg´ te realiseren in karton.

Uiteindelijk resulteerde dit in een zoektocht naar oorspronkelijke en tijdelijke bouwwerken. Diverse modellen en studies zijn het resultaat tot nu toe. Het PET-Paviljoen dat in 2013 is opgeleverd is ondermeer een voortvloeisel uit de zoektocht van Loos.FM.

DE FANTASIE & DE REALITEIT In 1982 werd de prijsvraag ‘Ongewoon Wonen’ door het comité De Fantasie in Almere uitgeschreven. Centraal thema was het ontwerpen van een experimentele woning, zonder dat met geldende bouwvoorschriften rekening gehouden hoefde te worden. Vindingrijkheid ten aanzien van materiaalkeuze en –gebruik, constructie, vormgeving en woonvorm stonden daarbij voorop.

De tien prijswinnaars kregen voor vijf jaar een stuk bouwgrond ter beschikking van de Rijksdienst IJsselmeerpolders. Na deze periode zouden de woningen weer moeten worden afgebroken. Zover is het niet gekomen. De Fantasie wordt beschouwd als een architectonische parel en de bewoners konden daarom de grond uiteindelijk in eigendom verwerven en er permanent gaan wonen.

Aan de zuidoever van de Noorderplassen in Almere ligt De Realiteit. Zeventien prijswinnende ontwerpen van de Tweede

Prijsvraag van “De Fantasie” 1986 zijn hier gebouwd. Begrippen als demontabel, verplaatsbaar, beperkte levensduur stonden ook in deze prijsvraag centraal.

ABONDANTUS GIGANTUS ENSCHEDE [NL] 2011 grenswerk festival 路 tijdelijk bouwwerk 路 betonnen legioblokken 路 kerk

ABONDANTUS GIGANTUS LOOS.FM ontwierp in 2011 een tijdelijk paviljoen in de publieke ruimte voor het Grenswerkfestival. Het paviljoen moest veelzijdig te gebruiken zijn en een verzamel- en ontmoetingsplek worden.

Naast podia en expositieruimte bood het paviljoen ruimte aan horeca.

Er is gezocht naar een herkenbaar gebouw, de suggestie van het spel met verhoudingen bestaat bij de gratie van de herkenbaarheid van het beeld. Daarom is gekozen voor een kerk met een torenspits van 20 meter hoog.

Een kerk is een communitygebouw waar mensen bijeen komen. Daarbij heeft een kerk een belangrijke rol in de ordening van de publieke ruimte: een kerk staat in het midden van een gebied. Zoals vuurtorens een grens afbakenen en bruggen mensen verbinden, zo centreert een kerk een gebied.

Als materiaal is gekozen voor zogenaamde legioblokken, betonnen blokken met grote gelijkenis op de bekende legostenen. De blokken zijn grauw en onopvallend, maar hebben een industriĂŤle schoonheid.

Bovenal zijn het blokken die verwijzen naar het speelgoedformaat van lego maar de afmeting hebben van een pyramideblok.

Deze blokken zijn multifunctioneel, toch worden hun mogelijkheden niet of nauwelijks benut. Ze worden vooral gebruikt op stortplaatsen in havengebieden, als wand voor ijzerschroot of beschutting voor aardappels. Een eenmaal geplaatste wand van legioblokken blijft vaak jaren staan, terwijl er juist flexibel mee te bouwen is. De legioblokken zijn makkelijk stapelbaar en op veel manieren te gebruiken.

De betonnen blokken worden in 5 primaire lego kleuren geschilderd en door elkaar gebruikt om de toren en de muren te bouwen. De blokken geven het gebouw een schaalvervreemding. De verwijzing naar de legostenen roepen bij velen herinnering, sentiment en creativiteit op. Het formaat van de kerk boezemt daarentegen ontzag in.

De blokken zijn gestapeld in een zogenaamd Braziliaans verband. Doordat de blokken niet aaneensluitend zijn gestapeld ontstaat een [gelijkmatige] perforatie in het volume. Het effect hiervan geeft een extra dimensie, binnentredend dag- en vooral zonlicht overdag en een feeërieke [kunstlicht] uitstraling ‘s nachts; een fascinerend spel van volume versus luchtigheid. De verschijning van het object is hierdoor continu veranderend.

De reflectie en absorptie van dag- zon en kunstlicht op de, random primair gekleurde, blokken geeft een extra dimensie aan de beleving van de ruimtelijkheid.

De schaalvervreemding van de kerk nodigt de kijker uit om zich bewust te worden van sluimerende vanzelfsprekendheden en deze opnieuw onder de loep te nemen, er afstand van te doen of ze te bevestigen.

De kerk appelleert aan gevoelens van een hernieuwde invulling voor het gemeenschapsgevoel.

Met de materiaalkeuze laten we zien dat er met deze blokken eenvoudig te bouwen en makkelijk te variëren is. Het materiaal is volledig te hergebruiken. Het gebouw is compleet demontabel. Elke aankomende editie (voor een periode van 5 jaar) kan met dezelfde stenen een ander paviljoen worden gemaakt. Dit maakt het gebouw minder locatie afhankelijk.

Het paviljoen legt een verbinding tussen iets dat groots en imposant (kerk en formaat) is aan een concept dat speels, eenvoudig en bevattelijk is (lego). Door de wereldwijde stijgende populariteit van deze stenen kan dit gebouw als voorbeeld dienen van wat er wel niet mee mogelijk is.

Hangar 11; In deze voormalige F16 hangar op luchthaven Twente werden in totaal 618 blokken van een kleur voorzien.

Dankzij de inzet van een leger vrijwilligers en toegewijde bouwbedrijven is het gelukt de legokerk op het Stationsplein te Enschede in slechts twee weken op te bouwen.

De open-source programmering in de Legokerk zorgde voor een gevarieerd aanbod. Van een FC Twente dag en legowedstrijden tot Opera en Kerkdienst, er was voor iedereen de mogelijkheid de kerk te gebruiken.

Het tot de verbeelding sprekende gebouw heeft veel aandacht gekregen zowel binnen- als buitenlandse media.

KENNISHUIS RANGEER ENSCHEDE [NL] 2012 kennishuis 路 studie

KENNISHUIS RANGEER In Enschede ligt aan de Hermandad een leeg onbenut plein op de route tussen de oude bibliotheek en “de Maere”; de nieuwe locatie van de bibliotheek. Op dit plein staan 36 bomen in een grid van 4 x 8, met tussen ruimtes van 7 meter. Door of ondanks dit stijve grid wordt het plein nauwelijks gebruikt en maakt een kille indruk.

Tegenwoordig zijn gebouwen zo goed geïsoleerd dat er meer energie wordt verbruikt om een gebouw te koelen dan om te verwarmen. Met dit uitgangspunt willen we een beweegbaar gebouw maken, wat in de zomer in de schaduw kan staan en in de winter in de zon geschoven kan worden.

Ons concept is om het Kennishuis in een aantal kassen met een breedte van 5 meter onder te brengen. De kassen staan op rails en kunnen zo bewegen. Als wagons.

Het grid aan de Hermandad leent zich hier uitstekend voor. Op de 3 ruimtes tussen de bomen worden spoorrails aangelegt met daarop de kassen. In deze kassen komen de ruimtes voor het Kennishuis. Denk hierbij aan een leeszaal, computerruimte, vergader en ontmoetingsplek, en uiteraard een facilitair stuk wat niet kan bewegen.

De Hermandad is zichtbaar van het station Enschede. Parallel aan de hermandad liep vroeger een spoorlijn van het traject Enschede-Ahaus. (over Buurse en met een aftakking naar Boekelo)

Sommige kassen staan permanent onder het bladerdak, zoals de leeszaal en andere kunnen naar gelang temperatuur en daglicht in of juist uit de zon worden gezet. Hiermee is een aanzienlijke energie besparing mogelijk. Al naar gelang gebruiksintensiteit kunnen er later ook kassen bij worden geplaatst.

SMART LAB ENSCHEDE [NL] 2013 voormalige polaroid fabriek 路 seminar ruimte 路 kunstwinkel

SMART LAB In de voormalige Polaroid-fabriek in Enschede heeft LOOS.FM een seminarruimte en een kunstwinkel gemaakt.

KUNSTWINKEL Aan de straatkant van de ruimte wordt een 18 meter lange tafel gemaakt. Deze tafel is goed zichtbaar vanaf de straat. De tafel dient als winkel. Onder de tafel zijn kasten gemaakt waar reproducties en verkoopwaar veilig kunnen worden opgeborgen. De tafel kan daarnaast ook worden gebruikt voor grote diners, vergaderingen en workshops.

SEMINARRUIMTE In het midden van de ruimte komt een seminarruimte. De seminarruimte bestaat uit een vrijzwevend dak op 3 meter hoogte waaraan rondom een rails bevestigt is. Aan deze rails hangt een bijzonder gekleurd gordijn; namelijk een camouflagenet.

Als de Seminarruimte benut wordt, kan de ruimte intiemer worden gemaakt door het sluiten van het gordijn. Tevens blokkeert het gordijn hinderlijke lichtinval bij presentaties. Het camouflagenetgordijn kan achter een wand worden opgeborgen zodat het niet in de weg hangt bij exposities.

ROTSOORD UTRECHT UTRECHT [NL] 2013 watertoren 路 expositie 路 dag van de architectuur

ROTSOORD UTRECHT In het weekend van 22-23 juni 2013 exposeerde Loos.FM ter gelegenheid van de dag van de architectuur in de Watertoren Rotsoord in Utrecht.

Deze watertoren wordt binnenkort herbestemd. Loos.FM had tijdens de expositie drie verdieping van de toren in gebruik. Twee stonden in het teken van de Abondantus Gigantus en het PET-paviljoen.

Op de derde waren beelden van geslaagde kleine stedelijke interventies te zien. De expositie werd afgesloten met een lezing van Yvonne Franquinet en Michiel de Wit.

TEMPLES BIDDINGHUIZEN [NL] LONDEN [VK] 2013 tempel 路 legioblokken 路 studie 路 lowlands festival 路 london design festival

LOWLANDS Ontwerp van een tijdelijke poptempel voor het Lowlands festival in Biddinghuizen

Als voorbeeld dient de Fortuna Tempel in Rome, gebouwd aan het einde van de 3e eeuw voor Christus. De cultus rondom Fortuna is gebaseerd op voorspoed en karakter of virtus. Men ging er van uit dat publieke figuren die de deugdzaamheid veronachtzaamden ongeluk over Rome zouden brengen: “Truly, when in the place of work, idleness, in place of the spirit of measure and equity, caprice and pride invade, fortune is changed just as with morality�. Daarmee is de tempel een knipoog naar deze tijd, waarin er behoefte is om het begrip waarde weer een ruimere betekenis te geven.

De blokken zullen gestapeld worden in een zogenaamd Braziliaans verband.

Doordat de blokken niet aaneensluitend zijn gestapeld ontstaat een [gelijkmatige] perforatie in het volume. Het effect hiervan geeft een extra dimensie, binnentredend dag- en vooral zonlicht overdag en een

6000 4800 4600 4200

feeërieke [kunstlicht] uitstraling ‘s nachts; een fascinerend spel van volume versus luchtigheid. De verschijning van het object is hierdoor continu veranderend.

De reflectie en absorptie van dag- zon en kunstlicht op de, random primair gekleurde, blokken geeft een extra dimensie aan de beleving van de ruimtelijkheid.

600

FRONT/BACK ELEVATION / SCALE 1:100

LEFT/RIGHT ELEVATION / SCALE 1:100

LOOS.FM_TEMPORARY MONUMENTS MODEL 1 COLOURED 1:100 www.loos.fm 5550 4800 4600 4200

600 0 FRONT/BACK ELEVATION / SCALE 1:100

LEFT/RIGHT ELEVATION / SCALE 1:100

LOOS.FM_TEMPORARY MONUMENTS MODEL 2 COLOURED 1:100 www.loos.fm

LONDON DESIGN FESTIVAL Ontwerp van een tijdelijke tempel op Trafalgar Square voor het London Design Festival.

Lego is not only simple, pragmatic and playfull, it is also based on the first architectural methods in the west. Since we work with concrete, this reference is even more there. The lego is most playful when it refers to a very clear and recognizable image. So we went back to the old greek temples which are build on solidity and symmetry and which had a very clear communal function. And we looked for a building in London that we could mirror: we found this in the national gallery.

So this is our proposal: a greek temple in the middle of trafalgar square that plays in color and structure with its mirror the gallery.

There are several changes compared to our first design the Abondantus. For the Abondantus we only used the primary lego colors, because they mirrored the colors of the Dutch and German flag. We know have used all the later colors as well, which gives

us more possibilities for a colordesign.

Each column has 9 blocks which equals the amount of colors, where the temple only used white, red, blue and occasionally black. Also, we will need a lot of block sizes that we currently don’t have. We need to get extra blocks and another painting session. The foundation can be used to create the entrance steps.

6650

6650

5000 4600 4200

5000 4600 4200

600

600

0

400

LEFT/RIGHT ELEVATION / SCALE 1:100

2000 2000 2000 2000 2000 2000 28000 2000

800

10800 13000

2000 2000 2000 2000 2000 400

800

1200

800

1200

800

1200

800

1200

800

1200

800

1200

28000

28000

2000

24800

2000

1200

800

1200

800

1200

800

1200

800

1200

800

1200

800

FRONT/BACK ELEVATION / SCALE 1:100

LOOS.FM_TEMPORARY MONUMENTS

LOOS.FM_TEMPORARY MONUMENTS

BASEMENT / SCALE 1:100 www.loos.fm

PLAN / SCALE 1:100 800

1200

800

1200

800

1200 13000

800

1200

800

1200

800

LOOS.FM_TEMPORARY MONUMENTS ROOF / SCALE 1:100

www.loos.fm 400

10000 13000

400

www.loos.fm

PET PAVILJOEN ENSCHEDE [NL] 2013 tijdelijk wijkcentrum 路 pauzelandschap 路 plastic soup 路 initiatieven vanuit lokale bevolking 路 hergebruik

PET PAVILJOEN Het PET Paviljoen in Enschede is een tijdelijk gebouw van 6 bij 30 meter gerealiseerd en beheerd door LOOS.FM Tijdelijke Monumenten. Het paviljoen informeert over duurzaamheid en milieuproblematiek en is voorzienend ten behoeve van de wijk en het wijkpark.

Alle huishoudens in Nederland gooien samen per jaar ruim 5 miljard kilo afval weg. Per persoon is dat ongeveer 350 kilo per jaar. De overheid verwacht dat in 2015 drie keer zoveel afval verwerkt moet worden als nu. Dat betekent dus ruim 1000 kilo per persoon per jaar.

Een groot gedeelte van dit afval wordt gered van de verbrandingsoven en wordt ingezameld. Deze ingezamelde flesjes worden tot balen van 100x100x80 cm geperst. Hierdoor zijn ze geconcentreerd en hanteerbaar.

Ons afval is handel en wordt verkocht aan landen als China en India om daar als grondstof te worden gebruikt. Elke maand vertrekken er schepen volgepakt met containers met daarin geperste balen PETflesjes uit Rotterdam om twee maanden later in China te worden vermalen.

Het paviljoen van PET-balen doorbreekt deze cirkel en laat zien dat men de PET zelf als grondstof kan gebruiken, niet het daaruit voort gekomen halffabrikaat.

ONTWERP Het opgetilde, langwerpige volume is geïnspireerd op het Farnsworth House van van Ludwig mies van der Rohe. De hoofddrager is een staalskelet. In dit frame zijn in de lengterichting twee schijven van gerycled kunststof bedacht. Deze schijven zijn opgebouwd uit een binnen-, en buitenplaat [transparante golfplaten] gevuld met PET flessen.

De gevels aan beide uiteinden van het volume zijn opgebouwd uit enkele golfplaten en daardoor meer transparant.

Aan de achterzijde bevind zich een wintertuin. Door de grote taatsdeuren [transparante golfplaten op staalframe] kan deze gevel geopend worden.

Alle voorzieningen zijn opgenomen in de “machinekamer”. Een losstaand volume dat tevens de diepte van het paviljoen benadrukt.

De staalconstructie is zo gemaakt dat deze gemakkelijk gedemonteerd en hergebruikt kan worden. Ook andere materialen zijn gekozen vanwege de mogelijkheid tot hergebruik.

Het paviljoen is ontworpen voor de duur van vijf jaar en onderdeel van een wijkpark.

Beidde vormen een tijdelijke bestemming voor een pauzelandschap nabij het centrum van Enschede.

PAUZELANDSCHAP Het PET Paviljoen is gebouwd in een pauzelandschap nabij het centrum van de stad. Een pauzelandschap is een gebied, in dit geval een oud fabrieksterrein, waar met kleine tijdelijke ingrepen en activiteiten een oplossing wordt geboden voor leegstaand in de stad. Deze initiatieven komen veelal vanuit de lokale bevolking.

In de wijk Horstlanden-Veldkamp hebben deze initiatieven geleid tot een nieuw wijkpark waar ruimte is voor onder andere moestuinieren, educatie en cultuur. Het PET paviljoen speelt als “huiskamer van de buurt� een centrale rol in deze activiteiten.

PET PAVILJOEN tijdelijk paviljoen voor de duur van vijf jaar. voorzienend ten behoeve van de wijk en het wijkpark.

MOESTUINIEREN op initiatief van ecocentrum emma en veel vrijwilligers uit de wijk is hier een stadsmoestuin ontstaan.

HUISKAMER VAN DE BUURT het paviljoen is vrij toegankelijk; wo, vr, za, 13:00–17:00 do 13:00 – 15:00

GENERATIETUIN speciaal voor oudere buurtbewoners en kinderen zijn er vierkante moestuinbakken gemaakt, waarvan er vijf op poten staan.

HUISWERKCLUB studenten begeleiden kinderen uit de wijk met het maken van huiswerk.

KUNST BOVEN HET MAAIVELD galerie met wisselende exposities.

de generatietuin is een initiatief groen & wel.

broekstra en van loon beeldbouw www.beeldbouw.nl geluid erbij www.geluiderbij.nl joyce leer ontwerpster www.joycevanheek.nl

GENERATIETUIN / MOESTUINIEREN de moestuinders maken ook gebruik van het paviljoen.

liezette gerrits www.liezettegerrits.nl architectuurbureau ~ project.dwg www.projectdwg.com

RIBW BRUNCH elke laatste zondag van de maand. georganiseerd door de ribw.

DAGDEELGEBRUIK diverse bijeenkomsten zoals een voorlichting over zonne-energie.

HONDEN RENVELD

ROBSON in de voormalige robson pyjamafabriek hebben creatieve ondernemers hun intrek genomen, zoals;

stichting vierkwart www.vierkwart.com

NATUURLIJK SPELEN

EDUCATIE verschillende gebruikers waaronder het aki artechlab en saxion hogeschool.

de pilaren met metalen huisjes fuseren de wereld tussen natuur en huiselijkheid. de wingerd die het beeld in 5 jaar overwoekerd is gebaseerd op de tijdelijke aard van het pauzelandschap.

- stichting vierkwart BLEK

ERST

RAA T

WIJKPARK WIJKCENTRUM PET PAVILJOEN

Stichting Kunst Boven Het Maaiveld, gevestigd in het PET Paviljoen, wil graag een ruimte zijn waar er aandacht wordt besteedt aan maatschappelijk actuele thematiek. Dit kan enerzijds vormgegeven worden in een tentoonstelling anderzijds in een lezing. Het genereren van een educatief aanbod maakt de doelstelling compleet.

Wij staan voor het gegeven dat kunst midden in de samenleving staat en het gesprek/interactie met de toeschouwer nodig heeft om te kunnen functioneren.

Dit betekent niet het te isoleren tot instituten maar het in een sociale context te plaatsen. Wij willen dit op de volgende wijze realiseren. Stichting Kunst Boven Het Maaiveld laat de expositieruimte gelijktijdig een sociale ontmoetingsplek zijn. De thematiek van de kunst vraagt om een reactie wat automatisch een gesprek, mening of maatschappelijk debat op gang brengt. ‘Kunst Boven Het Maaiveld’; Chantal Uylen (galeriehoudster) en Michiel de Wit (architect)

Expositie: AndrĂŠ boone beeldhouwer

COLOFON ABONDANTUS GIGANTUS ONTWERP EN UITVOERING Filip Jonker & Michiel de Wit

PET PAVILJOEN ONTWERP EN UITVOERING Filip Jonker & Michiel de Wit

CREATIEF PRODUCENT Yvonne Franquinet / Stichting GrensWerk

FOTOGRAFIE Marco van der Ruit, Martijn Giebels, Michiel de Wit

PRODUCTIELEIDER Marcel Bok PROGRAMMA OPEN-SOURCE Willem Jaap Zwart FOTOGRAFIE Stichting GrensWerk, Loos.FM, Paul Lans, Martijn Giebels MOGELIJK GEMAAKT DOOR Mondriaan Stichting, Provincie Overijssel, Gemeente Enschede, Bouwbedrijf Hulshof, etc.

Met dank aan alle medewerkers en vrijwilligers van Stichting GrensWerk.

KUNSTWERKEN AndrĂŠ Boone MOGELIJK GEMAAKT DOOR Provincie Overijssel, Wijkraad Horslanden Veldkamp, Domijn, De Paauw Recycling, etc.

Met dank aan alle medewerkers en vrijwilligers van Stichting Loos.FM.

ROTSOORD UTRECHT SAMENSTELLING Michiel de Wit & Yvonne Franquinet i.s.m.

Sluijmer & van Leeuwen en Aorta (Dag van de Architectuur) DRUKWERK Project.DWG, Martijn Giebels MOGELIJK GEMAAKT DOOR Gemeente Utrecht